ง

ปญหาทางกฎหมายในการยบพรรคการเมองในประเทศไทย

The Legal Problems on the Dissolution of the Political Parties in Thailand

รชนกล อตรศาสตร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

พ.ศ. 2557

DPU

จ

ปญหาทางกฎหมายในการยบพรรคการเมองในประเทศไทย

รชนกล อตรศาสตร

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร คณะนตศาสตรปรด พนมยงค

มหาวทยาลยธรกจบณฑตย พ.ศ. 2557

DPU

ฉ

The Legal Problems on the Dissolution of the Political Parties in Thailand g Hearings and Trials of Electoral Cases : Focusing on the Elections of

Local Repres entatives and Executives

RRRRRRRR R

RATCHANIKUN UTTARASAT RRฑRRrNEDHIBASANIJA SRIRUCIYANGKURR

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements

for the Degree of Master of Laws Department of Law

Pridi Banomyong Faculty of Law, Dhurakij Pundit University 2014

DPU

ค

หวขอวทยานพนธ ปญหาทางกฎหมายในการยบพรรคการเมองในประเทศไทย ชอผเขยน รชนกล อตรศาสตร อาจารยทปรกษา ศาสตราจารย ดร. ไพศษฐ พพฒนกล สาชาวชา นตศาสตร ปการศกษา 2556

บทคดยอ วทยานพนธฉบบนมวตถประสงคเพอศกษาและวเคราะหปญหาเกยวกบปญหาทาง

กฎหมายในการยบพรรคการเมองของประเทศไทย อนเปนมาตรการทกระทบตอเสรภาพของประชาชนในการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมอง ซงศาลรฐธรรมนญมอ านาจสงยบพรรคการเมองเพอลงโทษพรรคการเมองในกรณทหวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองใชสทธและเสรภาพของตนในนามพรรคการเมองเพอลมลางการปกครอง หรอกระท าการเพอมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม หรอฝาฝนตอกฎหมายทเกยวกบการจดท าบญชและเงนสนบสนนพรรคการเมอง อนเปนกระบวนการตรวจสอบการใชเสรภาพของหวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง และสมาชกพรรคการเมองใหอยในขอบเขตตามทรฐธรรมนญบญญตไว

อยางไรกด การใชมาตรการยบพรรคการเมองในประเทศไทยยงคงเปนปญหา เนองจากเมอศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองแลว ในหลายกรณปรากฏวาผลของค าสงน น ไมสอดคลองกบการคมครองเสรภาพและด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองตามกฎหมายรฐธรรมนญ ทงยงสงผลกระทบตอเสรภาพในการด าเนนกจกรรมทางการเมองของปจเจกบคคลในพรรคการเมอง อนไดแกหวหนาพรรคการเมองและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองจนเกนสมควร ท าใหการใชเสรภาพทางการเมองในระบอบประชาธปไตยของประชาชนไมอาจเกดขนไดโดยแทจรง ดงเชนกรณค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ท 3-5/2550 ทศาลรฐธรรมนญสงใหยบพรรคไทยรกไทยและตดสทธเลอกตงหวหนาพรรคและคณะกรรมการบรหารพรรคเปนระยะเวลา 5 ป เพราะเหตทมการตกลงจางพรรคเลกใหสงสมาชกลงรบสมครเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร และการรบจางเพอกระท าการซอเสยง ซงเกดจากการกระท าของคณะกรรมการบรหารของพรรคบางคนเทานน แตผลของค าสงศาลรฐธรรมนญดงกลาวกลบมผลถงหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองอนใหถกตดสทธทางการเมองไปดวย

ฆ

DPU

ง

ดงนน วทยานพนธเลมนจงไดมงศกษาวจยหลกกฎหมายทเกยวกบการด าเนนกจกรรมทางการเมองของพรรคการเมอง โดยเฉพาะปญหาทางกฎหมายในการยบพรรคการเมองของประเทศตางๆ เพอน ามาเปนขอสรปส าหรบเปนแนวทางในการแกไขปรบปรงมาตรการยบพรรคการเมองของประเทศไทยใหมความชดเจนและเปนธรรม อนจะเปนประโยชนตอระบบการปกครองในระบอบประชาธปไตยของประเทศไทยตอไป

DPU

จ

Thesis Title: The Legal Problems on the Dissolution of the Political Parties in Thailand Author: Ratchanikun Uttarasat Thesis Advisor: Prof. Dr. Phaisith Phipatanakul Department: Law Academic Year: 2013

ABSTRACT The objective of this thesis is to study and analyze problems, especially the legal

problems on the dissolution of the political party, which is the measure that affects people’s liberty to carry out political party’s activities, in Thailand; in which, to punish a political party, the Constitutional Court has power to order the dissolution of the party of which the president, the executive board of directors, or the member exercises rights and liberties on behalf of the party so as to abolish the administration, commits any act causing the election to be dishonest and unfair, or violates the law governing preparation of account of and subsidy for the party. The aforementioned is a system set up to check and control exercise of liberties of the president, the executive board of directors, or the member of the political so that it is within the scope set by the Constitution of the Kingdom of Thailand.

However, in Thailand, there are some problems arising from exercise of measures dissolving a political party. To clarify, in many cases where the Constitutional Court orders the dissolution of a political party, it appears that the effect of such order does not conform to liberties and carrying out of political party’s activities that are protected by the Constitution of the Kingdom of Thailand. In addition, the order impacts liberty to carry out political activities of individual who is member of the dissolved party, e.g. the president and the executive board of directors of the party, in excess of what is reasonable. These, therefore, render people’s political freedoms under democratic regime of government unable to be truly exercised. To instance, in Constitutional Court Ruling no. 3-5/2550; the Constitutional Court orders the dissolution of Thai Rak Thai Party and the suspension of the right to vote of the president and the executive board of directors of the party for five years, for the party bribes the small party to present its members as candidates in the election of members of the House of Representatives and buys votes. Although

DPU

ฉ

the so doing is committed by some members of the party’s executive board of directors, the Constitutional Ruling affects the president and other members of the party’s executive board of directors, causing their political rights to be revoked.

Therefore, this thesis is aimed at studying and analyzing principles of law concerning carrying out of political activities of the political party. Particularly, legal problems of other countries which relate to the dissolution of political party will be used as guidelines for revising and amending measures dissolving political party of Thailand so that they become clear and fair. This will be beneficial for the democratic regime of government of Thailand.

DPU

ช

กตตกรรมประกาศ

วทยา นพนธฉบบ น ส า เ ร จ ล ลว งไปไดกดว ยความก รณา เ ปนอย า งย งของ รองศาสตราจารย ดร .วษณ วรญญว ทกรณาสละเวลาอนมคารบเปนประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ผเขยนขอกราบขอบพระคณทานอาจารยเปนอยางสงไว ณ ทน

ผเขยนขอกราบขอบพระคณ ศาสตราจารย ดร.ไพศษฐ พพฒนกล อาจารยทปรกษาวทยานพนธทไดกรณาใหค าปรกษาแนะน า และเอาใจใสในการจดท าวทยานพนธฉบบนดวยดเสมอมา และขอกราบขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.วระ โลจายะ และผชวยศาสตราจารย ดร.จนทจรา เอยมมยรา ทกรณารบเปนกรรมการสอบวทยานพนธ พรอมทงใหค าแนะน าและขอคดอนมคายงแกผเขยน ผเขยนซาบซงในความกรณาของอาจารยทก ๆ ทาน ค าแนะน าและขอคดเหนตางๆ ของอาจารยทกทานเปนประโยชนอยางยงส าหรบผเขยนในการจดท าวทยานพนธฉบบนใหส าเรจลลวงไปไดดวยด

ผเขยนขอกราบขอบพระคณคร อาจารยทกทานทประสทธประสาทวชาความร และเมตตากรณาใหค าแนะน าชวยเหลอสนบสนนดานการศกษาและการจดท าวทยานพนธฉบบนอยางเอาใจใสมาโดยตลอด รวมทงขอขอบคณ นายเนธพศนช ศรรจยางกร นายจกรพงษ ดวงจมพล นางสาวพญาวด จนทรเทวาลขต นายศระ องสจจะพงษ นายพสธร พนธสวรรณ และทานอนๆ ทมไดกลาวถงในทน ทใหความชวยเหลอสนบสนนในการท าวทยานพนธฉบบนในทกๆ ดาน ความชวยเหลอจากทกทานเปนสวนหนงในความส าเรจของผเขยนในครงน

หากวทยานพนธฉบบน เปนประโยชนและมคณคาทางการศกษาประการใดแลว ผเขยนขอกราบเปนกตเวทตาคณแกบดา มารดา คณาจารย และผมพระคณทกทานทไดใหความกรณาแกผเขยน แตหากวทยานพนธฉบบนมขอผดพลาดประการใด ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

รชนกล อตรศาสตร

DPU

ซ

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย ฆ บทคดยอภาษาองกฤษ จ กตตกรรมประกาศ ช บทท 1. บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 4 1.3 สมมตฐานของการศกษา 4 1.4 ขอบเขตของการศกษา 4 1.5 วธการด าเนนการศกษา 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5 2. ความส าคญของพรรคการเมองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย 6 2.1 แนวคดในการจดตงพรรคการเมอง 6 2.1.1 หลกเสรภาพกบการจดตงพรรคการเมอง 6 2.1.2 ความหมายของพรรคการเมอง 8 2.1.3 ลกษณะและองคประกอบของพรรคการเมอง 11 2.1.4 ประเภทของพรรคการเมอง 13 2.2 บทบาทของพรรคการเมองตอระบอบประชาธปไตย 15 2.2.1 บทบาทและหนาทของพรรคการเมอง 15 2.2.2 การคดเลอกสมาชกเขาสมครรบเลอกตง 19 3. แนวคดเกยวกบการยบพรรคการเมอง 27 3.1 ววฒนาการของการยบพรรคการเมอง 27 3.2 เหตของการยบพรรคการเมอง 31 3.2.1 การยบพรรคการเมองในตางประเทศ 32 3.2.2 การยบพรรคการเมองในประเทศไทย 51 3.3 ผลทางกฎหมายของการยบพรรคการเมอง 70 3.3.1 ผลของการยบพรรคการเมองในตางประเทศ 70 3.3.2 ผลของการยบพรรคการเมองในประเทศไทย 81

DPU

ฌ

สารบญ (ตอ) บทท หนา 4. วเคราะหสาเหตการยบพรรคการเมองในประเทศไทย 85 4.1 สาเหตและขอจ ากดของการยบพรรคการเมอง 85 4.1.1 สาเหตของการยบพรรคการเมอง 85 4.1.2 ขอแตกตางของการยบพรรคการเมอง 97 4.2 ผลกระทบตอสทธทางการเมองขององคกรพรรคการเมองในประเทศไทย 101 4.2.1 ผลตอพรรคการเมอง 101 4.2.2 ผลตอสมาชกในพรรคการเมอง 104 4.2.3 ผลตอกรรมการบรหารพรรค 110 5. ปญหาทางกฎหมายทเกยวกบการยบพรรคการเมอง และแนวทางการแกไข 112 5.1 ปญหาและแนวทางแกไขการตความกฎหมาย 113 5.1.1 การตความอยางเครงครด 113 5.1.2 การตความไมเปนไปตามหลกฟงความทกฝาย 118 5.2 ปญหาและแนวทางแกไขความรบผดของกรรมการบรหารพรรค 122 5.3 ปญหาและแนวทางแกไขจากสภาพบงคบของกฎหมาย 124 5.3.1 การยบพรรคการเมอง 125 5.3.2 การตดสทธการเลอกตง 129 5.3.3 อตราโทษ 131 5.3.4 มาตรการลงโทษทางอน 134 6. บทสรปและขอเสนอแนะ 138 6.1 บทสรป 138 6.2 ขอเสนอแนะ 139 บรรณานกรม 142 ประวตผเขยน 152

DPU

บทท 1 บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

พรรคการเมอง (Political party) เปนการรวมตวทางการเมองของบคคลทมความคดหรอผลประโยชนรวมกนโดยมจดมงหมายเพอเปนตวแทนของประชาชนในการใชอานาจรฐ อนเปนเครองมอในการดาเนนการใหบรรลเปาหมายตามอดมการณหรอผลประโยชนตางๆ1 โดยวธการสงตวแทนลงรบเลอกตง หากปราศจากพรรคการเมอง การดาเนนการเปนสถาบนทางการเมองในระบบเสรกจะมไมได2 เพราะหากขาดไรเสยซงพรรคการเมอง ประชาชนจะไมสามารถมองเหนอดมการณและแนวความคดของผสมครรบเลอกตงไดอยางชดเจน3

ในประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย สทธและเสรภาพของพรรคการเมองเปนสทธเสรภาพทถกรบรองไวตามรฐธรรมนญ สาหรบเสรภาพของพรรคการเมองนน บคคล ยอมมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมองเพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนและเพอดาเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยตามทบญญตไวในรฐธรรมนญได พรรคการเมองจงเปนสวนหนงในการแสดงออกซงการปกครองระบอบประชาธปไตย รวมถงการสรางเจตจานงทางการเมองของประชาชน ในการดาเนนการตามวตถประสงคของพรรคการเมอง ตวพรรคการเมองนนเองกยอมจะตองมเสรภาพในการดาเนนกจกรรมทางการเมองของตน ซงเสรภาพนยอมครอบไปถงบคคลทเขารวมพรรคการเมอง ไมวาจะเปนในฐานะหวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมอง แตในขณะเดยวกน เ พอความมนคงของการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข การใชเสรภาพของพรรคการเมองยอมตองม

1Max Weber. (1947). Theory of Social and Economic Organization, trans.by A.R. Henderson and

T. Parsons. อางองจาก จรโชค วระสย, สรพล ราชภณฑารกษ และสรพนธ ทบสวรรณ. (2543). รฐศาสตรทวไป. หนา 366 - 367.

2Maurice Duverger. (1979). Institutions politiques et Droit Constitutionnel. อางองจาก มนตร รปสวรรณ. (2543). กฎหมายรฐธรรมนญ. หนา 153.

3มานตย จมปา. (2551). ความรเบองตนเกยวกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย. (2550). หนา 159.

DPU

2

ขอบเขต ซงนอกจากกฎหมายรฐธรรมนญแลว ในปจจบนมกฎหมายทเกยวกบการจากดสทธเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองไดแก พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกต งสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ.25504

สาหรบการจากดสทธเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองโดยการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายของประเทศไทยนน มสาเหตมาจากการทหวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองใชสทธและเสรภาพของตนในนามพรรคการเมองเพอลมลางการปกครอง5 กระทาการมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม6 หรอฝาฝนตอกฎหมายทเกยวกบการจดทาบญชและเงนสนบสนนพรรคการเมอง7 ศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคการเมองดงกลาวได อนเปนกระบวนการตรวจสอบการใชเสรภาพของหวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง และสมาชกพรรคการเมองใหอยในขอบเขตตามทรฐธรรมนญบญญตไว

อยางไรกด การยบพรรคการเมองในประเทศไทยยงคงเปนปญหาทมการโตแยงกน เนองจากมาตรการทใชยบพรรคการเมองในปจจบนยงไมสอดคลองกบการคมครองเสรภาพในการจดตงและดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองตามกฎหมายรฐธรรมนญ ทงยงสงผลกระทบตอเสรภาพในการดาเนนกจกรรมทางการเมองของปจเจกบคคลในพรรคการเมอง อนไดแกหวหนาพรรคการเมองและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองจนเกนสมควร ทาใหการใชเสรภาพทางการเมองในระบอบประชาธปไตยของประชาชนไมอาจเกดขนไดโดยแทจรง ดงเชนกรณคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ท 3-5/2550 ทศาลรฐธรรมนญสงใหยบพรรคไทยรกไทยและตดสทธเลอกตงหวหนาพรรคและคณะกรรมการบรหารพรรคเปนระยะเวลา 5 ป เพราะเหตทมการตกลงจางพรรค

4ปจจบนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดสนสดลงตามประกาศคณะรกษาความ

สงบแหงชาต ฉบบท 11/2557 ลงวนท 22 พฤษภาคม 2557 เรอง การสนสดของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แตพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 ยงมผลใชบงคบตอไปตามประกาศคณะรกษาความสงบแหงชาต ฉบบท 57/2557 ลงวนท 7 มถนายน 2557 เรอง ใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญบางฉบบมผลบงคบใชตอไป

5รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550, มาตรา 68 วรรคสาม. 6รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550, มาตรา 237 วรรคสอง. 7พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 93.

DPU

3

เลกใหสงสมาชกลงรบสมครเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร และการรบจางเพอกระทาการซอเสยง ซงเกดจากการกระทาของคณะกรรมการบรหารของพรรคบางคนเทานน

เมอเปรยบเทยบกบการจากดเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองโดยการยบพรรคการเมองและการลงโทษหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองทมการใชบงคบกนอยในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน การยบพรรคการเมองจะตองเปนผลมาจากการทผนาประเทศเขารวมพรรคการเมองและอาศยพรรคการเมองแทรกแซงการปกครอง เพอนาไปสการปกครองระบอบเผดจการ8 หวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองดงก ลาว จงจะถก ตดสทธ เลอกต ง ซงแมว าโทษท จะลงแก หวหนาพรรค การเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองจะไมแตกตางจากมาตรการของประเทศไทย แตเหตแหงการทศาลจะสงใหยบพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนนนไมรวมถงการฝาฝนมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรมดงเชนกรณของประเทศไทย นอกจากน ในประเทศตรก แมจะมเหตแหงการยบพรรคการเมองเนองจากการลมลางการปกครอง แตหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองกจะถกลงโทษเพยงการตดสทธทางการเมองของสมาชกในพรรคการเมองเทานน จงเหนไดวามาตรการในการจากดสทธเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองโดยการยบพรรคการเมองของประเทศไทยสามารถทาไดงายและมความรนแรงมากกวามาตรการของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนและประเทศตรก เพราะมาตรการของประเทศไทยไดมการนาเอาพฤตกรรมของหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองมาเปนเหตใหตองดาเนนการยบพรรคการเมองในทกกรณ ซงสงผลกระทบตอเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมอง ทาใหการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองสนสดลง พรรคการเมองขาดความเปนสถาบน กอใหเกดปญหากระทบตอระบบการปกครองแบบประชาธปไตยเปนอยางมาก ตามกรณปญหาดงกลาวขางตน จงจาเปนตองศกษาแนวทางทเหมาะสมในกรณทจะมการจากดเสรภาพในการจดตงและดาเนนกจกรรมทางการเมองของพรรคการเมอง โดยเนนไปยงปญหาทางกฎหมายในการยบพรรคการเมองของไทย เพอหาแนวทางในการกาหนดมาตรการ ยบพรรคการเมองใหเหมาะสม เปนธรรม

8รฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ.1949, มาตรา 21 อนมาตรา 2.

DPU

4

1.2 วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาความเปนมา แนวคดในการจดตงพรรคการเมอง การยบพรรคการเมอง 2. เพอศกษาถงกฎหมายทเกยวของกบการยบพรรคการเมองตามกฎหมายไทยและตางประเทศ 3. เพอศกษาวเคราะหปญหาการยบพรรคการเมองทมผลตอเสรภาพในการรวมกนจดต ง

พรรคการเมอง เพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนและเพอดาเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

4. เพอศกษาแนวทางแกไขปญหากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง ทมผลตอเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมอง 1.3 สมมตฐานของการศกษา

มาตรการจากดเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองโดยการยบพรรคการเมองในประเทศไทย ยงไมมความเหมาะสม เนองจากมการนาเอาพฤตกรรมของหวหนาพรรคการเมองและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองมาพจารณาประกอบการยบพรรคการเมอง โดยมไดตระหนกถงความสาคญของพรรคการเมองวาเปนสถาบนสาคญในการขบเคลอนการปกครองระบอบประชาธปไตย ทาใหพรรคการเมองขาดความเปนสถาบนเพราะถกยบไดงาย สงผลใหรากฐานความคดตามวถทางประชาธปไตยของประเทศออนแอ ไมเปนปกแผน นอกจากน เมอมการยบพรรคการเมองแลว หวหนาพรรคการเมองและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองกจะถกตดสทธเลอกตงไปดวย ทงทมไดเปนผลงมอกระทาความผด การตดสทธเลอกตงจงไมเปนธรรมตอบคคลดงกลาว ดงนน มาตรการจากดเสรภาพในการดาเนนกจกรรมของพรรคการเมองโดยการยบพรรคการเมอง แมจะเปนบทบญญตในทางกฎหมายมหาชนทมขน เพอปกปองมใหเกดการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย แตกเปนมาตรการทมผลรายตอผทถกยบพรรคการเมอง จงตองใชโดยเครงครด ภายใตหลกการฟงความทกฝาย และตองไมนาเอาขอสนนษฐานเกยวกบความรบผดของผแทนนตบคคลในทางเอกชนมาใชบงคบ 1.4 ขอบเขตของการศกษา

วทยานพนธฉบบน ไดทาการศกษาถงแนวคดเกยวกบสทธและเสรภาพของบคคลในการจดตงพรรคการเมอง บทบาทของพรรคการเมองตอระบอบประชาธปไตย การยบพรรคการเมอง และผลของการยบพรรคการเมอง โดยศกษาวเคราะหเปรยบเทยบตามรฐธรรมนญและคาวนจฉยของศาลในประเทศไทย กบประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน และประเทศตรก

DPU

5

1.5 วธการด าเนนการศกษา วทยานพนธฉบบน เปนการศกษาขอมลโดยวจยเอกสาร กลาวคอ เปนการใชวธ

การศกษาโดยการคนควาและวเคราะหขอมลจากหนงสอ บทความทางวชาการ รายงานการวจย และเอกสารทางวชาการทเกยวของ จากหองสมดของสถาบนตางๆ ทงทเปนภาษาไทยและภาษาตางประเทศ ตลอดจนขอมลทางอเลกทรอนกส ในเวบไซตท งของประเทศไทยและของตางประเทศท เ ก ยวของกบการยบพรรคการเมอง และการตดสทธของหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค เพอนามาวเคราะหในเชงคณภาพจากขอมลดงกลาว 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา

1. ทาใหทราบถงความเปนมา แนวคดในการจดตงพรรคการเมอง การยบพรรคการเมองทมผลตอหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมอง

2. ทาใหทราบถงกฎหมายทเ กยวของกบการยบพรรคการเมองตามกฎหมายไทยและตางประเทศ

3. ทาใหทราบถงปญหาการยบพรรคการเมองทมตอหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมอง

4. ทาใหทราบถงแนวทางแกไขปญหากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง

DPU

บทท 2 ความส าคญของพรรคการเมองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย

ต งแตป พ.ศ. 2475 ประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงการปกครองครงส าคญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดบญญตใหประเทศไทยมการปกครองในระบอบประชาธปไตย โดยการปกครองระบอบประชาธปไตย คอ การปกครองทอ านาจมาจากประชาชน ซงถอวาอ านาจในการปกครองเปนของประชาชน โดยประชาชน และเพอประชาชน โดยการรวบรวมเจตจ านงของประชาชนใหเปนอนหนงอนเดยวกน ขณะเดยวกนไดมการพฒนาพรรคการเมอง เพอเปนเครองมอแสดงความคดเหนของประชาชน โดยในเวลาตอมารฐธรรมนญแตละฉบบกไดบญญตเกยวกบสทธในการจดตงและการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองไวโดยตลอด จนกระทงมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ซงไดมบญญตเกยวกบเรองพรรคการเมองใหเปนระบบมากขน เพอใหการจดตงและการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองเปนไปอยางมประสทธภาพ และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จงไดปรบปรงบทบญญตเกยวกบพรรคการเมอง โดยวางแนวทางในการด าเนนกจกรรมทางการเมองของพรรคการเมองใหสามารถตรวจสอบไดและมจรยธรรมทางการเมองสงขน ทงน รฐธรรมนญแตละฉบบไดบญญตถงสทธดงกลาวไวในบททวาดวยสทธเสรภาพของชนชาวไทย จงเหนไดวา การจดตงและการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองตามทกลาวมาน กฎหมายรฐธรรมนญไดรบรองไวแลววาเปนสทธเสรภาพของชนชาวไทยทพงมตามบทบญญตของรฐธรรมนญ ดงนน เพอใหเขาใจถงความส าคญของพรรคการเมองทมตอระบอบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ผเขยนจงไดศกษาแนวคดเกยวกบการจดตงพรรคการเมอง ตลอดจนบทบาทของพรรคการเมอง ดงทจะไดกลาวตามล าดบ ดงตอไปน 2.1 แนวคดในการจดตงพรรคการเมอง การจดตงพรรคการเมอง เกดจากการรวมตวกนของประชาชนเพอแสดงเจตจ านงในการจดตงพรรคการเมอง ซงมทมาจากหลกเสรภาพกบการจดตงพรรคการเมอง ดงน 2.1.1 หลกเสรภาพกบการจดตงพรรคการเมอง หลกเสรภาพในการรวมกลมจดตงพรรคการเมองนน เปนสทธของพลเมองทไดรบ การรบรองไวในรฐธรรมนญมาเปนเวลาชานาน ซงในประเทศทมการปกครองในระบอบเสร

DPU

7

ประชาธปไตย ประชาชนจะมสทธและเสรภาพในทางการเมองโดยหนงในนนกคอ สทธเสรภาพในการจดตงพรรคการเมอง และดวยเหตทพรรคการเมองกอตงจากเจตนารมณในทางการเมองของประชาชน ท าใหเจตนารมณของประชาชนปรากฏใหเหนไดอยางเปนรปธรรมมากทสด สทธและเสรภาพของประชาชนในการรวมกลมจดตงพรรคการเมองจงเปนเรองทมอาจถกจ ากดไดโดยงายตราบเทาทพรรคการเมองนนยงคงด าเนนการตามวถทางในระบอบประชาธปไตย ทงน หลกเสรภาพของพรรคการเมองหมายถง เสรภาพในการจดตงพรรค ซงถอเปนเรองเสรภาพขนพนฐานของประชาชนโดยตรงทจะรเรม มใชเรองของรฐ เมอพจารณารฐธรรมนญและกฎหมายพรรคการเมองของประเทศตาง ๆ แลว จะเหนไดวา ในประเทศเสรประชาธปไตย การจดตงพรรคการเมองถอเปนเสรภาพอตโนมต ไมตองขออนญาตในการจดทะเบยนจดตงเปนพรรคการเมองแตอยางใด เพราะถอเปนสทธและเสรภาพเกยวกบการรวมตวกนของบคคล (Liberté de groupement) ซงเกดขนเองตามธรรมชาต ปจเจกบคคลไมอาจใชหรอไดรบประโยชนดวยตนเองตามล าพง แตตองรวมกนใชกบบคคลอน และเปนวธการหรอเครองมอเพอการใชสทธและเสรภาพประการอน ในขณะทบางประเทศกลบมการก าหนดเงอนไขเบองตนเกยวกบการจดทะเบยนจดตงพรรคการเมองไวในกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง ในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดมการรบรองถงสทธเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองของพลเมองชาวเยอรมนไวในมาตรา 21 วรรคหนง ของรฐธรรมนญเยอรมน ซงบญญตวา “พรรคการเมองตองมสวนรวมในการกอตงเจตจ านงทางการเมองของประชาชนและกอตงขนได โดยเสร การจดองคกรภายในพรรคการเมองตองเปนไปตามหลกประชาธปไตย และพรรคการเมองตองชแจงทรพยสน แหลงทมา และการใชเงนทนของพรรคการเมอง” ส าหรบประเทศไทย เสรภาพในการจดตงพรรคการเมองไดรบการรบรองขนเปนครงแรกในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2489 ซงบญญตไวในมาตรา 14 วา “บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในรางกาย เคหสถาน ทรพยสน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา การศกษาอบรม การชมนมสาธารณะ การตงสมาคม การตงคณะพรรคการเมอง การอาชพ ทงน ภายใตบงคบแหงบทกฎหมาย” ตอมารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จงไดกลาวถงหลกเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองไทยในมาตรา 65 ซงบญญต วา “บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมองเพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชน และเพอด าเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน” ซงแมวารฐธรรมนญจะไดบญญตรบรองถงหลกการทประชาชนอาจใชสทธและเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองไวแลวกตาม แตอยางไรกด การจดตงพรรคการเมองในประเทศไทยนน จ าตองค านงถง

DPU

8

หลกเกณฑทก าหนดไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ประกอบดวย 2.1.2 ความหมายของพรรคการเมอง1 ส าหรบค าวา “พรรคการเมอง” ตรงกบภาษาองกฤษวา Political Party ฝรงเศสวา Partie Politique และเยอรมนวา Politische Partai ซงลวนเปนค าทมทมาจากรากศพทเดยวกน คอมาจากภาษาลาตนวา Pars ซงแปลวา สวน ดงนน “พรรคการเมอง” จงหมายความถง สวนของราษฎรทงหมดในประเทศ กลาวคอ หมายความถงการทราษฎรแบงแยกออกไปเปนสวน ๆ ตามความคดเหนหรอประโยชนไดเสยในทางการเมอง และเมอพรรคการเมองไดจดตงขนบคคลยอมพจารณาไดวาความเหนหรอประโยชนไดเสยของตนสอดคลองกบหลกการหรอนโยบายของพรรคการเมองใดเปนสวนมากแลว จงเขาเปนสมาชกในพรรคการเมองนน2 อยางไรกด ส าหรบความหมายและค าจ ากดความของค าวา “พรรคการเมอง” นน ไดมนกวชาการหลายทานไดใหความหมายไว ดงน Herman Finer นกรฐศาสตรไดใหค าจ ากดความไววา พรรคการเมองหมายถง คณะหรอสมาคมของบคคลซงตกลงกนถงหลกการแหงการอ านวยการปกครอง (Principles of Government) ของรฐ โดยมการตกลงใจรวมกนระหวางสมาชกของคณะบคคลหรอสมาคมนน เพอน าเอาหลกการดงกลาวมาปฏบตใหบงเกดผลอยางจรงจง3 Edmund Bruke นกรฐศาสตรชาวองกฤษไดใหค าจ ากดความไววา พรรคการ เมอง ประกอบดวยกลมคนหนงซงรวบรวมกนขนมา โดยมหลกการคลายคลงกน โดยมจดมงหมายในการเสรมสรางผลประโยชนของชาต4 Roy C.Macridis ไดใหนยามไววา พรรคการเมองกคอสมาคมซงด าเนนกจกรรมและรวบรวมประชาชนเขามาผนกก าลงรวมกน โดยการประสานประโยชนของสมาชกของสมาคม เพอน าไปสการจดตงรฐบาล5

1สรนาถ วสทธวชรกล. (2553). ปญหาการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทย. หนา 37-40. 2หยด แสงอทย. (2516). พรรคการเมอง. หนา 8. 3Herman Finer. The Theory and Practice of Modern Government. (New York : Holt. Rinehart &

Winston. 1949) อางถงใน ปรชา หงษไกรเลศ. (2523). ระบบพรรคการเมองและปญหาพรรคการเมองไทย. หนา 5.

4แหลงเดม. 5Roy C.Macridis. (1967). “Introduction:The History. Function. and Typology of Parties.” in

Political Parties : Contemporary Trends and Ideas. p. 9 อางถงใน แหลงเดม . หนา 10.

DPU

9

Jack c.Piano & Milton Greenberg ไดใหค าจ ากดความวา พรรคการเมองคอ กลมของบคคลซงมการตกลงกนในการก าหนดมาตรการทางอดมการณบางประการ และไดจดตงขนเปนองคการเพอชนะการเลอกตง จดตงรฐบาลและด าเนนนโยบายสาธารณะ (Public Policy)6 G.A. Jacobsen & M.H. Lipman ไดใหความหมายไววา พรรคการเมองกคอ สมาคมหรอองคการทผมสทธเลอกตงกอตงขน โดยมจดมงหมายทจะควบคมบคลากรและนโยบายของรฐบาล7 Max Weber ไดใหนยามไววา พรรคการเมองเปนการรวมตวกนเปนสมาคมภายใน ชมชนทางการเมองซงมการเปดรบสมครสมาชกอยางเปนทางการและทวไป โดยมความมงหมายเพอทจะเขาบรหารนโยบายสาธารณะ (ในกรณทพรรคการเมองไดเปนรฐบาล) หรอเขาไปควบคมนโยบายสาธารณะ (ในกรณทพรรคการเมองท าหนาทเปนพรรคฝายคาน) เพราะไมสามารถเปนรฐบาลได8 C.J.Friedrich ไดใหความหมายไววา พรรคการเมองคอกลมของมนษยซงรวบรวมกนเปนกลมกอนอยางมนคง เพอวตถประสงคในการเปนรฐบาลหรอการรกษาอ านาจของรฐบาล (ในกรณทเปนรฐบาลอยแลว)9 Leslie Lipson ไดใหนยามไววา พรรคการเมองหมายถงการรวบรวมบคคลตาง ๆ มารวมเปนกลมกอนในผลประโยชนทคลายคลงกน ซงกลมบคคลเหลานสามารถด าเนนการใหเกดผล ในผลประโยชนดงกลาวได และบคคลเหลานสามารถท าใหคานยมของตนเกดผลเปนอดมคตได10 Austin Rannney & W. Kendall ไดใหค าจ ากดความไววา พรรคการเมอง หมายถง กลมบคคลหลายกลมทมอสระมารวมกน เพอคดเลอกผสมครรบเลอกตงและหวงทจะไดรบชยชนะ เพอทจะเขาไปควบคมการด าเนนงานและนโยบายของรฐบาล11

6Jack c.Piano and Milton Greenberg. (1967). The American Political Dictionary. Second Edition.

pp.111-112 อางถงใน แหลงเดม. หนา 7. 7G.A. Jacobsen and M.H. Lipman. (1969). Political Science. p. 90 อางถงใน แหลงเดม. หนา 8. 8Reinhard Bendix. Max Weber. (1966). An Intellectual Portrait. pp. 444 - 445 ; Max Weber. (1947).

Theory of Social and Economic Organization . pp. 373-374 อางถงใน แหลงเดม. หนา 9. 9C.J. Friedrich. (1937). Constitional Government and Politics. p. 137 อางถงใน แหลงเดม. หนา 10. 10Leslie Lipson. (June 1053). “The Two-Party System in British Politics. “ American Political

Science Review. Vol. XLVII. NO. 2 อางถงใน แหลงเดม. หนา 10.

DPU

10

William Goodman ไดใหความหมายไววา พรรคการเมองคอองคการอนเปนทรวมของสมาชกทมความคดเหนคลายกน โดยมความมงหมายอนแนชดทจะชนะการเลอกตง ซงจะท าใหเขามสทธเขาไปใชอ านาจการปกครองเพอเขาจะไดรบผลประโยชนจากการเขาไป มอ านาจทางการเมองนน12 หยด แสงอทย ไดใหความหมายไววา พรรคการเมองหมายถงคณะบคคลซงรวมกน กอตงเปนพรรคขน โดยมวตถประสงคทจะรวบรวมความคดเหนในทางการเมองก าหนดเปนนโยบายของพรรคเพอประโยชนในการเลอกตงผแทนโดยวถทางประชาธปไตย13 สมบต ธ ารงธญวงศ ไดใหความหมายไววา พรรคการเมองหมายถงกลมคนทม แนวความคดหรออดมการณทางการเมองทคลายคลงกนหรอเหมอนกน รวมตวกนจดตงเปนองคการเพอสงบคคลเขาสมครรบเลอกตง โดยมจดประสงครวมกนทจะจดตงรฐบาลเพอบรหารประเทศ ตามนโยบายทสอดคลองกบอดมการณของกลม14 ในสวนของบทบญญตแหงกฎหมายนน กฎหมายพรรคการเมองสหพนสาธารณรฐเยอรมนไดใหค าจ ากดความส าหรบค าวาพรรคการเมองไวในมาตรา 2 อนมาตรา 1 ประโยคแรกวา “พรรคการเมอง คอการรวมกลมของพลเมองอยางถาวรหรอเปนระยะเวลานานๆ เพอเขาไปมอทธพลตอการสรางเจตจ านงทางการเมอง ไมวาจะเปนการด าเนนการในระดบสหพนธหรอในระดบมลรฐ และประสงคจะเขาไปมสวนรวมในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธหรอสภาแหงมลรฐ หากวาเมอพจารณาถงภาพรวมตามสภาพความเปนจรงทงหมดโดยเฉพาะอยางยง ในแงของขนาดและความเปนปกแผนของการจดองคกร ในแงของจ านวนสมาชก และในแงของการปรากฏตวตอสาธารณชนแลว ชชดวาการรวมกลมนมความตงใจจรงทจะด าเนนการใหบรรลเปาหมายทวางไว4

ส าหรบในประเทศไทย กฎหมายวาดวยพรรคการเมอง ในมาตรา 4 แหงพระราชบญญต ประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ไดใหความหมายของค าวา พรรคการเมอง คอ “คณะบคคลทรวมกนจดตงเปนพรรคการเมอง โดยไดรบการจดแจงการจดตงตาม พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน เพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนตามวถทางการปกครอง

11Austin Rannney & Willmoore Kendall. (1956). Democracy and the American Party System. p. 85

อางถงใน แหลงเดม. หนา 11. 12William Goodman. (1957). The Two-Party System in the United States. p.8 อางถงใน แหลงเดม.

หนา 11. 13หยด แสงอทย. (2512). ค าอธบายพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511. หนา 1. 14สมบต ธ ารงธญวงศ. (2549). การเมองไทย. หนา 413.

DPU

11

ระบอบประชาธปไตย โดยมงทจะสงสมาชกเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และมการด าเนนกจกรรมทางการเมองอนอยางตอเนอง” จากนยามและค าจ ากดความขางตน จงอาจกลาวไดโดยสรปวา พรรคการเมองเปนกลมคนทรวมตวกนขนดวยความสมครใจ โดยมแนวความคดหรออดมการณในเรองของเศรษฐกจ การเมองและสงคมทคลายคลงกน และมวตถประสงครวมกนในการจดตงรฐบาลเพอเขาไปบรหาร ประเทศตามแนวความคดและนโยบายของกลมตน 2.1.3 ลกษณะและองคประกอบของพรรคการเมอง15

จากความหมายของพรรคการเมองทกลาวมาแลวขางตน จงอาจสรปถงลกษณะและองคประกอบของพรรคการเมองได ดงน 1. พรรคการเมองตองเกดจากคณะบคคลหรอกลมบคคลทรวบรวมกนเปนองคการ กลาวคอ พรรคการเมองตองเกดจากการรวมตวกนของบคคลหลาย ๆ คน ซงบคคลเพยงคนเดยวไมอาจจะกอตงพรรคการเมองขนได แตการรวมกนเปนกลมหรอเปนคณะนนยงไมอาจเรยกไดวาเปนพรรคการเมอง หากยงไมมการจดสรรเปนองคการ ทงน ควรมสถานททแนนอนเพอใชในการพบปะปรกษาหารอหรอตดตอกน มระเบยบขอบงคบในการด าเนนกจการภายในพรรค โดยอาจแบงหนาทและความรบผดชอบใหแกสมาชก นอกจากน พรรคการเมองทจดตงขนตองมความมงหมายใหมลกษณะเปนองคการทตงขนอยางถาวรอกดวย การรวมกลมเพอจดตงพรรคการเมองตองเกดขนโดยความสมครใจของสมาชกพรรค16

กลาวคอ ในการจดตงพรรคการเมองนนตองเกดขนจากการรวมกลมของบคคลหรอคณะบคคล โดยสมครใจ เนองจากมวตถประสงค อดมการณ และเหนถงความส าคญของการกอตงพรรคการเมองรวมกนโดยมไดเกดจากการถกบบบงคบหรอถกขมขใหรวมกนกอตงพรรคการเมอง แตอยางใด 2. พรรคการเมองตองเกดจากการทสมาชกมอดมการณในทางการเมองหรอความคดในดานตาง ๆ ทคลายคลงกน กลาวคอ บคคลทมารวมกนในการจดตงพรรคการเมองนน เกดจากการมอดมการณในทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมทพองตองกน หรออาจมผลประโยชนในทางการเมองเศรษฐกจและสงคมรวมกน จงไดมการตกลงกนในหลกการบางอยางทส าคญมาจดเปนขอตกลงทางอดมการณ เชน ในทางการเมองจะยดลทธประชาธปไตยเปนเปาหมาย เพอใหเปน

15สรนาถ วสทธวชรกล. เลมเดม. หนา 41-44. 16ปรชา หงษไกรเลศ. เลมเดม. หนา 12.

DPU

12

หลกในการด าเนนกจการของพรรคการเมอง แตในทางเศรษฐกจจะใชหลกเสรนยมหรอสงคมนยม เปนตน 3. พรรคการเมองตองมการก าหนดปญหาและนโยบายสาธารณะและน าหลกการ ดงกลาวไปปฏบตเมอมโอกาส เมอจดมงหมายทส าคญของพรรคการเมองคอ การเขาไปจดตงรฐบาล เพอน านโยบายและความคดเหนตามแนวทางของพรรคไปใชในการบรหารประเทศ ดงนน สงหนงทแตละพรรคจะตองกระท ากคอ การชใหประชาชนเหนถงประเดนปญหาทเกดขนภายในประเทศและเสนอวธการแกไขปญหาทเกดขน โดยอาจรวมเปนโครงการหรอนโยบายของพรรค ซงใชเรยกรองเสยงสนบสนนจากประชาชน เนองจากถานโยบายของพรรคตรงกบความตองการของประชาชนโดยสวนใหญแลว ประชาชนกอาจเลอกพรรคการเมองดงกลาวเขาไปเปนตวแทนของตนเพอบรหารประเทศตอไป นอกจากน การทคณะบคคลหรอสมาคมใดจะถอเปนพรรคการเมองไดนนจะตองมการน าหลกการอ านวยการปกครอง ไมวาจะเปนนโยบายหรอความเหนในเรองตาง ๆ ตามทไดตกลงกนไวไปปฏบตเมอมโอกาส กลาวคอ ตองน าหลกการดงกลาวไปเปนนโยบายของรฐบาลหากกลมของตนมโอกาสเขาไปจดตงรฐบาล และดวยเหตดงกลาวนเองทท าใหพรรคการเมองแตกตางจากคณะหรอสมาคมโดยทวไป เชน สมาคมคนงานในประเทศองกฤษซงตงขนเพอรกษาผลประโยชนของคนงานหรอกรรมกรมใหถกเอารดเอาเปรยบจากนายจาง แตดวยเหตทสมาคมดงกลาวมไดมความประสงคทจะเปนรฐบาลและไมประสงคทจะด าเนนการใหการคมครองคนงานหรอกรรมกรซงเปนนโยบายทรฐบาลจะตองปฏบต สมาคมคนงานดงกลาวจงมใชพรรคการเมอง 4. พรรคการเมองมจดมงหมายทจะเขาไปควบคมการด าเนนงานและนโยบายของรฐบาล ดวยเหตทวตถประสงคหลกในการจดตงพรรคการเมอง คอการน าเอานโยบายของพรรคไปเปนนโยบายของรฐบาล เพอใชในการบรหารประเทศ ดงนน จดมงหมายของการด าเนนการจดตงพรรคการเมองคอการทพรรคไดเปนรฐบาล แตในกรณทพรรคไมไดรบเสยงขางมากเพยงพอในการจดตงรฐบาลกจะท าหนาทเปนฝายคาน เพอตรวจสอบการบรหารของรฐบาล โดยท าหนาทชแนะถงขอบกพรองและความลมเหลวจากการบรหารงานเพอใหรฐบาลด าเนนการแกไขตอไป 5. พรรคการเมองตองมการคดเลอกบคคลเขาสมครรบเลอกตง ดงทกลาวไวแลววา จดมงหมายของพรรคการเมองทกพรรคคอการเขาไปเปนรฐบาล หรอเพอควบคมการบรหารงานหรอนโยบายของรฐบาล ดงนน การทคณะบคคลเพยงแตมนโยบายในทางการเมองรวมกนจงยงไมอาจถอไดวามพรรคการเมองเกดขนแลว แตการจะถอไดวาเปนพรรคการเมองหรอไมนนจ าตองมองคประกอบทส าคญอกประการหนง คอพรรคการเมองตองมการคดเลอกบคคลเขาสมครรบเลอกตง เพราะหากสมาชกของพรรคไดรบเลอกตงและมเสยงขางมากในรฐบาลกสามารถน า

DPU

13

นโยบายทางการเมองของพรรคไปใชในการบรหารประเทศได ทงน เพอใหบรรลจดมงหมายตามเจตนารมณของการรวมกลมกนในลกษณะของพรรคการเมองนนเอง อยางไรกด จดมงหมายในการคดเลอกบคคลเขามาสมครรบเลอกตงนน ถอเปน ขอพจารณาประการส าคญทแสดงใหเหน ถงความแตกตางระหวางพรรคการ เมองกบกลมผลประโยชน หรอกลมอทธพลตาง ๆ เนองจากเปาหมายหลกของบรรดากลมตาง ๆ เหลานนมใชเพอการจดตงรฐบาลแตอยางใด นอกจากน Joseph Lapalombara และ Myron Weinner ไดวางหลกเกณฑหรอลกษณะของพรรคการเมองเพมเตมไวอก 4 ประการ17 ซงในทางต าราบางเลมเรยกวา “ลกษณะของพรรคการเมองทแทจรง” อนประกอบดวยลกษณะดงตอไปน18 (1) พรรคการเมองตองมความย งยนโดยตองไมขนอยกบชวตหรออ านาจของผน าในพรรคการเมอง (2) พรรคการเมองตองมสาขาพรรคกระจายไปตามทองถนตาง ๆ และมความสมพนธเชอมโยงกนระหวางส านกงานใหญและสาขาพรรคการเมอง บรรดากลมผน าในพรรคการเมองมความตงใจอยางแนวแนทจะรวมอ านาจในการตดสนนโยบายตาง ๆ มาไวแกพรรคการเมองของตนผเดยวหรอเขารวมกบพรรคการเมองอน ไมเพยงแตจะใชอทธพลในการแทรกแซงนโยบายเทานน (3) พรรคการเมองตองพยายามหาเสยงเมอมการเลอกต งและหาคะแนนนยม สนบสนนจากประชาชนเมอไมมการเลอกตง 2.1.4 ประเภทของพรรคการเมอง การจ าแนกประเภทของพรรคการเมอง อาจใชหลกเกณฑตางๆ เพ อพจารณาไดหลากหลาย เชน วตถประสงค อดมการณ การจดองคกร ซงในวทยานพนธฉบบนไดแบงประเภทของพรรคการเมองจากการจดองคกร ตามแนวคดของ มวรส ดแวรแชร (Maurice Duverger) นกรฐศาสตรชาวฝรงเศส ซงเปนทยอมรบในทางวชาการอยางกวางขวาง โดยไดจ าแนกประเภทของพรรคการเมองไวเปน 2 ประเภท คอ พรรคการเมองแหงชนชน (Partis de cadre) กบพรรคการเมองแหงมวลชน (Partis de masse) โดยใชการวเคราะหความแตกตางในการจดองคกรเปนหลกในการแบง โดยมรายละเอยดดงตอไปน

17 Joseph Lapalombara and Myron Weiner (eds). (1966). Political Parties and Political Development.

p. 6 อางถงใน ปรชา หงษไกรเลศ. เลมเดม. หนา 55. 18 วทยา นภาศรกล และสรพล ราชภณฑารกษ. (2544). พรรคการเมองและกลมผลประโยชน. หนา 9.

DPU

14

1. พรรคการเมองแหงชนชน (Partis de cadre) พรรคการเมองแหงชนชน เปนพรรคการเมองทใหความส าคญกบตวบคคลเปนหลก มการจดองคกรอยางไมเปนระบบ และไมรวมศนยอ านาจ เนองจากมสมาชกนอย สมาชกสวนใหญจะเปนชนชนน าในสงคม หรอเปนผทมสายสมพนธในหนวยงานตาง ๆ ทจะสนบสนนใหเกดการรวมตวเพอกอตงเปนพรรคการเมอง ลกษณะของพรรคการเมองรปแบบนคอ มกมจ านวนสมาชกพรรคจ ากด และมกไมยนยอมใหการขยายจ านวนสมาชกพรรคท าไดโดยงาย การสมครหรอคดเลอกสมาชกพรรคเปนไปอยางพถพถนเลอกเฟนเปนอยางด บางครงการคดเลอกสมาชกพรรคอาจท าในรปแบบของการเชญเฉพาะบคคลส าคญเขาเปนสมาชกพรรคกได จะเหนไดวาพรรคการเมองประเภทนมงเนนคณภาพของสมาชกพรรคเปนอยางมาก ดงนน สมาชกของกลมบคคลดงกลาวจงผกขาดการมอ านาจภายในพรรคการเมอง และกจกรรมทางการเมองจะเนนในชวงหาเสยงเลอกตงเปนส าคญ19 2. พรรคการเมองแหงมวลชน (Partis de masse) พรรคการเมองแหงมวลชน เรมปรากฏเปนครงแรกในรปของพรรคคอมมวนสต เมอชวงป ค.ศ.1920 เกดจากการวมตวกนของบคคลในสาขาอาชพ สถานทท างาน หรอชนชนทางสงคมเดยวกน การรวมกลมตามพรรคการเมองรปแบบนจงเปนการเปดโอกาสแกประชาชนทจะออกเสยงเลอกตงไดสะทอนใหเหนถงความตองการของชนชนทางสงคมของตน จงเปนการสงเสรมใหประชาชนในแตละชนชนไดเขามามพนทในทางการเมอง พรรคการเมองประเภทนมสมาชกมาจากแตละชนชนทางสงคม ดงนน ประชาชนจงมใชเปนเพยงทมาของทรพยากรของพรรคอกตอไป หากแตเปนก าลงหลกใหแกพรรคการเมองทงในดานการบรหารและเปนฐานเสยง การขยายจ านวนสมาชกพรรคมาจากการทพรรคไดกระจายแนวคดเกยวกบคณคาและความส าคญของสงคมใหแกบคคลภายนอก ดงนน จตวญญาณของพรรคการเมองประเภทนจงมทมาจากสภาพปญหาของบคคลทเขามาสมาชก แลวสะทอนมาเปนความความตองการของสมาชกพรรคการเมองเพอสงผานมายงพรรคการเมอง การแกไขปญหาของสมาชกพรรคจงตองอาศยบคคลทมาจากชนชนทางสงคมเดยวกน จงจะเขาใจถงสภาพปญหา มใชแนวทางการแกไขปญหาทมาจากความตองการของชนชนน าอกตอไป ผน าในอนาคตควรจะตองมาจากชนชนเดยวกนกบสมาชกพรรค ซงหลกคดโดยรวมนน กเพอเปลยนระบบทนนยมใหมหลกการทคมครองประชาชนในชนชนกลางมากขนโดยใชกลไกการมสวนรวม

19 Maurice Duverger, Political Parties : Their Organizations and Activity in the Modern State, p. 18.

DPU

15

ส าหรบการจดองคกรนน พรรคการเมองแหงมวลชนจะมการจดองคกรทมความชดเจนแนนหนา การออกเสยงลงคะแนนจะเปนไปในแนวทางเดยวกน อยางไรกตาม ในปจจบนสมาชกของพรรคประเภทนไมไดมเพยงชนชนกลางเทานน สมาชกพรรคจ านวนมากทมความส าคญกมาจากชนชนสงดวย 2.2 บทบาทของพรรคการเมองตอระบอบประชาธปไตย พรรคการเมองเปนทรวมกลมของบรรดาผมความคด ความเหน อดมการณทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมรวมกน มความตงใจแนวแนในอนทจะพฒนาประเทศหรอเขาไปควบคมการบรหารงานของรฐ โดยพรรคการเมองทพฒนาแลว จะมบทบาทหนาทส าคญในการกระตนเราใหประชาชนเกดความตนตวในทางการเมอง เพอการเขาไปมสวนรวมทางการเมองของประชาชนอยางมประสทธภาพ ก าหนดนโยบายหลกทส าคญเพอมงน าไปใชในการปกครองและบรหารประเทศ ซงหากพรรคการเมองนนไดรบการเลอกตงใหเปนรฐบาล พรรคการเมองนนกจะน านโยบายและความคดเหนตามแนวทางของพรรคไปใชในการบรหารประเทศ ดวยเหตน การมพรรคการเมองจะท าใหประชาชนมองเหนอดมการณและแนวความคดของผสมครรบเลอกตงไดอยางชดเจน รวมทงการน านโยบายของพรรคมาใชในการบรหารประเทศของรฐบาลในแตละสมยกแสดงใหเหนถงอดมการณทางการเมองในแตละชวงดวย ดงนน พรรคการเมองจงเปนสถาบนการเมองทมความส าคญตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย ซงบทบาทและหนาทของพรรคการเมองจะแสดงออกโดยตวองคกรของพรรคการเมองและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง 2.2.1 บทบาทและหนาทของพรรคการเมอง20

2.2.1.1 องคกรพรรคการเมอง บทบาทและหนาทของพรรคการเมองทแสดงออกโดยองคกรพรรคการเมองมดงตอไปน21 1. หนาทในการใหความรทางการเมองแกประชาชน การใหความรดานการเมองแกประชาชน เพอใหประชาชนไดเขาใจวาการปกครองประเทศมไดเปนเรองของชนชนใดชนหนงหรอกลมใดกลมหนง อาทเชน การอธบายหรอแถลงนโยบายของพรรคการเมองผานทางสอมวลชน ซงไดแก หนงสอพมพ วทย หรอโทรทศน เปนตน หรอแมแตการเขาถงประชาชนโดยตรง โดยการแสดงปาฐกถา หรอการบรรยายตามสถานทตาง ๆ

20สรนาถ วสทธวชรกล. เลมเดม. หนา 54-56. 21ปรชา หงษไกรเลศ. เลมเดม. หนา 12-15.

DPU

16

2. หนาทในการสรรหาบคคลทมความรความสามารถในการเปนผแทนราษฎร ในระบอบประชาธปไตยน น คณสมบตของผทสมควรไดรบการเลอกตงใหเปนผแทนราษฎรยอมมความส าคญเปนอยางยง เนองจากตองเปนตวแทนของประชาชนเพอเขาไปท าหนาทรกษาผลประโยชนของประชาชนและกลมผลประโยชนตาง ๆ ใหตรงกบเจตนารมณ ของประชาชนมากทสด ซงหนาทในการคดเลอกหรอสรรหาบคคลเขาสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองนเอง นบวามความส าคญทจะชวยใหประชาชนสามารถคดเลอกบคคลทตองการรบใชประเทศชาตอยางแทจรงเขาไปเปนตวแทนของตนในการบรหารประเทศ 3. หนาทในการประสานประโยชนของกลมอทธพลและกลมผลประโยชนตาง ๆ ดวยเหตทกลมอทธพลและกลมผลประโยชนมบทบาทในการสรางอทธพลตอรฐบาลในนโยบายสาธารณะ (Public Policy) เชน การนดหยดงานของสหภาพแรงงาน หรอการ เดนขบวนประทวงของกลมเกษตรกร ทงน เพอตองการรกษาผลประโยชนของกลมตน เมอเกดปญหาดงกลาวขนพรรคการเมองจงตองท าหนาทในการประสานประโยชนของบรรดากลมตางๆ เขาไว ดวยกน 4. หนาทในการระดมสรรพก าลงทางการเมอง พรรคการเมองจะท าหนาทเปนศนยพลงทางการเมอง เพราะเปนทรวมของกลมผลประโยชนตางๆ และประชาชนทมแนวความคดในทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมทคลายคลงกน โดยหาโอกาสในการจดตงรฐบาลเพอน าเอานโยบายของพรรคการเมองของตนฅไปบรหารประเทศตอไป 5. หนาทในการเปนศนยกลางของกลมผลประโยชนและสมาชกของพรรค ดวยเหตทพรรคการเมองเปนทรวมของบคคลหลายกลมหลายอาชพ พรรคการเมองจงท าหนาทเสมอนเวท (Stage) ในการแสดงความคดเหนของบรรดาเหลาสมาชกของพรรค เพอน าไปสการตกลงกนและน าปญหาตางๆ ไปอภปรายในสภา ดงนน พรรคการเมองจงเปนเสมอนศนยกลางในการประสานและสรางความสมพนธอนดระหวางบรรดาสมาชกของพรรค ระหวางพรรคตอพรรค ระหวางพรรคตอรฐบาล และระหวางพรรคการเมองกบประชาชนโดยทวไปอกดวย 6. หนาทในการท าใหเกดความเสมอภาคระหวางผสมครรบเลอกตง22 การมพรรคการเมองชวยใหเกดความเปนธรรมในการตอสทางการเมองไดมากกวากรณทไมมพรรคการเมอง กลาวคอ หากไมมพรรคการเมอง ผรบสมครเลอกตงทมเงนยอมสามารถ

22 คณะกรรมการนสตคณะรฐศาสตร 2517 จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พรรคการเมอง.หนา 12-13.

DPU

17

ทมเงนหาเสยงไดอยางเตมท ผรบสมครเลอกตงทมทนนอยกวาไมสามารถกระท าได สงผลเปนการปดโอกาสแกคนทมความสามารถและมความตงใจรบใชประชาชนอยางแทจรง 7. บทบาทหนาทในฐานะฝายคาน23 พรรคการเมองใดทมไดรบเสยงขางมากในสภากจะท าหนาทเปนฝายคานซงถอเปนสงส าคญส าหรบการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะจะท าหนาทเสมอนกระจกเงาใหแกรฐบาลเพอใหรฐบาลไดทราบถงขอบกพรองจากการด าเนนงาน คอยคดคาน ทวงตง หรอยบย งมใหรฐบาลกระท าการทอาจกอใหเกดผลรายตอการพฒนาประเทศ 8. หนาทในการควบคมสมาชกใหอยในระเบยบวนยในการประชมสภา24 ในกรณทการอภปรายในสภามการลงมต พรรคการเมองจะท าหนาทในการควบคมคะแนนเสยงเพอมใหคะแนนเสยงแตกกน อนจะท าใหเกดระเบยบวนยขนภายในพรรค อกดวย 2.2.1.2 คณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง มอ านาจหนาทดงตอไปน 1. ด าเนนกจการของพรรคการเมองใหเปนไปตามรฐธรรมนญ กฎหมาย นโยบายพรรคการเมอง ขอบงคบพรรคการเมอง และมตของทประชมใหญของพรรคการเมอง ดวยความรอบคอบ ระมดระวงและซอสตยสจรต เพอประโยชนของประเทศและประชาชน และตองสงเสรมความเปนประชาธปไตยในพรรคการเมอง25 2. รบผดชอบรวมกนตามมตของคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง และในการด าเนนการตามอ านาจหนาทของคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองตามขอบงคบพรรคการเมองและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ26 3. ท าการแทนหวหนาพรรคการเมอง ในฐานะผแทนของพรรคการเมองในกจการอนเกยวกบบคคลภายนอกตามทไดรบมอบหมายเปนหนงสอ27 4. มหนาทตองควบคมไมใหผซงพรรคการเมองสงเขาสมครรบเลอกตง กระท าการอยางใดอยางหนงอนเปนการฝาฝนรฐธรรมนญ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง

23วทยา นภาศรกล และ สรพล ราชภณฑารกษ. เลมเดม. หนา 18. 24คณะกรรมการนสตคณะรฐศาสตร 2517 จฬาลงกรณมหาวทยาลย. เลมเดม. หนา 12. 25พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 17. 26นรนต เศรษฐบตร และนยม รฐอมฤต. คณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง สบคนเมอวนท 26

มนาคม 2556 จาก www.kpi.ac.th. 27แหลงเดม.

DPU

18

สมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา ระเบยบ หรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตงซงอาจท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม28 5. การพจารณาสงผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงแบบแบงเขตเลอกตงและแบบสดสวนของพรรคการเมอง โดยพจารณาจากรายชอตามล าดบ จากรายชอผซงทประชมใหญสาขาพรรคการเมองใหความเหนชอบและรายชอบคคลอนทเหนสมควรโดยมตคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองทใหสงผใดเปนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรใหเปนทสด29 และใหถอเปนความรบผดชอบรวมกนของคณะกรรมการบรหารพรรคการเม องและคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมอง30 6. รบผดชอบเกยวกบการบรหารการเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนใดอนอาจค านวณเปนเงนไดของพรรคการเมองและสาขาพรรคการเมอง31 7. ควบคมไมใหพรรคการเมองและผซงพรรคการเมองสงเขาสมครรบเลอกตง ใชจายเกนวงเ งนตามทบญญตไว ในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญว าดวยการ เลอกต งสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา32 8. จดสรรเงนเพอเปนคาใชจายเกยวกบการเลอกตงของผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองตามมตของทประชมคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง ไดแก (1) คาใชจายเกยวกบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบสดสวนใหจดสรรเปนจ านวนรวมโดยพจารณาตามจ านวนผสมครรบเลอกตงทพรรคการเมองเสนอไวในบญชรายชอแตละบญชทยนตอคณะกรรมการการเลอกตง (2) คาใชจายเกยวกบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงใหจดสรรใหแกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองเปนรายบคคล33 9. มหนาทพจารณาสงผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร34

28พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 18. 29พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 37. 30พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 38. 31พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 44. 32พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 51. 33พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 52. 34พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 38.

DPU

19

10. มหนาทรบผดชอบเกยวกบการบรหารการเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนใด อนอาจค านวณเปนเงนไดของพรรคการเมองและสาขาพรรคการเมอง ตลอดจนจดใหมการท าบญชใหถกตองตามความเปนจรง35 2.2.2 การคดเลอกสมาชกเขาสมครรบเลอกตง ในระบอบประชาธปไตยน น คณสมบตของผ ทสมควรไดรบการเลอกต งใหเปนผแทนราษฎรยอมมความส าคญเปนอยางยง เนองจากตองเปนตวแทนของประชาชนเพอเขาไปท าหนาทรกษาผลประโยชนของประชาชนและกลมผลประโยชนตาง ๆ ใหตรงกบเจตนารมณของประชาชนมากทสด ซงหนาทในการคดเลอกหรอสรรหาบคคลเขาสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองนเอง นบวามความส าคญทจะชวยใหประชาชนสามารถคดเลอกบคคลทตองการรบใชประเทศชาตอยางแทจรงเขาไปเปนตวแทนของตนในการบรหารประเทศ โดยแตละประเทศกมวธการคดเลอกทแตกตางกนไป 2.2.2.1 ประเทศไทย ในประเทศไทย การคดเลอกสมาชกเขารบสมครเลอกตงเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ซงบญญตถงหลกเกณฑและวธการในการคดเลอกผ สมครรบเลอกต งไว ในมาตรา 38 วา “การพจารณาสงผ สมคร รบเลอกต ง เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงและแบบบญชรายชอของพรรคการเมอง ใหเปนความรบผดชอบรวมกนของคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองและคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมอง ในการพจารณาสงผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรตามวรรคหนงใหคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองพจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองจากรายชอตามล าดบ ดงตอไปน

(1) รายชอผซงทประชมใหญสาขาพรรคการเมองใหความเหนชอบตามมาตรา 37

(2) รายชอบคคลอนทเหนสมควร

มตคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองทใหสงผใดเปนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ใหเปนทสด” และในมาตรา 39 กไดบญญตวา “นอกจากการพจารณาสงผใดเปนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงหรอแบบบญชรายชอตามวธการทก าหนดไวในมาตรา 38 ทประชมใหญพรรคการเมองอาจใชวธการใหผเขารวมประชมใหญพรรคการเมองลงมตเลอกผสมควรสงเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบ

35พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 44.

DPU

20

แบงเขตเลอกตงหรอแบบบญชรายชอได ในกรณเชนนใหคณะกรรมการบรหารพรรคการเมองและคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองจดใหมการด าเนนการดงกลาวโดยใหผเขารวมประชมใหญตามมาตรา 29 วรรคหนง แตละคนมเสยงหนงในการลงคะแนนใหผไดรบคะแนนเสยงสงสดเรยงล าดบลงไปในเขตเลอกตงใด เปนผไดรบคดเลอกใหเปนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตงหรอแบบบญชรายชอ แลวแตกรณ เมอทประชมใหญพรรคการเมองมมตตามวรรคหนง มใหน าบทบญญตเกยวกบการเสนอชอ การพจารณา และการคดเลอกผสมควรเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคการเมองตามมาตรา 37 และมาตรา 38 มาใชบงคบ แตการเสนอชอบคคลเพอใหมการลงมตตามวรรคหนงจะตองขอความเหนจากคณะกรรมการสาขาพรรคการเมองในแตละภาคกอน

การลงคะแนนตามมาตรานจะใหลงคะแนนทางไปรษณยตามทก าหนดในขอบงคบพรรคการเมองกได”

อยางไรกด การไมปฏบตตามหลกเกณฑและวธการขางตนไมมผลกระทบตอการสมครและการไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรของสมาชกซงพรรคการเมองนนสงเขาสมครรบเลอกตง36 ตามทกลาวมาขางตนแลววาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มไดบงคบวาหลกเกณฑและวธการคดเลอกสมาชกเขารบสมครเลอกตงของพรรคการเมองจะตองเปนไปตามทกฎหมายบญญตเทานน ดงนน แตละพรรคการเมองจงไดมหลกเกณฑและวธการคดเลอกสมาชกเขารบสมครเลอกตงของตนเองทแตกตางกน โดยเปนไปตามขอบงคบพรรคการเมอง ซงผศกษาไดเลอกศกษากรณของพรรคเพอไทยและพรรคประชาธปตย เนองจากเปนพรรคการเมองพรรคใหญในปจจบน ดงมรายละเอยด ดงน ก. พรรคเพอไทย ขอบงคบพรรคเพอไทย พ.ศ. 2551 ก าหนดใหคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตง เสนอรายชอสมาชกพรรคทเหนสมควรไดรบการพจารณาใหเปนผสมครรบเลอกต งตอคณะกรรมการบรหารเพอพจารณาสงสมครรบเลอกตงในนามพรรค การตดสนของคณะกรรมการบรหารในการคดเลอกบคคลใดลงสมครรบเลอกตงใหเปนทสด ในการน คณะกรรมการบรหารอาจแตงตงคณะกรรมการอ านวยการการเลอกตงขนมาคณะหนงตามจ านวนทเหนสมควร เพอใหท าหนาทวางแผนและด าเนนการเลอกตงในครงนน ๆ ภายใตการก ากบดแลของคณะกรรมการบรหาร โดยคณะกรรมการบรหารอาจก าหนดหลกเกณฑและวธการเลอกสมาชก เพอสงเขาสมครรบเลอกตงเปน

36พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550, มาตรา 40.

DPU

21

สมาชกสภาผแทนราษฎรดวย37 อยางไรกด ในกรณทมเหตอนสมควร คณะกรรมการบรหารอาจเปลยนแปลง หรอคดเลอกบคคลอนทมความเหมาะสมนอกเหนอไปจากทคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคเสนอชอลงสมครกได38 แมขอบงคบของพรรคเพอไทย พ.ศ. 2551 จะมบทบญญตใหสาขาพรรคมสทธในการเสนอรายชอผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคกตาม แตพบวาการใชสทธของพรรคนนแตกตางไปจากวธการคดเลอกผสมครของพรรคประชาธปตยรวมท งแตกตางไปจากพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ .ศ.2550 เพราะไมมขอบงคบใดก าหนดใหสาขาพรรคตองประชมใหญสาขาของพรรคการเมองเพอเสนอรายชอผสมครใหแกองคกรพรรคการเมองสวนกลาง ดงนนสาขาพรรคจะจดประชมเพอเสนอรายชอผสมครหรอไมกได อกทงแมวาสาขาพรรคดงกลาวไดเสนอรายชอใหแกองคกรของพรรคการเมองสวนกลางแลว คณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคทมหนาทเสนอรายชอใหแกตอคณะกรรมการบรหารอาจไมเสนอรายชอทสาขาพรรคสงมากได อกทงคณะกรรมการบรหารพรรคยงมอ านาจในการทจะเลอกผสมครคนใดใหเปนผสมครในนามของพรรคกไดโดยมไดมกฎเกณฑทจ ากดอ านาจของคณะกรรมการบรหารพรรคแตอยางใด จงเหนไดวาการคดเลอกผสมครของพรรคเพอไทยนนคอนไปในวธการรวมศนยอ านาจไวทคณะกรรมการบรหารพรรคอยางมาก ตวอยางกระบวนการคดเลอกผสมครของพรรคเพอไทย ในการเลอกตงซอมแทนต าแหนงทวาง เขต 6 กรงเทพมหานคร วนท 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 นายปลอดประสพ สรสวด แถลงผลการคดเลอกผสมครของพรรคเพอไทยวา คณะกรรมการบรหารพรรคมมตเปนเอกฉนทเสนอใหสงนายกอแกว พกลทอง เปนผสมครสมาชกสภาผแทนราษฎรกรงเทพมหานคร จากกระบวนการดงกลาว พบวาพรรคเพอไทยมไดใหความส าคญกบว ธการคดเลอกผ สมครในการลงสมครรบ เลอกต งสมาชกสภาผแทนราษฎรตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 แตอยางใด การคดเลอกผสมครของพรรคเพอไทยมงเนนไปทการรวมศนยอ านาจของคณะกรรมการบรหารพรรคเปนส าคญ และในการคดเลอกผสมครของพรรคเพอไทยไมจ าเปนตองใหสาขาพรรคการเมองจดประชมใหญเพอเสนอรายชอผสมครรบเลอกตง โดยคณะกรรมการคดเลอกผสมครสามารถพจารณาจากรายชอจากบคคลทคณะกรรมการเหนสมควรได ซงขดกบวธการคดเลอกผสมครตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 แตปรากฏวาผสมครพรรคเพอไทยกมไดถกเพกถอนการสมครรบเลอกตงแตอยางใด สะทอนใหเหนวากฎหมายพรรคการเมอง

37ขอบงคบพรรคเพอไทย พ.ศ. 2551, ขอ 88. 38ขอบงคบพรรคเพอไทย พ.ศ. 2551, ขอ 89.

DPU

22

ดงกลาวไมมสภาพบงคบและเปนเพยงการก าหนดแนวทางในการคดเลอกผสมครทพรรคการเมองไมมความจ าเปนตองปฏบตตาม 2. พรรคประชาธปตย ขอบงคบพรรคประชาธปตย พ.ศ.2551 ก าหนดใหใหมคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคคณะหนง ซงมจ านวนเกาคน โดยวธการเลอกตงตามบญชของผเสนอดงตอไปน เลขาธการพรรคโดยความเหนชอบของคณะกรรมการบรหารพรรคเสนอบญชรายชอบคคลทมความเหมาะสมตอทประชมใหญ สมาชกทเปนองคประชมของทประชมใหญ และอยในทประชมอาจเสนอบญชรายชอผทเหมาะสมใหครบจ านวนเกาคนโดยมผรบรองไมนอยกวาหนงในสามของผทอยในทประชม การเสนอรายชอขางตน ตองเสนอชอใหครบทงเกาคน ถามการถอนชอในบญชทเสนอ ไมวากคนใหถอวาบญชนนมการถอนชอทงบญช แลวใหทประชมใหญเลอกตงโดยการลงคะแนนลบ คณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคอยในต าแหนงคราวละสองป เวนแตทประชมใหญจะเปลยนแปลงก าหนดเวลาใหเปนอยางอน และอาจจะไดรบเลอกตงอกกได คณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคมอ านาจหนาทตามกฎหมายและระเบยบทคณะกรรมการบรหารพรรคก าหนด39 ส าหรบการคดเลอกผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบแบงเขตเลอกตง และสมาชกสภาผแทนราษฎรแบบสดสวน ไมวาจะเปนการเลอกตงทวไปหรอเปนการเลอกตงแทน ต าแหนงทวางจะท าไดโดยใหคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงพรรคพจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการบรหารพรรคจากรายชอผ ซงทประชมใหญสาขาพรรคใหความเหนชอบตามขอ 52 (6) และรายชอบคคลอนทเหนสมควร ทงน มตคณะกรรมการบรหารพรรคทใหสงผใดเปนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรใหเปนทสด40 พรรคประชาธปตยท าการคดเลอกผสมครรบเลอกตงโดยการใชวธการในการคดเลอกตวผสมครแบบใหคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง คณะกรรมการคดเลอกผสมครของพรรคการเมอง รวมกบสาขาของพรรคการเมอง ซงถอเปนการคดเลอกผสมครแบบกงรวมศนยอ านาจกงกระจายอ านาจ ทงน ในครงแรกเปนอ านาจหนาทของสมาชกพรรคการเมอง หรอสาขาพรรคการเมอง การคดเลอกครงทสองเปนอ านาจขององคกรพรรคสวนกลางไดแกคณะกรรมการคดเลอกผสมครของพรรคและคณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง มวธการดงน

39ขอบงคบพรรคประชาธปตย พ.ศ. 2551, ขอ 72. 40ขอบงคบพรรคประชาธปตย พ.ศ. 2551, ขอ 73.

DPU

23

ขนตอนแรก เวลาทจะมการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการทวไป หรอเลอกแทนต าแหนงทวางลงไมวาจะเปนแบบแบงเขตเลอกตงหรอแบบสดสวน สาขาพรรคการเมองตาง ๆโดยคณะกรรมการสาขาพรรคการเมองตองจดการประชมใหญวสามญเพอใหความเหนชอบในการเสนอชอบคคลผสมควรไดรบการพจารณาใหเปนผสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรค ในการประชมเพอใหความเหนชอบรายชอผสมครนนใหท าโดยการลงคะแนนลบภายใตขอบงคบพรรคการเมองพรรคประชาธปตย พ.ศ. 2551 ขอ 56 (6) และขอ 57 วรรคสอง เมอสาขาพรรคการเมองไดผลการคดเลอกผสมครรบเลอกตงแลวจะสงผลการคดเลอกใหแกคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกต งของพรรค ตอมาคณะกรรมการคดเลอกผสมครของพรรคจะพจารณาเสนอความเหนตอคณะกรรมการบรหารพรรค โดยคณะกรรมการคดเลอกผสมครของพรรคตองเสนอรายชอจากบคคลททประชมใหญสาขาพรรคใหความเหนชอบ หรอรายชอทบคคลอนเหนสมควร ภายใตขอบงคบพรรคประชาธปตย พ.ศ.2551 ขอ 52 สมาชกพรรคมสทธขอสมครรบเลอกตงในนามของพรรค และมหนาทตองสนบสนนผสมครรบเลอกตงของพรรค ทงนภายใตขอบงคบพรรคการเมองพรรคประชาธปตย จากทกลาวมาเหนไดวา การคดเลอกบคคลเขาสมครรบเลอกตงของพรรคประชาธปตย มลกษณะเปนการรวมกนระหวางสาขาพรรคการเมองและองคกรพรรคการเมองมไดใชวธการคดเลอกผสมครโดยทประชมใหญของพรรคการเมองตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ยกตวอยางการคดเลอกบคคลเขาสมครรบเลอกตงของพรรคประชาธปตย ดงเชนในการประชมคดเลอกผสมครรบเลอกตงในเขตเลอกตงท 1 จงหวดสราษฎรธาน ทมนายชมพล กาญจนะ เขารวมประชมและไดมการกลาวเปดการประชมโดยมการกลาวรองขอใหทประชมมมตเลอกนายสเทพ เทอกสบรรณ ซงผลปรากฏวาทประชมสาขาพรรคดงกลาวกไดมมตใหเสนอชอนายสเทพ เทอกสบรรณ เปนผสมครรบเลอกตงของพรรคประชาธปตยตอคณะกรรมการคดเลอกผสมครแสดงใหเหนวาทประชมสาขาพรรคนนอาจถกบบบงคบหรอโนมนาวจากตวแทนขององคกรพรรคการเมองสวนกลางตองการไดในสวนของคณะกรรมการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคพบวามทมาจากการคดเลอกของคณะกรรมการบรหารพรรค และกรรมการบางคนของคณะกรรมการคดเลอกผสมครยงมต าแหนงในคณะกรรมการบรหารพรรค ดงนน จงเหนไดวาคณะกรรมการคดเลอกผสมครของพรรคนน คอนขางทจะอยภายใตการควบคมสงการของคณะกรรมการบรหารพรรค คณะกรรมการบรหารพรรคทจะเสนอรายชอไปตามทคณะกรรมการบรหารพรรคหรอผมอ านาจภายในพรรคก าหนด ประกอบกบคณะกรรมการบรหารพรรคสามารถพจารณารายชอบคคลใดๆ ทคณะกรรมการบรหารพรรคเหนสมควรกได ดงนนการเสนอรายชอของคณะกรรมการคดเลอกผสมครตอคณะกรรมการคดเลอกผสมครตอคณะกรรมการบรหารพรรคจงเปนกระบวนการทแทบจะ

DPU

24

ไมมผลตอการพจารณาของคณะกรรมการบรหารพรรคมากนก นอกจากนนเมอพจารณาถงขอบงคบพรรคและกฎหมายทเกยวของพบวาไมมการจ ากดอ านาจ หรอไมมการก าหนดหลกเกณฑการใชดลยพนจในการพจารณาคดเลอกผสมครของคณะกรรมการบรหารพรรคแตอยางใด คณะกรรมการบรหารพรรคจงสามารถทจะพจารณาบคคลใดกได และในทางปฏบตพบวาการตดสนใจของคณะกรรมการบรหารพรรคในการพจารณาคดเลอกผสมครนนมไดใหความส าคญตอมตของสาขาพรรคการเมองทเสนอบคคลใหเปนผสมครรบเลอกตงแตอยางใด เหนไดจากการทบคคลส าคญของพรรคทมสวนเกยวของไดแถลงขาวเกยวกบกระบวนการคดเลอกดงกลาวยนยนถงอ านาจของคณะกรรมการบรหารพรรคทสามารถพจารณาบคคลใดทคณะกรรมการเหนสมควรได แตอยางไรกตามพบวากระบวนการคดเลอกผสมครดงกลาวนนมความเปนประชาธปไตยมากขนกวาสมยกอนมากพอสมควร41 2.2.2.2 สหรฐอเมรกา42

กระบวนการคดเลอกผสมครของพรรคการเมองในประเทศสหรฐอเมรกาใชการเลอกตงขนตน (Primary Elections or Primaries) และการประชมยอยสาขาของพรรคการเมอง ผมสทธลงคะแนนในการคดเลอกผสมครของพรรคการเมองขนอยกบวากระบวนการในการคดเลอกเปนแบบ “ปด” หรอแบบ “เปด” กระบวนการแบบ “ปด” หมายความวาเฉพาะสมาชกพรรคเทานนทมสทธลงคะแนนในการคดเลอกผสมครของพรรค สวนกระบวนการในการคดเลอกผสมครแบบ “เปด” นนเปนการยนยอมใหบคคลทวไปทมใชสมาชกพรรคการเมอง หรอกระทงสมาชกของพรรคการเมองอนกสามารถมสวนรวมในกระบวนการคดเลอกได โดยบคคลทประสงคจะเขารวมในการลงคะแนนในการคดเลอกผสมครตองไดลงทะเบยนเปนผมสทธเลอกตงไวภายใตเงอนไขของแตละรฐ ทงนบคคลทสามารถลงทะเบยนเปนผมสทธเลอกตงไดตองเปนพลเมองชาวอเมรกนอาศยอยในทองทนนๆ และมอายอยางนอย 18 ป ไมถกจ าคกหรอถกปลอยตวชวคราวจากค าพพากษาทพพากษาวากระท าความผดจรง ผมสทธเขารบการเลอกในกระบวนการคดเลอกผสมครของพรรคการเมองตองเปนสมาชกของพรรคการเมองทตนประสงคจะลงสมครรบเลอกตง เฉพาะในรฐไมกรฐทพรรคการเมองมอ านาจคดกรองบคคลทจะลงสมครเขารบการคดเลอกจากพรรคการเมอง กลาวคอ พรรคการเมองจะตองใหความยนยอมกอน ผนนจงจะมสทธเขารวมกระบวนการคดเลอกผสมครของพรรคการเมอง

41ณฐนนท กลยาศร. (2554). หลกประชาธปไตยภายในพรรคการเมองกบการคดเลอกผสมครรบ

เลอกตงของพรรคการเมอง. หนา 157-158. 42L. sandy Maisel, American Political Parties and Elections : A Very Short Introduction, (New York:

Oxford University Press,2007), pp.118-125.

DPU

25

นนๆได แตในรฐสวนใหญพรรคการเมองไมมอ านาจคดกรองเชนวานน กลาวคอผเขาแขงขนจะมรายชอในบตรเลอกตงไดโดยไดรบการรบรองโดยการลาลายเซนของผมสทธเลอกตง กระบวนการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของประเทศสหรฐอเมรกาทไดแกการเลอกตงขนตน(Primary Elections or Primaries) และการประชมยอยสาขาของพรรคการเมอง (Caucus) นน มไดมบญญตไวในรฐธรรมนญ แตจะถกบญญตไวในกฎหมายเลอกตงระดบรฐของแตละรฐ ดงนนพรรคการเมองจงไมมสวนรวมในการก าหนดวธการในการคดเลอกผสมคร และรวมถงไมมอ านาจในการแทรกแซงกระบวนการคดเลอก ไมมอ านาจใหความเหนชอบหรอคดคานผลการคดเลอก ทงน ในสหรฐอเมรกา จะมการเลอกตงหย งเสยงเพอเปนตวแทนพรรคในการสมครรบเลอกตงประธานาธบด ซงการเสนอชอจะมาจากกลมตางๆ ดงน 1. กลมของประชาชนอยางนอย 2 % ทออกเสยงเลอกตงครงลาสด 2. กลมของประชาชน 1 % ทสนบสนนพรรค ลงชอในบญชผมสทธเลอกตง และ 3. จ านวนคนไมนอยกวา 10% ซงออกเสยงเลอกตง ซงมสวนรวมในการเลอกตงลาสด (ในการเลอกผแทนของสหพนธหรอผวาการรฐ) โดยคนเหลานจะลงนามในการยนขอใหมการหย งคะแนนเสยง (Primary Election) ส าหรบกฎหมายเกยวกบการเลอกต งในสหรฐอเมรกานน จะเปนกฎหมายทจดและก าหนดวธการเกยวกบจ านวนของต าแหนงทพรรคการเมองจะคดเลอกผสมครเขารบการเลอกตง ซงมขอก าหนดทางกฎหมาย ดงน 1. ตองจายคาธรรมเนยมสมครรบเลอกตง 2 % ของอตราเงนเดอนปแรกของการด ารงต าแหนง 2. ตองมประชาชนลงนามรบรองในค ารองทยนขอใหมชออยในบตรเลอกตง ซงเปนเงอนไขทมความส าคญมากในการคดเลอกตวแทนเขาสมครแขงขนรบเลอกตง 3. การประชมพรรคระดบรฐ จะมการแตงตงคณะกรรมการบรหารพรรคในระดบรฐเวนแตในรฐแคลฟอรเนยทคณะกรรมการพรรคระดบรฐจะไมตองท าอะไรเลย 4. ผแทนของพรรคจะไดรบเลอกโดยระบบ primary election หรอการหย งเสยง หรอการเลอกตงครงแรกของแตละรฐ 2.2.2.3 สหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน การคดเลอกผสมครของพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เปนกระบวนการทด าเนนการโดยพรรคการเมองเอง และเปนไปตามกฎหมายไดแกกฎหมายเลอกตงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน(Federal Electoral Law) เปนการคดเลอกผสมครโดยหวหนาพรรคการเมองหรอกลมผน าภายในพรรคการเมองรวมกบสมาชกพรรคการเมอง หรอเปนรปแบบกงรวมกง

DPU

26

กระจายอ านาจ โดยในขนตอนแรกนนสาขาพรรคการเมองจะมหนาทส าคญในการคดเลอกผสมคร กระบวนการในการคดเลอกผสมครรบเลอกตงของพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน กฎหมายไดก าหนดวธหลกไว 2 วธ คอ การคดเลอกโดยทประชมสมาชกพรรค หรอการคดเลอกโดยทประชมของตวแทนสมาชกพรรคทมาจากการคดเลอกของสมาชกพรรคในเขตเลอกตงนน ๆ เมอกฎหมายก าหนดหลกเกณฑไว ในทางปฏบตพรรคการเมองตาง ๆ จงเลอกใชวธทสะดวกตอการปฏบตทกฎหมายเปดชองไวแลว กลาวคอ การก าหนดตวผสมครรบเลอกตงสวนใหญจะกระท าในทประชมของตวแทนสมาชกพรรค ท าใหสมาชกพรรคโดยทวไปไมมบทบาทในการก าหนดตวผสมครของพรรคเทาทควรภายหลงจากทสาขาพรรคการเมองไดผลการลงมตในการคดเลอกผสมครแลว กระบวนการขนตอไป คอ การอนมตจากองคกรกลางของพรรคการเมองไดแก คณะผบรหารขององคกรพรรคการเมองระดบรฐ (Land) หรอหากไมมองคกรเชนนน คณะผบรหารในระดบทต าลงมาในเขตนน ๆ ซงหากองคกรกลางของพรรคการเมองดงกลาวอนมตบคคลผนนกจะไดรบสทธในการสมครรบเลอกตงในนามของพรรคการเมองนน ๆ แตหากองคกรพรรคการเมองสวนกลางไมอนมตรายชอกไมมสทธเปลยนแปลงผลการคดเลอกดงกลาว แตมสทธเพยงใหสาขาพรรคการเมองกลบไปลงมตใหมอกครง ซงหากสาขาพรรคการเมองลงมตยนยนมตเดมมตดงกลาวเปนทสดองคกรพรรคการเมองสวนกลางไมมอ านาจแทรกแซงแตอยางใด 2.2.2.4 ประเทศฝรงเศส ในประเทศฝรงเศส พรรคการเมองจะสงตวแทนของพรรคเขาแขงขนในรอบแรก หากไมไดรบการเลอกตง พรรคนนหรอผสมครนนจะหนไปสนบสนนตวแทนพรรคการเมองทมแนวทางคลายกน นอกจากน การคดเลอกยงใหความส าคญกบระบบตวแทนของผสมคร กลาวคอ มการก าหนดใหผสมครรบเลอกตงแตละคนตองมตวแทนหรอตวส ารองไวดวย ในกรณทผสมครรบเลอกตงนนไดรบเลอกและไดรบแตงตงใหมต าแหนงในฝายบรหาร ตวส ารองกจะเปนผแทนของเขตเลอกตงนน ๆ แทน โดยจดมงหมายของระบบนกเพอปองกนมใหสมาชกรฐสภามต าแหนงซอนกบฝายบรหาร มใหมการเลอกตงซอมบอย ๆ และท าใหสภาครบองคประชม

DPU

บทท 3 แนวคดเกยวกบการยบพรรคการเมอง

พรรคการเมองเปนองคกรทเกดจากการใชสทธเสรภาพในการรวมตวกนของประชาชนในระบอบประชาธปไตย จากสภาพเสมอนศนยรวมของการใชอ านาจอธปไตยของปวงชน และอ านาจอธปไตยของชาต รวมถงการใชอ านาจเพอพฒนาการปกครองระบอบประชาธปไตย แตการทหวหนาพรรค หรอกรรมการบรหาร ไดอาศยสภาพของพรรคการเมองเพอการเปลยนแปลงการปกครอง ยอมเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของประชาชน จงจ าเปนตองควบคมมใหพรรคการเมองฝาฝนตอรฐธรรมนญ ดวยการยบพรรคการเมอง และตดสทธทางการเมองของหวหนาพรรค หรอกรรมการบรหารพรรค อนมเหตแหงการยบพรรคการเมองแตกตางกน จงท าใหมการศกษาถงการยบพรรคการเมองในประเทศไทย และในตางประเทศ อาท สหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน และประเทศตรก เปนตน แมวาประเทศดงกลาว จะปกครองในระบอบประชาธปไตย เชนเดยวกน แตมกระบวนการยบพรรคการเมองและบทลงโทษทแตกตางกน ดงจะไดกลาวตอไป 3.1 ววฒนาการของการยบพรรคการเมอง จากพฒนาการในการยบพรรคการเมองทผานมา ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนเปนประเทศแรกๆ ของโลก ทปรากฏเหตการณส าคญทางประวตศาสตรเกยวกบการยบพรรคการเมองขนอยางเปนรปธรรม กลาวคอ เมอป ค.ศ.1923 ไดมการยบพรรคนาซของฮตเลอร1 ซงพรรคดงกลาวโดยเนอแทแลว ถอไดวาปฏเสธการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตอาศยรปแบบของพรรคการเมอง เปนเครองก าบงเพอแฝงกายเขามาท าลายระบบการปกครองในระบอบประชาธปไตย อกทง เมอพรรคไดพยายามกอการรฐประหาร แตพรรคของฮตเลอรกถกยบไป2 ตอมาในป ค.ศ.2001 ทงรฐบาล สภาผแทนราษฎร และวฒสภาไดมการยนค ารอง เพอขอใหยบพรรคชาตประชาธปไตย (Nationaldemokratischen Partei Deutschlands) หรอพรรค

1พรรคนาซของฮตเลอร มชอเรยกอยางเปนทางการวา “พรรคกรรมกรเยอรมนแหงชาตสงคมนยม”

(Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Partei) หรอเรยกอกอยาง. วา “พรรค NSDAP” 2บญศร มวงษอโฆษ. (มถนายน 2532). “กฎหมายเยอรมน. “ วารสารนตศาสตร. 2, 9 .หนา 139.

DPU

28

NPD ซงเปนพรรคทมอดมการณขวาจดทอาจเรยกไดวาเปนพวกนาซใหมและมกจกรรม ทเปนภยหลายประการ เชน การวางระเบดกลมคนยวทอพยพมาจากรสเซย อยางไรกด เนองจาก คะแนนเสยงจาก ผลการตดสนของผพพากษาในคดนไมถงตามทกฎหมายก าหนด3 จงเปนผลให คดนถกแขวนไป ในป ค.ศ. 2003 และสงผลใหศาลรฐธรรมนญมไดวนจฉยในเนอหาเกยวกบ ความชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคดงกลาวโดยตรงจนถงปจจบน4

สวนในประเทศตรก เปนอกประเทศหนงทมเหตการณของการยบเลกพรรคการเมองเกดขนบอยครง โดยรฐธรรมนญของประเทศตรกไดก าหนดใหศาลรฐธรรมนญเปนองคกรผมอ านาจในการพจารณาคดยบพรรคการเมอง ซงเงอนไขทท าใหศาลรฐธรรมนญตรกม อ านาจดงกลาวนน จะตองปรากฎวาพรรคการเมองมระเบยบหรอขอบงคบหรอด าเนนกจกรรมใดทเปนการฝาฝนบทบญญตในมาตรา 68 วรรคส ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกน5 ทงน มาตรา 68 วรรคส ของรฐธรรมนญตรก ไดบญญตถงเหตของการยบเลกพรรคการเมองไววา “ขอบงคบหรอนโยบาย ตลอดจนการด าเนนกจกรรมใดๆ ของพรรคการเมองจะตองไมขดหรอแยงตอความเปน อสระของรฐ ความเปนเอกภาพของดนแดนและชาต หลกสทธมนษยชน หลกความเสมอภาคตามกฎหมาย หลกอธปไตยของรฐ หลกประชาธปไตยของรฐฆราวาส หรอมเปาหมายเพอปองกนหรอเพอกอตงชนชนหรอกลมเผดจการ รวมถงความเปนเผดจการไมวาในรปแบบใดๆ และหามมเปาหมายเพอการย วยใหพลเมองกออาชญากรรม”6

3การยบพรรคการเมองโดยศาลรฐธรรมนญในเยอรมน ตองมมต 2 ใน 3 ขนไป 4สนทรยา เหมอนพะวงศ. (2556). ทฤษฎกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง. สบคนเมอ

25 กมภาพนธ 2556, จาก http://prschatai.com/journal/2007/05/12877. 5THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY ARTICLE 69 (As amended on July 23.

1995 and October 17. 2001) 6THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY ARTICLE 68 (As amended on July 23.

1995) The statutes and programmes. as well as the activities of political parties shall not be in conflict with

the independence of the state. its indivisible integrity with its territory and nation. human rights. the principles of equality and rule of law. sovereignty of the nation. the principles of the democratic and secular republic ; they shall not aim to protect or establish class or group dictatorship or dictatorship of any kind. nor shall they incite citizens to crime.

DPU

29

โดยทผานมาศาลรฐธรรมนญของประเทศตรกไดมค าสงใหยบพรรคการเมองมาแลว กวา 20 พรรค7 ซงมทงกรณทเปนเรองของอดมการณหรอแนวนโยบายทขดตอหลกการปกครอง ภายในรฐ และเรองทเกยวของกบหลกการศาสนาทแยกออกจากการเมองหรอรฐฆราวาส ทงน ไดปรากฏเหตการณยบพรรคการเมองขนในชวงแรกราวป ค.ศ.1971 โดยศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคความสงบเรยบรอยแหงชาต (National Order Party) และยบพรรคความสงบ (Tranquility Party) ในป ค.ศ.1983 ดวยเหตทพรรคทงสองไมยอมรบหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง8

ตอมาในป ค.ศ.1993 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงยบพรรคแรงงานประชาชน (People's Labour) โดยใหเหตผลวาเนองจากพรรคดงกลาวสนบสนนการปกครองแบบสหพนธรฐ ซงขดกบหลก “ความเปนอนหนงอนเดยวของตรก” เชนเดยวกบการยบพรรคเสรภาพและประชาธปไตย (Freedom and Democracy) ในป ค.ศ.1993 พรรคแรงงาน (Labour Party) ในป ค.ศ.1997 และพรรคสงคมนยม (Socialist Party) ในป ค.ศ.19929

นอกจากนนในป ค.ศ.2001 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคคอมมวนสตสามคคแหงตรก (United Communist Party of Turkey) โดยใหเหตผลวาการทชอของพรรค มค าวา “คอมมวนสต” นน ขดกบหลกการเสรนยมประชาธปไตยตามระบบสาธารณรฐนยม และในปเดยวกนนนเอง ศาลรฐธรรมนญกไดมค าสงใหยบพรรคประชาธปไตยประชาชน (People's Democratic Party) เนองจากเหนวาพรรคดงกลาวสนบสนนกลมกอการรายของพรรคนอกกฎหมายคอ พรรคคนงานเคอรกสถาน (PKK) ซงสนบสนนการแบงแยกดนแดนในตรก อนละเมดหลกการความเปนอนหนงอนเดยวและสนบสนนความคดในศาสนาอสลามทไมแยกศาสนากบการ เมอง และในปจจบน ศาลรฐธรรมนญของประเทศตรกก าลงพจารณาค ารองของอยการสงสดของตรกใหยบพรรคยตธรรมและพฒนา (Justice and Develovement Party) ซงเปนพรรครฐบาลของนายกรฐมนตร เทยยบ อรโดแกน (Tayyip Erdogan) ในขอหาด าเนนกจกรรมทางศาสนาและละเมดหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง10

7โกเมศ ขวญเมอง. (3 ตลาคม 2550). ศาลรฐธรรมนญกบการยบพรรคการเมองในเยอรมนและตรก .

มตชนรายวน 8นอกจากนในป ค.ศ.1998 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคสวสดการ (The welfare Party) และใน

ป ค.ศ. 2001 สงยบพรรคคณงามความด (The Virtue Party) เนองจาก พรรคทงสองเปน “ตวการหลก” ในด าเนนกจกรรมเขาขายขดแยงบทบญญตของรฐธรรมนญ อนละเมดหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง

9โกเมศ ขวญเมอง. เลมเดม. 10แหลงเดม.

DPU

30

ส าหรบกรณของประเทศไทย การบงคบใชบทบญญตของกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง และการยบเลกพรรคการเมองไดปรากฏขนครงแรกในพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 โดยใหอ านาจแกพนกงานอยการในการรองขอตอศาลใหสงเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมอง เมอพรรคการเมองกระท าการทขดตอกฎหมาย เชน ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดตอประชาชน เปนตน และในเวลาตอมากไดมการตรากฎหมายวาดวยพรรคการเมองขนใชบงคบอกหลายฉบบ

ในสวนขององคกรผมอ านาจในการยบเลกพรรคการเมองนน เดมอ านาจในการยบเลกพรรคการเมองเปนอ านาจของศาลฎกา แตนบต งแตทมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 อ านาจดงกลาวไดกลายมาเปนของศาลรฐธรรมนญ จนกระทงถงปจจบน11

โดยทผานมาประเทศไทยไดปรากฏเหตการณของการยบเลกพรรคการเมองมาแลว ทงสนกวา 174 พรรค ซงเปนกรณทเกดจากค าสงของคณะปฏวตหรอคณะรฐประหารทเขายดอ านาจทางการเมองในชวงเวลาดงกลาว อนมผลใหพรรคการเมองทตงขนในขณะนนตองถกยบเลกไปจ านวน 43 พรรค โดยเกดจากค าสงของศาลฎกาใหยบเลกพรรคการเมองจ านวน 36 พรรค12 และกลาวถงเฉพาะศาลรฐธรรมนญรวมทงคณะตลาการรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคการเมองรวมแลวทงสนกวา 95 พรรค13 ซงมลเหตทศาลรฐธรรมนญใชในการยบ พรรคการเมองนนเปนมลเหตซงก าหนดไวตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550

11แมวาภายในชวงเวลาดงกลาวจะมการรฐประหารเกดขน และไดมการประกาศ ใหอ านาจแกคณะตลาการรฐธรรมนญในการท าหนาทพจารณาคดยบพรรคการ เมองทคาง พจารณาในศาลรฐธรรมนญแทนศาลรฐธรรมนญกตาม แตอยางไรกด กยงอาจถอไดวา อ านาจในการพจารณาพพากษาคดยบพรรคการเมองดงกลาวเปนอ านาจของศาลรฐธรรมนญ ทงน โปรดด มาตรา 3 แหงพระราชบญญตแกไขเพมเตมพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 และพ.ศ.2550

12ขอมลล าดบการยบพรรคการเมองในประเทศไทยตงแตในอดตทถกตงขนตาม พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 ทงน โดยประกาศของคณะปฏวตฉบบท 8 จนถงการยบพรรคการเมองตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในวนท 2 ธนวาคม 2551 อางถงใน สมคด เลศไพฑรย. (2552). การยบพรรคการเมองในประเทศไทย .หนา 63-90.

13ขอมลจากฝายกจการพรรคการเมองส านกกจการพรรคการเมองและการออกเสยงประชามต ณ วนท 6 พฤศจกายน 2550.

DPU

31

3.2 เหตของการยบพรรคการเมอง14 แมการยบพรรคการเมองจะเปนการควบคมมใหพรรคการเมองกระท าการเปลยนแปลงการ

ปกครอง แตการลงโทษพรรคการเมองเพยงเพราะเหตดงกลาว ไมอาจควบคมใหพรรคการเมองนนยตการกระท าเพอเปลยนแปลงการปกครองไดโดยสนเชง เพราะเจตนารมณในการเปลยนแปลงการปกครองยงคงมอย จงตองมขอหามในรปแบบตางๆ ตลอดจนผลทางกฎหมายเพอใหครอบคลมและเหมาะสม ดงน

การยบพรรคการเมอง มผลเปนการกระทบตอสทธเสรภาพตอเจตนารมณของประชาชนในทางการเมอง ซงเหตแหงการยบพรรค อาจปรากฏในทางรปแบบ โดยผานทางสญลกษณ หรอการด าเนนกจกรรม หรอในทางเนอหา เพอควบคมถงการจดตงพรรค และตวกรรมการในพรรคการเมอง

ในประเทศไทย การทพรรคการเมองมไดจดท ารายงานการใชจายเงนสนบสนนของพรรคการเมองและยนตอคณะกรรมการการเลอกตงใหถกตองตามความเปนจรง อาจเปนเหตใหมการยบพรรคการเมองได ทงน ตามมาตรา 93 วรรคหนง ประกอบกบมาตรา 82 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 นอกจากน กฎหมายยงไดก าหนดไววาการทพรรคการเมองใดมไดจดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองและแจงตอนายทะเบยนพรรคการเมอง พรรคการเมองดงกลาวอาจถกยบได เชนกน ทงน ตามมาตรา 93 วรรคหนง ประกอบกบมาตรา 42 วรรคสอง แหงพระราชบญญตฉบบดงกลาว

การด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองอาจจ าตองมขอจ ากดหามพรรคการเมองไว เชน ในแอลเบเนย พรรคไมอาจมนโยบายหรอด าเนนกจกรรมทเปนปฏปกษตอ ประชาธปไตยหรอเปนเผดจการ แตพรรคตองด าเนนการใหสอดคลองกบหลกการพนฐานซงต งอยบนหลกนตรฐ ประชาธปไตยและสงคม ในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนพรรคไมอาจด าเนนกจการทอาจกระทบตอกฎเกณฑระดบรฐธรรมนญเสรประชาธปไตยได อนไดแก อ านาจอธปไตยเปนของปวงชน การเคารพเจตจ านงของรฐโดยประชาชนเสยงขางมาก การคมครองเสรภาพและความเสมอภาค การแบงแยกอ านาจหลกความชอบดวยกฎหมายของการกระท าทางปกครอง ความหลากหลาย และเสมอภาคของพรรคการเมอง และความเปนอสระขององคกรตลาการ หรอในประเทศฝรงเศส พรรคตองด าเนนกจกรรมทสอดคลองกบประชาธปไตย เปนตน

กรณของความเปนเอกภาพของรฐกเชนเดยวกนในหลายประเทศมขอหาม เกยวกบเรองดงกลาวไว เชน ในประเทศฝรงเศส พรรคตองเคารพหลกอ านาจอธปไตยแหงชาต พรรคในเยอรมนอาจถกยบหากกระท าการทเปนอนตรายตอการด ารงอยของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

ในขณะทประเทศไทย กฎหมายวาดวยพรรคการเมองก าหนดวา หากพรรคการเมองใดกระท าการอนเปนการลมลางการปกครองในระบอบประชาธปไตย อนม พระมหากษตรยทรงเปน

14สรนาถ วสทธวชรกล. เลมเดม. หนา 64-69.

DPU

32

ประมขตามรฐธรรมนญ หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครอง ประเทศโดยวธการ ซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ หรอกระท าการตามทรฐธรรมนญใหถอวา เปนการกระท าเพอใหไดมาซงอ านาจโดยวธการดงกลาว หรอกระท าการฝาฝน กฎหมายเกยวกบการเลอกตงซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรต หรออาจกระท าการ เปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตามรฐธรรมนญ หรออาจกระท าการอนเปนภยตอความมนคงของรฐหรอขดตอกฎหมาย หรอ ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอในกรณทพรรคการเมอง กรรมการ หรอ ผด ารงต าแหนงในพรรคหรอเจาหนาทของพรรคการเมองใดมแนวนโยบายอนเปนการชวยเหลอ สมาชกวฒสภา ในการเลอกตงหรอการเขารบการสรรหาไมวาทางตรงหรอทางออม หรอรบบรจาค โดยรหรอควรร หรอมเหตอนควรสงสยวาสงนนไดมาโดยไมชอบดวยกฎหมาย พรรคการเมองนน อาจถกยบพรรคได ทงน ตามมาตรา 94 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 3.2.1 การยบพรรคการเมองในตางประเทศ

พรรคการเมองในแตละประเทศมววฒนาการทแตกตางกน แตตางกมองเหนความส าคญของพรรคการเมอง สบเนองมาจากอ านาจทมผลตอการด าเนนไปของประเทศ ขนอยกบบทเรยนทางประวตศาสตร สภาพทางการเมองเศรษฐกจและสงคมของแตละประเทศทเคยไดรบและประสบมา นอกจากนพรรคการเมองมไดมอ านาจทางการเมองการปกครองแตเพยงดานเดยวเทานน ยงมอ านาจในการเจรญเตบโตของประเทศดวย ซงผเขยนเหนวาการจดตงพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน และประเทศตรก มแนวทางในการพฒนาประเทศโดยการปฏวตหลายครง มการจดตงพรรคจ านวนมากทมเจตนารมณทชดเจนแตกตางกน รวมจนถงการยบพรรคทเกดขนจากการฝาฝนตอรฐธรรมนญ ซงมความคลายคลงกบพรรคการเมองในประเทศไทยทน ามาสการยบพรรคการเมอง จนตดสทธทางการเมองของกรรมการบรหารพรรคการเมอง ดงนน เพอการเรยนรและท าความเขาใจการยบพรรคการเมองในแตละประเทศไดดยงขน ในบทนจงไดท าการศกษาถงววฒนาการของกฎหมายเกยวกบพรรคการเมอง การเลกและการยบพรรคการเมอง รวมทงผลของการยบพรรคการเมองทเกดขนในตางประเทศ ซงอาจศกษาถงรายละเอยดได ดงน 3.2.1.1 ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน15

ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนเปนประเทศทมประวตทางการเมองการปกครองมาอยางยาวนาน ซงสบเนองมาจากการเปลยนแปลงในพรรคการเมอง รวมถงการบรหารจดการของหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรคการเมอง ท าใหมการปฏรปพรรคการเมอง รวมถงการควบคมมใหพรรคการเมองด าเนน

15สรนาถ วสทธวชรกล. (2553). ปญหาการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทย. หนา 72-98.

DPU

33

กจกรรมทางการเมองจนกระทบตอการปกครองประเทศ จงน ามาสการศกษากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง ดงน

1) การยบพรรคการเมอง จากการพฒนาการปกครองของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนทมความรนแรงและ

ประชาชนถกกระทบสทธจากการใชอ านาจของพรรคการเมองเพอเปลยนแปลงการปกครอง ท าใหแนวคดในการยบพรรคการเมองของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนมสภาพบงคบทชดเจน โดยการตดสทธทางการเมอง แมวาบทลงโทษจะไมแตกตางกบประเทศไทย แตกระบวนการพจารณายงมความแตกตาง เพราะมไดน าเอาความผดทางอาญามาพจารณาเพอประกอบการตดสทธทางการเมอง ซงจะไดกลาวตอไป

(1) แนวคดการยบพรรคการเมอง ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนเปนประเทศแรกๆ ทไดมการยบเลกของพรรคการเมองเกดขน แมวาการทประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนใหความส าคญในเรองทเกยวกบสทธและเสรภาพของประชาชน อนจะเปนสงทดตอรฐเสรประชาธปไตย แตการทพรรคการเมองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมนมสทธและเสรภาพมากจนเกนไป จงอาจเปนสาเหตทท าใหพรรคการเมองทมระบอบการปกครองแบบเผดจการแฝงตวเขามาตามวถทางแหงรฐธรรมนญ เพอลมลางระบอบประชาธปไตย ดวยเหตการณทางประวตศาสตรของพรรคการเมองในสหพนธสาธารณรฐเยอรมน สงผลใหผรางรฐธรรมนญมวตถประสงคทจะปองกนไมใหพรรคการเมองทเปนปฏปกษตอประชาธปไตยไดอาศยความอสระจากประชาธปไตยมาลมลางประชาธปไตยเสยเอง ดงเชนทเคยเกดขนในยคสาธารณรฐเยอรมน ท 1 และเหนวาการยบพรรคการเมองนน แสดงใหเหนถงประชาธปไตยทมระบบปองกนตนเอง และสามารถโตตอบกบสงทเปนปฏปกษกบประชาธปไตยได ไมใชเพยงแคประชาธปไตยทอยกบทและรอวนทจะถกท าลายอกตอไป16 ในรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ. 194917 จงไดมการบญญตถงเหตแหงการยบพรรคการเมองวา ไมวาจะโดยเหตผลของวตถประสงคหรอความประพฤตของสมาชกพรรคการเมองกตาม พรรคการเมองทมงหมายทจะขดขวางหรอท าลายระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตย หรอเปนภยตอการด ารงอยของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ตองถอวาเปนพรรคการเมองทไมชอบดวยรฐธรรมนญ18

16Geherd E. Grundler. “25 Jahre Bundesrepublik Deutschland.” หรอ 25 ป สหพนธสาธารณรฐ

เยอรมน.หนา 137-140. 17รฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ. 1949 หรอเรยกวา “กฎหมายพนฐาน” 18รฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ. 1949 มาตรา 21 อนมาตรา 2

DPU

34

อยางไรกด การหามพรรคการเมองหรอการยบพรรคการเมอง ซงไดมการบญญตไวในรฐธรรมนญนน กอใหเกดประเดนถกเถยงกนมาโดยตลอดวา แทจรงแลว การหามพรรคการเมองเปนการขดแยงกบหลกประชาธปไตย และ(หรอ) เปนความจ าเปนเพอการพทกษรฐธรรมนญอยางมประสทธภาพ โดยหากพจารณาวาการหามพรรคการเมองของระบบพรรคการเมองในระบอบประชาธปไตย เปน ultima ratio (สงจ าเปนสดทาย) ในการลดรอนสทธและเสรภาพของกระบวนการทางการเมองแลว ขอบเขตของการตความในเรองการหามพรรคการเมองจงตองเปนไปอยางเครงครด แตหากพจารณาแลวเหนวาการหามพรรคการเมองจ าเปนอยางยงเพอการพทกษรฐธรรมนญใหมประสทธภาพ ดงนน การตความจงตองครอบคลมมากทสด ทงน ไดมนกวชาการใหความเหนในเรองดงกลาวไวในทงสองกรณ ดงเชน Eckhardt Stein ซงเหนวา การหามพรรคการเมองขดกบหลกประชาธปไตยและการตความตามกรณดงกลาวตองใชอยางเครงครด โดยการหามพรรคการเมองเปนขอยกเวน ในขณะทนกวชาการอกฝายเชน Klaus Stern ไดกลาวอางถงความจ าเปนในการคมครองรฐธรรมนญ จงเหนวาตองตความเพอใหครอบคลมการหามพรรคการเมองไวอยางกวาง19ยงไปกวานน ประเดนปญหาระหวางการขดกนของการหามพรรคการเมองตามกฎหมายดงกลาวกบหลกทวไปของเสรประชาธปไตย ไดถกหยบยกขนวนจฉยในค าพพากษาในคดยบพรรค KPD20 โดยเกดประเดนค าถามทวารฐธรรมนญในแบบเสรนยมประชาธปไตย การทจะปกปองคณคาพนฐานของรฐธรรมนญ กลบท าใหตองไปลดรอนเสรภาพการแสดงความคดเหนทางการเมองอยางมากจนเปนการขดกบรฐธรรมนญเสยเอง ซงในประเดนนศาลรฐธรรมนญไดปฏเสธการขดกน แตไมไดขดตอหลกพนฐานของรฐธรรมนญ นอกจากบทบญญตดงกลาวในรฐธรรมนญจะไดแสดงใหเหนถงหลกประชาธปไตยทปกปองตวเองไดแลว หลกการในรฐธรรมนญฉบบนยงไดมผลผกพนตอศาลรฐธรรมนญอกดวย จากอดตทผานมา การยบพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดเกดขนเพยง 3 ครง ทงน ครงแรกเกดขนในสมยของพรรคนาซ ซงมชอเรยกอยางเปนทางการวา พรรคกรรมกรเยอรมนแนวชาตสงคมนยม (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Partei) หรอเรยกอกอยางวาพรรค NSDAP โดยพรรคนมบทบาทส าคญในชวงกอนสงครามโลกครงทสองและมอดมการณในการปฏเสธการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตไดอาศยรปแบบของการเปนพรรคการเมองเปนเครองก าบงแฝงกายเขามาท าเพอท าลายระบอบการปกครองน21 โดยพรรคดงกลาวซงมฮตเลอรเปนหวหนาพรรคนนไดถกศาลสงและศาลระดบมลรฐออกค าสงหามในป ค.ศ.1923 โดยมแคเพยงรฐบาวาเรยหรอรฐบารเยรนเทานนทยงคง

19อารมภบทมาตรา 43 เปนตนไป วธพจารณาคดตามมาตรา 13 อนมาตรา 2 20 BVerfGE 5.85 (137). อางถงใน แหลงเดม. 21บญศร มวงษอโฆษ. แหลงเดม. หนา 138.

DPU

35

ไมยบพรรคของฮตเลอร จนกระทงเมอประมาณวนท 9 พฤศจกายน ค.ศ.1923 เกดความพยายามกอการรฐประหารในรฐบารเยรนขนแตไมส าเรจ ซงเปนผลใหฮตเลอรและพรรคพวกถกจบกมและถกพพากษาจ าคก 5 ป แตใน ป ค.ศ. 1924 ฮตเลอรกไดถกปลอยตวและไดกอตงพรรคการเมอง NSDAP ขนมาใหม ในป ค.ศ.1925 แมวาขณะนนการตงพรรคตวแทนจะเปนการกระท าทผดกฎหมายกตาม แตในหลายๆ มลรฐกยงยอมใหมการกอตงพรรคนาซขนมาได22 ในเวลาตอมา ศาลรฐธรรมนญเยอรมนไดเขามามบทบาทในการยบพรรคการเมอง 2 ครงตดตอกน คอในป ค.ศ. 1952 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงยบพรรคสงคมนยม (Sozialistische Reichspartei) หรอทเรยกวาพรรค SRP โดยในป ค.ศ.1951 รฐบาลเยอรมนไดตดสนใจยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญสหพนธเพอขอใหมค าสงยบพรรค SRP ซงเปนพรรคการเมองทรบชวงตอมาจากอดมการณของพรรคนาซ ซงในคดน ศาลรฐธรรมนญสหพนธไดแยกการพจารณาออกเปนสองขนตอน โดยในขนตอนแรก ศาลรฐธรรมนญรบรถงความไรผลของรฐธรรมนญฉบบไวมาร ในการตอตานนาซ ซงเขากมอ านาจรฐโดยวธการทถกตองตามรฐธรรมนญ และขนทสองคอการเขาสอ านาจรฐโดยวธทไมเปนมตรโดยไมวาจะจากฝายซายหรอฝายขวาทเกดขนในสงคม ลวนเปนสงชวรายทตองหลกเลยงทงสน ศาลรฐธรรมนญจงไดมค าสงใหยบพรรค SRP จากค าวนจฉยดงกลาว ศาลรฐธรรมนญตอบค าถามวาอะไรคอการปกครองในระบอบเสรประชาธปไตย ซงมาตรา 21 อนมาตรา 2 ตองการปกปอง และสรปวาพรรคการเมองนมลกษณะเปนองคกรทไมเปนประชาธปไตย เนองจากศาลเหนวาสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรค SRP ไมสามารถรกษาสทธของตนเองในการท าหนาทเปนฝายนตบญญตได และมการเชอมโยงกบพรรคนาซอยางชดแจง อาทเชน การรบสมาชกเฉพาะ ผจงรกภกดตอนาซเดม23 เปนตน ในป ค .ศ .1956 ศาลรฐธรรมนญเยอรมนไดมค าสงใหยบพรรคคอมมวนสต(Kommunistische Partei Deutschlands) หรอทเรยกวาพรรค KPD ขนอกครง โดยพรรคดงกลาวไดแสดงใหเหนถงอดมการณคอมมวนสตอนอาจเปนภยทคกคามตอประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ซงศาลรฐธรรมนญไดด าเนนตามบรรทดฐานเดยวกนกบในคดพรรค SRP เพยงแตไดวนจฉยเพมเตมวา “... เพยงแคความคดในการตอตานการปกครองนน ไมเพยงพอในการจะบอกวาพรรคการเมองน นขดรฐธรรมนญ หากแตตองมการกระท าทไมเปนมตรและมงตอผลดวย

22Geherd E. Grundler. 25 Jahre Bundesrepublik Deutschland หรอ 25 ป สหพนธสาธารณรฐเยอรมน.

หนา 137-140. 23เขมทอง ตนสกลรงเรอง. การยบพรรคการเมองเนองจากการกระท าผดกฎหมายเลอกตงของผบรหาร

พรรคการเมองเปนอนตรายตอประชาธปไตย. รวมบทความกฎหมายมหาชนจากเวปไซต www.pub-law. net เลม 8. หนา 231.

DPU

36

แตอยางไรกด การกระท าทศาลรฐธรรมนญจะใชพจารณาวาเพยงพอทจะยบพรรคไดหรอไมนน ไมตองถงขนเปนการกระท าผดกฎหมายทจะลมลางรฐธรรมนญ เพยงแตพรรคการเมองมความพยายามเชนนนกเพยงพอแลว” ทศาลรฐธรรมนญจะมค าสงใหยบพรรคการเมองนนได24

(2) สาเหตและขอจ ากดของการเลกและยบพรรคการเมอง ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนใหความส าคญกบการเคารพในหลกประชาธปไตยเสยงขางมาก การจดตงพรรคการเมองทแฝงตวเขามาตามวถทางแหงรฐธรรมนญได จงท าใหพรรคสงคมนยมแหงชาตหรอพรรคนาซ ซงอางวาไดรบเสยงขางมากจากประชาชนและไดรบการเลอกตงมาถกตองตามรฐธรรมนญสามารถด าเนนการตางๆทเปนผลรายกบประชาธปไตย จากบทเรยนทางประวตศาสตรทผานมาดงกลาว ท าใหตองมการเลกหรอยบพรรคการเมอง

1. สาเหตและขอจ ากดของการเลกและยบพรรคการเมอง จากการทรฐธรรมนญฉบบไวมารของเยอรมนไดก าหนดใหการยกเลกพรรคการเมองจะกระท าไดกตอเมอพรรคการเมองนนไดกระท าความผดกฎหมายอาญา กลาวคอตองเปนการใชก าลงเขายดอ านาจรฐเทานน จงท าใหไมสามารถจดการกบพรรคการเมองทแฝงตวเขามาตามวถทางแหงรฐธรรมนญได ประกอบกบประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนใหความส าคญกบการเคารพในหลกประชาธปไตยเสยงขางมาก จงท าใหพรรคสงคมนยมแหงชาตหรอพรรคนาซ ซงอางวาไดรบเสยงขางมากจากประชาชนและไดรบการเลอกตงมาถกตองตามรฐธรรมนญสามารถด าเนนการตาง ๆ ทเปนผลรายกบประชาธปไตย อกทงการออกกฎหมายหามมใหมพรรคการเมองอนหรอออกกฎหมายซงเปนการจ ากดสทธเสรภาพของบคคลเปนอยางมาก ดงนน เมอมการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบปจจบน หรอทเรยกวากฎหมายพนฐาน (Basic Law) จงไดมการก าหนดเหตแหงการยบพรรคการเมองไว โดยไมวาจะโดยเปาหมายของพรรคหรอเมอพจารณาจากพฤตกรรมของบรรดาผทฝกใฝในพรรคแลว พรรคการเมองใดมความมงหมายเพอขดขวางการปกครองในระบอบประชาธปไตย หรอเปนภยตอการด ารงอยของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน พรรคการเมองนนขดตอรฐธรรมนญ จากบทบญญตดงกลาว หากพรรคการเมองใดมวตถประสงคในการลดรอนหรอท าลายซงการปกครองระบอบประชาธปไตย หรอเปนภยตอการด ารงอยของรฐแลว กยอมจะถอไดวาพรรคการเมองนนมวตถประสงคไมสอดคลองกบหลกการตามรฐธรรมนญ ท าใหพรรคการเมองนนไมมความเปนพรรคการเมองตามเพราะขาดองคประกอบของความเปนพรรคการเมองตามทบญญตในรฐธรรมนญบญญตไว

24เพงอาง.

DPU

37

นอกจากนนวตถประสงคของพรรคการเมองซงจะถอไดวาเปนการจ ากดหลกเสรประชาธปไตยนน วตถประสงคดงกลาวตองแสดงใหเหนถงการเขาไปรวมตอสหรอตอตานอยางรนแรง รวมถงตองมวตถประสงคทเปนปฏปกษตอประชาธปไตยและเปนการกระท าทกอใหเกดความวนวายภายในประเทศ ซงศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธไดเคยใหความเหนไวอกวา “พรรคการเมองใดจะขดตอรฐธรรมนญไดนน พรรคการเมองดงกลาวจะตองมเจตนาท าลายคณคาและหลกการสงสดของรฐธรรมนญ มใชเฉพาะแตเพยงไมปฏบตตามบทบญญตของรฐธรรมนญทใชบงคบ”25 ดงนน เพยงการตอตานบทบญญตตามรฐธรรมนญหรอองคกรตามรฐธรรมนญ จงมอาจถอไดวาเปนการกระท าทขดตอรฐธรรมนญ โดยวตถประสงคทขดตอรฐธรรมนญนน อาจแสดงออกโดยการประกาศเปนนโยบายการปราศรยของผน า การท าใหปรากฏโดยการฝกอบรมหรอการโฆษณาประชาสมพนธของพรรคเปนตน และในกรณของการกระท าของบคคล กฎหมายพนฐานใชค าวาผทฝกใฝในพรรคการเมองซงหมายถงผทมอดมการณในทางการเมองของพรรค อนมความหมายทกวางกวาสมาชกของพรรค ทจะเปนผลใหพรรคอาจตองรบผดและถกยบเพราะกจกรรมของบคคลทเกยวของหากไดกระท าการไปตามวตถประสงคของพรรคหรอในเรองทเกยวของ โดยความรบผดในทน หมายความรวมถงกรณทผมสทธท าการแทนพรรคกระท าการในนามพรรค ในสงทเปนศตรกบความเปนประชาธปไตย รวมทงในกรณทพรรคการเมองไมหลกเลยงการกระท าของบคคลเหลานนดวย แตทงน การกระท าของผเกยวของผกพนกบพรรคทจะท าใหพรรคตองถกยบนนจะตองเปนกรณทพรรคมสวนรเหนและมบทบาททจะท าใหเกดการกระท านน ซงไดแกการกระท าจากสวนทมอ านาจหนาทบรหารพรรค แตส าหรบการกระท าของบคคลทนอกลนอกทางเพยงบางคนไมเพยงพอทจะถอไดวาเปนการกระท าของพรรค และตองใหพรรครวมรบผด26

(3) กระบวนวธพจารณาคดและขนตอนในการยบเลกพรรคการเมอง ในการศกษาถงกระบวนวธพจารณาคดยบเลกพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนนนจะพจารณาถงองคกรผมอ านาจในการพจารณาคดและขนตอนในการพจารณาคด ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. องคกรผมอ านาจพจารณาคดเมอพจารณารฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ.1949 (Basic Law For the Federal Republic of Germany) มศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธมอ านาจในการพจารณาวนจฉยปญหาความไมชอบดวยรฐธรรมนญ ประกอบกบรฐบญญต

25BVerfGE 2. 1 (12f.) 26สนทรยา เหมอนพะวงศ. แหลงเดม.

DPU

38

วาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ. 1993 (Gesetz ber das Bundesverfassungsgericht – BverfGG) มาตรา 13 (2) ซงวาดวยเขตอ านาจศาลรฐธรรมนญบญญตวาศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธมอ านาจในการวนจฉยกรณพพาท นอกจากนน มาตรา 46 แหงรฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ.1993 ไดวางขอก าหนดและหลกเกณฑในการวนจฉยความไมชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคการเมองโดยศาลรฐธรรมนญ ไววาถาตามค ารองมเหตผลทรบฟงได ใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉยวา พรรคการเมองนนไมชอบดวยรฐธรรมนญ การวนจฉยของศาลรฐธรรมนญอาจจ ากดสทธในทางกฎหมายหรอจ ากดสทธสวนใดสวนหนงของพรรคการเมองได การวนจฉยใหยบพรรคการเมองหรอบางสวนของพรรคการเมอง รวมทงการหามจดตงองคกรแนวรวมของพรรคการเมองยอมมผลผกพน ศาลรฐธรรมนญอาจวนจฉยใหทรพยสนของพรรคการเมองสวนใดสวนหนงตกเปนของสหพนธหรอของมลรฐเพอน าไปใชในวตถประสงคเพอประโยชนสาธารณะไดจากการพจารณาบทบญญตของกฎหมายดงกลาวขางตน จงอาจกลาวไดวาศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน27 (Bundesverfassungsgericht) เปนองคกรผมอ านาจในการพจารณาพพากษาคดยบพรรคการเมองทเกดขนภายในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน 2. ขนตอนในการพจารณาคดในสวนทวาดวยกระบวนวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญในการพจารณาพพากษาคดยบพรรคการเมองน นไดก าหนดใหม เพยงรฐบาล สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอวฒสภาเทานน ทจะเปนผมสทธเสนอค ารองเพอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมอง และส าหรบพรรคการเมองทด าเนนกจกรรมทางการเมองและมการจดโครงสรางองคการของพรรคอยในเฉพาะเขตมลรฐเทานน ใหเปนหนาทของรฐบาลของมลรฐในการยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญ ในขณะทมาตรา 44 ของรฐบญญตฉบบเดยวกนไดก าหนดให พรรคการเมองหรอผแทนตามกฎหมายของพรรคการเมองเทานนทเปนผถกฟองคด ทงน ในการเสนอค ารองเพอยนฟองคดตอศาลรฐธรรมนญ จะตองท าเปนลายลกษณอกษร และเมอมการยนค ารองสศาลรฐธรรมนญแลว ศาลรฐธรรมนญจะพจารณาวา พรรคการเมองนนขดตอรฐธรรมนญ

27ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนจดต งขนในป ค.ศ.1951 โดยเปนองคกรระดบ

รฐธรรมนญทใชอ านาจตลาการ ซงมสถานะในทางกฎหมาย 2 ประการ กลาวคอ เปนศาลประการหนง และเปนองคกรตามรฐธรรมนญ อกประการหนง โดยศาลรฐธรรมนญมอ านาจในการตรวจสอบค าพพากษา และยก ค าพพากษาของศาลอนๆ ได ในเฉพาะกรณทค าพพากษาของศาลอนขดตอรฐธรรมนญเทานน แตไมมอ านาจตรวจสอบการใชและการตความกฎหมายของศาลอนทไมมประเดนเกยวของกบรฐธรรมนญ อางถงใน วรเจตน ภาครตน. วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ:ศกษาเปรยบเทยบกรณของศาลรฐธรรมนญตางประเทศกบศาลรฐธรรมนญไทย. หนา 21-29.

DPU

39

หรอไม ซงศาลจะพจารณาในประเดนจดมงหมายและผสนบสนนพรรคการเมองวาไดกระท าการขดขวางหรอมงหวงท าลายหลกเสรประชาธปไตยหรอไม ส าหรบการวนจฉยชขาดคดเพอจะมค าสงยบพรรคการเมองใดใหการลงมตซงเปนการตดสนชขาดคดและจะตองไดคะแนนเสยงไมนอยกวาสองในสามของตลาการทประกอบขนเปนองคคณะ28 ดงนน หากการลงมตไมถงสองในสาม พรรคการเมองนนกไมอาจถกศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคได จากเหตการณยบเลกพรรคการเมองในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนทผานมาในอดตจนกระทงถงปจจบน ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธเยอรมนไดมค าสงใหยบพรรคการเมอง อาท เชน 1. ในคดยบพรรค NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter-Partei) เหตการณของการยบพรรคกรรมกรเยอรมนแนวชาตสงคมนยม หรอพรรคนาซ ในยคสาธารณรฐท 1 เมอประมาณป ค.ศ. 1923 นน ถอเปนปรากฏการณครงแรก โดยศาลสงและศาลระดบมลรฐไดออกค าสงหามพรรคการเมองดงกลาว เนองจากมอดมการณในการปฏเสธการปกครองระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตไดอาศยรปแบบของการเปนพรรคการเมองเปนเครองก าบงแฝงกายเขามาท าเพอท าลายระบอบการปกครองน29 2. ในคด BVerfGE 2, 1 - SRP-Verbot รฐบาลของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดยนฟองตอศาลรฐธรรมนญใหพพากษาวา พรรค SRP ขดตอรฐธรรมนญ เนองจากการด าเนนกจการของพรรคเปนปฏปกษตอการบรหารของรฐบาลและประชาธปไตย โดยรฐบาลไดอางวาโครงสรางภายในของพรรค SRP ขดตอหลกประชาธปไตย โดยตงอยบนหลกเผดจการและยงเปนการสบตอเจตนารมณขององคการทางการเมองของพรรค NSDAP30 ซงพรรคการเมองทงสองมวตถประสงคทเหมอน หรอคลายคลงกน ในความตองการทจะลมลางระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตย จงไดขอใหศาลรฐธรรมนญพพากษาวาพรรค SRP ขดตอรฐธรรมนญ โดยใหมค าสงยบพรรค SRP ใหหามพรรค SRP และองคการทเกยวของ โดยเฉพาะ Reichsfront, Reichjugend, SRP-Frauenbund และพรรคตวแทนและใหทรพยสนทงหมดของพรรค SRP และองคการทเกยวของตกเปนของแผนดน

28รฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน มาตรา 15 วรรคสประโยคทหนง

แหลงเดม. หนา 63. 29บญศร มวงษอโฆษ. แหลงเดม. หนา 138. 30หรอพรรคกรรมกรเยอรมนแนวชาตสงคมหรอพรรคนาซ ซงกอตงขนโดยฮตเลอร

DPU

40

ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธไดวนจฉยในประเดนตางๆ ไวดงน (1) พรรค SRP ในฐานะพรรคการเมองและผทสนบสนนพรรค ไมเคารพตอสทธมนษยชน เชน ศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพ ความเทาเทยมกน โดยเฉพาะอยางยงการกระท าทแสดงออกใหเหนเดนชดวาตองการท าใหเกดการฟนคนของลทธตอตานยว (2) พรรค SRP ไมไดตอสทางการเมองกบพรรคทเปนประชาธปไตยในสหพนธดวยวถทางทชอบดวยกฎหมาย และมนโยบายทางการเมองทชดเจนวามงประสงคทจะก าจดพรรคการเมองเหลานนใหพนวถทางทางการเมอง ซงพรรค SRP มไดจะตอสกบพรรคใดพรรคหนงแตตองการทจะก าจดหลกพรรคการเมองหลายพรรคใหสนไป (3) โครงสรางภายในของพรรค SRP มลกษณะเปนโครงสรางแบบเผดจการตามหลกทานผน าจากเบองบนถงเบองลาง การจะเขาเปนสมาชกของพรรคไมไดมเสรภาพ แตเปนความอ าเภอใจ การพนสมาชกภาพของสมาชกสามารถกระท าไดตามระเบยบขอบงคบของพรรคโดยอาศยอ านาจเดดขาด หรอแมแตการยกเลกตวแทนพรรคในเขตใดเขตหนง ซงกระบวนการตางๆ เหลานเปนการกระท าการตามอ าเภอใจโดยมไดมกฎเกณฑใดๆ ทงสน (4) พรรค SRP มลกษณะผกพนกบพรรค NSDAP ทงทางนโยบายพรรคแนวความคดและการด าเนนกจการในภาพรวม โดยนโยบายของพรรคเปนการใหค ามนสญญาทคลมเครอ และมแนวทางทเปนปฏปกษตอหลกประชาธปไตย ซงแนวคดตางๆ ของผน าพรรคแสดงออกใหเหนถงแนวคดเรองอาณาจกรไรซทตองการสรางอาณาจกรใหกบเชอชาตเยอรมนเทานน ในสวนแนวทางของการด าเนนการของพรรค SRP มสวนคลายกบพรรค NSDAP ทงในภาพรวมและในรายละเอยด ทงในลกษณะของการสรางองคการเครอขาย การโฆษณาชวนเชอการกลาวโกหกหมนประมาทตอองคกรตางๆ ของรฐ และยกตนเปนศตรกบรฐโดยไมเคารพตอสญลกษณของรฐและไมปฏบตตามกฎหมายบานเมอง ในขณะทพรรค SRP เองกรดวาพรรคของตนสบทอดอ านาจมาจากพรรค NSDAP อนพจารณาไดจากโครงสรางของผน าภายในพรรคซงสวนใหญเปนอดตสมาชกพรรคนาซ ทงยงตองการใหสมาชกพรรคนาซเขามาเปนสมาชกพรรคของตน และยงไปกวานน ยงไดมการยกยองและเชดชความยงใหญของฮตเลอรอกดวย (5) เมอขอเทจจรงแหงคดครบองคประกอบของเงอนไขแหงกฎหมายตามมาตรา 21(2) ของรฐธรรมนญ จงไมจ าเปนทจะตองอธบายขยายความเรองการไมเคารพตอสทธมนษยชนและการเปนศตรตอระบบหลายพรรค เชนเดยวกบความผกพนระหวางพรรค SRP 100 และพรรค NSDAP ในดานนโยบาย แนวความคดและการด าเนนการในภาพรวม หากมองยอนกลบไปยงพฒนาการของพรรค NSDAP กมไดมความเคลอบแคลงสงสยเลยวา พรรค NSDAP กขดตอรฐธรรมนญ ตามมาตรา 21 (2) ของรฐธรรมนญในปจจบน และจาก

DPU

41

ประสบการณของพรรค NSDAP นเองทท าใหตองมการบญญตมาตราดงกลาว และแมวาพรรค SRP จะไมมความเหมอนกบพรรค NSDAP ในทกรายละเอยดกตาม แตกอาจสรปไดวา หากพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงทมความผกพนกบการเคลอนไหวทางการเมอง ซงขดตอรฐธรรมนญทเกดขน ในอดต พรรคการเมองนนกจะพยายามด าเนนการหรอกระท าการในเนอหาเชนเดยวกน ซงภาพรวมของความสมพนธระหวางพรรค SRP กบพรรค NSDAP นน สามารถพจารณาไดจากโครงสรางภายในพรรค SRP ทเปนปฏปกษตอประชาธปไตย ดงทเหนไดจากพยานหลกฐาน จงอาจสรปไดวาโครงสรางภายในพรรค NSDAP กคอภาพของโครงสรางของรฐในอนาคตหากพรรค SRP ไดอ านาจรฐมาครอบครอง ผลการวนจฉยคด 1. เมอพรรค SRP ขดตอมาตรา 21 (2) ของรฐธรรมนญ พรรค SRP จงตองถกยบ ตามมาตรา 46 (3) รฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ.1993 2. สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรของพรรคการเมองทขดตอรฐธรรมนญสนสดลง อนเปนผลโดยตรงจากการวนจฉยวาพรรคการเมองนนขดตอรฐธรรมนญ อยางไรกด การสนสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรดงกลาว ใหจ ากดอยทสภาผแทนของสหพนธและในระดบมลรฐเทานน เพราะถอวาเจตจ านงของประชาชนมขอบเขตถงแคระดบมลรฐ สวนในระดบการปกครองสวนทองถน ศาลรฐธรรมนญปลอยใหเปนหนาทของพฒนาการทางกฎหมายตอไป 3. ผลจากการยบพรรคการเมองนน ไมมความจ าเปนทจะตองใหมผลถงองคการทเกยวของกบพรรค SRP เปนการเฉพาะอก เนองจากกรณทเปนองคการอนถอเปนสวนหนงของพรรคการเมองทถกยบแลว กจะตองถกยบไปดวย เหตผลประการส าคญคอเพอใหการกอตงพรรคการเมองเปนอสระจากกลมใดๆ และบทบญญตของกฎหมายกหามเฉพาะการจดตงหรอการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองทเปนปฏปกษตอรฐในรปแบบการปกครองเสรนยมประชาธปไตยเทานน ซงแตกตางจากเรองของสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎร ทหากยงคงสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรอนเปนตวแทนของพรรคการเมองทถกยบไว กถอไดวาการยบพรรคการเมองทขดตอรฐธรรมนญนน ไมไดบรรลวตถประสงคตามเจตนารมณในมาตรา 21 ของรฐธรรมนญอยางแทจรง กรณทเปนองคการอสระทไมขนอยกบพรรค กไมตกอยใตบงคบมาตรา 21 (2) ของรฐธรรมนญ อยางไรกด หากวาองคการเหลานนขดตอรฐธรรมนญกตองด าเนนการตามมาตรา 9 (2) ของรฐธรรมนญ

DPU

42

4. การยบเลกพรรคการเมองสงผลใหไมสามารถสรางองคการตวแทนขนมาได เพราะการต งองคการตวแทนมความหมายเทากบยอมใหมการด าเนนกจการขององคการทขดตอรฐธรรมนญนนตอไป โดยเพยงการเปลยนรปขององคการทถกหามนนมาอยในรปองคการตวแทน ทงน ตามทมาตรา 46 (3) แหงรฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ. 1993 ก าหนดไว 5. ใหรบทรพยสนของพรรคตกเปนสาธารณสมบตของแผนดน ทงน ตามมาตรา 46 (3) แหงรฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ.1993 6. ผลของค าพพากษามผลหลงจากทไดมการประกาศค าพพากษาออกไปแลว ซงเจาหนาทต ารวจมหนาทตองด าเนนการใดๆ เพอบงคบตามค าพพากษา โดยตองค านงถงหลกความไดสดสวน และเพอทจะใหมาตรการทงหลายเปนไปโดยเอกภาพ ศาลจงอาศยอ านาจตามมาตรา 35 แหงรฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ.1993 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยในแตละมลรฐรบผดชอบ สวนทรพยสนของพรรคการเมองทถกยบนนใหอยในความรบผดชอบของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยของสหพนธ 3.2.1.2 ประเทศสเปน31 ประเทศสเปนมพฒนาการทางดานการเมองมาโดยตลอด จากอดตทมการปกครอง ในรปแบบเผดจการมาสในปจจบนทมการเปลยนแปลงการปกครองมาเปนรปแบบประชาธปไตย กระบวนการควบคมการจดตงและด าเนนการของพรรคการเมองจงมการเปลยนแปลงมาโดยตลอด ซงในรายละเอยดของการยบพรรคการเมองของประเทศสเปนมรายละเอยดดงน 1) การยบพรรคการเมอง เพอใหการยบพรรคการเมองมประสทธภาพ และมใหประเทศกลบไปปกครองในระบอบเผดจการเชนเดม การยบพรรคของประเทศสเปน จงมสาเหตในการยบพรรคเมอง โดยสอดคลองกบความเปนมาของปญหาในการปกครองของประเทศ ดงน (1) สาเหตการยบพรรคการเมอง นอกจากรฐธรรมนญสเปน ค.ศ. 1978 มาตรา 6 และกฎหมายประกอบรฐธรรมนญท 6/2002 วาดวยพรรคการเมองจะไดบญญตรบรองสถานะของพรรคการเมองและเสรภาพในการจดตงพรรคการเมอง โดยกลาวถงการจดตงพรรคการเมอง โครงสรางองคกรการด าเนนการ กจกรรมของพรรคการเมอง การสงหาม ระงบ หรอยบพรรคการเมองโดยองคกรตลาการ และการเงนของพรรคการเมอง หรอกฎหมายประกอบรฐธรรมนญท 8/2007 วาดวยการเงนของพรรคการเมอง (Ley Organica 8/2007 delRegimen Electoral)ซงครอบคลมตงแตแหลงเงนทนทงภาครฐ ภาคเอกชน การ

31 ณรงคเดช สรโฆษต. แนวทางปรบปรงกฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง. หนา 122-127.

DPU

43

ยกเวนภาษของพรรคการเมอง หรอกฎหมายประกอบรฐธรรมนญท 5/1985 วาดวยระบบเลอกตง(Ley Organica 5/1985 delRegimen Electoral) ในสวนทเกยวของกบผสมครและการหาเสยงเลอกตงของผสมครและพรรคการเมอง32 แลว ยงไดก าหนดถงการยบพรรคการเมอง แตเพอก าจดพรรคการเมองทมอดมการณไมสอดคลองกบระบอบประชาธปไตยกตอเมอพรรคการเมองนน “กระท าการ” หรอ “มกจกรรม” ทขดตอหลกประชาธปไตยและหลกนตรฐ33 ดวยเหตน การทพรรคการเมองหนงๆ เพยงแตยดถอ “อดมการณหรอเปาหมายทขดตอประชาธปไตย” และประกาศวาเปนอดมการณของพรรคการเมองดงกลาวเพยงเทานน ยงไมเพยงพอทจะถอเปนเหตยบพรรคการเมอง ตราบเทาทไมม “การกระท า”ทขดตอประชาธปไตยหรอโดยวธการนอกครรลองประชาธปไตย เวนเสยแตอดมการณหรอเปาหมายดงกลาวมลกษณะเปนความผดอาญาในตวเอง เชน มอดมการณสรางประเทศทมเผาพนธอนบรสทธเพยงหนงเดยวและมเปาหมายประหตประหารคนเชอชาตอนใหสนไปจากประเทศ34 ทงน กฎหมายพรรคการเมองสเปนจงไดก าหนด “การกระท า” ทเปนเหตใหศาลสงยบพรรคการเมอง ไว 3 เหตใหญๆ ดงน 1. การกระท าความผดอาญาฐานการรวมกลมทมชอบดวยกฎหมายหรอองคกรอาชญากรรม (Asociacionesilicitas-Criminal Association) รฐธรรมนญสเปน มาตรา 22 ซงรบรองเสรภาพในการรวมกลมวา “การรวมกลมซงเปาหมายทเปนความผดอาญาหรอใชวธการทเปนความผดอาญายอมถอวาเปนการรวมกลมทมชอบดวยกฎหมาย” และประมวลกฎหมายอาญาสเปนมาตรา 515 กอนวตการโดยบญญตรองรบใหการกระท าตอไปนเปนความผดฐานการรวมกลมทมชอบดวยกฎหมายหรอองคกรอาชญากรรม อนไดแก (1) การรวมกลมเพอกออาชญากรรม ใช จางวาน ยยง สงเสรมใหมการกระท าความผดอาญา ในลกษณะทเปนระบบและตอเนองซ าๆ (2) กลมตดอาวธหรอกลมกอการราย (3) การใชวธการรนแรงเพอควบคมพฤตกรรมของบคคลหนงบคคลใดเพอใหบรรลวตถประสงคของตน (4) กลมทมลกษณะคลายกองทหาร

32ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 125-126. 33Monica Montero-Elena. “Anti-Terrorist Measures in the Framework of Political Participation” ใน Pablo

Antonio Fernández-Sánchez(ed.). “International Legal Dimension of Terrorism.Leiden. Martinus Nijhoff Publishers. 2009. หนา 429-430. ซงแปลเนอความในค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญสเปนในคด S.T.C..Mar.12.2003. (No48/2003) ในสวนทเกยวของมาไวดวย โปรดด ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 127.

34ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 127.

DPU

44

(5) กลมทสงเสรมการเลอกปฏบต การบมเพาะความเกลยดชงหรอการใชความรนแรงตอบคคลอน กลมหรอสมาคมอนๆ เพราะเหตความแตกตางทางดานอดมการณ เปนตน ผทเกยวของหรอองคกรทมพฤตการณขางตนไมวาในฐานะหวหนา ผบรหาร หรอแมแตสมาชกธรรมดากยอมมความผด มโทษจ าคกสงสด 14 ป และหามเขาท างานในหนวยงานของรฐหรอเขาสต าแหนงสาธารณะเปนเวลา 15 ป ท งนขนอยก บพฤตการณกบความรายแรงของการกระท าความผด นอกจากน ศาลยงมอ านาจสงใหยตการกระท าทผดกฎหมาย สงหามด าเนนกจกรรมอยางหนงอยางใดหรอหามด าเนนกจกรรมใดๆ เปนเวลาไมเกน 5 ป หรอแมแตสงสลายการรวมกลมหรอยบองคกรดงกลาว 2. การกระท าละเมดหลกประชาธปไตยในพรรคการเมอง (Internal Democracy)35 ในแงโครงสรางและการด าเนนกจการภายในตางๆ ไมวาการจดตงจะตองระบเกยวกบการทสอดคลองกบหลกประชาธปไตยในการควบคมตรวจสอบหวหนาพรรคซงมาจากเลอกตง ตราสารจดตง อยางนอยตองระบถงสทธของสมาชกในการมสวนรวมในกจกรรมของพรรคและในองคกรตดสนใจภายในพรรค การคดเลอกผแทนของพรรค สทธทจะเขารวมประชมใหญและเลอกผบรหารพรรค เปนตน หากเหนวาขดตอกฎหมาย ตราสารจดตงหรอขอบงคบพรรค สทธทจะไดรบการพจารณาอยางเปนธรรมในกรณทจะถกขบออกจากพรรคหรอถกลงโทษทจะมผลเปนการลดรอนสทธตางๆ ในฐานะสมาชก36 ยอมไมอาจถอเปนเหตใหมการยบพรรคการเมองได เวนแต เปนกรณรนแรง มการกระท าตอเนองซ าๆ หลายครง37 3. สมรรวมคดหรอพวพนกบการกอการรายหรอการละเมดสทธเสรภาพ ขนพนฐานอยางรายแรง พรรคการเมองใดกระท าการหรอด าเนนกจกรรอนมลกษณะเปนปฏปกษตอหลกการประชาธปไตย โดยเฉพาะการกระท าทมงหมายเพอบนทอนหรอท าลายระบอบการปกครองทรบรองและคมครองสทธเสรภาพ อาจมการประกาศใหพรรคการเมองดงกลาวเปนพรรคทมชอบดวยกฎหมายได ดงน (1) การละเมดสทธขนพนฐานอยางเปนระบบ การสงเสรมทเปนการท ารายรางกาย ฆาตกรรม หรอการประหตประหาร กดกนบคคลใดๆ เพราะเหตแหงความแตกตางในเรองอดมการณ ศาสนา เชอชาต

35Yigal Mersel. “The Dissolution of Political Parties:The problem of Internal Democracy.” International

Journal of Constitutional Law. (Vol. 4.January.2 006). p.84-112. 36L.O.P..art. 7. 37L.O.P..art. 10.2.b.

DPU

45

(2) การยยง ย วย หรอกระตนใหมการใชความรนแรง เพอใชเปนวถทางใหบรรลถงเปาหมายทางการเมอง หรอเพอใชเปนวถทางในการท าลายเงอนไขอนจ าเปนในการด ารงอยของระบบประชาธปไตย (3) การสนบสนนหรอใหความชวยเหลอทางการเมองแกกลมกอการราย เพอน าไปสเปาหมายทจะลมลางความสงบเรยบรอยทางรฐธรรมนญ หรอเพอรบกวนความเปนอยโดยสงบสขของสงคมอยางรนแรง ตลอดจนขยายผลการกอการรายอนเปนการขยายระดบความหวาดกลวหรอเพมระดบภาวะคกคามของการกอการรายดงกลาว กลาวโดยสรป พรรคการเมองอาจถกยบไปดวยเหตน หากกจกรรมของพรรคมลกษณะละเมดหลกประชาธปไตย กจกรรมดงกลาวมลกษณะรนแรงและมการกระท าซ าๆ บอยครงหรออยางเปนระบบ สงผลใหอนมานไดวา พรรคการเมองดงกลาวมเปาหมายทจะท าลายหรอลมลางระบอบประชาธปไตยซงรบรองและคมครองสทธเสรภาพของประชาชน38 3.2.1.3 ประเทศตรก ประเทศตรกเปนประเทศทมการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย แตเมอมการเปลยนแปลงมาปกครองระบอบประชาธปไตย จงใหความส าคญตอการจดตงพรรคการเมอง และการควบคมพรรคการเมอง แมวาการพฒนาการปกครองของประเทศตรกจะคลายคลงกบประเทศไทย แตกลบใหความส าคญตออ านาจอธปไตยของปวงชนมากกวาประเทศไทย ดงเชนการลงโทษทมเพยงการตดสทธทางการเมอง ดงจะไดกลาวตอไป ประเทศตรก เปนอกประเทศหนงทมเหตการณของการยบเลก พรรคการเมองเกดขนบอยครง โดยรฐธรรมนญของประเทศตรกไดก าหนดใหศาลรฐธรรมนญเปน องคกรผมอ านาจในการพจารณาคดยบพรรคการเมอง ซงเงอนไขทท าใหศาลรฐธรรมนญตรกม อ านาจดงกลาวนน จะตองปรากฏวาพรรคการเมองมระเบยบหรอขอบงคบหรอด าเนนกจกรรมใดทเปนการฝาฝนบทบญญตในมาตรา 68 วรรคส ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกน39 ทงน มาตรา 68 วรรคสของรฐธรรมนญตรก ไดบญญตถงเหตของการยบเลกพรรคการเมองไววา "ขอบงคบหรอ นโยบาย ตลอดจนการด าเนนกจกรรมใดๆ ของพรรคการเมองจะตองไมขดหรอแยงตอความเปนอสระของรฐ ความเปนเอกภาพของดนแดนและชาต หลกสทธมนษยชน หลกความเสมอภาคตามกฎหมาย หลกอธปไตยของรฐ หลกประชาธปไตยของรฐฆราวาส หรอมเปาหมายเพอปองกนหรอเพอกอตงชนชนหรอกลมเผดจการ

38Monica Montero-Elena. แหลงเดม. หนา 436. 39THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY ARTICLE 69 (As amended on July 23.

1995 and October 17. 2001)

DPU

46

รวมถงความเปนเผดจการไมวาในรปแบบใดๆ และหามม เปาหมายเพอการย วยใหพลเมองกออาชญากรรม"40 โดยทผานมาศาลรฐธรรมนญของประเทศตรกไดมค าสงใหยบพรรคการเมองมาแลว กวา 20 พรรค41 ซงมทงกรณทเปนเรองของอดมการณหรอแนวนโยบายทขดตอหลกการปกครอง ภายในรฐ และเรองทเกยวของกบหลกการศาสนาทแยกออกจากการเมองหรอรฐฆราวาส ทงน ไดปรากฏเหตการณยบพรรคการเมองขนในชวงแรกราวป ค.ศ.1971 โดยศาลรฐธรรมนญ ไดมค าสงใหยบพรรคความสงบเรยบรอยแหงชาต (National Order Party) และยบพรรคความสงบ (Tranquility Party) ในป ค.ศ.1983 ดวยเหตทพรรคทงสองไมยอมรบหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง42 ภายหลงทไดมการท าสงครามเพอการปลดปลอย (War of Liberation) เมอวนท 29 ตลาคม 1923 ไดมการท ารฐประหารเรอยมา ตอมาในป 1982 คณะทหารไดท ารฐประหารและไดยกรางรฐธรรมนญแลวน ารางนนใหประชาชนออกเสยงประชามตและไดประกาศใชเปนรฐธรรมนญ ค.ศ. 1982 มบทบญญตมาตราหนงใหการคมกนบรรดาบคคลรฐประหารไมใหตองรบโทษมการประกนการคมกนคนทท ารฐประหาร โดยทหารไดอนญาตใหกลบมามอ านาจพลเรอนและไดรบการแตงตงหวหนา พรรค ANAP เปนนายกรฐมนตร และหลงจากป 1987 เปนตนไปทกพรรคการเมองไดรบอนญาตใหมสวนรวมในการเลอกตง รวมถงพรรค Islamist ตอมาในป ค.ศ.1993 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงยบพรรคแรงงานประชาชน (People's Labour) โดยใหเหตผลวาเนองจากพรรคดงกลาวสนบสนนการปกครองแบบสหพนธรฐ ซงขดกบหลก "ความเปนอนหนงอนเดยวของตรก" เชนเดยวกบการยบพรรคเสรภาพและประชาธปไตย

40THE CONSTITUTION OF THE REPUBLIC OF TURKEY ARTICLE 68 (As amended on July 23.

1995) The statutes and programmes. as well as the activities of political parties shall not be in conflict with the

independence of the state. its indivisible integrity with its territory and nation. human rights. the principles of equality and rule of law. sovereignty of the nation. the principles of the democratic and secular republic ; they shall not aim to protect or establish class or group dictatorship or dictatorship of any kind. nor shall they incite citizens to crime.

41โกเมศ ขวญเมอง.(3 ตลาคม 2550).“ศาลรฐธรรมนญกบการยบพรรคการเมองในเยอรมนและตรก.” มตชนรายวน.

42นอกจากนในป ค.ศ. 1998 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคสวสดการ (The welfare Party) และในป ค.ศ.2001 สงยบพรรคคณงามความด (The Virtue Party) เนองจาก พรรคทงสองเปน "ตวการหลก" ในด าเนนกจกรรมเขาขายขดแยงบทบญญตของรฐธรรมนญ อนละเมดหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง

DPU

47

(Freedom and Democracy) ในป ค.ศ.1993 พรรคแรงงาน (Labour Party) ในป ค.ศ.1997 และพรรคสงคมนยม (Socialist Party) ในป ค.ศ. 199243 นอกจากนนในป ค.ศ. 2001 ศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคคอมมวนสตเอกภาพแหงตรก (United Communist Party of Turkey) โดยใหเหตผลวาการทชอของพรรค มค าวา "คอมมวนสต" นน ขดกบหลกการเสรนยมประชาธปไตยตามระบบสาธารณรฐนยม และ ในปเดยวกนนนเอง ศาลรฐธรรมนญกไดมค าสงใหยบพรรคประชาธปไตยประชาชน (People's Democratic Party) เนองจากเหนวาพรรคดงกลาวสนบสนนกลมกอการรายของพรรคนอก กฎหมายคอ พรรคคนงานเคอรกสถาน (PKK) ซงสนบสนนการแบงแยกดนแดนในตรก อนละเมด หลกการความเปนอนหนงอนเดยวและสนบสนนความคดในศาสนาอสลามทไมแยกศาสนากบ การเมอง และในปจจบนศาลรฐธรรมนญของประเทศตรกก าลงพจารณาค ารองของอยการสงสด ของตรกใหยบพรรคยตธรรมและพฒนา (Justice and Development Party) ซงเปนพรรครฐบาลของนายกรฐมนตร เทยยบ อรโดแกน (Tayyip Erdogan) ในขอหาด าเนนกจกรรมทางศาสนาและ ละเมดหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง44 ในยคทปกครองโดยนายพล Evren หวหนาคณะรฐประหารเปนประธานาธบด คณะมนตรความมนคงแหงชาตไดด าเนนการยกรางรฐธรรมนญฉบบใหม และน าไปซงใหประชาชนออกเสยงประชามต ใหมผลใชบงคบเปนรฐธรรมนญ 1982 มการจดใหมการเลอกตงทวไป ตอมาบรรดานกการเมองทงฝายรฐบาลและฝายคานตางเหนตรงกนมานานแลววา เนอหาของรฐธรรมนญ 1982 ไมไดมาตรฐานประชาธปไตย นายกรฐมนตร Recep Tayyip Erdogan จงเสนอใหมการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ โดยลดทอนอ านาจศาลใหไดดลยภาพ ลดทอนอ านาจกองทพ คมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ปรบปรงโครงสรางและทมาของศาลรฐธรรมนญ ใหศาลพลเรอนมเขตอ านาจเหนอทหารและบคคลทเกยวของในคดกลาวหาวาทหารและบคคลเหลานนกอกบฏลมลางรฐบาลหรอกออาชญากรรมตอรฐ เมอมรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมรวม 26 มาตรา ไดน าไปใหประชาชนออกเสยงลงประชามต รฐบาลก าหนดวนออกเสยงลงประชามตในวนท 12 กนยายน 2010 โดยเจตนาใหตรงกบวนครบรอบ 30 ปรฐประหาร 12 กนยายน 1980 และรฐธรรมนญมผลใชบงคบ ไดมการตอบโตรฐประหาร 12 กนยายน 1980 โดยการกลาวโทษนายพล Kenan Evren และพวกในความผดฐานกบฏ ความผดอาญาฐานอนๆ ตลอดจนความรบผดทางแพง45

43โกเมศ ขวญเมอง. แหลงเดม. 44เลมเดม. 45ปยบตร แสงกนกกล.การท าลายกฎหมายและค าพพากษาในระบอบเผดจการและการไมยอมรบ

รฐประหารในนานาอารยะประเทศ. สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2556 จาก http://www.enlightened-jurists.com/directory/ 192.

DPU

48

1) การยบพรรคการเมอง การยบการเมองของประเทศตรก อาจมความแตกตางจากประเทศอนๆ เนองจากประเทศ

ตรกเปนรฐทแยกศาสนาออกจากการเมอง ดงนน แมการเปลยนแปลงประเทศโดยการน าเอาหลกศาสนามาเกยวของกอาจถกยบพรรคการเมองได โดยมสาเหตดงน

(1) สาเหตและขอจ ากดของการเลกและยบพรรคการเมอง การตรวจสอบความชอบดวยรฐธรรมนญ รฐธรรมนญ ค.ศ.1982 ไดก าหนดใหศาล

รฐธรรมนญมอ านาจตรวจสอบความชอบดวยรฐธรรมนญของบทบญญตแหงกฎหมายทมผลใชบงคบแลว ทงในดานรปแบบและดานเนอหา รวมทงดานกระบวนการพจารณาของสภานตบญญตแหงชาตของตรก นอกจากนศาลรฐธรรมนญยงมอ านาจตรวจสอบการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญไดดวย โดยมขอจ ากดในการตรวจสอบการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญไวใหกระท าไดเฉพาะความชอบดวยรฐธรรมนญในทางรปแบบเทานน ค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญในคดโดยทวไปตองกระท าดวยมตเสยงขางมาก สวนค าวนจฉยใหเพกถอนการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญและค าวนจฉยใหยบพรรคการเมองตองกระท าดวยมตเสยงขางมากสามในหา46 ซงเปนคะแนนในการลงมตตามรฐธรรมนญ ค.ศ. 1982 แตเมอมการบญญตรฐธรรมนญฉบบแกไขเพมเตม ค.ศ.2001 ไดแกไขจ านวนคะแนนเสยงใหยบพรรคการเมองจากเดมทตองใชมตสามในหาเปนตองใชมตถงสองในสาม จงจะด าเนนการได ทงน ศาลรฐธรรมนญประกอบดวยตลาการศาลรฐธรรมนญจ านวน 11 คน และตลาการศาลรฐธรรมนญส ารอง (substitute member) อก 4 คน47 ในการประชมพจารณาวนจฉยคด องคคณะของศาลรฐธรรมนญตองประกอบดวยประธานศาลรฐธรรมนญและตลาการศาลรฐธรรมนญอก 10 คน รวมเปน 11 คน นนคอ ตองมตลาการศาลรฐธรรมนญ 7 คน ลงมตเหนชอบใหเพกถอนการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญหรอใหยบพรรคการเมองได

ทงน เงอนไขการยบเลกพรรคการเมองยอมเปนไปตามบทบญญต มาตรา 69 ของรฐธรรมนญฉบบแกไขเพมเตม ค.ศ.2001 ไดแก 3 อดมการณชาต (Kemalism) จาก 6 อดมการณแหงชาตของมสตาฟา เคมาล อตาเตอรก (Mustafa Kemal Ataturk) ผเปนบดาแหงตรกยคใหม ไดแกการหาม

(1) ละเมดหลกการเสรประชาธปไตยตามระบบสาธารณรฐนยม (Repullicanism) (2) ละเมดหลกการของ “ความเปนอนหนงอนเดยวกนอนแบงแยกมไดของดนแดน

ความเปนชาตตรก” (Unitary State)

46รฐธรรมนญตรก มาตรา 149. 47รฐธรรมนญตรก มาตรา 146.

DPU

49

(3) ละเมดหลกการของ “รฐทแยกศาสนาออกจากการเมอง” (Secular State) ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทยบพรรคการเมองทขดรฐธรรมนญ เชน

1. พรรคการเมองตองไมมมงหมายทจะคมครองหรอจดตงการปกครองแบบเผดจการชนชนใดหรอเผดจการอยางใด ๆ ทงสน

2. พรรคการเมองตองไมปลกระดมใหประชาชนกออาชญากรรม การวนจฉยยบพรรคการเมองใดทกระท าละเมด โดยศาลรฐธรรมนญเหนวา พรรคการเมองนนเปนศนยกลางส าหรบการด าเนนกจกรรมดงกลาว และพรรคการเมองใดจะถกถอวาเปนศนยกลางของการกระท าดงกลาวกตอเมอการกระท านนไดด าเนนการไปอยางเขมขน โดยสมาชกของพรรคการเมองนน หรอพฤตการณการมสวนรวมโดยปรยายหรอโดยชดแจงในการประชมของพรรคการเมองหรอในการประชมของสภานตบญญตแหงชาต หรอเมอกจกรรมเหลานนไดด าเนนการไปโดยพรรคการเมองโดยตรง48

จากหลกการดงกลาว การยบพรรคการเมองของตรกใหเสนอตอศาลรฐธรรมนญ โดยอยการสงสดแหงสาธารณรฐ หากพรรคการเมองกระท าละเมดตอบทบญญตอนเปนขอหามของรฐธรรมนญดวยการกระท าดงตอไปน 1. ขอบงคบพรรคการเมองและแผนการด าเนนงานของพรรคการเมอง 2. การด าเนนกจกรรมของพรรคการเมอง 3. การรบเงนสนบสนนพรรคการเมองจากตางประเทศ องคกรระหวางประเทศ บคคลหรอนตบคคล โดยเฉพาะอยางยง ทงน ขอบงคบพรรคการเมองและแผนการด าเนนงานของพรรคการเมอง รวมทงการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองตองไมขดแยงตอเรองทรฐธรรมนญบญญตไวดงตอไปน 1. เรองเอกราชของรฐ 2. บรณภาพอนไมอาจแบงแยกไดดวยเขตการปกครองและชาต 3. สทธมนษยชน 4. หลกความเสมอภาคและหลกนตธรรม 5. อ านาจอธปไตยของชาต 6. หลกของความเปนประชาธปไตยและความเปนสาธารณรฐฆราวาส (secular republic)49

48คมกฤช ลนหลาม. (2552). ปญหากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมองของศาลรฐธรรมนญตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. หนา 73. 49หลกการความเปนรฐฆราวาสเรยกรองใหรฐและองคกรของรฐทงปวงตองเปนกลางในทางศาสนา

กลาวคอ ประการแรก ตองไมแทรกแซงเรองความเชอ ประการทสอง ตองรบรองความเสมอภาคใหทกคน ไมวาจะ

DPU

50

นอกจากนน พรรคการเมองตองไมมมงหมายทจะคมครองหรอจดตงการปกครองแบบเผดจการชนชนใดหรอเผดจการอยางใด ๆ ทงสน อกทงพรรคการเมองตองไมปลกระดมใหประชาชนกออาชญากรรม การวนจฉยยบพรรคการเมองใดทกระท าละเมดตอเรองดงกลาวขางตนจะกระท าได กแตโดยกรณทศาลรฐธรรมนญเหนวา พรรคการเมองนนเปนศนยกลางส าหรบการด าเนนกจกรรมดงกลาว และพรรคการเมองใดจะถกถอวาเปนศนยกลางของการกระท าดงกลาวกตอเมอการกระท านนไดด าเนนการไปอยางเขมขนโดยสมาชกของพรรคการเมองน น หรอพฤตการณการมสวนรวม โดยปรยายหรอโดยชดแจงในการประชมของพรรคการเมองหรอในการประชมของสภานตบญญตแหงชาต หรอเมอกจกรรมเหลานนไดด าเนนการไปโดยพรรคการเมองโดยตรง การกระท าของพรรคการเมองเหลานยอมน าไปสการรองขอ โดยอยการสงสดของสาธารณรฐตรกเปนผฟองคดตอศาลรฐธรรมนญเพอใหพจารณายบพรรคการเมอง และตดสทธทางการเมองของผบรหารพรรคการเมองเปนระยะเวลา 5 ป นบจากวนทค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญทใหยบพรรคการเมองนนไดประกาศใน ราชกจจานเบกษาเปนตนไป ดงนน แมสาธารณรฐตรกจะมการปกครองระบบรฐสภา จงใหความส าคญตอการมพรรคการเมองเพอด าเนนการแทนประชาชนในประเทศ แตการยบพรรคการเมองในตรก มใชการด าเนนการไดโดยงาย เพราะมใชเรองทประชาชนเปนผเสนอ แตตองด าเนนการโดยอยการสงสดแหงสาธารณรฐ และตองไดรบการพจารณาโดยศาลรฐธรรมนญ ตองเปนกรณตามหลกเกณฑทกฎหมายก าหนดไววาเปนการฝาฝนหรอขดตอเจตนารมณของรฐธรรมนญดวย อกทง ตองลงมตดวยคะแนนสองในสามใหยบพรรคการเมองดวย ซงศาลรฐธรรมนญอาจวนจฉยไมยบพรรคการเมองนน แตวนจฉยใหพรรคการเมองทเกยวของถกตดความชวยเหลอทางการเงนทสนบสนนพรรคการเมองจากรฐลงทงหมดหรอบางสวน โดยสอดคลองกบระดบความรนแรงของการกระท าทถกน ามาฟองเปนคดตอศาลแทนกได50 (2) คดยบพรรคการเมอง ประเทศตรกมค าวนจฉยยบพรรคการเมองมาแลว 6 คด แตผเขยนจะขอกลาวถงกรณการยบพรรคทยกเหตในการยบพรรคการเมองมาพอสงเขป ดงน

นบถอศาสนาใดหรอความเชอใด แตความเปนรฐฆราวาสจะเปนเชนใดยงนาสงสยอย ใน ปยบตร แสงกนกกล. เหตการณส าคญในกฎหมายมหาชนฝรงเศสตลอดป 2004. สบคนเมอ 3 กรกฎาคม 2556, จาก http://www. publaw.net/publaw/view.aspx?id=735.

50รฐธรรมนญตรก, มาตรา 68 และมาตรา 69.

DPU

51

1. ในป ค.ศ.1971 ยบพรรคความสงบเรยบรอยแหงชาต (National Order Party) และในป ค.ศ.1983 ยบพรรคความสงบ (Tranquility) ในขอหาไมยอมรบหลกการแยกศาสนาออกจากการเมอง (Secular State) 2. ในป ค.ศ.1993 ยบพรรคแรงงานประชาชน (People’s Labour : HEP) โดยศาลใหเหตผลวา พรรค HEP สนบสนนการปกครองแบบสหพนธรฐซงขดกบหลก “ความเปนหนงอนเดยวของตรก” เชนเดยวกบการยบพรรคเสรภาพและประชาธปไตย (Freedom and Democracy : OZDEP) ในป ค.ศ.1993 พรรคแรงงาน (Labour Party : IP) ในป ค.ศ.1997 และพรรคสงคมนยม (Socialist Party : SP) ในป ค.ศ.1992 3) ในป ค.ศ.2001 ยบพรรคประชาธปไตยประชาชน (People’s Democratic Patry : HADEP) เพราะเหนวาพรรค HADEP สนบสนนกลมกอการรายของพรรคนอกกฎหมายคอพรรคคนงานเคอรกสถาน (PKK) ซงสนบสนนการแบงแยกดนแดนในตรกอนละเมดหลกการความเปนอนหนงอนเดยว (Unitary State) และพรรค HADEP สนบสนนความคดในศาสนาอสลามทไมแยกศาสนากบการเมอง (Political Islam) 3.2.2 การยบพรรคการเมองในประเทศไทย 3.2.2.1 ววฒนาการการยบพรรคการเมองในประเทศไทย51 จากแนวความคดของการยบเลกพรรคการเมองในแตละประเทศทไดกลาวมาแลวนน มความแตกตางกนไป ตามแตสภาพการเมองในประเทศนนๆ โดยบางประเทศอาจเกรงกลวตอการถอก าเนดขนของพรรคการเมองทมแนวความคดแบบฟาสซสตหรอนาซ ดงเชนในประเทศเยอรมนและประเทศ ฝรงเศส ในขณะทบางประเทศดงเชนประเทศไทย แนวความคดของการยบเลกพรรคการเมอง ไดถอก าเนดขนจากความไมเชอมนในระบบของพรรคการเมองดงทปรากฏอย จงน ามาสการสรางระบบการควบคมและตรวจสอบการด าเนนกจการของพรรคการเมอง เพอมใหกระท าการใดๆ ทเปนไปโดยมชอบดวยกฎหมาย ซงอาจมผลกระทบตอการด ารงอยของพรรคการเมอง ซงแนวความคดและทมาของการยบเลกพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทย ปรากฏขนครงแรกใน พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 ดงเชน หามมใหพรรคการเมองใดกระท าการฝาฝนบทกฎหมายอนเกยวกบความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอหามมใหกระท าการอนเปนการฝาฝนบทบญญตของรฐธรรมนญ ซงหามมใหบคคลใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญใหเปนปฏปกษ ตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรยโดยกรณของเหตอนเปนเงอนไขทท าใหพรรคการเมอง อาจตองถกยบ เชน ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2511 บทบญญต

51สรนาถ วสทธวชรกล. (2553). ปญหาการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทย. หนา 175-184.

DPU

52

หามมใหบคคลใชสทธและเสรภาพของตนอนเปนปฏปกษตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ตามพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2517 ไดก าหนดหามมใหพรรคการเมองกระท าการ อนอาจเปนภยตอเศรษฐกจและความมนคงของประเทศ และตามพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 ยงได ก าหนดเหตของการ ยบพรรคการเมองไวเพมเตมอกวา หากพรรคการเมองใดไมมสมาชกไดรบการเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป กใหศาลฎกามค าสงยบเลกพรรคการเมองดงกลาวได52 เปนตน ในสวนของพฒนาการการยบเลกพรรคการเมอง ตางๆ อาจพจารณาได 2 กรณ ดงน 1) แนวความคดและทมาของการเลกและการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทยกอนการจดตงศาลรฐธรรมนญ (กอนป พ.ศ. 2540) พฒนาการการยบเลกพรรคการเมอง กอนทจะไดมการจดตงศาลรฐธรรมนญ ในป 2540 นนไดมการยบเลกพรรคการเมองโดยองคกรตางๆ ดงน (1) พรรคการเมองทถกยบอนเนองจากค าสงของผเขายดอ านาจเพอการปกครอง ประเทศ โดยมไดเปนไปตามวถทางในระบอบประชาธปไตย โดยพรรคการเมองทถกยบในชวงเวลานน อาจเกดจากค าสงคณะปฏวต ค าสงของ คณะรฐประหาร หรอค าสงของคณะปฏรปการปกครองแผนดน ซงเปนคณะบคคลทไดเขายด อ านาจในการปกครองประเทศ โดยมไดเปนไปตามวถทางในระบอบประชาธปไตย เมอเขายดอ านาจส าเรจ ไดการประกาศยกเลกรฐธรรมนญ จงสงผลใหพรรคการ เมองทจดตงขนโดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตพรรคการเมอง ซงอนวตตามรฐธรรมนญตองถกยบเลกไปโดยปรยาย ตวอยางของพรรคการเมองซงตองถกยบเลกไป ตามค าสงของคณะรฐประหาร เชน พรรคการเมองทจดตงขนในป พ.ศ.2494 โดยในเวลานนไดมคณะรฐประหาร เขาท าการยด อ านาจและประกาศยกเลกรฐธรรมนญ จงสงผลใหพรรคการเมองตองถกยบไปโดยปรยาย53

นอกจากนภายหลงนบตงแตทไดมการตราพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2498 ขนใชบงคบไดปรากฏเหตของการยบเลกพรรคการเมอง โดยค าสงของผมอ านาจในทางการเมองขนอกหลายครง โดยครงแรกเกดจากการทคณะปฏวตซงน าโดย จอมพล สฤษดธนะรชต ไดท าการยดอ านาจ โดยมเหตผลเพอยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2475 แกไขเพมเตม พทธศกราช 2495 ซงเปนรฐธรรมนญทเปนบอเกดของพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498

52 พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงแกไขเพมเตมโดย พระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2535, มาตรา 46 (4). 53 ปญญา อดชาชน. (2550).อ านาจในการยบพรรคการเมอง. หนา 88-89.

DPU

53

จงไดออกประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 8 ลงวนท 20 ตลาคม พ.ศ. 250154 ก าหนดให ยกเลกพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 และใหพรรคการเมองทจดตงขนตามพระราชบญญตดงกลาวสนสดลง จงเปนเหตใหมพรรคการเมองจ านวนมากตองถกยบเลกไป55 อาทเชน พรรคเสรมนงคศลา พรรคประชาธปตย พรรคเสรประชาธปไตย พรรคกรรมกร พรรคเศรษฐกร พรรคชาวนา และพรรคสงคมประชาธปไตย เปนตน56 ตอมา ในชวงเวลาทไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2511 และพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2511 ไดมคณะปฏวต ซงน าโดยจอมพล ถนอม กตตขจร เขาท าการยดอ านาจและมค าสงใหยกเลกรฐธรรมนญฉบบดงกลาว รวมถงประกาศใหมการยกเลกกฎหมายวาดวยพรรคการเมองซงมผลบงคบใชในขณะนน ตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 9 ลงวนท 19 พฤศจกายน พทธศกราช 251457 โดยประกาศ ฉบบนมผลท าใหพรรคการเมองดงตอไปนตองถกยบพรรคไปโดยปรยาย58 เชน พรรคสหประชาไท พรรคประชาธปตย พรรคแนวประชาธปไตย พรรคประชาชน พรรคแนวรวม-เศรษฐการ พรรคสมมาชพชวยชาวนา พรรคแรงงาน พรรคเสรประชาธปไตย พรรคประชาพฒนา พรรคชาวนา ชาวไร เปนตน59

54ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 75 ตอนท 83 21 ตลาคม 2501. ทงน ประกาศดงกลาวมใจความวา “ดวยคณะปฏวตเหนวา สถานการณของประเทศในเวลานไมสมควร

ทจะใหมพรรคการเมอง ฉะนน จงใหยกเลกพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 บรรดาพรรคการเมองทไดจดตงขนตามพระราชบญญตดงกลาวแลว ใหเปนอนสนสดลงและจะตงขนใหมมได ทงนตงแตบดนเปนตนไป” (ประกาศ ณ วนท 20 ตลาคม 2501 โดย จอมพล สฤษด ธนรชต (หวหนาคณะปฏวต))

55สมคด เลศไพฑรย. (2552). การยบพรรคการเมองในประเทศไทย:หนงสอทระลก 68 ป รองศาสตราจารย นรนต เศรษรบตร. หนา 63-65.

56นอกจากน ยงมพรรคธรรมาธปตย พรรคชาตนยม พรรคสงคมนยม พรรคสหภราดร พรรคขบวนการไฮดปารค พรรคชาตประชาธปไตย และพรรคหนมไทย

57ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 88 ตอนท 126 20 พฤศจกายน 2514. ทงน ประกาศดงกลาวมใจความส าคญวา “เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2511 ไดสนสดลงตามประกาศของคณะปฏวต ฉบบท 3 ลงวนท 17 พฤศจกายน พทธศกราช 2514 แลว จงใหยกเลกพระราชบญญตพรรคการเมอง พทธศกราช 2511 บรรดาพรรคการเมองทไดจดตงขนตามพระราชบญญตดงกลาวใหเปนอนสนสดลง และผใด'จะตงพรรคการเมองขนอกมได”(ประกาศณวนท 19 พฤศจกายนพทธศกราช 2514 โดยจอมพล ถ. กตตขจร (หวหนาคณะปฏวต))

58สมคด เลศไพฑรย. แหลงเดม. หนา 66-67. 59นอกจากน ยงมพรรคอสระธรรม พรรคสยามใหม พรรคอสระ พรรคชาตนยม พรรคประชาธปไตย พรรค

ทองถนกาวหนา และพรรคสงคมประชาธปไตย

DPU

54

อยางไรกด ภายหลงจากทไดมการประกาศใชพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2517 ไมนานนกไดมประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวนท 10 กนยายน 2518 เรองการเพกถอนการ จดทะเบยนพรรคการเมอง60 ซงจากทผานมาจะเหนไดวา ประกาศกระทรวงมหาดไทย ฉบบดงกลาว เปนประกาศฉบบแรกๆ ทมผลเปนการเพกถอนพรรคการเมอง61 โดยอาศยอ านาจตามมาตรา 34 (2) และมาตรา 37 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.251762 ซงเปน กฎหมายวาดวยพรรคการเมองทมผลบงคบใชในขณะนน กรณจงอาจกลาวไดวา การยบเลก พรรคการเมองตามประกาศกระทรวงมหาดไทยฉบบน มผลท าใหพรรคการเมองตองถกยบเลกไปโดยผลของกฎหมาย มใชโดยค าสงของผเขายดอ านาจในทางการเมองในชวงเวลาใดเวลาหนงอยางทเคยเปนมา ภายหลงจากนน ในป พ.ศ. 2519 คณะปฏรปการปกครองแผนดน ซงน าโดยพลเรอเอก สงด ชลออย ไดท าการเขายดอ านาจและประกาศยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 รวมทงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 อกครง อนเปนเหตใหพรรคการเมองทจดตงขนตามพระราชบญญตดงกลาวสนสดลง ทงน โดยค าสงของคณะปฏรปการปกครองแผนดน ฉบบท 6 ลงวนท 6 ตลาคม 251963 อยางไรกด การมผลของค าสงฉบบน เปนเหต

60ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 92 ตอนท 199 26 กนยายน 2518. โดยประกาศฉบบนมใจความวา “ตามทกระทรวงมหาดไทย ไดรบจดทะเบยนพรรคการเมองใหแก

พรรคกรรมกรเปนล าดบท 32/251 เมอวนท 25 พฤคจกายน 2517 โดยม นายรณรงค ตงเตมทอง เปนหวหนาพรรคการเมอง ตงส านกงานใหญ ณ บานเลขท 17/119 ซอยพฒนเวคน ถนนพระโขนง - คลองตน แขวงคลองตน เขตพระโขนง กรงเทพมหานคร นน

บดน หวหนาพรรคการเมองดงกลาวไดแจงตอนายทะเบยน ตามมาตรา 37 แหง พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2517 เลกพรรคการเมอง ตามนยมาตรา 34 (2) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง เพราะสมาชกของพรรคกรรมกรไดลดนอยลงต ากวาหนงพนคน อาศยอ านาจตามนยมาตรา 37 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2517 นายทะเบยนจงเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมองของพรรคกรรมกร และไดแจงให คณะกรรมการตรวจเงนแผนดนเปนผช าระบญช ตามนยมาตรา 38 แหงพระราชบญญต พรรคการเมอง พ.ศ.2517 แลว” (ประกาศ ณ วนท 10 กนยายน 2518 โดย ชลอ วนะภต (นายทะเบยนพรรคการเมอง))

61พรรคการเมองทถกเลกโดยประกาศฉบบน คอ พรรคกรรมกร 62โดยมาตรา 34 (2) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 251 7 บญญตวา พรรคการเมองยอมเลก

เมอ ...(2) มจ านวนสมาชกนอยลงต ากวาหนงพนคน และมาตรา 37 แหง พระราชบญญตเดยวกน บญญตวา ในกรณทพรรคการเมองเลกตามมาตรา 34 (1) หรอ (2) ใหผซงเปนหวหนาพรรคการเมองอยในวนทเลก แจงตอนายทะเบยนภายในเจดวนนบแตวนท พรรคการเมองเลก และใหนายทะเบยนประกาคการเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมอง ในราชกจจานเบกษา

63ราชกจจานเบกษา ฉบบพเศษ เลม 93 ตอนท 120 6 ตลาคม 2519

DPU

55

ใหมพรรคการเมองจ านวนไมนอยทไดจดตงขนตามพระราชบญญต พรรคการเมอง พ.ศ.2517 ตองถกยบเลกไป64 อาทเชน พรรคสนตชน พรรคธรรมาธปไตย พรรคไทสงคม พรรคพทกษไทย พรรคแนวรวมประชาธปไตย พรรคกรงสยาม เปนตน65 ทงน ในระยะเรมแรกของการพฒนาพรรคการเมองนนกฎหมายเกยวกบการยบเลกพรรคการเมองแทบจะไมมบทบาทและใชบงคบไดจรงในทางปฏบต เนองจาก การสนสดของพรรคการเมองทจดตงขนตามพระราชบญญตพรรคการเมอง ลวนเปนการสนสดลง โดยผลของค าสงของคณะปฏวตและคณะรฐประหาร เพอการเขายดอ านาจการปกครองทงสน จะมกเพยงแตประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง การเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมอง ลงวนท 10 กนยายน 2518 เทานน ทอาจแสดงใหเหนไดวามพรรคการเมองบางพรรคทมการยบ เลกไปโดยผลของกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง ซงมผลบงคบใชในขณะนน 66 2. พรรคการเมองทถกยบเนองจากค าสงของศาลฎกา กรณทกฎหมายวาดวยพรรคการเมองไดก าหนดใหศาลฎกาเปนองคกรผมอ านาจ ในการพจารณาคดยบเลกพรรคการเมอง ปรากฏขนครงแรกในมาตรา 31 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511 ซงก าหนดใหอ านาจแกศาลฎกาในการวนจฉยชขาดวา มเหตอนสมควรทจะเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมองหรอไม ซงพระราชบญญตพรรคการเมองฉบบตอๆ มา กไดมการบญญตใหอ านาจแกศาลฎกาไวเชนเดยวกน อนไดแก พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2517 และพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ทงน อาจตงขอสงเกตไดวา แมพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2498 ซงเปนกฎหมายวาดวยพรรคการเมองฉบบแรกของไทยจะระบใหอ านาจแกศาลในการสงเพกถอน การจดทะเบยนพรรคการเมอง แตอยางไรกด พระราชบญญตฉบบดงกลาวกลบมไดระบวา ศาลทมอ านาจในการสงเพกถอนนนเปนศาลฎกาหรอไม ดงทพระราชบญญตพรรคการเมองฉบบอนๆ ไดบญญตไว

ทงน ค าสงของคณะปฏรปการปกครองแผนดนฉบบดงกลาวมใจความวา “เนองจาก รฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 ไดสนสดลงตามค าสงของคณะปฏรป การปกครองแผนดน ฉบบท 3 ลงวนท 6 ตลาคม 2519 แลว จงใหยกเลกพระราชบญญต พรรคการเมอง พทธศกราช 2517 บรรดาพรรคการเมองทไดจดตงขนตามพระราชบญญตดงกลาว ใหเปนอนสนสดลง และผใดจะตงพรรคการเมองขนอกมได” (สง ณ วนท 6 ตลาคม พทธศกราช 2519 โดยพลเรอเอกสงด ชะลออย (หวหนาคณะปฏรปการปกครองแผนดน))

64สมคด เลศไพฑรย. แหลงเดม. หนา 68-69. 65นอกจากน ยงมพรรคพลงเสร พรรคชาตนยม พรรคชาตสยาม และพรรคไทยอสระ 66สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 175-180.

DPU

56

โดยนบตงแตทไดมการบญญตใหศาลฎกามอ านาจในการสงยบเลกพรรคการเมอง ปรากฏวาไดมค าสงใหยบเลกพรรคการเมองมาแลวทงสน จ านวน 36 พรรค67 ซงเหตทท าให ศาลฎกามค าสงใหยบเลกพรรคการเมองนน อาจมทงกรณทพรรคการเมองไมมสมาชกของพรรคไดรบการเลอกตงใหเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป หรอกรณทพรรคการเมองไมสงหรอสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปไมครบตามจ านวนทกฎหมายก าหนด หรออาจเปนกรณทพรรคการเมองขอยบเลกตามขอบงคบ ของแตละพรรค เปนตน โดยตวอยางของค าสงศาลฎกาทสงใหยบเลกพรรคการเมองตามมลเหตทกฎหมายก าหนดไว เชน (1) กรณทพรรคการเมองไมสงหรอสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปน สมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปไมครบตามจ านวนตามทกฎหมายก าหนด ซงอาจเปนเหตทท าใหศาลฎกาสงยบเลกพรรคการเมองนนได68 ดงเชน กรณพรรคประชาเสร พรรคสงคมประชาธปไตย พรรคประชาธปไตย และพรรคเกษตรกร69 กรณพรรคประชาธปไตย พรรคแรงงาน ประชาธปไตย 70 และกรณพรรคน าไทย และพรรคอนรกษนยม71

67สมคด เลศไพฑรย. แหลงเดม. หนา 69-75. 68ประกอบค าสงศาลฎกาท 3671/2535 และค าสงศาลฎกาท 5041/2539 69ค าสงศาลฎกาท 4289/2529 ผรองยนค ารองและแกไขค ารองวาผรองเปนนายทะเบยนพรรคการเมองตาม

พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ตอมาไดมพระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร พ.ศ.2524 ใหยบสภาผแทนราษฎรเพอใหมการเลอกตง สมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการเลอกตงทวไป ซงกระทรวงมหาดไทยไดออกประกาศเรอง การก าหนดจ านวนเขตเลอกตง จ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรในแตละเขตเลอกตง ครนเมอพนวนครบก าหนดวนสมครรบเลอกตงแลวปรากฎวา พรรคประชาเสร พรรคสงคมประชาธปไตย พรรคประชาธปไตย และพรรคเกษตรกร ตางไมไดสงสมาชกเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภา ผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปดงกลาวเลย ตอมา พรรคการเมองทงสดงกลาวไดมหนงสอ แจงใหผรองทราบ เพอด าเนนการขอยบเลกพรรคการเมอง ผรองในฐานะเปนนายทะเบยนจงไดยน ค ารองขอใหศาลท าการไตสวนและมค าสงยบเลกพรรคการเมองทงสดงกลาว ซงศาลฎกา พเคราะหแลวเหนวา พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 มาตรา 46 ไดบญญตถงเหตทจะยบเลกพรรคการเมองไว 4 เหตดวยกน ซงเหตหนงตามมาตรา 46 (3) กคอ การทพรรคการเมองไมสงหรอสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป ไมถงกงหนงของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทจะ พงมได เมอขอเทจจรงไดความจากการน าสบของผรองวา ในการเลอกตงทวไปนน พรรคประชาเสร พรรคสงคมประชาธปไตย พรรคประชาธปไตย และพรรคเกษตรกรไมไดสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรตามทก าหนดไว ตามมาตรา 46 (3) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ดงนน พรรคการเมองทงส ดงกลาวจงตองถกยบเลก จงมค าสงใหยบเลกพรรคประชาเสร พรรคสงคมประชาธปไตย พรรคประชาธปไตย และพรรคเกษตรกร ตามค ารองของผรอง

DPU

57

(2) กรณทพรรคเมองตองยบเลกไปเนองจากขอบงคบของพรรคเอง เชน ค าสงศาลฎกาท 1757-1759/2532 เนองจากพรรคกจประชาสงคม พรรค กาวหนา และพรรคประชาชน ไดขอยบเลกพรรคตามขอบงคบของแตละพรรค ศาลฎกาจงไดม ค าสงใหยบเลกพรรคการเมองทงสาม ตามนยมาตรา 46 (1) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2524 (3) กรณของเหตทพรรคการเมองไมมสมาชกของพรรคไดรบการเลอกตงให เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป72 เชน กรณพรรครวมพลงใหม พรรคสหประชาธปไตย พรรคเกษตรเสร และพรรคทองถนกาวหนา73 กรณพรรคด ารงไทย74

70ค าสงศาลฎกาท 1774/2532 เนองจากพรรคประชาธปไตย พรรคแรงงาน ประชาธปไตย ไมสงสมาชก

สมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และพรรคประชาชาต สงสมาชกของพรรคสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรไมถงกงหนงของจ านวน สมาชกสภาผแทนราษฎรทจะพงมในการเลอกตงทวไป เมอวนอาทตยท 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2531 ศาลฎกาจงมค าสงใหยบเลกพรรคประชาธปไตย พรรคแรงงานประชาธปไตย และพรรคประชาชาต ตามนยมาตรา 46 (3) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 อางใน สรนาถ วสทธวชรกล.แหลงเดม. หนา 182.

71ค าสงศาลฎกาท 5409/2540 เนองจากพรรคน าไทย และพรรคอนรกษนยม ไมสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไป เมอวนท 17 พฤศจกายนพ.ศ. 2539 ศาลฎกาจงไดมค าสงใหยบพรรคการเมองดงกลาวตามพระราชบญญต พรรคการเมอง พ.ศ. 2524 มาตรา 46 (3) ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 7 อางใน สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 182.

72ประกอบค าสงศาลฎกาคดหมายเลขแดงท ปค.1 25/2535 ค าสงศาลฎกา ท 2911/2539 และค าพพากษาฎกาท 5017/2540

73ค าสงศาลฎกาท 3255/2535 เนองจากในการเลอกตงทวไป เมอวนท 22 มนาคม พ.ศ. 2535 พรรครวมพลงใหม พรรคสหประชาธปไตย พรรคเกษตรเสร และพรรคทองถนกาวหนาไมมสมาชกไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ศาลฎกาจงไดมค าสงใหยบเลกพรรคการเมองดงกลาว ตามนยมาตรา 46 (4) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2524

ทงน กฎหมายทศาลฎกาใชพจารณาในคดดงกลาว คอ พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2524 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535

74ค าพพากษาศาลฎกาท 4911/2539 ศาลฎกาวนจฉยวา การทหวหนาพรรคด ารงไทย ไดมหนงสอแจงผรองซงเปนนายทะเบยนพรรคการเมองใหท าการยบพรรคด ารงไทย โดยผรองไดด าเนนการสอบสวนแลวมความเหนใหยบพรรคด ารงไทยและไดยนค ารองใหศาลฎกามค าสงยบเลกพรรคด ารงไทย ตามความในพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 มาตรา 46 วรรคสาม การทพรรคด ารงไทย ซงเปนพรรคการเมอง ไดสงสมาชกสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ซงเปนการเลอกตงทวไป แตไมมสมาชกของพรรคด ารงไทยไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปดงกลาวนนเลย พรรคด ารงไทยจงตองเลกตามทบญญตไวใน มาตรา 46

DPU

58

(4) กรณของเหตทพรรคเมองรวมกบพรรคเมองอน เชน ค าสงศาลฎกาท 6327/2537 เนองจากหวหนาพรรคมวลชน และหวหนา พรรคกจสงคม ไดรวมกนแจงการรวมพรรคมวลชนเขาเปนพรรคเดยวกนกบพรรคกจสงคมทเปน หลกตอนายทะเบยนพรรคการเมอง พรรคการเมองจงสนสภาพนบแตวนทมการแจงตอ นายทะเบยนพรรคการเมอง ตามประกาศส านกงานนายทะเบยนพรรคการเมอง ศาลฎกาจงม ค าสงใหยบเลกพรรคมวลชน ตามมาตรา 46 (5), 49 ทว, 49 ฉ แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 7 และมาตรา 975 2) แนวความคดและทมาของการเลกและการยบพรรคการเมอง ในระบบกฎหมายไทย ภายหลงทมการจดตงศาลรฐธรรมนญ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดบญญตหามมใหบคคลใชสทธและเสรภาพเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศ โดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทาง ทบญญตไวในรฐธรรมนญ หากบคคลหรอพรรคการเมองใดกระท าการดงกลาว ผรเหนถง การกระท าเชนวานน ยอมมสทธเสนอเรองใหอยการสงสดตรวจสอบและยนค ารองขอให ศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการใหเลกการกระท านนได และหากศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการให พรรคการเมองเลกกระท าการแลว กอาจสงยบพรรคดงกลาวได76 นอกจากน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ยงไดก าหนดถงผลจากการทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองไวดวยวา หากศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองใด กใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมองทถกยบนนในขณะทกระท าความผดเปนระยะเวลาหาปนบแตวนทศาลมค าสง77 ทงน เจตนารมณและวตถประสงคของการบญญตกฎหมายในรฐธรรมนญทงสองฉบบดงกลาว กเพอตองการก าหนดรายละเอยดและบทลงโทษของหวหนาพรรคและกรรมการบรหาร

(4) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญต พรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 7 จงมค าสงใหยบเลกพรรคการเมองพรรคด ารงไทย

75อางใน สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 182-184. 76รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 63. 77รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 68 วรรคส.

DPU

59

พรรคการเมองทถกยบโดยค าสงของศาลรฐธรรมนญใหมความชดเจนยงขน78 ซงนบเปนครงแรก ทไดมการบญญตไวซงองคกรผมอ านาจวนจฉยชขาดคด มลเหตและเงอนไขของการยบพรรคการเมองไวในรฐธรรมนญ ไมวาจะเปนเรองของการจดตงพรรคการเมอง การด าเนนกจการของพรรคการเมอง หรอการยบเลกพรรคการเมอง รวมถงมการก าหนดถงมลเหต เงอนไข และองคกรผ มอ านาจวนจฉยชขาดคดยบพรรคไวเพมเตมวา หากผสมคร รบเลอกตงคนใด กระท าการ กอ หรอสนบสนนใหผอนกระท าการฝาฝนกฎหมายทวาดวยการเลอกตง หรอระเบยบของคณะกรรมการการเลอกตง ซงท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรต กใหเพกถอนสทธเลอกตงของบคคลดงกลาวได และหากการกระท าดงกลาวปรากฎหลกฐานอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารของพรรคการเมองผใดมสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท านนแลว แตกมไดยบย ง หรอแกไขเพอใหการเลอกตง เปนไปโดยสจรต กใหถอวาพรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครอง ประเทศ โดยมไดเปนไปตามทรฐธรรมนญบญญตไวตามมาตรา 6879 และในกรณทศาลรฐธรรมนญ มค าสงใหยบพรรคการเมองดงกลาว ใหศาลมค าสงเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรคมก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมองนน80 โดยเหตผล ประการส าคญในการบญญตถงหลกเกณฑดงกลาว กเพอแสดงใหเหนถงเจตนารมณของ รฐธรรมนญในการปองกนและปราบปรามการทจรตการเลอกตง ซงการก าหนดโทษในลกษณะของการเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมอง รวมทงการยบ พรรคการเมองนน เปนผลมาจากการทพรรคการเมองเปนนตบคคล จงถอวาหวหนาพรรคการเมอง เปนผแทนนตบคคล สวนกรรมการบรหารพรรคการเมองเปนผมอ านาจบรหารพรรค ดงนน หากเกดกรณทสมาชกของพรรคกระท าการทจรต บคคลเหลานจงควรมสวนรวมในความรบผดชอบจากการกระท าดงกลาวนนดวย81 นอกจากน รฐธรรมนญยงมการก าหนดหลกเกณฑการตรวจสอบการใชอ านาจ ของคณะกรรมการการเลอกตง ในกรณของการวนจฉยคดเกยวกบการเลอกตงไวในมาตรา 239 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 โดยไดมการแบงแยกกระบวนการในการ

78เหตผลโดยสงเขปตามมาตรา 68. (2551). ตารางความแตกตางรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 กบพทธศกราช 2550 พรอมเหตผลโดยสงเขป. ส านกกรรมาธการ 3 ส านกเลขาธการสภาผแทนราษฎร. กรงเทพมฯ: ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. หนา 49-50.

79อยางไรกด หากถอไดวาพรรคการเมองใดกระท าการดงกลาว กอาจเปนเหตให ศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองนนได ทงน เปนไปตามบทบญญตของมาตรา 68 วรรคสาม ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกน

80รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 237. 81เหตผลโดยสงเขปตามมาตรา 237. แหลงเดม. หนา 213.

DPU

60

ตรวจสอบค าวนจฉยของคณะกรรมการการเลอกตงออกเปน 2 ขนตอน ซงมผลเปนการแกไขหลกการเดมในการใชอ านาจของคณะกรรมการการเลอกตงทจะสงใหมการเลอกตงใหมและการเพกถอนสทธการเลอกตงได โดยรฐธรรมนญฉบบนไดจ ากดอ านาจของคณะกรรมการการเลอกตงใหใชไดเฉพาะกอนประกาศผลการเลอกตง แตหากมการประกาศผลการเลอกตงแลว คณะกรรมการการเลอกตงคงมอ านาจเพยงท าการสอบสวน เพอสงส านวนใหศาลฎกาวนจฉย ตอไป ทงน ในคดเกยวกบการเลอกตง หากผสมครรบเลอกตงกระท าการกอ หรอสนบสนน ผอนใหกระท าการ อนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง ซงตอมา คณะกรรมการการเลอกตงไดเหนควรใหมการเลอกตงใหมหรอเพกถอนสทธเลอกตงกบ ผสมครรายใด และเหนวาการกระท าดงกลาว ปรากฏเหตอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคหรอ กรรมการบรหารพรรคมสวนรเหนหรอปลอยปละละเลยหรอมไดยบย งหรอแกไขการกระท าเชนวานน กใหถอวาพรรคการเมองกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการ ซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญตามมาตรา 68 ซงการกระท าดงกลาว ของพรรคการเมอง อาจเปนเหตหนงทท าใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองนนได82 ในสวนแนวความคดของการยบเลกพรรคการเมอง ตามพระราชบญญตประกอบ รฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ไดจ าแนกมลเหตในการเลกหรอยบพรรคการเมอง ออกเปน 2 ประเภท กลาวคอ ประเภทแรก เปนเหตเนองจากพรรคการเมองไมด าเนนกจการใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต และเหตจากการยบรวมพรรคการเมองหรอยบเลกตามขอบงคบ พรรคการเมอง โดยการเลกหรอยบพรรคดวยเหตดงกลาวน กฎหมายไดก าหนดใหนายทะเบยนพรรคการเมองตองยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญ83 และประเภททสอง เปนเหตอนเนองจากพรรคการเมอง มการกระท าอนเขาขายลมลาง หรอเปนปฏปกษตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย หรอเปนภยตอความมนคงของรฐ ซงกฎหมายไดก าหนดใหนายทะเบยนแจงตออยการสงสดเพอใหยน ค ารองตอศาลรฐธรรมนญวนจฉยคดตอไป84 ดวยเหตดงกลาว เมอไดมการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ขนใชบงคบ จงไดมการก าหนดแยกมลเหตและเงอนไขในกรณของ การสนสภาพของพรรคการเมอง การเลกพรรคการเมอง และการยบพรรคการเมองออกจากกน ทงน เพอใหขนตอนในการด าเนนการกบพรรคการเมองทกระท าการใดๆ ทกฎหมายก าหนดหามไว ในมลเหตไมถงกบรายแรงจนอาจมผลกระทบตอสวนรวม หรออาจเปนกรณทเกดจากความประสงคของ

82พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 94. 83พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65. 84พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 67 ประกอบกบมาตรา 66.

DPU

61

สมาชกภายในพรรค ใหเปนอ านาจของนายทะเบยนพรรคการ เมอง โดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตง ในการประกาศใหพรรคการเมองดงกลาว สนสภาพความเปนพรรคการเมองหรอเลกพรรคการเมองไปได โดยมตองผานการพจารณาของศาลรฐธรรมนญ ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. พรรคการเมองยอมตองสนสภาพความเปนพรรคการเมอง85 เมอ 1.1 ไมสามารถหาสมาชกหาพนคนและจดตงสาขาพรรคสสาขา ภายในหนงป นบแตวนทนายทะเบยนจดแจงพรรคการเมอง (มาตรา 26) 1.2 ไมสงผสมครเขารบการเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปสองครงตดตอกน หรอเปนเวลาแปดปตดตอกน สดแตระยะเวลาใดยาวกวากน86 1.3 มจ านวนสมาชกเหลอไมถงหาพนคนเปนระยะเวลาตดตอกนหนงป โดยมลเหตดงกลาวน ในมาตรา 65 (2) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ไดก าหนดใหพรรคการเมองยอมเลกหรอยบไป เมอพรรคการเมองมจ านวนสมาชกเหลอไมถงสบหาคนโดยถอตามเกณฑขนต าเทากบจ านวนของ ผจดแจงจดตงพรรคการเมอง เนองจากพรรคการเมองทจดแจงจดตงแลวถอเปนพรรคการเมอง และมฐานะเปนนตบคคล ดงนน แมในขณะทพรรคการเมองดงกลาวยงไมอาจหาสมาชกเพมได กยงคงไวซงสภาพความเปนพรรคการเมอง อยางไรกด เพอใหสอดคลองกบมาตรา 26 แหงพระราชบญญตประกอบ รฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ซงก าหนดใหภายในหนงปนบแตวนทนายทะเบยนรบจดแจงจดตงพรรคการเมองแลว พรรคการเมองนนตองด าเนนการใหมสมาชกตงแตหาพนคนขนไป มฉะนนจะสนสภาพความเปนพรรคการเมอง ดวยเหตดงกลาว จงไดมการเปลยนแปลงและก าหนดใหหาก

85พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 91. 86อาจตงขอสงเกตไดวา กรณทพรรคการเมองไมสงผสมครเขารบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรนน

มาตรา 328 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มใหถอเปนเหตแหงการยบพรรคการเมอง แตในขณะทกอนหนานน มาตรา 46 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชก าหนดแกไขเพมเตมพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 และ พ.ศ. 2538 ไดก าหนดไววา หากพรรคการเมองไมสงหรอสงสมาชกสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปทงหมดรวมกนนอยกวาหนงในสของจ านวนสมาชกสภาผแทนราษฎรทงหมดทพงมในการเลอกตงครงนน ใหถอเปนเหตเลกพรรคการเมอง โดยใหนายทะเบยนยนค ารองเพอใหศาลฎกามค าสงยบเลกพรรคการเมองดงกลาว

DPU

62

พรรคการเมองมสมาชกเหลอไมถงหาพนคน เปนระยะเวลาตดตอกนหนงป กใหพรรคนน สนสภาพความเปนพรรคการเมอง 1.4 ไมมการเรยกประชมใหญพรรคการเมอง หรอไมด าเนนกจกรรมในทางการเมองเปนระยะเวลาตดตอกนหนงป ทงน การด าเนนการเมอมเหตดงกลาวเกดขนกบพรรคการเมอง กฎหมายก าหนดใหนายทะเบยนพรรคการเมองด าเนนการสอบสวนขอเทจจรง และถาเหนวามเหตเกดขนจรง กใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตง ประกาศในราชกจจานเบกษาวาพรรคการเมองนนสนสภาพความเปนพรรคการเมอง 2. พรรคการเมองยอมเลกดวยเหต เมอ 2.1 มเหตเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง ในกรณทไมมสมาชกพรรคเปน สมาชกสภาผแทนราษฎร 2.2 มการควบรวมพรรคการเมอง หากนายทะเบยนพรรคการเมองด าเนนการสอบสวนขอเทจจรง และปรากฏวามเหตวามการควบรวมพรรคการเมองเกดขนกบพรรคการเมองจรง กใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบ ของคณะกรรมการการเลอกตงสงเลกพรรคการเมองนนและประกาศค าสงในราชกจจานเบกษา 3. พรรคการเมองอาจถกยบโดยค าสงศาลรฐธรรมนญ87 เมอ 3.1 มเหตเลกตามขอบงคบพรรค ในกรณทพรรคการเมองนนยงมสมาชกพรรค เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย 3.2 ไมรายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองและไมรายงานการใชจายเงน สนบสนนของพรรคการเมอง ทงน ตามทมาตรา 42 วรรคสอง และมาตรา 82 แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกนบญญตไว เมอปรากฎขอเทจจรงวามเหตดงกลาวขางตน กฎหมายไดก าหนดใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญ เพอใหมค าสงยบพรรคการเมองทกระท าการเชนวานน 3.3 พรรคการเมองกระท าการอยางใดอยางหนง อนเปนการกระท าทเขาขายตาม มาตรา 94 ซงไดแก กระท าการลมลางหรอเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตย หรอกระท าการฝาฝนกฎหมายเลอกตง อนมผลใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม หรอ

87พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 93 และมาตรา 95 ประกอบ

กบมาตรา 94.

DPU

63

กระท าการอนเปนภยตอความมนคง หรอกระท าการฝาฝนตามทกฎหมายบญญต ดงเชน การหามมใหพรรคการเมองชวยเหลอหรอสนบสนนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกวฒสภา หรอผเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา หรอพรรคการเมองรเหนเปนใจ หรอสนบสนนใหบคคลใดด าเนนการเพอใหบคคลอนหรอคณะกรรมการการเลอกตง หลงเชอหรอเขาใจวาพรรคการเมอง อนหรอบคคลใดกระท าความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน โดยปราศจากมลความจรง เปนตน ทงน ขนตอนในการยบพรรคการเมองในมลเหตดงกลาวน กฎหมายก าหนดให นายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงแจงตออยการสงสด เพอยนค ารองขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองดงกลาวตอไป อยางไรกด ภายหลงจากทไดมการก าหนดใหอ านาจแกศาลรฐธรรมนญ ในการเปน ผวนจฉยชขาดคดยบเลกพรรคการเมองแทนศาลฎกานน พบวาทผานมาศาลรฐธรรมนญไดม ค าสงใหยบเลกพรรคการเมองดวยมลเหตตามทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ก าหนดไวมาแลวจ านวนทงสน 92 พรรค88โดยเปนมลเหตตาม มาตรา 65 จ านวน 88 พรรค และเปนมลเหตตามมาตรา 66 จ านวน 4 พรรค ซงอาจจ าแนกเหตของการยบพรรคการเมองได ดงน 1. เหตทพรรคการเมองนนไมสามารถด าเนนการหาสมาชกหาพนคนและจดตง สาขาพรรคภายในหนงรอยแปดสบวน นบตงแตวนทจดแจงจดตงพรรค (ตามมาตรา 29) โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวนทงสน 41 พรรค อาทเชน พรรคปฏรป พรรคมหาราษฎรธปตย พรรคชวตใหม พรรคสามคค พรรคไทยกาวหนา พรรคธรรมรฐ และพรรครกชาต เปนตน 2. เหตทพรรคการเมองนนใชจายเงนสนบสนนไมถกตอง หรอไมรายงานการใชจายเงนสนบสนนใหถกตองตามความเปนจรงภายในก าหนด (ตามมาตรา 62) โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวนทงสน 11 พรรค อาทเชน พรรคประชาชน พรรคสนตภาพ พรรค อ านาจประชาชน พรรคเกษตรกร และพรรคเสรประชาธปไตย เปนตน 3. เหตทพรรคการเมองนนไมรายงานการด าเนนกจการในรอบปปฏทนทผานมา ภายในระยะเวลาทก าหนด (ตามมาตรา 35) โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวนทงสน 12 พรรค อาทเชน พรรคพทกษไทย พรรคพฒนาสงคม พรรคถนไทย พรรคสงคมไทย และพรรคสงคมใหม เปนตน

88ขอมลจากฝายกจการพรรคการเมอง ส านกกจการพรรคการเมองและการออกเสยง ประชามต ณ วนท

6 พฤศจกายน 2550.

DPU

64

4. เหตทพรรคการเมองยบพรรคไปรวมกบพรรคการเมองอน (ตามมาตรา 65 (3) ประกอบกบมาตรา 73) โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวนทงสน 5 พรรค อาทเชน พรรคมวลชน พรรคความหวงใหม พรรคชาตพฒนา และพรรคตนตระกลไทย เปนตน 5. เหตทตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวน ทงสน 7 พรรค อาทเชน พรรครามสยาม พรรคศรทธาประชาชน พรรคเสรไท พรรคแกปญหาชาต และพรรครกษถนไทย เปนตน 6. เหตทพรรคการเมองนนมไดมการประชมใหญในการด าเนนกจการตามท กฎหมายก าหนดใหตองกระท าโดยทประชมใหญของพรรคการเมอง (ตามมาตรา 25) หรอ องคประกอบของทประชมใหญไมเปนไปตามหลกเกณฑทก าหนดในขอบงคบพรรคการเมอง (ตามมาตรา 26) โดยมพรรคการเมองทถกยบจ านวนทงสน 11 พรรค อาทเชน พรรคพลงใหม พรรคเกษตรเสร พรรคพลงมหาชน พรรคชาวไทย และพรรคไทยชวยไทย เปนตน 7. เหตทพรรคการเมองนนมสมาชกพรรคเหลอไมถงสบหาคน โดยมพรรคการเมองทถกยบดวยเหตดงกลาวจ านวน 1 พรรค คอ พรรคชาตประชาไทย ทงน เมอพจารณาจากแนวค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญทมค าสงใหยบเลกพรรคการเมองดงกลาว จะเหนไดวา ในชวงตนของการบงคบใชพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 นน การยบเลกพรรคการเมองจะเกดขนเนองจากมลเหตตามมาตรา 65 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 แทบทงสน หากแตยงไมเคยปรากฎค ารองของนายทะเบยนพรรคการเมองทขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองดวยเหตทพรรคการเมองไดกระท าการอยางใดอยางหนงตามทมาตรา 66 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 บญญตไว จนกระทง ประมาณป พ.ศ. 2549 ไดมการยนค ารองของอยการสงสดตอศาลรฐธรรมนญใหมค าสงยบ พรรคไทยรกไทย พรรคพฒนาชาตไทย พรรคแผนดนไทย พรรคประชาธปไตยกาวหนาและ พรรคประชาธปตย เนองจากความปรากฏตอนายทะเบยนพรรคการเมองวาพรรคการเมอง ดงกลาวไดกระท าการตามมาตรา 66 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมอง พ.ศ.2541 แตอยางไรกด ในชวงเวลาทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 มผลใชบงคบอยนนไดเกดการรฐประหารขนโดยคณะปฏรปการปกครอง ในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมข ไดเขายดอ านาจและประกาศยกเลกรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ซงตอมา คณะปฏรปฯ ไดม การออกประกาศคณะปฏรปฯ ฉบบท 3 ก าหนดใหศาลทงหลายนอกจากศาลรฐธรรมนญ มอ านาจพจารณาพพากษาอรรถคดตอไป และประกาศคณะปฏรปฯ ฉบบท 27 ก าหนดให การทศาลรฐธรรมนญถกยกเลก

DPU

65

มใหกระทบกระเทอนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 และใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญฉบบดงกลาว มผลใชบงคบตอไป รวมท งในกรณท ศาลรฐธรรมนญหรอองคกรอน ซงท าหนาทแทนศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองใด เพราะเหตตองหามตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 กใหเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองนนมก าหนดหาปนบตงแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง ประกอบกบ เมอไดมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช 2549 ซงมาตรา 35 ของรฐธรรมนญฉบบดงกลาวไดก าหนดให บรรดาอรรถคดหรอการใดทเปนอ านาจ หรออยในระหวางการด าเนนการของศาลรฐธรรมนญ ใหโอนมาอยในอ านาจและความรบผดชอบ ของคณะตลาการรฐธรรมนญ ดงน น จ งอาจกลาวไดวา บรรดาคดท งหลาย ทไดมการยนค า รอง เพอขอให ศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองในชวงเวลากอนทจะมการรฐประหารเกดขน ซงคดดงกลาว ยงมไดมการพจารณาใหแลวเสรจ จงเปนคดทตกมาอยในอ านาจและหนาทในการพจารณาของคณะ ตลาการรฐธรรมนญ ทงน รวมถงคดทอยการสงสดไดยนค ารองขอใหยบพรรคการเมองดงกลาว เนองจากกระท าการตามมาตรา 66 แหงพระราชบญญต ประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ซงตอมาคณะตลาการรฐธรรมนญได พจารณาและวนจฉยคดใหยบพรรคการเมองจ านวนทงสน 4 พรรค ซงไดแก พรรคไทยรกไทย พรรคพฒนาชาตไทย พรรคแผนดนไทย และพรรคประชาธปไตยกาวหนา และในเวลาตอมา เมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ประกอบกบพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 โดยกฎหมายดงกลาวไดก าหนดให ศาลรฐธรรมนญเปนองคกรทมอ านาจหนาทในการ พจารณาคดยบพรรคการเมองแทนคณะตลาการรฐธรรมนญ ซงทผานมาศาลรฐธรรมนญไดมค าสงใหยบพรรคการเมอง เนองจากกระท าการตามมาตรา 94 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาแลวจ านวนทงสน 3 พรรค89 ซงไดแก พรรคชาตไทย พรรคมชฌมาธปไตย และพรรคพลงประชาชน90

89 ขอมลจากฝายกจการพรรคการเมอง ส านกกจการพรรคการเมองและการออกเสยง ประชามต ณ วนท 4 สงหาคม 2552

90 สรนาถ วสทธวชรกล.แหลงเดม.หนา 193.

DPU

66

3.2.2.2 กฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง การยบพรรคการเมองเปนกระบวนการทกระทบตอพรรคการเมอง และบคคลในพรรคการเมอง ซงการจะจ ากดสทธเสรภาพของบคคลจะตองมกฎหมายบญญตไว ซงปรากฏในรฐธรรมนญ และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ ดงน 1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 แมกฎหมายรฐธรรมนญจะเปนกฎหมายทมความส าคญตอการปกครองประเทศ เมอสงคมมการเปลยนแปลงไปตามยคสมย ประกอบกบเหตการณทเกดขนในประเทศไทย หลกการในการรางกฎหมายรฐธรรมนญจงเปลยนแปลง จากเดมทมงควบคมนกการเมองหรอพรรคการเมองใหอยในกรอบของกฎหมาย แตเมอสภาวการณของบานเมองเปลยนแปลงไป รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จงไดบญญตขนเพอการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ใหประชาชนมบทบาทและมสวนรวมในการปกครองและตรวจสอบการใชอ านาจรฐอยางเปนรปธรรม การก าหนดกลไกสถาบนทางการเมองทงฝายนตบญญต และฝายบรหารใหมดลยภาพและประสทธภาพตามวถการปกครองแบบรฐสภา รวมทงใหสถาบนศาล และองคกรอสระอนสามารถปฏบตหนาทไดโดยสจรตเทยงธรรม ทงน เพอใหวถการปกครองแบบรฐสภา รวมทงใหสถาบนศาล และองคกรอสระอนสามารถปฏบตหนาทไดโดยสจรตเทยงธรรม กระบวนการตรวจสอบและมาตรการควบคม จงไดบญญตไวในรฐธรรมนญฉบบน นอกจากจะก าหนดใหมหนวยงานท าหนาทตรวจสอบกระบวนการเพอใหเปนไปโดยสจรตแลว ยงไดก าหนดกระบวนการตรวจสอบเพอการปองกนการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขดวย หากใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน ตามมาตรา 68 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 เปนมาตรการในการยบพรรค ดงน 1. การจดองคกรภายใน การด าเนนกจการ และขอบงคบของพรรคการเมองตองสอดคลองกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตลอดจนสมาชกสภาผแทนราษฎรซงเปนสมาชกของพรรคการเมอง กรรมการบรหารของพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองตามจ านวนทก าหนดในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง แมวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ตามมาตรา 65 จะไดก าหนดใหบคคลมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมอง เพอสรางเจตนารมณทางการเมองของ

DPU

67

ประชาชน และเพอด าเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน รวมถงการจดองคกรภายใน การด าเนนกจการ และขอบงคบของพรรคการเมอง ตองสอดคลองกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตลอดจนสมาชกสภาผแทนราษฎรซงเปนสมาชกของพรรคการเมอง กรรมการบรหารของพรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองตามจ านวนทก าหนดในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง หากเหนวามตหรอขอบงคบในเรองใดของพรรคการเมองทตนเปนสมาชกอยนน จะขดตอสถานะและการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญน หรอขดหรอแยงกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข มสทธรองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉย และหากวามตหรอขอบงคบดงกลาวขดหรอแยงกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เปนการใชสทธและเสรภาพเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรย ทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน ศาลรฐธรรมนญกวนจฉยสงการยบพรรคการเมองดงกลาวได 2. กรณการฝ าฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญว าดวยการเ ลอกต งสมาชกสภาผ แทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ตามมาตรา 237 โดยผสมครรบเลอกตง ทไดกระท าการ กอ หรอสนบสนนใหผอนกระท าการ อนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ใหเพกถอนสทธเลอกตงของบคคลดงกลาวตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา ซงถาการกระท าของบคคลดงกลาว ปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารของพรรคการเมองผใด มสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท าแลว มไดยบย งหรอแกไขเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ใหถอวา พรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการ ซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนตามมาตรา 68 และในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองนน ใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองดงกลาวมก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง ดงนน จะเหนไดวา การจดการของพรรคการเมอง หากไมด าเนนการตามทกฎหมายก าหนด กมผลเพยงใหมการเลกพรรคการเมองไปเทานน แตหากเปนการลมลางการปกครองระบอบ

DPU

68

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญยอมถกยบพรรคการเมอง ตามมาตรา 68 และยงสงผลเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบในขณะทกระท าความผดเปนระยะเวลาหาปนบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองดวย91 2) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง การยบพรรคการเมอง นอกจากการทจะปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแลว ยงบญญตไวตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 แตเมอมการบงคบใช พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 จงไดก าหนดใหหวหนาพรรคการเมองมหนาทด าเนนการ ซงหากไมปฏบต หรอไมด าเนนการตามวธการทนายทะเบยนก าหนด กจะถกเสนอเรองขนสศาลวนจฉยยบพรรคการเมอง ดงทไดบญญตไวใน 1. กรณการยบพรรคการเมอง

(1) หวหนาพรรคการเมองมหนาทจดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองในรอบปปฏทนทผานมาใหถกตองตามความเปนจรงตามวธการทนายทะเบยนก าหนด และแจงใหนายทะเบยนทราบภายในเดอนมนาคมของทกป เพอประกาศใหสาธารณชนทราบ หากครบระยะเวลาการรายงาน พรรคการเมองใดไมไดรายงานใหนายทะเบยนมอ านาจสงใหหวหนาพรรคการเมองรายงานภายในระยะเวลาทก าหนด ถาพนก าหนดระยะเวลาแลวยงมไดรายงานโดยไมมเหตผลอนสมควรใหนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงด าเนนการเพอใหมการดการเมองนน

(2) มเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง ในกรณทพรรคการเมองใดมเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง แตพรรคการเมองนนยงมสมาชกเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย หรอในกรณทพรรคการเมองใดไมด าเนนการใหเปนไปตามมาตรา 42 วรรคสอง หรอมาตรา 82 ใหยบพรรคการเมองนน เมอนายทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกตงยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญภายในสบหาวนนบแตวนทความปรากฏตอนายทะเบยน เมอศาลรฐธรรมนญพจารณาแลวเหนวามเหตดงกลาวเกดขนกบพรรคการเมองตามค ารองของนายทะเบยน ใหศาลรฐธรรมนญสงใหยบพรรคการเมองนน ตามมาตรา 93

(3) มเหตตามมาตรา 94 เมอพรรคการเมองกระท าการอยางใดอยางหนงดงตอไปน

91สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 182.

DPU

69

1. กระท าการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ หรอกระท าการตามทรฐธรรมนญใหถอวาเปนการกระท าเพอใหไดมาซงอ านาจโดยวธการดงกลาว

2. กระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผ แทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม

3. กระท าการอนอาจเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ

4. กระท าการอนอาจเปนภยตอความมนคงของรฐทงภายในและภายนอกราชอาณาจกรหรอขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอ

5. กระท าการฝาฝนมาตรา 21 วรรคหนง มาตรา 43 มาตรา 65 มาตรา 66 มาตรา 69 หรอมาตรา 104 2. กรณผลตอกรรมการบรการพรรค ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองใดเพราะเหตอนเนองมาจากการฝาฝนมาตรา 82 หรอเหตตามมาตรา 94 และปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดมสวนรวม รเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท าดงกลาวแลวมไดยบย ง หรอแกไขการกระท าดงกลาว ใหศาลรฐธรรมนญสงเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองนน มก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง ตามมาตรา 98 3. กรณผลตอผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมอง ในกรณทพรรคการเมองตองยบเพราะเหตอนเนองมาจากการฝาฝนมาตรา 42 วรรคสอง หรอมาตรา 82 หรอตองยบตามมาตรา 94 ผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบไป จะจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมอกไมได ท งน ภายในก าหนดหาปนบแตวนทพรรคการเมองน น ตองยบไป ดงเชน กรณการยบพรรคชวตทดกวา ซงศาลรฐธรรมนญเหนวา กรณทหวหนาพรรคไดลาออกจากต าแหนงแลว แตลงนามในเอกสารตางๆ ในนามพรรค โดยไมมอ านาจหนาททจะด าเนนการใด ๆ เกยวกบการขอจดแจงการเปลยนแปลงนโยบายพรรค ขอบงคบพรรค แตยงคงมบทบาทในการสงการและมสวนรวมด าเนนกจกรรมของพรรคผถกรองอยางตอเนองในการปฏบต

DPU

70

หนาทหวหนาพรรค จงถอวาเปนบคคลซงเคยเปนกรรมการบรหารพรรคผถกรองตามความหมายของพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย พรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 9792 3.3 ผลทางกฎหมายของการยบพรรคการเมอง 3.3.1 ผลของการยบพรรคการเมองในตางประเทศ 3.3.1.1 ประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ในกรณทศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนตดสนวา พรรคการเมองใดไมชอบดวยรฐธรรมนญจะสงผลใหพรรคการเมองดงกลาวถกสงหาม และพรรคจะตองถกยบหรอยบตวเองไปโดยปรยาย ซงหมายความวาพรรคจะไมสามารถด าเนนกจกรรมในทางการเมองไดอกตอไป93 โดยรฐบญญตวาดวยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ ค.ศ.1993 ไดบญญตถงผลจากการวนจฉยความไมชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคการเมอง ศาลรฐธรรมนญอาจจ ากดสทธในทางกฎหมายหรอจ ากดสทธสวนใดสวนหนงของพรรคการเมองหรอวนจฉยใหยบพรรคการเมองหรอบางสวนของพรรคการเมอง รวมทงการหามจดตงองคกรแนวรวมของพรรคการเมอง นอกจากน อาจวนจฉยใหทรพยสนของพรรคการเมองสวนใดสวนหนงตกเปนของสหพนธหรอของมลรฐ เพอน าไปใชในวตถประสงคเพอประโยชนสาธารณะตอไปได ดงนน ผลของค าสงยบพรรคการเมอง จงอาจมผลเปนทงการจ ากดสทธในทางกฎหมายหรอสวนใดสวนหนงของพรรคการเมอง เชน การสนสมาชกภาพของสมาชกพรรคทเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร94 การเสยสทธของผทอยในบญชรายชอการถกคดชอออกจากทะเบยนพรรคการเมอง95 รวมถงการวนจฉยใหยบพรรคการเมองหรอบางสวนของพรรคการเมอง96 แมตอมารฐบญญตวาดวยพรรคการเมอง ค.ศ.1967 ซงแกไขเพมเตมในป ค.ศ.1994 มาตรา 33 ไดก าหนดผลของการยบพรรคการเมองไวเพมเตมวา หามมใหมการตงองคกรอนมาแทนทพรรคการเมองทถกยบนน โดยหามมการจดตงพรรคตวแทนทตองการสานตอการด าเนนการทขดตอรฐธรรมนญของพรรคการเมองทถกยบไป หรออาศยองคการทมอยแลวเปนพรรคตวแทน หากกอนทจะมการหามพรรคการเมองใด มพรรคตวแทนของพรรคการเมองนนอยกอน หรอมตวแทนในสภาของสหพนธ ใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยวาเปนพรรคตวแทนทตองหาม นอกจากน ศาลรฐธรรมนญอาจวนจฉยใหทรพยสนของพรรคการเมองสวนหนงสวนใดตกเปนของ

92ค าวนจฉยท 3/2556 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคชวตทดกวา 93สนทรยา เหมอนพะวงศ. แหลงเดม. 94BVerfGE 2. 1. 95สนทรยา เหมอนพะวงศ. แหลงเดม. 96BVerfGE 5. 85.

DPU

71

สหพนธหรอของมลรฐเพอประโยชนสาธารณะโดยการยดทรพยสนของพรรคการเมอง ใหเจาหนาทของรฐใชมาตรการบงคบคดตามค าพพากษาหรอมาตรการบงคบคดพ เศษ ศาลรฐธรรมนญอาจมค าสงบงคบคดโดยอาศยกฎหมายวธพจารณาคดแตกตางไป กรณดงกลาวอาจสรปไดวา ในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนผลทางกฎหมายจากการยบเลกพรรคการเมองอาจมดวยกนหลายประการ โดยพรรคการเมองดงกลาวอาจถกยบทงหมดหรอบางสวน หรอถกคดชอออกจากทะเบยนพรรคการเมอง ในสวนทรพยสนของพรรค ศาลรฐธรรมนญอาจวนจฉยใหทรพยสนบางสวนหรอทงหมดของพรรคตกเปนของแผนดนเพอประโยชนสาธารณะได และจะมการด าเนนการจดตงพรรค ตวแทนทตองการด าเนนงานเพอเปนการสานตอพรรคการเมองทถกยบไป รวมถงอาศยองคการทมอยกอนแลวใหเปนพรรคตวแทนของพรรคทถกยบนนมได เมอศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธพพากษาวา พรรคการเมองมชอบดวยรฐธรรมนญและสงยบพรรคการเมองนนแลว ค าวนจฉยดงกลาวยอมสงผลทางกฎหมายดงน97 1. สถานะ “พรรคการเมอง” สนสดลง สถานะความเปน “พรรคการเมอง” ของพรรคดงกลาวยอมสนสดลงโดยผลแหงกฎหมาย (Gesetzeskraft / Ipso Jure – by statutory force) นบแตเวลาทศาลรฐธรรมนญประกาศวามชอบดวยรฐธรรมนญ98 ซงจะมาพรอมกบการสงยบพรรคการเมองหรอสวนหนงสวนใดในพรรคการเมอง และการหามการจดตงหรอใชองคกรอนแทนทพรรคหรอสวนของพรรคทถกยบไป และโดยผลแหงค าวนจฉย พรรคการเมองดงกลาวจะไมมสทธไดรบเงนอดหนนพรรคการเมองจากรฐอกตอไป99 ในกรณทศาลสงใหรบทรพยสนของพรรคการเมองนนดวย ทรพยสนดงกลาวยอมตกเปนของรฐบาลแหงสหพนธ หรอหากพรรคการเมองดงกลาวด าเนนการในเขตมลรฐใดมลรฐหนงแตเพยงมลรฐเดยวยอมตกเปนของรฐบาลแหงมลรฐนน โดยรฐบาลทเกยวของตองน าทรพยสนทรบไดไปใชเพอการสาธารณกศล100

97ณรงคเดช สรโฆษต .หลกกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง (ตอนจบ). สบคน เมอวนท

1 กมภาพนธ 2556 จาก http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=1484. 98Jörn Ipsen. “Political Parties and Constitutional Institutions” ใน Christian Starck(ed.).Studies in

German Constitutionalism.Munic.NomosVerl.Ges.1995. p.239 และ Paul Franz. “Unconstitutionnal and Outlawed Political Parties:A German-American Comparison” Boston College International and Comparative Law Review.Vol.5 No.1.1982. p.63.

99 Jörn Ipsen. แหลงเดม. และ Paul Franz. แหลงเดม.

100 BVerfGG. §46 (3); PartG. §33 (1).

DPU

72

2. การหามมใหมพรรคการเมองอนแทนทพรรคทถกยบไป กฎหมายก าหนดใหศาลรฐธรรมนญสงหามมใหมการจดตงหรอใชองคกรอนแทนทพรรคการเมองทถกยบไป 101 โดยในการพจารณาวา พรรคการเมองหรอองคอนใดมลกษณะเปนองคกรแทนท (Ersatz / Substitute Organization) หรอไมนน จะพเคราะหจากอดมการณ เปาหมาย และกจกรรมของพรรคการเมองหรอองคกรนน ๆ และจากพฤตการณตาง ๆ ของสมาชก หากองคกรแทนทเปนพรรคการเมองทมอยแลวกอนวนทศาลรฐธรรมนญมค าวนจฉยยบพรรค หรอเปนพรรคการเมองทมสมาชกเปนสมาชกสภาผแทนในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธหรอในสภามลรฐ กรณดงกลาวจะอยในเขตอ านาจของศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธ โดยน ากระบวนการยบพรรคการเมองในกรณปกตนบแตขนตอนการรเรมเสนอค ารองไปจนถงขนตอนการบงคบคดมาใชโดยอนโลม102 ซงทผานมามเพยงพรรคการเมองเดยวคอ พรรค KPS (Kommunistische Partei Saar – Saarland Communist Party) ทถกยบตามกระบวนการน เนองจากเปนพรรคทเขามาแทนทพรรค KPD ซงถออดมการณลทธคอมมวนสตเชนเดยวกน อยางไรกด หากเปนพรรคการเมองอนนอกเหนอจากทกลาวมาขางตนหรอเปนองคกรอนทอยภายใตบทนยามค าวา “สมาคม” ตามกฎหมายวาดวยสมาคม103อนไดแก (ก) พรรคการเมองทจดตงขนภายหลงวนทศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคตนแบบดงเดม (Original Party) และมไดม สมาชกสภาในสภา104 (ข) องคกรอน ๆ ทถอเปน “สมาคม” ตามกฎหมายสมาคม และ (ค) พรรคการเมองทสญเสยสถานะความเปน “พรรคการเมอง” ไปแลว105แตยงมลกษณะตามขอ (ข) กจะน า

101BVerfGG. §46 (3); Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 232. 102PartG. §33 (2); Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 232. 103BVerfGE 13. 174 (176-177) อางถงใน David P. Currie. The Constitutional of the Federal Republic of

Germany.Chiago.University of Chicago Press.1994. หนา 220. 104ดวยเหตท พรรค NPD ซงมอดมการณในแนวเดยวกนกบพรรคนาซ ดงค าเรยก neo-Nazi ในบรรดา

สอมวลชน ม ส.ส. ในสภาผแทนราษฎรระดบมลรฐในหลายมลรฐ อาท ในการเลอกตงสภาของมลรฐ Saxony เมอป ค.ศ.2004 ม ส.ส. 8 ทนง เมอป ค.ศ. 2009 ได ส.ส. 4 ทนง หรอในการเลอกตงสภาของมลรฐ Mecklenburg-Vorpommern เมอป ค.ศ. 2006 ได ส.ส. 6 ทนง สงผลท าใหไมอาจใชกฎหมายวาดวยสมาคมสงยบพรรค NPD ได หากแตจะตองเสนอค ารองไปยงศาลรฐธรรมนญตามกระบวนการยบพรรคกรณปกตเทานน

105PartG. §2 (2) และ §(3); ตวอยางเชนพรรค FAP [BVerfGE 91. 276] นอกจากน ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธยงเคยวนจฉยวา การทองคกรนตบญญตของมลรฐตดสนวา สมาคมการเมองแหงหนงมลกษณะเปนผสบทอดของพรรคคอมมวนสตทศาลเคยประกาศวาไมชอบดวยรฐธรรมนญไปแลว โดยทไมไดเสนอค ารองตอศาลรฐธรรมนญอกครงหนงนน ไมขดรฐธรรมนญ โปรดด BVerfGE 16. 4 อางถงใน David P. Currie. แหลงเดม. หนา 220.

DPU

73

กฎหมายวาดวยสมาคมมาใชบงคบกบการยบพรรคการเมองหรอองคกรดงกลาวโดยอนโลม กรณเชนนเปนอ านาจหนาทของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยแหงสหพนธหรอมลรฐ แลวแตกรณ106 ตวอยางเชน พรรคชาตนยมหวรนแรง (National Offensive – Nationale Offensive) หรอพรรค NO ซงเปนหนงในพรรคนาซใหม (neo-Nazi) ตงขนเมอเดอนกรกฎาคม ค.ศ.1990 มนโยบายตอตานผอพยพ เนรเทศคนตางดาว และสนบสนนแนวคดเผาพนธอารยนอนบรสทธ (Pure Aryan Blood) ซงรงเกยจคนตางเผาพนธ (Xenophobia) และการฆาลางเผาพนธ (Genocide) มหวหนาพรรคและกรรมการพรรคหลายคนเปนผทก าลงถกด าเนนคดอาญาในขอหาการด าเนนการตอไปซงพรรคการเมองทถกศาลรฐธรรมนญประกาศวาไมชอบดวยรฐธรรมนญ แมพรรคไดสงสมาชกลงสมครรบเลอกตงในการเลอกตงมลรฐ Baden-Württemberg ในชวงกลางป ค.ศ.1992 แตกไมได ส.ส. เพราะไดคะแนนเสยงเพยงรอยกวาเสยง เชนน ถอวามลกษณะตาม (ก) ดงน น รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยแหงสหพนธจงสามารถใชอ านาจตามกฎหมายสมาคมสงยบพรรค NO ได107 3. สมาชกภาพของ ส.ส. และสมาชกสภาทกระดบทสงกดพรรคการเมองอาจสนสดลง ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธไดวางบรรทดฐานไวในคดยบพรรค SRP108เมอป ค.ศ. 1952 วา เมอศาลประกาศความไมชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคการเมองใดแลว พรรคการเมองนนยอมสญสนอ านาจรฐในกลไกรฐสภาทพรรคไดรบมาจากประชาชน (Parliamentary Mandate) กลาวคอ สมาชกสภาผแทนทสงกดพรรคการเมองนนทงในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธและในสภาของมลรฐตองสนสมาชกภาพ ส.ส. ตามไปดวย โดยศาลอธบายวา “ล าพงเพยงแคการยบพรรค แตอดมการณของพรรคยงสามารถเขาไปมสวนรวมในกระบวนการสรางเจตจ านงทางการเมองของประชาชนได ยอมมใชการบงคบตามค าวนจฉยของศาลอยางแทจรง ดงนน จงจ าเปนตองขจด

106PartG. §33 (3); VereinsG. §2 และ §8 (2) และ Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 240. 107GERMANS BAN THIRD NEO-NAZI GROUP.” The Province (Vancouver. B.C.). (Wednesday. Dec.

23. 1992) สบคนเมอวนท 11 เมษายน 2553 จาก http://www.upi.com. 108Paul Franz. แหลงเดม. หนา 58; นอกจากน ในคดพรรค KPD ศาลกตดสนตามแนวทางเดยวกน สงผลให

สมาชกพรรค KPD สนสมาชกภาพ ส.ส. ทงในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธและของมลรฐ โปรดด Donald P. Kommers. “The Constitutional Jurispudence of Federal Republic of Germany.Durhum. Duke University Press. 2nd .1997. หนา 223.

DPU

74

อดมการณดงกลาว ออกจากกระบวนการสรางเจตจ านงทางการเมอง”109 “มเชนนน ส.ส.ของพรรคทถกยบไปจะอยในสถานะทสามารถท างานตอไป เพอท าใหเปาหมายอนชวรายของพรรคกลบกลายเปนความจรงขนมาได” 110นคอเหตผลในเชงสทธปองกนตนเองของระบอบประชาธปไตย (Right to Democratic Self-defence)111 สวนขอโตแยงเกยวกบหลกความเปนผแทนของปวงชน (The Principle of Representation – Repräsentationsprinzip) ทวา ส.ส. ไดรบเลอกตงมาจากประชาชนโดยตรง ยอมเปนผแทนของประชาชนทงปวง และไมตกอยภายใตอาณตของผใด112และเมอ ส.ส. ไดรบเลอกตงแลว กยอมเปนอสระจากพรรคการเมองทผนนสงกด113กลบมไดรบการยอมรบจากศาล ดวยเหตผลวา หลกการดงกลาวไมรวมถงผแทนทมาจากพรรคการเมองทมชอบดวยรฐธรรมนญ เพราะพรรคการเมองดงกลาวไมมสทธทจะสงตวแทนเขาสการเลอกตงอยแลวมาตงแตตน แมวาประชาชนจะเลอกตงบคคลนน ๆ ใหเปน ส.ส. กตาม แตการให ส.ส. ดงกลาวพนสมาชกภาพกหาไดละเมดสทธเลอกตงของประชาชนทเลอกบคคลผนนแตประการใดไม เพราะแมแตประชาชนเองกมอาจใชสทธเสรภาพซงรวมทงสทธเลอกตงในทางทเปนปฏปกษตอหลกการพนฐานของการปกครองระบอบเสรประชาธปไตยได114ยงไปกวานน ถงแมจะไมมบทบญญตแหงกฎหมายทงระดบสหพนธและระดบมลรฐก าหนดเหตแหงการสนสมาชกภาพดวยเหตขอนไวเปนการเฉพาะกตาม แตการสนสมาชกภาพ ส.ส. เพราะเหตทพรรคการเมองทผนนสงกดถกประกาศวาไมชอบดวยรฐธรรมนญกอนมานไดโดยตรงจากความในมาตรา 21 (2) ของรฐธรรมนญทใหอ านาจศาลรฐธรรมนญประกาศความไมชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคการเมองตางๆ ได115

109BVerfGE 2.1 (73) อางถงใน Paul Franz. อางแลว เชงอรรถท 33. หนา 58; อนง ในขณะทศาลมค าวนจฉย

นน พรรค SRP ม ส.ส. ในสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธ 2 คนไดรบเลอกตงในเขตเลอกตงเมอง Bonn และ ส.ส. ในสภาของมลรฐหลายแหงอกหลายสบคน

110BVerfGE 2.1 (79) อางถงใน David P. Currie. แหลงเดม. หนา 216. 111Samuel Issacharoff. “Fragile Democracies” Havard Law Review. Vol. 120.No.6. April 2007. p.1450. 112GG. §38 (1); BVerfGE 2.1 (75); และ Helmut Steinberger. “Political Representative in Germany” อางถง

ใน Paul Kirchhof and Donald P.Kommers. Germany and Its Basic Law. Badan-Badan.Nomos Verlagsgesellschaft.1993 Ibis. P.122 – 130.

113แมวา ส.ส. ไดรบเลอกตงจากประชาชนโดยการเสนอชอของพรรคการเมอง แต ส.ส. ทลาออกหรอถกขบออกจากพรรค ทง ส.ส. แบบแบงเขตและแบบสดสวน กหาไดสนสดสมาชกภาพ ส.ส. เพราะเหตดงกลาวไม โปรดด BWG. §46; และ Helmut Steinberger. แหลงเดม. หนา 129. 155 – 156.

114GG. §18. 115BVerfGE 2.1 (77) อางถงใน Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 239 – 240.

DPU

75

ดวยเหตน ส.ส. ทไดรบเลอกตงโดยการเสนอชอลงสมครในนามของพรรค SRP จงตองพนจากต าแหนง และแมตอมาไดลาออกจากพรรค SRP แลว แตเมอสถานะความเปนผแทนไดมาในนามของพรรค SRP สมาชกภาพ ส.ส. กไมอาจมอยตอไปได และยงไปกวานน ส าหรบ ส.ส. ผท ณ วนเลอกตงไมไดสงกดพรรค SRP แตภายหลงไดเขาเปนสมาชกพรรค หากยงคงด ารงสถานะสมาชกพรรคดงกลาวอยจนถงขณะเวลาทมการเสนอค ารองขอใหศาลรฐธรรมนญประกาศความไมชอบดวยรฐธรรมนญและสงยบพรรค ส.ส. ผนนกยอมตองพนจากต าแหนงดวย116อยางไรกด ผลทตามมาจากการยบพรรคในขอนมลกษณะเปนการทวไปไมเฉพาะเจาะจงกรณหรอตวบคคล ดงนน การปรบใชหลกเกณฑตาง ๆ ทศาลก าหนดไวนใหมผลเปนการเฉพาะรายกบ ส.ส. ผหนงผใดทเกยวพนกบพรรค SRP จงเปนเรองทองคกรผมอ านาจหนาทตามกฎหมายเฉพาะตองไปพเคราะหขอเทจจรงเฉพาะรายอยางรอบคอบ โดยเฉพาะอยางยง ในรายทมการลาออกกอนศาลจะมค าพพากษา จะตองพเคราะหลกษณะความเกยวพนของบคคลนนกบพรรค SRP โดยละเอยด เพอประเมนวา การแสดงเจตนาลาออกดงกลาวเปนเพยงพฤตกรรมอ าพรางหรอไม117 ปจจบน กฎหมายเลอกตงสหพนธและกฎหมายเลอกตงยโรป จงก าหนดใหการประกาศความไมชอบดวยรฐธรรมนญและสงยบพรรคการเมองโดยศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธเปนหนงในสาเหตทท าใหสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธ ทงทมาจากการเลอกตงแบบแบงเขตและทมาจากแบบสดสวน118 และสมาชกรฐสภายโรปทมาจากเขตเลอกตงในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน119ซงสงกดพรรคการเมองดงกลาว สนสดลง หากสมาชกสภาผนนยงคงเปนสมาชกพรรคการเมองทศาลรฐธรรมนญประกาศวามชอบดวยรฐธรรมนญตลอดชวงเวลาทมการเสนอค ารองไปยงศาลจนถงเวลาทศาลอานค าวนจฉยดงกลาว120ทงน ใหเปนอ านาจหนาทของ

116BVerfGE 2.1 (71 - 72) อางถงใน Walter F. Murphy and Joseph Tanenhaus. แหลงเดม. หนา 607. 117BVerfGE 2.1 (78 - 79); อยางไรกด คดยบพรรค KPD ใน 5 ปตอมา ศาลรฐธรรมนญวนจฉยวา

ไมจ าเปนตองด าเนนการตามกระบวนการดงกลาวอก เนองจากพรรค KPD ม ส.ส. ในสภาของมลรฐ Bremen และ Lower Saxony ซงเปนมลรฐทมบทกฎหมายก าหนดใหสมาชกภาพของ ส.ส. ทสงกดพรรคทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวามชอบดวยรฐธรรมนญสนสดลงเปนการเฉพาะแลว โปรดด BVerfGE 5. 85 (392).

118BWG. §46 (1) 5; and AbgG. §1 [Article 1 of the Members of the Bundestag Act – Abgeordnetengesetz] 119EuAbgG. §1 [Section 1 of the Members of the European Parliament Act – Europaabgeordnetengesetz]

และ EuWG. §22 (2) No. 5; อนง ในกรณทสมาคมการเมอง (ซงไมใชพรรคการเมองตามบทนยามของกฎหมายพรรคการเมอง) ทสมาชกรฐสภายโรปสงกดถกสงยบไปตามกฎหมายวาดวยสมาคม สมาชกภาพของผนนจะสนสดลงดวย หากยงคงเปนสมาชกสมาคมการเมองดงกลาวอย ณ ขณะเวลาทรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยสหพนธสง ยบพรรค โปรดด EuWG. §22 (2) No. 6 และ §22 (4) (5).

120BWG. §46 (4); EuWG. §22 (4).

DPU

76

คณะมนตรอาวโสประจ าสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธ (The Council of Elders of the Bundestag – Der Ältestenrat aus dem Bundestag) วนจฉยวา สมาชกภาพของ ส.ส. ผหนงผใดจะสนสดลงดวยเหตดงกลาวหรอไมเปนรายกรณๆ ไป121 เมอคณะมนตรอาวโสตดสนใหสมาชกผใดพนสมาชกภาพ ส.ส. แลว ค าตดสนดงกลาวยอมมผลในทนท122 โดยทสมาชกผนนมเวลา 2 สปดาหนบแตวนทไดรบแจงค าตดสนทจะรองคดคานตอสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธตามกระบวนการตรวจสอบการเลอกตง123และยงอาจอทธรณค าตดสนของสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธตอไปยงศาลรฐธรรมนญไดอกชนหนงดวย124 อนง ในสวนของมลรฐนน กฎหมายเลอกตงของมลรฐทง 16 แหงลวนแลวแตบญญตไวในท านองเดยวกนกบกฎหมายเลอกต งของสหพนธดงกลาวมาขางตน ท งในแงเนอหาและกระบวนการ เชนเดยวกบสภาทองถนในมลรฐตาง ๆ ทง ๆ ทศาลรฐธรรมนญเคยวนจฉยวา สมาชกพรรค SRP ทเปนสมาชกองคกรปกครองสวนทองถนไมพนจากต าแหนงโดยผลแหงค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ125แตฝายนตบญญตของแตละมลรฐทง 16 มลรฐ ตางกเหนพองวา สมควรจะใหสมาชกพรรคการเมองทมชอบดวยรฐธรรมนญพนจากการด ารงต าแหนงในองคกรปกครองสวนทองถนไปดวยเชนกน126 4. บญชรายชอและสถานะผสมครเลอกตงของพรรคการเมองยอมสนสดลง เมอพรรคการเมองใดถกยบไปโดยค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญแลว จะไมมการเลอนบคคลในล าดบถดไปในบญชรายชอผสมครของพรรคการเมองนนขนมาเปน ส.ส. ทงระดบ

121BWG. §47 (1) No. 2. (3); EuWG. §23 (1) No. 2. (3); อนง ในการเลอกตงสมยท 16 (ปจจบน) คณะมนตร

อาวโสประจ าสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธมสมาชกจ านวน 30 คน ประกอบดวย ประธานสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธ รองประธานสภาทง 6 ทาน และกรรมการอนอก 23 ทานซงแตงตงจากกลม ส.ส. ในสภา (parliamentary groups)

122แตในกรณของสมาชกรฐสภายโรป ค าตดสนของคณะมนตรอาวโสจะมผลทนททผนนไดรบแจง; EuWG. §23 (3).

123BWG. §47 (3); และ WPrüfG. §§ 1 – 2 [Law on the Scrutiny of Elections – Wahlprüfungsgesetz] 124GG. §41; WPrüfG. §16 (3) และ §17 [Section 16 (3) and Section 17 of the Law on the Scrutiny of

Elections – Wahlprüfungsgesetz] และ BVerfGG. §13 (3) และ §48. 125BVerfGE 2.1 (76); ศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธอธบายวา เฉพาะ ส.ส. ของสหพนธและมลรฐเทานนท

สนสมาชกภาพโดยผลแหงค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญ ไมรวมถงสมาชกสภาทองถน เนองจากเจตจ านงคทางการเมองเกดขนเฉพาะองคกรทใชอ านาจรฐ ก าหนดนโยบายการบรหารประเทศ สวนทองถนนนเปนเพยงองคกรทใชอ านาจทางบรหารเทานน.

126Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 240.

DPU

77

สหพนธและมลรฐ สมาชกรฐสภายโรป และสมาชกสภาทองถน127เพราะบญชรายชอดงกลาวยอมสนสภาพลงตามไปดวยโดยปรยาย และโดยตรรกะเดยวกน ผเขยนเหนวา หากการยบพรรคเกดขนในชวงกอนการเลอกตงบญชรายชอผสมครของพรรคการเมองและสถานะผสมครแบบแบงเขตเลอกตงทเสนอชอโดยพรรคการเมองนน กยอมสนสภาพดวย 5. การยบพรรคมไดมผลเปนการลดรอนสทธเสรภาพทางการเมองของกรรมการและสมาชกพรรคการเมอง ในคดยบพรรค SRP ศาลรฐธรรมนญวางหลกไววา ค าวนจฉยของศาลยอมมผลกระทบกระเทอนอ านาจทผแทนไดรบมาจากประชาชน (Parliamentary Mandate) หรอสถานะของ ส.ส. ซงสงกดพรรคการเมองทถกยบไปเทานน128 สวนจะมผลทางกฎหมายอนเกดขนแกบรรดากรรมการบรหารและสมาชกพรรคการเมองดงกลาวหรอไม ยอมเปนหนาทของฝายนตบญญตทจะไปก าหนด อกทงยงอธบายเปรยบเทยบการเพกถอนสทธขนพนฐาน (Forfeiture of Basic Rights) ของบคคลทใชสทธเสรภาพของตนเพอลมลางหลกการพนฐานของระบอบเสรประชาธปไตยตามมาตรา 18 ของรฐธรรมนญและมาตรา 39 ของกฎหมายศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนดวยวา กรณดงกลาวจะสงผลใหผถกเพกถอนสทธขนพนฐานสญเสยสทธเลอกตงและสทธทจะลงสมครรบเลอกตงตามไปดวย แตส าหรบการสนสมาชกภาพ ส.ส. โดยผลแหงค าวนจฉยของศาลทสงยบพรรคการเมองนน หาไดมผลเปนการตดสทธมใหบคคลดงกลาวลงสมครรบเลอกตงไดอกแตอยางใดไม ดงนน จงตองถอวา การยบพรรคมไดมผลเปนการตดสทธเสรภาพทางการเมองของกรรมการและสมาชกพรรคการเมองนน อยางไรกด เมอพจารณาบทบญญตกฎหมายเลอกตงสหพนธสาธารณรฐเยอรมนกลบพบขอยกเวนหลกการขางตน กลาวคอ บคคลผทเคยเปน ส.ส. ในนามของพรรคหรอเปนผทมชออยในบญชรายชอผสมคร ส.ส. ของพรรคการเมองทถกยบและตองพนจากต าแหนงดงกลาวไปตามค าตดสนของคณะมนตรอาวโสประจ าสภาผแทนราษฎรแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ยอมไมมสทธลงสมครเฉพาะในการเลอกตงซอม ส.ส. แบบแบงเขตทวางลง อนเปนผลสบเนองจากการยบพรรคการเมองดงกลาว นอกจากนน ยงมกรณทกรรมการหรอสมาชกพรรคการเมองดงกลาวอาจถกด าเนนคดเพกถอนสทธขนพนฐานซงรวมถงสทธทางการเมองได โดยตองฟองเปนคดใหมตอศาลรฐธรรมนญ ซงอาจกระท ากอนหรอหลงจากทศาลสงยบพรรคการเมองนนแลวกได ในกรณเชนน ศาลรฐธรรมนญจะพเคราะหเฉพาะลกษณะพฤตการณและความรายแรงของการกระท าขอ ง

127BWG. §46 (4); EuWG. §22 (4); และ BVerfGE 2.1 (78) อางถงใน Jörn Ipsen. แหลงเดม. หนา 240 – 241.

128BVerfGE 2.1 (78 – 79); Walter F. Murphy and Joseph Tanenhaus. แหลงเดม. หนา 607.

DPU

78

กรรมการและสมาชกพรรคผถกฟองคดเปนการเฉพาะราย อาท การฟองเพกถอนสทธขนพนฐานของรองประธานพรรคนาซ SRP ในระหวางทศาลก าลงพจารณาคดยบพรรค ซงหลายปตอมา ศาลกไดตดสนยกฟอง เพราะพฤตการณไมเพยงพอทจะพสจนไดวา บคคลดงกลาวยงคงใชสทธขนพนฐานในลกษณะทเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญตอไปอก หลงจากทศาลสงยบพรรคดงกลาวแลว129 6. การหามมใหด าเนนกจกรรมใด ๆ อนเกยวกบพรรคการเมองทถกยบไป เมอศาลรฐธรรมนญประกาศความไมชอบดวยรฐธรรมนญของพรรคการเมองใดแลว นบตงแตขณะเวลานนเปนตนไป บคคลใด ๆ ทยงคงของเกยวกบการด าเนนการของพรรคการเมองนนตอไป130 ไมวาจะในฐานะหวหนาสาย ผสนบสนน หรอสมาชกพรรคยอมมความผดตามกฎหมาย เวนแตไดใหความรวมมอกบทางการในการยบย งการด ารงอยตอไปของพรรคการเมองดงกลาว131เชนทเคยมการด าเนนคดแกผตองสงสยวาเปนสมาชกหรอเกยวของกบกจกรรมของพรรคคอมมวนสตนบหมนคนหลงจากศาลรฐธรรมนญสงยบพรรค KPD ในป ค.ศ.1956132ยงไปกวานน กฎหมายยงหามบคคลใด ๆ มใหโฆษณาชวนเชอ (Propaganda) เกยวกบพรรคการเมองทถกยบไป133โดยกฎหมายมงเปาไปทพรรคนาซโดยเฉพาะ หามมใหผลต น าเขา สงออก เกบรกษา หรอแจกจายเครองหมายของพรรคการเมองนนๆ ใหแกผอน และสงอนทสอความในท านองเดยวกน

129BVerfGE 11. 282 อางถงใน David P. Currie. เรองเดม. น. 214; คดนรฐบาลแหงสหพนธฟองคดขอให

ศาลรฐธรรมนญเพกถอนสทธขนพนฐานของรองประธานพรรค SRP ในเดอนเมษายน ค.ศ. 1952 กอนทศาลจะตดสนวาพรรค SRP มชอบดวยรฐธรรมนญใน 6 เดอนตอมา แตกวาทศาลจะตดสนยกฟองกลวงไปถงเดอนกรกฎาคม ค.ศ.1960 โปรดด Jochen A. Frowein. “How to Save Democracy From Itself.” ใน Yoram Dinstein et al. (editors). Israel Yearbook on Human Rights: 1996 Volume 26. (Massachusetts: Kluwer Law International. 1997). หนา 201 – 202.

130BVerfGE 12. 296 อางถงใน Paul Franz. แหลงเดม. หนา 65 – 66. 131StGB. §84. [Section 84 of the Criminal Code – Strafgesetzbuch] สวนมาตรา 85 หามในท านองเดยวกบ

มาตรา 84 ส าหรบกรณพรรคการเมองและสมาคมทถกยบโดยค าสงของรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เชน พรรค FAP; Judith Wise. แหลงเดม. หนา 325 – 326

132Dan Gordon . แหลงเดม . หนา 375. 133ในชวงทศวรรษท 1950 – 1990 มการยดเอกสารเผยแพรลทธคอมมวนสตทผลตในเยอรมนตะวนตก

น าเขามาจากเยอรมนตะวนออกและประเทศคอมมวนสตอน ๆ หลายลานชนเลยทเดยว โปรดด Donald P. Kommers.แหลงเดม. หนา 224.

DPU

79

เวนแตเปนการใหความรแกพลเมองเพอหลกเลยงเปาหมายอนมชอบดวยรฐธรรมนญ หรอเพอการอยางอนในท านองเดยวกน134 3.3.1.2 ประเทศสเปน 1) ผลของการยบพรรคการเมอง เมอศาลมค าสงยบพรรคการเมองใดแลว ค าสงดงกลาวยอมมผลใชยนพรรคการเมองสทธผบรหารและสมาชกของพรรคการเมองนน นบแตเวลาทพรรคการเมองไดรบแจงค าสงเปนตนไป และกอใหเกดผลทางกฎหมาย ดงน 1. การสนสดสถานะนตบคคล “พรรคการเมอง” 135 ค าพพากษาทศาลสงยบพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงนนประกอบดวย การประกาศวาพรรคการเมองดงกลาวเปนพรรคการเมองทไมชอบดวยกฎหมาย การประกาศใหสถานะนตบคคลของพรรคการเมองดงกลาวสนสดลง แตทงน ไมกระทบกระเทอนการด าเนนคดอาญาความผดฐานฉอโกงหรอฐานการใชสถานะน ต บคคลไปในทางมชอบแตอย างใด 136 ค าส งใหกระทรวงมหาดไทยเพกถอนชอพรรคการเมองดงกลาวออกจากทะเบยนพรรคการเมอง ค าสงใหยบพรรคการเมองดงกลาวยตการด าเนนกจกรรมตางๆ ทงปวงในทนททไดรบแจงค าสงยบพรรค หากมการฝาฝน เปนตน 2. การหามมใหพรรคการเมองอนแทนทพรรคถกยบไป137 ค าพพากษายบพรรคการเมองยอมมผลเปนการหามมใหมการจดทะเบยนจดตงพรรคการเมองโดยใชชอทเหมอน คลายคลง หรอพอง ไมวาดวยตวอกษรหรอดวยการออกเสยง (Phonetic) กบพรรคทถกยบไปแลว138 และหามมใหบคคลใดๆ ตงพรรคการเมองใหมหรอใชพรรคการเมองทจดทะเบยนจดตงไวแลว เปนตวแทนสบทอดกจการของพรรคการเมองทศาลสงยบไปนน139 เพอใหการยบพรรคการเมองเกดสภาพบงคบทแทจรง มเชนนนแลว จะมการใชสถานะ “นตบคคล” ของพรรค

134StGB. §§ 86 – 86a; โปรดด Andreas Stegbauer. “The Ban of Right-Wing Extremist Symbols According

to Section 86a of the German Criminal Code.” German Law Journal. Vol. 8 No. 2 (2007) p. 173 – 184; และ Dieter Grimm. “The Holocaust Denial Decision of the Federal Constitutional Court of Germany.” ใน Ivan Hare และ James Weinstein (eds.). Extreme Speech and Democracy. (New York: Oxford University Press. 2009). หนา 557 – 561.

135ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 145. 136L.O.P..art. 12.1.b. 137ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 146. 138L.O.P..art. 3.1;Leslie Turano. แหลงเดม. หนา 732-733. 139L.O.P..art. 12.1.

DPU

80

การเมองอนไปในทางมชอบเพอการสบทอดอดมการณ เปาหมาย และกจกรรมของพรรคการเมองทถกยบไป ในกรณเชนน เมอมค ารอง ศาลยอมมค าวนจฉยใหพรรคการเมองเปนพรรคทมชอบดวยกฎหมายและสงยบพรรคได โดยศาลจะพเคราะหเปรยบเทยบความเหมอนหรอความคลายคลงทเปนนยส าคญของพรรคการเมองทงสองพรรคในมตโครงสรางองคกร ต าแหนง หนาทของบคคลทเปนผน า สมาชก ตวแทน หรอผจดการพรรค เปนตน ตามหลกการไมค านงถงสภาพนตบคคล Piercing the Corporate Veil โดยไมจ าเปนตองมการพสจนพฤตการณใหเขากบเหตยบพรรคการเมองอกแตอยางใด 3. สถานะของผสมคร ส.ส. และ ส.ว. ของพรรคการเมองนนสนสดลง140 เมอศาลมค าพพากษาสงยบพรรคการเมองและมการด าเนนการเพกถอนทะเบยนพรรคการเมองแลว ยอมสงผลใหบญชรายชอผสมครรบเลอกตง ส.ส. ของพรรค และการลงสมคร ส.ว. ในนามพรรคการเมองนนสนผลลงโดยปรยาย จงอาจมกลมประชาชนเสนอรายชอผสมครทเคยเปนผสมครของพรรคการเมองทถกยบไปแลวอกกได ดงนน กฎหมายจงใหอ านาจแก คณะกรรมการการเลอกตง (Juntas Electorales) ทจะไมประกาศรบรองรายชอผสมครรายหนงรายใดหรอบญชรายชอผสมครดงกลาวทงหมดได141 กลาวโดยสรป ผบรหาร กรรมการ และสมาชกของพรรคการเมองทถกยบไปยงคงมสทธเลอกตงและสทธทจะลงสมครรบเลอกตง สามารถไปลงสมครในนามพรรคการเมองอนไดหรอจะสมครแบบกลมทมใชพรรคการเมองกได เพยงแตวาพรรคการเมองใหมกด กลมผสมครทรวมตวกนกด ตองไมมลกษณะเปนการสบทอดพรรคการเมองทถกยบไป มเชนนน อาจถกวนจฉยใหขาดคณสมบตในการสมครเลอกตงในคราวนน 3.3.1.3 ประเทศตรก 1) ผลของการยบเลกพรรคการเมอง ในการยบพรรคการเมองของประเทศตรก แมจะเกดจากสาเหตของการน าเอาเรองศาสนามาปะปนกบเรองการเมอง (Secular State) และสภาใหการรบรองกตาม กยงสงผลให บคคลในพรรคการเมองไดแกหวหนาพรรคและสมาชกรฐสภาของพรรค โดยถกเพกถอนสทธทางการเมอง 5 ป ดงนน จากแนวทางการยบพรรคการเมอง และสาเหต ตลอดจนขอจ ากด อาจสรปไดวา แมประเทศตรกจะเคยปกครองในระบอบเผดจการ โดยอ านาจอยทบคคลเพยงผเดยวกตาม แตเมอมการเปลยนแปลงการปกครองในระบอบประชาธปไตยแลว การจดตงพรรคการเมอง จงมความส าคญอยาง

140ณรงคเดช สรโฆษต. แหลงเดม. หนา 147-148. 141L.O.R.E.G.. art. 47;

DPU

81

ยงตอการปกครองในระบอบน หากมการฝาฝนเงอนไขทรฐธรรมนญก าหนดแลว พรรคการเมองเหลานนกตองถกยบพรรคลง ไมวาจะเปนเรองของการลมลางการปกครอง แตทมการเพมเตม กลาวคอ แมวาจะเรองของการฝาฝนตอเรองของศาสนากยงน ามาเปนเหตของการยบพรรคการเมองได อนสบเนองจากวตถประสงคในรฐธรรมนญ นอกจากน ประเทศตรก แมจะบญญตใหมการยบพรรคการเมอง แตการลงโทษ กลบมเพยงการตดสทธทางการเมอง ซงเปนเพยงการจ ากดเสรภาพของสมาชกของพรรคการเมองเทานน ทงน เมอน ามาเปรยบเทยบกบสาเหตและผลของการยบพรรคการเมองในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยแลว สาเหตทตองมการบญญตรฐธรรมนญในประเทศไทยไมมปญหาเรองของศาสนา มเพยงปญหาของการอาศยพรรคการเมอง เขามาด าเนนการเปลยนแปลงการปกครอง ตลอดจนการซอขายนกการเมอง เพอใหมการชนะการเลอกตง เพอทจะไดเขาไปเปนฝายรฐบาล ซงมไดแตกตางกบปญหาทประเทศตรกตองเผชญอย แตกฎหมายของไทย กลบมการจ ากดสทธ และเสรภาพมากกวา โดยเฉพาะการตดสทธเลอกตง ซงสทธดงกลาว ถอวาเปนสทธทมความส าคญมากในการปกครองระบอบประชาธปไตย จากการศกษาการยบพรรคในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน และประเทศตรก จงเหนไดวา ประเทศดงกลาวลวนเคยมประวตศาสตรทางการเมองทยาวนาน แมจะเคยมการปกครองทแตกตางกน ตลอดจนสาเหตในการยบพรรคและการลงโทษพรรคการเมอง และสมาชกทแตกตางกน ในกรณทมการจดตงพรรคการเมองขน เพอแอบแฝงวตถประสงคทแทจรง ในการลมลางหรอฝาฝนรฐธรรมนญ หรอเพอเปลยนแปลงการปกครองในรปแบบของการแฝง หรอการด าเนนกจกรรมอนเปนการท าลายการปกครองภายใตรฐธรรมนญก าหนด ดงนน เพอใหเปาหมายในการปกปองรฐธรรมนญสมฤทธผล ดวยการยบพรรคการเมอง จงจ าเปนตองใชวธการตดอ านาจในทางการเมองหรอลดบทบาททางการเมองของพรรคการเมอง หวหนาพรรค หรอกรรมการบรหารพรรค การยบพรรคจงเปนหนงในกระบวนควบคมการใชอ านาจเหลานน แตผลของการยบพรรคทแทจรง กลบมไดจ ากดอ านาจของพรรคการเมองเทานน แตผลทจะเกดขนกบบรรดาสมาชกของพรรค เชน การสนสภาพความเปนสมาชก กรรมการบรหารพรรค หวหนาพรรค รวมถงอ านาจในการใชสทธเสรภาพเลอกตง และยงเปนการตดศนยรวมการแสดงเจตจ านงของประชนชนทมความนยมในพรรคการเมองเหลานนดวย ซงผเขยนไดท าการศกษาถงความแตกตางกบการยบพรรคของประเทศไทยเพยงใด จะไดกลาวตอไป 3.3.2 ผลของการยบพรรคการเมองในประเทศไทย การยบพรรคการเมอง มไดตดสทธของพรรคการเมองเทานน แตยงมผลไปถงบคคลในการเมองนน ๆ ดวย จงอาจจ าแนกผลของการยบพรรคการเมอง ได 3 กรณ คอ

DPU

82

3.3.2.1 ผลตอพรรคการเมอง เมอพจารณาผลทเกดจากการละเมดขอหามของพรรคการเมองหรอเหตแหงการยบเลกพรรคการเมอง อาจพบวามหลายประการ142 ซงการยบเลกพรรคการเมองนบวาเปนโทษทรนแรงทสดส าหรบการด ารงอยของสถาบนทางการเมองเมอเปรยบเทยบกบบทลงโทษอนๆ ซงอาจแตกตางกนไปในแตละประเทศ สวนของผลทางกฎหมายและบทลงโทษเพมเตม อนเปนผลสบเนองมาจากการทพรรคการเมองถกยบน น ในแตละประเทศอาจมความแตกตางกน กลาวคอ ในบางประเทศ เมอพรรคการเมองกระท าการอนเปนการฝาฝนขอหาม หรอมลเหตแหงการยบเลกพรรคการเมองชดแจงในกรณทมการกอตงพรรคนาซขนใหม สวนลกษณะทสอง คอ การไมอนญาตใหจดทะเบยน จดตงพรรคการเมอง ในบางประเทศเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองมไดเกดขนโดยอตโนมต แตไดก าหนดเงอนไขใหตองมการขออนญาตจดทะเบยนจดตงพรรคการเมองจากนายทะเบยนพรรคการเมองเสยกอน โดยผทจะด าเนนการขอจดตงพรรคการเมองจะตองปฏบตตามเงอนไข ทกฎหมายก าหนดไวซงบทลงโทษในกรณทมการฝาฝนขอหามในทางรปแบบนคอการไมอนญาตใหจดทะเบยนนนเอง ดงเชนในประเทศไทยทหากมการฝาฝนขอหามมใหพรรคการเมองใชชอ พรรคทกอใหเกดความแตกแยกในเรองเชอชาต ศาสนาระหวางชนในชาต เปนภยตอความมนคงของรฐ ท งภายในและภายนอกราชอาณาจกร และขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนกอาจถกลงโทษโดยการทนายทะเบยนไมอนญาตใหจดทะเบยนพรรคการเมองได เปนตน และลกษณะ

142ในสวนของบทลงโทษกรณทพรรคการเมองละเมดขอหามพรรคการเมองนน มอย 3 ลกษณะ โดย

ลกษณะแรก คอ ไมก าหนดบทลงโทษ เชนในประเทศเบลเยยมและกรซ ซงแมรฐธรรมนญจะบญญตใหพรรคการเมองตองมอดมการณนโยบายและด าเนนกจกรรม ทสอดคลองกบหลกประชาธปไตย แตกลบไมปรากฏเหตการณยบพรรคการเมองเกดขนในกรณท พรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงไดละเมดกฎเกณฑดงกลาว ในขณะทประเทศออสเตรย แมไมมบทบญญตในการหามพรรคการเมองกระท าการหรอการยบพรรคการเมอง แตไดหามอยางชดแจงในกรณทมการกอตงพรรคนาซใหม สวนลกษณะทสอง คอ การไมอนญาตใหจดทะเบยนจดตงพรรคการเมอง ในบางประเทศเสรภาพในการจดตงพรรคการเมองมไดเกดขนโดยอตโนมต แตไดก าหนดเงอนไขใหตองมการขออนญาตจดทะเบยนจดตงพรรคการเมอง จากนายทะเบยนพรรคการเมองเสยกอน โดยผทจะด าเนนการขอจดตงพรรคการเมองจากนายทะเบยนพรรคการเมองจะตองปฏบตตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดไว ซงบทลงโทษในกรณทมการฝาฝนขอหามในทางรปแบบน คอ การไมอนญาตมใหจดทะเบยนนนเอง ดงเชนในประเทศไทยทหากมการฝาฝนขอหามมใหพรรคการเมองใชชอพรรคทกอใหเกดความแตกแยกในเรองเชอชาต ศาสนา ระหวางชนในชาตเปนภยตอความมนคงของรฐ ทงภายในและภายนอกราชอาณาจกร และขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน กอาจถกลงโทษโดยการทนายทะเบยนไมอนญาตให จดทะเบยนพรรคการเมองได เปนตน และลกษณะประการสดทายของการฝาฝนขอหามพรรคการเมอง คอการยบพรรคการเมอง อางถงใน ปยบตร แสงกนกกล. เลมเดม.

DPU

83

ประการสดทายของการฝาฝนขอหามพรรคการเมอง คอ การยบพรรคการเมอง พรรคการเมองดงกลาว อาจตองถกยบเลกไปโดยมไดมผลในทางกฎหมายใดๆ เพมเตม ในขณะทบางประเทศอาจมการก าหนดโทษเพมเตมไวภายหลงจากทมค าสงยบพรรคการเมอง โดยใหถอวา สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรทสงกดพรรคการเมองดงกลาวสนสดลง หรออาจมการหามมใหมการด าเนนการจดตงพรรคตวแทนขนใหม ดงเชนในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน หรออาจมผลถงขนาดทใหบรรดาสมาชกพรรคหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองดงกลาวตองถกเพกถอนสทธทางการเมอง ดงเชน ในประเทศตรกและประเทศไทย หรออาจใหทรพยสนของพรรคการเมองทถกยบตกเปนของรฐ ดงเชนในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เปนตน ทงน เหตทท าใหผลในทางกฎหมายและบทลงโทษเพมเตมในแตละประเทศมความแตกตางกน อาจเนองมาจากประสบการณทางการเมองทแตละประเทศตางไดรบและไดเรยนรจากในอดตทผานมา ดงทไดกลาวมาแลวขางตน จะเหนไดวา แมมลเหตและผลทางกฎหมายในการยบเลกพรรคการเมองในแตละประเทศจะมความแตกตางกน แตโดยสวนใหญแลว มลเหตแหงการยบเลกพรรคการเมองหรอขอหามของพรรคการเมอง จะเปนเรองทเกยวของกบอดมการณและแนวนโยบายของพรรค ซงจะขดตอหลกการพนฐานอนละเมดมได เชน หลกประชาธปไตย หลกนตรฐ การเหยยดผว เชอชาต ศาสนา เปนตน โดยรฐธรรมนญและกฎหมายพรรคการเมองของแตละประเทศ มกจะเลอกใชถอยค าอยางกวางๆ อาทเชน “ขดกบหลกประชาธปไตย” “กระทบตอความมนคงของรฐ” “กระทบตออธปไตยของชาต” หรอ “กระทบตอบรณภาพของดนแดน” โดยอาจมความมงหมาย เพอเปนการเปดโอกาสใหองคกรผมอ านาจในการพจารณาคดไดมโอกาส ใชดลพนจพจารณาขอเทจจรงเปนกรณๆ ไปและมโอกาสในการชงน าหนกพยานหลกฐานไดอยางรอบดานและรอบคอบวามเหตผลอนเพยงพอทจะเปนเหตใหมการยบพรรคการเมองนนหรอไม โดยจะตองค านงถงหลกความไดสดสวนเปนส าคญ 3.3.2.2 ผลตอสมาชกในพรรคการเมอง การเขาเปนสมาชกในพรรคการเมอง นอกจากจะมคณะกรรมการบรหารพรรคแลว ยงมสมาชกทเปนประชาชน ซงมความนยมชมชอบในพรรคการเมองดวย ซงเมอมการยบพรรคการเมองขนแลว ยอมมผลท าใหสมาชกตองหมดสภาพการเปนสมาชกพรรค โดยตามทไดศกษามาในแตละประเทศ การทพรรคการเมองทตนสงกดถกยบนน ยอมสญเสยการลงสมครรบเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ในขณะทบางประเทศ เชน ประเทศสเปนมไดถอวาเปนผลกระทบแกบคคลนนๆ ถาผสมครรบเลอกตงมไดสงกดพรรค แตถาสงกดพรรคแลวพรรคทตนสงกดถกยบ กยอมไมสามารถลงสมครได เชนเดยวกบการยบพรรคทปรากฏในประเทศไทย หากสมาชกนนเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร ในขณะ

DPU

84

ทพรรคทตนสงกดถกยบ ยอมท าใหหมดสภาพความเปนสมาชก แตถาพรรคถกยบไปกอนทตนจะสมครรบเลอกตง ยงสามารถไปสมครเปนสมาชกในพรรคอนได 3.3.2.3 ผลตอกรรมการบรหารพรรค การยบพรรคนน หวหนาพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคในฐานะผบรหารพรรค จงตองรวมรบผดในการยบพรรคนนดวย ซงการยบพรรคนนจะเกดในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน หากเปนการฝาฝนตอเจตนารมณของรฐธรรมนญ กรรมการบรหารพรรคจะถกตดสทธการเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป เชนเดยวกบประเทศไทย ในขณะทการยบพรรคของประเทศตรก ไดก าหนดใหสมาชกพรรคการเมองและผกอตงพรรคการเมอง ซงการกระท าหรอค าพดของบคคลนนเปนสาเหตใหมการยบพรรคการเมองดงกลาวอยางถาวร ตองหามมใหเปนผ กอตง สมาชก กรรมการ หรอผบรหารในพรรคการเมองหนงพรรคการเมองใดเปนระยะเวลา 5 ป ซงจะเหนไดวา รฐธรรมนญจะจ ากดสทธในการเขาไปมสวนรวมในพรรคการเมองเฉพาะบคคลผทเปนสาเหตแหงการยบพรรคการเมองเทานน หาไดจ ากดตดสทธกรรมการบรหารพรรคเปนการทวไปแตอยางใดไม อกทงยงไดจ ากดเฉพาะเสรภาพในการเขารวมพรรคการเมอง หาไดขยายไปถงการเพกถอนสทธเลอกตงดงเชนกรณของไทย

DPU

บทท 4 วเคราะหสาเหตการยบพรรคการเมองในประเทศไทย

ประเทศทปกครองดวยระบอบประชาธปไตย จะใหความส าคญตอการจดต ง พรรคการเมอง เพราะพรรคการเมองเปนกลไกส าคญในการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน รวมทงการเปนตวแทนของปวงชนในการใชอ านาจอธปไตย แตการทพรรคการเมองไดด าเนนกจกรรมทางการเมองโดยมงทจะมผลกระทบตอการเปลยนแปลงปกครองของประเทศ หรอเพอใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ยอมจะท าใหเกดความเสยหายตอความมนคงและความสงบสขของประเทศ และสงผลเสยหายตอประชาชนโดยสวนรวม ดงนน จงควรมมาตรการควบคมพรรคการเมองใหการด าเนนงานของพรรคการเมองไมเปนไปในทางทขดตอการปกครองในระบอบประชาธปไตย แตอยางไรกด ในปจจบนกระบวนการควบคมดงกลาวในประเทศไทยยงไมมความเหมาะสม จงน ามาสการศกษากฎหมายทเกยวกบพรรคการเมอง ดงน 4.1 สาเหตและขอจ ากดของการยบพรรคการเมอง การยบพรรคการเมองเปนมาตรการทก าหนดเปนหลกการไวในรฐธรรมนญ ซงสาเหตของการยบพรรคการเมองในแตละประเทศจะไมมความแตกตางกนมากนก เพราะถกยดโยงอยกบพฤตกรรมทไมถกตองเกยวกบการเมองการปกครอง ซงแบงเปนสาเหตและขอจ ากด ดงน 4.1.1 สาเหตของการยบพรรคการเมอง การยบเลกพรรคการเมองในประเทศไทย อาจแบงออกไดเปน 2 ประเภท กลาวคอ สาเหตในทางรปแบบและในทางเนอหา ตามทก าหนดไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ซงมรายละเอยด ดงน 4.1.1.1 สาเหตทางรปแบบ 1. พรรคการเมองมไดจดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองใหถกตอง และแจงตอนายทะเบยนทราบภายในเดอนมนาคมของทกป หากนายทะเบยนพรรคการเมองยงไมไดรบรายงานจากพรรคการเมองเมอครบระยะเวลาตามทกฎหมายก าหนดใหนายทะเบยนมอ านาจสงใหหวหนาพรรคการเมองรายงานภายในระยะเวลาทก าหนดไว และหากพนก าหนดระยะเวลาโดยไมมเหตอนสมควรกใหนาย

DPU

86

ทะเบยนโดยความเหนชอบของคณะกรรมการการเลอกต ง ด า เนนการเพอใหมการยบ พรรคการเมองนนตอไป ตามมาตรา 93 (1) ประกอบกบมาตรา 42 วรรคสอง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได 2. พรรคการเมองมไดจดท ารายงานการใชจายเงนสนบสนนของพรรคการเมอง และยนตอคณะกรรมการการเลอกตงภายในเดอนมนาคมของปถดไป พรรคการเมองตองใชจายเงนสนบสนน ในกรณทพรรคการเมองใดมไดด าเนนการจดท ารายงานการใชจายของพรรค และจะตองจดท ารายงานการใชจายเงนสนบสนนของพรรคการเมองในรอบปปฏทนใหถกตองตามความเปนจรง และยนตอคณะกรรมการการเลอกตงภายในเดอนมนาคมของปถดไป มาตรา 82 ประกอบกบตามมาตรา 93 วรรคหนง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได ค าวนจฉยท 22/2550 นายทะเบยนพรรคการเมอง ขอใหคณะตลาการรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคธรรมชาตไทย ประเดนวนจฉย เมอรองผอ านวยการพรรคผถกรอง ท าการแทนหวหนาพรรคผถกรอง เปนผลงนามแจงรายงานการด าเนนกจการของพรรค โดยมไดเปนหวหนาพรรคการเมอง หรอกรรมการบรหารทไดรบมอบหมายเปนหนงสอใหท าการแทนหวหนาพรรค เทากบผถกรองไมไดยนรายงานการใชจายเงนสนบสนนของ พรรคการเมองในรอบป พ.ศ.2548 ถอไดวา ผถกรองไมด าเนนการจดท ารายงานการใชจายเงนสนบสนนของพรรคการเมองในรอบปปฏทนใหถกตองตามความเปนจรงและยนตอคณะกรรมการการเลอกตงภายในเดอนมนาคมของปถดไป ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 62 ศาลจงมค าสงใหยบพรรคธรรมชาตไทย ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง1 ค าวนจฉยท 18/2550 นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหคณะตลาการรฐธรรมนญค าสงยบพรรคธมมาธปไตย ประเดนวนจฉย ผถกรองไมไดจดสงรายงานการด าเนนกจการของพรรคผถกรองในรอบป พ.ศ. 2548 และรองเลขาธการพรรครบวาไมไดสงรายงานการด าเนนกจการของพรรค เมอไดจดสงรายงานการด าเนนกจการของพรรคในรอบป พ.ศ. 2548 เมอวนท 4 เมษายน 2549 จงพนเวลาทกฎหมายก าหนดแลว ศาล

1สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 247-250.

DPU

87

จงมค าสงใหยบพรรคธมมาธปไตยตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 มาตรา 65 วรรคสอง2 3. พรรคการเมองรบบคคลผไมมสญชาตไทยเขาเปนสมาชกหรอด ารงต าแหนงใด ๆ ในพรรคการเมอง หรอยอมใหกระท าการอยางใดอยางหนงเพอประโยชนของพรรคการเมอง ลกษณะตองหามเพมเตมวา หามมใหรบบคคลซงไมมสญชาตไทยโดยการเกดเขาเปนสมาชก นอกจากน มาตรา 94 (5) ประกอบกบมาตรา 21 วรรคหนง แหงพระราชบญญตประกอบกบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ยงไดก าหนดหามมใหบคคลผมสญชาตไทยโดยการแปลงสญชาต แตยงไมถงหาป3 เขาเปนสมาชกหรอด ารงต าแหนงในพรรคการเมองไวเพมเตมอกดวย ซงหากพรรคการเมองใดกระท าการฝาฝนเหตดงกลาว อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได 4. พรรคการเมองหรอสมาชกพรรคการเมองรบเงน ทรพยสนหรอประโยชน อนใด จากบคคลตองหามเพอด าเนนกจการในทางการเมองหรอทเกยวของกบพรรคการเมอง การรบเงน ทรพยสน หรอประโยชนอนใดจากบคคลตองหาม เชน บคคลผไมมสญชาตไทย นตบคคลตามกฎหมายตางประเทศทประกอบธรกจหรอกจการ หรอจดทะเบยนสาขาอยในหรอตางประเทศ หรอองคการหรอนตบคคลทไดรบทนหรอไดรบเงนอดหนนจากตางประเทศ ซงมวตถประสงคด าเนนกจการเพอประโยชนของบคคลผไมมสญชาตไทย หรอ มผจ ดการหรอกรรมการเปนบคคลผไมมสญชาตไทย เปนสาเหตใหศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคได ตามมาตรา 94 (5) ประกอบกบมาตรา 69 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 5. พรรคการเมองไมด าเนนกจการตาง ๆ ตามทกฎหมายก าหนดไว โดยทประชมใหญของพรรคการเมอง กฎหมายวาดวยพรรคการเมองก าหนดใหการด าเนนกจการบางอยางของพรรคการเมองภายหลงจากทไดมการจดทะเบยนจดตงพรรคการเมองขนแลว ตองกระท าโดยทประชมใหญของพรรค เชน การเปลยนแปลงนโยบายของพรรค การเปลยนแปลงขอบงคบของพรรค หรอการเลอกตงผบรหารพรรค เปนตน ท งน ตามมาตรา 46 (5) ประกอบกบมาตรา 31 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 และมาตรา 65 (5) ประกอบกบมาตรา 25 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ซงหากการด าเนนกจการใด

2สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 250-253. 3พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 8.

DPU

88

ของพรรคการเมองทกฎหมายก าหนดใหตองเปนไปโดยทประชมใหญแลว แตพรรคการเมองใด ไมปฏบตตามพรรคการเมองนน อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคได ค าวนจฉยท 2/2553 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสง ยบพรรคอธปไตย ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 93 และขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงใหผด ารงต าแหนงกรรมการบรหารพรรคการเมองทถกยบไป จะจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมอกไมได ภายในก าหนดหาปนบแตวนทพรรคการเมองนนถกยบ ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 97 ประเดนวนจฉย พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 42 วรรคหนง บญญตใหหวหนาพรรคการเมองตองจดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองในรอบปปฏทนทผานมาใหถกตองตามความเปนจรง ตามวธการทนายทะเบยนก าหนดและแจงใหนายทะเบยนพรรคการเมองทราบภายในเดอนมนาคมของทกป เพอประกาศใหสาธารณชนทราบ ผถกรองจงมหนาทตองจดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองในรอบปปฏทน พ.ศ.2550 แจงใหผรองทราบภายในวนท 31 มนาคม 2551 หลงจากทผรองไดมหนงสอแจงทกพรรคการเมอง รวมถงพรรคการเมองผถกรองใหท าความเขาใจและถอปฏบตตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ .ศ.2550 โดยเครงครดแลว ตรวจสอบพบวา ผรองไมไดจดท าโดยทประชมใหญพรรคการเมองผถกรอง ซงไมเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 28 วรรคสอง (5) และไมถกตองตามประกาศนายทะเบยนพรรคการเมอง เรอง วธการรายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ท ผถกรองอางวา ผถกรองมสมาชกพรรคจ านวน 107 ราย และยงไมมสาขาพรรคอยางนอยภาคละหนงสาขา จงไมอาจจดประชมใหญเพอพจารณารายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองผถกรองในรอบป พ.ศ.2550 ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 28 วรรคสอง (5) ไดนน ศาลเหนวา หวหนาพรรคการเมองผถกรองมไดด าเนนการใหถกตอง ผรองสงใหหวหนาพรรคการเมองผถกรองรายงานใหถกตองตามมาตรา 42 วรรคสอง ภายในวนท 31 กรกฎาคม 2551 เมอพนระยะเวลาทผรองก าหนด ปรากฏวาผรองยงไมไดรบรายงาน ขออางของผถกรอง ยงไมมเหตผลอนสมควรทจะไมรายงานตามทผรองสงตามมาตรา 42 วรรคสอง กรณจงม

DPU

89

เหตทจะสงยบพรรคการเมองผถกรองไดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 93 วรรคหนง4 ค าวนจฉยท 10-11/25555 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองแจงใหพรรคสยาม ผถกรอง จดท ารายงานการด าเนนกจการของพรรคผถกรองในรอบป พ.ศ.2551 และ พ.ศ.2552 แตพรรคผถกรองท ารายงานการด าเนนกจการโดยไมถกตองตามกฎหมายประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง และไมถกตองตามประกาศนายทะเบยนพรรคการเมอง ทงพรรคผถกรองกไมยอมจดท ารายงาน ดงกลาวใหมและไมไดชแจงเหตผลทไมสงรายงานตอผรองดวย ผรองจงยนค ารองสองค ารองขอให ศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคสยามและมค าสงใหผด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคผถกรองทถกยบพรรคไปจะจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมอกไมไดภายใน ก าหนด 5 ป นบแตวนทพรรคผถกรองถกยบ ประเดนวนจฉย ศาลรฐธรรมนญวนจฉยวา เมอปรากฏวารายงานการด าเนนกจการของพรรคผถกรองในรอบป 2552 ไมเปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง (5) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองฯ และไมถกตองตามประกาศนายทะเบยนพรรคการเมอง รายงานดงกลาวจงไมถกตองตามมาตรา 42 วรรคหนง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาว เมอพรรคผถกรองมไดด าเนนการใหเปนไปตามมาตรา 42 วรรคสอง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาว จงมเหตทจะสงยบพรรคผถกรองได ศาลจงมค าสงใหยบพรรคผถกรอง เมอมเหตใหพรรคผถกรองตองถกยบไปดวยเหตทฝาฝนมาตรา 42 วรรคสอง แลว มาตรา 97 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองฯ ไมไดใหอ านาจศาลรฐธรรมนญทจะสงเปนอยางอน ศาลรฐธรรมนญจงตองสงใหผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบไปแลวจะจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมอกไมได ภายในก าหนด 5 ป นบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคผถกรอง 6. องคประกอบของทประชมใหญของพรรคการเมองไมเปนไปตามขอบงคบของพรรคการเมอง โดยทกฎหมายไดก าหนดใหในระหวางทพรรคการเมองใดด าเนนการจดตงสาขาพรรค ใหทประชมใหญของพรรคการเมองนน ประกอบดวย คณะกรรมการบรหารพรรคและสมาชกตาม

4ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ. (2555). www.constitutionalcourt.or.th 5ค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ. (2555). www.constitutionalcourt.or.th

DPU

90

หลกเกณฑทก าหนดในขอบงคบของพรรคการเมอง เชน มาตรา 46 (5) ประกอบกบมาตรา 32 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 และมาตรา 65 (5) ประกอบกบมาตรา 26 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ไดก าหนด ถงองคประกอบของทประชมใหญของพรรคการเมองไววา จะตองประกอบไปดวยบคคลใดบาง ซงหากพรรคการเมองใดด าเนนการโดยทประชมใหญไมครบองคประกอบของทประชมตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในขอบงคบของพรรคแลว อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได ค าวนจฉยท 3/2549 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหยบพรรค เนองจากพรรครแจงเหนจรงจดประชมใหญสามญครงท 1/2548 เมอวนท 29 มนาคม 2548 มผเขารวมประชมจ านวนนอยกวาหนงรอยคน ซงไมเปนไปตามทก าหนดไวในขอบงคบพรรครแจงเหนจรง พ.ศ. 2547 ขอ 69 และ ขอ 70 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 26 จงมเหตใหยบพรรคการเมองตามมาตรา 65 วรรคหนง (5) ประเดนวนจฉย ขอบงคบของพรรครแจงเหนจรง พ.ศ. 2547 ขอ 69 ก าหนดใหการประชมใหญสามญประกอบดวยสมาชกของพรรคทเปนกรรมการบรหารพรรค เปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในขณะนน เปนรฐมนตรในขณะนน ผแทนของสาขาพรรคในกรณทมสาขาพรรค สมาชกทไดรบเชญจากคณะกรรมการบรหารพรรค และขอ 70 วรรคหนง ก าหนดใหการประชมใหญตองมสมาชกมาประชมไมนอยกวาหนงรอยคน จงจะเปนองคประชม ปรากฏวาผทปรากฏชอในบญชรายชอไมไดเขารวมประชมใหญสามญ บางคนไมเคยสมครเปนสมาชกพรรค และไมไดรบหนงสอเชญใหเขารวมประชมใหญสามญ และไมไดลงลายมอชอ จงมผเขารวมประชมไมเกน 89 คน จงไมเปนไปตามขอบงคบพรรครแจงเหนจรง พ.ศ.2547 ขอ 70 วรรคหนง และถอไดวาพรรคไมด าเนนการใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 มาตรา 26 ศาลจงสงยบพรรครแจงเหนจรงตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 มาตรา 65 วรรคหนง (5)6 ค าวนจฉยท39/2546 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคไทยเสรทไมด าเนนการใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 25 และมาตรา 26

6สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 241-243.

DPU

91

ประเดนวนจฉย ในคราวประชมใหญของพรรคไทยเสรไดมมตใหเปลยนแปลงนโยบาย ขอบงคบพรรคไทยเสร ใหขยายระยะเวลาการด ารงต าแหนงของคณะกรรมการ บรหารพรรค โดยใหคณะกรรมการบรหารพรรคชดเดมบรหารพรรคตอไปอกหนงสมย แตผทปรากฏชอในบญชไมทราบเรองการประชม จงไมไดเขารวมประชม เมอไมด าเนนการใหเปนไปตามขอบงคบพรรคไทยเสรจงเปนการจงใจฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 25 และมาตรา 26 ซงเปนเหตใหยบพรรคการเมองตามมาตรา 65 วรรคหนง (5) ศาลจงสงใหยบพรรคไทยเสร ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง7 7. พรรคการเมองกระท าการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ หรอกระท าการตามทรฐธรรมนญใหถอวาเปนการกระท าเพอใหไดมาซงอ านาจโดยวธการดงกลาว ตามมาตรา 94 (1) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 อนเปนเหตหนงท ศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคได ค าวนจฉยท 3-5/2550 เรอง ขอใหมค าสงยบพรรคไทยรกไทยตามมาตรา 66 (1) และ (3) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 และขอใหมค าสงยบพรรคพฒนาชาตไทยและพรรคแผนดนไทยเปนการฝาฝนตามมาตรา 66 (2) และ (3) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ประเดนวนจฉย การกระท าของพรรคไทยรกไทยเปนการกระท าเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 66 (1) และเปนภยตอความมนคงของรฐ หรอขดตอกฎหมาย หรอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน ตามมาตรา 66 (3) แมการกระท าดงกลาวจะกระท าโดยกรรมการบรหารพรรคเพยงสองคน แตบคคลทงสองเปนกรรมการบรหารพรรคคนส าคญของพรรคไทยรกไทย และไดรบความไววางใจอยางยงจากคณะกรรมการบรหารพรรคและหวหนาพรรค การด าเนนการเพอใหพรรคไทยรกไทยสามารถกลบคนสอ านาจไดโดยเรวยอมเปนประโยชนอยางยงแกพรรคไทยรกไทย อกทงพรรคไทยรกไทยกไมเคยม

7สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 243-244.

DPU

92

การประชมคณะกรรมการบรหารพรรคเพอใหเกดความชดเจนในขอกลาวหาทงกอนและหลงวนเลอกตง ถอไดวาการกระท าของกรรมการบรหารพรรคทงสองคนเปนการกระท าและมผลผกพนพรรคไทยรกไทย สวนการกระท าของพรรคพฒนาชาตไทยและพรรคแผนดนไทย เนองจากหวหนาพรรคไดเกยวของกบการแกไขเปลยนแปลงขอมลสมาชกพรรคและการรบเงนจากกรรมการบรหารพรรคไทยรกไทย ถอไดวาการกระท าของหวหนาพรรค เปนการกระท าและมผลผกพนพรรคพฒนาชาตไทยและหวหนาพรรคแผนดนไทย ซงเปนผแทนของพรรคไดรเหนยนยอมใหผสมครของพรรครบเงนจากกรรมการบรหารพรรคไทยรกไทย ทงยงออกหนงสอรบรองการเปนสมาชกพรรคอนเปนเทจ ถอไดวาเปนการกระท าอนเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 66 (2) ทงยงเปนภยตอความมนคงของรฐ หรอขดตอกฎหมาย หรอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชนตามมาตรา 66 (3) ศาลจงมค าสงใหยบพรรคไทยรกไทย พรรคพฒนาชาตไทย และพรรคแผนดนไทย กบใหเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองทงสามมก าหนด 5 ป นบแตวนทมค าสงใหยบพรรคดงกลาว8 8. ผสมครผใดกระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง กอนประกาศผล กอนประกาศผลการเลอกตง ถาคณะกรรมการการเลอกตงสบสวนสอบสวนแลวเหนวามหลกฐานอนควรเชอไดวาผสมครผใดกระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน หรอระเบยบ หรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง หรอมพฤตการณทเชอไดวาผสมครผใดกอใหผอนกระท า สนบสนน หรอรเหนเปนใจใหบคคลอนกระท าการดงกลาว หรอรวามการกระท าดงกลาวแลวไมด าเนนการเพอระงบการกระท านน และปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวา หวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดมสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท านนแลว มไดยบย งหรอแกไขเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ใหถอวาพรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ ตามมาตรา 103 วรรคสอง ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ.2550 เปนเหตใหศาลยบพรรคการเมองอนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได

8สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 253-256.

DPU

93

9. พรรคการเมองเรยกหรอรบทรพยสน หรอผลประโยชนอนใด เมอพรรคการเมองใดเรยกหรอรบทรพยสน หรอผลประโยชนอนใดเพอลงสมครรบเลอกตงหรอไมลงสมครรบเลอกตงอนกอใหเกดประโยชนแกผสมครอนหรอพรรคการเมองอนในการเลอกตง และท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และใหถอเปนเหตทจะยบพรรคการเมองนนตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง ตามมาตรา 54 ประกอบกบมาตรา 144 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคได 4.1.1.2 สาเหตในทางเนอหา 1. พรรคการเมองมสาเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง กรณทพรรคการเมองมสมาชกพรรคเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย กระท าการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ จงจะถอเปนเหตทท าใหพรรคการเมองนนถกยบได ทงน ตามมาตรา 93 วรรคหนง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ค าวนจฉยท 8/2549 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมอง ขอใหยบพรรครกษถนไทยตามมตทประชมใหญวสามญ และคณะกรรมการประชามนตรไดพนจากต าแหนงไปทงคณะตามขอบงคบพรรค ขอ 62 (3) จงไมมคณะกรรมการประชามนตรในระหวางการประชมยบเลกพรรครกษถนไทย นายทะเบยนพรรคการเมองเหนวามเหตใหยบพรรคตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคหนง (1) ประเดนวนจฉย พรรครกษถนไทยมหนงสอแจงขอยบพรรคตอนายทะเบยนพรรคการเมองโดยมรายงานการประชมตามขอบงคบพรรค ขอ 112 (1) และ (3) แมจะไมมการประชมของคณะกรรมการประชามนตรเกยวกบการยบพรรครกษถนไทยตามขอบงคบพรรค ขอ 112 (2) เพราะไมมคณะกรรมการประชามนตรในระหวางด าเนนการยบพรรค แตเนองจากทประชมใหญ อนประกอบดวยคณะกรรมการบรหารพรรค และสมาชกพรรคเปนผเลอกตงคณะกรรมการประชามนตร ซงทประชมใหญวสามญและคณะกรรมการบรหารพรรคไดมมตเปนเอกฉนทใหยบพรรค จงถอเปนเจตนารมณของคณะกรรมการบรหารพรรคและสมาชกพรรคทจะไมด าเนนกจการ จงม

DPU

94

เหตใหยบพรรครกษถนไทยตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคหนง (1) ศาลจงสงใหยบพรรครกษถนไทย9 2. พรรคการเมองทกระท าการฝาฝนกฎหมายเกยวกบการเลอกตง10 หรอระเบยบ หรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ซงท าใหการเลอกตงไมเปนไปโดยสจรต พรรคการเมองกระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไป โดยสจรตและเทยงธรรม ตามมาตรา 94 (2) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได 3. พรรคการเมองทกระท าการอนอาจเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ พรรคการเมองกระท าการอนอาจเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ มาตรา 94 (3) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได 4. พรรคการเมองทกระท าการอนเปนภยตอความมนคงของรฐ หรอขดตอกฎหมาย หรอความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนดของประชาชน พรรคการเมองกระท าการอนอาจเปนภยตอความมนคงของรฐทงภายในและภายนอกราชอาณาจกรหรอขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคได ตามมาตรา 94 (4) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 5. หามมใหพรรคการเมองและผด ารงต าแหนงในพรรครบบรจาคจากผใด เพอกระท าการหรอไมกระท าการโดยมชอบดวยกจการของพรรค ซงอาจเปนคณหรอโทษแกบคคลหรอคณะบคคลใด หรออาจเสยหายแกทางราชการ หรอเพอกระท าการหรอสนบสนนการกระท าอนเปนการบอนท าลายความมนคงของราชอาณาจกร ราชบลลงก เศรษฐกจของประเทศ หรอกระท าการอนเปนการกอกวนหรอคกคามความสงบเรยบรอยของประชาชน สาเหตดงกลาวปรากฏในมาตรา 30 (3) ประกอบกบมาตรา 22 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2511 มาตรา 35 (3) ประกอบกบมาตรา 27 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง

9สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 244-246. 10ในทน หมายถง พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภา ผแทนราษฎรและ

การไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ.2550

DPU

95

พ.ศ.2517 มาตรา 47 (3) ประกอบกบมาตรา 39 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2524 มาตรา 66 (4) ประกอบกบมาตรา 52 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 94 (5) ประกอบกบมาตรา 66 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 6. หามมใหพรรคการเมองและผด ารงต าแหนงในพรรครบบรจาคโดยรหรอควรรวาสงนนไดมาโดยไมชอบดวยกฎหมาย หรอมเหตอนควรสงสยวามแหลงทมาโดยไมชอบดวยกฎหมาย พรรคการเมองและผด ารงต าแหนงในพรรคการเมองรบบรจาคจากผใด เพอกระท าการหรอสนบสนนการกระท าอนเปนการบอนท าลายความมนคงของราชอาณาจกรราชบลลงก เศรษฐกจของประเทศ หรอราชการแผนดน หรอกระท าการอนเปนการกอกวนหรอคกคามความสงบเ รยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอกระท าการอน เปนการท าลายทรพยากรธรรมชาตของประเทศ ฝาฝนมาตรา 66 ประกอบมาตรา 94 (5) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 7. หามมใหพรรคการเมอง กรรมการหรอผด ารงต าแหนงในพรรคหรอเจาหนาทของพรรคชวยเหลอหรอสนบสนนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกวฒสภา หรอผเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา โดยหามการสนบสนนหรอชวยเหลอสมาชกวฒสภา ไมวาจะโดยทางตรงหรอทางออม ทงน ตามทมาตรา 94 (5) ประกอบกบมาตรา 43 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 บญญตไว 8. หามมใหพรรคการเมองหรอผใดสมคบ รเหนเปนใจ หรอสนบสนนใหบคคลใดด าเนนการเพอใหบคคลอนหรอคณะกรรมการการเลอกตง หลงเชอ หรอเขาใจวาพรรคการเมองอน หรอบคคลใดกระท าความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง หรอเพอกลนแกลงพรรคการเมอง หรอผด ารงต าแหนงในพรรคการเมองโดยปราศจากมลความจรง การทพรรคการเมองใสความวาบคคลหรอพรรคการเมองอนกระท าผดกฎหมายพรรคการเมองโดยปราศจากมลความจรง อนเปนการฝาฝนมาตรา 104 ประกอบ มาตรา 94 (5) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 อนเปนเหตหนงทศาลรฐธรรมนญ อาจสงยบพรรคได อยางไรกด เมอสาเหตทท าใหพรรคการเมองตองเลกหรอยบไปในบางกรณ อาจเปนเหตทกฎหมายวาดวยพรรคการเมองบางฉบบไดก าหนดใหเปนเหตทท าใหพรรคการเมองตองเลกไป โดยใหอ านาจแเกนายทะเบยนประกาศเพกถอนการจดทะเบยน หรอมค าสงใหเ ลก

DPU

96

พรรคการเมองในราชกจจานเบกษา โดยมพกตองยนค ารองเพอใหศาลวนจฉย11 แตอยางไรกตาม อ านาจในการพจารณาคดยงคงเปนของศาลในการวนจฉยเพอใหมการยบพรรคการเมองดงกลาวหรอไมตอไป ดงนน การพจารณาถงสาเหตทศาลอาจใชในการพจารณาเพอสงยบพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงนน จงจ าตองพจารณาจากกฎหมายวาดวยพรรคการเมองในแตละชวงเวลาเปนส าคญ เนองจากสาเหตทอาจท าใหพรรคการเมองตองถกยบเลกไปในยคสมยหนง เมอเวลาผานไป เหตดงกลาวอาจเปนเพยงเหตทท าใหพรรคการเมองตองสนสภาพ หรอตองเลกพรรคไปเทานน ทงน ผลของการสนไปของพรรคการเมองดวยเหตทตางกน อาจท าใหผลทางกฎหมายทพรรคการเมองและสมาชกของพรรคจะไดรบมความแตกตางกนไปดวย12 นอกจากสาเหตการยบพรรคการเมองดงกลาว พระราชบญญตพรรคการเมองในแตละยคสมย ไดเคยบญญตใหกรณดงตอไปนเปนกรณทท าใหพรรคการเมองตองสนสภาพความเปนพรรคการเมอง แตไมใชเหตยบพรรคการเมอง เชน พรรคการเมองมจ านวนสมาชกไมครบตามทกฎหมายก าหนดไว13 พรรคการเมองไมมสมาชกทไดรบการเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปสองครง หรอสามครง หรอสครงตดตอกน ยงมใชเหตทท าใหพรรคการเมองนนตองสนสภาพความเปนพรรคการเมอง เพยงแตท าใหมการลดหรอเลกการจดสรรเงนสนบสนนแกพรรคการเมอง14 พรรคการเมองไมสงผสมครเขารบการเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปสองครงตดตอกน หรอเปนเวลาแปดปตดตอกน15 การควบรวมพรรคการเมองเปนเหตหนงของการเลกพรรคการเมอง16 พรรคการเมองละเวนไมจดทะเบยนพรรคการเมองใหถกตองตามกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง ถอเปนเหตหนงทอาจท าใหศาลมค าสงเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมองนน17 เปนตน แตมใชเหตทอาจท าใหพรรคการเมองตองถกยบ เปนตน

11กรณทจะเปนอ านาจของศาลใดระหวางศาลฎกาหรอศาลรฐธรรมนญ ขนอยกบกฎหมายวาดวย พรรคการเมองทใชบงคบอยในขณะนนไดก าหนดไว

12สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม.หนา 199-203. 13พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 91 (3) 14พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 78 15พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 91 (2) 16พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 มาตรา 92 (2) 17พระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2498 มาตรา 13 (3) ไดก าหนดใหการทพรรคการเมองใด

ไมด าเนนการจดทะเบยนใหถกตอง ตอส านกงานปลดกระทรวงมหาดไทย อาจเปนเหตทท าใหศาลสงเพกถอน

การจดทะเบยนพรรคการเมองนนเสยได

DPU

97

4.1.2 ขอแตกตางของการยบพรรคการเมอง ขอแตกตางของการยบพรรคการเมอง อาจแบงได 2 กรณ คอ ตามรปแบบ และตามเนอหา โดยมรายละเอยดดงน 4.1.2.1 ขอแตกตางตามรปแบบ18 รปแบบในการยบพรรคการเมอง สบเนองมาจากการเปลยนแปลงกฎหมายในแตละยคสมย ดงเชน เดมทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองดงกลาวขางตนไดก าหนดใหด าเนนการยบพรรคได แตในปจจบนมใชเหตทท าใหพรรคการเมองอาจถกศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคได ดงน 1. กรณของจ านวนสมาชกพรรค หากพรรคการเมองมจ านวนสมาชกไมครบตามจ านวนทกฎหมายก าหนดไว เปนสาเหตใหด าเนนการยบพรรคได แตส าหรบพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 นน ไดก าหนดใหพรรคการเมองใดมจ านวนสมาชกไมครบตามจ านวนทกฎหมายก าหนดเปนระยะเวลาตดตอกนหนงป เปนเหตทท าใหพรรคการเมองนนตองสนสภาพความเปนพรรคการเมอง หรอตามมาตรา 91 (2) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ไดก าหนดใหพรรคการเมองไมสงผสมครเขารบการเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรในการเลอกตงทวไปสองครงตดตอกน หรอเปนเวลาแปดปตดตอกน สดแตระยะเวลาใดจะยาวกวา เปนเพยงเหตทท าใหพรรคการเมองตองสนสภาพ มใชเหตทท าใหพรรคการเมองอาจถกศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคได ค าวนจฉยท 60/2547 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมอง ขอใหสงยบพรรคชาตประชาไทย เนองจากการประชมคณะกรรมการบรหารพรรค ครงท 2/2546 เมอวนท 30 กนยายน 2546 ไดมมตใหยบเลกพรรค นายทะเบยนพรรคการเมอง จงไดยนค ารองขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคชาตประชาไทยตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคหนง (4) พรรคการเมองยอมเลกหรอยบ ดวยเหตมจ านวนสมาชกเหลอไมถงสบหาคน ประเดนวนจฉย ขอเทจจรงฟงไดวา เมอพรรคชาตประชาไทยมมตใหสมาชกพรรคชาตประชาไทยทงหมดพนจากสมาชกภาพ ยกเวนสมาชกบางราย ท าใหพรรคชาตประชาไทยมสมาชกเหลอไมถงสบหาคน ประกอบกบพรรคชาตประชาไทยไมคดคานค ารองของนายทะเบยนพรรคการเมอง เมอนายทะเบยนพรรคการเมองขอใหมค าสงยบพรรคตามมาตรา 65 วรรคหนง (4) กรณมเหตใหศาลรฐธรรมนญสงยบ

18แหลงเดม.

DPU

98

พรรค ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง ศาลจงมค าสงใหยบพรรคชาตประชาไทย19 2. กรณของการรวมพรรคการเมอง การรวมพรรคการเมองเขาดวยกนอาจแบงไดเปนการรวมพรรคการเมอง เพอจดตงพรรคการเมองใหม ซงท าใหพรรคการเมองทเขารวมกนตองเลกไป หรอการรวมเขาเปนพรรคเดยวกนกบอกพรรคการเมองทเปนหลก ซงท าใหพรรคการเมองทเขามารวมกบพรรคการเมองหลกตองเลกไป โดยพรรคการเมองหลกยงคงสภาพพรรคการเมองอย ถอเปนเหตหนงทท าใหพรรคการเมองตองเลกไปเปนเหตทท าใหศาลรฐธรรมนญอาจสงยบพรรคการเมอง ในขณะทมาตรา 92 (2) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ไดก าหนดใหการควบรวมพรรคการเมองเปนเหตหนงของการเลกพรรคการเมอง แตมใชเหตทท าใหพรรคการเมองอาจถกยบโดยศาลรฐธรรมนญ ค าวนจฉยท 3/2548 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมอง ขอใหสงยบพรรคตนตระกลไทย เพอรวมเขากบพรรคชาตไทยทเปนพรรคการเมองหลกตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง ประกอบมาตรา 73 ประเดนวนจฉย เมอวนท 16 พฤศจกายน 2547 พรรคชาตไทยไดประชม ใหญวสามญ ครงท 1/2547 มมตเปนเอกฉนทเหนชอบใหรวมพรรคตนตระกลไทยเขาเปนพรรคการเมอง เมอหวหนาพรรคตนตระกลไทยและหวหนาพรรคชาตไทยไดรวมกนแจงการรวมพรรคการเมองทงสองตอนายทะเบยนพรรคการเมอง ศาลจงมค าสงใหยบพรรคตนตระกลไทย ตาม พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 มาตรา 65 วรรคหนง (3) ประกอบมาตรา 65 วรรคสอง20 3. กรณการจดตงพรรคการเมอง เดมกรณของการจดต งพรรคการเมองไดก าหนดระยะเวลาใหพรรคการเมองท นายทะเบยนไดรบจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนแลว ตองด าเนนการใหมสมาชกจ านวนตงแตหาพนคนขนไป และจดตงสาขาพรรค อยางนอยภาคละหนงสาขาภายใน 180 วน ซงหากพรรคการเมองไมสามารถด าเนนการดงกลาวไดแลว อาจเปนเหตใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคได ทงน ตามมาตรา 65 (5) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ตอมาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ไดมการเปลยนแปลงระยะเวลา

19สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 246-247. 20สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 237-238.

DPU

99

ใหพรรคการเมองสามารถด าเนนการดงกลาวไดภายในหนงป หากพรรคการเมองใดไมอาจด าเนนการไดกจะสงผลท าใหสนสภาพความเปนพรรคการเมอง แตมไดเปนเหตทท าใหพรรคการเมองตองถกยบไป ค าวนจฉยท 15/2550 เรอง นายทะเบยนพรรคการเมองขอใหคณะตลาการรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคสนตภาพไทยตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง ประเดนวนจฉย เมอพรรคสนตภาพไทยไมด าเนนการใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 29 โดยไดด าเนนการใหมสาขาพรรคการเมอง เพยง 1 ภาค ประกอบกบเมอคณะกรรมการการเลอกตงมมตใหนายทะเบยนพรรคการเมองยนใหยบพรรค และพรรคไมมขอโตแยงประเดนตามค ารองของนายทะเบยน ศาลจงมค าสงใหยบพรรคสนตภาพไทยตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 65 วรรคสอง21 4.1.2.2 ขอแตกตางในทางเนอหา22 กรณการยบพรรคในทางเนอหาจะเปนกรณทกฎหมายก าหนดเนอหาในการจดตง พรรคการเมองหรอการกระท าของพรรคการเมอง ดงเชน ขอก าหนดพรรคการเมอง กฎหมายเกยวกบการเลอกตง บญญตเกยวกบกรณกระท าการอนอาจเปนปฏปกษตอการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญ กระท าการหรอไมกระท าการโดยมชอบดวยกจการของพรรค ซงอาจเปนคณหรอโทษแกบคคลหรอคณะบคคลใด หรออาจเสยหายแกทางราชการ หรอเพอกระท าการหรอสนบสนนการกระท าอนเปนการบอนท าลายความมนคงของราชอาณาจกรราชบลลงก เศรษฐกจของประเทศ หรอกระท าการอนเปนการกอกวนหรอคกคามความสงบเรยบรอยของประชาชน หรอรบบรจาคจากผใดเพอกระท าการหรอไมกระท าการโดยมชอบดวยกจการของพรรค เพอกระท าการหรอสนบสนนการกระท าอนเปนการบอนท าลายความมนคงของราชอาณาจกรราชบลลงก เศรษฐกจของประเทศ หรอกระท าการอนเปนการกอกวนหรอคกคามความสงบเรยบรอยของประชาชน ตลอดจนชวยเหลอหรอสนบสนนผสมครรบเลอกตงเปนสมาชกวฒสภา หรอผเขารบการสรรหาเปนสมาชกวฒสภา เปนตน ซงเนอหาเหลานเปนไปตามทกฎหมายก าหนด ทงน กฎหมายไดบญญตเปลยนแปลงไปตามแตละยค แตกยงคงมงหมายเพอมใหมการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง หรอมใหการด าเนนกจกรรมทางการเมอง

21สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 249-251. 22สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม..

DPU

100

ถกแทรกแซงโดยตางประเทศ หรอเพอแทรกแซงความมนคงของประเทศ เชนน การด าเนนการกบพรรคการเมองเหลาน จงมใชเพยงการสนสภาพของพรรคการเมอง แตยงคงเปนเหตใหยบพรรคการเมอง จากขอแตกตางในทางรปแบบและทางเนอหาของสาเหตทอาจท าใหพรรคการเมองตองเลกหรอยบไปตามทไดกลาวมาขางตนนน เปนขอแตกตางทปรากฏในกฎหมายวาดวยพรรคการเมองตงแตฉบบแรกจนถงปจจบน ซงอาจมทงสวนทเหมอนหรอแตกตางกนออกไป โดยขนอยกบการเปลยนแปลงของสถานการณทางการเมองในชวงเวลาใดเวลาหนง รวมถงบทบญญตตามกฎหมายรฐธรรมนญ ซงเปนกฎหมายทใหอ านาจในการตรากฎหมายวาดวยพรรคการเมองขนใชบงคบในเวลานน จากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญเกยวกบการยบพรรคการเมองดงทกลาวมาน จะเหนไดวาการวนจฉยเกยวกบคดยบพรรคการเมองโดยสวนใหญ เมอพรรคการเมองมการกระท าอยางใดอยางหนงตามทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 บญญต หากมการเสนอคดขนสการพจารณาของศาล ศาลรฐธรรมนญจะวนจฉยยบพรรคการเมอง ตลอดจนตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคเกอบทกคด ซงในการวนจฉยของศาลรฐธรรมนญไดเคยมค าสงยกค ารองเกยวกบการยบพรรคประชาธปตยเทานน แตในการวนจฉยครงนน พรรคประชาธปตยมไดโตแยงถงอ านาจของศาลรฐธรรมนญ แตโตแยงในปญหาขอกฎหมายเกยวกบมตของคณะกรรมการการเลอกตงซงเปนปจจยหนงทน ามาประกอบการพจารณา ศาลวนจฉยและยกค ารองขอใหยบพรรค ในขณะทคดการยบพรรคการเมองอนลวนแตยกประเดนวาพรรคหรอบคคลในพรรคมไดกระท าผดตามทกฎหมายก าหนดทงสน ดงนน เมอศาลเหนวามการกระท าความผดจรงและไมมบทบญญตใดใหอ านาจศาลตความบทกฎหมายทใชในการลงโทษเปนอยางอน ศาลจงตองวนจฉยลงโทษยบพรรคการเมองตามทกฎหมายบญญตไวเทานน ซงการทศาลใชอ านาจตความบทบญญตโดยเครงครดเชนน ยอมมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชนผแสดงเจตจ านงในการจดตงและด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองนน ใหตองถกจ ากดสทธเสรภาพจากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญไปดวย จากทไดกลาวมาขางตน จงอาจสรปไดวา การปกครองระบอบประชาธปไตย เปนการปกครองทอ านาจการปกครองเปนของประชาชน รฐธรรมนญจงไดบญญตใหประชาชนมสทธเสรภาพในการรวมตวกนทางการเมองดวยการจดตงและด าเนนกจกรรมของพรรคการเมอง แตจากววฒนาการทางการเมองของประเทศไทย การจดตงพรรคการเมองกลบไมเคยมสภาพทมนคงอนเนองมาจากการปฏวตรฐประหาร ท าใหพรรคการเมองตองยตการด าเนนการทางการเมองอยบอยครง แมจะไมใชการยบพรรคตามบทบญญตของรฐธรรมนญกตาม และในปจจบน พรรคการเมองกยงไมมสภาพทมนคง เพราะยงตองประสบปญหาการยบพรรคการเมองอนเปนมาตรการทบญญตไวใน

DPU

101

รฐธรรมนญในกรณทเปนการกระท าเพอลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครอง การกระท าทท าใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรม อนเปนเหตใหยบพรรคการเมอง ตลอดจนตดสทธการเลอกตงกรรมการบรหารพรรคตามมาตรา 68 และมาตรา 237 โดยใหคณะกรรมการการเลอกตงเปนผใชอ านาจตรวจสอบและมมตใหน าคดขนสศาล โดยอยการสงสดเปนผเสนอคด ซงขอเทจจรงทมการสอบสวนและตรวจสอบโดยคณะกรรมการการเลอกตง และบทบญญตของกฎหมายกมไดใหอ านาจแกศาลทจะเขาไปพจารณาถงขอเทจจรงทมการสอบสวนมาแลวในเบองตน อกทงยงมไดใหอ านาจในการวนจฉยลงโทษเปลยนแปลงเปนประการอน จงท าใหการใชอ านาจของศาลไมเปนไปตามหลกการแบงแยกอ านาจ เพราะไมอาจใชอ านาจตความบทบญญตใหสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญ ในขณะเดยวกนยงเปนการตดอ านาจอธปไตยของประชาชนทควรจะไดรบการวนจฉยโดยการฟงความทกฝาย อนเปนหลกการพนฐานในการปกปองสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญ สงผลใหกรรมการบรหารพรรค หวหนาพรรค ตลอดจนประชาชนทไดแสดงเจตนารมณผานทางพรรคการเมองตองถกจ ากดสทธเสรภาพในการรวมตวกนทางการเมอง ตลอดจนถกตดสทธการเลอกตง ซงเปนการลงโทษทมความรนแรงและไมสอดคลองกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย 4.2 ผลกระทบตอสทธทางการเมองขององคกรพรรคการเมองในประเทศไทย ผลทางกฎหมายทเกดขนจากการยบพรรคการเมอง อาจพจารณาไดใน 2 ลกษณะ กลาวคอ ผลทมตอองคกรและผลทมตอตวบคคล โดยผลทมตอตวบคคลนน อาจแบงการพจารณาออกไดเปนผลทางกฎหมายภายหลงทมการยบพรรคการเมองในเรองสมาชกภาพของบคคล และการเพกถอนสทธเลอกตง รวมถงขอหามภายหลงทมการยบพรรคการเมอง โดยมสาระส าคญดงตอไปน 4.2.1 ผลตอพรรคการเมอง23 กรณทศาลมค าสงยบพรรคการเมองใดแลว กฎหมายวาดวยพรรคการเมองยงไดก าหนดหนาทใหพรรคการเมองนนตองด าเนนการอยางใดอยางหนง ภายหลงจากทพรรคการเมองดงกลาวตองถกยบเลกไป เชน ตองมหนาทในการด าเนนการช าระบญช และหนาทเกยวกบการจดการทรพยสนของพรรคภายหลงจากทไดมการช าระบญชแลว เปนตน เมอพจารณาจากบทบญญตของกฎหมายวาดวยพรรคการเมอง จะเหนไดวา ภายหลงจากทพรรคการเมองถกเพกถอนการจดทะเบยนพรรคการเมอง หรอเมอพรรคการเมองตองเลกกน

23สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 228-230.

DPU

102

กฎหมายไดก าหนดใหคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนมอ านาจในการช าระบญช และเมอไดมการหกหนสนรวมถงคาใชจายในการช าระบญชแลว หากยงคงมทรพยสนเหลออยใหโอนทรพยสนนนใหแกองคการสาธารณกศล ตามทระบไวในขอบงคบของพรรคการเมอง แตหากมไดระบไว กใหสนทรพยทเหลอตกเปนของรฐ ทงน ตามทมาตรา 15 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2498 มาตรา 34 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511 และมาตรา 38 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 บญญตไว ในขณะท มาตรา 49 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2524 ซงแกไขเพมเตม โดยพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ. 2535 มาตรา 8 ไดก าหนดใหในกรณทพรรคการเมองเลกกนตามมาตรา 46 นอกจากกรณทพรรคการเมองตองสนสภาพเพราะการรวมพรรคการเมอง ตามมาตรา 46 (5) ใหหวหนาพรรคการเมองสงบญชและงบดล รวมทงเอกสารเกยวกบการเงนของพรรคการเมองตอนายทะเบยนภายในสบหาวนนบแตวนทพรรคการเมองเลก และใหส านกงานตรวจเงนแผนดนเปนผช าระบญชใหเสรจสนภายในหนงรอยแปดสบวนนบแตวนทไดรบแจง ถาไมเสรจใหขอขยายเวลาไดอกไมเกนหนงรอยแปดสบวน ทงน วรรคสองของมาตราเดยวกน ยงไดก าหนดวา ภายหลงจากทไดมการช าระบญชโดยหกหนสนและคาใชจายในการช าระบญชแลว หากมทรพยสนเหลออยเทาใดกใหโอนใหแกองคการสาธารณกศลตามทระบไวในขอบงคบของพรรคการเมอง แตถาไมไดระบไวกใหทรพยสนทเหลอนนตกเปนของรฐ โดยใหน าบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ลกษณะ 22 หมวด 5 วาดวยการช าระบญชหางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจ ากด และบรษทจ ากดมาใชบงคบแกการช าระบญชพรรคการเมองโดยอนโลม นอกจากน ในกรณทมการรวมพรรคการเมอง มาตรา 49 จตวา แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 ไดก าหนดวา “เมอนายทะเบยนรบจดทะเบยนพรรคการเมองทมการรวมกนเพอตงเปนพรรคการเมองใหมตามมาตรา 49 ตร ใหบรรดาทรพยสน หนสน สทธ และความรบผดของพรรคการเมองเดมโอนไปเปนของพรรคการเมองใหมตงแตขณะนนเปนตนไป และไดก าหนดใหพรรคการเมองใหมทจดตงขน โฆษณาในหนงลอพมพแหงทองทสามครงเปนอยางนอย และสงค าบอกกลาวไปยงบรรดาผซงพรรคการเมองรวาเปนเจาหน ดวยจดหมายลงทะเบยนไปรษณยเพอแจงใหทราบถงการทไดจดทะเบยนตงพรรคการเมองใหม ทงน ตามท มาตรา 49 เบญจ บญญตไว แตในกรณทมการรวมพรรคการเมองหนงเขาเปนพรรคเดยวกนกบอกพรรคการเมองทเปนหลก ตามมาตรา 49 ฉ แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 มไดมการก าหนดถงเรองทรพยสนและหนสนของพรรคการเมองไวแตอยางใด คงมเพยงการก าหนดหนาท

DPU

103

ภายหลงจากทไดมการแจงรวมพรรคการเมองตอนายทะเบยนแลวเทานน ซงมาตรา 49 วรรคทาย ไดก าหนดวาใหนายทะเบยนมหนาทในการประกาศการรวมพรรคการเมองในราชกจจานเบกษา24 ในกรณทมการยบพรรคการเมองตามมาตรา 68 แหงพระราชบญญตประกอบ รฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ไดก าหนดไววา ในกรณทพรรคการเมองเลกหรอยบตามมาตรา 65 นอกจากกรณทมการยบพรรคการเมองไปรวมกบพรรคการเมองอนตามมาตรา 65 (3) ใหหวหนาพรรคการเมองสงบญชและงบดล รวมทงเอกสารเกยวกบการเงนของพรรคการเมองตอนายทะเบยนภายในสบหาวนนบแตวนทพรรคการเมองเลกหรอยบ และใหส านกงานตรวจ เงนแผนดนเปนผช าระบญชใหเสรจสนภายในหกเดอนนบแตวนทไดรบแจงจากนายทะเบยน ซงหากส านกงานตรวจเงนแผนดนช าระบญชไมเสรจภายในเวลาดงกลาวใหขอขยายเวลาไดอกไมเกนหกเดอน ทงน ภายหลงจากทไดมการช าระบญช ซงไดหกหนสนและคาใชจายแลว ปรากฏวายงมทรพยสนเหลออยเทาใด ใหโอนใหแกองคการสาธารณกศลตามทระบไวในขอบงคบพรรคการเมอง แตหากมไดระบไวใหทรพยสนทเหลอนนตกเปนของกองทน ใหน าบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 3 ลกษณะ 22 หมวด 5 วาดวยการช าระบญช หางหนสวนจดทะเบยน หางหนสวนจ ากด และบรษทจ ากดมาใชบงคบกบการช าระบญชของพรรคการเมองโดยอนโลม ในขณะเดยวกนหากเปนกรณทมการรวมพรรคการเมองซงเปนการรวมกน เพอจดตงเปนพรรคการเมองใหมตามมาตรา 71 ใหนายทะเบยนด าเนนการเพอยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญ เพอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงใหพรรคการเมองทรวมเขากนเปนอนยบไป โดยไดก าหนดใหบรรดาทรพยสน หนสน สทธ และความรบผดของพรรคการเมองเดม โอนไปเปนของพรรคการเมองใหมต งแตว นทศาลรฐธรรมนญมค าสงดงกลาว และในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงแลว ให นายทะเบยนพรรคการเมองประกาศค าสงการยบและการรวมพรรคการเมองในราชกจจานเบกษา ทงน ตามทมาตรา 72 บญญตไว นอกจากน มาตรา 96 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ไดมการก าหนดใหภายหลงจากทพรรคการเมองสนสภาพ เลก หรอยบตามบทบญญตในหมวดน เวนแตในกรณทมการควบรวมพรรคการเมองตามมาตรา 92 (2) ใหหวหนาพรรคการเมองสงบญชและงบดล รวมทงเอกสารเกยวกบการเงนของพรรคการเมองตอนายทะเบยนภายในสามสบวนนบแตวนทพรรคการเมองสนสภาพ เลก หรอยบ และใหส านกงานตรวจเงนแผนดนเปนผช าระบญชใหเสรจสนภายในเวลาทก าหนด เชนเดยวกบมาตรา 68 แหงพระราชบญญตประกอบ

24สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม.

DPU

104

รฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ซงรวมถงการจดการเกยวกบทรพยสนภายหลงจากทไดมการช าระบญชแลว ทงน ใหน าบทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาบงคบใชโดยอนโลม เชนกน อยางไรกด มาตรา 96 วรรคสอง ยงไดก าหนดหลกเกณฑเพมเตมจากพระราชบญญตฉบบกอนไววา ใหหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมอง ยงคงปฏบตหนาทอยจนกวาจะมการช าระบญชแลวเสรจ แตจะด าเนนกจกรรมทางการเมองในนามพรรคการเมองทสนสภาพ เลก หรอยบมได25 4.2.2 ผลตอสมาชกในพรรคการเมอง ผลจากการยบพรรคการเมองทมตอตวบคคลไมวาจะในฐานะสมาชกของพรรคการเมอง หรอในฐานะสมาชกสภาผแทนราษฎรนน อาจแบงไดเปน 2 ลกษณะ คอ ผลทางกฎหมายภายหลงทมการยบพรรคการเมองประการหนง กบขอหามภายหลงทไดมการยบพรรคการเมองอกประการหนง ซงอาจพจารณาในรายละเอยดได ดงน 4.2.2.1 ผลจากการยบพรรคการเมอง26 1. ผลตอการด าเนนกจกรรมทางการเมอง เมอพจารณาในสวนของผลทางกฎหมาย ภายหลงจากทไดมการยบพรรคการเมอง อาจแบงเรองทจะตองพจารณาออกไดเปน 2 กรณ คอ กรณของสมาชกภาพสนสดลง และกรณการเพกถอนสทธเลอกตง (1) สมาชกภาพสนสดลง บทบญญตตามรฐธรรมนญและกฎหมายวาดวยพรรคการเมองไดก าหนดใหในกรณทศาลมค าสงใหยบพรรคการเมอง ใหถอเปนเหตหนงทท าใหพรรคการเมองตองเลกกน และผลจากการเลกพรรคการเมองดงกลาวนน ใหถอเปนเหตทท าใหสมาชกภาพของสมาชกพรรคการเมองหรอสมาชกสภาผแทนราษฎรตองสนสดลง ทงน ผลของการยบพรรคหรอการทพรรคการเมองตองเลกกน จะเปนเหตทท าใหสมาชกภาพของบคคลใดตองสนสดลงและเปนไปตามกฎหมายใดนน อาจพจารณาไดดงน 1. สมาชกภาพของสมาชกสนสดลง ในกรณทกฎหมายก าหนดใหสมาชกภาพของสมาชกพรรคการเมองสนสดลงเมอพรรคการเมองเลกไปปรากฏในมาตรา 15 (5) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2511 และมาตรา

25สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. 26สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 228-231.

DPU

105

20 (5) แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2517 ในขณะทมาตรา 26 แหงพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ.2524 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตพรรคการเมอง (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 มาตรา 4 ไดมการบญญตไวชดวา สมาชกภาพของสมาชกสนสดลง เมอศาลมค าสงใหยบเลกพรรคการเมองทผนนเปนสมาชก ส าหรบมาตรา 22 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ไดก าหนดไววา สมาชกภาพของสมาชกสนสดลง เมอพรรคการเมองทผนนเปนสมาชกเลกหรอยบไป และตามมาตรา 20 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ก าหนดไววา เมอพรรคการเมองทผนนเปนสมาชกสนสภาพความเปนพรรคการเมอง เลกหรอยบไป กเปนเหตทท าใหสมาชกภาพของสมาชกพรรคการเมองสนสดลง จงอาจกลาวไดโดยสรปวา เมอพรรคการเมองใดเลกหรอยบไป ยอมมผลท าใหสมาชกภาพของสมาชกพรรคการเมองนนสนสดลงไปดวย 2. สมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรสนสดลง ในกรณของผลจากค าสงของศาลทใหยบพรรคการเมอง จะท าใหสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนเชนไรนน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยในหลายฉบบ ไดก าหนดไววา ใหสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรสนสดลง เมอขาดจากการเปนสมาชกของพรรคการเมอง ในกรณทศาลมค าสงยบพรรคการเมองทสมาชกสภาผแทนราษฎรผนนเปนสมาชก และไมอาจเขาเปนสมาชกของพรรคการเมองอนไดภายในหกสบวนนบแตวนทศาลมค าสง ในกรณเชนนใหถอวาสนสดสมาชกภาพนบแตวนถดจากวนทครบก าหนดหกสบวนนน ทงน ตามทมาตรา 124 (8) ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2517 มาตรา 103 (9) ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2521 มาตรา 114 (9) ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2534 มาตรา 118 (9) ของรฐธรรมนญแหง ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 และมาตรา 106 (8) ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 นอกจากน ในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 และพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการ เมอง พ.ศ.2550 ไดมการก าหนดหลกเกณฑและเงอนไขเพมเตมตอไปอกวา ถาสมาชกผซงสมาชกภาพสนสดลง เนองจากพรรคการเมองทผนนเปนสมาชกเลกหรอยบไป ไดด ารงต าแหนงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรดวย และ

DPU

106

ไมอาจเขาเปนสมาชกของพรรคการเมองอนไดภายในหกสบวนนบแตวนทพรรคการเมองยบไป ใหสมาชกภาพของผนนสนสดลงนบแตวนถดจากวนทครบหกสบวนนน27 จงอาจกลาวไดวา แมการยบเลกพรรคการเมอง จะเปนเหตใหสมาชกภาพของสมาชกพรรคการเมองนนตองสนสดลง แตหากสมาชกผนนด ารงต าแหนงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรดวยแลว และสามารถเขาเปนสมาชกของพรรคการเมองอนไดภายในหกสบวนนบแตวนทพรรคการเมองถกยบไป กอาจจะถอไดวาสมาชกภาพของสมาชกสภาผแทนราษฎรผนนยงไมสนสดลง (2) เพกถอนสทธเลอกตง ในกรณทบทบญญตแหงกฎหมายไดก าหนดให เมอศาลวนจฉยชขาดคดโดยมค าสงใหยบพรรคการเมองใดแลว ใหมการเพกถอนสทธเลอกตงหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมอง ภายหลงจากทพรรคการเมองดงกลาวถกยบดวยนน หลกการดงกลาวไดปรากฏขนครงแรก ตามประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 27 เรอง การแกไขประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 15 ในขอ 3 ซงก าหนดวา “ในกรณทศาลรฐธรรมนญหรอองคกรอนทท าหนาทศาลรฐธรรมนญ มค าสงใหยบพรรคการเมองใด เพราะเหตกระท าการตองหามตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2541 ใหเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองนน มก าหนดหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง” และขอ 4 ก าหนดวา “ผ ใดถกเพกถอนสทธเลอกต งโดยค าสงของศาล ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา พ.ศ.2541 กอนวนทประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 3 ลงวนท 19 กนยายน พทธศกราช 2549 ใชบงคบ ใหผนนยงคงถกเพกถอนสทธเลอกตงตามค าสงของศาลตอไป” ตอมาเมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดมการบญญตผลภายหลงจากการทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองไว โดยก าหนดใหเพกถอนสทธเลอกตงของทงหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคเปนเวลาหาป นบแตศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคดงกลาว ดงเชนในมาตรา 68 ซงบญญตวา “บคคลจะใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซง

27พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 22 วรรคหา และ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 20 วรรคหก

DPU

107

มไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนมได” และวรรคทาย บญญตวา “ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองตามวรรคสาม ใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบในขณะทกระท าความผดตามวรรคหนงเปนระยะเวลาหาปนบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าสงดงกลาว” นอกจากน มาตรา 237 วรรคสอง ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกน ยงไดมบทบญญตในท านองเดยวกนวา “....ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองนนใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองดงกลาวมก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง” เมอมการประกาศใชพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 กไดมการเนนย าถงผลทใหมการเพกถอนสทธเลอกตง ภายหลงจากการทศาลมค าสงใหยบพรรคการเมองไวในมาตรา 98 ซงบญญตวาในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองใดเพราะเหตอนเนองมาจากการฝาฝนมาตรา 82 หรอเหตตามมาตรา 94 และปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวา หวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดมสวนรวม รเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท าดงกลาวแลวมไดยบย ง หรอแกไขการกระท าดงกลาว ใหศาลรฐธรรมนญสงเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองนน มก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง” อยางไรกด จากบทบญญตดงกลาวขางตน อาจตงขอสงเกตไดวา หากเปนกรณทพรรคการเมองถกยบดวยเหตทตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง แตพรรคการเมองนนยงมสมาชกเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย หรอในกรณทพรรคการเมองใดไมรายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองเมอครบก าหนดเวลาภายหลงทนายทะเบยนไดมการสงใหหวหนาพรรคด าเนนการดงกลาวโดยไมมเหตผลอนสมควรแลว ศาลรฐธรรมนญกไมมอ านาจในการพจารณาเพอสงเพกถอนสทธเลอกตงกบหวหนาพรรคหรอกรรมการบรหารพรรคการเมอง ดงเชนในเหตอน ๆ ตามทกฎหมายไดก าหนดไว เมอการเพกถอนสทธเลอกตงบคคลใดยอมถอเปนการตดสทธในทางการเมองบคคลนน และการตดสทธดงกลาวอาจมไดเปนไปตามเจตนารมณทรฐธรรมนญมงใหความคมครองและรบรองเสรภาพของบคคลในการด าเนนกจกรรมในทางการเมอง ดงนน การจะพจารณาเพอตดสทธบคคลดวยการเพกถอนสทธเลอกตง จงควรกระท าเทาทจ าเปนและพอสมควรแกเหตตามขอเทจจรงทปรากฏเปนรายกรณไป 2. ผลตอการด าเนนคดอาญา นอกจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยจะไดก าหนดมาตรการมาเพอควบคมพรรคการเมอง และหวหนาพรรคการเมอง รวมทงกรรมการบรหารของพรรคการเมอง โดยใหเพกถอน

DPU

108

สทธเลอกตงมก าหนด 5 ป หรอหามขอจดตงพรรคการเมองใหมหรอเปนกรรมการบรหารของพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการขอจดตงพรรคการเมองขนใหมภายในก าหนดเวลา 5 ป นบแตว นทพรรคการเมองตองยบดงทไดกลาวมาแลวขางตน ท งน กฎหมายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมไดก าหนดใหมการก าหนดโทษทางอาญา ส าหรบผทฝาฝนไมปฏบตตามทกฎหมายก าหนด แตปรากฏโทษทางอาญาไมวาจะเปนโทษปรบ หรอโทษจ าคกในกฎหมายฉบบอน กลาวคอ พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 ไดก าหนดใหลงโทษผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบไป ซงเปนผฝาฝนมาตรา 42 วรรคสอง ใหตองระวางโทษจ าคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสหมนบาท หรอทงจ าทงปรบตามมาตรา 120 แตมไดก าหนดใหลงโทษทางอาญาแกกรรมการบรหารพรรคการเมองในขณะนนดวย หรอกรณทกรรมการบรหารพรรคการเมองฝาฝนหรอไมปฏบตตามอ านาจหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง ตามมาตรา 26 (2) หรอ (3) แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พ.ศ.2550 ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหกเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบาท หรอทงจ าทงปรบมาตรา 44 อยางไรกตาม โทษทางอาญาดงกลาวมใชการลงโทษแกกรรมการบรหารพรรคการเมอง อนเนองมาจากการฝาฝนกฎหมายรฐธรรมนญโดยตรง หรอมไดลงโทษแกกรรมการบรหารพรรคในขณะนน ซงแมวาผลของการยบพรรคการเมองจะท าใหกรรมการบรหารพรรคการเมองถกตดสทธทางการเมองหรอสทธในการจดตงพรรคการเมองหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง ซงมความรนแรงตอตวกรรมการบรหารพรรคการเมองกตาม แตกมไดท าใหกรรมการบรหารพรรคการเมองเกดความกลวจนไมกลากระท าการฝาฝนอก ซงเปนปญหาทจะไดท าการศกษาตอไป 4.2.2.2 ขอหามภายหลงการยบพรรคการเมอง28 กรณของการบญญตถงขอหามของพรรคการเมองภายหลงจากทพรรคการเมองถกศาลสงยบพรรคแลวนน ไดมการบญญตขนเปนครงแรกในมาตรา 69 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 และตอมาเมอไดมการประกาศใชพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 จงไดมการบญญตไวในมาตรา 97 ซงไดก าหนดไววา ในกรณทพรรคการเมองตองยบไปเนองจากเหตดงตอไปน กลาวคอ ไมจดท ารายงาน

28 สรนาถ วสทธวชรกล. แหลงเดม. หนา 235-236.

DPU

109

การด าเนนกจการของพรรคการเมอง29 หรอไมจดท ารายงานการใชจายเงนสนบสนนใหเปนไปตามทกฎหมายก าหนด30 หรอไดกระท าการอยางใดอยางหนง ซงอาจเปนเหตทท าใหศาลรฐธรรมนญสงยบพรรคการเมองทกระท าการดงกลาวเชนวานนได31 กฎหมายวาดวยพรรคการเมองไดก าหนดขอหามผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารพรรคการเมองทตองยบไปเนองจากเหตดงกลาวในการด าเนนกจการทางการเมองไว ดงน (1) หามมใหขอจดตงพรรคการเมองขนใหม หรอ (2) หามเปนกรรมการบรหารของพรรคการเมอง หรอ (3) หามมสวนรวมในการขอจดตงพรรคการเมองขนใหม แตทงน ภายในก าหนดหาปนบแตวนทพรรคการเมองนนตองยบไป อยางไรกด อาจตงขอสงเกตไดวา หากพรรคการเมองนนถกยบ เพราะมเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง แตพรรคการเมองนนยงมสมาชกสภาผแทนราษฎรอย32 ผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบเพราะเหตดงกลาว สามารถจดแจงจดตงพรรคการเมองขนใหม หรอเปนกรรมการบรหารของพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการขอจดตงพรรคการเมองขนใหมได นอกจากน มาตรา 95 วรรคทาย แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ยงไดมการบญญตถงขอหามภายหลงจากทพรรคการเมองถกศาลสงยบไวเพมเตมอกวา หามมใหบคคลใดซงในทนยอมหมายความรวมถงผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารพรรคการเมอง ใชชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองซ า หรอพอง หรอ มลกษณะคลายคลงกบชอ ชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองทถกยบนน เพอแสวงหาประโยชนในการด าเนนกจการทางการเมองหรอประโยชนอนใดในท านองเดยวกน โดยหากมการฝาฝนขอหามเชนวานน บคคลทกระท าการดงกลาว อาจตองไดรบโทษในทางอาญาตามทมาตรา 120 แหงพระราชบญญตฉบบเดยวกนไดก าหนดไว

29พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมองพ.ศ. 2541 มาตรา 35 ประกอบกบ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 42 วรรคสอง. 30พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 62 ประกอบกบ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 82. 31พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 มาตรา 66 ประกอบกบ

พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 94. 32ทงน เปนเหตทปรากฏในมาตรา 93 วรรคหนง แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย

พรรคการเมอง พ.ศ. 2550

DPU

110

4.2.3 ผลตอกรรมการบรหารพรรค ประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 27 เรอง การแกไขประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 15 ในขอ 3 ซงก าหนดวา “ในกรณทศาลรฐธรรมนญหรอองคกรอนทท าหนาทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองใด เพราะเหตกระท าการตองหามตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2541 ใหเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองนน มก าหนดหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง และขอ 4 ก าหนดวา “ผใดถกเพกถอนสทธเลอกตงโดยค าสงของศาลตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2541 กอนวนทประกาศคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ฉบบท 3 ลงวนท 19 กนยายน พทธศกราช 2549 ใชบงคบ ใหผนนยงคงถกเพกถอนสทธเลอกตงตามค าสงของศาลตอไป” เมอมการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมอง โดยก าหนดใหเพกถอนสทธเลอกต งของกรรมการบรหารพรรคเปนเวลาหาป นบแตศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคดงกลาว ดงเชน ในมาตรา 68 ซงบญญตวา “บคคลจะใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน มได” และวรรคทาย บญญตวา “ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองตามวรรคสาม ใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารของพรรคการเมองท ถกยบในขณะทกระท าความผดตามวรรคหนงเปนระยะเวลาหาป นบแตวนทศาลรฐธรรมนญมค าสง ดงกลาว” นอกจากน มาตรา 237 วรรคสอง ของรฐธรรมนญฉบบเดยวกนยงไดมบทบญญต ในท านองเดยวกนวา “....ในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองนน ใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองดงกลาว มก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง” พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550 กไดมการ เนนย าถงผลทใหมการเพกถอนสทธเลอกตงภายหลงจากการทศาลมค าสงใหยบพรรคการเมองไวในมาตรา 98 ซงบญญตวาในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคการเมองใดเพราะเหต อนเนองมาจากการฝาฝนมาตรา 82 หรอเหตตามมาตรา 94 และปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวา

DPU

111

หวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใด มสวนรวม รเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท าดงกลาวแลว มไดยบย ง หรอแกไขการกระท าดงกลาว ใหศาลรฐธรรมนญสงเพกถอนสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคการเมองมก าหนดเวลาหาปนบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง ทงน หากเปนกรณทพรรคการเมองถกยบดวยเหตทตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมอง แตพรรคการเมองนนยงมสมาชกทเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย หรอในกรณทพรรคการเมองใดไมรายงานการด าเนนกจการของพรรคการเมองเมอครบก าหนดเวลาภายหลงทนายทะเบยนไดมการสงใหหวหนาพรรคด าเนนการดงกลาวโดยไมมเหตผลอนสมควรแลว ศาลรฐธรรมนญกไมมอ านาจในการพจารณาเพอสงเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคหรอกรรมการบรหารพรรคการเมอง ดงเชนในเหตอน ๆ ตามทกฎหมายไดก าหนดไว เมอการเพกถอนสทธเลอกตงบคคลใดถอเปนการตดสทธในทางการเมองของบคคลนน และการตดสทธดงกลาวอาจมไดเปนไปตามเจตนารมณทรฐธรรมนญมงใหความคมครองและรบรองเสรภาพของบคคลในการด าเนนกจกรรมในทางการเมอง ดงนน การจะพจารณาเพอตดสทธบคคลดวยการเพกถอนสทธเลอกตง จงควรกระท าเทาทจ าเปนและพอสมควรแกเหตตามขอเทจจรงทปรากฏเปนรายกรณไป

DPU

บทท 5 ปญหาทางกฎหมายทเกดจากการยบพรรคการเมองและแนวทางการแกไข

การปกครองระบอบประชาธปไตยเปนรปแบบการปกครองทมพนฐานทางความคดวา

อ านาจปกครองนนเปนของประชาชนทกคน แตประชาชนมใชผใชอ านาจนดวยตนเอง หากแตจะมอบอ านาจใหบคคลกลมหนงในฐานะองคกรของรฐเปนผใชอ านาจแทน การใชอ านาจแทนของผรบมอบอ านาจจงตองค านงถงเจตนารมณของประชาชน โดยน าเอาเจตนารมณของประชาชนไปปฏบตใหเกดผล และผดงไวซงหลกการส าคญของการปกครองระบอบประชาธปไตย อยางไรกด พรรคการเมองนนมสภาพเปนองคกร อยภายใตการก ากบดแลของคณะกรรมการพรรคการเมอง หากมบคคลภายในพรรคการเมองอาศยการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองเปนเครองมอในการลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครอง ยอมกระทบตอรากฐานการปกครองระบอบประชาธปไตย เพราะฉะนน จงตองมมาตรการปองกนมใหเกดการกระท าดงกลาวขน โดยมาตรการประการหนงทบญญตไวในรฐธรรมนญ คอ การยบพรรคการเมอง โดยผลของการยบพรรคการเมอง จะเปนการตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรค ซงผเขยนเหนวามาตรการดงกลาวยอมมผลกระทบไปถงสทธเสรภาพของประชาชนในการจดตงพรรคการเมอง อนเปนสทธขนพนฐานในการปกครองระบอบประชาธปไตย อยางไรกด ในตางประเทศกมมาตรการควบคมการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองเปนเครองมอในการลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครอง เชนเดยวกน แตเหตแหงการยบพรรครวมถงโทษทมตอหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคนน ยงมความแตกตางกนกบประเทศไทย โดยเฉพาะเหตแหงยบพรรคการเมอง ซงในประเทศไทยไดก าหนดเหตแหงการยบพรรคไวหลายประการ คอ นอกจากการลมลางการปกครองแลว ยงมเหตแหงการฝาฝนมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม และการไมด าเนนการกจกรรมของพรรคการเมองใหถกตองตามทกฎหมายบญญต มาเปนเหตยบพรรคการเมองดวย ซงบางกรณเปนเหตเฉพาะตวของผกระท า ดงนน ในบทนจะเปนการศกษาถงปญหาทางกฎหมายทเกดจากการยบพรรคการเมองเพอการวเคราะหหาแนวทางอนเปนขอเสนอในการแกไขปญหา ดงมรายละเอยดดงตอไปน

DPU

113

5.1 ปญหาและแนวทางแกไขการตความกฎหมาย การปกครองในระบอบประชาธปไตย หมายถง การปกครองตนเองของผอยภายใตการ

ปกครองหรอการมรฐบาลซงเปนองคกรตามรฐธรรมนญ มาจากประชาชนหรอโดยความยนยอมของประชาชนและมรากฐานอยบนแนวความคดของเสรภาพ (liberty) และความเสมอภาค (equality) และหลกประกนในการคมครองสทธและเสรภาพ มความเกยวพนอยางยงกบสทธในเสรภาพของบคคล และสทธในความเสมอภาค ซงเปนพนฐานของ “ศกดศรความเปนมนษย” ในรฐเสรประชาธปไตย การแทรกแซงในสทธและเสรภาพของปจเจกบคคล โดยอ านาจรฐจะกระท าได ตอเมอมกฎหมายซงผานความเหนชอบจากตวแทนของประชาชนตามหลกความชอบธรรมในทางประชาธปไตย และเพอเปนการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน จงน าหลกการแบงแยกอ านาจมาใช เพอใหองคกรใชอ านาจรฐ อนไดแก องคกรบรหาร องคกรนตบญญต และองคกรตลาการ ตางใชอ านาจแตละอ านาจควบคมตรวจสอบซงกนและกน ทงน ตองมผลบงคบเปนการทวไปและไมมงหมายใหใชบงคบแกกรณใดกรณหนงเปนการเฉพาะเจาะจง และจะกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพมได โดยองคกรทมความส าคญตอการสรางหลกประกนการคมครองสทธเสรภาพ คอ องคกรตลาการ ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ก าหนดใหองคกรตลาการหรอศาลเปนผบงคบใชกฎหมายหรอตความกฎหมาย เพอใหเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมาย และเปนไปตามหลกนตรฐ แตจากบทบญญต แนวทางปฏบต และแนวค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ตงแต ป 2550 ซงวนจฉยยบพรรคการเมองและตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค อนเปนการใชอ านาจขององคกรตลาการทไมสอดคลองกบเจตนารมณของกฎหมายรฐธรรมนญ จงเปนปญหาทควรน ามาศกษา ดงน

5.1.1 การตความอยางเครงครด หลกแบงแยกอ านาจเปนพนฐานส าคญของหลกนตรฐ ทแสดงใหเหนถงการอยรวมกน

ขององคกรผใชอ านาจ เพอตรวจสอบอ านาจ และการถวงดลอ านาจ ภาระหนาทของรฐตองมการแบงแยก ตองมเจาหนาทของตนเองอนมใชเปนเจาหนาทของรฐองคกรอน กอใหเกดความสมพนธระหวางอ านาจตางๆ ในการยบย งกนและกน และท าใหเกดความสมดลระหวางอ านาจไมท าใหอ านาจใดอ านาจหนงอยภายใตอ านาจอนโดยสนเชง จงตองมกลไกในการสถาปนาหลกนตรฐขนโดยมวตถประสงคขนสดทาย (Ultimate aim) เพอเปนการประกนสทธและเสรภาพของปจเจกบคคล จากการใชอ านาจทไมชอบธรรม และเพอคมครองสทธเสรภาพของปจเจกบคคลใหมผลในทางปฏบตไดอยางแทจรง อนเปนเหตผลประการส าคญทท าใหไมอาจปฏเสธการใหสทธแกปจเจกบคคล ในการโตแยงการกระท าของรฐผานทางองคกรตลาการ ประกอบกบเมอองคกรตลาการเปนองคกรหนงทใชอ านาจอธปไตยในการท าหนาทพจารณาพพากษาอรรถคด เพอคมครองหลกความชอบดวยกฎหมาย

DPU

114

ใหเกดผลไดจรงในทางปฏบต รฐธรรมนญจงไดสรางระบบใหองคกรตลาการมความเปนอสระจากอ านาจนตบญญตและอ านาจบรหาร

ทงน การใชอ านาจขององคกรตลาการในการคมครองสทธเสรภาพ เรมขนต งแตกระบวนการตรวจสอบการตรากฎหมาย แมวาองคนตบญญญตจะเปนผตราบทบญญตของกฎหมาย กตองเปนตามหลกความพอสมควรแกเหต หรอหลกการทจะตรวจสอบหลกการจ ากดสทธและเสรภาพเทาทจ าเปน โดยองคกรนตบญญตไมอาจตรากฎหมายใด ๆ ทมผลเปนการจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลใหกระทบกระเทอนถงแกนของสทธและเสรภาพได หากมการตรากฎหมายใดทกระทบกระเทอนตอสาระส าคญแหงสทธ กฎหมายนนยอมขดตอรฐธรรมนญและใชบงคบมได และหากจะตรากฎหมายทจะไปกระทบสทธเสรภาพ กจะตองอางหรอระบบทบญญตแหงรฐธรรมนญทใหอ านาจไว เพอใหองคกรนตบญญตไดพงตระหนกวาการกระท าของตนก าลงลวงเขาแดนแหงสทธและเสรภาพของปจเจกชน ดงเชน มาตรา 154 ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หากมรางพระราชบญญตดงกลาวมขอความขดหรอแยง ตอรฐธรรมนญน หรอตราขนโดยไมถกตองตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ ใหศาลรฐธรรมนญวนจฉย เปนตน

หรอการคมครองสทธเสรภาพในการด าเนนคดในชนศาล เมอมการบงคบใชกฎหมาย ในกรณทการกระทบตอสทธและเสรภาพของประชาชน การทบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว สามารถยกบทบญญตแหงรฐธรรมนญน เพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลไดตามมาตรา 28 วรรคสอง รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ส าหรบการคมครองสทธเสรภาพของบคคล โดยการใชอ านาจขององคกรตลาการหรอศาล เพอการพจารณาในศาล ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 27 ไดก าหนดใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยโดยตรง ในการตรากฎหมาย การใชบงคบกฎหมาย และการตความกฎหมายทงปวง เพอรบรองสทธและเสรภาพของตามทรฐธรรมนญบญญตไวโดยชดแจง

แตอยางไรกตาม การบงคบใชกฎหมายหรอการตความกฎหมายขององคกรตลาการ หากเปนกฎหมายคนละฉบบ การพจารณาบทบญญตของกฎหมายในเรองน นๆ ตองพจารณาตามเจตนารมณของกฎหมายในเรองนนๆ ดวย ดงเชน กฎหมายเอกชน การตความ ตองตความตามเจตนาของคสญญา หรอตามบทบญญตของกฎหมาย หรอหากไมมการบญญตไว โดยการอดชองวางดวยกฎหมายใกลเคยงอยางยง ตามมาตรา 4 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย สวนบทบญญตใดมสภาพบงคบทจะกระทบตอสทธเสรภาพของบคคล การตความกตองเปนไปโดยเครงครด ดงเชน มาตรา 2 ตามประมวลกฎหมายอาญา การทบคคลจกตองรบโทษทางอาญาตอเมอไดกรท าการอนกฎหมายทใชในขณะกระท านนบทบญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว และโทษทจะลงแกผกระท าความผดนน ตองเปนโทษทบญญตไวในกฎหมายนน

DPU

115

แมวารฐธรรมนญและกฎหมายอาญาจะถอวาเปนกฎหมายมหาชน การตความจงตองเปนไปดวยความเครงครดเชนกน ดงเชน การยบพรรคการเมอง ตามมาตรา 68 หรอมาตรา 237 ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในกรณทบคคลหรอพรรคการเมองใดจะใชสทธและเสรภาพ ตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน หรอการกระท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา และใหศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมอง และเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมอง มก าหนดเวลาหาป นบแตวนทมค าสงใหยบพรรคการเมอง แตจากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญท 3-5/2550 โดยคณะตลาการรฐธรรมนญพจารณาวา “พล.อ.ธรรมรกษและนายพงษศกดเปนกรรมการบรหารพรรค และด ารงต าแหนงทางการเมองเปนรฐมนตรกระทรวงใหญ แสดงใหเหนวาเปนบคคลส าคญของพรรค และไดรบความไววางใจอยางยงจากคณะกรรมการบรหารพรรคและหวหนาพรรค ยอมตองมบทบาทในการบรหารงานและการด าเนนกจการทางการเมองของพรรคอยาง สง การกระท าของพล.อ.ธรรมรกษและนายพงษศกด เชอไดวาเปนการด าเนนการเพอมใหเกดปญหาการเลอกตงทยดเยอและ ไมมความแนนอนวาจะสนสดลงเมอใด เพอใหพรรคไทยรกไทยกลบคนสอ านาจไดโดยเรว พล.อ.ธรรมรกษและนายพงษศกด ไมไดรบประโยชนใดๆ เปนการสวนตวจากการกระท าดงกลาว แตเปนพรรคไทยรกไทยทไดประโยชน พล.อ.ธรรมรกษ มบทบาทส าคญในการรบผดชอบผสมครรบเลอกตงของพรรคในภาคอสาน และเรองกเกดขนในเขตเลอกตงภาคอสาน และนายจาตรนตเบกความวา ไมมการประชมพรรคหลงจาก พล.อ.ธรรมรกษและนายพงษศกดถกกลาวหา ทง ๆ ทเปนเรองทกระทบตอภาพลกษณของพรรค

จากขอเทจจรงดงกลาว “เชอไดวา” การกระท าของพล.อ.ธรรมรกษและนายพงษศกด ตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารพรรค จงถอเปนการกระท าของพรรคและม ผลผกพนพรรค”1

จากค าวนจฉยของคณะตลาการรฐธรรมนญอนเปนการรบฟงขอเทจจรงจากกรรมการ เพอลงโทษพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรค ท าใหศาลมค าสงยบพรรคไทยรกไทย และ ตดสทธเลอกตงกรรมการพรรคการเมองรวม 111 คน แมรฐธรรมนญจะเปนกฎหมายหมายมหาชน

1 ปยบตร แสงกนกกล. (2556). การช าแหละค าวนจฉยคดยบพรรค. สบคนเมอวนท 29 มถนายน 2556 จาก

http://www.onopen.com/open-special/07-06-05/2820

DPU

116

โดยแท2 การตความจงตองตความเครงครดดวย โดยเฉพาะการจ ากดสทธเสรภาพของบคคลใด ประกอบกบศาลรฐธรรมนญเปนองคกรทใชอ านาจในการตรวจสอบและถวงดลองคกรอน การตความจงตองเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมาย และไมควรขดกบหลกการปกครองในระบอบประชาธปไตย อยางไรกตาม เมอกลาวถงหลกการตความเครงครด เปรยบเทยบกบกฎหมายอาญา ซงเปนกฎหมายมหาชนเชนเดยวกบกฎหมายรฐธรรมนญ การลงโทษบคคลในทางอาญา จะตองมบทบญญตก าหนดวาการกระท านนเปนความผด และจะไดรบโทษทางอาญา เมอมการก าหนดโทษไวส าหรบความผดนน จะน ากฎหมายใกลเคยงอยางยงมาบงคบใชใหเปนผลรายแกบคคลไมอาจกระท าได และจะลงโทษใหมผลยอนหลงไมได แตจากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ลกษณะเปนผลราย ทงยงยอนหลงไปถงการกระท ากอนทจะเขามารบต าแหนงทางการเมอง แมการตดสทธเลอกตง มใชโทษทางอาญาตามมาตรา 18 แหงประมวลกฎหมายอาญา แตโทษการตดสทธเลอกตง ยอมเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของบคคลในระบอบประชาธปไตย อกทงเมอเปรยบเทยบถงความรนแรงของโทษทางอาญาและโทษตดสทธเลอกตง โทษทางอาญาจะกระทบตอสทธเสรภาพในชวต รางกาย และทรพยสน เชน โทษจ าคก กกขง และปรบ สวนโทษทางรฐธรรมนญมผลยอนหลง และจะลงโทษโดยกระทบตอการใชเสรภาพของบคคลในการแสดงออกถงการใชอ านาจอธปไตยของปวงชน เชน การตดสทธเลอกตงมตงแต 1 ป ถง 10 ป เปนตน แมวากฎหมายทงสองประเภท จะก าหนดโทษทมผลกระทบตอตวผถกลงโทษแตกตางกน แตความรนแรงทผไดรบผลกระทบ ส าหรบโทษทางรฐธรรมนญกลบมความรนแรงเทยบเทาหรอมากกวาโทษทางอาญา ดงนน การลงโทษตดสทธเลอกตง ศาลจงตองใชอ านาจตความโดยเครงครดยงกวาการตความในคดอาญา แตการทศาลรฐธรรมนญรบฟงพยานเพยงเทาทปรากฏ และลงโทษ เชนนน แมบทบญญตมาตรา 68 และมาตรา 237 จะใหอ านาจศาลตความเปนอยางอน กอนทจะวนจฉยลงโทษกตาม ศาลยงคงเปนองคกรบงคบใชกฎหมาย ใชอ านาจตความเครงครด และบงคบใชกฎหมาย ตามมาตรา 27 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ใหเปนไปตามเจตนารมณ เพอเปนการคมครองสทธและเสรภาพของในการใชอ านาจอธปไตยของปวงชนในระบอบประชาธปไตยได

จากการศกษาหลกการคมครองสทธโดยองคกรตลาการของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เรยกวา “Rechtswegsgarantie” เปนสงทรฐไดแสดงวารฐเองยอมทจะใหความเปนอสระแกอ านาจศาล ในการเขามาควบคมและตรวจสอบการกระท าตาง ๆ ของรฐวาเปนการละเมดสทธหรอ

2 วรเจตน ภาครตน.การใชและการตความกฎหมายมหาชน.วารสารวชาการศาลปกครอง 8, 2 (พ.ค.-ส.ค.

2551) หนา 43-82.

DPU

117

เสรภาพของประชาชนหรอไม ซงการยบพรรคการเมองของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน รฐธรรมนญฉบบไวมารของเยอรมนไดก าหนดใหการยกเลกพรรคการเมองจะกระท าไดกตอเมอ พรรคการเมองนนไดกระท าความผดกฎหมายอาญา ตองเปนการใชก าลงเขายดอ านาจรฐเทานน ตอมารฐธรรมนญแหงสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ค.ศ. 1949 ไดก าหนดถงเหตแหงการยบพรรคการเมองวา ไมวาจะโดยเหตผลของวตถประสงคหรอความประพฤตของสมาชกพรรคการเมองกตาม พรรคการเมองทมงหมายจะขดขวางหรอท าลายระบอบการปกครองแบบเสรประชาธปไตย หรอเปนภยตอการด ารงอยของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ตองถอวาเปนพรรคการเมองทไมชอบดวยกฎหมาย และเมอการหามพรรคการเมองเปนการขดหรอแยงกบหลกประชาธปไตย คอเปนการท าลายสทธเสรภาพของประชาชน ขอบเขตของการตความในเรองการหามพรรคการเมองจงตองเปนไปอยางเครงครด สวนของการกระท าของผเกยวของผกพนกบพรรค ซงจะท าใหพรรคการเมองตองถกยบ จะตองมสวนรวมรเหนและมบทบาททจะท าใหเกดการกระท านน การกระท าของสมาชกพรรคเพยงบางคนไมเพยงพอทจะถอไดวาเปนการกระท าของพรรคและตองใหพรรครวมรบผดแตอยางใด3

ผเขยนเหนวา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ก าหนดใหองคกรตลาการหรอศาลเปนผบงคบใชหรอตความกฎหมายใหเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมาย ภายใตหลกนตรฐ แตแนวค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญซงวนจฉยยบพรรคการเมองและตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคตงแตป 2550 เปนตนมานน ไมสอดคลองกบเจตนารมณของกฎหมายรฐธรรมนญ เนองจากการยบพรรคการเมองและการตดสทธเลอกตง เปนมาตรการทมผลกระทบตอสทธเสรภาพขนพนฐานในการด าเนนกจกรรมทางการเมองของประชาชนในวงกวาง การบญญตเหตแหงการยบพรรคการเมองจงควรก าหนดไวเทาทจ าเปน และการตความในการบงคบใชกฎหมายกควรเปนไปโดยเครงครด รฐธรรมนญของประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดบญญตมาตรการยบพรรคการเมองและการตดสทธเลอกตงไวเฉพาะกรณทมการกระท าความผดอาญาไปพรอมกบการฝาฝนบทบญญตตามรฐธรรมนญเทานน และการพจารณาของศาลรฐธรรมนญเยอรมนในการยบพรรคการเมองกจะเปนไปโดยเครงครด คอ จะตองเปนการกระท าทปรากฏพยานหลกฐานวามการกระท าอนเปนเหตใหยบพรรคตามทกฎหมายบญญตไวโดยชดแจง แตในประเทศไทยนน นอกจากจะมสาเหตการยบพรรคจากการกระท าตาง ๆ หลายประการทไมจ าเปนตองเปนความผดอาญาดวยแลว การพจารณาของศาลรฐธรรมนญยงใชการตความกฎหมายทไมเครงครด คอ เพยงแตปรากฏเหตอนควรสงสยวาอาจมการกระท าอนเปนเหตใหยบพรรคตามทกฎหมายบญญตไว เชน กรณทม

3 สนทรยา เหมอนพะวงศ. (2556). ทฤษฎกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง. สบคนเมอ

25 กมภาพนธ 2556, จาก http://prschatai.com/journal/2007/05/12877.

DPU

118

พฤตการณวาอาจมผลเปนการเปลยนแปลงการปกครอง หรออาจท าใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและยตธรรม กเปนเหตใหยบพรรคการเมองได ซงเมอเปรยบเทยบกนแลว ประเทศไทยจะมบทบญญตของกฎหมายทก าหนดสาเหตแหงการยบพรรคการเมองไวหลายสาเหตและมการตดสทธเลอกยอนหลงซงรนแรงกวา เมอประกอบกบการตความกฎหมายทไมเครงครดโดยศาลรฐธรรมนญแลว จงท าใหการยบพรรคการเมองในประเทศไทยเปนไปโดยงาย ไมเปนไปตามเจตนารมณของรฐธรรมนญในระบอบประชาธปไตย

ดงนน เพอมใหการกระท าทเปนการฝาฝนตามมาตรา 68 และมาตรา 237 อนจะท าใหประชาชนตองถกตดสทธเลอกต ง จนสญเสยอ านาจอธปไตยในการปกครองประเทศในระบอบประชาธปไตยแลว และเพอใหศาลรฐธรรมนญมอ านาจตความกฎหมายใหสอดคลองตามเจตนารมณของรฐธรรมนญทใหความคมครองตอสทธเสรภาพของประชาชนตามระบอบประชาธปไตย จงควรออกพระราชบญญตวธพจารณาความของศาลรฐธรรมนญ เพอเปนหลกประกนการใชอ านาจโดยองคกรตลาการ

5.1.2 การตความไมเปนไปตามหลกฟงความทกฝาย การคมครองสทธเสรภาพของบคคล ในการปกครองระบอบประชาธปไตย นอกจากหลก

แบงแยกอ านาจ ซงเปนการตรวจสอบการใชอ านาจระหวางองคกรแลว ภายใตบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดบญญตใหองคกรตลการหรอศาลสามารถตรวจสอบค าฟอง ค ารองทเสนอตอศาล เมอมการใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาล เพอมใหมการละเมดตอสทธเสรภาพของบคคลแลว ซงหลกประกนในการพจารณาในชนศาลคดแพง คดอาญาหรอคดปกครอง มการน าหลกการฟงความทกฝาย เพอใชในการพจารณาคดของศาล

หลกการฟงความทกฝาย เปนหลกการทวาศาลจะตองรบฟงขอเทจจรงจากคความทกฝาย หรอคความแตละฝายมสทธทจะชแจงขอเทจจรงของตนตอศาล โดยบคคลทจะรขอเทจจรงไดดทสด กคอบคคลทถกกระทบสทธ ฉะนน การรบฟงขอเทจจรงตาง ๆ คกรณ ยอมท าใหผทท าหนาทวนจฉยชขาด สามารถตดสนใจไดอยางถกตองเหมาะสม เมอคกรณแตละฝายยอมเสนอขอเทจจรงในมมมองทเปนประโยชนแกตน ศาลกมโอกาสฟงความทงสองฝาย และรบฟงขอเทจจรงอยางครบถวน ถกตอง น ามาวเคราะหวนจฉยไดอยางถกตองและเปนธรรม และคความยงสามารถโตแยงหรอหกลางเอกสารในคดนน ๆ อนเปนการตอสคดไดอยางเตมท การรบฟงคความทกฝายของศาล จงจะเปนการคมครองสทธของคความในกระบวนพจารณา หากไมใหโอกาสชแจงแกขอกลาวหา หรอไมใหโอกาสแสดงพยานหลกฐานแกขอกลาวหา ถอเปนการละเมดศกดศรความเปนมนษย และขดตอหลกนตรฐ ซงคมครองสทธเสรภาพของประชาชน

DPU

119

แตส าหรบการพจารณาคดยบพรรคการเมอง แมผถกกระทบสทธจะไดรบความคมครอง ตามมาตรา 27 และมาตรา 28 วรรคสอง ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 กตาม แตเมอพจารณาตามมาตรา 68 วรรคสอง ซงไดบญญตวา “ในกรณทบคคลหรอพรรคการเมองใดกระท าการตามวรรคหนง ผทราบการกระท าดงกลาวยอมมสทธเสนอเรองใหอยการสงสดตรวจสอบขอเทจจรงและยนค ารองขอใหศาลรฐธรรมนญวนจฉยสงการใหเลกการกระท าดงกลาว แตทงน ไมกระทบกระเทอนการด าเนนคดอาญาตอผกระท าการดงกลาว” จากบทบญญตน ใหอ านาจแกอยการสงสดตรวจสอบขอเทจจรงและยนค ารอง แตมไดใหอ านาจในการทจะรบฟงขอเทจจรงจากคกรณหรอแมอ านาจของศาลเอง กมไดมอ านาจรบฟงขอเทจจรงอนใดได นอกจากมอ านาจวนจฉยไดเพยงวาใหพรรคการเมองเลกการกระท า และยบพรรคการเมองไดเทานน หรอตามมาตรา 237 วรรคสอง บญญตวา “ถาการกระท าของบคคลตามวรรคหนง ปรากฏหลกฐานอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารของพรรคการเมองผใด มสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท านนแลว มไดยบย งหรอแกไขเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ใหถอวาพรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนตามมาตรา 68 และในกรณทศาลรฐธรรมนญมค าสงใหยบพรรคการเมองนน…” จากบทบญญตน หากมหลกฐานอนควรเชอไดวา หวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารของพรรคการเมองผใด มสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย ซงมไดใหอ านาจศาลรบฟงความทกฝาย แตมอ านาจวนจฉยจากหลกฐานทมาจากการสอบสวนและตรวจสอบของคณะกรรมการการเลอกตง วามหลกฐานควรเชอหรอไม แลวจงมค าสงใหเลกหรอยบพรรคการเมอง แมอยการสงสดจะเปนอกหนงองคกรทรฐธรรมนญก าหนดใหท าหนาทตรวจสอบขอเทจจรง แตมไดรวมถงอ านาจตรวจสอบกระบวนการสอบสวนของคณะกรรมการการเลอกตงวาไดด าเนนการมาโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม จงแตกตางกบศาลซงท าหนาทหลกในการตรวจสอบถวงดลการบงคบใชกฎหมายขององคทเกยวของโดยตรง

อยางไรกตาม หลกการฟงความทกฝายไดมการบญญตไวในพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พ.ศ. 2550 มาตรา 24 วรรคสอง ซงก าหนดใหเปนอ านาจคณะกรรมการการเลอกตงวา “ในการสบสวนสอบสวนตามวรรคหนง คณะกรรมการการเลอกตงตองใหโอกาสผรอง ผถกคดคาน หรอผถกกลาวหา ทราบเหตแหงการรอง การคดคาน หรอการกลาวหา มหนงสอชแจงขอเทจจรงและแสดงหลกฐาน รวมทงตองใหโอกาสมาใหถอยค าตอคณะกรรมการการเลอกตง ในกรณทผรอง ผถกคดคาน หรอผถกกลาวหา ไมมหนงสอชแจงขอเทจจรง แสดงหลกฐาน หรอไมมาใหถอยค า ตามทคณะกรรมการการเลอกตงก าหนดโดยไมมเหตอนสมควร ใหถอวาผนนสละสทธในการชแจง แสดงหลกฐาน หรอใหถอยค า และใหคณะกรรมการการเลอกตงด าเนนการ

DPU

120

ตอไปได” ทงน แมคณะกรรมการการเลอกตงจะมอ านาจสอบสวนในคดเกยวกบการยบพรรคการเมอง โดยการฟงความทกฝาย กอนเสนอใหอยการสงสดฟองคดขนสศาล และอยการสงสดจะท าหนาทตรวจสอบขอเทจจรงอกชนหนงกอนเสนอศาลรฐธรรมนญ เพอมค าวนจฉยตามมาตรา 68 หรอมาตรา 237 กตาม แตการปฏบตหนาทของคณะกรรมการการเลอกตง มไดท าหนาทเสมอนศาลชนตน เพราะค าวนจฉยของคณะกรรมการการเลอกตงไมไดมผลเปนการยบพรรคการเมองหรอตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรคในทนท แตการท าหนาทของคณะกรรมการการเลอกต งกบมฐานะเสมอนคณะกรรมการสอบสวนวนย เว นแตกรณพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 ตามมาตรา 103 ทใหคณะกรรมการการเลอกตงสงเพกถอนสทธทางการเมองตงผสมครทกระท าการ กอนประกาศผลการเลอกตง ถาคณะกรรมการการเลอกตงสบสวนสอบสวนแลวเหนวามหลกฐานอนควรเชอไดวาผสมครผใดกระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง หรอมพฤตการณทเชอไดวาผสมครผใดกอใหผอนกระท า สนบสนน หรอรเหนเปนใจใหบคคลอนกระท าการดงกลาว หรอรวามการกระท าดงกลาวแลวไมด าเนนการเพอระงบการกระท านน ทกรายเปนเวลาหนงป ฉะน น กรณการสอบสวนคณะกรรมการการเลอกตงจงมลกษณะเปนการสอบสวนความผดวนยทางการเมอง ซงขอเทจจรงทไดจากการสอบสวนและรวบรวมในชนนแมจะรบฟงยตกควรมผลผกพนเฉพาะตอค าวนจฉยของคณะกรรมการการเลอกตงเทานน และไมมสภาพผกพนตดสทธศาลในการรบฟงและใหโอกาสแกผ ถกกระทบสทธในการเสนอขอเทจจรงอนใด ทยงไมเคยมการสอบสวน หรอพงจะทราบในภายหลงวาอาจรบฟงเปนพยานได เพอใหศาลรฐธรรมนญ ซงเปนศาลสงสดไดวนจฉยเปนล าดบสดทาย เพราะไมสามารถอทธรณฎกาตอศาลอนใดไดอก เพอเปนประกนการคมครองสทธและเสรภาพของบคคล และเปนการรบรองตอความเคารพในศกดศรความเปนมนษย ดงเชน การวนจฉยของศาลรฐธรรมนญท 15/2553 กรณนายทะเบยนพรรคการเมองขอใหศาลรฐธรรมนญมค าสงยบพรรคประชาธปตย ซงกอนมการไตสวน พรรคประชาธปตยขอใหชขาดเบองตนในปญหาขอกฎหมาย ในประเดนวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 มาตรา 93 วรรคสอง ไดบญญตเกยวกบผทมอ านาจท าความเหนในการยบพรรคการเมอง ไว คอ นายทะเบยนพรรคการเมองเทานน ซงคณะกรรมการการเลอกตงไมมอ านาจท าความเหนในเรองดงกลาว โดยศาลไดวนจฉยวา ตามมาตรา 93 บญญตใหนายทะเบยนพรรคการเมองเปนผยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญไดโดยโดยตรง ตางจากการกระท าตามมาตรา 94 ทเปนการกระท าในเรองรายแรงกวา มาตรา 95 จงบญญตใหนายทะเบยนพรรคการเมองตองสงเรองใหอยการสงสดเปนผยนค ารองตอศาลรฐธรรมนญ นายทะเบยนพรรคการเมองทจะตองพจารณาและมความเหนกอนวา มเหตยบพรรค

DPU

121

การเมองหรอไม คณะกรรมการการเลอกตง แมจะเปนองคกรทใหญกวานายทะเบยนพรรคการเมอง กไมมอ านาจจะวนจฉยชขาดเบองตนวามเหตทจะตองยบพรรคการเมองตามมาตรา 82 หรอไม คงมอ านาจเพยงใหความเหนชอบตามทนายทะเบยนพรรคการเมองเสนอเทานน และจากค ารองดงกลาว ท าใหศาลมค าวนจฉยวา การยนค ารองยบพรรคการเมองไมชอบดวยกฎหมาย และยกค ารองในทสด ซงจากค าวนจฉยน ท าใหเหนไดวา กระบวนการตรวจสอบโดยคณะกรรมการการเลอกตงอาจเกดความไมชอบดวยกฎหมาย และหากไมน าหลกการฟงความทกฝายมาบงคบใช จะท าใหกระบวนพจารณาของศาลไมเปนไปตามหลกนตรฐ

ผเขยนเหนวา หลกฟงความทกฝายเปนหลกการทใชในทกชนศาล แตการทศาลจะงดใชอ านาจตามหลกการดงกลาว หรอการจะจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลเชนนน ตามมาตรา 29 ไดก าหนดวา การจ ากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไวจะกระท ามได เวนแตโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญนก าหนดไวและเทาทจ าเปน และจะกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพนนมได ดงนน หากศาลมไดรบฟงความ ทกฝายในการพจารณาคดยบพรรคการเมอง โดยรฐธรรมนญมไดบญญตใหศาลอาจใชอ านาจเชนนนได แตการตดอ านาจรบฟงขอเทจจรงจากทกฝาย จงตองกระท าเทาทจ าเปน และกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพมได แมวาตามมาตรา 68 และมาตรา 237 จะมไดตดสทธของบคคลผถกตดสทธเลอกตงโดยเดดขาด เพราะหลกการฟงความทกฝาย ยงคงอยในอ านาจพจารณาโดยคณะกรรมการการเลอกตง เพอไตสวนสรปคด กอนมการวนจฉยชขาด แตการรบฟงขอเทจจรงกลบเปนการใชอ านาจของคณะกรรมการการเลอกตง ซงไมแตกตางกบการสอบสวน การกระท าความผดวนยทางการเมอง แมไมมการตรวจสอบความชอบดวยกฎหมาย โดยองคกรตลาการ ซงเปนองคกรผใชอ านาจบงคบใชกฎหมาย ยอมไมเปนไปตามหลกนตรฐ ทงยงกระทบกระเทอนสาระส าคญแหงสทธและเสรภาพทจะไดรบการคมครองสทธเสรภาพในชนศาล จงควรก าหนดใหศาลรฐธรรมนญมอ านาจตรวจสอบกระบวนการสอบสวน รวบรวมพยานหลกฐาน และค าวนจฉยในชนคณะกรรมการการเลอกตง และใหมการไตสวนสรปคด กอนมการวนจฉยชขาด เพอใหคความ และฝายกลาวอางน าเสนอขอเทจจรง แตตองอยภายเนอหาทเคยน าเสนอตอคณะกรรมการการเลอกตง และมใชการน าเสนอพยานหลกฐานเพอตงประเดนขนใหม

ทงน ดวยการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ ตามมาตรา 216 วรรคหา ไดก าหนดวาวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ พรอมก าหนดถงสทธเสรภาพในการน าเสนอขอเทจจรง และการใชอ านาจตรวจสอบของคณะกรรมการการเลอกตง ใหเปนอ านาจตรวจสอบโดยศาลรฐธรรมนญตอไป

DPU

122

5.2 ปญหาและแนวทางแกไขความรบผดของกรรมการบรหารพรรค ในกรณทมการลมลางการปกครอง หรอการฝาฝนมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและ

เทยงธรรมนน ศาลรฐธรรมนญมอ านาจยบพรรคการเมองและตดสทธเลอกตงของหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค ท าใหผลแหงการยบพรรคและตดสทธเลอกตงสงผลตอคณะกรรมการบรหารพรรคอน ๆ เชน รองหวหนาพรรคการเมอง เลขาธการพรรคการเมอง รองเลขาธการพรรคการเมอง เหรญญกพรรคการเมอง นายทะเบยนสมาชกพรรคการเมอง โฆษกพรรคการเมอง และกรรมการบรหารอนซงเลอกตงจากสมาชกดวย แมวาหวหนาพรรคจะมอ านาจในการบรหารพรรค แตกรรมการบรหารพรรคอ านาจในการจดหาผสมคร และควบคมดแลสมาชกในพรรคการเมองใหด าเนนกจกรรมทางการเมองดวย เมอมการยบพรรคการเมอง จงสงผลกรรมการบรหารพรรคตองรวมรบผดดวย

สภาพบคคลของพรรคการเมอง มสวนส าคญตอความรบผดของสมาชกพรรค ซงการจดตงพรรคการเมอง ตามมาตรา 4 แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ไดใหความหมายของพรรคการเมอง วา คณะบคคลทรวมกนจดตงเปนพรรคการเมอง โดยไดรบการจดแจงการจดตงตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน เพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข โดยมงทจะสงสมาชกเขาสมครรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร และมการด าเนนกจกรรมทางการเมองอนอยางตอเนอง4 เมอพรรคการเมองเปนการรวมตวกนของคณะบคคล ซงค าวา “คณะบคคล” ไมมบทบญญตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยรบรองวามสภาพเปนนตบคคล แตเปนหนวยงานทรบผดช าระหนภาษอากรได แตจะเทยบเคยงกบนตบคคลทางกฎหมายแพง จงมาจากค าวาหางหนสวนสามญตามมาตรา 1012 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ซงหมายถง บคคลธรรมดาตงแตสองคนขนไปตกลงเขากนเพอกระท ากจการรวมกน แตไมมวตถประสงคจะแบงปนผลก าไรทไดจากกจการทท า หากเทยบเคยงความรบผดของ คณะบคคล กบหางหนสวนสามญ ความรบผดของบคคลทกคนในพรรคการเมองยอมมสภาพความรบผดดวยกน ไมอาจแบงแยกความรบผดได ซงจากค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญท 3-5/2550 วากระท าโดยกรรมการบรหารพรรคเพยงสองคน แตบคคลทงสองเปนกรรมการบรหารพรรคคนส าคญของพรรคไทยรกไทยและไดรบความไววางใจอยางยงจากคณะกรรมการบรหารพรรคและหวหนาพรรค การด าเนนการเพอใหพรรคไทยรกไทยสามารถกลบคนสอ านาจไดโดยเรวยอมเปนประโยชนอยางยงแกพรรคไทยรกไทย อกทงพรรคไทยรกไทยกไมเคยมการประชมคณะกรรมการบรหารพรรค ถอไดวาการกระท าของกรรมการบรหารพรรคทงสอง

4 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 4.

DPU

123

คนเปนการกระท าและมผลผกพนพรรคไทยรกไทย เมอศาลตดสนโดยเหนวา การฝาฝนกฎหมายกบเกยวกบการยบพรรคเกดขนโดยกรรมการบรหารพรรค ซงเปนบคคลส าคญในพรรค และการกระท าเปนประโยชนตอตวพรรค อกทงไมเคยมการประชมคณะกรรมการบรหารพรรค ถอวาผกพนพรรค ศาลสงตดสทธเลอกตงเฉพาะกรรมการบรหารพรรค5 จงเปนการวนจฉยโดยมไดค านงถงสภาพการจดตงพรรคการเมอง

ทงน เมอพจารณากรณการตดสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรค ตามมาตรา 68 ก าหนดใหกรรมการบรหารพรรคตองรบผดจากผลของการกระท าโดยบคคลใดๆ ทไปจดตงพรรคการเมอง เพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการ ซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน บคคลจะใชสทธเสรภาพเพอกระท าการดงกลาวมได จงตองถอวาบคคลทกคนมหนาทจะตองปกปองมใหผใดกระท าการลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย บคคลจงอาจถกจ ากดสทธเสรภาพของตน ตามมาตรา 28 วรรคสามได หากพรรคการเมองมสภาพเปนคณะบคคล นอกจากพรรคการเมองถกยบ หวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค ถกตดสทธเลอกตงแลว สมาชกในพรรคยอมถกตดสทธเลอกต งดวย แตการบทบญญตตามมาตรา 4 ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ใหมไดบญญตใหสอดคลองกบสภาพความรบผดตามมาตรา 68

กรณการตดสทธเลอกตงหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค จากการฝาฝนตามมาตรา 237 ก าหนดใหผสมครรบเลอกตง กระท าการ กอ หรอสนบสนนใหผอนกระท าการอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง มผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม หากมหลกฐานอนควรเชอไดวาหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารของพรรคการเมองผใด มสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท านนแลว มไดยบย งหรอแกไขเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ใหถอวาพรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนตามมาตรา 68 เปนเหตยบพรรคการเมอง และตดสทธเลอกตงหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค ทงน หากพรรคการเมองมสภาพเปนคณะบคคล สมาชกในพรรคยอมถกตดสทธเลอกตงดวย แตการบทบญญตตามมาตรา 4 ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ

5 ค าวนจฉยของคณะตลาการรฐธรรมนญ ท 3 – 5/2550

DPU

124

วาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 ใหมไดบญญตใหสอดคลองกบสภาพความรบผดตามมาตรา 237 ประกอบมาตรา 68 ดวย

ผเขยนเหนวา ค าวนจฉยของศาลถอไดวา พรรคการเมองมสภาพเปนนตบคคล แตการวนจฉยวาสมาชกในพรรคการเมองใดจะตองรบโทษ มอาจพจารณาจากการกระท าของบคคลใดบคคลหนงเพอเปนโทษแกบคคลอนได เมอพรรคการเมองมสภาพเปนนตบคคล ความรบผดของพรรคการเมอง และสมาชกในพรรค จงตองพจารณาความรบผดแยกจากกน โดยเฉพาะการลงโทษมาตรา 68 และมาตรา 237 ดวยการตดสทธเลอกตงหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค ซงเปนการจ ากดสทธเสรภาพ และกระทบตอสทธเสรภาพในการใชอ านาจอธปไตยของปวงชน ฉะนน การรบฟงขอเทจจรงถงฐานะของบคคลในพรรค อ านาจของผกระท า ความผกพนจากการกระท าของผตอพรรคการเมอง และผลการกระท าอนเปนการลมลางการปกครอง และฝาฝนการเลอกตงมใหเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม เปนไปเพอประโยชนของนตบคคล และสมาชกในพรรค ซงการถอเพยงค าใหการ และผลของการสอบสวนขอเทจจรงจากค าใหการของกรรมการบรหารพรรคผหนงผใด เปนสาเหตใหตดสทธกรรมการบรหารพรรคการเมองทกคน ยอมเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของบคคล ตามมาตรา 28 ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 อกทงยงขดตอเจตนารมณในการจดต งพรรคการเมองตามมาตรา 8 แหงพระราชบญญตวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ.2550

นอกจากน ผเขยนเหนวา หากสภาพความรบผดตามมาตรา 68 และมาตรา 237 มไดค านงวาพรรคการเมองมสภาพเปนคณะบคคลตามมาตรา 4 ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 แลว ศาลจงสามารถน าหลกการไมค านงถงสภาพนตบคคลมาเพอประกอบการลงโทษสมาชกเฉพาะคนได โดยจ าแนกระหวางสมาชกทมอ านาจบรหารกบสมาชกทไมมอ านาจบรหาร เพอใหสมาชกทมอ านาจบรหารและไดบรหารพรรคโดยอาศยสภาพพรรคการเมองเพอด าเนนการฝาฝนตอบทบญญตของกฎหมาย ใหเปนผรบผดโดยล าพงตางหากจากตวพรรคได ดงเชนมาตรา 1077 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เพอใหการแสดงเจตนารมณของประชาชนในระบอบประชาธปไตยด ารงอยตอไป และไมกระทบตอการใชเสรภาพในการรวมตวกนทางเมองของประชาชนตองถกท าลายดวยการยบพรรคการเมอง 5.3 ปญหาและแนวทางแกไขจากสภาพบงคบของกฎหมาย

แมรฐธรรมนญจะบญญตขนจากเจตนารมณของประชาชนทยอมสละสทธเสรภาพของตนบางประการเพอใหประเทศด าเนนไปในทศทางเดยวกน แตการสละสทธของประชาชนเชนนน ยงไดรบการรบรองและคมครองโดยรฐธรรมนญ อยางไรกตาม รฐธรรมนญทจะมสภาพบงคบดงกลาว

DPU

125

ตองมสภาพบงคบไดจรง และประชาชนยอมรบ โดยเฉพาะอยางยงการจ ากดสทธและเสรภาพ ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 28 วรรคแรก รบรองไววา “บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของตนไดเทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญ หรอไมขดตอศลธรรมอนดของประชาชน แมกระนนกตาม หากการจ ากดสทธเสรภาพมผลกระทบตอประชาชนจ านวนมากกน ามาสความเหนทแตกตางกนดงเชน กรณการกระท าความผด เนองจากการฝาฝน ตามมาตรา 68 และมาตรา 237 ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงก าหนดใหพรรคการเมองถกยบ หวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค ถกตดสทธเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป ดงค าวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ของพรรคไทยรกไทย ป 2550 สงผลใหกรรมการบรหารพรรคถกตดสทธเลอกตงถง 111 คน สมาชกของพรรคการเมองออกมาเรยกรองขอใหมการปรบปรงบทลงโทษดงกลาว ประกอบกบการเลอกตงของพรรคการเมอง มลกษณะเปนการแขงขนของสองพรรคใหญ มวธการไดมาซงคะแนนเสยงทมความซบซอน และเพอการไดเปรยบทางการเมอง จงตองอาศยฐานเสยงของสมาชกพรรคการเมองทถกตดสทธทางการเมอง ท าใหสมาชกพรรคการเมองเหลานน ยงคงอาศยชองวางของบทบญญตของกฎหมายโดยไมเคารพถงเจตนารมณทแทจรงในการลงโทษของรฐธรรมนญ สภาพบงคบของกฎหมาย จงไมเหมาะสมกบสภาพการกระท าผดของพรรคการเมองในปจจบน ดงน

5.3.1 การยบพรรคการเมอง ความรบผดของกรรมการบรหารพรรค นอกจากผลทตนไดกระท าการฝาฝนรฐธรรมนญ

ดวยตนเองแลว ยงรวมไปถงการทบคคลอนภายในพรรคไปด าเนนการฝาฝนตอรฐธรรมนญดวย ซงเหตแหงการยบพรรคการเมอง ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 โดยจ าแนกเหตได 3 กรณ

กรณแรก การจดตงหรอด าเนนกจกรรมของพรรคการเมอง เพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย เชน การลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญหรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญมาตรา 68 หรอกระท าการตามทรฐธรรมนญใหถอวาเปนการกระท าเพอใหไดมาซงอ านาจ หรอกระท าการอนอาจเปนภยตอความมนคงของรฐทงภายในและภายนอกราชอาณาจกรหรอขดตอกฎหมายหรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอพรรคการเมองและผด ารงต าแหนงในพรรคการเมองรบบรจาค เพอกระท าการหรอสนบสนนการกระท าอนเปนการบอนท าลายความมนคงของราชอาณาจกร ราชบลลงก เศรษฐกจของประเทศ หรอราชการแผนดน หรอกระท าการอนเปนการกอกวนหรอคกคาม ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอกระท าการอนเปนการท าลายทรพยากรธรรมชาตของประเทศ

DPU

126

กรณทสอง การฝาฝนมใหการเลอกตงเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม ในกรณทพรรคการเมองใดมเหตตองเลกตามขอบงคบพรรคการเมองแตพรรคการเมองน นยงมสมาชกเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรอย หรอในกรณทพรรคการเมองใดไมด าเนนการใหเปนไปตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวย มาตรา 42 วรรคสอง หรอมาตรา 82 กระท าการฝาฝนมาตรา 21 วรรคหนง มาตรา 43 มาตรา 65 มาตรา 69 หรอพรรคการเมองหรอผใดสมคบ รเหนเปนใจ หรอสนบสนนใหบคคลใดด าเนนการใด เพอใหบคคลอนหรอคณะกรรมการการเลอกตง หลงเชอหรอเขาใจวาพรรคการเมองอนหรอบคคลใดกระท าความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนโดยปราศจากมลความจรง หรอพรรคการเมองหรอผใดสมคบ รเหนเปนใจ หรอสนบสนนใหบคคลใดด าเนนการใดเพอกลนแกลงพรรคการเมอง กรรมการบรหารพรรคการเมอง กรรมการสาขาพรรคการเมอง หรอผด ารงต าแหนงในพรรคการเมอง โดยปราศจากมลความจรง6

และกรณทสาม เกยวกบการจดท าบญช และเงนสนบสนนพรรคการเมอง หวหนาพรรคการเมอง หรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดไมปฏบตตามมาตรา 49 หรอจงใจยนบญชแสดงรายการทรพยสนและหนสนและเอกสารประกอบดวยขอความอนเปนเทจ หรอปกปดขอเทจจรงทควรแจงใหทราบ ซงผลของการฝาฝนใหถกยบพรรคการเมอง กลบมผลใหหวหนาพรรค และกรรมการบรหารถกตดสทธเลอกตงเชนเดยวกน

การยบพรรคกรณแรกเปนเหตทปรากฏท งในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ประเทศสเปน ประเทศตรก รวมถงประเทศไทย เนองจากประเทศซงปกครองในระบอบประชาธปไตย ตองปกปองใหการปกครองระบอบประชาธปไตยตองปกปองการปกครองขอตนใหด ารงอยตอไป จงตองมมาตรการควบคมและขอจ ากดตอสทธและเสรภาพในการรวมตวกนจดตงพรรคการเมอง เพอลมลางการปกครองประเทศ การยบพรรคเพราะเหตดงกลาว จงจ าเปนตองมเพอปองกนมใหเกดการกระทบตอสทธเสรภาพของประชาชน

สวนกรณทสอง การจางวางสมาชกพรรคอน หรอสวมตวเขาสมครในพรรคการเมองอน หรอการซอตวนกการเมอง หามผลกระทบตอการปกครองประเทศโดยตรงไม คงมผลกระทบตอสมาชกพรรคการเมองอนทตองเสยโอกาสในการลงสมครรบเลอกตง หรอมผลใหสมาชกของพรรคการเมองอนตองเสยโอกาสในการไดรบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร หรอมผลใหสมาชกในพรรคจดตงเปนพรรครฐบาล แตมไดเปนการฝาฝนตอบทบญญตมาตรา 3 และการน าเหตดงกลาวมาบญญตในมาตรา 237 ใหถอเปนความผดตามมาตรา 68 จงกระทบตอสทธเสรภาพของการรวมตวกนทางการเมองจนเกนสมควร

6 พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550, มาตรา 94 .

DPU

127

สวนกรณสดทาย เกยวกบการจดท าบญช และเงนสนบสนนพรรคการเมองนน แมวาพรรคการเมองจะมสภาพเปนองคกร แตอ านาจบรหารชแจงเกยวกบการเงน จดสรรเงน เปนอ านาจของหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค สมาชกพรรคคนอนไมมหนาทด าเนนการดงกลาว หากเกดการเพกเฉยไมด าเนนการเชนนน กยอมเปนความบกพรองและไมใสใจตอสภาพบงคบของกฎหมาย อนเปนความบกพรองเฉพาะตวของผมอ านาจจดการ มใชเกดจากพรรคการเมองกระท าการบกพรองดวย จงไมควรน ามาเปนเหตแหงการยบพรรคการเมอง

จากการศกษาหลกการยบพรรคในตางประเทศ อาท สหพนธสาธารณรฐเยอรมน ก าหนดใหยบพรรคการเมอง เมอพรรคการเมองใดมความมงหมายเพอขดขวางการปกครองในระบอบประชาธปไตย หรอเปนภยตอการด ารงอยของสหพนธสาธารณรฐเยอรมน พรรคการเมองนนขดตอรฐธรรมนญ เชน พรรค KPS (Kommunistische Partei Saar – Saarland Communist Party) ทถกยบตามกระบวนการน เนองจากเปนพรรคทเขามาแทนทพรรค KPD ซงถออดมการณลทธคอมมวนสต หรอในประเทศสเปน เหตยบพรรคการเมอง ม 3 กรณ ไดแก กรณแรก การกระท าความผดอาญาฐานการรวมกลมทมชอบดวยกฎหมายหรอองคกรอาชญากรรม เปนความผดฐานการรวมกลมทมชอบดวยกฎหมายหรอองคกรอาชญากรรม อนไดแก การรวมกลมเพอกออาชญากรรม ใช จางวาน ยยง สงเสรมใหมการกระท าความผดอาญา ในลกษณะทเปนระบบและตอเนองซ าๆ กลมตดอาวธหรอกลมกอการราย การใชวธการรนแรงเพอควบคมพฤตกรรมของบคคลหนงบคคลใดเพอใหบรรลวตถประสงคของตน กลมทมลกษณะคลายกองทหาร กลมทสงเสรมการเลอกปฏบต การบมเพาะความเกลยดชงหรอการใชความรนแรงตอบคคลอน กลมหรอสมาคมอนๆ เพราะเหตความแตกตางทางดานอดมการณ7 เปนตน กรณตอมา การกระท าละเมดหลกประชาธปไตยในพรรคการเมอง (Internal Democracy) ในแงโครงสรางและการด าเนนกจการภายในตางๆ อยางนอยตองระบถงสทธของสมาชกในการมสวนรวมในกจกรรมของพรรคและในองคกรตดสนใจภายในพรรค การคดเลอกผแทนของพรรค สทธทจะเขารวมประชมใหญและเลอกผบรหารพรรค เปนตน หากเหนวาขดตอกฎหมาย ตราสารจดตงหรอขอบงคบพรรค เปนกรณรนแรง มการกระท าตอเนองซ า ๆ หลายครง และกรณสมรรวมคดหรอพวพนกบการกอการรายหรอการละเมดสทธเสรภาพขนพนฐานอยางรายแรง อนมลกษณะเปนปฏปกษตอหลกการประชาธปไตย สงเสรมการท ารายรางกาย ฆาตกรรม หรอการประหตประหาร กดกนบคคลใดๆ เพราะเหตแหงความแตกตางในเรองอดมการณ ศาสนา เชอชาต หรอ การยยง ย วย หรอกระตนใหมการใชความรนแรง เพอใชเปนวถทางใหบรรลถงเปาหมายทาง

7 สนทรยา เหมอนพะวงศ. (2556) ทฤษฎกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง. สบคนเมอวนท

25 กมภาพนธ 2556 จาก http://prschatai.com/journal/2007/05/12877.

DPU

128

การเมอง หรอเพอใชเปนว ถทางในการท าลายเงอนไขอนจ าเปนในการด ารงอยของระบบประชาธปไตย หรอการสนบสนนหรอใหความชวยเหลอทางการเมองแกกระท าของกลมกอการราย เพอน าไปสเปาหมายทจะลมลางความสงบเรยบรอยทางรฐธรรมนญ หรอเพอรบกวนความเปนอยโดยสงบสขของสงคมอยางรนแรง ตลอดจนขยายผลการกอการรายอนเปนการขยายระดบความหวาดกลวหรอ เพมระดบภาวะคกคามของการกอการรายดงกลาว8 หรอในประเทศตรก การยบเลกพรรคการเมอง เนองจากละเมดหลกการเสรประชาธปไตยตามระบบสาธารณรฐนยม ละเมดหลกการของ “ความเปนอนหนงอนเดยวกนอนแบงแยกมไดของดนแดน ความเปนชาตตรก” (Unitary State) ละเมดหลกการของ “รฐทแยกศาสนาออกจากการเมอง” (Secular State) ไดแก พรรคการเมองตองไมมมงหมายทจะคมครองหรอจดตงการปกครองแบบเผดจการชนชนใดหรอเผดจการอยางใด ๆ ทงสน หรอพรรคการเมองตองไมปลกระดมใหประชาชนกออาชญากรรม จากหลกการดงกลาว การยบพรรคการเมองของตรกใหเสนอตอศาลรฐธรรมนญ โดยอยการสงสดแหงสาธารณรฐ หากพรรคการเมองกระท าละเมดตอบทบญญตอนเปนขอหามของรฐธรรมนญดวยการกระท าขอบงคบพรรคการเมองและแผนการด าเนนงานของพรรคการเมอง การด าเนนกจกรรมของพรรคการเมอง การรบเงนสนบสนนพรรคการเมองจากตางประเทศ องคกรระหวางประเทศ บคคลหรอนตบคคล โดยเฉพาะอยางยง และขอบงคบพรรคการเมองและแผนการด าเนนงานของพรรคการเมอง รวมทงการด าเนนกจกรรมของพรรคการเมองตองไมขดแยงตอเรองเอกราชของรฐบรณภาพอนไมอาจแบงแยกไดดวยเขตการปกครองและชาต สทธมนษยชน หลกความเสมอภาคและหลกนตธรรม อ านาจอธปไตยของชาต หลกของความเปนประชาธปไตยและความเปนสาธารณรฐฆราวาส นอกจากนน พรรคการเมองตองไมมมงหมายทจะคมครองหรอจดตงการปกครองแบบเผดจการชนชนใดหรอเผดจการอยางใด ๆ 9

ทงสน อกทงพรรคการเมองตองไมปลกระดมใหประชาชนกออาชญากรรม จะเหนไดวา การยบพรรคการเมองขางตน ลวนแตจ ากดเหตแหงยบพรรคการเมอง เพอด ารงไวซงการปกครองระบอบประชาธปไตย แตมไดก าหนดใหเหตยบพรรคการเมองเกดจากการผาผนมใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรมดวย

จากทไดกลาวมาแลวขางตน จะเหนไดวามาตรการลงโทษเนองจากการกระท าเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรมของประเทศไทยโดยการยบพรรคการเมองน นหากเปรยบเทยบกบมาตรการลงโทษทปรากฏในสหพนธรฐเยอรมน ประเทศสเปน และประเทศตรกแลว

8 ณรงคเดช สรโฆษต. (2554). แนวทางปรบปรงกฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง. หนา 122-127. 9 คมกฤช ลนหลาม. (2552). ปญหากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมองของศาลรฐธรรมนญตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. หนา.73.

DPU

129

มาตรการของประเทศไทยมความรนแรงและกระทบตอสทธเสรภาพในการรวมตวกน ทางการเมองมากกวา ผเขยนจงเหนควรใหแกไขกฎหมายโดยก าหนดใหการกระท าเพอใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรมนนไมเปนเหตแหงการยบพรรคการเมอง แตควรเปนเหตใหตดสทธทางการเมองของบคคลเปนการเฉพาะรายเทานน

5.3.2 การตดสทธการเลอกตง ประชาชนทกคน ตางมศกดศรความเปนมนษย แตเมอยอมอยภายใต “สญญาประชาคม”

Jean Jacques Rousseau ไดกลาวไววา “เราทกคนจะยอมมอบรางกายและอ านาจทกอยางทมอยรวมกนภายใตอ านาจสงสดของเจตนารมณรวมกนของสงคมแลว เรากจะไดรบสวนในฐานะทเปนสมาชกทแยกออกจากกนมไดของสวนรวม ผเขารวมแตละคนรวมกบทกคนมใชคนใดคนหนง ผนนไมตองเชอฟงใครนอกจากตวเอง และยงคงมเสรภาพเหมอนเมอกอน” จาแนวคดน ประชาชนเปนเจาของอ านาจอธปไตย ประชาธปไตยจงเปนรปแบบการปกครองทปกครองโดยประชาชน อ านาจรฐทงหลาย สงคมจะเกดขนไดตอเมอประชาชนตางยนยอมใหอ านาจอธปไตยของสวนรวมเขามาแทนทเสรภาพของสวนตน และทกคนมความเปนเจาของอ านาจอธปไตยเทากน

สวนแนวคดของซเอเยส (Sieyes) อ านาจอธปไตยเปนของชาต ผลทตามมากคอ ประชาชนแตละคนไมไดเปนเจาของในหนงสวนของอ านาจอธปไตย แตการรวมตวของประชาชนทงหมดในนามของชาต อ านาจอธปไตยเปนของชาต ไมไดเปนของประชาชน ประชาชนแตละคนมเพยงสทธเลอกตงตวแทนของตนเพอเขาไปใชอ านาจอธปไตยในนามของชาตเทาผแทนของชาตเทานน ไมใชผแทนของประชาชน และผแทนดงกลาวเปนอสระจากอ านาจของประชาชน และมอสระอยางเตมททจะกระท าการใดๆในนามของรฐ อ านาจอธปไตยเปนของชาต จงขดกบอ านาจอธปไตยเปนของประชาชน เนองจาก การเลอกตง ถอเปนสทธ ตามอ านาจอธปไตยเปนของปวงชน แตส าหรบอ านาจอธปไตยเปนของชาต ประชาชนไมมสทธออกเสยงในนามของชาต ชาตมาจากการรวมตวของประชาชน ชาตจะตองมากอนสงอนใด การเลอกตงจงเปนหนาทของประชาชนทกคนทจะตองกระท าเพอชาต และชาตจะเปนผก าหนดคดเลอกวาประชาชนคนใดมความสามารถเพยงพอทจะมสทธในการเลอกตง หรออาจเปรยบเทยบใหเหนไดวา อ านาจอธปไตยเปนของปวงชน การเลอกตงจงเปนสทธของประชาชนทกคน การตดสทธผหนงผใดไมใหใชสทธในการลงคะแนนเสยงเลอกตง เพราะเหตเนองจากพนเพ แหลงก าเนด ความยากดมจน หรอ การศกษาอบรมนนท าไมได และสภาพของสมาชกภาพ สมาชกรฐสภาตองอยภายใตอ านาจบงคบของประชาชน เพราะเปนผแทนของประชาชนทไดรบเลอกเขามาโดยประชาชน สวนการเลอกตง อ านาจอธปไตยเปนของชาต ถอเปนหนาทของประชาชน เจตนารมณของชาตแสดงผานโดยทางผแทนรฐสภาทกระท าการในนามของชาตและชาตจะเปนผก าหนดบคคลทมหนาทในการลงคะแนนเสยงเลอกตงเอง สมาชกรฐสภาทไดรบ

DPU

130

เลอกจากประชาชนนนเปนอสระจากประชาชนเพราะวาสมาชกเหลานนไดผนตวเองมาเปนผแทนของชาต

จากแนวคดดงกลาว จะเหนไดวาอ านาจอธปไตยของปวงชนกบของชาตมความแตกตางกน หากใหความส าคญตออ านาจอธปไตยของชาต การเลอกตงจะเปนเพยงการสละอ านาจของตนใหผอนด าเนนการ แตส าหรบการปกครองระบอบประชาธปไตย การเลอกต งของประชาชนม ความหมายตอการแสดงอ านาจอธปไตยของประชาชนอยางแทจรง ท งน ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 3 ไดก าหนดวา “อ านาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย” การออกเสยงเลอกตง จงเปนการใชอ านาจอธปไตยในการปกครองประเทศ สทธเสรภาพเชนนน ยอมไดรบความคมครองตามกฎหมาย ดงเชนการแสดงเจตจ านงทางการเมอง เพอเลอกพรรคการเมองเขาไปท าหนาทแทนตนในสภา ทงน หากบคคลใดมสทธเลอกตง บคคลนนนอกจากจะมสทธเลอกตง ยอมมอ านาจตามหมวด 7 การมสวนรวมทางการเมองโดยตรงของประชาชนมสทธเขาชอรองขอตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภาพจารณารางพระราชบญญตตามทก าหนดในหมวด 3 และหมวด 5 (มาตรา 164) หรอ มสทธเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาเพอใหวฒสภามมตตามมาตรา 274 ใหถอดถอนบคคลตามมาตรา 270 ออกจากต าแหนงได (มาตรา 165)หรอ ประชาชนผมสทธเลอกตงยอมมสทธออกเสยงประชามต ในเรองใดอาจกระทบถงประโยชนไดเสยของประเทศชาตหรอประชาชน แตหากบคคลถกตดสทธเลอกตง ยอมท าใหเปนบคคลตองหามมใหใชสทธในวนเลอกตง และหามมใหสมครสมาชกสภาผแทนราษฎร ตามมาตรา 102 เปนตน

ตามกรณดงกลาวจะเหนไดวา การเลอกตงถอวามความส าคญมากตอการใชอ านาจในการปกครองประเทศหรอเปลยนแปลงการปกครองของบคคลในประเทศนน หากบคคลใดบคคลหนงปราศจากซงสทธเลอกตงแลว กเทากบไมมสทธ ไมมเสยงในการใชอ านาจอธปไตยในประเทศของตนเอง ในขณะทการตดสทธเลอกตงในตางประเทศ มไดมผลเปนการตดสทธในการสมครรบเลอกตงการเมอง เชน คดยบพรรค SRP ในประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน ศาลรฐธรรมนญวางหลกไววา ค าวนจฉยของศาลยอมมผลกระทบกระเทอนอ านาจทผแทนไดรบมาจากประชาชน (Parliamentary Mandate) หรอสถานะของ ส.ส. ซงสงกดพรรคการเมองทถกยบไปเทานน สวนจะมผลทางกฎหมายอนเกดขนแกบรรดากรรมการบรหารและสมาชกพรรคการเมองดงกลาวหรอไม ยอมเปนหนาทของฝายนตบญญตทจะไปก าหนด อกทงยงอธบายเปรยบเทยบการเพกถอนสทธขนพนฐาน (Forfeiture of Basic Rights) ของบคคลทใชสทธเสรภาพของตน เพอลมลางหลกการพนฐานของระบอบเสรประชาธปไตยตามมาตรา 18 ของรฐธรรมนญและมาตรา 39 ของกฎหมายศาลรฐธรรมนญแหงสหพนธดวยวา กรณดงกลาวจะสงผลใหผถกเพกถอนสทธขนพนฐานสญเสยสทธเลอกตงและสทธทจะลงสมครรบเลอกตงตามไปดวย แตส าหรบการสนสมาชกภาพ ส.ส. โดยผลแหงค าวนจฉย

DPU

131

ของศาลทสงยบพรรคการเมองนน หาไดมผลเปนการตดสทธมใหบคคลดงกลาวลงสมครรบเลอกตงไดอกแตอยางใดไม เมอศาลรฐธรรมนญจะพเคราะหเฉพาะลกษณะพฤตการณและความรายแรงของการกระท าของกรรมการและสมาชกพรรคผถกฟองคดเปนการเฉพาะราย ซงศาลกไดตดสนยกฟอง เพราะพฤตการณไมเพยงพอทจะพสจนไดวา บคคลดงกลาวยงคงใชสทธขนพนฐานในลกษณะทเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญตอไปอก หลงจากทศาลสงยบพรรคดงกลาวแลว ดงนน การยบพรรคในประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมนมไดมผลเปนการตดสทธเสรภาพทางการเมองของกรรมการและสมาชกพรรคการเมอง สวนในประเทศสเปน แมพรรคการเมองจะถกยบ แตผบรหาร กรรมการ และสมาชกของพรรคการเมองทถกยบไปยงคงมสทธเลอกตงและสทธทจะลงสมครรบเลอกตง สามารถไปลงสมครในนามพรรคการเมองอนไดหรอจะสมครแบบกลมทมใชพรรคการเมองกได แตส าหรบประเทศตรก ศาลรฐธรรมนญตรกพพากษาใหการยบพรรคสวสดการ(The Welfar Party) รวมทงหามนายกรฐมนตร ซงเปนสมาชกของพรรคนเลนการเมองเปนเวลา 5 ป นบจากวนทค าวนจฉยศาลรฐธรรมนญใหยบพรรคการเมองประกาศในราชกจจานเบกษา แตสมาชกในพรรคการเมองทถกยบ ยงคงมสทธเลอกตง อนเปนการแสดงถงอ านาจอธปไตยในการปกครองประเทศ

จากการศกษาผลจากการยบพรรคการเมองของในตางประเทศ สทธการเลอกตงถอวาเปนสทธเสรภาพของบคคล ซงประเทศเสรประชาธปไตย ตางกใหความส าคญ หากบคคลใดจะถกตดสทธดงกลาวกตองพจารณาจากลกษณะพฤตการณและความรายแรงของการกระท าของกรรมการและสมาชกพรรคผถกฟองคดเปนการเฉพาะราย จะตดสทธเลอกตงของคณะกรรมการบรหารพรรคทกรายไมได แตการลงโทษโดยการตดสทธทางการเมองสามารถท าไดกบทกคน เพราะประเทศเหลานไมไดตดสทธในการลงสมครรบเลอกตงครงอน สวนกรณการตดสทธเลอกตงในประเทศไทย เมอถกตดสทธเลอกตงแลว จะท าใหคณะกรรมการบรหารพรรคถกตดสทธในการสมครรบเลอกตงดวย ซงในประเทศทปกครองในระบอบประชาธปไตย ใหความส าคญตอสทธเสรภาพขนพนฐานเหลาน แมวาประเทศไทยจะปกครองในระบอบประชาธปไตย กลบตดสทธดงกลาวโดยสนเชง

ดงทไดกลาวมาขางตน ผเขยนเหนวาการตดสทธเลอกตงถอเปนการจ ากดอ านาจอธปไตยของปวงชนชาวไทย จงขดตอมาตรา 3 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จงไมควรจ ากดตดสทธเลอกตงของบคคล แตควรลงโทษบคคลดวยการตดสทธทางการเมองแทน เพอใหประชาชนมสทธใชอ านาจอธปไตยในการปกครองประเทศดวยการออกเสยงเลอกตง

5.3.3 อตราโทษ เมอมเหตแหงการยบพรรคการเมอง ผลทเกดตามมาคอ สมาชกของพรรคการเมองไมวา

จะเปนหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรคการเมองจะถกตดสทธเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป เนองมาจากการกระท าความผดฝาฝนมาตรา 68 หรอและมาตรา 237 ยงคงมความแตกตางกน ทงน

DPU

132

หากการจดตงพรรคการเมอง เพอลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครองในระบอบประชาธปไตย เกดขนโดยบคคลหรอพรรคการเมองแลว ตองไดรบผลตามมาตรา 68 วรรคแรก ซงบคคลทจะด าเนนการจดตงพรรคการเมอง หากมเจตนาเพอเพอลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครองในระบอบประชาธปไตยแลว การถกตดสทธเลอกตงของบคคลนน กถอเปนผลโดยตรงจากการกระท าของตวบคคลนนเอง การทบคคลดงกลาวถกตดสทธเลอกตงกยอมสอดคลองกบมาตรา 68 วรรคแรกแลว แตเมอพจารณาการโทษตามมาตรา 237 จะเหนไดวา การทพรรคการเมองตองถกยบเกดจากการทสมาชกคนใดคนหนงของพรรคไปด าเนนการอนเปนการท าใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรม และหวหนาพรรคการเมองหรอกรรมการบรหารพรรคคนใดคนหนงไปมสวนมสวนรเหน หรอปลอยปละละเลย หรอทราบถงการกระท านนแลว มไดยบย งหรอแกไข กลบใหถอวาพรรคการเมองนนกระท าการเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนตามมาตรา 68 จงใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหาร ซงผลของการทกรรมการบรหารพรรคคนอน ๆ จะตองถกตดสทธเลอกตงนน มไดเกดจากการกระท าของกรรมการบรหารพรรคคนอน ๆ เอง แตกลบตองรบผลทเกดขนจากการกระท าของหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรคเพยงบางคน และมไดเกดจากการลงมตของทประชมพรรคการเมอง เชนนแลวการทกรรมการบรหารพรรคคนอนตองไดรบผลของการกระท าเหลานนดวย ยอมเปนการละเมดตอสทธเสรภาพของประชาชนคนอน ตามมาตรา 28 วรรคแรก แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร พ.ศ. 2550

อยางไรกตาม เมอพจารณาถงบทบญญตตามมาตรา 68 แมจะมงใหศาลรฐธรรมนญลงโทษเดดขาดดวยการยบพรรค และตดสทธเลอกตง แตการทจะยบพรรคการเมองทกพรรคและตดสทธเลอกตงของกรรมการบรหารพรรคทกคน เพยงเพราะการกระท าของสมาชกบางคนยอมเปนการรนแรงและกระทบตอสทธเสรภาพของบคคลทกคนในพรรคการเมองนน ทงน แมวาตามมาตรา 68 จะก าหนดวาบคคลจะใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขตามรฐธรรมนญน หรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญนมได จงเปนการหามบคคลมใหใชสทธเสรภาพของตนเองเพอลมลางการปกครอง หรออกกรณหนงคอ บคคลนนจะใชวธใด เพอมใหเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญน แตกมไดก าหนดใหสทธเสรภาพแกบคคลใดๆ ใหใชอ านาจหามมใหผอนกระท าการดงกลาวดวย การลงโทษในลกษณะของตวการรวม โดยถอวาทกคนมสวนรวมรเหน จงเปนการจ ากดสทธเสรภาพของสมาชก รวมถงประชาชนทไดแสดงเจตจ านงผานพรรคการเมองนนดวย

DPU

133

หรอในกรณการกระท าเพอใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม เกดขนจากการทสมาชกพรรคไปกระท าการฝาฝนมาตรา 237 โดยใหถอวาหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค หรอสมาชกพรรคทท าหนาทในสภา ตองถกตดสทธจากการทกฎหมายใหถอวาพรรคการเมองกระท าผดตามมาตรา 68 ในทกกรณ โดยไมแบงแยกพจารณาจากพฤตการณของแตละคน ตามความรนแรง อาจเปนการบอนท าลายการปกครองในระบอบประชาธปไตย เพราะการกระท าของบคคลผ น น รวมถงกรรมการบรหารพรรคเพยงบางคนมสวนรวมกนท า จะท าใหกรรมการบรหารพรรค และสมาชกพรรคคนอนๆ ตองรบผดในผลของการกระท าจากบคคลเพยงไมกคน ยอมกระทบตอสทธเสรภาพทางการเมองของบคคลอนโดยไมเปนธรรม ทงนจากการศกษากฎหมายของประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน คดยบพรรค SRP ศาลรฐธรรมนญจะพเคราะหเฉพาะลกษณะพฤตการณและความรายแรงของการกระท าของกรรมการและสมาชกพรรคผ ถกฟองคดเปนการเฉพาะราย จงมไดเปนการพจารณาเหมารวมอยางการขอยบพรรคการเมองในประเทศไทย

จากการศกษาเกยวกบบคคลในพรรคการเมอง ผเขยนจงจ าแนกได 2 ประเภท คอ ประเภทแรก บคคลทมอ านาจเจตนาแนวแนใหการปกครองในระบอบประชาธปไตยด าเนนตอไป แตเพราะความไมรไมเขาใจถงหนาทตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง ตลอดจนพระราชบญญตฉบบอนทมอยจ านวนมากภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 หรอจากการทไดเขามาเปนสมาชกพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงเปนครงแรก จงอาจท าใหบคคลดงกลาวไมทราบวาการกระท าเชนไร จะสงผลตอการเปลยนแปลงการปกครองอยางไรหรอเปนบคคลทมหนาทเกยวของกบพรรคการเมอง และไดพยายามหามปรามเปนการภายใน หรอพยายามแกไขมใหการกระท าอนจะเปนการฝาฝนด าเนนไปตลอด และประเภทตอมา บคคลทมเจตนาอาศยสภาพของพรรคการเมองเพอลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครอง หรอมหนาทเกยวของ หรอเปนสมาชกในพรรคการเมองมความรความเขาใจเกยวกบกฎหมายตามรฐธรรมนญ มบทบาทส าคญในพรรคการเมอง สามารถใชอ านาจในพรรคการเมองเพอเตอนหรอควบคมสมาชกในพรรคการเมองนนได แตไมกระท าการใดๆ หรอจงใจใหผอนหรอใหบคคลอนอาศยตนใหเปนเครองมอกระท าการฝาฝนตามมาตรา 68 และมาตรา 237 แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 โดยบคคลทงสองประเภทน จะใชโทษทหนกและรนแรงเทากนมได เพราะมไดเกดจากการมเจตนากระท ารวมกน โดยตองแยกตามความรและการมสวนรวมในกระท าผดของแตละคนดวย

ทงน อตราโทษทมการบงคบใชอย ดวยการตดสทธเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป หากตองน ามาลงโทษแกบคคลทงสองลกษณะดงกลาว ยงมอาจถอวามความเปนธรรม เพราะการลงโทษทปรากฏตามรฐธรรมนญ แมจะมใชโทษทางอาญา แตการทจะเปนความผดอาญาได ยงตองมการ

DPU

134

ตความโดยเครงครด ตามเจตนาของผกระท า และผลของการกระท า สวนกฎหมายรฐธรรมนญทมเจตนารมณในการตราขนมาเพอใหการปกครองเปนไปตามระบอบประชาธปไตย โดยค านงถงสทธเสรภาพของบคคล การทจะก าหนดมใหศาลตความบทบญญตในมาตรา 68 และมาตรา 237 เปนอยางอน จงเปนการก าหนดใหตความเครงครดเชนเดยวกบการกระท าความผดอาญา กไมควรทจะพจารณาใหแตกตางได

ผเขยนเหนวา ในประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน ประเทศตรก หรอประเทศสเปน ไดก าหนดโทษของหวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค จากการยบพรรคการเมอง แตจ ากดไวทระยะเวลา 5 ป เมอการจดตงพรรคการเมองฝาฝนตอรฐธรรมนญพรรคการเมองเหลานนกตองถกศาลมค าสงยบพรรคการเมองเชนกน และลงโทษตดสทธทางการเมองของหวหนาพรรคการเมอง และกรรมการบรหารพรรคเปนระยะเวลาหาป ความรายแรงของบคคลประเภททสองมความเกยวของและมอ านาจในพรรคการเมองเปนอยางมาก รวมถงบคคลทมอ านาจทางการเมองแตปลอยใหตนเปนเครองมอในการลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครองมสภาพไมตางกบผกระท าความผดฐานกบฏ ตามหมวด 2 ความผดตอความมนคงของรฐภายในราชอาณาจกร แหงประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2499 มาตรา 113 ซงบญญตวา “ผใดใชก าลงประทษรายหรอขเขญวาจะใชก าลงประทษราย เพอ (1) ลมลางหรอเปลยนแปลงการปกครอง” และมาตราเดยวกนในวรรคสอง บญญตวา “ผนนกระท าความผดฐานกบฏ ตองระวางโทษประหารชวต หรอจ าคกตลอดชวต” ซงอตราโทษมความรนแรง อยางไรกด ส าหรบโทษตามกฎหมายรฐธรรมนญนน จะก าหนดโทษดงเชนกฎหมายอาญามได คงก าหนดไดเพยงตดสทธทางการเมองเทานน

5.3.4 มาตรการลงโทษทางอน ผลจากการทพรรคการเมองใดตองถกยบ ท าใหหวหนาพรรค กรรมการบรหารพรรค

ถกตดสทธเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป พรรคการเมองและสมาชกพรรคยงไดรบโทษประการอน อาท ตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 โดยใหพรรคการเมองนนคนเงนสนบสนนแกกองทนตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการการเลอกตงก าหนด ตามมาตรา 85 หรอตอตวสมาชก โดยหามมใหบคคลใดใชชอ ชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองซ า หรอพอง หรอมลกษณะคลายคลงกบชอ ชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองทถกยบนน เพอแสวงหาประโยชนในการด าเนนกจการทางการเมอง หรอประโยชนอนใดในท านองเดยวกน มาตรา 95 วรรคสาม หรอผซงเคยด ารงต าแหนงกรรมการบรหารของพรรคการเมองทถกยบไป จะจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมหรอเปนกรรมการบรหารพรรคการเมอง หรอมสวนรวมในการจดแจงการจดตงพรรคการเมองขนใหมอกไมได ทงน ภายในก าหนดหาปนบแตวนทพรรคการเมองนนตองยบไป ตามมาตรา 97

DPU

135

หรอตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 ตามมาตรา 103 ใหหากคณะกรรมการการเลอก เมอมค าสงเพกถอนสทธเลอกตงผสมครผใดหรอศาลรฐธรรมนญมค าสงใหเพกถอนสทธเลอกตงของหวหนาพรรคการเมองและกรรมการบรหารพรรคการเมองผใดแลวใหพจารณาด าเนนการใหมการด าเนนคดอาญาแกผสมคร หวหนาพรรคการเมอง หรอกรรมการบรหารพรรคการเมองผนนดวย ในการน ใหถอวาคณะกรรมการการเลอกตงเปนผเสยหายตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา หรอหากผใดกระท าความผดตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนนอกราชอาณาจกรจะตองรบโทษในราชอาณาจกร และการกระท าของผเปนตวการดวยกน ผสนบสนน หรอผใชใหกระท าความผดนน แมจะกระท านอกราชอาณาจกร ใหถอวาตวการผสนบสนน หรอผใชใหกระท าความผดนนไดกระท าในราชอาณาจกรมาตรา 160

แมวามาตรการการลงโทษทปรากฏตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร หรอตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง และพระราชบญญตฉบบอนจะไดก าหนดมาตรการการลงโทษอนๆ ไวกตาม แตเมอศกษาถงมาตรการการลงโทษอนๆ ในตางประเทศ อาทประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน ไดก าหนด หามมใหมการตงองคกรอนมาแทนทพรรคการเมองทถกยบนน โดยหามมการจดตงพรรคตวแทนทตองการสานตอการด าเนนการทขดตอรฐธรรมนญของพรรคการเมองทถกยบไป หรออาศยองคการทมอยแลวเปนพรรคตวแทน หากกอนทจะมการหามพรรคการเมองใด มพรรคตวแทนของพรรคการเมองนนอยกอน หรอมตวแทนในสภาของสหพนธ ถอวาเปนพรรคตวแทนทตองหาม เมอพเคราะหจากอดมการณ เปาหมาย และกจกรรมของพรรคการเมองหรอองคกรนน ๆ และจากพฤตการณตาง ๆ ของสมาชก หากองคกรแทนทเปนพรรคการเมองทมอยแลวกอนวนทศาลรฐธรรมนญ หรอหากเกยวกบทรพยสนของพรรคการเมองนน ใหรบทรพยสนบางสวนหรอทงหมดของพรรคตกเปนของแผนดนเพอประโยชนสาธารณะได หรอตกเปนของรฐบาลแหงมลรฐนน โดยรฐบาลทเกยวของตองน าทรพยสนทรบไดไปใชเพอการสาธารณกศล

นอกจากน เพอควบคมพรรคนาซโดยเฉพาะ ศาลรฐธรรมนญเยอรมนเคยวนจฉยวานบตงแตขณะเวลายบพรรคการเมอง บคคลใด ๆ ทยงคงของเกยวกบการด าเนนการของพรรคการเมองนนตอไป ไมวาจะในฐานะหวหนาสาย ผสนบสนน หรอสมาชกพรรคยอมมความผดตามกฎหมาย เวนแตไดใหความรวมมอกบทางการในการยบย งการด ารงอยตอไปของพรรคการเมองดงกลาว หามมใหผลต น าเขา สงออก เกบรกษา หรอแจกจายเครองหมายของพรรคการเมองนน ๆ ใหแกผอน หรอใชเครองหมายดงกลาวในการประชมหรอในงานเขยน โดยหามเครองหมายทกอยาง ไมวาจะเปนธง ตราสญลกษณสวสดกะ ชดเครองแบบ ค าขวญ ค าทกทาย และสงอนทสอ

DPU

136

ความในท านองเดยวกน เวนแตเปนการใหความรแกพลเมองเพอหลกเลยงเปาหมายอนมชอบดวยรฐธรรมนญ เพอสงเสรมความกาวหนาดานศลปะ วทยาศาสตร การวจย การสอน การรายงานขาวสถานการณปจจบน หรอเพอการอยางอนในท านองเดยวกน

หรอในประ เทศสเปน ห ามมใหพรรคการเม อง อนแทน ทพรรคถก ยบไป ค าพพากษายบพรรคการเมองยอมมผลเปนการหามมใหมการจดทะเบยนจดตงพรรคการเมองโดยใชชอทเหมอน คลายคลง หรอพอง ไมวาดวยตวอกษรหรอดวยการออกเสยง (Phonetic) กบพรรคทถกยบไปแลว และหามมใหบคคลใดๆ ตงพรรคการเมองใหมหรอใชพรรคการเมองทจดทะเบยนจดตงไวแลว เปนตวแทนสบทอดกจการของพรรคการเมองทศาลสงยบ โดยศาลจะพเคราะหเปรยบเทยบความเหมอนหรอความคลายคลงทเปนนยส าคญของพรรคการเมองทงสองพรรคในมตโครงสรางองคกร ต าแหนง หนาทของบคคลทเปนผน า สมาชก ตวแทน หรอผจดการพรรค เปนตน

ทงผเขยนเหนวา มาตรการลงโทษอน ๆ ทปรากฏในประเทศไทย รฐธรรมนญมไดมมาตรการลงโทษพรรคการเมองทครอบคลมและเหมาะสมกบสภาพการด าเนนกจกรรมทางการเมองในประเทศไทยทปรากฏอยในขณะน ดงเชน การหามมใหบคคลใดใชชอ ชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองซ า หรอพอง หรอมลกษณะคลายคลงกบชอ ชอยอ หรอภาพเครองหมายพรรคการเมองทถกยบนน เพอแสวงหาประโยชนในการด าเนนกจการทางการเมอง หรอประโยชนอนใดในท านองเดยวกน ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 95 วรรคสาม ซงเปนการก าหนดไวแตเพยงหามใช ชอ หรอภาพ เทานน หากพจารณาตามกรณของประเทศสเปน มไดจ ากดวาตองเขยนอยางไร ลกษณะอยางไร แตตองคลายคลง หรอพอง ไมวาดวยตวอกษรหรอดวยการออกเสยงดวย แมจะเปนการตกวางเกนไปบาง แตกเปนการปรามมใหผใดอาศยชองวางทางภาษามาใชประโยชน เชน การจดตงพรรคชอ “พรรคฅนไทย” ซงคณะกรรมการการเลอกตง (กกต.) ไมรบจดทะเบยน เพราะเหตราชบณฑตไดเลกใช “ฅ.ฅน” 10แลว ถอวาขดตอระเบยบของคณะกรรมการการเลอกตงเรอง หลกเกณฑและวธการประชมจดตงพรรคการเมอง และการจดแจงจดตงพรรคการเมอง พ.ศ. 2550

นอกจากน ในการจดตงพรรคการเมองใหม แมวาพรรคการเมองทจดตงขนใหมจะใชชอแตกตางกน แตแนวทางการด าเนนกจกรรมทางการเมอง รวมถงสมาชกทปรากฏอยในพรรค

10 กกต.อางราชบณฑตยสถานเลกใช “ฅ.ฅน” ตกลบ “พรรคฅนไทย”-“อเทน” สตอ, ASTV ผ จดการ

ออนไลน เผยแพร 13 พฤศจกายน 2556 สบคนเมอวนท 27 กมภาพนธ 2557 จาก http://www.manager.

co.th/Politics/View News.aspx?NewsID =9560000141576

DPU

137

การเมองเหลานน หากยงด าเนนกจกรรมทางการเมอง โดยแสดงออกถงการยดแนวทางของพรรคการเมองเดมซงถกยบไปแลว ซงในประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน ไดก าหนดใหศาลพเคราะหจากอดมการณ เปาหมาย และกจกรรมของพรรคการเมองหรอองคกรนนๆ นอกจากน ในประเทศสหพนธรฐสาธารณรฐเยอรมน ยงมมาตรการมใหพรรคการเมองการใหความรแกพลเมองเพอหลกเลยงเปาหมายอนมชอบดวยรฐธรรมนญอกดวย

จากทไดกลาวมาขางตน ผเขยนเหนวา มาตรการอนทปรากฏอยในขณะน มสภาพท ไมเหมาะสมเพยงพอตอการคมครองการปกครองในระบอบประชาธปไตยใหด าเนนตอไป หากไมมมาตรการตรวจสอบการด าเนนกจกรรมทางการเมอง ไมวาทงบคคลทเคยถกตดสทธเลอกตง หรอผใหการสนบสนนพรรคการเมองทถกยบไป ยอมเปนการบอนท าลายการปกครองในระบอบประชาธปไตยใหลมสลายได

กลาวโดยสรป ปญหาทางกฎหมายทเกดจากการยบพรรคการเมองสามารถจ าแนกเปน 3 ปญหา คอ ปญหาการตความกฎหมาย ปญหาความรบผดของกรรมการบรหารพรรค และปญหาจากสภาพบงคบของกฎหมาย ซงปญหาแตละประการกอใหเกดความไมสอดคลองระหวางแนวคดในการคมครองสทธเสรภาพของบคคลในการจดตงพรรคการเมอง กบการคมครองระบบการปกครองระบอบประชาธปไตยใหมความตอเนอง มนคง และย งยน ซงผเขยนจะไดน าเสนอบทสรปและขอเสนอแนะเพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาขอขดของทเกดขนดงกลาวในบทตอไป

DPU

บทท 6 บทสรปและขอเสนอแนะ

6.1 บทสรป

การยบพรรคการเมอง เปนมาตรการตามรฐธรรมนญทควบคมและคมครองมใหพรรคการเมองแสดงเจตนารมณทางการปกครองประเทศ เพอลมลางการปกครอง หรอกระท าใหการเลอกตงเปนไปโดยไมสจรตและเทยงธรรม อยางไรกด แมจะเปนการบญญตกฎหมายเพอปกปองมใหมการ ลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตย แตผลทเกดขนกลบสงผลใหพรรคการเมองถกยบ หวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรคถกตดสทธเลอกตง ซงเปนการจ ากดสทธเสรภาพ จนอาจกระทบตอการปกปองการปกครองในระบอบประชาธปไตยไดอกทางหนง จงควรท าการศกษาเพอใหเกดความเหมาะสมและความจ าเปนตอการลงโทษบคคลใดบคคลหนง โดยไมขดหรอแยงกบเจตนารมณของรฐธรรมนญ โดยสรปไดดงน

ประการแรก กรณการยบพรรคการเมอง จากการทบคคลใชสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเพอลมลางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขหรอเพอใหไดมาซงอ านาจในการปกครองประเทศโดยวธการซงมไดเปนไปตามวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญ หรอการกระท าของผสมครรบเลอกต งอนเปนการฝาฝนพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา หรอระเบยบหรอประกาศของคณะกรรมการการเลอกตง ซงมผลท าใหการเลอกตงมไดเปนไปโดยสจรตและเทยงธรรม เปนโทษทมความรนแรง เมอรฐธรรมนญเปนกฎหมายมหาชน ศาลจงตองตความโดยเครงครด และตองเปนไปตามหลกฟงความทกฝาย เพอคมครองเสรภาพของประชาชนในระบอบประชาธปไตย

ประการทสอง เมอพรรคการเมองถกยบตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 68 และมาตรา 237 นน ไดสงผลตอความรบผดของกรรมการบรหารพรรค แตดวยสถานะของพรรคการเมอง แมบทบญญตก าหนดใหตองรบผดในลกษณะเดยวกบนตบคคลอน แตโดยสภาพความรบผดของนตบคคล การกระท าอนจะผกพนนตบคคล ตองเปนการด าเนนการโดยบคคลผมอ านาจเดดขาด แตการจะถอการกระท าของกรรมการบรหารพรรคคนหนง ใหกรรมการบรหารพรรคการเมองตองรบผดยอมเปนการกระทบตอสทธเสรภาพของบคคล อกทงยงขด

DPU

139

ตอเจตนารมณในการจดตงพรรคการเมองตามมาตรา 8 แหงพระราชบญญตวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. 2550 อกดวย

ประการทสาม รปแบบการปกครองในระบอบประชาธปไตย ใหความส าคญตอการคมครองสทธเสรภาพของประชาชน ประชาชนจงอาจใชสทธเสรภาพของตนอยางไมจ ากด และจะสงผลกระทบตอบคคลอน หรอผลกระทบตอสงคม จงมความจ าเปนตองมการจ ากดสทธเสรภาพบางประการ ดงตวอยางในกรณทมการฝาฝนมาตรา 68 และมาตรา 237 ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ทไดสงผลใหพรรคการเมองถกยบ หวหนาพรรค และกรรมการบรหารพรรค ดวยการตดสทธเลอกตงเปนระยะเวลา 5 ป สงผลใหกรรมการบรหารพรรคถกตดสทธเลอกตงถง 111 คน ในป 2550 ท าใหสมาชกของพรรคการเมองออกมาเรยกรองขอใหมการปรบปรงบทลงโทษดงกลาว เนองจากยงไมเหมาะสมกบสภาพพรรคการเมองในปจจบน ประกอบกบปจจบนการแขงขนทางการเมอง มลกษณะเปนการแขงขนของพรรคการเมองสองพรรคใหญ จงตองอาศยฐานเสยงของสมาชกพรรคการเมองทถกตดสทธทางการเมอง จงท าใหสมาชกพรรคการเมองเหลานน ยงคงอาศยชองวางของบทบญญตของกฎหมายโดยไมเคารพถงเจตนารมณทแทจรงในการลงโทษ

ประการสดทาย เมอพรรคการเมอง เปนเสมอนเครองมอแสดงความคดเหนของประชาชนทางการเมอง แตจากสภาพการจดตงพรรคการเมอง รวมถงด าเนนกจกรรมทางเมองของพรรคการเมองในปจจบน อาจเปนสาเหตใหตองถกยบพรรคการเมอง ประกอบกบแนวทางทศาลไดมค าวนจฉยมาตงแตป 2550 จนถงปจจบน มทงคดทศาลมค าสงตามค ารองขอใหยบพรรคการเมอง และคดทศาลมค าสงยกค ารองขอใหยบพรรคการเมอง จงท าใหพรรคการเมองตางๆ พยายามทจะแกไข บทบญญตในมาตรา 68 และ มาตรา 237 เนองจากเหนถงความไมสอดคลอง กบการสงเสรมระบบพรรคการเมองขดหลกนตธรรม 6.2 ขอเสนอแนะ

6.2.1 จากการศกษาพบวา ภายหลงจากทมการยบพรรคการเมองแลว มาตรการลงโทษทจะลงแกหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรค จะมอย 2 รปแบบคอ การตดสทธทางการเมองและการตดสทธเลอกตง โดยการตดสทธทางการเมองนน เปนการหามมใหผนนใชสทธในทางการเมองตามทกฎหมายก าหนด แตไมตดสทธในการเลอกตง สวนการตดสทธเลอกตงนน เปนการตดสทธทางการเมองของบคคลนนและหามมใหบคคลนนมสทธในการเลอกตงดวย ซงมาตรการทง 2 รปแบบนในประเทศสหพนธสาธารณรฐเยอรมนไดน ามาใชในกรณทแตกตางกน คอ หากเปนมาตรการลงโทษทมสาเหตจากการยบพรรคการเมองจะใชมาตรการตดสทธทางการเมอง แตหากเปนมาตรการทมสาเหตจากการทบคคลใชสทธเสรภาพของตน เพอลมลางหลกการพนฐานของระบอบเสรประชาธปไตยจะ

DPU

140

ใชมาตรการตดสทธเลอกตง เพราะถอวาการเลอกตงเปนสทธขนพนฐานทมความส าคญมาก หากบคคลใดบคคลหนงปราศจากสทธเลอกตงแลว กเทากบไมมสทธไมมเสยงในการใชอ านาจอธปไตยในประเทศของตนเอง การตดสทธเลอกตงจงเปนมาตรการทตองใชอยางเครงครดเทาทจ าเปน ส าหรบในประเทศไทยนน ไดใชมาตรการตดสทธเลอกตงเพยงประการเดยวในการลงโทษหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรค ซงเมอพจารณาประกอบกบมาตรการยบพรรคการเมองในประเทศไทยทมความรนแรงกวาประเทศอน ๆ ทน ามาศกษาแลว ผเขยนเหนควรใหเพมมาตรการตดสทธทางการเมองเปนมาตรการอกประการหนงทจะลงโทษ เพมเตมจากมาตรการตดสทธเลอกตง โดยใหอ านาจศาลรฐธรรมนญทจะพจารณาถงความหนกเบาแหงการกระท า และใชมาตรการตดสทธทางการเมองหรอมาตรการตดสทธเลอกตงใหเหมาะสมแกกรณของการกระท าของบคคลแตละราย เพราะหากไมปรากฏวาบคคลนนไดรวมกระท าการอนเปนการขดตอกฎหมายอยางรายแรง แตตองรบโทษเนองจากบทบญญตของกฎหมายทก าหนดใหตองรบโทษ อนไมใชเรองทเกดจากการกระท าของตนแลว บคคลนนกไมควรถกพรากสทธพนฐานตามรฐธรรมนญเกนกวาทจ าเปน

6.2.2 การก าหนดระยะเวลาในการลงโทษหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรค อนเนองมาจากการยบพรรคการเมองนน ในประเทศไทยและตางประเทศจะก าหนดระยะเวลาไวเทากน คอ 5 ป อยางไรกด ในสวนของประเทศไทยยงปรากฏวาผทถกลงโทษตดสทธเลอกตงสามารถกลบมามบทบาทในทางการเมองในรปแบบเดม ๆ ไดภายหลงจากทระยะเวลาทลงโทษหมดไปแลว จงท าใหเหนวา ระยะเวลาลงโทษในกรณของประเทศไทยยงไมเหมาะสมเพยงพอทจะท าใหผถกลงโทษเกดความใสใจและปรบปรงตนเอง โดยเฉพาะบคคลประเภททมความเสยงตอการเปลยนแปลงการปกครองของประเทศ จงสมควรเพมระยะเวลาในการลงโทษตดสทธเลอกตงและการตดสทธทางการเมองทหากจะมในอนาคต ใหมระยะเวลายาวนานขน โดยเทยบเคยงกบระยะเวลาการด ารงต าแหนงทางการเมองของสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนหลก ซงในประเทศไทย รฐธรรมนญมกจะก าหนดวาระการด ารงต าแหนงไว 4 ป นบแตวนเลอกตง ผเขยนจงเหนควรเพมระยะเวลาการลงโทษจากเดมทก าหนดไว 5 ป เปน 8 ป ใหยาวนานขนและสอดคลองกบการด ารงต าแหนง 2 สมย ซงระยะเวลา 8 ปน หากระบบการเมองสามารถพฒนาไดอยางเขมแขง การทบคคลซงถกลงโทษจะกลบมาด าเนนการทางการเมองในรปแบบเดม ๆ อก กจะกระท าไดยากยงขน

6.2.3 มาตรการลงโทษหวหนาพรรคและกรรมการบรหารพรรคการเมองโดยการตดสทธทางการเมองหรอตดสทธเลอกตง เปนมาตรการลงโทษทเกยวเนองกบการทพรรคการเมองนนถกยบ อนเปนการลงโทษทลงแกตวบคคลทมอ านาจกระท าการในนามของพรรคการเมอง บคคลทไมมอ านาจกระท าการในนามของพรรคการเมองจงไมควรตองถกลงโทษดวยมาตรการดงกลาว หรอหากตองถกลงโทษ กไมควรไดรบโทษท รนแรงในระดบเดยวกนกบโทษทลงแกหวหนาพรรคและ

DPU

141

กรรมการบรหารพรรค แตอยางไรกด ในบทบญญตของรฐธรรมนญและพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญทเกยวของกบการลงโทษยบพรรคและตดสทธทางการเมองยงมไดจ าแนกความแตกตางระหวางสมาชกพรรคทมอ านาจกระท าการในนามของพรรคกบสมาชกทวไปของพรรค ท าใหเกดความไมชดเจนในนตฐานะของบคคลทอยในพรรคการเมองเดยวกน วาจะตองมความรบผดอยางไร เพยงใด ดงนน จงควรแยกสมาชกพรรคทงสองประเภทออกจากกน เปน “กรรมการบรหารพรรค” และ “สมาชกพรรค” เพอประโยชนในการก าหนดหนาทและความรบผดของสมาชกพรรคใหชดเจน

6.2.4 เนองจากการเลอกตงเปนการแสดงออกทส าคญในการปกครองในระบอบประชาธปไตย คณะกรรมการการเลอกตงซงเปนองคกรทรบผดชอบเกยวกบการเลอกตง ควรมบทบาทมากกวาการจดการเลอกตง โดยควรมบทบาทในการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนมความรความเขาใจและเหนความส าคญของการเลอกตง ตลอดจนมความตระหนกวากระบวนการเลอกตงเปนกระบวนการในการเลอกบคคลเขาไปบรหารจดการสงคม ทงในระดบประเทศและในระดบทองถน แทนประชาชนผเลอกตง ผบรหารจดการสงคมทรบผดชอบตอภาระหนาทดงกลาวไดกควรจะตองเปนผทมความรความสามารถและเปนคนด ประชาชนจงควรเลอกเฟนผทจะเขามาท าหนาทอยางจรงจงและใสใจ ในการด าเนนการดงกลาว ส านกงานคณะกรรมการการเลอกตงซงเปนผรบผดชอบงานธรการของคณะกรรมการการเลอกตง ควรมอ านาจในการสนบสนนโดยประสานงานกบสวนราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน สวนภมภาค หรอสนบสนนองคการเอกชน เพอการใหการศกษาแกประชาชน รวมถงสถาบนการศกษา เกยวกบการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตลอดจนการสงเสรมการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน และการชวยเหลอในการตรวจสอบการเลอกตงดวย

DPU

บรรณานกรม

DPU

143

บรรณานกรม

ภาษาไทย

หนงสอ

กระมล ทองธรรมชาต. (ผรวบรวม). (2514). พรรคการเมองตางประเทศ. พระนคร: แผนกวชาการปกครองคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กระมล ทองธรรมชาต. (2514). รฐสภาในระบบการปกครองของไทย. พระนคร: โรงพมพของสมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย.

กระมล ทองธรรมชาต. (2524). ววฒนาการของระบอบรฐธรรมนญไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพบรรณกจ.

กลพล พลวน. (2543). สทธมนษยชนในสงคมไทย (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: หางหนสวนจ ากดภาพพมพ.

โกสนทร วงศสรวฒน และ นรนต เศรษฐบตร. (2521). พรรคการเมอง. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ไกรฤกษ นานา. (2553). จากอดตถงปจจบนความสมพนธไทย-ตรก 50 ป. กรงเทพฯ: ส านกพมพสาสน จ ากด.

ขจดภย บรษพฒน. (2511). การเมองและพรรคการเมองของไทยนบแตยคแรกถงปจจบน. พระนคร:โอเดยนสโตร.

เขมทอง ตนสกลรงเรอง. (2552). “การยบพรรคการเมองเนองจากการกระท าผดกฎหมายเลอกตงของผบรหารพรรคการเมองเปนอนตรายตอประชาธปไตย.” รวมบทความกฎหมายมหาชนจากเวปไซต www.pub-law. net เลม 8. กรงเทพฯ: สมาคมกฎหมายมหาชนแหงประเทศไทย.

คณน บญสวรรณ. (2541). รวมสาระรฐธรรมนญฉบบประชาชน. กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. จ าลอง อทธะวงศ. (2492). ละครการเมอง. พระนคร: บรษท อปกรณการพมพ. เจรญ ไชยชนะ. (2523). เคมาล อดาเตอรก. เอกลกษณหนงสอด. กรงเทพฯ: บรรณกจ. ชาญชย แสวงศกด. (2552). กฎหมายรฐธรรมนญ : แนวคดและประสบการณของตางประเทศ.

กรงเทพฯ: วญญชน.

DPU

144

ชยวฒน วงศวฒนศานต. (2541). “หลกนตธรรม” รวมบทความทางวชาการเนองในโอกาสครบรอบ 90 ป ธรรมศาสตร ศาสตราจารยสญญาธรรมศกด. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พงศเพญ ศกนตาภย. (2512). ประชาธปไตยกบกระบวนการเมองในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โรงพมพสมาคมสงคมศาสตรแหงประเทศไทย.

ณรงคเดช สรโฆษต. แนวทางปรบปรงกฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมอง. กรงเทพฯ: ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา.

บรรเจด สงคะเนต. (2547). หลกพนฐานของสทธเสรภาพ และศกดศรความเปนมนษยตามรฐธรรมนญ. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: วญญชน.

บรรเจด สงคะเนต. (2551). รายงานการวจยเรองการใชสทธทางศาลของบคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพตามรฐธรรมนญมาตรา 28 ในกรณทศาลมค าพพากษาถงทสดแลว.” กรงเทพฯ: มสเตอรกอบป (จ ากด). (รายงานผลการวจย).

บวรคกด อวรรณโณ. (2542). รฐธรรมนญนาร. กรงเทพฯ:ว ญญชน. บวรศกด อวรรณโณ. (2538). กฎหมายมหาชน เลม 3 (ทมาและนตวธ). กรงเทพฯ: ส านกพมพนต

ธรรม. บวรศกด อวรรณโณ. (2546). กฎหมายมหาชน เลม 1: ววฒนาการทางปรชญาและลกษณะของ

กฎหมายมหาชนยคตางๆ (พมพครงท 6). กรงเทพฯ: วญญชน. บญศร มวงศอโฆษ. (2542). การเลอกตง และพรรคการเมอง : บทเรยนจากเยอรมน. กรงเทพฯ:

สถาบนนโยบายศกษา. ปรญญา เทวานฤมตรกล. (2544). สารานกรมรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ.2540). หมวด

สทธเสรภาพและการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน. กรงเทพฯ: องคการคาครสภา.

ปรด เกษมทรพย. (2543). สทธเสรภาพตามรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ: คณะนตศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ปรชา หงษไกรเลศ. (2523). ระบบพรรคการเมองและปญหาพรรคการเมองไทย. กรงเทพฯ: พรรคประชาธปตย.

ปรชา หงษไกรเลศ. (2523). ระบบพรรคการเมองและปญหาพรรคการเมองไทย. กรงเทพฯ: พรรคประชาธปตย.

ภรชญา วฒนรง. (2543). ปรชญาและพฒนาการของกฎหมายมหาชน. กรงเทพฯ: วญญชน.

นรนต เศรษฐบตร. (2550). รฐธรรมนญกบการเมองไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร.

DPU

145

มานตย จมปา. (2548). ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) (พมพครงท 7) กรงเทพฯ: ส านกพมพนตธรรม.

มลนธปรด พนมยงศ. (2535). “คณะราษฎรกบการอภวฒนประชาธปไตย 24 มถนายน.” แนวความคดประชาธปไตยของ ปรด พนมยงค . กรงเทพฯ: เรอนแกวการพมพ.

ลขต ธรเวคน. (2516, มนาคม – เมษษายน). “การเมองไทยกบการปกครองในระบอบประชาธปไตย.” รฐศาสตร 1.

วรเจตน ภาครตน. (2546). วธพจารณาของศาลรฐธรรมนญ:ศกษาเปรยบเทยบกรณของศาลรฐธรรมนญตางประเทศกบศาลรฐธรรมนญไทย. กรงเทพฯ: วญญชน.

วรเจตน ภาครตน. (2555). ค าสอนวาดวยรฐและหลกกฎหมายมหาชน. กรงเทพฯ: คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

วรพจน วศรตพชญ. (2544). ความรเบองตนเกยวกบศาลปกครอง. กรงเทพฯ: วญญชน. วรพจน วศรตพชญ. (2543). สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช

2540. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: วญญชน. วทยา นภาศรกล และสรพล ราชภณฑารกษ. (2544). พรรคการเมองและกลมผลประโยชน.

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง. วษณ เครองาม. (2523). กฎหมายรฐธรรมนญ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: นตบรรณการ. สมคด เลศไพฑรย. (2552). การยบพรรคการเมองในประเทศไทย:หนงสอทระลก 68 ป

รองศาสตราจารย นรนต เศรษรบตร. กรงเทพฯ: เดอนตลา. สมศกด เจยมธรสกล. (2544). “ร.สละราชย: ราชส านก. การแอนตคอมมวนสตและ 14 ตลา.”

ประวตศาสตรทเพงสราง. รวมบทความเกยวกบ 14 ตลา และ 6 ตลา. กรงเทพฯ: ส านกพมพ 6 ตลาร าลก.

สมบต ธ ารงธญวงศ. (2549). การเมองไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพเสมาธรรม . สมยศ เชอไทย. (2535). ค าอธบายหลกรฐธรรมนญทวไป. สร เปรมจตต และ วฑรย สทธวชย. (2511). ประวตรฐธรรมนญไทยฉบบแรก พ.ศ. 2475 ถงฉบบ

ปจจบน. พระนคร: ประจกรวทยา. หยด แสงอทย. (2512). ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2511 พรอมดวย

ค าแปลมาตราเปนภาษาองกฤษของทางราชการ. พระนคร: น าเชยการพมพ. หยด แสงอทย. (2512). ค าบรรยายกฎหมายรฐธรรมนญของคณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร (พมพครงท 2). หยด แสงอทย. (2516). พรรคการเมอง. กรงเทพฯ: พฆเนศ.

DPU

146

หยด แสงอทย. (2512). ค าอธบายพระราชบญญตพรรคการเมอง พ.ศ. 2511. พระนคร: โอเดยนสโตร. หยด แสงอทย. (2512). ค าอธบายรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2511 พรอมดวย

ค าแปลมาตราเปนภาษาองกฤษของทางราชการ. พระนคร: น าเชยการพมพ. อดม รฐอมฤต และคณะ. (2544). การอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของบคคล

ตามมาตรา 28 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 กรงเทพฯ:ส านกงานศาลรฐธรรมนญ.

วทยานพนธ

คมกฤช ลนหลาม. (2552). ปญหากฎหมายเกยวกบการยบพรรคการเมองของศาลรฐธรรมนญตาม

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).กรงเทพฯ: มหาวทยาลยศรปทม วทยาเขตชลบร.

จ านงค ถาวรวสทธ. (2542). ศกษาเปรยบเทยบระบบและวธการเลอกตง ส.ส.ของไทยตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) กบระบบและวธการเลอกตง ส.ส.ตามกฎหมายของเยอรมน (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชยยทธนา วงศวานช (ม.ป.ป.). (2541). ห ลกการรบฟงคกรณทกฝายในกฎหมายองกฤษและกฎหมายไทย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรเดช ชมเกลดแกว. (2551). ปญหาการยบพรรคการเมองทกระทบตอเสรภาพในการจดตงพรรคการเมอง (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สภาภรณ แจงสข. (2553). ปญหากฎหมายของวธพจารณาคดเลอกตงตามระเบยบทประชมใหญศาลฎกาวาดวยวธพจารณาและวนจฉยคดทเกยวกบการเลอกตงและการเพกถอนสทธเลอกตงในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมา ซงสมาชกวฒสภา พ.ศ. 2550 (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).กรงเทพฯ:มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

สเทพ พรหมวาศ. (2549). การตรวจสอบการใชอ านาจขององคกรอสระตามรฐธรรมนญโดยองคกรตลาการ: ศกษากรณคณะกรรมการการเลอกตงและคณะกรรมการปองกนและ ปราบปรามทจรตแหงชาต กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง

สรนาถ วสทธวชรกล. (2553). ปญหาการยบพรรคการเมองในระบบกฎหมายไทย (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

DPU

147

ศกดชย ชนศรกล. (2547). การสละสทธหรอการไมใชสทธตามรฐธรรมนญ: ศกษาเฉพาะกรณการจบ และการคน (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามค าแหง

บทความ

กฤช เออวงศ. “มอะไรใหมในพระราชบญญตพรรคการเมอง 2550.” บทความพเศษวารสารพรรค

การเมองสมพนธ. โกเมศ ขวญเมอง. (2550, 3 ตลาคม). “ศาลรฐธรรมนญกบการยบพรรคการเมองในเยอรมนและตรก.”

มตชนรายวน. บญศร มวงษอโฆษ. (2532, มถนายน). “กฎหมายเยอรมน.” วารสารนตศาสตร.2(9). น. 139. ประเสรฐ ปทมะสคนธ. (2499, มกราคม). “พรรคการเมองและสถตการลงคะแนนเลอกตงสมาชก

สภา ผแทนราษฎร.” รฐสภาสาร. ฉบบพเศษ 7 (4). ปยบตร แสงกนกกล.(1-4 พฤษภาคม 2551). “กรณยบพรรคในตางประเทศ.” ประชาชาตธรกจ. วรเจตน ภาครตน. (2543, มถนายน). “เงอนไขการตรากฎหมายจ ากดสทธและเสรภาพของ

ประชาชน: “มาตร” ในการควบคมตรวจสอบความชอบดวยรฐธรรมนญของกฎหมาย.” วารสารนตศาสตร 2, (30). น. 187.

วศรต คดด. (กรกฎาคม - สงหาคม 2554). “ศาลรฐธรรมนญตรกภายหลงการปฏรปรฐธรรมนญ ค.ศ. 2010 ตอนท จบ.” จดหมายขาวศาลรฐธรรมนญ .13 (4). น. 12-13.

อกฤษ มงคลนาวน. (2518). “ความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน.” บทบณทตย.32 (1). น 13.

งานวจย

คณะกรรมาธการวสามญบนทกเจตนารมณ. (2550). จดหมายเหต และตรวจรายงานการประชม สภา

รางรฐธรรมนญ (รายงานผลการวจย). ส านกงานกรรมาธการ ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร.

ปญญา อดชาชน. (2550). อ านาจในการยบพรรคการเมอง (เอกสารวจยสวนบคคล) รายงานการวจยส านกงานศาลรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ: ส านกงานศาลรฐธรรมนญ.

DPU

148

ประพาฬ อนมาน. (2553). การวนจฉยคดเลอกตงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถนในศาลอทธรณและศาลอทธรณภาคใหเปนไปในแนวเดยวกน (เอกสารวจยสวนบคคล). กรงเทพฯ: วทยาลยการยตธรรม ส านกงานศาลยตธรรม.

ปรญญา เทวานฤมตรกล และคณะ. (2549 ). สมาชกสภาผแทนราษฎรและพรรคการเมอง: การแกไขจดออนของรฐธรรมนญ 2540 ทใหนายกรฐมนตรมอ านาจเหนอผแทนปวงชนโดยใชพรรคการเมอง (รายงานผลการวจย). เอกสารประกอบการประชมกลมยอยในการประชมกลมยอยในการประชมนตศาสตรแหงชาตครงท 6 ประจ าป 2549 เรอง ทศทางของรฐธรรมนญฉบบใหม.

สารสนเทศจากสออเลกทรอนกส

กกต.อางราชบณฑตยสถานเลกใช “ฅ.ฅน” ตกลบ “พรรคฅนไทย”-“อเทน” สตอ, ASTV ผจดการ

ออนไลน สบคนเมอวนท 27 กมภาพนธ 2557, จาก http://www.manager.

co.th/Politics/View News.aspx?NewsID =9560000141576.

เกรยงไกร เจรญธนาวฒน. แนวคดอ านาจอธปไตยของฝรงเศส. สบคนเมอวนท 10 กมภาพนธ 2557,

จาก www.public.net.

จนทรจรา เอยมมยรา. หลกนตธรรมกบการพฒนากระบวนการยตธรรมในสงคมไทย . สบคน เมอวนท

25 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.enlightened-jurists.com/directory/97/The-Rule-of-

Law.html.17/10/2555.

จนทจรา เอยมมยรา. เสรภาพในการชมนมในทสาธารณะ:หลกทวไปและขอจ ากด. สบคน เมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก www.enlightened-jurists.com/download/7.

ณรงคฤทธ เพชรฤทธ.ปญหาการแสวงหาขอเทจจรงแหงคดในกระบวนวธพจารณาคดปกครอง.

สบคน เมอวนท 5 สงหาคม 2550, จาก http://www.pub-law.net/publaw/view.

aspx?id=1131

ณรงคเดช สรโฆษต .หลกกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง (ตอนจบ) สบคนเมอ

วนท 1 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.pub-law.net/ publaw/view.aspx?id=1484

นรนต เศรษฐบตร และนยม รฐอมฤต. คณะกรรมการบรหารพรรคการเมอง. สบคน เมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก www.kpi.ac.th.

DPU

149

. การเลอกตงแบบแบงเขตและแบบสดสวน.สบคนเมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก www.kpi.ac.th.

ปยบตร แสงกนกกล. การท าลายกฎหมายและค าพพากษาในระบอบเผดจการและการไมยอมรบรฐประหารในนานาอารยะประเทศ. สบคนเมอวนท 1 เมษายน 2556. http://www. enlightened-jurists.com/directory/ 192.

ปยบตร แสงกนกกล. เหตการณส าคญในกฎหมายมหาชนฝรงเศสตลอดป 2004. สบคนเมอวนท 26 กมภาพนธ 2556, จาก URL: http://www.pub-law.net/publaw/view.aspx?id=735. 2555 (กรกฎาคม. 26).

พนส ทศนยานนท. พนส ชกฎหมายพรรคการเมอง เกดจากความเชอนกการเมองชวราย.การเสวนา

“ยบพรรคและเพกถอนสทธทางการเมอง: ท าลายหรอพฒนาระบอบประชาธปไตย” ท

โรงแรมสยามซต เมอวนท 27 พ.ค.55 . สบคน เมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก

http://prachatai.com/journal/ 2012/05/40715.

มานตย จมปา และ ดร.พรสนต เลยงบญเลศชย.เหตผลส าคญ 3 ขอ ท าไมตองแกรฐธรรมนญฉบบ

ปจจบน. สบคนเมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.oknation.net/blog/

print.php?id=789634.

วรเจตน ภาครตน. หลกนตรฐและหลกนตธรรม. สบคนเมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก www.pub-law.net.

วรเจตน ภาครตน. ศาลตรกก าลงด าเนนคดกบคนทรฐประหารเมอ 30 ปทแลว. สบคนเมอวนท 26 กมภาพนธ 2556, จาก WWW.konthaiuk.eu/forum/index.php?topic=24518.0

ศโรตม คลามไพบลย. ยบพรรคเพอพฒนาประชาธปไตย? สบคนเมอวนท 2 เมษายน 2556, จาก

http://thaipublica.org/2012/07/party-democracy-to-develop/.

สนทรยา เหมอนพะวงศ. ทฤษฎกฎหมายเยอรมนเกยวกบการยบพรรคการเมอง.สถาบนวจย รพพฒนศกด ส านกงานศาลยตธรรม. สบคนเมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จากhttp://prschatai.com/journal/2007/05/12877.

อมร จนทรสมบรณ.ความลมเหลว ในการปฏรปฯ 3 การปฏรปการเมอง(ของคนไทย) ครงท 3 จะ

ส าเรจหรอลมเหลว (?). สบคนเมอวนท 25 กมภาพนธ 2556, จาก http://www.pub-

law.net/publaw/view.aspx?id=1301

DPU

150

ภาษาตางประเทศ BOOKS

Andreas Stegbauer. (2007). “The Ban of Right-Wing Extremist Symbols According to Section 86a of

the German Criminal Code.” German Law Journal. 2(8). Austin Rannney & Willmoore Kendall. (1956). Democracy and the American Party System. New

York. Harcourt. 1956. C.J. Friedrich. (1937). Constitional Government and Politics. New York: Harper Torchbooks. Christian Starck (ed.). (1995). Studies in German Constitutionalism.Munic . NomosVerl.Ges. Dan Gordon. (1986). “Limits on Extremist Political Parties:A Comparison of Israeli Jurisprudence

with that of United States and West Germany” Hasting International and Comparative Law Review.vol.10.

David P. (1994). Currie. The Constitutional of the Federal Republic of Germany.Chiago.University of Chicago Press.

Donald P. Kommers. (1997). “The Constitutional Jurispudence of Federal Republic of Germany. Durhum. Duke University Press. 2nd.

G.A. Jacobsen & M.H. Lipman. (1969). Political Science. New York: Barnes and Noble. Herman Finer. (1949). The Theory and Practice of Modern Government. New York: Holt.Rinehart

& Winston. Ivan Hare & James Weinstein (eds.). (2009). Extreme Speech and Democracy. New York: Oxford

University Press. Jack c.Piano & Milton Greenberg. (1967). The American Political Dictionary. Second Edition.

New York: Holt. Rinehartand Winston. Jochen A. Frowein. (1997). “How to Save Democracy From Itself.” ใน Yoram Dinstein et al.

(editors). Israel Yearbook on Human Rights: 1996 Volume 26. Massachusetts: Kluwer Law International.

Joseph Lapalombara & Myron Weiner (eds). (1966). Political Parties and Political Development. Princeton University Press.

Leslie Lipson. (1053, June). “The Two-Party System in British Politics.” American Political Science Review. Vol. XLVII. NO. 2

DPU

151

Leslie Turano. (2003, October). “Spain:Banning Political Parties As A Response to Basque Terrorism.” in International Journal of Constitutional Law, 1.

Maurice Duverger. (1969). Political Parties : Their Organizations and Activity in the Modern State. Max Weber. Theory of Social and Economic Organization .London : Hodge. 1947. Translated by

AR. Henderson and T.Parsons. Micheal T. Newton & Peter J.Donaghy. (1997). Institution of Modern Spain.Cambridge. Cambridge

University Press. Paul Franz. (1982). “Unconstitutionnal and Outlawed Political Parties:A German-American

Comparison” Boston College International and Comparative Law Review.5(1). Paul Kirchhof & Donald P.Kommers. (1993). Germany and Its Basic Law. Badan-Badan. Nomos

Verlagsgesellschaft. Pual Heywood. (1995). The Government and Politics of Spain. London:Macmillan Press. Reinhard Bendix. (1996). Max Weber : An Intellectual Portrait .London : Lowe and Brydone. Roy C.Macridis. (1997). Introduction:The History. Function. and Typology of Parties.” in Political

Parties: Contemporary Trends and Ideas. Roy C.Macridis. ed.New York : Harper & Row. Publishers.

Samuel Issacharoff. “Fragile Democracies” Havard Law Review. 120,6.April.2007. T. Chaloemtiarana. (1974). The Sarit Regime. 1957-1963 : The Formative Years of Modem Thai

Politics. Diss. Cornell University. Thomas Ayres. Batasuna Banned: The Dissolution of Political Parties Under The European

Convention of Victor Ferreres Comella. The New Regulation of Political Parties in Spain.and the Decision to Outlaw Batasuna. Andras Sajo. MILITANT DEMOCRACY. Utrecht:Boom Eleven International. 2004.

William Goodman. The Two-Party System in the United States. New York : V. Van Nostrand Company. 1957.

Yigal Mersel. (2006, January). “The Dissolution of Political Parties:The problem of Internal Democracy.” International Journal of Constitutional Law.Vol. 4.

DPU

152

ประวตผเขยน ชอ-นามสกล นางสาวรชนกล อตรศาสตร ประวตการศกษา พ.ศ. 2546 นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง ต าแหนงและสถานทท างานปจจบน นตกร บรษทบรหารสนทรพย กรงเทพพาณชย จ ากด DPU