1

2

Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:

svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [ svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]

ªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqw (mo(mo(mo(mo––––dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)

ATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwX (mo(mo(mo(mo––––sñXwsXog)sñXwsXog)sñXwsXog)sñXwsXog)

tIkwkwrtIkwkwrtIkwkwrtIkwkwr pRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggé

3

ATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwXATwrhvW AÎXwX ((((momomomo––––sñXwssñXwssñXwssñXwsXogXogXogXog))))

Ajuén avwcAjuén avwcAjuén avwcAjuén avwc sñnXwsÆX mhwbwho qÈvimçCwim vyidqum` [ sñnXwsÆX mhwbwho qÈvimçCwim vyidqum` [ sñnXwsÆX mhwbwho qÈvimçCwim vyidqum` [ sñnXwsÆX mhwbwho qÈvimçCwim vyidqum` [ œXwgÆX c œXwgÆX c œXwgÆX c œXwgÆX c ââââÀIkyS pƒQ#kyiSinÀUdn ] 1 ]ÀIkyS pƒQ#kyiSinÀUdn ] 1 ]ÀIkyS pƒQ#kyiSinÀUdn ] 1 ]ÀIkyS pƒQ#kyiSinÀUdn ] 1 ] Ajuén boly-hy mhwbwho! hy AñqXwéimn`! hy vwsudyv! mYN sNñXws AOr œXwg ky qÈv ko pƒQk`-pƒQk` jwnnw cwhqw hU ] 1 ] qwœpXé:-Ajuén kw AwiKrI svwl, AwiKrI ijzwsw[ Ajuén ny khw-hy pRBu! Awp svéSi#qmwn hYN; sbky BIqr kI jwnny vwly hYN; smÆq doÀoN EvM SMkwMAoN kw nwS krny vwly hYN[ AœXñq dujéX Asur kySI kw vD krny vwly; smÆq eiñdRXoN ky ÆvwmI; hy vwsudyv! hy ªI ÏÃx! muJ pr BI Ïpw kIijE[ myry BI sNSX{pI Asur kw vD kIijE[ hy pRBo! myrI bui)))) myN qo œXwg AOr sNñXws donoN kw Ek hI AQé inklqw hY[ Xid œXwg AOr sñXws donoN myN koeé Pké ho qo Ïpw krky muJy Æpê {p sy bqlwXyNM[ es pRkwr Ajuén kI es ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE pRBu ªI ÏÃx donoN (œXwg AOr sñXws) kw AQé v Æv{p Æpêqw sy smJwqyy hYN AOr Apnw mq BI khqy hYN[

4

ªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI Bgvwnuvwc kwµXwnwN kméxwN ñXwsM sñnXwsM kvXo ivdu: [kwµXwnwN kméxwN ñXwsM sñnXwsM kvXo ivdu: [kwµXwnwN kméxwN ñXwsM sñnXwsM kvXo ivdu: [kwµXwnwN kméxwN ñXwsM sñnXwsM kvXo ivdu: [ svékméPlœXwgM pRwhuÆœXwgM ivcsvékméPlœXwgM pRwhuÆœXwgM ivcsvékméPlœXwgM pRwhuÆœXwgM ivcsvékméPlœXwgM pRwhuÆœXwgM ivc––––xw: ] 2 ]xw: ] 2 ]xw: ] 2 ]xw: ] 2 ] ªI Bgvwn` boly-ikqny hI pi&fqjn qo kwµXkmoéM ky œXwg ko sNñXws smJqy hYN qQw dUsry ivcwrkuSl pu{À sb kmoéM ky Pl ky œXwg ko œXwg khqy hYN ] 2 ] œXw^XM doÀvidœXyky kmé pRwhuménIiÀx: [œXw^XM doÀvidœXyky kmé pRwhuménIiÀx: [œXw^XM doÀvidœXyky kmé pRwhuménIiÀx: [œXw^XM doÀvidœXyky kmé pRwhuménIiÀx: [ Xzdwnqp:kmé n œXw^Ximiq cwpry ] 3 ]Xzdwnqp:kmé n œXw^Ximiq cwpry ] 3 ]Xzdwnqp:kmé n œXw^Ximiq cwpry ] 3 ]Xzdwnqp:kmé n œXw^Ximiq cwpry ] 3 ] keé Ek ivùwn` Eysw khqy hYN ik kmémwZ doÀXuË hYN, esilE œXwgny ky Xo©X hYN AOr dUsry ivùwn` Xh khqy hYN ik Xz, dwn AOr qp{p kmé œXwgny Xo©X nhIN hYN ] 3 ] qwœpXé:-Ajuén ky bVy hI mhœvpUxé pR¤n EvM qIvR ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE pRBu ªI ÏÃx es ivÀX myN Apnw ini¤cXwœmk mq khny sy phly sNswr myN pRcilq cwr pRkwr kI ivcwrDwrwAoN kw ijk® krqy hYN[ pRBu ªI ÏÃx ny khw-hy Ajuén! kuC ivùwn khqy hYN ik kwµX kmoéM kw œXwg hI sñXws hY[ kwµX kmékwµX kmékwµX kmékwµX kmé AQwéq` hr vh kmé jo iksI kwmnw ko rKkr ikXw jwE[ AQwéq` koeé BI eçCw rKkr ikE gE kmoéN kw

5

œXwg hI sñXws hY[ AOr kuC ivùwn log khqy hYN ik kuC BI kmé kro; sBI kmé doÀXu#q hYN, esilE œXwgny ky Xo©X hYN[ hvn Xz krogy qo asmyN BI kIt-pqNg EvN kItwxuAoN kw nwS hogw[ KyqI kro, ±Xwpwr kro sb myN kuC n kuC doÀ hY[ Ek smX Eysw BI AwXw Qw, ijsmyN EysI k¬pnw hony lgI ik KyqI krny myN ihNsw hoqI hY[ esilE jo AihNsk log hYN vh KyqI n kryN[ vh ±Xwpwr kryN[ kYsI-kYsI AvDwrxwXyN pRcilq rhI smwj myN AOr Awj BI Eysw bhuq kuC ho rhw hY[ Añn pYdw krnw qo pwp hY prñqu Añn bycnw pwp nhIN[ es qrh sy kmé ko CoVny sy ihq nhIN ho skqw[ Añn kw ±Xwpwr krny ky ilE #Xw iksI ko KyqI nhIN krnI pVygI? qo as KyqI sy hony vwlI ihNsw ky Awp BI qo ihÆsydwr huE[ Xh ivcwrDwrw BI smw‚q hueé[ Ek AOr ivcwrDwrw clI ijsmyN Pl-si‹jXW qoVnw, Dwn-gyhUÂ Awid kwtnw v gyhUÂ kw Awtw bnwnw ihNsw hY[ as ivcwrDwrw ky muqwibk Awtw gUÂQkr rotI bnwny, s‹jI kwtny v abwlny sy AOr dUD eœXwid abwlny sy ihNsw Gitq hoqI hY esilE Xh sb pwp hY[ prñqu es ivcwrDwrw ky log Xy sb gRhx krqy hYN[ Ab Xh ihNsw EvM pwp iksI ùwrw qo ikXw hI jwqw hY[ koeé n koeé qo dUD v pwnI ko abwlygw hI[ jb BI koeé Eysw krygw qo ihNsw

6

Gitq ho jwEgI[ BwvwQé Xh hY ik jb sb iksI ny smÆq kmé hI œXwg idE qo Awœm-ivnwS ho jwEgw[ AOr bhuq swry ivùwnoN kw mq hY ik Xz, qp, dwn Awid kmé CoVny Xo©X nhIN[ vo log khqy hYN bwkI sb kmé CoV do mgr Xz, qp AOr dwn Awid kmé œXwgny ky Xo©X nhIN hYN[ gIqw myN Xz S‹d bVw hI AdBuq hY[ bVy hI ±Xw‚k AQé hYN Xz ky[ pRBu ªI ÏÃx ny jo Xz S‹d kw AQé idXw hY, vh smJny vwlw hY[ Xz kw AQé hY hr vh kwXé jo prihq ky ilE ho AOr inÃkwm Bwv sy ikXw jwE[ vwÆqv myN jb BI hm Xz kw nwm sunqy hYN qo asI v#q hmwry idmwg myN hvn-ku&V, swmgRI v swmgRI kI AwhuiqXW Aw jwqI hYN[ gIqw myN Xz ky ±Xw‚k AQé idE gE hYN[ es pRkwr es bwq sy Æpê hoqw hY ik apro#q DwrxwXyN pRBu ªI ÏÃx ùwrw pun: Ajuén ko Xh id±X zwn dyny sy pUvé AQwéq` gIqw zwn ky lu‚q sw ho jwny sy hI bnI[ hmwrI nwsmJI v mUFæqw qo XhI hY ik Ab jbik pRBu ªI ÏÃx kw ini¤cq mq hmwry swmny hY iPr BI hm añhIN g¬q AvDwrxwAoN ko Dwrx krky Apnw jIvn ±XQé hI gNvw rhy hYN[ AOr iPr bhuq swry ivcwrkuSl AnuBvI logoN kI ivcwrDwrw hY ik mnuÃX smÆq kmoéM ky Pl ko

7

hI œXwg dy[ bhuq swry log kh dyqy hYN ik gIqw Xh qo khqI hY ik kméPl kw œXwg kro[ prñqu kOn sy kmé kryN Xw kOn sy nw kryN? Xh nhIN bqlwqI[ vwÆqv myN gIqw qo sb kuC bqlw rhI hY[ jb Awp Pl-œXwgpUvék kmé krogy qo Awp vh kmé krogy hI nhIN jo œXw^X hYN[ ihNswœmk kmé, corI-fkYqI, pr-pIVw phuÂcwnw, AsœXmX ASuB kmé; Awpsy Apny Awp hI nhIN hoNgy[ #XoNik Eysy kmé, PlwkwN–w ko œXwg kr ikE hI nhIN jw skqy[ kuC n kuC pwny kI qmñnw, BogoN ko Bogny kI kwmnw sy AQwéq` eiñdRXoN kw gulwm huAw mnuÃX hI bury Xwin œXw^X kmé krny ky ilE qYXwr ho jwqw hY[ Ab svwl qo Xh aTqw hY ik Alg-Alg mq bny #XoN? pRBu ªI ÏÃx ny cOQy AÎXwX ky phly/ dUsry ¤lok myN khw hY ik mYNny es AivnwSI Xog ko sUXé sy khw Qw[ prñqu bhuq kwl myN Xh zwn lu‚q sw ho gXw[ esilE Ab Xh prm-zwn iPr sy mYN quµhyN dy rhw hUÂ[ quJy inimÄ bnwkr smÆq mwnv jwiq ky ilE dy rhw hUÂ[ #XoNik myrw qo Avqwr hI Dmé kI ÆQwpnw ky ilE hoqw hY[ swDuAoN kI r–w AOr duÃtoN kw nwS myrw aÌy¤X hoqw hY[ es pRkwr smÆq BX AOr BRmoN ko v g¬q AvDwrxwAoN ko smw‚q krky pRBu ªI ÏÃx Awgy Apnw ini¤cq v aÄm mq khqy hYN[

8

in>XM Sƒxu my qZ œXwgy BrqsÄm` [in>XM Sƒxu my qZ œXwgy BrqsÄm` [in>XM Sƒxu my qZ œXwgy BrqsÄm` [in>XM Sƒxu my qZ œXwgy BrqsÄm` [ œXwgo ih pu{À±XwGR iZivD: sµpRkIiqéq: ] 4 ]œXwgo ih pu{À±XwGR iZivD: sµpRkIiqéq: ] 4 ]œXwgo ih pu{À±XwGR iZivD: sµpRkIiqéq: ] 4 ]œXwgo ih pu{À±XwGR iZivD: sµpRkIiqéq: ] 4 ] hy pu{Àªyà Ajuén! sMñXws AOr œXwg, en donoN myN sy phly œXwg ky ivÀX myN qU myrw in>X sun[ #XoNik œXwg swiÈvk, rwjs AOr qwms Byd sy qIn pRkwr kw khw gXw hY ] 4 ] qwœpXé:-BrqsÄmBrqsÄmBrqsÄmBrqsÄm-BrqvNiSXoN myN ªyà[ pu{À±XwGRpu{À±XwGRpu{À±XwGRpu{À±XwGR-mnuÃXoN myN bwG AQwéq` isNh ky smwn[ pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko BrqsÄm AOr pu{À±XwGR khkr sµboiDq krqy hYN; #XoNik Ajuén mo– cwhqy hYN[ lok AOr prlok donoN myN Apnw k¬Xwx cwhqy hYN[ Ajuén kw hr pR¤n v ijzwsw mo–-pRwi‚q hyqu hI hY[ AOr iPr ªyà pu{À vhI hY ijsky jIvn kw aÌy¤X ªyà hY AOr Apny aÌy¤X kI pRwi‚q ky ilE pRXwsrq rhqw hY[ pu{ÀoM myN svéªyà vhI hY ijsky jIvn kw aÌy¤X svéªyà hY AOr Apny aÌy¤X kI pRwi‚q ky mwgé pr cly[ AOr iPr svéªyà aÌy¤X hY mo– kI pRwi‚q[ AOr iPr pu{À±XwGR Xwin vIr pu{À vhI hY jo inÃkwm kméXog kw Anuàwn krny myN smQé hY[ Ajuén smQé hYN inÃkwm kméXog ùwrw k¬Xwx ko pRw‚q hony ky ilE[ esIilE pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko pu{À±XwGR AOr pu{Àªyà khkr sµboiDq krqy hYN[

9

AOr Ab pRBu ªI ÏÃx khqy hYN-in>XM in>XM in>XM in>XM Sƒxu mySƒxu mySƒxu mySƒxu my-myrw in¤cX sun[ phly qumny sBI qrh ky ivùwnoN ky Alg-Alg mqoM ko sunw[ Ab qU myrw in¤cX ikXw huAw aÄm mq sun[ qZ œXwgyqZ œXwgyqZ œXwgyqZ œXwgy-an donoN ivÀXoN sñXws AOr œXwg myN sy phly œXwg ky ivÀX myN sun[ (#XoNik Ajuén ny sñXws AOr œXwg kw AQé pƒQk-pƒQk jwnny ky ilE hI ijzwsw kI QI[) pRBu khqy hYN ik pRÏiq ky qInoN guxoN (swiœvk, rwjs AOr qwms) myN sy ijs gux myN œXwg ikXw jwqw hY asI ky Anuswr œXwg kw pRkwr smJnw cwihE ik œXwg swiœvk hY, rwjs hY Xw qwmsI[ œXwg ky ivÀX myN Apnw in¤cX ikXw huAw mq sunwny sy phly pRBu ªI ÏÃx ny œXwg kI ikÆmyN bqlwnw AinvwXé smJw[ #XoNik bhuq swry log œXwg BI kryNgy qo dUsroN kw burw krny ky ilE[ Eysw œXwg qwms œXwg khlwqw hY[ AOr jo œXwg iksI kwmnw kI pUiqé ky ilE Xw iPr mwn-sµmwn krvwny v ApnI pUjw krvwny ky aÌy¤X sy ikXw jwqw hY vh rwjsI œXwg hY[ prñqu ibnw iksI kwmnw ky; as ikE gE œXwg ky pRiq BI Pl EvN Awsi#q kw œXwg krky ikXw gXw œXwg swiœvk œXwg khlwqw hY[ es pRkwr vwÆqivk œXwg vhI hY ijsmyN ikE gE œXwg ky pRiq BI PlwkwN–w kw œXwg

10

ho[ es pRkwr hy Ajuén! Ab qU œXwg ky ivÀX myN myrw in¤cX mq sun[ Xzdwnqp:kmé n œXw^XM kwXémyv qq` [Xzdwnqp:kmé n œXw^XM kwXémyv qq` [Xzdwnqp:kmé n œXw^XM kwXémyv qq` [Xzdwnqp:kmé n œXw^XM kwXémyv qq` [ Xzo dwnM qp>Yv pwvnwin mnIiÀxwm` ] 5 ] Xzo dwnM qp>Yv pwvnwin mnIiÀxwm` ] 5 ] Xzo dwnM qp>Yv pwvnwin mnIiÀxwm` ] 5 ] Xzo dwnM qp>Yv pwvnwin mnIiÀxwm` ] 5 ] Xz, dwn AOr qp{p kmé œXwg krny ky Xo©X nhIN hYN, bi¬k vh qo Av¤X kÄé±X hY, #XoNik Xz, dwn AOr qp-Xy qInoN hI kmé bui))))mwn` pu{ÀoM ko pivZ krny vwly hYN ]5] EqwñXip qu kmwéix s|Ng œX#œvw Plwin c [EqwñXip qu kmwéix s|Ng œX#œvw Plwin c [EqwñXip qu kmwéix s|Ng œX#œvw Plwin c [EqwñXip qu kmwéix s|Ng œX#œvw Plwin c [ kqé±XwnIiq my pwQé ini>qM mqmuÄmm` ] 6 ]kqé±XwnIiq my pwQé ini>qM mqmuÄmm` ] 6 ]kqé±XwnIiq my pwQé ini>qM mqmuÄmm` ] 6 ]kqé±XwnIiq my pwQé ini>qM mqmuÄmm` ] 6 ] esilE hy pwQé! en Xz, dwn AOr qp{p kmoéM ko qQw AOr BI sµpUxé kÄé±XkmoéM ko AwsiË AOr PloM kw œXwg krky Av¤X krnw cwihE; Xh myrw in>X ikXw huAw aÄm mq hY ] 6 ] qwœpXé:-phly hmny sñXws AOr œXwg ky ivÀX myN ivùwnoN ky mqoN ko jwnw[ Ab pRBu ªI ÏÃx œXwg ky ivÀX myN Apnw in¤cX ikXw mq khqy hYN[ ijs pRkwr mnuÃX pyt kI BUK imtwny ky ilE Bojn EvM Awhwr Awid kw œXwg nhIN krqw, ijñdw

11

rhny ky ilE asy kuC n kuC Awhwr lynw hI pVqw hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik asI pRkwr sy Xz, qp, dwn qQw AOr BI SwÆZivihq kÄé±X-kmoéM ko kBI BI œXwgnw nhIN cwihE[ #XoNik Awp ùwrw ikXw gXw hr vh ÏœX jo Xz bn jwE; Eysy kmé bui))))mwn, pRzwvwn EvM mnnSIl mnuÃXoN ky Añq:krx ko pivZ krny vwly hoqy hYN[ Awpky swry kmé Awsi#q rihq hony cwihXyN[ kmoéM myN PlwkwN–w kw pUxéqXw œXwg honw cwihE[ kméPl œXwg kI pUxéqw XhI hY ik jo Pl kI AwkwN–w kw œXwg ikXw gXw hY as œXwg ky Pl kw BI œXwg krnw[ askw BI AhNkwr n rh jwE ik hm Pl kI AwkwN–w nhIN krqy[ hm qo œXwgI bwbw hYN[ jb BI iksI kI syvw kryN qo bdly myN DñXvwd kI AwSw BI n rKnw[ qpÆXw kryN qo åb mq jwnw[ åb kr pRBu sy iSkwXq mq krny lg jwnw ik pWc-ds-bIs swl ho gE; ABI qk dSén nhIN huE[ dwn BI kryN qo Apnw nwm krvwny kI AwkwN–w mq rKnw[ qBI qo khw jwqw hY-gu‚q dwn-mhw k¬Xwx[ BwvwQé XhI hY ik pRBu ªI ÏÃx ny ini¤cXwœmk qOr pr Apnw aÄm mq dyqy huE khw hY ik kmoéM ko CoVkr Bwg jwnw aicq nhIN bi¬k Xz, qp, dwn Awid kÄé±X-kmoéM ko krqy rhnw AOr an kmoéM ky Pl myN iksI ikÆm kI BI AwkwN–w n rKnw; XhI œXwg

12

hY[ #XoNik es œXwg ùwrw hI Añq:krx kI Sui)))) hoqI hY[ Añq:krx Su)))) hoqy hI Awœmw ùwrw Awœmw kw dSén hoqw hY Xwin Awœm-sw–wœkwr[ inXqÆX qu sñnXws: kméxo noppÖqy [ inXqÆX qu sñnXws: kméxo noppÖqy [ inXqÆX qu sñnXws: kméxo noppÖqy [ inXqÆX qu sñnXws: kméxo noppÖqy [ mohwÄÆX pirœXwgÆqwms: pirkIiqéq: ] 7 ]mohwÄÆX pirœXwgÆqwms: pirkIiqéq: ] 7 ]mohwÄÆX pirœXwgÆqwms: pirkIiqéq: ] 7 ]mohwÄÆX pirœXwgÆqwms: pirkIiqéq: ] 7 ] (iniÀ)))) AOr kwµX kmoéM kw qo Æv{p sy œXwg krnw aicq hI hY) prñqu inXq kmé kw Æv{p sy œXwg aicq nhIN hY[ esilE moh ky kwrx askw œXwg kr dynw qwms œXwg khw gXw hY ] 7 ] qwœpXé:-inXq kmé vh kmé hYN jo SwÆZoN ny inXq ikE hYN[ vxé, Awªm, ÆvBwv AOr piriÆQiq ky Anuswr pRœXyk mnuÃX ky ilE SwÆZoN myN kÄé±X-kmé bqlwE gE hYN[ (Xz, dwn, qp, syvw, ±Xwpwr, ÏiÀ, gopwln, pRjwpwln Awid) Eysy inXq kmoéM kw Æv{p sy œXwg krny vwlw mnuÃX Apny kÄé±X-kmoéM kw pwln n krny ky kwrx pwp kw AiDkwrI hoqw hY[ esilE inXq kmoéM kw Æv{p sy œXwg krnw aicq nhIN hY[ en kÄé±X-kmoéM ko CoVny vwly log moh {pI kill myN PÂsy huE hoqy hYN[ AwlÆX AOr pRmwd sy iGry huE hoqy hYN[ esIilE Apny kÄé±X-kmoéM ko Æv{p sy œXwg

13

dyny ko qwms œXwg khw gXw hY[ AOr hy Ajuén! quJy qo es qrh ky qwms œXwg kw ÆpSé qk BI nhIN krnw cwihE[ du:KimœXyv Xœkmé kwX#lySBXwÈXjyq` [ du:KimœXyv Xœkmé kwX#lySBXwÈXjyq` [ du:KimœXyv Xœkmé kwX#lySBXwÈXjyq` [ du:KimœXyv Xœkmé kwX#lySBXwÈXjyq` [ s Ïœvw rwjsM œXwgM nYv œXwgPlM lByq` ] s Ïœvw rwjsM œXwgM nYv œXwgPlM lByq` ] s Ïœvw rwjsM œXwgM nYv œXwgPlM lByq` ] s Ïœvw rwjsM œXwgM nYv œXwgPlM lByq` ] 8 ]8 ]8 ]8 ] jo kuC kmé hY vh sb du:K{p hI hY-Eysw smJkr Xid koeé SwrIirk #lyS ky BX sy kÄé±X-kmoéM kw œXwg kr dy, qo vh Eysw rwjs œXwg krky œXwg ky Pl ko iksI pRkwr BI nhIN pwqw ] 8 ] qwœpXé:-jo mnuÃX kw kÄé±X-kmé hY asy krny myN mn, SrIr v eiñdRXoN ko kê qo hogw hI[ kmé krny myN SwrIirk pirªm BI hogw, iv%n-bwDwXyN BI Aw skqI hYN[ mOsm BI AnukUl-pRiqkUl ho skqw hY[ sƒiê v smwj sy jo kuC hmny ilXw Agr as §x ko aqwrny lgyNgy qo hmyN swDn qo jutwny hI hoNgy[ XhW qk ik ibnw ªm ikE qo jIvn invwéh BI nhIN ho skqw[ adwhrxwQé-Awp iksI sNÆQw myN kwXé krqy hYN jo pyV-pODy lgvwny kw kwXé krqI hY; j{rqmñd v pIiVq, ABwvgRÆq logoN kI shwXqw krqI ho AQwéq`

14

iksI BI syvw kwXé myN Awp slN©n hYM qo asky ilE Awpko SwrIirk Awrwm kw œXwg qo krnw hI hogw; Dn kw ±XX BI hogw; ho skqw hY Eysw kwXé krqy huE BI AwpkI koeé inñdw kry qo asy BI shnw hogw[ XhI nhIN jo kmé ApnI AwjIivkw clwny ky ilE BI krqy hYN qo asmyN BI SwrIirk kê qo hoqw hI hY[ koeé dukwndwr hY, PY#trI myN nOkrI krqw hY; iksI d‡qr myN kwm krqw hY; mjdUrI krqw hY, kwrKwnydwr hY, mwqwXyN, bhnyN GroN myN kwm krqI hYN, sBI jgh SwrIirk kê qo shnw hI pVygw[ gmIé-sdIé sh kr smX pr Apny-Apny kwm-DñDoN pr jwnw pVygw[ ivprIq piriÆQiqXoN myN mn BI pIiVq ho skqw hY[ ±Xwpwr krqy-krqy Gwty kI piriÆQiqXW BI Aw skqI hYN[ prñqu sb kuC shnw hoqw hY[ Ab AwdmI soc ly ik #Xw j{rq hY sb JNJtoN kI[ Awsi#q qo Awrwm krny myN hY AOr CoV dy sBI kmoéM ko AOr phn ly iksI Kws rNg ky kpVy; mwQy pr iqlk; bn gE swDu[ BrI pVI hY Xy duinXw Kwskr myrw dyS Eysy œXwigXoN sy[ pRBu khqy hYN jb qk mnuÃX kI Awsi#q SrIr, mn v eiñdRXoN myN bnI rhqI hY qb qk vh kmé-bñDn sy mu#q nhIN ho skqw[ AOr iPr es rwjs œXwg kw SuB Pl pRw‚q honw qo dUr rhw Ajuén! bi¬k Eysy

15

rwjsI œXwgI SwÆZivihq kÄé±X-kmoéM ko n krny kI vjh sy pwp ko pRw‚q hoqy hYN[ gIqw Bwgnw nhIN isKwqI, plwXn krnw nhIN isKwqI[ piriÆQiqXW kuC BI hoN; #XoNik piriÆQiqXW Awpky pRwr‹D Anuswr Awpko apl‹D hoNgI[ piriÆQiqXW AnukUl hoN Xw pRiqkUl, anmyN Apnw kÄé±X-kmé #Xw hY asI ko inBwnw hY[ askw pirxwm #Xw hogw? Xh mnuÃX ky hwQ myN nhIN hY[ AOr as kmé krny kw #Xw Pl imlygw askw hI œXwg krnw hY[ Ajuén BI eñkwr kr rhy Qy Xu)))) sy[ BX hY Apny sgy-sµbiñDXoN kI mƒœXu kw[ mgr dUsrI qrP Xh BI qo ho skqw hY ik khIN hwr hI n ho jwE[ Awj qk prmvIr khlwqw Qw mgr Awj qo rxBUmI myN swmny Xu)))) krny ky ilE BIÃm ipqwmh, kxé, dRoxwcwXé v ÏpwcwXé KVy hYM[ BUl gE Ajuén dROpdI kw cIrhrx, lw–wgƒh kI Awg, lf`fUAoN myN ivÀ[ bwrh vÀé vnvws AOr iPr Ek vÀé Azwqvws kI Sqé BI pUrI ho geé, iPr BI duXoéDn/ Dƒqrwê‰ rw^X lOtwny ko qYXwr nhIN[ XhW qk ik pWc gWv BI dyny ko nhIN mwnqy[ Bwgnw cwhqy Qy Ajuén[ Xh ankw swiœvk œXwg nhIN khw jw skqw[ Agr swiœvk œXwg hoqw qo pRBu ªI ÏÃx vYsw hI krny ko khqy[ prñqu as ivÀwdgRÆq Ajuén ko pRswd kI qrP; kÄé±X-kmé kI qrP ly jwnw;

16

asky ilE Ajuén ko jwgƒq krnw AOr kmé Pl kI AwkwN–w ko CoVkr Apny kÄé±X-kmé ko inBwnw; XhI pRBu ªI ÏÃx khnw cwhqy hYN Ajuén ky mwÎXm sy smÆq mwnv jwiq ko gIqw kw apdyS dykr[ kwXéimœXyv Xœkmé inXqM ik®Xqy kwXéimœXyv Xœkmé inXqM ik®Xqy kwXéimœXyv Xœkmé inXqM ik®Xqy kwXéimœXyv Xœkmé inXqM ik®XqySSSSjuén [juén [juén [juén [ s|g œX#œvw PlM cYv s œXwg: swiÈvko mq: ] 9 ]s|g œX#œvw PlM cYv s œXwg: swiÈvko mq: ] 9 ]s|g œX#œvw PlM cYv s œXwg: swiÈvko mq: ] 9 ]s|g œX#œvw PlM cYv s œXwg: swiÈvko mq: ] 9 ] hy Ajuén! jo SwÆZivihq kmé krnw kÄé±X hY-esI Bwv sy AwsiË AOr Pl kw œXwg krky ikXw jwqw hY-vhI swiÈvk œXwg mwnw gXw hY ] 9 ] qwœpXé:-krnw hI myrw kÄé±X hY[ jo SwÆZivihq kÄé±X-kmé hYN, añhyN krqy rhnw hI myrw kÄé±X hY[ es Bwv sy krnw ik asky Pl myN Awsi#q lySmwZ BI n rhy[ Pl-œXwg sy AiBpRw:X hY Pl kI eçCw kw œXwg[ pRBu khqy hYN XhI swiœvk œXwg hY, Eysw myrw mq hY[ kmoéM ky Pl kI eçCw kw œXwg AQwéq` kmé bñDn sy mui#q[ drAsl jIvwœmw AnykoM bwr, bwr-bwr, neé-neé XoinXoN myN Apny-Apny kmoéMnuswr SrIr Dwrx

17

krqI hY[ kBI kIt-pqNg, pSu-p–I kw SrIr Dwrx krqI hY qo kBI dyvlok myN[ kBI pƒŒvI lok myN mnuÃX kw SrIr Dwrx krqI hY[ sIDw sw AQé hY ik jYsy-jYsy hm kmé krqy hYN (AçCy Xw bury) SuB-ASuB jYsy BI kmé krqy hYN; hmyN an kmoéM ky Anuswr hI jñm imlqw rhqw hY[ mnuÃX Apny kmoéM ky bhuq swry Bog isPé Bog XoinXoN myN Bogqw hY[ cwhy Ævgé kI kwmnw sy ikE gE SuB kmoéM ky Pl sy Ævgé lok myN suK Bogy[ kmoéM kw pu&X –Ix hony pr iPr pƒŒvI lok myN[ AOr iPr cwhy pSu-p–I Awid kI XoinXoN myN Bog Bog ky mnuÃX kI Xoin pRw‚q kry[ Xh swrw c#kr kmoéM ky bñDn ùwrw hI hoqw hY[ svwl qo Xh hY ik kmé hmyN kb bWDqy hYN? jb hm Apny ilE kmé kryN[ jb mnuÃX iksI BI kmé myN Pl kI eçCw rKqw hY AOr eçCw rKkr kmé krqw hY qo asy as kmé kw Pl j{r imlqw hY[ prñqu jb mnuÃX isPé Apny kÄé±X-kmoéM ko Apnw kÄé±X smJkr hI krqw hY AOr Pl kI koeé kwmnw nhIN krqw qo an kmoéM kw koeé Pl pRw‚q nhIN hoqw AQwéq` vh kmé sNswr myN kmé bñDn myN bWDny vwly nhIN rh jwqy[ jYsy iksI bIj ko BUn do qo #Xw vh Bunw huAw bIj ANkuirq ho skqw hY? bs XhI AQé hY kméPl kI eçCw ky œXwg sy[ Awpkw kmé {pI bIj BUnw jwqw hY[ jb kmé {pI bIj BUnw gXw Xwin vh

18

ANkuirq nhIN huAw qo kYsy Awp kmé bñDn ky c#kr myN PÂs skqy hYN? es pRkwr kmé-Pl kI eçCw ky œXwg sy AiBpRw:X hY kmé{pI bIj ko BUn dynw[ jb Bunw huAw bIj ANkuirq hI nhI hogw, iksI pyV kw ivÆqwr hI n hogw AQwéq` kmé-bñDn sy mu#q ho jwAogy[ kmé-bñDn sy mui#q hI mui#q hY; mo– kI pRwi‚q hY[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mnuÃX SwÆZivihq kÄé±X kmoéM ko ibnw iksI Pl kI AwkwN–w AOr Awsi#q sy rihq hokr krqw hY vhI swiœvk œXwg hY[ n ùyêXkuSlM kmé kuSly nwnuÀ^jqy [n ùyêXkuSlM kmé kuSly nwnuÀ^jqy [n ùyêXkuSlM kmé kuSly nwnuÀ^jqy [n ùyêXkuSlM kmé kuSly nwnuÀ^jqy [ œXwgI sÈvsmwivêo myDwvI iCñnsNSX: ] 10 ]œXwgI sÈvsmwivêo myDwvI iCñnsNSX: ] 10 ]œXwgI sÈvsmwivêo myDwvI iCñnsNSX: ] 10 ]œXwgI sÈvsmwivêo myDwvI iCñnsNSX: ] 10 ] jo mnuÃX AkuSl kmé sy qo ùyÀ nhIN krqw AOr kuSl kmé myN AwsË nhIN hoqw-vh Su)))) sÈvgux sy XuË pu{À sMSXrihq, bui))))mwn` AOr sçcw œXwgI hY ] 10 ] n n n n ih dyhBƒqw S#XM œXuËM kmwé&XSyÀq: [ ih dyhBƒqw S#XM œXuËM kmwé&XSyÀq: [ ih dyhBƒqw S#XM œXuËM kmwé&XSyÀq: [ ih dyhBƒqw S#XM œXuËM kmwé&XSyÀq: [ XÆqu kméPlœXwgI s œXwgIœXiBDIXqy ] 11 ]XÆqu kméPlœXwgI s œXwgIœXiBDIXqy ] 11 ]XÆqu kméPlœXwgI s œXwgIœXiBDIXqy ] 11 ]XÆqu kméPlœXwgI s œXwgIœXiBDIXqy ] 11 ] #XoNik SrIrDwrI iksI BI mnuÃX ky ùwrw sµpUxéqw sy sb kmoéM kw œXwg ikXw jwnw S#X nhIN hY; esilE jo kméPl kw œXwgI hY, vhI œXwgI hY-Xh khw jwqw hY ]11]

19

qwœpXé:-kméPl kI eçCw kw sçcw œXwgI iksI BI kwXé ko krny myN ApnI psNd/ nwpsNd nhIN dyKqw[ pRwr‹DvS jo BI piriÆQiqXW asky swmny hoN; jo BI kwXé asy iml jwE asy ApnI –mqw sy v pUrI lgn sy krqw hY[ Amuk kwXé mYN nhIN k{Âgw; Eysw AhNkwr ib¬kul nhIN krqw[ Eysw sçcw œXwgI isPé XhI dyKqw hY ik myrw kÄé±X-kmé #Xw hY? vo Eysw BI nhIN socqw ik Agr mYNny Eysw ikXw qo asky pirxwm du:KdwXI hoNgy AOr Eysw ivcwrkr as kmé ko ùyÀpUvék CoV dy AOr n hI pirxwmoM ko suKdwXI mwnkr krqw hY[ jYsw ik Ajuén! qU soc rhw hY ik Xu)))) ky pirxwm bury hoNgy esilE mYN Xh Xu)))) nhIN k{Âgw[ Xh vwÆqivk kméPl kI eçCw kw sçcw œXwg nhIN hY[ pirxwmoM ko qU muJ pr CoV dy AOr Apnw kÄé±X-kmé kr[ es pRkwr jo mnuÃX AkuSl kmoéM sy qo ùyÀ nhIN krqw AOr kuSl kmoéM sy rwg nhIN krqw, vhI sçcw kméPl œXwgI hY[ drAsl kmoé myN kuSlqw-AkuSlqw kuC hY hI nhIN[ Agr Awpkw mn moh-mmqw, AhMqw sy iGr kr inxéX ly rhw hY qo Awp Apny kÄé±X-kmé ko BUl jwXyNgy[ AOr jo kmé Awp kryNgy vhI kmé AkuSl kmé bn jwXyNgy[ prñqu Agr Awp kmoéN ky Pl kI eçCw hI nhIN

20

krqy; smÆq kmé pRBu ky ilE hI krqy hYN; asI ko Apéx kr dyqy hYN qo n qo iPr koeé BI kmé AkuSl ho skqw hY ijssy Awpko ùyÀ ho jwE AOr n hI koeé kwXé Eysw ho skqw hY ijssy Awpko rwg ho jwE[ esilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik vhI sçcw œXwgI hY, bui))))mwn AOr sNSXrihq hY jo kmoéM myN kuSlqw-AkuSlqw ko nhIN dyKqw[ #XoNik asy pUxé inàw hoqI hY ik myry jIvn myN jo BI piriÆQiqXW myry swmny AwqI hYN vh sb myry pRwr‹D Anuswr Xwin kméPl Anuswr hI Aw rhI hYN[ kqwé qo vhI hY, mYN qo inimÄmwZ hUÂ[ AOr iPr Awgy pRBu khqy hYN ik kmoéM kw pUxéqXw œXwg honw qo sµBv BI nhIN hY[ kmé ikE ibnw qo jIvn kw invwéh honw BI nwmumikn hY[ esilE kmé kw œXwg nhIN krnw[ kmé ko CoVkr mYdwn sy, jIvn sy Bwg jwnw nhIN[ bi¬k inÃkwm Bwv sy kmé krqy huE kmoéM ky Pl kI eçCw kw œXwg krnw hY[ Eysw œXwg hI sçcw œXwg hY[ es pRkwr Pl-œXwg ky pRiq phly hmny pi&fqjnoN, ivùwnoN v ivcwrkuSl logoN kI cwr ikÆm kI pRcilq ivcwrDwrwAoN ko jwnw[ asky aprwñq pRBu ªI ÏÃx ny Apnw in¤cXwœmk mq khw[ hmny Xh BI jwnw ik jb pRBu ªI ÏÃx ùwrw Apnw aÄm mq khw gXw hY prñqu iPr BI sNswr myN iBñn-iBñn pRkwr ky mq #XoN

21

PYly? Ab hm Pl œXwg ky pRiq pRBu ªI ÏÃx ky in¤cXwœmk EvM aÄm mq ko ivÆqwrpUvék EvM Æpê {p sy smJny kw pRXws kryN[ 1-jo rwjs EvN qwms kmé hYN an kmoéM kw pUxéqXw œXwg krnw cwihE[ 2-Ab Xh BI mq soc lynw ik mYNny jo œXwg ikXw hY askw muJy #Xw Pl imlw? as Pl kw BI œXwg[ 3-Ek bwq AOr BI ÎXwn rKny Xo©X hY[ œXwg krqy huE Awpky BIqr Xh AhNkwr BI aœpñn nhIN honw cwihE ik mYN qo kméPl kw œXwgI hUÂ[ ÆvXM ko œXwgI bwbw, œXwgI jI khlvwny kI AwkwN–w BI n rKnw[ 4-swiœvk kmoéM ko krqy rhyN, cwhy anmyN QoVy bhuq doÀ BI hoN qo BI kryN[ mgr Pl kw œXwg krky, pRympUvék[ essy Añq:krx kI Sui)))) hogI[ DIry-DIry kmé Akmé myN bdl jwEgw AQwéq` quµhwrw pRœXyk kmé lok ihqwQé hI hogw[ 5-inÃkwm Bwv sy Apnw kÄé±X-kmé krqy smX an kmoéM sy Apnw moh aœpñn nhIN hony dynw[ bhuq dyr ho geé, iksI kI syvw krny kw Avsr hI nhIN imlw[ koeé BUKw, ‚Xwsw v rogI AwdmI hI nhIN imlw ijskI syvw kr skyN[ Apnw kÄé±X-kmé kro, jo shj hI pRw‚q ho jwE[ Xh nhIN socnw ik Ek –iZX ky ilE Eysw Dmé-Xu)))) qo bVy hI

22

Bw©X ky swQ imlqw hY AOr lg jwAo Xu)))) ky Avsr pYdw krny myN[ esilE es bwq ko Apny jhn myN ibTw lo Ajuén! ik swiœvk kmé vhI hY jo ÆvBwivk hI pRw‚q ho jwE[ jYsy Xh Xu)))) quJy shj hI, ÆvBwivk {p sy pRw‚q huAw hY[ es Xu)))) myN qU Apnw kÄé±X-kmé inBw[ Pl #Xw hogw askw œXwg kr dy[ es PlwkwN–w ky œXwg kw œXwg krnw hI Pl œXwg hY[ es pRkwr jb qyry swry kmé Bgvd Apéx ho jwXyNgy AOr qU Pl kw œXwg krky pRympUvék Apnw kÄé±X krygw qo iPr qyrI swrI psNdgI AOr nwpsNdgI BI smw‚q ho jwEgI[ Xh ivcwr mn myN BI nhIN AwEgw ik kYsw kmé krnw pV rhw hY[ Xh Gbrwht, ivÀwd, hoNTo kw sUKnw bñd ho jwEgw AOr qyrw ââââdX pRsñnqw sy iKl aTygw AOr prmSwiñq ko pRw‚q ho jwEgw[ XhI jIvn jIny kI klw hY[ jIvn jIqy huE sdYv mu#q rhny kw apwX hY AOr Xh Xui#q hI mo–dwiXnI hY[ Ainêi Ainêi Ainêi AinêimêM imªM c iZivDM kméx: Plm` [mêM imªM c iZivDM kméx: Plm` [mêM imªM c iZivDM kméx: Plm` [mêM imªM c iZivDM kméx: Plm` [ BvœXœXwignwM pRyœX n qu sñnXwisnwM #vicq` ] 12 ]BvœXœXwignwM pRyœX n qu sñnXwisnwM #vicq` ] 12 ]BvœXœXwignwM pRyœX n qu sñnXwisnwM #vicq` ] 12 ]BvœXœXwignwM pRyœX n qu sñnXwisnwM #vicq` ] 12 ] kméPl kw œXwg n krny vwly mnuÃXoN ky kmoéM kw qo AçCw, burw AOr imlw huAw-Eysy qIn pRkwr kw Pl mrny ky

23

p>wq` Av¤X hoqw hY; ikñqu kméPl kw œXwg kr dyny vwly mnuÃXoM ky kmoéM kw Pl iksI kwl myN BI nhIN hoqw ]12] qwœpXé:-jo kmé (SuB Xw ASuB) hm Apny Awp ky ilE, kwmnAoN kI pUiqé ky ilE krqy hYN; ankw Pl BI hmyN hI pRw‚q hoqw hY AOr XhI kmé-bñDn hY[ jb kmé{pI bIj boXw jwqw hY, sINcw jwqw hY qo askw ivÆqwr BI qo hogw[ pyV bnygw hI AOr iPr Awgy lwKoN-kroVoN bIj BI aœpñn hoNgy[ es pRkwr kmoéM kw Kwqw clqw hI rhqw hY[ es kmé-bñDn sy mui#q kw EkmwZ apwX pRBu ªI ÏÃx ùwrw bVy hI Æpê EvM suñdr FÂæg sy smJwXw gXw hY[ Apny kmé {pI bIj ko BUn fwlo qwik vh ANkuirq hI n ho[ pRBu ny jo Xui#q bqlweé hY as pRkwr sy ikE gE Xz {p kÄé±X-kmoéM sy qo pUvé sNicq kmoéM kw BI nwS ho jwqw hY[ AOr Eysy inœX sñXwsI kméXogI ky jñm-jñmwñqroN myN ikE gE iksI BI pRkwr ky kmé kw koeé Pl bkwXw nhIN rhqw; sBI kméPl nê ho jwqy hYN[ AOr Eysy sçcy œXwgI mnuÃX kmé-bñDn sy sdw ky ilE mu#q ho jwqy hYN[ es pRkwr jb kmoéM kw Kwqw hI bñd ho gXw qo iPr sNswr myN AwEgw hI #XoN? AQwéq` mo–, prmpd ko pRw‚q ho jwqw hYN[

24

p p p p\\\\cYqwin mhwbwho kwrxwin inboD my [cYqwin mhwbwho kwrxwin inboD my [cYqwin mhwbwho kwrxwin inboD my [cYqwin mhwbwho kwrxwin inboD my [ sw|`$Xy Ïqwñqy pRoËwin issw|`$Xy Ïqwñqy pRoËwin issw|`$Xy Ïqwñqy pRoËwin issw|`$Xy Ïqwñqy pRoËwin is))))Xy svékméxwm` ] 13 ]Xy svékméxwm` ] 13 ]Xy svékméxwm` ] 13 ]Xy svékméxwm` ] 13 ] hy mhwbwho! sµpUxé kmoéM kI isi)))) ky Xy pWc hyqu kmoéM kw Añq krny ky ilE apwX bqlwny vwly swM$XSwÆZ myN khy gE hYN, anko qU muJsy BlIBWiq jwn ] 13 ] AiDàwnM qQw kqwé krxM c pƒQi©vDm` [AiDàwnM qQw kqwé krxM c pƒQi©vDm` [AiDàwnM qQw kqwé krxM c pƒQi©vDm` [AiDàwnM qQw kqwé krxM c pƒQi©vDm` [ ivivDw> pƒQ#vyêw dYvM cYvwZ pivivDw> pƒQ#vyêw dYvM cYvwZ pivivDw> pƒQ#vyêw dYvM cYvwZ pivivDw> pƒQ#vyêw dYvM cYvwZ p\\\\cmm` ] 14 ]cmm` ] 14 ]cmm` ] 14 ]cmm` ] 14 ] es ivÀX myN AQwéq` kmoéM kI isi)))) myN AiDàwn AOr kqwé qQw iBñn-iBñn pRkwr ky krx EvM nwnw pRkwr kI Alg-Alg cyêwEÂ AOr vYsy hI pWcvW hyqu dYv hY ] 14 ] qwœpXé:-Ajuén œXwg AOr sñXws ky qÈv ko pƒQk-pƒQk jwnnw cwhqy hYN[ esIilE essy phly Ajuén kI ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE pRBu ªI ÏÃx ny kméPl œXwg Xwin kméXog kw qÈv bVy hI Æpê EvM suñdr FÂæg sy smJwXw[ Ab sñXws Xwin swN$XXog kw qÈv smJwnw pRwrµB krqy hYN[ pRBu khqy hYN-Awœmw kdwicq BI kqwé nhIN hY[ sBI kmoéM kI isi)))) ky ilE swN$X SwÆZ myN pWc kwrx bqlwE gE hYN[ SwÆZivihq kmé hoN Xw iniÀ)))) kmé;

25

smÆq kmoéM kI isi)))) pWc kwrxoN sy hoqI hY[ isi)))) sy AiBpRw:X hY kmé kI pUxéqw AQwéq` ijsy hm khqy hYN kwm kw bn jwnw[ an kwrxoN ko qU muJsy ÎXwnpUvék sun[ iksI BI kwm ky bnny myN Xw hony myN; Gtnw Gitq hony ky pICy Xy pWc kwrx hoqy hYN[ askI iviD jb qU smJ lygw qo qyry swry kmoéM kw Añq ho jwEgw Xwin kqwépn ky Bwv sy rihq ho jwEgw[ qyry swry kmé {pI bIj BUny jwXyNgy AOr qU kmé-bñDn sy mu#q ho jwEgw[ swN$X SwÆZ sy AQé vydwñq sy lyN Xw iPr Bgvwn kipl muin ùwrw khy gE swN$X SwÆZ sy[ swN$X kw AQé hY zwn AQwéq` ijs SwÆZ myN zwnXog kw pRiqpwdn ikXw gXw ho asy swN$X SwÆZ khqy hYN[ swN$X ÏqwñqyswN$X ÏqwñqyswN$X ÏqwñqyswN$X Ïqwñqy-swN$X SwÆZ ky Anuswr smÆq kmé pRÏiq ùwrw ikE jwqy hYN AOr Awœmw kdwicq BI kqwé nhIN hY[ ÏqÏqÏqÏq AQwéq` kmé[ ijs SwÆZ myN sBI kmoéN ky smw‚q krny kw apwX bqlwXw gXw ho[ kmoéM ky smw‚q hony sy AiBpRw:X hY kmoéM myN kqwépn ky Bwv sy mu#q ho jwnw Xwin ijs SwÆZ myN kqwépn ky Bwv sy mu#q hony kI Xui#q bqlweé geé ho[ smÆq kmoéM kI pUxéqw myN Xy pWc hyqu hoqy hYN[ ijn pWc kwrxoN ky sµbñD sy smÆq kmé bnqy hYN; Ab mYN quJy vh kwrx bqlwqw hUÂ; esilE qum swvDwn

26

hokr suno[ pRBu ªI ÏÃx ny khw-pWc hyquAoN ky sµbñD sy sBI kmé hoqy hYN, smÆq GtnwXyN GtqI hYN anmyN phlw hY-AiDàwnMAiDàwnMAiDàwnMAiDàwnM AQwéq` AwDwr[ mn, bui)))), AhNBwv, pWc zwnyiñdRXW, pWc kmyéiñdRXW v mn myN rhny vwlw rwg-ùyÀ, eçCwXyN Xy sBI AwDwr {p SrIr myN rhqI hYN[ XhW pr AiDàwn sy AiBpRw:X SrIr sy hY[ SrIr hI smÆq ik®XwAoN kw AwDwr hY[ Xw iPr ijs ÆQwn pr ik®XwXyN kI jwXyN as ÆQwn ko BI AiDàwnN khw jwqw hY[ dUsrw hyqu hY-kqwkqwkqwkqwé-krny vwlw[ vwÆqv myN gux hI guxoN myN brqqy hYN[ gIqw-3/27-28-¤lok[ jbik sµpUxé kmé sb pRkwr sy pRÏiq ky guxoN ùwrw hI ikE jwqy hYN[ prñqu AhNkwr sy moihq hokr mnuÃX pRÏiq sy Apnw sµbñD ÆQwipq kr lyqw hY qo vh pRœXyk kmé kw kqwé bn jwqw hY[ prñqu dRêw guxoN ky isvwX AñX iksI ko kqwé nhIN dyKqw[ Awœmw qo isPé dRêw hY[ esilE qÈv ko jwnny vwlw ivvykI pu{À sw–I Bwv sy AnuBv krqw hY ik sb ik®XwXyN pRÏiq AOr pRÏiq ky kwXé myN hI ho rhI hYN[ enmyN mYN kuC BI nhIN krqw hUÂ[ es pRkwr AhNkwr ky kwrx Aprw pRÏiq sy sµbñD joVny vwlw AivvykI pu{À hI kqwé hY[

27

krxM c pƒQi©vDmkrxM c pƒQi©vDmkrxM c pƒQi©vDmkrxM c pƒQi©vDm`-iBñn-iBñn kmoéM ko krny ky ilE qyrh swDn hYN[ mn, bui)))), AhNBwv (Añq:krx), pWc kmyéiñdRXW AOr pWc zwnyiñdRXW[ ivivDw> pƒQ#vyêwivivDw> pƒQ#vyêwivivDw> pƒQ#vyêwivivDw> pƒQ#vyêw-kmoéM kI pUxéqw ky ilE AQwéq` iksI Gtnw ky Gitq hony myN jo iBñn-iBñn krxoN ùwrw iBñn-iBñn cyàw Xwin pRXws ikXw jwqw hY[ jYsy hwQ kw kwm hY Awdwn-pRdwn krnw, pYroN ùwrw clkr Ek ÆQwn sy dUsry ÆQwn pr jwnw, vwk` Xwin bolkr, apÆQ Xwin mUZ kw œXwg krnw, gudw-ml kw œXwg krnw, kwnoN ùwrw sunnw, AWKoM ùwrw dyKnw, œvcw ùwrw ÆpSé krnw, rsnw ùwrw cKnw, nwk ùwrw sUÂGnw, esI qrh sy mn ùwrw mnn krnw, bui)))) ùwrw in¤cX krnw AOr AhNBwv ùwrw mYN hUÂ Apnw AiÆqÈv ÆvIkwr krnw en qyrh krxoN kI Alg-Alg cyêwXyN hYN[ dYvM cYvwZ p«cmmdYvM cYvwZ p«cmmdYvM cYvwZ p«cmmdYvM cYvwZ p«cmm`-AOr pWcvwN hyqu Xh dYv hY[ bhuq swry ivùwnoN ny XhW pr dYv kw AQé prmwœmw sy ilXw hY AOr bhuq swry ivùwnoN ny eskw AQé Bw©X Xwin pRwr‹D sy ilXw hY[ vwÆqv myN bwq Ek hI hY[ dYv sy AiBpRw:X hY-ivDwqw[ mnuÃX ky jñm-jñmwñqroN ky ikE gE SuB-ASuB kmoéM ky Pl kw ivDwn krny vwlw hY[ mnuÃX Apny jIvn myN ijn BI piriÆQiqXoN kw swmnw krqw hY vh asky pUvé jñmoN ky kmoéMnuswr hI hoqI hY[

28

Ek rwjw hY AOr dUsrw iBKwrI[ Ek bhuq sµmwnnIX hY qo dUsrw AœXwiDk inñdnIX[ Ek mnuÃX CotI-CotI bwq pr k®oiDq ho jwqw hY AOr dUsrw muÆkurw kr twl dyqw hY[ Ek AwdmI AœXwiDk lwlcI hY qo dUsrw œXwgI[ Xh sb sNÆkwr hYN[ jñm-jñmwñqroN myN ikE huE kmoéM ky Anuswr hI mnuÃX ky Añq:krx myN sMÆkwr bYTqy hYN[ es pRkwr sy kmoéM kI isi)))) myN pWcvwN hyqu hY dYv-sNÆkwr AQvw pRwr‹D[ es pRkwr jb sµpUxé ik®XwXyN-pRÏiq AOr pRÏiq ky kwXoéM ùwrw hI hoqI hYN, mgr iPr BI AhNkwr sy iGrw huAw AivvykI mnuÃX pRÏiq sy hony vwlI ik®XwAoN ko ApnI mwn lyqw hY AOr Apny ko kqwé mwn lyqw hY[ esilE mnuÃX ùwrw Eysw AiBmwn krnw ik Amuk kwXé myry ùwrw huAw hY; mYN n krqw qo kYsy koeé kr skqw Qw; Eysw socnw v mwnnw mUKéqw hI hY[ es pRkwr hy Ajuén! qU jo Xh soc rhw hY ik Agr qU Xu)))) krygw qo Xh sb mr jwXyNgy AOr Agr qU Xu)))) nhIN krygw qo Xh sb bc jwXyNgy; qyrw Eysw mwnnw mUKéqw hI hY[ SrIrvw|mnoiBXéœkmé pRwrBqy nr: [SrIrvw|mnoiBXéœkmé pRwrBqy nr: [SrIrvw|mnoiBXéœkmé pRwrBqy nr: [SrIrvw|mnoiBXéœkmé pRwrBqy nr: [ ñXw›XM vw ivprIqM vw p ñXw›XM vw ivprIqM vw p ñXw›XM vw ivprIqM vw p ñXw›XM vw ivprIqM vw p\\\\cYqy qÆX hyqv: ] 15 ]cYqy qÆX hyqv: ] 15 ]cYqy qÆX hyqv: ] 15 ]cYqy qÆX hyqv: ] 15 ]

29

mnuÃX mn, vwxI AOr SrIr sy SwÆZwnukUl AQvw ivprIq jo kuC BI kmé krqw hY-asky Xy pWcoN kwrx hYN ] 15 ] qZYvN siq kqwérmwœmwnM kyvlM qu X: [ qZYvN siq kqwérmwœmwnM kyvlM qu X: [ qZYvN siq kqwérmwœmwnM kyvlM qu X: [ qZYvN siq kqwérmwœmwnM kyvlM qu X: [ p¤XœXÏqbuip¤XœXÏqbuip¤XœXÏqbuip¤XœXÏqbui))))œvwñn s p¤Xiq duméiq: ] 16 ]œvwñn s p¤Xiq duméiq: ] 16 ]œvwñn s p¤Xiq duméiq: ] 16 ]œvwñn s p¤Xiq duméiq: ] 16 ] prñqu Eysw hony pr BI jo mnuÃX ASu)))) bui)))) hony ky kwrx as ivÀX myN Xwin kmoéN ky hony myN kyvl-Su))))Æv{p Awœmw ko kqwé smJqw hY, vh miln bui)))) vwlw AzwnI XQwQé nhIM smJqw ] 16 ] qwœpXé:-es pRkwr mnuÃX ky SrIr, mn v vwxI ùwrw ikE gE smÆq kmoéM ky pICy Xy pWcoN kwrx hoqy hYN[ en pWcoN ky sNXog ibnw koeé BI kmé nhIN bn skqw[ enmyN sy iksI Ek ky BI n rhny sy kmé nhIN bn skqw[ esilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik hy Ajuén! qU es ±XvÆQw ko smJ ly AOr jwn ly ik swrw kmé en pWcoN kw hY[ Eysw jwnkr qU Akqwé ho jw[ Su)))) Æv{p Awœmw hI qyrw vwÆqivk Æv{p hY AOr Awœmw kqwé nhIN hY[ myry ipRX Ajuén! qum sw–I Bwv sy dyKo ik iks pRkwr pRÏiq ky gux pRÏiq ky kwXé –yZ myN ik®XwXyN kr rhy hYN[ qU Apny Awp ko bIc myN sy htw ly[ AOr iPr Eysw smJ lyny pr BI jo mnuÃX kyvl Su)))) Æv{p Awœmw ko hI kqwé mwnqw hY asy

30

pRBu ªI ÏÃx ny ASu)))) bui)))) khw hY[ AÏqbuiAÏqbuiAÏqbuiAÏqbui))))œvwq`œvwq`œvwq`œvwq`-AQwéq` ijs pu{À ny sœsNg, sNqoN kw sNg, SwÆZoN kw AÎXXn eœXwid AÎXwœmk swDn nhIN ikE hoqy; Eysy ÆvBwivk hI AzwnI pu{À ko AÏqbui)))) khw jwqw hY[ Eysy mnuÃXoN myN ivvyk nhIN hoqw AOr Aivvyk ky kwrx hI Awœmw ko kqwé mwn lyqw hY[ Eysy mnuÃX ky ilE Awgy pRBu ny khw-duméiqduméiqduméiqduméiq-ijskI bui)))) dUiÀq hoqI hY[ EysI dUiÀq bui)))) vwlw mnuÃX Azwn AOr AhNkwr sy moihq huAw hoqw hY AOr Awœmw ko hI kqwé mwn lyqw hY[ AiBpRw:X Xh hY ik EysI miln bui)))) vwlw AzwnI mnuÃX XQwQé nhIN smJqw AQwéq` TIk sy nhIN smJqw[ vwÆqv myN 14vyN ¤lok myN jo kmé ky bnny myN AQvw kmé kI pUxéqw myN jo kwrx bqlwE gE hYN anmyN sy qIn kwrx (AwDwr AQvw ÆQwn, krx AOr pRXws) qo pRÏiqjinq hYN AOr Ek kwrx hY dYv Xwin ivDwqw[ ivDwqw ny BI quµhwry kmoéMnuswr hI inXm sy AwpkI pRœXyk piriÆQiq v Gtnw kw ivDwn krnw hY; es pRkwr vh BI pRÏiqjinq hI huAw[ prñqu pWcvwN hyqu hY kqwé[ kmoéM kI pUxéqw myN jo Ek hyqu kqwé hY vh pRÏiqÆQ pu{À sy hI AiBpRw:X hY[ pRÏiqÆQ pu{À iksy khqy hYN? Xh bwq 13vyN AÎXwX ky 21vyN ¤lok myN BI khI geé hY[

31

“pRÏiq myN iÆQq hI pu{À (Awœmw) pdwQoéM ko Bogqw hY AOr en guxoN kw sNg hI es jIvwœmw ky AçCI-burI XoinXoN myN jñm lyny kw kwrx hY[”AQwéq` pRÏiqÆQ pu{À Bo#qw hY[ AOr qIsry AÎXwX ky 27vyN ¤lok myN esy AhNkwrivmUFæwœmwAhNkwrivmUFæwœmwAhNkwrivmUFæwœmwAhNkwrivmUFæwœmw khw gXw hY[ “jbik sBI kmé sb pRkwr sy pRÏiq ky guxoN ùwrw hI ikE jwqy hYN; qo BI ijskw Añq:krx AhMkwr sy moihq ho rhw hY, Eysw AzwnI “mYN kqwé hU” Eysw mwnqw hY[” es pRkwr Awœmw svéQw AsMg hY AOr inœX, Su)))), inivékwr AOr inlyép hY[ askw pRÏiqjinq kmoéM sy kuC BI sµbñD nhIN hY prñqu Azwn ky kwrx, Añq:krx myN AhMkwr ky kwrx mnuÃX es AsNg Awœmw kw hI es pRÏiq ky swQ sµbñD joV lyqw hY[ AQwéq` vh pRÏiq ùwrw sµpwidq ik®XwAoN myN imŒXw AiBmwn krky ÆvXM an kmoéM kw kqwé bn jwqw hY[ es pRkwr kqwé bny huE pu{À kw nwm hI pRÏiqÆQ pu{À hY[ es pRkwr ik®XwXyN qo pRÏiq ùwrw hI sµpñn hoqI hYN prñqu vh pRÏiqÆQ pu{À an ik®XwAoN kw kqwé bn jwqw hY[ AOr iPr jo kmé bnqy hYN qo an kmoéM kw Pl qo pRw‚q hogw hI[ es pRkwr vh pRÏiqÆQ pu{À kho Xw kqwé; vh SuB-ASuB kmoéM ky Anuswr AçCI-burI XoinXoN myN jñm Dwrx krky an kmoéM

32

kw Pl Bogqw rhqw hY[ jbik Awœmw qo sNgrihq, Su)))) Æv{p AOr Akqwé hY[ esilE pRBu khqy hYN ik jb kmé ky bnny myN pWc hyqu hoqy hYN; an pWcoN ky sNXog sy hI kmé bnqw hY[ hy vIr Ajuén! qU kmoéM ko bnny hI n dy[ qo iPr krnw #Xw hogw? en pWcoN myN sy Ek ko htw ly[ Ab cwr qo pRÏiq ky kwXé hYN prñqu pWcvwN AQwéq` jo qU kqwé bnw huAw hY, as kqwépn ky Bwv ko imtw dy[ isPé sw–I ho jw[ dRêw ho jw Ajuén! es qrh sy Apny Æv{p ko smJ lo[ qum Awœmw ho[ sU—m SrIr sihq Xh ÆQUl SrIr quµhwrI Awœmw ny Dwrx ikXw huAw hY, Ek XñZ ky {p myN[ qo iPr es XñZ ùwrw jo kmé hoqy hYN anmyN kqwépn ky Bwv ko œXwg dy[ smÆq kmoéM ky Pl kw œXwg kr dy[ smÆq kmé myry Apéx kr[ qyry pUvé sMicq kmoéM kw BI nwS ho jwEgw AOr nXw kmé {pI bIj nhIN boXw jwEgw AOr k¬Xwx ko pRw‚q ho jwEgw[ XÆX nwh|Ïqo Bwvo buiXÆX nwh|Ïqo Bwvo buiXÆX nwh|Ïqo Bwvo buiXÆX nwh|Ïqo Bwvo bui))))XéÆX n il‚Xqy [XéÆX n il‚Xqy [XéÆX n il‚Xqy [XéÆX n il‚Xqy [ hœvwip s emW¬lokwñn hiñq n inbÎXqy ] 17 ] hœvwip s emW¬lokwñn hiñq n inbÎXqy ] 17 ] hœvwip s emW¬lokwñn hiñq n inbÎXqy ] 17 ] hœvwip s emW¬lokwñn hiñq n inbÎXqy ] 17 ] ijs pu{À ky Añq:krx myN ‘mYN kqwé hUÂ’ Eysw Bwv nhIN hY qQw ijskI bui)))) swMswirk pdwQoéN myN AOr kmoéM myN

33

ilpwXmwn nhIN hoqI, vh pu{À en sb lokoN ko mwrkr BI vwÆqv myN n qo mwrqw hY AOr n pwp sy bÂDqw hY ]17] qwœpXé:-ijs mnuÃX kw Añq:krx smÆq swNswirk pdwQoéN myN, ivÀX-BogoN, mwn-pRiqàw, Dn, jwXdwd, ÆZI-pu{À eœXwid ky pRiq Aws#q nhIN rhqw[ lok-prlok ky suKoN ko pwny ky ilE mn v bui)))) ivcilq nhIN hoqI AOr Apny Æv{p ko jwn jwqw hY[ kqwépn ky Bwv sy rihq ho jwqw hY qo as mhwpu{À ko kmé nhIN bWDqy[ #XoNik vh jwn lyqw hY ik Awœmw myN n kqwépn hY AOr n hI Bo#qwpn[ Ajuén ny khw Qw ik mYN ijn sy Xu)))) krny jw rhw hUÂ vo myry sgy-sµbñDI hYN, gu{jn hYN, myry Apny hYN[ esilE enko mwrkr qo muJy pwp lgygw[ esIilE pRBu ªI ÏÃx ny khw hY ik pwp qo qBI lgygw jb qU eñhyN mwrygw[ qU kqwé hogw Xwin mwrny vwlw bn jwEgw AOr qyrI bui)))) rwj-pwt v swNswirk pdwQoéM ko Bogny kI eçCw sy ilpwXmwn hogI AQwéq` jb qU Apny ÆvwQé ky ilE Xu)))) krygw, qBI qo pwp lgygw Xwin qU Apny kmoéM ky bñDn myN bÂD jwEgw[ prñqu Ao myry ipRX Ajuén! mYN jo khqw hUÂ asy QoVw ÎXwnpUvék smJ lo[ ijs mnuÃX kI bui)))) swMswirk pdwQoéM myN ilpwXmwn nhIN hoqI Xwin es lok AOr prlok ky smÆq pdwQoéM myN mmqw, Awsi#q AOr

34

kwmnw kw ABwv ho jwqw hY[ iksI BI kmé Xw kméPl sy Apnw iksI BI pRkwr kw sµbñD nhIN smJqw AOr kqwépn ky Bwv sy rihq ho jwqw hY as mnuÃX ko kmé nhIN bWDqy[ qyry swry kmé lIlwmwZ ho jwXyNgy[ qU qo iksI ko mwrygw hI nhIN[ qyrw qo isPé AiBnX hY nwtk myN[ qU sw–I bn jw[ #XoNik swrw ÏœX jo ho rhw hY vh pWcoN sy ho rhw hY, qU qo CTw hY[ qUny Xwin CTy ny qo koeé ÏœX ikXw hI nhIN[ #XoMik kqwé qo qU hY hI nhIN[ qum Akqwé ho[ jo qum kh rhy Qy ik enko mwrkr quJy pwp lgygw, qo vh qyrw Azwn Qw[ jb añhyN mwrny kw qyrw Bwv hI nhIN, qyrw koeé pRXojn hI nhIN; qU qo isPé AiBnX kr rhw hY[ jYsy mYN swrI sƒiê kI aœpiÄ, pwln AOr sNhwr Awid kw kwXé krqw huAw BI vwÆqv myN ankw kqwé nhIN hUÂ[ Xh Xu)))) qyry kmoNénuswr qyry pRwr‹D myN ilKw hY esilE qum Apny kÄé±X-kmé ko inBwAo[ esI myN qyrw k¬Xwx hY[ zwnM zyXM pirzwqw iZivDw kmécodnw [ zwnM zyXM pirzwqw iZivDw kmécodnw [ zwnM zyXM pirzwqw iZivDw kmécodnw [ zwnM zyXM pirzwqw iZivDw kmécodnw [ krxM kmé kqyéiq iZivD: kmés|`gRh: ] 18 ]krxM kmé kqyéiq iZivD: kmés|`gRh: ] 18 ]krxM kmé kqyéiq iZivD: kmés|`gRh: ] 18 ]krxM kmé kqyéiq iZivD: kmés|`gRh: ] 18 ] zwqw, zwn AOr zyX-Xh qIn pRkwr kI kmé-pRyrxw hY AOr kqwé, krx qQw ik®Xw-Xh qIn pRkwr kw kmé-sNgRh hY ]18]

35

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----phly bqlwXw gXw ik kmé kI pUxéqw AQwéq` kmé ky bnny myN kOn-kOn sy pWc hyqu hYN[ jo BI ÏœX ho sNswr myN jo BI Gtnw GtqI hY qo asky pICy en pWcoN kw Xogdwn hoqw hY[ AOr Ab pRBu ªI ÏÃx bqlw rhy hYN ik kmé-sNgRh hoqw kYsy hYN? zwqw, zwn AOr zyX[ Xy qInoN kmé ky pRyrk hYN; Xwin kmé krny kI pRyrxw dyny vwly[ en qInoN ky sNXog sy hI kmé krny kI eçCw aœpñn hoqI hY AQwéq` en qInoN sy hI ivcwr aœpñn hoqw hY AOr es ivcwr sy hI kmé krny kI eçCw[ zwqwzwqwzwqwzwqw-zwqw kw AQé hY ivcwrk[ ivcwr krny vwlw kqwé[ Xwin iksI BI pdwQé Awid ky Æv{p kw in¤cX krny vwly ko khw jwqw hY-zwqw[ zwnzwnzwnzwn-bui)))) kI in¤cX krny kI vƒiÄ[ iksI BI pdwQé ky Æv{p ko jwnny kw in¤cX krny vwlI bui)))) kI vƒiÄ ivSyÀ sy AiBpRw:X hY zwn sy AOr zyXzyXzyXzyX-AQwéq` ivÀX[ Xwin ijs vÆqu ky Æv{p kw in¤cX krnw hY[ zwqw, zwn AOr zyX en qInoN ky sNXog sy hI mnuÃX kI kmé krny myN pRvƒiÄ hoqI hY[ AOr Apny ivcwr sy hI pRyirq hokr mnuÃX (kqwé) Apny apkrxoN (mn, bui)))) sihq smÆq eiñdRXW) ùwrw ik®Xw krqw hY[ qBI kmé bnqw hY[ Gtnw Gitq ho jwqI hY[ enky ibnw koeé BI kmé nhIN bn skqw[

36

Ab Agr dyKw jwE Awpny ApnI qrP sy qo kmé asI smX kr idXw jb iksI BI kmé ko krny ky ilE Awpky ivcwr kw in¤cX bn gXw[ mgr vh sNswr v smwj ky swmny qBI AwEgw jb Awp Apny apkrxoN (mn, bui)))) sihq smÆq eiñdRXoN) ùwrw ik®Xw kryNgy[ prñqu Awp ùwrw ikXw gXw ÏœX pUxé {p sy sbky swmny qBI AwEgw jb ik®Xw, krx AOr kqwé ky Aiqir#q bwkI hyqu jo phly bqlwXw gXw vo BI Swiml hogw-AOr vh hY dYv[ adwhrxwQé-Awpny ivcwr ikXw AOr in¤cX kr ilXw ik sœsNg myN jwnw hY[ bVy hI is)))) mhwœmw AwE huE hYN[ gIqw pr pRvcn hoNgy[ Awpny Apny kdm bFæwE AOr cl pVy sœsNg myN[ prñqu jo pWcvwN hyqu hY dYv[ vh as ÏœX ko krny myN rwjI nhIN hY Xwin sœsNg myN jwnw Awpky pRwr‹D myN nhIN hY[ Awpky ivDwn myN ivDwqw ny es smX es sœsNg myN jwnw nhIN ilKw qo Awp sœsNg myN jw nhIN skyNgy[ koeé imZ rwÆqy myN iml jwEgw Xw iPr kuC BI AOr piriÆQiq bn skqI hY jo Awpko sœsNg qk nhIN jwny dygI[ dUsrI mu$X bwq smJny kI Xh hY ik ^XoN hI Awp zwqw, zwn AOr zyX ky sNXog sy kmé krny ko pRyirq ho gE AOr ijs BI kmé ko krny ky ilE in¤cX

37

bnw ilXw; qo gIqw ky Anuswr Awp ny vh kmé kr idXw[ #XoNik Awp kqwé bn cuky[ Awp mn v bui)))) sy kqwé ho gE[ Añq:krx sy qo Awpny vh kmé kr idXw prñqu vh kmé ABI bwhr Awnw bwkI HY[ Awpkw vh kmé ikqnw SuB v ASuB hY, Awpky Añq:krx pr qo askw pRBwv pV cukw[ Awp BIqr sy, ivcwr kI pRyrxw sy Bgvwn kI apwsnw kr rhy hYN, pRwQénw kr rhy hYN, pUjw kr rhy hYN; AwpkI vh apwsnw swQék hueé[ Ab qo bs bwhr sy pUjw krnI bwkI hY[ bwhrI ÏœX bkwXw rh gXw[ ivcwr sy iksI kw burw soc rhy ho, iksI ko sqwny v DoKw dyny kI soc rhy ho AOr DoKw dyny kw in¤cX BI kr lyqy ho qo Awp pwpI ho gE[ Añq:krx ApivZ ho gXw[ prñqu sNswr ky swmny ABI kuC BI Gitq nhIN huAw[ AOr jb Awpny Apny ivcwr kI pRyrxw ky Anuswr ApnI eiñdRXoN ko iksI kw burw krny v DoKw dyny ky ÏœX myN lgw idXw qo Awp swmwijk {p myN, smwj ky swmny AprwDI ho jwqy hYN; bury AwdmI v DoKybwj ho jwqy hYN[ XhI Añqr hY pwpI AOr AprwDI myN[ Ab mnuÃX pwpI qo ho hI gXw; sNswr myN cwhy askw AprwD swmny n AwE AOr ho skqw hY smwj myN vh AprwD BI asky ilE mwn-pRiqàw v Dn pRw‚q krny myN shwXk ho jwE[ mgr vh pwpI qo hogw hI[

38

pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik hy vIr Ajuén! jo qU ivcwr kw kqwé bnw huAw hY, vh kqwépn kw Bwv jo bui)))) myN hY; qU assy rihq ho jw[ jb XhI zwqw-zyX (ivÀX) ko ÆvIkwr krny Xw œXwgny ky ilE ApnI eiñdRXoN ùwrw ik®Xw krqw hY qo as smX vhI zwqw hI kqwé bn jwqw hY[ es pRkwr jb zwqw ko Xh in¤cX hoqw hY ik Amuk pdwQé/ vÆqu Awid ko pRw‚q krky mYN suKI ho jwåÂgw qo vh zwqw askI pRwi‚q ky ilE Apny swry AOjwr Xwin mn, bui)))) sihq smÆq eiñdRXoN ko asy pwny myN lgw dyqw hY[ AOr jo vÆqu asy pRiqkUl lgy AOr Xh mhsUs kry ik Amuk vÆqu AQvw kÄé±X sy muJy du:K phuÂcygw qo vh qurñq hI Apny swry apkrx askw œXwg krny myN lgw dyqw hY[ es pRkwr zwqw ùwrw jb sb eiñdRXW iksI ko pwny Xw iPr iksI ko œXwgny ky kwXé myN idn-rwq lgweé jwqI hYN; jYsy koeé rwjw Xw srkwr kr bsUlny ky ilE idn-rwq Apny kmécwirXoN ko lgwE rKqI hY; as zwqw ko kqwé khqy hYN[ es pRkwr jb zwqw (kqwé) Apny swry apkrxoN ko ik®XwXyN krny myN lgwqw hY qo kmé bnqw hY[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx ny Æpê qOr pr bqlwXw hY ik kmé krny kI pRvƒiÄ zwqw, zwn AOr zyX ùwrw hoqI hY AOr kmoéM kw sNgRh hoqw hY kqwé, krx AOr ik®Xw sy[ esilE Agr kmoéM ko

39

Akmé bnwnw cwhqy ho Ajuén! qo iPr kqwépn ky Bwv sy mu#q ho jwAo[ Apny Awp ko bIc sy htw lo AOr sw–I ho jwAo[ zwnM kmé c kqwé c iZDYv guxBzwnM kmé c kqwé c iZDYv guxBzwnM kmé c kqwé c iZDYv guxBzwnM kmé c kqwé c iZDYv guxBydq: [ydq: [ydq: [ydq: [ pRoçXqy guxs|`$Xwny XqwvçCƒxu qwñXip ] 19 ]pRoçXqy guxs|`$Xwny XqwvçCƒxu qwñXip ] 19 ]pRoçXqy guxs|`$Xwny XqwvçCƒxu qwñXip ] 19 ]pRoçXqy guxs|`$Xwny XqwvçCƒxu qwñXip ] 19 ] guxoN kI sN$Xw krny vwly SwÆZ myN zwn AOr kmé qQw kÄwé guxoN ky Byd sy qIn-qIn pRkwr ky khy gE hYN, anko BI qU muJsy BlIBWiq sun ] 19 ] svéBUqyÀu XynYkM Bwvm±XXmI svéBUqyÀu XynYkM Bwvm±XXmI svéBUqyÀu XynYkM Bwvm±XXmI svéBUqyÀu XynYkM Bwvm±XXmI––––qy [qy [qy [qy [ AivBËM AivBËM AivBËM AivBËM ivBËyÀu q^zwnM iviivBËyÀu q^zwnM iviivBËyÀu q^zwnM iviivBËyÀu q^zwnM ivi)))) swiÈvkm` ] 20 ] swiÈvkm` ] 20 ] swiÈvkm` ] 20 ] swiÈvkm` ] 20 ] ijs zwn sy mnuÃX pƒQk`-pƒQk` sb BUqoN myN Ek AivnwSI prmwœmBwv ko ivBwgrihq smBwv sy iÆQq dyKqw hY, as zwn ko qo swiÈvk jwn ] 20 ] pƒQ#œvyn qu X^zwnM nwnwBwvwñpƒQi©vDwn` [pƒQ#œvyn qu X^zwnM nwnwBwvwñpƒQi©vDwn` [pƒQ#œvyn qu X^zwnM nwnwBwvwñpƒQi©vDwn` [pƒQ#œvyn qu X^zwnM nwnwBwvwñpƒQi©vDwn` [ vyiÄ svyéÀu BUqyÀu q^zwnM vyiÄ svyéÀu BUqyÀu q^zwnM vyiÄ svyéÀu BUqyÀu q^zwnM vyiÄ svyéÀu BUqyÀu q^zwnM iviiviiviivi)))) rwjsm` ] 21 ] rwjsm` ] 21 ] rwjsm` ] 21 ] rwjsm` ] 21 ] ikñqu jo zwn AQwéq` ijs zwn ky ùwrw mnuÃX sµpUxé BUqoN myN iBñn-iBñn pRkwr ky nwnw BwvoN ko Alg-Alg jwnqw hY, as zwn ko qU rwjs jwn ] 21 ]

40

qwœpXé:-Awgy pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik zwn, kqwé AOr kmé BI swN$X SwÆZ kI dƒiê sy qIn pRkwr ky (guxoN ky AwDwr pr) hoqy hYN vh BI muJ sy BlI BWiq sun[ phly zwn ky ivÀX myN khqy hYN[ swiœvk zwn vhI hY ijsmyN mnuÃX sBI pRwixXoN myN smBwv sy as AñqéXwmI prmwœmw ko hI dyKqw hY[ sb ky {p Alg-Alg hYN pr sb {poN myN as Ek A{p ko dyKqw hY; iBñn-iBñn AwkwroN ky jIvoN myN as Ek inrwkwr ko hI dyKqw hY[ sb ky nwm Alg-Alg hoqy huE BI sb myN as Anwm ko hI dyKqw hY; asI kI pRqIiq hoqI hY AQwéq` ijs zwn ky ùwrw Anyk myN Ek idKweé dy vhI swiœvk zwn hY[ Alg-Alg idKweé dy rhy pRwxImwZ myN Ek hI prmwœm qÈv hY eskw AnuBv krqw hY AOr swry jgq kI mNgl kwmnw, sb kw ihq cwh kr swry iv¤v ky k¬Xwx ky ilE kwXérÄ hY; vhI zwnI swiœvk zwnI hY[ rwjs zwn vh hY ijsmyN mnuÃX sBI pRwixXoN myN pƒQkqw ky Bwv sy dyKqw hY AQwéq` sb myN Ek hI prmwœm-qÈv hY, esko n mwnyN AOr pƒQkqw ky kwrx AiÆqÈv kI ivivDqw idKweé pVqI ho vh zwn rwjs zwn hY[ eskw kwrx Xh hY ik rwjs zwn myN rwg, moh-mmqw

41

kI mu$Xqw hoqI hY[ vÆqu, pdwQé, ±Xi#q, ik®Xw AOr ÆQwn Awid myN rwg-pUvék sµbñD joV lynw hI rwjs zwn hY[ XÄu ÏœÆn XÄu ÏœÆn XÄu ÏœÆn XÄu ÏœÆnvdykiÆmñkwXyé sËmhYqukm` [vdykiÆmñkwXyé sËmhYqukm` [vdykiÆmñkwXyé sËmhYqukm` [vdykiÆmñkwXyé sËmhYqukm` [ AqÈvwQévd¬pM c qÄwmsmudwAqÈvwQévd¬pM c qÄwmsmudwAqÈvwQévd¬pM c qÄwmsmudwAqÈvwQévd¬pM c qÄwmsmudwââââqm` ] 22 ]qm` ] 22 ]qm` ] 22 ]qm` ] 22 ] prñqu jo zwn Ek kwXé{p SrIr myN hI sµpUxé ky sdƒS AwsË hY; qQw jo ibnw XuiË vwlw, qwiÈvk AQé sy rihq AOr quçC hY-vh qwms khw gXw hY ] 22 ] qwœpXé:-AOr ijs ivprIq zwn ky ùwrw mnuÃX pRÏiq ky kwXé{p SrIr ko hI Apnw Æv{p smJ lyqw hY AOr SrIr hI svéÆv hY Eysw mwnkr SrIr myN hI Aws#q rhqw hY[ SrIr ky suK-du:K myN hI suKI-du:KI hoqw hY[ SrIr kw nwS hony myN hI svénwS mwnqw hY[ SrIr sy iBñn as AivnwSI qÈv Awœmw ko nhIN smJqw[ AhyqukmAhyqukmAhyqukmAhyqukm-AQwéq` ibnw iksI hyqu ky, ibnw iksI Xui#q ky[ SwÆZoN ky AÎXXn ky ibnw, sd`gu{, pRzwvwn, AnuBvI AOr ivvykSIl mhwpu{ÀoN ky swinÎX ky ibnw zwn pRw‚q nhIN ho skqw[ Eysy qwmsI zwn vwly log ibnw iksI hyqu ky/ Xui#q ky hI iksI BI kwXé myN lg jwqy hYN[ bs jrw sw mhsUs ho ik Amuk kwXé sy myrI SwrIirk Awv¤XkqwXyN pUxé hoNgI, SwrIirk suK pRw‚q hogw asI kwXé myN ibnw koeé ivcwr

42

ikE lg jwqy hYN AOr AqÈvwQévd¬pMAqÈvwQévd¬pMAqÈvwQévd¬pMAqÈvwQévd¬pM-AqÈv-AQé-vq`-A¬pm`-vwÆqivkqw ky zwn sy rihq AOr quçC[ AQwéq` iksI BI vÆqu ky XQwQé Æv{p ko smJny vwly zwn ko khqy hYN-qÈv-AQévq`[ prñqu jo iksI BI vÆqu ky XQwQé Æv{p ko smJy ibnw hI iksI kwXé myN lg jwnw[ AOr Eysw zwn Aiq quçC hY[ vwÆqv myN qwms zwn-zwn hI nhIN hoqw[ Xh mUFæqw hY, Azwn hY, AñDkwr hY[ ªI md`Bwgvq mhwpurwx myN qo esy pSu bui)))) hI khw gXw hY[ esIilE es ¤lok myN pRBu ªI ÏÃx ny zwn S‹d kw pRXog hI nhIN ikXw[ Xh lgBg pSuAoN ky zwn kI BWiq hI hY-SwrIirk r–w, Kwnw-pInw, sonw, mYQun Awid bs[ #XoNik iksI BI vÆqu ky pRiq in¤cX krny vwlI bui)))) kI vƒiÄ ko hI qo zwn khqy hYN[ EysI vƒiÄ qmogux sy hI aœpñn hoqI hY[ esIilE esy qwms khw gXw hY[ inXqN s|grihqmrwgùyÀq: Ïqm` [ inXqN s|grihqmrwgùyÀq: Ïqm` [ inXqN s|grihqmrwgùyÀq: Ïqm` [ inXqN s|grihqmrwgùyÀq: Ïqm` [ APlpRy‚sunw kmé XÄœswiÈvkmuçXqy ] 23 ]APlpRy‚sunw kmé XÄœswiÈvkmuçXqy ] 23 ]APlpRy‚sunw kmé XÄœswiÈvkmuçXqy ] 23 ]APlpRy‚sunw kmé XÄœswiÈvkmuçXqy ] 23 ] jo kmé SwÆZiviD sy inXq ikXw huAw AOr kqwépn ky AiBmwn sy rihq ho qQw Pl n cwhny vwly pu{À ùwrw ibnw rwg-ùyÀ ky ikXw gXw ho-vh swiÈvk khw jwqw hY ] 23 ]

43

qwœpXé:-Ab pRBu ªI ÏÃx swiœvk kmé ky l—x bqlwqy huE khqy hYN-inXqm`inXqm`inXqm`inXqm` kmékmékmékmé-SwÆZoN myN vxé, Awªm, ÆvBwv AOr piriÆQiq ky Anuswr ijs mnuÃX ky ilE jo kmé Av¤X kÄé±X bqlwE gE hYN jYsy-Xz, qp AOr dwn qQw AwjIivkw AOr SrIr invwéh ky ilE sBI ªyà kmé[ XhI inXq kmé hYN eñhyN hI swiœvk kmé khw jwqw hY[ kwµX kmé AOr iniÀ)))) kmé swiœvk nhIN ho skqy[ s|rihqms|rihqms|rihqms|rihqm`-XhW pr sMg sy AiBpRw:X hY kmoéM myN kqwépn kw AiBmwn[ an kmoéM sy jo Apnw sµbñD joV lynw hY, asy sNg khw gXw hY[ AiBpRw:X Xh hY ik SwÆZivihq kÄé±X-kmé BI kqwépn ky Bwv ibnw AOr dyhwiBmwn ky ibnw hony cwihE[ AOr APlpRy‚sunwAPlpRy‚sunwAPlpRy‚sunwAPlpRy‚sunw-Xwin kméPl myN iksI BI pRkwr kI AwkwN–w nhIN honI cwihE[ iksI BI kmé myN ApnI ÆvwQé isi)))), mmqw v Awsi#q EvM rwg-ùyÀ nhIN honw cwihE Xwin pUxé kméPl œXwg[ Eysy kmoéM ko hI swiœvk kmé khw jwqw hY[ XÄu kwmy‚sunw kmé swh|kwryx vw pun: [XÄu kwmy‚sunw kmé swh|kwryx vw pun: [XÄu kwmy‚sunw kmé swh|kwryx vw pun: [XÄu kwmy‚sunw kmé swh|kwryx vw pun: [ ik®Xqy bhulwXwsM qdRwjsmudw ik®Xqy bhulwXwsM qdRwjsmudw ik®Xqy bhulwXwsM qdRwjsmudw ik®Xqy bhulwXwsM qdRwjsmudwââââqm` ] 24 ]qm` ] 24 ]qm` ] 24 ]qm` ] 24 ] prñqu jo kmé bhuq pirªm sy XuË hoqw hY qQw BogoN ko cwhny vwly pu{À ùwrw Xw AhMkwrXuË pu{À ùwrw ikXw jwqw hY, vh kmé rwjs khw gXw hY ] 24 ]

44

qwœpXé:-ik®Xw AOr kmé[ pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik ik®Xw kw mhœv eqnw nhIN hY; mhœv qo kmé kw hY[ AOr kmé bnqw hY hmwrI mn v bui)))) sy[ mn AOr bui)))) BI pRÏiq ky hI ivkwr hYN esilE Xh BI pRÏiq ky qInoN guxoN ùwrw kwXérq hYM[ Awp ùwrw ÏœX koeé BI ikXw gXw ho mgr asky pICy Awpkw aÌy¤X #Xw hY? Bwvnw #Xw hY? mhœv asI bwq kw hY AOr vh Bwvnw Awpky mn ùwrw inéimq hY, AwpkI bui)))) kI vƒiÄXoN sy pRgt hY[ adwhrxwQé koeé ±Xi#q Añn kw dwn kr rhw hY, lNgr lgwE jw rhy hYN; dvweéXW bWtI jw rhI hYN Xw iPr mYfIkl kYµp lgwXw jw rhw hY Xw iPr koeé BI Eysw kwXé jo Eysw lgy ik lokihqwQé ky ilE hY[ Ab mhœv as ÏœX kw nhIN jo ho rhw hY, mhœv qo as ÏœX ky pICy as Bwvnw v aÌy¤X kw hY[ eDr qo Bojn bWtw jw rhw hY, dvweéXW bWtI jw rhI hYM prñqu aÌy¤X hY cunwv jIqnw Xw iPr iksI sNÆQw/ #lb Awid kw pd pRw‚q krky smwj myN pRiqàw hwisl krny kw qo vhI ikXw huAw dwn rwjs kmé bn jwqw hY[ Agr vhI ÏœX Apnw kÄé±X-kmé jwnkr, ibnw iksI Pl kI AwkwN–w sy ikXw jwqw hY qo vh swiœvk kmé bn jwqw hY[ BwvwQé Xh hY ik iksI BI ±Xi#q kI phcwn as ùwrw ikE gE bwhrI ÏœXoN ky swQ-swQ asky ÆvBwv EvM Añq:krx sy kI jwqI hY[ bwhr sy koeé ikqny

45

hI AçCy-AçCy pRvcn kry, vyS-BUÀw jYsI BI bnw ly prñqu jb qk Añq:krx Su)))) nhIN hoqw; bwhr-BIqr sy Ek nhIN hoqw qb qk AçCw eñswn nhIN ho skqw[ moh-mmqw, AhNqw, rwg-ùyÀ sy pirpUxé ±Xi#q isPé bwhrI ÏœXoN ùwrw smwj syvk, Bgvd B#q, zwnI v pRzwvwn nhIN ho skqw[ drAsl mn v bui)))) hI sb kmoéM kI mUl hY, kwrx hY[ jYsw Añq:krx (mn v bui))))) hoqw hY vYsI hI bwq jubwn sy inklqI hY[ mnuÃX kI bwqcIq sy hI askI iÆQiq pRgt ho jwqI hY[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo kmé kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE, ivÀX-BogoN ko Bogny kI eçCw sy AhMkwrXu#q pu{À ùwrw ikE jwqy hYN vh rwjs hYN AOr vh kmé bhuq pirªm sy Xu#q hoqy hYN[ Eysw khny sy AiBpRw:X Xh hY ik rwjsI ±Xi#q kw Apny SrIr myN AœXwiDk lgwv rhqw hY AOr SrIr ky pRiq AhNkwr BI[ rwjsI ±Xi#q mMijl kI hI pRiq–w krqw rhqw hY, esilE asy Eysw Ehsws hony lgqw hY ik Xy qo bhuq pirªm krnw pV rhw hY[ eqnI CotI sI kwmnw kI pUiqé ky ilE hI eqnw pirªm krnw pV rhw hY qo iPr jb Amuk vÆqu kI pRwi‚q k{Âgw qb qo bhuq myhnq krnI pVygI[ esilE XhW pr khw gXw hY ik rwjs kmé bhuq pirªm sy Xu#q hoqw hY[ Xy bwq nhIN ik swiœvk kmé myN

46

pirªm nhIN hoqw[ bi¬k rwjs sy BI ^Xwdw pirªm hoqw hY[ prñqu swiœvk ±Xi#q myN kqwépn kw Bwv nhIN rhqw AOr n hI Pl kI AwSw[ isPé Apnw kÄé±X smJqy huE hI Apnw kÄé±X-kmé inBwqw hY[ esilE asy pirªm kw boD hI nhIN hoqw[ jYsy jo swiœvk ±Xi#q hY vh pODoN ko, pyVoN ko pwnI dyqw hY, Apnw kÄé±X smJkr añhyN jl ùwrw sINcqw hY AOr pyV/ pODy pRÏiq ky inXmwnuswr ApnI giq sy bFæqy rhqy hYN AOr smXwnuswr Pl, PUl dyqy rhqy hYN[ prñqu Xh Awm qOr pr dyKw gXw hY ik keé bwr bçcy iksI gmly Awid myN koeé pODw v PUloM ky bIj eœXwid Awropn kr dyqy hYN[ iPr asy AçCI qrh sy jl ùwrw sINcqy hYN[ hr roj subh-Swm dyKqy rhqy hYN ik ABI bFæw hI nhI[ eqny idn ho gE Xy qo lgBg vYsw hI hY[ hr roj subh-Swm asy dyKqy hYN AOr inrwS ho jwqy hYN[ mwqw-ipqw sy pUCny lgqy hYN[ bs TIk esI qrh sy rwjsI ±Xi#q ky kmé hoqy hYN[ esIilE khw gXw hY ik vy kmé bhuq pirªm sy Xu#q hoqy hYN[ Ab Awgy qwmsI kmoéM ky l—x bqlwqy hYN[ AnubñDM AnubñDM AnubñDM AnubñDM ––––XM ihNswmnvyXM ihNswmnvyXM ihNswmnvyXM ihNswmnvy————X c pO{Àm` [X c pO{Àm` [X c pO{Àm` [X c pO{Àm` [ mohwdwr™Xqy kmé XÄÄwmsmuçXqy ] 25 ]mohwdwr™Xqy kmé XÄÄwmsmuçXqy ] 25 ]mohwdwr™Xqy kmé XÄÄwmsmuçXqy ] 25 ]mohwdwr™Xqy kmé XÄÄwmsmuçXqy ] 25 ]

47

jo kmé pirxwm, hwin, ihNsw AOr swmŒXé ko n ivcwrkr kyvl Azwn sy AwrµB ikXw jwqw hY-vh qwms khw jwqw hY ] 25 ] qwœpXé:-hy Ajuén! qwmsI kmoéM ky l—x quJy #Xw bqlwåÂ? Xy vo kmé hYN ijnsy smÆq jgq ko du:K hI phuÂcqw hY[ jo kmé ÆvXM ko bñDn myN fwlyN, ivnwS kI qrP ly jwXyN AOr ijs kmé ky ùwrw dUsroN kw BI Aihq ho vh qwms kmé khlwqw hY[ Xh kmé eéÃXwé AOr ùyÀ sy Bry hoqy hYN[ bdlw lyny kI Bwvnw sy ikE gE kmé qwmsI kmé hoqy hYN[ AOr iPr jb bdly kI Bwvnw hoqI hY qo bui)))) k®oD sy Br jwqI hY[ k®oD sy ivmUFæqw Aw jwqI hY[ iPr Eysw AwdmI Apnw swmŒéX BI nhIN dyKqw[ AOr #Xw khw jwE Ajuén! jo kmé krny pr ±XQé hI cly jwqy hYN AOr ijnkw Awcrx krny sy sNswr ky suKoN kw BI nwS ho jwqw hY; Eysy smÆq kmoéM ko qwms kmé khw gXw hY[ ijs pRkwr dIpk ky swQ ùyÀ rKny pr pqNgy as pr tUt pVqy hYN AOr dIpk ko buJw dyqy hYN AOr Apny ANg BI jlw lyqy hYN[ Ab dIpk ko buJwkr logoN ky ilE qo AñDyrw kr idXw AOr Apnw svéÆv nê ho gXw[ es pRkwr ijn kmoéM ky ùwrw dUsroN kw Aihq ikXw jwqw hY vy sb qwms kmé hYN[ es pRkwr qInoN guxoN ky kwrx kmé

48

iks pRkwr iZivD hoqy hYN Xh Æpê {p sy bqlwkr Ab pRBu ªI ÏÃx Xh Æpê kr rhy hYN ik iks pRkwr kmoéM kI iZivDqw ky kwrx kqwé myN BI iZivDqw Aw jwqI hY[ es pRkwr Ab pRBu ªI ÏÃx qInoN pRkwr ky kqwéAoN ky l—x bqlwqy hYN[ muËs|gomuËs|gomuËs|gomuËs|goSSSSnhMvwdI DƒœXuœswhsmiñvq: [nhMvwdI DƒœXuœswhsmiñvq: [nhMvwdI DƒœXuœswhsmiñvq: [nhMvwdI DƒœXuœswhsmiñvq: [ isisisis))))XisXisXisXis))))Xoinéivékwr: kqwé swiÈvk açXqy ] 26 ]Xoinéivékwr: kqwé swiÈvk açXqy ] 26 ]Xoinéivékwr: kqwé swiÈvk açXqy ] 26 ]Xoinéivékwr: kqwé swiÈvk açXqy ] 26 ] jo kqwé sNgrihq, AhMkwr ky vcn n bolny vwlw, DYXé AOr aœswh sy XuË qQw kwXé ky is)))) hony AOr n hony myN hÀé-Sokwid ivkwroN sy rihq hY-vh swiÈvk khw jwqw hY ] 26 ] qwœpXé:-phly swiœvk kqwé (pRÏiqÆQ pu{À) ky l—x bqlwqy huE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo swiœvk kqwé hY vh muËs|gomuËs|gomuËs|gomuËs|goSSSSnhNvwdInhNvwdInhNvwdInhNvwdI-AQwéq` swiœvk kqwé mn, eiñdRXoN AOr SrIr ùwrw jo kuC BI kmé hoqy hYN, an kmoéM myN anky Pl myN mmqw, Awsi#q Awid nhIM rKqw[ pRÏiq ky smÆq pdwQoéM myN Awœmbui)))) nhIN rKqw ijs kwrx asy AhNkwr nhIN hoqw[ bVy sy bVw swNswirk lwB pRw‚q ho jwE, mwn-sµmwn, pd-pRiqàw hwisl ho jwE, iPr BI kBI AhNkwrXu#q vcn qo asky muÂh sy inklyNgy hI nhIN[ bVy

49

srl ÆvBwv sy AiBmwn SUñX vcn bolygw, Eysy mnuÃX ko AnhNvwdI khw jwqw hY[ jb kmoéM myN Awœmbui)))) nhIN rhqI AOr n hI anky Pl BogoN ko Bogny kI kwmnw v Awsi#q, qo ÆvBwivk hI hY ik Eysy kqwé (mnuÃX) kwXé ky is)))) hony pr hiÀéq nhIN hoqy AOr n hI iv%n pVny v ivPl hony pr Sok hI krqy[ koeé BI kwXé ibnw iksI iv%n ky sµpñn hony pr hÀé sy pRPui¬lq n ho AOr n hI iv%n pVny pr, kwXé ADUrw rh jwny pr Sok kry, Eysy pu{À ko isisisis))))XisXisXisXis))))Xo: inivékwr:Xo: inivékwr:Xo: inivékwr:Xo: inivékwr: vwlw pu{À khw jwqw hY[ DƒœXuœswhsmiñvq: DƒœXuœswhsmiñvq: DƒœXuœswhsmiñvq: DƒœXuœswhsmiñvq: AQwéq` Dƒiq AOr aœswh sy Xu#q hoqw hY[ Apny kÄé±X-kmé ko inBwqy smX iv%n-bwDwAoN sy Gbrwqw nhIN[ rwÆqy ky pœQr, kWtoN sy Gbrwkr Apnw kwXé bñd nhIN kr dyqw[ AOr Xh BI nhIN ik rwÆqy ky kWtoN ko dyKkr AwvyS myN Aw jwE bi¬k DYXévwn hoqw hY[ prihq ky kwXoéM myN sdw slN©n rhny vwly swiœvk kqwé ko piriÆQiqXW ±Xwkul nhIN kr skqI[ Xy qwmsI pRvƒiÄ ky log cwhy asky kwXé myN iv%n fwlny kI ikqnI BI koiSS kryN, hwlwq pRiqkUl ho jwXyN; prñqu swiœvk kqwé DYXé Dr kr, aœswh ky swQ Apny kÄé±X-kmé ko krqw rhqw hY[ Eysy kqwé ko swiœvk kqwé khw jwqw hY[

50

rwgI kméPlpRy‚sulué‹Do ihNswœmkorwgI kméPlpRy‚sulué‹Do ihNswœmkorwgI kméPlpRy‚sulué‹Do ihNswœmkorwgI kméPlpRy‚sulué‹Do ihNswœmkoSSSSSuic: [Suic: [Suic: [Suic: [ hÀéSokwiñvq: kqwé rwjs: pirkIiqéq: ] 27 ] hÀéSokwiñvq: kqwé rwjs: pirkIiqéq: ] 27 ] hÀéSokwiñvq: kqwé rwjs: pirkIiqéq: ] 27 ] hÀéSokwiñvq: kqwé rwjs: pirkIiqéq: ] 27 ] jo kqwé AwsiË sy XuË, kmoéM ky Pl ko cwhny vwlw AOr loBI hY qQw dUsroMN ko kê dyny ky ÆvBwv vwlw, ASu))))wcwrI AOr hÀé-Sok sy il‚q hY-vh rwjs khw gXw hY ] 27 ] qwœpXé:-AOr jo kqwé pRœXyk kmé Pl pRwi‚q kI AwkwN–w sy hI krqw hY[ hr smX Dn sNgRh, Bog-Bogny myN hI Aws#q rhqw hY-lu‹DoihNswœmkolu‹DoihNswœmkolu‹DoihNswœmkolu‹DoihNswœmkoSSSSSuicSuicSuicSuic AQwéq` Eysw rwjs kqwé lu‹Do Xwin loBI hoqw hY[ ijqnw BI Dn kw sNgRh kr ly prñqu Awrwm sy askw apXog nhIN kr skqw[ AOr, AOr, kuC AOr pRw‚q ho jwE; Eysw hI krqw rhqw hY[ Xh rwjs kqwé ky l—x hYN[ swrw jIvn kuC AOr ky hI ABwv myN ±XqIq kr dyqw hY[ AOr iPr Eysy logoN ko isPé Dn cwihE[ eñhyN koeé lynw-dynw nhIN dUsry logoN sy[ eñhyN pqw cl jwE ik nklI dvweéXoN kw DñDw krky ^Xwdw Dn pRwi‚q hogI qo vh ib¬kul BI sNkoc nhIN kryNgy[ eñhyN koeé mqlb nhIN iksI ky ÆvwÆQX sy, isPé Apnw lwB honw cwihE[ koeé mrqw hY qo mrny do, bImwr hoqw hY qo hony do, enkw

51

koeé sµbñD nhIN[ isPé Apny ko Dn cwihE[ es pRkwr Apny QoVy sy Dn eœXwid ky lwB ky ilE jo log swry jgq kw nwS krny myN pRvwh nhIN krqy, Eysy ApivZ ââââdX vwly log rwjs log hoqy hYN[ ApivZ ââââdX sy AiBpRw:X hY ik BIqr sy qo jhr Brw hoqw hY prñqu bwhr sy Apnw mqlb is)))) krny ky ilE bhuq mITw bolqy hYN[ es pRkwr Eysy l—x ijn mnuÃXoN myN hoN añhyN rwjs pRvƒiÄ vwly mnuÃX smJnw cwihE[ Ab mYNny quJy swiœvk AOr rwjs kqwéAoN ky l—x bqlw idE AOr Ab qU qwms logoN ky l—x sun[ AXuË: pRwÏq: Æq‹D: STo nYÃÏiqkoAXuË: pRwÏq: Æq‹D: STo nYÃÏiqkoAXuË: pRwÏq: Æq‹D: STo nYÃÏiqkoAXuË: pRwÏq: Æq‹D: STo nYÃÏiqkoSls: [ls: [ls: [ls: [ ivÀwdI dIGésUZI c kqwé qwms açXqy ] 28 ] ivÀwdI dIGésUZI c kqwé qwms açXqy ] 28 ] ivÀwdI dIGésUZI c kqwé qwms açXqy ] 28 ] ivÀwdI dIGésUZI c kqwé qwms açXqy ] 28 ] jo kqwé AXuË, iS–w sy rihq, GmNfI, DUqé AOr dUsroM kI jIivkw kw nwS krny vwlw qQw Sok krny vwlw, AwlsI AOr dIGésUZI hY-vh qwms khw jwqw hY ] 28 ] qwœpXé:-en qwms pRvƒiÄ ky logoN ky bwry myN quJy #Xw bqlwå Ajuén! Eysw mnuÃX nw¤qw BI krygw qo do-cwr jIvoN kI hœXw krky[ qwms logoN kw jIvn AwXuËAwXuËAwXuËAwXuË: hoqw hY[ Xwin sñquln rihq[ ijskI mn v eiñdRXW vS myN nhIN hoqI bi¬k ÆvXM anky AwDIn hoqw hY[ Eysy mn v eiñdRXoN

52

ky gulwm qwmsI mnuÃX kw jIvn ±XviÆQq nhIN hoqw[ iksI BI kwXé ko ±XviÆQq FæÂg sy nhIN kr skqy[ iksI BI vÆqu kw apXog TIk FæÂg sy nhIN kr skqy AOr n hI askw suK aTw skqy hYN[ jb Apny AmU¬X jIvn kw apXog hI TIk FæÂg sy nhIN kr skqy qo iksI vÆqu kw apXog BI TIk FæÂg sy kYsy kr skqy hYN? adwhrxwQé-bhuq swry logoN ky pws AœXwiDk Dn hoqw hY prñqu vy log as Dn kw ±XviÆQq FæÂg sy apBog nhIN kr skqy[ mwnw ik swiœvk FæÂg sy prihq ky kwXoéM myN Dn lgwnw qo anky bs kI bwq nhIN hoqI mgr swMswirk suK-suivDwAoN ky ilE BI TIk FæÂg sy apBog nhIN kr skqy[ mYNny bhuq swry log Eysy dyKy hYN jo phwVoN kI sYr ky ilE GUmny cly jwqy hYN[ jYsy pNjwb, hirXwxw, id¬lI sy iSmlw cly gE; vhW Ek idn rhy AOr mn åb gXw[ XhW pr #Xw hY mnwlI clqy hYN[ phuÂc gE mnwlI[ prñqu mnwlI phuÂckr mnwlI myN BI pRÏiq kw Awnñd nhIN ly sky AOr iPr khyNgy XhW BI #Xw hY? khIN AOr clqy hYN[ bs XU hI Btkqy rhqy hYN[ Eysy qwms logoN ko khw jwqw hY AwXuË[ AOr #Xw l—x hYN Eysy qwms logoN ky? Awgy khw hY-

53

pRwÏqpRwÏqpRwÏqpRwÏq:-Xwin suiS–w sy rihq[ kÄé±X-AkÄé±X kw ijsy ib¬kul BI zwn n ho AQwéq` ÆvBwivk mUKé[ Æq‹DÆq‹DÆq‹DÆq‹D:-Xwin AñXñq kTor ÆvBwv vwlw[ Gm&V sy cUr[ Eysy ÆvBwivk mUKé Apny Gm&V myN cUr rhqy huE dUsroN ko kuC smJqy hI nhIN[ STSTSTST:-AQwéq` DUqé[ kptI mn vwlw[ hr smX dUsroN ko Tgny kI neé-neé qrkIbyN bnwny vwlw[ Eysy qwmsI log bVy hI Kqrnwk hoqy hYN Ajuén! enkw ââââdX qo dUsry ky pRiq ùyÀ sy Brw hoqw hY mgr eqny AçCy klwkwr hoqy hYN ik bwhr sy as ùyÀ kw pqw BI nhIN lgny dyqy AOr BIqr sy dUsroN kw burw krny kw pRXws krqy rhqy hYN[ dUsroN kw Ainê krny ky ilE bVy hI dwv-pyc clwqy hYN jbik bwhr sy pRym kw idKwvw krny vwly hoqy hYN[ nYÃÏiqknYÃÏiqknYÃÏiqknYÃÏiqk:-dUsroN kI jIivkw kw nwS krny vwly[ swry jgq ko Akwrx hI du:K phuÂcwnw enkw ÆvBwv hoqw hY[ sNswr myN dUsry ±Xi#qXoN ko du:K phuÂcwny myN rwjs ±Xi#q BI sNkoc nhIN krqw[ prñqu rwjsI AOr qwmsI ±Xi#q myN QoVw Pké hoqw hY[ rwjsI ±Xi#q Dn lwB, mwn-pRiqàw, ivÀX-BogoN Awid kI pRwi‚q kI AwSw hogI qBI Eysw kwXé krygw[ vh en vÆquAoN kI pRwi‚q ky ilE dUD myN XUirXw BI imlw skqw hY, nklI dvweéXoN kw DñDw BI kr skqw hY, Anwj myN imlwvt kr skqw hY, cunwv jIqny ky ilE GitXw sy GitXw nSy bWt

54

skqw hY; jNgloN ky jNgl ktvw skqw hY; BRêwcwr PYlw skqw hY AQwéq` iksI BI pRkwr kw kwXé kr skqw hY ijssy swry jgq ko du:K phuÂcqw ho[ prñqu krygw qb, jb asy Dnwid BOiqk pdwQoéM kI pRwi‚q hogI[ prñqu qwmsI AwdmI ko Akwrx hI iksI ko sqwkr pRsñnqw imlqI hY[ dUsroN ko du:K phuÂcwkr pRsñn hoqw hY[ Ab koeé Dnwid BOiqk pdwQoéM kI pRwi‚q ky ilE Eysw kry Xw iPr Akwrx hI; hYN donoN hI smwj v mwnvqw ky du¤mn[ eéÃXwé kw koeé kwrx QoVy hI hoqw hY[ qwmsI mnuÃX eéÃXwé kw mwrw huAw idn-rwq qnwv myN rhqw hY[ ibnw iksI kwrx vYr-ivroD pwly rKqw hY[ bs kYsy bdlw ilXw jwE? Xh ivcwrkr dUsroN kw Ainê krny ky ilE hI idn-rwq socqw rhqw hY[ AlsAlsAlsAls: AQwéq` AwlsI[ Xy qwmsI log AwlsI hoqy hYN SuB kmoéM ko krny ky ilE[ iksI kw Ainê krnw ho qo pqw nhIN khW sy Aw jwqI hY åjwé enky pws[ JgVw kryNgy qo vwxI myN eqnI kTorqw[ as smX AwlÆX gwXb ho jwqw hY enkw[ dUsry logoN ky sdkmoéM ko dyKkr Eysy log bhuq jlqy hYN[ koeé ±Xi#q sd`kmé kry qo enky ââââdX myN kWtw sw lgqw hY[ jb eñhyN koeé AçCw kwm krny ko khy qo phly qo as khny vwly ko hI Blw-burw khny

55

lgyNgy[ mjbUrI bs kBI iksI sœsNg Awid myN jwnw BI pV jwE qo jwqy hI nINd sy iGr jwqy hYN AOr so jwqy hYN[ Eysy logoN ky pRiq AOr #Xw khU Ajuén! en logoN ky sNg sy qo sd`kmé krny vwly logoN ky BI kmé nê ho jwqy hYN; jYsy nmk ky swQ imlkr dUD BI pIny ky Xo©X nhIN rhqw[ koeé enkw Blw BI kry qo Xy socyNgy ik Amuk AwdmI jo Blw krnw cwhqw hY, asy muJsy koeé ÆvwQé hogw[ ivÀwdIivÀwdIivÀwdIivÀwdI AQwéq` idn-rwq SokgRÆq rhny vwlw[ qwmsI ±Xi#q kw idn-rwq SokgRÆq rhnw ÆvBwivk hI hY[ #XoNik hr smX sNswr myN du:K bWtny vwlw, eéÃXwélu kBI BI pRsñn nhIN ho skqw[ dIGésUZIdIGésUZIdIGésUZIdIGésUZI-iksI BI kwXé ko Su{ kr BI ly qo asy pUrw nhIN krygw[ QoVy hI smX myN jo kwm ho skqw hY asy bhuq smX lgw dyny vwlw[ AwlsI ÆvBwv ky kwrx XhI khqw rhqw hY; clo, kl kr lyNgy[ Coty sy kwXé ko krny myN bhuq smX inkwl dyqw hY AOr iPr BI pUrw nhIN krqw[ Xy sBI l—x qmoguxI kqwé ky hYN[ ijs ±Xi#q myN Xy l—x pwE jwqy hYN vo ±Xi#q/ kqwé qwms kqwé hY AQwéq` asy qwms kqwé jwnnw cwihE[ qwmsI mnuÃX ADogiq ko pRw‚q hoqy hYN AQwéq` jIvn jIqy huE qo ivÀwdgRÆq EvM du:KI rhqy hI hYN; mrxoprwñq pSu-p–I, kIt-pqNg Awid nIc XoinXoN myN

56

jñmqy hYN[ Aq: qwmsI/ rwjsI mnuÃX ky apro#q l—xoN myN sy Agr hmyN Apny myN QoVw bhuq BI ANS mhsUs ho qo asy œXwg dynw cwihE; esI sy k¬Xwx hY[ bubububu)))) yByédM Dƒqy>Yv guxqiÆZivDM ǃxu [yByédM Dƒqy>Yv guxqiÆZivDM ǃxu [yByédM Dƒqy>Yv guxqiÆZivDM ǃxu [yByédM Dƒqy>Yv guxqiÆZivDM ǃxu [ pRoçXmwnmSpRoçXmwnmSpRoçXmwnmSpRoçXmwnmSyÀyx pƒQ#œvyn DnyÀyx pƒQ#œvyn DnyÀyx pƒQ#œvyn DnyÀyx pƒQ#œvyn Dn\\\\jX ] 29 ]jX ] 29 ]jX ] 29 ]jX ] 29 ] hy DnNjX! Ab qU bui)))) kw AOr Dƒiq kw BI guxoN ky Anuswr qIn pRkwr kw Byd myry ùwrw sµpUxéqw sy ivBwgpUvék khw jwny vwlw sun ] 29 ] qwœpXé:-DƒiqDƒiqDƒiqDƒiq-Dƒiq sy AiBpRw:X hY ‘Dwrx krny vwlI Si#q[’ Xh bui)))) kI hI Ek vƒiÄ kw nwm hY[ ijssy AQwéq` ijs vƒiÄ ùwrw mnuÃX iksI BI ik®Xw ko, Bwv ko Dwrx krqw hY[ buibuibuibui))))----bui)))) sy AiBpRw:X hY ‘in¤cX krny vwlI Si#q[’ Ab zwn BI jYsy ik phly 18vyN ¤lok myN bqlwXw gXw Qw ik zwn bui)))) kI in¤cX krny kI vƒiÄ kw nwm hY[ phly esmyN Pké smJ lyN[ iksI BI vÆqu ky Æv{p ky sµbñD myN smJ lynw ik Xh vÆqu, ÆQwn, ±Xi#q, piriÆQiq, kwXé kYsw hY? asky sµbñD myN jwnkwrI pRw‚q krny kI bui)))) kI jo vƒiÄ hY assy AiBpRw:X hY zwn[ prñqu jo in¤cX kr lyny kI Si#q hY,

57

XhW pr asy bui)))) khw gXw hY[ #XoNik bui)))) kI phlI vƒiÄ jo zwn hY asky ivÀX myN phly bqlw idXw gXw hY[ Ab bui)))) kI dUsrI vƒiÄ ivSyÀ ‘Dƒiq’ ky sµbñD myN Awgy bqlwny ky ilE khw gXw hY[ esI qrh jo qIsrI vƒiÄ ivSyÀ hY ‘in¤cX krny kI Si#q’ bui)))) sy AiBpRw:X asI sy hY[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx bui)))) AOr Dƒiq ky iZivD Byd bqlwny ky ilE Ajuén ko kh rhy hYN[ #XoMik pRÏiq myN aœpñn EysI koeé BI vÆqu, pdwQé Awid nhIN jo pRÏiq ky qInoN guxoN sy rihq ho[ AOr iPr bui)))) BI qo pRÏiqk hI hY AQwéq` pRÏiq sy hI aœpñn hY[ esilE hy DnNjX! bui)))) AOr Dƒiq ky l—x jo swiœvk, rwjs AOr qwms qIn pRkwr ky hoqy hYN añhyN mYN pUxé {p sy bqlwqw hUÂ[ qwik qU swiœvk bui)))) AOr swiœvk Dƒiq ko Dwrx kry AOr rwjs qQw qwms bui)))) v Dƒiq kw œXwg kr dy[ phly bui)))) qÈv ky l—xoN ko bqlwqw hUÂ[ esy qU swvDwn hokr sun[ pRvƒiÄN c invƒiÄN c kwXwékwXyé BpRvƒiÄN c invƒiÄN c kwXwékwXyé BpRvƒiÄN c invƒiÄN c kwXwékwXyé BpRvƒiÄN c invƒiÄN c kwXwékwXyé BXwBXy [XwBXy [XwBXy [XwBXy [ bñDM mo bñDM mo bñDM mo bñDM mo––––M c Xw vyiÄ buiM c Xw vyiÄ buiM c Xw vyiÄ buiM c Xw vyiÄ bui)))): sw pwQé swiÈvkI ] 30 ]: sw pwQé swiÈvkI ] 30 ]: sw pwQé swiÈvkI ] 30 ]: sw pwQé swiÈvkI ] 30 ] hy pwQé! jo bui)))) pRvƒiÄmwgé AOr invƒiÄmwgé ko, kÄé±X AOr AkÄé±X ko, BX AOr ABX ko qQw bñDn AOr mo– ko XQwQé jwnqI hY-vh bui)))) swiÈvkI hY ] 30 ]

58

XXw DmémDméM c kwXéM cwkwXémyv c [ XXw DmémDméM c kwXéM cwkwXémyv c [ XXw DmémDméM c kwXéM cwkwXémyv c [ XXw DmémDméM c kwXéM cwkwXémyv c [ AXQwvœpRjwnwiq buiAXQwvœpRjwnwiq buiAXQwvœpRjwnwiq buiAXQwvœpRjwnwiq bui)))): sw pwQé rwjsI ] 31 ]: sw pwQé rwjsI ] 31 ]: sw pwQé rwjsI ] 31 ]: sw pwQé rwjsI ] 31 ] hy pwQé! mnuÃX ijs bui)))) ky ùwrw Dmé AOr ADmé ko qQw kÄé±X AOr AkÄé±X ko BI XQwQé nhIN jwnqw, vh bui)))) rwjsI hY ] 31 ] qwœpXé:-pRvƒiÄM c invƒiÄN cpRvƒiÄM c invƒiÄN cpRvƒiÄM c invƒiÄN cpRvƒiÄM c invƒiÄN c-pRBu ªI ÏÃx ky en Anmol vcnoN ko jwnny ky ilE pRvƒiÄ AOr invƒiÄ mwgé hY #Xw? phly esy smJ lynw Awv¤Xk hogw[ #XoNik pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik swiœvk bui)))) vhI hY ijsky ùwrw mnuÃX Xh in¤cX kr lyqw hY ik pRvƒiÄ AOr invƒiÄ mwgé kw XQwQé Æv{p #Xw hY? pRvƒiÄ mwgé AQwéq` kmé ky mwÎXm sy Bgvd pRwi‚q kw mwgé Xwin inÃkwm-kméXog[ es mwgé myN mnuÃX prihq ky ilE inÃkwm Bwv sy Apny vxwéªm-Dmé ky Anuswr Apnw kÄé±X-kmé krqw hY[ sNswr EvM swNswirk pdwQoéM, suK-BogoN myN mmqw, Awsi#q EvM AhNkwr kI Bwvnw nhIN rKqw[ kmé ikE jwqy hYN prñqu Pl kI eçCw nhIN krqw[ XhI nhIN bi¬k kméPl kw jo œXwg ikXw gXw as œXwg ky Pl kI BI eçCw nhIN krqw[ Eysy kméXog kw Awcrx krny kI pRik®Xw ko pRvƒiÄ mwgé khw

59

gXw hY[ AOr es pRik®Xw ko smJkr Apny Awcrx myN aqwrnw hI es pRvƒiÄ mwgé ko XQwQé jwnnw hY[ invƒiÄ mwgéinvƒiÄ mwgéinvƒiÄ mwgéinvƒiÄ mwgé-kmésñXws[ kmé-sñXws ky mwÎXm sy Bgvd pRwi‚q kw mwgé Xwin zwnXog (swN$X Xog)[ kmé-sñXws sy AiBpRw:X hY sµXk pRkwr sy ñXws (œXwg) krnw[ SrIr myN, sNswr myN AhNqw, mmqw v Awsi#q kw pUxéqXw œXwg[ sNswr myN iksI BI vÆqu myN ÆvwmIœv kw Bwv n rKnw[ mnuÃX ky mn, vwxI AOr SrIr ùwrw hony vwlI sµpUxé ik®XwAoN myN kqwépn ky Bwv sy rihq ho jwnw[ Eysw smJnw ik gux hI guxoN myN brq rhy hYN qQw inrñqr prmwœmw ky Æv{p myN EkIBwv sy iÆQq rhnw AOr svédw svéZ bRãããã dƒiê rKnw; XhI kmé-sñXws hY; esI pr clnw invƒiÄ mwgé hY[ Bgvd pRwi‚q ky ilE donoN hI mwgé Pl{p myN Ek hI hYN[ ijskI bui)))) es rhÆX ko XQwQé jwnqI hY vh bui)))) swiœvk bui)))) hY[ ADméN Dméimiq Xw mñXqy qmswvƒqw [ADméN Dméimiq Xw mñXqy qmswvƒqw [ADméN Dméimiq Xw mñXqy qmswvƒqw [ADméN Dméimiq Xw mñXqy qmswvƒqw [ svwéQwéiñvprIqwN> buisvwéQwéiñvprIqwN> buisvwéQwéiñvprIqwN> buisvwéQwéiñvprIqwN> bui)))): sw pwQé qwmsI ] 32 ]: sw pwQé qwmsI ] 32 ]: sw pwQé qwmsI ] 32 ]: sw pwQé qwmsI ] 32 ] hy Ajuén! jo qmogux sy iGrI hueé bui)))) ADmé ko BI ‘Xh Dmé hY’ Eysw mwn lyqI hY qQw esI pRkwr AñX sµpUxé pdwQoéM ko BI ivprIq mwn lyqI hY, vh bui)))) qwmsI hY ] 32 ]

60

qwœpXé:-qwmsI bui)))) kw AQé hI hY ivprIq bui))))[ a¬tI KopVI vwlw[ ijs bui)))) ùwrw pRœXyk ivÀX myN a¬tw hI socnw AOr a¬tw hI in¤cX krnw ho; #XoNik ivvyk nwm kI koeé vÆqu hI nhIN hoqI qwmsI bui)))) myN[ qwms sy AiBpRw:X hY ghn AhNkwr[ es AhNkwr ky kwrx bui)))) myN Gor AñDkwr CwXw rhqw hY[ EysI bui)))) vwly logoN kw koeé Blw BI kry qo eñhyN lgygw ik myrw burw kr rhw hY[ sb jgh a¬tw dyKqy hYN[ esilE hy Ajuén! EysI bui)))) vwly log Gor AñDkwr myN Btkqy huE sdw hI du:K AOr sNqwp sy iGry rhqy hYN AOr ivnwS ko pRw‚q hoqy hYN[ ‘ivnwSkwly ivprIq bui))))’--Awj XhI ho rhw hY[ smwj, Dmé v dyS kw nyqƒœv ijn logoN ky hwQ myN hY anmyN ^Xwdwqr logoN kI bui)))) kw BI XhI hwl hY[ pSu Dn kw ivnwS krny ko mWs kw aœpwdn khw jwqw hY[ AÆqu[ AiBpRw:X Xh hY ik qwmsI Xwin ivprIq bui)))) qBI aœpñn hoqI hY jb ivnwSkwl smIp hoqw hY[ es pRkwr Ajuén! k¬Xwx cwhny vwloM ko qwmsI bui)))) ky BwvoN kw svéQw œXwg kr dynw cwihE AOr swiœvk BwvoN ko bFæwny kw pRXws krnw cwihE[

61

DƒœXw XXw DwrXqy mn:pRDƒœXw XXw DwrXqy mn:pRDƒœXw XXw DwrXqy mn:pRDƒœXw XXw DwrXqy mn:pRwxyiñdRXik®Xw: [wxyiñdRXik®Xw: [wxyiñdRXik®Xw: [wxyiñdRXik®Xw: [ Xogynw±XiBcwir&Xw Dƒiq: swpwQé swiÈvkI ] 33 ]Xogynw±XiBcwir&Xw Dƒiq: swpwQé swiÈvkI ] 33 ]Xogynw±XiBcwir&Xw Dƒiq: swpwQé swiÈvkI ] 33 ]Xogynw±XiBcwir&Xw Dƒiq: swpwQé swiÈvkI ] 33 ] hy pwQé! ijs A±XiBcwirxI DwrxSi#q sy mnuÃX ÎXwnXog ky ùwrw mn, pRwx AOr eiñdRXoN kI ik®XwAoN ko Dwrx krqw hY, vh Dƒiq swiÈvkI hY ] 33 ] qwœpXé:-in¤cX krny kI Si#q (bui))))) ky qInoN Byd guxoN ky AwDwr pr Æpê krky Ab pRBu Dƒiq ky qInoN pRkwr ky l—x Æpê krqy hYN[ DƒiqDƒiqDƒiqDƒiq kw AQé hY-Dwrx krny kI Si#q[ iksI BI Bwv ik®Xw Xw vƒiÄ ko Dwrx krny kI; asy dƒFæqwpUvék iÆQr rKny kI jo Si#q hY asy khqy hYN Dƒiq[ Dwrxw hmwry jIvn kw mUl AwDwr hY[ mnuÃX jYsI Dwrxw kr lyqw hY asky jIvn myN vhI Gitq ho jwqw hY[ ijs BI vÆqu/ ±Xi#q ky pRiq hm jYsI Dwrxw bnw lyqy hYN hmyN vYsw hI pRqIq hony lgqw hY[ Ek bwq AOr BI bVI Ad`Buq hY ik mnuÃX jo Dwr lyqw hY; asy Ahsws hony lgy ik myrI Dwrxw g¬q hY qb BI vh ApnI Dwrxw CoVny ko qYXwr nhIN hoqw[ AhMkwr vS huAw ApnI Dwrxw ko TIk is)))) krny ky ilE AœXwiDk cyàw krqw rhqw hY AOr as pRXws myN cwhy ikqnw BI du:K pwE[ mnuÃX iBñn-iBñn aÌy¤XoN sy, Alg-Alg ivÀXoN ko Dwrx krqw rhqw hY[ jñm-jñmwñqroN sy

62

n jwny ikqny hI jwl en DwrxwAoN sy bun lyqw hY mnuÃX[ AOr iPr jo Dwrxw bnw lI asy hI TIk is)))) krny myN lgw rhqw hY AOr jIvn aprwñq ApnI Dwrxw ko TIk is)))) krny ky ilE n jwny ikqny hI kê aTwqw rhqw hY[ es pRkwr mnuÃX ùwrw Alg-Alg aÌy¤X sy Alg-Alg ivÀXoN ko Dwrx krny ko ±XiBcwr khw jwqw hY[ Xwin iksI BI ivÀX ko dyKkr icÄ kw bhk jwnw, ivcilq ho jwnw AOr Apny vwÆqivk aÌy¤X ko BUl jwnw ±XiBcwr hY prñqu jb bui)))) kI Dwrxw-Si#q ùwrw mnuÃX Ek Atl aÌy¤X iÆQr kr lyqw hY as iÆQiq ko A±XiBcwirxIA±XiBcwirxIA±XiBcwirxIA±XiBcwirxI khw jwqw hY[ A±XiBcwirxI Dwrx-Si#q ùwrw mn ko vS myN ikXw jwqw hY AOr mn sb eiñdRXoN ko ivÀXoN sy smyt kr Apny BIqr smw lyqw hY[ XogynXogynXogynXogyn- XOigk pRik®Xw AQwéq` ÎXwnXog/ A™XwsXog ky ùwrw mnuÀX mn v eiñdRXoN ko vS myN krqw hY[ bui)))) mn sy AœXñq blvwn hY[ es pRkwr EysI Dwrxw Si#q sy ijskw aÌy¤X isPé Bgvd pRwi‚q ho A™Xws (ÎXwn) Xog ùwrw mn, pRwx AOr eiñdRXoN kI ik®XwAoN ko Atl {p sy prmwœmw myN lgwE rKnw; XhI A±XiBcwirxI Dwrxw Si#q sy ÎXwnXog ky ùwrw mn, pRwx AOr eiñdRXoN kI ik®XwAoN ko Dwrx krnw hY[ es pRkwr kI Dwrxw-Si#q

63

Xwin Dƒiq mnuÃX ko Bgvd pRwi‚q krvwny vwlI hoqI hY AOr esy hI swiœvk- Dƒiq khw gXw hY[ k¬Xwx cwhny vwly mnuÃX ko cwihE ik vh ApnI Dwrx-Si#q ko es pRkwr swiœvk bnwny kI koiSS kry[ ÆvwmI ivvykwnñd qo XhW qk khqy hYN ik “swiœvk“swiœvk“swiœvk“swiœvk Dƒiq Apny Awp myN hI Dƒiq Apny Awp myN hI Dƒiq Apny Awp myN hI Dƒiq Apny Awp myN hI prmwœmw prmwœmw prmwœmw prmwœmw hY[ vwÆqv myN jo koeé BI swiœvk Dƒiq vwlw hY hY[ vwÆqv myN jo koeé BI swiœvk Dƒiq vwlw hY hY[ vwÆqv myN jo koeé BI swiœvk Dƒiq vwlw hY hY[ vwÆqv myN jo koeé BI swiœvk Dƒiq vwlw hY vhI ±Xi#q AÎXwiœmk ±Xi#q hY[”vhI ±Xi#q AÎXwiœmk ±Xi#q hY[”vhI ±Xi#q AÎXwiœmk ±Xi#q hY[”vhI ±Xi#q AÎXwiœmk ±Xi#q hY[” XXw qu DmékwmwQwéñDƒœXw DwrXqyXXw qu DmékwmwQwéñDƒœXw DwrXqyXXw qu DmékwmwQwéñDƒœXw DwrXqyXXw qu DmékwmwQwéñDƒœXw DwrXqySSSSjuén [juén [juén [juén [ pRs|gyn Plwkw|pRs|gyn Plwkw|pRs|gyn Plwkw|pRs|gyn Plwkw|––––I Dƒiq: sw pwQé rwjsI ] 34 ]I Dƒiq: sw pwQé rwjsI ] 34 ]I Dƒiq: sw pwQé rwjsI ] 34 ]I Dƒiq: sw pwQé rwjsI ] 34 ] prñqu hy pƒQwpuZ Ajuén! Pl kI eçCw vwlw mnuÃX ijs DwrxSi#q ky ùwrw AœXñq AwsiË sy Dmé, AQé AOr kwmoM ko Dwrx krqw hY, vh DwrxSi#q rwjsI hY ] 34 ] qwœpXé:-rwjs ±Xi#q kI Dwrxw-Si#q Pl kI AwkwN–wAoN sy BrI hogI[ vh jo BI Dwrxw bnwEgw kuC krny kI qo askI Awsi#q Pl pRwi‚q myN hogI[ rjogux sy sµbñD rKny vwlI vh Dƒiq mo– ky sµbñD myN Xw inÃkwmqw ky ivÀX myN qo kuC soc hI nhIN skqI[ rwjs Dƒiq asI kI Dwrxw krygI ijssy ivÀX-BogoN kI pUiqé ho[ iks pRkwr AOr kYsy ^Xwdw Dn kmwXw jwE? Dmé kw BI koeé kwXé krnw ho qo askI Dwrxw Pl pRwi‚q kI hogI[ dwn dykr

64

bVw swrw pœQr j{r lgwEgw AOr iPr Xh is)))) krygw ik es pœQr pr nwm ilKvwny ky bhuq swry lwB hYN[ log aœswihq hoqy hYN ik Amuk ±Xi#q ny eqnw dwn idXw hY; mYN BI kuC dUÂ[ es pRkwr kI Dƒiq vwly ±Xi#q bhuq ^Xwdw dyKny ko imlqy hYN[ hmwry pws BI Awªm myN bhuq swry log Awqy hYN jo khqy hYN ik hm dwn qo dynw cwhqy hYN mgr Apny FæÂg sy[ Xh jo Awp iSv miñdr bnvw rhy hYN esmyN hm iSv-pirvwr kI mUiqéXW lw dyNgy mgr iSv-ÆQwpnw hmwry sy krvwnI hogI[ Ek dwnI pu{À AwE AOr khny lgy-Xh jo vYku&T-Dwm myN gIqw-Bvn bnwny jw rhy hYN esmyN pRBu ªI ÏÃx kI pRiqmw mYN dynw cwhqw hUÂ, mgr mUiqé ÆQwpnw muJsy krvwnI hogI[ mYNny khw ik Awp pRBu ªI ÏÃx kI pRiqmw hI dyNgy Xw iPr Ajuén kI BI AOr swQ myN rQ bgYrw...[ ibnw Ajuén ky qo pRBu ªI ÏÃx BI kuC nhIN kh pwXyNgy[ iksko sunwXyNgy gIqw? khny lgy vo qo Awp iksI AOr sy mNgvw lynw[ BwvwQé Xh hY ik rwjs gux sy pRBwivq rwjs Dƒiq vwly log Alg-Alg qrh kI DwrxwXyN bnw lyqy hYN jo ik Pl kI AwkwN–w, rwg, Awsi#q pr AwDwirq hoqI hYN[ es pRkwr rwjs Dƒiq rjogux kw hI kwXé hony sy mnuÃX ko kmoéM myN hI bWDny vwlI hoqI hY[

65

Aq: mo– (k¬Xwx) cwhny vwly mnuÃX ko cwihE ik ApnI Dwrxw-Si#q ko rwjsI n hony dykr swiœvk bnwny kI cyàw kryN[ XXw Æv‚nM BXM SokM ivÀwdM mdmyv c [ XXw Æv‚nM BXM SokM ivÀwdM mdmyv c [ XXw Æv‚nM BXM SokM ivÀwdM mdmyv c [ XXw Æv‚nM BXM SokM ivÀwdM mdmyv c [ n ivmun ivmun ivmun ivmu\\\\ciq dumyéDw Dƒiq: sw pwQé qwmsI ] 35 ]ciq dumyéDw Dƒiq: sw pwQé qwmsI ] 35 ]ciq dumyéDw Dƒiq: sw pwQé qwmsI ] 35 ]ciq dumyéDw Dƒiq: sw pwQé qwmsI ] 35 ] hy pwQé! duê bui)))) vwlw mnuÃX ijs DwrxSi#q ky ùwrw indRw, BX, icñqw AOr du:K ko qQw añmÄqw ko BI nhIN CoVqw AQwéq` Dwrx ikE rhqw hY-vh DwrxSi#q qwmsI hY ] 35 ] qwœpXé:-Ab pRBu qwmsI Dƒiq ky l—x bqlwqy huE khqy hYN-XXw Æv‚nNXXw Æv‚nNXXw Æv‚nNXXw Æv‚nN-ijs pRkwr rwjs Dƒiq PlwkwN–w, rwg, Awsi#q ko kBI nhIN CoV skqI asI pRkwr qwmsI bui)))) vwly logoN kI Dƒiq BI AwlÆX ko kBI nhIN CoV skqI[ kuC krny ky ilE qo kuC Dwrxw nhIN bi¬k $vwboN-$XwloM kI duinXw myN mhl bnwqy rhqy hYN[ AOr iPr spny BI Eysy lyNgy ik Amuk jgh pr bwFæ Aw geé, duéGtnw ho geé, Awg lg geé; mYN qo bc gXw prñqu sBI log mwry gE eœXwid[ spnoN myN BI iksI ky ihq kw nhIN soc skqy[ BXM SokM ivÀwdN mdM Ev c[ n ivmuBXM SokM ivÀwdN mdM Ev c[ n ivmuBXM SokM ivÀwdN mdM Ev c[ n ivmuBXM SokM ivÀwdN mdM Ev c[ n ivmu\\\\ciq dyéumyDw ciq dyéumyDw ciq dyéumyDw ciq dyéumyDw Dƒiq: sw pwQé qwmsI] Dƒiq: sw pwQé qwmsI] Dƒiq: sw pwQé qwmsI] Dƒiq: sw pwQé qwmsI]

66

mƒœXu kI, rogI hony kI, Dn Awid pdwQoéN kI, sb pRkwr ky eéê ky nwS hony kI AwSkwN AOr Ainê kI, du:KoM kI pRwi‚q kI aµmId sy Añq:krx myN jo Gbrwht sI hony kI vƒiÄ aœpñn hoqI hY as vƒiÄ kw nwm hY BX[ AOr iBñn-iBñn ikÆm kI hony vwlI icNqwAoN ko Sok khw jwqw hY AOr asky ùwrw eiñdRXoN myN jo sNqwp hoqw hY vh ivÀwd hY; ivvyk sy rihq honw esy md khqy hYN[ ijs Dƒiq ùwrw Xy sb qwms BwvoN ko Añq:krx sy htwny kI cyàw nhIN kI jwqI bi¬k eñhIN myN fUbI rhqI hY AQwéq` eñhyN hI Dwrx ikE rhqI hY; vh Dwrxw-Si#q qwmsI hY[ es qrh kI Dwrxw-Si#q vwloN ko pRBu ny khw-duémyDwduémyDwduémyDwduémyDw-AQwéq` ijsky Añq:krx myN dUsroN kw Ainê krny Awid ky Bwv Bry rhqy hYN; Eysy duê bui)))) vwly mnuÃX ko duémyDw khw gXw hY[ EysI qwmsI Dƒiq ky kwrx hI mnuÃX kI bui)))) EysI ho jwqI hY[ es pRkwr qwmsI Dƒiq AnQé kI hI hyqu hY; du:K sMqwp dyny vwlI hY[ jo mnuÃX k¬Xwx ko cwhny vwly hYN Ajuén! añhyN es Dƒiq kw svéQw œXwg kr dynw cwihE[ es pRkwr zwn, kmé, kqwé, bui)))), Dƒiq ky pRwÏiqk qInoN Byd ivBwgpUvék AOr Æpê {p sy bqlwkr Ab suK ky BI swiœvk, rwjs AOr qwms qInoN BydoN ko k®m sy bqlwqy hYN[

67

suKM iœvdwnIN iZivDM ǃxu my BrqÀéB [suKM iœvdwnIN iZivDM ǃxu my BrqÀéB [suKM iœvdwnIN iZivDM ǃxu my BrqÀéB [suKM iœvdwnIN iZivDM ǃxu my BrqÀéB [ A™XwswdRmqy XZ du:KwñqM c ingçCiq ] 36 ]A™XwswdRmqy XZ du:KwñqM c ingçCiq ] 36 ]A™XwswdRmqy XZ du:KwñqM c ingçCiq ] 36 ]A™XwswdRmqy XZ du:KwñqM c ingçCiq ] 36 ] XÄdgRy ivÀimv pirxwmy XÄdgRy ivÀimv pirxwmy XÄdgRy ivÀimv pirxwmy XÄdgRy ivÀimv pirxwmySmƒqopmm` [mƒqopmm` [mƒqopmm` [mƒqopmm` [ qœsuKM swiÈvkM pRoËmwœmbui qœsuKM swiÈvkM pRoËmwœmbui qœsuKM swiÈvkM pRoËmwœmbui qœsuKM swiÈvkM pRoËmwœmbui))))pRswdjm` ] 37 ]pRswdjm` ] 37 ]pRswdjm` ] 37 ]pRswdjm` ] 37 ] hy Brqªyà! Ab qIn pRkwr ky suK ko BI qU muJ sy sun[ ijs suK myN swDk mnuÃX Bjn, ÎXwn AOr syvw Awid ky A™Xws sy rmx krqw hY AOr ijssy du:KoN ky Añq ko pRw‚q ho jwqw hY-] 36 ] jo Eysw suK hY, vh AwrµBkwl myN XÖip ivÀ ky qu¬X pRqIq hoqw hY, prñqu pirxwm myN Amƒq ky qu¬X hY; esilE vh prmwœmivÀXk bui)))) ky pRswd sy aœpñn hony vwlw suK swiÈvk khw gXw hY ]37] qwœpXé:-mnuÃX jIvn kw swvéBOm aÌy¤X hY-prm-Swiñq, Awœm-Awnñd, bRRRRRãããã-Awnñd kI pRwi‚q[ mnuÃX ijqny BI ik®Xwklwp krqw hY, Bwg-dOV krqw hY qo suKI hony ky ilE[ hmwrI swrI XwZwXyN jIvn ko suKmX krny kI kwmnw sy hI hoqI hYN[ bhuq swry log AwlÆX AOr pRmwd myN hI suK ko FUÂFqy hYN jbik bhuq swry log Dn myN, pd-pRiqàw v mwn-sµmwn eœXwid myN suK FUÂFqy hYN AQwéq` eiñdRXoN ùwrw ivÀXoN ky sNXog sy suKI honw cwhqy hYN[ jbik kuC log Awœm-Æv{p ko jwnkr, Awœm-jwgƒiq ho

68

jwny sy Awœm-suK ko pRw‚q honw cwhqy hYN[ es pRkwr Xh suK BI pRÏiq ky qInoN guxoN ky Anuswr, ijnkI hmwry ÆvBwv myN pRDwnqw hY; qInoN (swiœvk, rwjs AOr qwms) pRkwr kw hoqw hY[ Agr hmwry Añq:krx myN qwms gux kI pRDwnqw hY qo hmyN AwlÆX, indRw, ihNsw Awid myN hI suK kI pRqIiq hogI[ Xid hmwry BIqr rwjs gux kI pRDwnqw hY qo hm eiñdRXoN AOr ivÀXoN ky shXog sy aœpñn suK myN hI suKI hoNgy[ jYsy-Dn kI pRwi‚q, pd-pRiqàw, swmwijk XS, mwn-bVweé Awid myN suK FUÂFyNgy AOr suKI hoNgy[ prñqu en sb suKoN ky pICy du:K BI brwbr hoNgy[ ndI ky do iknwroN kI qrh jIvn myN suK-du:K brwbr clqy rhyNgy AOr Eysy eiñdRXjinq suK Su{-Su{ myN Bogqy smX qo Amƒq qu¬X lgqy hYN prñqu bwd myN (pirxwm myN) ivÀ qu¬X AQwéq` du:KdwXI ho jwqy hYN[ adwhrxwQé-jYsy Awjkl srvwekl AOr ifÆk kI bImwrI bhuq PYl rhI hY[ vYzwink v fw#tr es bImwrI kw kwrx moty-moty gÌoN v isrhwnoN kw eÆqymwl bqlwqy hYN[ jYsy moty gÌoN pr sonw phly-phl qo bVw AwrwmdwXk lgqw hY prñqu bImwr ho jwny pr jb fw#tr gdén ko sIDw rKny ky ilE ptw Dwrx krny ky ilE khqy hYN AOr ibnw isrhwny

69

ky sIDy q$q pr sony ky ilE khqy hYN qo vhI suK ivÀ qu¬X bn jwqw hY[ vwÆqv myN mnuÃX kw sçcw suK bwhrI pdwQoéM kw sNgRh krky, swNswirk ivÀX-BogoN pr ÆvwmIœv pRw‚q krky nhIN ho skqw[ eiñdRXoN ùwrw ivÀXoN kw syvn vwÆqivk suK kBI BI pRdwn nhIN kr skqw bi¬k du:K hI aœpñn krygw[ sçcw suK qo ±Xi#q ky Añdr hI hY[ jo Awœm jwgƒiq ho jwny ky bwd ÆvBwivk {p sy hI ±Xi#q ky BIqr jwgqw hY[ AOr iPr Ek bwq hmySw Xwd rKnw Ajuén! “mnuÃX duinXw sy, sNswr sy jo BI kuC pRw‚q krqw hY; ivÀX-Bog, mwn-pRiqàw, Dn eœXwid askw mU¬X cukwnw pVqw hY[ prñqu prmwœmw sy jo imlw hY-sOñdXé, bl, zwn, Awnñd vh ibnw mU¬X hI imlqw hY[ ijqnw pRw‚q krqy jwAo aqnw hI bFæqw jwqw hY[” es pRkwr swiœvk suK Awœminà bui)))) ky pRswd sy hI aœpñn hoqw hY[ eiñdRX suKoN ky ilE hmyN bwhrI vÆquAoN pr inBér honw pVqw hY jbik swiœvk suK kI pRwi‚q hmyN Apny hI sy, Apny pRXœnoN sy Apny hI ko hoqI hY[ es swiœvk suK kI pRwi‚q ky ilE dUsroN ky suK ko km krny kI BI j{rq nhIN[ j{rq hY AñqémuKI hony kI[ ÆvXN ùwrw ÆvXM ko jwnny kw A™Xws krny kI[ mn AOr bui)))) ko

70

sdYv Awœmw ky sçcy Æv{p myN lgwnw AOr sb pRwixXoN myN Ek hI Awœmw ko jwnnw[ es A™Xws sy ^XoN-^XoN hm añniq krqy jwXyNgy œXoN-œXoN es AÎXwiœmk suK kw Æv{p BI Su)))) AOr inmél hoqw clw jwEgw[ es prm suK kw AnuBv mnuÃX ko Xid Ek bwr BI ho jwqw hY qo iPr askI vh iÆQiq kBI BI igrny nhIN pwqI[ pRwr‹D vS ikqny BI BwrI sy BwrI du:KoM kw swmnw krnw pVy; Apmwn, inñdw kuC BI ho askI iÆQiq vYsI hI bnI rhqI hY[ Eysw XogI ijsny Ek bwr BI Awœm-suK kw AnuBv kr ilXw, vh iPr kBI du:KI nhIN ho skqw[ es swiœvk suK kI pRwi‚q ky ilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN-AAAA™XwsdRmqy™XwsdRmqy™XwsdRmqy™XwsdRmqy XZXZXZXZ-AQwéq` Xh aÄm suK ibnw swDnw ikE pRw‚q nhIN ho skqw[ jYsy iksI ±XwpwrI ko koeé pRojY#t irpoté smJw dI jwE ik Amuk aÖog ÆQwipq krny sy Awpko eqnw munwPw hogw qo vh ±XwpwrI vYsI Dwrxw bnw lyqw hY AOr assy lwB aTwny ky ilE pRXws krqw hY[ esI qrh sy Bgvd pRwi‚q ko cwhny vwlw swDk EysI Dwrxw bnwkr es lok-prlok ky sBI suK –ixk hYN AOr Añqq: duKoM ko hI dyny vwly hYN; ansy ApnI Awsi#q kw svéQw œXwg krky vYrw©X AOr ivvyk ùwrw Sm, dm, iqiq–w, apriq, smwDwn AOr –mw Awid

71

swDnoN ùwrw Bgvd pRwi‚q kw A™Xws kry[ inrñqr prmwœmw ky Æv{p kw ÎXwn kry[ es pRkwr k¬Xwx ko cwhny vwlw Xwin es swiœvk suK ko cwhny vwly ko cwihE ik vh esy pRw‚q krny ky ilE swDnw kry[ XmdgRy ivÀimv pirxwmyXmdgRy ivÀimv pirxwmyXmdgRy ivÀimv pirxwmyXmdgRy ivÀimv pirxwmySSSSmƒqopmmmƒqopmmmƒqopmmmƒqopmm` AQwéq` Eysw suK AwrµB kwl myN ivÀ qu¬X lgqw hY, prñqu pirxwm myN Amƒq qu¬X hY[ vwÆqv myN swiœvk suK du:KdwXI ho hI nhIN skqw[ n Su{ myN AOr n hI Añq myN[ bi¬k Xh qo du:KoN kw sdw-sdw ky ilE nwS kr dyny vwlw hY[ drAsl bwq Xh hY ik jb mnuÃX Xh ÎXyX bnwqw hY ik muJy swiœvk suK ko apl‹D honw hY qo askw aÌy¤X qo swiœvk huAw AOr Xh Bwvnw BI swiœvk aœpñn hueé[ as swiœvk suK kI mihmw sunkr askI pRwi‚q kI eçCw sy mn ùwrw eiñdRXoN kw ingRh krny lgqw hY[ Sm-dm-vYrw©X {pI SÆZ sy kwmnwAoN kw Añq krny lgqw hY; kCuE kI BWiq eiñdRXoN ko ivÀXoN sy KINcqw hY qo as smX ky swDk ko khw gXw hY AgRyAgRyAgRyAgRy[ XÄ sy AiBpRw:X hY Swñq mn, pRsñn mn vwlw XogI[ XÄAgXÄAgXÄAgXÄAgRy AQwéq` swiœvk suK ko cwhny vwlw swDk[ Eysw swDk jb swDnw pRwrµB krny lgqw hY qo asy Xh apro#q swDnw krqy smX AœXwiDk kiTnqw mhsUs hoqI hY ijsy ivÀ qu¬X khw gXw hY[

72

prñqu jb sPl ho jwqw hY, AÎXwiœmk suK kw AnuBv ho jwqw hY; sçcy suK kI pRwi‚q hony lgqI hY qo asy Amƒq qu¬X khw gXw hY[ es pRkwr jo suK A™Xws krqy-krqy prmwœm Æv{p kw ÎXwn krqy-krqy, askI mihmw gwqy, sunqy AOr khqy huE asky Pl {p suK kw AnuBv hoqw hY vh suK swiœvk suK hY[ esIilE esy prmwœm bui)))) ky pRswd sy aœpñn hony vwlw khw gXw hY[ Eysy suK ko AÎXwœmk suK AQwéq` swiœvk suK khw jwqw hY[ ivÀXyiñdRXsMXogwÖÄdgRyivÀXyiñdRXsMXogwÖÄdgRyivÀXyiñdRXsMXogwÖÄdgRyivÀXyiñdRXsMXogwÖÄdgRySSSSmƒqopmm` mƒqopmm` mƒqopmm` mƒqopmm` [ [ [ [ pirxwmy ivÀimv qœsuKM rwjsM Æmƒqm` ] 38 ]pirxwmy ivÀimv qœsuKM rwjsM Æmƒqm` ] 38 ]pirxwmy ivÀimv qœsuKM rwjsM Æmƒqm` ] 38 ]pirxwmy ivÀimv qœsuKM rwjsM Æmƒqm` ] 38 ] jo suK ivÀX AOr eiñdRXoN ky sNXog sy hoqw hY, vh phly-Bogkwl myN Amƒq ky qu¬X pRqIq hony pr BI pirxwm myN ivÀ ky qu¬X hY; esilE vh suK rwjs khw gXw hY]38] XdgRy cwnubñDy c suKM mohnmwœmn: [XdgRy cwnubñDy c suKM mohnmwœmn: [XdgRy cwnubñDy c suKM mohnmwœmn: [XdgRy cwnubñDy c suKM mohnmwœmn: [ indRwlÆXpRmwdoœQM qÄwmsmudw indRwlÆXpRmwdoœQM qÄwmsmudw indRwlÆXpRmwdoœQM qÄwmsmudw indRwlÆXpRmwdoœQM qÄwmsmudwââââqm` ] 39 ]qm` ] 39 ]qm` ] 39 ]qm` ] 39 ] jo suK Bogkwl myN qQw pirxwm myN BI Awœmw ko moihq krny vwlw hY-vh indRw, AwlÆX AOr pRmwd sy aœpñn suK qwms khw gXw hY ] 39 ]

73

qwœpXé:-jo suK ivÀXoN AOr eiñdRXoN ky sNXog sy aœpñn hoqy hYN vy sb rwjs suK khy gE hYN AOr jo indRw, AwlÆX AOr pRmwd sy aœpñn hoqy hYN vy qwms hYN[ qwms AOr rwjs suK –ixk hYN AOr Añq myN du:KdwXI hoqy hYN[ AiBpRw:X Xh hY ik mn v eiñdRXoN ko ivÀXoN kw syvn krny myN suKpUvék Awsi#q ho jwqI hY; añhIN myN AwkÀéx bFæ jwqw hY[ an ivÀXoN kw syvn krqy-krqy Añq:krx myN vYsy hI sNÆkwr sNicq ho jwqy hYN AOr iPr mnuÃX kI bui)))) añhIN myN suK FUÂFqI hY AOr añhIN ivÀX-BogoN ko pRw‚q krny kI eçCw krqI rhqI hY[ Awsi#qpUvék BogoN kw gulwm huAw mnuÃX añhyN pRw‚q krny ky ilE n jwny kYsy-kYsy pwp kmé krny lgqw hY[ es pRkwr jb mnuÃX ko an ivÀX-BogoN kI pRwi‚q nhIN hoqI qo anky ABwv myN du:KI ho jwqw hY qQw jo suK-Bog phly sy hI pRXw‚q hoqy hYN ankw ivXog hony pr iPr du:KI ho jwqw hY[ dUsroN kI suK-suivDwXyN v Dn-sµpiÄ Apny sy ^Xwdw dyKkr ââââdX myN jln hony lgqI hY; PlÆv{p bl, bui)))) kw qyj eœXwid km pVny lgqw hY AOr ÆvwÆQX BI ibgfny lgqw hY[ ijssy iPr du:K shny pfqy hYN[ AiBpRw:X Xh hY ik eiñdRXoN AOr ivÀXoN ky sNXog sy aœpñn suKoN AQwéq` ivÀX-BogoN myN Aws#q mUFæ mnuÃX ivÀXoN kw syvn krny

74

ky ilE Anñq du:KoN ko Jylqw huAw jIvn Br Btkqw rhqw hY[ jbik swiœvk suK inœXwnñd kI AvÆQw hY[ esilE hy Bweé Ajuén! Apnw k¬Xwx cwhny vwloM ko cwihE ik rwjs v qwms suKoN ko œXwgkr Awœm Æv{p ko XQwQé smJkr mn v bui)))) ko inrñqr prmwœmw myN lgwXyN, asI myN rmx kryN, asI kw ÎXwn, asI ky ilE kmé kryN[ esI sy swiœvk suK kI pRwi‚q hogI[ Bqƒhir jI Apnw AnuBv khqy hYN-mnis c pir quêy mnis c pir quêy mnis c pir quêy mnis c pir quêy kokokokoSXévwn` ko dirdR:Xévwn` ko dirdR:Xévwn` ko dirdR:Xévwn` ko dirdR: “Añq:krx pRsñn hony pr #Xw dirdRqw AOr #Xw AmIrI, donoN smwn hI hYN[” mhwn iPloÆPr plYto ApnI Ek mShUr ikqwb ‘irpbi¬k’ myN khqy hYN-SwrIirk suK (bwhrI Xw AwiDBOiqk) kI ApySwrIirk suK (bwhrI Xw AwiDBOiqk) kI ApySwrIirk suK (bwhrI Xw AwiDBOiqk) kI ApySwrIirk suK (bwhrI Xw AwiDBOiqk) kI Apy––––w w w w mmmmn kw suK ªyà hY AOr mn ky suK sy BI buin kw suK ªyà hY AOr mn ky suK sy BI buin kw suK ªyà hY AOr mn ky suK sy BI buin kw suK ªyà hY AOr mn ky suK sy BI bui))))gRwhŸ Xwin gRwhŸ Xwin gRwhŸ Xwin gRwhŸ Xwin AwÎXwiœmk suK AœXñq ªyà hY[ AwÎXwiœmk suK AœXñq ªyà hY[ AwÎXwiœmk suK AœXñq ªyà hY[ AwÎXwiœmk suK AœXñq ªyà hY[ n qdiÆq pƒiQ±XwM vw idiv dyvyÀu vw pun: [n qdiÆq pƒiQ±XwM vw idiv dyvyÀu vw pun: [n qdiÆq pƒiQ±XwM vw idiv dyvyÀu vw pun: [n qdiÆq pƒiQ±XwM vw idiv dyvyÀu vw pun: [ sÈvM pRÏiqjYmuéËM XdyiB: ÆXwiœZiBguéxY: ] 40 ]sÈvM pRÏiqjYmuéËM XdyiB: ÆXwiœZiBguéxY: ] 40 ]sÈvM pRÏiqjYmuéËM XdyiB: ÆXwiœZiBguéxY: ] 40 ]sÈvM pRÏiqjYmuéËM XdyiB: ÆXwiœZiBguéxY: ] 40 ] pƒŒvI myN Xw AwkwS myN AQvw dyvqwAoN myN qQw enky isvw AOr khIN BI Eysw koeé BI sÈv nhIN hY, jo pRÏiq sy aœpñn en qInoN guxoN sy rihq ho ] 40 ]

75

qwœpXé:-smÆq jgq ky sBI lokoN-(pƒŒvI lok, pwqwl lok, gñDvé lok, dyv lok Awid) myN Eysw koeé BI pRwxI EvM koeé BI pdwQé nhIN jo pRÏiq ky en qInoN (sœv, rj, AOr qm) guxoN sy rihq hY[ ATwhrvyN ¤lok sy lykr XhW qk pRBu ny Ajuén ky swmny Ek icZ bnwkr rK idXw hY ik kYsy es sµpUxé jgq myN pRÏiq ky gux-Byd sy ivicZqw aœpñn hoqI hY[ zwn, kmé, kqwé, bui)))), Dƒiq AOr suK sBI myN qInoN guxoN kw pRBwv hY AOr en qInoN guxoN myN Awcrx myN lwny ky ilE ªyà gux hY-swiœvk gux[ Ab svwl qo Xh hY ik jb smÆq jgq myN qInoN guxoN sy rihq koeé BI pRwxI v pdwQé nhIN hY qo iPr guxwqIq Xwin qInoN guxoN sy åpr aTny kI AvÆQw kOn sI hY? drAsl swiœvk AvÆQw myN jo swiœvkqw kI ªyà-açcqm AvÆQw hY gIqw myN asy hI guxwqIq kI AvÆQw khw gXw hY[ ijsy mhwvIr ÆvwmI ny kYv¬X kI AvÆQw khw, bu)))) ny invwéx v ªI gu{ nwnk dyv jI v kbIr swihb ny suriq khw hY[ vhI guxwqIq v quirXw AvÆQw hY[ mnu-Æmƒiq (12/ 48-50 AOr 89-91) myN BI swiœvk AvÆQw ky qIn Byd khy gE hYN[ aÄm, mÎXm AOr kinà[ aÄm swiœvk AvÆQw mo–pRd hY AQwéq`

76

gIqw myN ijs Pl (mo–) kI pRwi‚q guxwqIq AvÆQw sy bqlweé geé hY; Xh aÄm swiœvk AvÆQw vhI guxwqIq kI AvÆQw hI hY[ dUsrI swiœvk AvÆQw AQwéq` mÎXm swiœvk AvÆQw ÆvgépRd hY AQwéq` Ævgé ky suKoN ko dyny vwlI hY AOr qIsrI hY kinà swiœvk AvÆQw[ es AvÆQw myN swDk swiœvkqw ky mwgé pr qo clny lgqw hY mgr ABI BI kuC n kuC rwjsÄw hY[ swiœvk Awnñd kw AnuBv BI hony lgqw hY prñqu iPr BI zwnI hony kw AiBmwn, pU^X Bwv v ªyàqw kw Bwv ABI bkwXw rhqw hY[ as A–X suK/ bRããããwnñd kw bui)))) ùwrw kuC AnuBv qo ho rhw hY prñqu bui)))) ABI ilpwXmwn ho rhI hY[ aÄm swiœvk AvÆQw kI Aor kdm bFæwE jwny lgy, A™Xws hony lgw mgr rwjsÄw ABI BI KINc rhI hY[ es pRkwr gIqw myN jo BI guxwqIq AvÆQw ùwrw pRwi‚q AQwéq` mo–, prmSwiñq kI pRwi‚q bqlweé geé hY assy AiBpRw:X aÄm swiœvk AvÆQw sy hI hY[ aÄm swiœvk AvÆQw ko hI guxwqIq kI AvÆQw khw jwqw hY[

77

bRwbRwbRwbRwããããxxxx––––iZXivSwM SUdRwxwN c prñqp [iZXivSwM SUdRwxwN c prñqp [iZXivSwM SUdRwxwN c prñqp [iZXivSwM SUdRwxwN c prñqp [ kmwéix pRivBËwin ÆvBwvpRBvYguéxY: ] 41 ]kmwéix pRivBËwin ÆvBwvpRBvYguéxY: ] 41 ]kmwéix pRivBËwin ÆvBwvpRBvYguéxY: ] 41 ]kmwéix pRivBËwin ÆvBwvpRBvYguéxY: ] 41 ] hy prNqp! bRwããããx, –iZX AOr vY¤XoN ky qQw SUdRoN ky kmé ÆvBwv sy aœpñn guxoN ky ùwrw ivBË ikE gE hYN ]41 ] qwœpXé:-smÆq jgq myN ijqny BI pRwxImwZ hYN, iksI BI Xoin myN hoN anky lwKoN-krofoN, n jwny ikqny hI jñm ho cuky hYN[ Xh bwq Ævq: hI is)))) hY[ #XoNik Bgvwn ny khw hY ik jo myry AivnwSI pd ko pRw‚q kr lyqw hY vh dobwrw kBI es jgq myN nhIN jñmqw[ mnuÃX jo BI kmé krqw hY, asy Apny kmoéMnuswr nXw jIvn imlqw hY[ pSu-p–I, kIt-pqNg, mnuÃX-dyvqw, gñDvé, nwg eœXwid Xy sb Bog XoinXW hYN[ kmé krny kw AiDkwr isPé mnuÃX ko hI hY[ mnuÃX jYsy-jYsy kmé (SuB-ASuB) krqw hY vh kmé qInoN guxoN kw imªx hoqy hYN AOr sNÆkwr {p myN asky Añq:krx myN AMikq ho jwqy hYN[ mnuÃX ny Awj qk jYsy-jYsy kmé ikE vo sNÆkwr {p (bIj {p) myN asky Añq:krx myN ivrwjmwn rhqy hYN[ esy hI pRÏiqÆQ mnuÃX kw ÆvBwv khw jwqw hY[ mnuÃX jb qk kmé-bñDn myN bÂDw huAw hY; vh kmé {pI bIj pyV bnqw jwqw hY AOr mnuÃX asI myN alJw huAw Apny vwÆqivk Æv{p (Awœmw) ko nhIN

78

phcwnqw[ ^XoNih mnuÃX myN vYrw©X v ivvyk adX hoqw hY AOr AñqémuKI hony lgqw hY; Apny Æv{p ko jwnny kI idSw myN lOt jwqw hY[ asI smX vh Pl kI AwkwN–w ky ibnw, kqwépn ky Bwv sy rihq hokr kmé krny lgqw hY; qo asy hm swDk khqy hYN[ ijsny BI Apny Añq:krx ko swD ilXw hY AQwéq` XogI ho gXw hY, asky swry kmé Xz{p ho jwqy hYN[ vh XogI Apny swry kmé prmwœmw ky Apéx kr dyqw hY AOr mo– ko pRw‚q hoqw hY[ ªI mdBgvd gIqw myN bwr-bwr khw gXw hY ik mnuÃX ko SwÆZivihq inXq kmé krny cwihE[ prñqu phly pRBu ny Xh nhIN bqlwXw ik kOn-kOn sy kmé iks ±Xi#q ky ilE inXq ikE gE hYN[ vYsy qo mnuÃX ùwrw ikXw gXw hr vh kmé jo prihq ky ilE ho, Bwvnw inÃkwm ho vhI inXq kmé hY AOr vh kmé Xz-{p, Xz kmé hYN[ prñqu XhW pr pRœXyk mnuÃX ky ÆvBwv ky Anuswr asky inXq kmoéM ko Æpê ikXw gXw hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik hy vIr Ajuén! mnuÃX jo BI ÏœX krqw hY asky pICy askw ÆvBwv hI kwXérq hoqw hY[ ÏœX Ek hI ho skqw hY prñqu asy krny vwloN kI BwvnwXyN v krny kw FæÂg anky ÆvBwv ky Anu{p hI hoqw hY; vhI askw kmé bn jwqw hY[ as pRÏiqÆQ mnuÃX kw jo jñm-jñmwñqroN

79

kw ÆvBwv bn jwqw hY asI ky Anu{p mnuÃX kwXé krqw hY[ an qInoN guxoN kI Cwp sy bnw huAw jo ÆvBwv hY asI ko swDnw ùwrw asmyN sy qwms, rwjs ko Cydkr swiœvkqw kI bFOæqrI krnw AOr iPr swiœvkqw ko açcqm Æqr qk phuÂcwnw hI swDnw hY[ es pRkwr swDnw ùwrw guxwqIq kI AvÆQw ko pRw‚q honw hY[ dIndXwl! sb pr Akwrx hI dXw krny vwly pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Agr mnuÃX guxwqIq kI AvÆQw ko pRw‚q nhIN BI kr skqw qo koeé bwq nhIN[ askw BI k¬Xwx ho skqw hY[ prñqu jYsw ijskw ÆvBwv hY Agr vh Apny ÆvBwivk kmoéM ko hI krqw rhy (jo ÆvBwv sy aœpñn kÄé±X-kmé hYN) qo BI prmisi)))) ko pRw‚q ho jwqw hY[ swiœvk, rwjs AOr qwms jYsw BI gux pRDwn mnuÃX hY asky ilE jo-jo kmé inXq ikE gE hYN; vh vhI kÄé±X-kmé prihq ky ilE AOr inÃkwm Bwvnw sy kry[ esI myN askw k¬Xwx hY[ iksky ilE kOn sw kmé inXq ikXw gXw hY Ab Awgy pRBu ªI ÏÃx bqlwqy hYN[ pRBu ªI ÏÃx ny Awgy esI AÎXwX ky 60vyN ¤lok myN BI khw hY-“hy kuñqI puZ! ijs kmé ko qU moh ky kwrx krnw nhIN cwhqw, asko BI Apny pUvéÏq ÆvBwivk kmé sy bÂDw huAw prvS hokr krygw[”

80

AiBpRw:X Xh hY ik jb qk mnuÃX Xh smJqw hY ik mYN Xh SrIr hUÂ AQwéq` AwœmÆv{p ko nhIN smJqw qb qk moh {pI dill myN PÂsw rhqw hY AOr qb qk Apny ÆvBwv ky vS myN rhqw hY[ pRBu ªI ÏÃx kI swrI koiSS, swrw pRXws XhI hY ik Ajuén, smÆq mwnv jwiq Apny Awœm-Æv{p ko jwnkr Awœminà hokr Apnw kÄé±X-kmé kry AOr k¬Xwx ko pRw‚q hovy[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik pRwixXoN ky ÆvBwv ky Anu{p hI anky Añq:krx myN sœv, rwjs AOr qwms; en qInoN guxoN kI vƒiÄXW aœpñn hoqI hYN qQw en guxoN ky ùwrw hI cwro vxoéN ky kmoéM kw ivBwg ikXw gXw hY AQwéq` an gux vƒiÄXoN ky Anuswr hI bRwããããx, –iZX, vY¤X AOr SUdR Xy cwr vxé inéimq ikE gE hYN[ es pRkwr hy Ajuén! Ab ÆvBwv sy aœpñn guxoN ky ùwrw ivB#q ikE gE vxé-bRwããããx, –iZX, vY¤X AOr SUdoéN ky ÆvBwivk kmoéM myN phly qU bRwããããxoN ky ÆvBwivk kmé sun[ Smo dmÆqp: SOcM Smo dmÆqp: SOcM Smo dmÆqp: SOcM Smo dmÆqp: SOcM ––––wiñqrwjévmyv c [wiñqrwjévmyv c [wiñqrwjévmyv c [wiñqrwjévmyv c [ zwnM ivzwnmwiÆq#XM bRzwnM ivzwnmwiÆq#XM bRzwnM ivzwnmwiÆq#XM bRzwnM ivzwnmwiÆq#XM bRããããkmé ÆvBwvjm` ] 42 ]kmé ÆvBwvjm` ] 42 ]kmé ÆvBwvjm` ] 42 ]kmé ÆvBwvjm` ] 42 ] Añq:krx kw ingRh krnw; eiñdRXoN kw dmn krnw; Dmépwln ky ilE kê shnw; bwhr-BIqr sy Su)))) rhnw;

81

dUsroN ky AprwDoN ko –mw krnw; mn, eiñdRX AOr SrIr ko srl rKnw; vyd, SwÆZ, eé¤vr AOr prlok Awid myN ª))))w rKnw; vyd-SwÆZoN kw AÎXXn-AÎXwpn krnw AOr prmwœmw ky qÈv kw AnuBv krnw-Xy sb-ky-sb hI bRwããããx ky ÆvwBwivk kmé hYN ] 42 ] qwœpXé:-bRwbRwbRwbRwããããxxxx-bRwããããx sy AiBpRw:X hY, jo bRãããã ky rhÆX ko jwny AQvw bRãããã kw AnuBv krny ky ilE pRXwsrq ho[ es pRkwr ijsky ÆvBwv myN sœvgux kI bFæOqrI hoqI hY asy bRwããããx khw jwqw hY[ Ab bRwããããx ky ÆvBwivk l—x bqlwqy huE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN[ Sm: dmSm: dmSm: dmSm: dm:-AQwéq` eiñdRXoN sihq mn kw sNXm[ ijsky Añq:krx myN iksI BI ivÀX-BogoN ko pwny kI lhr nhIN aTqI[ qp:qp:qp:qp:----qp sy AiBpRw:X hY zwn pRwi‚q ky ilE, sœX kI Koj ky ilE, bRãããã kw rhÆX jwnny ky ilE, prihq ky ilE, sb qrh ky SwrIirk EvM mwnisk kê EvM du:K shn kr skqw ho[ SocNSocNSocNSocN-bwhr-BIqr kI Sui)))) [ koeé ivkwr nhIN Añq:krx myN[ jYsw bwhr idKweé dyqw ho vYsw hI BIqr sy ho[

82

––––wiñqwiñqwiñqwiñq-–mw-Bwv-jYsy iksI BUKy kI BUK imtwnI ho qo Bojn kI Awv¤Xkqw qo hogI hI; isPé bwqoN sy BUK nhIN imt skqI[ ijs iksI ny BI jIvn myN Swiñq ko apl‹D honw ho qo asy –mw kw Bwv rKnw hI hogw[ AOr iPr bRwããããx kw Xh l—x hY ik vh –mw-Bwv ko apl‹D huAw ho[ AwjévmAwjévmAwjévmAwjévm`-srlqw-SrIr, eiñdRXoN v mn ùwrw srlqw Apnwnw[ jYsw Bwv hY mn myN, vYsw hI pRkt kr dynw---Ajuén kI qrh[ AwiÆqkdmAwiÆqkdmAwiÆqkdmAwiÆqkdm-AwiÆqkqw-vyd, SwÆZ, eé¤vr, prlok Awid myN pUxé Brosw honw[ Xh nhIN ik jo kuC BI hY XhIN hY, koeé prlok nhIN, Ævgé-nrk kw bñDn nhIN[ zwnMzwnMzwnMzwnM----ivzwnNivzwnNivzwnNivzwnN-sNswr, smwj, pdwQé ky sµbñD myN jwn lynw swNswirk zwn hY[ vyd-SwÆZ, zwnI-mhwœmwAoN, pRzwvwn pu{ÀoN ky vcnoN ùwrw anky apdyS ko BlI-BWiq smJ lynw AÎXwœm zwn hY prñqu es zwn ko ÆvXM ky AnuBv myN aqwr lynw ivzwn hY AQwéq` qÈv-zwn hY[ hy Ajuén! Xy sb bRwããããx ky ÆvBwivk l—x hYN AOr Ab –iZX ky ÆvBwivk l—x sun[

83

SOXéM qyjo Dƒiqdwé SOXéM qyjo Dƒiqdwé SOXéM qyjo Dƒiqdwé SOXéM qyjo Dƒiqdwé————XM XuXM XuXM XuXM Xu)))) y cw‚XplwXnm` [y cw‚XplwXnm` [y cw‚XplwXnm` [y cw‚XplwXnm` [ dwnmIÇvrBwv> dwnmIÇvrBwv> dwnmIÇvrBwv> dwnmIÇvrBwv> ––––wZM kmé ÆvBwvjm` ] 43 ]wZM kmé ÆvBwvjm` ] 43 ]wZM kmé ÆvBwvjm` ] 43 ]wZM kmé ÆvBwvjm` ] 43 ] SUrvIrqw, qyj, DYXé, cqurqw AOr Xu)))) myN n Bwgnw, dwn dynw AOr ÆvwimBwv-Xy sb-ky-sb hI –iZX ky ÆvwBwivk kmé hYN ] 43 ] qwœpXé:-SOXSOXSOXSOXé-SUrvIrqw-AQwéq` ñXwXXu#q Xu)))) krny ky ilE sdYv hI qYXwr rhnw; aœswihq rhnw[ bVy sy bVy SZu kw swmnw krny myN BX n Kwnw[ qyjoqyjoqyjoqyjo-Xh vh Si#q hY ijsky pRBwv sy dUsry log Anuicq ±Xvhwr krny sy frqy rhyN[ pRqwp AOr pRBwv BI esI ko khqy hYN[ DƒiqDƒiqDƒiqDƒiq-DYXé-iksI BI pRkwr kw SwrIirk, mwnisk kê Aw jwny pr; pRiqkUl EvM du:KpRd piriÆQiqXoN kw swmnw krqy huE ±Xwkul n honw[ cw‚XplwXnmcw‚XplwXnmcw‚XplwXnmcw‚XplwXnm`-cqurqw-do ky bIc Jgfw ho rhw ho qo ankw ñXwX krny myN; kÄé±X kw inxéX krny AOr pwln krny myN; imZ AOr vYrI donoN ky swQ XQwXo©X ±Xvhwr krny kI kuSlqw kw nwm hY cqurqw[ dwnMdwnMdwnMdwnM-Apny Ævœv myN sy XQwXo©X AOr dyS, kwl v pwZqw ko ÎXwn myN rKqy huE dyqy rhnw dwn hY[

84

eé¤vr Bwveé¤vr Bwveé¤vr Bwveé¤vr Bwv-logoN ko Swsn ùwrw kukmoéM sy rokkr SuBwcrx krny myN lgwnw[ iviD-ivDwn kw ñXwXXu#q pwln krvwnw[ sb kw ihq sockr inÃkwm Bwv sy sñqwn kI BWiq jnqw kI r–w krnw AOr pwln-poÀx krnw[ durwcwirXoN ko d&V AOr sd-Awcrx krny vwloM ko, pi&fq-jnoN ko sµmwn dynw; XhI eé¤vr Bwv hY[ Xy sb –iZXoN ky ÆvBwivk l—x khy gE hYN AOr Ab quJy vY¤XoN AOr SUdRoN ky l—x BlI-BWiq khqw hUÂ[ ÏiÀgOrÏiÀgOrÏiÀgOrÏiÀgOr————Xvwix^XM vY¤Xkmé ÆvBwvjXvwix^XM vY¤Xkmé ÆvBwvjXvwix^XM vY¤Xkmé ÆvBwvjXvwix^XM vY¤Xkmé ÆvBwvjm` [m` [m` [m` [ pircXwéœmkM kmé SUdRÆXwip ÆvBwvjm` ] 44 ]pircXwéœmkM kmé SUdRÆXwip ÆvBwvjm` ] 44 ]pircXwéœmkM kmé SUdRÆXwip ÆvBwvjm` ] 44 ]pircXwéœmkM kmé SUdRÆXwip ÆvBwvjm` ] 44 ] KyqI, gopwln AOr k®X-ivk®X{p sœX ±Xvhwr-Xy vY¤X ky ÆvwBwivk kmé hYN[ qQw sb vxoéN kI syvw krnw SUdR kw BI ÆvwBwivk kmé hY ] 44 ] qwœpXé:-pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik ÏiÀ, gopwln AOr ±Xwpwr vY¤X kw ÆvBwivk kmé hY prñqu Xh sb sœX ±Xvhwr sy Xu#q honw cwihE[ ±Xwpwr kry pr Dmé pr AwDwirq hokr[ smÆq pRwixXoN ky apXog myN Awny vwlI smÆq vÆquAoN ko KrIdnw-bycnw[ Ek ÆQwn sy dUsry ÆQwn pr phuÂcwkr logoN kI Awv¤XkqwAoN ko pUrw krnw[

85

sb vÆquAoN kw k®X-ivk®X krnw ±Xwpwr hY[ prñqu ±Xwpwr krqy smX km qolnw Xw ignqI my Pké fwl dynw, Xh dué±Xvhwr hY[ Ek vÆqu myN dUsrI vÆqu imlw dynw, Anwj Awid myN imlwvt, munwPwKorI Xy sb ±Xwpwirk doÀ hYN[ iksI BI pRkwr kI hyrwPyrI sy dUsry ky Ævœv ko hVpnw Xy sb ±Xwpwirk doÀ hYN[ qQw AOr BI jo ^Xwdw munwPw kmwny ky ilE iv¤vwsGwq ikXw jwqw hY; an sb ±Xwpwirk doÀoN sy rihq hokr ±Xwpwr krnw sœv-±Xvhwr hY jo ik vY¤XoN kw ÆvBwivk kmé hY[ ÏiÀ AOr gopwln BI esI ky Añqégq Awqy hYN[ Ab SUdRoN kw ÆvBwivk kmé bqlwXw gXw hY-pircXwéœmkpircXwéœmkpircXwéœmkpircXwéœmkm`m`m`m`----syvw kwXé AQwéq` apro#q qInoN vxoNé kI syvw krnw SUdR kw kmé hY[ syvw sy AiBpRw:X hY qInoN vxoéN ky logoN kI dYink kwXoéN myN shwXqw krnw[ hr vh kwXé ijsy krky qInoN vxoéN ky logoN ky kwXé myN suivDw phuÂc sky[ sb pRkwr ky syvw kwXé krky ApnI AwjIivkw clwnw[ es pRkwr sBI vxoéN ky inXq kmé jo anky ÆvBwv sy aœpñn hoqy hYN ankw vxén ikXw gXw hY[

86

Ævy Ævy kmé&XiBrq: sNisi Ævy Ævy kmé&XiBrq: sNisi Ævy Ævy kmé&XiBrq: sNisi Ævy Ævy kmé&XiBrq: sNisi)))) lBqy nr: [ lBqy nr: [ lBqy nr: [ lBqy nr: [ Ævkméinrq: isiÆvkméinrq: isiÆvkméinrq: isiÆvkméinrq: isi)))) M XQw ivñdiq qçC‰xu ] 45 ]M XQw ivñdiq qçC‰xu ] 45 ]M XQw ivñdiq qçC‰xu ] 45 ]M XQw ivñdiq qçC‰xu ] 45 ] Apny-Apny ÆvwBwivk kmoéM myN qœprqw sy lgw huAw mnuÃX BgvœpRwi‚q{p prm isi)))) ko pRw‚q ho jwqw hY[ Apny ÆvwBwivk kmé myN lgw huAw mnuÃX ijs pRkwr sy kmé krky prm isi)))) ko pRw‚q hoqw hY, as iviD ko qU sun ] 45 ] qwœpXé:-åÂc-nIc kw ivcwr n rKkr pRBu ny sBI kmoéM ky ilE ivSyÀ-ÆQwn AOr mhœv idXw hY[ sbkw sµmwn hY; koeé Cotw-bVw nhIN[ pRBu khqy hYN ik Apny inXq kmoéM myN qœprqw sy lgw mnuÃX prmisi)))) ko pRw‚q kr jwqw hY[ iksI Ek vxé ky ilE nhIN khw ik Amuk vxé kw ±Xi#q hI inXq kmé krky Bgvd pRwi‚q {p prmisi)))) ko pRw‚q kr lyqw hY bi¬k bRwããããx, –iZX, vY¤X AOr SUdR sBI vxoéN ky ùwrw inXq kmé inàw ky swQ krny sy pRœXyk mnuÃX isi)))) lwB kr skqw hY[ sBI SwÆZkwroN kw aÌy¤X rhw hY-bRwããããxoN, –iZXoN, vY¤XoN AOr SUdRoN ky ùwrw giTq mwnv smwj ko Dmé ky AwdSé kI Aor pircwilq krnw[ smwj ky Xy cwr ANg smwn {p sy sNcwilq hony sy hI blSwlI AOr s™X smwj bn skqw hY[ bilà smwj ky sNgTn ky ilE en cwroN ANgoN kI smwn añniq AOr vƒi)))) kI Awv¤Xkqw

87

hY[ Xid koeé BI ANg duébl ho jwE qo ÆvÆQ-suñdr SrIr nhIN bn skqw[ Aq: pRœXyk ANg ko hI smwn {p sy clkr añnq honw hogw[ pRBu kw mwgé qo sbky ilE AOr smwn {p sy Kulw hY[ pRBu khqy hYM ik iks pRkwr mnuÃX Apny ÆvBwivk kmoéM ùwrw prmisi)))) kI pRwi‚q kr skqw hY; Ab qU as iviD ko sun[ Xq: pRvƒiÄBUéqwnwM Xyn svéimdM qqm` [Xq: pRvƒiÄBUéqwnwM Xyn svéimdM qqm` [Xq: pRvƒiÄBUéqwnwM Xyn svéimdM qqm` [Xq: pRvƒiÄBUéqwnwM Xyn svéimdM qqm` [ Ævkméxw qm™XçXé isiÆvkméxw qm™XçXé isiÆvkméxw qm™XçXé isiÆvkméxw qm™XçXé isi)))) M ivñdiq mwnv: ] 46 ]M ivñdiq mwnv: ] 46 ]M ivñdiq mwnv: ] 46 ]M ivñdiq mwnv: ] 46 ] ijs prmy¤vr sy sµpUxé pRwixXoN kI aœpiÄ hueé hY AOr ijssy Xh smÆq jgq` ±Xw‚q hY, as prmy¤vr kI Apny ÆvwBwivk kmoéN ùwrw pUjw krky mnuÃX prmisi)))) ko pRw‚q ho jwqw hY ] 46 ] qwœpXé:-Apny ÆvBwivk kmoéM ùwrw prmy¤vr kI pUjw krky mnuÃX prmisi)))) ko pRw‚q ho jwqw hY[ ÆvBwivk kmoéM ùwrw prmy¤vr kI pUjw krny sy AiBpRw:X hY Bi#qXu#q kméXog[ AhM-SUñX syvw Xwin AhNkwr rihq syvw kw hI AQé hY Bi#q ] pRym ] bi¬k mYN qo XhI khUÂgw ik AhM-SUñX syvw sy hI Bi#q aœpñn hoqI hY[ subh-Swm Bgvwn kI pUjw krnw, pwT krnw Xh sb qo TIk hY[ G&tw-AwDw G&tw icq kI vƒiÄXoN ko rokkr, sNswr ko BUlny kw pRXws krqy huE

88

eé¤vr kw icñqn krnw; Xy sb aÄm kwXé hYN[ Xy kmé kdwicq` BI œXwgny Xo©X nhIN[ prñqu gIqw esmyN hI sNquê nhIN[ hmwry swry ÏœX pRBu kI pUjw bn jwXyN, gIqw hmyN EysI dƒiê dynw cwhqI hY[ Bojn BI kr rhy ho qo Bwvnw XhI honI cwihE ik mYN Apny BIqr bYTy AñqéXwmI prmwœmw ko Bojn krvw rhw hUÂ[ Awp pUjw krny ky ilE PUl qofqy hYN, sNBwlkr rKqy hYN XhW qk ik nwk ùwrw as kI sugñD BI nhIN lI jwqI qwik PUl miln n ho jwE[ AçCI bwq hY[ ª))))w hY[ prñqu XhI dƒiê, XhI Bwvnw hmwry jIvn ky pRiqidn ky kmoéM myN Aw jwnI cwihE[ Apny kmé {pI PUloM ko pRBu ky crxoN myN smipéq krqy rho[ eé¤vr smÆq jgq myN ±Xw‚q hY[ mnuÃX, pSu-p–I, dyvqw, gñDvé AQwéq` pRwxImwZ myN vh ivrwjmwn hY[ es pRkwr smÆq pRwixXoN ky ihq kw aÌy¤X AOr inÃkwm Bwvnw sy syvw krnw hI Bgvwn kI pUjw hY[ pRBu hI Alg-Alg {poN myN svéZ ivrwjmwn hYN[ svéZ asI kw AiÆqÈv hY[ pRœXyk Æqr ky mnuÃX Apny-Apny ÆvBwivk kmoéM ky ùwrw ivrwt pu{À kI pUjw Xw syvw kr skqy hYN[ B#q kiv rwm pRswd ny gwXw hY[- “Awhwr kro m“Awhwr kro m“Awhwr kro m“Awhwr kro mny kro Awhuiq FwAo ¤Xwmw mW ky[ny kro Awhuiq FwAo ¤Xwmw mW ky[ny kro Awhuiq FwAo ¤Xwmw mW ky[ny kro Awhuiq FwAo ¤Xwmw mW ky[ ngr PyrI mny kro pRdi ngr PyrI mny kro pRdi ngr PyrI mny kro pRdi ngr PyrI mny kro pRdi––––xoN ¤Xwmw mW ky]”xoN ¤Xwmw mW ky]”xoN ¤Xwmw mW ky]”xoN ¤Xwmw mW ky]”

89

jb qum Bojn kro qo smJ lo ik mYN Apny eéÃt ko, as prmy¤vr ko Awhuiq dy rhw hUÂ[ ngr myN GUmqy smX Eysw smJyN ik mYN Apny eéê kI pRdi–xw kr rhw hUÂ[ es pRkwr jb kmé hI pUjw bn jwqw hY; pRiqidn ky ±Xvhwirk –yZ myN svéZ bRããããBwv kI AnuBUiq hony lgqI hY; prmwœmw jIvn kw kyñdR bn jwqw hY qb bRwããããx, –iZX, vY¤X AOr SUdR sBI ky kwXé ivrwt pu{À kI pUjw myN {pwñqirq ho jwqy hYN[ Eysw krky pRœXyk mnuÃX prmisi)))) ko pRw‚q ho skqw hY[ ªyXwñÆvDmoé ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` [ªyXwñÆvDmoé ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` [ªyXwñÆvDmoé ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` [ªyXwñÆvDmoé ivgux: prDmwéœÆvnuiàqwq` [ ÆvBwvinXqM kmé kuvéñnw‚noiq iki¬bÀm` ] 47 ]ÆvBwvinXqM kmé kuvéñnw‚noiq iki¬bÀm` ] 47 ]ÆvBwvinXqM kmé kuvéñnw‚noiq iki¬bÀm` ] 47 ]ÆvBwvinXqM kmé kuvéñnw‚noiq iki¬bÀm` ] 47 ] AçCI pRkwr Awcrx ikE huE dUsry ky Dmé sy guxrihq BI Apnw Dmé ªyà hY, #XoNik ÆvBwv sy inXq ikE huE ÆvDmé{p kmé ko krqw huAw mnuÃX pwp ko nhIN pRw‚q hoqw ] 47 ]

90

shjM kmé kOñqyX sdoÀmip n œXjyq` [ shjM kmé kOñqyX sdoÀmip n œXjyq` [ shjM kmé kOñqyX sdoÀmip n œXjyq` [ shjM kmé kOñqyX sdoÀmip n œXjyq` [ svwérµBw ih doÀyx DUmynwi©nirvwvƒqw: ] 48 ]svwérµBw ih doÀyx DUmynwi©nirvwvƒqw: ] 48 ]svwérµBw ih doÀyx DUmynwi©nirvwvƒqw: ] 48 ]svwérµBw ih doÀyx DUmynwi©nirvwvƒqw: ] 48 ] AqEv hy kuñqIpuZ! doÀXu#q hony pr BI shj kmé ko nhIN œXwgnw cwihE, #XoNik DUEÂ sy Ai©n kI BWiq sBI kmé iksI-n-iksI doÀ sy Xu#q hYN ] 48 ] qwœpXé:-jo quµhwry ÆvBwv sy aœpñn quµhwry inXq kmé hYN añhIN ko krky, as krny ko BI pRBu ky crxoN myN cFæw do[ hy pRBo! Xh sb qUny hI ikXw hY[ muJy inimÄ bnwkr quµhIN qo kr rhy ho[ mYN qo quµhwrw Ek apkrx mwZ hUÂ[ pUxé smipéq Bwv sy Apny kÄé±X-kmé krny sy mnuÃX prmisi)))) ko pRw‚q ho jwqw hY[ Apnw kmé ikqnw hI doÀXu#q #XoN n ho, asy hI krnw ªyà hY bjwE es bwq ky ik Apnw kmé CoVkr dUsry ky kmoéM kI qrP dOVo[ khwvq hY “dUr ky Fol suhwvny”[ AwmqOr pr dyKw jwqw hY ik mnuÃX ijs kwXé ko kr rhw hoqw hY assy sñquê nhIN hoqw[ prñqu dUsry kw kmé ^Xwdw byhqr lgqw hY AOr asy krny kI cyàw krqw hY[ Xh Awm iÆQiq hY jo mnuÃX ko du:K/ sNqwp v ivnwS kI qrP ly jwqI hY[

91

drAsl mnuÃX ko Apny Añdr kI pIVw, du:K idKweé dyqy hYN jbik dUsroM ky bwhrI suKoN ko hI dyKqw hY[ pRBu ªI ÏÃx ny XhW pr mnuÃX ky es imŒXw bqwév kI qrP ÎXwn AwkiÀéq krvwXw hY[ es vqwév ko TIk krny kw hI indyéS idXw gXw hY[ bRwããããx ho qo Xh mq socnw ik vY¤X ky pws ikqnw Dn hY, vh qo bVy Awnñd myN rhqw hogw[ KwlI nmÆkwroN sy #Xw pRw‚q kr lUÂgw[ log crx ÆpSé krqy hYN, sµmwn dyqy hYN mgr essy #Xw bVw swrw mkwn AQvw koTI Xw iPr bVI gwfI QofI KrIdI jw skqI hY[ bRwããããx kw kmé Cofkr khIN ±Xwpwr krny lg jwAo[ bVy hI Æpê S‹doN myN pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Agr Awp –iZX ho, vY¤X ho Xw SUdR ho; kuC BI ho jo BI quµhwry ÆvBwv sy aœpñn qum ho vYsy hI kmé krnw AOr an kmoéM ko pRBu ky Awgy smipéq krqy clo[ esI sy prmisi)))) ko pRw‚q ho jwAogy jo bVy-bVy XoigXoN, sñXwisXoN ko hoqI hY[ es bwq myN koeé sNSX nhIN hY Ajuén! Agr Awp ny Xh dƒiê (dUsroN kw bwhrI {p dyKkr añhIN jYsw kmé krny kI) n CoVI qo iPr Awp rwjw BI bn jwXyN qb BI suK sy nhIN rh pwAogy[ idn-rwq hkUmq krky BI du:KI rhogy ik #Xw hY Xy sb[ hmsy qo Amuk grIb AwdmI hI AçCw hY[ Apny pirvwr ky swQ,

92

imZoN ky swQ GUm-iPr qo lyqw hY[ jo mn myN AwE sb kuC kr lyqw hY[ qo iPr grIb AwdmI sy BI eéÃXwé[ BwvwQé Xh hY ik pRBu ªI ÏÃx bVy hI Æpê qrIky sy mwnv jwiq ky ilE Xh AwdSé bqlw rhy hYN AOr mo– pRwi‚q hyqu es nkwrwœmk bqwév ko œXwgny ko kh rhy hYN[ bRwããããx kw gux hY –mw[ prñqu bhuq swry log –mw ko duéblqw smJ lyqy hYN[ essy bRwããããx –mw ky gux ko œXwgy nhIN[ ±XwpwrI Apnw DñDw krqy smX AwmqOr pr kh dyqy hYN ik mYN esmyN sy kuC BI nhIN kmw rhw[ BwvwQé Xh hY ik hr kmé myN QoVw bhuq qo doÀ hogw hI[ jYsy Ai©n pR^vilq krogy qo DUAW qo swQ myN hogw hI[ es pRkwr sb kmé kuC n kuC doÀ sy Xu#q hoqy hI hYN cwhy koeé BI kmé ho[ prñqu Apny ÆvBwivk kmoéM ko nhIN œXwgnw cwihE[ bjwE es bwq ky ik dUsroN ky kmoéM ko/ kmé krny vwloM ky bwhrI {p ko dyKkr Apnw kmé CoV dyN, bi¬k Apnw kmé krnw hI ªyà hY AOr hr kmé pRBu ky ilE, asI kI pRsñnqw ky ilE kro[ svéZ pRBu hI ivrwjmwn hYN[ swrw AiÆqÈv asI kw hI hY[ QoVw ivcwr kro Ajuén! Agr qum Apny hI inXq kmé, jo quµhwry ÆvBwv sy aœpñn huE hYN; jo ÆvBwv Awpny jñm-jñmwñqroN sy Aijéq ikXw hY Xwin jo

93

Awp ho; vhI ÆvBwivk kmé Awp krnw nhIN cwhogy[ vhI kmé krqy huE Awpko sñquêI nhIN hoqI bi¬k du:KI hoqy ho qo iPr dUsroM ky kmé jo quµhwry ÆvBwv EvM sNÆkwroN sy myl BI nhIN Kwqy an kmoéM ko krogy qo kYsy suKI ho jwAogy? bi¬k AOr BI ^Xwdw du:KI ho jwAogy[ AœXwiDk kê pwAogy[ #XoNik qum asky Awid nhIN ho[ ijs pRkwr qum –iZX ho AOr quµhyN –iZX kmé hI inBwnw cwihE jo ik quµhwry ilE ÆvBwivk hY[ dUsroN kw kmé krky k¬Xwx nhIN bi¬k du:K/ sNqwp ko hI pRw‚q hogy[ es pRkwr pRBu khqy hYN ik Apny ÆvBwivk kmoéM kw Awcrx krqy huE; hy pRBu! qyrI mjIé, Eysw jwnqy huE Xwin askI rjw myN rwjI rhkr kmé krnw hI ÆvDmé hY AOr Eysw krky mnuÃX pwpoN sy mu#q huAw, prmisi)))) ko pRw‚q hoqw hY[ ivSyÀ sµbñDivSyÀ sµbñDivSyÀ sµbñDivSyÀ sµbñD Ajéun kw AwiKrI pR¤n khyN Xw ijzwsw œXwg AOr sñXws ky qÈv ko pƒQk-pƒQk smJnw[ pRBu ªI ÏÃx ny 4 sy 12vyN ¤lok qk œXwg kw vwÆqivk Æv{p pRkt ikXw AOr kméPl kI AwkwN–w kw œXwg hI œXwg hY Eysw smJkr 13vyN ¤lok sy 40vyN ¤lok qk sñXws (swN$XXog AQvw zwnXog) kw Æv{p bqlwXw[ AOr iPr 41vyM ¤lok sy 48vyN ¤lok qk kméXog {p œXwg ko smJwny ky ilE kmoéM kw ÆvBwv AQwéq` kmoéM kw ÆvBwv sy aœpñn honw

94

bqlwkr an ÆvBwivk kmoéM ko Av¤X kÄé±Xqw kw indyéS krky qQw kméXog myN Bi#q kw shXog idKlwkr Xwin Bi#qXu#q kméXog kw Pl Bgvd pRwi‚q bqlwXw gXw hY[ prñqu Ab Awgy sñXwsXog ky mwgé pr clkr, kmoéM myN kqwépn ky AiBmwn ko œXwgkr, apwsnw ky sihq iks pRkwr zwnXog kI swDnw krnI cwihE? AOr iPr as zwnXog ùwrw mnuÃX kYsy Bi#q ko pRw‚q hoqw hY? iPr zwnI B#q hokr vYrw©X AOr ivvyk ùwrw prmisi)))) ko pRw‚q hoqw hY; Xh sb Awgy bqlwXw gXw hY[ AsËbuiAsËbuiAsËbuiAsËbui)))): svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh: [: svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh: [: svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh: [: svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh: [ nYÃkµXéisinYÃkµXéisinYÃkµXéisinYÃkµXéisi)))) M prmwM sñnXwsynwiDgçCiq ] 49 ]M prmwM sñnXwsynwiDgçCiq ] 49 ]M prmwM sñnXwsynwiDgçCiq ] 49 ]M prmwM sñnXwsynwiDgçCiq ] 49 ] svéZ Awsi#qrihq bui)))) vwlw, Æpƒhwrihq AOr jIqy huE Añq:krx vwlw pu{À swN$XXog ky ùwrw as prm nYÃkµXéisi)))) ko pRw‚q hoqw hY ] 49 ] isiisiisiisi)))) M pRw‚qo XQw bRM pRw‚qo XQw bRM pRw‚qo XQw bRM pRw‚qo XQw bRãããã qQw‚noiq inboD my [ qQw‚noiq inboD my [ qQw‚noiq inboD my [ qQw‚noiq inboD my [ smwsynYv kOñqyX inàw zwnÆX Xw prw ] 50 ]smwsynYv kOñqyX inàw zwnÆX Xw prw ] 50 ]smwsynYv kOñqyX inàw zwnÆX Xw prw ] 50 ]smwsynYv kOñqyX inàw zwnÆX Xw prw ] 50 ] jo ik zwnXog kI prwinàw hY, as nYÃkµXéisi)))) ko ijs pRkwr sy pRw‚q hokr mnuÃX bRãããã ko pRw‚q hoqw hY, as pRkwr ko hy kuñqIpuZ! qU sN–yp myN hI muJ sy smJ ]50]

95

qwœpXé:-iks pRkwr sy kméXog ko is)))) ikXw jw skqw hY Xwin kméXog kI pUxéqw ko kYsy pRw‚q ho skqy hYN? pRBu ªI ÏÃx ùwrw Xh sb BlI-BWiq smJwXw gXw[ AOr Ab XhW pr sñXws ko Dwrx krny ky ilE iks pRkwr swDnw krnI cwihE ijssy sñXws is)))) ho sky AOr swDk sñXwsXog (zwnXog) ko pRw‚q ho jwE Xwin sñXws, sñXwsXog bn jwE[ Xh sb bVy hI Æpê S‹doN myN smJwXw gXw hY AQwéq` sñXwsXog ko is)))) krny kI iviD bqlweé geé hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN “AsË buiAsË buiAsË buiAsË bui)))): : : : svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh:”svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh:”svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh:”svéZ ijqwœmw ivgqÆpƒh:” Awsi#qrihqAwsi#qrihqAwsi#qrihqAwsi#qrihq ªI md`Bgvd gIqw kI mhwn iS–w hY[ sdYv pRsñn rhny AOr AÎXwœm kI açcqm åÂcweéXoN ko CUny ky ilE Awsi#qrihq honw AinvwXé qÈv hY[ sñXwsXog is)))) krny ky ilE swDk ko SrIr, eiñdRXW, Añq:krx AOr enky ùwrw ikE gE kmoéM myN, smÆq ivÀX-BogoN myN, smÆq pRwixXoN myN Awsi#q kw svéQw ABwv krnw hogw[ Bgvd pRwi‚q ky ilE AOr AwnñdmXI jIvn jIny kI es AdBuq Xui#q pr gIqw ny bhuq bl idXw hY[ mn sy jb kwmnwAoN kw Añq ho jwqw hY AQwéq` mnuÃX jb eiñdRXoN ko ivÀXoN sy moV lyqw hY; qb BI khIN n khIN sU—m mwZw myN mn ky iksI kony myN asy

96

Bogny kI eçCw bnI rh jwqI hY-asy khqy hYN-ÆpƒhÆpƒhÆpƒhÆpƒh:[ prñqu pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik swDk ko honw hY ivgqÆpƒh:ivgqÆpƒh:ivgqÆpƒh:ivgqÆpƒh: AQwéq` Æpƒhw {p myN BI iksI ivÀX-Bogwid kI pRwi‚q myN Awsi#q n rhy[ es pRkwr sy jIqy huE Añq:krx vwlw swDk sñXws/ swN$XXog ky ùwrw nYÃkµXéisi)))) ko pRw‚q hoqw hY[ nYnYnYnYÃkµXéisiÃkµXéisiÃkµXéisiÃkµXéisi)))) M prmwMM prmwMM prmwMM prmwM sy AiBpRw:X hY as siçcdwnñdGn prbRãããã prmy¤vr ky XQwQé zwn ko pRw‚q kr lynw[ swDk sñXws ky ùwrw es isi)))) ko pRw‚q kr jwqw hY jo ik zwnXog kI prwinàw hY[ prwinàw Xwin açcqm iÆQiq[ AiBpRw:X Xh hY ik AÎXwœm kI açcqm åÂcweéXoN ko CUny ky ilE sNswr v smÆq swNswirk ivÀX-BogoN v pRwixXoN myN pUxéqXw Anws#q honw hogw[ bubububu))))Xw ivSuXw ivSuXw ivSuXw ivSu))))Xw XuËo DƒœXwœmwnM inXµX c [Xw XuËo DƒœXwœmwnM inXµX c [Xw XuËo DƒœXwœmwnM inXµX c [Xw XuËo DƒœXwœmwnM inXµX c [ S‹dwdIiñvÀXwMÆœX#œvw rwgùyÀO ±XudÆX c ] 51 ]S‹dwdIiñvÀXwMÆœX#œvw rwgùyÀO ±XudÆX c ] 51 ]S‹dwdIiñvÀXwMÆœX#œvw rwgùyÀO ±XudÆX c ] 51 ]S‹dwdIiñvÀXwMÆœX#œvw rwgùyÀO ±XudÆX c ] 51 ]

ivivËsyvI l%vwSI Xqvw#kwXmwns: [ ivivËsyvI l%vwSI Xqvw#kwXmwns: [ ivivËsyvI l%vwSI Xqvw#kwXmwns: [ ivivËsyvI l%vwSI Xqvw#kwXmwns: [ ÎXwnXogpro inœXN vYrw©XM smupwiªq ÎXwnXogpro inœXN vYrw©XM smupwiªq ÎXwnXogpro inœXN vYrw©XM smupwiªq ÎXwnXogpro inœXN vYrw©XM smupwiªq: ] 52 ]: ] 52 ]: ] 52 ]: ] 52 ] Ah|kwrM blM dpéM kwmM k®oDM pirgRhm` [ Ah|kwrM blM dpéM kwmM k®oDM pirgRhm` [ Ah|kwrM blM dpéM kwmM k®oDM pirgRhm` [ Ah|kwrM blM dpéM kwmM k®oDM pirgRhm` [ ivmuçX inmém: Swñqo bRivmuçX inmém: Swñqo bRivmuçX inmém: Swñqo bRivmuçX inmém: Swñqo bRããããBUXwX k¬pqy ] 53 ]BUXwX k¬pqy ] 53 ]BUXwX k¬pqy ] 53 ]BUXwX k¬pqy ] 53 ]

97

ivSu)))) bui)))) sy Xu#q qQw hlkw, swiÈvk AOr inXimq Bojn krny vwlw, S‹dwid ivÀXoN kw œXwg krky Ekwñq AOr Su)))) dyS kw syvn krny vwlw, swiÈvk Dwrx Si#q ky ùwrw Añq:krx AOr eiñdRXoN kw sNXm krky mn, vwxI AOr SrIr ko vS myN kr lyny vwlw, rwg-ùyÀ ko svéQw nê krky BlIBWiq dƒFæ vYrw©X kw AwªX lyny vwlw qQw AhMkwr, bl, GmNf, kwm, k®oD AOr pirgRh kw œXwg krky inrñqr ÎXwnXog ky prwXx rhny vwlw mmqwrihq AOr SwiñqXu#q pu{À siçcdwnñd bRãããã myN AiBñnBwv sy iÆQq hony kw pwZ hoqw hY ] 51-52-53 ] qwœpXé:-AÎXwœm kI açcqm AvÆQw ko pRw‚q krny ky ilE AQwéq` zwnXog kI prwinàw ko pRw‚q hony ky ilE ijn swDnoN kI Awv¤Xkqw hoqI hY AQwéq` pUxéqw ko pRw‚q huE zwnI- mhwœmw ky l—x #Xw hoqy hYN? hy kuñqI puZ Ajuén! Ab qU muJsy vh sb sM–yp myN sun[ sbsy phly bui)))) ko S)))) krnw hogw[ mnuÃX ky pUvé jñmoM ky Aijéq SuB-ASuB kmoéM ky sNÆkwr asky Añq:krx myN smwE rhqy hYN[ jb BI mn an sNÆkwroN ky bl sy swNswirk ivÀX-BogoN ko pRw‚q krny kI eçCw kry, añhyN pwny ky ilE Btkny lgy qo asy bui)))) ky ùwrw inXiñZq krky (#XoNik bui)))) ùwrw mn kw ingRh hoqw

98

hY AOr iPr mn ùwrw eiñdRXoN kw) an sNÆkwroN ko smw‚q krnw hoqw hY[ BwvwQé Xh hY ik sbsy phly bui)))) ùwrw Xh jwnkr Atl in¤cX ikXw jwqw hY ik sNswr myN suK hY hI nhIN; BogoN myN suK hY hI nhIN; Xy sb qo du:KoM ky kwrx AOr kmé bñDn myN bWDny vwly hYN[ jbik mYN Xh SrIr nhIN hUÂ, mYN qo as prmwœmw kw ANS Awœmw hU AQwéq` vYrw©X AOr ivvyk ùwrw sNswr kI vwÆqivkqw ko jwnnw hogw[ DƒœXwœmwnM inXµX cDƒœXwœmwnM inXµX cDƒœXwœmwnM inXµX cDƒœXwœmwnM inXµX c AOr ApnI bui)))) kI swiœvk Dwrxw Si#q ky ùwrw ApnI eiñdRXoN v mn kw sNXm krnw hoqw hY[ es swiœvk Dwrxw Si#q ùwrw swDk mn, vwxI AOr SrIr pr sNXm pRw‚q kr skqw hY[ (bui)))) kI swiœvk Dwrxw Si#q ky l—x esI AÎXwX ky 33vyN ¤lok myN Awp jwn cuky hYN)[ sNXm pRw‚q krky eiñdRXoN ky sBI ivÀXoN kw œXwg kr skqw hY[ rwgùyÀo ±XudÆX crwgùyÀo ±XudÆX crwgùyÀo ±XudÆX crwgùyÀo ±XudÆX c AOr rwg-ùyÀ sy svéQw mu#q ho jwqw hY[ Ekwñq AOr Su)))) dyS kw syvn krny vwlw AOr h¬kw swiœvk AOr inXimq Bojn krny vwlw hoqw hY[ (17vyN AÎXwX ky 8vyN ¤lok myN swiœvk Awhwr kI pirBwÀw dI geé hY[) zwnXog kI prwinàw ko pRw‚q krny ky ilE AhMkwr, bl, Gm&f, kwm-k®oD AOr pirgRh kw œXwg

99

krnw hogw[ AhMkwr kw AQé hY SrIr, eiñdRXW AOr Añq:krx myN Awœm-bui)))) kw honw[ AhNkwr aœpñn hI qb hoqw hY jb mnuÃX SrIr, eiñdRXoN v Añq:krx ùwrw ikE gE kmoéM kw kqwé bn jwqw hY[ Apny Awp ko kmoéM kw kqwé mwn lynw hI AhMkwr ko jñm dynw hY[ Aq: swDk ko dyhwiBmwn kw svéQw œXwg kr dynw cwihE[ ijssy vh kqwépn ky Bwv sy mu#q ho jwEgw AOr AhMkwr aœpñn hI nhIN hogw[ esI qrh sy bl AOr Gm&f kw œXwg krnw[ Xh jo dUsroN pr Apnw pRBuœv jmwny kw pRXws krnw hY, esy khqy hYN-bl kw du{pXog[ swDk ko Eysy du:swhs kw pirœXwg krnw hoqw hY[ AOr ivÖw, Dn, jwiq, SwrIirk Si#q Awid ky Gm&f kw BI œXwg krnw hogw[ kwm-k®oD ko svéQw œXwg dynw hogw AOr swNswirk BogoN ko Bogny ky aÌy¤X sy iksI BI vÆqu kw sNgRh n krnw hI pirgRh kw œXwg krnw hY[ es pRkwr jo mnuÃX iksI BI vÆqu/ pdwQé Awid myN ÆvwmIœv kI Bwvnw nhIN rKqw AOr Swñqicq hY[ Eysw swDk vYrw©X AOr ivvyk kw AwªX lykr inrñqr prmwœmw ky nwm, gux AOr lIlwAoN myN lIn rhqw hY[ vh swDk siçcdwnñdGn bRãããã myN AiBñn Bwv sy iÆQq hony kw pwZ ho jwqw hY[

100

bR bR bR bRããããBUq: pRsñnwœmw n Sociq n kw|BUq: pRsñnwœmw n Sociq n kw|BUq: pRsñnwœmw n Sociq n kw|BUq: pRsñnwœmw n Sociq n kw|––––iq [iq [iq [iq [ sm: svyéÀu BUqyÀu mdBiËM lBqy prwm` ] 54 ]sm: svyéÀu BUqyÀu mdBiËM lBqy prwm` ] 54 ]sm: svyéÀu BUqyÀu mdBiËM lBqy prwm` ] 54 ]sm: svyéÀu BUqyÀu mdBiËM lBqy prwm` ] 54 ] iPr vh siçcdwnñdGn bRãããã myN EkIBwv sy iÆQq, pRsñn mn vwlw XogI n qo iksI ky ilE Sok krqw hY AOr n iksI kI AwkwM–w hI krqw hY[ Eysw smÆq pRwixXoN myN smBwv vwlw XogI myrI prwBi#q ko pRw‚q ho jwqw hY ] 54 ] B#œXw mwmiBjwnwiq XwvwñX>wiÆm qÈvq: [B#œXw mwmiBjwnwiq XwvwñX>wiÆm qÈvq: [B#œXw mwmiBjwnwiq XwvwñX>wiÆm qÈvq: [B#œXw mwmiBjwnwiq XwvwñX>wiÆm qÈvq: [ qqo mwM qÈvqo zwœvw ivSqy qdñqrm` ] 55 ]qqo mwM qÈvqo zwœvw ivSqy qdñqrm` ] 55 ]qqo mwM qÈvqo zwœvw ivSqy qdñqrm` ] 55 ]qqo mwM qÈvqo zwœvw ivSqy qdñqrm` ] 55 ] as prw Bi#q ky ùwrw vh muJ prmwœmw ko, mYN jo hU AOr ijqnw hU TIk vYsw-kw-vYsw qÈv sy jwn lyqw hY; qQw as Bi#q sy muJko qÈv sy jwnkr qœkwl hI muJmyN pRivê ho jwqw hY ] 55 ] qwœpXé:-gIqw ky pwTkoN/ AnuXwiXAoN ky ilE Xh sUZ TIk sy smJ lynw Aiq AinvwXé hogw[ hmwry dyS myN/ iv¤v myN n jwny ikqny hI log sñXws ky mmé ko jwny ibnw hI sñXwsI ho jwqy hYN[ n jwny ikqny hI sµpRdwX ho gE AOr an sµpRdwXoN myN sñXwisXoN kI BIV BI bFæqI hI jw rhI hY[ prñqu prmwœmw ko pwny kI pwZqw myN kmI Aw rhI hY[ Xh jo apro#q l—x (51vyN ¤lok sy 53vyN ¤lok qk)

101

sñXwsI ky ilE bqlwE gE hYN, Xy sb swDn hYN Bgvd pRwi‚q krny ky ilE[ Xw iPr Eysw khyN, Añq:krx pr pVI hueé kwm, k®oD, rwg-ùyÀ, moh, AhMkwr {pI mYl ko Dony ky apwX hYN[ smÆq apinÀdyN/ SwÆZ es mYl ko Dony ky apwX hYN[ pRBu khqy hYN ik mYN qo sdw hI ÆvXM pRkwS AOr inmél rhqw hUÂ[ mYN qo svéz hUÂ, své±Xw‚k hUÂ, hr –x hr jgh mOjUd hU lyikn muJy pwny ky ilE pwZqw cwihE[ Xh jo apro#q l—x EvM swDn bqlwE gE hYN Xy sb prmwœmw ko pwny ky swDn hYN[ XhI vydwñq swr hY[ vYrw©X AOr ivvyk kw AwªX lykr Sm-dm, iqiq–w, apriq, –mw, smwDwn AOr ª))))w esy vydwñq myN Àt-sµpiÄ khw jwqw hY Xwin zwn pRwi‚q ky ilE C: sIiFæXW hYN[ BwvwQé Xh hY ik prmwœmw qo sb jgh mOjUd hYN mgr pwZqw cwihE asy pwny kI[ dyKo Ajuén! pƒŒvI ky gBé myN ikqnI hI sµpiÄ BrI pVI hY[ prñqu esy pRw‚q vhI krqw hY ijsmyN esy pwny kI pwZqw hoqI hY[ mUl myN sUZ qo Ek hI hY kméPl kI AkwN–w kw œXwg AOr kqwépn ky Bwv sy rihq hokr, sb pRwixXoN myN as eé¤vr ko hI dyKnw Xwin smBwv[ #Xw apro#q l—xoN ky ibnw koeé BI mnuÃX zwn kI prwinàw Xwin açcqm AvÆQw ko pRw‚q kr skqw hY? prñqu jb

102

en swDnoN ùwrw Bgvd pRwi‚q ky ilE pRXws krqw hY qo vh prmwœmw ko pRw‚q kr lyqw hY[ AOr mnuÃX siçcdwnñdGn prmwœmw myN EkIBwv sy iÆQq huAw ‘sdw vsñqN’ sdw hI pRsñnicÄ rhqw hY AOr iPr kBI iksI vÆqu EvM pRwxI ky ilE n hI Sok krqw hY AOr n hI iksI kI AwkwN–w[ Eysw smÆq pRwixXoN myN smBwv rKny vwlw XogI myrI prw-Bi#q ko pRw‚q hoqw hY[ siçcdwnñdGn bRãããã myN EkIBwv sy iÆQiq AQwéq` AhN bRããããiÆm-mYN bRãããã hUÂ[ soSSSShmiÆm-vh b Rãããã hI mYN hUÂ[ prmwœmw myN AiBñn Bwv sy inœX Atl iÆQiq ho jwqI hY[ svéZ prmwœmw kw hI AiÆqÈv hY[ sb pRwixXoN myN vhI qo hY[ AùYq kI iÆQiq[ jb EysI iÆQiq ho jwqI hY qo prw-Bi#q ko pRw‚q ho jwnw ÆvBwivk hI hY[ prwprwprwprw----Bi#qBi#qBi#qBi#q-ijs zwn-Bi#q ky ùwrw jo B#q myry swQ imlkr ÆvBwivk {p sy smrs ho jwqw hY-Eysy zwnI-B#q/ mhwœmwAoN ky ilE qo pRBu ny 7vyN AÎXwX ky 18vyN ¤lok myN BI khw hY ik “zwnI-B#q qo myrw hI Æv{p hY[ Eysw myrw mq hY[” #XoNik vh mÜq mn-bui)))) vwlw zwnI B#q Aiq-aÄm giq Æv{p muJ myN hI AçCI pRkwr iÆQq hY[ 7vyN AÎXwX ky 16vyN ¤lok myN pRBu ny

103

phly hI B#qoN kI cwr ªyixXoN kw a¬lyK ikXw hY[ AQwéQIé-(kwmnwXu#q B#q) AwÄé-(rog, Sok, BX sy mu#q hony ky ilE prmwœmw kw Bjn krnw) qIsrI ªyxI ijzwsu AOr cOQI ªyxI zwnI-B#q kI bqlweé geé hY[ Xh jo cOQI ªyxI hY zwnI-B#q kI esy hI prw-Bi#qXu#q zwnI mhwœmw khw gXw hY[ prw-Bi#q Xwin Bi#q kI EysI AvÆQw jhW mWgny ky ilE kuC BI SyÀ nhIN rh jwqw[ Bi#q hI Apny Awp myN mhw-Awnñd hY[ Bi#q vhW swDn nhIN, swÎX ho jwqI hY[ XhW pr qum iBKwrI nhIN rh jwqy bi¬k smRwt ho jwqy ho[ Agr mui#q, mo– kI Xw iPr Awnñd kI BI mWg bkwXw rh geé qo smJ lyN ik Awpny ABI prw-Bi#q ko nhIN pwXw[ iBKwrI hI rh gE[ jo Bi#q hI Apny Awp myN prmwnñd ho, sœX ho, vhI prw-Bi#q hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik prw-Bi#q sy myry ko, mYN jo hUÂ; jYsw hUÂ; ijs pRBwv vwlw hUÂ vYsw hI qÈv sy jwn lyqw hY[ asI –x qœkwl hI muJmyN pRivê ho jwqw hY[ B#q AOr Bgvwn Ek ho jwqy hYN[ drAsl askI qrP sy qo koeé sImw hY hI nhIN, ApnI qrP sy hI hY[ jb BI iksI B#q ny vh sImw htweé/ pdwé htwXw qo swmny Bgvwn ko hI pwXw[

104

svékmwé&Xip sdw kuvwéxo md`±XpwªX: [svékmwé&Xip sdw kuvwéxo md`±XpwªX: [svékmwé&Xip sdw kuvwéxo md`±XpwªX: [svékmwé&Xip sdw kuvwéxo md`±XpwªX: [ mœpRswdwdvw‚noiq SwÇvqM pdm±XXm` ] 56 ] mœpRswdwdvw‚noiq SwÇvqM pdm±XXm` ] 56 ] mœpRswdwdvw‚noiq SwÇvqM pdm±XXm` ] 56 ] mœpRswdwdvw‚noiq SwÇvqM pdm±XXm` ] 56 ] myry prwXx huAw kméXogI qo sµpUxé kmoéM ko sdw krqw huAw BI myrI Ïpw sy snwqn AivnwSI prmpd ko pRw‚q ho jwqw hY ] 56 ] qwœpXé:-Ajuén kI ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE pRBu ªI ÏÃx ny Ab qk œXwg AOr sñXws AQwéq` kméXog AOr swN$XXog kw qÈv Alg-Alg smJwXw[ donoN swDnoN ky Æv{p EvM rhÆX ko bVy hI Æpê S‹doN myN Kolkr rK idXw[ Ab Ajuén iksy ApnwE es ivÀX myN Apnw koeé mq nhIN idXw[ prñqu pRBu cwhqy hYN ik Ajuén Bi#qXu#q kméXog ko hI ApnwE, esy hI gRhx kry[ esilE Ab es ¤lok myN Bi#qXu#q kméXog kI mihmw kw vxén krqy hYN[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN inÃkwm kméXogI sb kmoéM ko krqw huAw BI, myry prwXx huAw snwqn AivnwSI prmpd ko pRw‚q ho jwqw hY[ XhW pr pRBu bVy hI Æpê qrIky sy Apnw ini¤cq mq khqy hYN ik mYdwn Cofkr, sNswr Cofkr mq Bwgo[ Bwgny kI koeé j{rq nhIN AOr n hI kmoéM ko œXwgny kI[ sb kmé krqy huE mo– kI pRwi‚q hoqI hY[ drAsl kmoéM ko Cof dynw AOr kmoéM

105

kw Ævq: CUt jwnw; donoN myN BwrI Añqr hoqw hY[ kmoéM ko Cofkr, piriÆQiqXoN sy Bwgkr sñXwsI nhIN huAw jwqw[ jNgloM myN cly jwAogy qo vhW BI mn sNswr myN hI Btkygw[ ijn kwrxoN sy sNswr ko Cofw hY vh kwrx hmySw Xwd rhyNgy[ isi)))) kI pRwi‚q nhIN ho skqI[ esilE pRBu khqy hYN ik Bi#qXu#q kméXog ky sUZ ko, rhÆX ko ijsny jwn ilXw vh myry prwXx huAw AQwéq` jo sb kuC myry åpr Cof dyny vwlw myry hI AwªX hY[ jo Apny kmoéM ky PUl muJ pr cFæwqw hY vh sb kmé inÃkwmqw sy krqw huAw prmpd ko pRw‚q hoqw hY[ es pRkwr jb kméXog kI pUxéqw ho jwqI hY qo zwnXog Ævq: is)))) ho jwqw hY AOr prwBi#q kI pRwi‚q hoqI hY[ iPr kmé Apny Awp CUt jwqy hYN[ iPr Apny ÆvBwv sy koeé lok sNgRh ky ilE kmé krqw rhy Xw iPr sñXwsI ho jwE[ cyqsw svékmwéix miX sñnXÆX mœpr: [cyqsw svékmwéix miX sñnXÆX mœpr: [cyqsw svékmwéix miX sñnXÆX mœpr: [cyqsw svékmwéix miX sñnXÆX mœpr: [ buibuibuibui)))) M XogmupwiªœX miçcq: sqqM Bv ] 57 ]M XogmupwiªœX miçcq: sqqM Bv ] 57 ]M XogmupwiªœX miçcq: sqqM Bv ] 57 ]M XogmupwiªœX miçcq: sqqM Bv ] 57 ] sb kmoéM ko mn sy muJmyN Apéx krky qQw smbui)))){p Xog ko Avlµbn krky myry prwXx AOr inrñqr muJmyN icÄvwlw ho ] 57 ]

106

miçcq: svédugwéix mœpRswdwÄirÃXis [miçcq: svédugwéix mœpRswdwÄirÃXis [miçcq: svédugwéix mœpRswdwÄirÃXis [miçcq: svédugwéix mœpRswdwÄirÃXis [ AQ cyÈvmh|kwrwñn ªoÃXis ivn| AQ cyÈvmh|kwrwñn ªoÃXis ivn| AQ cyÈvmh|kwrwñn ªoÃXis ivn| AQ cyÈvmh|kwrwñn ªoÃXis ivn|————Xis ] 58 ]Xis ] 58 ]Xis ] 58 ]Xis ] 58 ] apXéu#q pRkwr sy muJmyN icÄvwlw hokr qU myrI Ïpw sy smÆq sMktoN ko AnwXws hI pwr kr jwEgw AOr Xid AhMkwr ky kwrx myry vcnoN ko n sunygw qo nê ho jwEgw AQwéq` prmwQé sy BRê ho jwEgw ] 58 ] qwœpXé:-Ab qk qo apdyS Qw pRBu ªI ÏÃx kw mgr Ab AwdyS dy rhy hYN, Awzw dy rhy hYN Ajuén ko Bi#qXu#q kméXog ko Dwrx krny ky ilE[ Ab qk pRBu ny bhuq swry mwgé v Xui#qXW bqlweé Bgvd pRwi‚q ky ilE AOr XhI khw ik jYsw BI quJy AçCw lgy, qyry ÆvBwv ky AnukUl ho asI mwgé ko pkV ly[ mgr Ab XhW pr bVy hI Æpê S‹doN myN AwdyS dy rhy hYN[ pRBu khqy hYN ik ApnI bui)))), ivvyk ky ùwrw, icÄ sy Apny ùwrw ikE gE kmoéM kw miX miX miX miX sñnXÆXsñnXÆXsñnXÆXsñnXÆX-myry myN sñXws kr dy AQwéq` muJy Apéx kr dy[ mœpr:mœpr:mœpr:mœpr: myry prwXx huAw buibuibuibui)))) N XogmupwiªœXN XogmupwiªœXN XogmupwiªœXN XogmupwiªœX myrw AwªX gRhx krky smœv bui)))) {p inÃkwm kméXog kw Awcrx krqw huAw, inrñqr muJ myN icÄ vwlw ho jw[ es pRkwr sy qU jñm-mƒœXu {p mhwn sNkt sy mu#q ho jwEgw[ Agr

107

nhIN sunygw myrI bwq; Apny hI AhNkwr myN fUbw rhygw qo prmwQé sy BRê ho jwEgw[ Ajuén qo pRBu ªI ÏÃx ky iSÃX hYN, sKw BI hYN AOr B#q BI, vh qo pRBu kI bwqoN ko sun hI rhy hYN[ prñqu Akwrx hI sb pr dXw krny vwly dXwswgr! k{xwinDwn! pRBu ªI ÏÃx kw eéSwrw hY mwnv jwiq kI es kmjorI kI qrP ijsky kwrx mnuÃX zwn pRw‚q nhIN kr skqw; vh hY AhMkwr[ AwmqOr pr dyKw jwqw hY ik jb BI koeé Ek mnuÃX dUsry ko kuC smJwny kI, bqlwny kI cyàw krqw hY qo smJny vwlw mnuÃX XhI idKwvw krqw hY ik eskw qo muJy phly sy hI pqw Qw[ dUsry ky Awgy Xh nw mwnnw ik muJy qo pqw hI nhIN Qw[ Eysw krny myN mnuÃX kw AhNkwr AwVy Awqw hY[ jo mnuÃX es sU—m AhMkwr ky ADIn ho jwqw hY vh smwj myN, sNswr myN Xw AÎXwiœmk mwgé myN åpr nhIN aT skqw[ esI AhNkwr ko smw‚q krky sunny ky ilE kh rhy hYN pRBu ªI ÏÃx[ pRBu ny phly BI 4 AÎXwX ky 24vyN ¤lok myN Ajuén ko zwnI mhwœmwAoN, pRzwvwn pu{ÀoN ky pws jwkr zwn pRwi‚q kI bwq khI hY[ prñqu Ajuén jb zwnI mhwœmwAoN ky pws jwAo qb Apny imŒXw AhMkwr kI potlI ko bWDkr, asy rKkr jwnw[ an qÈvdSIé mhwœmwAoN ko BlI-BWiq d&fvq pRxwm krnw, ankI syvw

108

krnw[ AOr iPr khw kpt CoVkr jb qU srlqw pUvék koeé ijzwsw pRkt krygw qo vo prmwœm qÈv ko BlI-BWiq jwnny vwly zwnI mhwœmw quJy as qÈv zwn kw apdyS dyNgy[ es pRkwr sy XhW pr Æpê {p sy apdyS hY pRBu ªI ÏÃx kw ik jb Awp kuC sIKnw cwhqy hYN, jwnnw cwhqy hYN qo inrhNkwr AQwéq` AhNkwr-SUñX ho jwAo[ qb sb kuC pRw‚q kr skqy ho; prmwœm-qÈv ko BI[ Agr Awj pRBu ky en S‹doN ko BlI-BWiq smJ ilXw jwE qo idSw bdl skqI hY, dSw bdl skqI hY myry dyS v mwnvqw kI[ BwvwQé Xh hY ik pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik hy Ajuén! qU Apny smÆq kmoéM ko muJy hI Apéx kr dy[ esy hI inXq kmoéM kw sñXws khqy hYN[ qU Apny icÄ v bui)))) kI vƒiÄ ko Awœm-ivvyk myN lgw[ bs, iPr #Xw hY, as ivvyk kI Si#q sy quµhyN Apnw Awœm-qÈv myry Æv{p myN EkIBwv sy idKweé dyny lgygw jo ik sb pRkwr ky kmoéM sy Ail‚q rhqw hY[ AOr quµhyM es bwq kI smJ BI Aw jwEgI ik kmé pRÏiq kw kwXé hYN; jo ik Awœmw sy bhuq dUr/ pry hYN[ es pRkwr jb inÃkwm kméXog kI pUxé isi)))) ko pRw‚q ho jwEgw qo qœkwl hI zwnXog AOr prw-Bi#q ko pRw‚q ho jwEgw[ es pRkwr jb qyrI bui)))) AnñX

109

Bwv sy myrI Bi#q myN rNg jwEgI qb qyrw icÄ BI sb cNclqwXyN CoV dygw AOr myrw Bjn krny vwlw ho jwEgw[ es pRkwr jb mYN icÄ myN pUxé {p sy Br jwåÂgw Ajuén! qb qum smJ lynw ik myrw pUxé pRswd quJy pRw‚q ho gXw[ drAsl jb EysI AvÆQw ho jwE ijs XogI kI; iPr qo B#q AOr Bgvwn Ek ho jwqy hYN[ XhI Awœm-sw–wœkwr hY[ Xdh|kwrmwiªœX n XoœÆX eiq mñXsy [Xdh|kwrmwiªœX n XoœÆX eiq mñXsy [Xdh|kwrmwiªœX n XoœÆX eiq mñXsy [Xdh|kwrmwiªœX n XoœÆX eiq mñXsy [ imŒXYÀ ±XvswXÆqy pRÏiqÆœvwM inXoimŒXYÀ ±XvswXÆqy pRÏiqÆœvwM inXoimŒXYÀ ±XvswXÆqy pRÏiqÆœvwM inXoimŒXYÀ ±XvswXÆqy pRÏiqÆœvwM inXo————Xiq ] 59 ]Xiq ] 59 ]Xiq ] 59 ]Xiq ] 59 ] jo qU AhMkwr kw AwªX lykr Xh mwn rhw hY ik ‘mYN Xu)))) nhIN k{Âgw’, qyrw Xh in>X imŒXw hY, #XoNik qyrw ÆvBwv quJy jbrdÆqI Xu)))) myN lgw dygw ] 59 ] ÆvBwvjyn kOñqyX inbÆvBwvjyn kOñqyX inbÆvBwvjyn kOñqyX inbÆvBwvjyn kOñqyX inb)))) M: Ævyn kméxw [M: Ævyn kméxw [M: Ævyn kméxw [M: Ævyn kméxw [ kquéM nyçCis XñmohwœkirÃXÆXvSokquéM nyçCis XñmohwœkirÃXÆXvSokquéM nyçCis XñmohwœkirÃXÆXvSokquéM nyçCis XñmohwœkirÃXÆXvSoSSSSip qq` ] 60 ]ip qq` ] 60 ]ip qq` ] 60 ]ip qq` ] 60 ] hy kuñqIpuZ! ijs kmé ko qU moh ky kwrx krnw nhIN cwhqw, asko BI Apny pUvéÏq ÆvwBwivk kmé sy bÂDw huAw prvS hokr krygw ] 60 ] qwœpXé:-pRBu ªI ÏÃx ny Xu)))) ky Su{ myN hI jb Ajuén ko Xu)))) krny kI Awzw dI qo Ajuén ny khw Qw n XoœÆXn XoœÆXn XoœÆXn XoœÆX “mYN Xu)))) nhIN k{Âgw[” (gIqw 2/9)[ asI bwq kw Æmrx

110

krvwkr pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko kh rhy hYN ik qU jo Xh kh rhw hY ik mYN Xu)))) nhIN k{Âgw, quµhwrw Xh mwnnw EvM khnw AhMkwrXu#q hY[ #XoNik as AhMkwr AOr moh ky kwrx hI qU Apny SrIr ko Ajuén AOr Xu)))) ky ilE qYXwr jo qyry swmny KVy hYN añhyN Apny imZ, bñDu, gu{ v Ævjn smJ rhw hY[ AOr Xh AhNkwrXu#q bui)))) kw hI inxéX hY ik Xh Xu)))) krnw pwp kw Awcrx hY[ qU AhMkwr ky vS huAw hI Apny ko smQé, pi&fq v pRzwvwn AOr ÆvqNZ smJ rhw hY[ AOr iPr quµhwrw Xh in¤cX BI imŒXw hI hogw ik mYN Xu)))) nhIN k{Âgw[ #XoNik Ajuén qum ÆvqNZ nhIN ho; qum pRÏiq ky ADIn ho[ mnuÃX jb qk kqwépn kw Bwv rKqw hY vh pRÏiq ky hI ADIn hoqw hY[ jñm-jñmwñqroN myN ikE gE kmoéM ky sNÆkwr, jo mnuÃX ky Añq:krx myN sNicq ho jwqy hYN añhyN pRÏiq/ ÆvBwv khw jwqw hY[ vh ÆvBwv hI mnuÃX ko nE kmé krny myN pRvƒÄ krqw hY[ esI ÆvBwv ky Anuswr hI mnuÃX kmé krqw hY #XoNik Xh ÆvBwv hI mnuÃX ko iBñn-iBñn kmoéM ky AiDkwrI smudwX (bRwããããx, –iZX, vY¤X, SUdR) myN jñm lyny kw kwrx hoqw hY[ pRBu khqy hYN ik Agr qU Xu)))) sy eñkwr BI krqw hY qo qyrw Xh AhNkwrXu#q inxéX BI imŒXw ho jwEgw #XoNik qU –iZX hY

111

AOr qyrw –iZX ÆvBwv quJy Xu)))) myN GsIt lygw[ quJy Xu)))) krny ky ilE mjbUr kr dygw[ hy Ajuén! qum –iZX vIr mwqw kuñqI ky vIr puZ ho esilE qumsy Xu)))) ikE ibnw nhIN rhw jwEgw[ AOr iPr Xu)))) krnw quµhwrw –iZX Dmé BI hY AOr kmé BI[ khny kw AiBpRw:X Xh hY ik Xh Xu)))) qyry ilE koeé pwp kmé nhIN hY[ esilE Xu)))) n krnw jo ik qyrw kÄé±X-kmé hY esy n krnw iksI BI dƒiê sy aicq nhIN hY[ Xh jo qU Xu)))) ky ilE eñkwr kr rhw hY vh qyrw moh hY[ es moh ky kwrx hI quJy Xh Xu)))) krnw ADmé lg rhw hY[ QoVw ivcwr kro gw&VIvDwrI Ajuén! piriÆQiqXW XhI hoqI, kwrx BI XhI hoqy, prñqu Xu)))) myN qyry swmny en logoN kI bjwE koeé dUsry KVy hoqy qo iPr BI #Xw qU Xu)))) sy eñkwr krqw[ es pRkwr dyhwiBmwn kw œXwg krky, moh{pI kill sy åpr aT jw[ Agr Eysw nhIN krygw iPr BI Añqq: quJy Xu)))) krnw hI pVygw #XoMik qyrw ÆvBwv sy Ginà sµbñD hY[ qU Apny –iZX ÆvBwv ky vS huAw Xu)))) ky ilE kUd pVygw[ pRBu ªI ÏÃx ny iÆQiq ko swP krny ky ilE Ajuén ko hr Drwql sy smJwXw hY[ Agr qU ÆvXM ko kqwé hI mwn rhw hY qo BI ÆvBwv vS quJy Xu)))) krnw hI pVygw[ Agr qU Awœm-qÈv ko smJqw hY qo iPr qU bIc sy ht jw[ pRÏiq ko Apnw kwXé krny dy[ qU kqwépn

112

ky Bwv sy rihq ho jw[ iPr qyry ilE koeé pwp nhIN[ pu&X nhIN[ eéÇvr: svéBUqwnwM eéÇvr: svéBUqwnwM eéÇvr: svéBUqwnwM eéÇvr: svéBUqwnwM ââââÌySyÌySyÌySyÌySySSSSjuén iqàiq [juén iqàiq [juén iqàiq [juén iqàiq [ BRwmXñsvéBUqwin XñZw{Fwin mwXXw ] 61 ]BRwmXñsvéBUqwin XñZw{Fwin mwXXw ] 61 ]BRwmXñsvéBUqwin XñZw{Fwin mwXXw ] 61 ]BRwmXñsvéBUqwin XñZw{Fwin mwXXw ] 61 ] hy Ajuén! SrIr-{p XñZ myN Aw{Fæ huE sµpUxé pRwixXoN ko AñqéXwmI prmy¤vr ApnI mwXw sy anky kmoéM ky Anuswr BRmx krwqw huAw sb pRwixXoN ky ââââdX myN iÆQq hY ] 61 ] qwœpXé:-AñqéXwmI prmwœmw smÆq pRwixXoN ky ââââdX myN ivrwjmwn hYN[ hr pRwxI ko asky kmwénuswr pSu-p–I, mnuÃXwid XoinXoM kw SrIr apl‹D hoqw hY[ as dyh myN vh jIvwœmw esI Bwvnw sy jkV jwqw hY ik Xh dyh hI mYN hUÂ[ es pRkwr pRwxImwZ ko dyh {pI XNZ pr bYTwkr vh ââââdXÆQ eé¤vr pRwcIn kmoéM ky sUZ ihlwqw rhqw hY[ mnuÃX ko Apny hI kmoéMnuswr ââââdXÆQ eé¤vr (AñqéXwmI prmwœmw, ivDwqw) mnuÃX ky ilE AnukUl-pRiqkUl piriÆQiqXW pRdwn krqw hY[ sBI mnuÃXoN ko asky pUvwéijéq kmé sNÆkwroN ky Anuswr Pl Bugqwny ky ilE bwr-bwr Alg-Alg XoinXoN myN aœpñn krqw hY qQw iBñn-iBñn pdwQoéM sy, ik®XwAoN sy AOr pRwixXoN sy ankw sNXog-ivXog krwqw hY[ mnuÃX ko

113

asky ÆvBwv ky Anuswr kmé krny myN pRvƒÄ krqw hY[ XhI Bgvwn kw sb pRwixXoN ko ApnI mwXw ùwrw BRmx krwnw hY[ prñqu Xh jñm-mrx {pI sNswr ck® qb qk clqw rhqw hY jb qk mnuÃX SrIr {pI XNZ ky swQ mYN AOr myrypn kw sµbñD mwnqw hY[ jIv kw SrIr ky swQ mYN AOr myrypn kw sµbñD n rhny pr eé¤vr kI mwXw asy sNcwilq nhIN krqI[ AOr iPr hy Ajuén! quµhwry ââââdX myN BI vhI eé¤vr invws krqw hY AOr vh eé¤vr quµhwry BIqr BI qo vhI pRÏiq kI sÄw ko clwEgw[ esilE Agr qyry mn myN Xu)))) n krny kw ivcwr BI hogw, qb BI pRÏiq quµhyN Xu)))) myN pRvƒq krygI[ esilE Ajuén! qU Apnw ivcwr pRÏiq pr hI CoV dy ik Xu)))) krnw hY Xw nhIN[ rhÆX ÆpêIkrx- -mnuÃX kmé krny ky ilE pRÏiq ky ADIn hY[-gIqw-3/33. -mnuÃX kmé krny ky ilE eé¤vr ky ADIn hY[-gIqw-10/8 AOr 18/61. -mnuÃX kmé krny myN Apny ÆvBwv ky ADIn hY[-gIqw-18/60. pRÏiq eé¤vr kI Si#q hY eé¤vr hI pRÏiq ky ÆvwmI v pRyrk hYN[ esilE eé¤vr ky ADIn bqlwnw pRÏiq ky hI ADIn bqlwnw hY[ ÆvBwv AOr pRÏiq qo pXwéXvwcI S‹d hYN[ esilE kmé krny myN mnuÃX

114

ko ÆvBwv ky, pRÏiq ky Xw eé¤vr ky ADIn bqlwnw Ek hI bwq hY[ Ab svwl qo Xh aTqw hY ik gIqw 2/47 myN mnuÃX ko kmé krny myN AiDkwr bqlwkr ÆvqNZ khw gXw hY[ #Xw mnuÃX kmé krny myN ÆvqNZ hY Xw prqNZ? phlI bwq kmé krny Xw n krny myN qo mnuÃX prqNZ hYN[ gIqw 3/5 myN BI smJwXw gXw hY ik koeé BI mnuÃX –xmwZ BI kmé ikE ibnw nhIN rh skqw[ kmé qo krnw hI pVygw[ esmyN mnuÃX kI ÆvqNZqw ib¬kul BI nhIN hY[ dUsrI bwq-mnuÃX Apny ÆvBwv sy aœpñn kmoéM ko krny myN BI prqNZ hY[ asy ÆvBwivk kmé krny hI pVyNgy[ Ab Agr mnuÃX kmé krny Xw nw krny myN ib¬kul BI ÆvqNZ nhIN hY, prqNZ hY qo iPr kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX krny ky ilE jo SwÆZ ilKy gE hYN, qo iPr vo iksilE? drAsl SwÆZ mnuÃX ko ÆvBwv (pRÏiq) ky iv{)))) kmé krny ky ilE nhIN hYN AOr n hI ÆvBwivk kmoéM ko œXwgny ky ilE hYN[ prñqu iPr BI mnuÃX ky hwQ myN bhuq kuC hY; ÆvqNZqw hY asy Apnw k¬Xwx krny kI Xw iPr kmé-bñDn myN PÂsy rhny kI[ #XoNik piriÆQiqXW AOr ÆvBwv jinq kmé Awpky kmwénuswr

115

Awpky swmny hYN[ Awpny ikn piriÆQiqXoN kw swmnw krnw hY, añhyN Awp nhIN bdl skqy[ mgr ankw swmnw iks qrh sy krnw hY Xh Awpky hwQ myN hY[ rwg-ùyÀ, mmqw-AhMqw, moh Awid ivkwroN ky vS myN hokr mnuÃX AñXwX kr lyqw hY[ jbik SwÆZ esilE hYN ik mnuÃX ivkwroN kw œXwg krky Apny kÄé±X-kmé kry[ Aq: mnuÃX Apny jIvn myN pRwr‹DvS Awny vwlI piriÆQiqXoN v GtnwAoN ko bdl nhIN skqw[ esilE vh pRÏiq ky prqNZ hY prñqu ankw swmnw krny myN, ijsy krqy huE asky nvIn kmé bnny hYN anmyN vh ÆvqNZ hY[ Xh bwq AwmqOr pr hm dyKqy hYN bVy-bVy sNq-mhwœmwAoN, pRzwvwn pu{ÀoN, sdwcwrI, eémwndwr logoN ko bVy-bVy rog lg jwqy hYN; bVI-bVI du:Kd GtnwXyN anky jIvn myN AwqI hYN mgr sNq v zwnI mhwœmw añhyN Apnw pRwr‹D jwnkr prmwœmw sy iSkwXq nhIN krqy AOr n hI ApnI iÆQiq sy ivcilq hoqy[ mgr bhuq swry log Azwnqw ky kwrx Bgvwn sy iSkwXq krny lgqy hYN[ XhW qk ik nwiÆqk ho jwqy hYN AOr ApnI iÆQiq sy fgmgw jwqy hYN, ivcilq ho jwqy hYN[ es pRkwr pRBu ùwrw khy gE es sUZ ko AçCI qrh smJ lynw bhuq j{rI hY[ mnuÃX ko cwihE ik SwÆZoN, sNqoN, mhwœmwAoN v pRzwvwn pu{ÀoN kw sNg krky; anky apdySoN

116

Anuswr rwg-ùyÀwid ivkwroN kw œXwg krky SwÆZivihq kÄé±X-kmoéM ko inÃkwm Bwv sy krqw rhy AOr prmwœmw kI Srx gRhx kry qo Av¤X hI k¬Xwx ko pRw‚q hogw[ qmyv SrxM gçC svéBwvyn Bwrq [ qmyv SrxM gçC svéBwvyn Bwrq [ qmyv SrxM gçC svéBwvyn Bwrq [ qmyv SrxM gçC svéBwvyn Bwrq [ qœpRswdwœprwM SwiñqM ÆQwnM pRw‚Æxis SwÇvqm` ] 62 ]qœpRswdwœprwM SwiñqM ÆQwnM pRw‚Æxis SwÇvqm` ] 62 ]qœpRswdwœprwM SwiñqM ÆQwnM pRw‚Æxis SwÇvqm` ] 62 ]qœpRswdwœprwM SwiñqM ÆQwnM pRw‚Æxis SwÇvqm` ] 62 ] hy Bwrq! qU sb pRkwr sy as prmy¤vr kI hI Srx myN jw[ as prmwœmw kI Ïpw sy hI qU prm Swiñq ko qQw snwqn prm Dwm ko pRw‚q hogw ] 62 ] eiq qy zwnmw$XwqM guhŸwdguhŸqrM mXw [ eiq qy zwnmw$XwqM guhŸwdguhŸqrM mXw [ eiq qy zwnmw$XwqM guhŸwdguhŸqrM mXw [ eiq qy zwnmw$XwqM guhŸwdguhŸqrM mXw [ ivmƒ¤XYqdSyÀyx XQyçCis qQw ku{ ] 63 ] ivmƒ¤XYqdSyÀyx XQyçCis qQw ku{ ] 63 ] ivmƒ¤XYqdSyÀyx XQyçCis qQw ku{ ] 63 ] ivmƒ¤XYqdSyÀyx XQyçCis qQw ku{ ] 63 ] es pRkwr Xh gopnIX sy BI Aiq gopnIX zwn mYMny quJ sy kh idXw[ Ab qU es rhÆXXu#q zwn ko pUxé qQw BlIBWiq ivcwrkr, jYsy cwhqw hY vYsy hI kr ] 63 ] qwœpXé:-Xh bwq AçCI qrh sy Æpê ho cukI hY ik mnuÃX ky Apny pUvé sNicq kmé-sNÆkwroN sy jo ÆvBwv bnqw hY AOr as ÆvBwv sy aœpñn kmoéM ky Æv{p kw pirœXwg nhIN kr skqw[ mnuÃX ko Apny ÆvBwv ky vS hokr ÆvBwivk kmoéM myN pRvƒÄ honw hI pVqw hY[ #XoNik jYsy

117

phly khw jw cukw hY ik SrIr {pI XNZ myN ââââdXÆQ eé¤vr sb pRwixXoN ko anky kmoénuswr Gumwqy rhqy hYN[ adwhrxwQé-jYsy Ek mnuÃX fw#tr, eNjIinXr, kwrIgr, AÎXwpk, ±XwpwrI Awid kuC BI hY; jo askw ÆvBwivk kmé hY vh jñm sy hI hY[ Agr iksI ko asky ÆvBwv sy a¬t kmé krny ky ilE sONpw jwE qo vh as kwXé ko BI Apny hI ÆvBwv myN bdlny kI cyàw krqw rhygw[ jo ÆvBwv sy syvk hY asy Agr Awp k‚qwn bnw dyN, koeé AwiPsr v kmI¤nr Awid pd pr AwsIn kr dyN qo vh vhW bYTkr BI ñXwXsNgq hkUmq nhIN kr skqw[ ÆvBwv vS Eysw pu{À Apny sy bVy Aohdy vwloN kI, rwjnIiqk v mNiZXoN kI syvw myN rq ho jwEgw[ Agr iksI kw ÆvBwv –iZX hY, rw^X krny kw hY AOr asy iksI ±Xwpwr myN lgw dyN Xw iPr syvw kwXé myN lgw dyN qo vh asmyN BI –iZXqw idKw dygw AOr Apny kwXé myN Pyl ho jwEgw[ bhuq swry dySoN myN, sNÆQwnoN myN bçcoN kw ÆvBwv kYsw hY Xh jwnny ky ilE apkrx idE jwqy hYN[ ivSyÀz ankw ÆvBwv jwnkr anko asI qrh kI ivÖw dyny kw pRXws krqy hYN[ hmwry dyS Bwrq myN BI XhI prµprw rhI hY[ mgr Awj vxésNkrqw Awid doÀoN v kuC rwjnIiqkoM ky ÆvwQé ky kwrx vxé-Awªm pRQw lgBg fgmfgw sI geé hY[ bhuq swry log Apny ÆvBwv ky ivprIq kmé krqy hYN

118

AOr iPr an kmoéM ko Apny ÆvBwv ky AnukUl bnwnw cwhqy hYN[ esI kwrx du:KI rhqy hYN[ AiBpRw:X Xh hY ik mnuÃX Apny ÆvBwivk kmoéM sy bÂDw huAw ÆvBwv sy aœpñn kmé krny ko bwÎX hY[ an kmoéM ko krny kI pRyrxw asy Apny Añqr sy hI pRw‚q hoqI hY[ Ab añhIN kmoéM ko krqy-krqy vh mo– ko BI pRw‚q ho skqw hY AOr kmé-bñDn myN PÂs kr bwr-bwr pSu-p–I, kIt-pqNg, mnuÃXwid XoinXoN ko BI pRw‚q ho skqw hY[ jYsy iksI kw ÆvBwivk kmé ho fw#tr[ Ab Agr qo vhI mnuÃX Xwin fw#tr as pySy ko Apnw kÄé±X smJkr Apnw kmé krqw rhqw hY, mrIjoN ko g¬q slwh nhIN dyqw[ iksI sy BI rwg-ùyÀ rKy ibnw sbky eélwj krny kI cyàw krqw hY AOr Bgvwn kw DñXvwd krqw hY[ myry hwQoN sy jo eélwj ho rhw hY vh qyry hI qo hYN, qU hI es bui)))) myN pRvyS krky TIk apcwr kr rhw hY[ n hI iksI loBvS rogI ko gumrwh krqw hY[ ÆZI, puZwid ky moh myN Awkr Xw iPr ivÀX-BogoN ky AœXwiDk Bogny kI lwlsw sy v ApnI kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE rogI ko gumrwh v g¬q slwh nhIN dyqw[ iksI BI ikÆm ky BX sy rihq hokr sb kI syvw krqw hY vh kméXogI hY[ srkwr ky hÆpqwl myN nOkrI kry Xw iPr Apnw nrisNg

119

hom clwE[ jo BI Dn vhW sy apl‹D hoqw hY asI sy ApnI AwjIivkw clwE, gƒhÆQ Awªm clwE AOr dwn kry[ es pRkwr kmé krqw huAw ±Xi#q hI kméXogI hY[ Eysy kméXogI kw kméXog krqy huE, kqwépn kw Bwv BI imt jwEgw AOr eé¤vr kI prw-Bi#q ko pRw‚q hokr asI ko pRw‚q hogw, Xh ini¤cq hY[ prñqu Dn loB, kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE, moh-mmqw, AhMqw, rwg-ùyÀ v BX-BRm Awid ivkwroN sy Xu#q vhI fw#tr hÆpqwl kI dvweéXW bycny lgy, apcwr krny ky ilE j{rq n hony pr BI tYÆt krvwqw rhy jb ik askw apcwr qo vh kr hI cukw hY Awid qo iPr Eysw ±Xi#q kmé bñDn myN hI PÂsygw, kmoéM kw Pl Bugqny ky ilE[ es pRkwr vh AñqéXwmI prmwœmw sb ky ââââdX myN rhkr sb ky kmoéMnuswr añhyN kmoéM myN lgwqw hY[ prñqu Apny ÆvBwv sy aœpñn en kmoéM ko inÃkwmpUvék krky mo– kI pRwi‚q kr skqw hY Xw iPr swNswirk ivÀXoN kI kwmnwAoN sy, loB myN pVkr jIvn BRê kr lynw Xh mnuÃX ky Apny hwQ myN hY[ SrxwgiqSrxwgiqSrxwgiqSrxwgiq-pUxé smpéx[ Agr mnuÃX prmwœmw kI Srx myN clw jwE qo prmwœmw asy bui))))Xog pRdwn kr dyqy hYN[ askI bui)))) ko sñmwgé pr lgw dyqy hYN[ k¬Xwx ky ilE sbsy byhqr Xui#q jo ho skqI hY vh XhI hY ik askI Srx myN cly jwAo[ vh eé¤vr

120

(AñqéXwmI prmwœmw) hI quµhwrI bui)))) kw swrQI ho jwEgw[ pRBu khqy hYN ik Xh gopnIX sy BI gopnIX zwn mYNny quJy kh idXw[ Ab es rhÆXXu#q zwn ko BlI-BWiq ivcwrkr, jYsw cwhqw hY; vYsw kr[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx ny es zwn ko guhŸqm sy AiqguhŸqm khw hY[ #XoNik sBI apinÀdoN myN jo BI zwn pRwi‚q ky ivÀX hYN an sBI ivÀXoN ko guhŸ rKny Xo©X rhÆX ky ivÀX mwny gE hYN prñqu an sb myN BI Bgvwn ky gux, pRBwv, qÈv AOr Æv{p kw XQwQé zwn krw dyny vwlw jo apdyS hY vh sbsy bFækr gu‚q rKny Xo©X rhÆX kw ivÀX mwnw gXw hY[ esilE es apdyS kw mhœv bqlwny ky ilE AOr Xh smJwny ky ilE ik es apdyS ko AnwiDkwrI ky swmny pRkt nhIN krnw cwihE[ esilE esy gopnIX sy BI Aiq gopnIX khw gXw hY[ hy Ajuén! quµhwry swmny iÆQiq ko Æpê krny ky ilE gIqw SwÆZ ky mwÎXm sy Aiq guhŸqm zwn qyry swmny rK idXw[ Ab qU esy pUxéqXw ivcwrkr jYsw quJy aicq lgy vYsw kr[ pUxéqXw ivcwrkr khny sy AiBpRw:X hY ik mnuÃX kI Xh AwmqOr pr kmjorI rhqI hY ik iksI sy apdyS sunkr, SwÆZ pFækr jb inxéX lyqw hY qo jo asky mn ko TIk lgqw hY, asky AnukUl hoqw hY asy hI

121

cun lyqw hY[ jo TIk nhIN lgqw asy CoV dyqw hY[ es pRkwr sy TIk inxéX nhIN ly pwqw[ pRBu khqy hYN ik hy Ajuén! jo mYNyny quJy apdyS idXw hY as pr pUxéqXw ivcwr krky jYsw quJy aicq lgy vYsw kr[ prñqu pRBu kI bwq sunkr Ajuén Æq‹D sy ho gE[ Ajuén kI AWKoN sy AªuDwrw bhny lgI[ Xy #Xw? #Xw pRBu ny mJy œXwg idXw? #Xw muJy Eysy hI mÂJDwr myN CoV kr jw rhy hYN ªI ÏÃx? Eysw ivcwr kr Ajuén Bgvwn ky crxoN myN igr pVy AOr pRym AªuAoN sy crxoN ko Do fwlw[ mgr bolqy kuC BI nhIN, kuC BI qo nhIN kh rhy[ Ab k{xw ky swgr B#qvœsl pRBu ªI ÏÃx Ajuén ky mnoBwv ko dyKkr iPr sy khny lgy-Ao myry ipRX Ajuén! qum qo scmuc Gbrw gE[ mYN qo quµhwrI prI–w ly rhw Qw[ mYN koeé mwnv qo nhIN jo bwr-bwr pkVy AOr bwr-bwr CoV dy[ mYN ijsy Ek bwr pkV lyqw hU Ajuén! asy bIc mÂJDwr myN kBI nhIN CoVqw[ svéguhŸqmM BUX: ǃxu my prmM vc: [ svéguhŸqmM BUX: ǃxu my prmM vc: [ svéguhŸqmM BUX: ǃxu my prmM vc: [ svéguhŸqmM BUX: ǃxu my prmM vc: [ eêo eêo eêo eêoSSSSis my dƒFimiq qqo vis my dƒFimiq qqo vis my dƒFimiq qqo vis my dƒFimiq qqo v————Xwim qy ihqm` ] 64 ]Xwim qy ihqm` ] 64 ]Xwim qy ihqm` ] 64 ]Xwim qy ihqm` ] 64 ] sµpUxé gopnIXoN sy Aiq gopnIX myry prm rhÆXXu#q vcn ko qU iPr BI sun[ qU myrw AiqSX ipRX hY, essy Xh prm ihqkwrk vcn mYN quJ sy khUÂgw ] 64 ]

122

qwœpXé:-Ajuén ky mnoBwv ko dyKqy huE pRBu ªI ÏÃx iPr sy khny lgy-#XoNik mYN quJy bhuq pRym krqw hUÂ, qU muJy AiqSX ipRX hY Ajuén! esilE myry gUFæ rhÆX kI bwq ko qU Ek bwr iPr sy sun ly[ jo smÆq swihœX AOr SwÆZoN kw, vydwñq kw mñQn krky inkwlw huAw swr hY; XhI muJ A±X#q, eé¤vr kw gu‚q rKw huAw Dn hY ijsy “gIqw SwÆZ” Xw gIqw apinÀd EvM ªI md`Bgvd gIqw khw jwqw hY[ vh mYNny qyry swmny Æpê Kolkr rK idXw hY[ mYN Apnw Xh gu‚q Dn Blw iks pRkwr sy qyry sy gu‚q rK skqw hU Ajuén! myrw guhŸqm rhÆXmX apdyS qU Ek bwr iPr sun ly[ mYN qo quJy Apnw Xh svéguhŸqm apdyS phly BI (9vyN AÎXwX ky 34vyN ¤lok myN, 7vyN, 12vyN AÎXwX myN AOr ABI-ABI 56-57 ¤lok myN) kh cukw hUÂ[ prñqu qU asy ivSyÀ {p sy Dwrx nhIN kr skw[ clo koeé bwq nhIN[ myry ipRX sKw Ajuén! Ab as AœXñq mhœv ky apdyS ko mYN iPr sy smÆq apdyS myN sy Alg krky bqlwqw hUÂ[ qum asy AçCI qrh swvDwn hokr suno[

123

mñmnw Bv mdBËo mÖwjI mwM nmÆku{ [mñmnw Bv mdBËo mÖwjI mwM nmÆku{ [mñmnw Bv mdBËo mÖwjI mwM nmÆku{ [mñmnw Bv mdBËo mÖwjI mwM nmÆku{ [ mwmyvYÃXis sœXM qy pRiqjwny ipRXo mwmyvYÃXis sœXM qy pRiqjwny ipRXo mwmyvYÃXis sœXM qy pRiqjwny ipRXo mwmyvYÃXis sœXM qy pRiqjwny ipRXoSSSSis my ] 65 ]is my ] 65 ]is my ] 65 ]is my ] 65 ] hy Ajuén! qU muJmyN mn vwlw ho, myrw B#q bn, myrw pUjn krny vwlw ho AOr muJko pRxwm kr[ Eysw krny sy qU muJy hI pRw‚q hogw, Xh mYN quJsy sœX pRiqzw krqw hUÂ; #XoNik qU myrw AœXñq ipRX hY ] 65 ] qwœpXé:-ijs pRkwr Ek AboD bwlk ko Ænyh ky swQ mwqw sdupdyS dykr Swñq krqI hY, asI qrh pRBu ªI ÏÃx Ajuén ky isr v pIT pr bVy hI pRym ky swQ hwQ Pyrqy huE, AœXwiDk ÆnyhXu#q dƒiê sy dyKkr Ek bwr iPr sy khqy hYN ik hy Ajuén! qU muJy AiqSX ipRX hY[ pRBu ùwrw Ajuén ko AœXñq ipRX khny sy AiBpRw:X Xh hY ik pRBu kI Ïpw qo svéZ, smwn {p sy brs rhI hY prñqu myrI Ïpw ko pUxéqXw pRw‚q krny kI pwZqw BI quJmyN hY[ qU myrI Ïpw kw pUxéqXw AiDkwrI hY[ myrI Ïpw {pI brswq ko pwny ky ilE qUny Apny ââââdX {pI bqén ko pUrI qrh sy Kulw rKw huAw hY[ esIilE pRBu Ajuén ko AiqSX ipRX khqy hYN[ vwsudyv ªI ÏÃx Ajuén ko Ænyh ÆpSé dykr kh rhy hYN ik qU Apny mn ko myrw miñdr bnw ly[ mn sy inrñqr myrw hI icñqn kr[ mn, vwxI AOr SrIr, svéÆv muJ vwsudyv ko Apéx krky, myrw pUjn krny vwlw

124

ho[ svéSi#qmwn, svwéDwr AOr sb ky AwªX {p muJ vwsudyv ko hI nmÆkwr kr[ Eysw krny sy qU muJ ko hI pRw‚q hogw[ qU muJy AœXñq ipRX hY Ajuén! esilE mYN quJ sy sœX pRiqzw krqw hUÂ[ Ajuén kI mnodSw ko dyKqy huE, pRym-swgr myN fUby huE kI hwlq dyKkr Ab pRBu ªI ÏÃx Apny svéªyà ipRX B#q ky ilE pRiqzw BI krqy hYN qwik asy pUxé Brosw ho sky[ Ajuén ky SrIr kw rom-rom pRBu ky pRym ko pwkr pulikq sw ho rhw hY[ pRBu ky crxoN myN bYTy huE, AWKoN myN pRym AªuAoN ko Qwmy huE hYN[ smÆq vyd, purwx, SwÆZoN ky bIj {pI zwn ko EvM pRBu ky ÆnyhXu#q vcnoN ko sunny ky ilE ApnI AWKyN pRBu ky crxoN sy htwkr ankI AWKoN kI qrP dyKny lgy[ Ab pRBu ªI ÏÃx Ajuén ky mnoBwv ko jwnqy huE, askI qrP AœXwiDk Ænyh dƒiê sy dyKkr, isr pr hwQ rKkr khny lgy-Ao myry ipRX Ajuén! qU Apny Awœm-Æv{p ko jwn ly[ quJy jo mYN AOr qU Alg-Alg idKweé dy rhy hYN vh es dyh-Dmé ky kwrx hI idKweé dy rhy hYN jo ik imŒXw Ahm sy aœpñn hoqw hY[ esilE qU muJ svwéDwr, svéSi#qmwn, siçcdwnñdGn prmwœmw ky Awgy sµpUxé smpéx kr dy[ Xwin Awœm-œXwg kr dy[ Awœm-œXwg sy AiBpRw:X hY-AhN-SUñXqw[ Xw iPr

125

khyN ±Xi#qœv kw œXwg[ Xh AhNkwr, moh-mmqw mnuÃX ky ku-sNÆkwroN kw Pl hY[ qU kqwé hI n bn[ kqwépn ky Bwv ko sµpUxéqXw œXwg dy[ esI myN qyrw k¬Xwx hY[ svéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRj [svéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRj [svéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRj [svéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRj [ AhM œvw svépwpy™Xo moAhM œvw svépwpy™Xo moAhM œvw svépwpy™Xo moAhM œvw svépwpy™Xo mo––––iXÃXwim mw Suc: ] 66 ]iXÃXwim mw Suc: ] 66 ]iXÃXwim mw Suc: ] 66 ]iXÃXwim mw Suc: ] 66 ] sµpUxé DmoéM ko AQwéq` sµpUxé kÄé±XkmoéM ko muJmyN œXwgkr qU kyvl Ek muJ svéSi#qmwn`, svwéDwr prmy¤vr kI hI Srx myN Aw jw[ mYN quJy sµpUxé pwpoN sy mu#q kr dUÂgw, qU Sok mq kr ] 66 ] qwœpXé:-pRBu khqy hYN-svéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRjsvéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRjsvéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRjsvéDmwéñpirœX^X mwmykM SrxM vRj[ svéDmwénsvéDmwénsvéDmwénsvéDmwén`-sy AiBpRw:X hY svékmwéix[ AQwéq` smÆq kÄé±X-kmoéM kw muJ myN œXwg kr dy Xwin muJy Apéx kr dy[ esy QoVw ÎXwnpUvék jwn lyN[ kmoéM kw Æv{p sy œXwg kr dynw gIqw myN Æpê {p sy inñdnIX khw gXw hY[ esI AÎXwX myN pRBu ny œXwg ky Æv{p kw ÆpêIkrx BI ikXw hY[ œXwg sy AQé hY-smpéx[ AiBpRw:X Xh huAw ik hy Ajuén! qU Apny sBI kÄé±X-kmoéM ko myry Apéx krqw cl AOr kmoéM myN kqwépn ky Bwv ko imtw dy[ mwmykM SrxM vRjmwmykM SrxM vRjmwmykM SrxM vRjmwmykM SrxM vRj-AOr myrI Srx myN Aw jw[ Srxwgiq/ smpéx-vh svéSi#qmwn, svwéDwr, své±Xw‚k, svwéñqéXwmI

126

eé¤vr hI sbky ââââdX myN iÆQq hYN[ as eé¤vr kw prmwªX gRhx krky asI pr inBér ho jwnw; ÆvXM ko Apéx kr dynw hI smpéx hY[ Ab mYN qo imt gXw, qU hI hY[ myrw kuC hY hI nhIN, sb kuC qyrw hI hY[ myrI koeé eçCw nhIN sb qyrI eçCw hY[ Apny Awp ko asky hwQoN myN sONp dynw[ smpéx hogw hI qb jb ±Xi#q AhMkwr-SUñX ho jwqw hY[ AhMkwr Xwin mwXw[ Srx` gRhx krqy hI prmwœmw kI Ïpw kw hwQ aTnw ÆvBwivk hI hY[ pRBu khqy hYN ik hy Ajuén! qU myrI Srx myN Aw jw[ jbik Ajuén qo pRBu ky muKwribñd sy gIqw zwn sunny sy phly BI khqy hYN ik mYN quµhwrI Srx myN hUÂ; mYN Awpkw iSÃX hUÂ; muJy EysI iS–w dIijE, Eysw mwgé bqlwXyN ijssy myrw k¬Xwx ho[ prñqu as smX Ajuén moh {pI kill myN PÂsy huE, ÆvXM ko kqwé mwnqy Qy[ mYN Xu)))) k{Âgw qo Xy sb mr jwXyNgy Agr mYNny Xu)))) nhIN ikXw qo Xy sb bc jwXyNgy[ Xwin ÆvXM ko dUsroN ky Bw©X kw ivDwn krny vwlw mwnqy Qy[ as smX Ajuén kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX lyny myN AsmQé Qy[ khny ky ilE kh BI rhy Qy ik mYN quµhwrI Srx myN hU AOr Apnw inxéX BI sunw rhy Qy ik “mYN Xu)))) nhIN k{Âgw[” Xh kYsw smpéx? prñqu Ab Ajuén gIqw zwn sun cuky hYN AOr Ab anky swry sNSX, moh smw‚q ho cuky hYN[ esilE

127

Ab vh pUxé {p sy smpéx ky ilE qYXwr hYN jYsy Ek piqvRqw Apny piq v piq ky Gr-pirvwr ky ilE Apnw svéÆv Apéx kr dyqI hY[ vh Apny piq ky prwXx hokr Apnw nwm, jwiq, kul, goZ sb kuC asI ky kul, goZ myN bdl jwqI hY[ asI ky Gr myN rhqI hY[ XhW qk ik ªƒÂgwr BI krqI hY qo Apny piq ky ilE hI krqI hY[ Xh piqvRqw ÆZI kw pUxéqXw smpéx hY[ askw Ab Apnw Gr, pirvwr, kul, goZ Awid kuC BI qo nhIN; sb kuC piq kw hI hY[ Agr koeé ÆZI piq ky Gr jwkr BI Apny jñm dyny vwly mwqw-ipqw ky Gr ko hI Apnw vwÆqivk Gr mwnqI rhy qo vh pUxéqXw smpéx nhIN[ AOr smpéx ky ibnw pUxé suK pRw‚q ho skqw nhIN[ jYsw ik Awjkl Awm qOr pr dyKny ko imlqw hY[ mwqw-ipqw lVkI ko SY dyqy hYN, aœswihq krqy hYN ik icñqw mq krnw[ iksI sy kuC ^Xwdw sunny kI j{rq nhIN[ hm jo bYTy hYN[ esIilE piq-pœnI ky mDur EvM pivZ ir¤qoN myN BI kVvwht sI hony lgI[ AœXwiDk log koté-kchirXoN ky c#kr kwtqy idKweé dyqy hYN[ ekûy BI rhqy hoN qo vh pRym idKweé nhIN dyqw[ isPé EfjÆtmYNt hI idKweé dyqI hY[ esky pICy kwrx bhuq swry hoNgy mgr ^Xwdwqr kwrx XhI hY-mwqw-ipqw ùwrw Apny bytw-bytI ko idE gE kusMÆkwr[ lVkw lVkI ko Xwin ApnI pœnI ky pRiq v lVky ky mwqw-ipqw ApnI bhU ky pRiq Xh nhIM

128

socqy ik hmwrI BI lVkI hY, Xw bhn hY[ AOr lVkI ky mwqw-ipqw ùwrw AœXwiDk dKl-AñdwjI[ AhMkwr vS huE ApnI lVkI ko pUxéqXw smpéx sy roknw[ esIilE Awj smwj myN Xh smÆXw bFæqI hI jw rhI hY[ prñqu Ab Ajuén pUxéqXw smpéx ky ilE qYXwr hYN[ esIilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN-hy Ajuén! qU muJy AiqSX ipRX hY[ qU pUxé {p sy muJ svwéDwr, svéSi#qmwn kI Srx myN Aw jw AOr Sok kw svéQw œXwg kr dy[ AhN œvw svépwpy™Xo moAhN œvw svépwpy™Xo moAhN œvw svépwpy™Xo moAhN œvw svépwpy™Xo mo––––iXÃXwim mwM Suc:[iXÃXwim mwM Suc:[iXÃXwim mwM Suc:[iXÃXwim mwM Suc:[ bVy hI rhÆXXu#q S‹d hYN pRBu ªI ÏÃx ky[ AhN œvw svépwpy™XoAhN œvw svépwpy™XoAhN œvw svépwpy™XoAhN œvw svépwpy™Xo AQwéq` mYN quJy sb pwpoN sy mu#q kr dUÂgw[ pwp sy AiBpRw:X hY-jñm AOr mƒœXu[ jo ik hmwry SuBwSuB kmoéM ky Pl{p kmé-bñDn hY ijssy bÂDw huAw mnuÃX jñm-jñmwñqroN sy n jwny ikn-ikn XoinXoN myN jñm ly-lykr mƒœXu ko pRw‚q hoqw rhqw hY[ pRBu khqy hYN ik jb qU smÆq kÄé±X-kmoéM ko hI muJmyN Apéx kr dygw[ iPr quJy jñm dyny kw svwl hI khW rhw[ jb qUny Apny ilE cwh kr kuC ikXw hI nhIN, smÆq kÄé±X-kmé hI muJy Apéx kr idE qo iPr nXw jñm BI #XoN? AiBpRw:X Xh hY ik iPr quJy kmébñDn sy mui#q iml jwEgI[ mwN SucmwN SucmwN SucmwN Suc: qU

129

icñqw mq kr[ Sok kw svéQw œXwg kr dy[ AOr qU mo– ko pRw‚q ho jwEgw[ Agr esy Apnw lygw Apny jIvn myN qo myrw Xh apdyS Xwin XhI ªI md`Bgvd gIqw qyry ilE “mo“mo“mo“mo––––dwiXnI”dwiXnI”dwiXnI”dwiXnI” ho jwEgI[ Agr nhIN mwnygw myrI bwq qo Btkqw rhygw XugoN-XugoN qk[ pRBu ªI ÏÃx bwr-bwr Ajuén ky pRiq Apnw pRym pRkt kr rhy hYN[ sBI sdgu{ Eysw hI krqy hYN[ Apny ipRX iSÃX ky ââââdX myN pRym ky bIj PYNkqy hyYN qwik iSÃX ª))))w AOr Brosy kI Psl kwt sky[ pRBu khqy hYN ik jb qU pUxéqXw Awœm-œXwg kr dygw, qœkwl hI Awœmw Apny inœX-Æv{p myN AiB±X#q ho jwEgI[ XhI myry smÆq zwn kw AwDwr hY[ svéZ mYN hI mOjUd hUÂ[ myrw hI AiÆqÈv hY[ es pRkwr jb qU hr vÆqu/ pRwxImwZ myN muJ eé¤vr ko hI dyKygw qo iPr qum BI mYN bn jwAogy[ es pRkwr Ajuén! mYNny quJy jo BI myry pws zwn {pI gu‚q Dn Qw vh qyry swmny Kolkr rK idXw[ jb sb kmé muJ myN Aipéq kr idE jwqy hYN qo myrI Bwvnw sy icÄ Swñq AOr pRsñn ho jwqw hY[ iPr as pRsñnqw sy myrw zwn pRw‚q hoqw hY[ AOr as zwn ky ùwrw mnuÃX myry Æv{p ky swQ imlkr Ek{p ho jwqw hY[ hy Ajuén! as AvÆQw myN swÎX AOr swDn kuC BI bwkI nhIN rh jwqw[ AQwéq` kmé asy kBI BI il‚q nhIN kr skqy[ es pRkwr ijs zwnI ky ilE smÆq BUq

130

Awœm-Æv{p ho jwqy hYN; as AvÆQw myN as EkœvdSIé pu{À ko #Xw Blw Sok, mMoh rh skqw hY? es pRkwr pRBu ªI ÏÃx apdyS kw apsNhwr krky Ab as apdyS ky AÎXwpn AOr AÎXXn Awid kw mhwœmX bqlwny ky ilE phly jo es gIqw SwÆZ ky AÎXwpn, AÎXXn AOr ªvx kw AnwiDkwrI hY, asy gIqw kw apdyS sunwny kw inÀyD krqy hYN AOr AnwiDkwrI pu{ÀoN ky l—x BI bqlwqy hYN[ #XoNik es bwq myN koeé sNSX nhIN ik iksI vÆqu kw jb qk apBog krnw FæÂg sy n Awqw ho qo asky pRw‚q ho jwny pr vhI vÆqu kêpRd ho jwqI hY[ jYsy iksI mnuÃX ko es bwq kw zwn n ho ik Dn v sµpiÄ ko iks FæÂg sy apBog krnw hY AOr as mnuÃX ko BwrI mwZw myN Kjwnw iml jwE qo vhI Dn AOr sµpiÄ as mnuÃX ky ilE AœXwiDk du:KpRd ho jwqI hY[ vhI Dn as mnuÃX kw AnQé krny myN shwXk v kwrx ho jwqw hY[ Ao myry ipRX Ajuén! quµhwry sNgRh myN AœXwiDk pu&X Qy[ esilE qum es svéªyà SwÆZ ko pRw‚q krny ky ilE pwZ huE ho[ Ab qum es SwÆZ ky Anuswr Awcrx kro AOr Atl inàw ky swQ eskw pwln kro[ jo log esky pTn-ªvx ky AiDkwrI nhIN hYM añhyN Xh SwÆZ

131

ib¬kul nhIN khnw cwihE[ Ab mYN quJy an AnwiDkwirXoN ky l—x bqlwqw hUÂ, ijñhyN Xh gIqw SwÆZ BUl kr BI nhIN khnw[ edM qy nwqpÆkwX nwBËwX kdwcn [ edM qy nwqpÆkwX nwBËwX kdwcn [ edM qy nwqpÆkwX nwBËwX kdwcn [ edM qy nwqpÆkwX nwBËwX kdwcn [ n cwSuªUÀvy vwçXM n c mwM Xon cwSuªUÀvy vwçXM n c mwM Xon cwSuªUÀvy vwçXM n c mwM Xon cwSuªUÀvy vwçXM n c mwM XoSSSS™XsUXiq ] 67 ]™XsUXiq ] 67 ]™XsUXiq ] 67 ]™XsUXiq ] 67 ] quJy Xh gIqw{p rhÆXmX apdyS iksI BI kwl myN n qo qprihq mnuÃX sy khnw cwihE, n Bi#qrihq sy AOr n ibnw sunny kI eçCw vwly sy hI khnw cwihE; qQw jo muJmyN doÀdƒiê rKqw hY assy qo kBI BI nhIN khnw cwihE ] 67 ] qwœpXé:-hy Ajuén! qumny jo gIqw {p rhÆXmX apdyS pRw‚q ikXw hY esy XU hI mq aCwlqy rhnw[ Xh AœXñq gopnIX hY[ essy jIvn ky AiqXWiqk ùwr Kulqy hYN[ es bhumU¬X kuÂjI ko XU hI hr iksI ky hwQoN myN pkVwny kI cyàw mq krnw[ es hIroN kI Kwn kw pqw asy hI dynw jo jOhrI ho[ AñXQw es SwÆZ kw BI Anwdr hoqw hY AOr myrw BI[ #XoNik qU BlI-BWiq jwn cukw hY ik gIqw muJ eé¤vr kw rKw huAw zwn {p gu‚q Dn hY AOr muJy AiqSX ipRX hY[ mYN eskw Apmwn shn nhIN kr skqw Ajuén! esilE ijn

132

logoN myN inµniliKq doÀ pwE jwqy hYN añhyN Xh gIqw SwÆZ kBI mq khnw[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik es prm rhÆX ko iksI BI kwl myN qprihq mnuÃX ky pRiq nhIN khnw cwihE[ qpÆvI kw AQé hI hY jo sœX kI Koj ky ilE pRXwsrq ho[ sœX ko pwny ky ilE SwrIirk v mwnisk kê sh sky[ do ikÆm ky log hYN-Ek qpÆvI AOr dUsry ivÀXI, lwlsI[ Ek ko khw jwE ik XhW sy Aiq dUr Ek pvéq hY AOr as pvéq ky pICy Ek Kweé hY jhW pr pwnI kw Jrnw bhqw hY[ AOr vhIN pr Ek pIpl kw pyV hY ijsky nIcy Ek guPw hY; asky BIqr Dn Cupw huAw hY[ qo vh AwdmI jo Dn kw lwlsI hY vh as jgh pr kê sh kr BI clw jwEgw AOr Dn inkwlny ky ilE cyàw krygw #XoNik asy BogoN ko Bognw hY[ vh añhIN myN Aws#q hY, asI myN suK FUÂFqw hY[ AOr Ab dUsry ko kho jo qpÆvI hY; mumu–u hY; zwn v Bgvd pRwi‚q ky ilE pRXwsrq hY[ Amuk jgh pr Ek qÈvdSIé mhwœmw rhqy hYN jo Awpko Bgvd pRwi‚q kw mwgé bqlwXyNgy[ Bgvwn ky gux, nwm v lIlwAoN kI kQw sunwXyNgy[ qo vh qpÆvI kiTn sy kiTn mwgé qX krky BI as qÈvdSIé mhwœmw ky pws phuÂc jwEgw[ svwl qo Awsi#q kw hY[ Agr XhI

133

bwq phly vwly ±Xi#q ko khI jwE qo vh khygw-idmwg Krwb hY Awpkw[ hm Eysw nhIN kr skqy[ #XoNik vh ivÀXI ±Xi#q as qÈvdSIé mhwœmw kw mhœv nhIN jwnqw[ AiBpRw:X Xh hY Ajuén! ik jo ±Xi#q esy pwny ky ilE kê nhIN sh skqw AQwéq` jo ±Xi#q eskw mhœv nhIN jwnqw vh esy pwny ky ilE kê BI shn nhIN kr skqw[ es pRkwr jo es gIqw SwÆZ ko gRhx krny ky ilE QoVw-bhuq BI qp nhIN kr skqw Xwin kê shn nhIN kr skqw; asy es rhÆXmX SwÆZ ko nhIN khnw cwihE[ dUsry jo mnuÃX Bi#qrihq ho asy Xh zwn mq khnw[ bVy hI rhÆXXu#q vcn hY pRBu ªI ÏÃx ky ik es zwn ko Bi#qrihq mnuÃX sy mq khnw[ #XoNik Bi#q kw AQé hI hY smpéx, pRym[ AOr Xh Awqw hY ª))))w sy, Brosy sy[ AiBpRw:X Xh hY ik gIqw SwÆZ ko smJny ky ilE Bi#q cwihE jo ik ââââdX sy aœpñn hoqI hY; qké-ivqké sy nhIN[ jo mnuÃX es gIqw zwn ko isPé qké-ivqkoéM ùwrw smJny kI koiSS krqw hY vh AwdmI esy smJ hI nhIN skqw, jwn nhIN skqw[ esy jwnny ky ilE in¤cl Bi#q kI j{rq hY jo ik inmél ââââdX sy aœpñn hoqI hY AOr swiœvk bui)))) AOr swiœvk Dƒiq ùwrw hI Dwrx kI jwqI hY[

134

inmél mn jn so moih pwvw[inmél mn jn so moih pwvw[inmél mn jn so moih pwvw[inmél mn jn so moih pwvw[ moih kpt Cl iCdR n Bwvw] moih kpt Cl iCdR n Bwvw] moih kpt Cl iCdR n Bwvw] moih kpt Cl iCdR n Bwvw] ---------------- suñdr kw&V suñdr kw&V suñdr kw&V suñdr kw&V----43/343/343/343/3 AiBpRw:X Xh hY ik gIqw ky BwvoN ko jwnny ky ilE inmél ââââdX, ª))))w AOr Brosw honw Aiq AinvwXé hY[ pRBu khqy hYN ik jo mnuÃX muJmyN AOr myry gIqw SwÆZ myN pUxé smipéq Bwv nhIN rKqw, vh esy smJ hI nhIN skqw[ mYN AQvw myrw gIqw {p zwn koÀ koeé pdwQé nhIN hY jo iksI pRXog ùwrw is)))) ikXw jwE[ pRBu ªI ÏÃx ny phly BI gIqw jI ky 13vyN AÎXwX ky 12vyN ¤lok myN khw hY “prbR“prbR“prbR“prbRãããã n sq` hI khw jwqw hY AOr n Asq` hI[ n sq` hI khw jwqw hY AOr n Asq` hI[ n sq` hI khw jwqw hY AOr n Asq` hI[ n sq` hI khw jwqw hY AOr n Asq` hI[” sq` asy khw jwEgw ijsy Awp is)))) krky idKw skyN[ mgr muJ eé¤vr ko koeé is)))) nhIN kr skqw[ AOr n hI mYN Asq` hUÂ[ nwSvwn, AinœX vÆqu kw nwm hY Asq`[ prñqu mYN qo inœX hUÂ, sdw sy hU AOr myrw kBI BI ABwv nhIN hoqw[ esilE mYN Asq` BI nhIN hUÂ[ esilE jo mnuÃX Apny ko hI svyésvwé mwnqy hYN, vo Bi#qrihq v AhNkwrXu#q mnuÃX es prm rhÆXXu#q gIqw-SwÆZ ko sunkr BI esky BwvoM ko nhIN jwn skqy[ AOr iPr jb smJygw hI nhIN qo Dwrx kYsy kr skqw hY? bi¬k Btk jwEgw[ #XoNik jo log Apny ko ^Xwdw bui))))mwn smJqy hYN; sNqoN, SwÆZoN v

135

pRzwvwn pu{ÀoN myN ª))))w nhIN rKqy vy log hr bwq pr qké-ivqké krky Btk jwqy hYN[ es pRkwr Eysy logoN ko Xh rhÆXmX gIqw SwÆZ nhIN khnw cwihE #XoNik Eysy Bi#qrihq mnuÃX es SwÆZ ko sunkr AOr BI Btk skqy hYN[ AOr iksy nhIN sunwnw cwihE Xh gIqw zwn? pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo “sunny kI eçCw n rKqw ho[” jo ±Xi#q sunny kI eçCw hI nhIN rKqw, Agr asy sunwAogy qo vh åb jwEgw[ jb koeé ±Xi#q iksI BI vÆqu, ÆQwn Xw ±Xi#q Awid ky ivÀX myN jwnnw hI n cwhqw ho; jYsy Awpko rwjnIiq myN {ic n ho AOr Awpkw imZ bwr-bwr jbrdÆqI Awpko rwjnIiq kI bwqyN sunwqw rhy qo Awp åb jwXyNgy[ ho skqw hY Awp k®oD v AwvyS myN Awkr kh dyN “bñd kro ApnI bkvws[” mYN Xy sb sunnw hI nhIN cwhqw[ esilE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo ±Xi#q myry es rhÆXmX gIqw SwÆZ ko sunnw hI nhIN cwhqw, asy qo BUl kr BI mq khnw #XoNik essy myry es gIqw SwÆZ kw jo ik myrw ââââdX hY Ajuén! AOr myrw Anwdr hoqw hY[ Awgy pRBu khqy hYN:-vwçXN n c mwM vwçXN n c mwM vwçXN n c mwM vwçXN n c mwM Xo^™XsUXiqXo^™XsUXiqXo^™XsUXiqXo^™XsUXiq-asy qo kBI BI n khnw jo muJ myN doÀ-

136

dƒiê rKqw ho[ hy bui))))mwn Ajuén! mYN siçcdwnñdGn b Rãããã jgq kw a))))wr krny ky ilE, Dmé kI ÆQwpnw, swDuAoN kI r–w AOr duêoN kw nwS krny ky ilE sgux-swkwr vwsudyv ÏÃx ky {p myN pƒŒvI lok pr pRkt huAw hUÂ[ prñqu bhuq swry mnuÃXoM kw mn sdw inñdw sy hI Brw rhqw hY[ vh muJ vwsudyv ko BI mnuÃX kI BWiq jwnkr muJ myN doÀwropx krqy rhqy hYN[ Eysy mnuÃX jb gIqw SwÆZ ko sunyNgy qo myry gux, pRBwv, Ey¤vXé ko n smJny ky kwrx myrI phly sy BI ^Xwdw Avzw kryNgy[ essy AOr BI ^Xwdw pwp ky BwgI hoNgy[ esilE qU Eysy mnuÃXoN ko BUlkr BI es gIqw SwÆZ kw zwn n khnw[ AOr ^Xwdw #Xw khU Ajuén! jo mYNny quJy gIqw zwn {pI pyV idXw hY asky bIjoN ko añhIN myN bWtnw ijnkI jmIn apjwå ho Xwin bÂjr n ho[ AQwéq` asI myN AÂkuirq ho skygw Xh bIj ijsmyN QoVw sw kê shny kI Si#q ho, pRym-Bi#q v ª))))w ho, doÀ-dƒiê sy rihq ho AOr sunny v jwnny kI pRbl eçCw rKqw ho[

137

X emM prmM guhŸM X emM prmM guhŸM X emM prmM guhŸM X emM prmM guhŸM mdBËyÃviBDwÆXiq [ mdBËyÃviBDwÆXiq [ mdBËyÃviBDwÆXiq [ mdBËyÃviBDwÆXiq [ BiËM miX prwM Ïœvw mwmyvYÃXœXsMSX: ] 68 BiËM miX prwM Ïœvw mwmyvYÃXœXsMSX: ] 68 BiËM miX prwM Ïœvw mwmyvYÃXœXsMSX: ] 68 BiËM miX prwM Ïœvw mwmyvYÃXœXsMSX: ] 68 ]]]] jo pu{À muJmyN prm pRym krky es prm rhÆXXu#q gIqwSwÆZ ko myry B#qoN myN khygw, vh muJko hI pRw‚q hogw-esmyN koeé sñdyh nhIN hY ] 68 ]

qwœpXé:-gIqw apdyS ky AnwiDkwirXoN ky l—x bqlwkr, añhyN gIqw-zwn n dyny kI Awzw dykr, Ab pRBu ªI ÏÃx es gIqw SwÆZ ko Apny B#qoN ko khny kw mhœv bqlwqy huE khqy hYN ik jo mnuÃX es gIqw-zwn ko myry B#qoN myN bWtygw, myry pRyimXoN myN eskw pRcwr-pRswr krygw, vh muJko hI pRw‚q hogw, es myN kuC BI sNSX nhIN[ es bwq myN koeé sNSX nhIN ik Apny sµpUxé kÄé±X-kmoéM ko pRBu myN Aipéq kr dyny sy Bgvd pRwi‚q ho jwqI hY[ qo iPr jo in:ÆvwQé, inÃkwm Bwv sy Bi#qpUvék gIqw kw pRcwr krny sy; es gIqw SwÆZ ko Bgvwn ky B#qoN myN khny sy; Bgvwn ko hI pRw‚q hogw; esmyN sNSX kI kOn sI bwq hY? gIqw ny dyS, jwiq, vxé, ilNg, rNg Awid kw Byd nhIN ikXw[ hr koeé gIqw-SwÆZ ko pFæ skqw hY, sun skqw hY AOr gRhx kr skqw hY[ Sqé isPé eqnI hI hY ik gIqw ko gRhx krny kI aœk&T eçCw ho, pRBu ªI

138

ÏÃx AOr ankI vwxI pr pUxé Brosw EvM ª))))w ho[ asy hI XhW pr pRBu ny B#q kI sNzw dI hY[ n c qÆmw n c qÆmw n c qÆmw n c qÆmwñmnuÃXyÀu ki>ñmy ipRXÏÄm: [ñmnuÃXyÀu ki>ñmy ipRXÏÄm: [ñmnuÃXyÀu ki>ñmy ipRXÏÄm: [ñmnuÃXyÀu ki>ñmy ipRXÏÄm: [ Bivqw n c my qÆmwdñX: ipRXqro Buiv ] 69 ]Bivqw n c my qÆmwdñX: ipRXqro Buiv ] 69 ]Bivqw n c my qÆmwdñX: ipRXqro Buiv ] 69 ]Bivqw n c my qÆmwdñX: ipRXqro Buiv ] 69 ] assy bFækr myrw ipRX kwXé krny vwlw mnuÃXoN myN koeé BI nhIN hY; qQw pƒŒvI Br myN assy bFækr myrw ipRX dUsrw koeé BivÃX myN hogw BI nhIN ] 69 ] qwœpXé:-Bgvd Ïpw sy Awj do hjwr pYNsT mwgéSIÀé Su#lp– kI EkwdSI (gIqw jXñqI) (idsµbr nO do hjwr AwT) kI pUvé sñÎXw pr myry sñmuK vhI do ¤lok hYN ijñhoNny myry jIvn kI idSw hI bdl fwlI[ AwT vÀé phly jb gIqw pr tIkw krny Xwin gIqw SwÆZ kw rhÆX zwinXoN v ivùwnoN qk hI sIimq n rhy bi¬k Xh zwn svoépXogI ho[ jo koeé B#q gIqw-zwn ko pRw‚q krnw cwhqw hY asky ilE swDwrx BwÀw AOr srlIkrx krky ilKw jwE; Xh ivcwr myry mn myN lhroN kI qrh clqw rhw[ Xh iviD kw ivDwn hI Qw ik ijn idnoN myN myry mn myN ªI md`Bgvd gIqw pr tIkw krny kI sNk¬p {pI qrNgyN bwr-bwr aT rhI QI qo pRBu Ïpw sy myrw ÎXwn pRBu ªI ÏÃx ùwrw khy gE

139

eñhIN ¤lokoN pr Atk gXw[ ªI ÏÃx Ïpw sy asI idn sy Xh pRXws Su{ huAw[ kl gIqw jXñqI ky idn es tIkw ko pUxé {p dy skUÂ; XhI pRXws hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN-jo mnuÃX muJ myN AnñX pRym rKkr, inÃkwm Bwv sy ªI md`Bgvd gIqw ko myry B#qoN myN khygw vh muJy sbsy ipRX hY[ #XoNik muJy ipRX lgny vwly jp, qp, dwn, Xzwid ijqny BI kwXé hYN anmyN muJy gIqw SwÆZ kw pRcwr krny kw kwXé AœXñq ipRX hY[ esilE pRBu kw Xh kwXé krny vwlw pRBu ko AœXñq ipRX hogw hI[ DñX hYN Ajuén, ijnko inimÄ bnwkr ÆvXM vYku&T-piq ªI hir ny pƒŒvI lok pr Awkr Apny muKwribñd sy gIqw {pI gNgw ko pRvwihq ikXw hY[ pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Ao myry ipRX Ajuén! ijn myry B#qoN ky kNT es gIqw {pI gNgw kw jl pIny ky ilE ‚Xwsy hYN, jo mnuÃX añhyN es jl ko iplwqw hY assy bFækr myrw ipRX kwXé krny vwlw Blw mnuÃXoN myN kOn ho skqw hY? pƒŒvI Br myN BivÃX myN BI assy bFækr myrw ipRX koeé nhIN ho skqw[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kI es GoÀxw ko, pRiqzw EvM prm vcnoN ko BlI-BWiq jwnkr, pRBu kI ivSyÀ Ïpw kw pwZ bnny ky ilE pRBu myN AnñX pRym rKkr, ª))))wpUvék es gIqw SwÆZ ko pRBu B#qoN myN khnw, ivÆqwr

140

krnw, pRcwr krnw cwihE[ ^Xwdw sy ^Xwdw mnn kryN pRBu ky vcnoN pr[ es zwn {pI gNgw myN ijqnw ho sky Ænwn kryyN[ Añq:krx ky ANDyroN ko imtwkr a^jvl krny ky ilE AQwéq` Bgvd pRwiq ky ilE Xh swDnw svoéÄm hY[ Bgvwn ky svoéipRX kwXé, anky B#qoN myN gIqw SwÆZ ko khny ky ilE ªI md`BgvdgIqw pr pRvcn krny vwly v#qwAoN ko bulwXyN; qÈvdSIé mhwœmwAoN kI Srx jwkr anko AwgRh kryN qwik vy mhwœmw Awpky Shr, gWv myN Awkr B#qoN myN gIqw-zwn bWty[ AÎXyÃXqy c X emM DµXéM sNvwdmwvXo: [AÎXyÃXqy c X emM DµXéM sNvwdmwvXo: [AÎXyÃXqy c X emM DµXéM sNvwdmwvXo: [AÎXyÃXqy c X emM DµXéM sNvwdmwvXo: [ zwnXzyn qynwhimê: ÆXwimiq my miq: ] 70 ] zwnXzyn qynwhimê: ÆXwimiq my miq: ] 70 ] zwnXzyn qynwhimê: ÆXwimiq my miq: ] 70 ] zwnXzyn qynwhimê: ÆXwimiq my miq: ] 70 ] jo pu{À es DmémX hm donoN ky sNvwd{p gIqwSwÆZ ko pFæygw, asky ùwrw BI mYN zwnXz sy pUijq hoåÂgw-Eysw myrw mq hY ] 70 ] qwœpXé:-“hm donoN ky DmémX sNvwd gIqwSwÆZ” khny sy AiBpRw:X hY ik quµhwry AOr myry sNvwd myN ijs zwn kw ivÆqwr huAw hY, vh mo–-Dmé Æv{pw hY[ mo–dwiXnI hY[ as sNvwd (gIqw-SwÆZ) myN hr jgh pr hI mo– pRwi‚q krw dyny vwlw zwn Brw huAw hY[ mnuÃX ÆvXM ko jwn sky,

141

XhI zwn Brw hY[ ÆvXM ko jwnkr Apny kÄé±X-kmoéM ko inBwE[ jb ÆvXM ko jwn jwEgw qo inÃkwm Bwv, prihq Apny Awp Aw jwEgw Xwin smœv ko pRw‚q ho jwEgw[ esilE jo mnuÃX es DmémX sNvwd ko pFæygw, AÎXXn krygw asky ùwrw BI mYN zwnXz sy pUijq hoåÂgw[ AÎXyÃXqAÎXyÃXqAÎXyÃXqAÎXyÃXqy-AÎXXn krnw[ gIqw SwÆZ kw mmé jwnny vwly Bgvwn ky B#qoN sy es gIqw SwÆZ ko pFænw, eskw pwT krnw, esky AQoéM kw pwT krnw, AQé pr ivcwr krnw; AQé ko jwnny vwly B#qoN sy esky AQé ko smJny kI cyàw krnw/ pRXws krnw hI gIqw kw AÎXXn krnw hY[ zwzwzwzwnXzyn qynwhimê: ÆXwimiqnXzyn qynwhimê: ÆXwimiqnXzyn qynwhimê: ÆXwimiqnXzyn qynwhimê: ÆXwimiq-asky ùwrw mYN zwnXz sy pUijq hoåÂgw[ cOQy AÎXwX ky 33vyN ¤lok myN BI pRBu ny khw hY ik dR±XmX Xz sy zwnXz Aiq aÄm hY[ #XoNik sBI swDnoN kw Aiñqm Pl qo Bgvwn ky qÈv ko BlI-BWiq jwn lynw hI hY AOr vh Pl zwnXz ùwrw AnwXws hI iml jwqw hY[ gIqw SwÆZ kw AÎXXn krny sy mnuÃX ko Bgvwn ky inégux-inrwkwr, sgux-inrwkwr (AñqéXwmI prmwœmw) AOr sgux-swkwr qÈv kw BlI-BWiq XQwQé zwn ho jwqw hY[ Aq: pRBu khqy hYN ik jo mnuÃX myrw qÈv zwn pRw‚q krny ky ilE gIqw SwÆZ kw AÎXXn krygw; mYN smJUÂgw ik vh BI zwnXz ky ùwrw myrI pUjw krqw hY[ es

142

pRkwr k¬Xwx ko cwhny vwly mnuÃXoN ko cwihE ik pUxé ª))))w, Brosy AOr aœswh sy gIqw kw AÎXXn kryN[ gIqw qo svémmqwmXI mW hY[ ijs pRkwr inDén AOr AmIr, inbél AOr blSwlI Ek hI mW kI sñqwn hoN prñqu mW kI mmqw qo sb bçcoN pr Ek sI hI hoqI hY[ esI pRkwr gIqw mwqw BI zwnI AOr AzwnI sñqwn myN koeé Byd nhIN krqI[ gIqw ky mmé ko jwnkr, anky B#qoN myN gIqw kw pRcwr krny vwloN ko AOr gIqw kw AÎXXn krny vwloN ko brwbr ApnI god myN lyqI hY[ AiBpRw:X Xh hY ik donoN kw Pl Ek hI hY-Bgvd sw–wœkwr, mo–-pRwi‚q[ ª ª ª ª))))wvwnnsUX> ǃxuXwdip Xo nr: [wvwnnsUX> ǃxuXwdip Xo nr: [wvwnnsUX> ǃxuXwdip Xo nr: [wvwnnsUX> ǃxuXwdip Xo nr: [ sosososoSSSSip muË: SuBW¬lokwñpRw‚nuXwœpu&Xkméxwm` ] 71 ]ip muË: SuBW¬lokwñpRw‚nuXwœpu&Xkméxwm` ] 71 ]ip muË: SuBW¬lokwñpRw‚nuXwœpu&Xkméxwm` ] 71 ]ip muË: SuBW¬lokwñpRw‚nuXwœpu&Xkméxwm` ] 71 ] jo mnuÃX ª))))wXu#q AOr doÀdƒiê sy rihq hokr es gIqwSwÆZ kw ªvx BI krygw, vh BI pwp sy mu#q hokr aÄm kmé krny vwloN ky ªyà lokoN ko pRw‚q hogw ] 71 ] qwœpXé:-gIqw SwÆZ sw–wq prbRãããã prmy¤vr pRBu ªI ÏÃx ky muKwribñd sy inklw huAw id±X zwn hY AQwéq` Xh Bgvwn kI hI vwxI hY vh sb kw sb XQwQé hY[ Eysw Brosw rKkr, in¤cXpUvék mwnnw AOr asky v#qw pr

143

dƒFæ iv¤vws rKkr jo gIqw ky ¤lokoN kI ±Xw$Xw kr rhw hY, asy ªvx krnw hY vhI ª))))wpUvék ªvx krnw hY[ mgr doÀ dƒiê sy rihq[ ijskI dƒiê myN hI doÀ hoqw hY vh hr jgh doÀ inkwl hI lyqw hY[ prñqu jo mnuÃX doÀ-dƒiê sy rihq hokr pUxé ª))))wXu#q huAw es gIqw SwÆZ ko sunqw hY, asky kwnoN myN gIqw ky S‹d ^XoNih pRvyS krqy hYN œXoNih asky pwp asy CoVkr Bwgny lg jwqy hYN[ ijs pRkwr iksI jNgl myN Ai©n pRvyS krqy hI asmyN rhny vwly pSu-p–I, jwnvr eDr-aDr Bwg jwqy hYN AQvw sUXé ky adX hoqy hI AñDkwr Bwg jwqw hY; TIk esI qrh sy ^XoNih gIqw ky S‹doN kI gUÂj kwnoN ky ùwr pr phuÂcqI hY œXoNih Awid kwl sy (jñm-jñmwñqroN) as smX qk ky pwp nê hony lgqy hYN[ Añq:krx pivZ ho jwqw hY[ jIvn {pI byl indoéÀ hokr pu&X {pI puÃpoN sy PUlny lgqI hY AOr gIqw ªvx krqy-krqy Añqq: asmyN Aprµpwr Pl lgny lgqy hYN[ es pRkwr gIqw ky ªvx mwZ sy pwpoN kw nwS ho jwqw hY AOr Añq myN k¬Xwx ko pRw‚q hoqw hY[ Ævgé sy lykr bRããããlok qk ijqny BI lok hYN ankI pRwi‚q añhyN hI hoqI hY ijñhoNny AœXwiDk pu&X kmé ikE hoN[ Ævgé suK kI kwmnw sy A¤vmyD Xz Awid krny pr BI Ævgé kw suK qo pRw‚q ho jwqw hY prñqu ^XoNih pu&X –Ix hoqy hYN, iPr pƒŒvI pr kmoénuswr jñm ho

144

jwqw hY[ prñqu ª))))wXu#q hokr inœX gIqw ªvx krny mwZ sy mnuÃX phly ªyà lokoN ko pRw‚q hoqw hY AOr vhW ª))))w AOr pRym ky Anu{p an lokoM myN suK Bog kr Añq myN mo– ko pRw‚q ho jwqw hY[ AQwéq` asI ky prmDwm ko pRw‚q hoqw hY[ es pRkwr hy Ajuén! mYNny quJy es gIqw SwÆZ ko Æpê {p sy sunwXw AOr esky pFæny, pFæwny AOr sunny kw mhœv BI bqlw idXw AOr jo esy gRhx krny ky AiDkwrI nhIN hYN anky ivÀX myN BI bqlw idXw[ prñqu ijs kwXé ky ilE, ijs aÌy¤X ky ilE mYNny Apnw ââââdX qyry swmny rK idXw Ab as kwXé ky sµbñD myN mYN quJsy Ek bwq pUCqw hUÂ[ kiçcdyqçC‰qM kiçcdyqçC‰qM kiçcdyqçC‰qM kiçcdyqçC‰qM pwQé œvXYkwgRyx cyqsw [ pwQé œvXYkwgRyx cyqsw [ pwQé œvXYkwgRyx cyqsw [ pwQé œvXYkwgRyx cyqsw [ kiçcdzwnsµmoh: pRnêÆqy Dnkiçcdzwnsµmoh: pRnêÆqy Dnkiçcdzwnsµmoh: pRnêÆqy Dnkiçcdzwnsµmoh: pRnêÆqy Dn\\\\jX ] 72 ]jX ] 72 ]jX ] 72 ]jX ] 72 ] hy pwQé! #Xw es (gIqwSwÆZ) ko qUny EkwgRicÄ sy ªvx ikXw? AOr hy DnNjX! #Xw qyrw Azwnjinq moh nê ho gXw? ] 72 ] qwœpXé:-sbky ââââdX myN invws krny vwly AñqéXwmI, ÆvXM sb kuC jwnqy huE BI Ajuén ko scyq krny ky ilE pUC rhy hYN ik mYNny jo zwn quµhwry kwnoN qk phuÂcwXw hY #Xw vh quµhwry ââââdX myN BI Brw hY Xw nhIN[ #Xw koeé bIc myN

145

EysI bwq qo nhIN rh geé jo qyry ÎXwn myN dUr ht geé ho; Xw iPr apy–w ky kwrx rh geé ho[ Agr Xh zwn qyry Añq:krx myN TIk asI pRkwr sy smw cukw hY qo iPr askI koeé pRiqik®Xw BI qo honI cwihE[ mYN pUCqw hUÂ ik Awœm-zwn n hony ky kwrx quµhwry mn myN jo moh aœpñn ho rhw Qw AOr Dmé ky ivÀX myN moihq icÄ huAw muJsy k¬Xwx ky bwry myN pUC rhw Qw (gIqw 2/7) Apny kÄé±X-kmé ko krny myN pwp smJ rhw Qw (gIqw 1/36) Apny smÆq kmoéM kw œXwg krky iB–w ky Añn sy jIvn invwéh krnw cwhqw Qw (gIqw 2/5) Azwnjinq dyh-bui)))) ky kwrx ÆvjnoN ky vD ky BX sy ±Xwkul ho rhw Qw (gIqw 1/45 sy 47) AQwéq` Apny kÄé±X kw in¤cX nhIN kr pwqw Qw (gIqw 2/6-7) #Xw quµhwrw vh Azwnjinq moh nê ho gXw? pRBu ªI ÏÃx ky Eysw pUCny pr Ajuén QoVw sockr, sMBlkr, Apny psIny kI bUdoN ko poNCqy huE, SrIr ky ANgoN ko sNBwlqy huE Kfy huE[ nyZoN sy Awnñd ky AwsuAoN kI bwFæ ko rokkr, glw jo Av{)))) sw ho rhw Qw, aœki&Tq sw ho rhw Qw; an aœk&TwAoN ky kwrx Br Awny vwly gly ko TIk krky, lVKVwqI hueé jubwn ko sNBwlkr, sWsoN ko TIk krky khny lgy[

146

AjAjAjAjuén avwcuén avwcuén avwcuén avwc nêo moh: Æmƒiqlé‹Dw œvœpRswdwñmXwçXuq [ nêo moh: Æmƒiqlé‹Dw œvœpRswdwñmXwçXuq [ nêo moh: Æmƒiqlé‹Dw œvœpRswdwñmXwçXuq [ nêo moh: Æmƒiqlé‹Dw œvœpRswdwñmXwçXuq [ iÆQqoiÆQqoiÆQqoiÆQqoSSSSiÆm gqsñdyh: kirÃXy vcnM qv ] 73 ]iÆm gqsñdyh: kirÃXy vcnM qv ] 73 ]iÆm gqsñdyh: kirÃXy vcnM qv ] 73 ]iÆm gqsñdyh: kirÃXy vcnM qv ] 73 ] Ajuén boly-hy AçXuq! AwpkI Ïpw sy myrw moh nê ho gXw AOr mYNny Æmƒiq pRw‚q kr lI hY, Ab mYN sNSXrihq hokr iÆQq hUÂ, Aq: AwpkI Awzw kw pwln k{Âgw ] 73 ] qwœpXé:-Ab Ajuéééén ÆvXM ApnI iÆQiq kw vxén krqy hYN AOr pRBu kw AwBwr, Ïqzqw pRkt krqy huE pRBu ko AçXuq khkr sµboDn krqy hYN[ AçXuq AQwéq` inéivkwr prbRãããã prmy¤vr[ hy ªI ÏÃx! Awp ky AnugRh sy es bwq ko mYN BlI-BWiq jwn gXw hUÂ ik Awp inéivkwr, svéSi#qmwn, AivnwSI, prbRãããã prmy¤vr hYN[ Ajuén Bgvwn kI Ïqzqw pRkt krqy huE khqy hYN ik Awpny Xh id±X apdyS sunwkr muJ pr bVI BwrI Ïpw kI hY[ Awpky apdyS ko sunny sy myrw Azwnjinq moh svéQw nê ho gXw hY[ Awpky pRswd sy mYN ÏqÏœX ho gXw hUÂ[ phly qo mYN es BRm myN PÂsw huAw Qw ik mYN Ajuén hUÂ AQwéq` mYN Xh SrIr hUÂ[ prñqu Ab Awpky pRswd sy k¬XwxmX apdyS sy muJy Awœm-Æv{p kw, Awpky Æv{p kw zwn ho gXw hY AOr mYN mu#q ho gXw hUÂ[ Ab AwpkI Ïpw sy, AnugRh sy; myry

147

pRXws sy nhIN bi¬k AwpkI Ïpw, AwpkI k{xw sy; Awpky ùwrw kI hueé zwn {pI vÀwé sy muJy myrI Æmƒiq pRw‚q ho geé AQwéq` mYN Apny hoS myN Aw gXw hUÂ[ AwpkI Ïpw sy muJy Æmrx ho gXw ik “mYN kOn hUÂ[” iÆQqoiÆQqoiÆQqoiÆQqoSSSSiÆm gq sñdyhiÆm gq sñdyhiÆm gq sñdyhiÆm gq sñdyh:-Apny myN iÆQq ho gXw hUÂ[ bui)))) jo inxéX nhIN ly rhI QI; kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX lyny myN BRimq QI, prñqu Ab muJy Apnw kÄé±X idKweé dyny lgw hY[ muJy iksI BI pRkwr kw sNSX nhIN rhw[ BwvwQé Xh hY ik Ajuén iÆQq pRzqw ko pRw‚q ho cuky hYN[ XhI l—X hY gIqw kw, pRBu ªI ÏÃx kw-iÆQq pRzqw kI AvÆQw ko pRw‚q honw[ kirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qv--------AOr Ab mYN AwpkI Awzw kw pwln k{Âgw[ mYN Awpkw apkrx hUÂ[ Ab Awp Apny es apkrx sy jo krvwnw cwhyN krvwXyN[ muJy kuC sNSX nhIN rhw #XoMik Ab mYN jwn gXw hUÂ Awpkyy gux, pRBwv, Ey¤vXé ko, mihmw ko[ hy pRBo! AwpkI AœXñq Ïpw sy Ab mYN ÆvXM ko jwnkr Awpko BI phcwn gXw hÂU AOr AwpkI vwxI/ apdyS ko BlI-BWiq qÈv sy jwn gXw hUÂ[ Ab myry rQ ky GoVoN kI lgwm hI nhIN, muJy BI sNBwlo pRBo! Awp es rQ ky hI nhIN bi¬k myrI bui)))) ky, myry BI swrQI bn jwAo[ muJy inimÄ bnwkr jYsw Awp krvwXyNgy vYsw hI k{Âgw[ “jo qum khogy vhI mYN k{Âgw, jhW nwQ rK logy vhIN mY rhÂUgw[”

148

Ab Ajuén pUxé zwn ko pRw‚q ho cuky hYN[ mhwœmw ho gE hYN Ajuén[ pRswd ko pRw‚q huE khqy hYN ik hy pRBu! jYsw Awpny khw AOr jYsw Awp khyNgy mYN vYsw hI k{Âgw[ sNSXrihq huE pUxé Brosy ky swQ, pUxé Srxwgiq ko pRw‚q Ajuén Ab nwcny lgy[ gd`gd` vwxI sy Bgvwn kw DñXvwd krny lgy AOr pukwrny lgy-jX ªI ÏÃx.....jX ªI ÏÃx.....jX ªI ÏÃx.....jX ªI ÏÃx[ as smX Ajuén kI iÆQiq kw AnuBv qo vhI B#qjn kr skqy hYN jo pRBu ªI ÏÃx kI es id±X vwxI ko Apny Awcrx myN aqwrny ky ilE qYXwr hoN[ Ab eDr jgqgu{ pRBu ªI ÏÃx ny BI bolnw bñd kr idXw Xwin Apny apdyS ko ivrwm dy idXw AOr AœXñq pRsñn hokr Apny ipRX iSÃX Ajuén ko Apny gly sy lgw ilXw AOr asy Apnw kÄé±X-kmé (jo ik es smX Xu)))) krnw hY) inÃkwmqwpUvék inBwny kw AwdyS idXw[ ÏpXw Awp AOr mYN, hm sb imlkr pRBu ªI ÏÃx ky crxoN myN Xh pRiqzw kryN kirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qv--------kirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qvkirÃXy vcnM qv--------kirÃXy vcnM qv[ jX ªI ÏÃx[kirÃXy vcnM qv[ jX ªI ÏÃx[kirÃXy vcnM qv[ jX ªI ÏÃx[kirÃXy vcnM qv[ jX ªI ÏÃx[

149

sNjX avwcsNjX avwcsNjX avwcsNjX avwc eœXhM vwsudyvÆX pwQéÆX c mhwœmn: [eœXhM vwsudyvÆX pwQéÆX c mhwœmn: [eœXhM vwsudyvÆX pwQéÆX c mhwœmn: [eœXhM vwsudyvÆX pwQéÆX c mhwœmn: [ sNvwdimmmªOÀmdBuqM romhÀéxm` ] 74 ] sNvwdimmmªOÀmdBuqM romhÀéxm` ] 74 ] sNvwdimmmªOÀmdBuqM romhÀéxm` ] 74 ] sNvwdimmmªOÀmdBuqM romhÀéxm` ] 74 ] sNjX boly-es pRkwr mYNny ªI vwsudyv ky AOr mhwœmw Ajuén ky es AdBuq rhÆXXu#q, romwNckwrk sNvwd ko sunw ] 74 ] ±XwspRswdwçC‰uqvwnyqdguhŸ±XwspRswdwçC‰uqvwnyqdguhŸ±XwspRswdwçC‰uqvwnyqdguhŸ±XwspRswdwçC‰uqvwnyqdguhŸmhM mhM mhM mhM prm` [ prm` [ prm` [ prm` [ XogM XogyÇvrwœÏÃxwœswXogM XogyÇvrwœÏÃxwœswXogM XogyÇvrwœÏÃxwœswXogM XogyÇvrwœÏÃxwœsw––––wœkQXq: ÆvXm` ] 75 ] wœkQXq: ÆvXm` ] 75 ] wœkQXq: ÆvXm` ] 75 ] wœkQXq: ÆvXm` ] 75 ] ªI ±Xws jI kI Ïpw sy id±X dƒiê pwkr mYNny es prm gopnIX Xog ko Ajuén ky pRiq khqy huE ÆvXM Xogy¤vr Bgvwn` ªI ÏÃx sy pRœX– sunw hY ] 75 ] qwœpXé:-±Xws jI mhwrwj ny sNjX ko id±X dƒiê pRdwn kI QI, ijssy vh hiÆqnwpur myN bYTy huE, ku{–yZ myN ho rhy kOrv AOr pw&VvoN myN hony jw rhy mhwXu)))) ko ApnI id±X dƒiê ùwrw dyKkr swrw vƒÄwñq mhwrwj Dƒqrwê‰ ko sunwXMy AOr sNjX Eysw hI krqy rhy[ vh qo irpoéitNg kr rhy hYN[ Ajuén kw rQ pRBu ªI ÏÃx ny donoN synwAoN ky bIc ly jwkr KVw kr idXw; #XoNik Ajuén kOrv p– myN AwE huE sBI Xo))))wAoN kw inrI–x krnw cwhqy Qy[ prñqu añhyN dyKkr Ajuén ivÀwdgRÆq ho jwqy hYN AOr pRBu ªI ÏÃx as

150

dyhbui)))) sy Xu#q Ajuén ko jo moh {pI kill myN PÂsy huE hYN iks pRkwr Awœm qÈv kI Aor ly jwqy hYN AQwéq` jo Gtnw (ªI ÏÃx-Ajuén sNvwd) as smX GtI, pRBu ky muKwribñd sy gIqw SwÆZ inklw asy sNjX ny BI sun ilXw[ dyK ilXw[ gIqw SwÆZ ko sunny mwZ sy hI BUl gE sNjX ik mYN qo isPé irpoétr Qw[ Ek Alg hI sNgIq anky ââââdX myN gUÂjny lgw[ vh nwc aTy, rom-rom pulikq hony lgw[ Apny gu{ vyd±Xws jI mhwrwj kI Ïpw kw bwr-bwr DñXvwd krny lgy[ mYNny ±Xws jI kI Ïpw sy prm gopnIX, rhÆXXu#q Xog ko, gIqw-SwÆZ ko mhwœmw Ajuén ky pRiq khqy huE ÆvXM XoigXoN ky eé¤vr pRBu ªI ÏÃx ùwrw pRœX– khqy huE sunw hY[ ±Xws jI kI Ïpw ùwrw muJy vh Ad`Buq, Aw¤cXéjnk, romw«ckwrk gIqw SwÆZ sunny ko imlw[ gu{dyv kI Ïpw sy mYNny Bgvwn ky cquéBuj Æv{p ky dSén BI ikE[ EysI Ad`Buq EvM ApUvé (EysI Gtnw jo phly kBI n GtI ho) vwxI ijsy sunkr, pFækr, jwnkr Bgvwn ky id±X AwlOikk gux, pRBwv, Ey¤vXéXu#q smgR Æv{p kw zwn pRw‚q hoqw ho; mYNny Eysw zwn sw–wq ÆvXM Xogy¤vr Xwin XoigXoN ky eé¤vr pRBu ªI ÏÃx ky muKwribñd sy pRœX– sunw hY[

151

rwjñsMÆmƒœX sMÆmƒœX rwjñsMÆmƒœX sMÆmƒœX rwjñsMÆmƒœX sMÆmƒœX rwjñsMÆmƒœX sMÆmƒœX sMvwdimmmdBuqm` [ sMvwdimmmdBuqm` [ sMvwdimmmdBuqm` [ sMvwdimmmdBuqm` [ kySvwjuénXo: pu&XM kySvwjuénXo: pu&XM kySvwjuénXo: pu&XM kySvwjuénXo: pu&XM ââââÃXwim c muhumuéhu: ] 76 ]ÃXwim c muhumuéhu: ] 76 ]ÃXwim c muhumuéhu: ] 76 ]ÃXwim c muhumuéhu: ] 76 ] hy rwjn`! Bgvwn` ªI ÏÃx AOr Ajuén ky es rhÆXXu#q, k¬Xwxkwrk AOr AdBuq sNvwd ko pun:-pun: Æmrx krky mYN bwr-bwr hiÀéq ho rhw hU ] 76 ] qçc sMÆmƒœX sMÆmƒœX {pmœXdBuqM hry: [qçc sMÆmƒœX sMÆmƒœX {pmœXdBuqM hry: [qçc sMÆmƒœX sMÆmƒœX {pmœXdBuqM hry: [qçc sMÆmƒœX sMÆmƒœX {pmœXdBuqM hry: [ ivÆmXo my mhwñrwjñ ivÆmXo my mhwñrwjñ ivÆmXo my mhwñrwjñ ivÆmXo my mhwñrwjñââââÃXwim c pun: pun:ÃXwim c pun: pun:ÃXwim c pun: pun:ÃXwim c pun: pun: ] 77 ] ] 77 ] ] 77 ] ] 77 ] hy rwjn`! ªI hir ky as AœXñq ivl–x {p ko BI pun:-pun: Æmrx krky myry icÄ myN mhwn Aw¤cXé hoqw hY AOr mYN bwr-bwr hiÀéq ho rhw hU ] 77 ] qwœpXé:-mhwBwrq ky BIÃm pvé 43/1 myN khw gXw hY “gIqw sugIqw kÄé±Xw ikmñXY: SwÆZMs|gRhY:[ Xw ÆvXM pdmnBÆX muK pÖwiùin: sƒqw] gIqw kw hI sµXk pRkwr sy ªvx, kIqén, pTn-pwTn, mnn AOr Dwrx krnw cwihE, AñX SwÆZoN ky sNgRh sy #Xw pRXojn hY? #XoNik Xh ÆvXM pdmnwB Bgvwn ivÃxu ky muKkml sy inklI hY[ sNjX khqy hYN-hy mhwrwj Dƒqrwê‰! pRBu ªI ÏÃx AOr Ajuén ky es k¬Xwxkwrk AOr Ad`Buq sNvwd ko pun:-pun: Xwd kr-krky mYN bwr-bwr hiÀéq ho

152

rhw hUÂ[ pRBu ªI ÏÃx ny Ajuén ko AœXñq Aw¤cXémX id±X ivrwtÆv{p AOr cquéBuj Æv{p ky dSén krvwE hYN[ Ab Ek bwr iPr sy sNjX pulikq SrIr huE, hÀé ky swQ Dƒqrwê‰ ko khqy hYN-hy mhwrwj! ªI ÏÃx hI ªI hir ivÃxu hYN[ añhoNny jo Apnw ivrwt Æv{p AOr cquéBuj Æv{p ko pRkt ikXw Qw asy Æmrx krky myry icÄ myN mhwn Aw¤cXé ho rhw hY[ ikqnw Awniñdq, pulikq, hiÀéq v Aw¤cXécikq huE hoNgy sNjX; Xh qo prmª))))w AOr in¤cl Bi#q sy ââââdX ko Brkr; Bgvd Ïpw kw pRœX– AnuBv krky; gIqw SwÆZ kw AÎXXn, ªvx v mnn krny sy hI AnuBv ho skqw hY[ XZ XogyÇvr: ÏÃxo XZ pwQoé XZ XogyÇvr: ÏÃxo XZ pwQoé XZ XogyÇvr: ÏÃxo XZ pwQoé XZ XogyÇvr: ÏÃxo XZ pwQoé DnuDér: [DnuDér: [DnuDér: [DnuDér: [ qZ ªIivéjXo BUiqDRuévw nIiqméiqmém ] 78 ] qZ ªIivéjXo BUiqDRuévw nIiqméiqmém ] 78 ] qZ ªIivéjXo BUiqDRuévw nIiqméiqmém ] 78 ] qZ ªIivéjXo BUiqDRuévw nIiqméiqmém ] 78 ] hy rwjn`! jhW Xogy¤vr Bgvwn ªI ÏÃx hYN AOr jhW gw&fIv-DnuÀDwrI Ajuén hYN, vhIN pr ªI, ivjX, ivBUiq AOr Acl nIiq hY-Eysw myrw mq hY ] 78 ] qwœpXé:-sNjX qo jwn cuky hYN ik sw–wq eé¤vr, prbRãããã prmy¤vr ªI hir hI ªI ÏÃx ky {p myN Avqirq huE hYN[

153

esIilE Dƒqrwê‰ ky swmny sNjX ny pRBu ªI ÏÃx ko ªI hir khkr AOr anky ivrwt Æv{p/ cquéBuj Æv{p kw vxén ikXw hY[ sNjX cwhqy hYN ik Ab BI Dƒqrwê‰ SwXd myrI bwq sunkr, Apny puZoN ko smJwkr pw&VvoN sy siñD kr lyN[ sNjX khqy hYN hy mhwrwj! pRBu ªI ÏÃx smÆq Xog Si#qXoN ky eé¤vr hYN; ÆvwmI hYN[ ApnI ANSmwZ Si#q sy smÆq jgq ko Dwrx ikE huE hYN[ vhI sbkI aœpiÄ, pwln AOr sNhwr krny vwly hYN[ vy sw–wq nwrwXx hYN[ esilE pw&VvoN kI ivjX myN koeé SNkw nhIN ho skqI[ #XoNik ijDr pRBu ªI ÏÃx hYN Xwin sœX hY AOr nr §iÀ ky Avqwr, pRBu ªI ÏÃx ky ipRX sKw; gw&VIv DnuÀ ky Dwrx krny vwly mhwn vIr pu{À Ajuén hYN; ivjX BI aDr hI hY[ ijs pRkwr sUXé ky swQ pRkwS rhqw hY asI qrh sy jhW pr Xogy¤vr ªI ÏÃx hYN vhIN pr ªI (sµpUxé SoBw) ivjX, ivBUiq (swrw Ey¤vXé) AOr Atl ñXwX (Dmé) BI rhqw hY AOr ijs p– myN sœX hY, Dmé hY ivjX BI asI kI hoqI hY[ Aq: pw&VvoN kI ivjX myN iksI pRkwr kI BI SNkw nhIN hY[ Å qq` sq` Å qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRÅ qœsidiq ªImdBgvdgIqwsUpinÀœsu bRããããivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ªIÏÃxwjuénsNvwdy moªIÏÃxwjuénsNvwdy moªIÏÃxwjuénsNvwdy moªIÏÃxwjuénsNvwdy mo––––sNñXwsXogo nwm AêwdSosNñXwsXogo nwm AêwdSosNñXwsXogo nwm AêwdSosNñXwsXogo nwm AêwdSoSSSSÎXwX:] 17 ]ÎXwX:] 17 ]ÎXwX:] 17 ]ÎXwX:] 17 ]

154

jX ªI ÏÃxjX ªI ÏÃxjX ªI ÏÃxjX ªI ÏÃx dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy --- mYNny AhNkwr ko smpéx myN bdlqy dyKw sNSX ko ª))))w myN bdlqy dyKw hY[ dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy --- zwn dIpk sy Añq:krx ky AÂDyroN ko imtqy dyKw moh ko pRym myN bdlqy dyKw hY[ dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy --- nrk sy inklkr vYku&T kI sIiFæXoN pr cFæqy huE dyKw vwsnw ko apwsnw myN bdlqy dyKw hY[ dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy--- ivÀwd ko pRswd myN bdlqy dyKw Amwvs ko pUixémw myN bdlqy dyKw hY[ dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy--- hr iksI myN mYNny ÆvXM ko dyKw AOr ÆvXM myN hr iksI ko dyKw hY[ dyKw hY mYNny ÆvXM ko kuC eqnw krIb sy--- -Su#l p–, EkwdSI (gIqw jXñqI) ivk®m sNvq-2065 (idsµbr 9-2008) jX ªI ÏÃx

155

AwrqIAwrqIAwrqIAwrqI jX BgvdgIqy, jX BgvdgIqy [jX BgvdgIqy, jX BgvdgIqy [jX BgvdgIqy, jX BgvdgIqy [jX BgvdgIqy, jX BgvdgIqy [

hirhirhirhir----ihXihXihXihX----kmlkmlkmlkml----ivhwirix, suivhwirix, suivhwirix, suivhwirix, suñdr supunIqy ] jX0 ]ñdr supunIqy ] jX0 ]ñdr supunIqy ] jX0 ]ñdr supunIqy ] jX0 ] kmékmékmékmé----summésummésummésummé----pRkwiSin, kwmwsiËhrw [pRkwiSin, kwmwsiËhrw [pRkwiSin, kwmwsiËhrw [pRkwiSin, kwmwsiËhrw [ qÈvzwnqÈvzwnqÈvzwnqÈvzwn----ivkwiSin, ivÖw bRivkwiSin, ivÖw bRivkwiSin, ivÖw bRivkwiSin, ivÖw bRããããprw ] jX0 ]prw ] jX0 ]prw ] jX0 ]prw ] jX0 ] in>lin>lin>lin>l----BiËBiËBiËBiË----ivDwiXin, inmél mlhwrI [ivDwiXin, inmél mlhwrI [ivDwiXin, inmél mlhwrI [ivDwiXin, inmél mlhwrI [ SrxSrxSrxSrx----rhÆXrhÆXrhÆXrhÆX----pRdwiXin, sb iviD suKkwrI ] jX0 ]pRdwiXin, sb iviD suKkwrI ] jX0 ]pRdwiXin, sb iviD suKkwrI ] jX0 ]pRdwiXin, sb iviD suKkwrI ] jX0 ] rwgrwgrwgrwg----ùyÀùyÀùyÀùyÀ----ivdwirix, kwirix mod sdw [ivdwirix, kwirix mod sdw [ivdwirix, kwirix mod sdw [ivdwirix, kwirix mod sdw [ BvBvBvBv----BXBXBXBX----hwirix, qwirix prmwnñdphwirix, qwirix prmwnñdphwirix, qwirix prmwnñdphwirix, qwirix prmwnñdpRdw ] jX0 ]Rdw ] jX0 ]Rdw ] jX0 ]Rdw ] jX0 ] AwsurAwsurAwsurAwsur----BwvBwvBwvBwv----ivnwiSin, nwiSin qmivnwiSin, nwiSin qmivnwiSin, nwiSin qmivnwiSin, nwiSin qm----rjnI [rjnI [rjnI [rjnI [ dYvI sd`guxdwiXin, hirdYvI sd`guxdwiXin, hirdYvI sd`guxdwiXin, hirdYvI sd`guxdwiXin, hir----riskw sjnI ] jX0 ]riskw sjnI ] jX0 ]riskw sjnI ] jX0 ]riskw sjnI ] jX0 ] smqw, œXwg isKwvin, hirsmqw, œXwg isKwvin, hirsmqw, œXwg isKwvin, hirsmqw, œXwg isKwvin, hir----muK kI bwnI [muK kI bwnI [muK kI bwnI [muK kI bwnI [ skl SwÆZkI Ævwimin, ªuiqXoN kI rwnI ] jX0 ]skl SwÆZkI Ævwimin, ªuiqXoN kI rwnI ] jX0 ]skl SwÆZkI Ævwimin, ªuiqXoN kI rwnI ] jX0 ]skl SwÆZkI Ævwimin, ªuiqXoN kI rwnI ] jX0 ] dXwdXwdXwdXw----suDw brswvin mwqu! Ïpw kIjY [suDw brswvin mwqu! Ïpw kIjY [suDw brswvin mwqu! Ïpw kIjY [suDw brswvin mwqu! Ïpw kIjY [ hirhirhirhir----pdpdpdpd----pRym dwn kr Apno kr lIjY ] pRym dwn kr Apno kr lIjY ] pRym dwn kr Apno kr lIjY ] pRym dwn kr Apno kr lIjY ] jX0 ]jX0 ]jX0 ]jX0 ]