LEGAL PROBLEMS ARISING WHEN THE USE OF A CHEQUE IS

DETERMINED AN OFFENSE

SAMIT SIRIMART

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of Requirement

for the Degree of Master of Laws

Department of Law

Graduate School Dhurakijpundit University

2003

ISBN 974-281-882-7

DPU

ง

ชอวทยานพนธ ปญหากฎหมายเกยวกบการกาหนดความผดอนเกยวกบการใชเชค ชอนกศกษา สามตร ศรมาตย อาจารยทปรกษา ศ.ดร. วาร นาสกล สาขาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2546

บทคดยอ

วทยานพนธนมวตถประสงคเพอศกษาปญหากฎหมายเกยวกบการกาหนดความผดและโทษในการใชเชค โดยเปนการศกษาแบบวจยเอกสารประกอบกบการสมภาษณผทรงคณวฒและนาขอมลมาวเคราะหดวยวธพรรณาความ จากการศกษาพบวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 อนเปนกฎหมายเกยวกบเชคในปจจบน แมจะมการกาหนดมาตรการตาง ๆ เพอแกไขปญหาทเคยเกดขนจากกฎหมายเชคฉบบเดม แตกยงมปญหากฎหมายทาใหมคดขนสศาลเปนปรมาณมาก จากการศกษากฎหมายของตางประเทศทกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชคเหมอนประเทศไทย พบวา ฝรงเศส (ซงเปนประเทศทไทยไดนาแนวคดของกฎหมาย มารางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ) มมาตรการทางกฎหมายและมการแกไขปรบปรงเกยวกบการกาหนดความผดเชคหลายครง สหรฐอเมรกาเปนประเทศทกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชคเชนกน แตประเทศทงสองไดกาหนดขอบเขตความผดอาญาไวเหมาะสมกบลกษณะความผดโดยเฉพาะเรองเจตนาทจรต อยางไรกตามประเทศทงสองตางกมเจตนารมยทจะใชกฎหมายอาญาเพอใหเชคเปนตราสารทไดรบการยอมรบและความเชอมนจากพอคาประชาชน เชนเดยวกบเงนตราทรฐเปนผ นาออกใช ผลจากการศกษาพบวา การกาหนดขอบเขตความผดอาญาของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 ยงไมเหมาะสมกอใหเกดปญหาทางกฎหมายทกาหนดความผดอาญาไวอยางกวางครอบคลมไปถงผสงจายเชคทมไดมเจตนาทจรตในการใชเชคชาระหนแทนเงนตรา แตควรคงกฎหมายฉบบนไว เพราะยงมผออกเชคทมเจตนาทจรตใชเชคเปนอบายหลอกลวงผ อนทาใหไดไปซงทรพยสนหรอประโยชนอนใด อนเปนลกษณะของอาชญากร

DPU

ง

ขอเสนอแนะนาของการศกษานคอ ใหคงความผดอาญาไว โดยการแกไขปรบปรงกฎหมายใหมการกาหนดขอบเขตความผดอาญาใหแคบลงมา โดยกาหนดขอบความผดเฉพาะผออกเชคทมเจตนาทจรต ฉอฉล ฉอโกง เจตนาใชเชคโดยทจรตเปนเครองมอประกอบอาชญากรรม สวนผออกเชคทมไดมเจตนาทจรตไมตองรบผดตามกฎหมายน อนจะทาใหวตถประสงคของการใชเชคบรรลผล เพราะประชาชนทวไปเกดความเชอมนและใชเชคกนมากขน

DPU

จ

Thesis Title Legal Problems on Criminal Liability on Cheque Name Mr. Samit Sirimart Thesis Advisor Prof.Dr.Varee Nasagul Department Law Academic Year 2003

ABSTRACT

The objective of this research was to study legal problems on criminal liabilities on cheque as a negotiable instrument. Documentary research and interviewing the concerned experts lawyers were this research method.

From studying the foreign cheque law , French Law on cheque (Thai cheque Law was derived from French Law on cheque ) has provided several appropriated legal measures in particular , the legal metre for punishing . As while American cheque law will punished the bad cheque properly . Cheque is as a negotiable instrument that very popular in business cycle. As a matter of fact, cheque was not originated in Thailand. It was carried and employed by the foreign commercial bank. The wrongful acts according to cheque law at the time aimed to punish those who used trick with bad faith. Law enforcements for such bad behaviors depend on the committing aspect. That is to say, fraud provision on the criminal act R.S.127 will be applied for criminal conduct,as while the civil and commercial code on bills will be approached on the civil acted.

As a tool instead of cash payment ,however when cheque were rejected to pay by the bank a lot of . In addition, the provisions on criminal act could not be applied or proved directly for the wrongful conduct of the cheque issues that lead to the lack of confidence and the problem in commercial activities. There was developed the

DPU

จ

provisions of cheque from French law to contain into the new special act, including inserted the fine and criminal measures in the cheque act B.E.2497 ( to be announced on October 13 B.E.2497) The punishment for criminal committing as prisoning not more than one year.

For adding the efficiency of law enforcement, later, there was of the Revolution announcement (Document 196 at 8 August B.E.2515) to allow the police to control and temporary release authorities of the investigating police, the state attorneys and the judge.

Cheque cases were sued due to such act were increased within diverse aspects. The researcher, then, would like to investigate whether such criminal punishment are effectives, and why such criminal punishment was not effected on the decreased cases including how we can establish the proper criminal punishment.

As for the review literatures on foreign law , it was found that the French law on cheque was effective on punishment . While the American cheque law has differs provisions for different states . However , the legal measure focused on the prevention as the priority.

The results from this study pointed out that Thai current provision of cheque act still remain defected, in particular, on the punishment measures. The researcher therefore , had suggestion that it should still keep the criminal punishment but adjust the appropriateness of wrongful acts defined and clarify problemable provision and punishment, and apply such proper punishment provision from the foreign cheque law to Thai cheque law appropriateley.

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สาเรจลลวงดวยดเพราะไดความกรณาและอนเคราะหคาแนะนาจากศาสตราจารย ดร.วาร นาสกล ทานอาจารยฐนนดรศกด บวรนนทกล ทใหความเมตตารบเปนอาจารยทปรกษา และอาจารยทปรกษารวม โดยทานไดสละเวลาอนมคายงชวยชแนะใหความร คาแนะนา ตดตามความคบหนาในการทาวทยานพนธ รวมทงตรวจสอบแกไขขอบกพรองตาง ๆ ทาใหสาเรจลลวงดวยด จงขอกราบขอบพระคณทานทงสองเปนอยางสง ทใหความเมตตากรณาแกผศกษาตลอดมา

ในโอกาสน ผศกษาขอกราบขอบพระคณทานศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร ทรบเปนประธานกรรรมการ ทานรองศาสตราจารย ดร.สรศกด ลขสทธวฒนกล ทานศาสตราจารย ดร. เสาวนย อศวโรจน ทานศาสตราจารย(พเศษ) จรญ ภกดธนากล กรรมการผทรงคณวฒ ซงทานทงสไดใหความร คาแนะนาชแนะแนวทางอนเปนประโยชนสงสดในการทาวทยานพนธฉบบน

ผศกษา ขอกราบขอบพระคณทานอาจารย ดร.พรพนธ พาลสข ทใหความเมตตาชแนะใหคาปรกษาในการศกษาและในการทาวทยานพนธจนผศกษาสามารถจบการศกษาจากสถาบนสาคญแหงนไดทสด

ในทายน ขอกราบขอบพระคณ คณแมสมหมาย ศรมาตย ตลอดจนภรรยาและบตรทเปนกาลงใจกบผศกษาตลอดมา หากวทยานพนธนมคณคา และมประโยชนตอการศกษา ผศกษาขอมอบความดทงหมดใหกบคณพอจรญ ศรมาตย บดาผลวงลบแลว มารดา และครบาอาจารยทก ๆ ทาน ทประสทธประสาทวชาให สวนความผดพลาดและขอบกพรอง อนเกดจากวทยานพนธฉบบน ผศกษาขอนอมรบไวแตผ เดยว สามตร ศรมาตย

DPU

ซ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย...................................................................................................... ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ...............................................................................................… จ กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………... ช สารบญภาพ…………………………………………………………………………………. ญ บทท 1. บทนา…………………………………………………………………………….. 1

1.ทมาและความสาคญของปญหา............................................................ 2 2.สมมตฐานของการศกษา....................................................................... 11 3.วตถประสงคของ การศกษา……………………………………………….. 11 4.ขอบเขตของการศกษา......................................................................…. 11 5.ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................…. 12

2. การกาหนดความผดทางอาญา...................................................................… 13 1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบกาหนดความผดอาญา.............................… 15 2. หลกเกณฑในการกาหนดความผดอาญา.........................................…… 27 3. วตถประสงคของการลงโทษ……………………………………………….. 30 4. การกาหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา…………………………………... 32 5. การกาหนดความรบผดและโทษทางอาญาในกฎหมาย.......................….. 37 6. การกาหนดความผดอาญาในกฎหมายเกยวกบเชค……………………….. 40 3. มาตรการทางกฎหมายเกยวกบเชค............................................................….. 43 1. ประวตของเชคและพฒนาการของเชค……………………………………. 43 2. ประวตความเปนมาของเชคในประเทศไทย……………………………….. 49 3. การบญญตกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบเชค.............……. 51 4. การกาหนดความผดอาญาไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอน เกดจากการใชเชค........................................................................……. 54

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ)

หนา

4.1 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ใชเชค พ. ศ. 2497………………………………………………. 58 4.2 ประกาศคณะปฏวตฉบบท196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515…… 62 4.3 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534……………………………………………………… 67

5. ปญหาคดเชคในประเทศไทย……………………………………………. 71 6. การกาหนดความผดเกยวกบเชคกบความผดฐานฉอโกง ตาม ประมวลกฎหมายอาญา................................................................…. 80

4. ปญหาคดเชคในกฎหมายตางประเทศ………………………………………….. 87 1. ปญหาคดเชคในตางประเทศ…………………………………………….….. 87 2. ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law)………………………………. 88 2.1 ระบบกฎหมายประเทศฝรงเศส ………………………………………. 89 3. ระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law)……………………………. 97 3.1 ระบบกฎหมายมลรฐในประเทศสหรฐอเมรกา................................…… 99 5. บทวเคราะหแนวทางในการพฒนาความรบผดเกยวกบเชค……………………… 110 6. บทสรปและขอเสนอแนะ......................................................................………. 152 บรรณานกรม……………………………………………………………………... 161 ประวตผ เขยน........................................................................................……. 166

DPU

ญ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1. คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลชนตนทวราชอาณาจกร……………….. 8 2. คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลอทธรณ……………………………….. 9 3. คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลฎกา……………………………………. 9 DPU

บทท 1

บทนา มนษยไมสามารถมชวตอยตามลาพง โดยตองมการตดตอกบมนษยดวยกน จงรวมกนอยเปนชมชน ทงนเพอความปลอดภยในชวต ทรพยสน และในการจดหาสงของตาง ๆ ทจาเปนแกการดารงชพอนเปนการพงพาซงกนและกน เมอชมชนทมขนาดใหญ การตดตอคาขายระหวางชมชนมมากขน แตเดมมนษยมการแลกเปลยนทรพยสน ตอมาขนาดของชมชนเรมใหญขน ความตองการดานทรพยสน และสงจาเปนในการดารงชพของมนษยมมากขน ไดมการประดษฐสอกลางเพอเปนเครองมอแลกเปลยนทรพยสน เปนวตถในการชาระหน เรยกวา ”เงนตรา“ เพอใหเกดความสะดวกในการคา เพอปองกนความไมปลอดภยในชวตและทรพยสน ตอมาไดมการคดคนหาสงทเปนตราสารทไดมการรบรองมาใชแทนเงนตราเปนสอกลางทพอคา นกธรกจ ในสมยโบราณคดคนได เรยกวา “ตวเงน” ซงตวเงนเปนตราสาร ทมขอความระบวา ลกหนจะใชเงนแกเจาหนตามเอกสาร หรอสงใหใชเงนแกบคคลอน ตราสารดงกลาวไดมการพฒนาการมาเปน ตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน เชค1 สาหรบประเทศไทยมเครองมอทางการเงนทใชอยหลายประเภทดวยกนนอกเหนอจากตวเงน เชน ธนบตร พนธบตร บตรเงนฝาก2 ดราฟ บตรเครดต3 ฯลฯ แตเชคเปนตราสารทไดรบความนยม ความสาคญ มประโยชนและมปญหามากเชนกน

1 เสาวนย อศวโรจน. “คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน” พมพครงท 4.

กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, หนา 1-6, 2543 2 บตรเงนฝาก เปนตราสารชนดหนงใชเปลยนมอไดโดยบรษทเงนทนออกใหผฝากเงนเปนหลกฐานการ

รบฝากเงน เพอแสดงวาผทรงตราสารจะไดรบเงนฝากคนเมอสนระยะเวลาอนกาหนดโดยจะกาหนดดอกเบยหรอไมกได

3 บตรเครดต เปนตราสารการเงนอกชนดหนงทเปนเครองมอยนยนไดวา ผ ทถอบตรเครดต คอ ผ ทมเครดตดโดยการพจารณากลนกรองจากผออกบตรและยงเปนหลกฐานทแสดงวาเจาของหลกฐานนจะไดรบสนเชอผบรโภค ( Consumer Credit ) ใชซอสนคาบรการจากผขายในระยะเวลาหนง

DPU

2

1.ทมาและความสาคญของปญหา เชค (cheque) ตามความหมายในพจนานกรม หมายถง ตวเงนชนดหนงซงผฝากเงนสงใหธนาคารจายเงนแกบคคลอกคนหนง หรอผ ถอ เชค เปนตวเงนประเภทหนง ทเปนเครองมอทางการเงนมการใชมากทสด ในทางการคาและธรกจและมบทบาทรวมทงมประโยชนในวงการธรกจมากหลายประการ เชน เปนเครองมอในการชาระหน ระหวางบคคลหลายรายทมหนเกยวของกน ทงเปนการผอนเวลาทลกหน จะตองชาระหนดวยเงนสดโดยการออกเชคลงวนทลวงหนาทาใหไมตองชาระเงนสดในขณะนน เปนเครองมอหรอหลกประกนในการก ยมเงน เปนตราสารทใชเปลยนมอชวยสงเสรมธรกจ เปนเครองมอของรฐในการควบคมปรมาณเงนหมนเวยนในระบบเศรษฐกจ เปนตน

นอกจากประโยชนของเชคดงกลาวมาแลวการทเชคกยงมบทบาทในวงการธรกจทไดรบความนยมใชมากสด เนองจากมลกษณะพเศษตรงทธนาคารซงเปนสถาบนการเงน เปนผออกเชคและยงเปนผจายเงน สวนตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน ผจายเงนอาจเปนบคคลใดกได ทงเชคเปนคาสงใชเงนเมอทวงถาม เปนการสรางเครดตของผสงจายในวงการธรกจ อยภายใตบงคบของกฎหมายพเศษ4 เชคเปนตวเงนประเภทเดยว ทรฐยอมใหอานาจอธปไตยทางการเงนแกเอกชนคอ ธนาคาร ใหเปนผออกใชเพอธรกจทางการเงนของธนาคาร คอเปนอปกรณของบญชเงนฝากกระแสรายวนหรอบญชเดนสะพด

ประเทศไทยไดกาหนดมาตรการทางแพง และทางอาญา มารองรบดวยการออกกฎหมายหลายฉบบมาควบคม เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน ประมวลกฎหมายอาญาในความผดฐานฉอโกงและความผดฐานปลอมเอกสาร ฯลฯ พระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พระราชกฤษฎกากาหนดกจการของธนาคารแหงประเทศไทย พ. ศ.

4 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 328-337

DPU

3

2485 พระราชบญญตการประกอบเงนทนหลกทรพยและธรกจเครดตฟองซเอร พ. ศ. 2522 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชค พ. ศ. 2497

โดยหลกการแลวการทรฐกาหนดความผดไวในกฎหมายตาง ๆ นน เปนการบญญตกฎหมายโดยกาหนดทางเลอกในการลงโทษแกผกระทาความผดเพอตองการใหผกระทาเกดความเกรงกลวตามหลก Deterrance Doctrine จงไดกาหนดโทษทางอาญาไว

ในทางนตวธนนการไดนามาตรการทางอาญามาบญญตไวในกฎหมายเกยวกบเชค ทาใหเกดปญหาคดอาญามากหรอเฟอ (Over-crimimalization)5 นอกจากน การทรฐออกกฎหมายเพอบงคบพฤตกรรมของบคคลมากเกนไป ทาใหยากตอการปฏบต เปนผลทาใหเกดปญหาสภาพบงคบของกฎหมายไมมประสทธภาพ เชน การออกกฎหมายใหผขบขรถยนตตองคาดเขมขดนรภย ใหผขบขรถจกรยานยนตตองสวมหมวกนรภย ฯลฯ

นอกจากนน รฐ ไดออกกฎหมาย พรอมกาหนดโทษทางอาญามาใชกบพฤตกรรมปกต หรอบางครงเปนความผดในลกษณะเรยกวาอาชญากรรมทฝาฝนระเบยบสงคม (Social Order Crime) หรออาชญากรรมโดยไมมผ เสยหาย (Victimless Crime) เชน กาหนดใหการคาประเวณ การพนน เปนความผด ฯลฯ การทประเทศไทยไดบญญตกฎหมาย หรอกาหนดใหมความผดอาญาฐานใหม ๆ เกดขนมาก ดงทเรยกวากฎหมายเฉพาะหรอกฎหมายเทคนค6 ใหการกระทาทกฎหมายบญญตไวเปน

5 สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา “การลดจานวนคดทเขาสศาล” การประชมนตศาสตรแหงชาต

รายงานการ ประชมกลมกฎหมายวาดวยกระบวนการยตธรรมทางอาญา ณ ศนยประชมสหประชาชาต,กรงเทพมหานคร, 2543 สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

6 กฎหมายเทคนคหรอกฎหมายเฉพาะ (technical law) เปนกฎหมายทเกดจากการบญญตขนเพอแกปญหา เฉพาะเจาะจงในบางเรอง เปนกฎหมายทบญญตขนดวยเหตผลทางเทคนค (technical reason) คอ มไดเกด จากการผดศลธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณโดยตรง แตเปนเหตผลทางเทคนคสาหรบเรองนน ๆ เชน กฎหมาย เกยวกบการจราจร กฎหมายภาษอากร ฯลฯ

DPU

4

ความผด มใชเปนความผดในตวเอง (mala prohibita)7 ไมเปนความผดรายแรง กระทบกระเทอนตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนแตประการใด เชน การกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ภายหลงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ประกาศใชมพบวามปญหาจากการกาหนดความผดตามกฎหมายน ในป พ.ศ. 2515 ประเทศไทยไดแกไขปรบปรงกฎหมายโดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 อยางไรกตามกเปนเพยงแกไขเฉพาะปญหาการใชอานาจควบคมตวผ ตองหาเทานน ตอมาในป พ. ศ. 2534 ประเทศไทยประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 โดยยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 และ ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 รฐยงคงหลกการใหออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางอาญา ทาใหเกดปญหากฎหมาย ไดแก การนาเชคมาเปนเครองมอตอรองในการทาสญญาทางการคาและธรกจ เชน สญญาซอขาย สญญาเชาซอ สญญาก ยมเงน ฯลฯ เพอใหลกหนตองรบผดมากกวาทางแพง ใหตองรบผดทางอาญาอกทางหนง เพอประโยชนของเจาหนในการบบบงคบใหลกหนปฏบต หรอชาระหนตามสญญา เปนผลใหการผดสญญาทางแพงของคสญญามาเปนความผดอาญา โดยผสงจายจะมเจตนาทจรตหรอไมจะตองรบผดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค หากสงจายแลวไมมเงน พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เปนกฎหมายฉบบแรกกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางอาญา ประชาชนทวไปยงไมเปนทรจกใชเชคอยางแพรหลาย ใหมความเชอมนในเชคทใชชาระหนแทนเงนตราได ใหการเงนของประเทศ

7 รฐจะบญญตกฎหมายใหเปนความผดอาญาโดยใชหลกความผดในตวเอง (mala in se) ทเกยวกบ

ศลธรรม เชน ความผดฐานลกทรพย ฆาผ อน ฯลฯ และหลกมใชความผดในตวเอง แตเกดจากการฝาฝนขอหามทรฐ กาหนด (mala prohibita)

DPU

5

เกดความมนคง8 และเอาโทษกบผสงจายเชคทมเจตนาทจรตใชเชคโดยไมมเงนชาระตามจานวนทสงจาย9 แตเดม การฟองคดอาญาเกยวกบการใชเชค กอนประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 หากการกระทานนเขาลกษณะเปนการใชอบาย หลอกลวงผทรงเชคหรอผ รบเงน อาจเปนความผดอาญาฐานฉอโกง ตามมาตรา 304 ของกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.127 (ตรงกบ พ.ศ.2451) สวนความรบผดทางแพงของผสงจายเชคแลวไมมเงน คงบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พ.ศ.2467 ในบรรพ 3 ลกษณะ 21 มาตรา 987 ถงมาตรา 1005 ซงบญญตเกยวกบกฎหมายตวเงนไวโดยเฉพาะ ปญหาการกาหนดความผดไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ ดวยการนากฎหมายนไปใชเพอขมขใหลกหนชาระหนอนเกดจากการผดสญญาทางแพง เปนเหตใหรฐตองสญเสยงบประมาณและดานเศรษฐกจ เพราะรฐกาหนดใหคดเกยวกบเชคเปนคดอาญา ทาใหรฐจะตองเขามาควบคมดแล อนเปนการผดกระบวนการยตธรรม10 รฐกาหนดฐานความผดไวกวางและไมเหมาะสม ทาใหกฎหมายฉบบนมงลงโทษผสงจายเชคทกคนไมวาผสงจายเชคจะมเจตนาทจรตหรอไมกตาม ทาใหเกดปญหาการกาหนดความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค โดยไมมการกลนกรองหรอกนมใหผสงจายเชคทสจรตไมมเจตนาทจะกระทาความผดออกไปจากกฎหมายน ทงทเปนเหตขดของอนเนองจากปญหาทางการคา ทาใหผกระทาผดสวนมากจะเปนพอคา นกธรกจ ทมความจาเปนตองใชเชคในการชาระหนแทนเงนตรา

8 พลตรอรรถสทธ สทธสนทร. “ความเหนในทประชมของคณะกรรมการยกรางพระราชบญญตวาดวย

ความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.25….,2530” สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา กรงเทพมหานคร 9 หมายเหต ทายพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 10จรญ ภกดธนากล, “ความเหนเกยวกบปญหากฎหมายอนเกยวกบพระราชบญญตวาดวยความผด

อนเกดจากการใชเชค” ใหสมภาษณเมอวนท 28 กมภาพนธ 2545 สานกงานเลขานการประธานศาลฎกา ศาลฎกา กรงเทพมหานคร

DPU

6

นอกจากปญหาทกลาวแลว ปญหาการทกฎหมายใหอานาจแกประชาชนมอานาจฟองรองดาเนนคดอาญาไดดวยตนเอง หรอจะใหรฐดาเนนคดอาญาใหดวยการไปแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวน เพอใหควบคมตวผสงจายเชคใหชาระหน หากไมชาระหน จะถกควบคมตว เปนผลผสงจายเชคตองสญสนอสรภาพ ทงทเปนเรองผดสญญาทางแพง ปญหาการควบคมตว เนองจากเปนความผดอาญา หากลกหนหาหลกประกน หลกทรพย มาเปนหลกฐานในการยนคารองขอปลอยตวชวคราวไมได จะควบคมตวไวในหองขงของสถานตารวจ โดยปะปนกบผ ตองขง ในความผดตาง ๆ หากตองการประกนตวออกไปสคด มทางเลอก คอ การทาสญญาวาจางใหนายประกนใหยนคารองขอปลอยตวชวคราว แตตองเสยคาใชจายเปนเงนจานวนมาก ในชวงระหวางป พ. ศ. 2516 - 2518 มปรมาณคดอาญา ในความผดอนเกดจากการใชเชค สงมาก ทงนเนองจากผ รบเชคคดอยเสมอวา หากเชคทรบมาจากการชาระหน แลวเรยกเกบเงนไมได กยงมความผดอาญารองรบอย ทาใหมการรบเชคโดยไมพจารณาประวตทางการเงน การคา ชอเสยงของผสงจาย11 ขณะทธนาคารซงเปนผออกเชค ใหแกลกคาเงนฝากประเภทกระแสรายวน ทจะตองใชเชคถอนเงนออกจากบญช ไมไดกลนกรองคณภาพของลกคาทมาขอเปดบญช ทงไมยกเลกบญชของลกคาทมปญหา เชคถกธนาคารปฏเสธไมจายเงน เปนเหตมผ ทเคยกระทาความตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคมากระทาความผดซาอก

เนองจาก เชคเปนตราสารเกยวกบธรกจและรายไดของธนาคารทเปนรายไดจานวนมาก เชน สญญาเบกเงนเกนบญช สญญาขายลดเชค ฯลฯ ทลกคาประสงคใชเชคตองนาเงนเขาบญชสารองไวจานวนหนง หากมการถอนเงนออกจากบญชโดยใชเชค

11 บญญต สชวะ ความเหนในการประชมยกรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

พ.ศ.25…. กรรมการรางกฎหมายคณะท 5 คณะกรรมการกฤษฎกา ประชมวนท 10 กนยายน 2530 สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา กรงเทพมหานคร

DPU

7

นอกจากนระหวางธนาคารพาณชยดวยกนตางตองแขงขนกนเอง จงไดมการลดเงอนไขการขอเปดบญชกระแสรายวนใหงายขนทาใหปรมาณเชคทถกสงจายออกไปแลว ธนาคารตามเชคปฏเสธไมจายเงนมจานวนมาก ในขณะเดยวกนธนาคารมไดบนทกประวตของลกคาทสงจายเชคแลวไมมเงนเพอปองกนมใหมาเปดบญชใหมอก

การกาหนดใหความผดอาญาในคดเชคเปนความผดตอสวนตวทยอมความไดกอนมคาพพากษาถงทสด ทาใหจานวนคดอาญาเขาสศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา มากขน เพราะความประสงคในการดาเนนคดอาญากบลกหนนน เจาหนตองการไดรบชาระหนมไดตองการใหลกหนตองรบโทษ เจาหนจงยอมลดหยอนหรอยอมรบการผอนชาระหนจงมการเลอนคด12 เลอนการฟงคาพพากษาศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา เพอรอใหลกหนชาระหนเสรจสน จะไดถอนคารองทกข หรอถอนฟอง เมอมการชาระหนแลว เจาหนตองถอนคารองทกขหรอถอนฟองตามขอตกลง ศาลสงจะตองมคาสงใหจาหนายคดในทสด

แมวาจากความพยายามในการแกไขปญหาคดเชคของรฐ โดยกาหนดใหการออกเชคจะตองเปนการชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยไดบญญตความผดในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 มาตรา 4 แตในทางปฎบตกยงมปญหาโดยเจาหนจะใหลกหนทาหนงสอสญญาเปนหลกฐานเพอชใหเหนวาเปนหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายอยกอน แลวใหลกหนสงจายเชคลวงหนา เจาหนจะใชเชคเปนเครองมอดาเนนคดอาญากบลกหนเพอบงคบใหชาระหน ซงผดวตถประสงคของการดาเนนคดอาญา ทมงใหจาเลยในคดอาญาไดรบการลงโทษจาการกระทาความผดของตน13

12 ประภาศน อวยชย. “ความผดอนเกดจากการใชเชคใหม” พมพท บรษทกรงสยามพรนตงกรป

จากด กรงเทพมหานคร, 2539, หนา 44-45 13 สมพร สมทรคณ. “โทษอาญาฐานละเมดลขสทธ” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ,2539, หนา 45-47

DPU

8

จากขอมลของสานกงานแผนงานและงบประมาณ ศาลยตธรรม มจานวนคดอาญาประเภทตาง ๆ เกดขนทวราชอาณาจกร ตงแตป พ. ศ. 2532 - 2544 พบวามจานวนคดในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ เพมขนแมจะไดแกไขกฎหมายความผดอนเกดจากการใชเชคฯ แลวกตาม แตคดยงคงเพมขน จานวนคดเรมลดลงในป 2540 เมอประเทศไทย เรมประสบปญหาเศรษฐกจตกตา เนองจากการชาระหนดวยเชค เรมขาดความเชอถอ ไมไดรบความนยมจากพอคา นกธรกจ สวนมากจะนยมรบชาระหนเปนเงนสด ยกเวนเปนเชคจากผสงจายทไดรบความเชอถอทางการคา และมฐานะทางการเงนทด ในสวนของจานวนคดอาญาเชคทวประเทศทเขาสศาลอทธรณ และศาลฎกามแนวโนมเพมสงขน ตงแตป 2533 ถงป (ปรากฏตามภาพท 1, 2, 3) ภาพท 1 คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลชนตนทวราชอาณาจกร

0

5 0 0 0

1 0 0 0 0

1 5 0 0 0

2 0 0 0 0

2 5 0 0 0

3 0 0 0 0

3 5 0 0 0

4 0 0 0 0

2 5 3 3 2 5 3 4 2 5 3 5 2 5 3 6 2 5 3 7 2 5 3 8 2 5 3 9 2 5 4 0 2 5 4 1 2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4

21,990

27,697

24,502 24,013

25,348 28,189

30,536 33,841

29,167

14,126

9,813 9,376

DPU

9

ภาพท 2 คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลอทธรณ

จานวนคด/ป

ภาพท 3 คดอาญาเชคทขนสการพจารณาของศาลฎกา

ทมา : สานกงานแผนงานและงบประมาณ ศาลยตธรรม ป พ.ศ.2544

783 763 624 670

05 0

1 0 01 5 02 0 02 5 03 0 03 5 04 0 04 5 05 0 0

2 5 3 3 2 5 3 4 2 5 3 5 2 5 3 6 2 5 3 7 2 5 3 8 2 5 3 9 2 5 4 0 2 5 4 1 2 5 4 2 2 5 4 3 2 5 4 4

200 130 111

99 104 129

201

191 307

428 440

346

0

500

1000

1500

2000

2533 2534 2535 2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544

728 951

1,124 1,302

1,651 1,847

1,615

1,307 DPU

10

จากภาพท 1 เปนจานวนคดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ทวประเทศทเขาสศาลชนตน ทงนไมรวมถงเชคทถกปฏเสธจากธนาคาร แตตกลงกนไดกอนมการยนฟองตอศาล กอนมการแกไขใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2 534 จานวนคดเพมขนตลอด จนถงป พ.ศ.2540 คดเรมลดลง ทงนมไดเกดจากการแกกฎหมาย แตขนอยกบสภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป ตลอดจนมปจจยอน เชน การนาเครองมอทางการเงนอน เชน บตรเครดต การโอนเงนระหวางบญช ฯลฯ ของธนาคารพาณชยมาใชเพอใหเกดความสะดวก รวดเรว ปลอดภยในการคาขาย โดยเศรษฐกจของโลกเรมเปลยนไปในลกษณะการคาไรพรมแดน

เมอพจารณาภาพท 2 และท 3 เปนจานวนคดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคทวประเทศทเขาสศาลอทธรณและศาลฎกาแสดงใหเหนวาการทรฐกาหนดความผดอาญาไวในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ ยงไมเหมาะสมทาใหตองมการตอสคดในศาลสงประกอบกบ เปนความผดตอสวนตว เปนเครองชถงความลมเหลวของมาตรการของกฎหมายทกาหนดขน

จากขอมลและขอเทจจรงดงกลาวเราจะเหนไดวาจานวนคดทเขาสศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา ตงแต ป พ. ศ. 2533 เปนตนมา พบวาจานวนคดอาญาเชคเพมขน นาจะมผลมาจากการกาหนดมาตรการทางอาญาไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคของรฐ ตลอดจนการทประเทศไทยไดนาแนวทางและหลกกฎหมายของประเทศฝรงเศสในความผดฐานฉอโกงเพราะออกเชคแลวไมมเงนมาบญญตไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 249714 ตอมา ฝรงเศสไดนามาตรการอน ๆ นอกจากมาตรการทางอาญา มาใชแกไขปญหาอนเกดจากการกระทาความผดฐานฉอโกงเพราะออกเชคแลวไมมเงน เชน นาหลกการวธการเพอความปลอดภย โดยใหอานาจศาลมคาสงหามจาเลยใชเชคเปนระยะเวลาหนงหรอใหจาเลยเปนผเสยคาใชจายในการโฆษณาคาพพากษาลงในหนงสอพมพรายวน การหามจาเลยประกอบอาชพ

14 หนงสอของเลขาธการ คณะกรรมการกฤษฎกา (นายหยด แสงอทย) ถงเลขาธการคณะรฐมนตรฝาย

บรหาร, ลงวนท 28 กรกฎาคม 2497, สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, กรงเทพมหานคร

DPU

11

บางประเภททเกยวกบทางการเงน มาใชแทนการกาหนดใหเปนความผดอาญาทจะตองลงโทษจาคกหรอปรบทาใหปญหาคดอาญาเกยวกบเชคลดลง

2. สมมตฐานของการศกษา เนองจากปญหากฎหมายเกยวกบเชคในปจจบนยงคงมอย การยกเลกกฎหมายฉบบนนาจะเกดผลเสยเพราะยงมผสงจายทมเจตนาทจรต ทงเปนกฎหมายพเศษมไวสาหรบความผดเกยวกบการใชเชค ถามการแกไขปรบปรงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 ใหมการกาหนดความผดอาญาใหเหมาะสมหรอแคบลงมา โดยมงลงโทษกบผสงจายเชคทมเจตนาทจรต ฉอโกง ฉอฉล อนมลกษณะเปนอาชญากร ซงตรงกบวตถประสงคของการกาหนดโทษอาญา นาจะทาใหปญหากฎหมายเกยวกบเชคลดลง 3. วตถประสงคในการศกษา เปนการศกษาถงแนวคดพนฐานและปญหาเกยวกบการกาหนดความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค (โดยศกษาถงหลกการกาหนดความผดอาญาทวไป ทฤษฎในการกาหนดความผด อาญา) ศกษาถงเหตผลและแนวทางการกาหนดความผดอาญาอนเกยวกบการใชเชคของประเทศไทยและตางประเทศโดยเปรยบเทยบกน ศกษาประวตความเปนมาของเชค พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ฉบบ ป พ. ศ. 2497 และ พ. ศ. 2534 ประกาศคณะปฏวตฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 และคาพพากษาของศาลฎกาทเกยวของ 4. ขอบเขตของการศกษา

เปนการศกษาวเคราะหจากเอกสาร (Documentary Research) จาก ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายอาญา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ประกาศคณะปฏวตฉบบลงวนท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 รวมถงกฎหมายอนทเกยวของกบการกาหนดความผดอาญาอนเกดจากการใชเชคตางประเทศ วเคราะหคาพพากษาศาลฎกา

DPU

12

ความเหนของนกนตศาสตรทไดรบการเชอถอในวงการกฎหมายของประเทศไทย และความเหนของจาเลยในความผดอาญาเชค มาประกอบ 5.ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.ทาใหทราบถงปญหากฎหมายอนเกยวกบการกาหนดความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค 2.ทาใหทราบถงแนวคดการกาหนดโทษทางอาญาในกรณทเกยวกบเชค 3.ทาใหทราบถงขอดของกฎหมายตางประเทศทมแนวทางกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชค 4.เพอเปนการแกไขปญหาและนาขอดของกฎหมายตางประเทศมาเปนขอมลสาหรบการแกไข ปรบปรงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534

DPU

บทท 2

การกาหนดความผดทางอาญา กฎเณฑ เปนสงทชมชนหรอสงคมไดกาหนดหรอสรางขน เพอการจดระเบยบหรอกฎเกณฑแหงความประพฤตของมนษยในสงคม เพอใหมนษยสามารถใชชวตรวมกนอยางสงบสข ระเบยบหรอกฎเกณฑเหลานเรยกรวมกนวาระเบยบของสงคม ไดแก กฎของศลธรรม ศาสนา1 ประเพณนยม2จารตประเพณ3 และกฎหมาย กฎหมายเปนกฎเกณฑประการหนงทรฐนามาใชควบคมความประพฤตของสมาชกในสงคม กฎหมายใหอานาจแกรฐในการลงโทษบคคลในรฐ หากบคคลในรฐกระทาการฝาฝนตอกฎหมายหรอขอบงคบของรฐแลวจะเหนไดวากฎหมายทมสภาพบงคบหรอมาตรการทรนแรงทสดทรฐใชกบบคคลในรฐ คอ กฎหมายอาญา4 กฎหมายอาญา คอกฎหมายทบญญตวา การกระทาหรอไมกระทาการอยางใดเปนความผดและกาหนดโทษทจะใชลงโทษแกผกระทาความผดไวดวย กฎหมายอาญายงหมายความรวมถง กฎหมายทบญญตวา การกระทาอยางใดจะถกใชบงคบวธการเพอความปลอดภยดวย5

1 ศาสนา (Relegion) หมายถง การบชาพลงทสงกวา การยอมรบรถงหนาท คณคาทางสงคม สงทด

และใหญทสด 2 ประเพณนยม (Tradition) ตามปทานกรม หมายถง ขนบธรรมเนยม แบบแผน การสบสานความคด

ความเชอถอในหลกปฏบตเกยวกบการดาเนนชวตเปนอยในสงคม ตลอดจนจรรยามารยาท ความประพฤตตามแบบอยางทด

3 จารตประเพณ หมายความถง ตองปฏบตตามขนบธรรมเนยม แบบแผน เยยงอยางทดหรอประเพณทด

4 คณต ณ นคร. “ประมวลกฎหมายอาญา หลกกฎหมายและพนฐานการเขาใจ” พมพครงท 6 ,กรงเทพมหานคร: สานกพมพนตธรรม, 2540, หนา 174

5 เกยรตขจร วจนะสวสด. “คาอธบายกฎหมายอาญา ภาค1” พมพครงท 7,กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2544, หนา 1

DPU

14

กฎหมายอาญาเปนกฎหมายทเกยวกบความสมพนธระหวางรฐกบเอกชน กฎหมายอาญาจงเปนกฎหมายมหาชน ทมงควบคมและรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม ดงนน การทรฐใชกฎหมายอาญาเปนเครองมอควบคมความประพฤตของคนในรฐ เพอเปนการปองปรามทบคคลในรฐอาจเกดมการกระทบกระทงกนขน ทงเปนการรกษาความสงบเรยบรอยของบานเมอง แมวากฎหมายอาญามใชเปนหลกประกนความมนคง ความปลอดภยของบคคลในรฐ การกาหนดความผดและใชกฎหมายอาญา รฐซงเปนผตราออกใชบงคบ จงตองใชเฉพาะทจาเปน ไมพราเพรอ ตองคานงถงสทธและเสรภาพของบคคลในรฐ ยงตองคานงถง หลกการกาหนดความผดอาญา ทงทเปนทฤษฎ หลกเกณฑของสานกกฎหมาย ตลอดจนแนวคดของนกนตศาสตร นกปราชญ ทมชอเสยง ฯลฯ มสภาษตกฎหมายซงเปนภาษาลาตน บทหนงวา ทไหนมสงคม ทนนตองมกฎหมาย “ubi Societas ibi jus”6 ปจจบนการกาหนดความผดและโทษทางอาญาของรฐจะตองคานงถงเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ทงยงตองคานงถงขนบธรรมเนยมจารตประเพณ คตธรรม สภาษต ของชนชาต7 เนอหาในบทน จงเปนการทาความเขาใจเกยวกบการกาหนดความรบผดทางอาญา หลกเกณฑในการกาหนดความผดทางอาญา เหตผลและความจาเปนในการกาหนดความรบผดในทางกฎหมายเพอใชเปนแนวทางในการวเคราะหถงการกาหนดความรบผดทางอาญาในกฎหมายเกยวกบการใชเชคตอไป

6 แสวง บญเฉลมวภาส. “ประวตศาสตรกฎหมายไทย” พมพครงท 1, กรงเทพมหานคร: บรษท

สานกพมพวญญชนจากด, หนา 21, 2543 7 สมยศ เชอไทย. “ความรนตปรชญาเบองตน” พมพครงท 4, กรงเทพมหานคร: บรษทสานกพมพ

วญญชน จากด, หนา 121, 2543

DPU

15

1. แนวคดและทฤษฎเกยวกบการกาหนดความผดอาญา สมยโรมนไดนาจารตประเพณมาเขยนไวเปนลายลกษณอกษร เชน กฎหมายสบสองโตะของกรงโรม ซงเขยนมาประมาณ 450 ป กอนครสตกาล สาหรบกฎหมายจารตประเพณ8 ทเขยนไวเปนลายลกษณอกษรในยคแรก ไมไดสรางหรอบญญตขนมาโดยวธการทางนตบญญต เพราะยงไมมสภาทจะออกเปนกฎหมายเปนการบนทกประเพณทมอยแลวใหเปนตวอกษร เชน ประเทศองกฤษไดมการนาเอาประเพณทมอยมาใชเปนกฎหมายโดยใหศาลใชในการตดสนคดทเกดขน9

เมอสงคมมความเจรญขนมการตดตอระหวางบางคนในสงคมมากขนความเจรญกาวหนา ทาใหเกดความสลบซบซอนในสงคมมากขน ความขดแยง ความแตกตางมมากขน ในอดตเคยนาจารตประเพณมาแกไขปญหา แตเมอมขอขดแยงและปญหามากขนทาใหรฐตองหาวธการใหม ๆ มาแกไขนนกคอ การบญญตกฎหมายหรอหลกเกณฑขนมาใหมมาเปนเครองมอในการดาเนนนโยบาย จงตองมกระบวนการทางนตบญญตเกดขน เพอใหเหมาะสมกบความเปลยนแปลงของสงคม เศรษฐกจและการเมอง รฐจงตองบญญตกฎหมายเกดขนใหม ๆ หรอแกไขปรบปรงกฎหมายเดม ในลกษณะของกฎหมายลายลกษณอกษร เชน พระราชบญญต นอกจากนนการใหอานาจแกฝายบรหารในการบญญตกฎหมายขนมาในลกษณะ พระราชกาหนด พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง

กฎหมายมจดกาเนดหรอมทมาจากเหตหลายประการ เชน เกดจากความรสกของคนจานวนมากวาสงททาแลวเกดความสขเปนสงทกระทาได สงใดทาแลวทาใหเกดความทกขเปนสงทไมควรกระทา สงเหลานคนจานวนมากไดประพฤตปฏบตมาเปนเวลาเขาจนกลายเปนประเพณ เปนศลธรรมทศาสนากาหนดไว ตลอดจนคาพพากษาของศาล หลกความยตธรรมและความเหนของนกปราชญ นกกฎหมาย เปนตน

8 กฎหมายจารตประเพณ เกดจากการปฏบตทตอเนองกนอยางสมาเสมอเปนเวลาจนเปนทยอมรบของ

ประชาชน ทรสกวาเปนกฎหมาย โดยรฐใชขอบงคบทไมเปนลายลกษณอกษร 9 ณฐพงษ โปษกะบตร, พรชย สนทรพนธ. “หลกกฎหมายเอกชน” พมพครงท 2.กรงเทพมหานคร:

มหาวทยาลยรามคาแหง, หนา 1-8 , 2541

DPU

16

นกกฎหมายไดนาสงตาง ๆ ดงกลาวมาบญญตเปนกฎหมาย เนองจากกฎหมายมหลายประเภท เปนกฎเกณฑของสงคมตาง ๆ กน ฉะนน ถาแยกกฎหมายออกตามลกษณะความสมพนธของคกรณแลว จะพบวามกฎหมายอย 3 ประเภท คอ กฎหมายเอกชน กฎหมายมหาชน และกฎหมายระหวางประเทศ กฎหมายเอกชน เปนกฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางเอกชนดวยกนเปนกฎหมายทกาหนดถงสทธและหนาททางแพง เชน กฎหมายแพง และกฎหมายพาณชย กฎหมายมหาชน เปนกฎหมายทกาหนดความสมพนธระหวางรฐหรอหนวยงานของรฐระหวางกนเองหรอระหวางราษฎร เชน กฎหมายรฐธรรมนญ กฎหมายปกครอง กฎหมายอาญา พระราชบญญตวธพจารณาความอาญา พระราชบญญตวธพจารณาความแพง และพระธรรมนญศาลยตธรรม กฎหมายระหวางประเทศ เปนกฎหมายทกาหนดถงกฎเกณฑทใชบงคบความสมพนธระหวางประเทศ เชน สนธสญญา จารตประเพณระหวางประเทศ หลกกฎหมายทวไประหวางประเทศ เนองจากกฎหมายอาญาคอสวนหนงของกฎหมายมหาชน และเปนกฎหมายทกาหนดการกระทาทถอเปนความผดและกาหนดโทษทางอาญา โทษทจะลงแกผกระทาความผด มประวตความเปนมาจากการทรฐซงเปนฝายปกครองราษฎร จะมบทบญญตบงคบใหราษฎรจะตองทาการอยางใดอยางหนง หรอหามมใหราษฎรกระทาการอยางใด กจะกาหนดโทษทางอาญาสาหรบผ ฝาฝนเอาไวดวย กฎหมายอาญาจะหามมใหกระทาการบางอยาง เชน หามฆาคน หามลกทรพย หรออาจบงคบใหกระทาการบางอยาง เชน ใหไปเสยภาษ ใหไปรบราชการทหาร ถาใครฝาฝนบทบญญตดงกลาว จะมความผดและมโทษทางอาญา การกาหนดความผดทางอาญาไวในกฎหมายทรฐกาหนดขน ตองพจารณาจากหลก ศลธรรม ศาสนา จารตประเพณ คาพพากษาของศาล หลกความยตธรรม และความคดเหนของนก

DPU

17

ปราชญ ซงไดมการวางหลกเกณฑ ทฤษฎ ความคดเหนจากนกนตศาสตร และนกปราชญ มอยหลายสานก เปนทรจกกนแพรหลาย คอ สานกกฎหมายธรรมชาตหรอสานกธรรมนยม สานกกฎหมายบานเมอง สานกกฎหมายสงคมนยมหรอสานกความคดกฎหมายทางสงคม สานกกฎหมายประวตศาสตร และทฤษฎกฎหมายสามชน 1. แนวคดของสานกกฎหมายธรรมชาต (Natural Law) มนกปราชญชอ เพลโต (Plato) อรสโตเตล (Aristotle) ชเซโร (Cicero) โกงเชยส (Hugo Grotius) มแนวคดวากฎหมายเกดขนจากธรรมชาตเหมอนปรากฏการณอน ๆ ของโลก เชน ฝนตก ฟารอง ฟาผา โดยเชอวามนษยสามารถนาเอาความรสกผดชอบชวดทอยในจตใจของมนษยมาใชเปนกฎเกณฑ เพอบงคบความประพฤตของมนษยใหอยรวมกนในสงคมได10 อรสโตเตล แบงกฎหมายธรรมชาตเปน 2 ประเภท คอ กฎหมายทมาจากกฎเกณฑท กาหนดแบบแผนการปฏบตของมนษยทมอยตามธรรมชาต ไมไดเกดจากจานงจงใจของผใด เชน กฎเกณฑทไมมนษยทาอนตรายตอผ อน ฯลฯ และกฎหมายคอกฎเกณฑทมนษยซงเปนผปกครองกาหนดขนเพอแกไขขอขดของบางประการทเกดจากความเจรญของสงคมทผนแปรเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา กลายเปนกฎเกณฑทบงคบหรอกาหนดใหกระทาหรอหามมใหกระทา ซเซโร มแนวคดวา กฎหมายธรรมชาตทแทจรงคอ เหตผลทถกตองสอดคลองกบธรรมชาต อยเหนอกฎหมายทมนษยบญญตขน กอใหเกดหนาท ไมอาจยกเลกหรอทาใหเสอม ใชบงคบไดทกทตลอดไปไมเปลยนแปลงและมผลผกพนคนทกชาตทกภาษา11 โกงเชยส ใหความเหนวา กฎหมายธรรมชาต คอ บญชาของเหตผลอนถกตองทชวาการกระทาอนหนงมความตาทรามในทางศลธรรม หรอมความจาเปนในทางศลธรรม โดยพจารณาวากระทานนขดแยงหรอเปนไปตามธรรมชาตทเปนเหตผลของมนษย

10 ณฐพงศ โปษกะบตร, พรชย สนทรพนธ. เรองเดยวกน, หนา 6 11 สมยศ เชอไทย. เรองเดยวกน, หนา87-88

DPU

18

อาจสรปไดวา กฎหมายธรรมชาตเปนกฎหมายในอดมคต เปนกฎเกณฑทใชไดทวไป เปนกฎเกณฑทใชบงคบไดตลอดไปไมมเสอมลงหรอเปลยนแปลง เปนกฎเกณฑทมจากศลธรรม รฐจะบญญตกฎหมายออกใชบงคบกบบคคลในรฐตองคานงถงศลธรรม มนษยธรรม เชน สทธมนษยชน ปจจบน การบญญตกฎหมายของรฐสมยใหม จงถกตรวจสอบโดยแนวคดของสานกกฎหมายธรรมชาต เพอวนจฉยความถกผดของกระทาของรฐ12 ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค จงไมอาจเปนความผด ตามกฎหมายธรรมชาต เนองจากการสงจายเชคแลวไมมเงนไมเปนการผดตอศลธรรม 2. แนวคดสานกกฎหมายบานเมอง (Positive Law , Legal Positivism ) มแนวคดวา กฎหมาย คอสงทรฐบญญตขนไปตามเจตนารมณของรฐ ไมใชเรองของเหตผลเปนไปตาม อานาจของรฐ (Power Theory of Law) รฐ สามารถใชกฎหมายเปนเครองมอในการปกครองบานเมอง ปราบปรามผ ททาลายความสงบเรยบรอยของบานเมองได กฎหมายจงมลกษณะเปนคาสงหรอคาบญชาของผปกครองซงสงแกราษฎร ถาใครไมทาตามจะมความผดและไดรบโทษ ผใตปกครองตองปฏบตตามเสมอ ไมมสทธโตแยงวาสงนนถกหรอผด ถาไมทาตามตองรบโทษ13 ทงนมาจากแนวคดของ ณอง โบแดง ( Jean Bodin) ทวา รฐมอานาจอธปไตยยอมไมถกยบยงหรอจากดโดยกฎหมายใด ๆ ทจะบญญตกฎหมายโดยไมตองขนอยกบกฎเกณฑเพอใหรฐดาเนนไปอยางมระเบยบแบบแผน

ยงมแนวคดของโทมส ฮอป (Thomas Hobbes) ทวากฎหมายบานเมอง คอกฎเกณฑทงโดยตรงและออมทรฐกาหนดความถก-ผด กาหนดความยตธรรมและไมยตธรรม เปนเครองมอในการรกษาความสงบของรฐ14

และแนวคดของจอหน ออสตน (John Austin) วา กฎหมายคอ คาสงของรฐาธปตย

12 สมยศ เชอไทย. เรองเดยวกน, หนา117-118 13 สมยศ เชอไทย. เรองเดยวกน, หนา 6. 14 สมยศ เชอไทย. เรองเดยวกน, หนา 136-137

DPU

19

สรปวา สานกกฎหมายบานเมอง มแนวคดวา กฎหมายเปนสงทมนษยบญญตขนโดยผ มอานาจปกครองหรอรฐ ไมใชเรองของเหตผล ศลธรรม หรอธรรมชาตของมนษย แตเปนเรองของอานาจโดยชอบธรรมของรฐ ในการบญญตพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคของประเทศไทย จงอาจกลาวไดวาเปนการบญญตโดยอานาจรฐทจะกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา

3. แนวคดสานกกฎหมายสงคมนยม(Socialist Law) หรอสานกความคดกฎหมายทางสงคม (The Socialist school of Law) มคารลมารก (Karl Marx) และเลนน (Lenin) เปนผ นา สานกนมความเหนวา กฎหมายเปนปรากฏการณทมผลสะทอนจากเศรษฐกจและการเมอง คอ หากเศรษฐกจและการเมองเปนอยางไร กฎหมายจะเปนตวสะทอนออกมา เชน ถาเศรษฐกจเปนแบบสงคมนยม ใหความสาคญวาทรพยสนตาง ๆ ในประเทศหรอรฐเปนกรรมสทธรวมกนของสงคม ไมใหประชาชนมกรรมสทธในทรพยสนสวนตว

กฎหมายไมใชสงจาเปนตลอดไป มความจาเปนชวขณะหนงเพอการจดระเบยบและกลไกใหกบสงคม กฎหมายกสญสนไปไมมความจาเปนอกตอไป นอกจากน กฎหมายควรมความแตกตางกนเพราะแตละชาตยงมความแตกตางกนในเรองวฒนธรรม คนกบสงคมเปนสงทตองอยรวมกน ทกคนตางมภาระหนาทของตนในสงคม กฎหมายจงเปนหนาทมใชสทธ15

สรปวา สานกกฎหมายสงคมนยม มแนวคดวากฎหมายเปนหนาท ความจาเปนของกฎหมายมอยบางชวงเวลา และกฎหมายของแตละชนชาตยอมมความแตกตางกน ในความเหนของสานกนมองวา กฎหมายไมใชสงจาเปนทตองใชตลอดไป เนองจากเปนหนาทของคนในสงคมทตองรบรเกยวกบสงทตองอยรวมกน การทรฐจะบญญตใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา จงควรมผลใชบงคบเพยงทาใหคนในสงคมรบรวา การสงจายเชคแลวไมมเงนเปนสงไมถกตอง เมอคนในสงคมรบรแลวจนเกดเปนระเบยบแลวควรยกเลกความผดอาญาเกยวกบการใชเชค

15 สมยศ เชอไทย. เรองเดยวกน, หนา 152-153

DPU

20

4. แนวคดสานกกฎหมายประวตศาสตร (Historical Law) มนกปราชญชาวเยอรมน ชอ ซาวกย (Von Savigny) ซงมความเหนวา กฎหมายไมไดเกดจากมนษยสรางขนไดตามใจชอบ แตเปนสงทเกดขนโดยตวมนเองแลวเตบโตเปลยนแปลงไปตามประวตศาสตร หรอลกษณะของชนชาตเหมอนกบตนไม คนหรอสตว เมอเกดขนมาแลว จะคอย ๆ เตบโตไปตามกฎเกณฑววฒนาการจากความรสกทางศลธรรม ความผดชอบชวด ความเชอมนของประชาชาต และคอย ๆ ววฒนาการไปในตวเองเหมอนประวตศาสตร ดงนน กฎหมายของชนชาตใดกยอมเปนไปตามความรสกของชนชาตนนไมเกยวกบชนชาตอน และมความเหนวาเนอหากฎหมายนนเปนอดตกาลทงหมด การทรฐจะบญญตกฎหมายจะตองคานงถงขนบธรรมเนยมประเพณ คตธรรม สภาษต นทาน เพลงชาวบานและความสาคญทางนตศาสตร ของชนในชาต โดยกฎหมายตองมาจากจตวญญาณประชาต (Volksgeist) ซงเปนลกษณะพเศษของแตละชาตทมาจากประสบการณตาง ๆ ทแตกตางกนไป กฎหมายจะววฒนาการไปเอง เชน จารตประเพณ ตอมาไดกลายเปนกฎหมายประเพณ ฯลฯ สรปวา สานกกฎหมายประวตศาสตร มองวากฎหมายเกดขนจากความรสกผดชอบชวดทมอยของแตละชนชาตไดรบการแกไขปรบปรงไปตามกาลเวลาจากขอเทจจรงทเกด ภายใตประวตศาสตร ภมศาสตร ทออกมาในรปของศลธรรม จงไมอาจนากฎหมายของประเทศหนงไปใชกบประเทศหนงได รฐไมอาจบญญตกฎหมายโดยพลการ ตองมความรทางวชาการอยางแทจรง นบไดวา การทประเทศไทยนาเอากฎหมายอาญาในความผดฐานฉอโกงโดยสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญาของประเทศฝรงเศส มาบญญตเปนพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค โดยไมไดพจารณาถงจารตประเพณ ประวตศาสตร ภมศาสตร ทงขาดความรทางวชาการ เปนผลทาใหเกดปญหาคดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคในประเทศไทย มจานวนเพมขนหลงจากมพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เปนตนมา

DPU

21

5. แนวคดทฤษฎกฎหมายสามชน (Three-law Theory of law) มแนวคดวา กฎหมายเกดขนจากชาวบานปฏบตตอกนมาจนเปนกฎหมายประเพณ กฎหมายจงเปนสงทไมตองเรยนรแตสามารถทาความเขาใจได โดยนกกฎมายไดนาเอากฎหมายประเพณหรอกฎหมายชาวบานมาปรงแตงขน กฎหมายจงเกดขนนอกเหนอจากการกระทาทเปนความผดในตวเอง ( Mala in se ) แตเกดจากการทรฐบญญตขนดวยเหตพเศษบางประการทเรยกวา กฎหมายเทคนค การคนหาเจตนารมณของผบญญตกฎหมายเพอใชตความกฎหมาย จงใชเฉพาะกบกฎหมายเทคนคหรอกฎหมายเฉพาะเทานน สวนกฎหมายประเภทอน ๆ เปนการคนหาทางศลธรรม เหตผลของเรองและเหตผลทมาของกฎหมายแตละสานก ในการบญญตพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ของประเทศไทยจงไมเขาลกษณะของทฤษฎกฎหมายสามชน แตเปนกฎหมายทบญญตดวยเหตพเศษหรอเหตเฉพาะทเรยกวา กฎหมายเทคนค เมอจะตความหรอแกไขปรบปรงกฎหมาย จงตองหาเจตนารมณของผบญญตกฎหมาย เมอพจารณาถงเจตนารมณของผ รางกฎหมายแตเดมตองการลงโทษผสงจายเชคทมเจตนาทจรตอนมลกษณะใกลเคยงกบการกระทาความผดฐานฉอโกง และไมเอาผดหรอลงโทษผสงจายเชคลวงหนา แตภายหลงไดมการแกไขรางของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใช พ.ศ. 2497 โดยกาหนดความผดอาญากบผสงจายเชคทงหมดไมวาจะมเจตนาทจรตหรอไม ทงยงกาหนดใหการสงจายเชคลวงหนาทไมอาจคาดการณไดวาในวนทเชคถงกาหนดเรยกเกบเงนจะมเงนในบญชพอหรอไม ดงนน หากจะแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคเพอใหคดอาญาในความผดประเภทนลดนอยลง จงควรทจะนาเอาแนวคดของประมวลกฎหมายอาญาของประเทศฝรงเศส ในความผดฐานฉอโกงเพราะสงจายเชคแลวไมมเงน มาพจารณาแกไขปรบปรงดวย 6.โครงสรางของความผดอาญา ( Structure of crime) 16

16 คณต ณ นคร. “กฎหมายอาญาภาคทวไป” พมพครงท 1, กรงเทพมหานคร: บรษทสานกพมพ

วญญชน จากด, หนา 70-73, 2543

DPU

22

เปนแนวคดของนกนตศาสตรเยอรมน ไดรบการเผยแพรทางวชาการโดยผทรงคณวฒทางกฎหมาย เรยกวา โครงสรางความผดอาญาและขอถกเถยงทางวชาการเกยวกบ Men Rea ถาขาดขอสาระสาคญขอใดขอหนงกจะไมเปนความผดอาญา (Crime) แลวจะลงโทษไมได ขอสาระสาคญทงสามประการ คอ

(1) เปนการกระทาทครบองคประกอบทกฎหมายบญญต (2) เปนการกระทาทเปนความผด และ (3) เปนการกระทาทมความชว

โครงสรางทงสามประการเปนสวนประกอบพนฐานของโครงสรางของความผดอาญาทเปนสมมตฐานเกยวกบความผดอาญาและโทษวา“ความผดอาญา คอความไมถกตองทสมควรลงโทษ” การกระทาทเปนความผด (chtswidrigkeit) จงเปนสาระสาคญของความผดอาญาทกฐานและของโครงสรางความผดอาญา เชน การกระทาอนเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย การกระทานนไมเปนความผด การอยรวมกนในสงคมทกคนมหนาทตองประพฤตด ประพฤตชอบอนเปนศลธรรมหรอจรยธรรมของการอยรวมกน ผใดทประพฤตผดศลธรรมหรอจรยธรรมของการอยรวมกนผนนตองถกตาหนจากสงคม ดงนน การทาผดกฎหมายอาญาจงเปนการกระทาทผดตอศลธรรมหรอจรยธรรมของการอยรวมกนเปนการกระทาชว กฎหมายอาญาบญญตขนเพอคมครองการอยรวมกนในสงคม สงคมเรยกรองใหทกคนกระทาแตในสงทถกกฎหมาย ผใดตดสนใจในทางทผดและไดกระทาผดกฎหมายอาญา ผนนจะตองถกลงโทษ ความชอบธรรมของการลงโทษผกระทาอยทวา ผกระทาไดกระทาในสงทสงคมไมยอมรบโดยรอยแลววาจะตองถกตาหน ผกระทาสามารถตดสนใจกระทาในสงทถกตองได แตไดตดสนใจกระทาสงทผดแทน จงเปนการกระทาชวทตองถกตาหน

DPU

23

ดงนน ความชว (Schuld) จงเปนขอสาระสาคญทเหมอนกบความผดอาญาทก ๆ ฐาน อนเปนขอสาระสาคญประการหนงของโครงสรางของความผดอาญา สาระสาคญทเหมอนกนของความผดอาญาทก ๆ ฐาน อกประการหนงคอ ความไมถกตองทสมควรลงโทษนนจะตองมการกระทา ครบองคประกอบ (Tatbestandsmassigkeit) ขอสาระสาคญทงสามประการของความผดอาญาจะเกยวของกนอยางเรยงลาดบ กลาวคอ หากการกระทาใดไมเปนการกระทาทครบองคประกอบแลว ไมตองพจารณาตอไปถงขอสาระสาคญประการทสองและสาม การกระทาความผดอาญาทก ๆ ฐานจะตองเปนการกระทาทประกอบดวยขอสาระสาคญทงสามประการจงจะเปนความผดทตองลงโทษ ความผดอาญาไดกาหนดเงอนไขของการลงโทษบางประการตอไปอก ซงเงอนไขของการลงโทษนเปนสวนทอยนอกโครงสรางของความผดอาญา เงอนไขของการลงโทษดงกลาวเรยกวา “เงอนไขแหงการลงโทษทางภาวะวสย” ( objective Bedingung der Strafbarkeit ) เชน ในกรณความผดฐานรบของโจรตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 357 วรรคหนง การทรบของรายไวในตวเองเปนการกระทาทไมถกตองทสมควรถกลงโทษ แตกฎหมายจะลงโทษผกระทาในความผดฐานนไดตอเมอ ของรายนนไดมาจากการกระทาความผดอาญาฐานลกทรพย ชงทรพย ฯลฯ เปนตน สรปวา การลงโทษผกระทาผดไดหรอไมนน ตามเงอนไขแหงการลงโทษทางภาวะวสยตองพจารณาจากการมอยหรอไมของเงอนไขแหงการลงโทษทางภาวะวสย นอกจากน ยงมหลกโครงสรางของคณธรรมทางกฎหมายกบการใชกฎหมายอาญา ไดปรากฏขนขอสาระสาคญทเหมอนกนของความผดทก ๆ ฐานนจงประกอบขนเปน “โครงสรางความผดอาญาในเรองหลกคณธรรมทางกฎหมาย” (Rechtsgut) คณธรรมทางกฎหมาย คอประโยชนทกฎหมายคมครอง หรอสภาวะทพงปราถนาในทางสงคมทกฏหมายตองการจะประกนจากการลวงละเมด หรอความสมพนธเฉพาะทแทจรงของบคคลทมตอคาทกฎหมายรบรอง

DPU

24

คณธรรมทางกฎหมายเปนสงทจบตองไมได แตเปนคาทางแนวคดของระเบยบสงคมทเกยวพนถงความมนคง ความอยด และเกยรตภมของความเปนอยในสงคม วตถเฉพาะสงทถกกระทาเปนกรรมของการกระทา ซงกรรมของการกระทาอาจอยในรปแบบตาง ๆ กน เชน เปนศนยรวมของชวตจตใจ (รางกายและชวตของมนษย) เปนคาทางเศรษฐกจ (ทรพยสน) เปนทรพย (สตวทถกลา) เปนตน คณธรรมทางกฎหมายกบกรรมของการกระทาจงตางกนทานอง “ความคด” กบสภาพทปรากฏ ผลทไมเปนธรรมของความผดอาญาอยทการรบกวนของการกระทาประการหนงกบการทารายคณธรรมทางกฎหมายอกประการหนง สภาวะทพงปรารถนาในทางสงคมทกฎหมายตองการจะประกนจากการถกลวงละเมด จากหลกดงกลาวจะเหนไดวากฎหมายอาญาบญญตขน เพอคมครองคณธรรมทางกฎหมายใหเกดความมนคงในสงคม ผกระทาทกระทาอนเปนการสนสะเทอนตอการอยรวมกน หรอฝาฝนขอเรยกรองของกฎหมาย กฎหมายอาญาหาทางเรยกรองใหทกคนประพฤตปฏบตไมใหละเมดตอกฎหมายอาญา การกระทาความผดอาญาจงทงเปนการทาลายคณธรรมทางกฎหมาย และการทาผดหนาทในสงคม ในการบญญตความผดอาญาฐานตาง ๆ นน มคณธรรมทางกฎหมายเปนพนฐานในทางความคด เกดจากการไมสมควรทฆามนษย เพราะชวตมนษยเปนสงทควรหวงแหนรกษาไว เชน การกาหนดความผดอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 288 นกนตศาสตรเยอรมน ใหคาตอบเกยวกบสวนประกอบในทางภาวะวสย (Objektiv)17 และสวนประกอบในทางอตตะวสย (Subjektiv) 18 โดยไดวางหลกคด เปน 2 ทฤษฎ คอ 1.ทฤษฎการกระทากอใหเกดผล (Kausale handlungslehre) 2.ทฤษฎความมงหมายของการกระทา ( final handlungslehre)

17 สวนทางภาวะวสย คอ การกระทาทแสดงออกมาภายนอก 18 สวนทางอตตะวสย คอ เจตนา ประมาท มลเหตจงใจ รวมถงองคประกอบภายในอน

DPU

25

ทฤษฎการกระทากอใหเกดผล ม Franz von Liszt เปนผคดคนทฤษฎน ใหความหมายของการกระทาวา “การกระทาคอการเคลอนไหวรางกายทกอใหเกดผลโดยมความรสานกในการทกระทา” ดงนน สงทไมไดเกดจากความไมรสานก เชน การละเมอ การสะทอนของปราสาท (reflex) จงไมเปนการกระทาในความหมายของกฎหมาย ทฤษฎน เปนการกาหนดใหเกดผลตามทกฎหมายตองการ เชน การใชอาวธปนยงเพอใหเกดความตายเทานน จงจะเปนการกระทาใหผ อนถงแกความตาย ปจจบนทฤษฎนไมไดรบความนยม ทฤษฎความมงหมายของการกระทา ม Prof.Dr.Hans Welzel เปนผคดคนทฤษฎน ใหความหมายการกระทาของทฤษฎน คอ การแสดงออกของการกระทาทมความมงหมายกากบ การเคลอนไหวรางกายโดยรสกในการกระทาจะมการ คด การตกลงใจตามทคดไว แลวทาไปตามทตกลงใจไวแลวนน ทฤษฎน ถอวา การกระทาตองประกอบไปดวย สวนในทางภาวะวสย และในทางอตตะวสย ปจจบนทฤษฎนไดรบความนยม ทฤษฎสมผส (Relative Theory) มหลกวา จะลงโทษอยางใด จงจะเกดประโยชน โดยคานงถงตวผกระทาผดกบเพอนมนษย เปนการปองกนมใหบคคลเลยนแบบกระทาผดหรอกระทาผดอก มทฤษฎทเกยวของ คอ ทฤษฎการลงโทษใหเกดความหวาดกลว มนกปราชญ ชอ โกลมน (Grolman) มแนวคดวาลงโทษเพอใหเกดความหวาดกลว ไมกลาทาผดซาอก ทฤษฎการลงโทษใหผกระทาผดกลบตวเปนคนด มนกปราชญ ชอ เรดเดอร (Reaeder) มแนวคดวาการลงโทษทาเพอเปลยนแปลงจตใจผกระทาใหเปนคนด

DPU

26

หลกการดงกลาวเปนการพจารณาเพอลงโทษผกระทาความผด ซงหากมองยอนกลบสามารถนาหลกดงกลาวมาใชในการกาหนดใหการกระทาหรอไมกระทาใด ๆ ทรฐจะกาหนดใหความผดอาญาไดดวย การกาหนดความผดทางอาญาตามแนวทางของนกนตศาสตรเยอรมน เมอนามาพจารณากบความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เหนไดวา ในการกาหนดความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ถาเปนการกระทาทเปนการทารายคณธรรมทางกฎหมายและมเจตนาทจรตแลวเปนความผด ถาเปนการกระทาทไมมเจตนาทจรตและไมมการทารายคณธรรมทางกฎหมายแลวไมมความผด โดยพจารณาจากเจตนาเปนสาคญ ดงนน การสงจายเชคโดยมไดมความชวหรอมเจตนาทจรตไมควรกาหนดเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค การสงจายเชคแลวไมมเงน เมอพจารณาจากแนวคดของหลกโครงสรางความผดอาญา จะเหนไดวา การสงจายเชคแลวไมมเงนเปนการกระทาทครบองคประกอบตามทกฎหมายบญญตและเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 แลว แตเมอพจารณาถงการสงจายเชคแลว ตอมาจะตองพจารณาถงการกระทาของผสงจายวามลกษณะของการสงจายเชคแลวธนาคารปฎเสธการจายเงน นนดวยเหตผลอะไร ไมอาจจะใหเหตผลการปฏเสธการจายเงนของธนาคารทกเหตผลเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชคเสยทงหมด ในกรณทธนาคารปฏเสธการจายเงนทควรเปนความผดอาญาและควรลงโทษตามแนวคดของโครงสรางความผดอาญา คอ บญชปดแลว ลายมอชอของผสงจายไมตรงกบทใหไวกบธนาคาร เชคปลอม หรอกรณทเงนในบญชไมไดหมนเวยนเปนเวลานานแลวและเงนในบญชเหลอไมพอทจะจายเงนตามเชคได ในกรณทธนาคารปฏเสธการจายเงนเพราะเงนในบญชไมพอจาย แตบญชมการหมนเวยนตลอด มการประกอบธรกจการคาจรง ไมควรกาหนดใหเปนความผดอาญาเนองจากไมมความชว เพราะไมรวาเมอเชคถงกาหนดจะมเงนพอจายหรอไม หรอการหามธนาคารมใหจายเงนตามเชคโดยมเจตนาทจรต

DPU

27

จงอาจสรปไดวา แนวคดของหลกโครงสรางความผดอาญาของเยอรมนในความผดเกยวกบการใชเชคมความใกลเคยงกบความผดอาญาฐานฉอโกง ตามประมวลกฎหมายอาญาของประเทศไทย ทตองการลงโทษเฉพาะผสงจายเชคทมเจตนาทจรตเปนสาคญ โดยจะไมกาหนดใหผสงจายเชคทสจรตตองรบผดทางอาญา คงรบผดทางแพงเทานน 2.หลกเกณฑในการกาหนดความผดอาญา นอกจากแนวคดของนกปราชญของสานกกฎหมายบานเมอง สานกกฎหมายธรรมชาต สานกกฎหมายประวตศาสตร และสานกกฎหมายสงคมนยม ทรฐจะนามาเปนหลกเกณฑในการกาหนดความผดทางอาญาแลว ยงมทฤษฎของนกปราชญทมชอเสยงของโลกหลายทาน หลายทฤษฎดวยกน โดยพจารณาจาก อานาจในการลงโทษผกระทาผด กบวตถประสงคในการลงโทษ

2.1 อานาจในการลงโทษผกระทาผด มปญหาวาการทรฐเขาดาเนนการกบผกระทาผด รฐมความชอบธรรมหรออาศยมล

ฐานอยางไร ในการใชอานาจลงโทษผกระทาความผด แนวคดในเรองนมตางกนตามกาลสมยเปนลาดบมา ดงน 1. อานาจในการลงโทษโดยระบบสญญา เปนแนวคดมาจากสญญาประชาคม (Social contract) ของนกปราชญชอ รสโซ (Rousseau) มหลกคดวา การลงโทษเปนอานาจการปองกนตวของคนในรฐโอนมาใหรฐ เมอคนจานวนมากตกลงรวมเขากนเปนชมชนหรอสงคมแลว การลงโทษมไดอยทความรนแรงของโทษ แตอยทความแนนอนวาจะตองไดตวผกระทาผดมาลงโทษ การลงโทษเพอใหผ รบโทษเขดหลาบ ไมกระทาผดอก เปนการขมขมใหเปนเยยงอยางแกผ อน การลงโทษตองไดสดสวนกบความผดทกระทานน เมอพจารณาแนวคดของระบบสญญาแลว จะเหนวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคมการกาหนดโทษทางอาญาขดกบระบบสญญา เนองจากไมตองการลงโทษ

DPU

28

ใหผสงจายเชค แตยอมใหมการตกลงยอมความเพอใหคดอาญายตอนทาใหไมตองลงโทษผสงจาย ทาใหผสงจายเชครวา เมอใดทสงจายเชคแลวไมมเงน หากมการตกลงยอมความใชเงนตามเชคแกผทรงเชคหรอผ เสยหายแลว จะไมตองรบโทษ ทาใหมผสงจายเชคทเคยสงจายเชคแลวไมมเงนอนเปนความผดอาญา กลบมาสงจายเชคไมมเงนอก ทาใหผสงจายเชคไมเกดความเขดหลาบ หรอไมกระทาผดอก เปนผลใหคดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค มจานวนเพมขน 2. อานาจการลงโทษตามระบบการลงโทษเปนประโยชน แนวความคดนมนกปราชญ ชอ เบทเธม (Bentham) เปนผ นา ถอวาการลงโทษผกระทาผดเปนสงจาเปน เพอใหชมชนดารงอย เปนการปองกนชมชนมใหถกทาลาย เชน การขคนทงหลายทคดจะกระทาผดดวยการลงโทษ การปองกนโดยการเอาตวผกระทาผดไปคมขงไมใหทาผดอก แนวคดนใหความสาคญในการปองกนการกระทาผด การลงโทษจงรนแรงไมไดสดสวนสมพนธกบความผดทไดกระทา อาจกลาวไดวาแนวคดของระบบนควรนามาใชกบพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ฯ เนองจากมาตรการปองกนมใหกระทาความผด โดยการลงโทษผสงจายเชคแลวไมมเงนอยางจรงจง เพอเปนการขมขผสงจายเชคทคดวาหากสงจายเชคแลวไมมเงนตองถกลงโทษ มใชใชการดาเนนกระบวนพจารณาคดอาญาในศาลเปนเครองมอในการผอนชาระหนทางแพง ทงเนนใหลงโทษเหมาะสมกบความผดทกระทา โดยความผดในลกษณะทรฐกาหนดขน ตามแนวคดจะไมเนนการลงโทษทางอาญาเชน การจาคก แตจะลงโทษปรบมากกวา ทาใหพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ฯ บญญตใหลงโทษปรบกอนโทษจาคก 3. อานาจการลงโทษตามระบบศลธรรม มนกปราชญชอ คานท (Kent) มแนวคดวา โทษเปนสงจาเปน โทษเปนการตอบแทนความยตธรรมทถกทาลาย เมอมการกระทาความผดจงเปนการทาลายความสงบเปนความชอบธรรมทรฐจะตองลงโทษ เพอนาความสงบเรยบรอยกลบคนมา โทษทลงจงมสวนสมพนธกบความรายแรง แนวคดนจงมองถงผลรายทเกดจากการกระทาผด แตไมคานงหรอศกษาถงจตใจของผกระทาผดวามาจากสาเหตใด เนองจากระบบศลธรรมมองผลรายทเกดจากกระทาผด ดงนน การสงจายเชคแลวไมมเงนผลรายทเกดขน คอ ทาใหผทรงเชคหรอเจาหนไมไดรบเงนตามเชค แตเจาหนมไดเสยสทธใน

DPU

29

การเปนเจาหน ยงคงใชมาตรการทางแพงบงคบเอาจากทรพยสนของผสงจายเชคไดอกทางหนง ระบบนจงไมสนบสนนใหกาหนดความผดอาญาไวในความผดเกยวกบการใชเชค ทงการใชเชคแลวไมมเงนไมเปนการทาลายความยตธรรม เนองจากยงบงคบทางแพงได หรอเปนการทาลายความสงบเพราะผไดรบความเดอดรอนคอ ผทรงเชค มใชผคนจานวนมาก 4. อานาจการลงโทษตามระบบผสม มนกปราชญชอ รอสซ (Rossi) นาเอาแนวความคดเหนแตกอน ๆ มารวมกน โดยมการแทรกมนษยธรรมและการดดนสยเขาไวดวยกน มแนวคดวาการลงโทษผกระทาผดเปนเรองจาเปนเพอปกปองชมชน แตตองไมเกนความจาเปนและความยตธรรม จะลงโทษตอเมอผกระทาความผดมอสระในการกระทาไมตกอยภายใตการบงคบ มความรบผดทางกายโดยเปนคนปกต ไมใชเดกหรอคนวกลจรต ตองเปนการกระทาทกระทบกระเทอนตอความมนคงของชมชน ระบบนมแนวคดตองการลงโทษเพอเปนการดดนสย เพอปกปองชมชน เพอปองกนความมนคงของชมชน แตการกระทาผดของผสงจายเชคแลวไมมเงน หากมเจตนาทจรต ฉอโกง แลวยอมใหมผลประทบในทางการเงนควรลงโทษตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค 5. อานาจการลงโทษตามแนวคดของเฮเกล ( Hegel ) มแนวคดวา การกระทาความผดอาญา เปนการปฏเสธกฎหมาย ฉะนน จงมความจาเปนตองตอบแทนตอผ ทปฏเสธกฎหมายดวยการลงโทษ แนวคดของเฮเกล สนบสนนใหลงโทษผสงจายเชคแลวไมมเงน เนองจากมกฎหมายบญญตใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญาและกาหนดโทษไว การกระทาผดดวยการสงจายเชคแลวไมมเงน เทากบเปนการปฏเสธกฎหมายทใชบงคบอย 6. อานาจการลงโทษตามแนวคดของนกปราชญ ชอ สตาล (Stahl) มแนวคดวา จดประสงคในการลงโทษ เพอปฏบตใหเปนไปตามขอบญญตของพระเจา

DPU

30

แนวคดนไมอาจสนบสนนการลงโทษทางอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ เพราะเปนการกาหนดความผดโดยรฐ มไดเปนความผดทางดานศลธรรมทเปนความผดในตวเอง 3. วตถประสงคของการลงโทษ

การลงโทษมวตถประสงคทจะลงโทษดงน 1. เปนการกระทาเพอแกแคนทดแทน (expriation, retribution) 2. เปนการปองกนสงคม เชน การปราบปราม (deterrence) ไมใหผกระทาความผดนนคดทาผดอก ไมใหคนอนเอาอยางและเปนการขมข เพอใหเกดความมนคงของชมชน (Protection of society, social solidarity) แสดงใหเหนวาชมชนไมยอมใหมการกระทาผดเชนนนเกดขนอก ไดแก การปองกนไมใหผนนกระทาผดไดอกเปนการถาวรหรอทเรยกวาเปนการตดโอกาสไมใหกระทาผดไดอก (Incapacitation) เชน ประหารชวต จาคกตลอดชวต หรอเปนการดดนสย (Reformation) ใหกลบตวเปนพลเมองดตอไป โดยมวธรกษาพยาบาล แกไขสภาพแวดลอม ใหความชวยเหลอเมอพนโทษ (ลงโทษเพอการปรบปรงแกไข)

จากหลกดงกลาวถอวาวตถประสงคในการลงโทษ เพอเปนการทดแทน ขมข ปรบปรงแกไข เปนสาคญ สวนการตดโอกาสไมใหกระทาผดอกมความสาคญรองลงมา ดงนน การกาหนดความผดไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค จงนาจะเปนการขมขและใหปรบปรงแกไขการกระทาผด ในการพจารณาวาการออกเชคแลวไมมเงนพอจาย ควรเปนความผดทางอาญาหรอไมนน สงทตองพจารณาเปนอนดบแรกกคอ หลกเกณฑในการกาหนดใหเปนความผดทางอาญา คอ ตองพจารณาวารฐมหลกเกณฑอยางใดในอนทจะกาหนดวาการกระทาหรอไมกระทาอยางไร ควรเปนความผดทางอาญา ผกระทาหรอไมกระทาจะตองรบโทษ กฎหมายอาญากบศลธรรมมความเกยวพนกน บางกรณผดศลธรรมแตไมผดกฎหมาย เชน การพดโกหก เวนแตเปนการแจงความเทจ บางกรณผดกฎหมายแตไมผดศลธรรม เชน ความผดเกยวกบภาษอากร ฯลฯ

DPU

31

ดงนน ศลธรรมจงไมอาจเปนเครองกาหนดความผดอาญาตายตว เวนแตบางสงคมซงนาหลกศาสนามาเปนหลกกฎหมาย เมอพจารณาจากฐานความผดตาง ๆ ทมอยในกฎหมายอาญา 4. ไนเกล วอลเกอร (Nigel Walker)19 ไดกลาวถงวตถประสงคของการลงโทษไดแก

1.เพอคมครองตวบคคล สตว จากการกระทาทโหดเหยมทารณหรอการประกอบกรรมทางเพศดวยวธอนไมพงประสงคตาง ๆ 2.เพอคมครองบคคลจากภยทมไดเกดจากเจตนา เชน ภยจากทองถนน ยาพษ ฯ 3.เพอคมครองบคคลทอาจชกจงใหหลงผดไดงายจากการทารายกดขหรอขดรด อนเกดแกบคคลหรอทรพยสน เชน เดกถกหลอกใหรวมประเวณดวย ฯลฯ 4.เพอคมครองปองกนกระทาแมเปนเรองสวนตวของบคคลทเปนผใหญแลว แตยนยอมตอการกระทานน แตการกระทานนถอเปนเรองผดธรรมชาต เชน การรวมประเวณระหวางพนองทองเดยวกน ความสมพนธทางเพศอยางผดปกต ฯลฯ 5.เพอคมครองปองกนการกระทาทามกลางสาธารณะแลว จะกระทบกระเทอนตอจตใจของบคคลอนเปนอยางมาก เชน การกระทาอนาจาร การกลาวคาผรสวาท ฯลฯ 6.เพอคมครองปองกนพฤตกรรมบางประเภทอนเกดจากการยวยทาใหเกดความไมสงบในหมประชาชน 7. เพอคมครองปองกนทรพยสนของบคคลจากการลกขโมย การฉอโกงหรอการกระทาใหเสยทรพย 8. เพอปองกนความไมสะดวกสบาย เชน การกดขวางทางสญจร ฯลฯ 9. เพอเปนการเกบและรวบรวมภาษอากร เชน มรถยนตในครอบครองตองมทะเบยนและเสยภาษ ฯลฯ 10. เพอความมนคงของรฐ เชน การกระทาจารกรรมขอมลของรฐ ฯลฯ 11. เพอบงคบใหเกดความเมตตากรณาทจาเปน เชน การตองชวยเหลอผ อน เมอตกอยในอนตราย ฯลฯ

19 แปลและเรยบเรยงโดยอภรตน เพชรศร และพรทพย เพชรศร. “ขอบเขตของกฎหมายอาญา”

วารสาร นตศาสตรฉบบท 3 ปท 9 (2521), หนา 116-119

DPU

32

12. เพอปองกนรกษาไวซงสถาบนสาคญของสงคม เชน สถาบนพระมหากษตรย ชาตศาสนา ฯลฯ

13. เพอบงคบใหวธการตาง ๆ ทจะทาใหวตถประสงคทงหลายบรรลผล เชน การขด คาสงเจาพนกงาน หรอการใหการเทจ ฯลฯ เมอพจารณาหลกเกณฑทงสบสามประการของขอบเขตการกาหนดความผดอาญาเพอใหบรรลถงวตถประสงคขางตนแลว จะเหนไดวาความผดอาญาทกาหนดไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค นาจะเกยวของกบหลกเกณฑในขอ 7 ขอ 13 คอ การคมครองปองกนทรพยสนของบคคลจากการลกขโมย การฉอโกง การทาใหเสยทรพย เพราะการออกเชคเพอชาระหนแทนเงนตรา ทาใหคกรณอกฝายไดไปซงทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากผ รบเชค หากผสงจายใชเชคเปนอบายในการหลอกลวงเพอใหไดไปซงทรพยสนแลว จะเปนลกษณะของความผดอาญาฐานฉอโกง พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนกฎหมายทมงคมครองปองกนทรพยสนของบคคลจากการฉอโกง เพอใหสามารถดาเนนคดอาญากบผสงจายตามกฎหมายนได และรฐตองการสนบสนนใหประชาชนใชเชคแทนเงนตราในการชาระหนตอกน เพอใหเกดความเชอมนในเชคทออกโดยธนาคารพาณชย จงเปนการบงคบเพอใหวธการตาง ๆ ทจะทานนบรรลวตถประสงค ดวยการกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา นอกเหนอจากทตองรบผดทางแพงอยแลว

แมจะมหลกเกณฑกาหนดขอบเขตของกฎหมายอาญาไวสบสามประการ แตยงเปนทนาสงสยวาพฤตกรรมอยางไรทจะจดเขาอยในขอบเขตดงกลาว กไมอาจใหคาตอบไดเทาทผ รางกฎหมาย เนองจากขอบเขตมหลกเกณฑกวางมาก จงไมอาจชวยตดสนใจวาพฤตกรรมอยางไรควรตกอยในขอบเขตของกฎหมายอาญา เหตนทาใหมการตงหลกเกณฑตาง ๆ ขนมาเพอกาหนดขอบเขตของกฎหมายอาญาใหชดเจนขนไปอก 4. การกาหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา

1.หลกเกณฑวาดวยการจากด (Limiting Principles)

DPU

33

หลกเกณฑนมอยวาไมควรนากฎหมายวาใชเพอวตถประสงคบางประการ หรอในสถานการณบางประเภท อนไดแก

1. กฎหมายอาญาไมควรรวมเอาไว ซงขอหามทมจดประสงคเพยงเพอใหบคคลเชอฟง และผลการไมเชอฟง คอ ผลรายในทางการแกแคนตอบแทนเทานน เบคคาเรย กลาวไวในหนงสอเรอง อาชญากรรมและการลงโทษ (Crimes and punishments. 1764) ซงเรมตนมองการลงโทษวาทาอยางไรจะไดผลประโยชนจากการลงโทษ ทเรยกวาอรรถประโยชนนยม (Utilitarianism) โดยเสนอวา “การปองกนอาชญากรรมยอมดกวาการลงโทษผกระทาผด สงนควรเปนเปาหมายอดมคตของการรางกฎหมายทด”

2. กฎหมายอาญาไมควรทจะนามาใช เพอลงโทษพฤตกรรมทปราศจากพษภย ถา

การกระทานนมไดมความชวรายอยในตวอยแลว การใชกฎหมายอาญาลงโทษการกระทานนยอมถอวาเปนการไมสมควรอยางยง ถายงไมรพฤตกรรมเชนนนมพษภยหรอยง เบนธม กลาวไวในหนงสอเรองหลกเกณฑแหงศลธรรมและการนตบญญตเบองตน (ค.ศ.1789) แตมปญหาวาจะตดสนใจอยางไรวาพฤตกรรมเชนนมพษภยหรอไม เบนธมเสนอวาไมควรใชกฎหมายเพอเปนวธการทนาไปสจดประสงคทสามารถทาใหบรรลถงจดประสงคเชนเดยวกน ดวยวธอนทาใหเกดความทกขเวทนานอยกวา

กฎหมายควรตกเตอนบคคลไมใหกระทาผดแทนทจะใชวธลงโทษเพอขใหกลวหรอไมควรนากฎหมายอาญามาใช ถามวธการอนทสามารถลดจานวนครงของการกระทานนลงมาไดเทาเทยมหรอเกอบเทาเทยมการใชกฎหมายอาญา แตกอใหเกดความทกขเวทนานอยกวาการใชกฎหมายอาญา และไมควรนากฎหมายอาญามาใช หากเกดผลรายนอยกวา ผลรายทเกดจากการลงโทษโดยนาผลไดและผลเสยมาชงนาหนก

กฎหมายอาญาไมควรรวมไวซงขอหาม ซงจะทาใหเกดผลพลอยไดอนอาจกอใหเกดผลรายมากกวาพฤตกรรมทกฎหมายอาญาตองการจากด เบนธม ยงไดเสนออกวา การบงคบใชกฎหมายอาญา ดวยเหตทกฎหมายอาญามบทบาทในการควบคมพฤตกรรมของบคคลใดในสงคมหนงมากนอยแตกตางกนออกไปจากอกสงคมหนง

DPU

34

ถาพจารณาจากหลกเกณฑจะเหนวา การทประเทศไทยบญญตพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค โดยไมแยกผสงจายเชคทสจรตแลวไมมเงนออกจากผสงจายเชคททจรต โดยกาหนดใหเปนความผดอาญาทงหมด ทาใหขดตอหลกเกณฑนทลงโทษกบผสงจายทปราศจากพษภยมไดมความชว

ในหนงสอ เรอง เจตนารมณของกฎหมาย (The spirit of the Laws) ของมองเตสกเออร (Montesquieu) ไดกลาวไววา ในทกสงคมยอมมขอบเขตของพฤตกรรมบางอยางทกฎหมายอาญาไมอาจควบคมได การพยายามใชกฎหมายอาญาเพอควบคมพฤตกรรมเชนนจะไมเกดประโยชนใดเลย ตอมา ฟสเจมส สตเฟน (Fitjam Steven) ไดแสดงความเหน เกยวกบหลกเกณฑวาดวยความเปนไปไดในทางปฏบตของมองเตสกเออรไวในหนงสอชอ เสรภาพ ความเสมอภาค ภราดรภาพ (ค.ศ.1874) วาการลงโทษพฤตกรรมทมหาชนเหนวาเปนธรรมดาโดยมไดคดคานแตประการใดนนเทากบเปนการหลอกลวงและยวยใหเกดผลสะทอนอนไมพงปรารถนา หลกเกณฑดงกลาวอาจ สรปไดดงน 1.กฎหมายอาญาไมควรรวมไวซงขอหามทไมไดมการสนบสนนอยางจรงจงจากมตมหาชน

2. กฎหมายอาญาไมควรรวมเอาไวซงขอหามทบงคบไมได 3. กฎหมายอาญาไมควรรวมเอาไวซงขอหามทมการละเมดแลว ไมสามารถพสจนวาม

การกระทาความผดเกดขนจรง หมายความวาผกระทาความผดตอกฎหมายเปนจานวนมาก ทรอดพนจากการบงคบใชกฎหมายอาญา ทาใหเกดการเสอมความนยมในกฎหมายอาญา แนวคดน จะเหนวาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ไดกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนแตเดมไมเปนความผดอาญา แตถามลกษณะของการใชเชคเปนอบายในการใหไดซงทรพยสนจะเปนความผดอาญาฐานฉอโกง โดยมความผดทางแพงฐานผดสญญา จงเปนลกษณะของขอหามทไมสามารถพสจนวามการกระทาผดเกดขน เนองจากผกระทาผดจานวนมากรอดพนจากการบงคบใชโทษทางอาญา

DPU

35

2. หลกเกณฑแบบปฎฐาน (positive justifications)

หลกเกณฑนจะตอบคาถามวา กฎหมายอาญานนควรมหนาทอยางไร ซงหลกเกณฑนไมขนตรงตอศลธรรม (non-moralistic justification)20 ซงเปนหลกการประการสาคญทสนบสนนการบญญตกฎหมายอาญาสมยใหม เหนไดอยางชดเจน เชน กฎหมายภาษอากร ทมหลกการในการลงโทษผ ทหลกเลยงภาษ กฎหมายทเกยวกบการปองกนประเทศชาต ยอมมขนเพอความจาเปนในการรกษาไวซงความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม เมอพจารณาตามหลกเกณฑ การสงจายเชคแลวไมมเงนไมเปนการกระทาทผดตอศลธรรม แตเพอใหความจาเปนเพอใหเชคซงเปนตราสารการเงนประเภทใหมทรฐตองการใหประชาชนใชชาระหนแทนเงนตราในการซอขายสนคาบรการหรอแลกเปลยนสนคา จงกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา เปนการสนบสนนวาประเทศไทยชอบทบญญตพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคออกมาใชบงคบได

3. หลกเกณฑแบบบรหาร เปนหลกเกณฑนมแนวคดวา การกระทาผดไมขนตอระบบคณคาและศลธรรม แตเปนการนาเอาประสบการณและความจรงทสามารถสงเกตไดมาใชตดสนวา พฤตกรรมอยางใดทเปนอนตรายตอการประกอบภารกจของสงคมอยางราบรน

20 หลกเกณฑน ผ นาคอ ลอรด เดฟลน (Lord devlin) โดยเขยนบทความเรอง “การบงคบใชศลธรรม”

(The Enforcement of moral, 1959) ทมจดประสงคเพอวจารณขอเสนอแนะของคณะกรรมการ วลฟ เฟนเดน ทเสนอวาการมเพศสมพนธระหวางคนเพศเดยวกนซงบรรลนตภาวะแลวไดยนยอมตอการกระทานและไดกระทาในทรโหฐานไมเปนความผดอาญาวา รฐตองหากฎเกณฑชนดอนทนอกจากกฎศลธรรมในการลงโทษผกระทาผดโดยจะตองคนหากฎหมายทไมขนกบศลธรรม การหากฎเกณฑชนดนไมนาจะยากเยน การทาหนาทอยางราบรนและการดารงรกษาไวซงความสงบเรยบรอยนน ยอมเปนเหตผลเพยงพอททาใหการกระทาบางอยางถกควบคมโดยรฐ (แปลและเรยบเรยงโดย อภรตน เพชรศร, พรทพย เพชรศร, “ขอบเขตของกฎหมายอาญา” วารสารนตศาสตร ฉบบท 3 ปท 9 หนา 116-119)

DPU

36

ความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม21 โดยบคคลสวนใหญทเปนกลาง ตองการความสงบจะหาเหตผลในการตดสนใจไดหลายทางในดานศลธรรม เพราะการใชประสบการณและความจรงทสามารถสงเกตไดนน ยอมทาใหวตถประสงคของหลกเกณฑนปลอดจากขอสงสยหลายประการทเกดขนกบหลกเกณฑอน ๆ หลกเกณฑนสนบสนนใหการกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค 4.เฮอรเบรต แอลแพกเกอร (Herbert L.Packer) ไดกลาวสรปถงขอบเขตกฎหมายอาญาวา การกระทาใดควรเปนความผดอาญาหรอไม ตองถอเอาความเหนของประชาชนสวนใหญวาการกระทานน สงคมไมใหอภย การกระทานนมโทษทางอาญาไมเปนการขดแยงกบวตถประสงคของการลงโทษ การปราบปรามไมเปนการยบยงการกระทาทสงคมตองการ การควบคมการกระทาดงกลาวโดยผานกระบวนการยตธรรมทางอาญา จะตองไมเปนการใชกระบวนการดงกลาวอยางเกนขดความสามารถทงดานคณภาพและปรมาณ ตองใชกฎหมายอยางเสมอภาค ไมเลอกปฏบต ไมมมาตร-การอนทเหมาะสม นอกจากใชกฎหมายอาญากบการกระทาดงกลาว

แอล.แพคเกอร กลาวตอไปวา ผ ทบญญตกฎหมายอาญา ไมควรกาหนดใหการกระทาทเคยถกกฎหมาย เปนความผดทางอาญา เวนแต การกระทานนเปนการคกคามตอผลประโยชนสวนมากและสาคญของสงคม จะบงคบใชกฎหมายไดกบ การสบสวน การจบกม การตดสนลงโทษผละเมดกฎหมายอยางมประสทธภาพเพยงพอ ซงเปนองคประกอบทสาคญ ในการกาหนดความผดอาญาสมยใหมในทางอาญา

21 หลกเกณฑน ผ นาคอ ไนเกล วอลลเกอร (Nigel Walker) ในหนงสอเรอง “The Scope of Criminal

Law” in sentencing in a rational society petican book, 1972) วอลลเกอร กลาววา หลกเกณฑนไมถอวาเปนอรรถประโยชนนยม เพราะมไดนาเอาความรสกทางศลธรรมมาเปนหลกเกณฑวดวา อะไรควรเปนความผดกฎหมายอาญา การคนหาขอเทจจรงตามหลกเกณฑนอาจกอใหภาระทหนกมากกวาการโตเถยงทางจรยธรรม แตในระยะยาวแลวจะเปนรากฐานทมนคงกวาการใชเสนอทางศลธรรม และยงเปดโอกาสใหมการบญญตขอหามของกฎหมายอาญาทใชบญญตไดและมมนษยธรรมอกดวย

DPU

37

รฐจะกาหนดใหการกระทาใดเปนความผดอาญาหรอไม ตองพจารณาทเนอหาของการกระทาวากอความเดอดรอนแกสงคมหรอไม กระบวนการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพเพยงใด กลาวคอ กฎหมายทใชอยเมอมการกระทาความผดเกดขน ตองนาตวผกระทาผดมาลงโทษอยางรวดเรว ดกวาการลงโทษอยางรนแรง ทเปนการแกแคน ขมข ดดนสย การตดผกระทาความผดออกจากสงคมเพอใหสงคมปลอดภย การบญญตกฎหมายอาญา เพอบงคบใหบคคลปฏบตตามผ รางกฎหมาย ไมตองการใหมการเปลยนแปลงกฎหมายนนบอยครง เพราะจะสรางความสบสนแกผบงคบใชกฎหมายอาญา และบคคลทวไปไมทราบวาเมอใดการกระทาของตนจะถกกาหนดใหเปนความผดอาญา หลกเกณฑในการกาหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา จะชวยแกปญหาคดอาญาเฟอ (over criminalization) เพราะหากรฐมงจะควบคมความประพฤตของสมาชกในสงคม โดยใช กฎหมายอาญาเปนเครองมอ ไมพจารณาถงประสทธภาพความสามารถในกลไกของรฐ กฎหมายจะไรความหมายขาดความศกดสทธ22 เมอพจารณาหลกเกณฑจะพบวา การประเทศไทยกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ทงทการสงจายเชคแลวไมมเงน แตเดมกาหนดใหเปนความผดทางแพง ทงทการกระทาดงกลาวเปนเรองผดสญญาทางแพงทเกดขนไดในทางการคา มใชความผดอาญาทรายแรงจนไมอาจใหอภย ทงยงขดตอวตถประสงคทตองการนาตวผกระทาผดมาลงโทษโดยเรว เนองจากประเทศไทยไดกาหนดใหเปนความผดอนยอมความได ทาใหมคดขนสศาลสงเปนจานวน เพอใชเปนเงอนไขใหสมประโยชนของตน เมอมจานวนคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคมากขนยอมทาใหประสทธภาพความสามารถของกระบวนการยตธรรมสญเสยไป 5. การกาหนดความรบผดและโทษทางอาญาในกฎหมาย

22 สมพร สมทรคณ. “โทษอาญาฐานละเมดลขสทธ” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต. คณะ

นตศาสตร, กรงเทพมหานคร.มหาวทยาลยจฬาลงกรณ, หนา 31, 2539

DPU

38

ปญหาวา รฐมความจาเปนและเหตผลอยางไร ทจะกาหนดใหการกระทา หรอไมกระทานน การละเวน การงดเวน เปนความผดทางอาญา รฐตองคานงถงอะไรบางนน ในการทรฐ จะกาหนดความผดอาญา จะตองนาหลกเกณฑ ทฤษฎ แนวคดของ

นกปราชญ◌ นกนตศาสตร หลกปรญญาสากล ฯลฯ มาเปนกรอบในการกาหนดความผดอาญา

โดยพจารณาจาก อานาจของรฐ เมอประชาชนมารวมตวกนเปนชมชน อานาจในการลงโทษผ กระทาความผด ทประชาชนมอบอานาจใหรฐ คอการยอมใหรฐ กาหนดความผดอาญาไวในกฎหมาย การกาหนดความผดอาญา รฐตองพจารณาถงความเหมาะสม เพอใหสงคมดารงอยไดอยางสงบเรยบรอย เปนการปองกนสงคมมใหถกบอนทาลาย อนเปนการขมข มใหกระทาผด ถาฝาฝนตองถกลงโทษ การลงโทษเพอเปนนาตวผกระทาความผดมาดดนสยหรออบรม เพอใหเขาสามารถกลบเขาสสงคมไดตอไป เหตผลในการกาหนดความผดอาญาสมยใหม มไดขนอยกบหลกศลธรรมอยางตายตว เพราะการกระทาบางอยางอาจผดกฎหมาย แตไมผดศลธรรม หรอการกระทาบางอยางผดศลธรรม แตไมผดกฎหมาย การกาหนดความผดทางอาญาไมควรเอาไวซงขอหามเพอใหบคคลเชอฟง ผลของการไมเชอฟงคอการลงโทษ รฐไมควรลงโทษกบพฤตกรรมทปราศจากพษภย หมายถงการกระทาทมไดมความชวราย เชน การคาประเวณ ฯลฯ รฐไมควรกาหนดความผดทางอาญา หากมวธการหรอมาตรการอนทสามารถลดการกระทานน ไดเทาเทยมหรอเกอบเทาเทยมกบการใชกฎหมายอาญา แตกอใหเกดความทกขเวทนานอยกวาการใชกฎหมายอาญา

DPU

39

การทรฐนากฎหมายอาญามาใช เพอวตถประสงคทจะบงคบใหบคคลประพฤตปฏบตตามแนวทางทจะทาใหเกดประโยชนแกผปฏบต เชน การบงคบใหคาดเขมขดนรภยหรอสวมหมวกนรภย ขณะขบขรถยนตและรถจกรยานยนต ฯลฯ เปนการไมสมควรทจะออกกฎหมายเชนน กฎหมายอาญาไมควรรวมไวซงขอหามทคนในรฐจานวนมากไมเหนดวย ขอหามทใชบงคบไมได เพราะเปนการยากทจะพสจนความจรง การกาหนดพฤตกรรมใดวาเปนอนตรายตอการประกอบภารกจของสงคมอยางราบรนหรอความสงบเรยบรอยของสงคม โดยนาประสบการณและความเปนจรงมากาหนดวาพฤตกรรมนนสมควรกาหนดใหเปนความผดอาญาหรอไม รฐจะตองไมมงควบคมความประพฤตของสมาชกในสงคม โดยใชกฎหมายอาญาเปนเครองมอ โดยไมพจารณาถงประสทธภาพและความสามารถทางกลไกของรฐ ทจะบงคบใชกฎหมายอาญา เพราะกฎหมายจะไรความศกดสทธและขาดความเชอถอ เปนการเปดโอกาสใหเจาหนาทของรฐแสวงหาผลประโยชนเพอตนเองจากกฎหมายเหลานน หากกฎหมายใดมไดถกใชบงคบเปนเวลานาน ผถกใชบงคบจะมปฏกรยาตอตานเพราะถอวาถกเลอกปฏบต การใชกฎหมายตองมความเสมอภาค การกาหนดความผดอาญาควรมองไปทความสาคญทวา การกระทานนเปนความชว ทประชาชนสวนใหญเหนวา เปนพฤตกรรมทคกคามสงคม ถกตาหนจากสงคมไมใหอภยตอการกระทาดงกลาว ความไมถกตองทสมควรลงโทษ” เปนสาระสาคญ การอยรวมกนในสงคมทกคนมหนาทตองประพฤตด ไมประพฤตผดศลธรรมหรอจรยธรรมของการอยรวมกน กระทาผดตอกฎหมายอาญา ผนนจะตองถกลงโทษ ความชอบธรรมของการลงโทษผกระทาอยทวา ผกระทาไดกระทาในสงทสงคมไมยอมรบโดยรอยแลววาจะตองถกตาหน โดยผกระทาสามารถตดสนใจกระทาในสงทถกตองไดแตตดสนใจกระทาผดแทน ความชว เปนขอสาระสาคญ และการกระทาทครบองคประกอบความผด หากขาดขอสาระสาคญประการใดประการหนงแลวการกระทานนยอมไมเปนความผดอาญา

DPU

40

หลกการดงกลาวเปนการพจารณาเพอลงโทษผกระทาความผด ซงหากมองยอนกลบสามารถนาหลกดงกลาวมาใชในการกาหนดใหการกระทาหรอไมกระทาใด ๆ ทรฐจะกาหนดใหความผดอาญาได สรปวา หลกการกาหนดความผดอาญา แตเดมตองพจารณาถงศลธรรมและ จรยธรรมของการอยรวมกน โดยนาศลธรรมมาเปนตวกาหนดวาการกระทาหรอไมกระทาอยางใดเปนควรกาหนดใหเปนความผดอาญาโดยกฎหมายอาญาไมอาจจะปฏเสธศลธรรม การกระทาทกระทบกระเทอนตอสงคมและหมชนสวนมากมไดใหอภยตอการกระทานน การลงโทษทางอาญามวตถประสงคเพอใหผ รบโทษกลบตวเปนคนด เพอเปนการขมขผ รบโทษและคนอน ๆ มใหกระทาการฝาฝนอยางเดยวกนอก การลงโทษทางอาญามไดมงเฉพาะ ชวต และรางกายของผกระทาผดเทานน แตยงรวมถงทรพยสนของผกระทาความผด เชน โทษปรบ และรบทรพยสน แตการกาหนดความผดอาญาไดเปลยนแปลงตามแนวคดของสานกกฎหมายบานเมองทยอมใหรฐมอานาจกาหนดกฎเกณฑ วาสงใดเปนความผดและสงใดเปนความถกตอง โดยใหอานาจออกกฎหมายไดโดยไมตองคานงถงศลธรรม แตเปนการมงคมครองสงคมใหเกดความสงบเรยบรอยมากกวา แมรฐในสมยใหมจะบญญตกฎหมายในลกษณะเปนไปตามอานาจของรฐ ไมตองคานงถงศลธรรม แตปจจบนการบญญตกฎหมายของรฐจะตองพจารณาวาเปนการละเมดตอสทธมนษยชน จงไดนาแนวคดของสานกกฎหมายธรรมชาตมาใชตรวจสอบการใชอานาจของรฐในการกาหนดความผด 6. การกาหนดความผดอาญาในกฎหมายเกยวกบเชค ปญหาวาประเทศไทยควรเอามาตรการทางอาญามาบรรจไวในกฎหมายเกยวกบการใชเชคหรอไม และมความจาเปนเพยงใดทจะบรรจไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ถาสมควรบรรจไวควรกาหนดไวในลกษณะใดของกฎหมายฉบบใด

DPU

41

การวเคราะหถงเจตนารมณของผ รางพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค ฯ นาจะเปนคาตอบไดดวา การกาหนดมาตรการทางอาญาในพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค ฯ ได ความจาเปนทประเทศไทยกาหนดความผดอาญา อนเกยวกบการกระทาดวยการสงจายเชคแลวไมมเงน ซงแตเดมเปนเพยงความผดทางแพง แตหากมการใชเชคเปนอบายหลอกลวงทาใหไดไปซงทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากผ รบเชค อาจเปนความผดความอาญาฐานฉอโกง ตามกฎหมายลกษณะอาญา ร. ศ. 127 มาตรา 304 รฐ ตองการใหเชคซงเปนตราสารการเงนอยางหนง ทใชเปลยนมอไดโดยใหมการนาเชคมาใชชาระหนกนอยางแพรหลาย เปนการสนบสนนใหธรกจและการคามความเจรญมากขน เพอใหเกดความเชอมนในตราสารชนดใหมทเอกชนเปนผ นาออกมาใช โดยรฐไมไดเปนผ นาออกใชอยางเชนตราสารการเงนประเภทอน เชน ธนบตร พนธบตร ฯลฯ เพอเปนการคมครองระบบการเงนของประเทศ ของธนาคารพาณชย ใหมความมนคง การเอาผดทางอาญากบผสงจายเชค ทมเจตนาทจรตฉอโกงเปนภาระทจะตองนาสบใหไดวาผสงจายมเจตนาทจรต จงไดบญญตกฎหมายเฉพาะขนมา เพอกาหนดใหการกระทาทเปนการสงจายเชคเพอชาระหน แลวไมมเงนเปนความผดทางอาญา สวนความรบผดทางแพงเปนไปตามลกษณะตวเงน ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย รฐไดนาเอาความผดอาญาฐานฉอโกงดวยการใชเชค ซงเปนกฎหมายอาญาของประเทศฝรงเศสมาเปนตนรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 โดยกาหนดการกระทาผดถาออกเชคแลวไมมเงนเทานน สวนผ ทลงลายมอชอไวบนเชคในฐานะของผอาวล ผสลกหลงเชค จะตองรบผดทางอาญาตอเมอเปนผใช ตวการ ผสนบสนน ใหมการออกเชคไมมเงน มหลกการกาหนดความผดอาญาไวในมาตรา 3 ใหการสงจายเชคไมวาจะมมลหนตอกนกอนออกเชคหรอไม แตถาสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางอาญาทงสน ทงกาหนดโทษจาคกไมเกนหนง ปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนตามเชค

DPU

42

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 นบแตใชบงคบมปญหากฎหมายเกยวกบการกาหนดความผดทางอาญา รฐไดแกไขปญหาโดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม พ. ศ. 2515 แตเปนการแกไขเรองอานาจการควบคมตวผ ตองหา จาเลย ของพนกงานสอบสวน อยการ ศาล ตอเมอเชคทออกแลวไมมเงนมจานวนเกนกวา 50,000 บาท รฐไดนาเอาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 มาปรบปรงแกไข โดยกาหนดหลกการวา การสงจายเชคทจะเปนความผดอาญาจะตองเปนการสงจายเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย แกไขโทษปรบไมเกนหกหมนบาท แกไขใหการยนฟองคดอาญาตอศาลแขวงเทานน

คงเปนการยากทจะระบวารฐควรมหลกเกณฑอยางใดแนนอนตายตวลงไป ปจจบนมการใชกฎหมายอาญาตอการกระทาหรอไมกระทาตาง ๆ อยางมากมาย แมเรองเลกนอยกตาม หรอแมแตการกระทาทไมมเจตนาและไมประมาท ทเรยกวา ความรบผดโดยเดดขาด ปญหาวาการกาหนดการกระทาของบคคลทสงจายเชคแลวไมมเงนพอจายตามเชคนนควรกาหนดเปนความผดอาญาตอไปหรอไม หรอมวธการอนใดทเทาเทยมกนแตไดรบความทกเวทนานอยกวาการใชกฎหมายอาญา และหลกการทกลาวมาแลว จงเปนทนานามาพจารณาในการกาหนดความผดทางอาญาในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

DPU

บทท 3

มาตรการทางกฎหมายเกยวกบเชค เงนตรา เปนสอกลางแหงการแลกเปลยนสนคาและบรการ ตอมามสงทไมใชเงนตราแตคลายเงนตรา (near money) เปนตราสารการเงนทมสภาพคลอง เปลยนเปนเงนสดได โดยหลกของอานาจรฐ การดแลเรองเงนตราเปนอานาจอธปไตยของรฐ ไมใชอานาจของเอกชน1 แต เชค เปนตราสารชนดเดยวทรฐยอมใหเอกชนนาออกใช เชค มประวตการพฒนามาเปนเวลานาน การศกษาประวตและการพฒนาการของเชค ยอมทาใหรถงความเปนมาลกษณะและประโยชนของเชค เนองจาก กฎหมายตวเงนของประเทศไทยในปจจบน ไมไดเปนกฎหมายทเกดจากปฏบตทางการคามากอน แตไดรบอทธพลจากแนวคดของกฎหมายในประเทศตะวนตก เมอประมาณรอยกวาป จงมความจาเปนตองศกษาจากประวตความเปนมาของเชคในตางประเทศ เพอนามาใชเปนแนวทางในการกาหนดความเขาใจและวเคราะหเพอแกไขปรบปรงกฎหมายทเกยวของกบเชคของประเทศไทย 1. ประวตของเชคและพฒนาการของเชค ในสมยโบราณ ระบบเศรษฐกจการคายงเปนลกษณะการคาขายกนในรฐ เปนการแลกเปลยนสนคา เมอมจานวนคนในรฐมากขน ทาใหเกดความตองการของสนคาและบรการมากขนจงไดเกดการซอขายสนคาและบรการ ตอมา การซอขายสนคาและบรการไดขยายออกไปนอกรฐ โดยมการตดตอกนระหวางรฐ วตถทใชเปนสอกลางของการซอขายของคนในรฐ แตเดมคอสนคา ตอมาไดพฒนาการ เชน ในยคสมยเมโสโปเตเมย (Mesopotamia) (ดนแดนบางสวนของประเทศอรกและซเรยใน

1 เสาวนย อศวโรจน. “การโอนสทธตามตวเงน” ศกษาเชงประวตศาสตรและพฒนาการของกฎหมาย

วทยานพนธนตศาสตรดษฎบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร,กรงเทพมหานคร,2544, หนา 29

DPU

44

ปจจบน) เมอประมาณ 2500 ป กอนครสตศกราช พอคาในสมยนนใชขาวบารเลย เปนวตถแหงการซอขายสนคา ตอมาพฒนาการเปนสงทาดวยดนเผา โลหะ จนมาเปนเงนแทง2 เมอมความเจรญทางการคามากขน ทาใหมการตดตอคาขายกนระหวางรฐตอรฐมากขน การใชเงนแทงเปนสอกลางซอขายแลกเปลยนสนคาบรการ เรมไมไดรบความสะดวก ไมเหมาะสม เพราะแตละรฐจะกาหนดวตถทเปนสอกลางขนเอง ซงจะมความแตกตางกนไป การคามปรมาณมากเปนการคาทมระยะทางไกล ผซอสนคาหรอลกหนตองนาเงนจานวนมากตดตวไปเพอชาระคาสนคา ทาใหเกดความเสยงตอการสญหาย หรอถกแยงชงได ประกอบกบวตถหรอโลหะทใชเปนเงนตรา เรมขาดแคลน ดวยเหตทการคาขยายตวมากขน จงมการคดคนหาสงมาแทนเงนตรา เพอเปนสอกลางแหงการแลกเปลยนสนคา มลกษณะเปนเอกสารทเปนตราสาร มขอความวา ผ ทาตราสารสงบคคลอนใหจายเงนใหแกเจาหนของตน หรอผ ทาตราสารสญญาวาจะจายเงนใหแกเจาหนของตนเอง สงประดษฐดงกลาว รฐมไดนาออกมาใช แตเปนพอคา สงประดษฐน ตอมาเรยกวา ตวเงน ตวเงน ไดเกดขนทดนแดนตะวนออกกลาง เนองจากเปนดนแดนทมความเจรญทางการคาระดบนานาชาตกอนแถบอนของโลก ทาใหตองมตราสารทใชในการคาและการเครดต และไดเผยแผวฒนธรรมใหกบดนแดนอนทตงอยใกลเคยงททาการคาดวยกน มใชกนตงแตประมาณ 2000 ป กอนครสตศกราช3 นอกจากตวแลกเงนและตวสญญาใชเงน ทรบมาจากดนแดนเมโสโปเตเมย เพอตอบสนองตอความตองการทเพมขนของการคาและอตสาหกรรม จงไดมการใชเชค การอาวลเชค มากขน การนาตราสารเหลานไปใชในยโรป แถบประเทศฝรงเศสโบราณทเรยกวา เมโรวไนเจยน โดยนกการคาชาวซเรย เชคเปนตวเงนทพฒนาขนจากแนวปฏบตของพอคา เพอความสะดวกในการชาระหนของพอคาจากถนหนงกบพอคาอกถนหนง ในการซอขายสนคา โดยไมตอง

2William N.Goetzmann. “Financing Civilization” อางในเชงอรรถของ เสาวนย อศวโรจน เรอง

เดยวกน, หนา 29 3 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 30

DPU

45

ชาระคาสนคาดวยเงนสด แตใชวธออกตราสารใหพอคาผขายสนคาไปเกบเงนจากพอคาอกคนซงมถนเดยวกนกบผขาย4 และเชคไดรบการยอมรบและนาไปใชโดยชาวยโรป เชน ประเทศอตาล องกฤษ มการนาเชคไปพฒนาการตอไปอยางแพรหลาย เชค เปนตวเงนทมรปแบบจากการรบฝากและใชเงนของธนาคาร ตามววฒนาการ เชคจะมผ เกยวของเบองตน 3 ฝาย คอ ฝายทหนงคอผออกหรอลงลายมอชอในตราสารจะมความสมพนธอยกอนกบธนาคารซงเปนฝายจายเงน ตอมาผออกตราสารตองการชาระหนใหแกบคคลอกคนหนง ผออกตราสารกจะออกตราสารนนใหแกบคคลซงเปนผ รบเงนหรอตราสารฝายหนงนน ไปเบกเงนจากธนาคาร ฝายทสอง คอ ธนาคารผจายเงนซงจะมความสมพนธอยกบฝายทหนง โดยฝายผออกตราสารไมตองชาระหนดวยเงนสด5 ฝายทสาม คอ ผ รบตราสารหรอผ รบเงน ทผออกตราสารตองการชาระหนใหจากเงนฝากในบญชทธนาคาร รปแบบของตราสารทใชชาระหนแทนเงนตราน ตอมาไดววฒนาการระบบการรบฝากและใชเงนของธนาคารมาเปน เชค หลงจากเชคถกนาออกใชไดกลายเปนตราสารทไดรบการยอมรบและนยมใชกนมาก เพราะเชคเปนตวเงนประเภทหนงทอานวยความสะดวกในการชาระหนระหวางลกหนและเจาหน ผ ทไดเชคไวเพอชาระหนหากไมประสงคจะเกบเชคไวขนเงนเมอถงกาหนด กนาเชคนนไปชาระหน ใหเจาหน หรออาจโอนขายไปใหแกบคคลอน เพอแลกกบเงนสดได แมเชคยงไมถงกาหนดซงเรยกกนวา ขายลด โดยยอมเสยคาธรรมเนยมหกสวนลดใหกบผ รบซอเชคนน ผ รบซอกสามารถนาเชคดงกลาวไปเรยกเกบเงนจากธนาคารตามเชคไดเมอเชคนนถงกาหนดชาระเงน แตเดม การปฏบตในเรองทเกยวของกบตวเงนทงหลายจงอยภายใตบงคบของธรรมเนยมปฏบต และจารตประเพณทางการคา โดยไมมกฎหมายออกมารองรบบงคบให เมอการปฏบตของพอคาเปนเวลานาน จงเปนทยอมรบของคนทวไป ตอมาไดพฒนาเปนกฎหมายจารต

4 เสาวนย อศวโรจน, “คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน” พมพครงท 3,

กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร ,2543, หนา 3-9 5 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 31

DPU

46

ประเพณทเรยกวา กฎหมายพอคา (Law merchant)6 ซงแตเดมจะมศาลพอคาเปนศาลพเศษตดสนคด ตอมาธรรมเนยมของพวกพอคาและกฎหมายพอคาดงกลาวไดววฒนาการเปนกฎหมายพาณชย7 กฎหมายบานเมอง ไดพฒนาการมาเปนกฎหมายแพง หากเปนกฎหมายแพงในยโรปจะววฒนาการมาจากกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law) ในยคสมยของโรมนจะตดสนคดโดยศาลตางกน หากเปนกฎหมายพาณชยจะตดสนโดยศาลพอคา แตถาเปนกฎหมายแพงตดสนโดยศาลของบานเมอง ในยคสมยจกรพรรดจสตเนยน ชวงป ค. ศ. 524 มการรวบรวมกฎหมายของโรมนทาเปนประมวลกฎหมาย การจดทาประมวลกฎหมายนมผลตอการรางกฎหมายของประเทศตาง ๆ ในเวลาตอมา ในยคน มการใชตราสารการเงน เชนเดยวกบตวเงน แตไมมกฎหมายตวเงนเปนลายลกษณอกษร ในชวงครสตศตวรรษท 6 พวกชาวซสซาเนยนซงเปนผปกครองอาณาจกรเปอรเซยหรออหรานในปจจบน ชวงระหวางค.ศ. ท 226-641 มความเจรญทางการคามาก พอคาใชตราสารทางเครดต คอ ตวเงน ตวแลกเงน และเชคมาใชแทนเงนตรา เนองจากขณะนนมธนาคารเกดขนแลวทดาเนนการโดยพอคาชาวอหรานและชาวยว เพอใหเพยงพอตอการคาทขยายตว8 การพฒนาการของธนาคาร ทาใหเชคไดรบการพฒนาการไปดวย เรมมการอาวลเชค ในภาษาอหรานโบราณ เขยนคาวาเชค วา “Sakk” ตอมาเขยนเปนคาวา “ cheque “ สวนคาวา อาวล เขยนวา “ avaliser “ ตอมาเขยนเปนคาวา “ aval “

6 กฎหมายพอคา มความเปนมาจากจารตประเพณธรรมเนยมปฏบตทางการคา หรอปกตประเพณ

ทางการคา ในเรองเกยวกบการคาและความสมพนธของการคาทตองผกพนและยอมรบในอนตองปฎบตตามทกาหนดขน. เสาวนย อศวโรจน . เรองเดยวกน, หนา 95

7 สหธน รตนไพจตร. “คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตวเงน” พมพครงท 2 .กรงเทพมหานคร :บรษทสานกพมพวญญชน จากด , 2543, หนา 29

8 เสาวนย อศวโรจน. “คาอธบายกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน” พมพครงท 3 กรงเทพมหานคร: สานกพมพนตธรรม, 2542, หนา 2

DPU

47

เชค ววฒนาการจากระบบการรบฝากและใชเงนของธนาคาร9 ซงพอคาตางเมองสามารถสงจายหรอออกเชคใหกบพอคาตางเมอง โดยสงใหธนาคารตางเมองหรอเมองทตนอยจายเงนจากบญชเงนฝากทมชอของพอคาผนนฝากไวกบธนาคาร10 พอคาชาวอตาล องกฤษ ไดนาเอาเชคชาระหนแทนเงนตรา เนองจากโลหะทใชทาเงนตราเรมขาดแคลน และยงไดรบความสะดวก ปลอดภย จะชาระหนดวยเงนสดเฉพาะการคาขนาดเลก การชาระหนดวยเชคหรอตวเงนแทนเงนตราเรมแพรหลาย เชน ลกหนซอสนคาแตไมมเงนชาระคาสนคาใหพอคาเจาหนได อาจไปก เงนหรอรบเงนกจากผใหกแลวออกตวเงนลงวนทลวงหนา โดยมขอตกลงจะจายเงนใหเจาหนในอนาคต อนเปนการสงเสรมใหสนเชอ ใหโอกาสแกลกหนผอนชาระหน จงเปนประโยชนตอพอคา ทาใหการชาระหนดวยตวเงนกนอยางกวางขวาง เพราะมประสทธภาพไดรบการเชอถอ กอใหเกดระบบการหกบญชกอนการจายเงน เปนทมาของสานกชาระบญช (clearing house) ดาเนนการโดยพอคารบแลกเปลยนเงนตรา พฒนาการมาเปนธรกจ การรบฝากเงน ใหก ยมเงน ในรปแบบของธนาคาร ตวเงน เขาไปในประเทศองกฤษ เพราะมการคาระหวางประเทศ ตราสารในองกฤษม ลกษณะคลายตวเงนของยโรป จะใชเฉพาะพอคาชาวยวทนาเขามาใชในกจการของธนาคาร ตวเงนเปนทยอมรบของประเทศองกฤษทใชเปนตราสารชาระหนหรอแลกเปลยนเงนตราระหวางประเทศ เปนผลใหพอคาชาวองกฤษยอมรบตวเงนเปนตราสารทใชชาระหนแทนเงน ตรา ชวยลดความเสยงจากอตราแลกเปลยนเงนตราของแตละประเทศทมอตราแตกตางกน และตอการตรวจนบ การสญหาย การถกแยงชงระหวางเดนทาง ตวเงนไดพฒนาการตอมาโดยใหผจายเงนทาการรบรองตวแลกเงนวาจะจายเงนใหเมอตวเงนนนถงกาหนด โดยใชคาวา รบรอง ( accepted ) ลงบนตวและลงลายมอชอ เพอให

9 สหธน รตนไพจตร. เรองเดยวกน, หนา 31 10 Ahmad Y-al Hassan and Donald R .Hill อางในเชงอรรถ ของเสาวนย อศวโรจน. “การโอนสทธ

ตามตวเงน” เรองเดยวกน, หนา 53

DPU

48

เจาหนผ รบตว เกดความเชอมนวาเมอตวถงกาหนดตองไดรบเงน ตวเงนจงไดรบความเชอถอมากขน11 นอกจากนยงการรบซอลดตวเงน หากผ รบตวตองการเงนสด จะมพอคาเงนหรอรบแลกเปลยนเงนตรา รบซอลดโดยจะคดคาธรรมเนยมในการรบซอตว (premium) หรอการหกสวนลด ( discount ) วธการนตอมาไดแพรหลายเขาไปในประเทศสหรฐอเมรกา จากการพฒนาการของตวเงน เหนไดวาเปนไปเพอประโยชนในทางการคาทมการซอขายกนเปนจานวนมาก การชาระดวยเงนสดทาใหเกดความไมสะดวกในการนาตดตวมาของพอคาตางเมองทมการซอขาย ตองใชเวลาตรวจนบเงนตราเปนเวลานาน การกาหนดอตราแลกเงนตราคนละสกล ไมไดรบความปลอดภย โดยไมมกฎหมายมารองรบ แตเกดจากความไววางใจกนระหวางพอคา ทเปนธรรมเนยมปฏบตทางการคาเปนเวลานาน กลายเปนจารตประเพณของพอคา

ตวเงน เปนตราสารทพอคานาไปใช ทาใหตวเงนแพรหลายหรอรเฉพาะในหมพอคา การถายทอดความรเรองตวเงนเกดจากพอคาเมองหนงไปสอกเมองหนง ทงนอาจจะเปนเพราะตวเงนเปนตราสารทเปนสอกลางของการชาระหนระหวางพอคาตางเมอง จงเปนเรองทผจะเปนพอคาตองเรยนร เพอใชประโยชนของตวเงนไดถกตองตามแนวทางปฏบตของพอคา การปฏบตในเรองตวเงนของพอคาเปนเวลานานทาใหขอปฎบตมสภาพเปนกฎหมายจารตประเพณ ตอมาเมอการคามความสาคญ รฐ เหนประโยชนของตวเงนตอเศรษฐกจ จงมกฎหมายลายลกษณอกษรออกมารองรบบงคบใหเพอเปนการสนบสนนการใชตวเงน การคาและเปนการคมครองการคา12 ความสาคญของตวเงนทไดรบการยอมรบจากพอคา ทาใหพอคาของแตละประเทศตางพยายาม ผลกดนใหรฐ ออกกฎหมายทมลกษณะเปนอนหนงอนเดยว เพอจะทาใหไมมอปสรรคตอการบงคบใชตวเงน ไมสบสน มขอถกเถยง ใหกฎหมายตวเงนมความเปนสากล ทกประเทศในโลกยอมรบแลวนาไปบงคบใชเปนกฎหมายในประเทศและระหวางประเทศ จงมเสยง

11 เสาวนย อศวโรจน. “การโอนสทธตามตวเงน” เรองเดยวกน, หนา 72 12 เสาวนย อศวโรจน. “การโอนสทธตามตวเงน” เรองเดยวกน, หนา 73-74

DPU

49

เรยกรองจากนกธรกจ นกกฎหมาย จะใหมกฎหมายตวเงนทมความเหมอนกน เปนอยางเดยวกน (เอกรป) นานาประเทศทวโลก จากการเรยกรองดงกลาว ปรากฏวาเยอรมนเปนชาตแรก ทจดประชมกฎหมายเกยวตวเงนขน อนเปนกาวแรกของการทากฎหมายเอกรป ทไดรบการยกยองจากประเทศตาง ๆ นาไปเปนตนรางกฎหมายตวเงน การประชมของนกกฎหมายของประเทศตาง ๆ ไดกระทาขนอกหลายครง ในชวง ป ค. ศ. 1849 ถง 1878 การประชมครงสาคญ ทประเทศเบลเยยม ในป ค. ศ. 1880 มประเทศเยอรมน ฮงการ เบลเยยม เปนผ นาเสนอรางกฎหมายเกยวกบตวเงน มถกเถยงในทประชมเพอใหมการแกไขกฎหมายไปตามหลกเกณฑของแตละประเทศ แตอยในหลกการประนประนอมกนเพอใหกฎหมายทออกมาเปนกฎหมายเอกรป กฎหมายทประกาศใชออกมามลกษณะใกลเคยงกบกฎหมายตวเงนของประเทศเยอรมนซงเปนระบบลายลกษณอกษร ตอมาไดเรยกกฎหมายตวเงนนวา อนสญญาเฮก ตอมา องคการสนนบาตชาต ไดนากฎหมายเอกรปของอนสญญาเฮก มาแกไขปรบปรงใหม เพอใหประเทศทยงไมไดใหการสตยาบน และไมไดการใหการยอมรบ ใหเปนกฎหมายทประเทศตาง ๆ ยอมรบตามจานวนทกาหนดไว อนจะทาใหกฎหมายมผลใชบงคบ กฎหมายเอกรปอนเกยวกบตวเงน จดทาขนสาเรจใน ป ค. ศ. 1930 ณ กรงเจนวา เรยกกฎหมายฉบบนวา อนสญญาจดทากฎหมายเอกรปสาหรบตวแลกเงนและตวสญญาใชเงน ค. ศ. 1930 ( Convention Providing a Uniform For Bills of exchange and Promissory Note, 1930) ตอมา ในป ค. ศ.1931 ไดมกฎหมายเอกรปสาหรบเชค ค. ศ. 1931 ( Convention Providing a Uniform Law for Cheques, 1931 ) กฎหมายเอกรปทงสองฉบบนไดรบการยอมรบใหเปนกฎหมายเอกรป ผลการประชมทาใหประเทศตาง ๆ นากฎหมายตวเงนทเปนเอกรป ไปเปนตนราง กฎหมายเกยวกบตวเงน ในประเทศของตน 2. ประวตความเปนมาของเชคในประเทศไทย

DPU

50

เชคเปนตราสารการเงนทเปนตวเงนประเภทหนงซงเปนเอกสารสทธ แตเดมระบบการเงนของประเทศไทยในสมยกรงสโขทย จะใชเงนและเบยเปนวตถเปนสอกลางในการซอขายแลกเปลยนสนคาและบรการ ตอมาเบยและเงนขาดแคลน ทาใหนาเอามาปนตตราแลวเผาใหมขนาดตาง ๆ กนเรยกวา “ประกบ” เปลยนมาเปนเงนพดดวงในสมยกรงศรอยธยาจนถงสมยกรงรตนโกสนทร ในตอนตนรชกาลท 4 มการคาขายกบชาวตางประเทศ ชาวตางประเทศไดนาเงนมาแลกเงนพดดวงของประเทศไทยแตเงนพดดวงไมพอกบความตองการ ในสมยรชกาลท 5 จงไดทาเปนเงนเหรยญและววฒนาการมาเปนธนบตรแตเดมเรยกกนวา “หมาย” มราคาตงแตใบละ 1 บาท จนถงใบละ 1 เฟอง เมอประเทศไทยมธนบตรนาออกมาใชแทนเงนเหรยญแลว ตอมามธนาคารพาณชยของตางประเทศไดเขามาเปดสาขาในประเทศไทย คอ ธนาคารฮองกงและเซยงไฮ เปดทาการเมอ พ.ศ. 2431 ธนาคารชารเตอร เปดทาการเมอ พ.ศ. 2437 ธนาคารอนโดจน เปดทาการเมอวนท พ.ศ.2440 13 ธนาคารพาณชยของตางประเทศดงกลาวไดนาเอาธนาคารบตร (Bank note) มาใชกบลกคาทนาเงนมาฝากไวกบธนาคาร ธนาคารบตร คอหลกฐานทธนาคารออกใหแกลกคาทมเงนฝากในธนาคารใชเปลยนมอไดเหมอนเงนสด จนเปนทยอมรบของพอคานกธรกจแตจะใชหมนเวยนในกรงเทพมหานครเปนสวนใหญ พอคาคนไทยเรยกวา “แบงคโนต” ธนาคารบตรถกนาออกมาใชไดไมนาน ในป พ.ศ. 2445 ธนาคารไดพมพเชคออกมาใชแทนธนาคารบตร โดยธนาคารผ รบฝากเงนจากลกคาจะออกเอกสารทชอวา “เชค” ทมขอความทานองออกคาสงใหธนาคารจายเงนนนแกผ ถอคาสงทลกคาเงนฝากประสงคใหไดรบเงน14 เชค เปนตราสารการเงนทธนาคารพาณชยเปนผ กาหนดทาขนเพอมอบใหลกคาทเปดบญชกระแสรายวน ทงน ธนาคารจะกาหนดคณสมบตของลกคาวา ตองเปนผ มฐานะทางเงนท

13 กฤษณา ชยวเศษ. “การใหสทธและการบงคบชาระหนดวยเชค” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต

มหาวทยาลยรามคาแหง ,ป 2543, หนา 15 14 เถกงศกด คาสระ. “ความผดอนเกดจากการใชเชค” วทยานพนธ ภาคนตศาสตรจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ,2526, หนา 2-3

DPU

51

นาเชอถอมชอเสยงด และมผ รบรองหรอแนะนาจงจะมาขอเปดบญชกระแสรายวนได 15 โดยธนาคารพาณชยจะกาหนดแบบการรบฝากเงนโดยใชเชคเปนเอกสารในการถอนเงนออกจากบญชของลกคาทมเงนฝากอย แลวแตรปแบบของแตละธนาคาร แตจะมเงอนไขทกาหนดใหเชคตองมขอความอนเปนสาระสาคญของเชค เชน คาบอกชอวาเปนเชค คาสงปราศจากเงอนไขใหใชเงนเปนจานวนแนนอน ฯ ลฯ ปรากฎอยบนเชค16 เมอเชคไดรบความนยมมากขน ทาใหธนาคารบตรสญหายไปจากระบบการเงนเพราะขาดนยมจากลกคาและธนาคารพาณชย ธนาคารพาณชยของตางประเทศไดนาเอาวธปฏบตของธนาคารและพอคาในตางประเทศมาใชในประเทศไทย แตเดมไมมกฎหมายลายลกษณอกษรใชบงคบกบเชค เมอมคดเกดขน ศาลไทยจะนาเอาหลกกฎหมายตางประเทศโดยเฉพาะประเทศองกฤษทคนไทยไปศกษามาพจารณาพพากษาคด ความผดเกยวกบเชคแตเดมจะเปนคดแพง17 เวนแตจะมเจตนาทจรตการใชเชคเปนอบายทาใหไดไปซงทรพยสนอาจเปนความผดอาญา 3. การบญญตกฎหมายและการบงคบใชกฎหมายเกยวกบเชค บทบญญตเกยวกบเชคและมาตรการทางกฎหมายเกยวกบการใชเชคนน เดมถกกาหนดไวในเรองตวเงน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงแบงตวเงนออกเปน 3 ประเภท คอ ตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน เชค ในการรางกฎหมายเกยวกบตวเงน ประเทศไทยซงไมไดมความเจรญทางการคาขายเกยวกบตวเงนมากอน จงไดนาเอาแบบอยางของกฎหมายตวเงนของหลายประเทศมาเปนตน

15 กฤษณา ชยวเศษ. เรองเดยวกน, หนา 18-19 16 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 988 17 สงา ดวงอมพร. “คาอธบายเกยวกบเชค การสอบสวนและดาเนนคด” พมพทหางหนสวนจากดโรง

พมพแมบานการเรอน, กรงเทพฯ พมพครงท 3, ป 2526 , หนา 1-3

DPU

52

รางกฎหมายตวเงนทเปนลายลกษณอกษร อนไดแก ฝรงเศส เยอรมน สวสเซอรแลนด ญป น องกฤษ สหรฐอเมรกา และกฎหมายเอกรปแหงอนสญญาเฮก18 ดวยเหตนทาใหประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในบรรพ 3 ลกษณะ 21 หมวดท 4 วาดวยตวเงน ตงแตมาตรา 987 ถง มาตรา 1000 จงเปนระบบผสมระหวาง ระบบ

กฎหมายจารตประเพณกบระบบกฎหมายแบบลายลกษณอ◌กษร อนเกดจากการผสมผสานของกฎหมายจากหลายประเทศ เยอรมน สวส ญป น อนสญญาเฮกของสนนบาตชาต กฎหมายตวเงนของมลรฐนวยอรก ประเทศสหรฐอเมรกา ในทนจะกลาวเนนแตตวเงนทเปนเชค ในบทบญญตของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตเกยวกบเชคโดยเฉพาะ มาตรา 947 ถงมาตรา 1000 และใหนาบทเบดเตลดทวไปในหมวด 1 คอ มาตรา 989-907 มาใชบงคบดวย เนองจากมาตรา 989 ใหนาบทบญญตบางมาตราในตวแลกเงนมาใชบงคบกบเชคเทาทไมขดกบสภาพตราสาร

ตวแลกเงน คอหนงสอตราสารซงบคคลหนงเรยกวา ผสงจายสงบคคลอกคนหนงเรยกวาผจาย ใหใชเงนจานวนหนงแกบคคลหนง หรอใชตามคาสงของบคคลอกคนหนง ซงเรยกวาผ รบเงน19 ตวสญญาใชเงนนน คอหนงสอตราสารซงบคคลคนหนง เรยกวาผออกตวใหคามนสญญาวาจะใชเงนจานวนหนงใหแกบคคลอกคนหนง หรอใชใหตามคาสงของบคคลอกคนหนงเรยกวาผ รบเงน20 เชค คอหนงสอตราสารซงบคคลคนหนง เรยกวาผสงจายสงธนาคารใหใชเงนจานวนหนงเมอทวงถามใหแกบคคลอกคนหนง หรอใหใชตามคาสงของบคคลอกคนหนงอนเรยกวาผ รบเงน21

18 กฎหมายเอกรปของอนสญญาเฮก มบทบญญตเกยวกบตวเงน แตไมมบญญตเกยวกบเชค

กฎหมายนมอทธพลตอการรางกฎหมายตวเงนของประเทศไทยเปนอยางมาก 19 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 908 20 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 982 21 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 987

DPU

53

จากคานยามดงกลาวสรปไดวาตวเงน ไดแก ตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน และเชค คอหนงสอตราสารทผ ทาตราสารสงใหบคคลอน อาจเปนธนาคารกรณเชค ใหใชเงนจานวนหนงแกผทรงสทธในตราสารนน หรอผกพนตนตอผทรงสทธในตราสารนนวาจะใชเงนจานวนหนงใหดวยตนเอง หรอจะใชเงนใหเมอผ ทระบไวในตราสารไมใชเงนตามคาสงหรอเมอไมมการใชเงนตามขอผกพนของตน หลกการสาคญของตวเงนทนามาใชกบเชคดวย คอ เชนการกาหนดสทธหนาทและความรบผดชอบของเจาหนและลกหนเพอเปนการคมครองเจาหน หากเปนผทรงตวโดยสจรต ในกรณมคสญญาหลายคน แตคสญญาบางคนไมตองรบผด เพราะไมมความสามารถ หรอความสามารถบกพรอง แตคสญญาอนคงตองรบผดอย การใชเงนหามมใหมวนผอน ผทรงสามารถบงคบชาระหน โดยลกหนไมอาจยกขอตอสความเกยวพนระหวางตนกบผ โอนตว เวนแตจะมการคบคดกนฉอฉล การทมตวเงนทมลายมอชอปลอมหรอลงไวโดยปราศจากอานาจ ยงสามารถเรยกใหลกหนทถกปดปากมใชยกขอตอส เรองลายมอชอปลอมหรอลงไวโดยปราศจากอานาจขนตอส นอกจากนน กฎหมายตวเงนยงใหความคมครองบคคลภายนอกมใหตองรบผดตามตวเงน เพราะบคคลจะตองรบผดตามตวเงนตอเมอไดลงลายมอชอในตวเงนนน ปจจบน การใชเงนสดเปนวตถกลางแหงการซอขายแลกเปลยนไดลดบทบาทลง ไดมการใชวธการชาระหนตาง ๆ รวมทงโดยการใชตวเงน โดยเฉพาะอยางยงเชคเพมมากขน22 เชคมลกษณะทสาคญคอ เปนตราสารทมคาสงใหจายเงนโดยมคสญญาในขณะทออกเชคสามฝาย คอ ผออกเชคซงเรยกวาผสงจาย ผจาย (ธนาคาร) และผ รบเงน 1.ผสงจายตองไปเปดบญชเงนฝากประเภทกระแสรายวนกบธนาคารและมเงนฝากจานวนหนงสารองไวสาหรบใชเชคถอนเงนออกจากบญช ตามขอตกลงททาใหไวกบธนาคาร

22 เสาวนย อศวโรจน. “ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายเชค” หนงสอทระลกงานพระราชทานเพลงศพ

คณระเบยบ สจรตกล, 2543

DPU

54

2. ผจายเงนตองเปนธนาคาร บคคลใดตองการใชเชคจะตองขอเปดบญชเงนฝากประเภทกระแสรายวนกบธนาคารเพอใชเชคเปนหลกฐานในการถอนเงนสดออกจากบญช โดยมอบตวอยางลายมอชอและเอกสารทเกยวของไวกบธนาคาร แตจะตองเปนบคคลทมฐานะทางการคา การเงน ประวตด และมเงนฝากพอกบจานวนเงนทสงจายเชคออกไป 3. ผ รบเงน คอผ รบเชคไวชาระหนและยดถอครอบครองเชคนนอยในฐานะเจาหนของผสงจาย ซงเรยกวา ผทรง อาจเปนผ รบชาระหนจากผสงจาย หรอบคคลอน ๆ ทมสทธตามเชคนน ถาเปนเชคระบชอ อาจเปนผ รบเงน หรอผ รบสลกหลงซงมการสลกหลงตดตอกนมาถงตนโดยไมขาดสาย แตถาเปนเชคผ ถอ (ครอบครองตวนนอยกเปนผทรงตว) นน โดยไมตองมการสลกหลง อาจนาเชคไปเรยกเกบเงนจากธนาคาร หรอโอนเชคนนตอไป หรอนาไปขายลด ดงนน หากเชคถงกาหนดเรยกเกบเงนแลวธนาคารปฏเสธการจายเงน ผทรงเชคโดยชอบดวยกฎหมาย มอานาจตามกฎหมายในการดาเนนคดทางแพงกบผสงจายและผ ทลงลายมอ ชอในเชค โดยมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยตวเงน รองรบอย สวนกรณหากเปนการสงจายเชคอนมเจตนาทจรตโดยใชเชคเปนอบายในการใหไดมาซงทรพยสนอาจเปนความผดอาญาฐานฉอโกง ตามกฎหมายลกษณะอาญา ร. ศ. 127 มาตรา 304 4. การกาหนดความผดอาญาไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ความจาเปนทประเทศไทยกาหนดความผดอาญา อนเกยวกบการกระทาดวยการสงจายเชคแลวไมมเงน ซงแตเดมเปนเพยงความผดทางแพง เพราะการคาธรกจของประเทศไทยเรมมความเจรญมากขน การตดตอคาขายระหวางประเทศขยายตวมากขน แตมการนาเชคมาเปนเครองมอทางการคา เปนหลกประกนในการก ยมเงน ซงแต เชค จะใชกนเฉพาะพอคานกธรกจเทานน ขณะทธนาคารพาณชยของเอกชนทเปนธนาคารตางประเทศ ไดเรมนาเอาเชคเขามาแพรหลายในประเทศไทย การใชเชคมความสะดวก ปลอดภยจากการสญหาย การแยงชง เนองจากพอคาไมตองเกบเงนไวทบานททางาน แตนาไปฝากกบธนาคารประเภทเงนฝากกระแสรายวน เมอตองการ

DPU

55

ชาระหนคาสนคา เพยงแตนาเชคมาลงลายมอชอตามตวอยางทใหไวกบธนาคาร พรอมระบจานวนเงนทสงจาย ผ รบเงน วนทเดอนปทกาหนด แตเดม ธนาคารพาณชย จะพจารณาลกคาทขอเปดบญชประเภทเงนฝากกระแสรายวน จะตองเปนพอคา นกธรกจ ทมการประกอบกจการคาจรง มเงนไดจากการประกอบการ เปนผ มประวตทางการคา การเงน และชอเสยงทด จงจะยอมรบใหเปดบญชประเภทน ตอมาธนาคารพาณชยไดเปดสาขามากขน ทาใหระหวางธนาคารมการแขงขนในดานบรการมากขน ดวยเหตทธนาคารจะมรายไดจากการทาธรกจทางการเงน เชน การทลกคาขอสนเชอประเภทสญญาเบกเงนเกนบญช ทาใหธนาคารมสทธตามกฎหมายทจะคดดอกเบยทบตนของลกคา หากเปนสนเชอเงนกทวไปแลว ธนาคารมสทธเพยงคดดอกเบยแบบไมทบตนเทานน ทาใหกฎเกณฑเดมของธนาคารไดเปลยนไป การเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนมขนตอนทงายขน นอกจากน ยงมสญญาขายลดเชค ซงเปนการทผ ทรบเชคไวแตยงไมถงกาหนดวนชาระเงน ผทรงเชคนาเชคไปขายลด แตจะไดรบเงนไมเตมจานวน โดยธนาคารจะคดหกเปนสวนลดไว เมอมการใชเชคมากขน โดยเรมตน จากธนาคาร ซงเปนผ ทมอานาจตามกฎหมายทจะออกเชค ไมไดพจารณาผ ทจะขอเปดบญชเงนฝากเพอใชเชค ทาใหเชคนอกระบบ หรอไมใชเชคทางการคา เขามาสระบบการเงนเปนจานวน โดยมงหวงเพอนาเชคไปแลกเงนสด หรอเปนหลกประกนตามสญญา เชค ถอกาเนดจากความประสงคของพอคา เพอใหเกดความสะดวกและปลอดภยในทางการคา จงไดคดคนเชคขนมา เพอลดภาระการตรวจนบจานวนเงนวาถกตองกบราคาสนคา การขนยายเงนตราจานวนมาก การคดอตราแลกเปลยนเงนตราในแตละประเทศ ความเสยงตอการสญหายทางธรกจ แตผ ทใชเชคในประเทศไทย สวนมากจะใชผดวตถประสงค ทาใหเกดปญหา เชคเรยกเกบเงนแลว ธนาคารปฏเสธการจายเงน มการเรยกรองจากธนาคาร พอคานกธรกจ ใหรฐออกกฎหมายพเศษ หรอกฎหมายเฉพาะเพอเปนการเอาผดทางอาญากบผสงจายเชคแลวถกธนาคารปฎเสธการจายเงน โดยม

DPU

56

ความเหนวาประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยตวเงน ประมวลกฎหมายอาญา ในความผดฐานฉอโกง ทมอยยงไมเหมาะสม กบจานวนผกระทาความผด และจานวนคดทเกดขน รฐบาลของประเทศไทยในขณะนน ไดมอบหมายให สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ดาเนนการยกรางกฎหมายเอาผดอาญากบผสงจายเชคไมมเงน ขณะนน ศาตราจารย ดร.หยด แสงอทย ในฐานะเลขาธการของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดมอบหมายให นายพชาญ บญยง ชาวฝรงเศสเขารบราชการในสมยนนซงเปนทปรกษากฎหมายของกรรมการรางกฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เปนผตรวจคนหากฎหมายตางประเทศ ทกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา จากการตรวจคนพบวา มกฎหมายของประเทศฝรงเศส ทเกยวกบการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา เปนกฎหมายทออกมาในสมยใหม คอ ประมวลกฎหมายอาญา ฉบบ ลงวนท 30 ตลาคม ค.ศ. 1935 (เกดจากการนากฎหมาย 2 ฉบบ มารวมกน คอ กฎหมายในป ค.ศ. 1917 และ ค.ศ. 1928 ) ตามประมวลกฎหมายอาญา ฉบบลงวนท 30 ตลาคม ค. ศ. 1935 มมาตราทเกยวของ คอ มาตรา 66 ทวา “ ผใดโดยทจรต ออกเชคไมมเงนจะพงชาระไวกอน หรอมเงนนอยกวา หรอถอนเงนทงหมด หรอบางสวนหลงจากออกเชค หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคกด มความผดฐานฉอโกง ตองระวางโทษปรบสองเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวาครงหนงของจานวนเงน”23 เมอไดแนวคดการรางกฎหมายใหการสงจายเชคเปนความผดของประเทศฝรงเศส แลว สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดยกรางกฎหมายเกยวกบสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญาขน ใชชอเรยกวา “ พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ

23 หนงสอของนายหยด แสงอทย ในฐานะเลขาธการสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ลงวนท 28

กรกฎาคม 2497 ถงเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหาร เรอง รางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497, สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, กรงเทพมหานคร

DPU

57

24............. มหลกการวา ใหมกฎหมายวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชค ดวยเหตผลทวาปจจบนธรกจการคาของประเทศไทยไดเจรญขนเปนอนมาก สมควรสนบสนนใหมการใชเชคอยางแพรหลาย ใหมกฎหมายเพอเอาโทษกบผ ทคดทจรต ใชเชคไมมเงนทจะพงชาระตามจานวนทสงจาย ตามรางกฎหมายไดกาหนดความผดอาญาไวท มาตรา 3 ทวา “ ผใดโดยเจตนาทจรตออกเชค โดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงจายไดกด ออกเชคจายเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญช อนพงจายไดในขณะทออกเชคกด ถอนเงนทงหมด หรอบางสวนออกจากบญชอนจะพงจายเงนตามเชค จนจานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะจายเงนตามเชคนนไดกด หามธนาคารมใหจายเงนตามเชคกด มความผดตองระวางโทษปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนทระบในเชค แตตองไมนอยกวาหนงหมนบาท หรอจาคกไมเกนสามป หรอทงจาทงปรบ “ สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดสงหนงสอลงวนท 28 กรกฎาคม 2497 ถงเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหาร พรอมทงสงรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ใหเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหาร พรอมกบมความเหนวา สมควรจะรางตามกฎหมายของประเทศฝรงเศส จากนนคณะรฐมนตรไดนาเอารางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 มาพจารณาในทประชม แลวมมตคณะรฐมนตร วาสมควรกาหนดใหการออกเชคลวงหนา (Post-date) เมอถงกาหนดแลวไมมเงน เปนความผดอาญาตามพระราชบญญตน ดวย ความตองการใหเชคไดรบความเชอถอ ใชชาระหนแทนเงนตรา ทาใหรฐนามาตรการทางแพงและทางอาญาใช เพอเปนการปรามและลงโทษกบบคคลทสงจายเชคแลวธนาคารปฏเสธ เปนอบายหลอกลวงทาใหไดไปซงทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากผ รบเชค อาจเปนความผดมาตรา 304 ซงเปนความผดอาญาฐานฉอโกง ตามกฎหมายลกษณะอาญา ร. ศ. 127 เนองจากรฐตองการใหเชคซงเปนตราสารการเงนอยางหนง ทใชเปลยนมอไดโดยใหมการนาเชคมาใชชาระหนกนอยางแพรหลาย เปนการสนบสนนใหธรกจ การคามความเจรญมากขน ใหเกดความเชอมนในตราสารทนาออกมาใชซงเปนของใหม เปนการคมครองระบบการเงน

DPU

58

ของประเทศ การเงนของธนาคารพาณชยใหมความมนคง ประกอบการเอาผดทางอาญากบผสงจายเชค ทมเจตนาทจรตฉอโกงเปนภาระทจะตองนาสบใหไดวาผสงจายมเจตนาทจรต จงไดบญญตกฎหมายเฉพาะขนมา เพอกาหนดใหการกระทาทเปนการสงจายเชคเพอชาระหน แลวไมมเงนเปนความผดทางอาญา โดยตดคาวา “โดยทจรต” ออกไปจากรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ การสงจายเชคแลวไมมเงน นอกจากเปนความผดอาญาแลว ยงตองรบผดชอบทางแพงตามลกษณะตวเงน ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ประกาศใชกฎหมายดงกลาวเมอวนท 13 ตลาคม 2497 โดยมหลกการกาหนดความผดอาญาไวใน มาตรา 3 ใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางอาญาตงแตนนมาโดยไมแยกวาผออกเชคจะมเจตนาทจรตหรอไม 4.1 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มทงหมดเพยง 5 มาตรา กาหนดความผดอาญาไวในมาตรา 3 โดยมาตรา 1 เปนการบญญตเพอเรยกชอกฎหมายฉบบนวา “พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 “ มาตรา 2 บญญตเพอใหรวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ใหเรมใชบงคบนบแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ในมาตรา 3 บญญตไววา “ผใด

(1) ออกเชคโดยเจตนาทจะไมใหมการใชเงนตามเชคนน (2) ออกเชคโดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนจะพงใหใชเงนได (3) ออกเชคใหมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญชอนจะพงใหใชเงนไดในขณะท

ออกเชคนน (4) ถอนเงนทงหมด หรอแตบางสวนออกจากบญชอนจะพงใหใชเงนตามเชคจน

จานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะใชเงนตามเชคนนได หรอ (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคนนโดยเจตนาทจรต

ถาธนาคารปฏเสธไมจายเงนตามเชคนน มความผดตองระวางโทษปรบไมเกนสองเทา

DPU

59

ของจานวนเงนทระบในเชค แตตองไมนอยกวาหนงหมนบาท หรอจาคกไมเกนหนงป หรอทงปรบทงจา ลกษณะความผดตามมาตรา 3 ไดวา กฎหมายฉบบนไดกาหนดความผดเรมตนจากการทผ ทจะกระทาความผดจะตองไปขอเปดบญชกระแสรายวน กบธนาคารพาณชยเพอใชเชคเปนตราสารในการถอนเงนออกจากบญชของเจาบญชเงนฝากตามทตกลงกบธนาคาร ดงนน ผลงลายมอชอในเชคในฐานะผสงจายเชคเทานนจะมความผดตามพระราชบญญตนเมอเชคทสงจายออกไปแลวนน เขาเหตตามขอหนงขอใดในจานวน 5 ขอ ตามมาตรา 3 และธนาคารตามเชคปฏเสธโดยไมจายเงนตามเชคนน สวนผลงลายมอชอในเชคในฐานะของผสลกหลง ผอาวล ไมมความผดตามพระราชบญญตน แตอาจมความผดฐานเปนตวการหรอผสนบสนน ตามประมวลกฎหมายอาญา หากรอยกอนแลววาเชคนนเรยกเกบเงนไมได เนองจากความผดตามพระราชบญญตนเปนความผดทางอาญาโดยมโทษจาคกและปรบ ในการดาเนนคดอาญาตงแตพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาลยตธรรม ตองนาประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชบงคบ ดงนน การกาหนดโทษจาคกและโทษปรบ จงมผลตอการใชอานาจควบคมตวของพนกงานสอบสวนหรอเจาหนาทตารวจ การรองขอปลอยตวชวคราวระหวางถกควบคมตวโดยพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล แตพระราชบญญตนมไดบญญตใหอานาจการควบคมตวผ ตองหา จาเลยของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล ไว เปนการใหอานาจในการในดลยพนจวาพจารณาปลอยตวชวคราวระหวางถกควบคมตวอยางไร พระราชบญญตนไดกาหนดโทษปรบไวใหปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนตามเชค แตตองไมนอยกวาหนงหมนบาท โทษปรบจงเปนโทษทไมมกาหนดขนสงสดไว ใหเปนอานาจและดลยพนจของศาลในการออกคาสงปรบ สาหรบโทษจาคกกาหนดไวใหไมเกนหนงป เปนการกาหนดโทษจาคกขนสงไวใหศาลมอานาจลงโทษจาคกไดไมเกนหนง โดยไมกาหนดโทษขนตา อนเปนการใหอานาจแกศาลใชดลยพนจในการลงโทษตามพฤตการณของคด

DPU

60

ใน มาตรา 4 บญญตวา “ความผดตามมาตรา 3 ใหถอวาเปนความผดตอสวนตว” โดยพนฐานของเชคมาจากการทาการคา การกาหนดใหเปนความผดตอสวนตวเพอใหผ เสยหายในความผดตามพระราชบญญตน มอานาจตดสนในการเลอกวาจะดาเนนคดอาญากบผสงจายเชคแลวไมมเงนตอไปหรอไม ถาหากมการตกลงกนระหวางผ เสยหายทเปนผทรงเชคกบผสงจายเชคทไมมเงน เพอใหคดอาญายต ทงเปนการกาหนดเงอนไขแกผ เสยหายทเปนผทรงเชคทจะตองดาเนนคดอาญากบผสงจายเชคไมมเงน หรอแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวนผ มอานาจ ภายในกาหนดเวลา 3 เดอน นบแตวนทรตวผกระทาผดและรวามการกระทาความผดเกดขน คอ นบแตวนทรวาใครเปนผลงลายมอชอสงจายเชคและธนาคารตามเชคปฎเสธการจายเงน ปฏเสธการจายเงนเมอวนเดอนปอะไร ใน มาตรา 5 บญญตวา “ ถาผกระทาความผดตามมาตรา 3 ไดนาเงนตามจานวนในเชคไปชาระแกผทรงเชค หรอแกธนาคารเพอจายเงนตามเชคภายในเจดวน นบแตวนทธนาคารทมในเชคบอกกลาวใหผออกเชคไดรบทราบวา ธนาคารปฏเสธไมจายเงนใหคดเปนอนเลกกน ตามความหมายแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา “ ในมาตรา 5 ของพระราชบญญตนบญญตขนเพอใหคดอาญาเลกกนงายเพราะเปนความผดตอสวนตว หากมการชาระเงนตามเชคแกผทรงเชคภายในเจดวนนบแตวนทธนาคารทมชอในเชคบอกกลาวใหผออกเชคทราบวาธนาคารปฎเสธการจายเงน โดยใหเปนภาระของธนาคารทมหนาทตองแจงแกผออกเชคซงเปนลกคาของธนาคารทเปดบญชไวกอนแลว แลวมการนาเงนไปชาระแกผทรงเชค หรอแกธนาคารตามเชค ธนาคารตามเชคคอ ธนาคารผออกเชคใหผสงจายทเปนลกคาเงนฝากบญชกระแสรายวน นาจะทราบเรองดและเปนผไดรบประโยชนจากการฝากเงนของลกคาประเภทนทธนาคารไมตองเสยดอกเบยเงนฝาก แตยงไดประโยชนจากคดดอกเบยแบบทบตนจากลกคาประเภทเงนฝากกระแสรายวน โดยกาหนดระยะเวลาชวงหนงแกผออกเชคทไมมเงนเพอใหคดอาญายตไปกอนทจะเขาสกระบวนการพจารณาคดอาญา ตองชาระเงนตามจานวนในเชคอาจจะชาระใหผออกเชคหรอธนาคารตามเชค

DPU

61

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ .2497 เปนกฎหมายอาญาฉบบแรก ทกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนตามทจาย เปนความผดอาญาของประเทศไทย โดยนากฎหมายในความผดฐานฉอโกงในประเทศฝรงเศสมาเปนตนราง กาหนดความผดอาญาไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคทมาตรา 3 “ผใด (1) ออกเชคโดยเจตนาทจะไมมการจายใชเงนตามเชคนน (2) ออกเชคโดยขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงใชเงนได (3) ออกเชคใหใชเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทอยในบญช (4) ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนพงใหใชเงนตามเชคจนเงนเหลอไมเพยงพอทจะใชเงนตามเชคได (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคโดยมเจตนาทจรต……….. หลงจากพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ประกาศใช ปรากฏวา มผกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญตฉบบนเปนจานวนมาก เนองจากแตเดมการออกเชคเพอชาระหนตอกนระหวางคสญญาเปนเรองทางแพง การดาเนนหรอฟองรองจะเปนคดแพง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยตวเงนทบญญตเรองเชคโดยเฉพาะ สวนคดอาญา เนองจากกฎหมายบญญตใหคดเชคเปนความผดอาญาอนยอมความกนไดหรอเปนความผดตอสวนตว การดาเนนคดอาญาจะทาใหไดรบการชาระหนจากลกหน หรอผสงจาย ในระยะเวลาสนกวาการดาเนนคดแพงทจะตองบงคบคดตามคาพพากษาของศาล และไมตองเสยคาธรรมเนยม นอกจากนการดาเนนคดอาญายงสามารถนาเอาอานาจรฐ คอ ตารวจ อยการ ศาล มาบบบงคบแกลกหน ในการใชอานาจตามกฎหมายควบคมตว เรมแตไดรบการแจงขอหาจากพนกงานสอบสวน หากไมมหลกทรพยหรอเงนหรอบคคล มาทาเรองขอปลอยตวชวคราวในระหวางถกดาเนนคด จะถกควบคมตวทนท ทาใหลกหนสญเสยอสรภาพทนท ดวยเหตดงกลาวทาใหบรรดาเจาหนหรอผทรงเชค เลอกดาเนนคดอาญามากกวาคดแพง เพราะสามารถเจรจาตกลงกนได การทเจาหนเรยกรองเงนมากกวาจานวนเงนทระบในเชค แมจะมการชาระเงนกนตามเชคแลวกตาม เปนเพยงทาใหคดแพงระงบไปเทานน ไมเปนเหตให

DPU

62

คดอาญาระงบไป เนองจากในขณะฟอง จาเลยไดกระทาความผดตามองคประกอบความผดแลว” ทาใหเจาหนใชเปนขออางเรยกรองเอาจากลกหน หากไมตกลงกไมถอนฟองหรอถอนคารองทกข โดยกาหนดเงอนไขวาจะตองชาระหนเสรจแลวจงจะถอนคารองทกขหรอถอนฟองตอศาล ซงเจาหนผ เปนโจทกหรอเปนผ เสยหายในคด สามารถกระทาไดกอนคดถงทสด (คาพพากษาฎกาท 2066/2529) เปนความเขาใจของรฐวา ปญหาทเกดขนมาจากจานวนคดอาญาเชคเขาสกระบวนการยตธรรมมากกวาคดอาญาอน ทาใหรฐบาลตองหาวธการแกไขปญหาดงกลาว มากกวาทจะแกไขปญหาการกาหนดความผดอาญาทไมเหมาะสม อนทาใหเกดปญหามผกระทาผดตาม กฎหมายน จนถงป พ. ศ. 2515 รฐบาลไดประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 4.2 ประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ใชบงคบมาเปนเวลาประมาณ 18 ป ประเทศไทยไดแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 โดยการออกกฎหมายเปนประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 196 มทงหมด 4 ขอ โดยขอทมความสาคญทสดคอ ประกาศขอ 1. ทบญญตวา “ ขอ1. ใหยกเลกความในมาตรา 5 แหงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 และใหใชขอความตอไปนแทน “ มาตรา 5 การควบคมตวผ ตองหาวากระทาความผดตามพระราชบญญตใหปฎบตดงน

(1) ถาจานวนเงนทระบในเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบรวมกนไมเกนหาหมนบาท ให ควบคมไดเทาเวลาทจะถามคาใหการและทจะรตววาเปนใครและทอยของเขาอยทไหนเทานน

(2) ถาจานวนเงนทระบในเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบรวมกนเกนกวาหาหมนบาท การควบคมตวผ ตองหาใหเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา แตถาผ ตองหายนคารองขอใหปลอยตวชวคราว ใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการสงปลอยตวชวคราวโดยมประกนหรอหลกประกนไมเกนจานวนเงนตามเชค

DPU

63

ในกรณทผ ตองหากระทาความผดตามพระราชบญญตนไดกระทาความผดตามกฎหมายอนดวย ใหปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ถาผกระทาผดตามมาตรา 3 ไดนาเงนตามเชคไปชาระแกผทรงเชคหรอแกธนาคารเพอจายเงนตามเชคภายในสบหาวน นบแตวนทผทรงเชคไดบอกกลาวใหผออกเชคไดรบทราบวาธนาคารปฎเสธไมจายเงน ใหคดเปนเลกกนตามความหมายแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา” เมอประกาศของคณะปฏวต ฉบบนมผลในวนท 12 สงหาคม 2515 เปนผลให มาตรา 5 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 ถกยกเลก ตามมาตรา 5 ใหมทประกาศใชนน เปนการกาหนดอานาจการควบคมตวผ ตองหา ของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ และเปนการกาหนดวธการขอปลอยตวชวคราวของผ ตองหา จาเลย ในระหวางถกควบคมตวในระหวางสอบสวนหรอระหวางพจารณาคด ของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาลยตธรรม จะมประกนหรอหลกประกนไมเกนจานวนเงนตามเชค ตามพระราชบญญตนกอนมการแกไขไมไดกาหนดอานาจการควบคมของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ และศาล ไวในชนสอบสวน ทงไมไดกาหนดหลกเกณฑการขอปลอยตวชวคราวของผ ตองหา จาเลย ในระหวางถกควบคมตวในชนสอบสวนของพนกงานสอบสวน ในชนพจารณาคดของศาล ในสวนของคดอาญาเลกกน ถาผกระทาผดตามมาตรา 3 ไดนาเงนตามเชคไปชาระแกผทรงเชคหรอแกธนาคารเพอจายเงนตามเชคภายในสบหาวน นบแตวนทผทรงเชคไดบอกกลาวใหผออกเชคไดรบทราบวาธนาคารปฎเสธไมจายเงน ใหคดเปนอนเลกกน ตามพระราชบญญตเดมกอนแกไขจะกาหนดใหธนาคารตามเชคเปนผแจงใหผออกเชคทราบ เมอแกไขแลวกาหนดใหเปนหนาทของผทรงเชคทจะตองบอกกลาวใหผออกเชคทราบธนาคารปฎเสธไมจายเงนและแกไขใหมระยะเวลาในชาระเงนตามเชคแกผทรงเชคหรอแกธนาคารมากขนเปนสบหาวน ในขอ 2. ขอ 3. ขอ 4. จะบญญตถงกรณทผ ตองหาหรอจาเลยถกควบคมตวหรอตองขงในชนสอบสวนหรอชนพจารณาของศาลชนตนอยในวนทประกาศคณะปฎวตฉบบนใชบงคบใหม

DPU

64

ผลใชบงคบตามมาตรา 5 ทแกไขเพมเตมโดยประกาศคณะปฏวตโดยไมชกชา โดยพจารณาจานวนเงนทระบในเชคฉบบเดยวหรอหลายฉบบเกนกวาหาหมนบาทหรอไม และใหประกาศฉบบนมผลใชบงคบนบแตวนถดจากวนทประกาศในราชกจจานเบกษาเปนตนไป ประกาศคณะปฏวตฉบบนมองวาปญหาเกดจากการทเจาหนหรอผทรงเชค ไดใชอานาจรฐเขาบบบงคบลกหนใหชาระหนตามเชคหรอมากกวา เพอมใหตองถกควบคมตวในชน พนกงานสอบสวน เพราะไมอาจหาหลกประกนมาขอปลอยตวชวคราวได โดยการแกไขใหอานาจการควบคมตวของพนกงานสอบสวนจากเดม ทกคดทผทรงเชคหรอเจาหนนาเชค ไมวาจานวนเงนเทาใดกตาม มาแจงความรองทกขตอพนกงานสอบสวนแลวนาบนทกประจาวนไปจบกมตว ผสงจายเชคหรอลกหน ผสงจายเชคหรอลกหนจะถกควบคมตวทกคด เมอมประกาศคณะปฏวตฉบบนแลว ทาใหตองพจารณาถงจานวนเงนทลงในเชควา หากมจานวนฉบบเดยวหรอหลายฉบบรวมกนไมเกดหาหมนบาท ใหพนกงานสอบสวน มอานาจควบคมตว เทาทจะถามวาใหการอยางไร เปนใคร และอยทไหน หากจานวนเงนตามเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบ รวมกนเกนกวาหาหมนบาท การควบคมใหเปนไปตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยหามควบคมตวเกนกวา 48 ชวโมง หากมความจาเปนควบคมตวไดแตไมเกนกวา 7 วน แตถามเหตจาเปนจะขอควบคมตวเกนกวานจะตองขออานาจศาลฝากขง หลงจากประกาศคณะปฏวตฉบบนใชบงคบแลว ยงมปญหาในการฟองรองคดอาญากนมาก โดยจานวนคดอาญาเชคทพจารณาอยในศาลยตธรรมมากทสดในชวงป พ.ศ.2517-251824 ดวยเหตทวาประกาศคณะปฏวตฉบบนยงคงกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา เพยงแตแกไขในเรองอานาจการควบคมตวของเจาพนกงานเทานน รฐบาลไทยในขณะนนตองทบทวนรางสมควรยกเลกหรอแกไขปรบปรงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ในชวงเวลาดงกลาว มการถกเถยงกนมากในทางวชาการของวงการนกกฎหมาย โดยมทงฝายทเหนควรใหคงไวกบฝายทเหนควรใหยกเลก การกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชค ในป พ.ศ. 2530

24 นายนพพร โพธรงสยากร. “ผแทนจากกระทรวงยตธรรม กรรมการรางกฎหมายคณะท 5 ความเหน

ในทประชมกรรมการกฎหมาย” วนท 10 กนยายน 2530 สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, กรงเทพมหานคร

DPU

65

รฐบาลขณะนนไดมมตใหคงไวซงความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค จงไดมอบหมายใหสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกายกรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคขน นกกฎหมายของสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ไดนาเอาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ทใชอยปจจบนมาแกไขปรบปรงใหเหมาะสมยงขน กระทรวงยตธรรมไดเสนอรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ใหคณะกรรมการยกรางกฎหมายทสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาแตงตงขนพจารณา โดยมสาระสาคญคอ 1. กาหนดใหชดแจงวาความผดตามกฎหมายน จากดเฉพาะการออกเชคเพอชาระหน ทมมลหนตามกฎหมายเทานน และหากหนทผกระทาผดไดออกเชคเพอชาระหนสนผลไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ใหคดอาญาเลกกน 2. แกไขอตราโทษปรบจากไมเกนสองเทาของจานวนเงนตามเชค เปนปรบไมเกนหกหมนบาท เพอใหคดเกยวกบเชคอยในอานาจศาลแขวงทงหมด 3. ใหการควบคมหรอขงผ ตองหาหรอจาเลยในคดความผดตามพระราชบญญตน เปนไปตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง 4. การปลอยชวคราวในชนพนกงานสอบสวน อยการ ศาล สงปลอยชวคราวโดยไมมหลกประกนกได แตถาจะเรยกหลกประกนจะเรยกไดไมเกนหนงในสามของจานวนเงนตามเชค 5. ใหผทรงเชคสามารถฟองคดแพงรวมไปกบคดอาญาได ถาจานวนเงนตามเชคอยในอานาจพจารณาพพากษาคดแพงของผพพากษานายเดยว25 ซงจากการพจารณารางพระราชบญญต วาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มความเหนของนกกฎหมายผทรงคณวฒทเปนคณะกรรมการตรวจยกรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคน หลายทานดวยกนและไดใหความเหนไวตาง ๆ กน อาท เชน

25 รางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ…… ทสงใหคณะกรรมการพจารณา

แกไขปรบปรงตอไป

DPU

66

พลตารวจตรอรรถสทธ สทธสนทร26 ไดใหความเหนวา เชคแตเดมเปนความผดทางแพง แตทประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 เพราะรฐตองการคมครองระบบการเงนของธนาคารใหมความมนคง แตปจจบนระบบการเงนของธนาคารมความมนคงแลวนาจะยกเลกพระราชบญญตน นายนพพร โพธรงสยากร27 ไดใหความเหนวา ปจจบนมความเหน 2 ฝาย ฝายทเหนวาควรยกเลกพระราชบญญตน กบฝายทเหนควรใหคงไว โดยฝายทเหนควรยกเลก เชน ธนาคารแหงประเทศไทยมความเหนวาเชคทเรยกเกบเงนไมไดเปนเชคนอกระบบ สวนทเหนควรคงไว เชน ธนาคารพาณชย อางเหตผลวาหากมการยกเลกอาจทาใหเกดปญหาความเชอถอของเชคและเพอประโยชนทางพาณชย และใหความเหนวา เจาของเชคจะตองระมดระวงชอเสยงของตนไวอยแลว เมอมการจายออกไปเจาของเชคจะตองนาเงนเขาบญชตามกาหนดเวลาและตามจานวนเงนทจาย ศาสตราจารยบญญต สชวะ29 ไดใหความเหนวา การออกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ทาใหวงการธรกจปนปวน เพราะใครออกเชคกรบไวทงหมดโดยไมพจารณาชอเสยง ฐานะทางการเงน ทางการคาของผออกเชค เนองจากมมาตรการทางอาญามาบบบงคบภายหลง หากยกเลกไปแลวกมประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมารองรบได เปนเรองทผ รบเชคจะตองพจารณาวาผออกเชคมความนาเชอถอเพยงใดกอนทจะตดสนใจวาจะรบเชคหรอไม

26 พลตารวจตรอรรถสทธ สทธสนทร. “ผแทนจากกระทรวงมหาดไทย กรรมการรางกฎหมายคณะท 5

ไดใหความเหนในการประชมกรรมการกฎหมาย วนท 10 กนยายน 2530” สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, กรงเทพมหานคร

27 นายนพพร โพธรงสยากร. เรองเดยวกน, อางในเชงอรรถท 24 29 นายบญญต สชวะ. “กรรมการรางกฎหมาย คณะท 5 ไดใหความเหนในทประชมกรรมการราง

กฎหมาย เมอวนท 10 กนยายน 2530” สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, กรงเทพมหานคร

DPU

67

ศาสตราจารยประภาศน อวยชย30 ไดใหความเหนวา การคงไวซงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 จะเปนการชวยสงเสรมวงการธรกจใชเชคชาระหนแทนเงนสด ทาใหธนาคารพาณชยมเงนฝากกระแสรายวนมาก ประชาชนพอคามความเชอถอในเชค เนองจากมกฎหมายเอาผดอาญากบผสงจายเชค เนองจากเปนนโยบายของรฐทใหคงความผดอาญาอนเกยวกบการใชเชคไว ดงนน การยกรางพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 จงไดมการนาเอาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 มาแกไขเพมเตม จากการประชมกรรมการรางกฎหมายคณะท 5 เมอวนท 10 กนยายน 2530 เลขานการคณะกรรมการไดเสนอรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากใชเชค พ.ศ.2534 ซงเปนรางของกระทรวงยตธรรมทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบกบรางแลว แตมขอสงเกต 2 ประการคอ 1. ตามรางมาตรา 4 สมควรจะกาหนดขอความวา “ทมมลหนตามกฎหมาย” ไวดวยหรอไม 2. ตามรางมาตรา 6 เกยวกบหลกประกน ควรจะกาหนดจานวนเทาใด จงจะเหมาะสม คณะกรรมการรางกฎหมายพจารณาแกไขปรบปรงมาตรา 4 โดยกาหนด ใหการออกเชคทจะเปนความผดอาญาจะตองออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย สวนมาตรา 6 กาหนดหลกประกนไมเกนหนงในสามของจานวนเงนตามเชค 4.3. พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มจานวน 11 มาตรา โดยมาตรา 1 เปนการเรยกกฎหมายฉบบนวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 มาตรา 2 เปนการประกาศวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 ใหมผลใชบงคบพระราชบญญตนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษา (ประกาศใน

30 ประภาศน อวยชย. “ความผดอนเกดจากการใชเชค ฉบบแกไข” กรงเทพมหานคร, สานกพมพกรง

สยามพรนตงกรป จากด, 2539, หนา 339-344

DPU

68

ราชกจจานเบกษา วนท 27 สงหาคม 2534) มาตรา 3 เปนบทบญญตใหยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 และประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 วนท 8 สงหาคม 2515 ไดกาหนดความผดทางอาญาไวทมาตรา 4 “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน (1) เจตนาทจะไมใหมการใชเงนตามเชคนน (2) ในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงใหใชเงนได

(3) ใหใชเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญชอนพงใหใชเงนไดในขณะทออก เชคนน

(4) ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนพงใหใชเงนตามเชคจนจานวน เงนเหลอไมพอทจะใชเงนตามเชคนน หรอ

(5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคโดยเจตนาทจรต เมอไดมการยนเชคเพอใหใชเงน โดยชอบดวยกฎหมาย ถาธนาคารปฏเสธไมใชเงนตามเชคนน ผออกเชคมความผดตองระวางโทษปรบไมเกนหกหมนบาท หรอจาคกไมเกนหนงป หรอทงปรบทงจา”

ทงนมาตรา 4 เปนการนาเอาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 มาตรา 3 มาแกไขปรบปรง โดยมเหตผลในการแกไขเพอเปนการชาระหนทมมลหนตามกฎหมายเพอใหสอดคลองกบ มาตรา 6 ซงเปนหลกคดอาญาเชคเลกกนเมอหนสนผลผกพนกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ตามมาตรา 4 ไดกาหนดใหตองมมลหนตอกนกอนจะออกเชคถงจะเปนความผดอาญา พนกงานสอบสวนจงจะมความเหนสงฟองผ ตองหาไปยงพนกงานอยการ31 การออกเชคไมมมลหน คอกรณออกเชคเปนประกนหนเงนก และการถก หลอกลวงใหออกเชค ไดมการถกเถยงทางวชาการใหมการเขยนกฎหมายอาญาใหชดเจนวาจะเปนความผดในกรณใดบาง ดงนน จงตองมมลหนเดมอยแลว ออกเชคเพอชาระหนจงจะเปนความผดอาญา มตของของทประชมคณะกรรมการไดแกไขมาตรา 4 “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมมลหนตามกฎหมาย โดย

31 นายบญญต สชวะ. เรองเดยวกน, อางในเชงอรรถท 29

DPU

69

(1) เจตนาทจะไมมการใชเงนตามเชคนน (2) ในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงใหใชเงนได (3) ใหใชเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญชอนพงใหใชเงนไดในขณะทออกเชคนน (4) ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนพงใหใชเงนตามเชค จนจานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะใชเงนตามเชคนนได หรอ (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชค โดยมเจตนาทจรต ถาธนาคารปฏเสธไมจายเงนตามเชคนน มความผดตองระวางโทษปรบไมเกนหกหมนบาท หรอจาคกไมเกนหนงป หรอทงปรบทงจา” เมอพลตารวจตร อรรถสทธ สทธสนทร เสนอความเหนวาการออกเชคลวงหนา แมไมมเงนตามเชคไมสมควรมความผด จงไดเสนอราง มาตรา 4 “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมมลหน ตามกฎหมายโดย” เนองจาก ในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ไมวาจะออกเชคมมลหนหรอไมกตาม หากออกเชคโดยมเจตนาและธนาคารปฏเสธการจายเงนมความผด ปญหาของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 น กรณออกเชคไมมมลหนจะถอเปนความผดอาญาหรอไม มการประชมของคณะกรรมการรางกฎหมายหลายครง และไดแกไขมาตรา 4 เปนขอความ “ผใดออกเชคทใหมผลผกพนและบงคบชาระหนไดตามกฎหมายโดย (1) เจตนาทจะไมมการใชเงนตามเชคนน (2) ในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงใหใชเงนได (3) ใหใชเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญชอนพงใหใชเงนไดในขณะทออกเชคนน (4) ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนพงใหใชเงนตามเชค จนจานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะใชเงนตามเชคนนได หรอ (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชค โดยมเจตนาทจรต เมอไดมการยนเชคเพอใหใชเงนโดยชอบตามกฎหมาย และถาธนาคารปฏเสธการไมใชเงนตามเชคนน ผออกเชคมความผดตองระวางโทษปรบไมเกนหกหมนบาท หรอจาคกไมเกนหนงป หรอทงปรบทงจา

DPU

70

เมอไดรบการพจารณาแกไขปรบปรงจากคณะกรรมการกฤษฎกาแลว กระทรวงยตธรรม ธนาคารแหงประเทศไทย สมาคมธนาคารไทย เหนชอบดวยกบรางทปรบปรงแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 แลว ไดนาเสนอตอคณะรฐมนตรพจารณา ซงตามรางมอย 9 มาตรา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 กาหนดความผดอาญาไวทมาตรา 4 เปนการนามาตรา 3 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มาแกไขปรบปรงสาระสาคญของรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เพอแกไขขอขดของทผ เสยหาย จาเลย และเจาหนาท จานวน 5 ประการ ประการแรกบญญตแจงชดวา กาหนดตวผกระทาความผดเหมอนตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 มาตรา 3 เดม คอ ผ ทจะกระทาความผดตามพระราชบญญตน จะตองเปนผลงลายมอในเชคในฐานะของผสงจายเชคเทานน สวนผสลกหลง ผอาวลไมตองรบผดตามพระราชบญญตน แตรบผดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงน พระราชบญญตนยงคงความผดตามกฎหมายเฉพาะการออกเชคชาระหนทมมลหนตามกฎหมาย ไมรวมถงออกเชคเพอกอหน ประกนหนและหากมการชาระหนกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ใหคดอาญาเลกกน ประกนหน หากมการชาระหนกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ใหคดอาญาเลกกน ประการทสอง แกไขโทษปรบจากเดมไมเกนสองเทาซงปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนตามเชคเปนปรบไมเกนหกหมนบาท เพอใหคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอเนกดจากการใชเชคอยในพจารณาพพากษาและอานาจของศาลแขวงทงหมด ประการทสามการควบคมตวใหเปนตามกฎหมายวธพจารณาความอาญาในศาลแขวงทงหมด ไมแยกวาเชคเกนหาหมนบาทหรอไม

DPU

71

ประการทส การปลอยตวชวคราวจะปลอยโดยไมมหลกประกนกได แตถาเรยกหลกประกนไมเกนหนงในสามของจานวนตามเชค ประการทหา ใหผทรงเชคฟองคดแพงตามเชครวมไปกบคดอาญาได ถาจานวนเงนตามเชค ไมเกน 40,000 บาท ซงอยในอานาจพจารณาพพากษาของผพพากษานายเดยวหรอศาลแขวง 5. ปญหาคดเชคในประเทศไทย ดวยเหตผลทประเทศไทย มเจตนารมณทจะสนบสนนใหมการใชเชคอยางแพรหลาย เพอใหเกดความสะดวกและความรวดเรวคลองตว จงไดประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2497 ปญหาเกดขนหลงจากประเทศไทยประกาศพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เปนตนมาจนถงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 กอนจะมพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ประเทศไทยไมมกฎหมายพเศษหรอกฎหมายเฉพาะ แตเมอเชคทไมมเงนมจานวนมากขนมปญหาหรอคดเกดขนจะนาเอาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน กฎหมายลกษณะอาญา ร. ศ. 127 ในความผดฐานฉอโกงหรอความผดฐานปลอมแปลงเอกสารมาใชบงคบกบปญหาทเกดขน ดงนน รฐบาลในขณะนน จงมแนวคดวา ควรกาหนดและออกกฎหมายใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดตอกฎหมายอาญาเฉพาะขนมาใหม จะทาใหการพจารณาคดเปนไปอยางสะดวกและรวดเรว จงไดนาเอาประมวลกฎหมายอาญาของประเทศฝรงเศส ทกาหนดใหการสงจายเชคโดยมเจตนาทจรตไมใหมการใชเงนตามเชคเปนความผดอาญาฐานฉอโกง คอ มาตรา 66 “ผใดโดยทจรตออกเชคไมมเงนจะพงชาระไวกอน หรอมเงนนอยกวาหรอถอนเงนทงหมดหรอบางสวนหลงจากออกเชค หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคกด มความผดฐานฉอโกง” ตองโทษปรบ สองเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวาครงของจานวนเงน (โทษฐานฉอโกงตามประมวลกฎหมายฝรงเศส จาคก 5 ป และปรบ 10,000 ฟรงซ) 32

32 หนงสอของนายหยด แสงอทย. เรองเดยวกน, อางในเชงอรรถท 16

DPU

72

หลงจากยกรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เสรจสนแลว ไดกาหนดความผดอาญาไวในมาตรา 3 วา “ผใดโดยเจตนาทจรตออกเชค โดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงจายไดกด ออกเชคจายเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญช อนถงจายไดในขณะทออกเชคกด ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนจะพงจายเงนตามเชค จนจานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะจายเงนตามเชคนนไดกด หามธนาคารมใหจายเงนตามเชคกด มความผดตองระวางโทษ ปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนทระบในเชค แตตองไมนอยกวาหนงหมนบาท หรอจาคกไมเกนสามป หรอทงปรบทงจา” ประเทศไทยไดแกไขหลกการของประมวลกฎหมายอาญาฝรงเศสทกาหนดความผดกบผออกเชคทมเจตนาทจรต หลอกลวง ฉอฉล ฉอโกง และไมลงโทษหากเปนเชคทสงจายลวงหนา (Post-dated cheque) แตตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ไดกาหนดใหผออกเชคทกคนไมวาจะออกเชคโดยมเจตนาทจรตหรอไมและการสงจายเชคลวงหนาเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ทงสน ประเทศไทยไดแกไขกฎหมายฉบบน 2 ครง ครงแรก แกไขโดยประกาศคณะปฏบตฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 ซงเปนแกไขเรองอานาจการควบคมตวผ ตองหา จาเลย ของพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล ครงทสอง หลงจากไดแกไขกฎหมายฉบบนแลว ปญหายงมไดหมดไป ไดมการแกไขโดยออกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 เปนเพยงแกไขเรองมลหนตามเชค เขตอานาจศาล การฟองคดแพงพรอมคดอาญา แตยงคงหลกการใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความอาญาไมวาผออกเชคจะมเจตนาทจรตหรอไม ปญหาจงมไดลดลงไป จากการประเทศไทยยงคงใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ถงแมจะแกไขไวใน มาตรา 4 “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน…………” แตการแกไขโดยกาหนดเพยงแตใหการออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายเทานน ไมไดทาใหคดอาญาลดลง

DPU

73

โดยประเทศไทยไมไดมองถงสาเหตทมาของกฎหมายทกาหนดใหคดเชค แตเดมกาหนดใหเปนคดแพงแลวมากาหนดใหเปนคดอาญาภายหลง การใชเชคเพอชาระหนแทนเงนสดของพอคา นกธรกจทประกอบอาชพทางการคา หากเกดปญหาไมสามารถนาเงนเขาบญชไดทนตามกาหนดและจานวนเงนทสงจายเชคออกไป ยอมมความผดอาญา รายไดจากเงนฝากกระแสรายวนจานวนมาก และธรกจทตามมาของธนาคาร ทาใหเกดรายไดแกธนาคารคอ การขายลดเชค การขายสมดเชค คาธรรมเนยมจากการเรยกเกบเงนตามเชค การหกทอนทางบญชระหวางธนาคาร จากรบฝากเชคตางธนาคารตางสาขา อนเปนเหตผลสาคญทธนาคารพาณชยตองการใหคงความผดอาญาเกยวกบเชคไวในกฎหมายฉบบน ถาธนาคารพาณชยมการตรวจสอบคณภาพลกคาเงนฝากกระแสรายวนใชเชคถอนเงนสด ออกจากบญชเงนฝากแตแรก จะเปนการชวยลดปรมาณคดอาญาเชคไดโดยงาย จากหลกเกณฑเดมทธนาคารเคยนามาใชในการพจารณาลกคาจากฐานะการเงน การคา ชอเสยง และการแนะนาจากลกคาทดของธนาคาร กฎหมายฉบบนเปนกฎหมายทรฐกาหนดใหเปนความผดเมอไดใชมาเปนเวลานาน แตเมอกฎหมายดงกลาวเปนกฎหมายอาญาทมปญหาในการกาหนดความผด โดยมไดแยกวาผออกเชคคนใดมเจตนาทจรต ผออกเชคคนใดมเจตนาสจรต แตกฎหมายฉบบนกลบกาหนดใหผออกเชคทกคนตองรบผดทางอาญา หากออกเชคแลวไมมเงน เมอกฎหมายฉบบนกาหนดความผดอาญาไวไมเหมาะสม เปนลกษณะของกฎหมายไมด ขดกบหลกการกาหนดความผดอาญาทมงลงโทษกบผ ทมความชว ตองการใชเชคเปนเครองมอในการหลอกลวง ฉอฉล ฉอโกง ซงมลกษณะของอาชญากร ทควรตองถกลงโทษ สวนผออกเชคทสจรตไมตองการใชเชคเปนเครองมอประกอบอาชญากรรม แตเกดความผดพลาดในการคา นาเงนเขาบญชเงนฝากไมทนตามกาหนดในเชค ควรรบผดแตเพยงทางแพงในฐานะของผ ผดสญญาเทานน เมอความประสงคของการคดคนของพอคานกธรกจจนพบวา เชค เปนเครองมอทางการเงนทนามาใชแทนเงนตราไดนนรวมถงวตถประสงคในการกาหนดใหการออกเชคทมเจตนา

DPU

74

ทจรตเปนความผดอาญา จงควรแกไขปญหาการกาหนดกระทาหรอไมกระทาอยางไรเปนความผดอาญา กฎหมายทออกใช จะไมมปญหาในการบงคบใชแตอยางใด ดงนนการรบรปญหาตาง ๆ อนเกดขน เพอนาไปปรบปรงแกไขกฎหมายเพอใหถกตองตามวตถประสงค และขอบเขตการกาหนดกฎหมายอาญา นาจะเกดความเปนธรรมในสงคม จากเหตดงกลาวทาใหผ ทเกยวของกบการใชเชคขาดความรความเขาใจในประโยชนของเชค อนกอเกดจากความตองการของพอคาดวยกน ทาใหเกดปญหาการขาดความเชอถอตราสารการเงนประเภท เชค นเปนอยางมาก โดยสภาพการคาในปจจบน ไมนยมใชเชคชาระหนแทนเงนตรา ปญหาทพอจะประมวลไดดงน

1) ปญหาทางเศรษฐกจ 2) ปญหาจากการกาหนดใหเชคเปนความผดอาญา 3) ปญหาทางสงคม

1. ปญหาทางเศรษฐกจ แตเดม เชค ทนามาใชในประเทศไทย เกดจากการทธนาคารพาณชยไดนามาใชในวงการคา มไดเกดจากรฐนามาใช ความเชอถอในประโยชนของเชคเกดกบพอคาเทานน อาชพทไดรบความนยมอยางมากในสมยกอน คอ อาชพรบราชการ สวนอาชพคาขายคนไทยไมนยม ขณะทความเจรญทางการคาไดขยายตวจากตางประเทศเขามาในประเทศไทย ทาใหเกดธรกจประเภทตาง ๆ เปนจานวนมาก อาชพ ประกอบกจการธนาคาร เปนอาชพทสรางรายไดอยางมากแกเจาของธนาคาร เพราะเปนการเกยวของกบเงนตราโดยตรง

ธนาคารในตางประเทศไดเขามาประกอบธรกจในประเทศไทย เพอเปนการรองรบธรกจของคนในสญชาต นาเงนตราทหามาไดจากการคามาฝาก หรอโอน เพอประโยชนทางธรกจ ธรกจดานเงนฝากกระแสรายวนทลกคาตองใชเชคถอนเงนออกจากบญช เปนสวนหนงทาใหเกดผลกาไรกบธนาคาร ทสถาบนการเงนอนไมอาจกระทาได ทาใหธนาคารตาง ๆ เกดการแขงขน ในการใหบรการเปดบญชเงนฝากกระแสรายวน

DPU

75

ดวยเหตทธนาคารมไดเขามารวมกบผดกบผสงจายเชคทเคยถกศาลพพากษาลงโทษในคดอาญาเชค หรอธนาคารเคยปฏเสธการจายเงนตามเชค มาแลว แตธนาคารยงคงอนญาตใหผสงจายคนนเปนลกคาตอไปหรอยอมใหเขามาเปนลกคาทเปดบญชใหม ทาใหเชคทถกนามาใชทางการคาถกปฏเสธการจายเงน เปนเหตผลทาให การคาเกดความไมแนนอน เพราะผขายสนคาเกดความไมเชอถอในเชคทจะรบเปนคาสนคา

ดวยเหตทไมมการเกบขอมลเกยวกบบคคลทเปนผสงจายเชคแลวไมมเงน จะโดยธนาคารพาณชย หรอรฐ ทาใหมการกระทาความผดเกดขนในลกษณะวงกลม กรณทรบชาระหนดวยเชคแลวตอมาไดนาเชคเขาเรยกเกบเงนกบธนาคาร ภายหลงธนาคารตามเชคปฏเสธการจายเงน ทาใหเกดปญหาแกผ รบเชค ทจะตองตดตามทวงถามกบผสงจายเชคและบคคลทเกยวของ เพอใหชาระหนคาสนคา หากไมชาระหนจะตองเสยคาวาจางทนายความ หรอฝายตดตามหน นอกจากน การฟองคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค กมไดทาใหผ รบเชค ไดรบชาระหนแตประการใด เพราะเปนความผดอาญา ศาลมอานาจพพากษาลงโทษจาคกหรอปรบเทานน

ผ รบเชคอาจตองนาเชคมาฟองเปนคดแพง ซงจะตองเสยคาธรรมเนยม คาจางทนายความ เมอศาลพพากษาแลวไมชาระ จะตองดาเนนการบงคบคดเอาจากทรพยสนของผ ทจะตองรบผดตามเชคตอไป หากไมมทรพยสนใด ๆ การบงคบคดยอมไมมผลบงคบได ดวยเหตทผสงจายเชคทธนาคารเคยปฏเสธการจายเงน เคยถกฟองหรอเคยถกศาลพพากษาใหลงโทษ ยงกลบมาใชเชคไดเชนเดม กอใหเกดการเลยนแบบพฤตกรรม โดยมลกษณะการกระทาผด ดวยการสงจายเชคทงทตนรอยแลววาในขณะนนเงนในบญชของตนใน ธนาคารไมพอจายตามจานวนในเชค โดยทธนาคารตามเชคไมไดปดบญชของผสงจายประเภทน ทนท

เมอเชคขาดความเชอถอ เพราะผ รบเชคไมแนใจวา เมอเชคถงกาหนดจะมเงนใชตามเชคหรอไม ขณะทมบคคลบางจาพวก ไดนากฎหมายนไปเปนเครองมอ ในการบบบงคบลกหน ของตนในทางแพง ใหตองมารบผดทางอาญา ดวยการทาสญญาเพอเปนหลกฐาน ในการใหลกหนสงจายเชค เพอชาระหนอนเปนความผดทางอาญา หากเชคนนถงกาหนดเรยกเกบเงนแลว

DPU

76

ธนาคารปฏเสธการจายเงน โดยนาเชคมาฟองเปนคดอาญาตามกฎหมาย เนองจากความผดตามพระราชบญญตน 2.ปญหาจากการกาหนดใหเชคเปนความผดอาญา รายงานของสานกงานแผนงานและงบประมาณของศาลยตธรรม 33ทจดทาขนระหวางป 2533 – 2543 จากการคนควาพบวาจานวนคดอาญาเชคตงแต ป 2533 เรมลดลงหลงจากป 2540 เนองจากสภาวะเศรษฐกจของประเทศไทยเรมตกตา ธรกจและการคาจะรบชาระหนดวยเงนสด ไมยอมรบเชคชาระหน ทาใหปรมาณการใชเชคนอยลง คดอาญาเชคจงลดนอยลงไป

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 ใชแลว มคดอาญาเชคเขาสศาลอทธรณ ศาลฎกา เพมขน แสดงถงความลมเหลวในการออกกฎหมาย เมอกาหนดใหเชคเปนความผดอาญาดวย ทาใหมการนาเอาอานาจของตารวจ อยการ ศาล เปนเครองมอบบบงคบใหลกหนชาระหนแกตน ทาใหรฐตองสญเสย งบประมาณเพอการนเปนจานวนมาก โดยเจาหนเองไมตองเสยคาใชจาย พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ไดรบการแกจากรฐเพยง 2 ครง คอในป 2515 และป 2534 จนถงปจจบนยงไมมการแกไข ดเหมอนวา การแกไขปรบปรงกฎหมายจะทาใหปรมาณคดเชคอาญาลดลง เพราะกาหนดขอบเขตใหเปนความผดเฉพาะเชคทมหนตอกนกอน และหนฟองรองได กลายเปนชองทาง หาผลประโยชนของพอคานายทนเงนก ในการบบบงคบใหมการทาสญญากแลวสงจายเชคลวงหนาไว เมอผสงจายขาดความระมดระวงไมตรวจสอบเงนในบญช หรอมเหตขดของทางการคา ทาใหเมอถงกาหนด ธนาคารตามเชคปฏเสธการจายเงน ทาใหเชคทถกสงจายออกไปแลวไมมเงน เปนความผดอาญา

33 รายงานของสานกงานแผนงานและงบประมาณ ศาลยตธรรมเกยวกบคดอาญาทวประเทศทเขาส

ศาลระหวางป 2533 ถง 2543

DPU

77

การใชเชคเพอชาระหนแทนเงนสดของพอคา นกธรกจทประกอบอาชพทางการคา หากเกดปญหาไมสามารถนาเงนเขาบญชไดทนตามกาหนดและจานวนเงนทสงจายเชคออกไป ยอมมความผดอาญา ทงทการชาระหนดวยเชคไมทาใหมลหนระงบไป หากเชคเรยกเกบเงนไมได จงเปนเรองทผดนด ผดสญญาในทางแพง ทาใหมการรบเชคโดยไมตรวจสอบวาผสงจายเชคเปนใคร มความนาเชอถอทางการคา การเงนเพยงใด มชอเสยงอยางไร เพราะคดวาหากรบเชคมาแลวภายหลงเรยกเกบเงนไมไดกยงดาเนนคดอาญากบผลงลายมอชอสงจายเชคได นอกจากฟองคดแพง อนเปนการทาผดหลกการของการใชเชค เพราะจะทาใหมผสงจายคนอน ๆ เลยนแบบเปนตวอยางในการขอผดผอนการชาระหน ดวยการสงจายเชคเพอชาระหนลวงหนาไปกอน แลวไปขอเปลยนเชคภายหลง หรอหากผทรงเชคไมยอม กยงตอสในชนศาลไดอก เพราะคดเชคตามพระราชบญญตนเปนอนยอมความไดกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ผทรงคณวฒทางนตศาสตรผหนงใหความเหนวา34 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ยงคงมปญหาในเรองคดอาญาเลกกน เนองจากคดอาญาเลกกนตามกฎหมายนยงไมชดเจน ทาใหมปญหาในการปฏบตงานของศาลวาคดอาญาระงบไปตามกฎหมายหรอยง หากกาหนดใหคดอาญาเลกกนในลกษณะทใหเปนความรบผดชอบของลกหน จาเลย โดยการนาเงนพรอมดอกเบยตามหนาเชคไปชาระทศาล สานกงานวางทรพย กใหถอวาคดอาญาเลกกน 3. ปญหาดานสงคม ผถกดาเนนคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค สวนมากจะเปนพอคานกธรกจ เมอเปนความผดผออกเชคจะตองถกดาเนนคดอาญาโดยผทรงเชคในฐานะผ เสยหายดาเนนคดดวยตนเอง หรอรองทกขตอพนกงานสอบสวนทาสานวนสงใหพนก

34 พลประสทธ ฤทธรกษา ผพพากษาอาวโส ประจาศาลเยาวชนและครอบครว จงหวดนครปฐม ให

สมภาษณเมอวนท 6 มนาคม 2545 ทสถาบนขาราชการศาลยตธรรม เรองการกาหนดความผดอาญาเกยวกบการใชเชค

DPU

78

อยการฟองคดแทนโดยไมคานงวาผสงจายเชคแลวไมมเงนไดกระทาครงแรกหรอไม หรอมไดคานงถงจานวนเงนตามเชค กฎหมายควรใหโอกาสแกผสงจายเชคทกระทาผดใน 2-3 ครงแรก หรอจานวนเงนตามเชคเพยงเลกนอย แตกลบถกดาเนนคดแมจะกระทาความผดเปนครงแรก หรอเงนตามเชคเพยงเลกนอย ทาใหมการดาเนนคดกบผสงจายเชคทไมมเงนทกคน เปนผลใหเกดความเดอดรอน เพราะตองถกควบคมตว การหาเงนหรอทรพยสนมาชาระหนแกผ เสยหาย จงเปนปญหาทเกดขนเปนอยางมากกบผอออกเชคหรอผกระทาผด ทาใหธรกจการคาขาดผบรหารและประสบปญหาขาดทนในทสด ผลทาใหเกดปญหาวางงาน อนมผลกระทบตอธรกจทตองพงพาซงกนและกน หากนกธรกจหรอพอคา มลกจาง มครอบครว ตองรบผดชอบ การถกดาเนนคดทาใหครอบครวของผสงจายเชค และลกจางขาดรายไดมาใชจายในครอบครว เปนผลทาใหขาดการศกษา ครอบครวแตกแยกและไมไดรบความปลอดภย เพราะขาดผ นาครอบครวทตองอยในเรอนจา ดวยเหตทไมสามารถนาเงนมาชาระหนแกเจาหนตามเชคไมได ศาลตองพพากษาลงโทษจาคก ทงน นาจะมผลมาจากการทยงคงใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ถงแมจะแกไขไวใน มาตรา 4 วา “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน…” แตปญหาคดอาญาเชคทมจานวนสงมากมใชการแกไขทกาหนดใหออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายเทานน จะตองมองถงสาเหตทมาของกฎหมายทกาหนดใหคดเชค ซงแตเดมเปนคดแพงมากาหนดเปนอาญา นอกจากน ยงไดสมภาษณผสงจายเชคแลวธนาคารปฏเสธไมจายเงน จนตองถกดาเนนคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 อก 5 กรณดงน

DPU

79

1. ผถกฟองในคดเชค (คดหมายเลขดาท ช 789/2543) เปนพนกงานของ องคการโทรศพทแหงประเทศไทย แจงวาไดก ยมเงนจากนายทนทนาเงนมาปลอยในองคการโทรศพทแหงประเทศไทยในอตราดอกเบยทสงกวาปกต โดยการทาหนงสอสญญาก เปนหลกฐาน โดยสญญากจะรวมเงนตนและดอกเบยไวลวงหนา แลวจะใหลกหนรวมถงตวผถกฟอง ไปเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนเพอนาเชคมาสงจายจานวนเงนใหตรงกบทลงไวในสญญา แตเงนไมมในบญชแตแรก โดยตกลงวาจะไมนาเชคมาฟองหากมการจายดอกเบยทกเดอน ผถกฟองไดชาระดอกเบยตลอด แตเงนเดอนไดรบไมพอใชจาย ตองไปยมเงนนอกระบบทาใหเปนหนสนเพม ไมอาจชาระเงนตามทตกลงไดถกฟองเปนคดอาญาเพอหาเงนมาชาระหนไดทาเรอง ขอลาออกจากงานเพอรบเงนพเศษ มาชาระหนแกเจาหน เนองจากเกรงวาจะถกศาลลงโทษจาคก 2. ผถกฟองอดตเคยทางานกบนายจางในบรษทสรางภาพยนตรรายใหญของประเทศไทย แตปจจบนตองลาออกจากงาน เพราะผ เสยหายเปนนายจาง ทเคยมอบหมายไปปลอยเงนกแลวนาดอกเบยเงนกมาแบงกน และสวนสามทเปนชางวาดภาพตองหลบหนไปอยทอน เงนทปลอยก เรยกคนไมได ผ เสยหายไดวาจางทหารมาอมตวไปเขยนเชคและเขยนสญญาก เปนจานวนมาก พรอมขมขวาหากไมยนยอมจะทาราย ครอบครวตองแตกแยก ไมมงานทา เจาหนไดรองทกขตอพนกงานสอบสวน และพนกงานอยการไดยนฟองตอศาล เปนคดอาญา 4 คด เปนเงนตามเชคประมาณ 2 ลานบาท ซงเปนการก ยมทไมมหลกประกน ปจจบนคดอยระหวางเจรจาเพอขอผอนชาระหนตามจรง 3. กรณผถกฟองเปนกรรมการบรษทฯ หนเกดจากการทโจทกรวม (ผ เสยหาย) นาบานมาฝากขาย แตขายไมไดจงไดตกลง ทาทวาไดทาสญญาใหบรษทออกเชคคาประกนแลวนาบานเขาจานองกบสถาบนการเงน กอนจานองไดขายบานพรอมทดนใหบรษท นาเงนไดรบการจานองมาแบงกน เมอขายบานไมได เจาหนซงเปนเจาของบานไดนาเชคมาฟองเปนคดอาญาตอศาลแขวง มการนาทหารมาขมขและไดยอมจายเงนหลายครง แตยงนาเชคมาฟองเปนคดอาญาอก ทาใหบรษทฯและกรรมการตองตอสคด วาจางทนายความ วาจางนายประกนอาชพขอประกนตวสคด แตไมยอมเปดเผยเปนเงน เทาใด

DPU

80

4. ผถกฟอง ซงเปนผสงจายเชคเปนหนสวนคนหนง หลงจากเลกกจการเกยวกบการจดสรรทดน ไดมการแบงทรพยสนกน ปรากฎวามการสงจายเชคเพอประกนหนทจะตองใชแกหนสวนอกคน แตงเมอมการชาระหนเสรจ ผทรงเชคไมยอมคนเชคแกผสงจาย แลวนาเชคไปแจงความรองทกข เพอใหดาเนนคดอาญา ศาลมคาพพากษาลงโทษจาคก 3 เดอน โดยไมรอหลงจากตอสคดมาเปนเวลา 4 ปเศษ 5. เปนกรณทคดมการตกลงยอมใหจาเลยผอนชาระหนในคดอาญา โดยจาเลยใหการรบสารภาพตามฟอง ศาลจงเลอนการฟงคาพพากษาออกไป หลงจากจาเลยมหลกฐานการชาระหนใหผ เสยหาย ซงเขาเปนโจทกรวมกบพนกงานอยการ จากสมภาษณผออกเชคทง 5 กรณ อาจกลาวไดวา ผออกเชคสวนหนงออกเชคโดยไมตองการชาระหน แตเปนลกษณะของการออกเชคเพอคาประกนหนมากกวา ทงผออกเชคมไดมเจตนาทจรตโดยกอนออกเชค ผ รบเชคทราบถงฐานะทางการเงนของผออกเชควาไมมเงน แตตองการใชเชคเปนเครองมอบบบงคบใหชาระหน 6. การกาหนดความผดเกยวกบเชคกบความผดฉอโกงตามประมวลกฎหมายอาญา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 341 ผใดโดยทจรต หลอกลวงผ อนดวยการแสดงขอความอนเปนเทจหรอปกปดความจรงซงควรบอกใหแจง และโดยการหลอกลวงดงวานน ไดไปซงทรพยสนจากผถกหลอกลวงหรอบคคลทสาม หรอทาใหผถกหลอกลวงหรอบคคลทสาม ทา ถอน หรอทาลายเอกสารสทธ ผนนกระทาความผดฐานฉอโกง ตองระวางโทษจากดไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกพนบาท หรอทงจาทงปรบ

องคประกอบของความผดฐานฉอโกง คอ

1.การหลอกลวงผ อนดวยการแสดงขอเทจจรงในอดตหรอปจจบนซงไมมอย จรง

2.การนง 3.การหลอกลวงทาใหไดไปซงทรพยสนหรอการหลอกลวงเพอใหทา ถอน หรอ

ทาลายเอกสารสทธ

DPU

81

องคประกอบความผดแรก ตองมการหลอกลวงดวยการแสดงขอความอนเปนโดยทจรต ซงขอความดงกลาวเปนขอเทจจรงในอดตหรอปจจบนซงไมมอยจรง เชน จาเลยออกเชควาเปนของจาเลย แทจรงแลวเปนเชคของคนอน จงไมมการจายเงน (คาพพากษาฎกา ท 940/2503 ) การหลอกลวง คอ ทาใหผ อนหลงเชอผดจากความเปนจรง เกดจากผกระทาความผดกอขการแสดงขอความเทจไมจากดวาตองแสดงโดยวธใด จะกระทาดวยวาจา เอกสาร กรยา หรอวธการอนใดทเปนการแสงขอความเทจไดทงสน การแสดงขอความเทจ จงหมายความถงขอความทแสดงเปนเหตการณขอเทจจรง และเหตการณขอเทจจรงนนไมตรงกบความจรงในขณะทกลาว35 ถาเปนขอเทจจรงในอนาคต ยอมจะเปนจรงหรอเทจไดในขณะทแสดงขอความซงยงไมเกดขนนน การแสดงความเหนวาจะมเหตการณใดเกดขนในอนาคต ความเชอ หรอหวง ไมแนวาจะเปนขอความทถกหรอผด อาจไมเปนความผดอาญา แตจะเปนเรองผดสญญาหรอผดคามนในทางแพง เชน ผ เสยหายมอบเงนใหจาเลยไปซอของแลวจดการขายของทซอมาแลวมอบทนและกาไรใหผ เสยหาย จาเลยจะไดคาจดการ จาเลยนากาไรมามอบใหหลายคราว แตในทสดกมไดมอบทนและกาไรใหครบถวน เชนนเปนเพยงเรองทจาเลยไมสามารถปฎบตใหเปนไปตามทไดรบรองไวตอผ เสยหายเทานน ไมเปนความผดฐานฉอโกง (คาพพากษาฎกาท 2303/ 2518 ) แตถาเปนกรณผแสดงไดแสดงความเหนโดยรอยวาไมไดเปนดงทแสดง อาจเปนการแสดงความเทจได เชน การแสดงขอความเทจวา มมตของคณะรฐมนตรใหนาสนคาเขามาในราชอาณาจกร จะมประกาศเรว ๆ น องคประกอบท 2 การนง การกระทาหมายความรวมถง การละเวนการซงกฎหมายกาชบใหกระทาตลอดถงผลแหงการละเวนนนดวย การนงทจะเปนการปกปดตอเมอไดงดเวนการท

35 จตต ตงศภทย. “คาอธบายประมวลกฎหมายอาญา” ภาคท 2 ตอนท 2 และภาคท 3 ,พมพครงท 2 .

กรงเทพมหานคร : สานกอบรมกฏหมายแหงเนตบณฑตยสภา , 2521, หนา 2528-2534

DPU

82

จกตองกระทาเพอปองกนผล อนเปนหนาทตองทาเพอปองกนผล แลวไมทาทาใหผ อนหลงผด หลงเชอและไดทรพยไปจากผนน อนเปนการปกปดทเปนการกระทาตามมาตรา 59 วรรคทาย ตามองคประกอบท 3 การหลอกลวงของผกระทาผด จะตองทาใหไดซงทรพยสนไมวาจะไดจากผใด เชน เอกสารสญญาแมจะเปนเพยงกระดาษแผนเดยวถอเปนทรพย จาเลยหลอกลวงเอาเอกสารสญญาของโจทกไปเปนความผดฐานฉอโกง(คาพพากษาฎกา ท 4046/2536) การหลอกลวงอาจกระทาโดย ปกปดขอเทจจรงซงควรบอกใหแจง การปกปดขอความจรงทานศาตราจารยจตต ตงศภทย มความเหนวา การปกปดเปนการกระทา การปกปดทาใหไดไปซงทรพย โดยไมตองพจารณาถอยคาทวา “ ซงควรบอกใหแจง “ เมอการปกปดเปนการกระทา มใชการละเวนกระทาแลว ถาหากผใดมหนาทกระทาเพอปองกนผล คอไมใหผใดหลงผดแลว แตงดเวนเสยไมทาตามหนาท เปนเหตใหมผหลงเชอ และไดไปซงทรพยจากผนน แตการงดเวนตองเปนหนาทตองเปดเผย หนาทอาจเกดขนจากหนาทตามกฎหมาย ตามสญญา หรอเนองจากการกระทาแตกอน ๆ ของผกระทา เมอนงเฉยจงเปนการงดเวนกระทา การกระทาเปนการปกปด เชน การลบรอยชารดในของทขาย เพอไมใหผซอมองเหน หรอ การลบขอความบางตอนในจดหมาย ถาการหลอกลวงไมไดไปซงทรพยสน ไมเปนความผดฐานฉอโกง เชน สญญามความวา ผ เสยหายจะจายคาสมนาคณใหแกจาเลยกตอเมอผ เสยหายไดทาสญญาเปนตวแทนจาหนายเบยรกบบรษท บ . เรยบรอยแลว ซงเปนลกษณะของสญญาตางตอบแทนกไมตองจายคา สมนาคณ หรอทรพยสนอนใด แมผ เสยหายจะหลงเชอคาหลอกลวงของจาเลยทกลาวอางวา

บรษท บ. จะต◌◌งผ เสยหายเปนตวแทนคนใหม จนมการลงลายมอชอในสญญาดงกลาว การ

กระทาของจาเลยไมเปนความผดฐานฉอโกง(คาพพากษาฎกา ท 2922/2524) ในความผดฐานฉอโกง ผกระทาความผดตองไดไปซงทรพยสนของผถกหลอกลวง หรอ

DPU

83

บคคลท 3 ตองเปนผลโดยตรงจากการหลอกลวงดวยการแสดงขอความอนเปนเทจ ปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจง ทรพยสนทไดไปเปนของผถกหลอกลวง หรอบคคลทสาม เชน จาเลยพนจากตาแหนงเจาอาวาสแลว แตยงมชอเปนผ มอานาจถอนเงนของวดจากธนาคาร การทจาเลยไปถอนเงนกบธนาคาร จงเปนการถอนเงนตามทวดกบธนาคารตกลงกนไว การทจาเลยไมแจงธนาคารวาตนพนจากตาแหนงแลว ยงไมเปนการหลอกลวงธนาคาร และการทจาเลยมไดแจงใหวดทราบ เรองการถอนเงน ไมเปนความผดอาญาฐานฉอโกง (คาพพากษาฎกาท 1501/2516) ตามคาพพากษาฎกาน ผ เขยนไมเหนดวย เนองจากการกระทาของจาเลยเปนการปกปดความจรงวาตนไมไดเปนเจาอาวาสแลว ซงหากธนาคารไดรบทราบจากจาเลย ธนาคารจะไมยอมใหจาเลยถอนเงนจากบญชดวยเหตทไมไดเปนเจาอาวาส การนงของจาเลยจงเปนการละเวนทเปนการกระทาตามาตรา 59 วรรคทาย ประมวลกฎหมายอาญา เมอมองในแงคณธรรมทางกฎหมาย เหนวา จาเลยมความชวแลว จงนาจะเปนความผดอาญาฐานฉอโกง การหลอกลวงทาใหไดไปซงทรพยสนนน จะตองเกดจากความยนยอมของผหลอกลวง แตถาไดทรพยไปเพราะถกหลอกและข หรอหลอกโดยข จะเปนกรรโชก หรอชงทรพย ไมเปนความผดฐานฉอโกง เชน หลอกวาเปนเจาพนกงานเรยกเอาเงน มฉะนนจะจบ หรอหลอกวาจะทารายโดยใชปนปลอม ถาผถกกระทาเกดความกลวและทาใหไดทรพยสนไปเพราะเชอคาหลอกลวง จงกลวจะถกจบ หรอทาราย ซงไมเปนความจรง เพราะผถกหลอกลวงไมไดยนยอมใหเอาทรพยไป แตใหไปเพราะถกขเขญ36 ในความผดฐานฉอโกง ผลทเกดขนตองมความสมพนธกบเหต การหลอกลวงแลวผถกหลอกหลงเชอใหทรพยสนไป ถาไมใหทรพยสนไปอาจเปนความผดพยายามฉอโกง คาหลอกลวงจากผกระทาจะนาหลงเชอหรอไม ทานศาตราจารยจตต ตงศภทย มความเหนวาไมสาคญ แมคนธรรมดาสามญไมนาจะหลงเชอ แตคนโงเชอคาหลอกลวงนนกเปนความผด การไดไปซงทรพยสนจากการหลอกลวง จะตองเปนลกษณะโอนกรรมสทธ แมจะมการชาระราคาตอบแทนพอสมควร กเปนความผดฉอโกง แตถาหลอกโดยมสทธจะไดรบตาม

36 จตต ตงศภทย. เรองเดยวกน, หนา 2528-2534

DPU

84

กฎหมาย โดยมองวาทรพยสนทผกระทาไดไปเปนกรรมสทธของผกระทา จงไมไดอะไรไป ไมเปนการหลอกลวง เชน การหลอกใหชาระหนทคางชาระอย ไมเปนฉอโกง เพราะเจาหนมสทธไดรบชาระหน การไดทรพยไปเกดจากการกระทาทฝาฝนตอกฎหมาย ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนด ไมเปนความผดฉอโกง โดยผถกหลอกไมไดเปนผ เสยหายตามกฎหมาย จงไมมอานาจฟองคด หรอแจงความรองทกข ทาให พนกงานสอบสวนไมอาจเรมคด พนกงานอยการไมมอานาจฟองคด เพราะเปนความผดอนยอมความได นอกจากน ตามประมวลกฎหมายอาญา ความผดฐานฉอโกง ตามมาตรา 341 แลว ยงมความผดในมาตรา 345 อนเปนความผดเฉพาะทกาหนดใหเปนความผดฐานฉอโกงคาอาหาร เครองดม คาอยในโรงแรม มาตรา 345 ผใดสงซอและบรโภคอาหาร หรอเครองดม หรอเขาอยในโรงแรม โดยรอยวาตนไมสามารถชาระเงนคาอาหาร คาเครองดม หรอคาอยในโรงแรมนน ตองระวางโทษจาคกไมเกนสามเดอน หรอปรบไมเกนหารอยบาท หรอทงจาทงปรบ ความผดตามาตรา 345 มโทษจาคก ปรบ นอยกวามาตรา 341 ตองกระทาโดยเจตนาเพอประโยชนของตนโดยการแสดงขอความอนเปนเทจตอผถกหลอกลวงวาสามารถชาระเงนได ทาใหผ อนยอมใหสงซอและบรโภคหรอเขาอยในโรงแรม เปนความผดทบญญตขนใหมในประมวลกฎหมายอาญา โดยนากฎหมายตางประเทศมารางไว ความผดน มมลมาจากการทผกระทาสงซออาหาร เครองดม หรอเขาอยในโรงแรม และผขายยอมขายหรอใหเขาอย จงเปนการทาสญญาทางแพง เมอไมชาระเงนกเปนการผดสญญา แตดวยเหตทผสงซอมเจตนาไมด โดยรอยกอนแลววาไมสามารถชาระเงนได จงตองรบผดทางอาญา โดยรฐกาหนดขน เพอเปนการชวยเหลอทางเศรษฐกจและรานคาและโรงแรม37

37 ไพจตร ปญญพนธ. “ความผดฐานโกงเงนคาอาหาร คาเครองดมหรอคาอยในโรงแรม กฎหมาย

เปรยบเทยบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 345)” วารสารกฎหมายสโขทยธรรมาธราช, ปท 11 ฉบบท 1, 2542 พมพทมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช นนทบร, หนา 128-129

DPU

85

นอกจากนเปนการบญญตกฎหมายขนเพอปรามมใหคนรอนเรเขามาสงซอและบรโภคอาหาร เครองดม หรอเขาอยในโรงแรม เพราะผกระทาเขาใจวา ถาไมใหเงนกเปนผดสญญาทางแพงอนจะทาใหคนคาขายไดรบความเดอดรอน ถาหากจะเรยกรองจะตองเสยเวลาและคาใชจายเปนผลใหคนคาขายตองขาดทน แตไดกาหนดใหเปนความผดอนยอมความไดเชนกน องคประกอบความผดแยกออกเปน 2 ตอน คอ 1. การสงซอ บรโภคอาหารหรอเครองดม โดยรวาตนไมสามารถชาระเงนได กระทาโดยเจตนา 2. และการเขาอยในโรงแรม โดยรวาตนไมสามารถชาระเงนได กระทาโดยเจตนา องคประกอบของ การสงซอ อาหาร หรอเครองดม หมายความถงการทาใหไดซงอาหาร เครองดม จะทาดวยวาจา การเขยนเปนหนงสอ หรอโดยกรยาทาทางอยางไรไมสาคญ เชน การยกนว ยกมอ พยกหนาเมอคนขายถาม หรอมสญญากนโดยปรยาย การสงซอตองเปนการสงเพอซอ อนเปนการแสดงวามคามนจะจายใหอนเปนซอขายไมใชซอเชอ การสงซอและบรโภคโดยจะใชราคาในทนน ถาเปนการสงซอเพอบรโภคทอน ไมผดมาตรา 345 (คาพพากษาฎกาท 1077/2511) การสงซอจะสงแกคนเจาของคนขายหรอลกจางกได โดยการสงซอจะตองบรโภคอาหารหรอเครองดมทสงมานนดวย อาหารหรอเครองดม หมายถง เครองบรโภคเทานน และตองเปนอาหารหรอเครองดมททาหรอปรงสาเรจรปแลว โดยจะตองบรโภคและชาระเงนในขณะทบรโภคเสรจแลว การบรโภคอาหารหรอเครองดม คอการกนอาหารหรอเครองดม รวมถงการทาใหอาหารหรอเครองดมหมดไปดวย ถาไมบรโภคอาหารหรอเครองดมอาจเปนพยายามกระทาความผด ถามพฤตการณแสดงวาจะบรโภค การบรโภคอาจเปนการบรโภคทเดยวกบทสงซอหรอบรเวณใกลเคยงกน38

38 ไพจตร ปญญพนธ. เรองเดยวกน, หนา 131

DPU

86

ความผดตอนท 2 คอ การเขาอยในโรงแรม ประกอบดวย เขาอย หมายถง ผกระทามความประสงคจะเขาอยโดยตรง โดยเจตนาเขาพานกพกพง โดยตองมสญญาทางแพงระหวางเจาของโรงแรมทยอมใหเขาอยได โรงแรม หมายถง ทพกของคนเดนทางหรอสถานทจดตงขนเพอรบบคคลทจะหาทพกหรอทอย โดยคดหรอเรยกคาสนจาง คาทพกอาศย อาจเปนโรงแรมหรอบานพกไดทงสน โดยมองคประกอบทสาคญคอ โดยรวาตนไมสามารถชาระเงน การรจะตองรกอนหรอขณะทสงซอหรอเขาอย เพราะโดยหลกแลว หากเจาของรานขายอาหารเครองดม หรอโรงแรม รวาผจะสงซอหรอจะเขาพกอาศยไมมเงน กคงไมอยากใหบรการอาหาร หรอเครองดม หรอเขาพกอาศย เพราะจะตองไดรบความเสยหายจากการไมไดรบเงน ดงนน หากผกระทารวาตนไมสามารถชาระเงน ถาผกระทาเพยงแตรวาตนไมสามารถชาระเงนไดกเปนความผดตามาตรา 345 แลว ยงรวมถงมความสามารถชาระเงนไดเมอถงเวลาตองชาระแตไมยอมชาระ39 การฉอโกงโดยสงและบรโภคอาหาร เครองดม หรอเขาอยในโรงแรม โดยรวาตนไมสามารถชาระเงนได หากเปรยบเทยบกบการออกเชคแลวไมมเงนตามพระราชบญญตวาดวย ความผดอนเกดจากการใชแลวพบวา ความผดทงสองฐานไมไดกาหนดวา ตองกระทาโดยมเจตนาทจรต ดงนน การกระทาของผสงซออาหารหรอเครองดม หรอเขาอยในโรงแรม และการออกเชคแลวไมมเงน จงมความผดอาญาทงสน ความผดทงสองฐานจงเปนกฎหมายในลกษณะทใหสนนษฐานไวกอนวา หากมการกระทาครบองคประกอบความผดแลว เปนความผดตามกฎหมายแลว และโทษจาคก ปรบ มอตรานอยกวาโทษในความผดฐานฉอโกง ตามมาตรา 341 นอกจากน ยงไมไดรบประโยชนจากการฟองคดของพนกงานอยการทจะขอทายฟองใหคนหรอใชราคาแกผ เสยหายเหมอนความผดตามมาตรา 341เชนเดยวกบการออกเชคแลวไมมเงน

39 ไพจตร ปญญพนธ. เรองเดยวกน, หนา 131-132

DPU

87

เนองจากกอนออกเชค ผอออกเชคกบผ รบเชคตองมนตสมพนธตอกนกอนโดยชอบดวยกฎหมายและบงคบไดดวยนน เชนเดยวกบการสงซออาหาร เครองดม พกโรงแรม โดยไมมเงนชาระจะตองมเจตนาเขาทานตกรรมตอกนกอนแลว ภายหลงเมอบรโภคอาหารหรอเครองดม หรอพกอาศยแลวไมมเงน จงตองมสญญาทางแพงมากอน ดวยเหตนทาใหผ เสยหายทงสองฐานความผดสามารถจะฟองคดแพงและคดอาญาไดทงสองฐาน และความผดทงสองฐานกเปนความผดทกฎหมายบญญตขนโดยเฉพาะ ใหการกระทาเชนนนเปนความผดอาญา นอกจากนยงเปนความผดอนยอมความไดเชนกน จงอาจกลาวไดวาความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 345 กบความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค จะมความใกลเคยงในองคประกอบความผด เพราะเปนการปดปงหรอแสดงขอความเปนเทจทงสน

DPU

บทท 4

เชคและปญหาคดเชคในตางประเทศ ปจจบนจะพบวาเชคทสงจายออกไปแลวไมมเงน ทาใหเกดปญหาความไมเชอมนในเชค นอกจากปญหานเกดขนประเทศไทย ยงเกดขนในหลายประเทศทนาเชคมาใชชาระหนแทนเงนตรา ทงประเทศทใชกฎหมายแบบลายลกษณอกษร และแบบจารตประเพณ เชน ประเทศฝรงเศส ประเทศสหรฐอเมรกา ฯลฯ 1. ปญหาคดเชคในตางประเทศ ปญหาคดเชคทเกดขนในตางประเทศและไดรบการแกไขจนปญหาคดเชคลดลง หากไดนาเอาปญหาและการแกไขมาศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายของไทยแลว กจะเกดผลดตอการแกไขปรบปรงกฎหมายอนทาใหปญหาคดเชคในไทยลดลง ตามทเคยกลาวไววา ประเทศไทย ไดนากฎหมายเกยวกบตวเงน เชค ในตางประเทศมาเปนแนวทางในการรางกฎหมายเกยวกบตวเงน เชค จงเปนการสมควรทจะศกษาปญหาคดเชคทเกดขนในตางประเทศ ทงประเทศทใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law) และประเทศทใชระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law)

เชค เปนตราสารทางการเงนทเปนเครองมอทใชในการชาระหนแทนเงนตรามาเปนเวลานาน ความนยมและความเชอถอในตราสารดงกลาวจะเกดขนไดตองประกอบดวยปจจยหลายดาน เชน ฐานะทางเศรษฐกจของประเทศ ตลอดจนการออกกฎหมายมารองรบ ซงแลวแตละประเทศจะใหการคมครองเชคทเปนปญหาทเกดขนในแตละประเทศอยางไร เนองจากระบบกฎหมายทมอทธพลตอการรางกฎหมายของประเทศตาง ๆ คงมระบบสาคญ คอ ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law) ระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law)

DPU

88

2. ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร (Civil Law) ปญหาคดเชคในประเทศทใชระบบลายลกษณอกษร จะมการพฒนาการมาจากกฎหมายพอคา อนแสดงใหเหนถงความเจรญทางการคา การปฎบตของพอคาและขนบธรรมเนยมจารตประเพณทางการคามาเปนเวลานานทาใหขอปฎบตดงกลาวไดรบการผลกดน จากพอคาทมอทธพลทางการเงนใหรฐรองรบ โดยบญญตกฎหมายเปนลายลกษณอกษร เพอใชบงคบไดกบบคคลทวไปทมใชพอคา เปนระบบกฎหมายทมการแพรหลายในภาคพนยโรปเปนระบบเอกภาพดวยการรวมอานาจพจารณารวมเปนสวนเดยวโดยตลอด แนวคดของระบบน คอ รฐมหนาทรกษาความสงบเรยบรอย เชน การดาเนนคดอาญาโดยรฐ (Public Prosecution) 2 กลมประเทศทใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษรหรอใชประมวลกฎหมาย (Code Law) มประวตการพฒนาการและความเปนมาของกฎหมายจากกฎหมายโรมน ไดแก ประเทศเยอรมน ประเทศฝรงเศส ฯลฯ เปนประเทศหลกทมประวตศาสตรการพฒนาแนวคดการรางกฎหมายทงทางแพงและอาญามาเปนเวลานาน ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร มแนวคดวารฐมหนาทรกษาความสงบเรยบรอยของสงคม จงใชหลกดาเนนคดอาญาโดยรฐ โดยมองวาประเภทความผดทรฐจะดาเนนคดนน ตองเปนประโยชนสาธารณะ หรอเรยกวา อรรถประโยชน (utilitarianism) แตแนวคดนไมจากดวารฐเทา นนมอานาจดาเนนคดอาญา รฐอาจผอนคลายใหเอกชนดาเนนคดอาญาทไมเปนประโยชนสาธารณะ (Public Interest) 3 รฐจะดาเนนคดอาญาโดยอยการของรฐ อยการจงเปนตวแทนของรฐในการใชอานาจ เมอมความผดเกดขนจะถอวารฐเปนผ เสยหาย ถงเอกชนคนใดจะไดรบความเสยหายจากการ

2 หลกการดาเนนคดอาญาโดยรฐ ม 2 หลก คอ หลกดาเนนคดอาญาตามกฎหมาย และหลกการ

ดาเนนคดอาญาตามดลยพนจ . ร.ต.ต.สรพงษ เอยมแทน ความผดอนยอมความไดกบความผดอาญาแผนดน วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย .2544 หนา 31

3 เรองเดยวกน, หนา 32

DPU

89

กระทาผดกไมสามารถใชสทธฟองรองดาเนนคดกบผกระทาผด จากแนวคดวา เอกชนไมมหนาทรกษาความสงบเรยบรอย ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร มความโดดเดน ตรงทจะมกฎหมายบญญตไวชดแจงวา หนาทในการฟองรองคดอาญาประเภทใดเปนของรฐ หรอของเอกชน แตโดยหลกแลวจะจากดขอบเขตในการฟองคดของเอกชน เนองจาก ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ไดนาเอาประมวลกฎหมายอาญาของประเทศฝรงเศส ในความผดฉอโกง มาเปนแนวการรางกฎหมาย จงจะขอกลาวถงเฉพาะประเทศฝรงเศส 2.1 ระบบกฎหมายประเทศฝรงเศส สภาพเศรษฐกจและสงคมในสมยโบราณของประเทศฝรงเศส แตเดมเคยตกอยภายใตการปกครองของชาวโกล (Gaulist) ดนแดนของชาวโกลถกรวมอยในอาณาจกรโรมน ทาใหกฎหมายโรมนมอทธพลเหนอดนแดนของชาวโกล ประชาชนในประเทศในสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม มการเคลอนยายของคนจากดนแดนตาง ๆ จนถงยคกลาง จงเรมมการคาขายและพฒนาการเปนการคาระหวางชาต ในครสตสตวรรษท 12 4 ความเจรญทางเศรษฐกจและสงคมในยคกลาง มพอคา นกอตสาหกรรม นายทน เปนจานวนมาก ทาใหมความจาเปนตองใชตราสารอนชาระหนทางการคาและอน ๆ แทนเงนตราในตลาดนดขนาดใหญทมชอเสยง ทมการคาขาย การชาระหน ยงมการโอนหนระหวางประเทศ การใหเครดตทางการคา เชน การใหก ยมโดยใชตวแลกเงนระหวางพอคากบนายธนาคาร 5

4 Collins Jones. ”The Cambridge Illustrated History of France” อางในเชงอรรถท 263 , เสาวนย

อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 111 5 Herman Van Der Wee. อางในเชงอรรถท 266 ของเสาวนย อศวโรจน . เรองเดยวกน, หนา 112

DPU

90

เมอมการใชตวเงนไดระยะหนง เกดปญหาพพาทอนเกดจากตวเงนจะบงคบใชจากขอปฎบตของพอคาหรอกฎหมายพอคาอนเปนกฎหมายจารตประเพณ เมอมคดเกดขนสศาลฝรงเศส จะนาวธการใชตวเงนโดยใชกฎหมายพอคา ธรรมเนยมประเพณปฏบตทางการคาในเรองตวเงน มาปรบกบคดเพอระงบขอพพาท ความไมชดเจนในกฎหมายพอคาและธรรมเนยมประเพณปฏบต จะเปนทรกนในเฉพาะผ เปนพอคา สวนผ ทไมไดเปนพอคาจะไมเปนทรจก เพราะตองใชเวลาในการศกษาเปนเวลานาน ทาใหมความจาเปนทตองบญญตกฎหมายใหเปนแบบลายลกษณอกษร เพอจดประสงคใหกฎหมายมความชดเจน แนนอน ตอมาฝรงเศสไดพฒนาการกฎหมายพอคาและธรรมเนยมประเพณปฎบตเกยวกบตวเงน มาเปนกฎหมายลายลกษณอกษร เมอป ค. ศ. 1462 เปน พระบรมราชโองการของพระเจาหลยสท 11 ซงอนญาตใหบคคลจะออกตวเงนเพอชาระหน รบชาระหน โอนเงนในการซอขายในประเทศใด ๆ ยกเวนในประเทศองกฤษ ตอมาไดมกฎหมายออกมาบงคบใชกบตวเงนอกหลายฉบบ แมจะมกฎหมายเกยวกบตวเงนหลายฉบบ แตยงคงมปญหาการใชตวเงนในประเทศฝรงเศส จงไดมการแกไขปรบปรงกฎหมาย โดยบญญตไวในประมวลกฎหมายพาณชย ค. ศ. 1807 ตอมาไดแกไขอกหลายครง ครงสดทายแกไขในป ค.ศ. 1934 โดยรางขนตามแบบอนสญญาเจนวา เพอใหกฎหมายเกยวกบตวเงนเปนแนวทางเดยวกบประเทศอน ๆ ซงมอทธพลตอการรางประมวลกฎหมายกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยตวเงน ของประเทศไทย6 เชค ไดกลายเปนเครองมอในการจายเงนทนยมกนอยางรวดเรวในหมนกการคา สวนผ ทไมใชนกการคาจะใชเชคนอยกวา เชคจงเปนเรองใหมในขณะนน กลาวคอ เปนการใชเครดตของผ เขยนเชค โดยมอบหมายใหธนาคารหรอองคกรทตนเองมทรพยสนอยใหจายเงนทงหมด หรอบางสวนจากทรพยแกตนเอง หรอผ ถอทเปนผ รบผลประโยชน ทธนาคารปลายทางจะตองจายเงนแทนให

6 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 113

DPU

91

ความรบเรงในการทาการคา ทาใหมการใชเชคมากขน เพราะไมตองมการจายเงนดวยธนบตรเปนจานวนมาก ทงยงใหความสะดวกและปลอดภยในการเดนทางดวย นอกจากประเทศฝรงเศส จะบญญตกฎหมายเกยวกบตวเงนใหรบผดทางแพง ยงมบทบญญตทางอาญาทกาหนดโทษอนเปนการปองกนมใหมการละเมดกฎหมายทางการเงน เพอเปนการชวยเหลอผ เสยหาย และเพอเปนการลงโทษกบผสงจายเชคทไมมเงน หรอใชเชคปลอม กฎหมายไดเรมบญญตขน เมอวนท 14 มถนายน ค.ศ. 1865 กาหนดใหผสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา แตอยการจะดาเนนคดโดยเฉพาะกบรายใหญ ๆ ตอมาถกมองวาเปนการลงโทษทโหดราย อยการฝรงเศส จงไมฟองผกระทาความผดในครงแรก บางครงผกระทาผดนอยกวา 5 ครง จะไมถกดาเนนคด7 การกาหนดความผดอาญาของประเทศฝรงเศส จะกาหนดตวผกระทาความผดมากกวาของประเทศไทย ทกาหนดเฉพาะตวผสงจายเชคทจะตองรบผดทางอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค โดยใหผใชเชค ซงหมายถงผ นาเชคไปขนเงน และผ รบผลประโยชน รวมถง ธนาคารซงเปนผออกเชค ลกษณะความผด เชน การออกเชคไมมเงน การถอนเหรอการขดขวางการจายเงนเพอใหเรยกเกบเงนตามเชคไมได การออกเชคโดยฝาฝนคาสงหามของศาล หรอคาสงของธนาคาร การรบเชคโดยรอยแลววาเปนเชคปลอมแปลง รายการในเชคไมครบ ซงถอวาเปนการกระทาทจรต ความสาคญของเชคทใชจายแทนเงน เปนสงสาคญเพราะ ผไปขนเงนไดใหเครดตแกผออกเชค การสงจายเชคทจะถอวามเงน จะตองมเงนในบญชขณะทออกเชคอยแลว จานวนเงนททอยในบญชตองมอยางนอยเทากบจานวนเงนในเชค จงถอวาวนทกระทาผดคอ วนทออกเชคจรง มใชวนทเขยนเอาไวลวงหนา ซงไมแนนอน หรอวนทผ รบผลประโยชนรวาไมมเงน

7 Roger MERLE , Andre VITU. Traite de droit criminel / droit penal special (Paris )1979 pp

565-566

DPU

92

ผ รบผลประโยชนอาจเปนผ ทาผดเอง ถารวาเชคทรบมาไมมเงน นอกจากนกฎหมายยงเอาผดกบพนกงานธนาคารผออกเชคใหรบผดเมอมอบเชคใหกบผ ทเคยถกสงหามใชเชคจากศาลหรอธนาคาร ประเทศฝรงเศสมแนวคดวา ควรมวธการทมประสทธภาพทจะปองกนและแกปญหา ดวยการใชระเบยบทางการเงนแทนการลงโทษ มผสนบสนนแนวคดนวา ธนาคารควรรบผดชอบเชคทมปญหา เพราะเปนความผดของธนาคารทไมคดเลอกลกคากอน และพสจนขอมลเจาของบญชใหม รวมถงเรองทธนาคารยอมรบการเบกเงนเกนบญชงายเกนไป ตอมาแนวคดนไดนาไปสการปฏบตโดยมการสรางระบบการตรวจสอบและการระงบการใชเชค ในกฎหมายฉบบลงวนท 3 มกราคม ค.ศ. 1972 ซงจะใหรายละเอยดขอบงคบใหธนาคารตรวจสอบ เพอเปนการยบยงการกระทาทจรตโดยกาหนดวาเปนการกระทาฝาฝนกฎหมาย สาหรบการทาผดกรณจานวนเงนในเชคตากวา 1000 ฟรงก ใหยกเวนการลงโทษ ถาผกระทาผดแกไขผลการกระทาอยางรวดเรวดวยการจายเงนตามจานวน และจายคาปรบรอยละ 10 ของจานวนเงนในเชค แตการแกปญหาดวยการออกกฎหมายหลายฉบบ พบวาการแกปญหาลมเหลวโดยสนเชง เพราะในป ค.ศ.1974 มการกระทาผดเพมขนอยางมาก มความเสยหายเปนจานวนเงนถง 2,500,000.- ฟรงก ในป ค. ศ. 1975 ไดประกาศใชกฎหมายฉบบลงวนท 3 มกราคม ค.ศ.1975 และฉบบวนท 3 ตลาคม ค.ศ. 1975 ไดกาหนดการแกปญหาไว 3 ทาง คอ 1.เพมบทบาทของธนาคารโดยเพมแผนกศนยขอมลของธนาคารแหงประเทศฝรงเศส 2.กาหนดใหธนาคารอน ๆ ปองกนการกระทาผดรวมถง การรบประกนเชคบางประเภท โดยลงโทษผกระทาผดทมเจตนาละเมดสทธของผ อน แตจะยกเวนโทษกบผ รบผลประโยชน 3.ผ ถอเชคทพบวาเชคทออกไปไมมเงนโดยไมเจตนาทจรต ซงมจดมงหมายเพอแยกการกระทาทเปนการยบยงการกระทาผด กบ การปองกน เพอนาไปพจารณากบผกระทาผด

DPU

93

การกระทาผดแบงเปน 2 ประเภท ประเภทท 1. กระทาผดโดยเกยวกบเชคทสงจาย ประเภทท 2 การกระทาผดทเปนการปลอมแปลงเชค การพจารณาลงโทษ จะเปนการพจารณาวา เชคจะมมลคาจรงเทาตวเลขทปรากฏ นอกจากนยงตองพจารณารายการในเชควาถกตองครบถวนหรอไม เชคธนาคาร เปนเชคทมการกระทาผดเกดมากทสด แตเชคเดนทางซงเปนเชคของธนาคารเชนเดยวกน ธนาคารเปนผออกเชคและเปนผจายเงนตามเชค จงทาใหเชคเดนทางเรยกเกบเงนตามเชคได มกฎหมายป ค. ศ. 1935 ไมถอวาเปนเชคเดนทางเปนเชคจรงตามความหมายของกฎหมาย เพราะเชคเหลานจะมผจายเงนตามเชคอยแลว เชคไปรษณย จะมความแตกตางกบเชคธนาคาร แตเดมจะมกาหนดโทษไว ตอมาไดถกยกเลกโดยกฎหมาย ฉบบลงวนท 28 พฤศจกายน ค. ศ. 1955 ปญหาเชคในประเทศฝรงเศส มนกนตศาสตรใหความเหนวา ในทางทฤษฎจะสามารถฟองและลงโทษผใชเชคไมมเงนไดหรอไม โดยนกการคาใหความเหนวา ถาเชคไมมรายการครบถวน ไมถอวาเปนเชคจรง จงฟองและลงโทษไมได ตามกฎหมายฝรงเศส ไดพยายามปองกนการทจรตโดยใชเชคเปนเครองมอ เพราะเชคเปนเครองมอทางการเงน ความเชอมน ความมนคงและความปลอดภยในเชค จงเปนเรองสาคญ

กฎหมายใหขอสงเกตความผดปกตของเชค ทผ◌◌เสยหายไมไดสงเกต เชน เชคทไมไดระบ

สถานท หรอลงวนทออกเชค หากมการกระทาผดจะตองถกปรบเปนเงนรอยละ 60 ของจานวนเงนตามเชค ในประเทศฝรงเศส มศาลสง (Cassation) ไดตดสนวา การออกเชคไมมเงนในบญชในวนออกเชค หรอมเงนไมพอกอนเวลาสงจายเงน ถอเปนความผด แมจะมการไปเตมเงนหรอนาเงนเขาในภายหลง แตกฎหมายฉบบป ค. ศ. 1975 บญญตใหผสงจายเชคพนผด ถงจะมคาสงหามทาธรกรรมกบธนาคาร โดยใหผสงจายเชคแกไขความผดพลาดโดยจดการหาเงนเทากบจานวน

DPU

94

เงนตามเชคเขาในบญชของผสงจายจนมจานวนพอจายได ภายใน 15 วน หลงจากไดรบจดหมายจากธนาคาร การหามทาธรกรรมทางการเงน ผออกเชคจะตองชดใช ถาในบญชธนาคารของลกคามเงนไมพอ จะตองรบผด ความจาเปนตองมเงนสารองจาย เมอมการออกเชค เพราะถามเงนไมพอจายจะเปนความผดอาญา 1. กฎการลงโทษพเศษ กฎหมายของฝรงเศส ใหลงโทษกบธนาคารหรอผออกเชคใหลกคาทไมมเงน โดยธนาคารผออกเชคจะตองรบจายเงนตามเชคนนแกผ นาเชคมาขนเงน หรอเปนกรณทธนาคารทเปนผออกเชคใหความชวยเหลอผสงจายโดยใหการรบประกนแกเชคนน อาจเปนเชคขาดอายความ รแลววาเงนในบญชไมพอจาย นอกจากน ยงกาหนดความผดอาญากบผ ทนาเชคไปขนเงนทงทมคาสงหามจากธนาคาร หรอศาล กฎหมายของฝรงเศส ยงมความกาวหนาไปยงกวานน โดยกาหนดความผดอาญาสาหรบผ ทรบเชคหรอสลกหลงเชค ทรอยลวงหนาแลววา เปนเชคทออกอยางผดปกต หรอรอยแลววามการถอนเงนหรอไมมเงนพอจาย ใหเปนความผดอาญา การสงจายเชคทไมมเงนเกนกวา 100 ฟรงก ใหถอวาเปนการกระทาทจรต การกระทาทจรตจะตองดวามการกระทาผดของผกระทาผดมากอนหรอไม มเจตนาหรอไม ถาผขนเงนทประมาทไมตรวจสอบบญชมากอนหรอคานวณวาจะมเงนพอจาย ใหถอวาเปนการกระทาทมเจตนาทจรต กฎหมายเชคของประเทศฝรงเศส จะใหความสาคญกบผ เกยวของกบเชค แตกฎหมายของประเทศไทย จะใหความสาคญกบผสงจายเชคมากกวา ในลกษณะของการกาหนดความผดทางอาญา ผ ตองรบผดตามกฎหมายอาญาเกยวกบเชค นอกจากผสงจายเชคแลว ยงกาหนดใหผออกเชคคอธนาคารเขามารวมรบผด เพราะเปนผ ทมหนาทในการกลนกรองผมาขอเปดบญช

DPU

95

กระแสรายวนใหม โดยไมตรวจสอบวามคาสงหามของศาลหรอของธนาคาร ในการทาธรกรรมเกยวกบเชค การกาหนดใหธนาคารมหนาทตองแจงตอธนาคารแหงประเทศฝรงเศส หากมการเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนกบลกคาใหม ทงนเพอเปนการปองกนการละเมดตอกฎมายเกยวกบตวเงน ทมลกคาทมาขอเปดบญชใหมเปนบคคลทศาลหรอธนาคารมคาสงหามทาธรกรรมเกยวกบเชค บคคลทกฎหมายกาหนดใหตองรบผดและรบโทษ คอ พนกงานธนาคารทมหนาทแจงการขอเปดบญชใหมเพอใชเชคหรอทราบอยแลววามคาสงจากศาลหรอธนาคารหามบคคลดงกลาวทาธรกรรมการเงนเกยวกบเชค โดยไมแจงใหธนาคารแหงประเทศฝรงเศสทราบกอนออกเชคใหกบลกคารายใหม หรอไมยดคนจากลกคาทถกคาสงหามทาธรกรรมทางธนาคาร หรอทางศาล พนกงานธนาคารผนนตองจายเงนตามเชคนน ในกฎหมายของประเทศฝรงเศส ฉบบวนท 14 มถนายน ค.ศ.1865 (พ.ศ.2308) ไดกาหนดใหลงโทษผใชเชคไมมเงน จะถกปรบเปนเงนรอยละ 6 ของจานวนเงนในเชค แตกฎหมายน ใชบงคบจนถงป ค.ศ. 1917 มกฎหมายฉบบลงวนท 2 สงหาคม ค.ศ.1917 กาหนดใหการออกเชคไมมเงน จะถกลงโดยยดเงนทงหมดหรอบางสวนคน กฎหมายฉบบวนท 12 สงหาคม ค.ศ. 1926 กาหนดใหเชคทสงจายแลวมเงนในบญชไมพอกบจานวนทระบในเชค เปนความผดอาญา กฎหมายฉบบวนท 24 พฤษภาคม ค.ศ. 1938 ไดกาหนดใหการรบเชคทรมากอนวาไมมเงน และกาหนดใหการระงบการจายเงนตามเชคเปนความผดอาญา กฎหมายทเกยวกบเชคของฝรงเศส ไดมการเปลยนแปลงอยางตอเนอง เพอเปนการแกไข เพอใหมการรอการลงโทษ ในกฎหมายฉบบวนท 28 กนยายน ค.ศ. 1967 กาหนดใหธนาคารแหงประเทศฝรงเศสแจงใหอยการทราบทกเรองเกยวกบการจายเงนไมวาจะเปนเชคไมมเงนหรอเงนไมพอ ใหมบทบญญตเกยวกบเชคโดยเฉพาะ เนองจากฝรงเศสเปนประเทศทมความเจรญ

DPU

96

ทางการคาทงในและนอกประเทศ ทาใหมพอคานกธรกจและประชาชนนยมใชเชคเปนเครองมอในการชาระหนแทนเงนตราเปนเวลานานแลว อยางไรกด ประเทศฝรงเศส นอกจากจะกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญาฐานฉอโกง ยงไดใหความรขอมลแกพอคาและผไมใชพอคา สามารถตรวจสอบบญชเงนฝากได เพอเปนมาตรการปองกน กฎหมายกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงน ไดมการแกไขอกหลายครง กฎหมายลงวนท 3 มกราคม ค.ศ. 1975 ซงแกไขกฎหมายฉบบลงวนท 30 ตลาคม ค.ศ. 1935 เปนกฎหมายอาญากาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงน เปนความผดอาญาฐานฉอโกง ยงคงใชบงคบอย ฐานความผดกาหนดการกระทาทเขาลกษณะเปนการออกเชคโดยไมมเงนทพงชาระใชกอนกด เงนทพงชาระทจานวนนอยกวาในเชค ถอนเงนทงหมดหรอบางสวนหลงจากออกบญช เปนเหตใหธนาคารปฏเสธไมจายเงนตามเชค เปนความผดฐานฉอโกง ตองโทษปรบตงแต 3,600 ถง 2,500,00 ฟรงซ และยงคงมโทษจาคก เหตทตองมการแกไขกฎหมาย โดยเพมโทษปรบเปนเงนจานวนมากขน และคงมโทษจาคก เนองจากเหนวาการกระทาผดอาญาฐานน ผกระทามไดเปนอาชญากร แตผกระทาผดสวนมากเปนพอคา และนกธรกจ ทมเหตขดของทางการเงน ดงนนเพอเปนการลงโทษ และเปนมาตรการปองปราม จงไดกาหนดโทษปรบใหสงกวาเดม สรปการกาหนดใหเชคเปนความผดอาญาของฝรงเศส ฝรงเศสไดกาหนดใหการสงจายเชคไมมเงน หรอมเงนในบญชนอยกวา หรอไมพอจาย หรอสงจายเชคโดยรอยกอนแลววาไมมเงน หรอการรบเชคโดยรอยแลววาเงนในบญชไมพอจาย หรอการทธนาคารรบรองเชคทขาดอายความ หรอมคาสงศาลหามมใหธนาคารออกเชคใหกบผ ทศาลมคาสงหรอธนาคารมคาสงมใหทาธรกรรมการเงนเกยวกบเชค ยงกาหนดความรบผดหากพนกงานของธนาคารทรวาศาลหรอธนาคารมคาสงหามแลวยงฝนจายเชคใหลกคาดงกลาวอกและใหธนาคารเขามารบผดดวย ซงเปนมาตรการปองกนมใหกระทาผด

DPU

97

ขณะเดยวกน ประเทศฝรงเศสมมาตรการใหคดเลกกนกอนนาคดเขาสศาล โดยเปดโอกาสใหผสงจายนาเงนเขาบญชหรอชาระหนตามจานวนเงนในเชคแกผทรงเชค ภายในเวลา 15 วน นบแตวนทธนาคารตามเชคแจงเปนหนงสอใหผสงจายทราบวาเชคไมมเงน 3. ระบบกฎหมายจารตประเพณ (Common Law) ระบบกฎหมายนไดรบอทธพลจากแนวคดสานกกฎหมายธรรมชาต โดยเอากฎของศลธรรม ประเพณปฏบตของคนในสงคมทปฏบตตอกนมาเปนเวลานานมาเปนกฎหมาย โดยศาลมอานาจเตมทในการนาเอาจารตประเพณมาเปนกฎหมายเพอตดสน โดยคานงถอความถกตองและเปนธรรม จงสามารถใชความยตธรรมมาตดสน ซงคาพพากษาของศาลในคดกอนจะมผลผกพน หากมขอเทจจรงคลายกน ดวยเหตนคาพพากษาของศาลซงไดววฒนมาเปนกฎหมาย8 ระบบกฎหมายนมถนกาเนดในประเทศองกฤษ ภายหลงไดถกนาไปใชในประเทศทเคยเปนเมองขนขององกฤษ หรอไดรบอทธพลตามแนวคดของระบบกฎหมายองกฤษ สาระสาคญของระบบกฎหมายนจะแตกตางกบระบบกฎหมายลายลกษณอกษร ตรงททมาของกฎหมาย ในระบบกฎหมายจารตประเพณ ผพพากษาจะเปนผ นาเอาจารตประเพณมาบงคบใชเปนกฎหมาย ทาใหคาพพากษาถอเปนกฎหมายทตองปฏบต กฎหมายระบบนเปนเรองดวยการตดสนคด เมอมขอพพาทเกดขนจะนาเอาคาพพากษามาเปนแนวทางในการตดสนคดแทนทจะวางระเบยบกาหนดขอบงคบไว นอกจากนยงถอหลกวาประชาชนทกคนมหนาทรกษาความสงบเรยบรอยตอสงคม จงไดใหอานาจฟองแกประชาชน ซงเปนประเทศทถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน9 หลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน มแนวคดพนฐานทวาทกคนเปนหนวยหนงของรฐ ประชาชนจงเปนผ มสวนไดเสยในการรวมกนรบผดชอบแกปญหาตาง ๆ เพอใหเกดความสงบ

8 หยด แสงอทย. “ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป” พมพครงท 10,กรงเทพมหานคร :โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2523,หนา 4 9 สรพงษ เอยมแทน . เรองเดยวกน, หนา 41-42

DPU

98

สขเรยบรอยในรฐ เมอมการกระทาผดทางอาญาเกดขน ถอวาประชาชนทกคนเปนผ เสยหาย10 จงมสทธฟองคดอาญาโดยไมตองคานงวาบคคลนนจะเปนผ เสยหายทแทจรง11 ระบบกฎหมายจารตประเพณนอาจเรยกไดวาเปนระบบองกฤษ เนองจากกฎหมายในระบบจารตประเพณเกดขนทประเทศองกฤษ มการพฒนาการมาอยางยาวนาน กฎหมายทกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชคของระบบกฎหมายจารตประเพณ ไมปรากฏหลกฐานในสมยโบราณวามการใชตวเงนและกฎหมายตวเงน เนองจากสภาพเศรษฐกจไมมการคากบตางชาตเหมอนในทวปยโรป ชาวองกฤษสวนใหญมอาชพเกษตรกร ตราสารการเงนจงเกดจากชาวยวทอพยพเขาไปอยในองกฤษ ในชวงป ค. ศ. 1066 มการยอมรบตราสารทพฒนามาเปนตวเงนและออกใชเมอเรมมการคามากขน ในชวงครสตศตวรรษท 12 ทระบขอความอยางงายวา “จะใชเงนใหหรอสญญาจะจายเงนใหแกผถกระบชอ” โดยการใชเงนดวยตนเอง หรอสงใหบคคลอนใชเงนให โดยตราสารตองระบชอของคกรณ วนทออกตราสาร จานวนหน วนถงกาหนดชาระเงน สถานทใชเงน วธการใชเงน สกลเงน อตราแลกเปลยน มบางฉบบกลาวไปไกลถงระบบทลงโทษในกรณทไมชาระหน 12 ขณะทมการตวเงนเปนตราสารในองกฤษยงไมมกฏหมายลายลกษณอกษรทใชกบตวเงน แตไดนาเอาวธปฏบตธรรมเนยมจารตประเพณการคาของพอคามาใช ซงเกดจากความสมครของพอคาทจะปฎบตตามเพราะไมใชกฏหมายของรฐ ในทสดไดกลายมาเปนสวนหนงของระบบกฎหมายจารตประเพณ ตอมาในปครสตศตวรรษท 17 องกฤษมกฎหมายตวเงนเปนลายลกษณอกษรซงเปนทยอมรบและถกนาไปแบบอยางในการรางกฎหมายตวเงนหลายประเทศรวมทงประเทศไทย13

10 สรพงษ เอยมแทน . เรองเดยวกน อางแลว, หนา 42 11 อารยา เกษมทรพย. “การฟองคดอาญาของผ เสยหาย : ศกษาเฉพาะกรณพนกงานอยการสงไมฟอง”

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2536 หนา 11 12 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน, หนา 124 13 เสาวนย อศวโรจน. เรองเดยวกน ,หนา 126

DPU

99

ระบบกฎหมายจารตประเพณ ม ประเทศองกฤษ ประเทศสหรฐอเมรกา เปนประเทศหลก ทใชระบบกฎหมายน แตในวทยานพนธจะขอกลาวถงการกาหนดใหเชคเปนความผดอาญาเฉพาะในประเทศสหรฐอเมรกา เทานน 3.1 ระบบกฎหมายของมลรฐในประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกา มลกษณะการใชกฎหมายแบบจารตประเพณ เพราะดวยเหตผลทางประวตศาสตรนนเอง14 ทผอพยพเขาไปตงรกรากในประเทศนเมอประมาณครสตศตวรรษท 17 สวนมากมาจากประเทศองกฤษไดนาแนวคดระบบกฎหมายแบบจารตประเพณมาดวย ระบบงานยตธรรมทางอาญาของสหรฐอเมรกา จงมรากฐานจากระบบกฎหมายอาญาและแนวปฏบตขององกฤษ มหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน ซงเปนหลกสาคญทบญญตในรฐธรรมนญของสหรฐอเมรกา ตงแต ค. ศ. 1787 ใหบคคลมสทธและเสรภาพในการฟองคดอาญาได เนองจากผอพยพออกจากองกฤษ มความรกเสรภาพจงมความเหนทางการเมอง ทางกฎหมายตางกน เมอเขามาอยในสหรฐอเมรกาแลว ไดประกาศใหมลรฐตาง ๆ ในสหรฐอเมรกา เปนอสรภาพตอประเทศองกฤษ ตอมาไดแยกออกจากกนเปนมลรฐ15 ทาใหสหรฐอเมรกาจดการปกครองประเทศแบบมลรฐนอยใหญจานวน 50 มลรฐ มรฐพเศษ คอ รฐกรงวอชงตนดซ ในแตละรฐจะมกฎหมายของตนเอง มรฐบาลทองถนเปนการปกครองสวนทองถน ถาเปนคดเกยวกบบคคลบางประเภท หรอมประเดนสาคญของคด อาจสงเรองไปยงศาลของรฐบาลกลางในกรงวอชงตน16 รฐบาลกลางของประเทศจะกาหนดแตเพยงใหการออกกฎหมายของแตละรฐตองไมขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ โดยกาหนดรปแบบกฎหมายแพง กฎหมายพาณชย (กฎหมายเอกชน)

14 คณต ณ นคร. “พยานแผนดนตามกฎหมายแองโกลอเมรกน” อยการนเทศน 40 ฉบบท 1-2,หนา 75 15 สรพงษ เอยมแทน . เรองเดยวกน , หนา 44-45 16 สถาบนกฎหมายอาญา.สารานกรมกระบวนการยตธรรมนานาชาต. กรงเทพมหานคร :พมพทบรษท

เซาวนพรนตง กรป จากด. สงหาคม 2540 , หนา 60

DPU

100

เปนแนวทางเดยวกน เพอประโยชนทางการคาและปองกนปญหาอนเกดขนหากตองบงคบตามสญญา ในสวนของกฎหมายทกาหนดเปนความผดทางอาญา ประเทศสหรฐอเมรกา จะมไดกาหนดรปแบบของกฎหมายไว ดงนนในความผดของมลรฐหนง อาจไมเปนความผดของมลรฐอน นอกจากความแตกตางในดานการปกครองเปนแบบมลรฐของประเทศสหรฐอเมรกา แลว กระบวนพจารณาความอาญายงมความแตกตางไปจากกระบวนพจารณาในประเทศภาคพนยโรปทงนดวยการชวยเหลอจากประเทศฝรงเศส ทมาชวยสหรฐอเมรกาทาสงครามกบองกฤษ จงนากฎหมายฝรงเศสมาใช เพอเปนการผกไมตร ทาใหกฎหมายอาญาของสหรฐอเมรกามลกษณะพเศษเพราะกฎหมายทใชมทงระบบลายลกษณอกษรและจารตประเพณ17 ทงนเปนเพราะขณะทอเมรกาทาสงครามกบประเทศองกฤษ ประเทศฝรงเศส ไดสงทหารชวยเหลอในการรบ เปนผลใหมการรบเอากฎหมายฝรงเศสมาใช ทาใหมการยอมรบหลกการ ดาเนนคดอาญาโดยรฐและถอหลกการดาเนนคดอาญาโดยประชาชน และไมยอมใหคดอาญาเปนคดอนยอมความได จากหลกดงกลาวทาใหบคคลไมมอานาจฟองคดอาญา พนกงานอยการเทานนมอานาจฟอง แตแนวคดดงกลาวไดผอนคลายลง เมอสงคมมสภาพซบซอน รฐบางรฐยอมใหความผดอาญาบางประเภทยอมความได18 สหรฐอเมรกาชวงเรมแรก ยงตกเปนอาณานคมของประเทศตาง ๆ รวมทงองกฤษ บทบาทของตวเงนเรมขนในชวงครสตศตวรรษท 18 โดยใชตวเงนททาดวยกระดาษจายใหผ ถอ ตอมาการใชตวเงนไดรบการพฒนาการ เนองจากทมาของกฎหมายแตละอาณานคมมความแตกตางกน แตเมอองกฤษมอทธพลเหนอทกอาณานคม ทาใหความแตกตางดานกฎหมายหมดไป การพฒนาการของตวเงนในสหรฐอเมรกา มขนในชวง ค. ศ. 1792 มการพฒนาตราสารเปลยนมอหลายอยาง เชน ตวสญญาใชเงน ตวหนของธนาคาร พนธบตร ทออกโดยธนาคาร

17 วษณ เครองาม. “ความยนยอมยอมความตามกฎหมายสหรฐอเมรกา“ อางในเชงอรรถท 66

สรพงษ เอยมแทน ,หนา 45 18 สรพงษ เอยมแทน. เรองเดยวกน, หนา 49

DPU

101

เมอเกดปฏวตขน บรรดาอาณานคมทเคยตกอยในการปกครองขององกฤษ ตองการตอตานองกฤษ บางรฐไมยอมรบระบบกฎหมายองกฤษ ทาใหกฎหมายตวเงนของแตละมลรฐมความแตกตางกนเกดความสบสนความยงยากทางการคาระหวางรฐ ดงนน เนตบณฑตยสภาของอเมรกา จงแนะนาใหทกรฐมกฎหมายตวเงนเปนลายลกษณอกษร ทมเนอหาเหมอนกน จงไดแตงตงคณะกรรมการเพอรางกฎหมายเอกรปจากรฐตาง ๆ โดยมตวแทนของแตละรฐ ทงนนาพระราชบญญตตวแลกเงน ค. ศ. 1882 ขององกฤษ มาเปนแบบอยางกฎหมายเอกรปของสหรฐอเมรการางเสรจใน ค.ศ. 1896 กฎหมายเอกรปรปใชอยจนถงป ค. ศ. 1924 จงไดประกาศใชประมวลกฎหมายพาณชยเอกรป ( Uniform Commercial Code ) ทาใหกฎหมายตวเงนของทกรฐในสหรฐอเมรกา มลกษณะเปนอนหนงอนเดยวกน โดยจะบญญตและวางหลกเกณฑเกยวกบตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน และเชค กฎหมายทกาหนดความผดอาญาของเชค ในประเทศสหรฐอเมรกาจะเรยกเชคทมปญหาขาดความเชอถอทางการเงน ทมเจตนาฉอโกง เพราะเรยกเกบเงนไมได อนเกดจากเงนในบญชไมพอจาย เชคทบญชปดแลว เรยกวา เชคเลว (BAD CHECK)19 1. กฎหมายของมลรฐเทนนสซ มาตรา 32.4.1 กาหนดใหการสงจายเชคเลว คอการท บคคลกระทาผดกฎหมายสงจายเชคโดยรอยวาในขณะสงจายเชคมเงนในบญชไมพอจาย หรอฝากเงนในธนาคาร นอยกวาเชคทสงจายเพอซอสนคา ในกรณตอไปนใหสนนษฐานวาเปนผกระทาผด

1. สงจายเชคโดยไมมบญชเงนฝากกระแสรายวนในธนาคาร ในขณะทออกเชคนน 2. เมอธนาคารตามเชคปฎเสธการจายเงนเพราะมเงนในบญชนอยกวาหรอไมพอ

จายภายใน 30 วน นบแตวนทลงในเชค ถามหนงสอเตอนจากผขนเงนแลวปฏเสธไมจายเงนภายใน 10วน นบแตวนทไดรบหนงสอเตอน 3. ออกเชคโดยมความตงใจ หรอเจตนาทจะฉอฉล ฉอโกง หลอกลวง โดยรอยกอนแลววาเชคทสงจายออกไปนนเรยกเกบเงนไมได

19 Http://www.attorneygeneral.org/gencheck.html,>,may 2002.

DPU

102

การมคาสงหามธนาคารจายเงนตามเชคของผสงจายทาใหเชคไรคาเพราะเรยกเกบเงนไมได หากเปนการกระทาโดยปราศจากความเชอทถกตองและชอบดวยกฎหมาย จะเปนความผดอาญา แตถากระทาโดยมความเชอทถกตองและชอบดวยกฎหมาย เปนเรองทดาเนนการทางแพงโดยตองวาจางทนายความเปนผ ฟองให บทกฎหมายทเกยวกบการกาหนดระยะเวลาทตองมการดาเนนการทางกฎหมายภายในอายความ ( Statute of Limitation ) ดงน คดอาญาเกยวกบเชคเลว ถาเปนเชคทสงจายเปนเงนไมเกน 500 เหรยญดอลลาห ตองดาเนนคดภายใน 1 ป นบแตวนทเรยกเกบเงนตามเชคไมได ถาเปนเชคทสงจายเกน 500 เหรยญดอลลาห แตไมเกน 1000 เหรยญดอลลาห ตองดาเนนคดอาญาภายใน 2 ป ถาเกนกวาทกาหนดไมมอานาจดาเนนคดอาญา เนองจากสหรฐอเมรกา ไมใหสทธแกประชาชนฟองคดอาญาได ผ เสยหายในความผดเกยวกบเชคเลว จะตองไปแจงความตอตารวจ เพอใหอยการทองถนฟองคดแทนให สหรฐอเมรกามปญหาเชคถกปฏเสธการจายเงน จงกาหนดใหการสงจายเชคเลวตงแต 500 เหรยญดอลลาห เปนความผดขนอกฉกรรจ นอกจากจะมปญหาในเชคไรคาแลว ยงมเชคถกขโมย ทาใหหางสรรพสนคาขาดความเชอถอในเชคทเปนตราสารการเงน ในสหรฐอเมรกา การสงจายเชคลวงหนา (Check Advance Transaction) ไมเปนความผดฐานฉอโกง และไมอยในขอบเขตของกฎหมายเชคเลว เชน การยมเงนโดยสงจายเชคลงวนทลวงหนาแลวนามาแลกเงน เหตผลทกฎหมายของสหรฐอเมรกาไมกาหนดใหเปนความผดอาญา เพราะเปนการสงจายเพอชาระหนทางธรกจการคาลวงหนา ในวนทสงจายเชคไมมเงน ( ถอวนทสงจายเชคจรง มใชวนทลงในเชค ) ซงคสญญาไมอาจคาดหวงวาเชคนนจะมเงนในบญชพอจายหรอไม จนกวาจะถงกาหนดวนทสงจายในเชค

DPU

103

นอกจากน การสงจายเชคลวงหนาเปนความตกลงระหวางคสญญา ทตกลงกนวาเชคยงเรยกเกบไมไดในวนน โดยจะเรยกเกบไดในภายหนา การทผ ทรบเชคลงวนทลวงหนาไว ทางกฎหมายเหนวายงไมรวาเปนเชคดหรอไม จนกวาจะถงกาหนดวนทลงในเชค ถาเชคถกธนาคารปฏเสธการจายเงน เปนการแสดงวาผสงจายเชคขาดความเชอถอและยงเปนหน ซงจะตองดาเนนคดทางแพงเทานน ผ ทมอานาจฟองคดอาญาในความผดฉอโกง หรอกฎหมายเชคเลว คอ พนกงานอยการของสานกงานอยการทองถนอาญา เนองจากคาใชจายและคาทนายความในการดาเนนคดอาญาในประเทศสหรฐอเมรกาสงมาก ดงนน แตละรฐจงไดกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา เพออยการของรฐดาเนนคดแทน เชน 2.มลรฐเทกซส20 ประมวลกฎหมายอาญาของมลรฐเทกซส กาหนดใหผสงจายเชคหรอมคาสงทานองเดยวกนโดยรอยแลววามเงนในบญชไมพอจาย หรอถอนเงนออกจากบญชจนไมมเงนพอจาย ใหสนนษฐานไวกอนวาเปนผกระทาผด ยกเวน เชคทสงจายลงวนทลวงหนา ถาผสงจายไมมบญชเงนฝากธนาคาร หรอผ รบเชคโดยรวาไมมบญชเงนฝาก หรอธนาคารปฏเสธการจายเงนเพราะเงนในบญชไมพอจาย จะตองนาเงนเขาบญชหรอชาระแกผทรงเชคตามจานวนในเชคภายใน 30 วน หรอภายใน 10 วน นบแตวนทไดรบหนงสอเตอนใหชาระเพราะเชคถกปฏเสธ ถาไมชาระเงนหรอนาเงนเขาบญชภายในกาหนด กฎหมายใหสนนษฐานไวกอนวาเปนผกระทาผด เปนความผด misdemeanor ขน C และขน B จะตองถกดาเนนคดอาญาโดยพนกงานอยการของรฐเปนผ ฟองคดอาญาตอศาล นอกจากการกาหนดความผดอาญาแลว มลรฐเทกซส ยงมมาตรการปองกนมใหมการรบเชคไมมเงน โดยจะกาหนดใหธนาคารพาณชยบนทกประวตของผสงจายเชคแลวไมมเงน

20 Http://www.bankers-legal-pages.com/pc/3241.htm

DPU

104

มาตรการอกทางหนง คอ การใหโอกาสแกผสงจายเชคเปนเวลา 10 วน นบแตวนทออกหนงสอเตอน ทตองนาเงนเขาบญชหรอจายเงนตามเชค การสงหนงสอเตอนทชอบดวยกฎมายอนเปนขอสนนษฐานวา จาเลยไดรบหนงสอเตอนแลว จะตองเปนการสงทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ ใหผสงจายเชคตามทอยทใหไว หรอจากการสอบถามธนาคาร 3. กาหนดมาตรการทางแพงของมลรฐ เชน 21 มลรฐอลาบามา มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบหรอเรยกคาบรการจากผสงจายเชคไดสงสดไมเกน 10 เหรยญดอลลาหสหรฐ หรอตามทธนาคารจะกาหนด รฐอลาสกา ใหปรบหรอใหผสงจายเชคหรอผ ทาใหเกดความเสยหายเพราะมคาสงเกยวกบเชค ชดใชเงนตงแต 100 เหรยญดอลลาห แตสงสดไมเกนสามเทาของจานวนเงนตามเชค ยกเวนถาความเสยหายทเกดจากเชคเลวมากกวาใหใชตงแต 1,000 เหรยญดอลลาห รฐอรโซนา มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบผสงจายเชคททาใหเกดความเสยหายสองเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวา 50 เหรยญดอลลาห และคาวชาชพทนายความ รฐเทนเนสซ มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบผสงจายเชคเลวเปนเงน 3 เทาของจานวนเงนตามเชคแตไมเกน 500 เหรยญดอลลาหสหรฐอเมรกา รฐแคลเฟอรเนย มกฎหมายกาหนดจานวนทจะตองชดใชเปนสามเทาของจานวนเงนทคางชาระไมนอยกวา 100 เหรยญดอลลาห แตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห รฐจอเจย กาหนดใหมชาระเงนภายใน 30 วน นบแตผจายเงนมหนงสอลงทะเบยนไปถงผ ทาผดหรอผสงจาย ผ ทาผดจะตองจายเงนเปนคาเสยหาย 2 เทาของจานวนเงนตามเชค แตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห และชาระคาบรการอกไมเกน 15 เหรยญดอลลาห รฐอรนนอย กาหนดใหชาระเงนเปนสามเทาของเชคไมนอยกวา 100 เหรยญ แตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห รวมถงคาธรรมเนยมศาลและคาทนายความดวย รฐเคนซส กาหนดใหชาระโดยคดตามความเสยหายทผ รบเชคไดรบเปนสาคญ กรณ (a) ชาระสามเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวาจานวนเงนตามเชคทงนไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอกรณ (b) ชาระเงน 100 เหรยญดอลลาห

21 Http:www.nationcredit.com/badcheck.html> May 2002

DPU

105

รฐเทนเนสซ กาหนดใหชาระเงนสามเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห รฐเวอจเนย กาหนดใหชาระอยางตา 100 เหรยญดอลลาห หรอเปนสามเทาของจานวนเงนตามเชค รฐเวอมองต กาหนดใหชาระคาธรรมเนยมศาล ,จานวนเงนตามเชค,คาทนายความ,คาเสยหายอก 50 เหรยญดอลลาห นอกจากน แตละมลรฐยงใหอานาจกบธนาคารในการกาหนดคาปรบเพราะใชเชคไมมเงนไวดวย เชน มลรฐอลาบามา มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบหรอเรยกคาบรการจากผสงจายเชคไดสงสดไมเกน 10 เหรยญดอลลาหสหรฐ หรอตามทธนาคารจะกาหนด รฐอลาสกา ใหปรบหรอใหผสงจายเชคหรอผ ทาใหเกดความเสยหายเพราะมคาสงเกยวกบเชค ชดใชเงนตงแต 100 เหรยญดอลลาห แตสงสดไมเกนสามเทาของจานวนเงนตามเชค ยกเวนถาความเสยหายทเกดจากเชคเลวมากกวาใหใชตงแต 1,000 เหรยญดอลลาห รฐอรโซนา มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบผสงจายเชคททาใหเกดความเสยหายสองเทาของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวา 50 เหรยญดอลลาห และคาวชาชพทนายความ รฐเทนเนสซ มกฎหมายกาหนดใหธนาคารปรบผสงจายเชคเลวเปนเงน 3 เทาของจานวนเงนตามเชคแตไมเกน 500 เหรยญดอลลาหสหรฐอเมรกา รฐแคลเฟอรเนย กาหนดโทษปรบสาหรบการกระทาผดครงไมเกน 200 เหรยญดอลลาห หรอคมขงในชนบทไมเกน 1 ป รฐคอนเนคตคต ปรบสงสดถง 1,000 เหรยญดอลลาห หรอคมขง 1 ป หรอทงปรบทง 4.การกาหนดความผดเกยวกบใชเชคและการลงโทษของมลรฐ22 กฎหมายอาญาของมลรฐเคนทกก มาตรา 514.040 ลกทรพยโดยการหลอกลวง (4) เพอประโยชนของ (1) ใหสนนษฐานไวกอนวา ผออกเชคหรอคาสงทานองเดยวกนใหจายเงนเมอเหน รวาเชคหรอคาสงนนจะไมมการจายเงนนอกจากเชค หรอคาสงลวงหนา ถา

(ก) ผออกเชคไมมบญชกบผจายในเวลาทออกเชค หรอคาสงนน

22 Http://www.nationcredit.com/badcheck.html> May 2002

DPU

106

(ข) ผจายเงนปฏเสธการจายเงน เพราะไมมเงนในบญช เมอไดยนเชคภายใน 30 วน หลงจากออกเชค และผออกเชคละเลยไมชาระเงนภายใน 10 วน หลงจากไดรบการบอกกลาวไมใชเงนนน (ค) การลกทรพยโดยการหลอกลวงเปนความผด misdemeanor ชน A เวนแตทรพยสนมราคา 100 ดอลลาหสหรฐหรอกวานน เปนความผด felony ชน D การลงโทษจะเปนการจาคกในเรอนจาของรฐ หรอในสถานดดสนดานเปนเวลา ตง 1 ป แตไมเกน 5 ป สาหรบความผดขน felony ขน D จนถงอยางตาตงแต 20 ป ขนไป การลงโทษความผดขน misdemeanor ขน A จาคกตงแต 90 วน ขนไป การกาหนดความผดและกาหนดโทษของแตละมลรฐในประเทศสหรฐอเมรกา รฐเทนเนสซ จะปรบไมเกน 100 เหรยญดอลลาห จาคกไมเกน 11 เดอน 29 วน หรอทงจาทงปรบ สาหรบเชคทไมเกน 500 เหรยญดอลลาห สวนเชคทเกน 500 เหรยญดอลลาห ปรบไมนอยกวา 100 เหรยญดอลลาห หรอจาคกตงแต 3 ป ถง 10 ป นอกจากรฐเทนเนสซจะกาหนดโทษทางแพงและทางอาญาแลว ยงมมาตรการปองกนมใหกระทาความผดฉอโกง หรอผดกฎหมายเชคเลว โดยกาหนดใหคดทศาลตดสนผสงจายมเจตนาฉอโกงสงจายเชคเลว จะมคาสงใหลงประกาศคาพพากษาเพอใหคนทวไปไดรถงผกระทาผดเกยวกบเชคเลว ทาใหผนนขาดความเชอถอในเรองชอเสยง เพราะเงนในบญชไมพอจาย ทาใหผ ทจะรบเชคจากผกระทาผดไมยอมรบเชคจากผกระทาผดอก และอาจถกไลออกไปจากสถานท ซงเปนทนารงเกยจจากบคคลทวไปวา ผสงจายมเจตนาฉอโกง รฐนวยอรค กาหนดโทษจาคกไมเกน 3 เดอน หรอปรบไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอปรบ 2 เทาของจานวนเงนตามเชคกบผสงจายเชค ทไดรบผลประโยชนจากการกระทาผด รฐอารคนซส สงจายเชค 200 เหรยญดอลลาห หรอนอยกวา ถาศาลตดสนวามความผดตองโทษปรบไมนอยกวา 50 เหรยญดอลลาห แตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอลงโทษจาคก 30 วน หรอทงจาทงปรบ รฐคอนเนคตคต ปรบสงสดถง 1,000 เหรยญดอลลาห หรอคมขง 1 ป หรอทงปรบทงจา รฐเพนซลวาเนย ถาสงจายเชคแลวไมมเงนปรบไมเกน 1,000 เหรยญดอลลาห หรอสงตวไปดดสนดานไมเกน 2 ป

DPU

107

รฐเวสเวอรจเนย กาหนดโทษสงสดปรบไมเกน 100 เหรยญดอลลาห หรอกกขงไมเกน 10 วน ถาไดประโยชนเปนทรพยสนจานวนไมเกน 200 เหรยญดอลลาห จากการสงจายเชคแลวไมมเงน ปรบ 200 เหรยญดอลลาห หรอลงโทษจาคกไมเกน 6 เดอน หรอทงปรบทงจา ถาไดประโยชนเปนทรพยสนจานวนเกนกวา 200 เหรยญดอลลาห ปรบสงสดไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอลงโทษจาคกไมเกน 5 ป หรอทงปรบทงจา รฐวสคอนซล กาหนดโทษปรบสงสดไมเกน 1,000 เหรยญดอลลาห หรอกกขงไมเกนหนงป รฐไวโอมง กาหนดโทษขน Misdemeanor ปรบไมเกน 750 เหรยญดอลลาห หรอลงโทษจาคกไมเกน 6 เดอน หรอทงปรบทงจา โทษขน Felony ปรบไมเกน 10,000 เหรยญดอลลาห หรอจาคกสงสดไมเกน 10 ป หรอทงปรบทงจา รฐเทนเนสซ กาหนดความผดเกยวกบการใชเชคไววา ถาออกเชคไมเกน 100 เหรยญดอลลาห มโทษกกขงไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอทงจาทงปรบ ถาออกเชคเกนกวา 100 เหรยญดอลลาห ใหกกขงตงแต 3 ป ถง 10 ป กฎหมายเชคเลวของรฐเทนเนสซ ยงแนะนาวา กอนทจะรบเชคจากบคคลใด ๆ ใหตรวจสอบเครดตของผสงจายเชคจากหนงสอเครดต เพอเปนการปองกนและใหรอดพนจากหนสนอนเกดจากการรบเชคเลว กฎหมายกาหนดใหผ รบเชคมสทธนาเชคเขาเรยกเกบเงนไดภายใน 30 วน นบแตวนทสงจายเชค นอกจากมาตรการปองกน ยงมวธการเพอความปลอดภย มาใชกบกฎหมายเชคเลวของรฐเทนเนสซดวย นนคอ นบแตมการฟองคดเชคเลวหรอฉอโกง ศาลจะเปนผ เกบขอมลเกยวกบการกระทาผด นอกจากนกฎหมายยงใหอานาจผพพากษาทจะคาสงใหจาเลยทสงจายเชคไมมเงน “หยดการสงจายเชค ( Stop pay check ) ศาลแขวงแตละมลรฐ ในประเทศสหรฐอเมรกาจะมการพจารณาคดเชคเลวปละพนกวาคด ความเสยหายเกดจากเชคทางการคา ตงแต 500 – 1,000 ดอลลาห (court’s handle

DPU

108

thousands of bad check sales case and every year bad checks cost merchants hundreds of thousands of dollar) 23

ดงนน ในแตละมลรฐจงอาจกาหนดความผดอาญาแตกตางกน เชน ในมลรฐเทกซส ประชาชนในรฐมความคดแบบเสรนยม (เนนเรองการคามาก) โดยกาหนดความผด หากมการสง จายเชคเลว จะไมนาโทษจาคก แตจะนาโทษกกกนมาใช จะลงโทษกกขงในสถานกกกนทอยในชนบทไมเกน 2 ป หรอปรบไมเกน1,000 เหรยญดอลลาห หรอทงกกกนทงปรบ หรอกกกนตงแต 30 วน ถง 2 ป หรอปรบตงแต 1,000 เหรยญดอลลาห ทาผดครงทสองกกกนถง 10 ป แตถามการหลอกลวงวาเชคนนเปนเชคทไดรบความเชอถอ เปนเชคการคา เพอนาเชคมาแลกเปลยน ใหบคคลผ รบเชคหลงเชอใหเงน หรอทรพยสนไป เปนการกระทาผดฉอโกง มใชผดกฎหมายเชคเลว เนองจากผกระทามจตใจชวราย การลกขโมยเชคแลวปลอมลายมอชอผสงจาย แมวาจะเปนวธการทยงยาก แตพวกอาชญากรกยงใชวธการนอย สรปการกาหนดความผดเกยวกบการใชเชค สหรฐอเมรกามบทบญญตทางกฎหมายเกยวกบเชคเลว ( Bad Check Law ) โดยกาหนดใหการกระทาทเปนความผดตามกฎหมายน คอ การสงจายเชคแลวมเงนไมพอจาย หรอมเงนในบญชนอยกวาเชคทสงจาย การหามธนาคารจายเงนตามเชค การสงจายเชคโดยรอยกอนแลววาไมมเงน สงจายเชคทบญชปดแลว สวนการสงจายเชคโดยไมมบญชกระแสรายวน หรอการขโมยเชค หรอการปลอมแปลงเชค เปนความผดฐานฉอโกง การสงจายเชคลวงหนาไมเปนความผดตามกฎหมายเชคเลว หรอเปนความผดฐานฉอโกง การกาหนดโทษ สหรฐอเมรกา จะกาหนดโทษทางอาญาและยงกาหนดใหธนาคารเรยกเงนจากผสงจายเชคไมมเงนโดยจะกาหนดจากจานวนเงนตามเชค หรอตามความเสยหาย

23 www.badcheck collector.com 6 April 2002

DPU

109

โทษทางอาญา จะพจารณาจากจานวนเงนตามเชค โดยมโทษสงขนตามจานวนเงนในเชค ทงโทษจาคกและปรบ นอกจากนยงมมาตรการปองกนการรบเชคเลว ซงถอวาเปนจดเดนของกฎหมายเชคเลว คอ จะมการบนทกขอมลของบคคลทสงจายเชคแลวไมมเงน โดยประกาศในหนงสอพมพ หนงสอเครดตหรอการเงน เพอใหบคคลทวไปจะตรวจสอบจากหนงสอหรอประกาศนกอนตดสนใจรบเชคจากผสงจายหรอลกคา รวมถงการตงขอรงเกยจกบผสงจายเชคไมมเงนโดยไมยอมทาการคาขายหรอรบเชคจากผสงจายเชคทมประวตวาเคยสงจายเชคไมมเงน กฎหมายยงใหอานาจแกผพพากษาในการออกคาสงหามมใหผกระทาเปดบญชเงนฝากกระแสรายวน หรอมคาสงใหหยดการสงจาย นอกจากน ยงใหธนาคารมหนงสอเตอนไปยงผ เปดบญชเงนฝากโดยแจงจานวนเงน การใหกาหนดเวลาแกผทรงเชคทจะนาเชคไปขนเงนภายใน 30 วน นบแตวนทลงในเชค เมอเชคทสงจายออกไปเรยกเกบเงนไมได กฎหมายกาหนดใหผทรงเชคทเปนผ เสยหายมหนงสอเตอนไปยงผสงจาย โดยใหโอกาสแกผสงจายทจะทาใหมการจายเงนตามเชคภายในกาหนด แตการสงหนงสอจะตองเปนการสงทางไปรษณยลงทะเบยนตอบรบ จงจะเปนขอสนนษฐานวาผนนไดรบหนงสอเตอนแลว ครบกาหนด 10 วน ไมชาระหนใหถอวาเปนผกระทาผด การชาระหนตามเชคกอนศาลมคาพพากษา จะทาใหผสงจายเชคไมตองถกบนทกประวตการใชเชค อนจะทาใหผสงจายเชคถกปฏเสธจากพอคาหรอผ รบเชค

DPU

บทท 5

บทวเคราะหแนวทางในการพฒนาความรบผดเกยวกบเชค

ความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 เปนกฎหมายทผ เขยนเหนวามปญหา ผ เขยนจงมความสนใจศกษาถงปญหาของกฎหมายฉบบน วามาจากสาเหตใดและควรทบทวนกฎหมายฉบบนวา ควรยกเลกหรอคงไวโดยมการแกไขปรบปรงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534

ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 เปนกฎหมายฉบบทสามทรฐกาหนดใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา โดยกฎหมายฉบบแรกป พ.ศ. 2497 เรมนามาใชเพราะมความจาเปนทางเศรษฐกจทมการคามากขน ดวยการนาเชคมาชาระหนแทนเงนตราในระหวางประเทศมากขน เพอเปนการรองรบการทาธรกจและควบคมการใชเชค หลาย ๆ ประเทศไดออกมาตรการทางกฎหมายมาบงคบเพอใหเกดความเชอมนในการใชเชคชาระหนแทนเงนสด

ประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม พ.ศ. 2515 เปนกฎหมายฉบบทสองทออกเพอแกปญหาเรอง การควบคมตวผ ตองหาในชนพนกงานสอบสวน สวนมาตรการของการกาหนดความผดอาญาและโทษคงเปนไปตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 เปนกฎหมายฉบบทสามทแกไขการกาหนดความผดอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ตองเปนการชาระหนทมอยจรงกอนมการออกเชคและบงคบไดตามกฎหมาย แตยงคงหลกการเดมใหการสงจายเชคไมวาผสงจายจะมหรอไมมเจตนาหรอเจตนาทจรตในการออกเชคไมมเงนเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรการทางกฎหมายทใชในการควบคม มทงมาตรการทางอาญาโดยการลงโทษปรบ หรอจาคก และมาตรการทางแพงใหชดใชเงนตามเชค หลายประเทศมความคดวาหากนา

DPU

111

มาตรการลงโทษทางอาญา มาบงคบใชจะทาใหระบบเชคของประเทศนน ๆ นาเชอถอและเปนทนยม1 เมอเปรยบเทยบความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 กบความผดอาญาฐานฉอโกงของฝรงเศสทไทยนาแนวคดและหลกการมาบญญตไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค มความแตกตางกนหลายประการดวยกน เชน ความผดอาญาเกยวกบเชคของฝรงเศส มไดออกกฎหมายพเศษมาบงคบใช แตเปนความผดฐานฉอโกงตามประมวลกฎหมายอาญาฝรงเศส ไทยนามาเอาความผดอาญาเกยวกบเชคมาบญญตไวเปนกฎหมายพเศษ จงเปนลกษณะของการบญญตกฎหมายออกมาใชอยางแคบ ไมอาจนาไปใชกบความผดอนได ทาใหเปนการออกกฎหมายเพมเตมจากกฏหมายเดม พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค จะใชเฉพาะความผดอนเกดจากการทผสงจายเชคแลวไมมเงน โดยไมไดกาหนดความผดอนในพระราชบญญต แตความผดเกยวกบเชคของประเทศฝรงเศสจะบญญตเปนมาตราหนงในหลายมาตราในประมวลกฎหมายอาญาทใหการออกเชคโดยไมมเงนเปนผดอาญาฐานฉอโกง

การทฝรงเศสกาหนดใหผออกเชคจะเปนความผดอาญาฐานฉอโกง ตองเปนการออกเชคโดยมเจตนาทจรต จงจะเปนความผดฐานฉอโกง เปนการแกไขเพมเตมบทบญญตในประมวลกฎหมายอาญาโดยกาหนดออกเชคโดยมเจตนาทจรตเปนความผดอาญาฐานฉอโกง

นอกจากนในความผดฐานฉอโกงของประเทศฝรงเศสโดยการใชเชค ยงไมกาหนดใหเปนความผดอนยอมความไดเชนเดยวกบคดความผดอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคของไทยกาหนดใหเปนความผดอนยอมความได

ฝรงเศสจะมขนตอนกอนนาความผดเขาสกระบวนการยตธรรม โดยใหโอกาสผออกเชคจดการชาระเงนตามเชคใหเสรจสนภายในระยะเวลาทกาหนดในหนงสอทวงถามของผทรงเชค

1 กฤษณา ชยวเศษ. “การใหสทธและการบงคบชาระหนดวยเชค” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต

คณะนตศาสตรมหาวทยาลยรามคาแหง , ป 2543, หนา 133

DPU

112

แตตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 กาหนดใหผกระทาความผดตามมาตรา 3 นาเงนตามเชคไปชาระแกผทรงเชคหรอแกธนาคารเพอจายเงนตามเชคภายในสบหาวน นบแตวนทผทรงเชคไดบอกกลาวใหผออกเชคไดรบทราบวาธนาคารปฎเสธไมจายเงน ใหคดเปนอนเลกกน ตามมาตรา 5 วรรคสดทาย

ฝรงเศสกาหนดใหการออกเชคไมมเงนเปนความผดอาญาฐานฉอโกง แตยอมความไมได ทาใหผสงจายตองใชโอกาสทกฎหมายเปดใหกอนจะถกฟองเปนคดอาญาทจะตองถกบนทกประวตการกระทาความผดอนเกยวกบการใชเชค อนจะเกดผลเสยหายตอการคาและธรกจ เปนเหตใหมการชาระหนกอนจะถกฟองเปนคด แตไทยกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดตอสวนตวหรอความผดอนยอมความได ทาใหพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มาตรา 5 วรรคสดทาย และตามมาตรา 7 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ไมมผลบงคบในทางปฏบต ผออกเชครอยแลววาหากตอสคดในชนศาลแลว จะมเวลาในการหาเงนมาชาระหนแบบผอนชาระในคดแพง

ซงในทางปฏบตปจจบนศาลแขวงยอมใหมการผอนชาระหนในความผดทเปนคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค โดยเลอนการอานคาพพากษาออกไปในระหวางมการผอนชาระหน เนองจากเปนคดอาญาทยอมความกนไดกอนคดถงทสด เปนผลใหมคดเขาสศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา เปนจานวนมาก

การกาหนดความผดอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ใหเปนความผดอนยอมความ ทาให มาตรา 5 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ทกาหนดเวลาทใหผออกเชคจะตองชาระหนภายในกาหนดเวลา ไมมผลทางปฏบตเพราะเปนความผดตอสวนตวนน จะถอนฟองหรอยอมความในเวลาใดกอนคดถงทสด แตถาจาเลยคดคานใหศาลยกคารองขอถอนฟองนนเสย2 ในคดความผดตอสวนตว เมอไดถอนคารองทกขถอนฟอง หรอยอมความกนโดยถกตองตามกฎหมายทาใหสทธในการดาเนนคดอาญายอมระงบไป3

2 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 35 วรรคสอง และ มาตรา 39 (2) 3 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (2)

DPU

113

ตามแนวคดทางกฎหมายของฝรงเศสในความผดเกยวกบการใชเชค ตองการลงโทษกบผทจรต จงไดใชคาวา “ ผใดโดยเจตนาทจรต ....ฯลฯ 4 แตตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ใชคาวา “ ผใด “5 หมายความถง ผสงจายเชคทกคน ดงนน หากผสงจายเชคไมวาจะเปนผ มเจตนาสจรตหรอไมกตาม สงจายเชคออกไปแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ตอมาไดแกไขโดยพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 เพมเตมถอยคาเปน “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน 1..............เมอไดมการยนเชคเพอใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย ถาธนาคารปฏเสธไมใชเงนตามเชคนน ผออกเชคมความผดตองระวางโทษ...........” ในความเหนของผ เขยนเหนวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 ยงคงกาหนดใหผสงจายเชคไมวาจะมเจตนาทจรต หรอมเจตนาสจรต มความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 แตฝรงเศส ไมตองการลงโทษผออกเชคทสจรต จงกาหนดขอบเขตของความผดและโทษโดยจะกาหนดความผดและลงโทษเฉพาะผออกเชคทมเจตนาทจรตออกเชคในขณะทออกโดยรอยกอนแลววาเชคทออกไปจะเรยกเกบเงนไมได กฎหมายของฝรงเศสจงบญญตวา ผใดโดยเจตนาทจรต โดยกนผอออกเชคทสจรตแลวไมมเงนไมตองรบโทษ แตมมาตรการเพอความปลอดภยหรอมาตรการทางการคามาลงโทษแทน

จากการทไทย ไมไดกาหนดขอบเขตความผดและโทษสาหรบผกระทาความผดตามกฎหมายฉบบน ทาใหกฎหมายฉบบนกาหนดใหผออกเชคไมวาจะมเจตนาทจรตหรอไมกตามเปนความผดอาญา ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 จนถง พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 มผลทาให ผสงจายเชคทเปนพอคานกธรกจและไมใชพอคานกธรกจ กระทาความผดตอกฎหมายนเปนจานวนมาก เพราะกฎหมายมไดคานงถง ผสงจายเชคทสจรตไมควรตองรบผดตามกฎหมาย อนขดตอหลกปฏบต

4 กฎหมาย ฉบบลงวนท 30 ตลาคม ค.ศ. 1935 แกไขโดยกฎหมายลงวนท 11 กมภาพนธ ค.ศ.1951

มาตรา 66 บญญตวา “ผใดโดยเจตนาทจรต” กฤษณา ชยวเศษ, เรองเดยวกน, หนา 135 5 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มาตรา 3 ผใด . (1).........

DPU

114

ประเพณทางการคาทใชเชคชาระหนเกดจากความสมครใจของคสญญา หากผดสญญาตองไปฟองรองบงคบทางแพงเทานน

พอคาหรอผ ทาการคาและธรกจตองการใหการคาธรกจระหวางพอคาดวยกนมความนาเชอถอ การชาระหนทตรงตามกาหนดเวลาในสญญา โดยเอาการชาระหนเปนสาคญ ดงนน เมอรฐจะกาหนดความผดอาญา จงตองพจารณาวาควรจะลงโทษทางอาญากบบคคลทเกยวของกบเชค เชน การกาหนดความผดอาญาเฉพาะผสงจายเชคทไมสจรตหรอทจรต สวนผออกเชคทสจรตจะถกกนออกจากกระบวนการทางอาญา ฝรงเศสกาหนดใหผออกเชคโดยมเจตนาทจรตเพอไมใหมการใชเงนตามเชคเปนความผดอาญา

แตบทบญญตใน มาตรา 3 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 และมาตรา 4 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 กาหนดความผดอาญากบผออกเชคแลวไมมเงน โดยไมตองการเจตนาทจรตของผออกเชค ยกเวน ในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอาญาอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ในมาตรา 3 “ผใด..... (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคโดยเจตนาทจรต “ และพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 “ผใดออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน ..............(5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคนนโดยเจตนาทจรต............”

พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 กาหนดความผดอาญากบผออกเชคแลวไมมเงน โดยไมตองการเจตนาของผออกเชความเจตนาทจรตหรอไม มเพยงการกระทาของผออกเชคแลวไมมเงน ยกเวนการหามธนาคารมใหใชเงนตามเชคเทานนทตองการเจตนาทจรตของผออกเชค

ดงนน การออกเชคแลวมคาสงธนาคารมใหใชเงนตามเชคโดยไมมเจตนาทจรต ทาใหการกระทาของผออกเชคไมเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค แตฝรงเศสจะกาหนดความผดอาญากบผออกเชคโดยมเจตนาทจรตเพอไมใชเงนตามเชคโดยตองใหมการนาเชคเขาเรยกเกบกบธนาคาร

DPU

115

หากแกไขกฎหมายโดยกาหนดความผดอาญา เฉพาะผสงจายเชคทไมสจรต จะทาใหกน ผสงจายเชคสจรตออกไป โดยใหรบผดทางแพงและมาตรการทางปกครอง คอ ดวยการลงโทษไมใหบคคลดงกลาวใชเชค การลงประกาศในหนงสอทางการเงนเพอใหพอคานกธรกจทราบวา บคคลดงกลาวเคยสงจายเชคแลวไมมเงน เพอใหผ ทเปนพอคานกธรกจไมรบเชคจากบคคลดงกลาว ทาใหบคคลทสงจายเชคไมมเงนขาดความเชอถอทางการเงนและชอเสยงทางการคา อนจะเปนผลเสยหายในทางการคาของบคคลนนเอง การพจารณาวา การสงจายหรอออกเชคอยางไร จงจะเปนการกระทาโดยทจรตและไมทจรต คาวา “โดยทจรต “ หมายความวา เพอแสวงหาประโยชนอนมควรชอบดวยกฎหมายสาหรบตนเองหรอผ อน “ อนเปนความหมายตามมาตรา 1(1) ประมวลกฎหมายอาญา เชนนการสงจายหรอออกเชค โดยผสงจายรอยกอนแลววาในขณะทออกเชคนน เชคทออกไปจะเรยกเกบเงนไมไดอยางแนนอน แตตองการใหไดมาซงทรพยสนจากบคคลอนโดยการใชเชคเปนเครองมอกระทาดวยวธการใดเพอใหผ รบเชคหลงเชอวา เชคทออกไปมเงนในบญชพอจาย เชน การออกเชคในขณะทออกเงนในบญชกระแสรายวนไมเคยมการเคลอนไหวและมจานวนเงนในบญชนอยกวาทจานวนเงนตามเชค หามธนาคารมใหใชเงนตามเชค ออกเชคขณะทบญชปดแลว ออกเชคโดยลงลายมอชอไมตรงกบตวอยางทใหไวกบธนาคาร ออกเชคโดยใชเชคของผ อนแลวลงชอผ อนเปนผสงจายเชค

ศาลฎกาเคยมคาพพากษาวาผออกเชคมเจตนาทจรต เชน ออกเชคโดยไมประทบตราตามทตกลงไวกบธนาคาร ธนาคารจงไมยอมจายเงนตามเชค (คาพพากษาศาลฎกาท 263/2504)

เชคของจาเลยจะตองลงชอผสงจาย 2 คน แตจาเลยท 2 ลงชอสงจายเพยงคนเดยวโดยเซนชอทงชอและนามสกล ไมตรงกบตวอยางทใหไวแกธนาคาร ซงมแต” ชอ” เทานน เปนเหตใหธนาคารปฏเสธการจายเงน (คาพพากษาศาลฎกาท 796/2525)

จาเลยใชเชคของ ส. และลงชอ ส. เปนผสงจายเชคนน แลวมอบใหผ เสยหายเพอชาระหนทาใหผ เสยหายหลงผดวาจาเลยเปน ส. ผ มอานาจสงจายเงน แลวผ เสยหายไปรบเงนไมไดเพราะธนาคารปฏเสธการจายเงนเชนน (คาพพากษาศาลฎกาท 1983/2514)

DPU

116

คาวา “โดยสจรต” หมายความวา การใชสทธในการชาระหนบคคลทกคนตองกระทาการโดยสจรต เปนความหมายตามมาตรา 5 และ มาตรา 6 ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงนน การชาระหนดวยเชคแทนเงนตราของผออกเชค จะตองเปนการชาระหนใหเปนไปตามสญญาทกอใหเกดหน เชน ออกเชคเพอชาระหนคาสนคา แตยงไมไดรบสนคาครบถวน ขณะออกเชคมเงนในบญชพอจายแตผทรงเชคนาเชคไปขนเงนหลงวนทสงจาย การกระทาของจาเลยยงไมเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค มแนวคาวนจฉยในคาพพากษาของศาลฎกา เชน การทผออกเชคหามมใหธนาคารใชเงนตามเชคโดยสจรต เพราะมลหนตามเชคนนไดมการชาระเงนใหแลวกด หรอเชคนนไมถกตองตามมลหนทมตอกนกด (คาพพากษาศาลฎกาท 389-390/2505)

จาเลยออกเชคพพาทเพราะถกขมข วนรงขนจาเลยไดไปแจงอายดตอธนาคารมใหจายเงนตามเชค เปนการแสดงใหเหนวาจาเลยออกเชคไปโดยไมมเจตนาทจะใหนาเชคไปเรยกเกบเงน (คาพพากษาศาลฎกาท 2498/2534)

จาเลยมคาสงหามใหธนาคารมใหจายเงนตามเชค โดยเขาใจวามสทธหกกลบลบหน เนองจากโจทกมสวนเขาไปรบรกบหางหนสวนจากด ท. ทจะตองชดใชใหแกจาเลย (คาพพากษาศาลฎกา ท 5983/2539) จาเลยสงจายเชคเพอชาระหนคาสนคาทคางชาระโจทกรวมกบสนคาใหมทจาเลยสงซอจากโจทกรวม เมอโจทกรวมยงสงสนคาใหจาเลยไมครบถวน แตนาเชคดงกลาวไปขนเงน แมธนาคารตามเชคปฏเสธการจายเงน อางวาบญชปดแลว (คาพพากษาศาลฎกาท 111/2532)

ในวนทสงจายเงนตามเชค จาเลยมเงนในบญชพอทจะจายเงนตามเชคนน ถาหากโจทกนาเชคไปขนเงนในวนนนกจะไดรบเงนตามเชค แตโจทกกลบนาเชคไปขนเงนหลงวนทสงจายเงนตามเชคจงขนเงนไมได เพราะเงนในบญชไมพอจาย (คาพพากษาศาลฎกาท 1875/2527) การใชเชคของคนในฝรงเศส มจดประสงคเพอใชชาระหนกนจรงอนเปนผลจากการพฒนาการของเชคในฝรงเศส แตไทยไมมการพฒนาการของเชคมากอน แตเปนการรบเอา

DPU

117

วฒนธรรมประเพณทางการคาของชาวตางประเทศ ทเขามาทาการคากบไทย โดยมธนาคารพาณชยของตางประเทศนาเขามาแลวนาออกใช แตเปนทรจกกนเฉพาะพอคานกธรกจทมชอเสยงในเมองหลวงเทานน ไทยยอมรบใหเชคเปนตราสารการเงนทใชชาระหนแทนเงนตราได และไดใชมาเปนเวลานานแตขาดความรความเขาใจในความสาคญและประโยชนของการใชเชค ทาใหไมมการพฒนาการของเชค เชน การสรางความเขาใจในประเพณทางการคาเพอทาใหเหนคณคาของเชคทาใหมมาตรฐานไดรบความนาเชอถอ เปนตน มการนาเชคไปใชอยางผดเจตนารมณ เปนผลทาใหเกดความลมเหลวในการใชเชคในไทย เพราะมการนาเชคไปใชในการคาประกนหน หรอการเครดตอยางอน โดยไมมลกษณะตองการใหนาเชคเขาเรยกเกบเงนกบธนาคาร6

การออกเชคลวงหนาของฝรงเศส ไมเปนความผดอาญา ดวยเหตทวาขณะทออกเชคยงไมรวาเมอถงวนทลงในเชคจะมเงนหรอไม ทงมจดประสงคเพอใหเครดตทางการคา แตไทย ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มาตรา 3 บญญตวา “ ผใด (1) ออกเชคโดยเจตนาทจะไมใหมการใชเงนตามเชคนน (2) ออกเชคโดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนจะพงใหใชเงนได (3) ใหการสงจายเชคลวงหนาเปนความผด เมอเชคทสงจายแลวไมมเงน..............

แตเดม ตามรางของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 มาตรา 3 ใชถอยคาวา “ ผใดโดยเจตนาทจรตออกเชค โดยในขณะทออกไมมเงนอยในบญชอนพงจายไดกด ออกเชคจายเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญช อนพงจายไดในขณะทออกเชค...........” จากรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคไมไดกาหนดใหการสงจายเชคลวงหนาเปนความผด แตเมอคณะรฐมนตรไดประชมปรกษาเมอวนท 2 สงหาคม 2497 มมตของคณะรฐมนตรใหลงโทษรวมถงการออกเชคลวงหนา (post-date cheque ) ทไมมเงนเมอถงกาหนดดวย7

6 กฤษณา ชยวเศษ. เรองเดยวกน, หนา 136 7 หนงสอของเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหาร ลงวนท 5 สงหาคม 2497 ถงเลขาธการ

คณะกรรมการกฤษฎกา,กรงเทพมหานคร,สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

DPU

118

ผลจากการกาหนดใหการสงจายเชคลวงหนาเปนความผด ทาใหระบบการคาซงจะมเครดตใหกนอยกอนแลวดวยการใชเชคสงจายแกเจาหนไวลวงหนา เพออานวยความสะดวกรวดเรวและไดรบประโยชนในการคาโดยทพอคาจะผลตสนคาและขายสนคามากขน ขณะเดยวกนพอคาทออกเชคลวงหนาใหแกพอคาทขายสนคา ไมตองชาระเงนสดในวนซอขายสนคา ทาใหสามารถบรหารเงนในบญชในการใชจายไดมากกวาเงนทมอยในบญช เมอเปนความตกลงระหวางพอคาดวยกนทาใหพอคาทขายสนคายอมรบเชคไวเพอรอเรยกเกบเงนภายหลงโดยนาเชคเขาบญช เมอเชคไมมเงนพอคาผซอสนคาซงเปนผสงจายเชคแตเดมตองรบผดทางแพงเพราะผดสญญาไมควรตองรบผดทางอาญา ทาใหมพอคานกธรกจจานวนมากกระทาผดตามกฎหมายน การทไทยกาหนดใหความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เปนความผดตอสวนตวเพอใหมการรองทกขภายในกาหนดเวลาของกฎหมาย หรอผ เสยหายฟองคดเอง เชคจงจะเขาสกระบวนการยตธรรม

ไทยนาหลกการในความผดเกยวกบเชคในฝรงเศสมาใช แมวาฝรงเศสใชระบบกฎหมายลายลกษณอกษร แตฝรงเศสมแนวคดวารฐเทานนเปนผ เสยหายเพราะรฐตองเขาคมครองคนในรฐ ทาใหผ เสยหายในฝรงเศสไมมอานาจฟองคดอาญา การเรมคดจงไมตองใหผ เสยหายมาแจงความรองทกข เพราะไมใชความผดตอสวนตว

ตามประวตศาสตรของไทยเกยวกบระบบกฎหมาย ไมเปนทแนชดวาไทยใชระบบกฎหมายแบบลายลกษณอกษร หรอแบบจารตประเพณ เพราะระบบกฎหมายทงสองมความแตกตางกนในแงของการพฒนาการของกฎหมาย กฎหมายในระบบลายลกษณอกษรกาหนดใหความผดทกประเภทเปนความผดทรฐเทานนเปนผ เสยหาย เพราะมแนวคดวารฐตองเขาไปรกษาความสงบเรยบรอยในสงคม ในระบบ กฎหมายแบบลายลกษณอกษรทาใหประชาชนไมมอานาจฟอง ซงแตกตางไปจากระบบกฎหมายแบบจารตประเพณทยอมใหประชาชนเปนผ เสยหายและมอานาจฟองคดอาญาได

ขณะนนไทยไมไดอยในระบบกฎหมายใด แตดวยเหตจากความไมพอใจในระบบตลาการของไทยในขณะนน ทใชระบบไตสวนดวยการทรมาน การพสจนดวยการลยไฟ ดานา เปนตน

DPU

119

ทาใหคนตางชาตทเขามาทาการคาในไทย อางสทธนอกอาณาเขตเพอใหศาลในสญชาตของคนตางชาตพจารณาพพากษาคด ทาใหไทยตองสญเสยอานาจอธปไตย อานาจตลาการ ทาใหตองมการบญญตกฎหมายเพอยกเลกสทธสภาพนอกอาณาเขต

ขณะเดยวกนไทยไดนาหลกการของระบบกฎหมายจารตประเพณ ทถอวาประชาชนทกคนเปนผ เสยหายมอานาจฟองรองคดอาญาได โดยไทยมกฎหมายกาหนดใหผ เสยหายมอานาจฟองคดอาญาไดเกอบทกคด ยกเวนบางคดทถอวารฐเทานนเปนผ เสยหาย เชน ความผดเกยวกบการจราจร เปนตน แตโดยหลกทวไปแลว กฎหมายของไทยใหอานาจแกผ เสยหายในการรองทกขกลาวโทษหรอฟองรองกบผกระทาได ทงในความผดอาญาแผนดนหรอความผดยอมความไมไดและในความผดอนยอมความได เชน ในความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคได กาหนดใหเปนความผดอนยอมความได ผ เสยหายมอานาจรองทกขเพอใหรฐดาเนนคดแทน หรอจะดาเนนคดดวยตนเองกได

การกาหนดใหผ เสยหายมอานาจฟองคดดวยตนเอง หรอจะรองทกขใหรฐดาเนนคดแทนในความผดอนยอมความได มผลทาใหมการฟองรองคดอาญาในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคเปนจานวนมาก ขณะเดยวกนคดทฟองรองไปแลวมการคางพจารณาอยในศาลเปนเวลานาน ทงในศาลชนตน ศาลอทธรณ ศาลฎกา เพราะกฎหมาย กาหนดใหเปนความผดตอสวนตว โดยคดอาญาสามารถเลกกนไดกอนศาลมคาพพากษาถงทสด

มนกกฎหมายหลายทานใหความเหนวา ถาตองการใหคงความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคไว ควรกาหนดใหความผดประเภทนเปนความผดยอมความไมได เพราะจะทาใหคนทตองการใชเชคเกดความกลว หากนาเชคไปใชอยางผดวตถประสงคทางการคา เพอเปนการเอาเปรยบพอคานกธรกจทสจรต รบเชคแลวไมมเงน

ผ เขยน เหนวานาจะคงหลกการทกาหนดใหความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ เปนความผดอาญาอนยอมความไดเชนเดม เพราะการกาหนดให

DPU

120

เปนความผดอาญาแผนดนไมนาจะเปนมาตรการลดจานวนคดอาญาเชคเขาสกระบวนการยตธรรม ทงเปนการคมครองไมใหมการละเมดตอกฎหมายเกยวกบเชค

จากสถตผกระทาผดและการแกไขปรบปรงตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ ทผานมา แสดงถงความลมเหลวของกฎหมายทกาหนดความผดอาญาไมเหมาะสม 1. เปรยบเทยบการกาหนดความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชคตงแตตนถงปจจบน (1) เจตนารมณของกฎหมาย

การออกกฎหมายทกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชคมเจตนารมณตางกน โดยดจากเจตนารมณของกฎหมายทงสองฉบบเปลยนไป พระราชบญญตเชคฉบบเกา เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เพอความเจรญทางการคาและธรกจ เพอสนบสนนใหมการใชเชคอยางแพรหลาย เพอเอาโทษกบผคดทจรตใชเชคโดยไมมเงน9

พระราชบญญตเชคฉบบใหม มเจตนารมณแกไขบทบญญตทมอยไมเหมาะสมหลายประการ สมควรปรบปรงใหมบทบญญตชดแจงวาการออกเชคทจะเปนความผดตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมตองเปนการออกเชคเพอใหมผลผกพนและบงคบชาระหนไดตามกฎหมายเทานน ใหคดเกยวกบเชคอยในอานาจศาลแขวง ปรบปรงการขอปลอยตวชวคราวจะไมมหลกประกนกได รวมใหฟองคดแพงตามเชคมจานวนเงนไมเกนอานาจพจารณาพพากษาของผพพากษานายเดยวฟองรวมไปกบคดอาญาได10

ความสาคญทใหมการแกไขกฎหมายเพอตองการใหคดรวดเรวขน11 แสดงใหเหนวาการกาหนดความผดอาญาไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคม จงเหนได

9 หมายเหต ทายพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 10 หมายเหตทายพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 11 พลประสทธ ฤทธรกษา. “กฎหมายวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค 34” กรงเทพมหานคร:

บรษท สานกพมพวญญชน จากด, 2534, หนา 46

DPU

121

วาแตเดมเพอเปนการสนบสนนใหประชาชนนยมใชเชคแทนการชาระหนดวยเงนสด เปนการกาหนดความผดอาญาใหชดเจนยงขน

(2) การกาหนดความผดอาญา

การกาหนดการกระทาทเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค หมายถง การทกฎหมายบญญตวาผใดกตามทออกเชคโดยมพฤตการณอยางใดอยางหนง อนจะไมใหมการใชเงนตามเชคนน12 เชคฉบบเกา มาตรา 3 กาหนดตวผกระทาผดไววา “ ผใด (1) ออกเชคโดยเจตนาไมใหมการใชเงนตามเชค (2) ออกเชคไมมเงนอยในบญชพอจาย (3) ออกเชคใหใชเงนมจานวนสงกวาเงนทอยในบญช (4) ถอนเงนทงหมดหรอบางสวนออกจากบญชทาใหเงนทเหลอไมพอใชเงนตามเชค (5) หามธนาคารใชเงนตามเชค ถาธนาคารปฏเสธการจายเงนตามเชคมความผด.........”

ตอมาเมอแกไขกฎหมายแลว มพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 ยกเลกพระราชบญญตเชคฉบบเกา กาหนดความผดไวทมาตรา 4 วา “ผใดออกเชคเพอ ชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมายโดยมลกษณะหรอมการกระทาอยางใดอยางหนงดงตอไปน (1) เจตนาทจะไมใหมการใชเงนตามเชคนน (2) ในขณะทออกเชคนนไมมเงนอยในบญชอนจะพงใหใชเงนได (3) ใหใชเงนมจานวนสงกวาจานวนเงนทมอยในบญชอนจะพงใหใชเงนไดในขณะทออกเชคนน (4) ถอนเงนทงหมดหรอแตบางสวนออกจากบญชอนจะพงใหใชเงนตามเชคจน จานวนเงนเหลอไมเพยงพอทจะใชเงนตามเชคนนได (5) หามธนาคารมใหใชเงนตามเชคนนโดยเจตนาทจรตเมอไดมการยนเชคเพอใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย ถาธนาคารปฏเสธไมใชเงนตามเชคนน ผออกเชคมความผดตองระวางโทษ......

ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกากาหนดตวผกระทาความผดอาญาไว คอ ผสงจายเชคเทานน ดงจะเหนไดจาก คาวา “ผใดออกเชค” ดงนน ผสงจายเชคออกไปไมวาจะมหนตอกนกอนหรอหลงสงจาย ไมวาจะเปนหนฟองรองบงคบคดไดหรอไม เปนความผดอาญา

12 พลประสทธ ฤทธรกษา. เรองเดยวกน, หนา 33

DPU

122

พระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 4 กาหนดบคคลทจะเปนผกระทาผดอาญาเฉพาะผสงจายเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย

คาวา เพอชาระหนทมอยจรง หมายความถงหนทมอยกอนสงจายเชค นอกจากจะเปนหนทเกดขนกอนสงจายเชคแลว จะตองปรากฏวาดวยวาหนนนจะตองเปนหนทชอบดวยกฎหมาย ดวยใจสมครมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ13 ทงไมเปนการพนวสย มวตถประสงคตองหามชดแจงโดยกฎหมาย หรอขดตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน14 หรอมไดทาใหถกตองตามแบบทกฎหมายกาหนดไว15

ดงนน การสงจายเชคจะเปนความผดตอเมอผออกเชคกบผ รบเชคมหนตอกนกอนออกเชคความสาคญจงอยทจะตองมหนตอกน หน ไมปรากฏความหมายหรอนยามโดยตรงในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยฉบบปจจบน แตจะปรากฏความหมายหรอคานยามในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ฉบบแรกวา หนเปนความผกพนในกฎหมายระหวางบคคลสองฝาย ฝายหนงเรยกวา เจาหน อกฝายหนงเรยกวา ลกหน ซงฝายลกหนหรอเจาหน อาจเปนบคคลคนเดยวหรอหลายคนรวมกนได เจาหนมความชอบธรรมทจะบงคบใหลกหนชาระหนได

ความผกพนในกฎหมาย หมายความวา กฎหมายรบรองใหบงคบได เชน หนตามสญญาซอขาย เชาทรพย สวนหนทไมผกพนในกฎหมายแตผกพนตามศลธรรมไมใชหน ความชอบธรรมทเจาหนจะบงคบลกหนใหชาระหนแกตน หมายถงการบงคบชาระหน แกลกหนโดยอาศยอานาจศาลตามกฎหมายเทานน สวนวตถแหงหนหมายถงขอกาหนดใหลกหน ตองปฏบตชาระหนนนเอง16

น มบอเกดอนผกพนกนตามกฎหมายได 2 ทาง คอ

13 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 149 14 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 150 15 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 151 16 วาร นาสกล. “คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยหน”. พมพครงท 3 ,

กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยรามคาแหง,2539, หนา 183-189

DPU

123

1.เกดโดยนตกรรมสญญา คอ หนเกดจากความตกลงผกพนกนดวยใจสมครมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธในทางนตกรรมสญญา ไดแกเอกเทศสญญาในบรรพ 6 เชน สญญาซอขาย แลกเปลยน ให ฯลฯ 2. เกดโดยนตเหต คอ หนเกดโดยกฎหมายกาหนดใหตองมหนาทตองผกพนโดยมไดตงใจทจะผกพนตอกน ไดแก หนตามมลละเมด หนตามมลจดการงานนอกสง หนตามลาภมควรได และหนทเกดขนโดยกฎหมายกาหนด เชน หนคาภาษอากร คาธรรมเนยม ฯลฯ ไมวาหนจะเกดจากนตกรรมสญญาหรอจากนตเหต หรอหนเกดจากกฎหมายกาหนด หนทเกดขนแลว ตองมการสนสดลงเปนธรรมดา ซงหมายถงสนสดความผกพนระหวางบคคล หนจะระงบหรอสนสดลงเกดจาก 1. การชาระหน 2. การปลดหน 3. การหกกลบลบหน 4.การแปลงหน 5. หนเกลอนกลน การพจารณาวาเชคทออกไมมเงนจะเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคหรอไมนน ตองพจารณาวาหนทเจาหนอางวาไดเกดขนนน มความผกพนตามกฎหมายหรอกฎหมายรบรองใหหรอไม หรอขดตอกฎหมายตอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนด ดงนน หากเปนหนทเกดขนดวยเหตอน ๆ นอกจากเหตตามนตกรรมสญญา หรอตามนตเหต หรอตามทกฎหมายกาหนดแลว ผออกเชคแลวไมมเงนไมมความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค โดยไมตองไปพจารณาวาหนดงกลาวบงคบไดตามกฎหมายหรอไม การบงคบใหผจะเขาทานตกรรม ตองทาหลกฐานเปนหนงสอจะใชเฉพาะกบหนบางประเภทเทานนไมรวมถงหนทกประเภท ดงนน จงทาใหหนบางประเภทไมอาจนามาฟองเปนคดอาญาได เชน การก ยมเงนเกนกวา 50 บาท ตองทาหลกฐานเปนหนงสอ ปจจบนเงนจานวน 50 บาท มจานวนเลกนอย เพราะความเจรญกาวหนาของโลกไรพรมแดน ทาใหไมมใครมาขอก เงนจานวน 50 บาท เพราะหนบางประเภทกฎหมายตองการใหทาเปนหนงสอหลกฐาน หรอตองทานตกรรมตามแบบทกฎหมายกาหนด ทงนเพอประโยชนในการใชเปนหลกฐาน และเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมจากการทาสญญา เชน การทาสญญาซอ ขาย ก ยม ฯล ฯ

DPU

124

นอกจากนการออกเชคแลกเงนสด ขายลดเชค การยมเงนแลวออกเชคใหไว ออกเชคชาระหนการพนน ออกเชคไมลงวนท ออกเชคเพอชาระหนเงนยมแตไมมหลกฐานการก ยมเงนเกนกวา 50 บาท ไมเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534

การออกเชคแลวยมเงนไมเปนความผด เชน จาเลยมาขอยมเงนผ เสยหาย โดยจาเลยออกเชคทงสองฉบบใหผ เสยหาย แลวผ เสยหายจงเอาเงนเทากบจานวนเงนตามเชคนนทงสองฉบบมอบใหจาเลย แสดงวากอนจาเลยออกเชคใหผ เสยหายนน จาเลยกบผ เสยหายมไดมหนตอกน การออกเชคจงมไดเปนการออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงตาม(คาพพากษาศาลฎกาท 2834/2535)

ตามคาพพากษาดงกลาว ผ เขยนเหนวา ไมมขอเทจจรงเกยวกบการก ยมเงนมหลกฐานเปนหนงสอหรอไม ซงเปนลกษณะของการนาเชคไปแลกเงนสด การกระทาผดและการฟองคดเปนไปตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 มาตรา 3 แตเดมศาลฎกาเคยตดสนวาเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 มาตรา 3 แตเมอมพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ใหการออกเชคตองเปนการชาระหนทมอยจรง จงเปนการทกฎหมายใหมเปนคณแกจาเลย

นอกจากน การออกเชคตองพจารณาวา เปนการออกเชคเพอเปนการชาระหน หรอเปนการประกนหน เพราะผลของคดยอมแตกตางกน การออกเชคทจะเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ตองดจากเจตนาของผออกเชควาออกเชคเพอชาระหน หรอเพอเปนประกนหน

การออกเชคทจะเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคจะตองเปนการออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฏหมาย ฉะนนถาเปนเชคทสงจายโดยมมลหนทชอบดวยกฎหมายและบงคบได ผออกเชคตองรบผดชดใชเงนตามเชคและเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 4 ถาเปนการออกเชคเพอประกนหนไมเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

DPU

125

อยางไรจะเปนการออกเชคเพอชาระหนนน จะตองมหนเดมทตองรบผดกอนออกเชค เชน นาย จ.ยงไมไดชาระหนใหนาย ค. ตอมาไดตกลงทาสญญาก เปนหลกฐาน จงเปนหนทนาย ค.สามารถบงคบชาระหนดงกลาวไดตามกฎหมาย เมอนาย จ. ออกเชคมอบใหนาย ค. เพอเปนการชาระหน ถอวาเปนการออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย

การออกเชคเพอชาระหนตองเปนหนทมอยจรงอยกอนและบงคบไดตามกฎหมาย ถาไมมมลหนตอกนกอนออกเชคไมมความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ เชน โจทกจาเลยตกลงจะซอขายทดนกนในราคา 22,000,000 บาท จาเลยวางเงนมดจาใหโจทกจานวน 1,000,000 บาท โดยจายเปนเชคยงตกลงกนไดวา โจทกจะเปนผ เสนอขายทดนตามสญญาใหแกกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในนามของโจทกแทนจาเลย และหากจาเลยปฏบตครบถวนตามสญญา โจทกจะจายคานายหนาใหแกจาเลย 1,100,000 บาท ทนท ตามสญญาระหวางโจทกจาเลย แสดงใหเหนวาเจตนาของคกรณไมใชเรองซอขายทดนกนจรง ๆ เปนเรองทคกรณตกลงจะนาทดนไปขายใหกระทรวงเกษตรฯ โดยจาเลยมภาระผกพนตองดาเนนการวงเตนขายทดนดงกลาว การทสญญาระบวาถาผจะซอไมชาระราคาทดนใหครบถวนภายในกาหนดใหถอวาผดสญญา และผจะขายรบเงนมดจาไดนน ตองถอวาเปนขอความทอาพรางหาใชเจตนาอนแทจรงของคสญญาไม การทจาเลยจายเงนคามดจาเปนเชคลงวนทเดยวกนกบวนครบกาหนดในสญญากเพอใหสมกบเรองทอาพรางวามการวางเงนมดจาตามทระบไวในสญญาจะซอจะขาย เพอผกมดจาเลยไมใหดาเนนการขายทดนของบคคลอนใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ ดงนน การทจาเลยออกเชคพพาทมอบใหโจทก ตองถอวาเชคฉบบนนหามมลหนตอกนไม (คาพพากษาศาลฎกาท 1160/2534) การออกเชคเพอชาระหนโดยหนนนตองเปนหนทมอยจรงอยกอนแลวและบงคบไดตามกฎหมาย เปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ฯ เชน จาเลยออกเชคชาระหนคาเชาซอ ในขณะทออกเชคและในขณะทธนาคารตามเชคปฏเสธการจายเงน จาเลยยงคงมหนาทตองชาระคาเชาซอตามสญญา เชคทออกจงมมลหนทมผล

DPU

126

ผกพนกนตามกฎหมาย แมตอมาโจทกจะบอกเลกสญญาเชาซออนจะมผลใหจาเลยไมตองชาระคาเชาซอทคางใหแกโจทกอกตอไป กหาทาใหความผดอาญาทเกดขนสาเรจแลวระงบไปไม

จาเลยออกเชคพพาทใหแกโจทกเพอยนยนวาจาเลยรกใครโจทก จาเลยจะสมรสกบโจทก เปนการใหเงนตามเชคแกโจทกโดยมมลหนบงคบกนได การออกเชคเชคพพาทของจาเลยในลกษณะเชนนไมเปนการขดขวางตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน เมอธนาคารปฏเสธการจายเงนตามเชคพพาท โจทกเปนผทรงเชคพพาทจงเปนผ เสยหาย (คาพพากษาศาลฎกาท 3814/2533)

จาเลยเปนหนเดมทตองรบผดตามเชค ตอมาไดทาสญญากกนแทน จาเลยมไดรบเงนทเปนหนโจทกแตจาเลยเปนหนโจทกอยกอนแลวตามจานวนทระบในสญญาก ถอวาจาเลยเปนหนโจทกและโจทกสามารถบงคบใหชาระหนดงกลาวไดตามกฎหมาย เมอวนททาสญญาก เงนจาเลยไดสงจายเชคพพาทจานวน 1,200,000.-บาท ลงวนท 20 มกราคม 2534 เปนวนทตรงกบวนทครบกาหนดชาระเงนตามสญญาก เงนแลวมอบใหโจทกเพอเปนการชาระหน การสงจายเชคดงกลาวถอวาเปนการออกเชคเพอชาระหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย (คาพพากษาศาลฎกาท 7545/2538)

การออกเชคเพอเปนประกนหน ไมเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนการออกเชคโดยไมมเจตนาเพอชาระหน แตมเจตนาออกเชคเพอใหยดถอไวเปนประกน มไดประสงคจะออกเชคใหเปนการชาระหน หรอมขอตกลงไมใหนาเชคไปขนเงน หรอระหวางผทรงเชคกบผออกเชคไมมมลหนตามเชคตอกน หรอออกเชคเพอเปนประกนราคาสนคา ซงมไดออกเชคเพอชาระหน แตออกเชคเพอเปนประกนหน จาเลยจงไมมความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ เชน จาเลยซอเชอสนคาและออกเชคใหยดถอไวเปนประกน โดยตกลงวาจะตองนาเชคมาแลกเงนจากจาเลยเสยกอน ถาผ เสยหายนาเชคไปขนเงนโดยมไดนามาแลกเงนกอน แมธนาคารปฏเสธการจายเงน กเปนการกลาวอางเอากบเชคนนโดยตนยงไมมอานาจจะทาได (คาพพากษาศาลฎกาท 1075/2511)

DPU

127

จาเลยออกเชคใหทนายความเพอประกนคาจางวาความ มไดประสงคจะออกเชคใหเปนการชาระหน การททนายความสลกหลงเชคนนใหโจทก จงหามผลผกพนจาเลยแตอยางใดไม (คาพพากษาศาลฎกาท 1177/2517

จาเลยออกเชคพพาทใหแกโจทกเพอเปนประกนการจาหนายหางพวงรถเทรลเลอรและคาดอกเบย หากจาเลยจาหนายทรพยสนดงกลาวไดจะนาเงนมาแลกเชคพพาทนนคน ดงน จาเลยมไดประสงคจะออกเชคพพาทใหเปนการชาระหน แตเปนการออกเพอใหยดถอไวเปนประกนหน (คาพพากษาศาลฎกาท 964/2534) คาพพากษาของศาลฎกาขางตน อาจสรปไดวา การออกเชคเพอชาระหนคอการออกเชคโดยมเจตนาชาระหนทมอยจรงกอนทจะออกเชคนน และหนทออกเชคตองบงคบไดตามกฎหมายกลาวคอ ตองเปนหนทเกดจากนตกรรมสญญา หรอหนทเกดจากการนตเหต หรอหนทกฎหมายกาหนดไว ทงนจะตองเปนหนไมขดตอศลธรรมและความสงบเรยบรอย

ถาเปนการออกเชคเพอเปนประกน อาจจะมหนตอกนกอนทจะออกเชคและเปนหนทบงคบไดตามกฎหมายกตาม แตถาคสญญามเจตนาสงจายเพอใหยดถอเชคไวเปนประกนการขายสนคา ประกนการวาจาง ประกนการเปนนายหนา โดยไมมเจตนาใหนาเชคเขาเรยกเกบเงน หรอไมมเจตนาทจะใหผกพนชาระหนกนไดตามกฎหมาย เมอมการนาเชคไปเรยกเกบเงนแลวเชคถกปฎเสธจากธนาคารไมใชเงน การออกเชคจงเปนประกนหนเพอใหปฏบตตามสญญา หรอตามขอตกลงไมใหนาเชคไปเรยกเกบเงน การออกเชคนนไมเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค สรปวา การออกเชคตองมหนเกดขนกอนออกเชคเพอชาระหนทมอยจรง และเปนหนท บงคบไดตามกฎหมาย มใชออกเชคเพอเปนประกนหนซงไมเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

(3) ขอบงคบ ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 3 วรรคสดทาย “ ถาธนาคารปฏเสธไมจายเงนตามเชคนนมความผดตองระวางโทษ............” เมอแกไขกฎหมายโดยใชพระราชบญญต

DPU

128

เชคฉบบใหม มาตรา 4 (5) “ เมอไดมการยนเชคเพอใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย ถาธนาคารปฏเสธไมใชเงนตามเชคนน ผออกเชคมความผดตองระวางโทษ “ ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา ไมไดกาหนดใหผทรงเชคตองนาเชคไปยน แตตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมบญญตไวใหชดเจนยงขน คอ นอกจากจะมเจตนาไมมการใชเงนตามเชคแลว ตองปรากฏวาผทรงไดรบเชคมาโดยชอบดวยกฎหมายแลวไดมการยนเชคตอธนาคารโดย มวตถประสงคเพอใหมการใชเงนตามเชคโดยชอบดวยกฎหมาย เพอใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย แตพระราชบญญตเชคฉบบใหม กาหนดใหมการยนเชคใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย

การยนเชคใหใชเงนโดยชอบดวยกฎหมาย นาจะหมายถง เชคนนถงกาหนดชาระเงน เปนเชคทไดรบโอนมาชอบดวยกฎหมาย การเรยกเกบเงนเปนไปโดยถกตองตามวธการของธนาคาร หากผทรงเชคไมไดนาเชคเขาเรยกเกบตามวนเดอนปทสงจายเชค แลวธนาคารปฏเสธการจายเงน โดยระบวาเงนในบญชไมพอจาย แตปรากฏวาในวนเดอนปทสงจายมเงนพอชาระ ผสงจายไมมความผดตามมาตรา 4 ของพระราชบญญตเชคฉบบใหม เพราะถอวาถาวนทลงในเชคไมมเงนความผดจะเกดขนในวนทลงในเชค

(4) โทษ

ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 3 วรรคทาย กาหนดโทษปรบไวไมเกนสองเทาของเงนทระบในเชค โทษจาคกไมเกน 1 ป หรอทงจาทงปรบ พระราชบญญตเชคฉบบใหมแกไขโทษปรบเปนปรบไมเกนหกหมนบาท หรอจาคกไมเกนหนงป หรอทงปรบทงจา เพอใหคดเกยวกบเชคอยในอานาจศาลแขวง 17 เพอจะทาใหคดไมลาชา เพราะจาเลยในคดอาญาถกควบคมตวเนองจากไมมหลกทรพยขอปลอยตวชวคราว และเปนการลดลงของโทษปรบ การพฒนาการของเชคในสวนทเกยวกบโทษปรบ เปนการเปลยนแปลงจากหลกการทเปนแนวของกฎหมายฝรงเศส มาเปนโทษปรบไมเกนหกหมนบาทโดยไมมโทษปรบขนตาแตปรบสงสดไมเกนหกหมนบาท

17 บนทกหลกการและเหตผลประกอบรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชค พ. .ศ....

ของกรรมการรางกฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

DPU

129

ในความเหนของผ เขยน ไมเหนดวยกบการกาหนดโทษตามพระราชบญญตเชคฉบบใหม โดยเหนวาโทษปรบยงสงโดยไมพจารณาถงจานวนเงนตามเชค ตามความรายแรงของจานวนเงนตามเชค หากเปนเชคทมจานวนเงนเพยงเลกนอย แตมโทษปรบสงถงหกหมนบาท แมจะไมไดกาหนดอตราโทษปรบขนตาไวโดยใหอยในดลยพนจของศาลนน จะไมเปนธรรมแกผออกเชค ( 5 ) ความผดอนยอมความได

ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 4 ใหความผดตามมาตรา 3 ใหถอวาเปนความผดตอสวนตว พระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 5 ใหความผดตามมาตรา 4 เปนความผดอนยอมความได18 ความผดอนยอมความได กบ ความผดตอสวนตว มความหมายอยางเดยวกน เพราะกฎหมายลกษณะอาญาใชคาวา ความผดตอสวนตว ทาใหประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาซงใชควบคกนมาบญญตคาวา” ความผดตอสวนตว “ ตอมากฎหมายลกษณะอาญาถกยกเลกแลวใชประมวลกฎหมายอาญาไดบญญตถอยคาใหมเปนความผดอนยอมความได จงถอไดวาความผดตอสวนตวคอความผดอนยอมความได19 ซงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญายงใชคาวา ความผดตอสวนตว ความผดอนยอมความไดหมายถง บรรดาความผดทกฎหมายบญญตใหเปนความผดอนยอมความได ความผดอาญาอนนอกจากทระบใหเปนความผดอนยอมความไดใหเปนความผดอาญาแผนดน อนมผลตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหผ เสยหายในความผดอนยอมความได จะตองรองทกขใหดาเนนคดอาญากบผกระทาความผด พนกงานสอบสวนจงมอานาจสอบสวนและพนกงานอยการมอานาจฟองรองผกระทาผด จงเปนความผดทขนอยกบความประสงคของผ เสยหาย

ความผดอาญาทเปนความผดอนยอมความได มแนวคดจากปจจยดงน

18 ความผดอนยอมความได เปนความผดทกระทบตอบคคล แตมลกษณะเปนอาชญากรรมนอย เปน

เรองสวนตว เปนความผดทประสงคคมครองผ เสยหาย 19 สรพงษ เอยมแทน. “ความผดอนยอมความไดกบความผดอาญาแผนดน” วทยานพนธนตศาสตร

มหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑตย, 2544, หนา85

DPU

130

(1) เปนความผดทมความเปนอาชญากรรมนอย (criminality ) (2) เปนความผดทมคณธรรมทางกฎหมายเปนเรองสวนตวอยางมากทพงเคารพ

เจตจานงของผ เสยหาย และเปนความผดทมงประสงคจะคมครองผ เสยหายอยางแทจรง20 จงกลาวไดวา ความผดอนยอมความได พจารณาจากความผดนน ๆ วาจะเปนความผดทมความเปนอาชญากรรมสงหรอไม ถาเปนความผดทมความเปนอาชญากรรมคอนขางนอย ควรกาหนดใหเปนความผดอนยอมความได นอกจากพจารณาหลกดงกลาวแลว ในความผดอาญานนกระทบตอชวตสวนตวของบคคลเพยงใด ถากระทบตอชวตสวนตวมากจนไมสมควรใหมการดาเนนคดโดยปราศจากเจตจานงของผ เสยหาย ควรกาหนดเปนความผดอนยอมความได

การพจารณาวาความผดนนตองการคมครองผ เสยหายเพยงใด การเรยกรองและการดาเนนคด อาจเปนการซาเตมผ เสยหาย กควรกาหนดใหเปนความผดอนยอมความได รฐใหอานาจฟองแกผ เสยหายทงในความผดอาญาแผนดนและความผดอนยอมความได เพอเปนการเปดโอกาสใหประชาชนตรวจสอบการใชอานาจรฐ ปองกนไมใหรฐใชอานาจไปโดยมชอบ ความผดอนยอมความได ผ เสยหายจะตองฟองรองคดตอศาลภายในกาหนดเวลาสามเดอน นบแตวนทรวามความผดเกดขนและรตวผกระทาผด ถาจะใหรฐเขามาดาเนนคดแทนตอง รองทกขภายในกาหนดเวลาของกฏหมาย21 กฎหมายตองการใหโจทกจาเลยตกลงยอมความตอกนได

ความผดตอสวนตว พจารณาจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา หมายความถง คดความผดอาญาทจะถอนฟองหรอยอมความในเวลาใดกอนคดถงทสด มใชคดความผดอาญาจะถอนฟองกอนศาลชนตนมคาพพากษา22 เปนคดทตองฟองหรอรองทกขภายใน 3 เดอน เปนคดทอยการไมมอานาจยนคารองตอศาลขอเขาเปนโจทกรวม 23 เปนเงอนไขสาคญท

20 คณต ณ นคร. “กฎหมายอาญาภาคทวไป”. เรองเดยวกน, หนา 98-99 21 สรพงษ เอยมแทน. เรองเดยวกน, หนา 8 22 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 35 23 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 31

DPU

131

จะทาใหพนกงานสอบสวนมอานาจสอบสวน ตอเมอมการแจงความรองทกข โดยพนกงานอยการไม มอานาจฟองถาผ เสยหายไมไดแจงความรองทกข 24หรอตอสวนตวเปนเรองของเอกชนทไดรบความเสยหายโดยรฐไมไดเปนผ เสยหาย ไมมอานาจฟอง

สรปไดวา การทรฐกาหนดใหความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนความผดตอสวนตวหรอความผดอนยอมความได เพราะรฐเหนวาเปนความผดทมความเปนอาชญากรรมนอย เปนเรองทกระทบตอชวตสวนตวทเกยวกบทางการเงน การคา แตเพอเปนการคมครองผ เสยหาย ขณะเดยวกนใหอยในเจตจานงหรอความประสงคของผ เสยหายทจะรองทกขและมอบอานาจใหดาเนนคด หรอถอนคารองทกขเพอยตคดได กอนคดถงทสด

มความเหนของนกนตศาสตรทมชอเสยงของไทย ใหความเหนวา สมควรกาหนดใหความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนความผดอาญาแผนดน เพอเปนขมขผ ทจะออกเชคแลวไมมเงนวา หากผออกเชคไมใชเงนตามเชคภายในระยะเวลาทกฎหมายกาหนดไวตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ถาเปนพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 5 คอ กาหนดไว เวลาไว 15 วน นบแตวนทผทรงเชคไดบอกกลาวรบทราบวาธนาคารปฎเสธไมจายเงน สวนพระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 7 กาหนดเวลา 30 วน นบแตวนทผออกเชคไดรบหนงสอบอกกลาวจากผทรงเชควาธนาคารไมใชเงนตามเชค ใหมผลใชบงคบอยางมประสทธภาพแลว ผ เขยนไมเหนดวย โดยมความหนวาควรใหความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนความผดยอมความได ถากาหนดใหความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชคเปนความผดอาญาแผนดน ผลจะเปนอยางไร เนองจากการสงจายเชคเปนการกระทาระหวางบคคลทเปนฝายออกเชคกบฝายทเปนผ รบเชค หากการออกเชคแลวไมมเงนมความเปนอาชญากรรมมากควรกาหนดใหเปนความผดอาญาแผนดน

24 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 120

DPU

132

เดม เชคเปนตราสารการเงนทเกดขนจากการคดคนของพอคานกธรกจ ทตองความสะดวกรวดเรวในการคา จงไดคดประดษฐตราสารการเงนทขนาดใกลเคยงกบธนบตร ออกโดยบคคลหรอสถาบนทไดรบการเชอถอและยอมรบ ซงเปนเรองการคาธรกจโดยใชเชคเปนสอกลาง ชาระหนแทนเงนตรา อนเปนการผกพนตอกนทางนตกรรมสญญาซงมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยตวเงนมารองรบอยแลวหากเชคทออกไปไมมเงน จงเปนความผดทมลกษณะเปนอาชญากรรมนอย การยอมใหผ เสยหายถอนฟองในคดอาญาทเปนความผดอนยอมความไดกอนคดถงทสด เพอเปนการคมครองผ เสยหายใหไดรบประโยชน หากมการใชเงนตามเชค เพราะเปนคดอาญาทเปนความผดเกยวกบเศรษฐกจ จงเปดโอกาสใหมการเจรจากนไดกอนคดถงทสด เพอใหผ เสยหายไดรบชาระหนตามเชคนน

(6)อานาจการควบคมตว

แตเดมการควบคมตวผ ตองหา พระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 5 แกไขโดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 การควบคมตวผ ตองหาวากระทาความผดตามพระราชบญญตนใหปฎบตดงน ถาจานวนเงนทระบในเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบรวมกนไมเกนหาหมนบาท ใหควบคมไวไดเทาเวลาทจะถามคาใหการและทจะรตววาเปนใครและทอยของเขาอยทไหน ถาจานวนเงนตามเชคฉบบเดยวหรอหลายฉบบเกน 50,000.-บาท ใหควบคมผ ตองหาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา การควบคมตวมใหควบคมผถกจบไวเกนกวาจาเปนตามพฤตการณแหงคด แตเดมใหอานาจพนกงานสอบสวนมอานาจควบคมตวผ ตองหาไวเปนเวลาสสบแปดชวโมง หลงจากนนพนกงานสอบสวนไมมอานาจควบคมตวผ ตองหา การควบคมตวผ ตองหาตอไปตองยนคารองขออานาจศาล แตการควบคมตวผ ตองหาถาเกนกวาสสบแปดวน ตองขออานาจศาลเพอออกหมายขงตวผ ตองหา ถาการสอบสวนยงไมเสรจหรอยงไมไดยนฟอง26

แตตามมาตรา 6 การควบคมหรอขงผ ตองหาหรอจาเลยในคดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 นใหเปนไปตามกฎหมายวาดวย

26 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 87

DPU

133

วธพจารณาความอาญาในศาลแขวง ซงจะกาหนดใหตองยนฟองผ ตองหาหรอจาเลยภายในเจดสบสองชวโมง นบแตเวลาทผ ตองหาถกจบ27

เมอพจารณาระยะเวลาการถกควบคมของผ ตองหาหรอจาเลยในความผดตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา เหนวาการควบคมตวมระยะเวลายาวนาน หากครบกาหนดระยะเวลาสสบแปดวนแลว ถามเหตจาเปนแลวอยการหรอพนกงานสอบสวนรองขอตอศาลจะสงขงตอไปได โดยไมมกาหนดเวลาไว จงเปนการไมคมครองสทธเสรภาพของผ ตองหา แตเปนการมงควบคมอาชญากรรม แตตามพระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 6 มงคมครองสทธเสรภาพของผ ตองหามากขน โดยบงคบใหตองฟองภายในเจดสบสองชวโมงนบแตเวลาทผ ตองหาถกจบ จงเปนผลดกวาพระราชบญญตเชคฉบบเกา

ผ เขยน เหนวา แมวาพระราชบญญตเชคฉบบใหม จะกาหนดใหตองฟองผออกเชคภายใน 72 ชวโมง กตาม แตเมอเปนคดแลวผออกเชคตองอยในอานาจของการควบคมของศาล ถาไมขอปลอยตวชวคราวระหวางตอสคดจงเปนคมครองสทธเสรภาพของผออกเชคกอนฟอง นอกจากนตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมไมไดแยกวาเชคจานวนเงนเทาใดจะใหอานาจพนกงานสอบสวนควบคมตว แตใหเชคทกฉบบไมวาจะระบจานวนเงนเทาไรกเปนความผดอาญาตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมทงสน ซงแตกตางไปจากพระราชบญญตเชคฉบบเกาทใหอานาจควบคมตวผ ตองหาของพนกงานสอบสวนเฉพาะเชคฉบบเดยวหรอหลายฉบบมจานวนเงนตามเชคเกนกวาหาหมนบาท เปนคณแกผ ตองหามากกวา

ดงนน หากมการนามาตรการการกาหนดจานวนเงนตามเชคอยางพระราชบญญตเชคฉบบเกา จะลดปญหาการควบคมตวผ ตองหาใหลดนอยลง ทาใหรฐไมตองสนเปลองงบประมาณในการดแลผ ตองขงในระหวางสอบสวน (7) การขอปลอยตวชวคราว

27 พระราชบญญตจดตงศาลแขวงและวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง มาตรา 7

DPU

134

ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 5 (2) แกไขโดยประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 ถาผ ตองหายนคารองขอใหปลอยชวคราว ใหพนกงานสอบสวนหรอพนกงานอยการสงปลอยชวคราว โดยมประกนหรอหลกประกนไมเกนจานวนเงนตามเชค

พระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 6 แกไขเปน ถาผ ตองหาหรอจาเลยยนคารองขอปลอยชวคราวใหพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ ศาล สงปลอยตวชวคราวโดยมประกนแตไมมหลกประกน หรอมประกนและหลกประกนไมเกนหนงในสามของจานวนเงนตามเชค แสดงใหเหนการพฒนาการของกฎหมาย ในอนทจะแกไขปญหาการควบคมตวผ ตองหา เพอเปนการบบบงคบใหชาระหน ทงเปนการกาหนดใหผ ทมอานาจในการใชดลยพนจงายขน เพอใหการปลอยตวผ ตองหา จาเลยชวคราวเปนไปอยางรวดเรวและเปนธรรม มความชดเจน เปนการลดปญหาการวงเตนใหปลอยตว อยางไรกตามผ เขยนเหนวา แมวารฐจะแกไขใหใชหลกประกนเพอการขอปลอยตวชวคราวเหลอเพยงไมเกนหนงในสามของจานวนเงนตามเชค กยงคงเปนสรางภาระแกผ ตองหา เนองจากไมมวงเงนขนสง ดงนน หากเชคมจานวนเงนมาก ผ ตองหาอาจไมไดรบการขอปลอยตวชวคราว จงสมควรกาหนดวงเงนหรอจานวนเงนขนสงวาไมเกนกวาเทาไรไว

นอกจากนยงพฒนาการใหการขอปลอยตวชวคราวจะมหลกประกนหรอไมมหลกประกนกได ซงเปนความพยายามหลกเลยงการควบคมตวผ ตองหา จาเลยในระหวางตอสคด แตเปนเพยงแนวในกฎหมาย ในทางปฏบตการขอปลอยตวชวคราวในคดอาญาเกยวกบเชคใน ทางปฎบตพนกงานสอบสวน พนกงานอยการหรอศาล จะปลอยตวผ ตองหาตอเมอมหลกประกนเทานน จงเปนแคแนวคดเทานน เพราะมความกลววาหากผ ตองหา ไมมประกน จะหลบหนไมยอมมาตามกาหนดทพนกงานสอบสวน อยการ ศาลนดไว การพฒนาการกาหนดความผดของเชค นบแตประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 แกไขในป 2515 โดยประกาศคณะปฏวตฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 ถงปจจบน มพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มความนาสนใจในแงของการกาหนดขอบเขตความผดอาญา ทรฐมงหมายลงโทษกบผสงจายเชคโดยเฉพาะ หากมการกระทาผดทเปนลกษณะ เชน นาเชคของผ อนมาปลอมลายมอชอผ

DPU

135

สงจาย หรอออกเชคโดยไมมบญชเงนฝาก เปนความผดฉอโกง หรอความผดปลอมแปลงเอกสาร ตามประมวลกฎหมายอาญา (8) คดอาญาเลกกน ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 5 วรรคทาย ถาผกระทาความผดตามมาตรา 3 นาเงนตามเชคไปชาระแกผทรงเชคหรอแกธนาคารเพอจายเงนตามเชคภายในสบหาวน นบแตวนทผทรงเชคบอกกลาวใหผออกเชคไดรบทราบวาธนาคารปฎเสธไมจายเงน ใหคดเปนอนเลกกนตามความหมายของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา แตตามพระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 7 ถาผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดใชเงนแกผทรงเชคหรอแกธนาคารภายในสามสบวนนบแตวนทผออกเชคไดรบหนงสอบอกกลาวจากผทรงเชควาธนาคารไมใชเงนตามเชคนน หรอหนทผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดออกเชคเพอชาระหนนนไดสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด ใหถอวาคดเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

พระราชบญญตเชคฉบบเกาและฉบบใหมมความเหมอนกนทผทรงเชคตองออกหนงสอบอกกลาวไปยงผออกเชคใหทราบวาธนาคารไมใชเงนตามเชคนน แตตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมจะเพมระยะเวลานานกวาเดม 15 วน เพอเปนการใหโอกาสแกผออกเชคในการหาเงนมาชาระหนแกผทรงเชค แตผทรงเชคตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมจะตองบอกกลาวเปนหนงสอไมไดบอกกลาวอยางพระราชบญญตเชคฉบบเกาทไมไดกาหนดใหการบอกกลาวตองทาเปนหนงสอ ดงนน การบอกกลาวตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา จงมผลดกวาเพราะอาจบอกกลาวดวยวาจา หรอโดยวธอนใดนอกจากบอกกลาวดวยหนงสอ

การบอกกลาวเปนเงอนไขทาใหระยะเวลาการชาระหนตามทกฎหมายกาหนดเรมนบขน ดงนน หากผทรงเชคไมสามารถพสจนไดวามการบอกกลาวไปยงผออกเชคแลวภายในกาหนดแลวไมชาระหน ผออกเชคยงมสทธตามกฎหมายทจะชาระเงนตามเชคเมอไหรกไดแตภายใน 15 วน นบแตวนทบอกกลาว จงเปนผลดแกผออกเชคในการนาเงนมาชาระหนแกผทรงเชค

DPU

136

ดวยเหตนทาใหมการพฒนาการโดยใหการบอกกลาวตองทาเปนหนงสอ แตการบอกกลาวโดยหนงสอจะเรมนบหนงจนถงสามสบวนจากวนทผออกเชคไดรบหนงสอบอกกลาวจากผ ทรงเชค ทาใหผทรงเชคมเวลามากขนโดยมเวลามากกวาสามสบวนในการหาเงนชาระหน จงเปนผลดแกผออกเชคในการนาเงนมาชาระหนแกผทรงเชค ถาผออกเชคชาระเงนภายในกาหนดเวลาดงกลาวคดอาญาเลกกน และไดเพมเตมใหคดอาญาเลกกนเมอหนทผกระทาผดตามมาตรา 4 ไดออกเชคเพอใชเงนไดสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด

การกาหนดใหหนสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด มปญหาวาจะตองชาระหนกนอยางไร คาวา “หนสนผลผกพน” ไมมความหมายในประมวลกฎหมายอาญา และในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แตเมอพจารณาจากราง พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคกรรมการรางกฎหมายของคณะกรรมการกฤษฎกา ใชถอยคาวา “และหากหนทผกระทาผดไดออกเชคเพอชาระหนสนผลไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสดใหคดอาญาเลกกน”

ดงนน หากพจารณาถงสาระสาคญของเจตนารมณในการแกกฎหมายเพอตองการใหคดอาญาเลกกนนอกจากใหชาระหนตามเชคภายใน 30 วน นบแตวนทผออกเชคไดรบหนงสอบอกกลาวจากผทรงเชค ไดเพมเตมใหคดอาญาเลกกนอกเงอนไขหนง ถาหนทผกระทาผดไดออกเชคเพอชาระหนสนผลไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด คาวา หนสนผล จงนาจะหมายถงหนทเกดขน กอนออกเชคโดยเปนหนทมอยจรงและสามารถบงคบไดตามกฎหมาย เนองจากถอยคาไปโยงถงหนทออกเชค การชาระเงนตามเชคตามมาตรา 7 ของพระราชบญญตเชคฉบบใหมทจะทาใหคดเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ผกระทาผดตามมาตรา 4 ของพระราชบญญตเชคฉบบใหมตองใชเงนตามเชคแกผทรงเชคหรอแกธนาคารภายในสามสบวน ถาลวงเลยกาหนดเวลาสามสบวนไปแลว ในความเหนของผ ทาวทยานพนธเหนวา การชาระหนของผกระทาผดจะสนผลผกพนตองชาระหนตามหนทออกเชค โดยตองไปพจารณาวามหนตอกนเทาไรเพยงใดทเปนหนทมอยจรงและบงคบไดตามกฎหมาย ซงจะมดอกเบยเกดขนระหวางผดสญญาดวย

คดเลกกนตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคเพราะมการชาระหนพรอมดอกเบยแกผทรงเชคกอนศาลมคาพพากษาถงทสด เชน เชคทโจทกอาศยเปนมลฟอง

DPU

137

จาเลยเปนเชคฉบบเดยวกบทโจทกนามาฟองจาเลยเปนคดแพงเรยกเงนตามเชค ตอมาจาเลยไดชาระเงนตามเชคพรอมดอกเบยใหแกโจทกตามคาพพากษาของศาลชนตนและศาลอทธรณโดยนาเงนไปวางศาลในคดแพงดงกลาว เมอเชคพพาทในคดแพงเปนเชคทจาเลยออกเพอชาระหนตามสญญาก ยมเงนแกโจทก การทจาเลยนาเงนไปวางตอศาลเพอชาระหนตามคาพพากษาของศาลดงกลาว จงมจดประสงคเพอชาระหนตามสญญาก ยมเงนและเพอใหหนระหวางโจทกจาเลยสนความผกพน มผลทาใหหนทจาเลยไดออกเชคเพอใชเงนนนไดสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสดในคดอาญาน (คาพพากษาศาลฎกาท 868/2534)

คาพพากษาศาลฎกานเปนการตความวา การชาระหนดวยการนาเงนพรอมดอกเบยไปวางตอศาลเพอชาระหนตามคาพพากษา มผลทาใหหนทจาเลยไดออกเชคสนผลผกพนแลว ทาใหคดอาญาระงบไป จาเลยท 3 ไดนาเงนตามเชคพรอมดอกเบยไปวาง ณ. สานกงานบงคบคดและวางทรพย กรมบงคบคด เพอประโยชนแกโจทกทงสามผ เปนเจาหนโดยอางวา โจทกทงสามบอกปดไมยอมรบชาระหน และจาเลยท 3 แถลงวาตนยอมสละสทธทจะถอน เปนการวางทรพยอนเปนวตถแหงหนไวเพอประโยชนแกโจทกทงสามผ เปนเจาหนแลว จาเลยท 3 ยอมหลดพนจากหนตามเชคนน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 331 อนเปนหนทไดสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด (คาพพากษาศาลฎกาท 1933-1934/2535)

โจทกไดฟองจาเลยท 1 ตอศาลแพงใหชาระหนโดยรวมมลหนของเชคพพาทเขาดวยกน จาเลยท 1 ตกลงทาสญญาประนประนอมยอมความกบโจทก ศาลแพงไดพพากษาตามยอม ผลของสญญาประนประนอมยอมความยอมทาใหการเรยกรองซงแตละฝายไดยอมสละสทธนนระงบไป และทาใหแตละฝายไดสทธตามทแสดงในสญญานนวาเปนของตน ดงทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 852 บญญตไว ดงนน หนทจาเลยท 1 ไดออกเชคพพาทเพอใหใชเงนนน จงเปนอนสนผลผกพนไป กอนทศาลฎกามคาพพากษาถงทสด (คาพพากษาศาลฎกาท 2567/2535) เมอโจทกและจาเลยทงสองตกลงทาสญญาประนประนอมยอมความกนในคดแพงและศาลไดพพากษาตามยอมแลว (คาพพากษาศาลฎกาท 1671/2538)

DPU

138

มลหนตามเชคทโจทกอาศยเปนมลฟองจาเลยทงสองเปนมลคดเดยวกนกบทโจทกฟองจาเลยทงสองเปนคดแพงเรยกเกบเงนตามเชค เมอโจทกและจาเลยทงสองตกลงทาสญญาประนประนอมยอมความกนในคดแพงและศาลมคาพพากษาตามยอมถงทสดแลว จงมผลใหมลหนตามเชคทจาเลยทงสองไดออกเชคเพอใชเงนนนสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสดในคดอาญาน คดจงเลกกนตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 7 สทธนาคดอาญามาฟองยอมระงบไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 39 (3)

อาจกลาวสรปไดวา พระราชบญญตเชคฉบบใหม กาหนดใหคดอาญาเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ม 2 ประการ คอ (1) ผกระทาผดตองใชเงนตามเชคแกผทรงเชคหรอแกธนาคารภายในสามสบวนนบแตวนทผออกเชคไดรบหนงสอบอกกลาวจากผทรงเชควาธนาคารไมใชเงนตามเชคนน กรณนกฎหมายระบไวชดเจนวาใชเงนตามเชค ดงนน ถาเงนตามเชคเทาไร ผออกเชคไดชาระไปตามนนคดอาญาเลกกน (2) หนทผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดออกเชคเพอใชเงนนนไดสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด กรณน กฎหมายไมไดระบไวชดเจนเชนกรณท 1

เมอพจารณาจากถอยคาวา “หนทออกเชคสนผลผกพน” แลวนาจะมความหมายถงหน ทออกเชคนนไดระงบไปแลวจะเปนดวยการชาระหน ปลดหน หกกลบลบหน แปลงหนใหม หน เกลอนกลนกน รวมถงการทาสญญาประนประนอมยอมความในหนทออกเชค หรอทาใหหนทเรยก รองแตละฝายไดสละสทธ มผลทาใหแตละฝายไดสทธตามสญญาประนประนอมยอมความขนใหม

ถาคดอาญาตามพระราชบญญตเชคฉบบใหมจะเลกกนตามประมวลกฏหมายวธพจารณาความอาญา ผกระทาผดตองชาระหนมากกวาจานวนเงนตามเชค อนมผลเสยตอจาเลยหรอผ ตองหาทจะตองรบภาระหนมากขน ทงเปนการเปดโอกาสใหเจาหนใชเปนชองทางหาประโยชนจากลกหนโดยมชอบ จงสมควรทจะบญญตกฎหมายใหมความชดเจนเพอใหเจาหนลก หนรวาตองชาระหนตอกนเพยงใด จงจะทาใหหนทออกเชคสนผลผกพน อนจะทาใหปญหาการตความไมเกดขน ทงทาใหเจาหนรวามสทธเรยกรองเพยงใด

DPU

139

ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคไมใชความผดทบญญตไวในมาตรา 43 ของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา เฉพาะความผดในคดลกทรพย วงราว ชงทรพย ปลนทรพย โจรสลด กรรโชก ฉอโกง ยกยอก หรอรบของโจร ทใหอานาจพนกงานอยการยนฟองคดอาญาพรอมเรยกทรพยสนหรอราคาแทนผ เสยหาย จงเปนคดอาญาทฟองเพอใหศาลลงโทษจาเลยเทานน แตจะขอใหเรยกทรพยสนหรอราคาแทนผ เสยหายไปพรอมคาฟองไมได

หากมการใชเชคเปนอบายหลอกลวงเพอไดไปซงทรพยสนหรอประโยชนอนใดจากผ รบเชค การฟองคดอาญาโดยพนกงานอยการไมมอานาจขอทายฟองเรยกทรพยสนหรอราคาแทนผ เสยหายได ทาใหเหนวาถามการแกไขกฎหมายโดยกาหนดใหความผดอาญาเกยวกบเชคเปนความผดอกมาตราหนงในความผดฐานฉอโกง จะทาใหเปนการลดจานวนคดแพงลง แตคดอาญาฐานฉอโกงมโทษจาคกมากกวา

มความเหนของนกนตศาสตรผทรงคณวฒของไทยใหความเหนวา พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 มาตรา 7 ยงบญญตกฎหมายไมชดเจนในกรณทคดอาญาเลกกนเพราะหนทออกเชคสนผลผกพนไปกอนศาลมคาพพากษาถงทสด สมควรแกไขโดยบญญตใหชดเจนวา ถาคดอาญาเลกกน ตองชาระเงนตามเชคพรอมดอกเบยอตรารอยละ 7.5 ตอ ป28 ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 7 ถามไดกาหนดอตราดอกเบยไวโดยนตกรรมหรอโดยบทกฎหมายอนชดแจงใหกาหนดอตราดอกเบยรอยละเจดครงตอป ขณะทมความเหนของนกนตศาสตรผทรงคณวฒของไทย ทานหนงใหความเหนวา ปจจบนอตราดอกเบยทธนาคารหรอสถาบนการเงนใหแกผฝากเงนหรอคดจากผก ยมเงน มอตราลดลงอยางมากไมถงรอยละ 10 เนองจากสภาวะเศรษฐกจตกตาการเงนการธนาคารของโลกเปลยนไปมเงนทนจากตางประเทศเขามาทาใหดอกเบยถกลง เหนวาดอกเบยทกาหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 7 อตรารอยละ 7.5 ตอป ยงไมเหมาะสมควรปรบลด

28 พลประสทธ ฤทธรกษา. “สมภาษณเรอง ความผดอาญาอนเกยวกบการใชเชค” เมอวนท 6 มนาคม

2545

DPU

140

เปนไปตามประกาศของธนาคารแหงประเทศไทย โดยแกไขมาตรา 7 ใหใชดอกเบยตามอตราทธนาคารแหงประเทศไทยกาหนด

ในความเหนของผ เขยนเหนดวยกบแนวคดของนกนตศาสตรทงสองทาน และเหนวา ควรแกไขมาตรา 7 โดยใชถอยคานแทน “ มาตรา 7 ถาผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดใชเงนตามเชคแกผทรงเชคหรอแกธนาคารภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบหนงสอบอกกลาวจากผทรงเชควาธนาคารไมใชเงนตามเชคนน หรอผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดใชเงนตามเชคแกผทรงเชคพรอมดอกเบยในอตรารอย 7.5 ตอป นบแตวนทออกเชคกอนศาลชนตนมคาพพากษาใหถอวาคดเลกกนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

(9) เขตอานาจศาลและการฟองคดแพงพรอมคดอาญา เมอสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มาตรา 3 ตองพจารณากอนวาจะยนฟองคดอาญาตอศาลไหนระหวางศาลจงหวดกบศาลแขวง จากจานวนเงนทระบในเชคกบโทษปรบทกาหนดใหปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนทระบในเชค ศาลแขวงมอานาจพจารณาพพากษาคดอาญาทมโทษปรบไมเกนหกหมนบาท ดงนน จานวนเงนตามเชคเกนกวาสามหมนบาท จะตองฟองทศาลจงหวด ถาจานวนเงนตามเชคไมเกนสามหมนบาทตองยนฟองตอศาลแขวง พระราชบญญตเชคฉบบใหม มาตรา 4 ไดแกไขโทษปรบเปนปรบไมเกนหกหมนบาท เพอใหคดเกยวกบเชคอยในเขตอานาจศาลแขวง29

ผลจากการแกไขกฎหมาย ทาใหคดเกยวกบเชคทเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ตองไปยนฟองตอศาลแขวงทงหมด ในความเหนของผ ทาวทยานพนธเหนดวย เนองจากคดประเภทนไมมปญหาสลบซบซอน แตเปนคดอนเกยวกบการเงนการคา ควรตองพจารณาคดไปอยางรวดเรว

29 บนทกหลกการและเหตผลประกอบรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ

2534.ของกรรมการรางกฎหมาย สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา

DPU

141

นอกจากน ตามพระราชบญญตเชคฉบบเกา มไดบญญตใหฟองคดแพงเรยกเงนตามเชคนนรวมฟองตอศาลซงพจารณาคดอาญาได แตพระราชบญญตเชคฉบบใหม กาหนดจานวนเงนไวไมเกนสหมนบาทใหโจทกมอานาจฟองคดสวนแพงไปพรอมกบยนฟองตอศาลทพจารณาพพากษาคดอาญา รฐมจดประสงคเพอคดอาญากบคดแพงมเงนทระบในเชคหรอทนทรพยตามเชคไมเกนอานาจพจารณาของผพพากษานายเดยวเพอใหจานวนคดเแพงลดลง อนเปนมาตรการอยางหนงของรฐทตองการกนคดแพงททนทรพยตามเชคไมเกนสหมนบาทออกไปจากศาลในคดแพง ใหพจารณาพพากษาไปพรอมคดอาญา โดยบญญตไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 มาตรา 8 “ถาจานวนเงนในเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบรวมกนไมเกนจานวนเงนทผพพากษานายเดยวมอานาจพจารณาพพากษาคดแพงได การฟองคดแพงเรยกเงนตามเชคนนจะรวมฟองตอศาลซงพจารณาคดอาญากได” อานาจพจารณาพพากษาของผพพากษานายเดยว แตเดมกอนมการแกไขพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา 22 “ในศาลชนตน ผพพากษาคนเดยวมอานาจเกยวกบคดซงอยในอานาจของศาลดงตอไปน............(4) พจารณาพพากษาคดแพง ซงราคาทรพยสนทพพาทหรอจานวนเงนทฟองไมเกนสหมนบาท “

ดงนน ถาจานวนเงนทระบในเชคเกนกวา 40,000-บาท จะตองไปยนฟองคดแพงเปนอกคดหนง แตปจจบนไดมการแกไขพระราชบญญตใหใชธรรมนญศาลยตธรรมพ.ศ.2543 มาตรา 25 “ในศาลชนตน ผพพากษาคนเดยวเปนองคคณะมอานาจเกยวกบคดซงอยในอานาจของศาล นน ดงตอไปน................(4) พจารณาพพากษาคดแพง ซงราคาทรพยสนทพพาทหรอจานวนทฟองไมเกนสามแสนบาท “ และ มาตรา 26 “ ภายใตบงคบมาตรา 25 ในการพจารณาพพากษาคดของศาลชนตน นอกจากศาลแขวงและศาลยตธรรมอนซงพระราชบญญตจดตงศาลนน กาหนดไวเปนอยางอน ตองมผพพากษาอยางนอยสองคนและตองไมเปนผพพากษาประจาศาลเกนหนงคน จงเปนองคคณะทมอานาจพจารณาพพากษาคดแพงหรอคดอาญาทงปวง” ปจจบนองคคณะในการพจารณาพพากษาคดตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 มาตรา 236 “การนงพจารณาคดของศาลตองมผพพากษาหรอตลาการครบองคคณะ “ ดงนน ในความเหนของผ เขยนเหนวาควรแกไขใหการฟองคดแพงไปพรอมกบคดอาญาในความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 ถาจานวนเงนทระบในเชคไมเกนสามแสนบาท การฟองคดแพงเรยกเงนตามเชคนนจะรวมฟองตอศาลซงพจารณาคดอาญาได

DPU

142

การทแกไขปญหาใหสามารถฟองเรยกเงนตามเชคทางแพงไปพรอมกบยนฟองเชคเปนคดอาญา ซงนาจะมผลทาใหลดจานวนคดแพงลง ซงประหยดทงเวลาและคาใชจายในการดาเนนคด อนเปนผลดตอผ เสยหาย ตอคความ และตอรฐดวยไมตองสนเปลองงบประมาณ แตการแกไขแลวทาใหเกดปญหา เพราะมการกาหนดจานวนเงนตามเชคตองไมเกนอานาจผพพากษานายเดยว คอไมเกนสหมนบาท ทาใหเชคทมจานวนเงนตามเชคเกนกวาสหมนบาท ผ เสยหายตองไปยนฟองคดแพงเปนอกคด

เนองจากการบญญตกฎหมายตามมาตรา 8 ของพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 ยงไมชดเจนวา การฟองเรยกเงนทางแพงไปพรอมกบฟองเชคเปนคดอาญา ผ เสยหายจะมอานาจในการฟองรองอยางเชนพนกงานอยการหรอไม

การกาหนดจานวนเงนตามเชคใหผ เสยหายมอานาจฟองเรยกเงนตามเชคทางแพงไปพรอมยนฟองเชคเปนคดอาญาโดยไมจากดจานวนเงนตามเชค เชนเดยวกบความผดฐานลกทรพย ยกยอกทรพย ทอยอานาจพจารณาพพากษาของศาลแขวงโดยไมตองพจารณาวาจานวนเงนตามเชคจะทาใหคดในความผดทเกยวกบเชคทางแพงและอาญา หากพจารณารวมเปนคดเดยวกนจะ ไดรบประโยชนโดยประหยดทงเวลา งบประมาณของรฐ ทงใหคความไดรบความพงพอใจจากการบรหารงานดานยตธรรมของรฐ

การพฒนาการกาหนดความผดเกยวกบเชค นบแตประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 เปนฉบบแรก ตอมาในป พ.ศ.2515 ไดแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 โดยประกาศคณะปฏวตฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515

ตอมาในป พ.ศ. 2534 ไดแกไขพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคเปนครงทสอง โดยยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 และประกาศคณะปฏวต ฉบบท 196 ดงกลาว แลวใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 แทน

DPU

143

มความนาสนใจในแงของการกาหนดขอบเขตความผดอาญา ทรฐมงหมายลงโทษกบผสงจายเชคทไมมเงนไมวาจะมเจตนาทจรตหรอไมโดยเฉพาะ ตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

2. ปญหาวาการออกเชคแลวไมมเงนถอวาเปนอาชญากรหรอไม

หลกการกาหนดความรบผดทางอาญาหรอการกออาชญากรรม (Crime) การกออาชญากรรม เกดขนจาก 1. การกระทาทเปนความผดในตวเอง ( Mala inse ) เชน การลกทรพย การยกยอก การฉอโกง เปนตน ความผดประเภทนมความชดเจนในตวเองเพราะเปนการกระทาผดตอศลธรรมดวย โดยรฐจะออกกฎหมายมาควบคมใหเกดความเดอดรอนตอสงคม เชน การกาหนดความผดฐานตางๆ ไวในประมวลกฎหมายอาญา ฯลฯ 2. การฝาฝนตอกฎระเบยบทออกมาภายหลงโดยรฐ หรอความผดทรฐกาหนดขน อนมใชเปนความผดในตวเอง (Mala prohibita) ความผดลกษณะนรฐตองการควบคมความสงบเรยบรอยของสงคมทมความเปลยนแปลงไป เชน การทงของเสยในแมนาลาคลองแตเดมไมเปนความ ผด แตเมอมประชากรมากขนทาใหแมนาเกดมนาเนาเสย รฐจงไดกาหนดใหการทงสงของเสยลงในแมนาเปนความผด แนวความผดการลงโทษในความผดในตวเองกบความผดทรฐกาหนดขนแตกตางกน ในความผดทเปนความผดในตวเอง รฐจะกาหนดมาตรการทางกฎหมาย คอ การลงโทษ เชน จาคก ปรบ เพอนาตวไปกกขงไมใหกระทาความผดในชวงเวลาหนง หรอตดออกไปจากสงคม โดยการลงโทษดวยวธประหารชวต แตแนวคดในการลงโทษในความผดทรฐกาหนดขน เพยงเพอขมขวาตอไปหามกระทาผดเชนนอก เชน ความผดเกยวกบกฎหมายภาษ ในความเหนของผ เขยน เหนวา ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ นาจะเปนความผดทรฐกาหนดขน (Mala prohibita) การลงโทษผออกเชคแลวไมมเงนในความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ จงไมใชการลงโทษ

DPU

144

กบอาชญากร จงไมควรเนนการลงโทษทางอาญา แตควรเนนการใชมาตรการทางสงคมลงโทษแทนดงทเคยกลาวมาแลว มาตรการทางอาญาทรฐกาหนดขนเพอควบคมตราสารการเงนประเภทหนงทเรยกวา เชค ในหลายประเทศกาหนดมาตรการทงทางแพงและทางอาญา บางประเทศบางมลรฐกาหนดใหเปนความผดทางแพง หรอทางอาญา ผ เขยนไดศกษาเปรยบเทยบเฉพาะประเทศฝรงเศส กบประเทศสหรฐอเมรกา(บางมลรฐ) เหนวาประเทศไทยไดนาแนวคดของประเทศฝรงเศส ในความผดอาญาฐานฉอโกงเพราะออกเชคไมมเงนในประมวลกฎหมายอาญา มาบญญตไวในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ปรากฎวามปญหาการเกดคดอาญาในความผดฉอโกงโดยใชเชคในประเทศฝรงเศสเปนจานวนมาก ประเทศฝรงเศสไดแกปญหาดงกลาว ดวยวธการแกไขกฎหมายหลายครง นบแตกฎหมายฉบบแรกใชบงคบเปนตนมาถงปจจบน แตจานวนคดในความผดฐานฉอโกงโดยใชเชคหาไดลดลงไม แสดงใหเหนถงความลมเหลวในการกาหนดความผดและกาหนดโทษทางอาญาของประเทศฝรงเศส ทพยายามหาแนวทางในการแกปญหาคดอาญาเกยวกบเชค

เมอรางกฎหมายของประเทศไทยเกยวกบความผดอนเกดจากการใชเชค ซงไดรบแนวคดจากประเทศฝรงเศส จงสมควรพจารณาวาควรนาแนวคดในการกาหนดความผดอนเกยวกบเชคและมาตรการทางกฎหมายของประเทศฝรงเศส มาเปนแนวทางในการแกกฎหมายตอไปหรอไม ในสวนของกฎหมายทกาหนดความผดอาญาเกยวกบเชคในประเทศสหรฐอเมรกา มบางมลรฐ เชน มลรฐอลาบามา กาหนดโทษปรบสาหรบเชคตงแต 500 เหรยญดอลลาหสหรฐ ขนไป ตองระวางโทษปรบไมนอยกวา 500 เหรยญดอลลาหสหรฐ แตไมเกน 5,000 เหรยญดอลลาหสหรฐ หรอลงโทษจาคกไมเกน 3 ป หรอทงจาทงปรบ34

หรอกรณมลรฐหลยเซยนา กาหนดความผดอาญาสาหรบเชคไมเกน 100 เหรยญดอลลาหฐ จาคกไมเกน 6 เดอน ปรบไมเกน 500 เหรยญดอลลาห หรอทงจาทงปรบ ถากระทาเปนครงทสามจะลงโทษมากขนโดยปรบไมเกน 1,000 เหรยญดอลลาห หรอจาคกไมเกน 2 ป ถาสงจายเชคเกน 100 เหรยญดอลลาห ขนไปแตไมเกน 500 เหรยญดอลลาห ลงโทษจาคกไมเกน 2 ป หรอ

34 Http:www.nationcredit.com/badcheck.html ,criminal penalties by state. >May 2002

DPU

145

ปรบไมเกน 2,000 เหรยญดอลลาห ถาสงจายเชคตงแต 500 เหรยญดอลลาห ขนไป ลงโทษจาคกไมเกน 10 ป ปรบไมเกน 3,000 เหรยญดอลลาห 35

จากกฎหมายเชคเลวของทงมลรฐอลาบามา และหลยเซยนา มความชดเจนในการกาหนดความผดและกาหนดโทษ อนเปนลกษณะของกาหนดโทษปรบและโทษจาคกเปนแบบมาตรวดทางนตศาสตร (jurismeter) โดยกาหนดใหการลงโทษจาคกหรอปรบมความสมพนธกบจานวนเงนตามเชค ในลกษณะใหผออกเชคสามารถทราบลวงหนาวา ถาเขาจะสงจายเชคออกไปแลวไมมเงนนนจานวนเงนตามเชคทสงจายไปเขาจะตองรบโทษปรบหรอจาคกเทาใด ในลกษณะใหสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญาทยอมความไมได

ปญหาจากการทรฐควรลงโทษทางอาญากบผออกเชคแลวไมมเงนทเปนความผดเกยวกบการใชเชคตอไปหรอไม คงม 2 คาตอบ คอ ควรมโทษทางอาญา และไมมโทษทางอาญา ถาม โทษควรมการลงมากนอยเพยงใด เนองจากความผดประเภทนจดประสงคเพอใหเกดความกลว เปนการขมขไมใหออกเชคไมมเงนเพราะเปนความผด ดงนการมโทษทางอาญา ตองเปนโทษทไมรนแรง แตเนนใหใชมาตรการทางสงคมดวยการไมยอมรบเชคหรอทาการคากบผออกเชคแลวไมมเงน

ถาไมมโทษทางอาญา ผลเสยจะเกดขนมากกวา เนองจากจะทาใหเกดการสงจายเชคมากขน เพราะไมเปนความผดอาญา จะทาใหมคดแพงเกยวกบการใชเชคเขาสศาลมากขน เพราะการพจารณาคดแพงใชเวลานาน เมอศาลมคาพพากษาแลวยงตองบงคบคด

ถาตองการใหมโทษอาญา สมควรกาหนดโทษปรบ โทษจาคกอยางไร

จากการกาหนดโทษอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ จะเหนไดวา แตเดมจะกาหนดโทษปรบตามจานวนเงนตามเชค สวนโทษจาคกไมเกน 1 ป ภายหลงแกไขโทษปรบเปนปรบไมเกน 60,000 บาท สวนโทษจาคก 1 ป เหมอนเดม

35 Http:www.nationcredit.com/badcheck.html ,criminal penalties by state. >May 2002

DPU

146

การกาหนดโทษปรบดงกลาวเปนสวนหนงของปญหาของการกาหนดความผดอาญาอนเกยวกบการใชเชค เพราะทาใหศาลตองใชดลยพนจในการลงโทษปรบ โดยไมพจารณาวาเชคทสงจายจะมมากนอยเพยงใด แตเดมปรบไมเกนจานวนเงนตามเชคและเปลยนเปนปรบไมเกน 60,000 บาท ทาใหไมเกดความเปนธรรม เชคจานวนเงน 1,000,000 บาท ผออกเชคถกปรบไมเกน 60,000 บาท สวนเชคจานวนเงน 10,000 บาท ผอออกเชคถกปรบไมเกน 60,000 บาท เชนกน

ในความเหนของผ เขยน เหนควรใหกาหนดโทษปรบโดยคดเปนอตรารอยละของจานวนเงนตามเชค โดยอาจกาหนดใหลงโทษปรบอตรารอยละ 10 ของจานวนเงนตามเชค แตไมเกนกวา 60,000 บาท จะทาใหกฎหมายมความชดเจนแนนอนมากขน ผออกเชคอาจเกดความหวาดกลว เพราะรลวงหนาวาไดสงจายเชคออกไปเปนจานวนเงนเทาไร ตองคาพพากษาใหปรบเปนเงนเทาไร สวนการลงโทษจาคก ตามทกลาวไวขางตนแลววา ความผดประเภทนมใชเปนอาชญากร จงไมควรเนนการลงโทษจาคกเปนหลก แตถาจะลงโทษจาคกควรลงโทษโดยพจารณาจากจานวนเงนตามเชคเชนกน แตโทษจาคกไมเกน 1 ป ซงเปนอตราโทษสงสด เชน การกาหนดโทษจาคกถาจานวนเงนตามเชคฉบบเดยวหรอหลายฉบบรวมกนไมเกน 1,000,000 บาท ใหลงโทษจาคกไมเกน 6 เดอน สวนเชคฉบบเดยวหรอหลายฉบบรวมกนเกนกวา 1,000,000 บาท ใหลงโทษจาคกไมเกน 1 ป โดยไมตองกาหนดอตราโทษจาคกขนตา

ปญหาวา หากมการกระทาซาควรลงโทษหรอมมาตรการลงโทษอยางใด ผ เขยน มความเหนวา กรณการกระทาซาอาจเกดขนได เนองจากการสงจายเชคเปนเรองปกตทางการคา ดงนน หากนาเงนเขาบญชไมทนตามกาหนดเชคทสงจายออกไปยอมทาใหเชคเรยกเกบเงนไมได และเปนความผด เทากบผออกเชคตองการฝาฝนตอกฎระเบยบทรฐกาหนดขนเพอมใหมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ

ดงนน การลงโทษเพราะมการกระทาซา จงควรกาหนดใหมโทษปรบและโทษจาคกเพมขน โดยโทษปรบใหเพมขนเปนอตรารอยละ 15 หากกระทาซาอก สวนโทษจาคกจะพจารณา

DPU

147

จากจานวนเงนตามเชคและความเสยหายทผทรงเชคหรอผ เสยหายไดรบ โดยเพมโทษจาคกหนงในสามของโทษทจะลงแกผกระทาผด

ผ เขยน เหนวา ถาหากใหเปนความผดเรมขนเมอผ เปนเจาของบญชออกเชคเพอถอนเงนออกจากบญชใหแกบคคลอนแลวไมมเงน โดยไมมกาหนดจานวนเงนตามเชคจงเปนความผดทงทางแพงและทางอาญา ในความเหนของผ เขยน เหนวาควรมการแกไขปรบปรงกฎหมายโดยกาหนดความผดและกาหนดโทษ โดยกาหนดการออกเชคทถอวามเจตนาทจรต ถาออกเชคแลวไมมเงน ถาธนาคารตามเชคไดแจงใหผออกเชคทราบแลว ผออกเชคตองนาเงนเขาบญชหรอชาระเงนตามเชคใหผทรงเชค ภายใน 5 วน นบแตวนทธนาคารไดแจงใหผออกเชคทราบ หากผออกเชคไมนาเงนเขาบญชหรอชาระหนแกผทรงเชคภายในกาหนดใหถอวาเปนความผดอาญา ตองระวางโทษปรบหรอจาคก การกาหนดความผดอาญา โดยกาหนดจานวนเงนตามเชคตงแต 10,000 บาท ขนไปเปนความผดอาญาทมโทษปรบอยางเดยว เพอใหคดเสรจไปจากกระบวนการยตธรรมในชนพนกงานสอบสวน หรอถามการฟองคดโดยจาเลยตอสคด คงมโทษปรบสถานเดยวทาใหผกระทาผดไมตองรบโทษจาคก เปนการกนผ ตองหาไมใหเขาสศาลและเรอนจา หากไมมเงนชาระคาปรบ หามมใหนาวธการกกขงแทนคาปรบมาใช แตใหใชวธการบงคบคดทางแพงแทน การกนเชคทมจานวนเงนไมเกน 5,000 บาท ไมมความผดอาญาหากออกไปแลวไมมเงน

เมอพจารณาแนวคดการลงโทษกบผสงจายเชคทไมมเงน เพอเปนการคมครองเชคและไมใหมการละเมดตอกฎหมาย เพราะความผดฐานฉอโกงของฝรงเศสตองการลงโทษกบผ ทออกเชคโดยมเจตนาทจรต มาจากเหตผลประวตศาสตรทางการคาของฝรงเศส ทตองการมใหผ ทมใชเปนพอคา แสวงหาประโยชนอนมควรชอบดวยกฎหมายจากเชคเพอประโยชนของตนเอง หรอผ อน จะเหนไดจากความผดฐานฉอโกง มาตรา 66 ใชถอยคาทแปลเปนภาษาไทยแลววา “ ผใดโดยเจตนาทจรตไดออกเชค.............” ทไทยไดนามาเปนแนวทางในการรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

กฎหมายฝรงเศส มงลงโทษเฉพาะผออกเชคทมเจตนาทจรตเทานน สวนผออกเชคทไมมเจตนาทจรตหรอผออกเชคทสจรตถงเชคทออกไปไมมเงนไมเปนความผดอาญา แตคงตองรบผด

DPU

148

ทางแพง แตเมอรางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ทรางโดยศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย ทมถอยคาไมแตกตางไปจากกฎหมายของฝรงเศส แตมการแกไขโดยตดถอยคาวา โดยทจรต ออกไปคงมแตขอความตามมาตรา 3 ของพระราชบญญตเกา วา “ ผใดออกเชค.....” ทาใหผออกเชคไมวาจะกระทาโดยเจตนาทจรตหรอโดยสจรตถาออกเชคแลวไมมเงน เปนความผดตามพระราชบญญตเกา

เมอพจารณารางเดมทรางขนโดย ศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย กบความผดฐานฉอโกงของฝรงเศส เปนการกาหนดความผดอาญาเฉพาะผออกเชคทกระทาโดยรสานกในการกระทา และประสงคตอผล หรอเลงเหนในการกระทาคอการออกเชควาขณะทออกไมมเงน แตตองการแสวงหาประโยชนอนควรไดโดยชอบดวยกฎหมาย โดยนาเชคทไมมเงนชาระหนคาสนคาแทนเงนสด เพอตนเองหรอผ อนไดรบสนคาไปจากผถกหลอกลวง ในความเหนของผ เขยน เหนวา ควรนาเจตนารมณของพอคาในการนาเชคออกใชชาระหนแทนการชาระหนดวยเงนสด เพอความสะดวกรวดเรว ความปลอดภย โดยใชเชคทมไดเปนเงนตราทรฐนาออกใช แตเกดจากการตกลงระหวางพอคาดวยกนใหนาเอกสารทเปนแผนกระดาษเปนสงทใชแทนเงนตรา โดยยอมรบมลคาตามเชค เมอตองการใหเชคทเปนตราสารการเงนทสรางขนโดยเอกชน ไดรบการยอมรบจากคนทวไปรฐจงไดยอมรบบงคบใหเปนตามขอปฎบตประเพณการคา ความเชอถอทางการคาและชอเสยงของพอคา เปนสงสาคญทจะทาใหพอคาทวไป มความมนใจตกลงเขาทาสญญาดวย ดวยเหตนทาใหมการลงโทษกบผออกเชคทกระทาโดยทจรตใหเปนความผดอาญา เมอไทยรบเอาหลกการกาหนดความผดอาญาเฉพาะผออกเชคโดยทจรต แตไดแกไขใหลงโทษกบผออกเชคทสจรตดวย เปนผลทาใหพระราชบญญตเกานลมเหลวไมสามารถแกไขปญหาอนเกดจากการมผกระทาความผดมากขน สมควรทจะกาหนดใหผออกเชคโดยทจรตเปนผกระทาผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค

สวนผออกเชคทสจรตแตไมมเงน จะถกลงโทษทางการคาเพราะจะขาดความเชอถอทางการคาและชอเสยงทางการเงน ทาใหเชคทบคคลทตองการออกตอไปขาดความเชอถอไมมผใดยอมรบเชคชาระหนแทนเงนสดเพอซอสนคาอกตอไป

DPU

149

ผ เขยนมความเหนวาควรแกไขกฎหมายโดยลงโทษ ผออกเชคโดยทจรต เพราะเปนผ ทมความชว สวนผออกเชคทสจรตใหเปนความผดทางแพง นาจะเปนผลดตอวงการคา เพราะเชคทสงจายออกไปเพอชาระหน ผออกตองระมดระวงในชอเสยงทางการคาและการเงน ตองตรวจสอบเงนในบญชใหมพอกบจานวนเงนทออกเชคไป

ตามกฎหมายของฝรงเศส ไมตองนาเชคเขาเรยกเกบเงนกเปนความผด หากผนนโดยทจรตออกเชคโดยไมมเงนทพงจะชาระไวกอนกด เงนทพงชาระมจานวนนอยกวาตามเชค ถอนเงนทงหมดหรอบางสวนหลงจากออกเชค หรอหามธนาคารจายเงน เปนความผดฐานฉอโกง พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชคของไทยตองนาเชคเขาเรยกเกบถาธนาคารปฏเสธการจายเงนจงเปนความผด เปนการแสดงใหเหนวา ผออกเชคมเจตนาทจรตขณะทออกเชคแลว ไมตองการผลวาจะเรยกเกบเงนไดหรอไม เปนการลงโทษกบผ ทมเจตนาทจรตตงแตเรมตน มาตรการเพอความปลอดภยทมอยในกฎหมายของฝรงเศส ไทยมไดนามาบญญตไวเมอมปญหามผกระทาความผดตามพระราชบญญตนเปนจานวนมาก กไมไดนามาตรการเพอความปลอดภยมาแกปญหา แตกลบไปแกไขเรองอานาจการควบคมของพนกงานสอบสวน จงเหนไดวาเมอแกแลวยงมปญหาคดอาญาเขาสศาลมากกวาคดอาญาอน

มาตรการเพอความปลอดภยของไทย ซงบญญตไวในประมวลกฎหมายอาญา มดงน (1)กกกน (2)หามเขาเขตกาหนด (3) เรยกประกนทณฑบน (4) คมตวไวในสถานพยาบาล (5) หามประกอบอาชพบางอยาง

มาตรการเพอความปลอดภยตางกบการลงโทษทจะทาไดตอเมอมการกระทาความผดเกดขนแลว แตมาตรการเพอความปลอดภยสามารถนามาใชกอนทผใดจะทาผดเปนการปฎบตตอผ ทจะกระทาผดในอนาคตอนเปนการปองกน โดยเพงเลงเฉพาะตวบคคลทนาจะเปนภยแกผ อนโดยไมตองคานงถงจตใจของผกระทาวาชวราย แมเปนเดกหรอคนวกลจรตกใชวธการเพอความปลอดภยได

DPU

150

การลงโทษตองใชกฎหมายขณะททาผดเพราะกฎหมายไมมผลยอนหลงในทางทเปนโทษแกผกระทาผด แตใชมาตรการเพอความปลอดภยในขณะทศาลพพากษา

กกกนคอ การควบคมตวผกระทาผดตดนสย หากไดนามาใชนาจะเกดผลด โดยเฉพาะมาตรการหามเขาเขตกาหนด เรยกประกนทณฑบน และหามประกอบอาชพบางอยาง ทาใหปรมาณคดอาญาลดลง เพราะเปนการปองกนมากกวาการแกปญหา ทาใหผออกเชคททจรตไมอาจใชประโยชนจากเชคไปหลอกลวงผ อนวา เชคไดรบความเชอถอเพราะมเงนในบญชพอจาย โดยทกครงกอนรบเชคเพอชาระหนคาสนคาแทนเงนสด ผ ทจะรบเชคควรตรวจสอบจากรายชอผ ออกเชคทขาดความเชอถอทางการคาและการเงน เปนหนงสอทเกยวกบการเงน หรอสอบถามประวตของผออกเชคจากธนาคารตามเชค

การกระทาดงกลาว จะเปนการชวยสงเสรมการใชเชคมากขน เพราะหากหนงสอหรอขอมลของธนาคารมความถกตอง จะทาใหมการรบเชคไวเพอชาระแทนเงนตรากนมากยงขน เปนการคมครองผ รบเชคมใหรบเชคทไมมเงน

การตรวจสอบควรกระทาไดอยางรวดเรว เพราะเปนเรองทางการคาตองอาศยความรวดเรว การตดสนใจทอยบนพนฐานของขอมลทมนใจได ทงอาจเปนรปของการหกคาธรรมเนยมจากการขายเชคของธนาคารสวนหนงใหเปนรายไดของหนงสอหรอธนาคารทมระบบการจดเกบขอมล ทงการสอบถามอาจเพยงแตบอกเลขทบญชและเลขเชค การทจะจดเกบขอมลได จะตองอาศยอานาจของกฎหมายเชงบงคบให ธนาคารทจะรบเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนเพอใชเชค หรอใหเปดบญชแลว แจงขอมลไปยงศนยขอมล และใหตารวจ อยการ ศาล แจงขอมลเชนกน

การใหศาลมอานาจพพากษาใหใชวธการเพอความปลอดภย เชน การใหจาเลยเปนผเสยคาใชจายในการลงประกาศคาพพากษา การหามจาเลยประกอบอาชพบางอยางมกาหนดเวลา การหามจาเลยใชเชคหรอเปดบญชเงนฝากกระแสรายวน รวมถงการหามธนาคารเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนกบบคคลทศาลตดสนวากระทาความผดตามกฎหมายน

DPU

151

ปญหาวา หากนามาตรการเพอความปลอดภยของประเทศฝรงเศสมาใชกบพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 นาจะเกดผลดมากกวา เพราะทผานมาจานวนเชคไมมเงนเปนตวสะทอนใหเหนวาสภาวะเศรษฐกจของประเทศตกตา การใชเชคเพอการคาและธรกจ หากผสงจายเชคแลวไมมเงนเปนผสจรตแลวตองถกมาตรการเพอความปลอดภยดวยการหามใชเชค จะเปนการตดโอกาสทางการคากบผนน มาตรการเพอความปลอดภยควรใชกบผสงจายแลวไมมเงนทมเจตนาทตจรตจะเกดผลดกวา นอกจากนมาตรการแกปญหาคดเชคในประเทศฝรงเศส ไดมการแกไขกฎหมายเกยวกบการใชเชคอนเปนความผดอาญาฐานฉอโกง หลายครงแตยงมจานวนคดมากขน จงนาจะนามาตรการกาหนดความผดอาญาของประเทศสหรฐอเมรกา ในเรองการกาหนดอตราโทษหรอมาตรวดทางนตศาสตร ( Jurismeter) มาใชในพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2534 เพอใหความรแกผ ทจะเปนผใชเชคและผสงจายเชควา การกระทาของตนอยางไรเปนความผดอาญา หากเปนความผดอาญาตองถกลงโทษอยางไรบาง อนเปนลกษณะของการกาหนดมาตรการปองกนมใหกระทาผด อนจะเปนผลดทาใหปรมาณการเกดคดอาญาเกยวกบการใชเชคลดลง

DPU

บทท 6

บทสรปและขอเสนอแนะ

บทสรป เชค เกดจากการทพอคานกธรกจในดนแดนตะวนออกกลางไดคดคนขนและไดพฒนาตอ ๆ มาจนกลายเปนเชค พอคาไดใชเชคเปนวตถสอกลางในการชาระหนคาสนคาบรการและแลกเปลยนสนคาทมจานวนสนคาและราคามาก อนทาใหการคาเกดความคลองตวสะดวกรวดเรวและปลอดภย เพราะพอคาไมตองขนยายเงนตราจานวนมาก ไมตองตรวจนบจานวนเงน ทาใหเชคกลายเปนตราสารการเงนทไดรบความนยมจากพอคาอยางรวดเรว และไดใชกนเปนทแพรหลายไปทวโลก ประเทศไทยไดเรมใชเชคชาระหนคาสนคาและบรการแทนเงนตรา โดยมธนาคารพาณชยของตางประเทศนาเชคเขามาใชในประเทศไทย ตงแตกอนประกาศใชประมวลกฎหมายอาญา และประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มพอคาในกรงเทพมหานครนยมใชเชคกนมาก ซงแตเดมธนาคารพาณชยจะออกเชคใหแกลกคาทขอเปดบญชเงนฝากประเภทกระแสรายวนเฉพาะทมประวตและชอเสยงทางการเงน ทางการคาทด และมลกคาทมประวตและชอเสยงทางการเงนและการคาทดเปนผแนะนา จงทาใหเชคทถกสงจายออกไปไมมปญหาการเรยกเกบเงน แตถามความผดเกดขนเกยวกบการใชเชค ศาลไทยจะนาเอาหลกกฎหมายเกยวกบตวเงนของประเทศองกฤษ และกฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.127 มาพจารณาพพากษาในคดทเกยวกบเชคในทางแพง และทางอาญา เมอความเจรญทางการคาการเงนของประเทศไทยมมากขน ทาใหเกดการแขงขนระหวางธนาคารพาณชยโดยรบเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนดวยเงอนไขทงายขน ประกอบกบประชาชนสวนมากยงไมเปนทรถงประโยชนของเชคและเจตนารมณของใชเชค ทาใหผใชเชคมจานวนมากขนทงพอคานกธรกจและประชาชนทวไปทไมไดเปนพอคานกธรกจ

DPU

153

หลงจากประเทศไทยนาเชคมาใชชาระหนแทนเงนตราไดระยะหนง มปญหาเกยวกบการใชเชค โดยผสงจายเชคมเจตนาทจรตใชเชคเปนอบายในการหลอกลวง ใชก ยมเงน เปนประกนหน นาเชคไปแลกเงนสดหรอขายลดเชค นาเชคไปคาประกนการทางาน อนเปนการใชเชคอยางผดวตถประสงค ทาใหมเชคทสงจายออกไปจานวนมากถกธนาคารปฏเสธการจายเงน เพอเปนการรกษาระบบการเงนของประเทศ ทาใหประเทศไทยตองออกกฎหมายมาคมครองไมใหมการละเมดตอเชค โดยมงลงโทษกบผสงจายเชคไมวาจะคดทจรตหรอไมกตามแลว การกาหนดความผดอาญาเปนความผดในตวเอง เชน การทารายผ อน การฆาผ อนฯลฯ รฐหรอผ มอานาจปกครองยอมกาหนดขนโดยงาย แตการกาหนดใหการกระทาใดทมไดเปนความผดในตวเองเปนความผดจะตองคานงถงเจตนารมณของรฐทมความมงหมายประการใด หากกฎหมายดงกลาวมปญหาในการตความ อนเปนเหตผลทจะตองนามาใชในการแกไขปรบปรง เนองจากการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผดทางแพงทคสญญาฝายทไดรบเชคจะตองไปฟองรองบงคบคดทางแพง เมอประเทศไทยจะกาหนดการสงจายเชคไมมเงนใหถอวาเปนความผดอาญา จงไดนาเอาประมวลกฎหมายอาญาในความผดฐานฉอโกงเพราะการใชเชคของประเทศฝรงเศสมาเปนแนวทางในการยกรางกฎหมาย โดยกฎหมายจะมงลงโทษผสงจายเชคทมเจตนาทจรตหรอไมกตาม ถาเชคนนไมมเงนทพงชาระตามจานวนทสงจาย ดวยการประกาศใชพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 ทเรยกวากฎหมายเทคนคหรอกฎหมายเฉพาะ ซงเปนกฎหมายทประเทศไทยบญญตขนโดยใชอานาจรฐไมเกยวกบศลธรรม พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ. 2497 กาหนดความผดอาญากบผสงจายเชคเทานน ทงยงกาหนดใหการสงจายเชคลวงหนาเปนความผด ซงแตกตางกบกฎหมายอาญาเกยวกบการใชเชคในประเทศฝรงเศและสหรฐอเมรกาทถอวาการสงจายเชคลวงหนาไมเปนความผด นอกจากนยงใหอยการมอานาจไมฟองผสงจายเชคทกระทาผดมาไมเกน 4 ครง สาหรบโทษจะกาหนดโทษปรบไมเกนสองเทาของจานวนเงนตามเชค และจาคกไมเกนหนงป พระราชบญญตฉบบนใชบงคบไดระยะหนง ปรากฏวาพระราชบญญตฉบบนมปญหาการกาหนดความผดอาญา

DPU

154

ประเทศไทยไดแกไขปรบปรงกฎหมาย 2 ครง คอใน ป พ.ศ. 2515 โดยประกาศใชประกาศคณะปฏวตฉบบท 196 ลงวนท 8 สงหาคม 2515 แกไขการควบคมตว การขอปลอยตวชวคราวผ ตองหา จาเลย และแกไขอกครงโดยพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคพ.ศ. 2534 แตหลงจากแกไขปรบปรงกฎหมายแลว ปญหาอนเกดจากการกาหนดความผดอาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ยงไมลดลงไป ปญหาทเกดขนเปนปญหาทมผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม เปนอยางมาก ทงนอาจเกดจากปจจยหลายดาน เชน ประเทศไทยไมไดนาแนวคดวา เพราะเหตใดกฎหมายจงกาหนดใหการออกเชคแลวไมมเงนเปนความผดอาญา ตลอดจนประเพณวฒนธรรมของคนในชาตมความเปนมา แตกตางกน บทเรยนทไทยไดรบจากการลอกเอาแตตวบทกฎหมายของฝรงเศส มาเปนแบบอยางโดยไมไดนาหลกการทอยในกฎหมายมาบญญตไว จงเปนลกษณะของการนาแตรปแบบกฎหมายเทานน เมอนาใชในไทยในลกษณะกาหนดใหเปนความผดอาญาเชนเดยวกน แตมความแตกตางดานการพฒนาการของเชค ทาใหวฒนธรรมการใชเชคในไทยไมไดมองถงประโยชนจากเชคเชนพอคาในฝรงเศส แตจะใชเชคเพอกอหน เชน นาเชคไปแลกเงนสด นาเชคไปคาประกนหน ทาใหมปญหาเกดคดอาญาเชคมาก เพราะประชาชนของไทยขาดการพฒนาการของเชค ขาดความรความเขาในประเพณทางการคา ทตองการนาเชคมาแทนเงนตราในการชาระหน ดวยเหตททาใหผสงจายเชคทไมมเงนจานวนมาก ถกสงเขากระบวนการยตธรรมโดยกฎหมายมไดแยกการดาเนนคดกบผสงจายเชคทมเจตนาทจรตหรอไมกตาม ผกระทาความผดตามพระราชบญญตฉบบน สวนมากแลวจะไมใชอาชญากร แตเกดจากการทาการคาแลวขาดทน ซงในทางทฤษฎกฎหมายไมตองการลงโทษทางอาญากบผกระทาความผดตอกฎหมายทรฐ กาหนดขนใหเปนความผด เพราะมใชเปนความผดในตวเอง แตจะมงลงโทษหรอใชมาตรการทางสงคมแทน เชน การหามทาธรกรรมทางการเงนเกยวกบการใชเชคโดยมคาสงแจงใหธนาคารกลางและธนาคารพาณชยทราบ รวมถงปญหาการกาหนดความผดอาญาทไมเหมาะสมของกฎหมายทตองการเอาผดกบผออกเชคทแมมไดมเจตนาทจรต ทาใหผออกเชคทกคนไมวาจะมเจตนาทจรตในขณะออกเชคแลวไมมเงนลวนเปนความผดทงสน

DPU

155

สวนประเทศสหรฐอเมรกาใชมาตรการทางการคาโดยพอคาจะตงขอรงเกยจไมยอมรบเชคหรอทาการคาขายกบผสงจายเชคแลวไมมเงน โดยผสงจายเชคจะใหความสาคญกบเชค ถาเชคเรยกเกบเงนไมไดจะทาใหขาดความเชอถอทางการเงน จากการศกษาปญหาดงกลาวแลวผ เขยนมความเหนวาพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคฯ กาหนดความผดอาญาไวไมเหมาะสม โดยกาหนดความผดในลกษณะดงกลาวเปนลกษณะของกฎหมายไมด เพราะกฎหมายกาหนดความผดในลกษณะทกวางโดยบญญตใหผออกเชคทกคนหากธนาคารปฎเสธการจายเงนแลวเปนความผด ไมวาผออกเชคคนใดจะมเจตนาทจรตขณะทออกเชค หรอไมมเจตนาทจรตขณะออกเชคลวนเปนความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคทงสน โดยกฎหมายทดควรจะลงโทษแตเฉพาะผออกเชคทเปนผ มความชว ทจรต ฉอโกง ฉอฉล เทานน แตกฎหมายยงลงโทษไปถงผ ทสจรตดวย หากผนนออกเชคแลวไมมเงน โดยเหนวา ยงไมสมควรยกเลกพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจาการใชเชค พ.ศ. 2534 ควรคงความผดไวแตใหมการแกไขปรบปรงทงการกาหนดความผดทางอาญาและการกาหนดโทษใหเหมาะสมกบแนวทางทฤษฎ กฎหมาย สอดคลองกบขนบธรรมเนยมประเพณของไทย โดยกาหนดความผดอาญาใหแคบลงมา การสงจายเชคแลวไมมเงนทไมมเจตนาทจรตไมควรถกลงโทษเพราะมไดเปนอาชญากร แตเปนการกระทาผดทรฐมากาหนดภายหลงวาใหการสงจายเชคแลวไมมเงนเปนความผด โดยมงลงโทษกบผสงจายเชคทมเจตนาทจรต หลอกลวง ฉอโกง ฉอฉล โดยใชเชคเปนเครองมอประกอบอาชญากรรมทมความชวเปนลกษณะของอาชญากรทสมควรถกลงโทษ ในขณะเดยวกนควรมการใหความรเกยวกบความผดอนเกดจากการใชเชคแกผ ทขอเปดบญชกระแสรายวนเพอใชเชค ใชในการตรวจสอบกอนจะตดสนรบชาระหนดวยเชคแทนเงนสด นอกจากนควรมการกาหนดขนตอนการดาเนนคด การระงบคดอาญา การเลกคดอาญาใหชดเจน และกาหนดการลงโทษใหเหมาะสมกบการกระทาความผดตามจานวนเงนหรอ

DPU

156

ผลประโยชนทผกระทาผดไดรบไปจากผทรงเชค โดยการกาหนดโทษแบบมาตรวดทางอาญา เพอให ผ ทคดหรอผ ทาความผดไดรลวงหนาวา การกระทาเกยวกบการใชเชค อยางไรเปนความผด จะตองรบโทษอาญาอยางไร เพยงใด อนเปนลกษณะของมาตรการปองปรามไมใหมการกระทาผดเกดขน การกาหนดเงอนไขสาหรบธนาคารพาณชยในการรบเปดบญชเงนฝากกระแสรายวนใหรดกม โดยกาหนดคณสมบตของผจะขอเปดบญชไววาขนตาจะตองมการประกอบอาชพคาขาย หรอทาธรกจจรงโดยมหลกฐานทเชอถอไดมาแสดง กาหนดรายไดและวงเงนของผขอ ตองเปนผ ทไมเคยกระทาความผดทเกยวกบการเงน เชน ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค ความผดฐานยกยอก ฉอโกง ลกทรพย ฯลฯ ทงหลกประกนหนตองเพยงพอตอวงเงนทขอใหเชค และไดรบการแนะนาจากลกคาเงนฝากบญชกระแสรายวนทมประวตทางการคา การเงนด การกาหนดอตราโทษทจะลงแกผกระทาผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชคเพอใหศาลไมตองใชดลยพนจในการกาหนดโทษ จะทาใหเกดมาตรฐานการลงโทษไปในแนวเดยวกน นาจะเปนผลขมขแกผ ทคดจะกระทาผด โดยคดเปนอตรารอยละของจานวนเงนตามเชคทไมมเงน การกาหนดใหอานาจพนกงานสอบสวนมอานาจเปรยบเทยบปรบในจานวนเงนตามเชคไมมากเพอมใหคดเขาสศาล การกาหนดใหการสงจายเชคลวงหนาไมเปนความผดความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค นาจะทาใหคดอาญาลดลงได ขอเสนอแนะ จากการศกษาปญหาทเกดจากการกาหนดความผดอาญาเกยวกบการใชเชค ผ เขยนจงขอเสนอแนะใหมการแกไขปรบปรงพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ. ศ. 2534 ดงน

DPU

157

1. แกไขมาตรา 4 ทงหมด โดยใชขอความตอไปนแทน “ มาตรา 4 ผใดโดยทจรตออกเชคเพอชาระหน หากธนาคารตามเชคปฏเสธไมจายเงนตามเชคและไดมหนงสอแจงใหผออกเชค ทราบแลวแตไมดาเนนการชาระหนใหเสรจสนภายในกาหนด 7 วน นบแตวนทแจง ใหถอวา ผออกเชคกระทาความผดตามพระราชบญญตน ตองระวางโทษปรบรอยละ 10 ของจานวนเงนตามเชค แตไมเกน 60,000 บาท หรอจาคกไมเกน 1 ป หรอทงปรบทงจา” เหตผลเพราะ การทรฐกาหนดใหการสงจายเชคทกกรณ เปนความผดอาญา ไมวาจานวนเงนตามเชคจะเปนจานวนเทาไร ผออกเชคจะกระทาโดยเจตนาทจรตหรอไมกเปนความผด ทาใหจานวนผออกเชคแลวไมมเงนเปนบคคลทรฐกาหนดใหเปนบคคลทตองรบทางแพงและทางอาญา อนเปนการผลกดนใหผออกเชคเขาสกระบวนการยตธรรม จงสมควรแกไขกฎหมายโดยกาหนดความผดอาญาเฉพาะผสงจายเชคทมเจตนาทจรตเทานน 2.การกาหนดใหผออกเชคลวงหนา ตองรบผดทางอาญาหากเชคไมมเงน นบวาเปนเหตผลอยางหนงททาใหคดเขาสศาลมาก ทงทควรเปนความผดทางแพง ดวยเหตทผออกเชคไมมเจตนาทจรต เพราะยงไมทราบวาเหตการณในอนาคตเงนในบญชจะพอจายหรอไม เนองจากเงนในบญชมการหมนเวยนเขาออกตลอด การเอาโทษกบผ ทมไดเปนอาชญากร แตเปนการผดสญญาทางแพงของคสญญา ทเปนพอคานกธรกจ ทาใหตองสญเสยความมนคงทางเศรษฐกจไป เพราะพอคานกธรกจ ตองถกจาคกโดยพพากษาของศาล เนองจากไมสามารถหาเงนมาชาระหนตามเชคไดทงหมด 3. นอกจากนควรแกไขมาตรา 5 เปนขอความวา “ มาตรา 5 ความผดตามมาตรา 4 ถาศาลพพากษาวาจาเลยเปนผกระทาความผดไมวาจะลงโทษปรบหรอจาคกกตาม ใหศาลมคาสงใหลงประกาศคาพพากษาทงหมดในหนงสอทางการเงนของธนาคาร โดยใหจาเลยเปนผ ชาระคาประกาศ ” 4.นอกจากน เมอศาลพจารณาพพากษาวาจาเลยเปนผกระทาผดใหศาลมอานาจออกคาสงใหลงประกาศคาพพากษาในหนงสอการเงนโดยใหจาเลยชาระคาประกาศเพอเปนมาตรการปองปรามมใหมการกระทาความผดเกดขน

DPU

158

5.นอกจากนควรแกไข มาตรา 6 โดยใชขอความวา “ มาตรา 6 การควบคมหรอขงผ ตองหาหรอจาเลย ในคดความผดตามพระราชบญญตน ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยวธพจารณาความอาญาในศาลแขวง ถามการขอปลอยตวชวคราว ใหพนกงานสอบสวน พนกงานอยการ หรอศาล มคาสงใหปลอยชวคราวโดยมประกนแตไมมหลกประกน หรอมประกนและหลกประกนหนงในสของจานวนเงนตามเชค แตไมนอยกวา 5,000 บาท อยางสงไมเกน 500,000 บาท ใหพนกงานสอบสวนมอานาจเปรยบเทยบปรบถาเงนตามเชคไมเกน 10,000 บาท “ เหตผลเนองจากความผดตามพระราชบญญตฉบบนเปนความผดทเกดจากการทรฐกาหนดใหเปนความผด การสงจายเชคแลวไมมเงนสงผลกระทบตอเจาหนผ รบเชคทเคยใหมการดาเนนการฟองรองทางแพงมากกวาทางอาญา การใหพนกงานสอบสวนมอานาจเปรยบเทยบปรบอาจทาใหคดเสรจไปชนสอบสวนไดเรวขน ประกอบสภาวะเศรษฐกจในปจจบนมความเจรญทางการคามากขน ควรกาหนดใหขอปลอยตวชวคราวมความชดเจน งายขน ทงเปนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ไมใหนาเอากฎหมายมาเปนเครองมอบบบงคบใหชาระหนแพง เมอแกไขมาตรา 5 แลว ควรมการแกไขมาตรา 7 ใหสอดคลองกน โดยแกไขแลวมขอความวา “ ถาผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดใชเงนตามเชคภายในสามสบวน นบแตวนทผออกเชคไดรบแจงเปนหนงสอจากธนาคารวาธนาคารไมใชเงนตามเชคนน หรอผกระทาความผดตามมาตรา 4 ไดชาระหนทออกเชคตามสญญาจนเสรจสนกอนศาลชนตนมคาพพากษาใหถอวาคดอาญาเลกกน” เหตผล เพอใหคดอาญาเชคเสรจไปกอนจะเขาสการดาเนนคด ทงหนทผกระทาผดไดออกเชคหากมการชาระหนเสรจสนตามความประสงคของการทาการคาแลว กควรใหคดเลกกน 6.นอกจากนควรแกไขมาตรา 8 เปนขอความวา “ ใหโจทกมอานาจยนฟองเรยกเงนตามเชคไปพรอมกบยนฟองคดอาญา ถาจานวนเงนตามเชคแตละฉบบหรอหลายฉบบรวมกนไม

DPU

159

เกนอานาจพจารณาพพากษาของศาลแขวง การพจารณาคดแพงตองไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง” เหตผล เพอใหโจทกไมวาจะเปนพนกงานอยการ หรอผ เสยหายฟองคดเอง สามารถฟองเรยกเงนตามเชคไปพรอมกบยนฟองคดอาญา เพอใหคดอนมาจากมลหนเดยวกนถกพจารณาในเปน 2 คด คอ คดอาญา และคดแพง อนเปนการลดคาใชจาย งบประมาณของรฐ อนทาใหการพจารณาคดเปนไปอยางสะดวกรวดเรว DPU

บรรณานกรม

DPU

161

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ กตตพงษ กตตยารกษ. ยทธศาสตรการปฏรปกระบวนการยตธรรมทางอาญาของไทย. พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร : โรงพมพเดอนตลา, 2544 เกยรตขจร วจนะสวสด. คาอธบายกฎหมายอาญาภาคหนง. กรงเทพมหานคร :สานกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538 คณต ณ นคร. ประมวลกฎหมายอาญา หลกกฎหมายและพนฐานการเขาใจ. พมพครงท 6, กรงเทพมหานคร:สานกพมพหางหนสวนจากดบเจโปเพรสเซอร จากด,2540 คณต ณ นคร. กฎหมายอาญาภาคทวไป.พมพครงท 1: บรษทสานกพมพวญญชน จากด, 2543 เจรญ เจษฎาวลย.วธขายลดตวเงน.กรงเทพฯ.สานกพมพพอด, 2534 จตต ตงศภทรย.คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยบญชเดนสะพด

และตวเงน.พมพครงท15.กรงเทพฯ:สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2525 จตต ตงศภทรย. คาอธบายประมวลกฎหมายอาญา ภาคท 2. พมพครงท 2.กรงเทพมหานคร: สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา,2525 เฉลม ยงบญเกด.กฎหมายและการปฏบต.กรงเทพมหานคร:โรงพมพเฟองนคร, 2510 ชยสทธ ตราชธรรม.คาพพากษาฎกาหมเกยวกบพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกด

จากการใชเชค.กรงเทพมหานคร:โรงพมพแสวงการพมพ, 2523 ทนงศกด ดลยกาญจน.หลกและปญหาในสญญาบญชเดนสะพดและบตรเครดต. กรงเทพมหานคร:หางหนสวนจากดวเจพรนตง, 2543 ณฐพงษ โปษกะบตร,พรชย สนทรพนธ. หลกกฎหมายเอกชน.พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยรามคาแหง. 2541 บรรเจด สงคะเนต.หลกพนฐานของสทธเสรภาพและศกดศรความเปนมนษยตาม

รฐธรรมนญใหม.กรงเทพมหานคร :สานกพมพวญญชน,2543.

DPU

162

ประภาศน อวยชย.ความผดอนเกดจากการใชเชค ฉบบแกไขปรบปรงสมบรณทนตอ

ยคปจจบน.กรงเทพมหานคร:สานกพมพกรงสยามพรนตงกรป จากด, 2539 ประพนธ ทรพยแสง.คาอธบายเชค.กรงเทพมหานคร :สานกพมพนตบรรณการ, 2517 พลประสทธ ฤทธรกษา.กฎหมายวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค.กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญญชน, 2534 ยงยทธ กาฬกาญจน.คมอศกษากฎหมายลกษณะบญชเดนสะพดและตวเงน. กรงเทพมหานคร :โรงพมพแสวงการพมพ,2516 เสาวนย อศวโรจน. คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน. กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543 เสาวนย อศวโรจน. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายเชค. กรงเทพมหานคร: หนงสอทระลก งานพระราชทานเพลงศพคณแมระเบยบ สจรตกล, 2543 สรศกด ลขสทธวฒนกล. คาอธบายความผดอนเกยวกบการทรพยตามประมวลกฎหมาย

อาญา. กรงเทพมหานคร:บรษทสานกพมพวญญชน จากด, 2539 สหธน รตนไพจตร.คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยตวเงน.พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร :บรษทสานกพมพวญญชนจากด , 2543 แสวง บญเฉลมวภาส.ประวตศาสตรกฎหมายไทย.กรงเทพมหานคร :บรษทสานกพมพวญญชน จากด, 2543 สมยศ เชอไทย. ความรนตปรชญาเบองตน.พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร:บรษทสานกพมพ วญญชน จากด, 2543 สงา ดวงอมพร. คาอธบายกฎหมายเกยวกบเชค การสอบสวนและดาเนนคดพรอม

การใชเชคตวอยางและคาพพากษา.พมพครงท 3.กรงเทพมหานคร:สานกพมพ กรงสยามการพมพ, 2526 แสวง สนทรกะลมพ. คาอธบายพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค. พระนคร:โรงพมพแพรวทยา, 2508 หยด แสงอทย. กฎหมายอาญา ภาค 2-3. พมพครงท 7 กรงเทพมหานคร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538 อทศ แสนโกศก. กฎหมายอาญาภาค 1.กรงเทพมหานคร.ศนยบรการเอกสารและวชาการ กองวชาการ กรมอยการ, 2525

DPU

163

เอกสาร/บทความ

อภรตน เพชรศร,พรทพย เพชรศร. “ขอบเขตของกฎหมายอาญา”วารสารนตศาสตรจฬา ลงกรณมหาวทยาลย ฉบบท 3 ปท 9, 2521

ไพจตร ปณณพนธ. “ความผดฐานโกงเงนคาอาหาร คาเครองดมหรอคาอยในโรงแรม กฎหมายเปรยบเทยบ (ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 345“ วารสารกฎหมาย

สโขทยธรรมาธราช.ฉบบท 1 ปท 11, 2542

การลดจานวนคดเขาสศาล การประชมนตศาสตรแหงชาต ศนยประชมสหประชาชาต สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา, 2543 รายงานการประชมของคณะกรรมการปรบปรงแกไขกฎหมาย คณะท 5 สานกคณะกรรมการกฤษฎกา ประชมวนท 10 กนยายน 2530 หนงสอของเลขาธการสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาถงเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหาร ลงวนท 28 กรกฎกาคม 2497 หนงสอของเลขาธการคณะรฐมนตรฝายบรหารถงเลขาธการสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา ลงวนท 5 สงหาคม 2497 สถาบนกฎหมายอาญา สารานกรมกระบวนการยตธรรมนานาชาต กรงเทพมหานคร พมพทบรษทเชาวนพรนตง กรป จากด, 2540 สถตคดอาญาเขาสศาลยตธรรมทวไป ตงแตป 2533-2545 สานกงานแผนงานและงบประมาณ ศาลยตธรรม, 2545 รางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2497 รางพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค พ.ศ.2534 ประมวลกฎหมายอาญา ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

DPU

164

วทยานพนธ

กฤษณา ชยวเศษ. “การใชสทธและการบงคบชาระหนดวยเชค” วทยานพนธนตศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง, 2543 เถกงศกด คาสระ.”ความผดตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2526 สรพงษ เอยมแทน. “ความผดอนยอมความไดกบความผดอาญาแผนดน” วทยานพนธ นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรกจบณฑต, 2544 สมพร สมทรคณ. “โทษอาญาฐานละเมดลขสทธ” : วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต จฬาลง กรณมหาวทยาลย, 2539 สกล นศารตน. “กฎหมายอาญาและการลงโทษทเหมาะสม” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545 เสาวนย อศวโรจน. “การโอนสทธตามตวเงน” วทยานพนธนตศาสตรดษฎบณฑต มหาวทยาลย ธรรมศาสตร, 2544 อารยา เกษมทรพย. “การฟองคดอาญาของผ เสยหาย : ศกษาเฉพาะกรณพนกงานอยการสงไม ฟอง” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2536

สมภาษณ

จรญ ภกดธนากล. เลขานการประธานศาลฎกา เลขาธการสานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตย สภาศาลฎกา. สมภาษณความเหนการกาหนดความผดอาญาตามพระราชบญญต วาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค. วนท 28 กมภาพนธ 2545

พลประสทธ ฤทธรกษา. ผพพากษาศาลอาวโสประจาศาลเยาวชนและครอบครวจงหวด นครปฐม, สถาบนขาราชการศาลยตธรรม สมภาษณความเหนการกาหนดความผด อาญาตามพระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค. วนท 6 มนาคม 2545

DPU

165

ภาษาองกฤษ

Book Roger Merle .Andre Vitu ., Traite’de droit criminel/ droit penal special (Paris) 1979 Http://www.bad-checks-collected.com http://www.bad-checks-collected.com …………….nation credit.com/bad check.html> May 2002 …………….bankers-legal-pages com/pc/3241. htm …………….bad check collector.com. 6 April 2002 …………….attoney.general.org/gen check.htm.> May 2002 DPU

166

ประวตของผเขยน

ชอ นายสามตร ศรมาตย วนเดอนปเกด 10 มถนายน 2504 การศกษา ปรญญาตรนตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง

พ.ศ. 2527 การทางาน ประกอบอาชพทนายความตงแตป 2528-ปจจบน DPU