Hazırlayan: Nafiz Emre Konuralp

Dofok 2014

DERS 6

FOTOĞRAFTA IŞIK

www.dofok.comwww.facebook.com/groups/dofok

www.nafizemrekonuralp.com

Fotoğrafta Işık• Işığın Parlaklığı• Işığın Yönü (Cephe ışığı, Yarı Cephe Işığı, Yanal Işık, Ters Işık, Tepe Işık, Alt Işık)

• Işığın Rengi (Renk Sıcaklığı ve Beyaz Ayarı)

• Işığın Kontrastı• Işık Ölçüm Sistemleri• Aydınlatma Çeşitleri (Direk, İndirekt, Filtrelenmiş Aydınlatma)

Fotoğrafta Işık

IŞIK

• Bir fotoğrafın var olmasını sağlayan temel öğe ışıktır. Işığın varlığında

fotoğraftan bahsetmek mümkün olur. Yokluğunda ise fotoğraftan söz etmek

mümkün değildir.

• Işık, bir kaynaktan çıkarak her yöne doğru yayılan, yüzeyelere çarparak yön

değiştiren veya içinden geçen, çarptığı yada içinden geçtiği yüzeyin

özelliklerinden etkilenen elektromanyetik dalgalardır. Bu dalgalar fotoğrafın

çekildiği süre boyunca ışığa duyarlı yüzeye çarparak bu yüzeyde fiziksel yada

kimyasal değişiklilere sebep olarak fotoğrafı oluştururlar.

• Fotoğraf çekmek ışığın kayıt edilmesi işi olduğundan ışığı iyi kullanmaya

başlamak iyi fotoğraf çekmeye giden yoldaki en önemli adımlardan biridir.

Fotoğrafta Işık

Işığın Özellikleri

Işığın fotoğraf alanında karşımıza çıkan 4 temel özelliğinden bahsetmemizmümkündür. Bu özellikler çektiğimiz fotoğrafların karakterini doğrudan etkiler.

a. Parlaklıkb. Yönüc. Renkd. Kontrast

Bu özelliklerin her biri kaynağında yada kaynağından çıktıktan sonra çeşitlimüdehaleler ile kontrol edilebilir.

Işığı kontrol etmeyi ve doğru kullanmayı öğrendiğimizde çektiğimiz fotoğrafların iyiyönde etkilenceğini söyleyebiliriz.

Işığın Özellikleri

a) Parlaklık (Şiddet)

Parlaklık, ışığın şiddetinin bir ölçüsüdür.

• Işık kaynağından uzaklaştıkça parlaklık azalır, yaklaştıkça parlaklık artar.• Işığın şiddeti yani parlaklığı fotoğrafın atmosferi üzerinde de çeşitli etkiler

bırakır. Kaynağından doğrudan gelen şiddetli ışık fotoğrafta yüksek kontrastasebep olur.

• Fotoğrafın çekileceği enstantaneyi yani perde hızını doğrudan etkiler. Işığınşiddetli olduğu durumlarda yüksek perde hızı, zayıf olduğu durumlarda düşükperde hızı kullanmak gerekir.

• Parlak ışık serttir, çevredeki yüzeylere ulaşarak yansır ve tüm yönlere dağılırancak fotoğrafta gerçekçi bir etki bırakır. Loş yani zayıf ışık çevredeki yüzeylereulaşamaz yada ulaşarak az miktarda yansır. Böylece yumuşak geçişli, düşükkontrastlı, gevşetici, dinlendirici sonuçlar verir.

• Işığın şiddeti değiştirilerek çekilen fotoğrafın atmosferi ve dolayısıylahissettirdiği duygular kontrol edilir.

Işığın Özellikleri

b) Işığın Yönü

Işık, kaynağından çıktığında herhangi bir engel ile karşılaşmadığı sürece her yönedoğru yayılır. Ancak ışık kaynağı etrafına ışığın yayılma yönünü sınırlayıcı cisimleryerleştirilirse ışığın yayılımı sınırlandırılmış olur ve belli bir yönü söz konusu olur.

Bizim fotoğrafçılıkta ışığın yönünden kastımız ise ışığın konuya göre yönüdür.Yani fotoğraf makinamızı doğrulttuğumuz ve vizörden baktığımız bir konuyaışığın geliş yönü bizim için ışığın yönüdür. Çünkü biz ışığın vizörden görmediğimizyerlere değil gördüğümüz yerlere yani kadrajımıza nasıl geldiğiyle ilgileniriz.

Bu anlamda ışığın konuya göre sınıflandırabileceğimiz 6 farklı yönü vardır.

1. Cephe Işığı2. Yarı Cephe Işığı3. Yanal ışık4. Ters Işık5. Tepe Işığı6. Alt Işık

Işığın Yönleri

1. Cephe Işığı

• Konunun bize bakan yönünden yani önden aydınlatılması durumundaki ışığacephe ışığı denir.

• Tek başına az tercih edilen bir ışık kullanım çeşididir.• Gögeler cismin hemen arkasına düşeceği için fotoğrafta 3 boyut etkisini

desteklemez. 2 boyutluluk hissi hakimdir.• Dokular, kısa gölgeler nedeniyle belirgin değildir. Dokuların belirgin olmayışı

fotoğrafın etkisini azaltır.

Yanda konuya tam karşıdan gelen cephe ışığı ileaydınlatılmış bir portre fotoğrafı görüyorsunuz.

Cephe ışığı ile çekilen fotoğraflarda gölgeler belirginolmadığı için konunun boyutları hakkında yorumyapamıyoruz. Boyutlarını tam olarak algılayamadığımızkonumuzun etkileyiciliği düşük oluyor ve fotoğrafbeynimiz tarafından sıradan bir fotoğraf olaraktanımlanıyor.

Cephe Işığı

Işığın Yönleri

2. Yarı Cephe Işığı

• Konunun bize bakan yönüne 45 derece açı ile gelen ışığa yarı cephe ışığı denir• Portre fotoğraflarında sık tercih edilen bir ışık yönüdür.• Cismin bir kısmı aydınlık, diğer kısmı ise bir miktar gölgede kaldığı için 3 boyut

etkisi oluşur. • Dokular ve hatlar cephe ışığına göre daha belirgindir. Hatların boyutları

hakkında bilgi verir ve böylece fotoğrafın anlatım gücünü arttırır.

Yanda yarı cephe ışığı ile cephe ışığınkarşılaştırmasını görüyorsunuz.

Cephe ışığı ile çekilen fotoğrafta boyutlarıalgılayamıyoruz. Ancak 45 dereceden yanimodelin sağ çarprazından gelen yarı cephe ışığınkonu üzerinde oluşturduğu gölge alanlarboyutları ve derinliği algılamamızı sağlıyor.

Ayrıca oluşan ışık geçişi fotoğrafa dramatik biretki katıyor.Yarı Cephe Işığı Cephe Işığı

Işığın Yönleri

3. Yanal Işık

• Konunun bize bakan yönüne 90 derece açı ile gelen ışığa yanal ışık denir.• Dokuları, detayları, hatları ortaya çıkartıp 3 boyut etkisini güçlendirdiği için çok

etkili bir ışık yönüdür. Rölyef çekimler için çok etkilidir.• Konumuzun bir tarafı aydınlık, diğer tarafı karanlıkta kalacağı için gizem, merak

gibi duygular oluşturur ve bu nedenle dramatik bir sonuç elde edilir.• Dokuların önemli olduğu, duygu yoğunluğunun betimlenmek istendiği, kontrastı

yüksek fotoğraflar çekmek için tercih edilir.

Yarı cephe ışığı Yanal Işık

Yanda yarı cephe ışığı ile yanal ışık arasındakifarkı görüyorsunuz.

Yarı cephe ışığı boyutları algımamıza yardımcıolan gölgeler oluşturuyor ancak yanal ışığınoluşturduğu derin gölgeler ve yüksek kontrast,boyutları ve detayları çok daha belirgin halegetiriyor. Böylece yanal ışık algıyı güçlendirmişoluyor.

Işığın Yönleri

4. Ters Işık

• Konunun tam arkasından aydınlatıldığı durmuma ters ışık durumu denir.• Konunun detayları görünmez ancak sınırları bellidir. Bu duruma silüet adı verilir.• Konu üzerinde 3 boyut etkisi yoktur. Konu fotoğrafta 2 boyutlu olarak yer alır.• Konunun detayları görünmediği için yoğun bir merak duygusu oluşturur.• Duygu yoğunluğu ve kontrast yüksektir. Bu nedenle etkili fotoğraflar ortaya çıkar

ancak konunun iyi ve etkileyici bir arka planın önünde olması gerekir.

Ters Işık Örnekleri

Yanda 3 farklı ters ışık örneğigörüyorsunuz.

Ters ışık tam arkadan gelebileceği gibiarka çarprazlardan da gelebilir.

Arka çarprazdan gelmesi durumundakonunun boyutları konusunda bize azda olsa bilgi verir.

Işığın Yönleri

5. Tepe Işığı

• Konunun tam tepesinden gelen ışık durumudur. Doğada sıklıkla karşımıza çıkar. Öğlen saatlerindeki güneş ışığı tepe ışına bir örnektir.

• Gölgeler kısa ver serttir, bu nedenle 3 boyut etkisini desteklemez ve pek tercihedilmez.

• Insanların göz çukuru, burun altı, çene altı gibi bölgelerinde çok sert gölgeleroluşturduğu için portre fotoğraflarında tercih edilmez.

Yanda tepe ışığına bir örnek görüyorsunuz.

Gölgeler kısa olduğundan ve ışık fotoğraf makinemizdegöre yukarıdan geldiğinden konunun derinliği hakkındabilgi alamıyoruz.

Yüzde çıkıntı yapan bölgelerin altında oluşan koyugölgeler detay kaybına yol açıyor ve ortaya dramatikolmayan, kontrastı yüksek ancak etki gücü düşük birfotoğraf çıkıyor.Tepe Işığı

Işığın Yönleri

6. Alt Işık

• Doğada karşımıza çıkmayan, yapay olarak oluşturulan ışıktır.• Alışık olduğumuz yönün tersine bir yönden konuya geldiği için gerilim, korku

hissi uyandırır. Korku filmlerinde ve gerilim öğesi içeren fotoğraflarda tercihedilir.

• Yüksek binaların yukarı doğru olan yönelimlerini alttan verilerek desteklediğiiçin mimari aydınlatmalarda kullanılır.

• Portre fotoğraflarında daha çok ana ışık olarak değil dolgu ışığı olarak tercihedilir.

Yanda alttan aydınlatmaya bir örnek görüyorsunuz.

Alttan aydınlatma yapay ışık kaynakları ile sağlanan biraydınlatmadır ve doğada örneği görülmez. Güneş ve çevredegördüğümüz yapay aydınlatmaların çoğu tepedenaydınlatmadır. Ancak alttan aydınlatma tüm bunlardan farklı vealışık olmadığımız bir aydınlatma yönünde sahip olduğu içinözellikle insan yüzü içeren fotoğraflarda korku ve gerilim hissiuyandırır.

Alt Işık

Işığın Yönleri

Yatay ve dikey açıların birlikte kullanımıYatay ve dikey açıları birlikte ele aldığımızda ortaya çıkan tüm ışık yönleri şu şekildedir.

Işığın Özellikleri

c) Işığın Rengi• Işığın rengi fotoğrafın renk yorumunu ve duygusunu doğrudan etkileyen bir

faktördür.

• İnsanın görüş sistemi tüm ışık kaynaklarının rengini düzelterek görür. Beyazolarak algıladığımız ve tanımladığımız birçok ışık kaynağı aslında beyaz ışıküretmemektedir. Işık kaynağının ürettiği ve etrafa yaydığı ışığın bir renksıcaklığı değeri vardır. Bu değer Kelvin cinsinden ifade edilmektedir ve farklıözellikteli ışık kaynakları ıçin farklı değerler almaktadır.

• Filmler ve sensörler ise tüm ışık kaynaklarının yaydığı ışığı düzeltmedengerçek renginde algılar ve kaydederler.

• Dijital ortamda gerçek değerinde fotoğrafa aktarılan ışığın rengi daha sonrabeyaz ayarı yapılarak gözümüzün algıladığı renge eşitlenir.

• Eğer fotoğraf film yüzeyine kaydedilecekse ortamdaki ışık kaynağının renksıcaklığına uygun olarak kalibre edilmiş bir film kullanılmalıdır.

Işığın rengi

Renk Sıcaklığı ve Beyaz Ayarı• Renk sıcaklığı bir ışığın renk karakteridir ve birimi Kelvin (K) ile ifade edilir.• Dijital fotoğraf çekerken ortamdaki ışığa uygun bir beyaz ayarı makine menüsünde çekim

öncesinde yapılmalıdır.• Dijital makinelerde otomatik beyaz ayarı (AWB) seçeneği bulunmaktadır ancak her zaman doğru

sonuç vermeyebilir.• Makinelerimizde karşımıza çıkan beyaz ayarı çeşitleri ve kelvin değerleri aşağıdaki gibidir.• Bu ayarlar haricinde manuel olarak Kelvin değeri girebileceğiniz yada ortam ışığı altında beyaz

bir yüzeyin fotoğrafını çekerek örnek fotoğraf yükleme yoluyla makinenin ortam ışığınıtanımasını sağlayabileceğiniz seçeneklerde bulunur.

Işığın Özellikleri

d) Kontrast• Bir konu üzerindeki en aydınlık alan ile en karanlık alan arasındaki ışık yönünden tanımlanan

farka kontrast denir. Türkçesi farklılık olarak çevrilebilir.• Doğrudan konuyu aydınlatan ışık kaynağı konuya yaklaştıkça kontrast artar, uzaklaştıkça azalır• Işığın kaynağından çıkarak doğrudan konu üzerine gelmesi yüksek kontrast oluşturur ancak ışığın

bir yüzeyden yansıyarak (reflektör vb.) yada filtrelenerek konuya ulaşması kontrastı azaltır.• Öğlen saatlerinde açık havada ışık güneşten çıkarak doğrudan konumuza kuvvetli bir şekilde

geldiğinden kontrast yüksek olur, ancak bulutlu bir havada, bulutlardan süzülerek yanifiltrelenerek yol alan ışık her yöne dağılır ve bu ışıkta çekilen fotoğraflarda kontrast düşüktür.

• Kontrast istenen yada istenmeyen durumlar söz konusudur. Sert ve güçlü bir etki yaratılmakistenildiğinde yüksek kontrast, yumuşak ve sakin bir etki yaratılmak istendiğinde düşük kontrasttercih edilebilir.

Işık Ölçüm Sistemleri

Pozlama ile ilgili işlediğimiz konularda makinelerimizin doğrulttuğumuz bölgedeki ışığı

ölçerek bize çeşitli bilgiler verdiğini ve bu bilgileri kullanarak pozlamamızı ayarlayarak doğru

pozlanmış fotoğraflar çekmeyi hedeflediğimizi söylemiştik.

Ancak bu ölçüm sistemi bizi her zaman doğru pozlamaya götüremiyor. Bunun sebebi sahne

içerisinde yer alan ve ışık alan yüzeylerin ışık alma miktarları arasındaki farktır.

DSLR makineler bu farklardan dolayı çeşitli ışık ölçüm modları sunarlar. Bu modlar sayesinde

sahne içerisinde yer alan öncelikli konularımızın doğru pozlanmasını sağlayabiliyoruz.

Fotoğraf makinesi modellerine göre bu ölçüm sistemleri farklılık gösterebilmekte yada aynı

olsa bile farklı isimler alabilmektedir. Genel olarak karşımıza çıkan 4 farklı ölçüm sisteminden

bahsedebiliriz.

1. Noktasal ölçüm

2. Bölgesel Ölçüm

3. Merkez Ağırlıklı Ortalama Ölçüm

4. Değerlendirmeli Ölçüm

Işık Ölçüm Sistemleri

Işık Ölçüm Sistemleri

Bu ölçüm sistemlerinden Canon gövdelerde Evaluate Metering (Değerlendirmeli Ölçüm), Nikon gödelerdeise Matrix ölçüm çoğu ışık şartı altında doğru pozlamaya yakın sonuçlar almanızı sağlayacaktır. Kusursuzpozlama için ise poz telafisini kullanarak artı pozlama yada eksi pozlama yapabilirsiniz.

Canon gövdelerde

Nikon Gövdelerde Nikon gövdelerde ince ayar

Aydınlatma Çeşitleri

Işığı fotoğrafçılıkta konumuzu aydınlatmak için kullanırız. Işığın aydınlatma özelliğini

kaynağından çıktıktan sonra kullanış şeklimize göre 3 sınıfa ayırabiliriz.

1) Direkt Aydınlatma:Kaynağından çıktıktan sonra herhangi bir engel ile karşılaşmadan doğrudan konuya ulaşan

ışığın oluşturduğu aydınlatmadır.

2) İndirekt Aydınlatma:Kaynağından çıktıktan sonra herhangi bir yüzeye çarparak yansıyan ve konuya yansıma yolu

ile ulaşan ışığın yarattığı aydınlatma çeşididir. Çarptığı yüzeyden farklı yönlere dağıldığı için

konu üzerinde yumuşak bir aydınlatma sağlar.

3) Filtreleme Yoluyla AydınlatmaIşığın kaynağından çıktıktan sonra yarı saydam yüzeylerden geçerek konuya ulaşması ile

oluşan aydınlatmadır. Işık yarı saydam yüzeylerden geçerken farklı yönlere doğru dağılır

ancak bir kısmı yinede yoluna devam ederek konuya doğrudan ulaşır. Bu aydınlatma çeşidi

direkt aydınlatma ile indirekt aydınlatmanın karışımı şeklindedir. Konu üzerinde yumuşak

yani düşük kontrastlı bir aydınlatma sağlar ve kontrast miktarını kontrol etme imkanı tanır.

Aydınlatma Çeşitleri

1) Direkt Aydınlatma• Direkt aydınlatmada ışık kaynağından çıkan ışık dalgaları herhangi bir engel ile karşılaşmadan

konumuza çarpar.• Kaynağından doğrudan yol alan ışık ışınları sabit bir açı ile konumuza gelmektedir. Sabit açı ile bir

noktadan konuya gelen ışığın çarptığı yüzeyler aydınlanır ancak çarpmadığı yüzeyler karanlıktakalır.

• Işık alan ve almayan yüzey arasında çok yüksek bir parlaklık farkı yani kontrast oluştuğundan sertbir aydınlatma oluşturur.

• Rölyef çekimlerde yani kabartma yüzeylerin fotoğraflanmasında detayları ortaya çıkarttığı içintercih edilir.

• Portre çekimlerinde yüzdeki detayları aşırı şekilde ortaya çıkarttığı için ve kaş, burun ve çenealtında sert aydınlatma oluşturduğu için tercih edilmez.

Aydınlatma Çeşitleri

Direkt Aydınlatma Nasıl Elde Edilir?

Güneşten gelen ışık ışınları doğrudan konumuzaçarptığından direkt aydınlatma oluşturur.

Her türlü yapay ışık kaynağından çıkan ışıkışınları doğrudan konumuza çarptığındadirekt aydınlatma oluşturur.

Elektronik tepe flaşları ve stüdyolardakullanılan paraflaşlardan çıkan ışık ışınlarıdoğrudan konumuza çarptığında direktaydınlatma oluşturur.

Aydınlatma Çeşitleri

Doğrudan konuya ulaşan direkt ışık kabartma dokuların ortaya çıkmasına sebep oluyor.

Aydınlatma Çeşitleri

Doğrudan kaynağından çıkarak konuya ulaşan bir ışık, portre için uygun bir açıdan gelse bile oluşturduğu yüksek kontrast nedeniyle kötü sonuç verir. Işığı yumuşatmak gerekir.

Aydınlatma Çeşitleri

2 ) İndirekt Aydınlatma• Kaynağından çıktıktan sonra yüzeylerden yansıyarak konu üzerine dolaylı yoldan ulaşan ışığın

oluşturduğu aydınlatmaya indirekt aydınlatma yada yanısyan ışık adı verilir.• Işık çarptığı yüzeylerden farklı yönlere doğru yansıyarak çeşitli açılardan konuya ulaştığı için

oluşan gölgeler direkt ışık gibi sert değildir. Bu, kontrastın daha düşük olduğu anlamına gelir.• Düşük kontrast yumuşak ışık geçişleri oluşturduğudan detayları aşırı şekilde ortaya çıkartmayan,

dolayısı ile gözü yormayan bir aydınlatma söz konusudur.• Portre ve özellikle kadın, çocuk portrelerinde çok tercih edilir.• Rölyef çekimlerde etkili değildir.• Manzara çekimlerinde etkileyici sonuçlar verir

Aydınlatma Çeşitleri

İndirekt Aydınlatma Nasıl Elde Edilir?

Işığı yansıtarak belli bir yöne doğru yönlendirenbeyaz, gri ve altın sarısı şemsiyeler, stüdyoflaşları ve tepe flaşlar ile kullanılarak indirektaydınlatma oluşturur.

Işığı yansıtan beyaz, gri ve altın sarısırenklerde düz ve geniş yüzeyler hem güneşışığını hemde yapay ışıkları yansıtarakindirekt aydınlatma oluşturur.

Elektronik tepe flaşları için üretilmiş küçükaparatlar flaştan çıkan direkt ışığı yansıtıpyönünü değiştirir ve indirekt aydınlatmaoluşturur.

Aydınlatma Çeşitleri

Fotoğrafın geneline gökyüzünden yansıyarak ulaşan ışık hakim. Sadece küçük bir alanda,dalgaların üst kısmına güneşten gelen direkt ışığın aydınlatması görülebiliyor ve tanımlayıcırol oynuyor. Diğer alanlarda gökyüzünden yansıyan ışığın mavi tonu hakim.

Aydınlatma Çeşitleri

3 ) Filtreleme Yoluyla Aydınlatma• Işığın kaynağından çıktıktan sonra yarı saydam bir yüzeye çarparak çeşitli yönlere dağılması ancak

bir kısmının doğrudan yoluna devam etmesi ile oluşan direkt ve indirekt aydınlatmanın karışımışeklinde tanımlanan aydınlatma şeklidir.

• Yumuşak ancak etkili bir aldınlatma sağlar.• Portre, ürün, makro vb. birçok çekim türünde sıklıkla tercih edilir.• Kontrast, filtreleme yapan yüzeyin genişliği ve yine bu yüzeyin konuya olan mesafesi ile kontrol

edilir.• Filtreleme yapan yüzeyin genişliği arttıkça kontrast azalır yani yumuşak aydınlatma oluşur. Yüzey

küçüldükçe kontrast artar ve aydınlatma sertleşir.• Filtreleme yapan yüzey konuya yaklaştıkça kontrast azalır yani aydınlatma yumuşar. Yüzey

konudan uzaklaştıkça kontrast artar yani aydınlatma sertleşir.

Aydınlatma Çeşitleri

Filtreleme Yoluyla Aydınlatma Nasıl Elde Edilir?

Işığı kendi içerisinde yansıttıktan sonra iç ve önkısmındaki yarı saydam yüzeylerdenfiltreleyerek geçiren softbox filtrelenmişaydınlatma sağlarlar.

Yarı saydam şemsiyeler ve düz yarı sayfamyüzeyler (diffüsör) ışığı filtreleyerek arkatarafına geçirir.

Elektronik tepe flaşları için üretilmiş küçükdifüsörler flaştan çıkan ışığı yarı saydamyüzeyi sayesinde filtreleyerek dağıtır ve buyolla direkt aydınlatmayı filtrelenmişaydınlatmaya çevirir.

Softbox

Şemsiye

Diffüzör

Aydınlatma Çeşitleri

Bulutlar gökyüzünü kapladığında dev bir softbox görevi görür ve düşük kontrastlı fotoğraflaroluşturur. Ayrıca bulutlarda hafif parçalı bir durum varsa dramatik bir etki oluşturacaktır.

Aydınlatma Çeşitleri

Arka taraftan gelen sert güneş ışığı çocuğun saçlarında belirleyici bir sınır çizgisi oluşturuyor veneredeyse aynı renk olan arka fondan ayırıyor. Yüzü normalde karanlık kalacak olan çocuğunyüzüne ön kısımdan filtrelenmiş aydınlatma uygulanıyor ve doğal görünümlü ışık ileaydınlanan yüz, doğru pozlanarak karanlıkta kalmıyor.

Bu sunum Nafiz Emre Konuralp tarafından hazırlanmıştır.

Görüşleriniz, önerileriniz ve atölye çalışmaları hakkında bilgi için:www.nafizemrekonuralp.comemrekonalp@gmail.com