Upload
afrim-alili
View
346
Download
14
Embed Size (px)
Citation preview
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
1/286
Niveli i studimeve: Bachelor
Lnda:
Etika n Kontabilitet dhe
Auditim
Prof.dr.Muhamet Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
2/286
Literatura dhe Web sajtet
Literatura baz:
Ethical Issues in Accounting, Catherine
Gowthorpe & John Blake, 2005Accounting & Business Ethics, Ken Methail &Diane Walters, 2009
Literatura shtes:
Principles of Accounting and Other Assurance Services, 14thEdition, O. Ray Whittington & Kurt Pany. 2004 Kontabiliteti financiar, (pjesa e par dhe pjesa e dyt) dr.SknderAhmeti. Kontabiliteti financiar Robert Ingram, Thomas Albright dhe
Bruce Baldwin (teksti i prkthyer n shqip), Kontabiliteti financiar, Meigs & Meigs Financial accounting, Albregt, Stice, Stice, Skousen.
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
3/286
Kapitulli 1
Prgjegjsit profesionale dhe shoqroret kontabilistve dhe auditorve
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
4/286
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
1. Prgjegjsit profesionale dhe ligjore
2. Pse duhet t brengosemi pr etikn
3. Sjellja etike
4. Prfitimet nga sjellja etike5. Etika e dobt dhe pasojat
6. Ndikimi i etiks n shoqri
7. Ndikimi i etiks n individ
8. Vendimet etike
9. Negocimi si veprim etik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
5/286
Prgjegjsit profesionale dhe shoqrore
Biznesi dhe profesionistt (kontabilistt, auditort)nuk veprojn t izoluar nga mjedisi
Ekziston brenda prbrenda kufijve te shoqris
Pr kt arsye ka prgjegjsi Ekonomike
Ligjore
Mjedisore
Filantropi (bamirsi)
Etike
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
6/286
Pse duhet t brengosemi pr etikn?
A sht etika vetm nj trend? sht apo nuk sht? A mund t mendoni pr dika, e cila sht e ligjshme por jo etike?
Etike por jo ligjore?
Industria Tobacco lobon ju bn presion grupeve Mir ? Keq? Shrbimet profesionale t kontabilitetit dhe auditimit promovojn rritje t
fitimeve dhe cilsi t shrbimeve,! Ligjore? Etike
A duhet thjesht t ndalohen t gjith duhanxhit? A duhet thjesht t ndalohen t gjitha promovimet? Promovim i
pranueshm sht reklamimi i cili sht informativ dhe i bazuar n fakte
leht t verifikueshme. Prezantimi i: Shrbimeve t cilat ofrohen, Certifikatat dhe gradat e kontabilistve apo auditorve, Tarifat pr shrbimet q ofrohen.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
7/286
Po kjo nuk zbatohet tek ne apo jo?
Pse ne duhet t lexojm pr etikn profesionale?
Ne t gjith jemi t mir, t menur, t denj Nuk ndikon tek ne, apo jo?
Gabim! Jasht ktyre mureve t fakultetit, ekzistojn mashtrues, gangster,
kontabilist dhe auditor t korruptuar, politikan t korruptuar,rregullues t vulave, njerz t sigurimeve dhe disa miq t kqij nprgjithsi!
Ne kemi nevoj pr mbrojtje para se t bhet shum von!
A mundet dikush t jap nj shembull t ndonj situate etiken punn kontabile dhe audituese me t ciln ne mund tndeshemi?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
8/286
Definicioni pr sjelljen etike
Sjellja e cila prbhet nga principet, normat dhe standardete praktiks n kontabilitet dhe auditim, e t cilat jan tpranueshme nga shoqria.
Sjellja e mbshtetur n vlerat morale t cilat drejtojn veprimet
dhe vendimet e nj individi apo t nj grupi n punn
profesionale kontabile.
"Kjo "roja publike krkon q kontabilisti gjat funksionit truaj pavarsin e plot nga klienti n t gjitha kohrat,
krkon besnikri dhe besimit t plot ndaj publikut.Warren Burger Shefi i Drejtsis (1984)
A mundet dikush t jap nj definicion m t mir apo m pakt mrzitshm se ky?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
9/286
Definicioni pr sjelljen etike
Etika sht shkenca mbi moralin, grshetim i koncepteve tshkruara dhe tpashkruara dhe i rregullave prmes t cilaveprcaktohen sjelljet e dshiruara individuale dhe grupit nhapsira t ndryshme t raporteve ndrnjerzore.
Etika si shkenc, bazohet n normat zakonore, traditn,
kushtet ligjore dhe t ngjajshme.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
10/286
Etika ka t bj me individin apo kolektivitetin si trsi. Si njkategori q luan rol t rndsishm n zbatimin e profesionit,etika posedon nj mundsi t madhe q mund t ndahet n disakategori:
Arsyeshmria
Individuale, individi vetveten e prjeton si personalitet me moral tshndosh dhe t prgjegjshm.
Kolektive, n harmoni me profesionin, me vizion t qart,
pretendimeve dhe mbrojtjes s vleraveKrenariandjenj e suksesit, vlerave dhe vetndershmris. Ndjenj ekrenaris si pjestar i atij profesioni.
Durimilidhet me qetsin e veprimit. Suksesi afatgjat sht rezultat iveprimit etik n kuadr t profeiosnit.
Kmbngulsiai prcaktuar pr aritjen e qllimit. Prkushtim ndajprocedurave t puns n kuadr t koncepteve etike.
Perspektivamendimi i prditshm, vlersimi dhe prcaktimi i mnyrave prprmbushjen e qllimit.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
11/286
Fushat t cilat ndikohen nga sjellja etike
Vrtetsia e t dhnave (informacionit) kontabl tpasqyrave dhe raporteve financiare
Dhnia e siguris prdoruesve t raportevefinanciare
Reklamimi (promovimi)
Siguria e cilsis s produktit Prgjegjsit e njerzve prgjegjs Reputacioni i Korporats (apo tregtarve t vetm) Siguria dhe Shndeti i Stafit Mjedisi
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
12/286
Motivi pr t qen Etik
Teoria klasike e ekonomis thot: qenjet njerzorejan t motivuara parimisht nga interesat personale
Merr vendime bazuar n principet e kostove \
benefiteve (prfitimeve) W.I.F.Ms(far ka brenda saj pr Mua)
Pyetje
A pajtoheni? A mund t jen t motivuar nga arsyet tjera?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
13/286
Gjithsesi.
Ekzistojn raste (fakte) t cilat sugjerojn qveprohet pr arsye altruiste dhe morale! Kthimi prapa i kuletave me para t humbura
Ndihmon t tjert n raste pikllimi Dhurimi I gjakut \ organeve \ etj
Prmirsimi (korrigjimi) i pasqyrave financiare
Raportimi i drejt pr gabimet dhe lshimeteventuale t ndodhura m hert
Pra, mund t veprojm sipas dy arsyeve!
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
14/286
Motivimi i Organizats
Organizatat kan motive t ngjashme
Interesa personal Ikja nga procedurat ligjore
Ankimi ndaj legjislacionit qeveritar
Mohimi i detyrimeve kriminale Largimi i reputacionit t keq me konsumator
Altruistik Me kontribuar n komunitet
Donacione vullnetare
Skemat pr prmirsimin e mjedisit
Kontribut ndaj prdoruesve me informacione t sakt
Ndrgjegja pr vendimin e tjetritfar do t jet ai?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
15/286
Prfitimet nga sjellja Etike
T jashtme Ndrtonreputacion tek konsumatort Krijon besimbrenda komunitetit biznesor Ritja e besimit t investitorve dhe kreditorve Zvoglon Kostot e biznesit (furnizimi me mallra dhe shrbime m t
lira, m shum parapagime, m shum mundsi pr financim m t
lir; prmes Ll.Pagueshme) T brendshme
Ngrit moralin e kolegve Rrit besimin e puntorve
Puntort observojn t gjitha sjelljet e kontabilistve dheauditorve.
Ata nuk do tju besojn mbikqyrsve t tyre edhe n qoftse shohin nj sjellje shum t vogl jo etike!!! Ritja e mirqenjes t nj numri t madh t individve apo grupeve.
A mund t mendoni pr prfitime tjera?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
16/286
Etika e dobt..Ndikimi n organizat dhe shoqri
Rezultati i sjelljes joetike apo mashtruese norganizat mund t jet shkatrrues apo shokues! Enron (Houston, Texas) 2002 Ngjarjet u bn rrmuj brenda 5 ditve
Kompania e $105bn u b e pavlefshme Tregtia u suspendua nga tregu i kapitalit Mbi 20.000 puntor t reduktuar (n mbar botn..) Pensioni i puntorve i pavlefshm
Firma kryesore e Kontabilitetit(Kush?) sht shkatrruar Drejtort burgosen*marr nga The Smartest Guys in the Room (M t menurit n dhom) nga
Bethany McLean dhe Peter Elkind
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
17/286
Ndikimet n Organizat
Worldcom Drejtort me vetdije kan rritur shpenzimet n pasqyrn e t
ardhurave Rezultate jo t sakta(e shkruar ajo q nuk sht e vrtet) Ekstra para u jan paguar menaxherve senior Jan mbuluar nga auditort Prap drejtort dhe auditort u burgosn Dnime t rnda nga SEC pr Worldcom
Rezultati Ndryshime t mdha n ligjet pr korporata n Shtetet e
Bashkuara t Ameriks (U shtua ligji Sarbannes Oxley nga SenatiI Shteteve te Bashkuara)!
Shtrngime apo kufizime t rndsishme sa i prket rregullavepr qeverisje t korporatave dhe firmave kontabiliste dheaudituese pr sjelljet ndaj klientve t tyre
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
18/286
Ndikimi n shoqrin m t gjer
Ekonomia e tregut t lir ndrtohet mbi besimin! Tregu ngritet nga besimi dhe prceptimi i pjesmarsve Pr kt arsye humbja e besimit t investitorit shpie deri te
zvoglimi i investimit, konsumit Organizatat nuk kan dshir q tregu i tyre t vuaj disa
dme n kredibilitet dhe besueshmri (pse do t investoshn nj mall apo aksion kur e din q parat tua do tvjedhen?)
Njerzit humbin punn dhe bukn e gojs
Pensionet bhen t pavlefshm Veshtirsit financiare shkaktojn problemeshoqrore
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
19/286
Ndikimet n individ?
Humbja e karriers (reputacionit) nse merreni me
shtje joetike! Suspendim nga antarsia
Humbja e licencs
Humbja e Statusit(pozits) N shoqri
N familje
N vendin e puns
Humbja e liris Burgosja (Prgjegjsi civile dhe penale)
Humbja e pavarsis ekonomike Papunsi, munges t t hyrave, pa perspektiv
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
20/286
Disa lajme t mira..
Situatat etike n punn profesionale mund t jen tparashikueshme
N nj faz t karriers suaj mund t gjendeni paranj situate ku pronari-kontraktuesi ju ofron para apondonj stimulim tjetr (pushim t cilin gjithmon ekeni ndrruaruhh) pr t bler produktin e tij... Kjo meq ra fjala quhet ryshfet(mito)!!! Mos t przihet me pagesatndihmse
Do t jeni m t prgatitur t merreni vesh me ta kurparashikoni m hert far do t ndodh nga kjo
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
21/286
Nj mendimDiskriminimi..
A sht diskriminimi problem etik?
A mund t jet delikat
N faz e punsimit
Gjat vendimeve t promovimit Gjat pushimeve nga puna
Deprtimi n zemr t konceptit human pr drejtsi, mundt ndikoj direkt m moralin e puntorit!!
A mendoni q ndikon vetm tek qenjet njerzore tdiskriminuara?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
22/286
Konflikti i Interesit
sht nj situat n t ciln nj prfitim i nj paleapo grupi mund t rezultoj me nj dm t madh prpaln ose grupin tjetr.
Shpesh konflikti i interesit ndrlidhet me personin icili sjell vendime t caktuara ose ka mekanizma przbatimin e tij.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
23/286
Konflikt Interesash
Ryshfetet e hapura.. Gjra t mira apo t kqija? Diskutoni.
N far bazash duhet t vendosni q t bleni dika prkompanin tuaj? Mbi bazn e konkurencs s lir dhe
transparencs s plot! far mund t shkoj gabim nse bleni nj produkt inferior
pr arsye t gabueshme?
Nse punsoni nj mik tuajin prkundr kandidatve
m t shquara fiton apo humb kompania juaj?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
24/286
Si veprojm me Vendimet etike
Rreziku se mund t bhemi shum filozofik
Mund t prqendroheni n rezultate far mund t ndodh nse..
Cili sht neto bilanci i rezultateve t mira mbi t kqijat.
Ose, mund t prqendroheni n Detyra dhePrincipe Cila sht tani detyra ime kur e di?
A mbshtetet n parimet e drejtsis/ndershmris, etj
Patjetr, q duke ditur cila detyr sht primarendonjher mund t jet mashtruese..
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
25/286
5 (pes) aspekte t sjelljeve etike
1. Ndershmria: Trajto t tjert ashtu si ke dshir t tjertme t trajtua ty
2. Serioziteti: Konsumatori duhet t llogarit q ju dheprodukti apo shrbimi juaj do t jet n rregull
3. Mirsjellja: Bhu I sjellshm, miqsor dhe I dashur
4. Respekt: Konsideroi njerzit tjer si t vlefshm dhe trndsishm
5. Komunikimi: Trego respekt pr t tjert dhe vetveten dukeprdorur gjuhn e duhur
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
26/286
8 hapat pr tu dukur etik n marrjen evendimeve!
Mos merrni vendime kur jeni t pasigurt dhe jo rehat mekrkesn..
1. Grumbulloni faktet2. Definoni shtjet etike
3. Identifikoni grupet e ndikuara4. Identifikoni rezultatet Rezultatet afatgjata prball atyre afatshkurtra Rezultatet simbolike Rezultatet e fshehta
5. Identifikoni obligimet6. Merrni parasysh karakterin dhe ndershmrin tuaj7. Mendoni n mnyr kreative pr veprimet potenciale8. Kontrolloni ndjenjat e brendshme
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
27/286
Korniza pr vendime etike
1. Identifikimi i problemit.
2. Identifikimi i alternativave t ndryshme prveprim.
3. Identifikimi i ndonj detyrimi lidhur mevendimin.
4. Analizimi i pasojave t mundshme talternativave.
5. Zgjedhja e alternativs m t mir prveprim.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
28/286
Goditja vrshllyese
Paraqet nj efekt specifik prmes s cils pretendohet q meshum zhurm (buj) t manifestojn dyshimet e caktuaradhe t informojn n lidhje me veprimet (ngjarjet)joprofesionale dhe joetike t kontabilistve apo firmskontabileaudituese.
Gjendjen e till duhet ta zgjidhin vet kontabilistt, antart eshoqats apo t firms, por ndonjher krkohet edhendrhyrja e jashtme.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
29/286
Goditja vrshllyese
Si mjet t fundit, njeriu etik(mashkull apo femr)vendos kur mjaft sht mjaft koha pr tkomunikuar me media apo kdo q dgjon!
sht qndrim i guximshm. sht vendim etik....por.. Cilat jan rezultatet e goditjes vrshllyese? Kur t goditni? Filloni betejat
Kujt ti tregoni? Mbikqyrsve, menaxherve, shokve,familjes, shtypit, Kombeve t Bashkuara..Dhe cilat jan benefitet (prfitimet) potenciale?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
30/286
Vrshllima e cila nuk sht dgjuarmjaftme rezultate tragjike
Sfiduesi Katastrofal 1986 Dshtimi i unazave pas 90 sekondave t nisjes Humbja totale e orbits dhe ekipit
Nga hetimi bhet e ditur q Nnkontraktort ishin t brengosur pr dshtimin dhe
vigjilencn, e NASA pr interesat e saj pas regjistrimeve tulta t prkohshme n Florida
E mbuluar nga vendimet e dobta/joetike dhe interesatkanotiere gjat nisjes
A e msoj NASA msimin?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
31/286
Negocimi sht pr kompromis
Mbaj n mend!
Negocimi sht pr kompromis, jo pr fitore
Kompromisi sht ofrimi I disa gjrave pr t marrur
dika q dshiron Personi tjetr q negocioni nuk sht armiku
Negociatat m t mira jan ato fitues/fitues
marrveshje
Mund ti hupsh t gjitha duke mos dhuruar pak!
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
32/286
Rregullat pr negocim
Vendos qllimet dhe organizo mendimet
Vendos se ku e ke kufirin dhe mos e tejkalo
Vendose vetveten n pozit t tyre dhe vendos se cila shtmnyra m e mir pr t negociuar
Mos bisedoni pr shuma t parave deri n kohn kur sht eobligueshme
Lejoni personin tjetr q ta thot mimin ipari
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
33/286
Rregullat pr tu mbajtur n mendgjat negociatave
Qetsia sht nj mjet i rndsishm
Mendo para se t`i prgjigjesh pyetjes.
Bhu i gatshm pr kompromis
Tento me marr vendim.
Thnia JOsht m e mir n koh afatgjate se sa thniaNDOSHTA
Prof.dr.M.AliuModule 7
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
34/286
34
Ju faleminderit pr vmendje
T mos presim nga t tjert
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
35/286
Ligjerat 2
Rndsia e etiks profesionale n kontabilitetdhe auditim
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
36/286
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
1. Profesionalizmi dhe morali
2. ka sht profesioni
3. ka sht etika
4. Rndsia e etiks profesionale5. Parakushtet themelore etike
6. Mendimet e hershme filozofike mbi etikn
7. Rregullat, idealet dhe maturia
8. Vizioni utopik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
37/286
Profesionalizmi dhe morali
Disa pyetje t prgjithshme: A sht nj detyrim moral pr t qen profesional nnj pun?
mundsisht sa t jet e mundur!
A sht nj shenj e profesionalizmit t vepruaritmoralisht? Po? Jo?
A mos profesionalizmi dhe morali nuk kan asgj tbjn me njri-tjetrin?
A sht e moralshme ndonjher t krkojm sjellje
joprofesionale? A duhet ndonjher t shkelen standardet
profesionale n emr t dikaje m t rndsishme?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
38/286
ka sht nj profesion?
Prkufizimi i ngusht: kufizohet vetm me profesionet
e msuara n: mjeksi, ekonomi, drejtsi, arkitektur, etj.
Prkufizimi i gjer: pothuajse t gjitha profesionet kannj prkufizim t prbashkt: profesione t msuara
apo t studiuara si: msues, inxhinier, shkenctar, kontabilistt, specialist t
biznesit, gazetar, zyrtar t qeveris, etj.
Profesioni, sht nj aftsi apo nj zotsi dhe paraqet
bashksin e aftsive, dijeve dhe e talentit q individine bn kompetent pr nj ose dy fysha t caktuara.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
39/286
ka sht nj profesion?
Nj profesion i shrben mirqenies sprgjithshme n nj shoqrie komplekse.Mirqenja e prgjithshme mund t arrihet
vetm me caktimin e prgjegjsive praspekte t veanta t ekspertve tspecializuar dhe t grupeve t veanta.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
40/286
far sht etika?
Etika i referohet idealeve dhe aspiratave, si dhe rregullave
t sjelljes
Shqetsimi nuk vjen nga rregullat, por nga opinioni;konceptimi i misionit dhe prgjegjsis q pasqyrojm;
Norma gjithprfshirse q gjenerojn rregulla apoobjektiva konkrete, ose mnyrat e t qnit.
Trsia e parimeve q drejtojn sjelljen e njeriut eindividit ose t nj grupi t caktuar njerzish.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
41/286
Rndsia e Etiks Profesionale
Profesionistt zn nj pozit strategjike nshoqrin moderne (bashkkohore)
Formsojn idet tona
Marin vendime q ndikojn n nj numr t madhnjerzish pa plqimin e tyre apo pa njohurin e tyre
Shrbimet e tyre mohen shum
shrbime t mdha ekonomike, politike dhe tinstitucioneve kulturore e shoqris industriale.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
42/286
Dilemat etike
Dilem etike sht ajo situat me t cilnballafaqohet nj individ rreth vendimit pr sjelljeadekuate (t prshtatshme).
Profesionist t cilt prballen me dilemaetike, se si ata t zgjidhin (tejkalojn) njveprim t prcaktuar.
Pr tejkaluar dilemn etike ata duhet t ken: cilsin morale gjat jets s tyre
t veprojn pr t mirn e atyre q preken nga
veprimi i tyreProf.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
43/286
Premisa (parakushtet) themelore etike
N do rast, duhet t jemi t gatshm pr tkryer at akt moral q reflekton (ndikon)arsyeshm, premton maksimalizimin e
prfitimeve pr komunitetin dhe bhetshprndarja e tyre n mnyr t drejt
Fokusi sht n karakterin personal, te
prgjegjsia pr t marr pjes dhe prbartjen e pasojave pr veprimet individuale
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
44/286
Tri filozofit fillestare t etiks
Deontologjik: prqndrohet n detyrimet absolute(m shum se ligji) q sundojn nj argument tthjesht, si pr nga dshira ashtu edhe pr pasojat e
nj veprimi. Teleologjik: prqndrohet n shumn krahasuese t
t mirave t prodhuara si rezultat i nj veprimi.
Kontraktorial: prqndrohet n kontratat e
drejtprdrejta dhe t trthorta t cilat krijohen -formohen shpesh si norma shoqrore dhennkuptohen qart n shoqri.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
45/286
Parimi i shrbimeve Pr t gjykuar mbi veprimet morale, ne duhet
t vlersojn dobin e tyre. Dobishmrin eshrbimeve.
D,m.th. Dobishmria e shrbimeve matet mekontributin e tij/saj n lumturi dhe nreduktimin e hidhrimit.
Sa m pak kontribut n hidhrim dhe nreduktimin e lumturis s njerzve.
Kjo vler prcaktohet mbi baza intuitive. Bruto knaqsia pr kok banori!
Sa ne e raportom knaqsin?Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
46/286
Parimi i shrbimeve
Ne duhet t njohim pashmangshminjorancn ton pr t tjer, e t cilt mund tndikohen nga veprimet tona.
N ann tjetr, ne duhet t supozojm seinteresat e caktuara jan themelore pr tgjith.
Prandaj prceptimi i jon pr nevojat tona nuksht gjithmon i sakt.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
47/286
Parimi i shrbimeve
Deri ne identifikimin e dallimeve n mesin eatyre q preken nga veprimet tona, ne duhett'i trajtojn ata njsoj.
Q nga ne fillon t menduarit n drejtim tnevojave baz, ne duhet t prpiqemi q tshohim se t gjith marrin nj pjes t drejtt ktyre t mirave.
Mallra kryesor jan pikrisht t gjith ato, met cilat pothuajse t gjith njerzit eplotsojn nevojn pr lumturi.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
48/286
Parimi i shrbimeve
Individt shikuar hollsisht jan zakonishtgjyqtart m t mir t asaj q do t'i bj atat lumtur, edhe pse ata shpesh duhet t
prdorin shrbimet e ekspertve pr t arriturat.
Profesionistt kompetent duhet t`i shtyjn
(prkrahin) klientt pr dshirat e tyre.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
49/286
Morali i Komunitetit
Komuniteti moral prfshin t gjitha qeniet njerzoreme etik t lart, dhe ndikon te do person johumanq t kthehet.
Konsiderata morale do t thot marrja seriozisht me
interesa t komunitetit dhe mbshtetja e interesavet tij. Parimi i indiferencs krkon q ne t`i trajtojm
personat njsoj, kur ne e dim q ekzistojn dallime.
Parimi mbi individualitetin e krkon nga ne q tkrkojm nga dallimet. Klonimi po apo jo?
Prof.dr.M.Aliu
El i D j i
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
50/286
Element i Drejtsis
sht nj standard q bie n kundrshtim me parimin eshrbimeve, sepse sanksionon sakrificn e disa personave nfavor t t tjerve.
Nse profesionalizmi si sistem shton lumturi totale tshoqris. Sipas drejtsis kjo tregon se ndjenjat ton jan
shkelur me mendimin se profesionistt jan grup njerzish qshrbejn dhe jan grup m pak i privilegjuar se t tjert. Pra kjo mund t shprehet n tregtin e lir n mes t
shrbimeve n ndrmarrje dhe drejtsis. Nse padrejtsia sht e madhe dhe n rritje, kurse shrbimet jan t
vogla, ne zgjedhim drejtsin. Nse shrbimet jan m t madha dhe padrejtsia sht e vogl, neduhet t ndikojm n rritjen e shrbimeve.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
51/286
Element i Drejtsis
Konfliktet n mes t drejtsis dhe tshrbimeve jan t rralla. Prfitimet zakonisht jan m t shumta nga
shprndarja n mnyr t barabart e shrbimeveansore se t njjtat t koncentruara n nj vendt vetm
Antart moral t nj komuniteti e meritojn
konsideratn morale, sepse zakonisht vetm ata ekan nj mundsi pr t ndikuar edhe te personatn afrsin ton
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
52/286
Element i Drejtsis
Ne duhet t'i trajtojn t gjith personat enjejt t mos ket dallime individuale, disa tjan m relevant (t rndsishm).
Rndsia ktu sht n funksion t nevojavet veanta personale. I rndsishm sht aiq ka nevoj
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
53/286
Rregullat, Idealet dhe maturia
Nuk bjm shrbim vetm n respektimin erregullave, por ather me rndsi kur veprojm prrespektimin e rasteve ku vendoset pr nj precedent,
kur forcohet nj praktik ose forcohet nj zakon(tradit).
Rregullat jan mjete pr t justifikuar lumturin eprbashkt, por n qoft se gjenden mjete t tjera
me t cilat punojm m mir, rregullat bhen tneveritshme.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
54/286
Rregullat, Idealet dhe maturia
Gjykimi mbi rregullat e kodeve profesionalenganjher kualifikimet ojn t supozohet se kaveprime t prshkruara t cilat nuk jan tobligueshme dhe t gjitha veprimet q nuk jan t
ndaluara jan t lejuara! Shoqria duhet t sjellj rregulla vetm pr atshkall e cila sht e nevojshme pr t siguruarshtjet thelbsore, t parandaloj dmet e mdha,dhe t mbshtes nj sistem q krijon pritje t
besueshme dhe detyrime t ndrsjella n njkomunitet moral. Detajet e jets duhet t lihen ngjykimin e individit dhe t negociatave.
Prof.dr.M.Aliu
k l
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
55/286
Pikpamja Morale Vlersohet n aspektin e marrdhnieve, kushtet,
parimet, pasojat, dhe praktikat, n ndryshimetimpulsive, injorancn, dhe traditn q ndikon nreagimet me pasion.
Dy njerz me pozicione t ndryshme mund t bien
dakord pr mnyrn se secili nga ata si duhet t silletnse duan q t dy t kontribuojn n nj prfundim tvetm
Profesionalistt duhet t krkojn mnyra pr tngritur nivelin e moralit te kolegt dhe te t tjert
Mos harroni qllimin e profesionit: si mund t shrbejnjerzimit?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
56/286
Vizioni utopik
Profesionet dhe Institucionet Prderisa ka konsiderata individuale se duhet t
bhet si nj profesionist, parametrat pr zgjedhjeindividuale dhe pasojat e tyre jan t prcaktuaranga konteksti i tyre institucional.
Institucionet brenda t cilave profesionistt praktikduhet t`i fuqizojn ata t veprojn dhe t`u sigurojnatyre autonomi t konsiderueshme n veprim,ndrsa t vendosen afate pr ato veprime.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
57/286
Profesionet si Institucionet
Individt q marrin pjes n institucionemund t zvendsohen pa prekur pritjet prtrashgimtart e tyre, institucionet e durojn
qndrimin e veant dhe roli i tyre qndron tekarakteristikat e ndryshme nga tzvendsuarit.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
58/286
Profesionet si Institucionet
Individt duhet t zgjedhin nse do t hyjn n njprofesion dhe far profesioni pr t hyr.
Ata duhet t vendosin vet pr t zgjedhurprofesionin e tyre dhe institucionet dhe se si t
luajn rolin e tyre atje. Ata duhet t vendosin dhe t prpiqen pr
ndryshimin e efekteve t profesionit, strukturn e tijdhe praktikat.
Struktura shoqrore sht nj e dhn, por kjo nuksht aq e fort dhe e ngurt sa t parandalojmaturin.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
59/286
Konsideratat personale
far sht e vrtet n profesionin tim? K nuk dua ta shrbej dhe si? far qndrimi duhet t marr ndaj praktikave t
pushtimit t akuzuar pr kt lloj pune?
A duhet t ndjek kodin e grupit ose vetm mendjentime?
A duhet t jem akti n organizata formale tprofesionit ose t`i injoroj ato?
A duhet t ndjek kauzn e grupit? A duhet t`i kushtoj koh pr t ndikuar n praktikat e
saj apo t politikave?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
60/286
Konsideratat personale
Pyetni veten: A jam un n gjendje pr tvendosur nse nj profesion sht i denj prprkushtim gjat gjith jets nse nuk e kam
vlersuar ndikimin tim n mirqenien enjeriut?
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
61/286
Profesionet, Institucionet dhe Shoqria
Vet shoqria jon nuk sht nj organizm iprkryer dhe moral, as profesioni i jon nuk shtorganizm i prsosur n shoqri, por pr drejtimin eshoqris ata jan mjaft persona ideal pr t`i
shfrytzuar ato si mjete pr veprim moral. Nuk ka asnj mnyr pr t vepruar shoqria nga
larg.
Jeta morale mund t arrihet n nj shoqri tprkryer vetm duke punuar m tej dhe dukesiguruar nga institucionet rolet e e pakryera.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
62/286
Disa mendime pr veprimet etike
Profesionistt duhet t jet prgjegjs ndaj shoqrispr vendimet e tyre.
Ndoshta ky konceptim i etiks do t t mjaftoj nse
obligimet e profesionistve kan qen t qart dhese dukshm mund t plotsohen pa vshtirsi aposakrific, n qoft se profesionistt nuk ballafaqohenme dilemat etike dhe nse gjithmon llogarisin pr t
br at q sht e drejt si nj shtje e rutin (eprditshme).
Prof.dr.M.Aliu
Di di i t tik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
63/286
Disa mendime pr veprimet etike
Individt nuk mund t strehohen (ikin) nga
prgjegjsia morale prapa rregullave pa marrparasysh se sa mir jan t hartuara.
N prgjithsi:
n qoft se padrejtsia e shkaktuar sht e madhedhe n rritje, kurse shrbimet jan t vogla,zgjidhni drejtsin.
Nse shrbimet jan t mdha dhe padrejtsiasht zgjedhur apo sht e vog, angazhohuni prshrbime.
Prof.dr.M.Aliu
J f l i d i dj
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
64/286
64
Ju faleminderit pr vmendje
Pr do dit nga pak
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
65/286
Ligjerat 3
Institucionet Profesionale si mbrojtse t EtiksKontabl dhe Audituese
Prof.dr.M.Aliu
b j j
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
66/286
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
1. Institucionet profesionale tkontabilitetit dhe auditimit si mbrojts tetiks profesionale
2. Organizamat ndrkombtar tkontabilitetit dhe auditimit
3. Organizamat vendor t kontabilitetit
dhe auditimit
Organizatat dhe institucionet profesionale si
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
67/286
g pmbrojts t etiks n paraktikn kontabl dhe t
auditimit
Federata Ndrkombtare e Kontabilistve (FNK-IFAC)
Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Kontabilitetit(BSNK-IASB)
Komiteti i Standardeve Ndrkombtare tKontabilitetit (KSNK-IASC)
Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Kontabilitetitpr Sektorin Publik (BSNKSP-IPSASB)
Bordi i Standardeve Ndrkombtare t EdukimitKontabl
Prof.dr.M.Aliu
Organizatat dhe institucionet profesionale si mbrojts
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
68/286
Organizatat dhe institucionet profesionale si mbrojtst etiks n paraktikn kontabl dhe t auditimit
Bordi i Standardeve Ndrkombtare tAuditimit dhe Dhnies s Siguris (BSNEKS-IAASB)
Bordi i Standardeve Ndrkombtare t Etikspr Kontabilistt
Panelli Kshillimor i Pajtueshmris
Komiteti i Profesionistve Kontabl tPunsuar (KPKP-PAIB)
Prof.dr.M.Aliu
Organizatat dhe institucionet profesionale si
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
69/286
g pmbrojts t etiks n paraktikn kontabl dhe t
auditimit
Shoqata Evropiane e Kontabilistve
Federata Evropiane e Kontabilistve
Prof.dr.M.Aliu
Organizatat dhe institucionet profesionale n paraktikn
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
70/286
g p pkontabl dhe t auditimit n Kosov
Shoqata e Kontabilistve t ertifikuar dhe Auditorve t
Kosovs SHKAK Bordi Kosovar mbi Standardet pr Raportim Financiar BKSRF
Kshilli I Kosovs pr Raportim Finanaciar KKRF
Komisioni pr standardet e kontabilitetit dhe auditimit
Komisioni pr standardet profesionale dhe sigurimin ecilsis
Komisioni pr licencim t auditorve, firmave audituese dheshoqatave profesionale t kontabilitetit dhe auditimit
Komisioni pr hetime dhe disiplin dhe
Komisione tjera sipas nevojs.
Prof.dr.M.Aliu
Nismat e organizimeve profesionale
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
71/286
Nismat e organizimeve profesionale Shoqata ndrkombtare e Kontabilistve m s pari sht
themeluar n Kongresin e par ndrkombtar t kontabilistve
n vitin 1904 t mbajtur n SHBA. Pas nj kohe t gjat m 1972 sht formuar Komitetindrkombtar pr kordinimin e profesionistve t kontabilitetit.
Gjat shek.XX themelimi i organizatave kombtare endrkombtare t kontabilistve pati jehon t madhe.
Federata Ndrkombtar e Kontabilistve, sht organizatndrkombtare e organizatave dhe shoqatave kombtare tkontabilstve. sht themeluar n vitin 1976 n Nju Jork. Nkt federat jan antarsuar 153 organizata kombtare tkontabilitetit t 113 vendeve t bots. Kjo organizat numron
mbi 2milion kontabilist t autorizuar apo publik, kontabilistprivat (kontabilist t subjekteve ekonomike) dhe kontabilist tsektorit publik.
Prof.dr.M.Aliu
Qlli i i F d t Nd k bt t K t bili t
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
72/286
Qllimi i Federats Ndrkombtare t Kontabilistve
1. Ngritjen e cilsis s raportimit financiar e q paraqetudhrfuess pr auditim ndrkombtar.2. Vendosjen dhe zhvillimin e kodeksit etik t kontabilistve.3. Prcaktimin dhe zgjedhjen e programeve arsimore dhe
trajnuese (trajnime) pr kontabilist.
4. Vlersimin dhe zhvillimin e teknikave t procesit tkontabilitetit menaxherial.5. Hulumtimin dhe analizn e infromatave mbi praktikn e
menaxhmentit t sektorit publik.6. Vendosjen e bashkpunimit t ngusht mes organizatave
regjionale dhe kombtare t kontabilitetit pr t ndihmuar nkrijimin e programeve dhe aktiviteteve prmes informataveteknike, materialit edukativ, pyetsorve, buletineve, etj.
Prof.dr.M.Aliu
Q d i i tik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
73/286
Qndrimi etik
Robert Stack, Bazuarn eksperiencn time, t
sapodiplomuarit jan idealistfalemenderojm Zotin pr kt. Megjithat,sht mjaft e rrezikshme t mendosh se
mburoja juaj sht e plot dhe duhet t themikurrnuk do t dorzohemi. Presionet nuk nashkatrojn, ato rriten dhe, ne shpesh, nuk i
njohim ather, kur na zotrojn.
Prof.dr.M.Aliu
Entitetet e Biznesit
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
74/286
Standardet e Kontabilitetit
Interpretimet dhe RevistatProf.dr.M.Aliu
Entitetet e Biznesit
Firmat kontabl dhe
kontabilistt e miratuar
Komuniteti Financiar
(analist, bankier, etj.)
Instituti i ZbatimeveFinanciare
IKPM-AICPAInstituti Amerikan i Kontabil.
Publik t Miratuar
Akademikt
Publiku investues
Qeveria
Shoqatat industriale
Bordi i Standardeve tKontabilitetit Financiar
BSKF - FASB
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
75/286
Ballafaqimet profesionale dhe etika
Fokusimi i bizneseve n:
Rritjen e linjs minimale
Prballja e sfidave t konkurencs
Prqndrimi n rezultatet afatshkurtra
Qndrimet e cekura,
kontabilistt i vendos n nj mjedis konflikteshdhe presionesh
Prof.dr.M.Aliu
Ballafaqimet profesionale dhe etika
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
76/286
Ballafaqimet profesionale dhe etika
Pyetjet e shpeshta me t cilat ballafaqohemi gjat marrjes s nj
vendimi etik! far duhet br n rrethana t tilla? A sht kjo mnyr e shkmbimit t informacioneve financiare e
mir apo jo?, A sht e drejt apo e gabuar?
A i kam prshtatur rregullat? A po luaj sipas rregullave t lojs? A t`i injoroj rregullat? A do t ndikoj vendimi im negativisht n performancn e puns
sime? A do t shqetsohen eprort e mi? A do t mrziten kolegt e mi?
Prof.dr.M.Aliu
Sa jemi t gatshm pr vendim etik?!
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
77/286
Sa jemi t gatshm pr vendim etik?!
Shpesh nuk sht e leht!
T bsh veprimin m t drejt, T marrsh vendimin e duhur.
E drejta nuk sht gjithmon e leht pr t`ukonceptuar!
Vendimi bhet m i vshtir pr faktin se, nuk ekzistonnj konsensus publik n formulimin e nj sistemi etik t
pranueshm dhe q mundson zbatimin e protokollevet ndryshme.
Prof.dr.M.Aliu
Vendimi etik me vendosshmri!
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
78/286
Vendimi etik me vendosshmri!
A duhet t mbjells far apo fidane n tok zallore?
Toka zallore shpejt e lshon ujin, bima ose pemathahet!
A t pranohet sygjerimi mos mbjell n kt tok sevetm humb!
Jam i vetdijshm pr faktin por, do t mbjell sepsenga gjith kto bim ose fidane q po mbjell do tgjenden disa t tilla q do t lulzojn e japin frytinpara se t thahen! A ka lidhje me mua?
A ka lidhje me ty?
A ka lidhje me t gjith ne?
Prof.dr.M.Aliu
i j
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
79/286
Ligjerat 4-5
Parimet e Kontabilitetit dhe Auditimit siMbrojts t Etiks Profesionale
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
80/286
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
1. Parimet profesionale dhe etike tkontabilitetit
2. Parimet profesionale dhe etike tauditimit
h h b h l
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
81/286
Prgjithsisht mbi Parimet themelore
Fakti i pranimit t prgjegjsis pr t vepruarn interes t publikut, profesionin ekontabilitetit e vlersojm si pun apoveprimtari e cila ushtrohet mbi bazn eparimeve.
Kontabilistt profesional nuk kan prgjegjsiq t knaqin n mnyr specifike vetm
nevojat e nj klienti ose t nj pundhnsi tcaktuar.
Prof.dr.M.Aliu
Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht t
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
82/286
Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht tPranuara (GAAP-PKPP)
PKPP, jan parime themelore mbi t cilat mbshtett ushtruarit e profesionit kontabl q nga pikafillestare e deri n procesin e t raportuaritfinanciar.
PKPP, jan kuadr q prcakton cilat informata janprfshir n pasqyra financiare dhe si atoinformacione duhet t pasqyrohen.
PKPP, ngrthejn n vete qllimet themelore traportimit financiar dhe nj numr t madh tnocioneve dhe rregullave t prgjithshme e tveanta
Prof.dr.M.Aliu
Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht t
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
83/286
Parimet e Kontabilitetit Prgjithshisht tPranuara (GAAP-PKPP)
Shprehjet si jan: qllimet, standardet,konceptet, prcaktimet, metodat dhe rregullat,shpesh jan shfrytzuar pr prshkrimin e PKPP.
Profesionistt kontabl duhet t zbatojn PKPP,sepse aplikimi i ktyre parimeve sht masmbrojtse ndaj krcnimeve ndryshme t cilat
komprementojn profesionin kontabl.
Prof.dr.M.Aliu
Konceptet prgjithsht t pranuara t
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
84/286
Konceptet prgjithsht t pranuara tkontabilitetit
Koncepti i njsis ekonomike ( bussines entityconcept),
Koncepti i vazhdimsis s vrtet apo i
vijueshmris s veprimtaris (continuing concernconcept),
Koncepti i valuts stabile, d.m.th.stabiliteti i njsismonetare (stableperiod concept),
Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhsraportuese (timeperiod concept)
Prof.dr.M.Aliu
Koncepti i njsis ekonomike (bussines
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
85/286
Koncepti i njsis ekonomike (bussinesentity concept),
Sipas ktij koncepti njsia ekonomike (ndrmarrjaapo shoqria tregtare) sht njsi e vetme, e pavarurnga ndrmarrje t tjera apo pronar, pavarsisht asht fjala pr nj apo m shum pronar.
Ky subjekt gjat raportimit t gjendjes dhe suksesitfinanciar, n raportet financiare prfshin vetm atotransaksione t cilat kan t bjn vetm me atsubjekt. P.sh. Nse pronari i subjekt posedonautomjet, ai automjet nuk prfshihet n pasuris e
ndrmarrjes. Gjithashtu, shpenzimet pr derivatedhe mirmbajtje nuk mund t trajtohen si shpenzimet afarizmit.
Prof.dr.M.Aliu
Koncepti i vazhdimsis s vrtet apo i(
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
86/286
vijueshmris s veprimtaris (continuingconcernconcept),
Sipas ktij koncepti supozohet se njsia ekonomike(ndrmarrja apo shoqria tregtare) veprimtarin evet do ta vazhdoj ta ushtroj edhe n t ardhmendhe se nuk do t zvogloj ndjeshm aktivitetin e saj.
Mendohet se veprimtarin do ta vazhdoj edhe nrast se punon me humbje, deri n kohn sa ekzistonshpresa pr nj fitim n t ardhmen.
N kundrshtim me kt koncept, sht e mundur tflitet pr ndalimin e funksionimit apo likuidimin.
Prof.dr.M.Aliu
Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhs
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
87/286
Koncepti i prcaktimit kohor, d.m.th.periudhsraportuese (timeperiod concept)
Ky koncept sht i lidhur me konceptin evazhdimsis s vrtet apo t vijueshmris sveprimtaris dhe krkon q raportimi financiar t
bhet n periudha t caktuara kohore. Ajo mundt jet njher n vit, dy her, katr her apoedhe m shkurt apo m gjat.
Si zakonisht pr nevoja t shfrytzuesve tjashtm pasqyrat financiare dorzohen nj hern vit.
Prof.dr.M.Aliu
Koncepti i valuts stabile, d.m.th.stabiliteti i njsis( bl )
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
88/286
monetare (stablecurrency concept),
Sipas ktij koncepti supozohet se aftsia blerse e
njsis monetare gjat asaj periudhe nuk ndryshon. T gjiitha kategorit ekonomike dhe aktivitetet afariste
jan vlersuar n njsi monetare. Pasyrat financiare hartohen pr nj periudh t caktuar
kohore, andaj n rast t inflacionit apo deflacionitpozicionet bilancore nuk jan vlersuar me njsimonetare t vlers s njjt.
Kshtu mund t ndryshoj dukshm pasqyrimi real igjendjes dhe i suksesit financiar t subjektit.
N rast t inflacionit duhet t bhet rivalorizimi sipaskoeficientit t cilin e publikon institucioni prkats ivendit t subjektit afarist.
Prof.dr.M.Aliu
Parimet prgjithsisht t pranuara t
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
89/286
p gj pkontabilitetit
Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e furnizimit(cost principle),
Parimi i objektivitetit (objectivity principle), Parimi i realizimit (realization principle),
Parimi i prputhjes (matching principle), Parimi i materialitetit (materiality principle), Parimi i plotsis (full-disclosure principle), Parimi i vazhdimsis apo i konsistencs (consistency
principle), Parimi i kujdesit apo maturis (conservatism
principle)
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
90/286
p jfurnizimit (cost principle)
Sipas ktij parimi, krkohet q evidentimi i transaksioneve t bazohetn vlern furnizuese apo koston e furnizimit. Ky parim ndryshon ngaparimi i vlersimit me mimet e tregut (market value principle) ose ikostos s zavendsimit (replacement kost principle).
Sipas parimit t kostos historike, t gjitha veprimet q lidhen mesigurimin e t ardhurave, pagesn e shpenzimeve dhe me lindjen e t
drejtave e t detyrimeve financiare duhet t rregjistrohen nkontabilitet me vlern e tyre n datn e kryerjes s veprimeve.
Ky parim krkon q aktivet dhe detyrimet t vazhdojn t mbahen nkontabilitet me t njjtn kosto historike.
Kur nj veprim ekonomiko-financiar shoqrohet me lvizjet monetare
(me pagesa ose arktime), ather kostoja historike konsiderohetbaraz me shumn monetare t paguar ose t arktuar efektivisht.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i vlers furnizuese apo kostoja e
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
91/286
p jfurnizimit (cost principle)
Baza pr vlersimin e vlers furnizuese (kostos furnizuese)jan t dalat reale monetare q kan ndodhur apo do tndodhin pr pagesn e detyrimeve gjat furinizimit tndonj pasurie.
Nse pr furnizimin e nj aseti sipas dokumentacionitkontabl jan paguar 20,000, ai aset evidentohet sipasasaj vlere t paguar, pavarasisht nga ajo se sa realisht vlenai aset.
Vlera furnizuese sht baza e cila meret pr prllogaritjen ezhvlerimit vjetor t asetit prkats.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i objektivitetit (objectivity principle)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
92/286
Sipas ktij parimi, krkohet q t gjitha rregjistrimet kontabl duhet tbazohen sa t jet e mundur m shum n t dhna q mund tprcaktohen n mnyr objektive.
Prcaktimi i objektivitetit krkon q do rregjistrim t bazohet ndokumenta q pasqyrojn veprimet direkte ndrmejt dy ose mshum palve q kan interesa t kundrta ndrmjet tyre. interesi i shitsit sht q t shes me mim sa m lart kurse, interesi i blersit sht q t paguaj nj mim sa t jet e mundur
m t vogl Kjo pasqyrohet n dokumntat e secils pal!
N rastet e pamundsis s prcaktimit objektiv t vlers s njshpenzimi (si sht amortizimi), ather lejohet prdorimi i kriterevetjera t prcaktimit, si psht kriteri i kostos reale t aktivit dhe
jetgjatsis s prdorimit t tij. Sipas ktij parimi raportet financiare duhet t hartohen sipas tdhnave objektive t cilat jan t dokumentuara apo n baz tdhnave t cilat mund t verifikohen n do moment nga do auditor ibrendshm apo i jashtm.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i realizimit apo i fitimit t t ardhurave( li ti i i l )
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
93/286
(realization principle)
Sipas ktij parimi, krkohet q t ardhurat t njihen ather kur
ato realisht jan realizuar (fituar), kurse jo n kohn kur realishtjan pranuar parat. Sipas ktij parimi edhe shpenzimet njihen njsoj n kohn kur
kan ndodhur e jo n kohn kur jan paguar. T ardhurat nuk jan t barabarta me arktimet dhe shpenzimet
nuk jan t barabarta me pagesat. E ardhura prkufizohet si dobi ekonomike e cila e rrit ekuitetin
nprmjet rrjedhave brenda, ose nprmjet shtimit t pasurisose paksimit t detyrimeve.
Shembuj t rrjedhave brenda t dobive ekonomike q nuk
paraqesin t hyra jan mbledhja e t arktueshmeve dhe pranimiavanc i parave pr shrbimet q ende nuk jan kryer.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i realizimit apo i fitimit t t ardhurave
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
94/286
p(realization principle)
Kushtet pr njohjen e t ardhurave:Malli apo shrbimi t jet dhn blersit,
Blersi t mos ket vrejtje pr cilsin
Pronsia dhe rreziku t kish kaluar teblersi,
Q shitja t mund t shprehet n vler dhe
T mos ket paqartsi n pages.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i prputhjes (matching principle)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
95/286
Parimi i prputhjes (matching principle)
Sipas ktij parimi duhet t bhet prputhja e tardhurave dhe shpenzimeve pr periudhn prkatsedhe t konstatohet rezultati financiar, q mund t jet: Fitim apo Humbje
Shpenzimet e nj periudhe prkatse prfshijn t gjithapaksimet e elementeve pasuror t njsis ekonomikeq kan kontribuar n krijimin e t ardhurave t ksaj
periudhe.
Ky parim me cilin parim sht i lidhur?
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i prputhjes (matching principle)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
96/286
Parimi i prputhjes (matching principle)
Parimi akrual (rrjedhs) Parimi i prputhjes s prkatsis kohore
krkon kryerjen e rregjitrimeve kontabl sipas
parimit t t drejtave t konstatuara, qbazohet n momentin e realizimit (maturimit)t nj veprimi dhe jo sipas parimit t bazsmonetare (pagess faktike t nj shpenzimi
ose t arktimit faktik t nj t ardhure)
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i materialitetit (materiality principle)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
97/286
Sipas ktij parimi, krkohet q t`u
prmbahemi t gjitha rregullave t cilat kanrndsi pr krijimin e pasqyrs reale prsubjektin afarist q raportojm.
Prmbajtja mbi formn Mund t mos paraqiten ato informacione
financiare t cilat nuk ndikojn n cilsin e
raportimit financiar apo mund t ndikojnnegativisht n vendimarjen e atyreshfrytzuesve.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i materialitetit
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
98/286
T gjith zrat material duhet t prezentohen ndaras n pasqyrafinanciare. Shumat jomateriale duhet t grumbullohen nshuma q i prkasin natyrs s njejt apo funksionit tngjashm, dhe nuk nevojitet t prezentohen ndaras.
Pasqyrat financiare jan rezultat i prpunimit t nj numri tmadh t transaksioneve t cilat mblidhen sipas natyrs s tyre(p.sh. pagat, shpenzimet e vendqndrimit) apo sipas funksionit
(p.sh. shpenzimet administrative apo t shitjes). Nj z i cili nuk sht aq i materializuar pr tu prezentuar
posarisht n ballinn e pasqyrave financiare, mundet t jetaq i materializuar sa t mund t prezentohet ndaras n shnimetsqaruese.
Materialiteti varet nga madhsia dhe natyra e zrit t vlersuarn rrethanat e posame t lnies s tij jasht, apo n krahasimme zrat e tjer t cilt vlersohen s bashku.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i plotsis (full-disclosure principle)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
99/286
p ( p p )
Sipas ktij parimi, krkohet q raportet financiare t
prmbajn t gjitha informatat e rndsishme pr tvlersuar mbi afarizmin e ndrmarrjes.
Kjo nuk don t thot se raportet duhet t jen t ngarkuarame detaje t parndsishme, por me plotsi nnkuptojm
se asnj informat q sht e rndsishme pr shfytzuesite informacioneve nuk mund t lehet jasht raportevefinanciare.
Prmbajtja mbi formn
Ky parim ka t bj me regjistrimin e plot ttransaksioneve dhe me raportimin e plot t tyre.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i vazhdimsis apo i konsistencs
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
100/286
(consistency principle)
Sipas ktij parimi, krkohet q rigorozisht t zbatohenrregullat dhe procedurat e aprovuara pr hartimin dheprezantimin e pasqyrave financiare.
Ky parim sht kusht pr krahasimin e raporteve
financiare prgjat periudhave t ndryshme raportuese. Aktivitetet afariste duhet prej nj periudhe raportuese n
tjetrn t evidentohen sipas rregullave t aprovuara mhert.
Nse vjen deri te ndonj ndryshim duhet t tregohetarsyeja e ndrimit dhe t kuantifikohet ai ndikim nrezultatin financiar.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i vazhdimsis sipas SKK1
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
101/286
p
Gjat prgatitjes s pasqyrs financiare, menaxhmenti duhet tvlersoj mundsin e ndrmarrjes pr t vazhduar veprimin esaj.
Pasqyrat financiare duhet t prgatiten n baz t Parimit tvazhdueshmris s afarizmit, prve se ne rastet kur
menaxhmenti mendon t ndal afarizmin, apo nuk ka ndonjalternativ tjetr reale prve ndprerjes.
N nj rast t till, pasqyrat financiare nuk duhet t prgatitenn baz t parimit t vazhdueshmris s afarizmit, si dhe njgj e till duhet t tregohet si dhe t tregohet arsyeja pse
ndrmarrja nuk sht n prputhje me kt parim.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit( ti i i l )
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
102/286
(conservatism principle)
Sipas ktij parimi, pasiguria sht pjes prbrse eafarizmit, pikrisht kur sht fjala pr ardhmrin e biznesit.
Sipas ktij parimi, si rregjistrimi kontab i veprimeve q kant bjn me t ardhurat, shpenzimet ose me treguesit etjer t veprimtaris s nj njsie ekonomike, ashtu edheparaqitja e tyre n pasqyrat financiare duhet t bhet mekujdes t madh pa teprime dhe eufori. Ato duhet tpasqyrohen me nj madhsi realisht t garantuar, kursevlersimet e llojeve t ndryshme t aktiveve dhe t pasiveve
nuk duhet t karakterizohen as nga mbivlersime, as ngannvlersime.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
103/286
(conservatism principle)
Sipas ktij parimi, fitimet e teprta q mund t rrjedhin ngangritja e vlers s aktiveve t ndryshme do t rregjistrohenvetm mbas realizimit t tyre faktik, kurse humbjet emundshme t elemenetve pasuror duhet t regjistrohenvetm n momentin e ndodhjes dhe t matjes s tyre.
Kur kostoja sht m e ult se mimi i tregut, ather gjendjamateriale duhet t vlersohet me koston, kurse kur kostojasht m e lart se mimi i tregut ather kto rezerva duhett vlersohen me mimin e tregut.
N kt mnyr bjm nj korrigjim t rndsishm t parimitt kostos historike.
Prof.dr.M.Aliu
Parimi i kujdesit apo maturis - konservatorizmit
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
104/286
(conservatism principle)
Parimi i konservatorizmit, t hyrat i njohim vetmather kur ato realisht jan realizuar, kur jan fituar,gjegjsisht kur jan t sigurta, kurse shpenzimet edheather kur jan t mundshme.
Pr shkak t paqartsis n vitin afarist tentohet ttregohet fitim mundsisht m i vogl, ashtu q nj pjese tij t bartet pr periudha t ardhshme raportuese.
Pasuria nnvlersohet kurse detyrimet mbivlersohen.
Ky aprim nuk mund t prdoret pr qllim t mshefjesapo ikjes nga tatimi n fitim.
Prof.dr.M.Aliu
Parimet e puns profesionale
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
105/286
Instituti Amerikan i Ekspertve Kontabl iprcakton kto parime:
Pavarsia, ndershmria dhe objektiviteti,
Aftsia (kompetenc) profesionale dhe
standarde teknike Prgjegjsia ndaj klientve
Prgjegjsia ndaj kolegve
Prgjegjegjsi t tjera dhe praktik profesionale
Prof.dr.M.Aliu
Pavarsi ndershmri dhe objektivitet
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
106/286
Pavarsi, ndershmri dhe objektivitet
Eksperti kontabl profesionin e vet duhet ta ushtroji pavarur nga ata q ai u ofron shrbime,
Duhet t ruajn ndershmrin dhe objektivitetingjat ushtrimit t profesionit.
Nuk duhet t shtrembrojn faktet
Gjykimet e tyre nuk duhet t varen nga t tjerr
Trego n cilat raste mund t cnohet apo kufizohetpavarsia e ekspertit kontabl?
Prof.dr.M.Aliu
Aftsia profesionale (kompetenc) dhe
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
107/286
standarde teknike
Eksperti kontabl duhet t respektojstandardet teknike t degs prkatse dhe tsynoj vazhdimisht rritjen e aftsis
profesionale dhe t cilsis s shrbimeve ttij.
Prof.dr.M.Aliu
Prgjegjsia ndaj klientve
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
108/286
Prgjegjsia ndaj klientve
Eksperti kontabl duhet t jet i drejt dhe indershm me klientt e tij dhe t`u shrbej sam mir, duke treguar korrektsi profesionalepr intresat e tyre dhe duke qndruar gjithmonkmbnguls pr prgjegjsisit q ka parapublikut
Prof.dr.M.Aliu
Prgjegjsia ndaj kolegve
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
109/286
gj gj j g
Eksperti kontabl duhet t sillet n at mnyrt q t nxit bashkpunimin dhe t ruajmarrdhnie t mira me antart e nj
profesioni.
Prof.dr.M.Aliu
Prgjegjegjsi t tjera dhe praktikprofesionale
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
110/286
profesionale
Eksperti kontabl duhet t sillet n nj mnyrt till q t ndikoj n ngritjen e nivelitprofesional t degs dhe t aftsive t tija pr
t`i shrbyer sa m mir publikut.
Prof.dr.M.Aliu
Ligjerat 6
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
111/286
Ligjerat 6
Dilemat Etike dhe Ushtrimi i Profesionit tKontabilitetit dhe Auditimit
Prof.dr.M.Aliu
Prmbajtja:
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
112/286
Prof.dr.M.Aliu
j j
1. Ngjarjet me dilema etike
2. Krcnimet q ndikojn n mos
respektimin e parimeve themelore
3. Masat mbrojtse pr zvoglimin ekrcnimeve
4. Zgjidhja e konfliketeve etike
Ngjarjet me dilema etike
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
113/286
Ngjarjet me dilema etike
Prof.dr.M.Aliu
Skandali !
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
114/286
N Itali alarmohet pr nj kriz financiare t firms Parmelat,kompani e njohur n industrin ushqimore, si prodhuese equmshtit dhe produkteve qumshtore me afat tqndrueshmris.
Kompania prjetoj nj humbje t pashpjegueshme prejdhjetra miliard dollarve nga llogarit e saja financiare.
Shum bujq nuk jan paguar pr qumshtin q e kan furnizuarkt kompani.
35 mij puntor i humbn vendet e tyre t puns.
Ish kreu i kompanis dhe dy drejtor financiare jan n mes t20 personave t hetuar pr mashtrim kriminal!?
Prof.dr.M.Aliu
Skandali !
!Skandali
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
115/286
Auditort dhe bankat menjher muarn n vshtrim nga afrgjendjen financiare dhe librat e kompanis dhe gjetn se mshum se 38% t totalit t aktiveve t Parmalat ishin depozituarn llogarin bankare t Banks s Ameriks t degs n ishujtKajman.
N dhjetor t 2003 Banka e Ameriks zyrtarisht njoftoi se nllogarin e fondeve nuk ekziston kjo ngarkes.
Hetimet q pasuan nga prokurort italian kan gjetur sedrejtuesit e kompanis falsifikuan dokumentet zyrtare, dhe kanpasqyruar pasuri t imagjinuara n llogarit bankare. Kshtu,gjat nj periudh 15-vjeare, ata kan fshehur m shum se16.2 miliard dollar detyrime dhe kompania ka falimentuar m
27 Dhjetor 2003. Rasti ishte jashtzakonisht i popullarizuar (prfolur), kishim t
bjm me nj kompani shumkombshe me kapital m t madhse 9.2 miliard dollar.
Prof.dr.M.Aliu
!
Skandali
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
116/286
N vitin 2001, Enron Corporation, ishte nj ndr shtat shoqrit
shumkombshe, e cila merej me tregtimin e energjis me seli nHjuston, Teksas, SHBA e cila u shemb si nj grmadh, kur firmatvlersuese t kreditit prgatitn vlersimet e tyre pr borxhet ekompanis.
Borxhi ishte prdorur pr t shtrir veprimet e biznesit t saj n tregjedhe produkte t reja.
Disa nga aktivitet e reja prfunduan me humbje e q nuk u deklaruan siduhet nga menaxhert e korporats. Kur kto humbje u deklaruan u vshtirsua mundsia q korporata t
mar financime shtes dhe ajo ishte e paaft t prmbush detyrimetndaj borxhlijve.
Vlera e korporats n treg ra shum, krijoj humbje pr shum
investitor. Shum puntor humbn vendet e tyre t puns Humbn kursimet e pensioneve, Kreditort nuk aritn t kthejn shumat e dhna.
Prof.dr.M.Aliu
Skandali
Skandali
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
117/286
Investitort e Enron-it dhe kreditort i paditn menaxherr ekompanis, me akuzn se ata ishin keqinformuar nga raportet e
dhnanga menaxhert. Menaxhert kishin marr rroga t larta dhe kompensime tjera lidhur
mefitimine lart dhe rritjenq ata kishin paraqitur pr kompanin. Xhef Skilling, drejtor ekzekutiv dha dorheqje m 14 gusht 2001. Ai i
kishte trhjekur investimet e veta!
Investitort dhe kreditort dhe shum antar t Kongresit Amerikan,t cilt falimentuan e falimentimin e Enron-it, argumentuan semenaxhert kishin prfituar nga veprimet e biznesit pr fitimepersonale n vend t fitimeve pr pronart e kompanis.
Andrew Fastow -shef i zyrs s financave t kompanis, kishte fituar45 miljard $ nga nj partner i tij.
Edhe avokatt e firms ishin bashkfajtor si prfaqsues t firms.
Prof.dr.M.Aliu
a da
Skandali
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
118/286
Firma m e vjetr n kontabilitet Artur Andersen, audituesi i saj, u gjetfajtor nga drejtsia pr shkak t asgjsismit t dokumentave t Enron-
it, dhe u padit pr 20miljard$ Andrew Fastowshef i zyrs s financave t kompanis, u padit me 78
akuza pr t mashtrimit dhe pastrimit t parave. U cilsua hajdut i cilie shkatroi Enron-in
Ndihmsi i financave Copper u dnua pr mshefjen e detyrimeve,
Timothy Belden u dnua me 5 vjet burg dhe gjob prej 250,000$ prmanipulimet me mimet e energjis. Klif Baster nj menaxher i Enron-it, i zemruar dhe i penduar Mundt
kesh gjithka anga pasuria, por nse e humbsh shprtin ke humburgjithshka
Prof.dr.M.Aliu
Procesi i skandaleve t kompanive
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
119/286
Prof.dr.M.Aliu
Procesimikontabl
Informacionikontabl
Auditimi iprocesit dhe
Pasqyravefinanciare
Menaxhmenti
Investitortdhe kreditort)
Puntortdhe
publiku
Zanafilla eproblemit
Psuesitm t
mdhej
Skandali
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
120/286
N vitin 1999 kjo kompania WorldCom ishtevlersuar me 180 bilion dollar.
Fillimisht ajo ishte nj agjenci e vogl vendore etelekomunikacioneve, por shpejt u b njra ndr
furnizueset kryesore t ksaj industrie. Si pasoj e veprimeve t parregullta mashtruese t
bra me shpenzimet dhe investimet kapitale, u krijuanj mbivlersim i aksioneve t World-Com-it.
N dhjetor t 2002 njsia e ngarkuar pr investigimhetoi gjasht drejtuesit e saj.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
121/286
Prof.dr.M.Aliu
Plani i pensioneve
Shum pensionist humbn kursimet e pensioneve
Distancimi i plot i kontabilistve dhe auditorve ngaveprimet joprofesionale dhe joetike
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
122/286
veprimet joprofesionale dhe joetike
Profesionistt kontabl (kontabilist dheauditor), ka ndrmorn pr tejkalimin e ksajgjendje dhe pr rikthimin e besimit tek publiku?
T gjtha veprimet joetike e kan nj shkaktar tprbashkt;
- veprimet joprofesionale dhe joetike
T gjitha pasojat fillimisht rndojn mbi tvegjlit,
m von edhe mbi t mdhejt dhe
n fund mbi t gjith ne.Prof.dr.M.Aliu
?
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
123/286
Tregoni se n rajon dhe n Kosov, a kemi pasndonj rast t ngjajshm pr t`a krahasuar merastet e prmendura q kan ndodh n vendete bots
Por,
normalisht duke pas pr baz kushtet dherrethanat ekzistuese n rajon dhe n vend?
Prof.dr.M.Aliu
Gjykoni n aspektin etik pr prfitimin!
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
124/286
jy p p p
Prof.dr.M.Aliu
Prfitimi Etika
Gjykoni n aspektin etik pr prgjegjsin!
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
125/286
jy p p p gj gj
Prof.dr.M.Aliu
Prgjegjsia Etika
Mnyrat e t prceptuarit t bizneseve
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
126/286
y p p
Prceptimi tradicional i biznesit Prceptimi bashkkohor apo etik i biznesit
Prceptimi tradicional i biznesit Prona shoqrore
Pasuria e ndrmarrjes prbn nj pasuri t prbashkt pr pronartkurse,
Punonjsit e trajtojn si pron t huaj
Prceptimi bashkkohor etik i biznesit Pasuria e nj biznesi individual apo e nj kompanie prbn nj pasuri t
prbashkt pr: t punsuarit dhe menaxhert n njrn an dhe pronart dhe shtetin n ann tjetr
Prof.dr.M.Aliu
Prceptimi tradicional dhe ai bashkkohor
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
127/286
p
Sipas prceptimit tradicional mbi biznesin, tpunsuarit e menaxhert n njrn an dhe pronart eshteti n ann tjetr referencn e kan t njanshme,sepse vetveten e shohin vetm si kontribues, kurse si
prfitues t vetm t biznesit i konsiderojn pronart. Sipas prceptimit bashkkohor apo etik, pr biznesin t
punsuarit e menaxhert n njrn an dhe pronart eshteti n ann tjetr referencn e kan t dyanshme,
sepse vetveten fillimisht e shohin si kontribues, kursem von edhe si prfitues.
Prof.dr.M.Aliu
Kuadri konceptual i t vepruarit etik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
128/286
Rrethanat, n t cilat punojn profesionistt kontabl,mund t ojn n krcnime specifike ndaj respektimitt parimeve themelore.
sht e pamundur q t prkufizohet do situat e cilakrijon krcnime dhe t specifikohet veprimi iprshtatshm q on n zvoglimin e efekteve t tyre.
Mund t ndryshojn si natyra e angazhimeve ashtuedhe punt q duhet kryer, andaj pr rreziqet(krcnimet) e ndryshme q mund t ekzistojn do t
duhet t zbatohen masa mbrojtse t ndryshme.
Prof.dr.M.Aliu
Kuadri konceptual i t vepruarit etik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
129/286
Ishin disa nga arsyet q krkohet q nj profesionist kontablt identifikoj, vlersoj dhe t trajtoj krcnimet q i bhenrespektimit t parimeve themelore
dhe jo
Thjesht t respektoj nj paket t rregullave specifike, t
cilat mund t jen arbitrare. N qoft se krcnimet e identifikuara nuk jan krejt t pa
parndsishme, nj profesionist kontabl duhet q, atje ku kjosht e prshtatshme, t zbatoj ato masa mbrojtse, t cilateleminojn krcnimet ose i zvoglojn ato n nj nivel t ult,t atill q nuk kompromenton respektimin e parimevethemelore.
Prof.dr.M.Aliu
Kuadri konceptual i t vepruarit etik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
130/286
Nj profesionist kontabl sht i detyruar tvlersoj do krcnim q i bhet respektimitt parimeve themelore, kur ai ka dijeni pr
kto krcnime ose, kur n mnyr tarsyshme, mund t parashikohet se ai ka dijenipr rrethanat apo marrdhniet q mund tkompromentojn respektimin e parimevethemelore.
Prof.dr.M.Aliu
Kuadri konceptual i t vepruarit etik
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
131/286
Pr vlersimin e rndsis s nj krcnimi, njprofesionist kontabl duhet t mbaj parasyshsi faktor sasior ashtu edhe ata cilsor.
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin e parimevethemelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
132/286
Respektimi i parimeve themelore, mund t krcnohetpotencialisht nga nj shumllojshmri. Por ndr to
jan:
egoizmi (interesi vetiak)
vet rishikimi
favorizimi (prkrahja)
familjariteti dhe
friksimi
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
133/286
parimeve themelore
egoizmi (interesi vetiak), si krcnim i respektimit tparimeve themelore ndodh si rrjedhoj e interesavefinanciare ose t intereseve t tjera t njprofesionisti kontabl, ose t nj antari tdrejtprdrejt apo t ngusht t familjes s tij. Varsia e tepruar nga shuma e honorareve t pagesave nga
nj klient. Ekzistenca e nj marrdhnie t ngusht biznesi me
klientin. Shqetsimi pr humbjen e mundshme t nj klienti. Punsimi potencial tek nj klient.
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
134/286
parimeve themelore
vet rishikimi, si krcnim i respektimit t parimevethemelore mund t ndodh n rastet kur nj gjykim idhn duhet t rivlersohet nga vet profesionistikontabl q sht prgjegjs pr dhnien e ktijgjykimi. Zbulimi i nj gabimi t rndsishm gjat procesit t
rivlersimit t puns t profesionistit kontabl. Raportimi lidhur me mnyrn e funksionimit t sistemeve
financiare, ku profesionisti kontabl ka marr pjes nhartimin dhe zbatimin e tyre.
Prgatitja e t dhnave origjinale, q prdoren pr tgjeneruar regjistrimet, t cilat prbjn shtjet pr t`ushqyrtuar n kuadrin e angazhimit.
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
135/286
parimeve themelore
favorizimi (prkrahja), si krcnim i respektimitt parimeve themelore mund t ndodh kurnj profesionist kontabl favorizon nj
qndrim apo nj opinion deri n at pik, saq kompromentohet objektiviteti imvonshm.
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
136/286
parimeve themelore
Familjariteti, si krcnim i respektimit tparimeve themelore mund t ndodh nrastet kur pr shkak t nj marrnie t afrt,
nj profesionist kontabl bhet shumdashamirs (tregon shum simpati) ndajinteresave t t tjerve.
Prof.dr.M.Aliu
Krcnimet q ndikojn n mos respektimin eparimeve themelore
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
137/286
parimeve themelore
Friksimi, si krcnim i respektimit t parimevethemelore mund t ndodh kur njprofesionist kontabl, n kryerjen e nj
veprimi me objektivitet, mund t frenohetprej rreziqeve aktuale ose t marra me mend(rreziqet q mund t rrjedhin m von).
Prof.dr.M.Aliu
Zgjidhja e konflikete etike
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
138/286
Gjat vlersimit t respektimit t parimevethemelore, nga nj profesionist kontabl mund tkrkohet t zgjidh nj konflikt q ka t bj mezbatimin e parimeve themelore.
Profesionisti kontabl inicon nj proces jo formal tzgjidhjes s konfliktit, ai duhet t marr nkonsiderat, si pjes prbrse t proesit t
zgjidhjes, qoft individualisht ose edhe s bashku,faktort e mposhtm:
Prof.dr.M.Aliu
Zgjidhja e konflikteve etike - faktet
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
139/286
Faktet prkatse; shtjet etike q lidhen me faktet;
Parimet themelore q lidhen me shtjen n
fjal; Procedurat e brendshme t vendosura dhe
Drejtimet alternative t veprimit.
Prof.dr.M.Aliu
Masat mbrojtse pr zvoglimin e krcnimeve
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
140/286
Masat mbrojtse t cilat mund t eleminojnose t zvoglojnp krcnimet n nj nivel tult t pranueshm, ndahen n dy kategori t
mdha: masat mbrojtse q krijohen nga profesioni,
legjislacioni ose rregullat; dhe
masat mbrojtse t mjedisit t puns.
Prof.dr.M.Aliu
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
141/286
Prof.dr.M.Aliu
A mund t premtoni
T thoni t vrtetn,Vetm t vrtetn, dhe
Asgj tjetr pos tVrtets?
Mundem.Un jam njkontabilist.
Ligjerata 7
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
142/286
Ligjerata 7
Pasojat nga dshtimi I etiks s kotabilistve dheauditorve
T kuptuarit e Etiks s Kontabilitetit
Nj Dshtim i profesionalizmit
dhe Integritetit
142
Historiku i pjesrishm i blerjeve( t i ) t W ldC
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
143/286
(prvetsimeve) t WorldCom
Williams Telecom $2.5 billion
MFS Communications,
TCL Telecom $12.4 billion
BLT Technologies, NLnet
Brooks Fiber Properties $2 billion
CompuServe merger
MCI $40 billion
ActiveNet
CAI Wireless Systems
SkyTel
Intermedia Communications $6 billion
143
Strategjia e Bernie Ebbers-itBernie Ebbers
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
144/286
Ai kishte msuar nj formul shum t thjesht t blerjes
q garantonte sukses.Nj rishits i cili ishte i interesuar pr shitjen e LDDS kishtethir n zyr dhe kishte drguar me faks nj pyetsor tshkurtr, duke krkuar pasqyrat financiare dhe disa sendet tjera.
"Ne do t shikojm n ndrkoh dhe do t vendosim se sane mund t paguajm," tha nj ish-llogaritar i LDDS.Nse t ardhurat e tij ishin t mira dhe ai ishte me mim idrejt, ather standardi i pageses pr te ishte gjasht hert ardhurat vjetore t kompanis.
M t mirn q ai mund t marr ishte tre apo katr fishi.Ne duhet ta pranojm, 12 fishin e t ardhurave pr tremujorin e ardhshm. Ky sht fundi. Ishte nj marrveshje eshklqyer. Dhe kemi gjetur njerz t till gjat gjith dits."-Nga L. Jeter
144
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
145/286
Ritja dhe Rnia e WorldCom
145
Raporti i Shpenzimeve dhe tArdhurave
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
146/286
Ardhurave
Shpenzimet
______________ = (jo m shum se) 42%
T ardhurat
Sipas nj analize t thjesht:
Shpenzimet mernin pjes me 42% kurse
T ardhurat mernin pjes me 58%
146
Presioni i madh pr t Raportuar t Ardhura t mdha
"WorldCom e prezantonte veten si nj kompani me nj rritje tlart dhe se rritja e t ardhurave sht n mnyr t qart
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
147/286
lart, dhe se rritja e t ardhurave sht n mnyr t qartnj komponent i rndsishm pr suksesin e WorldCom-it n
fillim.Prgjithsisht n vitin 2000 dhe 2001, kushtet e tregut prindustrin e telekomunikacionit u prkeqsuan, WorldCom ...vazhdoi megjithat t posqyroi t dhna mbreslnse mbirritjen e t ardhurave, kshtu Ebbers dhe Sullivan vazhduan tsigurojn Wall Street q WorldCom mund ta mbaj kt nivelt rritjes.
N thelb, WorldCom pohoi se suksesi i saj ishte menaxhimi itrendeve t industris e q kan dmtuar t gjithkonkurrentt e saj. Kto premtime, pr rritjen me dy shifrasht prkthyern presion brenda WorldCom pr t arritur
kto rezultate.Nj zyrtar na tha, theksi mbi t ardhurat sht n do tull t
ndrtess . (El Beresford)
147
Kim Emigh, Kontabiliteti pr Dhembje(i mjer)
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
148/286
Fotografia e Worldcom dhe MCItregon se ata jan nj biznes meprobleme dhe se gjendja e tyre poprkeqsohet pr do dit e m keq,"tha Pat Brogan, nj analist i telekomitn firmn Grupi Paralajmrues,investitor pr ann krkimore."Ekonomiksi i industris sht imjerueshm. Praktikat e kontabilitetitpo vendosin nj rrjedh n industridhe kjo sht n qendr t vmendjes.Rritjet e larta q po trbonin industrinn fund t viteve '90 mund t kenqen t nxitura nga praktikat ekontabilitetit.
Kim Emight e ndihmoj Worldcom-int shihte dritn, ata i treguan dern.
148
Nga: Kontabiliteti pr Dhembje
"Direktiva zbriti m 12 dhjetor 2000, nga Frank Guckes, nj menaxher i kontabilitetit, por
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
149/286
j , g , j , pme urdhr, e-maili i tij thoshte, nga zyrtari m i lart teknik i Worldcom-it, Fred Briggs.Urdhri, n thelb, ishte pr t gjith punonjsit q ndrlidheshin me projekte kapitale n
divizionin e sistemit t rrjeteve. Tani e tutje divizioni i sistemit t rrjeteve t mosllogariten si pjese e projekteve kapitale, por t jen t njihen si nj shpenzim. E-mailshkoi edhe n divizionet tjera n kompani.
"Shumica e jo-kontabilistvei mbylln syt n kt pik, por dallimi sht se kjo mund
t prshkruaj nj tablo false t gjendjes financiare t kompanis. N qoft se parat eshpenzuara pr puntor jan pjes e nj projekti kapital, ather ato para jan pjes enj aseti dhe jo nj shpenzim. N afat t gjat, n qoft se pjest e kapitalit janshkruar si shpenzime, ato reduktojn fitimin neto t kompanis dhe gjithashtureduktojn taksat e saj. sht problem i kundrt nga far hetuesit zakonisht shohin -por ende mund t ket pasoja ligjore.
"Emigh kishte vlersuar se direktiva mund t ket ndikuar 35,000,000$ t shpenzimevekapitale pr puntor, dhe ndoshta shum m tepr, n varsi t asaj q sht br nndarjet.
149
Katr Aspektet e mashtrimit t WorldCom
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
150/286
Mbylljen (rregullimin, lirimin) e padrejt t akrualeve.
Regjistrimi i t ardhurave t padokumentuara, regjistruar sifitimii pashprdar (i mbajtuar) i korporatave".
Mbyllja e hendekut "Nj qasje e prditshme ekontabilitetit ndaj ktij vendimi.
Kapitalizimi i kostove t linjs (repartit).
150
Aspekt i par:Lirimin e paarsyeshm t akrualeve
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
151/286
p y
Lshimi jo i drejte i akrualeve kishte disa tipare tprbashkta.
Ato ishin t drejtuara nga antar t lart t financavekorporative t organizats....
Ato nuk shfaqen n rrjedhn normale dit-pr-dit, por nvend te ksaj shfaqen n javt pas prfundimit t tremujoritn fjal.
Koha dhe shumat e lshuara nuk jan mbshtetur nga analizabashkkohore ose dokumentacione.
M domethns ishte fakti se, punonjsit e WorldCom-it tprfshir n deklaratat e njohura, kuptuan q ato ishin tpadrejta. Disa madje ngriten edhe shqetsime pas lshimit tdeklaratave. "(Beresford)
151
Aspekti i dyt:Njohja e t ardhurave t larta t padokumentuara
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
152/286
N fillim t vitit 1999, personeli i WorldCom bri nj rritje t madhe
t t ardhurave kontabile pas mbylljes s shum periudhave tremujore me qllim pr t raportuar se ajo kishte arritur objektivat esaj pr rritjen m t lart t t ardhurave q Ebbers dhe Sullivankishte vendosur ....
Shumica e t ardhurave t dyshimta ... ishin rezervuar pr llogarite t ardhurave.... shnimet e diskutueshme t t ardhurave t pashprndara n korporat ishin t shumta (n miliona apo dhjetramiliona dollar).
Ato n prgjithsi shfaqeshin vetm n tremujorin e fundin, dhe ato
nuk ishin t regjistruara gjat tremujorit, por n javn e fundit ttremujorit q kishte prfunduar. "(Beresford)
152
Aspekti i tret:Strategjit e Kontabilitetit
Mbyllja e hendekut
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
153/286
"Gjat gjith vitit 2001, operator t biznesit
dhe grupi i Kontabilitetit t t ardhurave tWorldCom-it gjurmuan dallimin n mes thyrave t projektuara dhe t realizuara dhe prkt mbanin n pun nj grup kontabilistsh. ishtquajturi grupi i mundsive q
shfrytzohej pr t mbushur at boshllk.far doli m pas?
Ishte nj proces i koordinuar dhe iinstitucionalizuar n t cilin t ardhurat
opurtune" jan identifikuar, matur dherezervuar n shumn e nevojshme pr t arriturrritjen e jashtme t parashikuar.
153
Aspekti katr:Kapitalizimi i Kostove t Linjs
Sugjerimet e Tony Minert-it:
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
154/286
gj y
"Un kam br disa telefonata duke u prpjekur pr t gjetur se prse
shpenzimet tona jan n rritje pr kt tremujor, dhe nga ajo qun kam mbledh tingllon q ne kemi filluar t marrim nj rrjet qka shum kapacitet ekstra ...
Nse ne disi mund t marrim at rrjet n shfrytzim ...
Si nj inventar ose
T krijojm llogari me parapages.Jemi t obliguar t mos krijojm shpenzime, sepse kemi t ardhurat
pr ti arritur, ather kjo mund t na ndihmoj pr realizimin eprofitit ton.
Un mendoj se kshtu kostoja jon do t jet 42% n raport me t
ardhurat.Un definitivisht do t shkoj prgjat ksaj rruge, sepse kjo do t
ndihmoj n kauzen ton t jashtzakonshme, dhe un mendoj seka dika q ne mund t bjm. "
154
Refuzimi n Korrik t 2000.
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
155/286
Yates to Minert: Tony, David Myers edhe un e kemishqyrtuar dhe diskutuar logjikn tuaj t kapitalizimit t
kapaciteteve t teprta dhe nuk kemi mund t gjejm asnjmbshtetje brenda udhzimeve kontabile aktuale q do tlejojn nj trajtim t till kontabl.
Yates to Myers:David, un mund t
mos kem njohuri t mjaftueshme,por un nuk shoh nj rruglogjike pr kapitalizimin ekapaciteteve t teprta. Mendim i
juaj?
David MyersBuford Yates
155
E zbatuar nga Scott Sullivan n kuartaline 3-t 2000
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
156/286
Forma evendosur meNdrmjetsim
Shpenzimet e
Raportuarasipas Linjs s
Shpenzimeve
Shpenzimet
Aktuale tLinjs
T ardhurat e
RaportuaraPrpara
Taksave dhe
Intereseve t
Pakics
T ardhurat
(humbja)Aktuale prpara
Taksave dhe
Intereseve t
Pakics
10-Q, 3rd Qtr 2000 $3.867 billion $4.695 billion $1.736 billion $908 million
10-K, 2000 $15.462 billion $16.697 billion $7.568 billion $6.333 billion
10-Q, 1st Qtr 2001 $4.108 billion $4.879 billion $988 million $217 million
10-Q, 2nd Qtr 2001 $3.73 billion $4.29 billion $159 million ($401 million)
10-Q, 3rd Qtr 2001 $3.745 billion $4.488 billion $845 million $102 million
10-K, 2001 $14.739 billion $17.754 billion $2.393 billion ($622 million)
10-Q, 1st Qtr 2002 $3.479 billion $4.297 billion $240 million ($578 million)
156
Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
157/286
Arsyeja e par:
Sullivan nuk kishte asnj argument binds pr kt ndryshimn trajtimin e kontabilitetit. Kur mashtrimi u zbulua nvern e vitit 2002 nga Cynthia Cooper, ather Komiteti iAuditimit t WorldCom-it i krkoi Sullivan-it t jap njjustifikim!
Ai dorzoi vetm dy faqe Bardh e Zi", t cilat ai i shkruajtipr ta shpjeguar praktikn q kishin aplikuar.
Prshkrimi ishte krejtsisht ad hoc, duke prmendurrregulla t parndsishme t kontabilitetit, dhe nuk arriti
t paraqes argumente bindse pr periudhn prkatse.
157
Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
158/286
Arsyeja e dyt:Rregullimet pr shpenzimet e linjs dhe bilancet
e mandatuara nga Sullivan nuk kishin asnj
lidhje me kapacitetin aktual q e kishin nshfrytzim por pikrisht ishin br ato veprimeq kishin qen t nevojshme pr tprmbushur kriterin e 42% SH / A (profit).
158
Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
159/286
Arsyeja e tret:Kapitalizimet nuk ishinvendosur n kategorit e tyret duhura, por t shprndararastsisht prmes bilancit,sikur kishin pr qllim tfshehin fakte.
159
Arsyeja e katrt:
Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
160/286
Arsyeja e katrt:
Sullivan kurr nuk diskutoi pr ndryshimine trajtimit kontabl me auditort ejashtm, si do t ishte e zakonshme pr
nj vendim nga nje telefonat e br nbesim t mir.
160
Pes Arsyet pse ky ndryshim n Kontabilitetitka qen mashtrim
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
161/286
Arsyeja e pest:
Nse ndryshimi n kontabilitet ishte futurn besim t mir, ather me sa duketkjo do t ishte publikuar haptazi n
fushat publike (Shnimet sqaruese).
161
Pjesmarja e Kontabilistve t Brendshm
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kontabilitet Dhe Auditim Slajde Per Student
162/286
Skandali WorldCom u b i mundur pr shkak se disa kontabilist
nuk arritn t jetsojn virtytet e kontabilitetit, dhe nuk arritnt`u prmbahen parimeve dhe idealeve t profesionit t tyre.
M e keqe se kjo: Ebbers, Sullivan, dhe Myers supozuan se dot ishte kshtu.
Kontabilistt vepruan me supozimin se po t`i kundrshtojmpr bashkpunim ata t cilt kishin nevoj, pr t kryermashtrimet e tyre do t na kushtzonin (me mimin e humbjest vendit t puns), ose duhet t bjm nj sy qorr, dhe tfrigsuar pr t thn (reaguar) kt, ata menduan se kishin tdrejt n kt veprim.
162
Nj Udhzim KundrthnsDr Leo Alexander
5/28/2018 L 1 12 Etika Ne Kont