1

2

Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:

svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [ svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]

ªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqw (mo(mo(mo(mo––––dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)

pNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwX (pu{ÀoÄm Xog)(pu{ÀoÄm Xog)(pu{ÀoÄm Xog)(pu{ÀoÄm Xog)

tIkwkwrtIkwkwrtIkwkwrtIkwkwr pRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggé

3

pNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwXpNdRhvW AÎXwX ((((pu{ÀoÄm Xogpu{ÀoÄm Xogpu{ÀoÄm Xogpu{ÀoÄm Xog))))

ªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI Bgvwnuvwc åÎvémUlD:SwKmDZœQM pRwhur±XXm` [ åÎvémUlD:SwKmDZœQM pRwhur±XXm` [ åÎvémUlD:SwKmDZœQM pRwhur±XXm` [ åÎvémUlD:SwKmDZœQM pRwhur±XXm` [ CñdwNis XÆX pxwéin XÆqN vyd s vydivq` ] 1 ]CñdwNis XÆX pxwéin XÆqN vyd s vydivq` ] 1 ]CñdwNis XÆX pxwéin XÆqN vyd s vydivq` ] 1 ]CñdwNis XÆX pxwéin XÆqN vyd s vydivq` ] 1 ] ªI Bgvwn` boly--Awidpu{À prmy¤vr{p mUlvwly AOr bRããããw{p mu$X SwKwvwly ijs sNswr{p pIpl ky vƒ– ko AivnwSI khqy hYN; qQw vyd ijsky pÄy khy gE hYN-as sNswr{p vƒ– ko jo pu{À mUlsihq qÈv sy jwnqw hY, vh vyd ky qwœpXé ko jwnny vwlw hY ] 1 ] qwœpXé:-pRBu ªI ÏÃx ny ªI mdBgvdgIqw ky mwÎXm sy Ajuén ko inimÄ bnwkr jn-jn ky k¬Xwx ky ilE; jo zwn Ab qk cOdh AÎXwXoN myN idXw hY Ab es AÎXwX myN qo pRBu ny Ajuén ko zwn ky Aiñqm Cor qk phuÂcw idXw hY[ iks pRkwr es sNswr ko a¬ty pIpl ky vƒ– kI sNzw dykr bVy hI AdBuq FæÂg sy smJwXw gXw hY[ pRBu ªI ÏÃx ny cOdhvyN AÎXwX ky ANiqm ¤lok myN khw ik jo pu{À muJy A±XiBcwrI Bi#qXog ky ùwrw inrñqr Bjqw hY vh en qInoN guxoN sy

4

åpr aT jwqw hY; AOr Eysw guxwqIq pu{À siçcdwnñdGn bRãããã ko pRw‚q hony ky ilE Xo©X ho jwqw hY[ Eysw B#q AK&V Ekrs ko pRw‚q kr jwqw hY[ Ab Ajuén ho Xw iPr koeé BI mnuÃX; jb asy Xh zwn ho jwE ik Amuk kwXé krny sy prmwnñd kI pRwi‚q hoqI hY qo askw ââââdX mcl aTygw ik iks pRkwr Xh kwXé ikXw jwE? #Xw iviD ho skqI hY es kwXé ko pUxé krny kI ijsky krny sy jñm-jñmwñqroN sy cly Aw rhy mUl aÌy¤X kI, mNijl kI pRwi‚q ho sky; qInoN guxoN sy åpr aTw jw sky[ Agr iksI ivÀXI mnuÃX ko BI kh idXw jwE ik Amuk kwXé krny sy quJy Amuk suK kI pRwi‚q hogI, Dn Awid kw lwB hogw, qo askw BI ââââdX mcl aTygw; as kwXé ko krny ky ilE qœpr ho jwEgw[ AOr iPr XhW qo Awidpu{À prmy¤vr nwrwXx vwsudyv Bgvwn ko pRw‚q hony kI bwq hY[ ÆvBwivk hI hY ik Ajuén ky ââââdX myN Xh ijzwsw aœpñn ho ik iks pRkwr es A±XiBcwrI Bi#q v guxwqIq kI AvÆQw ko pRw‚q huAw jwE[ Ab Ajuén kI es mnodSw ko dyKqy huE pRBu ªI ÏÃx sNswr ky jIvoN ko Xh AvÆQw pRw‚q krwny v pu{ÀoÄm Bgvwn sy Ek hony kI iviD EvM Xui#q bqlw rhy hYN[ –r pu{À Xwin –yZ AOr A–r pu{À Xwin –yZz AOr

5

pu{ÀoÄm (pu{À aÄm) Xwin aÄm pu{À (prmy¤vr)[ en qInoN kw ivÆqƒq vxén krky –r AOr A–r pu{À sy Bgvwn iks pRkwr aÄm hYN? iksilE añhyN pu{ÀoÄm khw jwqw hY? Bgvwn ko pu{ÀoÄm jwnny kw mhwœmX #Xw hY? AOr pu{ÀoÄm Bgvwn ko iks pRkwr pRw‚q ikXw jw skqw hY? Xh sb zwn bVy hI AdBuq EvM sugm FæÂg sy khw gXw hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN Xh jo sNswr hY, sƒiê hY a¬ty pIpl ky vƒ– kI qrh hY AQwéq` ijskI jVyN åpr kI Aor hYN[ AiBpRw:X Xh hY ik es sNswr kw mUl-jhW sy eskI aœpiÄ hoqI hY vh mUl qo Awidpu{À prmy¤vr hYN[ jo pRBu kw inœX Dwm hY asy hI mUl khw gXw hY[ AOr es sNswr {p pIpl ky pyV kw jo qnw hY asy bRããããw jI kI sNzw dI geé hY[ #XoNik sNswr EvM sƒiê kI rcnw bRããããw jI ùwrw kI jwqI hY AOr bRããããw jI kw aÛv as mUl Xwin Bgvwn sy hI hoqw hY[ es pRkwr pyV kI jo mu$X SwKw (qnw) hoqI hY asI sy swrI SwKwXyN, pÄy, PUl, Pl eœXwid kw ivÆqwr hoqw hY[ esIilE bRããããw jI ko es sNswr-vƒ– kI mu$X SwKw khw gXw hY[ pRwhur±XXmpRwhur±XXmpRwhur±XXmpRwhur±XXm`-es vƒ– kw mUl kwrx hY prmwœmw; jo ik AivnwSI hY AOr iPr Anwidkwl sy eskI prµprw clI Aw rhI hY[ esilE es sNswr vƒ– ko BI AivnwSI khw

6

gXw hY[ Xh sNswr AivnwSI hY #XoNik eskI aœpiÄ Awidpu{À nwrwXx sy hueé hY[ drAsl qÈv kw kBI nwS nhIN hoqw[ asI mUl sy juVw huAw hY, asI sy aœpñn hoqw hY[ prñqu esmyN aœpñn hr vÆqu, {p v pdwQé pirvqénSIl v nwSvwn hYN[ jYsy pyV ky pÄoN pr pVI hueé Aos kI bUÂdyN; pÄy AOr Pl-PUl jo Awj hYN vo kl nhIN hoNgy[ pÄy hoNgy, Pl-PUl hoNgy AOr Aos BI hogI[ prñqu vh kl vwlI Aos kI bUÂd, pÄy v Pl-PUl n hoNgy[ es pRkwr pRvwh {p sy Xh sNswr AivnwSI khw jwqw hY[ #XoNik qÈv kw kBI nwS nhIN hoqw[ prñqu esmyN aœpñn hr cIj pRiqpl ivnwSSIl EvM pirvqénSIl hY[ CñdwNis XÆX pxwéinCñdwNis XÆX pxwéinCñdwNis XÆX pxwéinCñdwNis XÆX pxwéin-vyd ijsky pÄy hYN[ bVy hI rhÆXmX vcn hYN pRBu ªI ÏÃx ky[ XhW pr vydoN sy qwœpXé vydoN ky as Bwg sy hY jo kmékw&f kw hY AQwéq` vyd ky ijs Bwg myN skwm kmoéN ky AnuàwnoN kw iviD-ivDwn hY vydoN myN AÆsI pRiqSq Bwg kmékw&f kw hI hY[ esI pRkwr solh hjwr mñZ Bgvwn kI apwsnw ky hYN AOr cwr hjwr mñZ hYN zwn-kw&f ky[ an vydivihÄ kmé-AnuàwnoN ko krky BogoN kI pRwi‚q hoqI hY[ ijs BI Ævgwéid lokoN kw suK v pƒŒvI lok ky suKoN kI kwmnw krky jo kmé-Anuàwn ikE jwqy hYN; ansy an suKoN v vÆquAoN/ pdwQoéN Awid kI pRwi‚q

7

qo ho jwqI hY prñqu Xy smÆq suK AinœX EvM pirvqénSIl hony sy kuC dyr ky ilE hI hoqy hYN[ Eysy kmé-Anuàwn iniÀ)))) kmé krny kI Apy–w ªyà qo hYN prñqu ensy –ixk suK kI hI pRwi‚q hoqI hY[ mo–, prmSwiñq, prmpd v AœXwiñqk suK kI pRwi‚q nhIN ho skqI[ ijs pRkwr Xy suK kuC smX ky ilE hI hoqy hYN, kuC smX aprwñq smw‚q ho jwqy hYN esIilE enkI qulnw vƒ– ky pÄoN sy kI geé hY[ ijs pRkwr Plwsi#q sy ikE gE kmoéN sy Pl kI pRwi‚q hoqI hY AOr vh Pl smw‚q ho jwqw hY asI pRkwr pÄoN kw ivÆqwr hoqw hY; purwny pÄy sUKqy rhqy hYN AOr nE pÄy jñm lyqy hYN[ es pRkwr vydoN kw jo kmékw&f hY asy hI sNswr {pI vƒ– ky pÄy khw gXw hY[ ijs pRkwr vƒ– ko jl sy sINcw jwqw hY asI qrh sy Xh sNswr {pI vƒ– qInoN guxoN ùwrw sINcw jwqw hY AOr skwm kmé asI sy aœpñn hoqy hYN[ añhIN kmoéN sy SwKwXyN, pÄy aœpñn hoqy hYN[ mnuÃX swiœvk kmé krky Ævgwéid åÂcy lokoN ko pRw‚q hoqy hYN AOr qwms kmé krky nIcy ky lokoN v Bog XoinXoN ko pRw‚q hoqy hYN[ XhI pyV kw ivÆqwr hY[ XÆqM vyd s vydivq`XÆqM vyd s vydivq`XÆqM vyd s vydivq`XÆqM vyd s vydivq`----vydivq` AQwéq` vyd ky qwœpXé ko jwnny vwlw[ es sNswr {pI vƒ– ko jo mUl sihq AQwéq`

8

–yZ AOr –yZz (pRÏiq AOr pu{À) ko jo qÈv sy jwnqw hY, asy vyd pFæny kI j{rq nhIN[ vh vydwñq kw zwqw ho jwqw hY[ #XoNik vydwñq kw AiBpRw:X BI qo XhI hY; ÆvXM ko jwnnw[ sNswr ky Æv{p ko jwn lynw[ Awid pu{À Bgvwn ko jwn lynw[ Bgvwn kI XogmwXw sy aœpñn huAw sNswr –xBÂgur, nwSvwn EvM pirvqénSIl hY[ Añqq: sNswr ko pkVny sy sNswr du:K{p hI hY[ esky icñqn ko œXwgkr kyvl Bgvwn kw hI inœX-inrñqr icñqn kryN[ pRBu sy AnñX pRym EvM asI kI Srx gRhx kryN[ XhI vydoN kw qwœpXé hY[ esIilE pRBu khqy hYN jo sNswr ko mUl sihq qÈv sy Xwin AnuBv sy jwn lyqw hY vh vydoN ko jwnny vwlw (vydivq`) hY[ sNswr ko mUl sihq qÈv sy jwny ibnw Bly hI vydoN ko k&TÆQ kr lyN mgr vydivq` nhIN ho skqy[ vy vydpwTI ho skqy hYN, vydivq` nhIN[ Xh bVw hI gUFæ rhÆX Kolw hY pRBu ªI ÏÃx ny ik zwn ko Apny jIvn myN AnuBv krky aqwryN[ SwÆZoN, gRñQoN ko k&TÆQ krny kw koeé ^Xwdw lwB nhIN hoqw jb qk hm zwn ko Apny Añq:krx myN nhIN aqwrqy[

9

AD>ÎvéM pRsƒqwÆqÆX SwKw guxpRvƒAD>ÎvéM pRsƒqwÆqÆX SwKw guxpRvƒAD>ÎvéM pRsƒqwÆqÆX SwKw guxpRvƒAD>ÎvéM pRsƒqwÆqÆX SwKw guxpRvƒ))))w ivÀXpRvwlw: [w ivÀXpRvwlw: [w ivÀXpRvwlw: [w ivÀXpRvwlw: [ AD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXloko ] 2 ]AD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXloko ] 2 ]AD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXloko ] 2 ]AD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXloko ] 2 ] as sNswr vƒ– kI qInoN guxoN{p jl ky ùwrw bFæI hueé EvM ivÀXBog{p koploNvwlI dyv, mnuÃX AOr iqXék` Awid Xoin{p SwKwEÂ nIcy AOr åpr svéZ PYlI hueé hYN qQw mnuÃXlok myN kmoéM ky Anuswr bWDny vwlI AhNqw, mmqw AOr vwsnw{p jVyM BI nIcy AOr åpr sBI lokoN myN ±Xw‚q ho rhI hYN ] 2 ] qwœpXé:-Ab es sMswr vƒ– kI ±Xw$Xw kI geé hY[ es sNswr {p vƒ– kI mu$X SwKw hYN bRããããw jI[ bRããããlok sy lykr pwqwl lok qk ijqny BI lok hYN AOr en lokoN myN invws krny vwlI smÆq XoinXW bRããããw jI ùwrw iniméq hYN[ esilE Xy sb sNswr vƒ– kI SwKwXyN khI geé hYN[ ijs qrh jl ùwrw pyV ko sINcw jwqw hY AOr askI SwKwXyN bFæqI hYN; asI pRkwr sNswr vƒ– kI SwKwXyN pRÏiq ky qInoN gux (sœv, rwjs AOr qwms) {pI jl sy PYlqI hY[ Ab mnuÃX jYsy-jYsy guxoN kw sNg krqw hY vYsy hI Apny kmoNénuswr XoinXoN ko pRw‚q hoqw hY[ jb qk mnuÃX kw guxoN sy sµbñD rhygw qb qk sNswr vƒ– kI SwKwXyN bFæqI hI rhyNgI[ ijs pRkwr vƒ– myN koNplyN PUtqI hYN AOr koNploM

10

sy SwKwXyN Awgy bFæqI hYN asI pRkwr sNswr vƒ– myN ivÀXoN kw icñqn hI koNplyN hYN[ AOr Xy SwKwXyN nIcy åpr svéZ PYlI hYN[ Xh ivÀXoN kw icñqn qInoN guxoN ùwrw hoqw hY[ ijs pRkwr koNplyN idKqI hYN prñqu anmyN jl idKweé nhIN dyqw; TIk esI qrh sy ivÀX (S‹d, {p, rs, gñD, ÆpSé) qo idKqy hYN pr anmyN gux idKweé nhIN dyqy[ en guxoN ky sNg sy hI ivÀXoN myN Anuri#q hoqI hY AOr mnuÃX kmébñDn myN bñD jwqw hY[ AD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXlokoAD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXlokoAD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXlokoAD> mUlwñXnusñqqwin kmwénubñDIin mnuÃXloko-mnuÃXoN ky Aiqir#q sBI XoinXW Bog XoinXW hYN[ cwhy vo dyvlok myN invws krny vwly hoN Xw iPr iksI BI lok ky pRwxI[ pƒŒvI lok myN BI mnuÃXoN ky Aiqir#q pSu-p–I, kIt-pqNg Awid smÆq XoinXW Bog XoinXW hI hYN[ Apny-Apny kmoéNnuswr mnuÃX pwp-pu&X kw Pl Bogqw hY[ nE kmé krny kw AiDkwr isPé mnuÃX ko hI hY[ mnuÃX inÃkwm kmé krky, A±XiBcwrI Bi#q krky pwp-pu&X sy rihq hokr mo– BI pRw‚q kr skqw hY jbik guxoN ky sNg sy swiœvk, rwjs EvM qwms AQwéq` (SuB-ASuB) kmé krky es sNswr vƒ– myN alJ BI skqw hY[ mgr mnuÃX kmébñDn myN bÂDqw #XoN hY? esky ilE pRBu khqy hYN ik AhNqw, mmqw AOr vwsnw

11

{p jVyN BI åpr AOr nIcy svéZ PYlI hueé hYN; smÆq lokoN ky pRwixXoN ky Añq:krx myN ±Xw‚q ho rhI hYN[ mYN Xh SrIr mYN Xh SrIr mYN Xh SrIr mYN Xh SrIr hUÂhUÂhUÂhUÂ-Xw ÆvXM ko SrIr smJnw hI qwdqµX hY[ es Azwnqw ky kwrx hI mnuÃX kmébñDn myN alJqw hY[ dUsrw kwrx hY-mmqwmmqwmmqwmmqw[ mmqw sy AiBpRw:X hY swNswirk pdwQoéN ko Apnw mwn lynw[ AOr mnuÃX ko kmoéNnuswr bWDny myN hyqu hY vwsnwvwsnwvwsnwvwsnw Xwin kwmnw[ puZYÀxw, ivqYÀxw AOr lokYÀxw; Xy qIn pRkwr kI mu$X kwmnwXyN hYN[ puZ pirvwr kI kwmnw puZYÀxw hY[ Dn-sµpiÄ kI kwmnw ivqYÀxw hY AOr sNswr myN myrw mwn-sµmwn ho, mYN sdw bnw rhUÂ, muJy log ivùwn khyN; Xh lokYÀxw hY[ Xh kIiqé kI kwmnw qo mrny ky bwd BI bnI rhqI hY[ log myrI pRsNsw krqy rhyN, myry buq lgvwXyN[ Xy sb lokYÀxw ky Añqégq Awqw hY[ AhNqw, mmqw AOr kwmnw ky rhqy huE kmébñDn sy mu#q nhIN ho skqy[ mnuÃX eñhIN bñDnoN myN bÂDkr Apny-Apny kmoéNnuswr Alg-Alg XoinXoN myN Bog Bogqy hYN[ es sNswr vƒ– myN hI alJy rhqy hYN[ j{rq Apny ââââdX kI kwmnw ko QoVw sw {pwñqrx krny kI hY[ XhI kwmnw jo hm swNswirk ivÀX-BogoN kI krqy hYN vhI Bgvd-dSén, Bgvd-pRym kI kwmnw kryN[ sBI pRwixXoN ky ââââdX myN myry ipRXqm, myry

12

Twkur hI qo vws krqy hYN; sBI suKI rhyN, pRsñn rhyN AOr Bgvwn kw icñqn kryN[ Twkur ky crxoN myN, anky vcnoN myN Apnw pRym, dƒFæ iv¤vws bnwXy rKyN[ qo iPr XhI mmqw, XhI kwmnw kmébñDn sy mu#q krky Awpky ilE mo–dwiXnI ho jwEgI[ n {pmÆXyh qQopl™Xqy nwñqo n cwidné c sµpRiqàw [n {pmÆXyh qQopl™Xqy nwñqo n cwidné c sµpRiqàw [n {pmÆXyh qQopl™Xqy nwñqo n cwidné c sµpRiqàw [n {pmÆXyh qQopl™Xqy nwñqo n cwidné c sµpRiqàw [ ADZœQmynN suiv{FmUls|gSÆZyx dƒFyn iCœvw ] 3 ]ADZœQmynN suiv{FmUls|gSÆZyx dƒFyn iCœvw ] 3 ]ADZœQmynN suiv{FmUls|gSÆZyx dƒFyn iCœvw ] 3 ]ADZœQmynN suiv{FmUls|gSÆZyx dƒFyn iCœvw ] 3 ] es sNswr vƒ– kw Æv{p jYsw khw hY vYsw XhW ivcwr-kwl myN nhIN pwXw jwqw[ #XoNik n qo eskw Awid hY, n Añq hY qQw n eskI AçCI pRkwr sy iÆQiq hI hY[ esilE esy AhNqw, mmqw AOr vwsnw{p Aiq dƒFæ mUloNvwly sNswr{p pIpl ky vƒ– ko dƒFæ vYrw©X{p SÆZ ùwrw kwtkr-- ] 3 ] qq: pdM qœpirmwigéq±XN XiÆmñgqw n invqéiñq BUX: [qq: pdM qœpirmwigéq±XN XiÆmñgqw n invqéiñq BUX: [qq: pdM qœpirmwigéq±XN XiÆmñgqw n invqéiñq BUX: [qq: pdM qœpirmwigéq±XN XiÆmñgqw n invqéiñq BUX: [ qmyv cwÖM pu{ÀN pRpÖyqmyv cwÖM pu{ÀN pRpÖyqmyv cwÖM pu{ÀN pRpÖyqmyv cwÖM pu{ÀN pRpÖy Xq: pRvƒiÄ: pRsƒqw purwxI ]4 Xq: pRvƒiÄ: pRsƒqw purwxI ]4 Xq: pRvƒiÄ: pRsƒqw purwxI ]4 Xq: pRvƒiÄ: pRsƒqw purwxI ]4]]]] asky p¤cwq as prmpd{p prmy¤vr ko BlIBWiq Kojnw cwihE, ijsmyN gE huE pu{À iPr lOtkr sNswr myN nhIN Awqy AOr ijs prmy¤vr sy es purwqn sNswr vƒ– kI pRvƒiÄ ivÆqwr ko pRw‚q hueé hY, asI Awidpu{À nwrwXx ky

13

mYN Srx hUÂ--es pRkwr dƒFæ in¤cX krky as prmy¤vr kw mnn AOr inidÎXwsn krnw cwihE ] 4 ] qwœpXé:-Xh sƒiê AOr sƒiê-kqwé donoN ko mUl sihq Xwin jhW sy Xy aœpñn hoqy hYN AQwéq` enky hony kw jo mUl kwrx (prmwœmw) hY; esy jwnny ky ilE a¬ty pIpl ky vƒ– kI adwhrx dI geé hY[ Xh adwhrx mwZ smJwny ky ilE hY[ pIpl ky vƒ– ko qo hm dyK skqy hYN prñqu Xh sNswr {pI vƒ– eqnw ivrwt hY, eskw ivÆqwr eqnw ^Xwdw hY ijskw Awid AOr Añq dyKny v jwnny myN nhIN Awqw[ esilE esy hm pUxéqXw dyK v jwn nhIN skqy[ ijqnI Koj bFæqI clI jwqI hY aqnw hI Xh vƒ– ivrwt mwlUm pVny lgqw hY[ es sƒiê kI jo ªƒÂKlw hY vh Anñq hY[ pƒŒvI sy keé guxw bVy Anignq qwry es sOr-m&fl ky Añqégq hYN[ hm Xwin Xh sOr m&fl ijs glY#sI, ijsy hm AwkwS gNgw khqy hYN ky Añqégq Awqw hY; esmyN pƒŒvI sy keé-keé guxw bVy krofoN gRh, qwry v n–Z hYN[ jo sUXé ky edé-igdé GUmqy hYNN[ AOr Xh sOr m&fl Ek lwK vÀé myN es AwkwS gNgw kw c#kr pUrw krqw hY[ mgr ivzwn khqw hY ik EysI glYi#sXW BI lwKoN kI ignqI myN

14

hYN[ es sNswr vƒ– Xwin bRããããw&f kw ivÆqwr ikqnw hY esy dyK pwnw mui¤kl sw pRqIq hoqw hY[ ijs pRkwr pyV kI SwKw v pÄy jo sUK jwqy hYN vo ABI JVqy BI nhIN AOr nE pÄy, neé koNplyN PUtny lgqI hYN[ esI qrh sy Ek pƒŒvI, gRh-n–Z smw‚q hoqw hY qo dUsrw aœpñn ho jwqw hY[ es ivrwt pyV ky hm Ek Cor pr nhIN phuÂc skqy jhW sy esy dyKw jw sky[ es sNswr vƒ– kw n Awid hY AOr n hI Añq AOr n hI eskI AçCI pRkwr sy iÆQiq hI hY[ iÆQiq kw AQé hY Thrwv[ sNswr giqSIl hY[ hr –x bdl rhw hY, bh rhw hY[ hm dyK BI nhIN pwqy ik bdl jwqw hY[ hm iksI cIj ko ABI smJ BI nhIN pwqy, iÆQiq bdl jwqI hY[ hm ijsy pkVnw cwhyN, essy phly ik pkV pwXyN vh vhW mOjUd nhIN rhqw[ bVy hI Aw¤cXé kI bwq hY Awj ^Xwdwqr mnuÃX sNswr ko pkVny myN lgy huE hYN jbik sNswr pkV myN Aw hI nhIN skqw[ #XoNik ijs cIj myN iÆQrqw nhIN, pRiqpl bdlwv hY, sdw sy bh rhw hY, koeé Thrwv nhIN; qo iPr vh kYsy pkV myN AwEgw? Eysy mnuÃXoN ky Xwin Awj duinXw ky ^Xwdwqr qQwkiQq bui))))jIivXoN ky mqwnuswr prmwœmw ko jwnw nhIN jw skqw, pkVw jw

15

skqw hY[ prñqu gIqw khqI hY, hmwry Twkur ky muK kI vwxI khqI hY ik Awp sNswr ko, es a¬ty pIpl ky pyV ko jwn nhIN pwXyNgy #XoNik esmyN Thrwv hY hI nhIN[ iksI phwV ky nIcy BI koeé cIj dbwkr rKdo vh BI bdl jwXygI[ jo Ab hY –x Br ky bwd nhIN hogI[ prñqu jwnw qo asy jw skqw hY jo iÆQr hY[ es jñm myN, Xug myN, k¬p myN jb BI Awp asy jwn pwXyNgy vh vhI hogw[ koeé bdlwv nhIN[ vhW kuC BI qo nhIN bdlqw[ esilE Agr EkmwZ Brosw krny Xo©X koeé hY qo vh prmwœmw hI hY[ es pRkwr prmwœmw hI jwnny Xo©X hY; jwnw jw skqw hY #XoNik vh iÆQr hY[ Ab pR¤n qo Xh hY ik Ek mnuÃX jo Bwg rhw hY #Xw vh iksI EysI vÆqu ko pRw‚q kr skygw jo ThrI hueé hY? #Xw asy jwn skygw? as iÆQr ko smJny ky ilE, jwnny ky ilE ÆvXM ko iÆQr krnw hogw[ sNswr kI giq ko smJnw hogw[ hm iks pRkwr AhMqw, mmqw AOr vwsnwAoN ùwrw es sNswr ky bñDn myN bÂDy huE hYN[ enkI jVyN ikqnI PYlI hueé hYN, esy jwnkr en qInoN ko vYrw©X {pI SÆZ sy kwtnw hogw[ ±XQé hY sNswr kI Koj[ pRBu khqy hYN-kwt fwlo es swNswirk qwdqµX ko, mmqw ko, vwsnwAoN ko dƒFæ vYrw©X {pI SÆZ sy AOr Koj

16

Su{ kro as prmpd prmy¤vr kI, prmSwiñq, prm Awnñd kI[ ijsy pRw‚q hokr dobwrw sNswr myN vwips nhIN Awnw hoqw[ Ab svwl qo Xh hY ik vYrw©X AwE kYsy? Apny jIvn ky AnuBv sy es bwq kw ivvyk ho jwE ik ijs-ijs vÆqu, pdwQé, pRwxI Awid myN mYN suK dyK rhw Qw, suK ko FUÂF rhw Qw, vhW pr suK nhIN imlw[ ijssy moh krky Apnw mwn rhw Qw vh Apnw nhIN huAw[ vYrw©X qo jIvn ky AnuBvoN sy hI Awqw hY[ hm mohvS jIvn ky kVvy AnuBvoN ko ÆvIkwr kryN Xw nw kryN, Xh hmwrw ivvyk hY[ vYrw©X SÆZ bn jwqw hY sNswr vƒ– ko kwtny myN jb mn myN sjgqw ho, scyq ho ik jb BI vwsnw ny jñm ilXw, swNswirk pdwQoéN myN mn Aws#q hony lgy, qo BIqr sy sjgqw ho ik nhIN-nhIN, bhuq bwr Eysw dyK cukw [ Ab dubwrw EysI g¬qI nhIN k{Âgw[ mYNny suK pRw‚q krnw cwhw mgr du:K hI imlw[ en ivÀX-BogoN myN suK hY hI nhIN bi¬k du:K hI du:K hY[ es pRkwr jIvn ky AnuBvoN ko ekûw krqy-krqy, vYrw©X ko dƒFæ krky es sNswr vƒ– ko kwtnw hogw[ pRBu khqy hYN ik jo mnuÃX vYrw©X ky ùwrw mmqw, AhNqw AOr vwsnw ko kwtkr prmy¤vr ko Kojqw hY, mUl ko Kojqw hY, vh ±Xi#q

17

iPr sy sNswr myN nhIN Awqw, mUl ko Xwin prmwœmw ko hI pRw‚q hoqw hY[ inmwénmohw ijqs|gdoÀw AÎXwœminœXw ivinvƒÄkwmw: [inmwénmohw ijqs|gdoÀw AÎXwœminœXw ivinvƒÄkwmw: [inmwénmohw ijqs|gdoÀw AÎXwœminœXw ivinvƒÄkwmw: [inmwénmohw ijqs|gdoÀw AÎXwœminœXw ivinvƒÄkwmw: [ ùñùYivémuËw: suKdu:KsùñùYivémuËw: suKdu:KsùñùYivémuËw: suKdu:KsùñùYivémuËw: suKdu:Ks«zYgéçCñœX«zYgéçCñœX«zYgéçCñœX«zYgéçCñœXmUFw: pdm±XXM qq` ]5mUFw: pdm±XXM qq` ]5mUFw: pdm±XXM qq` ]5mUFw: pdm±XXM qq` ]5]]]] ijnkw mwn AOr moh nê ho gXw hY, ijñhoNny Awsi#q{p doÀ ko jIq ilXw hY, ijnkI prmwœmw ky Æv{p myN inœX iÆQiq hY AOr ijnkI kwmnwE pUxé{p sy nê ho geé hYN--vy suK-du:K nwmk ùñùoN sy ivmuË zwnIjn as AivnwSI prmpd ko pRw‚q hoqy hYN ] 5 ] qwœpXé:-bVy hI rhÆXXu#q EvM swDkoN ko swvDwn krny vwly vcn hYN Xy pRBu ªI ÏÃx ky[ hmny Apny jIvn myN bhuq bwr dyKw hogw, AnuBv ikXw hogw ik bhuq swry log vwsnwAoN ko qo dbw lyqy hYN, QoVw bhuq Dn-sµpiÄ kw œXwg BI kr dyqy hYN mgr anky jhn sy Xh bwq nhIN inklqI ik mYN qo œXwgI hUÂ, vYrwgI hUÂ[ mYNny BI bhuq swry qQwkiQq mhwœmwAoN v v#qwAoN ko Xy khqy sunw hY ik hmny Gr CoVw, ±Xwpwr CoVw, Dn-dOlq v pd kw œXwg kr idXw Xh sb kuC CoVkr hm mhwœmw bny hYN[ Xh œXwg kw AhNkwr igrw dyqw hY swDk ko[ esIilE qo pRBu

18

ny khw ik jo swDk Eysw dƒFæqw sy Bwv rKqw hY ik mYN qo prmwœmw kI Srx hUÂ; vhI mnuÃX muJy pRw‚q ho skqw hY[ jb qk ‘mYN’ hY qb qk Twkur kI pRwi‚q nhIN ho skqI[ mYNny Xy ikXw, vo ikXw, Xy CoV idXw qb qk AhNkwr hY[ AOr Xh AhNkwr ibnw pRBu kI Srx gRhx ikXy jw nhIN skqw[ ÆvXN Xwin ApnI (mYN) ko Kokr hI prmwœmw ko pRw‚q ikXw jw skqw hY[ esIilE pRBu khqy hYN ik ijsny sNswr kI vwÆqivkqw ko jwnkr vYrw©X {pI SÆZ ùwrw vwsnw, AhNqw AOr mmqw ko kwt ilXw hY AOr dƒFæ in¤cX sy as Awid pu{À kI Srx gRhx kr lI hY; askw mwn AOr moh ÆvBwivk qOr pr nê ho jwqw hY; Awsi#q rihq ho jwqw hY AOr Eysy swDk kI prmy¤vr myN iÆQiq bnny lgqI hY[ Eysy suK-du:K nwmk ùñùoN sy ivmu#q huE zwnIjn as AivnwSI prmpd ko pRw‚q hoqy hYN[ ivfµbnw XhI hY, bhuq swry log piriÆQiqXoN sy Bwgkr mhwœmw bn jwqy hYN [ koeé k®oD ky kwrx, koeé BX ky kwrx AOr koeé ABwv ky kwrx[ AiBpRw:X XhI hY ik mhwœmw bnw nhIN jwqw, huAw jwqw hY[ jo sNswr kI vwÆqivkqw ko jwn jwqw hY, Eysw swDk vYrw©X{pI SÆZ sy vwsnw, AhNqw AOr mmqw {pI jVoN ko kwtkr Bgvwn kI Srx gRhx krqw hY AOr

19

mhwœmw ho jwqw hY[ Eysy mhwœmw suK-du:Kwid ùñùoN sy mu#q hokr AivnwSI prmpd ko pRw‚q hoqy hYN[ n qÛwsXqy sUXoé n SSw|ko n pwvk: [ n qÛwsXqy sUXoé n SSw|ko n pwvk: [ n qÛwsXqy sUXoé n SSw|ko n pwvk: [ n qÛwsXqy sUXoé n SSw|ko n pwvk: [ XÜœvw n invqéñqy qXÜœvw n invqéñqy qXÜœvw n invqéñqy qXÜœvw n invqéñqy q))))wm prmM mm ] 6 ]wm prmM mm ] 6 ]wm prmM mm ] 6 ]wm prmM mm ] 6 ] ijs prmpd ko pRw‚q hokr mnuÃX lOtkr sNswr myN nhIN Awqy, as ÆvXMpRkwS prmpd ko n sUXé pRkwiSq kr skqw hY, n cñdRmw AOr n Ai©n hI; vhI myrw prmDwm hY ] 6 ] qwœpXé:-Ab pRBu Apny prmDwm (vYku&T) kI ivSyÀqw kw vxén krqy hYN[ Xh swrw bRããããw&f BOiqk jgq hY[ es jgq myN ijqny BI sUXé pRkwSmwn hYN smÆq gRh, n–Z Awid añhIN sUXoéN ky pRkwS sy hI pRkwiSq hYN[ prñqu Xy sUXé BI Bgvwn ky prmDwm ky ANSmwZ sy hI pRkwSmwn hoqy hYN[ jYsy hmwrw Xh sOr m&fl hY, ijsky Añqégq hmwrI Xh pƒŒvI AwqI hY[ es sOr m&fl myN smÆq gRh, qwry, cWd iksI myM BI pRkwS nhIN[ Xy sBI sUXé sy hI pRkwiSq hYN AOr sUXé Bgvwn ky prmDwm ky Ek ANS sy pRkwiSq hY[ esilE pRBu khqy hYN ik ijsy n sUXé hI pRkwiSq krqw hY, n cñdRmw AOr n Ai©n hI[ vh qo ÆvXM pRkwiSq hY[ AOr as ÆvXM pRkwiSq vYku&T ky qyj sy hI vh

20

qyjomX AwkwS bnqw hY ijsy bRãããã^Xoiq khw jwqw hY[ asI qyj (bRãããã^Xoiq) ky Ek ANS sy Xh sUXé pRkwSmwn hY[ Bgvwn kw prmDwm siçcdwnñd Æv{p hY, ijsmyN sq+icd`+Awnñd hI Awnñd hY[ jo mnuÃX es BOiqk jgq {pI pIpl ky vƒ– ko vYrw©X {pI SÆZ sy kwtkr AÎXwiœmk jgq Xwin vYku&T lok (pRBu kw prmDwm) myN phuÂc jwqw hY, œXoN hI vh mu#q ho jwqw hY[ iPr vh es jgq myN vwips nhIN Awqw[ Bgvwn kI Awñqirk Si#q sy pRkwSmwn AÎXwiœmk jgq myN pRvyS pwny ky ilE, prmDwm kI pRwi‚q ky ilE, BOiqk jgq {pI pIpl ky pyV ko kwtnw hI hogw[ pRBu ny qo mnuÃX ky k¬Xwx ky ilE Apny prmDwm kw rhÆX EvM mu$X ivSyÀqw kw BI vxén kr idXw qwik mnuÃX kI biu)))), askw ââââdX as prmDwm ko pRw‚q krny ky ilE lwlwiXq ho jwXy[ askI qrP AwkÀéx bFæy[ iPr BI mnuÃX es imŒXw EvM suKrihq jgq kI moh-mwXw myN PÂsw huAw du:KI rhy qo Xh askI Azwnqw hY[ ijs prmDwm kw ÎXwn krqy hI Añq:krx Awnñd sy pRPui¬lq ho jwqw hY qo as prmDwm myN pRvyS kYsw hogw?

21

mmYvwNSo jIvloky jIvBUq: snwqn: [ mmYvwNSo jIvloky jIvBUq: snwqn: [ mmYvwNSo jIvloky jIvBUq: snwqn: [ mmYvwNSo jIvloky jIvBUq: snwqn: [ mn:ÀàwnIiñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq ] 7 ]mn:ÀàwnIiñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq ] 7 ]mn:ÀàwnIiñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq ] 7 ]mn:ÀàwnIiñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq ] 7 ] es dyh myN Xh snwqn jIvwœmw myrw hI ANS hY AOr vhI en pRÏiq myN iÆQq mn AOr pWcoN eiñdRXoN ko AwkÀéx krqw hY ] 7 ] qwœpXé:-phly Bgvwn ny a¬ty pIpl ky vƒ– kw adwhrx dykr sƒiê v sNswr kw {p bqlwXw[ iks pRkwr Xh vƒ– pRÏiq ky guxoN ùwrw sINcw jwqw hY AOr an guxoN sy iks pRkwr ivÀX {pI koNplyN PUtqI hYN AOr jIv anmyN PÂs kr kYsy SwKwXyN bnwqw hY AOr asI myN/ sNswr myN hI alJw rhqw hY[ iPr pRBu ny Apny prmDwm kI pRwi‚q jIv kYsy kry? Xh bqlwkr Apny prmDwm kI mu$X ivSyÀqw bqlweé ik iks pRkwr Xh ÆvXM pRkwiSq prmDwm myN pRvyS pwkr mnuÃX dobwrw es suKrihq sNswr myN nhIN Awqw[ AOr Ab es jIv ky Æv{p ky sµbñD myN bqlwqy hYN[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Xh jIv myrw hI snwqn ANS hY[ XhW pr bVy hI gUFæ rhÆXXu#q vcn kh rhy hYN pRBu ªI ÏÃx ik Xh jIv myrw hI snwqn ANS hY[ pRBu ky en vcnoN ko smJ lyny EvM AnuBv myN

22

aqr jwny ky bwd kuC BI qo smJ lynw bwkI nhIN rh jwqw[ jb hm Xh jwn jwqy hYN ik hm sb pRwxI as prmwœmw ky hI ANS hYN Xwin hm Apny Æv{p ko jwnny lg jwqy hYN qo iPr kYsy koeé pwp-kmé kr skqw hY? kYsy koeé mnuÃX iksI dUsry pRwxI ko sqw skqw hY? smqw Apny Awp Aw jwqI hY[ bs Apny Æv{p ko jwnnw hogw[ drAsl Awœmw (jIv) AOr prbRãããã prmy¤vr (prmwœmw) Æv{p sy AiBñn hY[ jYsy swgr sy kuC jl vwÃpIkrx hokr jmIn pr pyV, poDoN, PUl, pÄoN pr Aos kI bUÂd ky {p myN igr jwqw hY AOr hmyN vh bUÂdyN iBñn-iBñn idKweé pVqI hYN[ vwÆqv myN vh Aos kI bUÂd as swgr kw (jl qÈv kw) hI ANS hY[ Ab as Aos kI bUÂd kI XwZw Su{ ho jwqI hY iPr sy swgr ky swQ iml jwny ky ilE[ vh bUÂd aVy AOr gNgw jI jYsI pivZ ndI kw sNg pRw‚q kry AOr swgr kI Aor bhny lgy[ Xw iPr bwr-bwr iksI Kyq myN igry, ikñhIN KffoM myN igry AOr sVqI rhy[ Xh askI XwZw hY[ AhM bRAhM bRAhM bRAhM bRããããwiÆmwiÆmwiÆmwiÆm-mYN bRãããã hUÂ[ bs! esy smJnw hogw[ jo ÆvXM cyqn hY vh iksI cyqn kw hI ANS ho skqw hY, jV kw nhIN[ AOr iPr ANSI sy ANS iBñn kYsy ho skqw

23

hY? esilE jIv AOr prmwœmw AiBñn hYN[ es pRkwr Xh jIv BI Anwid AOr inœX hY[ ÆvXM ko jwnyN[ mn:ÀàwiniñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq:mn:ÀàwiniñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq:mn:ÀàwiniñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq:mn:ÀàwiniñdRXwix pRÏiqÆQwin kÀéiq:----mn, bui)))) v eiñdRXW Xh sb pRÏiq ky ANS hYN AOr pRÏiq myN hI iÆQq hYN AOr jIv prmwœmw kw ANS hY AOr prmwœmw myN hI iÆQq hY[ esy QoVw ghry sy smJny kw pRXws kryN[ jb mn, bui)))) v eiñdRXW pRÏiq kw hI AMS hYN, qo iPr pRÏiq myN hI iÆQq rhyNgI[ mgr jIvwœmw qo prmwœmw kw ANS hY prñqu mnuÃX ùwrw en pRÏiq ky ANS mn v eiñdRXoN sy sµbñD ÆQwipq kr lynw XhI mn sihq C: hI eiñdRXoN ko AwkiÀéq krnw hY[ jIvwœmw mn sihq C: eiñdRXoN ko iks smX, iks pRkwr AOr iks ilE AwkiÀéq krqw hY; Awgy do ¤lokoN myN es ijzwsw kw smwDwn ikXw gXw hY[ SrIrM Xdvwpnoiq Xçcw‚Xuœk®wmqIDZr: [SrIrM Xdvwpnoiq Xçcw‚Xuœk®wmqIDZr: [SrIrM Xdvwpnoiq Xçcw‚Xuœk®wmqIDZr: [SrIrM Xdvwpnoiq Xçcw‚Xuœk®wmqIDZr: [ gƒhIœvYqwin sNXwiq vwXugéñDwinvwSXwq` ] 8 ] gƒhIœvYqwin sNXwiq vwXugéñDwinvwSXwq` ] 8 ] gƒhIœvYqwin sNXwiq vwXugéñDwinvwSXwq` ] 8 ] gƒhIœvYqwin sNXwiq vwXugéñDwinvwSXwq` ] 8 ] vwXu gñD ky ÆQwn sy gñD ko jYsy gRhx krky ly jwqw hY, vYsy hI dyhwid kw ÆvwmI jIvwœmw BI ijs SrIr kw œXwg krqw hY, assy en mnsihq eiñdRXoN ko gRhx krky iPr ijs SrIr ko pRw‚q hoqw hY, asmyN jwqw hY ] 8 ]

24

ªoZN c ªoZN c ªoZN c ªoZN c––––u: ÆpSénM c rsnM GRwxmyv c [u: ÆpSénM c rsnM GRwxmyv c [u: ÆpSénM c rsnM GRwxmyv c [u: ÆpSénM c rsnM GRwxmyv c [ AiDàwX mn>wXM ivÀXwnupsyvqy ] 9 ] AiDàwX mn>wXM ivÀXwnupsyvqy ] 9 ] AiDàwX mn>wXM ivÀXwnupsyvqy ] 9 ] AiDàwX mn>wXM ivÀXwnupsyvqy ] 9 ] Xh jIvwœmw ªoZ, c–u AOr œvcw ko qQw rsnw, GRwx AOr mn ko AwªX krky AQwéq` en sbky shwry sy hI ivÀXoN kw syvn krqw hY ] 9 ] qwœpXé:-jIv Apny SrIr, mn, bui)))) v eiñdRXoN kw Swsk v ÆvwmI hY AQwéq` SrIr kw inXwmk hY[ Xid vh cwhy qo Apny es SrIr ko œXwgkr vYku&T/ prmDwm ko pRw‚q ho skqw hY, Ævgwéid açcqr lokoN myN invws kr skqw hY Xw iPr mnuÃX Xoin myN hI bwr-bwr jñm ly skqw hY Xw iPr kuÄy, ib¬lI, spé, myNFk, kIt-pqNg, pSu-p–I kI Xoin ko BI pRw‚q ho skqw hY[ vh ApnI cyqnw kI pRÏiq jYsI bnw lyqw hY vhI asky dUsry SrIr/ Xoin myN jwny kw kwrx hoqI hY[ jYsI vwsnwXyN Añq:krx myN pYdw kr lyqw hY, vYsw hI jñm pw lyqw hY[ A#sr hm jIvn myN Xh krqy-khqy-sunqy v dyKqy hYN ik mnuÃX khqw hY ik bs smX gujwr rhw hUÂ[ mgr Xh tweém pws iksilE? j{r koeé AwkwN–w hY BivÃX myN kuC krny kI[ esI qrh mƒœXu qk BivÃX myN kuC krny kI AwkwN–wAoN myN Aws#q rhqw hY[ jYsw jIvn

25

±XqIq ikXw hoqw hY, ijs-ijs myN mn Aws#q rhqw hY, vhI vwsnwAoNM ko pUrw krny ky ilE BivÃX myN smX mWgqw hY[ ivDwqw qo asy vYsw krny kw Avsr pRdwn kr dyqy hYN jYsw mnuÃX cwhqw hY[ Agr mnuÃX Bgvwn ko pRw‚q krny kI AwkwN–w krqw hY, qo asy Bgvwn kI pRwi‚q hoqI hY[ ijs pRkwr vwXu iksI sugiñDq Xw dugéñD vwlI vÆqu ko ijssy BI ÆpSé krqw hY asy hI Apny swQ ly jwqw hY[ TIk esI qrh sy Awœmw BI Ek ÆQUl SrIr kw œXwg krky mn, bui)))) v eiñdRXoN AQwéq` sU—m SrIr sihq dUsrw SrIr Dwrx kr lyqw hY[ vwÆqv myN vwXu myN qo koeé sugñD v dugéñD nhIN hoqI[ esI qrh sy jIvwœmw n qo kmoéN kw kqwé hY AOr n hI kmoéN ky Pl AQwéq` suK-du:Kwid kw Bo#qw hI hY[ prñqu jIv Añq:krx AOr eiñdRXoN ky swQ Apnw sµbñD ÆQwipq kr lyqw hY, XhI anko AwªX bnwnw hY[ jIvwœmw enky shwry sy hI ivÀXoN kw syvn krqw hY[ AzwnvS Anwidkwl sy hI jIv pRÏiq v anky guxoN sy Apnw sµbñD ÆQwipq ikE huE hY AOr pRBu sy ivmuK huAw pVw hY[ Apny Æv{p sy ivÆmƒq huAw/ ApnI es BUl ky kwrx es Awvwgmn ky ck® myN PÂsw huAw hY[

26

es Awœmw ko kOn jwnqw hY AOr kOn nhIN jwnqw, Awgy ky do ¤lokoN myN vxén ikXw gXw hY[ aœk®wmñqM iÆQqM vwip Bu aœk®wmñqM iÆQqM vwip Bu aœk®wmñqM iÆQqM vwip Bu aœk®wmñqM iÆQqM vwip Bu\\\\jwnM vw guxwiñvqm` [jwnM vw guxwiñvqm` [jwnM vw guxwiñvqm` [jwnM vw guxwiñvqm` [ ivmUFw nwnup¤Xiñq p¤Xiñq zwncivmUFw nwnup¤Xiñq p¤Xiñq zwncivmUFw nwnup¤Xiñq p¤Xiñq zwncivmUFw nwnup¤Xiñq p¤Xiñq zwnc––––uÀ: ] 10 ]uÀ: ] 10 ]uÀ: ] 10 ]uÀ: ] 10 ] SrIr ko CoVkr jwqy huE ko AQvw SrIr myN iÆQq huE ko AQvw ivÀXoN ko Bogqy huE ko es pRkwr qInoN guxoN sy Xu#q huE ko BI AzwnIjn nhIN jwnqy, kyvl zwn{p nyZoNvwly ivvykSIl zwnI hI qÈv sy jwnqy hYN ] 10 ] Xqñqo Xoign>YnM p¤XñœXwœmñXviÆQqm` [Xqñqo Xoign>YnM p¤XñœXwœmñXviÆQqm` [Xqñqo Xoign>YnM p¤XñœXwœmñXviÆQqm` [Xqñqo Xoign>YnM p¤XñœXwœmñXviÆQqm` [ XqñqoXqñqoXqñqoXqñqoSSSS‚XÏqwœmwno nYnN p‚XÏqwœmwno nYnN p‚XÏqwœmwno nYnN p‚XÏqwœmwno nYnN p¤XñœXcyqs: ] 11 ]¤XñœXcyqs: ] 11 ]¤XñœXcyqs: ] 11 ]¤XñœXcyqs: ] 11 ] Xœn krny vwly XogIjn BI Apny ââââdX myN iÆQq es Awœmw ko qÈv sy jwnqy hYN; ikñqu ijñhoNny Apny Añq:krx ko Su)))) nhIN ikXw hY, Eysy AzwnIjn qo Xœn krqy rhny pr BI es Awœmw ko nhIN jwnqy ] 11 ] qwœpXé:-Awœmw kw Æv{p #Xw hY? kYsy Xh Ek SrIr ko CoVkr dUsrw SrIr Dwrx krqw hY? SrIr myN eskI #Xw iÆQiq hY AOr pRÏiq ky guxoN myN iÆQq huAw kYsy ivÀXoN ko Bogqw hY? es rhÆX ko ibnw zwn ky mUKé mnuÃX nhIN

27

smJ skqw[ jo mnuÃX ªI mdBgvdgIqw kw AÎXXn krky, ªvx krky v qÈvdSIé mhwœmwAoN kw sNg pRw‚q krky ivvyk pRw‚q krqy hYN; AOr vy log Xœn krky eskw AnuBv krqy hYN Eysy mnuÃX ivvykSIl zwnI ho jwqy hYN[ es zwn ky adX hony ko hI zwnzwnzwnzwn----cccc––––uÀuÀuÀuÀ-AQwéq` zwn {pI nyZ khw gXw hY[ Eysy zwn {pI nyZoN vwly mhwpu{À Awœmw ky XQwQé Æv{p ko BlIBWiq jwnqy hYN ik kYsy Xh Awœmw pRÏiq myN iÆQq rhkr BI pRÏiq sy svéQw AqIq hY, Su)))) hY, boDÆv{p v inlyép hY[ bhuq swry XogI Awœm-sw–wœkwr krny kw rwÆqw Apnwqy hYN, prñqu an Xœn krny vwloN myN Bwv kw Su)))) honw, ivvykSIl bui)))) kw honw Aiq AinvwXé hY[ pRBu khqy hYN-Awœm-sw–wœkwr ky ilE, Bgvd pRwi‚q ky mwgé pr clny ky ilE Xœn krnw j{rI hY prñqu essy BI ^Xwdw j{rI hY-Añq:krx kI Sui)))) [ jYsy phly khw gXw Eysy ivvykSIl zwn {pI nyZoN vwly mnuÃX Awœm-Æv{p ko jwn skqy hYN prñqu ijnkw Añq:krx Su)))) nhIN, Eysy AzwnIjn qo Xœn krny pr BI nhIN jwn skqy[ bhuq swry log pRBu ky en vcnoN ko n smJqy huE icÄ ko EkwgR krny kw A™Xws krny lgqy hYN[ icÄ ko EkwgR krny kI iviDXoN ùwrw icÄ kI EkwgRqw

28

ko swD skqy hYN[ koeé BI ±Xi#q EkwgRqw ko swD skqw hY[ iksI ±Xi#q kw Añq:krx qo Su)))) n ho Xwin asky ââââdX ky BwvoN myN inmélqw n ho, Bi#q adX n hueé ho AOr icÄ ko EkwgR krny kw A™Xws krqw rhy; Eysy log ÎXwn kI iviDXoN ùwrw Si#q qo pRw‚q kr skqy hYN Xwin icÄ kI EkwgRqw qo swD skqy hYN prñqu kryNgy askw du{pXog hI[ jYsy koeé mUFæ mnuÃX jo ivÀX-BogoN myN lwlwiXq ho, pUxé {p sy Aws#q ho; Apny SwrIirk suK ky ilE kuC BI ju¬m kr skqw ho, AOr vh zwn ùwrw icÄ EkwgR krny kw A™Xws krny lgy qo asy jo Si#q pRw‚q hogI, qo #Xw vh assy Awœm-Æv{p ko jwnygw? nhIN, bi¬k asky icÄ kI EkwgRqw kw pirxwm g¬q hI inklygw[ vh hNs nhIM bgulw hI bnygw[ Awjkl icÄ ko EkwgR krny kI iviDXoN kw bhuq pRcwr bFæ rhw hY[ bVy-bVy kYµpoN kw AwXojn ho rhw hY[ AiBpRw:X Xh hY ik icÄ kI EkwgRqw swDny sy phly pRBu crxoN myN Bi#q kw dIp jlwXyN, kmoéN myN inÃkwmqw EvM aÌy¤X prihq kw ho, ijssy Añq:krx Su)))) ho[ esky p¤cwq hI Awœm-Æv{p ko jwnw jw skqw hY[ ÆvwmI ivvykwnñd pRBu ky en vcnoN pr Apnw AnuBv ÆvwmI ivvykwnñd pRBu ky en vcnoN pr Apnw AnuBv ÆvwmI ivvykwnñd pRBu ky en vcnoN pr Apnw AnuBv ÆvwmI ivvykwnñd pRBu ky en vcnoN pr Apnw AnuBv bqlwqy huE khqy hYN:bqlwqy huE khqy hYN:bqlwqy huE khqy hYN:bqlwqy huE khqy hYN:----“mYNny Apny mn ko Ek jgh sy “mYNny Apny mn ko Ek jgh sy “mYNny Apny mn ko Ek jgh sy “mYNny Apny mn ko Ek jgh sy

29

Anws#q krky dUsrI jgh Aws#q krnw nhIN sIKw Qw; Anws#q krky dUsrI jgh Aws#q krnw nhIN sIKw Qw; Anws#q krky dUsrI jgh Aws#q krnw nhIN sIKw Qw; Anws#q krky dUsrI jgh Aws#q krnw nhIN sIKw Qw; AOr icÄ EkwgR krny kw A™Xws phly hI Su{ kr idXw[ AOr icÄ EkwgR krny kw A™Xws phly hI Su{ kr idXw[ AOr icÄ EkwgR krny kw A™Xws phly hI Su{ kr idXw[ AOr icÄ EkwgR krny kw A™Xws phly hI Su{ kr idXw[ muJy ApmuJy ApmuJy ApmuJy Apny jIvn kI sbsy bVI Xwqnw esI kwrx sy ny jIvn kI sbsy bVI Xwqnw esI kwrx sy ny jIvn kI sbsy bVI Xwqnw esI kwrx sy ny jIvn kI sbsy bVI Xwqnw esI kwrx sy JylnI pVI[”JylnI pVI[”JylnI pVI[”JylnI pVI[” es pRkwr pRBu khqy hYN ik ibnw Añq:krx kI Sui)))) AQwéq` BwvoN kI inmélqw ky jo log Xog krqy hYN Xwin Awœm-sw–wœkwr krny kw pRXœn krqy hYN, Eysy AzwnI pu{À Apny Awœm-Æv{p ko nhIN jwn skqy[ esIilE pRBu ªI ÏÃx ny gIqw myN do hI inàwXyN khI hYN-Xoginàw AOr swN$Xinàw[ Bi#q en donoN myN hI AinvwXé hY[ ibnw Bi#q ky Xwin ââââdX ky BwvoN kI inmélqw v Su))))qw ky n qo kméXog myN iÆQiq ho skqI hY AOr n hI zwnXog myN[ es pRkwr Bi#qXu#q kméXog AOr Bi#qXu#q zwnXog sy Bgvd pRwi‚q ho skqI hY[ Ab Awgy cwr ¤lokoN myN pRBu ªI ÏÃx gux, pRBwv AOr Ey¤vXé sihq Apny Æv{p kw vxén krqy hYN[ XdwidœXgqM qyjo jgÛwsXqyXdwidœXgqM qyjo jgÛwsXqyXdwidœXgqM qyjo jgÛwsXqyXdwidœXgqM qyjo jgÛwsXqySSSSiKlm` [iKlm` [iKlm` [iKlm` [ XçcñdRmis Xçcw©nO qÄyjo iviXçcñdRmis Xçcw©nO qÄyjo iviXçcñdRmis Xçcw©nO qÄyjo iviXçcñdRmis Xçcw©nO qÄyjo ivi)))) mwmkm` ] 12 ]mwmkm` ] 12 ]mwmkm` ] 12 ]mwmkm` ] 12 ] sUXé myN iÆQq jo qyj sµpUxé jgq ko pRkwiSq krqw hY qQw jo qyj cñdRmw myN hY AOr jo Ai©n myN hY--asko qU myrw hI qyj jwn ] 12 ]

30

gwmwiv¤X c BUqwin DwrXwµXhmojsw [ gwmwiv¤X c BUqwin DwrXwµXhmojsw [ gwmwiv¤X c BUqwin DwrXwµXhmojsw [ gwmwiv¤X c BUqwin DwrXwµXhmojsw [ puÃxwim cOÀDI: svwé: somo BUœvw rswœmk: ] 13 ] puÃxwim cOÀDI: svwé: somo BUœvw rswœmk: ] 13 ] puÃxwim cOÀDI: svwé: somo BUœvw rswœmk: ] 13 ] puÃxwim cOÀDI: svwé: somo BUœvw rswœmk: ] 13 ] AOr mYN hI pƒŒvI myN pRvyS krky ApnI Si#q sy sb BUqoN ko Dwrx krqw hU AOr rsÆv{p AQwéq` AmƒqmX cñdRmw hokr sµpUxé AOÀiDXoN ko AQwéq` vnÆpiqXoN ko puê krqw hU ] 13 ] qwœpXé:-sb kw, sµpUxé jgq kw mUl ÆZoq Ek hI hY-prmwœmw[ XhW pr en ¤lokoN myN es swrBUq qÈv ko hI Æpê ikXw gXw hY[ smÆq lokoN myN, jl myN, Ql myN svéZ Bgvwn kI Si#q mOjUd hY[ vhI ivrwjmwn hY AOr vhI sbko Dwrx ikE huE hY[ ijs pƒŒvI lok myN hm invws krqy hYN, asmyN AOr es sOr m&fl ky sBI gRh-n–Z es Ek hI sUXé ùwrw pRkwiSq hYN prñqu sUXé BI Bgvwn ky qyj sy, ANS sy hI pRkwiSq hY[ AnykoN b Rããããw&VoN myN AnykoN sUXé hYN, sBI Bgvwn ky qyj sy hI pRkwiSq hYN[ Awgy pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik cñdRmw ky qyj ky elwvw jo asmyN Amƒqrs hY, vh BI myry sy hI hY[ smÆq pyV-pODy, PUl-Pl, vnÆpiqXW sUXé ky qyj ùwrw hI pkqI hYN; prñqu anmyN jo rs pRdwn hoqw hY, AOÀiDXoN myN jo AOÀiDE gux pwE jwqy hYN vh cWd sy hI

31

pwE jwqy hYN[ es pRkwr cñdRmw en vnÆpiqXoN ko jIvn rs pRdwn krqw hY, mgr Xh rs Bgvwn sy hI pRw‚q hoqw hY[ somsomsomsom-AQwéq` cWd AOr som kw AQé hoqw hY-Swñq[ kuC vnÆpiqXW EysI hoqI hYN jb añhyN som (cñdRmw) kw rs pRw‚q ho jwqw hY, asky aprwñq anmyN sy rs inkwlw jwE qo syvn krny vwlw mnuÃX Aiq Swñq ho jwqw hY[ an vnÆpiqXoN ky rs ko hI som-rs khw jwqw hY[ ijskw syvn krky XogIjn smwiD myN lIn ho jwXw krqy hYN[ somrssomrssomrssomrs-jo Swiñq pRdwn kry[ ijsky syvn sy Añq:krx Swñq ho jwE, bui)))) inmél ho jwE[ hmwry §iÀXoN, muinXoN ny Kojw Qw somrs[ prñqu Awj ky kuC AzwnI mnuÃXoN ny Srwb ko jo bui)))) ko aÄyijq EvN inÆqyj krqI hY; asy hI somrs kI sNzw dy dI hY[ AÆqu[ pƒŒvI smÆq jIvoN ko Dwrx ikE huE hY[ vwÆqv myN pƒŒvI myN jo Dwrxw Si#q hY, ijssy vh sbkw poÀx krqI hY, pRBu khqy hYN-vh BI myrI Si#q kw hI ANS hY[ AQwéq` Bgvwn hI pƒŒvI myN pRivê hokr sbko Dwrx krny vwly hYN[

32

AhM vYÇvwnro BUœvw pRwixnwN dyhmwiªq: [AhM vYÇvwnro BUœvw pRwixnwN dyhmwiªq: [AhM vYÇvwnro BUœvw pRwixnwN dyhmwiªq: [AhM vYÇvwnro BUœvw pRwixnwN dyhmwiªq: [ pRwxwpwnsmwXuË: pcwµXñnM cquivéDm` ] 14 ]pRwxwpwnsmwXuË: pcwµXñnM cquivéDm` ] 14 ]pRwxwpwnsmwXuË: pcwµXñnM cquivéDm` ] 14 ]pRwxwpwnsmwXuË: pcwµXñnM cquivéDm` ] 14 ] mYN hI sb pRwixXoN ky SrIr myN iÆQq rhny vwlw pRwx AOr Apwn sy sNXuË vYÇvwnr Ai©n{p hokr cwr pRkwr ky Añn ko pcwqw hUÂ ] 14 ] qwœpXé:-ijs pRkwr phly pRBu ny khw ik Ai©n myN jo qyj hY vh muJ sy hI hY[ asI qrh sy Ai©n kw jo aÃxœv hY vh BI myrI hI Si#q kw ANS hY[ mgr Ek Ai©n smÆq pRwixXoN ky SrIr myN invws krqI hY ijsy hm jTr Ai©n khqy hYN, ijssy Bojn kw pwcn hoqw hY AOr SrIr myN gmIé rhqI hY[ pRBu khqy hYN ik mYN hI pRwx AOr Apwn sy sNXu#q vYÇvwnr Ai©n (jTr Ai©n) hokr B—X, Bo^X, lyhŸ AOr coÃX pdwQé Xwin cwr pRkwr ky Añn ko pcwqw hUÂ[ AiBpRw:X Xh hY dWqoN sy cbwkr KwE jwny vwly rotI, cwvl eœXwid; inglkr KwE jwny vwly dUD, pwnI Awid; cwtkr KwE jwny vwly ctnI, Shd Awid AOr cUskr KwE jwny vwly jYsy gñnw eœXwid Eysy cwroN ikÆm ky Bojn ko jTr Ai©n bnkr Bgvwn hI pcwny vwly hYN[

33

svéÆX cwhM svéÆX cwhM svéÆX cwhM svéÆX cwhM ââââid siñnivêo mÄ: ÆmƒiqzwénmpohnM c [id siñnivêo mÄ: ÆmƒiqzwénmpohnM c [id siñnivêo mÄ: ÆmƒiqzwénmpohnM c [id siñnivêo mÄ: ÆmƒiqzwénmpohnM c [ vydY> svYérhmyv vyÖo vydwñqÏùydivdyv cwhm` ] 15 ]vydY> svYérhmyv vyÖo vydwñqÏùydivdyv cwhm` ] 15 ]vydY> svYérhmyv vyÖo vydwñqÏùydivdyv cwhm` ] 15 ]vydY> svYérhmyv vyÖo vydwñqÏùydivdyv cwhm` ] 15 ] mYN hI sb pRwixXoN ky ââââdX myN AñqéXwmI{p sy iÆQq hU qQw muJsy hI Æmƒiq, zwn AOr Apohn hoqw hY AOr sb vydoNùwrw mYN hI jwnny ky Xo©X hU qQw vydwñq kw kqwé AOr vydoN ko jwnny vwlw BI mYN hI hU ] 15 ] qwœpXé:-Awgy khw ik sBI pRkwr ky Añn ko pcwny kI jo Si#q hY vh BI mYN hI hU AOr pRœXyk jIv ky ââââdX myN AñqéXwmI {p sy ivrwjmwn hU AOr myry sy hI Æmƒiq, zwn AOr Apohn hoqw hY[ sb vydoN ùwrw jwnny Xo©X mYN hI hUÂ[ #XoNik vydwñq kw mu$X AiBpRw:X hI hY-Bgvd pRwi‚q[ pRBu khqy hYN ik Awpky BIqr jo Æmƒiq hY, zwn hY AOr Apohn hY, vh BI myry sy hI hY[ ÆmƒiqÆmƒiqÆmƒiqÆmƒiq-XhW pr Æmƒiq sy AiBpRw:X swNswirk Æmrx Si#q sy nhIN hY[ Xh jo hmwry Xwd rhqw hY ik Amuk ±Xi#q hmwrw du¤mn hY, imZ hY; myry pws ikqnw Dn hY, ikqny bVy pd pr AwsIn hUÂ; mjdUr hUÂ, dukwndwr hUÂ[ Xh sb jo hmyN Xwd rhqw hY Xh Æmƒiq nhIN hY[ Xh sb qo swNswirk hY[ Æmƒiq sy AiBpRw:X hY Awœm-Æmrx[ jo hmwrw ÆvBwv hY askw Æmrx[ mYN kOn hUÂ? eskw Æmrx rhnw[ Æmƒiq

34

ko hI suriq khw gXw hY[ suriq lgnw Xwin asko jwnnw jo Awpky BIqr hY[ pRBu khqy hYN vh suriq BI muJ sy hI hoqI hY[ swDk ky ââââdX myN Xh Æmƒiq kw Bwv BI Bgvd Ïpw sy hI aœpñn hoqw hY[ zwnzwnzwnzwn-(boDSi#q) iksI BI vÆqu ko XQwQé jwn lynw, asy qÈv sy AnuBv kr lynw hI zwn hY, pRzw hY[ jb mnuÃX boDSi#q ùwrw es sNswr v sNswr kI vwÆqivkqw ko AOr Apny mUl ÆZoq v jIvn ky vwÆqivk aÌy¤X ko jwn lyqw hY qo iPr vYrw©X aœpñn honw ÆvBwivk hI hY[ jb Xh zwn ho jwqw hY qo mnuÃX Bgvd pRwi‚q ky ilE pRXwsrÄ hony lgqw hY[ ApohnApohnApohnApohn-Añq:krx myN jo sNSX v BRm kw Bwv bnw rhqw hY asy åhn khw jwqw hY[ sNSX EvM BRmrihq ho jwny ko khqy hYN Apohn[ jhW mn kw eDr-aDr Btknw bñd ho jwE AQwéq` swgr sy lhroN kw aTnw bñd ho jwnw[ pRBu khqy hYN vh Apohn kw Bwv BI muJ sy hI aœpñn hoqw hY[ #XoNik sbky ââââdX myN prmwœmw ivSyÀ {p sy AñqéXwmI {p sy invws krqy hYN[ asky dSénoN ky ilE, Añq:krx kI Sui)))) cwihE[ vh qo hr –x hmwry BIqr hI, hmwry ââââdX myN ivSyÀ {p sy ivrwjmwn hY[ Bgvwn ky dSénoN ky ilE, asy jwnny ky ilE dyrI qo hmsy ho rhI hY[ n jwny

35

ikqny jñm ly cuky mgr Su)))) ÆPitk {pI Añq:krx sy moh-mmqw, rwg-ùyÀ, AhNkwr {pI kill ko swP nhIN kr sky[ Awgy pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik sµpUxé vyd ky mwÎXm sy mYN hI jwnny Xo©X hUÂ[ vydoN kw mu$X l—X, qwœpXé sNswr sy vYrw©X aœpñn krwkr Bgvwn kw zwn krw dynw hI hY[ AiBpRw:X Xh hY ik jo mnuÃX vydoN ùwrw myry Æv{p kw zwn pRw‚q krqy hYN, vy hI vydoN ky AQé EvM BwvoN ko TIk sy smJny vwly hYN[ AOr jo log swNswirk BogoN myN PÂsy rhqy hYN, vy mUFæ kyvl vydoN kw boJ Fæony vwly hI hYN; anky AQé ko TIk sy nhIN smJqy[ vyd ky qwœpXé EvM vyd ivÀXk smÆq SNkwAoN kw smwDwn krwkr prmwœmw myN Atl iÆQiq krw dynw Xwin prmwœmw ko qÈv sy jwnny kw zwn hI vydwñq hY[ pRBu khqy hYN ik vydwñq kw kqwé mYN hI hUÂ[ muJ sy Alg kuC BI qo nhIN[ mYN hI es zwn ko jwnny vwlw AOr mYN hI es zwn ko dyny vwlw hUÂ[ #XoNik mYN hI es zwn ko ââââdX myN jgwqw hUÂ AOr mYN hI eskw lop kr dyny vwlw hUÂ[ svéZ Bgvwn hI ivrwjmwn hYN[ asI kI sÄw hY[ cwhy Añn kw pYdw honw ho Xw iPr asy pcwnw ho; sUXé kw qyj ho Xw iPr cWdnI ho Xw cWd myN

36

Amƒqrs; Ai©n kI åÃxqw, zwn, Æmƒiq AOr Apohn sb Bgvwn sy hI hY[ enky Aiqir#q hr iksI ky Bwv Bgvwn sy hI aœpñn hoqy hYN[ qo iPr Awm qOr pr mn myN Ek ijzwsw aœpñn hoqI hY ik jb pRBu kI Ïpw sb pr smwn {p sy brs rhI hY qo iPr mnuÃXoN myN eqnw Pké #XoN hY? koeé qo bhuq ^Xwdw Dnvwn hY, qo koeé AœXwiDk inDén[ koeé bhuq suñdr hY qo dUsrw k{r S#l vwlw hY[ koeé bhuq sµpñn hY qo iksI ko do v#q kI rotI BI mui¤kl sy nsIb hoqI hY[ qn Fækny ky ilE kpVw nhIN, mOsmoN sy bcny ky ilE sr pr Cq BI nhIN[ iksI kw bhuq ^Xwdw sµmwn ho rhw hY qo iksI kw Apmwn[ koeé jñm sy hI AÂDw, lNgfw v Apwihj hY qo dUsrw bhuq ^Xwdw suñdr EvM ÆvÆQ hY[ Awm AwdmI ky ââââdX myN es Byd ko jwnny kI ijzwsw bnI rhqI hY[ drAsl mnuÃX Azwnqw ky kwrx hI prmwœmw sy iSkwXq krqw hY[ jbik pRwxI Apny kmoénuswr hI Pl Bogqw hY[ jb BI iksI mnuÃX kw jñm hoqw hY qo asky jñm-jñmwñqroN ky sNÆkwr BI jIvwœmw ky swQ hI sU—m SrIr (mn, bui)))), AhNBwv) ky {p myN jñm lyqy hYN[ ijñhyN pRwr‹D khw jwqw hY[ Apny pRwr‹D ky Anuswr hI mnuÃX/ pRwxImwZ kw jñm hoqw hY[ AOr jIvn

37

myN kmoénuswr hI piriÆQiqXoN kw swmnw krqw hY[ jYsy sUXé kw pRkwS qo svéZ smwn {p sy hY AOr jl sBI pyV-pODoN, PsloN, PUloN ko sINcqw hY prñqu pyV, Psl, Pl-PUl hoqy qo vhI hYN jYsw bIj hoqw hY[ sUXé kw qyj BI smwn {p sy vhI hY AOr jl BI[ prñqu bIj Dmé ky Anuswr hI vƒ–/ Psl eœXwid {pwñqirq hoqy hYN[ esI qrh sy prmwœmw kI Ïpw qo sb pr smwn {p sy brs rhI hY[ prñqu mnuÃX Apny kmoénuswr, bui)))) v kmésNÆkwroN ky muqwibk hI pRBu ko jwn pwqy hYN[ jYsy Ævwiq n–Z kI vÀwé kI bUÂdy qo sBI jgh brsqI hYN prñqu jb vh bUÂd smudR myN is‚pI pr igrqI hY qo moqI bn jwqI hY, ppIhw esI n–Z myN hueé vÀwé sy ApnI ‚Xws buJwqw hY; prñqu jb XhI bUÂd sWp ky muÂh myN phuÂcqI hY qo ivÀ bn jwqI hY[ esilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik mYN zwinXoN ky ilE qo suK bn jwqw hUÂ AOr AzwinXoN ky ilE du:K bn jwqw hUÂ[ jb qk mnuÃX sNswr myN Aws#q rhqw hY, pRBu sy ivmuK huAw rhqw hY[ jb qk mnuÃX dyhwiBmwn sy jkVw rhkr sdw sNswr kI bfweé sunqy rhny ky kwrx Apny AhMBwv ko Apny SrIr qk hI sIimq rKqw hY qb qk du:KI hY[ prñqu jo mnuÃX sNqoN kw sNg pRw‚q krky, pRBu kI Srx myN clw jwqw hY, sœkmoé ko

38

Awcrx myN aqwrqw hY; ankw Azwn nê ho jwqw hY[ Eysy ijn logoN kw AhM-Bwv Bgvwn myN rmx krny lgqw hY; vo mhwpu{À Apny Awp sy hI muJy phcwn lyqy hY AQwéq` Awœm-qÈv ko phcwnkr suKI ho jwqy hYN, Awniñdq ho jwqy hYN[ ijs pRkwr sUXé ky pRkwS ùwrw hI hm sUXé ko dyK skqy hYN TIk asI qrh sy pRBu ky swDn ùwrw, pRBu ky AnugRh sy hI hmyN zwn pRw‚q ho skqw hY[ esky isvw koeé rwÆqw nhIN[ pRBu Ïpw ibnw pRBu kw zwn nhIN ho skqw[ “ibn sœsNg ivvyk n hoeé[ “ibn sœsNg ivvyk n hoeé[ “ibn sœsNg ivvyk n hoeé[ “ibn sœsNg ivvyk n hoeé[ hir hir hir hir Ïpw ibn sulB n soeé]” Ïpw ibn sulB n soeé]” Ïpw ibn sulB n soeé]” Ïpw ibn sulB n soeé]” ---- ªI rwmcirq mwns ªI rwmcirq mwns ªI rwmcirq mwns ªI rwmcirq mwns---- ùwivmO pu{ÀO loky ùwivmO pu{ÀO loky ùwivmO pu{ÀO loky ùwivmO pu{ÀO loky ––––r>wr>wr>wr>w––––r Ev c [r Ev c [r Ev c [r Ev c [ ––––r: svwéix BUqwin kUtÆQor: svwéix BUqwin kUtÆQor: svwéix BUqwin kUtÆQor: svwéix BUqwin kUtÆQoS––––r açXqy ] 16 ]r açXqy ] 16 ]r açXqy ] 16 ]r açXqy ] 16 ] es sMswr myN nwSvwn` AOr AivnwSI BI, Xy do pRkwr ky pu{À hYN[ enmyN sµpUxé BUqpRwixXoN ky SrIr qo nwSvwn` AOr jIvwœmw AivnwSI khw jwqw hY ] 16 ]

39

aÄm: pu{ÀÆœvñX: prmwœmyœXudw aÄm: pu{ÀÆœvñX: prmwœmyœXudw aÄm: pu{ÀÆœvñX: prmwœmyœXudw aÄm: pu{ÀÆœvñX: prmwœmyœXudwââââq: [q: [q: [q: [ Xo lokZXmwiv¤X ibBœXé±XX eéÇvr: ] 17 ] Xo lokZXmwiv¤X ibBœXé±XX eéÇvr: ] 17 ] Xo lokZXmwiv¤X ibBœXé±XX eéÇvr: ] 17 ] Xo lokZXmwiv¤X ibBœXé±XX eéÇvr: ] 17 ] en donoN sy aÄm pu{À qo AñX hI hY, jo qInoN lokoN myN pRvyS krky sbkw Dwrx-poÀx krqw hY EvN AivnwSI prmy¤vr AOr prmwœmw--es pRkwr khw gXw hY ] 17 ] qwœpXé:-smÆq jgq myN sµpUxé pRwxI do hI qÈvoN sy iniméq hoqy hYN[ Ek nwSvwn Xwin pirvqénSIl qÈv hY AOr dUsrw AivnwSI jIvwœmw hY[ es pirvqénSIl qÈv ko swqvyN AÎXwX ky cOQy/ pwNcvyN ¤lok myN Aprw-pRÏiq, AwTvyN AÎXwX myN AiDBUq AOr qyrhvyN AÎXwX myN –yZ khkr smJwXw gXw hY[ dUsrw qÈv jIvwœmw hY, jo AivnwSI hY[ esy hI swqvyM AÎXwX myN prw-pRÏiq, AwTvyN myN AÎXwœm AOr qyrhvyN myN –yZz nwm sy khw gXw hY[ XhW pr pRBu ny ijsy –r khw hY, vh Aprw-pRÏiq ùwrw iniméq ÆQUl, sU—m AOr kwrx SrIr hYN[ ijsy –r khw gXw hY; vh nwSvwn AOr AinœX hY[ prñqu esky BIqr rhny vwlw hY jIvwœmw, jo AivnwSI hY[ prñqu en donoN sy aÄm pu{À qo Aiq ªyà hY[ jo qInoN lokoN myN pRvyS krky sbkw Dwrx-poÀx krqw hY[ jo sbkw AwDwr hY, své±XwpI prmy¤vr smÆq

40

jgq myN pRvyS krky en –r AOr A–r donoN qÈvoN kw Dwrx AOr poÀx krqw hY; vhI an donoN sy aÄm hY[ esIilE as své±XwpI, svwéDwr, svéSi#qmwn eé¤vr ko pu{ÀoÄm khw jwqw hY[ jo –r AOr A–r donoN kw Swsk AOr ÆvwmI hY[ XÆmwœXÆmwœXÆmwœXÆmwœ––––rmqIqormqIqormqIqormqIqoShmhmhmhm––––rwdip rwdip rwdip rwdip coÄm: [ coÄm: [ coÄm: [ coÄm: [ Aqo Aqo Aqo AqoSSSSiÆm loky viÆm loky viÆm loky viÆm loky vydy c pRiQq: pu{ÀoÄm: ] 18 ]ydy c pRiQq: pu{ÀoÄm: ] 18 ]ydy c pRiQq: pu{ÀoÄm: ] 18 ]ydy c pRiQq: pu{ÀoÄm: ] 18 ] #XoNik mYN nwSvwn` jfvgé-–yZ sy qo svéQw AqIq hU AOr AivnwSI jIvwœmw sy BI aÄm hUÂ, esilE lok myN AOr vyd myN BI pu{ÀoÄm nwm sy pRis)))) hU ] 18 ] qwœpXé:-Ab pRBu Apny v Awœmw ky Æv{p ko AOr BI Æpê krqy hYN[ pRBu ny khw ik mYN –r pu{À AQwéq` smÆq ivnwSSIl jf vgé sy qo svéQw AqIq hUÂ[ prñqu A–r pu{À sy mYN AqIq qo nhIN hU #XoNik vh myrw hI ANS hony ky kwrx AivnwSI hY, cyqn EvN inœX hY ikñqu assy mYN aÄm j{r hUÂ[ #XoNik vh A–r (jIvwœmw) pRÏiq myN iÆQq hY jbik mYN pRÏiq sy pry AQwéq` qInoN guxoN sy svéQw AqIq hUÂ[ vh myrw apwsk hY AOr mYN askw apwÆX dyv hUÂ[ vh A¬p-Si#q sµpñn AOr mYN svéSi#q sµpñn hUÂ[ Aq:

41

askI Apy–w mYN sb pRkwr sy aÄm hUÂ[ es pRkwr Bgvwn –r pu{À sy qo svéQw AqIq hYN AOr A–r sy aÄm[ esI kwrx sy vyd-SwÆZoN myN mYN pu{ÀoÄm nwm sy pRis)))) hUÂ[ sb muJy pu{ÀoÄm hI khqy hYN[ Xo mwmyvmsµmUFo jwnwiq pu{ÀÄmm` [ Xo mwmyvmsµmUFo jwnwiq pu{ÀÄmm` [ Xo mwmyvmsµmUFo jwnwiq pu{ÀÄmm` [ Xo mwmyvmsµmUFo jwnwiq pu{ÀÄmm` [ s svéivÛjiq mwM svéBwvyn Bwrq ] 19 ] s svéivÛjiq mwM svéBwvyn Bwrq ] 19 ] s svéivÛjiq mwM svéBwvyn Bwrq ] 19 ] s svéivÛjiq mwM svéBwvyn Bwrq ] 19 ] hy Bwrq! jo zwnI pu{À muJko es pRkwr qÈv sy pu{ÀoÄm jwnqw hY, vh svéz pu{À sb pRkwr sy inrñqr muJ vwsudyv prmy¤vr ko hI Bjqw hY ] 19 ] eiq guhŸqmM SwÆZimdmuËM mXwnG [eiq guhŸqmM SwÆZimdmuËM mXwnG [eiq guhŸqmM SwÆZimdmuËM mXwnG [eiq guhŸqmM SwÆZimdmuËM mXwnG [ Eqd`bud`Îvw buiEqd`bud`Îvw buiEqd`bud`Îvw buiEqd`bud`Îvw bui))))mwñÆXwœÏqÏœX> Bwrq ] 20 ]mwñÆXwœÏqÏœX> Bwrq ] 20 ]mwñÆXwœÏqÏœX> Bwrq ] 20 ]mwñÆXwœÏqÏœX> Bwrq ] 20 ] hy inÃpwp Ajuén! es pRkwr Xh Aiq rhÆXXu#q gopnIX SwÆZ myry ùwrw khw gXw, es ko qÈv sy jwnkr mnuÃX zwnvwn` AOr ÏqwQé ho jwqw hY ] 20 ] qwœpXé:-pRBu khqy hYN-hy Ajuén! ijsmyN sBI doÀoN kw Añq ho jwqw hY, sBI sNSX nê ho jwqy hYN, moh AOr ANhkwr kw ANS BI nhIN rhqw, vhI mnuÃX muJ smÆq jgq kw sƒjn, pwln AOr sNhwr krny vwlw svéSi#qmwn,

42

k{xwinDwn, AñqéXwmI, swkwr-inrwkwr, sb kw inXñqw prmpu{À pu{ÀoÄm ko jwnqw hY AOr ankw jwnnw hI XQwQé jwnnw hY[ vhI svéivdsvéivdsvéivdsvéivd` hYN AQwéq` jo sBI jwnny Xo©X vÆquAoN ko jwnny vwlw ho asy svéivd` khw jwqw hY[ Eysw zwnI mhwœmw hI muJy inrñqr Bjqw hY AQwéq` myrI Bi#q krqw hY[ es AÎXwX myN pRBu ªI ÏÃx SwÆZ S‹d kw pRXog krqy hYN[ pRBu khqy hYN-hy inÃpwp Ajuén! Xh Aiq rhÆXXu#q gopnIX SwÆZ myry ùwrw khw gXw[ essy phly pRBu ny SwÆZ S‹d kw pRXog nhIN ikXw[ SwÆZ kw AQé hI hoqw hY-gUFæ rhÆXXu#q AnuBv[ AOr iPr Xh qo pRBu ùwrw ÆvXM khw huAw SwÆZ hY AOr sunny kw pwZ khw hY inÃpwp Ajuén ko; #XoNik Ajuén kw Añq:krx inmél hY, Su)))) hY AOr iksI BI ikÆm kw pwp nhIN[ jo gIqw sunny sy phly mohgRÆq ho gXw Qw Ab vh moh BI Cutny lgw[ ivÀwd-pRswd myN qbdIl hony lgw[ esilE Ajuén hI pwZ bnw pRBu ky muK sy Xh Aiq rhÆXXu#q gopnIX SwÆZ sunny kw[ AwmqOr pr log kméXog, Bi#qXog AOr zwnXog qInoN ko Alg-Alg mwnqy hYN AOr esI JgVy myN pVy rhqy hYN[ pRBu ny XhW pr bVy hI ÆpÃt S‹doN

43

myN khw hY-jo zwnvwn ho jwqw hY, moh nwS ho jwqw hY ijskw, sNSXrihq ho jwqw hY; vh myrw B#q ho jwqw hY[ vh muJy inrñqr Bjqw hY[ AOr es gopnIX SwÆZ ko qÈv sy jwnkr mnuÃX zwnvwn AOr ÏqwQé ho jwqw hY[ vwÆqv myN Bgvd pRwi‚q ky sBI rwÆqy, Ek Eysy cONk pr lwkr ijsky Awgy isPé Ek hI rwÆqw bn jwqw hY pRBu pRwi‚q kw; vhW pr ly jwkr KVw kr dyqy hYN[ Xh rwÆqy as mu$X mwgé qk phuÂcny ky ilE hYN[ swDk Su{ myN Apny-Apny ÆvBwv ky Anu{p rwÆqw Apnw lyqw hY[ pRBu khqy hYN jo myry es rhÆXXu#q gopnIX SwÆZ ko qÈv sy jwn lyqw hY vh zwnI-zwnI B#q, zwnI mhwœmw, XogI AOr ÏqwQé ho jwqw hY[ ÏqwQéÏqwQéÏqwQéÏqwQé sy AiBpRw:X hY jo smÆq kÄé±X-kmoéM ko pUrw kr cuky AOr smÆq PloN (Dmé, AQé, kwm, mo–) kI pRwi‚q kr ly[ qo iPr Ajuén kYsy B#q hoNgy ijsko Bgvwn ny Apny hI muK sy gIqw SwÆZ kw apdyS idXw, ivrwt Æv{p AOr cquéBuj Æv{p ky dSén krwXy[ koit-koit nmÆkwr hY EysI mhwn Awœmw, mhwœmw ko[ Awj qo as k{xw ky swgr ùwirkwDIS pRBu ªI ÏÃx ny Apnw swrw zwn {pI gu‚q Dn Ajuén ky swmny Kol kr rK idXw[ pRBu khqy hYN-hy Ajuén! mYNny jo Apny cYqñX {pI SNkr ky mÆqk pr

44

gIqw {pI gNgw Cupw rKI QI; asy bwhr inkwlny vwly Awj qum dUsry huE ho[ Ao myry ipRX imZ! ijs pRkwr swgr Apny inmél jl myN cñdRmw AOr n–ZoN sy Bry AwkwS ko pRiqibµb {p sy ly Awqw hY; TIk asI pRkwr Awj qumny gIqw ky sihq muJy BI Apny Añq:krx myN pRiqibiµbq kr ilXw hY[ qum guxwqIq ho gE[ hy pu{À ªyà! gIqw sihq qum qo myry invws ÆQwn bn gE[ ijs pRkwr Koeé hueé vÆqu iml jwny pr asy FUÂFny kw kwXé BI smw‚q ho jwqw hY, asI pRkwr jb kmé-{pI miñdr pr zwn kw klS cFæ jwqw hY qo ââââdX myN isvwX Bi#q ky kuC BI nhIN smwqw[ esilE Eysy mhwœmwAoN ky ilE krny ko AOr koeé kmé bkwXw hI nhIN rhqw[ es pRkwr dInoN ky nwQ pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik jo mnuÃX Bgvwn kI –r sy svéQw AqIq AOr A–r (Awœmw) sy aÄm, pu{ÀoÄm ko qÈv sy jwnqw hY vh zwnI BI hY, XogI BI AOr myrw ipRX B#q BI ho jwqw hY[ Eysw mhwœmw inrñqr myrI Bi#q krqw hY AOr ÏqwQé ho jwqw hY[ Å qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRããããivÖwXwM XogSwÆZyivÖwXwM XogSwÆZyivÖwXwM XogSwÆZyivÖwXwM XogSwÆZy ªIÏÃxwjuénsNvwdy pu{ÀÄmXogo nwm pªIÏÃxwjuénsNvwdy pu{ÀÄmXogo nwm pªIÏÃxwjuénsNvwdy pu{ÀÄmXogo nwm pªIÏÃxwjuénsNvwdy pu{ÀÄmXogo nwm p\\\\cdSocdSocdSocdSoSSSSÎXwX:] 15 ]ÎXwX:] 15 ]ÎXwX:] 15 ]ÎXwX:] 15 ]