เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยเรอง บทบาทสตรในฐานะอาจารยลอนศลปะและศลปน : กรณศกษา ลาวณย ดาวราย ผวจยไดทำการศกษาคนควาเอกสาร รวมทงงานวจยทเกยวของ เพอเปนขอมลพนฐานในโ ไ ไ 1 2 7 * ' 1 1 . 3 1 1 r 3 โ โการศกษาวจยครงนโดยแบงสาระลาคญของขอมลตามลาดบดงน

แนวคดสตรนยมและทฤษฎเกยวกบลตรศกษา การวจยลตรนยม : ประเดนและการประยกตใซในทางศลปศกษา บทบาทสตรในวงการศลปะ บทบาทสตรในสถานศกษา บทบาทสตร หนาทการงาน และการสมรส งานวจยทเกยวของ

แนวคดสตรนยมและทฤษฎทเกยวกบสตรศกษาแนวคดสตรนยมเปนแนวคดรวมสมยในปจจบนชงเกดขนหลงลงครามโลกค?งท 2 เรมม

พฒนาการมาทงแตทศวรรษท 60 (พ.ค. 2503) และเพองฟมากในชวงทศวรรษท 70-80 (พ.ศ. 2513-2523) คำจำกดความของคววา แนวคดสตรนยม (Femimst/Femimsm) หมายถงการเรยก รองตอสเพอสทธและเสรภาพทเทาเทยมกนระหวางเพศหญงกบเพศชาย ซงเพศทถกกดขมกจะเปนเพศหญง ดงนนเพศหญงจงเปนเพคทตองเรยกรองสทธความเสมอภาค นกลตรนยมหรอผ,ท ตระหนกในปญหาเรองสทธสตรจงหมายถง "ผใดกตามทตอสเพอเปลยนแปลงสถานภาพสตร,, ดง นนนกสตรนยมจงไมจำเปนวาจะตองเปนเพศหญง นกสตรนยมลามารถเปนไดทงหญงและชายท เลงเหนความสำคญของความเบนมนษยทงสองเพศ หรอเปนมมมองทเพศหญงมทศนคตตอเพศ ชาย และเพศชายมทศนคตตอเพศหญง

ตลอด 20 ปทผานมา กา?เคลอนไหวของขบวนการของผหญง การยอมรบระดบนโยบาย ของรฐในความจำเปนทจะใหความสนใจตอปญหาความไมเสมอภาคระหวางเพศ เชน การประกาศทศวรรษสตรขององคการสหประชาชาตระหวาง พ.ศ. 2518-2528 และตลอดไปจนถง พ.ศ. 2543 รวมทงการต น ตวในเรองสตรศกษาในแวดวงวชาการ ทงหมดนไดกระตนไหมการคน ควาเพออธบายความเปนจรงเกยวกบผหญงในทกๆแงมมของชวต นยทงแตความตงเครยดทางจต ใจ การกดกนเลอกปฎบตในการศกษาและประกอบอาชพ กฎหมายทยงมความลำเอยงบนพนฐาน ของเพศ การกำหนดบทบาททางเพศทตายตว สภาพทผหญงจำตองอยในฐานะพงพาขนตอผชาย

8

ความกดดนในทางเพศ รวมตลอดถงความรนแรงตอผหญง ผลงานจำนวนมากไดเปดเผยใหเหน ประลบการณทเปนจรงของการเอารดเอาเปรยบกดขทผหญงประสบอยในรปแบบตางๆ ความเปน จททหลากหลายเหลานจำเปนจะตองไดรบการอธบายอยางเปนระบบ ซงแนนอนวาจะตองมการ พฒนากรอบทฤษฎทเหมาะสม

จากความเคลอนไหวเรองสทธสตรซงทำใหเกดความสนใจประเดนตาง เๆกยวกบสตรมาก ขนจนทำใหเกดการศกษาสาขา สตรศกษา หรอ Women’s Studies ขน กอนหนานในแวดวงสงคม ศาสตรเองกไดเคยทำการศกษาเรองเกยวกบสตรมาแลวบาง เชนในทางมานษยวทยา ทางประวต ศาสตร สงคมวทยา โดยอยภายใตการศกษา ทฤษฎ และวตถประสงคทแตกตางกนไป อาจกลาว ไดวาความสนใจเรองสตรศกษาเปนปรากฏการณทเกดขนในระยะไมเกน 20 ปทผานมานเอง และ เปนผลโดยตรงจากกระแสความตนตวตอปญหาความไมเสมอภาคระหวางเพศ ตลอดจนไดรบแรง ผลกดนจากการเคลอนไหวเพอชวตทดกวาของผหญงในประเทศตาง ๆ ซงไมไดจำกดอยแตในประเทศทางตะวนตกหรอประเทศทพฒนาแลวเทานน ความเกยวพนอยางใกลชดดงกลาวน มล,วน ทำใหผทเกยวของเหนพองตองกนประการหนงวา “สตรศกษา” หมายถงการศกษาเรองของผหญง ในบรบทตางๆทผหญงมปฎสมพนธดวย เพอเสนอความเปนจรงโดยรอบดานของชวตผหญงตลอดจนสามารถอธบายและเขาใจปญหาความเสมอภาคระหวางชายและหญง ทงนกเพอท1จะบรรลเปาหมายคอ เปลยนแปลงสถานภาพทเลยเปรยบของผหญง ดวยการเปลยนแปลงโครงสราง อำนาจในสงคมอนเปนสมพนธภาพทางอำนาจทเอารดเอาเปรยบผหญงอยในปจจบน

อยางไรกตามการจดการสตรศกษานนไมวาจะอยในฐานะสาขาวชา (discipline) หรอราย วชาในระบบการศกษาทางการ หรอจะจดในรปของกจกรรมนอกระบบการศกษา ฟลอเรนซ เฮาว (Howe,1985อางถงใน จรต ตงศภทย และสขลา ตนชยนนท12529)ไดกลาวถงสตรศกษาวา สตร ศกษานอาจมความหมายไดทง Feminist/Female/Women’s Studies และในกรณทอยในฐานะ สาขาวชาแลว สตรศกษาหมายถงสาขาวชาทมคณสมบตครอบคลมเนอหาทสำคญๆตอไปน

1. ความเขาใจปรชญา สงคมวทยา และการเมองทเปนพนรานสำคณของระบบชายเปน ใหญ อาทเชน ศาลนา ซนชน วรรณะ ผว และความเปนชาต สงเหลานมความเชอมโยงไปลความ สมพนธระหวาง ช าย - หญง เพอความเขาใจถงฐานะการเอารดเอาเปรยบอยางตอเนองทฝายชาย กระทำตอฝายหญง

2. ความเขาใจทมตอบทบาททางเพศ (sex-role stereotypes) ซงกระบวนการอบรมบม เพาะทางสงคม (socialization) ไดทำใหเพศหญง (female) มความเปนผหญง (feminity) และเพศ ชาย (male) มความเปนผชาย (masculinity)

3. ความเขาใจผหญงในประวตศาสตร (women in history) และผหญงในฐานะทเปนผ

9

สรางประวตศาสตร (women as history) ทงนรวมทงขอบเขตของกฎหมายและการแพทย อาท เชน ประวตศาสตรของการคมกำเนดอนมความสำคญตอการศกษาเรองผหญงมาก โดยเฉพาะใน การศกษาจนตนาการเกยวกบผหญงในอนาคต

4. ความเขาใจทฤษฎจตวเคราะหโดยเฉพาะทฤษฎของฟรอยดซงไดพยายามกำหนดและวางกรอบแหงจดหมายปลายทางใหแกผหญง การทำความเขามทฤษฎจตวเคราะหนคอการ ระมดระวงในประเดนทวาทฤษฎถกสรางขนโดยมผชายเปนศนยกลาง (male centered) เพอเปน รากฐานในการทำลายผหญง ดงนนสตรศกษาจงมความจำเปนตองสรางทฤษฎจตวเคราะหขนใหมทพฒนาขนมากจากประสบการณและการมองปญหาโดยผหญงเอง

5. ความเขาใจเกยวกบเรองเพศสมพนธของผหญง (female sexuality) ซงรวมถงการผลตซา (reproduction) เรองของเพศสมพนธแบบชาย-หญงทมชายเปนเจาของประเวณ(heterosexuality) และเพศสมพนธแบบรกรวมเพศ

6. ความเขาใจบทบาทของสถาบนการศกษา ทงในดานทชวยเปลยนแปลงสถานภาพ ของผหญงใหดขน และในบทบาทททำใหผหญงอยในฐานะของผเลยเปรยบในสงคม

7. ความเขาใจบทบาทของผหญงตอสถาบนครอบครว และบทบาทของสถาบนครอบ ครวทมตอสถานภาพของผหญง ไดแก การศกษาถงรปแบบครอบครวทเหมาะสมในสงคมปจจบน รวมทงการศกษารปแบบครอบครวในประวตศาสตร

8. ความเขาใจผหญงในฐานะผสรางศลปะ ทงในดานทงานศลปะของผหญงซงถกละเลย ไป ขณะเดยวกนการศกษากตองเขาใจถง “ภาพพจน,’ ทผหญงถกสรางขนในงานศลปะโดยผชาย ภาพพจนนมสวนกำหนดความเขาใจเกยวกบผหญงในโทรทศน ภาพยนตร ละคร โฆษณา

9. ความเขาใจผหญงในฐานะทเปนสวนหนงของกำลงแรงงานไดแกผหญงและบทบาท ทางเศรษฐกจ เงนและอำนาจ

10. ความเขาใจในความเกยวของระหวางผหญงและวทยาศาสตรผหญงและเทคโนโลย รวมทงอนาคตของผหญงในสาขาดงกลาวดวย

11. ความเขาใจผหญงในประเทศกำลงพฒนาและทศทางในอนาคต12. ความเขาใจบทบาทขององคการสตร และการเปลยนแปลงสงคม อนไดแกบทบาท

ของผหญงในกระบวนการเปลยนแปลงสงคม ผหญงกบสงครามและสนตภาพเปนตนปจจบนน กลาวไดวา การสรางเครองมอทางทฤษฎสำหรบสตรศกษา ซงจะตองมคณ

สมปตในเซงวพากยและความเขมงวดของ “วชาการ” ในเวลาเดยวกนนน ยงอยในระยะเรมตนเทา นน ผลงานระดบทฤษฎจำนวนไมนอยเปนความพยายามของผทเปนทง “นกวชาการ” และ “นก เคลอนไหว” เรองผหญงพรอมๆกน ซงแสดงถงความคดเกยวกบกระบวนการสรางความรแบบใหม ดงกลาวไดขางตน นอกจากน ทฤษฎสตรศกษากเชนเดยวกบทฤษฎในสาขาวชาอนๆทางสงคม

10

ศาสตf ทมความหลากหลาย มผพยายามจดหมวดหม,กรอบความคดทางทฤษฎทมอทธพลตอวงการสตรศกษาไทยโดยอาศยเกณฑตางๆกน สวนมากนยมแบงแนวทางอดมการณและทศทางทฤษฎเรองผหญงออกเปน 5 กลมคอ แนวทางเสรนยม (Liberal Feminism) แนวมารกซลต (Marxist Feminism) แนวทางสงคมนยม (Socialist Feminism) แนวทางหวรนแรง (Radical Feminist) และกลมสดทายคอ แนวทางสตรนยมเซงวฒนธรรม (Cultural Feminism) ในกลมแนว ทางเสรนยม แนวทางสงคมนยม และแนวทางหวรนแรง มทศนะรวมกนวา ความแตกตางระหวาง หญงและชายเปนสงทสงคมกำหนดขนเปนสวนใหญ และความแตกตางนเองเปนทมาของลถาน ภาพทเลยเปรยบของผหญง ดงนนสงคมทหญงและชายจะมความเสมอภาคกนในฐานะมนษยดวยกนจะตองไมใหความสำคญตอการเอาเพศเปนเครองกำหนดรทนะและคณสมบตของสมาชกa-' <L9 จ

ของสงคม อยางไรกด ทง 3 แนวนกมขอแตกตางในประเดนทวาสงคมดงกลาวนนจะมคณสมปต อยางไร และเปลยนแปลงไปจากทเปนอยมากนอยเพยงใด

1. แนวทางเสรนยม (Liberal Feminism) แนวความคดในกลมนเหนวา ความเสมอ ภาคระหวางเพศเปนสงทจะเกดขนไดโดยลมบรณโดยไมจำเปนตองเปลยนโครงสรางเศรษฐกจการ เมองพนฐานของสงคมทนนยมเสรประชาธปไตย แนวคดในกลมนมรากฐานมาจากปรชญาแนวเสรนยมทเชอวา มนษยมความลามารถในการใชเหตผล ดงนน สงคมทดตองเปดโอกาสใหสมาซก ทกคนไดพฒนาและใชความลามารถในการใชเหตผลทวาน โดยสงคมและรฐจะไมเชาไปแทรกแซง กา?กระทำของสมาซกเหลาน ถาการกระทำนนไมไปละเมดหรอกระทบกระเทอนสทธของผอน ใน ทสดแลว การเปดโอกาสใหมนษยแตละคนในสงคมพฒนาสงทถนด จะเปนประโยชนแกสงคมสวน รวมดวย กลมแนวเสรนยมนมองวาผชายและผหญงนนไมไดมความแตกตางในเรองของความสามารถ แตถกปลกฝงลงสอนความเปนชายหญงและบทบาททางเพศ ทำใหเกดความแตกตางกน อยางทเปนอย การจำกดบทบาทของผหญงโดยความเชอ ประเพณ และกฎหมาย ใหอยแตในบาน จงเปนเรองทไมยตธรรม เพราะผหญงในฐานะมนษยขาดโอกาสทจะพฒนาและแสวงหาผลประโยชน!นสกษณะเดยวกบผชาย นอกจากนกา?กดกนในลกษณะดงกลาว ยงเปนการใชทรพยากรมนษยอยางไมมประสทธภาพดวย

เนองจากแนวสตรนยมในกลมนมองวาความไมเทาเทยมกนระหวางเพศและการกดขเพศ หญงเปนผลมาจากการปลกฝง การศกษา และกรอบขอบงคบของสงคม โดยเฉพาะกฎหมายทไม เปนธรรม เพราะฉะนนแนวทางการแกปญหาความไมเทาเทยมกนระหวางเพศของกลมนจงเนนไป ทการแกไขกฎหมายทมอคตและเสอกปฏบตตอเพศหญงเพอใหผหญงไดมบทบาททางการเมอง และเศรษฐกจ เปดโอกาสทางดานการศกษาและการทำงานใหกบผหญง รวมไปถงการลดภาระ งานบานของผหญงดวย ซงลกษณะการแกปญหาเชนนกถกมองวามชอดอยตรงทเนนแตเพยงการ แกกฎหมาย แตไมไดพยายามแกปญหาระบบของสงคมทผชายเปนใหญ เพราะในการแกไขกฎ

11

หมายนนมเพยงผหญงบางกลมเทานนทไดรบประโยชนจากการไดเขาไปมบทบาทและอำนาจใน ทางการเมอง การปกครอง และในระบบเศรษฐกจ ในขณะทผหญงสวนใหญกยงคงลำบากอยและ อาจจะลำบากมากขนเสยดวยซา เพราะตองเพมบทบาทกา?ทำงานนอกบานนอกเหนอจากภาระ หนาทตางๆทตองทำอยแลวในบานดวย เพราะความเชอของกลมแนวคดนเหนวา ผหญงสามารถ ทำอะไรไดทกอยาง และทำไดดดวย (ชลดาภรณ สงสมพนธ,2539)

2. แ น ว ม า เก ซ ส ต (Marxist Feminism) จากแนวคดของ Federick Engeis ในหนงสอ The Origin of the Family, Private Property and the state การเก ดฃ นของทรพย ส นส วนบ คคล ของผชาย ทำให ผ ชายต องการจะล บทอดทรพย ส นให ก บล กของตน โดยการทำลายระบบการส บ สกลแบบเดม ซ งเป นการส บสก ลทางฝ ายแม และการสรางระบบสามเด ยวอยางเครงครด การ เปล ยนแปลงในล กษ ณ ะน ทำให ผ หญ งกลายเป น เพ ยงสมบ ต ของผ ชายและเคร องม อในการผล ต ทายาท การจ ดการกบป ญหาการกดขทางเพศในแนวทางน ก ต องนำผ หญ งกล บเข าส ,ระบบการผลต อตสาหกรรม เพอท 'จะรวมปฎวต ล งคมทำลายลางระบบทน'นยม แนวความคดกลมน จ งให ความ สำคญกบความขดแยงทางซนชนมากกวาการกดฃทางเพศ ซ งเช อว าจะเล อนหายไปหลงจากกา? ปฏ ว ต ล งคมและการเก ดขนของระบบคอมมวน สต แล ว ด งน นระบบท นน ยมจะต องถ กทำลายกอน เพ อปลดปลอยแรงงานจากกา?กดขของนายทน แล วการเปลยนแปลงในโครงสรางความสมพ นธ ชายหญ งจ งเก ดข นหล งจากน น

ลกษณะการแกปญหาของกลมน ขอเรยกรองของผหญงไดถกรวมเขาเปนสวนหนงของนโยบายและแนวทางของขบวนการแรงงานดวย แตกลบไมเกดผลในทางปฎบต และถกมองวาการ ปรบในลกษณะดงกลาวเปนเพยงการหาแนวรวมในการตอลกบทนนยม และปองกนไมใหการแบง แยกหรอความแตกตางในรปแบบอนเขามามผลกระทบตอเอกภาพของขบวนการแรงงานเทานน โดยไมไดมความจรงใจในกา?แกใขปญหาของผหญงแตอยางใด ปญหาในทางปฏบตและในเซงทฤษฎแนวคดทำใหนกทฤษฎสตรศกษาและผหญงทเขารวมในการตอลเกดคำถามทวาแนวคด มารกซลตจะสามารถแกใฃปญหาของสตรไดจรงหรอไม (ชลดาภรณ สงสมพนธ,2539)

3. แ น ว ส ด ข ว ห ร อ ห ว ร น แ ร ง (Radical Feminism) ส ำห ร บ แ น ว ท า ง ห ว ร น แ ร ง น น ก เห น

พ อ ง ก บ แ น ว ท า ง ล ง ค ม น ย ม เก ย ว ก บ ก า ร เป ล ย น แ ป ล ง โ ค ร ง ส ร า ง เศ ร ษ ฐ ก จ ก า ร เม อ ง ช น ม ล ฐ า น แต ข อ

แ ต ก ต า ง ท น า ส ง เก ต ก ค อ แ น ว ท า ง ท ล า ม น ใ ห ค ว า ม สำคญต อ ก า ร ก ด ข ร ะ ห ว า ง เพ ศ ว า เป น ร ป แ บ บ ท

ล ก ล า แ ล ะ ย ง ย น ท ส ด ใ น บ ร ร ด า ก า ร เอ า ร ด เอ า เป ร ย บ ท ง ม ว ล เป น ร ป แ บ บ ท ม ม า ก อ น แ ล ะ เป น ร า ก

เห ง า ข อ ง ก า ร เอ า ร ด เอ า เป ร ย บ ท า ง ช น ช น แ ล ะ เช อ ช า ต ด ว ย ซ า ไ ป (จ ร ต ต ง ศ ภ ท ย แล ะ ส ข ล า ต น ข ย

น น ท ,2529) แ น ว ท า ง ใ น ก ล ม น เห น ว า ผ ห ญ ง เป น ค น ก ล ม แ ร ก ใ น ป ร ะ ว ต ศ า ส ต ร ท ถ ก ก ด ข แ ล ะ ท ศ น ะ

น เป น ท ม า ข อ ง ซ อ ใ น ภ า ษ า อ ง ก ฤ ษ ว า radical feminism น น เอ ง

12

จ า ก ท ศ น ะ ด ง ก ล า ว แ น ว ค ด ข อ ง ก ล ม น ม อ ง ว า ก า ร ต อ ล โ ด ย ว ธ ก า ? ใ น ก ร อ บ ข อ ง ก า ? เม อ ง ท

เป น ท า ง ก า ร ใ น ร ะ บ บ ท ผ ช า ย เป น ใ ห ญ จ ะ ไ ม ไ ด ผ ล เพ ร า ะ ส ถ า บ น ต า ง ๆ เช น ร ฐ ถ ก ส ร า ง ข น เพ อ เป น

เค ร อ ง ม อ ข อ ง ร ะ บ บ ด ง ก ล า ว น อ ก จ า ก น ก า ร เป ล ย น แ ป ล ง ต า ม แ น ว ท า ง อ น ๆ เช น แ น ว เส ร น ย ม หรอ

ก า ร ป ฎ ว ต ท น น ย ม จ ะ ไ ม ท ำ ใ ห ผ ห ญ ง ไ ด ร บ ก า ร ป ล ด ป ล อ ย จ า ก ก า ร ก ด ข แ ต อ ย า ง ใ ด เพ ร า ะ ร ะ บ บ ท

ช า ย เป น ใ ห ญ ย ง ค ง อ ย เช น เด ม เพ ร า ะ ฉ ะ น น แ น ว ท า ง ก า ร ต อ ล ข อ ง ก ล ม น ค อ ก า ร แ ย ก ต ว อ อ ก จ า ก

ร ะ บ บ ด ง ก ล า ว ใ น ท ก ด า น ค ว า ม ท ง ด า น ค ว า ม ส ม พ น ธ ท า ง เพ ศ ใ น ร ป แ บ บ ข อ ง ห ญ ง ร ก ห ญ ง ใ น ฐ า น ะ

ท เป น ร ป แ บ บ ก า ร แ ส ด ง อ อ ก ใ น ท า ง ก า ร เม อ ง แ ล ะ ก า ร ป ฏ ว ต ท ำ ล า ย ล า ง ร ะ บ บ ท ผ ช า ย เป น ใ ห ญ (ชล

ดาภรณ ลงสมพนธ,2539)4. แนวทางสงคมนยม (Socialist Feminism) แนวคดนเปนการผสมผสานระหวางแนว

มารกซสตและแนวสดขว ซงเหนวาการกดขทางชนขนทางเชอชาตและทางเพศมความสมพนธเกยวของกนอยางซบซอนและแนบแนน ระบบทนนยมเปนสาเหตของการกดขทางซนขน และใน ขณะเดยวกนกใชประโยชนจากความเอารดเอาเปรยบและการเลอกปฏปตตอผหญง ดงนนการลม ลางระบบเศรษฐกจการเมองของสงคมทนนยมจงเปนเงอนไขทจำเปนควบคไปกบการเปลยน แปลงความสมพนธทางสงคมระหวางเพศในระดบการผลต ชวตครอบครวและเพศสมพนธในแงวธ การวเคราะห แนวทางสงคมนยมยอมรบในคณคาของการวเคราะหแบบมารกชสม แตในขณะ เดยวกนกเหนความจำเปนทจะตองตระหนกและวจารณขอจำกดบางประการของมารกซลน (จรต ตงศภทย และ สชลา ตน'ชยน'นท,2529)

5. แนวทางสตรนยมเชงวฒนธรรม (Cultural Feminism) มทศนะวา คณสมบตของผหญงทแตกตางจากชายนนอาจจะกลายเปนพลงสำคญของการเปลยนแปลงความสมพนธระหวาง มนษยชาต จงเปนกระแลทางทฤษฎทมงคนควาเกยวกบการลรางสรรควฒนธรรมของผหญงทเปน เอกเทศ โดยไมเนนการเสนอแนวทางเปลยนแปลงทางการเมองและเศรษฐกจอยางใดอยางหนงอยางซดเจน

ชลดาภรณ ล งส มพ นธ (2539) ไดอธบายวา แนวความคดกลมน มองวา ล กษณะ บทบาท และคาน ยมทเป นของผหญ งและถกเช อมโยงกบผหญ ง เชน ความเปนแม งานบ าน ความหวงใย เอออาทรผอน เปนตน ซ งถ กจ ดว าเป นล งท ไม ด หร อเป นล กษณ ะทด อยกวาโดยระบบท ผ ชายเป น ใหญนน แท จ?งเป นล งท ด หวาหรอเหน อกวาล กษณะและคาน ยมท เป นของผ ชาย ด งน นน กทฤษฎ ทางสตรน ยมจงควรจะสรางหรอเปลยนแปลงความหมายและค าน ยมเก ยวก บล กษณ ะและบทบาท ของผหญ งเหลาน โดยย อนกล บไปหารากฐานด งเด มและด กด ศร ของผ หญ ง น กทฤษฎ ท จ ดว าอย ใน กลมน บางคนเชน Carol Gilligan มองวาล กษณะและคาน ยมแบบผหญ ง เชน ความออนโยน และ การหลกเล ยงการตอลและความรนแรงน อาจปรากฏในผชายได เช นก น ซ งจะทำให โลกน ด ทว าท เปนอยดวย

13

จากแนวคดทฤษฎต างๆท ได กล าวมาขางต น จะเห นได ว าแนวค ดในแตละกลมตางกมอง สาเหตแหงความไม เท าเท ยมกนระหวางชายและหญ ง มองลาเหต ท มาของการเอารดเอาเปรยบเพศหญงแตกตางกนไป จ งทำให ว ธ การแก ป ญหาก แตกต างก นไปด วย สำหรบแนวทางท ผ ว จ ยได นำมาใชในการวจ ยครงน ค อ แนวทางสตรน ยมเซ งว ฒนธรรม (cultural feminism) ซงแนวทางน อาจจะไม ได เสนอแนวทางแก ป ญ หาในทางการเม องหร อจ งคมต อการท สตร ถ กกดข หร อไม ได ร บ ความเทาเท ยมกนอยางชดเจนนก แต แนวทางในกลมน เป นการเสนอ •'คณคา,’ หรอ '‘บทบาท" ใน ความเป นสตร ท สามารถทำอะไรได ท กอยางไม ด อยกวาผ ชาย และในบางอยางก ทำได ด กว าด วย

การวจยสตรนยม : ประเดนและการประยกตใชไนทางคลปสกษาในระยะแรกๆของการเคลอนไหวทางสทธสตรในสหรฐอเมรกา ผหญงยงตองตอลใน

หลายๆ เรอง ดงเชน สทธในการได!ปการศกษา ในระยะตอมาของการเคลอนไหวทเรยกวา '‘คลน ลกท 2” หรอการเคลอนไหวทางสทธสตรอยางรวมสมย (contemporary women’s movement) ผ หญงไดกลาวอางถงสทธของตนในการทวพากษวจารณและยอม!บองคความรตาง ๆพอๆ กบ สทธ ในการสรางองคความร หรอกลาวอกนยหนงกคอ สทธในการทำการศกษาวจยทางวชาการ จาก ระยะเวลาของการเคลอนไหวทางสทธสตรรวมสมย ในทศวรรษ 1970 ทำใหเกดความสนใจในวง กวางทจะทำการศกษาคนควาเกยวกบเรองสตรและสทธสตร (feminist) ซงกระแสในการเรยกรอง ในระยะเวลานนคอนขางเขมขนมาก จงทำใหเกดความเขาใจวาการวจยแบบสตรนยมคอการวจย แบบ by-on-for women แตหลงจากทไดมการพจารณาอยางกถวน มการอภปรายในหมนกวชา การหลายตอหลายครง กพบวายนทจรงแลวการใหนยามแบบ “โดยผหญง เกยวกบผหญง และ เพอผหญง" นนออกจะบดเบอนไป เนองจากไดมการอภปรายกนเสมอวา ผชายมสทธหรอมคณ สมปตเพยงพอทจะทำการวจยแบบสตรนยมหรอไม เนองจากมผชายไมนอยทมความสนใจในประเดนสทธสตรและยงมผชายทถอวาตนเองเปนพวกสทธสตรดวย ดงนนในทลดจงไดมการใหคำ จำกดความการวจยแบบสตรนยมเสยใหมเพอเปนการหลกเลยงอคตตาง ๆ โดยยดเอาจากทฤษฎ ททโฒนาโดย เรนฮารท (Reinharz,1992 อางถงใน Collins & Sandell,1997) ในหนงสอ Feminist Methods in Social Research และจากการอภปรายรวมกน ไดสรปใหวา งานวจยทางสตรนยม คองานวจยททำขนโดยผทปรารถนาจะเรยกตนเองและงานวจยของตนเองวา สตรนยม (feminist) และเปนผทหวงใหเกดการพฒนาในทางบวกอยางมนยสำคญตอสตรจากผลของการศกษาคนควา ทได

จ า ก ข อ เท จ จ ร ง ท ม ก า ร เป ด ส อ น ว ช า ส ต ร ศ ก ษ า ( w o m e n ’s s t u d i e s ) ใ น ร ะ ด บ อ ด ม ศ ก ษ า

ท ำ ใ ห ม ก า ร ส น บ ล น น แ ล ะ อ น ม ต ใ ห น ก ว ช า ก า ร ท า ง ส ต ร น ย ม ท ำ ก า ร ว จ ย ค น ค ว า แ บ บ

in te r d i s c l ip in a r y ไ ด ม ก า ร แ ล ก เป ล ย น ค ว า ม เห น ก น ถ ง แ ร ง ก ร ะ ต น ใ น ก า ร ท ำ ก า ร ว จ ย ซ ง 'โด ยส วน

14

มากมกมวตถประสงคคอตองการทดลอบและขยายองคความรในลาขาวชาของแตละคน และการ ไดมาซงความรนน จะชวยเปนเครองประกนสถานะของแตละคน เชน ตำแหนงทางวชากา? เงน เดอน ชอเสยงและตำแหนงทางวชาการ กา?เคลอนไหวของสตรจงเปนแรงสนบลนนในการทำงาน วจย แตในขณะเดยวกนกมการบนทอนกำลงใจ โดยบรรดานกวจยสตรนยมจะไดรบการบอกเลา อยางนอยครงหนงวา ถาตองการจะประสบความสำเรจทางวชากา?ในระดบอดมศกษา ทางศลป ศกษา กไมควรจะระบงานวจยของตนเองอยางชดเจนจนเกนไปวาเปนงานวจยแบบสตรนยมโดยเฉพาะอยางยงกอนจะไดรบตำแหนงใด ๆ อยางไรกตาม แรงกระตนในการทำงานวจยกมทวม ทน และการไดรบการสนบสนนจากบรรดานกสทธสตรทำใหบรรดานกวจยมความปรารถนาทจะ ลองเสยงกบโอกาสนดลกครง ถงแมวาบางคนจะตองมปญหากบหนาททางวชาการของตนเองเพราะเกยวของกบการเคลอนไหวทางสทธสตร เมอมาถง ณ จดนในชวงเวลาน การทำงานวจย แบบสตรนยมกมฃนอยางชอบธรรมและเปนความทาทายทางวชาการในสาขาวชาตางๆของ มหาวทยาลยในอเมรกา (Collins & Sandell,1997)

แรงกระตนอนๆนอกเหนอจากเหตผลทางวชาการแลว งานวจยทางสตรนยมยงไดแรงดล ใจมาจากทางการเมองดวย ผททำงานวจยทางสตรนยมมความปรารถนาทจะเกดใหกอการเปลยน แปลงในทางบวกตอสตร ใหสตรไดรบการปฏบตทดขน และมสถานภาพในลงคมทดขนดวย ซง แนวคดเชนนมพนฐานมาจากทฤษฎทเรยกวา “การยกระดบสามญสำนกสตรนยม (raisedfeminist consciousness) ของ เลรเนร (Lerner,1986 อางถงใน Collins & Sandell. 1997) ซง ประกอบดวย

1. สตรมความตระหนกวาตนเองตกอยในกลมทเปนรอง และในสถานะดงกลาว ทำให สตรตองตกอยภาวะลำบาก

2. การตระหนกรบรวา เงอนไขทตนเองจะตองตกเปนรองนนไมใชลงทเปนไปโดยธรรม ชาต แตเกดจากการตดสนของลงคม

3. การมพฒนากา?ของความรสกเปนพนอง (sisterhood) ในกลมสตร4. การใหคาจากดความถง “กา?ปลดแอก (autonomous)" โดยสตรเอง รวมถงการมจด5. มงหมายและกลวธทจะเปลยนแปลงสภาพของตน6. การมพฒนาการถงวลยทศน ทางเลอกใหม ๆในอนาคตแรงบนดาลใจทสำคญในการทำงานวจยแบบสตรนยมนนเกดมา จากการทผวจย

สนบลนนใหเกดการพฒนาทดขนตอสตรบรบทของสาขาทตนศกษาคนควาอย โดยกา?แสดงให เหนถงการแบงแยกทางเพศ เชน การละเลยสตรเพศ การสทj เหมารวมอยางเกนเหต

15

(overgeneralization) จากประสบการท!ของผชาย การใชภาษาทแสดงถงกา?เหยยดเพศ การไมม สำนกหรอความรสกในเพศสภาพ (gender insensitivity) และกา?ใชทวมาตรฐาน (double standard) ในประเดนทางเพศ ( Eichler,า 988 อางถงใน Collins & Sandell,1997)

ผลดทางการเม องท สน บสน นงานวจ ยสตรน ยมและยงเป นกา?ท าทายทงน กเคล อนไหว สทธสตรและ น กว ชาการท ไม ได เป นน กส ทธ สตร ยกด'ไอย างเช น น กเคล อนไหวบางคนเก ดความ เคลอบแคลงลงลยวา บรรดาทฤษฎ และองค ความรต างๆท ได มาจากการว จ ยน น จะช วยทำให ผ หญ งม สถานภาพดข นจรงหรอ เพราะความจรงประการหนงท เล ยงไม ได ก ค อ สถานศกษาตางๆก ถ กปกครองโดยผชายเป นสวนมาก (Hooks,1984; Wolff,1990 อางถ งใน Collins &Sandell,1997) อกประการหนง เจตนาของข อผ กม ดทางการเม องซ งเป นแรงบ นดาลใจในการ ทำงานวจย บรรดาน กว ชาการห วสม ยใหม ได ต งล งเกตวา องค ความรทางว ชาการน น ไมควรจะนำ มาปะปนกบเรองการเมอง บรรดาน กว จ ยสตรน ยมท ตระหน กถ งข อว พากษ ว จารณ ได ม การอภปรายถงประเดนดงกลาว อยางไรกตาม งานวจ ยน นก เป นการจ ดแลงสวางให สถานภาพของ สตร ซ งอย างน อยทล ดก เป นการกระต นสำน กค ด และเพ มพ นส งเสรมพลงในการเปลยนแปลงท ด เน

สำหรบหวขอในกา?วจยแบบสตรนยมนน โดยทว ไๆปประเดนในการวจยจะเกยวกบ เพค สภาพ (gender) หรอปม (complex) หรอ รปแบบ (pattern) ตางๆทเกยวของกบผหญง ลำหรบ หวขอนนผวจยจะเลอกหวขอตามแตสาขาทตนเองเกยวของอย ซงลกษณะงานวจยอาจจะแบงออกไดเปน 3 ประเภทตามทฤษฎของ แอลคอฟ (Alcoff, 1988 อางถงใน Collins and Sandell, 1997) ไดแก สตรนยมแนวเสรนยม (Liberal Feminism) สตรนยมเซงวฒนธรรม (Cultural Feminism) และ แนวสตรนยมแบบ Poststructuralist Feminism

1. การวจยสตรนยมแนวเสรนยม (Liberal Feminism) เนองจากกลมแนวเสรนยมน มองวาผชายและผหญงนนไมไดมความแตกตางในเรองของความสามารถ แตถกปลกฝงลงลอน ความเปนชายหญงและบทบาททางเพศจงทำใหเกดความแตกตางกนอยางทเปนอย การวจยใน ลกษณะนจะเนนกา?ศกษาคนควาถงผลกระทบจากบทบาททางเพศ อคตทางเพศ ความไมเทา เทยมกนระหวางเพศทเกดขนในลงคม ลกษณะการวจยในทางศลปะเชน การศกษาถงความแตก ตาง ใๆนประเดนตางๆระหวางศลปนหญงและศลปนชาย เชน การไดรบการปฏบตหรอการไดรบ โอกาส การไดรบความยอมรบทแตกตางกน

2. การวจยสตรนยมเซงว ฒ น ธรรม (Cultural Feminism) เป น ง า น ว จ ย ทใหค ว า ม ส น

ใ จ ใ น ป ร ะ เด น ค ว า ม แ ต ก ต า ง ข อ ง ว ฒ น ธ ร ร ม ร ะ ห ว า ง ผ ช า ย แ ล ะ ผ ช า ย แ ล ะ ก า ร ย ก ย อ ง ค ณ ค า ข อ ง ผ

ช า ย แ ล ว ล ด ค ณ ค า ข อ ง ผ ห ญ ง เณ ว ค ด ใ น ก ล ม น จ ะ ดดค า น แ น ว ค ว า ม ค ด ท ว า ผ ช า ย ม ค ณ ค า ม า ก ก ว า

ผ ห ญ ง ซ ง ส ง ผ ล ท ำ ใ ห ผ ห ญ ง ต อ ง ท ำ ด ว ใ ห แ ข ง ก ร า ว เพ อ ใ ห ใ ด ม า ซ ง ก า ร ย อ ม ร บ ท เท า เท ย ม ก บ ผ ช า ย

16

กลมนยงไดตงขอสงเกตดวยวา ในขณะทลกษณะแนวคดแบบเสรนยมนำความเปลยนแปลงทดขน มาสผหญง แตกนำเอาผลกระทบอนมาดวย นนกคอการเพมบทบาทภาระหนาทของผหญงใหมาก ขน (เพราะกลมเสรนยมเชอวาผหญงลามารถทำไดทกอยาง) งานวจยในลกษณะเชงวฒนธรรมน จงทำการศกษาถงฃอด หรอแงบวกของการเปนผหญง ความภาคภมใจในความเปนผหญง ในทาง ศลปะอาจะทำไดเชน การทำการศกษาลกษณะและการสรางลรรคงานศลปะของผหญง

จะเหนไดวาลกษณะงานวจยในกลมนจะไมไดมงเสนอแนวทางทชดเจนในการแกปญหา ความไมเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชายในลงคม แตเปนการนำเสนอคณคาของความเปนหญงทกลมนมความเชอวาลกษณะของผหญงนนกมคณคาไมนอยกวาผชายแตอยางใด

3. การวจยแนวสตรนยมแบบ Poststructuralist Feminism จะเปนการศกษาถง ความแตกตางระหวางผหญงและกลมของผหญงเอง ความเชอในกลมนเหนวาประสบการณตางๆ ของมนษยมความหลากหลาย โดยเปนผลมาจากการทมนษยเปนองคประกอบของประวตศาสตร ซงชวงเวลาและสถานททอยมผลตอการตความทำความเขาใจประสบการณตางๆ ทารมองและอธบายประสบการณของผหญงในลกษณะหนงเดยวนเปนการยดเอาประสบการณของผหญง เพยงกลมเดยว แนวคดนซใหเหนปญหาของการรวมเอาผหญงทตางซนชน สผว หรอตางวฒน ธรรมเขาไวดวยกน ทงทประสบการณและการมองปญหานาจะแตกตางกนไป (ชลดาภรณ ลง สมพนธ,2539)

บทบาทสตรในวงการศลปะแนวคดสตรนยมในศลปศกษา อาจกลาวไดวาเปนการผสมผสานกนระหวางแนวความคด

สตรนยมในฐานะฐานคตอยางหนงในทางทฤษฎและปฎปตของสาขาศลปศกษา ศลปศกษานน หมายถงทงการใหการศกษาศลปนและคนทวไปเกยวกบศลปะและความสมพนธของลงคม ลวน แนวคดสตรนยมนนเมอนำมาประยกตกบทางศลปศกษาแลวกหมายถงกระบวนการการใหการ ศกษาแนวคดสตรนยมโดยผานทางศลปะ

บทบาทการเคลอนไหวของผหญงในวงการศลปะนน อาจถอไดวาเปนการรวมกนของลอง กระแส กระแสแรกคอกระแสการประทวงเรองสทธสตรในสงคมในทศวรรษท 60 และ 70 อก กระแสหนงคอกระแสการประทวงของศลปนทตอตานโครงสรางของวงการศลปะในขณะนน ซงใน ขณะนนถอไดวาเปดกวางใหกบศลปนชายมากกวา (Skiles, 1972 อางถงใน Sandell.l979) จงได มการนำแนวคดเรองสทธสตรเขามาจดการกบโครงสรางของวงการศลปะเลยใหม โดยศลปนกลม สตรนยมและนกประวตศาสตรศลปไดเสนอใหมการตรวจลอบเรองราวของประวตศาสตรศลปะ และแนวคดตางๆ เกยวกบสนทรยภาพจากมมมองทางสตรนยม ซงการเคลอนไหวดงกลาวไดกอให เกดผลทางบวกในการเปดโอกาสใหกบศลปนหญงในวงการศลปะใหกวางขน ทำใหโนชวงทศ

17

วรรษท 70 นนสงคมหนมาใหความลนใจงานศลปะของผหญงและบทบาทของผหญงในวงการ ศลปะมากขน

โดยทวๆไปแลวเปนททราบกนดวางานศลปะถกลรางขนดวยปจจย3 ประการประการ แรกคอทกษะของศลปน ประการทลองคอทศนะคตหรอความนยมของแนวโนมทางศลปะในชวง เวลานน และประการสดทายคอลภาพสงคมและสงแวดลอมขณะนน การลรางงานศลปะถอเปน การแสดงความคดสรางสรรคของแตละบคคล ถงกระนนกตาม กยงมงานศลปะบางประเภททถก จดอยในประเภทงานศลปะประเพณ (traditional art) หรองานหตถกรรม (craft) ซงการใหคณคาก ผดกบ “งานศลปะชนสง” (high art) ซงการใหคณคาเหลานกมาจากสถาบนตางๆทมอทธพลกบ สงคม เชนในอดตกคอ ศาลนจกร ราชวงศ ผอปถมภศลปะตาง ๆ (Sandell,า979)

ในประวตศาลตรของศลปะตะวนตกทมงคงและยาวนน จะพบวามรดกทมคณคาทางศลปะทเปนทรจกถกสรางขนดวยศลปนชายทงลน นกประวตศาลตรศลป สนดา นอคสน(Nochlin,1971) ไดอธบายวาในอดตการใหการศกษาและปกฝนทางศลปะแกผหญงนนมขอจำกด มากมาย ซงมสาเหตมาจากความไมเทาเทยมของสถาบนตางๆทเปนอปสรรคในการทจะใหผหญง ไดมโอกาลเขาถงการปกฝนทกษะทางศลปะซงจะนาไปสอาชพศลปน และจากการการขาดการปก ฝนและไดรบการยอมรบ ผหญงในอดตจงตองหนไปลรางงานศลปะในสกษณะงานหตถกรรมและ ศลปะตกแตงตาง ๆ เชน ในคอนแวนต ทบานทโรงเรยน (Collins,1978) ยงไปกวานนผหญงยงตอง มภาระหนาทงานบานและการเลยงดบตร ซงทำใหไมลามารถทำงานศลปะไดอยางเตมทและไมได รบการสนบสนนเทาใดนก จากปจจยดงกลาว สนดา นอคสน (Nochlin,1971) ไดตงลมมตฐานวา ถงแมผหญงจะเกดมามและมพรสวรรคหรอมความลามารถทจะเปนศลปนได แตก1ไมลามารถเปน เชนนนไดเนองจากเงอนไขของสงคมกาหนดใหผหญงตองเปนภรรยาและแมมากกวาศลปนท ประสบความสำเรจ

ความเช อท ว าศ ลป นหญ งจำต องเส กทำงานศลปะหล งจากกา?แต งงานเพ อท จะได อ ท ศตน ต อภาระหนาท ในครอบครวน น จตตมา อมรพเซษฐถ ล (2533) ได แสดงให เห นกรณ ต วอย างของ ศ ลปนซาวตะวนตกในอดต โดยยกเอาคาพ ดของ เอดอารด มาเนต (Edouard Manet,ค.ศ. 1832- 1888) ท เคยกลาวพาดพงถ ง แบรธ โมรโซ (Berthe Morisot, ค.ศ. 1841-1895) และนองสาวของ เธอเม อครงท เพ งจะรจ กค นเคยขณะทป กห ดลอกเข ยนภาพในพพ ธภ ณฑล ฟรว า “น าเส ยดายทเธอ ท งลองไม ได เป นผ ชาย...” แต ด วยความตงใจอนแน วแน ของโมรโซ ในท ส ดเธอก ลามารถเอาชนะ อ ปสรรคนานาประการทศ ลป นหญ งในลบยนนจำตองผจญ เธอกลายเป นศ ลป นหญ งช นน าคนหนง ท ทำงานเค ยงบ าเค ยงไหลก บเพ อนศ ลป นกลมอ มเพรลชนน ลต อาท เช น โมเนต (Claude Monet, ค.ศ.1840-1926) เรอน วร (Pierre-Auguste Renoir, ค.ศ.1841-1919 ) เดอกาส (Edgar Degas, ค.ศ.1834-1917) และคนอนๆ ศ ลป นหญ งอ ก 3 คนทร วมสมยกบโมรโซ คอ โรซา บอนเนอร

18

(Rosa Banheur,ค.ศ. 1822-1899) มาร บราคเกอมองค (Marie Bracquemond, ค.ศ.1841- 1916) และแมร คลชาทท (Mary Cassatt, ค.ศ. 1844-1926) ในขณะทโมรโซและบราคเกอมองค แตงงาน บอนเนอรและคสชาททครองความเปนโสดโดยตลอด ศลปนลองคนหลงตางประลบความ สำเรจและมชอเลยงในชวงชวตของเธอ อยางไรกตาม บอนเนอรตองละทงคณสมบตของกลลตร เธอใชชวตเหมอนผชาย เธอสบบหร ตดผมลน และไดรบอนญาตจากตำรวจทจะสวมกางเกงได สวนมาร บราคเกอมองค นาเลยดายทเธอตองเลกเชยนภาพโดยเดดขาดในบนปลายชวต เพอเหน แกความสงบสขในครอบครว

เปนทนาลงเกตวา เทาทผานมาในประวตศาสตรศลปะของโลก ไมพบวามศลปนหญงทยง ใหญเทยบเทากบศลปนชายเลย ซง ลนดา นอคลน (Nochtin,1971 ) ไดใหทศนะวานาจะมาจาก การทประวตศาสตรและลงคมละเลยบทบาทของผหญงในวงการศลปะไป อาทเซน โอกาสการ สรางงานศลปะกมจำกดกวาผชาย และการได!ปการศกษาทางศลปะกนอยกวาผชายเมอหนมา พจารณาขอมลเกยวกบการใหการศกษาทางศลปะแกสตร อาเธอร ด เอฟแลนด (Efland, 1985) พบวา ในยคแรกเรมของการใหการศกษาศลปะแกผหญงเปนลกษณะโรงเรยนเสรมคณสมบตสตร (finishing school) ซงยงถอวาหางไกลจากความเปนศลปะแบบวจตรศลป เพราะเปนลกษณะการ อบรมเร1องการบานการเรอน กรยามารยาท โดยมวตถประสงคใหผทจบการศกษามความพรอมท จะแตงงาน เปนภรรยาทดใหกบสภาพบรษชนชนกลางหรอชนชนสง

ในชวงตนทศวรรษท 19 ลงคมยอมรบในเรองของสทธสตรในการไดรบการศกษา แตการ จะเลอกเรยนในดานใดบนกขนอยกบฐานะเปนสำคญ ผหญงในชนบนทตองทำงานหาเลยงชพจะ เลอกเรยนในโรงเรยนสอนวชาชพ โรงเรยนเทคนค สวนผหญงทมฐานะกจะเรยนจากการศกษาทว ไป (general education) หรอเรยนในระดบอดมศกษา (higher education) (Zimmerman,1991 อางถงใน วทมน นวตชย,2543)

ในป 1842 มโรงเรยนศลปะเฉพาะของสตรเกดขน 2 แหง คอ โรงเรยนลอนการออกแบบ ของสตร (Female School of Design) ตอมาในป 1861 เปลยนเปน Royal Female School of Art ในป 1908 รวมเขากบ Central Training School มทงนสตชายและหญง (ในป 1982) และไดรบ สทธเทาเทยมกนในการเรยนเยกเวนการเชยนภาพเปลอย จนกระทงในป 1983 นกเรยนศลปะสตร เรมมสทธเรยนวาดภาพนายแบบเปลอย แตนายแบบจะตองเอาผายาว 9 ฟตพนใหแนน โอบ ละโพก คาดเขมชด ตอมาในป 1879 สถาบน Royal Academy จงเรมเปดใหนกศกษาสตรเขาทำ การศกษา 130 คน ทามกลางความเชอในสนยบนวา ผหญงในสถาบนวจตรศลปถอวามฝมอดอย กวาผชาย ทงในเซงลตปญญา และความลามารถดานเทคนค (วทมน,2543)

บทความเรอง สตรในฐานะของศลปนและคร (Woman as an Artist and Teacher) โดย สนดา บาสเตยน (Bastian, 1975) ผเขยนมวตถประสงคเพอกลาวถงผหญงทประกอบอาชพเปน

19

ศลปนและครในขณะเดยวกน นอกจากนยงตองการอภปรายถงประเดนของการใหคำจำกดความ คำวา "อยางผชายและอยางผหญง" (masculine and feminine) ทงในประวตศาสตรและในยค รวมสมย ผเขยนเรมใหความสนใจในประเดนดงกลาวในขณะทกำลงทำการศกษาถงบทบาทของ ผหญงทเปนทงศลปนและคร โดยไดใหมกศกษาจากมหาวทยาลยเทมเปล (Temple University) รวบรวมภาพวาดของมกเรยนจากโรงเรยนรฐบาลและโรงเรยนเอกชน โดยใหวาดภาพ “ศลปน’’ และ “ครสอนศลปะ" จากภาพทไดมากวา 100 ภาพ ปรากฎวา มกเรยนวาดภาพ “ศลปน” ออกมา เปนผชายมากกวาลองเทา และในทางกลบกน มกเรยนวาดภาพ “ครศลปะ” ออกมาในรปของครผ หญงเปนลองเทา

จากผลทได สะทอนใหเหนถงพนฐานความคดของเดกมกเรยนจากตวอยางทมใหเหนใน ลงคม ซงลวนมากศลปนทมซอเลยงมกจะเปนผชาย ลวนครทสอนศลปะในระดบประถมมกจะ เปนผหญง บาสเตยนลนนษฐานวา ถาหากลองถามเดกวา ศาสตราจารยทสอนในระดบมหาวทยาลยเปนอยางไร เดกกคงตอบวาเปนผชาย

ประการตอมาททาใหบาลเตยนสนใจในเรองการใหจำกดความคำวา อยางผชาย และ อยางผหญง เนองจากในปการศกษาหนง บาลเตยนใชหนงสอเรอง “Educating Artistic Vision” ของ อเลยต ไอลเนอร ประกอบการลอนของเธอ ในบททลามของหนงสอเลมน ไอลเนอรไดแนะ'วา นาจะมการทำการศกษาวจยในลกษณะจำแนกงานศลปะทเปนแบบอยางผชาย และ อยางผหญง ซงพบวา รปแบบอยางผหญงนน มคณคำนอยกวาแบบอยางผชาย

การใชคำวา Masculine และ Feminine เพ อแบ งแยกลกษณะของงานศลปะนนถ อวาไม ใชเรองแปลก แตเม อลองพ จารณาดจะเห นว าท งสองคำน สามารถตความหมายได ท งทางบวทและ ทางลบ เพราะในขณะทล กษณะงานศลปะอยางผชายได ร บการยกยอง แตงานศลปะอยางผหญ ง กลบถกเหนวาด อยคณคา ด งจะเห นได จากท ศนคต ท ม ต อคำท งสองคำน บาลเต ยน (Bastian, 1975) ได ท าการค นควาถ งการให คำจำกดความของทงลองคำนพบวา การอธบายล กษณะศลปะ อยางผชายจะยดเอาลกษณะชวภาพทางเพศเป นเกณฑว า ม ความแขงแกรง ย งใหญ เตมไปดวย พลง เป ดเผยตวตนชดเจน เป ยมด วยความค ดสรางสรรค เป นงานทใช สต ป ญญา มความเฉลยว ฉลาด ประกอบไปดวยสตล มปญชญญะและมเหตผล ซ งตรงก นข ามก บงานศ ลปะของผหญ งโดย ส นเซ ง เนมเชอ? (Nemser, 1975) กลาววาผ คนม กสรปวาม ล กษณะ ประณ ตหยดยอย ม เน อหา เรองราวพนๆ และ'ใชโทนสชด'ๆ หรอแม แต การกลาววาม เน อหาหมกต นอย ก บเร องของผ หญ งล วนๆ (womb-centered) นอกจากนจากบทความอนๆ ยงพบวา ม การบรรยายล กษณะของงานศลปะ อยางผหญงวา ไม ค อยม สาระน าสนใจ ม กจะเป นการวาดทเก ดมาจากความรส กและอารมณ ตาม ธรรมชาตของตนเองลวนๆ

20

คอลสนล(Collins, 197c! ไดเลาประลบการถ•นนบทความของเธอวา ครงบนงในการ»!ร! การสอนศลปศกษาทมหาวทยาลยแหงเคนตกก (University of Kentucky) เธอไดยนอาจารฒาผ หนงกลาวซมผลงานจตรกรรมของนกศกษาหญงวา “คร!สกดใจ จรงๆ ทเหนเธอกำลงห«พผ จากวธการวาดอลางผหญง’' หาให คอลลนส ตงขอสงเกตขนมาวา แลวการสรางสล!]ะ«เท4 หญง การแสด .•ทถงความรสกอยางผหญงในงานศลปะ เปนลงทเลวรายเสยหายอยางไรพรร?จากกรณดงกลาว ลดงใหเหนวา แมแตในสถาบนการศกษา ไนตวของอาจารยผสอนเอง กฒ&แ การประเมนคณคาจากแบบอยางทางเพศในงานศลปะ ผลอนรสกโลงใจทนกเรยนไมไ««พลกษณะทางเพศลงไปในงานศลปะ ในกรณทผวาดเปนผหญง ทงทวตถประสงคของศลปะttM คอการได แสดงออกของสลปนอยางอสระลามแรงบลดาลใจของแตละคน การมอคตตองานKfฟะ อยางสตรเชนน เทาทบเปนการดวนตดสนโดยไมไตพจารณาถงคณคาและเนอหาทศลปนพญงได ถายทอดออกมาเลย

นอกจากน โอกาสในการ•แสดงงานนทรรศการศลปะโดยสตรกมนอย ซง \à m(Whitesel,1975 อางถงใน Packard,1977) ใดใหทศนะไววา หากอาจารยสตรทลอนศฟะไม ประลบความสำเรจในการลดแสดงงาน หรอไมลามารถทาใหคณะกรรมการในสถาบน{ทเพทท เชอไควา กำลงจะมงานแสดงเปนของตนเอง กจะทาใหลถานภาพในอาชพการลอนสลปะพมนเพ ซงจากทศนะตงกลาว เมอนำมาตรวจลอบทบลถตการแสดงงานในพพธทณท จะเหนไดวาพศรบน หญงเพยงนอยนดเทานนทสามารถเปดงานแลดงไต จากบทความเรอง สตรในฐานะ!ผตรมน และคร (Woman ลร an Artist and Teacher) โดย ลนดา บาสเตย'น (Bastian, 1975) ทอาววา ครงหนง วทยาลยตกลาส (Douglass College) ไนรฐนวเจอรฃป ไดประกาศรบสมครบคr .กร!»ร เพอเขา;ทบฎบตงานในภาควชาศกปะ และมผสมครกวา -100 คน คณสมบตประการพนงท*ท* วชาไดระบไวคอ ผสม!คร,หญง-จะตองมผลงานแลคงดวย บาล'ฅยนตงขอสงเกตวา การพ “ผลงาน แสดง’’ นน แทบจะเปนเรองทเปนไปไมไดทจะมผลมรตหญงคนใ;ณคณสมบตตรง«วน«พตองการดงกลาว เพราะจากบทความในนตยสาร Women and the Arts ของ เทรฯ] ''นอค (Grace Glueck) ไดประมาณวา จากกาทเสตงงานศลปะทพพธภณฑศลปะสมยไหม จากจานานกลปน1,000 คน มศลปนหญงเพยง 5 คนเทานน ซงทางพพธภณว:ไดออกมาแยงวาสถตตรกลาวไมถก ตอง อนทจรงแลวจากการแสดง 293 ครง มทารแสดงงานของสลปนหญง 27 ครง ห'รอเพ'ฬบ ร8อ ละ 9 แตอยางไรกตามจากสถตตงกลาวแสดงใหเหนวา ห'•ใ " ลดงงานศลปะทว ไๆปในนวอ«รค จะ มการแสดงผลงานของศลปนหญงประมาณ 1 คน ตอการฯ,ลดงงาน 20 ครง และจากสถต1y i 1974 ของศนยศลปะสตร (Women’s Interart Center) ของนาย': รค แลตงใหเหนวา รอยละ90 ของการแสดงงานศลปะเปนการแสดงของศลปน. นาย

th ฯ. • '0 g / .ทะ : size.The following typos © Originals with tears © Originals that are ใ-.9 Originals held iogctS". ;r c; <9 C a rb on-b acked o rig ina is• Originals with a rough surface• Transparencies

ท•«มฒพแ สทาบน;n ia in 013 i n i r งก1ทIMWT3 ทm oo

ลปปารด (Lippard,1971 อางถงใน Packard,1977) รายงานวา จากการแสตงงานศลปะ ทพพธภณฑแหงลอสแองเจลส (Los Angeles County Museum) ตงแตป 1959 - 1971 โดยม ศลปนแลดงงาน 713 ครง มศลปนหญงแสดงงานเพยง 29 ครง

เบเกอร (Baker,1971 อางถงใน Packard,1977) พบวาในชวงป 1965 - 1970 ท พพธภณฑศลปะวทนยแ ห งนวยอ?ค (Whitney Museum of American Art in New York) จากการ แสดงงานของกลมศลปน 919 คน มศลปนหญงอยเพยง 82 คน

ทกเกอร (Tucker,1971 อางถงใน Packard,1977) พบวา ทพพธภณฑกก!;ไนไฮม (The Guggenheim Museum) ไมเคยมผหญงแสดงในนทรรศการเดยว และทพพธภณฑสมยใหม (Museum of Modern Art) ในชวงป 1942 - 1969 มเพยง 4 นทรรศการเทานนทเปนผลงานของ สตร

ดกกนสน และ โลช (Dickinson and Loach,1976 อางถงใน Packard,1977) พบวา อตราสวนในกา?แสดงงานของศลปนชายและหญงเทากบ 95 ตอ 1 อยางไรกตาม ทงลองยงพบ ดวยวา งานของศลปนหญงจะไดรบคดเลอกเขาแสดงมากกวาในกรณทคณะกรรมการคดเลอกไม ทราบซอของศลปน (ซงทงสองใหทศนะวา เมอคณะกรรมการไมรซอของศลปน กไมสามารถรไดวา ศลปนเปนหญงหรอชาย)

จ ะ เหนไดวาแนวความคดจากทางสหรฐอเมรกานน นกวชาการทางคลปศกษาไดเรมใหA3ค ว า ม ส น ใ จ เร อ ง ป ร ะ เด น ท า ง เพ ศ แ ล ะ แ น ว ค ด ส ต ร น ย ม ม า ต ง แ ต ท ศ ว ร ร ษ ท 7 0 ซ ง ถ อ เป น ช ว ง ท ก ำ ล ง

ม ก าร เร ย ก ร อ ง ส ท ธ ส ต ร ภ น อ ย า ง เป น ร ป ธ ร ร ม ใ น ข ณ ะ น น ผ ล ก า ร ค ว า ม ส น ใ จ ต ง ก ล า ว ก อ ใ ห เก ด ก า ร

ค น ค ว า ว จ ย เก ย ว ค บ บ ท บ า ท ข อ ง ผ ห ญ ง ใ น ว ง ก า ร ศ ล ป ะ แ ล ะ ศ ล ป ศ ก ษ า ผ ล ท ไ ด ท ำ ใ ห ท ร า บ ว า เร อ ง

ร า ว ข อ , ผ ห ญ ง ใ น ส า ข า ศ ล ป ะ น น ถ ก บ น ท ก เอ า ไ ว น อ ย ม า ก แ ล ะ พ บ ถ ง ก า ร ไดร บ โ อ ก าส ห ร อ ก าร

ป ฏ บ ต ท ไ ม เท า เท ย ม ก น ร ะ ห ว า ง ศ ล ป น ห ญ ง แ ล ะ ศ ล ป น ช า ย ซ ง ย ง ท ำ ใ ห น ก ศ ล ป ศ ก ษ า ท ม ค ว า ม ส น

ใ จ แ น ว ค ด ส ต ร น ย ม ร ว ม ถ ง ศ ล ป น ห ญ ง เก ด ค ว า ม ต น ต ว ก น ม า ก ข น น ก ว ช า ก า ร ท า ง ศ ล ป ศ ก ษ า ท ไ ด

ท ำ ก า ร ค น ค ว า ว จ ย เร อ ง ค ว า ม เท า เท ย ม ก น ร ะ ห ว า ง เพ ศ ใ น ว ง ก า ร ศ ล ป ะ แ ล ะ ศ ล ป ศ ก ษ า อ ย า ง ต อ เน อ ง

เช น ช ม เม อ ? แ ม น (Enid Zimmerman) ไวท เซ ล (Lita Whitesel) ส แ ต น ค ว ซ (Stankiewicz.M.A.)แซนเดล (Renee Sandell) แพคการด (Sandra Packard) โลวาโน เฅอร (Jessie Lovano-Kern การเบอร (Elizabeth Garber) คอนลนส (Georgia Collins) แอนเดอรสน (Prather Anderson)นอคลน (Linda Nochlin) บาลเตยน (Linda Bastian) เนมเซอร (Cindy Nemscf) ฯลฯ

ลำหรบในกลมของศลปนหญงเองกไดมการจดตงกลมและองคกรตาง ๆ เพอรวมตวกนระหวางศลปนหญง เชน Women Artists in Revolution (W.A.R.) ,Los Angeles Council of Women Artists (L.A.C.W.A) 1 Red Stockings, Women Art Students and Artists for Black Artists’ Liberation (W.A.S.A.B.A.L.) 1 Women’s Ad Ploc Committee, West-East Bag

22

(พ.E.B), Artist in Residence (A.I.R.), Women in the Art (W.I.A) และกลมทสำคญอกกลมหนง คอ Guerilla Girls ซงการรวมกลมกนของบรรดาศลปนสตรทำใหเกดการแสดงงานศลปะทสำคญ ๆมากมายหลายครงและมการตพมVโเรองราวตาง เๆกยวกบศลปนสตร และมวารสารเกยวกบศลปน สตรออกมาม''■ กนายเชน วารสาร Women and Art, The Feminist Art Journal, Womenspace, Women Artists sletter, Heresies, Chrysalis, Women’s Caucus for Art Newsletter, The Report of the ผ าลเ Art Education Asscociation Women’s Caucus, Visu?1 Dialouge, Womenart เปนตน

นอกจากนยงมการดำเนนกจกรรมตางๆเพอเปนประโยชนแกผหญงในวงการศลปะดวย เชน West-East Bag (W.E.B), การจดตง The Women’s History Research Center แหง มหาวทยาลยแคลฟอรเนย เบรคเลย การทำ workshop สำหรบศลปนหญงในลอส แอนเจลล ม การจดประชมและการพบปะลงสรรรคกนในเมองทสำคญๆอยางนวยอรค

สำหรบในประเทศไทย ยคเรมตนของศลปะสมยใหมนนยอนหลงไปเมอศาสตราจารยศลป พระศร ศลปนชาวตะกนตกไดเขามารบราชการทำงานศลปะในประเทศไทย และไดเรมใหมการกอ ตงมหาวทยาลยศลปากรขนในป พ.ศ. 2486 โดยเปนมหาวทยาลยทมการเรยนการลอนโดยใชหลก สตรทม'โ0 '"’สรางแบบตะกนตก โดยเนนทงทางทฤษฎและทางปฎปต สำหรบวชาทางทฤษฎทนบ เปนว'. นวงการการรยนการลอนศลปะในประเทศไทยในชวงเวลานนเชน วชาการวจารณศลปะ :ยศาลตร กายวภาค ทฤษฎล ทฤษฎองคประกอบ และประ1วตศาสตรศลป (สมพร รอดบญ,2535) ซนญ วงษวภาค (2535) ไดบรรยายถงบทบาทของสตรในมหาวทยาลยศลปากรในชวง นนวา ถงแมวาการปกฝนเพอหาความเทางศลปะในบรรยากาศทางการเมองการปกครองยคใหม จะเปนไปแบบประชาธปไตย แตลงทนาลงเกตกคอความนยมในการศกษาเลาเรยนกคลายกบใน สม โบราณตรงทมผเรยนทเปนผชายมากกวาผหญง โดยนกเรยนรนแรกของศาสตราจารยศลปทง 7 À มนกเรยนหญงเพยงคนเดยวคอ น.ส.พวงทอง ไกรวงษ ทเหลอเปนนกเรยนชายคอ แชม ขาว มซอ พมาน มลประมข สทธเดช แลงหรญ เพอ หรพทกษ จงกล กำจดโรค และลกลด ชนมานา สกตของนกศกษาทผานการสอบคดเลอกเชามาศกษาศลปะในมหาวทยาลยศลปากรแตละปกยน ย'กปใ'น'ทำนองเต กน ซงอาจารยหลายทานไดใหความเหนวาทเปนเชนนเนองมาจากคานยมในi . ท!.ฅยเชอ รสรางงานศลปะไมใชอาชพทจะใหผลตอบแทนทางเศรษ^กจมากพอทจะยดÎ .'.เปนงานหโ' ประกอบกบพนฐานทางลงคมทเปดโอกาสใหผชายไดออกไปมบทบาท ไดรบรและพบเหนประสบการณตางๆมากกวา และมเวลาทจะคดอะไรตางๆมากกวาผหญง มเวลาทจะ ศโ:งะไรตางๆไดเสรกวาผหญงกอาจจะมสวนลงเสรมใหผชายไดใชจนตนาการและประลบการณ การสรางศลปะไดมากกวา

23

หลงจากมการสถาปนามหาวทยาลยศลปากรขนแลว ศาสตราจารยศลปไดจดใหมการแสดงงานศลปะไทยแหงชาตขนเปนครงแรกในป พ.ศ. 2492 ซงนบเปนกาวใหมของศลปนไทยทได นำผดงานของตนออกแสดง ศลปนสตรไทยทมความโดดเดนในชวงนนไดแก มเซยม ยบอนซอย ซงเปนศลปนไทยคนแรกทไดรบรางวลเหรยญทองจากการประกวดศลปกรรมแหงชาตครงท 1 จาก ผลงาน Dreamer’s Avenue ตอมาในการแสดงศลปกรรมแหงชาตในครงท 2 เมอ พ.ค. 2493 และ ครงท 3 ไน พ.ศ. 2494 มเชยมกยงไดรบรางวลชนะเลศเหรยญทองนอก จนไดรบการยกยอง ใหเปนศลปนยอดเยยมในทสด ซงมเซยมถอเปนศลปนหญงคนแรก'ในประเทศ1ไทยทกาวเขาสความสำเรจในระดบน

บทบาทของศลปนหญงชาวไทยในยคตอมาคอ ชวง พ.ศ. 2500 เปนตนมา ศลปนหญงทม ความโดดเดนคอ ลาวณย ดาวราย ปราณ ตนตสข และ สวรรณ นนทขวาง ซงทง 3 นอกเหนอจาก เปนศลปนแลวยงดำเนนบทบาทการเปนอาจารยลอนศลปะดวย ศลปนหญงทง 3 คนไดรเรมจด การแสดงงานศลปะรวมกนในป พ.ศ. 2506 ซงถอเปนมตใหมของวงการศลปะ เพราะในการแสดง งานครงนนถอเปนการแลดงงานกลมของศลปนหญงเปนครงแรกในประเทศไทย นอกจากน ยงม ศลปนสตรอกหลายคนทควรจะกลาวถง ไดแก ศรวรรณ เจนหตถการกจ กญญา เจรญคภกล นยนา โชตสข อา?ยา ราษฎรจำเรญสข เปนตน ซงศลปนหญงแตละคนลวนมบทบาทในกา?ลราง ผลงานศลปะและบทบาทของการเปนผลอนศลปะใหกบสถาบนการศกษาของประเทศไทย (วทมน นวตชย,2543)

เมอหนมาพจารณาวงการศลปะในประเทศไทย จะเหนไดวายคของศลปะสมยใหมเรมตน ขนเมอประมาณ 60 ปทผานมาเทานนเอง ซงในขณะททางตะวนตกนนมพฒนาการของศลปะ สมยใหมมากวา 150 ปแลว จงพอเปนทเขาใจไดวาเหตใดศลปนหญงในประเทศไทยจงยงคงม จำนวนนอยเมอเปรยบเทยบกบศลปนชาย ขอลนนษฐานอกประการหนงกคอทศนคตทวาศลปน หญงจำตองเลกทำงานศลปะหลงจากการแตงงาน เพอทจะไดอทศตนตอภาระหนาทในครอบครว กเปนความจรงสวนหนงสำหรบศลปนหญงในเมองไทยหลายคนในปจจบน แตเนองจากยงไมมการศกษาคนควาเกยวกบศลปนหญงของไทยมากอน (จตตมา อมรพเชษฐกล,2533) ซงแมแต ศาลตราจารยศลป พระศร บดาผกอกำเนดศลปะสมยใหมในประเทศไทย กยงเคยกลาวกบนก เรยนศลปะหญงทมพรสวรรคทางศลปะคนหนงวา “ ...นาเสยดายทเกดมาเปนผหญง ตอไปจะไมม โอกาลไดทำงานศลปะ....ผหญงอกหนอยกแตงงานไป ตองดแลลกผว ไมทำแลวงานศลปะทไดรๆ เรยนมา...'’ (ไขมกตชโต,2527อางถงใน จตตมา อมรพเชษฐกล,2533)

จากประเดนทจตตมา อมรพเซษฐกล (2533) ไดตงขอลงเกตไววา ในประเทศไทยยงไม เคยมการวจยเกยวกบศลปนหญงเอาไวอยางแพรหลายเลย ซงลาเหตนาจะมาจากกระแลเรองสทธ สตรในประเทศไทยนนเพงเกดขนไดไมนาน กลาวคอเมอประมาณ 20-30 ปทผานมานเอง จาก

24

ทศนะของ ดรณ ภมประดษฐ (2541) ไดตงขอสงเกตไววา ความเขาใจโดยทวไปเหนวาสตรใ14ภม ภาคเอเชยอาคเนยมสถานภาพสงมาตงแตดงเดม ทำใหผชายจำนวนไมนอยเปนปฏปกษตอการ เคลอนไหวเพอสทธสตร รวมทงไมยอมรบการใหการศกษาเรอง เพศสมพทธ (gender) ในภมภาค น เพราะมองวาผหญงในภมภาคนไมมปญหา เนองจากมสถานภาพทไดรบการยอมรบอยแลว แต อยางไรกตาม ทศนะดงกลาวอาจถอเปนประเดนปญหาทตองมการตรวจลอบแทนทจะสนนษฐานA3เอาวาเปนเชนนน

บทบาทสตรในสถานศกษาในอดตกอนทการศกษาจะพฒนามาเปนระบบแบบแผนดงปจจบน การศกษามลกษณะ

ปลอยเสรใหเปนไปตามความสมครใจของบคคล วธการสอนกไมมหลกสตรหรอประมวลการลอน ในทางตะวนตกจะอยในรปของสำนกวชา สำหรบในประเทศไทยกมวดเปนศนยกลางทางการศกษา อยางไรกตามดงหนงทคลายคลงทนกคอ ในอดตนนโอกาสทางการศกษาเปดใหทบผชาย เทานนผหญงจงไมไดรบการสนบลนนใหเรยนหนงลอเพราะถอวาไมมความจำเปน ดงนนจงพบวา การศกษาสำหรบสตรในอดตนนมกจะเปนในรปแบบการt เกอบรมและศกษาจากภายในครอบครว โอกาสของสตรทจะไดรบการศกษาในสถาบนการศกษาจงเปนดงทถกจำทด ดงจะเหนไดจากขอ มลของ■ องคการเพอการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงลหประซาชาต (UNESCO) ซงราย งานในป 1990 วามประชากรทไมรหนงสอประมาณ 948.1 ลานคนและในจำนวนนนเปนผหญงถง601.6 ลานคน (วทมน นวตชย,2543)

ฟอวแซท (Fawcett,1981 อางถงใน Zimmerman,1991) กลาววา ผหญงและผชายม ความแตกตางทน ลงคมใหการยกยองสตรสงสด กในเรองของประสบการณอนพเศษทมเอกลกษณเฉพาะตวของสตร ซงนาจะไดแกการใหกำเนดบตร และการทำงานบาน ซงเปนเอกสทธ เฉพาะของสตรเพศเทานน ดงนนจงไมลามารถปฏเสธไดเลยวา ลงคมสวน'ใหญยงคงปฏบตตอผ หญงเสมอนวาอยในฐานะทดอยกวาผชายเสมอ เรมตนจากรปแบบพฤตกรรมทครในโรงเรยนประถมปฏบตตอนกเรยนหญง เชน ยกยองเดกผชายมากกวาเดกผหญง ใหความชวยเหลอในการ เรยนการสอนทบเดกผชายมากกวา และคอนขางยอมรบความคดเหนของเดกผชายระหวางการอภปรายในหองเรยน ความไดเปรยบของเดกชายทำใหมการศกษาทดฃน และไดรบการสงเสรม อยางรวดเรว เมอนกเรยนหญงตองการจะพดครมกจะตำหนวาไมเหมาะลม เชน“ในหองเรยนนก เรยนตองไมตะโกนตอบคาถามโดยทไมยกมอกอน” เดกผชายจงมกไดรบความสนใจจากครไดอยางอสระในขณะทเดกผหญงตองทำตวเรยบรอยแบบผหญง และอยเงยบ ใๆนหองเรยน (Sadker & Sadker,1985 อางถงในวทมน นวตชย,2543)

25

แมคโคบ ประธานสาขาจตวทยา แห งมหาวทยาลยสแตนฟอรด (Standford University) และ แจคลน ผช วยวจ ย (Maccoby and Jacklin,1974) ได รวบรวม ตรวจลอบ แปลหนงส อและ บทความตางๆกวา 2,000 ช น ท เก ยวข องก บความแตกต างระหวางเพศในแงของ แรงกระตน, พฤต กรรมทางลงดม, และความสามารถทางสตปญญา ท งลองได ตรวจลอบท งหล กฐานท งท เป นบวก และลบ ความเช อท เก ยวก บเร องความแตกต างทางเพศท งท ม และไม ม หล กฐานสน บสน น จากผล ของการคนควาพบลงท ตรงก นข ามก บความเช อแบบเก าๆ คอ

1) ไมม หลกฐานใดแสดงวา เด กหญ งจะชอบเก ยวข องก บผ คนมากกวาเด กชาย2) ทงเด กหญงและเดกชาย ม พฤต กรรมการเล ยนแบบผ อ นอย างฉ บพล นเหม อนๆกน3) เด กหญ งและเด กชายมความคลายคลงก นโดยรวม ท งความพ งพอใจในตนเอง และ

ความเชอม นในตนเอง ต งแต ว ยเด กจนเข าส ว ยผ ใหญ (ระหวางช วงอ ดมศกษา ผ ชายม ความเส ก ลามารถควบคมชะตาชว ตของตนเองมากกวา และมกมองโลกในดานด ค อคาดหมายถงการแสดง ออกในกจกรรมตางๆ)

4) เด กหญ งและเด กชายมระด บของแรงกระต นไปส ความสำเรจเท าเท ยมกน (ผ ชายจะ แสดงออกในลกษณะของการแขงข นมากกวา)

5) ในเร องของการเร ยน! ไม ม เพศใดเหนอกวาก น6) ไม ม ความแตกตางท เห นได ข ดเจนในเรองเพศ เม อทดสอบความสามารถในการ

ว เคราะหโพบวาเพศม ใช ต วแปรสำคญของประเด นน 7) ทงสองเพคลามารถเรยน รได อย างเท าเท ยมก นในสถานการณ ท หลากหลาย โดยไม ม

เหตผลทางพ นธกรรมหรอส งแวดลอมเขามาเก ยวของ8) จากระยะวยเด กสว ยร นในการแสดงออกมระด บคล ายคล งก นในด านความสนใจใน

การเหน และสงกระต นในการได ย น ความสามารถในการแยกแยะวตถ รปทรง กา?คาดคะเนระยะ ทาง และในความหลากหลายของแบบทดสอบเรองความเข าใจในการเห น

สวนในดานความแตกตางทางเพศทค นพบคอ1) เด กชายช วงอาย 2 - 2 ป ครงม ความก าวราวมากกว าเด กผ หญ ง ท งด านการแสดง

ออกทางกายและการพ ด เหย อของความกาวราวก ม กเป นเด กชายเช นก น2) เด กหญ งม ความสามารถทางการพ ดมากกวาเด กชาย เรมเม ออาย 11 ป และเพมชน

ตามอาย เด กหญ งม ความลามารถสงกวาในเรองความเขาใจ ภาษา การว เคราะห และสามารถเขา ใจงานเข ยนยากๆ ตลอดจนงานเข ยนในเซ งสรางสรรค

บาลเต ยน (Bastian,1975) กลาววา เด กผ ชายม ความสามารถในเซ งคณ ตศาสตรมาก กวาเด กผ หญ งในชวงอาย 12 หรอ 13 ป

26

ลำหรบในสถานศกษาระดบมหาวทยาลย พบวาม ผ หญ งลงทะเบ ยนเร ยนมากกวาผ ชาย คอมจำนวนรอยละ 52 ของจำนวนนกศ กษาท งหมด (Schmid,1984 อ างถ งใน ว ทมน นวต ชย,2543) แตในบางมหาวทยาลย น กศ กษาหญ งเป นเสม อนประชากรช นลอง เป นเหยอของการ แบงซนชน ซ งม ท งในระด บเล กน อยจนไปถงร นแรง กา?กดขระดบรนแรงคอ ผ หญ งถ กมองวาเป น ลอ หรอเครองม อทางเพศ ส วนในระด บท น อยลงมาค อเร องของล ทธท จะได ร บความยต ธรรมเท า เท ยมกบนกศกษาชายเชน ถ อยคำของอาจารย ท ปร กษาไม ให กำล งใจ (ยกด วอย างเช น ถาเดกผ หญ งไปบนวาโดนเดกผชายกลนแกลง แทนท คร จะให ความชวยเหล อ กลบม กจะพ ดวา “ชางเขา เถอะ ผ ชายกเป นอยางนแหละ”) พวกครอาจารย ม กพ ดจาช ดแย งก บน กเร ยนหญ งมากกวาน กเร ยน ชาย หรอแกไขความคดเห นของนกเรยนหญ ง โดยไมVโงความคดเห น ม กจะสน บลน นและให กำล ง ใจเดกผชาย ซ งล วนเป นการบ นทอนกำลงใจของเด กผ หญ ง

ลำหรบงานวจ ยเก ยวก บสตรในฐานะของอาจารย ซานดรา แพคการด (Packard,1977) ไดท าการศกษาเรอง การวเคราะห สถ ต และแนวโน มซ งม อ ทธพลตอสถานภาพและอนาคตซองบคลากรสตรในสถาบนศลปะ ซ งได นำเอางานวจ ยหลายชนมาพ จารณ าในการศ กษาครงน อนทา ให ได ทราบถงจำนวนอาจารยสตรท สอนทางด านศ ลปะปฎปต ประ1วต ศาลตรศ ลป และคดปศกษา ในสหรฐอเมรกา ลดลงจากรอยละ 22 ในป 1963 ส รอยละ 19.5 ในป 1974 ลำหรบสถานภาพ ของผบรหารสตรในสาขาดงกล าวย งม อ ตราท น อยลงไป กลาวคอ ในป 1970 มสตร'ในตาแหนงหว หนาเพยงรอยละ 5 (Harris,1972 อ างถ งใน Packard,1977)

ในดานการเล อนตำแหนงและมตำแหนงทางว ชาการ จากสถต ของ NCES ในป 1975 พบ วาม บ คลากรหญ งทม ตำแหนงรอยละ 26.8 ในขณะทบ คลากรชายมถ งร อยละ 57

ไวท และ ไวท (White and White. 1973 อ างถงใน Packard,1977) ท าการศกษาถงสถาน ภาพของอาจารยสตรในภาควชาศ ลปะของระด บวทยาลย (College) โดยศกษาจากบคลากรสตร 2,465 คน จากภาควชาศลปะ 164 แห งของว ทยาล ยและมหาวทยาล ยในสหรฐอเมรกาพบวาม

1) จากจำนวนอาจารยท ม ตำแหนงทางวชาการท งหมด ม ผ หญ งอยร อยละ 14.82) จากจำนวนอาจารยท ไม ม ตำแหนงทางวชาการท งหมด ม ผ หญ งอยร อยละ 25.83) จากจำนวนอาจารย (instructors) ม ผ หญ งรอยละ 30.24) จากจำนวนผช วยศาสตราจารย ม ผ หญ งรอยละ 22.55) จากจำนวนรองศาสตราจารย ม ผ หญ งร อยละ 17.96) จากจำนวนศาลตราจารยม ผ หญ ง รอยละ 127) ม อาจารยหญ งในระด บปรญญาเอกมากกวาอาจารย ชายอยถ งร อยละ 25 แตกลบม

ตำแหนงทางวชาการตากวาอาจารยชายซงงานวจ ยดงกลาว สอดคลองก บการศ กษาของ แอสตน และ เบเยอร (Astiก and

27

Bayer,1972 อางถงใน Packard,1977) ผ ว จ ยพบวาม ความแตกต างด านตำแหนงทางวชาการ ระหวางชายและหญงอยางมน ยสำคญ โดยเพศเป นป จจ ยเพ ยงอย างเด ยวท ม อ ทธ พลต อความแตกตางดงกลาว ผ หญ งได ร บเงนเด อนนอยกวาผ ชาย แม ว าจะม ตำแหนงทางวชาการ, อายราช การ,ระดบการศกษา, และผลงานรวมถงก จกรรมทางวชาการมากกวาผ ชายกตาม

แอสตน และ เบเยอร ได ทาการสรปวา ถ งแม อาจารย หญ งจะม กา?ศ กษาระด บปรญญา เอกมาจากสถาบนทม ช อเล ยง และม ผลงานทางด านวชาการมากกวาก ตาม แต ก ย งไม สามารถ คาดหวงถ งการเล อนตำแหนงทางวชาการได รวดเรวเท าก บอาจารยชาย

โลวาโน-เคอร, เซมเลอร และ ช มเมอรแมน (Lovano-Kerr, Semler andZimmerman,1977) ทำการสำรวจขอมลตางๆของบ คลากรทางศลปศกษา เปรยบเท ยบระหวาง ชายและหญ ง คณะผวจยจดทำแบบลอบถาม 1,137 ชด ล งไปยงสมาชกของ NAEA และไดรบ แบบสอบถามกลบมารอยละ 56 ซ งผลการศ กษาพบวา จำนวนของบ คลากรชาย มมากกวา บ คลากรหญ งท งในระด บวทยาลยแบบหลกส ตร 2 ป และระดบมหาวทยาลย แตความแตกตางด ง กลาวไม ม น ยสำค ญเม อพ จารณาถงร อยละของบ คลากรชายและหญ งท ตอบแบบลอบถาม อตรา ลวนดงกลาวแทบจะไม แตกตางกน แตในระดบว ทยาลยจะม บ คลากรหญ งมากกวา

เม อมองถงภาระความรบผดชอบในงานลอน พบวาบ คลากรสตรร บผ ดชอบงานลอนในระดบปรญญาตรลงไป สำหรบในระดบปรญญาโทขนไป จะม บ คลากรชายมากกวา

บทบาทของบคลากรชายมความโดดเด นกวาบ คลากรหญ ง เน องมาจากบ คลากรชายมตำแหนงในะดบผ บรหารและมผคงานทางวชาการมากกวา เซน ม บทความ และตำราต างๆต พ มพ มากกวาบ คลากรหญ งเก อบ 2 เทา และจากการตอบแบบลอบถามทำให ได ทราบวา บ คลากรชาย ม การแสดงงานศลปะในพพ ธภ ณฑมากกวา ได ร บเง นท นสน บลน นมากกวา ได ลงขาวตามสอต างๆ มากกวา

คณะผวจยได ทำการสรปผลดงน1) บ คลากรหญ งม ภาระทารลอนท ต องร บผ ดชอบมากกวาบ คลากรชายในระด บตากวา

ปรญญาตรลงไป2) ม แนวโน มวาบ คลากรหญ งจะม เพ มมากขนในระด บวทยาลยแบบหลกส ตร 2 ป3) ม แนวโน มวาบ คลากรขายจะมตำแหนงท ส งกวา บ คลากรหญ งได ร บการเล อนขนน อย

กวาและตดอย'ในตำแหนงเดมนานกวา นอกจากน บ คลากรหญ งย งได ร บเง นเด อนน อยกวา4) บ คลากรชายมแนวโนมจะไดร บเงนเด อนมากกวา ซ งในกรณ น เพศเป นต วคาดคะเน

เงนเด อนไดด กวาปจจยอนๆ ไม ว าจะเป น ระด บการศ กษาของบ คลากร ตำแหน งทางว ชาการ ฯลฯ5) ม บ คลากรหญงในระดบผบรหารน อยกวา และนอกจากน บ คลากรหญ งย งได ร บเง น

เดอนนอยกวาบ คลากรชายแมจะม ตำแหนงเท าก น

28

ทายทสดคณะผวจยไดกลาวทงทายวา หวงวางานวจยชนน จะทำใหผทมลวนเกยวของ ตระหนกถงสงทบคลากรหญงในหมวดศลปศกษาไดเผชญอย และสนบสนนใหมการทำงานวจยใน วงทกวางขนถงปจจยตางๆทเกยวของกบความเทาเทยมกนในการทำงาน

เกลน และ เซอรแมน (Glenn & Sherman, 1983) ไดทำการวจยเรอง ลถานภาพของ บคลากรลตรในหมวดศลปศกษาในระดบอดมศกษา พบวา จำนวนบคลากรหญงมนอยกวาบคลากรชายอยางนยสำคญคอ มบคลากรหญงรอยละ 36 และบคลากรชายรอยละ 64 ซงผวจย ไดนำงานวจยในป 1976 มาแสดงใหทราบวา จำนวนบคลากรหญงในสาขาวชาศลปะ อนไดแก ศลปะปฎปต ประวตศาลตf ศลปและศลปศกษา ลดลงจากรอยละ 22 ในป 1963 ล รอยละ 19.5 ในป 1974

และจากสถตของสำนกสถตแรงงานของสหรฐอเมรกา (Bureau of Labor Statistics) ในป 1979 แสดงใหเหนวามจำนวนอาจารยหญงทปฎปตการอยในสถานศกษารอยละ 31.6 และใน จำนวนนนเปนอาจารยทางสาขาศลปะมเพยงรอยละ 2 เทานน ซงผวจยไดตงขอจงเกตวา การท ลตรในสถาบนการศกษามลถานภาพและบทบาททดอยกวาอาจมาจากสาเหตลองประการ ประการแรก คอ โครงสรางของจงคมในสถาบนการศกษานน ผชายนกมความโดดเดนมากกวา ม ตำแหนงสงกวา และนกมตำแหนงทางการบรหารในระดบสง ประการทลอง คอ เนองมาจากการ สมรส ซงทำใหผหญงตองเพมบทบาทของภรรยาและมารดานอกเหนอจากการทำงานนอกบานดวย นอกจากนโอกาสตางๆกยงจะถกจำกดเมอผหญงไดแตงงานไป เซน โอกาสในการศกษาตอ ในระดบสง

สำหรบงานวจยเกยวกบสถานศกษาภายในประเทศไทย จากงานวจยของ จอ?จ พาเมลา (Pamela,1987 อางถงใน สนทราวด เธยรพเชฐ,2538) เรอง พบวา ในเรองความเสมอภาค ระหวางอาจารยหญงกบอาจารยชาย

1. มหาวทยาลยในไทยมอาจารยหญงรอยละ50.8อาจารยชาย 49.22. อาจารยหญงมความกาวหนานอยกวาอาจารยชาย เพราะอาจารยหญงตองมภาระใน

การดแลครอบครว และอาจารยหญงยอมรบวามความไมเสมอภาคระหวางอาจารยหญงและอาจารยชาย

3. อาจารยหญงยอมรบบทบาททางจงคมไทยทคาดหวงใหหญงไทย ไมวาจะประกอบ อาชพอะไร ตองรบผดชอบดแลครอบครว ในทศนะของอาจารยหญงเหนวา การประกอบอาชพม ความสำคญ แตเปนรองจากครอบครว

4. อาจารยหญงนกทำงานมากกวาเวลาททางการกำหนด อาจารยหญงทแตงงานและม บตรจะอยทำงานมากกวาอาจารยผหญงทยงโลดหรอแตงงานแลว แตยงไมมบตร

5. รอยละ48ของอาจารยหญงทไมมวฒปรญญาเอก เหนวากา?ไดรบปรญญาเอก เปน

29

สงสำคญมากในการเปนอาจารยมหาวทยาลย แตมเพยงรอยละ 21 ทวางแผนศกษาตอในระดบ ปรญญาเอก

6. ทงอาจารยหญงและอาจารยชายบนวาตองทำงานธรการ แตอาจารยหญงมกจะตอง ทำมากกวา รวมทงกจกรรมนอกหลกสตรดวย อาจารยหญงมกจะไมไดเปนผนำกจกรรมตางๆของ มหาวทยาลย

อาจารยหญงหลายคนดำรงตำแหนงหวหนาภาควชา แตผบรหารระดบเหนอขนไปมกจะ เปนอาจารยผชาย และอาจารยผหญงมกจะเลอกอาจารยชายเปนผนำของตน อาจารยหญงทมภม หลงทางครอบครวทลงคมยอมรบนบถอหรอมอาวโสจะไดรบการยกยองเปนกรณพเศษ ซงเปนลกษณะเฉพาะของวฒนธรรมไทย

จากงานวจยของ สนทราวด เธยรพเซฐ (2538) เรอง การวเคราะหวฒนธรรมอาจารย สถาบนอดมศกษาไทย พบวา อาจารยชายมวฒนธรรมทโดดเดนกวาอาจารยหญงดงตอไปน

1. วฒนธรรมอาจารยนกวชาการและบรการลงคม2. วฒนธรรมอาจารยมงงานบรหาร3. วฒนธรรมอาจารยสนใจการเมอง4. วฒนธรรมอาจารยมงพฒนาคกยภาพทางวชาการ5. วฒนธรรมอาจารยเนนผลงานทางวชาการสำหรบวฒนธรรมทอาจารยอาจารยหญงมความโดดเดนมากกวา ไดแก1. วฒนธรรมอาจารยรกสถาบน2. วฒนธรรมอาจารยรกวชาชพ3. วฒนธรรมอาจารยอนรกษวฒนธรรมไทยจากผลกการวจย ผวจยกลาววา ความแตกตางดงกลาวอาจเปนเพราะลงคมไทยยงยด

ถอวาเพศหญงแมจะประกอบอาชพใดกตาม ยงตองมบทบาทในภารดแลครอบครว และ■ ผลจาก การสมภาษณอาจารยหญงสวนใหญใหความสำคญกบเรองครอบครวมากกวาการประกอบอาชพ ดงนนการทมเทงานวชาการจงอาจไม,เตมทเทาอาจารยเพศชาย

จากขอมลทไดนำเสนอในขางตนซใหเหนวา บทบาทของสตรในลถาบนการศกษานนอย ในสภาพทดอยกวา โดยเฉพาะในสถาบนการศกษาศลปะ ทงนอาจมลาเหตลองประการ ประการ แรกคอโครงสรางในสถาบนการศกษาโดยทวไปนนผชายมกมความโดดเดนกวาผหญง ตำแหนงทางการบรหารใหญๆ อาท อธการบด คณบด หวหนาภาควชาหรอแมแตบคลากรสวนใหญกเปนผ ชาย สวนผหญงนนมกจะไดรบตำแหนงทรองลงมา ยกเวนในบางลาขาวชาเทานนทผหญงจะไดม ตำแหนงระดบผบรหาร เชน สาขาวชาคหกรรม บรรณารกษ พยาบาล เปนตน (Rush and Martin,1984) และเนองจากในความรสกของลงคมทวไป ผชายในสถาบนการศกษามความคาด

30

หวงใหผหญงมลกษณะทางพฤตกรรมทเปนผหญงมากๆ เซน มลกษณะของความเปนแม ไมเหน แกตว และมความอดทนไมมทสนสด (Caplan,1984 อางถงใน Rush,1987) ตงนนรปแบบของ พฤตกรรมทเปนรองของผหญงเมอเขาลระบบการศกษาเซน การยอมรบเงนเดอนนอยกวา ไมคอย แสดงความคดเหนและยนยอมคลอยตามความคดเหนของเพอนรวมงานทเปนผชาย คดวาบทบาทในทางวชาการของตนมความสำคญนอยกวา ยอมรบสถานภาพในการลอน เปนคณะกรรมการในสาขาวชาทดอยกวา รบตำแหนงทดอยกวาในลายงานการบรหารองคกร และทำหนาท ฝายบรหารกำหนดขน เซน ทำหนาทดานการนดหมาย กา?เปนทปรกษาปญหาแกนกศกษา และ พมพจดหมาย สวนสาเหตอกประการหนงทใหผหญงมบทบาทในสถานศกษานอยเนองมาจากการสมรส (Bastian, 1975) เนองจากผหญงทแตงงานแลว ลงคมคาดหวงทจะเหนบทบาทการเปน ภรรยาและแมทด ซงแตกตางไปอยางสนเชงกบบทบาทเมอยงโสด สำหรบสตรโลดนน ลงคมคาด หวงแตเพยงการมงานทำเทานน (Kimmel 1981, อางใน นภาวรรณกรยะ,2533)

บทบาทสตร หนาทการงาน และการสมรสจากงานวจยของ อนนตชย คงจนทร (2541) กลาววา ในจำนวนประชากรไทยประมาณ

60 ลานคนนน ประมาณครงหนงเปนสตร ในอดตลงคมไทยจำกดบทบาทสตรไทยไวเพยงรบผด ชอบหนาทในบานเทานน แตตอมาเมอมความเจรญและมความเปลยนแปลงทางดานลงคมและ เศรษฐกจทำใหบทบาทของสตรไทยนนเปลยนไป สตรไทยมโอกาสไดรบการศกษามากขนและเขา ลตลาดแรงงานมากขน

อยางไรกตามถงแมสถานภาพของสตรไทยจะเปลยนแปลงจากการถกจำกดอยแตในบาน ไดออกมามบทบาทมากขนในลงคม แตเมอเปรยบเทยบกบผชายแลวผหญงยงตองประลบปญหา และขอจำกดหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงเมอผหญงตองเขาสชวตสมรสซงอาจเกดปญหาใน เรองสถา'นภาพของอาชพได กลาวคอกา?ทำงานลองผลด หรอ Second Shift จากงานวจยของ จงจต อนนตคศร (2540) ไดอธบายถงการทำงานลองผลดนวา เปนภาระทผหญงตองถอปฏบต ภาระประการแรกคอการรกษาสถานภาพความเปนผหญงทด'ในรปแบบดงเดมดวยการดแลเรอง ภายในบานในฐานะภรรยาทด ตอมาเมอภายหลงมสถานภาพทางอาชพดวย1จงเทากบเปนภาระ ประการทสองทตองพงปฏบต'ใหสมy รถ! จากการศกษา'วจยเรอง The Second Shift โดยนกลงคม วทยาชอ อารล ฮอชไชลค ไดทำการศกษาคสามภรรยาซนชนกลางททำงานนอกบานจำนวน 50 ค พบวา ลกษณะทเหมอนๆกนคอเมอภรรยากลบจากทำงานแลว กตองมาทำงานทบานอกเหมอน กบเปนผลดทสองคอ ทำรอยละ 75 ของงานบานทงหมด ทงทในความเปนจรงแลวทงคตางตอง ทำงานผลดแรก (งานนอกบาน) มาอยางเหนดเหนอยเทากน แตงานผลดสองคอเรองงานบานกลบ ตองเปนงานในความรบผดชอบของผหญงมากกวาของผชาย เพราะลงคมไดกำหนดบทบาทของผ

3า

หญงทดไวเซนนน ดงนนจงไมสามารถปฏเสธไดเลยวาการเขาลชวตสมรสของสตรยอมสงผลกระทบตอการประกอบอาชพไมมากกนอย

นอกจากการปฏบตหนาทภรรยาแลว เมอมการใหกำเนดบตร ผหญงตองดำเนนบทบาท ความเปนแมดวย สถานภาพการเปนกรรยาจะตดตวผหญงไปจนตลอดชวตนบดงแตจดทะเบยน สมรส สงคมคาดหวงใหสตรตอง?ปบทบาทการเปนแมตอเนองจากการแตงงานดวย เอม สกอต เปค (จงจต อนนตคศร ,2540) นกจตวทยาไดใหขอสงเกตถงจดมงหมายและหนาทของภรรยา ใน ความคดของผหญงและผชายหลายคพบวา พวกเขายงมทศนคตตอสถานภาพการเป!4ภรรยา1วา “ดแลบานใหเรยบรอย ดแลเขาใหมอาหารการกนอยางด” การใหคำจำกดความจดมงหมายและ หนาทของสามหรอภรรยาโดยมองจากตวของเขาเอง พวกเขามองไมเหนเลยวาคของเขาอาจจะม ความเปนตวของตวเองทตางออกไปจากเขาเองโดยพน^านหรออาจมวถชวตของตวเองนอกเหนอ ไปจากชวตแตงงานกได จะเหนในความเปนจรง การมสถานภาพเปนภรรยามไดหมายความวาผ หญงคนนนจะตองดำรงสถานะกา?เปนภรรยาผคอยเอาใจใสสามอยตลอดเวลา ทงสองฝายควรม เวลาเปนของตนเองเพอการประกอบอาชพหรอทำในสงทตนเองตองการมากกวาทจะมาผกตดค สมรสไวกบตนเองโดยมไดคำนงถงความเปนอสระสวนตวของอกฝายหนง

ความเปลยนแปลงทเกดขนอยางเหนไดซดเมอสตรเขาลชวตสมรส ไดแก ความไมเปน อสระจะเพมขน ความรสกทอถอยในใจจะลดลง และมความรสกวาตนมความสำคญมากขนเมอ เขาลวยกลางคน (Gutmann 1975, อางถงใน นภาวรรณ กรยะ,2533) นอกจากนนยงพบวาสตรท สมรสแลว จะมความไวตอความตองการรบร ความตองการและความรสกของสาม รวมทงมความ ใสใจตอความตองการและบคลกของสามอยางจรงใจ สต?ทสมรสแลวจะคาดหวงความสำเรจใน การงาน บทบาทและความทะเยอทะยานของสาม มากกวาทจะคาดหวงการปรบตวของเขา พา โลมา และ กา?แลนด (Paloma & Garland 1971) พบวาสตรทสมรสแลวจะกลายเปนพวกออน นอมยอมตาม (submissive) และเปนพวกอนรกษนยม (conservative) มากกวาสตรทเปนโลด อก ทงยงพบวาสตรทสมรสแลวมโอกาสเปนโรคประสาทและโรคซมเศรามากกวาคนโลด เนองจากสตรทสมรสแลวตองอทศเวลาสวนใหญในการทำงานบาน การดแลบตรและพบวาอาการเหลานจะ พบมากขนเมอสตรตองทำงานนอกบานดวย นอกจากนสตรทสมรสแลวโดยทวไปยงจำเปนตองปฏบตตวและปรบตวใหเขากบอารมณและภาวะเศรษฐกจของสามพรอมๆ กบการปฏบตตวในสงคมและกา?รกษาเอกสกษณของตนเองไวดวย (Stevens - Long,1979 อางถงใน นภาวรรณ ก!' ยะ,2 5 3 3 )

ลำหรปผหญงทแตงงานแลว สงคมคาดหวงทจะเหนบทบาทการเปนภรรยาและแมทด ซง แตกตางไปอยางสนเชงก บ บทบาทเมอยงโลด สำหรบสตรโสดนน สงคมคาดหวงแตเพยงการมงาน ทำเทานน (Kimmel 1981, อางใน นภาวรรณกรยะ,2533)

32

กทแมนน (Guttmann,1975) ใหขอสงเกตวา บทบาทของสตรจะแตกตางจากของชาย โดยผเปนแมจะไดรบกา?คาดหวงจากสงคมวาจะตองประกอบดวย การดแลปกปองคมครองความเหนอกเหนใจ ความเขาใจ ความออนโยนทนถนอมตอบตร ในขณะทพอจะไดรบการคาดหวง จากสงคมในเรอง การ'รกฝนใหบตรชวยตวเองและสามารถควบคมตนเองได การควบคมพฤต กรรมกาวราวเปนตน (นภาวรรณ กรยะ,2533)

ไดมการศกษาวจยในเรองทศนคต และการรบรทเปนอปสรรคตอความกาวหนาในวชาชพ ของผหญง และพบวา กระบวนการรบร และกลไกในการอธบายบทบาทของผหญงในสงคมกเปน อปสรรคประการหนงตอความกาวหนาในอาชพ สงคมมกมสมมตฐานวา ผหญงขาดความผกผน ตออาชพ และเมอใดทสตรประสบความสำเรจ ผลงานดเดนมกถกมองวาเปนเรองของโชคมากกวา ความสามารถ จากการรบรหรอการมองผหญงในลกษณะดงกลาว ทำใหมผลตอความสมพนธใน องคกร โดยเฉพาะในองคการทมผหญงเปนชนกลมนอย จะเกดการกดกนการแบงแยก รวมทงการ คกคามทางเพศ (O’ Leary & Ickovics, า990 ; Ragins & รนทdstrom, 1989 อางถงใน อนนตชย คงจนทร,2541)

โรเซน และ เจอรด (Rosen & Jurdee,1978 อางถงในอนนตชย คงจนทร,2541) การแบง แยกผหญงผชายมกเกดขนเมอผหญงทแตงงานและทำงาน จะถกมองวาเปนเพยงผชวยในการสรางรายไดใหครอบครว ในขณะทผชายทแตงงานแลวจะถกมองวาเปนตวหลกในการหารายได และมความตองการรายไดมากกวา

ฮอซไชลด (Hochschild,1989 อางถงใน อนนตชย คงจนทร,2541) ไดแตงหนงสอเรอง The Second Shift โดยกลาววา ผหญงททำงานยงคงตองแบกรบภาระสำคญ และปญหาเกยวกบ ครอบครว รวมทงงานบานทงหลาย โดยใชชวงเวลาพเศษในแตละวน โดยผหญงจะเรยกชวงเวลา ในการทำงานนวาเปนงาน “กะทลอง" (Second Shift) และงานบานดงกลาวจะหมายถงการดแล บานและดแลบตร

จากงานวจยทไดนำเสนอในขางตน จะเหนไดวาการเขาลชวตสมรสนนมผลตอการประกอบอาชพของสตร เพราะโดยมากคานยมของสงคมมองวาภาระหนาทในบานควรจะเปนหนา ทของสตร นอกจากนยงมบทบาทความเปนแม ซงสงคมคาดหวงวาผหญงจะตองทำหนาทแมได เปนอยางดดวย ลามารถสรปไดวาอปสรรคในการประกอบอาชพของสตรนนเปนปญหาในเรองทศนะคตของสงคม

33

งานวจยทเกยวของงานวจยในประเทศลงบศก ธรรมวหาร (2533) ทำการวจยเรอง แนวคดและวธการของมนตร ตราโมท ในการ

อนรกษและถายทอดดนตรไทยและเพลงไทย โดยใชวธการวจยเชงประวตศาสตร ดวยการวเคราะหขอมลจากเอกลารและการสมภาษณ ผวจยไดศกษาประวต หนาทราชการและงานทาง ดานดนตรไทย จากเอกลาร การสมภาษณ และ'วด'ทศน รวมถงทำการสมภาษณลกศษยของ มนตร อก 5 คน สรปผลและวเคราะหขอมลในรปของความเรยง

ภทรพร หงษทอง (2537) ทำการศกษาแนวคดสตรนยมในนวนยายของทมยนตระหวาง พทธศกราช 2506 -2534 โดยมจดมงหมายเพอวเคาะหนวนยายของทมยนตโดยยดกรอบแนวคด สตรนยมเปนทฤษฎวเคราะห เพอพลจ'นใหเหนวา วรรณกรรมหรอนวนยายของทมยนตมลกษณะ เปนวรรณกรรมสตร และทมยนตเปนนกเขยนสตรไทยทมพฒนาการทางความคดเพอสทธสตรอยางซดเจน ผวจยเลอกเฉพาะนวนยายทมเนอหาแนวเรองเหมาะลมภบงานวจยน โดยอาศย กรอบความคดของแนวสตรนยมวา นวนยายเรองนนๆมลกษณะเปนวรรณกรรมสตร คอมเนอเรอง และการดำเนนเรองทเกยวกบการสะทอนภาพและปญหาเกยวภบลตร นำเสนอทศนะของเพศชาย ตอเพศหญงหรอทศนะของเพศหญงตอเพศชายในการตระหนกถงสทธความเลมอภาคระหวางเพศ

พชย ตรงคนานนท (2538) ทำการวจยเรองการศกษากระบวนการทำงานศลปะภาพพมพ ของศลปนชนเยยม เดซา วราชน โดยมวตถประสงคเพอศกษากระบวนการทำงานศลปะภาพพมพ แบงออกเปน 2 ประเดนคอ แรงจงใจในการทำงานศลปะและกระบวนกา?ทางศลปะ การศกษา ประวตชวตของศลปนแบงเปนประเดนคอ ประวตชวตสวนตว ประวตครอบครว การดาเนนชวต ประวตการศกษา - การทำงาน ประสบการณทำงานศลปะ และผลงานศลปะ โดยอาศยเครองมอ คอ แบบสมภาษณ แบบสงเกตการทำงานศลปะ และแบบบนทกขอมลผลงานศลปะ

อนนตซย คงจนทร (2541) ไดทำการวจยเรองปจจยทมอทธพลตอความกาวหนามนอาชพ ปญหาและอปสรรของผบรหารสตร โดยทำการศกษาประเดนดงน คอ 1) ปจจยทมอทธพลตอ ความกาวหนาในอาชพของผบรหารสตร โดยแบงเปน 2 กลมคอ ปจจยทเกยวกบผบรหารเชน การ ศกษา อาย ประสบการณ บคลกภาพ และทศนคต และปจจยภายนอก ไดแกปจจยเกยวกบงาน และองคกร 2)ศกษาปญหาและอปสรรคในการทำงานของผบรหารสตร 3)ศกษาทศนคตของผบรหารชายในเรองปจจยทมอทธพลกาวหนาในอาชพรวมทงปญหาและอปสรรคในการทำงานของ ผบรหารลตร วธการดำเนนการวจยใชวธการสมภาษณกลมจากผบรหารชาย 20 คน ผบรหาร

34

หญง 20 คน และใชการสำรวจจากแบบสอบถามโดยกลมตวอยางคอผบรหารสตรจำนวน 253 คน ผบรหารชาย 150 คน และการวจยโดยการสมภาษณซงมผบรหารสตร20 คน ผบรหารชาย 20 คน ผลการวจยปรากฏวา ปจจยทมอทธพลตอความกาวหนาในอาชพผบรหารสตรไดแกความรความ ลามารถ ประลบการณ ระดบการศกษา ความเปนผนำ การม'วสยทศน'ทกวาง1ไกล ความกลาตด สนใจ รวมทงความอดทนและการแยกแยะอารมณและเหตผล สำหรบปญหาทนมทงการไมไดรบ กา?ยอมรบเขารวมกลมของผบรหารซาย รวมทงไมไดรบการสนบลนนจากหวหนาชาย และยงม อปสรรคจากลรรภาพ เชน การตองตงครรภ ทศนคตของผชายทมองวาผหญงมจดออน ไมมความ สามารถเทาเทยมชาย

งานวจยตางประเทศวารสาร The Journal of Personality and Social Psychology ในป 1971 ไดเสนอผล

การวจยทศกษาเกยวกบเงอนไขททำใหผหญงมอคตตอผหญงเอง โดยนำภาพวาดมาแสดงตอนก ศกษาหญงในระดบวทยาลย และบอกวาภาพเหลานวาดโดยศลปน4 ทแบงออกเปน4 ประเภท

ๆ โดยศลปนชายทเคยไดรบรางวลชนะเลศในการประกวดวาดภาพ 2) ศลปนชายทไมได'ชนะการประกวด31 ศลปนหญงทไดรบรางวลชนะเลศในการประกวดวาดภาพเดยวกนนน4) ศลปนหญงทไมไดชนะการประกวดคณะผวจยทบวา กลมตวอยางขนชอบภาพทสมมตขนวาวาดโดยศลปนชายทงสอง กลม มากกวาภาพทถกลมมตวาวาดโดยศลปนหญงทไมไดรบรางวล ทงๆทภาพเหลานน

เหมอนก น ทกประกา? มกา?ตงขอสงเกตวา"ผลการวจยทไ ด ยากทจะทำความเขาใจไ ด " ผลงานใน การประกวดทสรางขนจากสตรถกลดคณคาโดยสตรอกกลมหนง ถงแมวาคณภาพงานจะเทาเทยม กนก บ ง า น ของผชาย ยกเวนวางานของผหญงจะไ ด รบรางวล และการทผหญงจะไ ด รบรางวลนนก ยากทจะเกดขน เมอเกดอคตตอตานในการแขงขนเชนน จากขอมลเหลานซใหเหนวา ผหญงไม ลามารถคาดหวงความเทาเทยมกนจนกวาพวกเธอจะไดพสจนตนเองจากการไดรบรางวล หรอจากการประสบความสำเรจ ผวจยยงตงขอสงเกตอกวา เหตใดผหญงดวยกนเองยงประเมนวางาน ของผหญงมคานอยกวา

ไวทเซล (พhitesel.l975 อางถงใน วทมน นวตขย,2543)ไดทำการวจยเกยวกบ การสราง มาตรวดความทมเทในอาชพของศลปนหญง ในประเดนตางๆตอไปน เมอถามถงทนทรพยทนก ศกษาหญงไดรบ เพอชวยเหลอขณะเรยนหนงลอ พบวา นกศกษาหญงรอยละ 25 ระบวา จำเปน ตองหาเงนเพอทจะนำมาเรยนศลปะ

35

ในคำถามเรองบทบาททางเพศ นกศกษาหญงรอยละ 53.8 ไมคดวาจะมปญหาใดๆท ขดแยงระหวางการเปนผหญงก บ การเปนคลปนในอนาคต แตรอยละ 46.2 มองวาจะมปญหาขด แยงเกดขนไดโดยเฉพาะกบสาม และการเลยงดบตร ซงนกศกษาหญงคาดการณถงปญหาใน ประเดนนมากทสด

ลำหรบทรรศนะเรองความอยรอดทางเศรษฐกจ ศลปนมกหลบเลยงโดยการเลอกการแตง งาน แมวางานในบาน และหนาทของการเปนผดแลคนในครอบครวนนใชเวลามาก คำถามทใชใน การวจยเพอใชโนการวดระดบความทมเทในอาชพของนกศกษาศลปะหญง จงประกอบไปดวยการ วางแผนตางๆในอนาคต จะสนบสนนการเงนของตนอยางไร ถาลามารถมองเหนเหตการณลวง หนาเกยวกบความขดแยงระหวางบทบาทของการเปนผหญง และบทบาทของกา?เปนศลปน ถา เธอเลอนการทำงานในสตดโอออกไปเพอความกาวหนาของสาม หรอเพอ เลยงดบตร อะไรกตาม ททำใหเกดการคาดหมายลวงหนาลความตองการเพอความสำเรจในฐานะศลปน และสงใดทขด ขวางและเปนอปสรรคในการทำงาน

ไวทเซล (Whitesel,1977) กงไดทำการศกษาถงทศนคตของนกศกษาศลปะหญง โดยม เปาหมายในการศกษาเพอสำรวจทศนคตโดยรวมของนกศกษาทมตอการสรางงานศลปะ และความแตกตางในความคาดหวงอาชพ ผวจยสงแบบลอบถามไปกงนกศกษาศลปะหญงในสกาปน ศลปะและมหาวทยาลยในสหรฐอเมรกาจำนวน 7 สกาปน แบงเปน โรงเรยนศลปะ 3 แหง และ อก 4 แหงเปนมหาวทยาลยทมหลกสตรศลปะ รวมทงลน 64 คน ผลการวจยจากคำถามทวา “นก ศกษาศลปะหญงรสกอยางไรเกยวกบผลงานของตน และการเปนศลปน” ในเรองของความคาด หวงตออาชพศลปน ของนกศกษาในโรงเรยนศลปะ และมหาวทยาลยทเปดลอนในสาขาศลปะ ไม มความแตกตางทางสถตอยางมนยสำคญ นกศกษามทศนคตตอสกาปนเกยวกบการใหการสนบลนนในการทำงาน และการพฒนาเปนศลปนอยางไร รอยละ 65 ตอบวา อยทการลบเปลยน บคลากร (อาจารย นกศกษา ศลปนรบเชญ) รวมถงการสนบลนนผลงานของนกศกษาและการ วจารณผลงาน รอยละ 36 ตอบวาอยทหลกสตร ความสะดวกสบาย อสระในการทำงาน การเปด รบสง'ใหม ๆ ในการตอบคำถามทวา “เหตใดนกศกษาศลปะหญงจงสรางผลงานศลปะ” รอยละ70.3 ตอบวา ทำงานศลปะเนองจากใหความเพลดเพลน เปนสงทนาสนใจ ลามารถทำใหพวกเขา แสดงออก และลอสารความรสกได รอยละ 26 ตอบวา มาจากความตองการ หรอผลกดนใหสราง ผลงาน การสรางศลปะเปนลงทจำเปนในชวต เปนความจำเปนทอยภายในใจ รอยละ 3.1 เหนวา บางครงกมความสำคญ แตบางครงกไม แมวา 1 ใน 4 ของนกศกษาหญงจะรสกวาการสรางงาน ศลปะเปนความจำเปน หรอการถกปงคบ แต 2 ใน 3 กยงคงคดวามนเปนสวนทสำคญทลดในชวต ของพวกเขา จากคำถามทวา “งานศลปะของคณมความสำคญตอชวตทงหมดของคณหรอไม”

;T 0 2 1 2> 4 6 0

36

รอยละ 68.8 ตอบวา “มนคอทกๆอยาง คอสงทจำเปนอยางแนนอนทสด” “เปนความจำเปนอนดบ แรก” และจากคำถามทวานกศกษาศลปะหญงคดวาพวกตนเปนศลปนหรอไม 3 ใน 4 ของคำตอบ บอกวา ใช รอยละ 9.4 ตอบวาในบางครง รอยละ 15.6 บอกวาไมใช ในดานระดบของความ ภาคภมใจ และเชอมนในคณคาของผลงานของนกศกษาศลปะหญง ตำตอบอยทในระดบสง เมอ ใหเปรยบเทยบคณภาพของผลงานกบนกศกษาคนอนๆทเปนผชายในสถาบนของพวกเขา คำตอบ คอรอยละ 95.4 บอกวาอยในระดบด หรอดกวา (รอยละ 32.9 ด, รอยละ 40.6 สงกวา, รอยละ 21.9มความเปนเอกลกษณเฉพาะ)มเพยงรอยละ4.7 เทานนทอธบายถงผลงานตนวาอยในระดบ ปานกลาง แตไมมใครตอบวางานของตนอยในระดบทดอยกวา

ลำหรบคำถามทเกยวกบทศนคตในบทบาทของศลปน และบทบาทของผหญงในฐานะภรรยาและมารดา คำตอบคอ รอยละ 47 บอกวามนมความขดแยงกนในบทบาททง 2 สวนน “สำหรบอนเพอทาความเขาใจในผลงานของตวเอง โดยตดความลมพนธกบผชายไปชวขณะหนง แมวาจะพบกบความรสกโดดเดยว แตมนกเปนขนตอนทมความสำคญ “เพราะในอดตเมออนม ความลมพนธเปนอนหนงอนเดยวกบผชายนน อนไมลามารถทำงานศลปะได” “งานศลปะและ หนาทความเปนผหญงของอนไมอาจรวมกนได” “เกดความละอายใจ เมออนกำลงวาดรป และไม มเวลาใหกบลกทงลอง แตอนกละอายใจเมออยกบลกๆ แลวไมวาดรป” คำตอบรอยละ 44 ตอบวา ลกๆมความสำคญตอพวกเขา 1 ใน 4 ของคำตอบคดวาควรเลอนการปฏบตงานในลตดโอออกไป กอน บางสวนเหนวาควรจะงดเวนการมบตรดกวาทจะมความขดแยงเกยวกบการตองเลกทำงาน เพอทจะอยบานดแลลกๆ

จากคำถามทวา "คณรสกอยางไรเมอตองการจะเปนศลปนทประลบความสำเรจ’’ คำตอบ รอยละ 40.6 ใหคำจำกดความวาความสำเรจคอ ความตองการทขดเจน เชน ความลามารถ การ ทางานหนก การไมลดละ และอกบางสวนยงไมมความชดเจนในความเขาใจในความตองการของ ตวเอง ในเรองความสำเรจ ดเหมอนวาผหญงจะชอบเกบความสำเรจเอาไวกบตวเองมากกวาทจะ ไดรบคำชมจากผอน แนวโนมของการมองวาศลปะเปนกจกรรมทชวยพฒนาตนเองเปนสงทสำคญ มากกวาผลลพธทไดจากผลงาน เชน “ความสำเรจของอนคอ การไดความสขกบงานศลปะ และตว เอง มนเปนกระบวนการทพฒนา และมการเปลยนแปลงอยเสมอ โดยเปดรบความเปลยนแปลงทง ภายใน และภายนอกอยางอดทน กา?รบและการใหเปนสงทมความหมายมาก ความสำเรจของอน ไมไดหมายถงเงนทอง แตมนเปนสงททำใหตระหนกถงคณคาของตนเอง’’

งานวจยชนนยงพบดวยวา ผหญงสวนใหญไมมการวางแผนทเปนรปธรรม ในดานการเงน ทจะมาสนบลนนการดำเนนชวตในอาชพศลปน ขณะทสาขาวชาศลปศกษากเนนไปในเรองของ ความสามารถในการแสดงออกอยางสรางสรรค และลอนความคดในเรองศลปะ และผลอนศลปะ ในระดบอดมศกษา กเนนการพฒนาทกษะในการสรางผลงานศลปะเปนสวนใหญ การเตรยม

37

ความพรอมใหกบนกศกษาในเรองความอยรอดทางเศรษฐกจจงปรากฏใหเหนนอยมาก และจาก คำถาม “สงใดเปนตวขดขวางคณจากกา?ทำงานศลปะ ผหญงรอยละ 67.2 ใหคำตอบวา มาจาก ปจจยตางๆ เชน ความเกยจคราน ความเฉอย ปจจยภายนอกกเชน เพอนฝง การหนวงเหนยวทำ ใหลาชา รอยละ 7 ตอบวาอยประสบการณทางศลปะของตนเอง เชน ความโดดเดยวในสตดโอ ขาดความคด เกดความสบสนและลงจยเกยวกบคณคำทแทจรงในงานของตน รอยละ 22 ใหกบ สภาพตางๆ เชน การขาดพนทในสตดโอ ขาดอปกรณ และเครองมอทจะถายทอดความคด และ เงนกคอปจจยทเกยวของอนดบตนๆ

เราจะเหนวาแนวโนมของนกศกษาหญง จะชนซมความคดเหนทมตอผลงานของตนจากผ ชายมากกวาผหญง ดงนนจงสะทอนความจรงทวา พวกเขาเหนการมอำนาจตดสนใจเกยวกบ ศลปะของผชายมากทวาผหญง แตเมอพจารณาในมมมองของการขาดแคลนบทบาททเปนตนแบบของผหญงในการสรางงานศลปะแลวนน ผลทไดแตกตางออกไป

อกหนงปตอมา ไวทเฃล (Whitesel,1978) ไดศกษาถงลกษณะทางบคลกภาพของนก ศกษาศลปะหญง ซงพบวานกศกษาศลปะหญงรบรตนเองในลกษณะของแรงกระตน ความเปน ตวของตวเอง ความมอสระในตนเอง มความคดรเรม ไมสนใจกบวธการแบบดงเดมและการปฎบต'ของลงคม พบวามความแตกตางกบการศกษาทางจตวทยาของผหญงทไดทำกนมา แตม ความคลายคลงกบทไดศกษากบกลมตวอยางทเปนศลปน นกศกษาศลปะหญงยงมความแตกตาง อยางเหนไดเดนขด ในลกษณะของความเปนตวชองตวเอง และความเปนผรเรม เมอทำการเปรยบ เทยบกบนกศกษาในสาขาวชาอน

หลงจากนนอกสองป ไวทเซล (Whitesel,า980) ทำวจยเกยวกบทศนคตเกยวกบอาชพของ นกศกษาศลปะ โดยมวตถประสงคเพอหาความแตกตางทเปนไปได ในทศนคตเกยวกบอาชพ ระหวางเพศ และสาขาวชาทศกษา ประชากรทใขในการวจยเปนนกศกษาในระดบปรญญาโท จาน'วน 192 คน ประกอบดวย

1 ) นกศกษาในสาขาวชาศลปะ 60 คน แบงเปนขาย 24 คน หญง 36 คน2) นกศกษาในสาขาวชาภาษาองกฤษ 64 คน แบงเปนชาย 21 คน หญง 43 คน3) นกศกษาในสาขาวชาจตวทยา 68 คน แบงเปนชาย 33 คน หญง 35 คนดำเนนการวจยโดยใชแบบลอบถาม ประกอบดวยคำถาม 5 ขอทเกยวกบทศนคตทมตอ

อาชพทใชถามนกศกษาทกสาขา สำหรบนกศกษาศลปะจะมคำถามเพมเตมอก 4 ขอ ซงจะเปนคำ ถามเฉพาะเกยวกบสาขาวชาททำการศกษา ซงคำถามจะวดการรบรของความสนใจในการเตรยม ตวสำหรบอาชพของนกศกษา ผลการวจยในการศกษาครงนพบวา นกศกษาศลปะหญง อางถง

38

ความคาดหมายในอาชพวาเปนสงสำคญทงหมดในชวตมากกวาคำตอบจากนกศกษาหญงใน ลาขาวชาภาษาองกฤษ และจตวทยา นกศกษาศลปะหญงมระคบขอผกมดสอาชพในระคบทสงท สด และมความรสกวาสถานศกษาของพวกเขาไมไดจดการใหคำปรกษาเกยวกบอาชพเพยงพอสวนนกศกษาศลปะชายมความรสกวาพวกเขาไมสามารถทจะหาเลยงชพไดจากลาขาวชาทเรยน โดยมคำตอบมากกวานกศกษาชายในลาขาจตวทยา

ความถของคำตอบยงคงแลดงออกถงความมนใจ ตอความคาดหมายในอาชพสงกวานก ศกษาศลปะชาย และนกศกษาศลปะชายแสดงความมนใจในความลามารถของตนทจะนำเดนอ ความสมพนธของทกษะในการแลดงผลงานศลปะ นกศกษาศลปะทงชายและหญงเหนวาพวกเขา ไมไดรบคำแนะนำเกยวกบการประกอบอาชพ ซงมระคบคะแนนสงกวานกศกษาอก 2 กลม

ในป 1984 ไวทเซล (Whitesel,1984) ไดศกษาเปรยบเทยบลกษณะทางบคลกภาพของนก ศกษาศลปะชาย และหญงในระดบปรญญาโทเปรยบเทยบกบนกศกษาในลาขาวชาจตวทยา และ ลาขาวชาภาษาองกฤษ โดยใชแบบสอบถามในแบบตรวจรายการ อนประกอบดวยหวขอทใซ อธบายลกษณะบคลก 300 หวขอ ซงระคบคะแนนชวา นกศกษาศลปะมคะแนนสงกวาคาเฉลยถง 7 ดานดวยกน คอ การปองกนตนเอง การปรบจตใจ การดแลเอาใจใส ความมอลระในการตดสน ใจ ความกาวราว และการตอลปองกน และจากผลการวจยไดสรปวา นกศกษาศลปะหญงมการรบ รลกษณะบคลกภาพของตนดงตอไปน คอ มลกษณะเฉพาะตว มพลงใจเขมแขง ใชตนเองเปน ศนยกลาง ซงลกษณะบคลกภาพนนำไปสภาวะรอนรนกระวนกระวายใจ และมองโลกในแงราย งานวจยในลกษณะนยงพบในงานวจยของ เฮเทอเรอร (Haterer,1965) โรว (Roe,1946a;1946b) มาสงานวจยของลตรงเกอร (Stringer,1967) เอมอส (Amose,1978) บารรอน(Barron,1972) โกทซ และ โกทช (Gotz & Gotz,1979a;1979b) ทพบวาลกษณะของศลปนและนกศกษาศลปะ ม แนวโนมทจะคดในลกษณะนามธรรม มวนยในตนเอง มแรงขบคนในการตอลสความสำเรจ อด

กลนตอความคลมเครอไมชดเจน มอลระ มจตใจเดดเดยวและไมลนใจในบทบาทของตนเองใน ลงคม

ลมธ (Smith, 1990) ไดทำการวจยเรอง บทบาทของ ยจเนย เอคฟอรด โรด (Eugenia Eckford Rhoads) ในฐานะของนกศลปศกษา โดยผวจยนำเอาประเดนสตรนยมเขามาวเคราะห บทบาทของ ยจเนย เอคฟอรด โรด ผวจยทำการศกษาชวประวเ)ตงแตวยเดกจนกระทงเธอเขามาม บทบาทในวงการศลปศกษา และวเคราะหถงประเดนทางเพศในการใชเปนตวตดสนถงหนาทการ งานวาประสบความสำเรจหรอลมเหลว

39

ดไวเออร (Dwyer, 1991) ทำการวจยเรองการใหความสำคญตอหนาทการงานของสตร โดยทำการวจยเปนกรณศกษาจากสตร 5 คน โดยเปนผทมภมหลงประสบความสำเรจในหนาท การงาน ใชวธการวจยเชงคณภาพโดยการสมภาษณเกบขอมล โดยใหกลมตวอยางเลาถงประสบ การณการทำงาน ใชการวเคราะหขอมลดวยวธการสรางทฤษฎพนฐาน (grounded theory) ซง เนนการคำบอกเลาของกลมตวอยางมากกวาการสนนษฐานตามทฤษฎกอนๆ ผลการวจยพบวา ม ปจจยหลกๆ 6 ประการทเกยวของไดแก การทำงานเพอความสำเรจตนเอง ความสมดลในการ แบงเวลาใหกบหนาทการงานและครอบครว การทำงานรวมกบผอน ความมอสระ การเหยยดเพศ และลกษณะของงานในอาชพทตนประกอบอย