Oncologische Revalidatie Oncologie in perspectief-100 jaar
grensverleggend Jan-Paul van den Berg Revalidatiearts
Dia 2
Oncologische Revalidatie Programma 1. Richtlijn Oncologische
Revalidatie: 3 pijlers: signaleren-indiceren-behandelen 2. Casus
bespreking
Dia 3
Relative survival according to period of diagnosis All forms of
cancer (18 years and older)
Dia 4
Incidentie en gevolgen van kanker(behandeling) Incidentie:
90.000 patinten/jaar (2010) 700.000 mensen leven met kanker en de
gevolgen (2015) 4% van de Nederlandse bevolking Korte en lange
termijn gevolgen: Fysiek (o.a. conditieverlies en
spierkrachtvermindering) Psychisch (b.v. angst en depressie)
Sociaal (b.v. verstoring relaties, arbeidsongeschiktheid)
Vermoeidheid (70-100% van patinten) Negatief effect op: dagelijks
functioneren, participatie in arbeid/maatschappij, kwaliteit van
leven
Dia 5
Herstel & Balans, revalidatieprogramma sinds 1996
Doelgroep: Patinten, alle typen kanker, na curatieve behandeling
zicht op herstel, verminderd functioneren/welzijn, restklachten
Doel: Kwaliteit van leven verbeteren, minder restklachten Optimaal
herstel: fysiek, psychisch en sociaal Programma: Groepsrevalidatie
met individuele differentiatie Fysieke training + psycho-educatie +
lotgenotencontact
Dia 6
Ontwikkelingen oncologische revalidatie Meer dan 65 locaties
Herstel & Balans in Nederland en Belgi Sinds 2009 erkenning van
CVZ als verstrekking via basisverzekering Herstel & Balans was
aanzet tot vakgebied oncologische revalidatie
Dia 7
De multidisciplinaire richtlijn oncologische revalidatie 2011
Waarom een nieuwe richtlijn? Richtlijn brug tussen oncologie en
revalidatiezorg? Zorg op maat voor iedere kankerpatint
Dia 8
Richtlijn oncologische revalidatie Na afloop behandeling:
(evidentie) Langdurige (vaak ernstige) vermoeidheid > 50%
Depressie, angst (30-50%) Algemeen slechtere lichamelijke
gezondheidstoestand Verminderd fysiek functioneren > 50% en
conditieverlies (80-100%) 30 % van de kankerpatinten is niet in
staat te werken door de gevolgen van de kanker(behandeling) In
palliatieve fase: Pijn, vermoeidheid, zwakte, energiegebrek
Dia 9
Beslisboom Oncologische revalidatie
Dia 10
Distress en de Lastmeter
Dia 11
Definitie distress De last die kankerpatinten kunnen ervaren op
emotioneel, sociaal, praktisch en levensbeschouwelijk gebied en
tengevolge van lichamelijke problemen kan samengevat worden in de
term distress
Dia 12
Distress Kanker en behandeling geven: 1. Lichamelijke klachten.
2. Angst, onzekerheid, somberheid, wanhoop en aantasting van het
gevoel van eigenwaarde en controle. 3. Sociale gevolgen
bijvoorbeeld wanneer de patint eenzaam en/of afhankelijk raakt. 4.
De confrontatie met kanker kan leiden tot een existentile
crisis.
Dia 13
Signaleren van distress Het tijdig herkennen van distress bij
patinten die tijdens het ziekte- en behandeltraject problemen
ontwikkelen Belangrijke rol primair behandelaar: Systematische
signalering in diagnostische fase, tijdens behandelfase, in opzet
curatieve fase en ook in de palliatieve fase
Dia 14
Dia 15
Lastmeter Hulpmiddel bij het gesprek, het bied structuur en
handvatten om gezamenlijk met de patint de problemen te bespreken,
te bepalen of er behoefte aan extra zorg bestaat en wie deze zorg
het beste zou kunnen verlenen. Het instrument vervangt niet de
essentie van het in gesprek blijven met de patint over ervaringen
en behoeften, integendeel, zij kan daarvan juist een goede basis
vormen.
Dia 16
Meetmomenten Het verdient aanbeveling om signalering de eerste
keer te laten plaatsvinden in de periode vlak nadat de patint de
diagnose kanker heeft gekregen. Vervolgmomenten voor signalering
zijn: I. Tijdens de behandeling: aan het begin en het einde van
elke vorm van behandeling en/of elke 3 maanden wanneer het een
langdurige behandeling betreft, II. Tijdens de controleperiode: bij
elk controlebezoek maar niet vaker dan elke 2 of 3 maanden, III. De
laatste keer bij het afsluiten van de controlefase en overdracht
naar de eerste lijn. Het inlevermoment is het bespreekmoment.
Inzicht in de juiste verwijsmogelijkheden
Dia 17
Beslisboom Oncologische revalidatie
Dia 18
Aanvullende signaleringsinstrumenten VAS vermoeidheidsschaal
CES-D : meten symptomen van depressie PSK : functionele status
(activiteitenniveau) van de individuele patint bepalen.
Dia 19
Wanneer verwijzen naar Oncologische Revalidatie? 1. Lastmeter
>5 2. Hulpvraag 3. Afwijkende CES-D, VAS en PSK 4. Meervoudig en
complexe problemen, combinatie van somatische, sociale en
psychische klachten
Dia 20
Aanbevelingen:Intake en evaluatie Gestructureerde intake door
revalidatiearts met expertise oncol. revalidatie: 1. doelen
vaststellen 2. programma op maat selecteren 3. revalidatie
behandeling Gebruik op indicatie testen, vragenlijsten Gebruik
gevalideerde meetinstrumenten effecte valuatie
Dia 21
Revalidatie tijdens curatieve behandeling (stabiliseren
functioneren) Bespreek bij elke patint fysieke training/inspanning
tijdens behandeling Vorm en intensiteit training vaststellen in
overleg met patint Krachttraining is zinvol (behoud spiermassa)
Stimuleer: Nederlandse norm gezond bewegen
Dia 22
Revalidatie na curatieve behandeling (Herstel van functioneren)
Aerobe training met tenminste matige intensiteit Progressieve
spierkrachttraining met tenminste matige intensiteit Cognitieve
gedragstherapie bij ernstig vermoeidheid langer dan 1 jaar na
afronding kankerbehandeling
Dia 23
Revalidatie in palliatieve fase (Optimaliseren kwaliteit van
leven) Persoonlijke doelen / voorkeuren patint centraal Bijhouden
klachtendagboek aanbevolen Streven naar: -Preventie/behandelen
symptomen -Optimaliseren kwaliteit van leven -Behoud van fysieke
functies
Dia 24
Revalidatie is zinvol Diverse proefschriften in NL laten
positieve effecten zien van revalidatie programmas op: 1.
Uithoudingsvermogen 2. Spierkracht 3. Kwaliteit van leven 4.
Vermoeidheid Van Weert 2007, May 2008, Korstjens 2008, de Backer
2010, Velthuis 2010
Dia 25
Maar (nog) niet vanzelfsprekend Beperkte verwijzing naar
Revalidatie +- 25 % van de patienten is geindiceerd voor
revalidatie; groot deel revalideert niet Systematische signalering
en behandeling van restklachten ontbreekt (Richtlijn Herstel na
Kanker 2011) Richtlijn Oncologische Revalidatie (systematische
bundeling van evidentie, concrete aanbeveling voor de
praktijk)
Dia 26
Casus Mevrouw B Geboren 1962, (50 jaar) Gehuwd, 3 kinderen.(
18,16,12 jr) Eengezinswoning Tennist 2 keer per week Management
functie 32 uur p/wk
Dia 27
Casus Mevrouw B April 2011 hemicolectomie ivm coloncarcinoom
P.O. 8 CAPOX chemotherapie Ernstig vermoeid, polyneuropathie
klachten handen & voeten, gedeprimeerd en emotioneel labiel
Premorbide: actieve vrouw; tennist en fietst regelmatig, combineert
werk en huishouden zonder problemen,emotioneel stabiel
Dia 28
Last thermometer 8: veel last gehad in afgelopen week van
klachten op lichamelijk, emotioneel, sociaal en praktisch gebied.
Aanvullende signalering: depressieve klachten, hoge VAS
vermoeidheidsschaal en patint specifieke klachten lijst Verwijzing
door internist naar revalidatiearts
Dia 29
Intake revalidatiearts Gewicht in afgelopen 2 maanden
verminderd van 70 kg naar 63 kg (1.75 m lang) - Kracht BE/OE
verminderd (rechts lichte voetheffers-parese) - Gevoelsstoornissen
handen/voeten: instabiliteit met lopen - Hb 7,9 -Depressief,
onzeker, emotioneel -Indicatie voor individueel oncologisch
revalidatieprogramma (curatief)
Dia 30
Doelstellingen: 1. Fysieke belastbaarheid verbeteren, afname
vermoeidheidsklachten (fysiotherapie) 2. Goede energie verdeling
over de dag en week middels energie-coaching (ergotherapie) 3.
Depressie onderzoek, begeleiding verwerking, hanteren adequate
copingstijl en inventarisatie stresserende factoren (psycholoog,
maatschappelijk werk) 4. Begeleiding bij werkhervatting (mw, et) 5.
Ditist: intake, streven naar gewichtsstabilisatie
Dia 31
Resultaten na 3 maanden behandeling: 1. Fysieke belastbaarheid
grotendeels genormaliseerd, vermoeidheidsklachten af en toe nog, na
veel activiteiten 2. Gaat op een adequate manier om met energie
over dag en week 3. Stemming is verbeterd, gaat op een goede manier
om met de gevolgen van de ziekte 4. Gestart met werkhervatting op
therapeutische basis 5. Gezonde voedingsintake, gewicht is
toegenomen Conclusie: geslaagde revalidatiebehandeling
Nabehandeling geen; wel sportadvies.
Dia 32
Conclusies Oncologische revalidatie is onderdeel van het gehele
zorgtraject van de oncologische patint: startend in de
behandelfase, doorlopend in herstelfase en palliatieve fase. Doel:
Het verbeteren van de kwaliteit van leven van patinten met kanker
en het bevorderen van lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn.
Belangrijke rol primair behandelaar: signaleren van klachten en bij
bestaande hulpvraag doorverwijzen voor intake oncologische
revalidatie.
Dia 33
Conclusies Evidence based richtlijn Oncologische Revalidatie
Elke (ex)pati nt met kanker krijgt tijdig en op maat oncologische
revalidatie voorkomen / verminderen klachten verbeteren kwaliteit
van leven Samenwerking primair behandelaar Oncologie
Revalidatiegeneeskunde intensiveren
