mokshdayini 2

1

2

Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:Å ªI prmwœmny nm:

svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [svyé Bvñqu suiKn: svyé sñqu inrwmXw: [ svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]svyé BdRwix p¤Xñqu mw ki¤cd` du:KBwg` Bvyq` ]

ªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqwªI md`Bgvd gIqw (mo(mo(mo(mo––––dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)dwiXnI)

dUsrw AÎXwXdUsrw AÎXwXdUsrw AÎXwXdUsrw AÎXwX ( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )

tIkwkwrtIkwkwrtIkwkwrtIkwkwr

pRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggépRmod kumwr ggé

3

dUsrw AÎXwX dUsrw AÎXwX dUsrw AÎXwX dUsrw AÎXwX ( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )( swM$X AOr Xog )

donoM synwAoM myM Xu)))) ky ilE qYXwr Apny hI ÆvjnoM ko dyKkr, an sb kI mƒœXu ky BX sy ±Xwkul AOr SokgRÆq huE Ajuén rQ ky pICy jwkr bYT jwqy hNY [ vh pUxéqXw ivSwdgRÆq hNY [ Ajuén ho Xw koeé BI ±Xi#q jb ivSwd sy iGr jwqw hY qo vh aicq inxéX nhIM ly skqw [ Bwgnw cwhqy hYM Ajuén Apny kÄé±X sy, esIilE qo Xu)))) n krny ky p– myM bVI-bVI dlIlyM dy rhy hYM [ Eysw hI hoqw hY jb koeé BI mnuÃX ijñdgI kI smÆXwAoN ky Awgy Gutny tyk dyqw hY qo Apny p– myM bhuq swrI dlIlyM v qké FUÂF ilXw krqw hY [ prñqu smÆXwAoN v piriÆQiqXoM sy Bwgnw pRBu ªI kƒÃx ko kdwicq BI ÆvIkwXé nhIM [ smÆXwAoN sy Bwgny ko pRBu ny kwXrqw khw hY [ jo piriÆQiqXW Ajuén ky swmny hYM ansy Bwgkr iB–w ky Añn sy jIvn invwéh krny ko BI qYXwr hY Ajuén [ Ajuén hI nhIM bi¬k bhuq swry log hYM jo ijñdgI kI smÆXwAoN sy Bwgkr EvM SwrIirk ªm ky BX sy swDu-sNqoN jYsw ByÀ bnw lyqy hYM AOr log BI ivSyÀkr hmwry dyS myM añhyM sNq mwnkr, œXwgI mwnkr AOr prm pRqwpI mwnkr ankyy crx CUqy hYM EvN sµmwn dyqy hYM [ drAsl ksUr an logoM

4

kw BI nhIN hoqw jo ankw sµmwn krqy hYN, #XoNik añhoNny qo pRxwm ikXw hY, sµmwn idXw hY-qp AOr œXwg ko [ AiBpRwX: Xh hY ik piriÆQiqXoN sy Gbrwkr Bwgny vwlw mnuÃX kyvl jnqw ko hI DoKw nhIN dyqw bi¬k ÆvXN ko BI AÂDyry myN hI rKqw hY [ prñqu pRBu ªI ÏÃx ny Ajuén ko inimÄ bnwkr ªImd`BgvdgIqw ky mwÎXm sy smÆq mwnv jwiq ko apdyS idXw hY piriÆQiqAoN kw swmnw krny ky ilE [ smÆXwAoN sy Bwgny kI v plwXnvwdI nIiq kI hmySw inñdw kI hY [ pRBu ªI ÏÃx jIvn ky do mhw is))))wñq bqlwkr esI AÎXwX sy gIqw kw apdyS Su} krqy hYM [ 1. Awœmw kI inœXqw EvN dyh v jgq ky sBI pdwQoéM kI n¤vrqw ko jwnnw [ 2. Æv:Dmé AQwéq` kÄé±X kmé kw pwln [ Ajuén ÆvXN ko AQwéq` Awœm Æv}p ko nhIM phcwn rhy [ esilE dyh bui)))) sy Xu#q huE Ajuén mohgRÆq ho jwqy hY [ pRBu ªI ÏÃx kI swrI cyÃTw XhI hY ik Ajuén jIvn ky donoN mhw is))))wñqoM ko jwn sky [ Awœmw kI inœXqw EvN Awœm Æv}p kw AnuBv kr sky AQwéq` mYM Xh SrIr nhIM bi¬k Awœmw hUÂ [ Awœmw kw AnuBv hmySw jwgƒq rhy AOr SrIr kI n¤vrqw ko jwnkr Apny Æv:Dmé kw pwln kry [ gIqw kw mu$X aÌy¤X hI Xh hY ik Anwid kwl sy

5

Azwn vS sNswr smudR myM pVw huAw mnuÃX ÆvXN ko jwn sky EvN prmwœmw kI pRwi‚q kr sky [ es pRkwr prmwœmw kI pRwi‚q ky ilE do inÃTwAoM kw pRiqpwdn ikXw gXw hY [ 1. swM$X inÃTw (zwn Xog) 2. Xog inÃTw (kmé Xog) Bi#q inÃTw ko gIqw Alg sy nhIM mwnqI #XoMik swN$X ho Xw kmé, Bi#q qo dono myM hI AinvwXé hY [ jb prmwœmw ko Apny sy AiBñn mwnkr askI apwsnw kI jwqI hY qb vh apwsnw EvN Bi#q swN$X inÃTw ky Añqégq Aw jwqI hY [ prñqu jb Xh apwsnw Byd dƒiÃt sy kI jwqI hY qb Xh kmé inÃTw ky Añqégq Aw jwqI hY [ prmwœmw kI pRwi‚q ky ilE gIqw myM mu$X }p sy do hI inÃTwAoM kw pRiqpwdn ikXw gXw hY [ prñqu Ajuén kI hwlq bVI dXwmX hY [ mn v bui)))) kI dubélqw ky kwrx Ajuén Xu)))) sy Bwgny ky p– myM SwÆZoM sy dlIlyM dy rhy hY [ EysI dSw myM ilXw gXw koeé BI inxéX aicq nhIM hoqw [ Ajuén bwq qo AihMsw EvN Swiñq kI kr rhy hY jb ik Xh Swiñq nhIM Xh qo mn kI dubélqw hY, kwXrqw hY [ mhwœmw gwÂDI ny BI khw hYmhwœmw gwÂDI ny BI khw hYmhwœmw gwÂDI ny BI khw hYmhwœmw gwÂDI ny BI khw hY-“mYM dubél kI AihNsw psñd nhIM krqw, blvwn kI AihNsw hI AihNsw hY [” Ab dUsry AÎXwX ky Su} myM hI sNjX mhwrwj DƒqrwÃt‰ ko Ajuén kI iÆQiq kw vxín kr rhy hYM [

6

sNjX avwcsNjX avwcsNjX avwcsNjX avwc qM qQw qM qQw qM qQw qM qQw ÏpXwivêmªupUxwékuly ÏpXwivêmªupUxwékuly ÏpXwivêmªupUxwékuly ÏpXwivêmªupUxwékuly––––xm` [ xm` [ xm` [ xm` [ ivÀIdñqimdM ivÀIdñqimdM ivÀIdñqimdM ivÀIdñqimdM vw#Xmuvwc mDusUdn: ] 1 ]vw#Xmuvwc mDusUdn: ] 1 ]vw#Xmuvwc mDusUdn: ] 1 ]vw#Xmuvwc mDusUdn: ] 1 ] es pRkwr k}xw sy ±Xw‚q AOr AwÂsuAoM sy pUxé qQw ±Xwkul nyZoM vwly SokXu#q as Ajuén ky pRiq Bgvwn mDusUdn ny Xh vcn khw ] 1 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----AÎXwX ky Su} myM hI pRBu ªI ÏÃx ko mDusUdn khkr sµboiDq ikXw gXw hY #XoNik pRBu ªI ÏÃx ny dyvqwAoM pr AœXwcwr krny vwly mDu nwmk dYœX ko mwrw Qw, ijs kwrx ankw nwm mDusUdn pV gXw AOr XhwÂ pr sNjX ùwrw pRBu ªI ÏÃx ko mDusUdn khkr sµboiDq krny sy AiBpRwX: XhI hY ik hy DƒqrwÃt‰ ! qyry puZ BI ADmí pr hYM, AœXwcwrI AOr AwqqwXI hYM [ Ab BI qum eñhyM Xu)))) sy rok lo vrnw an sb kw ivnwS ini¤cq hY [ #XoMik Xh jo sNjX kh rhy hYN Xh Xu)))) ky ds idn bIq jwny ky bwd kh rhy hYN [ jb BIÃm ipqwmh ko mƒœXu S›Xw pr pVw jwnkr DƒqrwÃt‰ ny sNjX ko swrw vƒqWq Xu)))) ky Su} hony sy, pUxé }p sy ÆpÃt krky khny ko khw Qw [ SokgRÆq AOr ±Xwkul AwÂKoM sy AwÂsUAoM kI Dwrw bhw rhy Ajuén ko k}xw sy Xu#q khw hY [

7

k}xw AOr dXw pXwéXvwcI S‹d idKweé dyqy hYM [ vwÆqv myN Eysw nhIN hY [ Ajuén ko dXw qo Aw skqI hY #XoMik Awj Xu)))) BUim myM asky SrIr sy sµbiñDq Apny Bweé, cwcw, gu} AOr ipqwmh Awid idKweé dy rhy hYM [ Agr rxBUim myM Xy sb swmny n hoqy qo XhI Ajuén dXw nhIM krqy bi¬k kwt Vwlqy sbko gwjr mUlI kI qrh [ esilE Xh k}xw nhIM ; dXw ho skqI hY [ dXw qo iksI ko BI iksI Kws mOky pr Aw skqI hY [ bfyæ sy bfyæ kTor ân; vwloM ko BI kBI n kBI, khIM n khIM dXw krqy dyKw gXw hY [ prñqu k}xw koeé hony vwlI cIjæ nhIM, kBI iksI ky ilE pRkt ho geé AOr kBI n hueé AOr bVy hI s$q, pwÀwx ân;I ho gXy [ k}xw qo Ek ÆvBwv hY [ ÆvBwv sy hI, Akwrx hI sb pr smwn }p sy dXw kw Bwv honw k}xw hY [ k}xw qo gNgw kI Dwrw jYsI hY, sb ky ilE pwpnwSnI [ koeé BI asmyM Ænwn kry askw jl qo sBI ko inmélqw, pivZqw pRdwn krygw [ k}xw qo PUl kI qrh hY jo ÆvBwivk qOr pr hI sb ko Ku¤bU dygw, jo BI pws sy gujrygw [ koeé Apnw prwXw nhIM dyKqw PUl [ k}xw kw ÆZoq hY sñqoM kw ân; [ sñq Akwrx hI ibnw iksI BydBwv ky sb pr Ïpw krqy hYM [ jhwÂ sy Xy Jrnw bhqw hY AOr sBI ky ilE smwn {p sy bhqw hY [ koeé BydBwv Xw Apnw prwXw

8

nhIM hoqw [ k}xw qo mwÂ jYsI hY [ koeé sñqwn lwXk ho Xw nwlwXk ; prñqu mwÂ kw Ænyh sb pr brwbr rhqw hY [ k}xw qo pRBu kw ÆvBwv hY, esIilE qo pRBu ko k}xwinDwn, k}xw ky swgr khw jwqw hY [ hm ivcwr kryM ik Agr Ajuén k}xw sy Xu#q hokr Xu)))) n krny ky ilE khqy qo iPr #Xw vh k{xwinDwn Ajuén ko Xu)))) krny kI Awzw dyqy ? kBI nhIM [ #XoMik prihq hI qo iSv-qÈv hY [ k}xw Awœmw kw ÆvBwv hY [ k}xw ±Xi#q kI Añqs cyqnw kw ÆZoq hY [ k{xw qo ªI md`BgvdgIqw {pI pRBu kI vwxI hY jo sb ky k¬Xwx ky ilE hY [ koeé smwj, dyS, Dmé, sµpRdwX, jwiq, ilNg, rNg-{p Awid kw Byd-Bwv nhIN rKqI [ Awœm sw–wœkwr ikE huAw mnuÃX kBI moh ko pRw‚q nhIM hoqw, SokgRÆq nhIM hoqw [ prñqu Ajuén qo moh }pI dldl myM PÂs kr ivSwdgRÆq idKweé pV rhy hYM [ es pRkwr dyh bui)))) sy Xu#q hony ky kwrx asy sBI Apny idK rhy hYM qo dXw Aw geé [ es kwrx sBI ky SrIroM kI mƒœXu ky BX sy Ajuén ivSwdgRÆq hNY [

9

ªIBgvwnuvwcªIBgvwnuvwcªIBgvwnuvwcªIBgvwnuvwc kuqÆœvw k¤mlimdM ivÀmy smupiÆQqm` [ kuqÆœvw k¤mlimdM ivÀmy smupiÆQqm` [ kuqÆœvw k¤mlimdM ivÀmy smupiÆQqm` [ kuqÆœvw k¤mlimdM ivÀmy smupiÆQqm` [ AnwXéjuêAnwXéjuêAnwXéjuêAnwXéjuêmÆv©XémkIiqékrmjuénmÆv©XémkIiqékrmjuénmÆv©XémkIiqékrmjuénmÆv©XémkIiqékrmjuén ] 2 ] ] 2 ] ] 2 ] ] 2 ] ªI Bgvwn boly-hy Ajuén ! quJy es AsmX myM Xy moh iks hyqu sy pRw‚q huAw ? #XoMik n qo Xh ªyÃT pu}ÀoM ùwrw Awcirq hY, n Ævgé ko dyny vwlw hY AOr n kIiqé ko krny vwlw hI hY ] 2 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----bVy Aw¤cXé ky swQ pUC rhy hYM pRBu ªI ÏÃx! Xy quµhNy #Xw ho gXw hY Ajuén ? es smX Xh jo quµhwrI mnovƒiq hY vh AwXoéM jYsI nhIM hY [ AwXé kw AQé hY s™X/ kulIn [ ib¬kul As™X mnuÃXoM kI qrh bOKlwkr bwqyM kr rhy ho, kuC qo ivcwr kro ik qum jo kr rhy ho AOr vo BI Eysy smX myM jb Xu)))) Su} hony jw rhw hY ; quµhwry ilE Xh khnw aicq BI hY Xw nhIM [ qum qo –iZXoM myM AigRm AOr prwk®mI ho [ qum jYsy prwk®mI vIr sy EysI aµmId nhIM kI jw skqI [ es bwq kw ÎXwn rKnw Ajuén ! ik es qrh Apny kÄé±X pQ sy Bwgkr n qo qum Apny AÎXwiœmk aÌy¤X myM pRgiq kr skogy AOr n Eysw krny sy XS hI pRw‚q ho skygw bi¬k ApXS hI hwQ lgygw [ BwvwQé Xh hY ik plwXnvwdI mnuÃX ky lok AOr prlok donoM hI nÃt ho jwqy hYM [ Ajuén

10

AÎXwiœmk pRvƒiq ky hYM jo hr smX pwrlOikk k¬Xwx ko mÌy njær rKqy hY [ vIr prwk®mI BI hYM, svéªyÃT DnuéDwrI ky }p myM ijnkI $Xwiq swry dyS myM hY esilE pRBu ªI ÏÃx ApXS AOr lok qQw prlok myN dugéiq hony kw BX idKwkr askI bui) kI vƒiÄXoM ko bdlny kI cyÃTw kr rhy hYM [ jYsy:-iksI mwnisk bImwr ±Xi#q ko Awjkl fw#tr ivÖuq ùwrw Jtkw sw dyqy hYM esI qrh ªI ÏÃx Ajuén ko sbsy phly Eysw hI mwnisk Jtkw dykr asy shI idSw myM lwnw cwhqy hYM [ ÙY‹XM mwÙY‹XM mwÙY‹XM mwÙY‹XM mw Æm gm: pwQé nYqÈv›XuppÖqy [ Æm gm: pwQé nYqÈv›XuppÖqy [ Æm gm: pwQé nYqÈv›XuppÖqy [ Æm gm: pwQé nYqÈv›XuppÖqy [ ––––udRM udRM udRM udRM ân;ân;ân;ân;dObé¬XM œX#œvoiÄà prñqp ] 3 ]dObé¬XM œX#œvoiÄà prñqp ] 3 ]dObé¬XM œX#œvoiÄà prñqp ] 3 ]dObé¬XM œX#œvoiÄà prñqp ] 3 ] esilE hy Ajuén ! npuNskqwko mq pRw‚q ho, quJmyM Xh aicq nhIM jwn pVqI [ hy prñqp ! ân;ân;ân;ân; kI qu@çC dubélqw ko œXwg kr Xu)))) ky ilE KVw ho jw ] 3 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Ajuén kI mwqw kuñqI kw dUsrw nwm pƒQw Qw AOr vh Ek vIr mwqw QI [ esilE pRBu ªI ÏÃx ùwrw XhwÂ pr Ajuén ko pwQé khkr sµboiDq krny sy AiBpRwX: Xh hY ik qum Ek vIr jnnI ky puZ ho, quµhyN es qrh kI kwXrqw sy BrI bwqyM SoBw nhIM dyqI [ AOr iPr prñqp khkr pukwrqy hYM [ prñqp sy AiBpRwX hY-SZuAoM ko qwp

11

phuÂcwny vwlw [ hy Ajuén ! qum qo Apny SZuAoM ko qwp phuÂcwny vwly ho, ijskw nwm sunqy hI SZu kwÂpny lgqy Qy qo iPr Awj Apny es ÆvBwv ky ivprIq kYsI-kYsI bujidloM vwlI bwqyM kr rhy ho [ Eysw krny sy quµhwry SZuAoM ky swhs AœXwiDk bFæ jwEÂgy [ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx ny phly qo Ajuén ko lok AOr prlok dono ky nÃt hony kI bwq khI AOr Ab asI –x ky bwd Ajuén ko askI vIrqw kw Ehsws krw rhy hYM [ XhI Ek apwX hY ân; kI dubélqw ko smw‚q krky Si#q ko sMcwr krny kw [ XhW pr ân; kI duéblqw ky kwrx ivÀwd sy iGry huE mnuÃX ko mwnisk bl pRdwn krwny ky ilE pRBu ªI ÏÃx ny Ek mhwn EvN AdBuq Xui#q kw pRiqpwdn ikXw hYY [ ân; kI dubélqw mnuÃX ko kwXr bnw dyqI hY prñqu Xh Ek bdlI kI qrh hY jYsy Ek bdlI kuC smX ky ilE sUXé ko Fæk lyqI hY asI qrh Xh dubélqw BI mnuÃX ky ân; myM BrI AnNq Si#qXoM EvN zwn ko FÂæk lyqI hY [ prñqu vwXu jb as bwdl ko aVw ly jwqI hY qo iPr vhI sUXé ko hm pRkwSmwn dyKqy hYM [ Ab svwl qo Xh hY ik ân; kI kmjorI AwqI khW sy hY ? Xh aœpñn hoqI hY Azwn sy, AivÖw sy, dyhbui)))) sy [ dyhbui)))) kw AQé hY ÆvXN ko Xh SrIr smJ lynw [ pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko inimÄ bnw kr smÆq mwnv jwiq ky

12

ilE apdyS dy rhy hYM [ ân; kI dubélqw sy aœpñn kmjoirXoM ko htwkr Añq:krx myM BrI pVI AnNq Si#qXoM ko pRkt krny ky ilE [ AœXwiDk Si#qSwlI hony ky ilE pRBu ªI ÏÃx kw Xh Ek mhwn sñdyS hY [ Bwrq BRmx ky smX ÆvwmI ivvykwnñd Ek jNgl sy gujr rhy Qy kuC bñdr anky pICy pV gXy [ ÆvwmI jI dOVy prñqu asI smX Ek bUFæy sñXwsI ny Awvwjæ dI-“bwbw jI, BwgyN mq, swmnw kryM [ swmnw kryM [ ihNsk v indéXI Si#qXoM kw swmnw kryM [” ÆvwmI jI ny socw Xh qo mhwn iS–w hY [ asI –x ÆvwmI jI pICy muVy AOr bñdroM kI qrP k®oiDq AWKoM sy dyKw AOr bñdr Bwg gXy [ ÆvwmI ivvykwnñd en do ¤lokoM ko AœXwiDk psñd krqy Qy AOr añhoMny khw BI Qw ik en do ¤lokoM kI BwvnwAoM ko smJnw gIqw kI Bwvnw ko smJny jYsw hY [ “AOr bñdr Bwg gXy [ ihNsk v indéXI Si#qXoM kw swmnw kro Agr Awp ensy BXBIq hokr BwgyMgy qo swrw jIvn Awp en indéXI Si#qXoM kw iSkwr hoqy rhyMgy [” es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYM ik Ajuén ! qU es ân; kI dubélqw ko œXwg dy Xh quµhyN SoBw nhIM dyqI AOr Apnw kÄé±X kmé kr AQwéq` Xu)))) ky ilE KVw ho jw [ es pRkwr hmyM Apny jIvn myM, smwj

13

myM dUsroM kw Awœm iv¤vws hmySw bFæwnw cwihE XhI sñdyS/ apdyS hY pRBu kw [ prñqu duBwé©XvS smwj myM ib¬kul ivprIq ho rhw hY [ Ek AwdmI dUsry AwdmI kw Awœm iv¤vws km krny myM qulw hY [ AÃtwvk® gIqw myM mhiÀé Xwzv¬kX rwjw jnk ko kh rhy hYM-“hy rwjn ! qum ABX ko pRw‚q ho jwAo esI myM quµhwrI pUxé AÎXwiœmk añniq hY [ es A™Xqw sy hI qum AÎXwœm myM añniq kr skogy mn kI dubélqw sy nhIM [” Ajuén avwcAjuén avwcAjuén avwcAjuén avwc kQM BIÃmmhM sf`R·$Xy dRoxM c mDusUdn [ kQM BIÃmmhM sf`R·$Xy dRoxM c mDusUdn [ kQM BIÃmmhM sf`R·$Xy dRoxM c mDusUdn [ kQM BIÃmmhM sf`R·$Xy dRoxM c mDusUdn [ eÀuiB: eÀuiB: eÀuiB: eÀuiB: pRiqXoœÆXwim pUjwhwévirsUdn ] 4 ] pRiqXoœÆXwim pUjwhwévirsUdn ] 4 ] pRiqXoœÆXwim pUjwhwévirsUdn ] 4 ] pRiqXoœÆXwim pUjwhwévirsUdn ] 4 ] Ajuén boly-hy mDusUdn ! mYM rxBUim myM iks pRkwr bwxoM sy BIÃmipqwmh AOr dRoxwcwXé ky iv})))) lVUÂgw ? #XoMik hy AirsUdn ! vy dono hI pUjnIX hYM ] 4 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Ajuén smJ nhIM pw rhy pRBu kI vwxI ko [ QoVy sy S‹doM myM hI ikqnI mhwn iS–w dy rhy hYM, pRBu [ kyvl Ajuén hI nhIM bi¬k koeé BI mnuÃX ho jb mn ivSwdgRÆq ho jwqw hY qo iksI BI inxéX pr phuÂcnw mui¤kl ho jwqw hY [ Ajuén iPr sy Bgvwn ko mDusUdn khkr sµboiDq krqy hYM [ Ek qo mDu nwmk Asur kw vD ikXw

14

Qw pRBu ªI ÏÃx ny esilE ankw nwm mDusUdn pVw AOr dUsry ‘mDu’‘mDu’‘mDu’‘mDu’ kw AQé hY mITw (rwg) ‘sUdn’sUdn’sUdn’sUdn’ kw AQé hY nwSk (rihq) AQwéq` jo rwg ùyÀ sy rihq ho, rwg ijsy CU BI n sky asy khw jwqw hY mDusUdn AOr iPr hy ÏÃx ! Awp kw qo iksI sy BI rwg nhIM AOr n hI Awp iksI sy ùyÀ krqy hYM [ qo iPr Awp muJy Xu)))) ky ilE #XoM pRoœswihq kr rhy hYM [ AOr Ab Ajuén pRBu ko AirsUdn khkr sµboiDq krqy hYM [ ‘Air’‘Air’‘Air’‘Air’ kw AQé hoqw hY SZu [ ‘AirsUdn’AirsUdn’AirsUdn’AirsUdn’ AQwéq` SZuAoM kw nwSk [ hy ÏÃx ! Awp qo SZuAoM ky nwSk hYM AOr iPr BIÃm, gu} dRoxwcwXé, Awj hmwry SZu bny huE hYM esilE an sbkw nwS honw ini¤cq sw lg rhw hY [ es pRkwr Ajuén ApnI dyh bui)))) ky Drwql sy hI boly jw rhy hYM [ Apny iSÃtwcwr pRkt krqy huE pRBu ªI ÏÃx ko khqy hYM ik Awp hI ivcwr kr lIijE es Xu)))) ky pirxwm #Xw inklyMgy ? muJy qo Xh Xu)))) nhIM mhw pwp idKweé pV rhw hY [ AwcwXé dRox ijn sy mYNny DnuivéÖw sIKI Awj añhIM kw AinÃt socUN ? BIÃm ipqwmh ijnkI god my mYM Kylqw rhw AOr muJy AœXwiDk pRym krqy hYM, #Xw añhIN ko mwrny ky ilE mYM Xh gWfIv aTwåN ? ho #Xw gXw hY hm logoM ko ? #Xw mYM ipqwmh BIÃm kI CwqI myM bwx lgwåÂgw ? nhIM .. .. nhIM [ Eysw muJsy nhIM hogw ÏÃx [

15

gu}nhœvw ih mhwnuBwvw«C‰yXo BoËuM BYgu}nhœvw ih mhwnuBwvw«C‰yXo BoËuM BYgu}nhœvw ih mhwnuBwvw«C‰yXo BoËuM BYgu}nhœvw ih mhwnuBwvw«C‰yXo BoËuM BY————XmpIh loky [ XmpIh loky [ XmpIh loky [ XmpIh loky [ hœvwQékhœvwQékhœvwQékhœvwQékwmwMÆqu gu}inhYv Bu«jIX Bogwn` }iDrpRid©Dwn` ] 5 ]wmwMÆqu gu}inhYv Bu«jIX Bogwn` }iDrpRid©Dwn` ] 5 ]wmwMÆqu gu}inhYv Bu«jIX Bogwn` }iDrpRid©Dwn` ] 5 ]wmwMÆqu gu}inhYv Bu«jIX Bogwn` }iDrpRid©Dwn` ] 5 ] esilE en mhwnuBwv gu}jnoM ko n mwrkr mYM es lok myM iB–w kw Añn BI Kwnw k¬Xwxkwrk smJqw hUÂ [ #XoMik gu}jnoM ko mwrkr BI es lok myM {iDr sy sny huE AQé AOr kwm{p BogoM ko hI qo BogUNgw ] 5 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----BIÃm ipqwmh, gu} dRoxwcwXé AOr ÏpwcwXé Xy sBI AœXwiDk sµmwnnIX ±Xi#q hYM AOr pUjnIX BI [ Eysy mhwnuBwvoM ko mwrny Xw ensy Xu)))) krny kw ivcwr BI mn myM lwnw mhwpwp hY [ mYM en logoM kI hœXw k}Â AOr vo BI rw^X suK Bogny ky ilE [ eskw mqlb qo Xh huAw ÏÃx ! ik rw^X suK v Bog en pUjnIX logoM sy ^Xwdw bVy hYM [ nhIM, ÏÃx ! nhIM, mYM Eysw nhIM kr skqw [ essy AçCw qo hogw ik mYM XhW sy Bwg jwåÂ AOr jÂgloM myM jwkr iB–w mWgkr jIvn kw invwéh k}Â [ iB–w mWgkr jIvn kw invwéh krnw es pwp sy Bry rw^X suK kI Apy–w ^Xwdw k¬XwxkwrI hogw [ Eysw smRwt bnny sy qo iBKwrI bnnw hI ^Xwdw AçCw hY [ Eysy rw^X suK Xw BOiqk suKoM ko pRw‚q krny kw #Xw lwB ijsmyM Apny gu}jnoM v pUjnIX logoM kw Apmwn idKweé dy [ ipqwmh BIÃm, gu} dRoxwcwXé, kƒpwcwXé Awj hmwry SZu

16

p– myM KVy hYM ; Xh bwq qo hm BlI-BwÂiq jwnqy hI hYM ÏÃx ! ik SZu p– myM KVy honw qo ankI mjæbUrI hY [ BIÃm ApnI pRiqzw sy bÂDy huE hYM, AwcwXé dRox AOr kƒpwcwXé mhwrwj DƒqrwÃt‰ sy jIvn invwéh ky ilE Dn Awid pRw‚q krqy hYM AOr sdw hI DƒqrwÃt‰ kI shwXqw krny ky ilE vcnb) hYM [ Xh jwnqy huE BI hm AñXwX kw swQ dy rhy hYM iPr BI mjbUrI vS aDr hI KVy hYM, hmwry SZu bny [ iPr BI #Xw huAw vo qo mjbUr hYM ; hmyM qo kuC socnw cwihE [ AwiKr hYM qo hmwry pUjnIX hI [ n cYqiùÑ: kqrñno grIXo Xùw jXym Xid vw no jXyXu: [n cYqiùÑ: kqrñno grIXo Xùw jXym Xid vw no jXyXu: [n cYqiùÑ: kqrñno grIXo Xùw jXym Xid vw no jXyXu: [n cYqiùÑ: kqrñno grIXo Xùw jXym Xid vw no jXyXu: [ Xwnyv hœvw n ijjIivÀwmÆqyXwnyv hœvw n ijjIivÀwmÆqyXwnyv hœvw n ijjIivÀwmÆqyXwnyv hœvw n ijjIivÀwmÆqy····viÆQqw: pRmuKy Dwqérwê‰w: ] 6 ]viÆQqw: pRmuKy Dwqérwê‰w: ] 6 ]viÆQqw: pRmuKy Dwqérwê‰w: ] 6 ]viÆQqw: pRmuKy Dwqérwê‰w: ] 6 ] hm Xh BI nhIM jwnqy ik hmwry ilE Xu)))) krnw AOr n krnw en donoM myM sy kOnsw ªyÃT hY AQvw Xh BI nhIM jwnqy ik añhyM hm jIqyMgy Xw vy hmyM jIqyMgy [ AOr ijnko mwrkr hm jInw BI nhIM cwhqy, vy hI hmwry AwœmIX DƒqrwÃt‰ ky puZ hmwry mukwbly myM KVy hYM ] 6 ] ªI md`Bgvd gIqw (mo–dwiXnI)

17

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----bVI duivDw myM PÂsy huE hYM Ajuén [ Xu)))) k}Â Xw n k}Â [ koeé BI Aiñqm inxéX lyny myM AsmQé hYM [ hy ÏÃx ! hmwry ilE #Xw aicq hY, #Xw Anuicq [ myrI qo kuC BI smJ myM nhIM Aw rhw [ Agr hm DƒqrwÃt‰ ky sO puZoM ko mwr BI dyqy hYM qo asky bwd #Xw hm suKpUvék rh skyMgy [ anko mwrkr ivjX pRw‚q krnw BI Ek ikÆm sy jIq kr BI hwr hI hogI [ AOr iPr Xh BI qo nhIM kh skqy ik ivjX hmwrI hI hogI [ dUsrw p– BI qo jIq skqw hY [ en piriÆQiqXoM myM myrI qo smJ myM kuC nhIM Awqw ÏÃx ! ik Xu)))) krnw TIk hY Xw Xu)))) sy Bwgkr en sbko bcw lynw [ kwpékwpékwpékwpé&XdoÀophqÆvBwv: pƒçCwim œvwM&XdoÀophqÆvBwv: pƒçCwim œvwM&XdoÀophqÆvBwv: pƒçCwim œvwM&XdoÀophqÆvBwv: pƒçCwim œvwM DmésµmUFcyqw: [ DmésµmUFcyqw: [ DmésµmUFcyqw: [ DmésµmUFcyqw: [ XçC‰yX: ÆXwiñni>qM bURih qñmy iSÃXÆqyXçC‰yX: ÆXwiñni>qM bURih qñmy iSÃXÆqyXçC‰yX: ÆXwiñni>qM bURih qñmy iSÃXÆqyXçC‰yX: ÆXwiñni>qM bURih qñmy iSÃXÆqy····hM SwiD mwM œvwM pRpñnm` ] 7 ]hM SwiD mwM œvwM pRpñnm` ] 7 ]hM SwiD mwM œvwM pRpñnm` ] 7 ]hM SwiD mwM œvwM pRpñnm` ] 7 ]

esilE kwXrqw}p doÀ sy aphq huE ÆvBwv vwlw qQw Dmé ky ivÀX myM moihqicÄ huAw mYM Awp sy pUCqw hUÂ ik jo swDn ini>q k¬Xwxkwrk ho, vh myry ilE kihXy ; #XoMik mYM Awp kw iSÃX hUÂ, esilE Awp ky Srx huE muJko iS–w dIijE ] 7 ] qqqqwœpXéwœpXéwœpXéwœpXé::::----Ab Ajuén sMBlkr, Swñq hokr ApnI hI iÆQiq kw vxén krqy hYM [ kwpé&XdoÀophq ÆvBwvkwpé&XdoÀophq ÆvBwvkwpé&XdoÀophq ÆvBwvkwpé&XdoÀophq ÆvBwv-khqy hYM

18

ik hy ÏÃx ! myrw mn qo moh myM PÂs cukw hY AOr mYM dXwXu#q kwXrqw ko apl‹D ho cukw hUÂ [ es pRkwr myrw Añq:krx kwpé&X doÀ sy pRBwivq ho rhw hY ijssy mYM Xh inxéX lyny myM AsmQé ho rhw hUÂ ik myry ilE #Xw krnw aicq hY [ es smX mYM Apny ihÄ-AihÄ ko nhIM jwn skqw [ kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX krny myM myrI bui)))) mUFæ ho cukI hY [ esilE hy ªI ÏÃx ! Awp hI es piriÆQiq myM sb bwqoM pr ivcwr krky myrw mwgé dSén kryM [ Dmé sNkt myM PÂsw huAw Ajuén ÆvXN ko moh }pI kill myM PÂsw huAw mhsUs kr rhw hY [ es smX asy Ek gu} kI Awv¤Xkqw hY jo asy ini¤cq mwgé bqlw sky [ ijssy askw lok AOr prlok donoM myM k¬Xwx ho [ Ajuén kI pRBu ªI ÏÃx ky pRiq AœXwiDk ª))))w hY [ Æmrx rKyM jb Ajuén AOr duXoéDn ùwirkwDIS pRBu ªI ÏÃx ky pws shwXqw ky ilE ektR`Ty hI phuÂcy [ XhW vhI Ajuén hY ijsny ùwirkwDIS kI swrI synw ky bdly ùwirkwDIS pRBu ªI ÏÃx ko hI Apny ilE mwNgw Qw AOr vo BI es Sqé pr ik ÏÃx Xu)))) myM hiQXwr nhIM aTwENgy [ Xh pRmwx hY pRBu ªI ÏÃx pr Ajuén kI pUxé ª))))w kw [ esilE Ab Ajuén jbik rxBUim myM donoM hI p–oM myM Apny hI Æv:jnoM ko dyKqy hYN qo mohgRÆq ho jwny ky kwrx TIk sy inxéX nhIM ly sky [ esilE pRBu ªI ÏÃx ko Apnw gu} bnwqy

19

hYN AOr ankI Srx myM jwkr ankI iSÃXqw ko ÆvIkwrqy hYN AOr ini¤cq AwdyS dyny ky ilE khqy hYN ik Awp hI ivcwr kr muJy bqlweE ik muJy #Xw krnw cwihE ? ijssy myrw k¬Xwx ho [ mYM Awp kw iSÃX hUÂ [ AwpkI Srx AwXw hUÂ [ hy pRBu ! mYM qo Awpkw apkrx hUÂ [ Awp ijs qrh eÆqymwl krnw cwhyM so kryM [ es pRkwr AivÖw sy aœpñn dyhbui)))) ky kwrx moh }pI bwdl jo Ajuén ky Añq:krx pr Cw gXw hY asy Awœm zwn }pI vwXu sy aVwny kI cyÃTw kryMgy pRBu ªI ÏÃx AOr Añqq: Xh pRXws sPl hogw [ Ajuén kw ivÀwd lu‚q ho jwEgw AOr pRswd sy pirpUxé ho jwEMgy Ajuén [ es pRkwr Ajuén ko inimÄ bnwkr smÆq jgq ky mnuÃXoM ky ilE smÆq vydoM, SwÆZoM kI swr }p “ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw” ko Apny ân; sy inkwlkr Apny muKwribñd sy pRkt krqy hYM pRBu ªI ÏÃx [ qwik smÆq mwnv jwiq esy gRhx krky Apnw k¬Xwx kr sky [ svoépinÀdo gwvo do©Dw gopwlnñdn: [ pwQoé vœs: svoépinÀdo gwvo do©Dw gopwlnñdn: [ pwQoé vœs: svoépinÀdo gwvo do©Dw gopwlnñdn: [ pwQoé vœs: svoépinÀdo gwvo do©Dw gopwlnñdn: [ pwQoé vœs: suDIéBosuDIéBosuDIéBosuDIéBo#qw du©DM gIqwmƒqM mhq ]#qw du©DM gIqwmƒqM mhq ]#qw du©DM gIqwmƒqM mhq ]#qw du©DM gIqwmƒqM mhq ] Xh gIqopinÀd (ªImd`BgvdgIqw) smÆq apinÀdoM kw swr hY [ AQwéq` jo smÆq apinÀdoM }pI gwX hY AOr ©vwlbwl ky }p myM iv$Xwq pRBu ªI ÏÃx es gwX ko

20

doh rhy hYM, Ajuén bCVy ky smwn hYN [ bui))))mwn EvN Su)))) Bgvd B#q gIqw }pI Amƒq (dUD) kw pwn krny vwly hYM [ n hI pRp¤Xwim mmwpnuÖwÖçCokmuçCoÀximiñdRXwxwm` [ n hI pRp¤Xwim mmwpnuÖwÖçCokmuçCoÀximiñdRXwxwm` [ n hI pRp¤Xwim mmwpnuÖwÖçCokmuçCoÀximiñdRXwxwm` [ n hI pRp¤Xwim mmwpnuÖwÖçCokmuçCoÀximiñdRXwxwm` [ Avw‚X BUmwvspqñmƒ Avw‚X BUmwvspqñmƒ Avw‚X BUmwvspqñmƒ Avw‚X BUmwvspqñmƒ)))) M rw^XM surwxwmip cwiDpœXm` ] 8 ]M rw^XM surwxwmip cwiDpœXm` ] 8 ]M rw^XM surwxwmip cwiDpœXm` ] 8 ]M rw^XM surwxwmip cwiDpœXm` ] 8 ] #XoMik BUim myM inÃk&tk, Dn-DwñX sµpñn rw^X ko AOr dyvqwAoM ky ÆvwmIpny ko pRw‚q hokr BI mYM as apwX ko nhIM dyKqw hUÂ, jo myrI eiñdRXoM ky suKwny vwly Sok ko dUr kr skyN ] 8 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----khny ko qo Ajuén pRBu ªI ÏÃx kI Srx myM cly jwqy hYM [ lyikn iPr BI boly hI cly jw rhy hYM [ ABI Gbrwht hY Añq:krx myM [ hy ÏÃx ! Awpny muJy jo ABI-ABI khw hY ik muJy Xu)))) krnw cwihE ; prñqu qink ivcwr qo kro ik as Xu)))) sy ^Xwdw sy ^Xwdw AçCw pirxwm #Xw ho skqw hY ? XhI hogw n ik hm Xu)))) jIq jwENgy AOr hiÆqnwpur ky smRwt bn kr rw^X suK kw Bog kryMgy [ prñqu mYM qo khqw hUÂ ik pƒŒvI kw rw^X qo Ek qrP Xid hmyM eñdR kw ÆQwn BI iml jwE qo vh BI myrI en eiñdRXoM ko duK dyny vwly Sok ko dUr nhIM kr skqw [

21

sNjX avwcsNjX avwcsNjX avwcsNjX avwc Evmu#œvw Evmu#œvw Evmu#œvw Evmu#œvw ââââÀIkySM gufwkyS: prñqp [ ÀIkySM gufwkyS: prñqp [ ÀIkySM gufwkyS: prñqp [ ÀIkySM gufwkyS: prñqp [ n XoœÆX eiq goivñdmu#œvw qUÃxIM bBUv h ] 9 ]n XoœÆX eiq goivñdmu#œvw qUÃxIM bBUv h ] 9 ]n XoœÆX eiq goivñdmu#œvw qUÃxIM bBUv h ] 9 ]n XoœÆX eiq goivñdmu#œvw qUÃxIM bBUv h ] 9 ] sNjX boly-hy rwjn ! indRwko jIqny vwly Ajuén AñqXwémI ªI ÏÃx mhwrwj ky pRiq es pRkwr khkr iPr ªIgoivñd Bgvwn sy ‘Xu)))) nhIM k}Âgw’ Xh ÆpÃt khkr cup ho gXy ] 9 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----es pRkwr sMjX DƒqrwÃt‰ ko kh rhy hYM ik Ajuén iPr sy SokgRÆq hokr bOKlw sy gXy hYM AOr sµpUxé vydoM ùwrw jwnny Xo©X Bgvwn goibñd ko khny lgy ik kuC BI ho jwE, mYM in:sñdyh hokr khqw hUÂ ik mYM Xu)))) nhIM k}Âgw [ prñqu Eysw khkr cupcwp hokr bYT gXy [ AweE hm BI pRwQénw kryM pRBu ªI ÏÃx sy hmyM BI vhI pRswd pRw‚q ho jo Ajuén ko huAw [ Eysw mq socyN ik Ajuén ky pws qo pRBu ªI ÏÃx Qy, hmyM pRBu ªI ÏÃx khW sy imlyMgy ? Apny Añq:krx myM dyKyM, AñqXwémI prmwœmw ky }p myM sbky ân; myM ivrwjmwn hYM pRBu ªI ÏÃx [ Ajuén pRBu kI Srx myM jwqy hYM, Ajuén kw AQé hI hY “srl ÆvBwv vwlw”“srl ÆvBwv vwlw”“srl ÆvBwv vwlw”“srl ÆvBwv vwlw” [ jo kuC BI ivcwr, ivkwr Ajuén ky mn myM Awqy hYM vh sb Kolkr pRBu ky swmny rK dyqy hYM, kuC BI nhIM iCpwqy [ “ªI gu} crx “ªI gu} crx “ªI gu} crx “ªI gu} crx

22

sroj rj inj mn mukur suDwr”sroj rj inj mn mukur suDwr”sroj rj inj mn mukur suDwr”sroj rj inj mn mukur suDwr” ªI gu} ky crx kmloM kI DUl sy Apny mn }pI dpéx ko swP krky, bVy hI srl EvN inmél Bwv sy pRBu kI Srx gRhx krky pRwQénw kryM, hy pRBu ! muJ myM eqnI bui)))) nhIM ik mYM Awpky muKwribNd sy inklI, mo–dwiXnI “ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw”“ªImd`BgvdgIqw” ky qÈv v rhÆX ko jwn skUN [ hy siçcdwnñd ! myry myM eqnw swmŒXé khW, jo Awpky Avqrx AQwéq` sgux swkwr Æv}p kw rhÆX, gux, nwm, lIlwAoM AOr vYBv ko jwn skUN [ hy pu}Àoqm ! Awp hI muJ pr ivSyÀ kƒpw krky es Amƒq rs kw pwn krwEN [ hy goibñd ! muJy ApnI Srx myM ÆQwn dyM [ Eysw krny pr pRBu ªI ÏÃx hm sb pr j}r Ïpw kryMgy [ vh pwQé swrQI hmwrw BI j}r swŒXé kryMgy [ Apny muKwribñd sy hmyM BI gIqw sunwENgy [ Xh myrw iv¤vws BI hY AOr AnuBv BI [ Ab esky aprwñq pRBu ªI ÏÃx #Xw krqy hYM; sNjX DƒqrwÃt‰ ko kh rhy hYM:- qmuvwc qmuvwc qmuvwc qmuvwc ââââÀIkyS: pRhsiñnv Bwrq [ ÀIkyS: pRhsiñnv Bwrq [ ÀIkyS: pRhsiñnv Bwrq [ ÀIkyS: pRhsiñnv Bwrq [ synXo}BXoméÎXy ivÀIdñqimdM vc: ] 10 ]synXo}BXoméÎXy ivÀIdñqimdM vc: ] 10 ]synXo}BXoméÎXy ivÀIdñqimdM vc: ] 10 ]synXo}BXoméÎXy ivÀIdñqimdM vc: ] 10 ] hy BrqvNSI DƒqrwÃt‰ ! AñqXwémI ªI ÏÃx mhwrwj donoN synwAoM ky bIc myM Sok krqy huE as Ajuén ko hÂsqy huE-sy Xh vcn boly ] 10 ]

23

qqqqwœpXéwœpXéwœpXéwœpXé:-pRBu ªI ÏÃx bVy Aw¤cXé myM hYM AOr mn hI mn muÆkrw rhy hYM [ #Xw ho gXw hY Ajuén ko ? kYsI a¬tI sIDI bwqyM kr rhw hY Ajuén [ Ek qrP qo myrI Srx myM Aw rhw hY muJy Apnw gu} bnw rhw hY Apny k¬Xwx kw mwgé pUC rhw hY muJsy, AOr swQ hI Apnw inxéX BI bqlw rhw hY ik mYM Xu) nhIM k}Âgw [ es Añqr ivroD ko dyKkr hÂs rhy hYM pRBu ªI ÏÃx [ AOr hÂsqy huE Xy vcn boly- vwÆqv myM mnuÃX Apny Æv:Dmé sy igrqw hI qb hY jb moh, mmqw, qƒÃxw, rwg-ùyÀ Awid ivkwr Awkr asy Gyr lyqy hYM [ Xy ivkwr aœpñn hoqy hYM dyhbui) ky kwrx EvN Awœm Æv}p kw ivÆmrx ho jwny sy [ Ajuén BI ±Xwkul ho rhy hYM [ Awœm Æv}p ko BUly huE, moh myM PÂsy huE AOr pUxéqXw ivSwdgRÆq hYM [ prñqu mn ky kony myM Xh bwq AçCI qrh bsI hueé hY ik ªI ÏÃx svéSi#qmwn hYM [ vh pUxé smQé hYM [ esilE ankI Srx myM clw jwqw hY [ Ajuén kI hwlq ko dyKkr, askI AvÆQw ko pUxéqXw smJkr pRBu ªI ÏÃx sbsy phly swN$X Xog (zwn Xog) kw apdyS krqy hYM qwik Ajuén jwn sky ik mYM Xh SrIr nhIM bi¬k inœX Æv}p Su)))) bu)))) Awœmw hUÂ [

24

ªIBgvwnuvwc ªIBgvwnuvwc ªIBgvwnuvwc ªIBgvwnuvwc ASoçXwnñvSocÆœvM pRzwvwdwM> BwÀsy [ ASoçXwnñvSocÆœvM pRzwvwdwM> BwÀsy [ ASoçXwnñvSocÆœvM pRzwvwdwM> BwÀsy [ ASoçXwnñvSocÆœvM pRzwvwdwM> BwÀsy [ gqwsUngqwsUM> nwnuSociñq pi&fqw: ] 11 ] gqwsUngqwsUM> nwnuSociñq pi&fqw: ] 11 ] gqwsUngqwsUM> nwnuSociñq pi&fqw: ] 11 ] gqwsUngqwsUM> nwnuSociñq pi&fqw: ] 11 ] ªIBgvwn boly-hy Ajuén ! qU n Sok krny Xo©X mnuÃXoM ky ilE Sok krqw hY AOr pi&fæqoM ky-sy vcnoM ko khqw hY ; prñqu ijnky pRwx cly gXy hYM, anky ilE AOr ijnky pRwx nhIM gXy hYM, anky ilE BI pi&fæqjn Sok nhIM krqy ] 11 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----moh sy gRÆq Ajuén kw ân; Añqr ivroD sy pIiVq hony ky kwrx kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX lyny myM AsmQé huAw pRBu ªI ÏÃx ko Apnw gu} bnwkr ansy apdyS dyny ky ilE khqw hY [ ihñdU dSén kw Ek mhwn rhÆX hY-vh hY “gu} prµprw”[“gu} prµprw”[“gu} prµprw”[“gu} prµprw”[ iksI BI l—X ko pRw‚q krny ky ilE as ivÀX myM pirpUxé gu} kw honw AœXwiDk AinvwXé hY [ jYsy Awp PIijæ#s sIKnw cwhqy hYM qo asy qÈv sy jwnny ky ilE Ek Eysy ±Xi#q kI jæ}rq hY jo PIijæ#s ko jwnqw ho AOr vhI Awpkw gu} ho skqw hY [ Awpkw l—X hY, AÎXwœm ivÖw ; qo Eysy gu} kI jæ}rq hY jo ÆvXN Awœm qÈv ko jwnqw ho, pRzwvwn ho [ AÎXwœm ivÖw ky gu} kI Xo©Xqw kw vxén krqy huE Awid SNkrwcwXé ivvyk cUVwmix myM ilKqy hYM:-

25

ªoiZXo Avƒijno Akwmhqo Xo bRhwi#qm:, ªoiZXo Avƒijno Akwmhqo Xo bRhwi#qm:, ªoiZXo Avƒijno Akwmhqo Xo bRhwi#qm:, ªoiZXo Avƒijno Akwmhqo Xo bRhwi#qm:, bRhmXuprq: Swñqo inibRhmXuprq: Swñqo inibRhmXuprq: Swñqo inibRhmXuprq: Swñqo inirñDn evwnl:, rñDn evwnl:, rñDn evwnl:, rñDn evwnl:, AhyqukdXwisñDu: bñDuSñmqwM sqwm [ AhyqukdXwisñDu: bñDuSñmqwM sqwm [ AhyqukdXwisñDu: bñDuSñmqwM sqwm [ AhyqukdXwisñDu: bñDuSñmqwM sqwm [ (ivvyk cUVwmix ¤lok(ivvyk cUVwmix ¤lok(ivvyk cUVwmix ¤lok(ivvyk cUVwmix ¤lok--------33) 33) 33) 33) “gu} vh hY jo SwÆZoM ky Bwv ko smJqw ho, pwp rihq ho, kwm ijsy n sqwqw ho, czãinÃToM myM ªyÃT, czã myM ijsko Swiñq imlqI ho [ as Ai©n ky smwn Swñq ijskw eéMDn smw‚q ho cukw ho ; jo AhyqukI dXw kw swgr (k}xwmX) ho AOr an sbkw imZ ho jo nmRqwpUvék asky pws rhqw ho [” Ab ªI ÏÃx sy bFækr gu} kOn ho skqw hY ? “vsudyv suqM dyvM kMscwxUr mdénm [ “vsudyv suqM dyvM kMscwxUr mdénm [ “vsudyv suqM dyvM kMscwxUr mdénm [ “vsudyv suqM dyvM kMscwxUr mdénm [ dyvkI prmwnñdM ªI ÏÃxM vñdy jgdgu}M ]” dyvkI prmwnñdM ªI ÏÃxM vñdy jgdgu}M ]” dyvkI prmwnñdM ªI ÏÃxM vñdy jgdgu}M ]” dyvkI prmwnñdM ªI ÏÃxM vñdy jgdgu}M ]” ªI ÏÃx qo smÆq gu}AoM ky BI gu} hYM [ swry jgq ky gu} hYM[ es pRkwr pRBu ªI ÏÃx gu} }p myM ApnI BUimkw inBwqy huE Ajuén ky sµmuK Apnw apdyS dynw pRwrµB krqy hYM-QoVw hNsqy huE sy Bgvwn ny Xh vcn khy-es hNsI myM rhÆX hY, Ek eSwrw hY, pRBu kw Ajuén ky ilE [ pRBu ªI ÏÃx ny Ajuén ko khw-pRzwvwdI [ BwrI Añqr hoqw hY pRzwvwdI AOr pRzwvwn hony myM [ pRzw pRzw pRzw pRzw AQwéq` bui)))) [ jb bui)))) vwd-ivvwd myM pV jwqI hY qo vh bui)))) Apny AhN kw pRdSén hI

26

krqI hY [ Añq:krx sy zwn n ho prñqu iksI sy sun ilXw ho AQwéq` vh zwn jo AnuBv sy n ho, pFæ ilXw ho Xw Xwd kr ilXw ho khIM sy [ EysI bui)))) Xh idKwny ky ilE hI hoqI hY ik mYM bhuq kuC jwnqw hUÂ [ EysI bui)))) vwloM ko khw jwqw hY pRzwvwdI [ lyikn jo zwn AnuBv sy BIqr sy pRkt hoqw hY asy khqy hYM pRzwvwn [ ijsky AnuBv myM Aw gXw ho Awœm qÈv vhI pRzwvwn hY, pi&fæq hY [ esilE pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM, hy Ajuén ! qU pRzwvwdI hY, pRo–zwnI hY [ Agr qU pRzwvwn hoqw qo qU es piriÆQiq myM roqw nhIM bi¬k qyry Añdr aœswh hoqw AOr hoMToM pr muÆkurwht hoqI [ prñqu qU qo ib¬kul esky ivprIq hY AOr iPr bwqyM zwinXoM jYsI krqw hY [ vwÆqv myM jo zwnI hoqy hYM Ajuén ! vo Awœm qÈv ko smJqy hYM [ jwnqy hYM vo ik mYM kOn hUÂ ? jwnqy hYM vo ik SrIr ky nÃt hony sy Awœmw nÃt nhIM hoqI [ mƒœXu kBI nhIM hoqI Xy qo mwZ }pwñqrx hoqw hY [ esilE vy Sok nhIM krqy [ prñqu qU qo SwÆZoM kI BwÀw bolkr SwÆZoM ko BI ApnI bui)))) ky AnukUl Fæwl rhw hY [ PYslw qo quµhwrw Apnw hY jo ân; kI quçC dubélqw sy, AivÖw ky kwrx aœpñn huAw hY AOr ©wvwhI dy rhw hY SwÆZoM kI [ esilE QoVw sw hNs rhy hYM pRBu ªI ÏÃx, ik qU bwqyM qo pi&fæqoM jYsI krqw hY pr hY bVw mUKé [

27

“#XoMik vh mUKé hI qo hY jo sœX ko Apny p– myM KVw krnw cwhqw hY AOr pi&fæq (pRzwvwn) vhI hY jo sœX ky p– myM ÆvXN KVw honw cwhqw hY [” (swemn vyl) Ajuén ! muJy qo qyry BIqr sy AhNkwr kI Jlk njær Aw rhI hY [ #Xw qU socqw hY ik Xy sBI log qyry rKny pr hI rhyMgyM ? qU Xu)))) krygw qo mr jwEMgy, vrnw Xy Amr ho jwENgy [ Eysw nhIM hY Ajuén ! Xwd rKo, ÎXwnpUvék sun lo Xh iv¤v qo Anwid is)))) hY, sƒiê ky inXm sy hI aœpñn hoqw hY AOr añhI inXmoM sy hI eskw lX ho jwqw hY [ Xh qum, qyry swmny KVy huE Xy sb log, jo kuC BI qU dyK rhw hY vh sb –ixk hY, AinœX hY, nwSvwn hY [ Agr myrI bwq qyrI smJ myM Aw rhI hY qo ±XQé kI icñqw ko CoV do AOr sœX ky AQwéq` SwÆZ ky p– myM KVy ho jwAo AOr Apnw kÄé±X phcwno [ mohgRÆq bui)))) ky muqwibk SwÆZoM ko Apny AnukUl bnwny kI ±XQé cyÃTw mq kro [ n œvyvwhM jwqu nwsM n œvM nymy jnwiDpw: [ n œvyvwhM jwqu nwsM n œvM nymy jnwiDpw: [ n œvyvwhM jwqu nwsM n œvM nymy jnwiDpw: [ n œvyvwhM jwqu nwsM n œvM nymy jnwiDpw: [ n cYv n BivÃXwm: svyé vXmq: prm` ] 12 ]n cYv n BivÃXwm: svyé vXmq: prm` ] 12 ]n cYv n BivÃXwm: svyé vXmq: prm` ] 12 ]n cYv n BivÃXwm: svyé vXmq: prm` ] 12 ] n qo Eysw hI hY ik mYM iksI kwl myM nhIM Qw Xw qU nhIM Qw AQvw Xy rwjw log nhIM Qy AOr n Eysw hI hY essy Awgy hm sb nhIM rhyMgy ] 12 ]

28

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Awœmw kI inœXqw kw pRiqpwdn krqy huE pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM-hy Ajuén ! qU jo Xh soc rhw hY ik mYM, qum Xw Xy sb log ijnky sµbñD myM qU Sok kr rhw hY ; Xy sb log sdw hI rhyMgy Xw iPr hm sb nÃt ho jwEMgy [ Xy dono hI k¬pnwEN BRm pUvék hYM, imŒXw hYM, #XoMik qum isPé SrIroM ko dyK rhy ho, SrIr ky BIqr jo inœX Æv}p Awœmw hY asy nhIM dyK rhy AQwéq` asy nhIM jwnqy [ SrIr ky nwS hony sy Awœmw kw nwS nhIM hoqw [ pRBu ªI ÏÃx kh rhyM hY ik jo hY vh sdw sy hI Qw, jo nhIM hY vh sdw nhIM hY [ smÆq jgq myM jo BI inmwéx ho rhw hY vh mwZ }p kw inmwéx hI hY, nE AiÆqœv kw nhIM [ pRkƒiq hr –x bdl rhI hY purwny cyhry imt rhy hYM, nE cyhry jñm ly rhy hYM [ mnuÃX, pSu, p–I, ÆQwvr, jMgm hr vÆqu sb kuC bdl rhw hY [ Xh AwÏiqXW bdl rhIM hYM, }p bdl rhy hYM [ prñqu enky BIqr iCpI hueé jo Awœmw hY vh kBI nhIM bdlqI [ SrIroM ky nÃt hony pr Awœmw nÃt nhI hoqI [ Eysw nhIN hY Ajuén ! ik ijñhyM qU Awj dyK rhw hY vh phly nhIN Qy, vo phly BI Qy [ qU BI phly Qw AOr mYM BI phly Qw AOr Eysw BI nhIM hY ik jo hm Awj hYM vo kl nhIM hoMgy ; hm kl BI hoMgyM [ kl sy AiBpRwX hY es SrIr ky n rhny pr BI [ Ajuén swDwrx

29

mnuÃX kI BWiq jo asy ÆQUl AWKoM sy idKweé dy rhw hY vhI kh rhyM hYM AOr pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko Awœm qÈv kw zwn dy rhyM hYM [ jYsy rwg-ùyÀ, moh-mmqw sy Xu#q sNswrI AwdmI socqw hY Ajuén BI asI FÂg sy soc rhy hYN [ prñqu pRBu ªI ÏÃx vYsw kh rhy hYN jYsw hm sb jwn skyMgyM gIqw ky mwÎXm sy ; pRBu kI kƒpw sy [ dyihnodyihnodyihnodyihno····iÆmn` XQw dyhy kOmwrMiÆmn` XQw dyhy kOmwrMiÆmn` XQw dyhy kOmwrMiÆmn` XQw dyhy kOmwrM XOvnM jrw [ XOvnM jrw [ XOvnM jrw [ XOvnM jrw [ qQw dyhwñqrpRwi‚qDIréÆqZ qQw dyhwñqrpRwi‚qDIréÆqZ qQw dyhwñqrpRwi‚qDIréÆqZ qQw dyhwñqrpRwi‚qDIréÆqZ n n n n muhŸiq ] 13 ] muhŸiq ] 13 ] muhŸiq ] 13 ] muhŸiq ] 13 ] jYsy jIvwœmw kI es dyh myM bwlkpn, jvwnI AOr vƒ)wvÆQw hoqI hY, vYsy hI AñX SrIr kI pRwi‚q hoqI hY ; as ivÀX myM DIr pu}À moihq nhIM hoqw ] 13 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----dyKo Ajuén ! pRÏiq hr –x pirvqénSIl hY esy Ab mYM Ek pRœX– adwhrx ùwrw smJwqw hUÂ [ jrw ÎXwn sy suno-SrIr qo sdw (jñm sy mƒœXu qk) Ek hI rhqw hY[ prñqu SrIr myM pirvqén sdw hI dyKny myM Awqw hY [ jb qum pYdw huE, SrIr Dwrx ikXw qo qum kYsy Qy ? iPr bwlk huE, Xuvw huE, iPr bUFæy hoMgy [ Xy sb AvÆQwEM SrIr kI hoqI hYM, Awœmw kI nhIM [ jrw soco, jb bw¬X AvÆQw sy Xuvw AvÆQw AwqI hY qo #Xw bw¬X AvÆQw ky

30

nÃt ho jwny sy SrIr kw nwS ho jwqw hY ? AOr Xuvw AvÆQw ky nÃt ho jwny pr #Xw SrIr kw Añq ho jwqw hY ? jYsy SrIr myM Xy pirvqén Awqy hYM vYsy hI Ek pirvqén AOr Awqw hY vh hY-dyhwñqrx [ es dyh ky bwd neé dyh kI pRwi‚q [ SrIr sy SrIr kI XwZw [ Xh SrIr sy SrIr kI XwZw qb qk clqI rhqI hY jb qk mnuÃX Awœm sw–wœkwr/ prmpd kI pRwi‚q nhIM kr lyqw [ es qÈv ko smJo Ajuén ! #XoMik jo AwdmI es qÈv ko smJ lyqw hY vhI DIr pu}À hY AOr DIr pu}À Xh jwn lyqw hY ik es Awœmw kw SrIr sy koeé sµbñD nhIM [ Xh SrIr qo Awœmw kw Ek XñZ hY ijskw apXog krky mnuÃX Apny vwÆqivk aÌy¤X AQwéq` prmwœmw kI pRwi‚q kr sky [ es pRkwr Eysw DIr ±Xi#q moh myN PNskr Sok nhIM krqw [ mwZwÆpSwéÆqu kOñqyX mwZwÆpSwéÆqu kOñqyX mwZwÆpSwéÆqu kOñqyX mwZwÆpSwéÆqu kOñqyX SIqoÃxsuKdu:Kdw: [ SIqoÃxsuKdu:Kdw: [ SIqoÃxsuKdu:Kdw: [ SIqoÃxsuKdu:Kdw: [ AwgmwpwiXnoAwgmwpwiXnoAwgmwpwiXnoAwgmwpwiXno····inœXwÆqwMiÆqiqinœXwÆqwMiÆqiqinœXwÆqwMiÆqiqinœXwÆqwMiÆqiq––––Æv Bwrq ] 14 ]Æv Bwrq ] 14 ]Æv Bwrq ] 14 ]Æv Bwrq ] 14 ] hy kuñqIpuZ ! sdIé-gmIé AOr suK-du:K ko dyny vwly eiñd®X AOr ivÀXoM ky sNXog qo aœpiÄ, ivnwSSIl AOr AinœX hYM ; esilE hy Bwrq ! anko qU shn kr ] 14 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé:-Ab Xh ijzwsw ho skqI hY, pR¤n aT skqw hY Ajuén ky mn myM ik mnuÃX sNswr sy AQvw swNswirk

31

ivÀXoM ky BogoM sy eqnw juV #XoM jwqw hY ? anko pwny kI eçCw krqw huAw vh Apny Awœm Æv}p ko kYsy BUl jwqw hY ? es ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM ik hy Ajuén ! Xh jo sdIé-gmIé, suK-du:K Awid ùñù aœpñn hoqy hYM Xy mnuÃX ky Añq:krx sy hI eiñd®XoM AOr ivÀXoM (S‹d, ÆpSé, }p, rs, gñD) ky sNXog hony sy aœpñn hoqy hYM [ prñqu jb mnuÃX kI bui)))) eñhyM hI inœX mwn lyqI hY qo sBI ikÆm ky ivkwr aœpñn hony lgqy hYMA prñqu hy BrqvÂSI Ajuén ! Xy ivÀX Bog EvN eiñd®XoM AOr ivÀXoM ky sNXog sy aœpñn ùñù Xy sb AinœX hYMA eiñd®XoM kw ivÀXoM sy sNXog ivXog hoqw hI rhqw hY, asI sy aœpñn suK-du:K Awid ùñùoM ko qU AinœX jwnkr shn krA Xy QoVI sI shn Si#q quJy bhuq åÂcweéXoM qk AQwéq` quµhwry l—X (Awœm sw–wœkwr) qk phuÂcw dygIA bVw hI Ad`Buq rhÆX Kolkr bqlw rhyM hYM pRBu ªI ÏÃx ! ik eiñd®XoM AOr ivÀXoM ky sNXog sy aœpñn suK-du:K Awid ivkwroM ko AinœX jwnkr ‘qn qn qn qn iqiqiqiqiqiqiqiq––––w Bwrq’w Bwrq’w Bwrq’w Bwrq’ AQwéq` hy Ajuén ! eñhyM qU shn krA “ibnw roE, icVicVwE, pRiqik®Xw AiB±X#q ikE sBI kÃtoM v ùñùoM ky shn krny ko khqy hYM iqiqiqiqiqiqiqiq––––wwwwAAAA”””” Agr qum Apny kÄé±X v Dmé kw pwln krnw cwhqy ho qo iPr quµhyN QoVy bhuq kÃt qo

32

shny hI pVyMgy AOr iPr Xy kÃt qo –ixk hYMA enky aprwñq jo kÄé±X pwln AOr AÎXwœmk mwgé pr clkr jo Amƒq/ Awnñd pRw‚q hogw vh AsIm AOr inœX hYA askw AnuBv qum sdYv krogyA AOr iPr Xy qo hm hr rojæ kI ijæñdgI myM BI dyKqy hYM ik mnuÃX ko QoVw bhuq Dn kmwny ky ilE, pd-pRiqÃTw pwny ky ilE AQwéq` iksI BI ikÆm kw koeé swNswirk kwXé sµpñn krny ky ilE SwrIirk EvN mwnisk kÃt qo shny hI pVqy hYMA Ek ivÖwQIé subh aTqw hY nhw Dokr ÆkUl/ kwlyj jwqw hY, AOr sdIé-gmIé sb kuC shn krqw hYA ikqny vÀé AÎXXn krny ky bwd vh BOiqk ivÖw kI pRwi‚q krqw hYA ijsko pRw‚q krky vh swNswirk kwXé kr sky AOr jIvn invwéh kr sky qo iPr #Xw AÎXwiœmk ivÖw v Dmé AOr kÄé±X kmé kI pwlnw krny ky ilE QoVw bhuq AOr vo BI –ixk kÃt shn nhIN krnw pVygw ? XhI smJwny kw pRXws kr rhyM pRBu ªI ÏÃxA ik hy Ajuén ! qum –iZX ho ; es piriÆQiq myM Xu) krnw qyrw Dmé BI hY AOr kÄé±X BIA eiñd®XoM AOr ivÀXoM ky sNXog sy aœpñn iksI BI ùñù ky kwrx quJy Apny kÄé±X pQ sy ivcilq nhIM honw cwihEA Ek bwq AOr BI Xwd rKnw, Ajuén ! jb qum Apny l—X ko pRw‚q ho jwAogy qo quµhyN Xh BI shn nhIM krny pVyMgyM #XoMik qum jwn jwAogy ik qum qo ÆvXN

33

czã hoA Xh suK-du:K qo SwrIirk hYM, AinœX hYMA jwn jwAogy Ajuén ! ik mYM qo inœX Awnñd Æv}p Awœmw hUÂA jo es rhÆX ko nhIM jwnqy vo en ùñdoM myM PÂsy huE Apny kÄé±X pQ sy BRÃt ho jwqy hYM AOr swNswirk du:KoM ko hI Jylqy rhqy hYMMA XMXMXMXM ih n ±XQXñœXyqy pu}ÀM pu}ÀÀéB ih n ±XQXñœXyqy pu}ÀM pu}ÀÀéB ih n ±XQXñœXyqy pu}ÀM pu}ÀÀéB ih n ±XQXñœXyqy pu}ÀM pu}ÀÀéB AAAA smdu:KsuKM DIrM so smdu:KsuKM DIrM so smdu:KsuKM DIrM so smdu:KsuKM DIrM so····mƒqœvwX k¬pqy ] 15 ]mƒqœvwX k¬pqy ] 15 ]mƒqœvwX k¬pqy ] 15 ]mƒqœvwX k¬pqy ] 15 ] #XoMik hy pu}Àªyà ! du:K-suK ko smwn smJny vwly ijs DIr pu}À ko Xy eiñd®X AOr ivÀXoM ky sNXog ±Xwkul nhIM krqy, vh mo– ky Xo©X hoqw hY ] 15 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé:-jo suK AOr du:K ko smwn }p sy AnuBv krqw hY AQwéq` suK-du:K ijsy ±Xw‚qy nhIM pRBu khqy hYM ik Eysw DIr pu}À mo– ky Xo©X ho jwqw hY AQwéq` muJy pRw‚q krny ky Xo©X ho jwqw hYA #XoMik DIr pu}À Eysw AnuBv kr lyqw hY ik sBI ivkwr/ ùñù eiñd®XoM AOr ivÀXoM ky sNXog sy aœpñn hoqy hYM AOr asy enkI AinœXqw kw boD BI ho jwqw hYA vh mo– ky Xo©X ho jwqw hYA Ajuén ! jo jwn lyqw hY ik jo iniméq hoqw hY ibKrygw, jo aœpñn hoqw hY vh smw‚q hogw, jo jñmw hY vh mrygw AQwéq` jo jñm myM mƒœXu ko dyK ly es pRkwr kw

34

boD ijs ±Xi#q ko ho jwqw hY vh ±Xi#q Apny mn kI Si#qXoM ko BIqr kI qrP moV lyqw hY AOr Awœm qÈv kw AnuBv krny kw pRXws krqw hYA Eysy mnuÃX ky ilE pRBu ny khw hY DIr-pu}ÀA Cwñdo©X apinÀd-7-1-3 myM DIr pu}À kI ±Xw$Xw es pRkwr kI geé hY- “vh myrI ivùqw sy pry jwqw hY, s™Xqw ky swmwijk iSÃtwcwr sy pry jwqw hY AOr AQk AWqirk ivkws ùwrw ApnI Awœmw ky AnuBv ky ilE pRXws krqw hYA askw dƒFæ iv¤vws hoqw hY ik es AwœmwnuBv sy hI asky swry du:K v qnwv dUr hoMgy jo AsñqoÀmX jIvn sy apjqy hYMA” Eysy DIr pu}À ko BOiqk ik®Xw klwp AQwéq` suK-du:K, sdIé-gmIé, mwn-Apmwn, rwg-ùyÀ Awid ivcilq nhIM kr skqyA mgr Eysw BI nhI hY Ajuén ! ik Eysy DIr pu}À ko sdIé-gmIé kw Ehsws hI n hoqw ho A DIr pu}À kI eiñd®XW jV nhIM ho jwqIMA pRBu khqy hYM ik Xy ùñd asy ±Xw‚qy nhIM AQwéq` sBI ùñùoM myM hI vh sm rhqw hY [ ªI rwm cirq mwns myM rwm rw^X kw vxén krqy huE qulsIdws jI ilKqy hYM-

35

dYihk dYivk BOiqk qwpw dYihk dYivk BOiqk qwpw dYihk dYivk BOiqk qwpw dYihk dYivk BOiqk qwpw AAAA rwm rwj nihM kwhuih ±Xwpw rwm rwj nihM kwhuih ±Xwpw rwm rwj nihM kwhuih ±Xwpw rwm rwj nihM kwhuih ±Xwpw AAAA sb nr krihM prÆpr pRIiq sb nr krihM prÆpr pRIiq sb nr krihM prÆpr pRIiq sb nr krihM prÆpr pRIiq AAAA clihM ÆvDmé inrq ªuiq nIiq ] clihM ÆvDmé inrq ªuiq nIiq ] clihM ÆvDmé inrq ªuiq nIiq ] clihM ÆvDmé inrq ªuiq nIiq ] (a0 kw&f.20/1) rwm rw^X myM SwrIirk, AwiQék v dYvI pRkop qInoM pRkwr ky qwpoM sy log ±Xw‚q nhIM hoqy QyA eskw Xh AQé nhIM ik Xy qInoM qwp hoqy hI nhIM QyA bi¬k zwn ko apl‹D ho jwny ky kwrx logoM ko Xh qwp ±Xw‚qy nhIM QyA es pRkwr Ajuén ! jb mnuÃX suK-du:K ko smwn smJny lgqw hY ; ijs iÆQiq myM mnuÃX ko eiñd®XoM ky ivÀX ivcilq n kr skNy es AvÆQw ko pRw‚q mnuÃX ko DIr khw jwqw hY AOr DIr pu}À mo– ky Xo©X ho jwqw hYA prmwœmw kI pRwi‚q kw pwZ bn jwqw hYA suK AOr du:K jb donoM smw‚q ho jwqy hYM iPr jo bwkI bcqw hY vhI Awnñd hYA suK-du:K ky imtqy hI Awnñd myM pRvyS hoqw hYA prm Swiñq ko apl‹D ho jwqw hY A

36

nwsqo ivÖqy Bwvo nwBwvo ivÖqy sq: nwsqo ivÖqy Bwvo nwBwvo ivÖqy sq: nwsqo ivÖqy Bwvo nwBwvo ivÖqy sq: nwsqo ivÖqy Bwvo nwBwvo ivÖqy sq: AAAA aBXorip aBXorip aBXorip aBXorip dƒÃtodƒÃtodƒÃtodƒÃto····ñqÆœvnXoÆqÈvdiSéiB: ] 16 ]ñqÆœvnXoÆqÈvdiSéiB: ] 16 ]ñqÆœvnXoÆqÈvdiSéiB: ] 16 ]ñqÆœvnXoÆqÈvdiSéiB: ] 16 ]

Asq` vÆqu kI qo sÄw nhIM hY AOr sq` kw ABwv nhIM hYA es pRkwr en donoM kw hI qÈv qÈvzwnI pu}ÀoM ùwrw dyKw gXw hY ] 16 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----sW$X dSén kI es bwq ko Qofw ÎXwn sy suno, Ajuén ! #XoMik jo mnuÃX sq` AOr Asq` ko qÈv sy jwn lyqw hY vhI vwÆqv myM jwnqw hY, zwnI hYA pRBu khqy hYM- n Asqon Asqon Asqon Asqo ivÖqy BwvoivÖqy BwvoivÖqy BwvoivÖqy Bwvo-Asq` kw koeé AiÆqœv nhIM, jo hY hI nhIM asy Asq` nhIM khw jwqw bi¬k jo hY qo shI prñqu vh jo phly BI nhIM Qw AOr bwd myM BI nhIM hogw AQwéq` ijs kwl myM vh pRqIq sw ho rhw hY asky phly BI nhIM Qw AOr bwd myM BI nhIM rhygwA isPé bIc myM hI jwn pVqw hY vhI Asq` hY jYsy hmwry Xh SrIr, eiñd®XW, BOiqk jgq ky sBI pdwQé ivÀX Bog enkw koeé AiÆqœv nhIMA Xy sb AinœX hYM, pirvqénSIl hYM AQwéq` Asq` hYMA n Bwvo ivÖqy sqn Bwvo ivÖqy sqn Bwvo ivÖqy sqn Bwvo ivÖqy sq`-sq` kw kBI ABwv nhIM hoqwA ijskw honw phly BI Qw Ab BI hY AOr Awgy BI rhygw AQwéq` jo

37

Anwid hY, inœX hY AOr Anñq hY, czã hY, Awœmw hY, vhI sq` hYA es pRkwr qÈvdSIé pu}ÀoM ny en donoM ko qÈv sy AQwéq` AnuBv sy jwnw hYA qÈv sy jwnny vwly zwnIjn/ sñq mhw pu}À sq` AOr Asq` kw ivvycn krky Xh in¤cX kr lyqy hYM ik jo vÆqu sdw hI pirvqénSIl hY, nwSvwn hY, AinœX hY vh Asq` hY AOr vh Asq` vÆquAoM ky ilE ivcilq nhIM hoqy AOr jo sdw sy hI inœX hY AOr ijskw pirvqén Xw nwS honw iksI BI AvÆQw myM nwmumikn hY vhI sœX hY, czã hYA es pRkwr sq` AOr Asq` ko qÈv sy jwn lynw hI zwn hYA en donoM ky Byd ko jwn lynw hI jIvn kI sbsy bVI apl‹DI hYA Ek bwq AOr XhW ÎXwn dyny Xo©X hY ik pRBu ny Xh nhIM khw ik jo esy jwn lyqw hY bi¬k Xh khw hY ik jo sq` AOr Asq` kI Byd ryKw ko qÈv sy jwn lyqw hY vh qÈvzwnI hY/ pRzwvwn hYA zwqw honw AOr qÈvdSIé zwnI honw, en donoM myM bVw BwrI Añqr hYA zwqw qo iksI ùwrw idXy gXy apdyS sy apdyiSq hokr Xw puÆqkyM pFæ kr BI jwn lyqw hY AOr qÈvdSIé zwnI sw–wœkwr krny vwlw AnuBvI hoqw hY AQwéq` vh zwqw jo apdyiSq hony ky bwd as zwn ko Apny ân; myM aqwrkr askw sw–wq AnuBv kry vhI zwnI hY, qÈvdSIé hYA qÈv AOr mq myM BI bVw Añqr hoqw hYA mq vh hY jo

38

mqI ky Gyry myM Aw jwEA mq vh hY jo eiñd®XoM ùwrw jwn kr khw gXw AOr qÈv vh hY jo jwnny ky bwd AnuBv myM aqr jwEA iksI BI vÆqu kI vwÆqivk sçcweé ko AnuBv sy jwnnw hI qÈv sy jwnnw hYA Awj duinXw ky sBI Dmé ihñdu, muiÆlm, is#K, eésweé, boD Awid sBI Apny-Apny mq kw pRcwr krny myM lgy hYMA jbik anmyM qÈv Ek hI hYA sq` AOr Asq` kI Byd ryKw ko jwnnwA hmwrw mq hI ªyà hY, esI ky Añdr sçcweé hYA Apny mq kw pRcwr, pRswr krny ky ilE dUsry ky Dmé ko Cotw v ApUxé smJqy hYMA Apny Dmé/ mq ko PYlwny ky ilE ikqnI Dn Si#q/ mwnv Si#q kw ±XX ho rhw hYA vh mUKéqw hY, mUFæqw hYA en sBI DmoéM ky pICy jo qÈv Cupw hY vh Ek hI hYA hjærq mohµmd swihb BI vhI kh rhy hY, jo gu} nwnk dyv jI ny khw, jo bu)))), mhwvIr, eéswmsIh ny khwA A¬lwh khyM; Ek AoMkwr khyM koeé Pké nhIM pVqwA vhI czã hY ijsy jwnny ky ilE duinXw myM hjwroM Dmé, sµpRdwX bn gXy AOr mUFæ ±Xi#q añhIM sµpRdwAoM ky mqoM ky pICy pV gXwA jbik vhI Si#q as qÈv ko jwnny ky ilE ±XX kI jwE qo duinXw myM prm Swiñq, sñqoÀ svéZ idKweé dygwA jo ik Awj swrw iv¤v ASwiñq AOr ABwv sy pIiVq hYA Agr sBI Dmé as qÈv ko pwny ky ilE AgRsr hoM, asI

39

kI prvwh kryM, in:sñdyh Apny-Apny mqoM myM hI rhkr ; qo rwm-rhIm, dYro-hrm ky sb JgVy hI imt jwENA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx an qÈvdSIé zwnI EvN mhwpu}ÀoM kI bwq kr rhy hYM ijñhoMny sq` AOr Asq` ky qÈv ko jwnw hYA es pRkwr qÈvzwnI ko Asq` kBI ivcilq nhIM kr skqw AOr sq` kI Koj myM lIn rhqw hY AOr asy apl‹D kr jwqw hYA es pRkwr pRBu kh rhy hYM ik Ajuén ! qU es sq`-Asq` kI Byd ryKw ko qÈv sy jwn kr Asq` kI qrP ÎXwn dynw CoV dy [ jo quµhNy Xh moh ho rhw hY vh Asq` kI qrP ÎXwnÆQ hony sy hYA qU sq` kI Koj kr asI ko pwny kI ijzwsw krA jb qU sq`-Asq` kI Byd ryKw ko jwn jwEgw qo moh ko œXwg kr Apnw Dmé/ kÄé±X kmé inBwny ky ilE ÆvXN hI qYXwr ho jwEgwA AivnwiS qu qiùiAivnwiS qu qiùiAivnwiS qu qiùiAivnwiS qu qiùi)))) Xyn svéimdM qqm` Xyn svéimdM qqm` Xyn svéimdM qqm` Xyn svéimdM qqm` AAAA ivnwSm±XXÆXwÆX n ivnwSm±XXÆXwÆX n ivnwSm±XXÆXwÆX n ivnwSm±XXÆXwÆX n ki>œkquémhéiq ] 17 ] ki>œkquémhéiq ] 17 ] ki>œkquémhéiq ] 17 ] ki>œkquémhéiq ] 17 ] nwSrihq qo qU asko jwn, ijssy Xh sµpUxé jgq`-dƒ¤Xvgé ±Xw‚q hYA es AivnwSI kw ivnwS krny myM koeé BI smQé nhIM hY ] 17 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----vhI Ek AivnwSI qÈv hY-prmwœmwA ijssy swry czãczãczãczãw&f kI rcnw hueé hYA ijssy smÆq jgq ky dƒ¤X

40

Awkwr kw ivÆqwr hYA smÆq jgq jo hmyM ±X#q idKweé dy rhw hY AQwéq` czãw&f ky sBI pdwQé jo ±X#q }p sy idKweé dy rhy hYM sb nwSvwn hYMA sBI pdwQé, mnuÃX, SrIr, pSu-p–I, pvéq, nidXW sb kuC bnqy hYM AOr imt jwqy hYMA prñqu ijssy Xh swrw jgq ±Xw‚q hY vh AivnwSI hYA askw kBI ivnwS nhIM ho skqw AOr as AivnwSI prmwœmw kw hI AÂS hY AwœmwA jo hmwry SrIr ky ân; myM iÆQq hYA Awœmw ân; myM iÆQq hY AOr askI cyqnw swry SrIr myM ±Xw‚q rhqI hYA “eé¤vr AÂS jIv AivnwsI, cyqn Aml shj suK rwsI“eé¤vr AÂS jIv AivnwsI, cyqn Aml shj suK rwsI“eé¤vr AÂS jIv AivnwsI, cyqn Aml shj suK rwsI“eé¤vr AÂS jIv AivnwsI, cyqn Aml shj suK rwsIAAAA” ” ” ” (a0 kw&f 116/1) SrIr ky iksI BI Bwg pr koeé ÆpSé kry qo hmyM suK-du:K kw pRœX– AnuBv hoqw hYA Awœmw kI Xh Dwrw (ivÖuq Dwrw) swry SrIr myM cyqnw ky }p myM AnuBv kI jwqI hYA essy bFækr Awœmw ky AiÆqœv kw pRmwx #Xw hogw ? hr koeé mnuÃX jwnqw hY ik Eysw koeé qÈv hY SrIr myM ijsky n rhny sy SrIr mƒq ho jwqw hYA iPr es mƒqk SrIr ko koeé kwty, dbwE Xw jlwE asy kuC mhsUs nhIM hoqwA mgr #XoM ? #XoMik Ab asmyM vh cyqn qÈv Awœmw mOjUd nhIMA Awœmw ân; myM hY AOr askI cyqnw swry SrIr myMA es pRkwr Xh SrIr

41

nw¤wvwn hY prñqu jo es SrIr ky BIqr Awœmw hY vh AivnwSI hYA es Awœmw ko nÃt krny myM koeé BI smQé nhIMA iksI myM Si#q nhIM jo sq` ko imtw skyA Añqvñq emy dyhw inœXÆXoËw: SrIirx: Añqvñq emy dyhw inœXÆXoËw: SrIirx: Añqvñq emy dyhw inœXÆXoËw: SrIirx: Añqvñq emy dyhw inœXÆXoËw: SrIirx: AAAA AnwiSnoAnwiSnoAnwiSnoAnwiSno····pRmyXÆX qÆmwÖuÎXÆv Bwrq ] 18 ] pRmyXÆX qÆmwÖuÎXÆv Bwrq ] 18 ] pRmyXÆX qÆmwÖuÎXÆv Bwrq ] 18 ] pRmyXÆX qÆmwÖuÎXÆv Bwrq ] 18 ] es nwSrihq, ApRmyX, inœXÆv}p jIvwœmw ky Xy sb SrIr nwSvwn` khy gXy hYMA esilE hy BrqvÂSI Ajuén ! qU Xu)))) kr ] 18 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----qÆmwq` XuDÆv BwrqqÆmwq` XuDÆv BwrqqÆmwq` XuDÆv BwrqqÆmwq` XuDÆv Bwrq-esilE hy BrqvÂSI Ajuén ! quJy Xu)))) krnw cwihE jo quµhwrw kÄé±X hY asy inBwAo qumA #XoM Xu)))) krnw cwihE ? pRBu khqy hYM-Añqvñq emy Añqvñq emy Añqvñq emy Añqvñq emy dyhwdyhwdyhwdyhw AQwéq` Xh jo BOiqk SrIr hYM enkw nwS honw hI hoqw hYA eñhMy sdw bnwE nhIN rK skqw koeéA prñqu jo esky BIqr Awœmw hY ijssy Xh SrIr ±Xw‚q hY vh SrIrI (Awœmw) inœXÆX a#qwinœXÆX a#qwinœXÆX a#qwinœXÆX a#qw: asy inœX Æv}p khw jwqw hY AQwéq` Sw¤vq hY, sdw sy hY, Anwid AOr Anñq hYA Awœmw ky Æv}p kw vxén krqy huE pRBu ªI kƒÃx khqy hYM ApRymÆXApRymÆXApRymÆXApRymÆX----esy mwpw nhIM jw skqw AOr n hI Xh vwxI AOr ivcwr ky qké kw ivÀX hYA bVw hI AdBuq rhÆX bqw rhy hYM pRBuA kTopinÀd myM Xm nickyqw ko khqy hYM-

42

ââââwq#Xémxupwq#Xémxupwq#Xémxupwq#XémxupRmwxwq`Rmwxwq`Rmwxwq`Rmwxwq`----hy nickyqw ! Xh Awœmw qké kw ivÀX nhIM hY kyvl bui) ky qké ùwrw Awœmw kw boD nhIM ho skqwA qké kI koeé sImw nhIM hoqIA iksI ny khw-Xy Anu hY, dUsry ny khw-Xy AnuÄr hY, qIsry ny khw-Xy AnuÄm hYA Anyk BWiq sy log qké krqy hYMA nYnYnYnYÀw qkyéx miqrwpnyXwÀw qkyéx miqrwpnyXwÀw qkyéx miqrwpnyXwÀw qkyéx miqrwpnyXw pRo#qwñXynYv suzwnwX pRyÃT pRo#qwñXynYv suzwnwX pRyÃT pRo#qwñXynYv suzwnwX pRyÃT pRo#qwñXynYv suzwnwX pRyÃT AAAA XwM œvmwp: sœXDƒiqvéqwis XwM œvmwp: sœXDƒiqvéqwis XwM œvmwp: sœXDƒiqvéqwis XwM œvmwp: sœXDƒiqvéqwis œvwdƒf· no BUXwñnickyq: pRÃtw ] œvwdƒf· no BUXwñnickyq: pRÃtw ] œvwdƒf· no BUXwñnickyq: pRÃtw ] œvwdƒf· no BUXwñnickyq: pRÃtw ] kTopinÀdkTopinÀdkTopinÀdkTopinÀd----1111----2222----9999 AQwéq` jo log qké sy as cYqñX kw pqw lgwnw cwhqy hYM vh eskw pqw lgw hI nhIM skqyA Awœmw kw AnuBv qké-ivqké sy bwhr kI bwq hYA jb bui)))) kI vƒiÄXW bwhrI AQwéq` swNswirk pdwQoéM sy pUxéqXw muV jwqI hYMA ân; inmél, ÆvçC-Ekdm KwlI ho jwqw hYA duinXw ky pdwQoéM kI kwmnwEN Æpƒhw }p myM BI n rhyMA prm pU X gu}dyv Eysy ân; ky ilE bWsurI kI adwhrx idXw krqy hYMA bWsurI kI qrh Ekdm KwlI ho jwAo qBI pRBu Apny muK sy lgwEyMgy AOr quµhwry ân; myM quµhNy mDur sÂgIq kI ÎvinXwN sunweé dyMgIA BwvwQé XhI hY ik jb ân; qInoM pRkwr kI EyÀnwAoM (puZyÀxw, ivÄyÀxw, lokyÀxw) sy

43

ivr#q ho jwqw hY ; sNswr myM kuC BI pwny kI eçCw nhIN rhqIA isPé ±Xwkulqw bnI rhqI hY pRBu imln kIA qo as smX Awœmw-prmwœmw kw imln hoqw hYA bwhrI vƒiq vwlI eiñd®XoM ky ADIn huAw mnuÃX asy iml nhIM skqwA esilE Xm nickyqw ko kh rhy hYM “ijskI bui)))) qké-ivqké sy rihq ho, jo vYBv sy rihq ho, pUxéqXw Swñq, jgq kI smÆq kwmnwAoM sy rihq AQwéq` bWsurI kI qrh ib¬kul KwlI; asI ky ùwrw hI AçCI qrh sy Awœmw kw zwn hoqw hYA” es pRkwr Ajuén ! qU SrIr kI n¤vrqw AOr Awœmw kI inœXqw ko jwnkr Apny kÄé±X pQ pr clqy rhoA Apny Dmé sy mq igroA

X EnM vyiÄ hñqwrM X>YnM mñXqy hqm` X EnM vyiÄ hñqwrM X>YnM mñXqy hqm` X EnM vyiÄ hñqwrM X>YnM mñXqy hqm` X EnM vyiÄ hñqwrM X>YnM mñXqy hqm` AAAA aBO qO n ivjwnIqo nwXM hiñq n hñXqy ] 19 ]aBO qO n ivjwnIqo nwXM hiñq n hñXqy ] 19 ]aBO qO n ivjwnIqo nwXM hiñq n hñXqy ] 19 ]aBO qO n ivjwnIqo nwXM hiñq n hñXqy ] 19 ] jo es Awœmw ko mwrny vwlw smJqw hY qQw jo esko mrw mwnqw hY, vy donoN hI nhIM jwnqy ; #XoMik Xh Awœmw vwÆqv myM n qo iksI ko mwrqw hY AOr n iksI ky ùwrw mwrw jwqw hY ] 19 ]

44

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé:-ijs ÆQUl SrIr kI ik®Xw sy iksI dUsry ÆQUl SrIr ky pRwxoN kw ivXog hoqw hY asy mwrny vwlw khqy hYM AOr ijs SrIr ky pRwxoM kw ivXog hoqw hY asy mrny vwlw smJw jwqw hYA vwÆqv myM ijsy mwrw jwqw hY Xw ijsy mrw huAw smJw jwqw hY vh kyvl SrIr hI hoqw hY, Awœmw nhIMA vh mrny AOr mwrny vwly donoM hI ÆQUl SrIr hYMA es pRkwr Xid koeé mnuÃX es Awœmw ko mwrny vwlw smJqw hY AOr esy mrw huAw smJqw hYA vh donoM hI sq` sy AniBz hYM, AzwnI hYMA Bgvwn Awid SNkrwcwXé jI khqy hYM-“jV-bui)))) mnuÃX socqw hY, mYM SrIr hUÂ ; ivùwn mnuÃX ÆvXM ko jIvwœmw }p jwnqw hYA jbik ivvyk EvN zwn sy Xu#q mhwœmw ÆvXN ko Anwid, Anñq, czãczãczãczã sy Ek }p smJqw hYA” (ivvyk cUVwmix-160) n jwXqy imRXqy vw kdwicñnwXM BUœvw Bivqw vw n BUX:n jwXqy imRXqy vw kdwicñnwXM BUœvw Bivqw vw n BUX:n jwXqy imRXqy vw kdwicñnwXM BUœvw Bivqw vw n BUX:n jwXqy imRXqy vw kdwicñnwXM BUœvw Bivqw vw n BUX:A A A A Ajo inœX: SwÇvqoAjo inœX: SwÇvqoAjo inœX: SwÇvqoAjo inœX: SwÇvqo····XM purwxo n hñXqy hñXmwny SrIry ] 20 XM purwxo n hñXqy hñXmwny SrIry ] 20 XM purwxo n hñXqy hñXmwny SrIry ] 20 XM purwxo n hñXqy hñXmwny SrIry ] 20 ]]]] Xh Awœmw iksI kwl myM BI n qo jñmqw hY AOr n mrqw hI hY qQw n Xh aœpñn hokr iPr hony vwlw hI hY ;

45

#XoMik Xh Ajñmw, inœX, snwqn AOr purwqn hY, SrIr ky mwry jwny pr BI Xh mwrw nhIM jwqw ] 20 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé:-Awœmw Ajñmw hYA prñqu vh BOiqk SrIr Dwrx krqw hYA Aq: SrIr jñm lyqw hYA Awœmw kw jñm nhIM hoqwA es pRkwr qink soco, Ajuén ! ijskw jñm nhIM hoqw AQwéq` jo Ajñmw hY, Anwid hY, Sw¤vq hY qo Blw vo mrygw kYsy ? #XoMik jo jñm lyqw hY vhI qo mrygwA jo iniméq hoqw hY vhI qo nÃt hogwA es pRkwr sbsy phly pRBu ªI kƒÃx Ajuén ko inimÄ bnwkr smÆq mwnv jwiq ko Awœm qÈv kw zwn dynw cwhqy hYMA jb qk mnuÃX SrIr AOr SrIrI (Awœmw) donoM ky Byd ko qÈv sy nhIN jwn lyqw qb qk Æv:Dmé EvN kmé inÃTw pRw‚q nhIM ho skqIA iksI BI mwgé pr clny sy phly sW$X ky do mUl BUq is))))wñqoM ko jwn lynw AinvwXé hYA phly qo Xh jwnnw ik mYM Xh SrIr nhIMA Xh dyh qo muJy apkrx ky {p myN Apnw k¬Xwx krny ky ilE imlI hYA Xh mnuÃX dyh }pI rQ muJy apl‹D huAw hY ijsy kÄé±X pQ pr ly jwkr rwÆqw qX k}N AOr ApnI mÂijl qk phuÂc skUNA Xh rQ/ SrIr qo nwSvwn hYA Apny-Apny kmoéM Anuswr jIv ko Alg-Alg XoinXoM myM jwnw pVqw hYA

46

Ab Xh mnuÃX SrIr imlw hY AOr eskw lwB aTwnw hY, Awœm sw–wœkwr krkyA AOr dUsrw-mYM Anwid, inœX Æv}p, AK&f Sw¤vq Awœmw hUÂA en donoM ko qÈv sy jwn lyny pr hI qÈv zwn kI pRwi‚q hoqI hYA phly SrIr kI n¤vrqw AOr AinœXqw ko jwn lynw aqnw hI j}rI hY ijqnw Awœmw kI inœXqw/ Sw¤vqqw ko AQwéq` Awœm qÈv ko jwnnwA #XoMik Azwnqw myNy fUby huE dyh bui)))) sy aœpñn hInqw ky kIVy mnuÃX ky Añq:krx ko hmySw Gyry rhqy hYM ; ijs kwrx sy mnuÃX Apny Æv}p (Awœm Æv}p) ko BUl bYTqw hY AOr es dyh ko hI sb kuC mwn kr dyh sy hI sBI ir¤qy nwqy, imZ, du¤mn mwnny lg jwqw hYA eiñd®XoM AOr ivÀXoM ky sNXog sy aœpñn ùñd (moh, mmqw, AhMkwr, rwg ùyÀ Awid) hI askI mn bui)))) ko Gyry rhqy hYMA es Azwn kw Awvrx jb mnuÃX ky Añq:krx pr pV jwqw hY qo mnuÃX Apny Dmé, kÄé±X AOr kmé sy igr jwqw hY AOr asky ivcwr bVy hI sNkuicq ho jwqy hYMA koeé-koeé qo Apny SrIr qk hI sIimq rhqw hY, koeé Apny kutuµb qk, koeé imZoM v smwj qk, qo koeé dyS qkA duinXw myM sBI sµpRdwX, Dmé, smwj, dyS, dyhbui)))) kw hI pirxwm hNNYA AwdmI, smwj, dyS v DmoéM ùwrw dUsry AwdmI, smwj, dyS v DmoéM AOr sNÆÏiqXoM pr hmlw krnw, mnuÃX ùwrw

47

hI dUsry mnuÃXoM kw SoÀx krnw sb dyh bui)))) ky kwrx hI hYA AÆquA es pRkwr Ajuén BI Awœm Æv}p ko BUlw huAw moh ky jwl myM PÂsw huAw hYA pRBu ªI ÏÃx SrIr kI n¤vrqw AOr AinœXqw ko qQw Awœm qÈv ky donoM hI is))))wñqoN ko Alg-Alg krky, Alg-Alg DrwqloM sy smJwny kw pRXws kr rhy hYMA en donoM kw hI AnuBv ho jwny sy mnuÃX qÈv zwn ko pRw‚q hoqw hYA esilE ‘‘‘‘ªI ªI ªI ªI md`BgvdgIqw’md`BgvdgIqw’md`BgvdgIqw’md`BgvdgIqw’ myM sbsy phly esI ko AinvwXé smJkr pRBu ªI ÏÃx ny esI qÈv ko smJwny ky ilE apdyS idXw hY #XoMik ibnw es qÈvzwn kw AnuBv ikE, koeé kuC BI khy vh Bi#q, kméXog, zwnXog iksI BI mwgé pr pUxé ª))))w sy nhIM cl skqwA jb BI mYM gIqw ky ¤lokoM kw mnn krqw hUÂ Xw sñqoM sy sunqw hUÂ qo ÆvwmI ivvykwnñd jI kI Xy ai#qXW muJy hmySw Xwd AwqI hYM:- inrwS ân; ky mmé sy inklI Awh ny pUCw, “qo #Xw koeé AwSw nhIM ? XhW sy CUtny kw koeé mwgé nhIM ?” Xh Awvwjæ k}xw ky drbwr myM phuÂcI ; pRiqswq myM AwE AwSw AOr sWœvnw ky Ævr AOr Ek vYidk §iÀ pyRrxw sy sµbiñDq hokr jgqI ky sm– KVy huE AOr SÂK nwd ky smwn añhoMny Xh susmwcwr GoiÀq ikXwA

48

“suno, hy Amr Awnñd kI sñqwnoN [ açcqr lokoM ky invwisXo, qum BI suno ! mYny as pRwcIn sÄw ko pwXw hYA jo swry AñDkwr AOr BRm jwl sy pry hYA asy jwnkr hI jñm-mƒœXu ky c#kr sy CUt skqy hoA” QoVw sw Bwvuk hokr, Apny BwÀx/ pRvcn myM ÆvwmI jI ny khw-bñDuAo ! muJy BI quµhNy as mDur nwm sy pukwrny doA “ “ “ “Amr Awnñd kI sñqwnoM”Amr Awnñd kI sñqwnoM”Amr Awnñd kI sñqwnoM”Amr Awnñd kI sñqwnoM” hmwry SwÆZ quµhyNM kqeé BI pwpI nhIM khqyA qum eé¤vr kI sñqwn ho, icrÂqn Awnñd ky shBwgI; pivZ AOr pUxé... ... qum Amr Awœmw ho, eé¤vr ùwrw Ïpwiñvq v mƒœXu sy mu#q, qum n pdwQé ho AOr n hI SrIrA pdwQé qo quµhwrw dws hY n ik qum pdwQé ky gulwmA vydwivnwiSnM inœXM X Enmjm±XXm` vydwivnwiSnM inœXM X Enmjm±XXm` vydwivnwiSnM inœXM X Enmjm±XXm` vydwivnwiSnM inœXM X Enmjm±XXm` AAAA kQM s pu}À: pwQé kM GwqXiq hiñ kQM s pu}À: pwQé kM GwqXiq hiñ kQM s pu}À: pwQé kM GwqXiq hiñ kQM s pu}À: pwQé kM GwqXiq hiñq km` ] 21 ]q km` ] 21 ]q km` ] 21 ]q km` ] 21 ] hy pƒQwpuZ Ajuén ! jo pu}À es Awœmw ko nwSrihq, inœX, Ajñmw AOr A±XX jwnqw hY, vh pu}À kYsy iksko mrvwqw hY AOr kYsy iksko mwrqw hY ] 21 ]

49

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----es pRkwr ijs mhwpu}À ny Awœm Æv}p ko XQwQé jwn ilXw hY AQwéq` es Awœm qÈv ko BlI-BWiq AnuBv kr ilXw hY ik Awœmw Ajñmw hY, AivnwSI hY, inœX hY, inivékwr hY qo vh pu}À Eysw soc hI nhIN skqw ik mYM iksI ko mwr rhw hUÂ Xw iksI ky ùwrw iksI ko mrvw rhw hUÂ BwvwQé Xh hY ik mnuÃX ko Awœm qÈv kw AnuBv ho jwny ky bwd SrIr kI mƒœXu mwZ }pNwqrx njær Awny lgqI hY asy SrIr ky nÃt hony kw Sok nhIN hoqwA pRBu kI es vwxI pr QoVw ÎXwn sy njr fwlyMA pRBu khqy hYN-jo jwn lyqw hY, jwn lyqw hY jo Awœm Æv}p ko ! mwn lyqw hY nhIM bi¬k jo jwn lyqw hYA jwnny AOr mwnny myM bVw BwrI Añqr hY [ QoVw ÎXwnpUvék soicE ! ijs dyS myM, smwj myM gIqw zwn khw gXw ho, ÆvXN prb RRRRãããã prmy¤vr (pRBu ªI ÏÃx) ny mnuÃX ky }p myM Avqirq hokr gIqw kw apdyS idXw ho AOr as dyS ky log hjwroM swloM sy gulwmI kI jNjIroM myM jkVy rhy [ Blw ijs dyS myM gIqw kw jñm huAw ho vo dyS BI kBI gulwm rh skqw hY ? inbélqw, BX, dirdRqw, AñDiv¤vwsI #Xw vhW jñm ly skqI hY ? nhIM..... kBI nhIM [ Agr es

50

apdyS ko qÈv sy jwnw jwqw [ hm mwnqy rhy gIqw ko, Awœmw ko ; prñqu jwnny kI koiSS bhuq hI km logoN ny kIA #Xw Awœmw ko qÈv sy jwnny vwly log mƒœXu ky BX sy frkr iksI kI gulwmI ÆvIkwr kr skqy hYM ? nhIM----kBI nhINA mgr hm qo SwÆZwQé myM AgRxI rhny ky ilE vwd-ivvwdoM myM hI pVy rhyA ijs iksI ny cwr ikqwbyM pFæ kr, SwÆZ pFæ kr, kuC ai#qXW Xwd kr lI vhI zwnI ho gXyA hW, TIk hY vh ivùwn qo ho skqy hYM prñqu qÈvdSIé zwnI mhwœmw nhIMA prñqu hmny añhIN ko mhwœmw mwn ilXwA Awj ky jIvn myM BI hm Eysw hI dyK rhyM hYMA bhuq swry log Bwgvq Xw rwmwXx Awid ky kuC pRsNg Xwd krky v#qw bn jwqy hYM AOr swQ myM Ek AçCI BIV sNgIqkwroM kI ekt`TI kr lyqy hYM AOr kQwEN sœsNg krqy hYM AOr vo BI Dn kmwny kI lwlsw syA byc rhy hYM Bgvd nwm AOr nwsmJ log añhyM AœXwiDk sµmwn dyqy hYM AOr zwnI mhwœmw smJ kr ankI syvw krqy hYMA duBwé©X kI bwq qo Xh hY ik jo mnuÃX EysI jgh pr jñmw hY, iksI Eysy smwj v Gr myM SrIr apl‹D huAw hY jhW pr Bgvd ccwé hoqI hI nhIMA askI bwq qo Alg hYA prñqu jo log swrw jIvn Bwgvq, rwmwXx, ªI md`BgvdgIqw AQwéq` Bgvd ccwé myM hI ±XqIq krqy hYM Bgvwn ky hI gux, nwm AOr

51

lIlwAoM kI kQwEM krqy hYM vo BI prmwœmw ky XQwQé qÈv ko n jwnkr, Dn-ivÀX-BogoM kI pRwi‚q ky aÌy¤X sy œXwg, Bi#q, kmé, zwn, apwsnw ky pRvcn krqy hYMA XhI kwrx hY ik Awj smwj myM sœsNg v kQwAoN ky AwXojn qo bFæ rhy hYN prñqu ankw pRBwv pVnw bhuq hI km ho gXw hYA kTopinÀd myM Xm nickyqw ko khqy hYM ik Awœmw Axu sy BI Axu AQwéq` sU—m AOr mhwn sy BI mhwn hYA AOr Xh pRœXyk jIv ky ân; (bui)))) }pI guhw) myM invws krqI hY AOr eskw AnuBv kOn kr skqw hY? bVw ‚Xwrw S‹d khw hY Xm ny- ‘qmk®qu: p¤Xiq vIqSoko qmk®qu: p¤Xiq vIqSoko qmk®qu: p¤Xiq vIqSoko qmk®qu: p¤Xiq vIqSoko AAAA Dwqu pRswdwñmihmwnmwœmn: ]’Dwqu pRswdwñmihmwnmwœmn: ]’Dwqu pRswdwñmihmwnmwœmn: ]’Dwqu pRswdwñmihmwnmwœmn: ]’ jo ±Xi#q kwmnwAoM ky bñDn sy mu#q hY, inmél v srl ân; vwlw hY vhI asko jwn skqw hY ; AnuBv kr skqw hY AOr iPr Eysy AnuBvI AQwéq` qÈvdSIé kw l—x #Xw hY ? khqy hYM vIqSokvIqSokvIqSokvIqSok:::: vh iksI pRkwr BI Sok nhIM krqwA ijsy Awœmw kw AnuBv ho jwqw hY iPr asy Sok AOr moh nhIM hoqwA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik ijs iksI ny Awœmw ky Æv{p ko qÈv sy jwn ilXw

52

vh kBI BI SrIr ky (Apny Xw prwE) nÃt hony kw Sok nhIN krqyA vwswMis jIxwéin XQw ivhwX nvwin gƒhxwiq nrovwswMis jIxwéin XQw ivhwX nvwin gƒhxwiq nrovwswMis jIxwéin XQw ivhwX nvwin gƒhxwiq nrovwswMis jIxwéin XQw ivhwX nvwin gƒhxwiq nro····prwixprwixprwixprwixAAAA qQw SrIrwix ivhwX jIxwéñXñXwin sMXwiq nvwin dyhI ] 22 ]qQw SrIrwix ivhwX jIxwéñXñXwin sMXwiq nvwin dyhI ] 22 ]qQw SrIrwix ivhwX jIxwéñXñXwin sMXwiq nvwin dyhI ] 22 ]qQw SrIrwix ivhwX jIxwéñXñXwin sMXwiq nvwin dyhI ] 22 ] jYsy mnuÃX purwny vÆZoM ko œXwgkr dUsry nE vÆZoM ko gRhx krqw hY, vYsy hI jIvwœmw purwny SrIroM ko œXwg kr dUsry nE SrIroM ko pRw‚q hoqw hY ] 22 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----Ab Ek AOr AdBuq FÂg sy SrIr AOr SrIrI (Awœmw) ko jwnny ky ilE smJw rhy hYM pRBu ªI ÏÃxA Awœmw ùwrw Ek SrIr ko CoVkr dUsrw SrIr Dwrx krny kI pRik®Xw AQwéq` mƒœXu AOr punéjñm ky c#kr ko ikqny suñdr FÂg sy smJwXw gXw hYA jYsy mnuÃX Apny SrIr pr vÆZ phnqw hY AOr jb dUsry nE vÆZ phnny hoqy hYM qo purwny vÆZ aqwr dyqw hY AOr nE vÆZ phn lyqw hYA esI qrh Awœmw krqI hYA jb Ek SrIr jIxé huAw, asy œXwg idXw AOr Ek nXw SrIr Dwrx kr ilXwA pRwr‹D vS iksI BI pRwxI ko iksI BI XonI myM jo SrIr pRw‚q hoqw hY as SrIr ky jñmny sy mƒœXu qk kI AvÆQw ko askI AwXu khw jwqw hY; AOr as AwXu kI smwi‚q kw nwm hI jIxé AvÆQw hYA keé bwr hm swDwrx BwÀw myM BI jIvn ky gUFæ

53

rhÆX ko bolqy hYM AOr ÆvIkwr krqy hYMA prñqu an pr BI ghrweé sy ÎXwn nhIN idXw jwqwA hm khqy hYM ik Amuk ±Xi#q kw dyhwñq ho gXw AQwéq` askI dyh kw Añq ho gXwA Amuk ±Xi#q ny SrIr CoV idXwA qink soicE-ikskI dyh kw Añq ho gXw ? kOn CoV kr clw gXw hY SrIr ko ? bs Apny hI ùwrw khy gXy S‹doM ko ân; sy AnuBv krny ky ilE kh rhy hYM pRBu ªI ÏÃx A “SrIr qikE ky iglwP ky smwn hY”“SrIr qikE ky iglwP ky smwn hY”“SrIr qikE ky iglwP ky smwn hY”“SrIr qikE ky iglwP ky smwn hY” ------------(ÆvwmI rwmÏÃx prmhÂs) (ÆvwmI rwmÏÃx prmhÂs) (ÆvwmI rwmÏÃx prmhÂs) (ÆvwmI rwmÏÃx prmhÂs) nYnM iCñdiñq SÆZwix nYnM dhiq pwvk: nYnM iCñdiñq SÆZwix nYnM dhiq pwvk: nYnM iCñdiñq SÆZwix nYnM dhiq pwvk: nYnM iCñdiñq SÆZwix nYnM dhiq pwvk: AAAA n cYnM ÙydXñœXwpo n ¤woÀXiq mw}q: ] 23 ] n cYnM ÙydXñœXwpo n ¤woÀXiq mw}q: ] 23 ] n cYnM ÙydXñœXwpo n ¤woÀXiq mw}q: ] 23 ] n cYnM ÙydXñœXwpo n ¤woÀXiq mw}q: ] 23 ] es Awœmw ko SÆZ nhIM kwt skqy, esko Awg nhIM jlw skqI, esko jl nhIM glw skqw AOr vwXu nhIM suKw skqw ] 23 ] AçCyÖo AçCyÖo AçCyÖo AçCyÖo····XmdwhŸoXmdwhŸoXmdwhŸoXmdwhŸo····XmÙyÖoXmÙyÖoXmÙyÖoXmÙyÖo····SoÃX Ev c SoÃX Ev c SoÃX Ev c SoÃX Ev c A A A A inœX: svégq: ÆQwxurcloinœX: svégq: ÆQwxurcloinœX: svégq: ÆQwxurcloinœX: svégq: ÆQwxurclo····XM snwqn: ] 24 ] XM snwqn: ] 24 ] XM snwqn: ] 24 ] XM snwqn: ] 24 ] #XoMik Xh Awœmw AçCyÖ hY, Xh Awœmw AdwhŸ, AÙyyÖ AOr in:sñdyh ASoÃX hY qQw Xh Awœmw inœX, své±XwpI, Acl, iÆQr rhny vwlw AOr snwqn hY ] 24 ]

54

A±XËoA±XËoA±XËoA±XËo····XmiXmiXmiXmicñœXocñœXocñœXocñœXo····XmivkwXoéXmivkwXoéXmivkwXoéXmivkwXoé····XmuçXqy XmuçXqy XmuçXqy XmuçXqy AAAA qÆmwdyvM ividœvYnM qÆmwdyvM ividœvYnM qÆmwdyvM ividœvYnM qÆmwdyvM ividœvYnM nwnuSoicqumhéis ] 25 ] nwnuSoicqumhéis ] 25 ] nwnuSoicqumhéis ] 25 ] nwnuSoicqumhéis ] 25 ] Xh Awœmw A±XË hY, Xh Awœmw AicñqX hY AOr Xh Awœmw ivkwrrihq khw jwqw hYA essy hy Ajuén ! es Awœmw ko apXuéË pRkwr sy jwnkr qU Sok krny ky Xo©X nhIM hY AQwéq` quJy Sok krnw aicq nhIM hY ] 25 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----swry jgq myM sBI pdwQé/ ÆQUl SrIr, }p, AwÏiqXwN jo BI hm dyK rhy hYM Xy sb pWc BOiqk qÈvoM ùwrw hI iniméq hoqy hYM AOr hr –x pirviqéq hoqy rhqy hYMA AOr sBI AwÏiqXoM, pdwQoéM v }poM kw nwS honw AinvwXé hYA prñqu Awœmw koeé BOiqk qÈv nhIM hY ijsy koeé –iq phuÂcw skyA Xy pSu-p–I, mnuÃX, açcqr lok EvN lokoM ky invwsI XhW qk ik pƒŒvI, cWd, isqwry, sUXé, gRh iksI kw koeé sdw sy AiÆqœv nhIM rhwA Ek idn pƒŒvI BI nhIM rhygI, sUXé BI nhIM rhygw AOr n hI phly kBI QwA n jwny ikqnI bwr pRlX hueé AOr as smX Xy sb AwÏiqXwN mhqÈv myM lX ho jwqI hYM AOr Xy BOiqk AwkwS BI smw‚q ho jwqw hYA eé¤vr ùwrw iPr sy sƒiÃt hoqI hYA Xh k®m clqw hI rhqw hYA prñqu Awœmw inœX hYA Awœmw ky Æv}p kw vxén krqy huE pRBu ªI ÏÃx khqy hYM ik Awœmw kw ivnwS krny kw swmŒXé en BOiqk qÈvoM sy

55

iniméq iksI BI pdwQé Xw BOiqk qÈv ( pƒŒvI, jl, vwXu, Ai©n AOr AwkwS ) myM nhIM hYA #XoNik Awœmw AivnwSI hYA Awœmw koeé ^vlnSIl pdwQé nhIM hY ijsy Ai©n jlw sky #XoMik Xy Awœmw AdwhŸ hYA n hI esy koeé SÆZ kwt skqw hY #XoMik Awœmw AçCyÖ hY AQwéq` AKi&fq hYA es Awœmw ko jl glw nhIM skqw AOr n hI vwXu sUKw skqw hY #XoMik Awœmw n qo koeé glny vwlw pdwQé hY AOr n hI sUKny vwlwA esky Æv}p myM kBI BI iksI BI kwl myM bdlwv nhIN Aw skqwA Xh Awœmw qo inœX hY, své±XwpI hY, Acl AOr iÆQr rhny vwlw AOr snwqn hYA Ek ÆQwn sy dUsrI jgh jwnw ; es ik®Xw ko clnw khw jwqw hY AOr Ek hI ÆQwn myM iÆQq rhqy huE kWpqy rhnw (ihlnw) hYA Awœmw n qo clqI hY AOr n hI ihlqI hYA XhW pr ijzwsw aœpñn ho skqI hY ik jb Awœmw clqI nhIM, ihlqI nhIM qo iPr Ek SrIr CoVkr dUsrw SrIr kYsy Dwrx krqI hY ? vwÆqv myM Awœmw sU—m SrIr ky BIqr iÆQq rhqI hY AOr sU—m SrIr hI Ek ÆQUl SrIr ko œXwgkr dUsrw ÆQUl SrIr Dwrx krqw hY ijsy Awœmw ùwrw SrIr Dwrxw khw jwqw hYA adwhrxwQé:-jYsy koeé ±Xi#q iksI kwr Xw rylgwVI myN bYTyA kwr ky Ek jgh sy dUsrI jgh phuÂc jwny pr Añdr

56

bYTw ±Xi#q qo clw nhIN vh qo vhIN iÆQq hYA kwr clI prñqu as dUsry ÆQwn pr phÂuc gXw SrIrA es pRkwr Awœmw Acl hY AOr esmyN iksI pRkwr kw kµpn BI nhIN hYA Xh Awœmw A±X#q hY AOr AicñqX hY AQwéq` jo eiNñdRXoN ùwrw n jwnw jw skyA AOr en ÆQUl AWKoN sy asy koeé dyK nhIN skqw, kwnoN ùwrw sun nhIN skqw, mn v bui) ùwrw es kI k¬pnw nhIN ho skqI [ es pRkwr Awœmw kw ivÀX eiñdRXoN v mn kI pkV ky bwhr kw ivÀX hY [ esilE hy Ajuén! qU Awœmw kI inœXqw AOr inivékwrqw ko jwnkr Sok kw œXwg kr [ XhI qyry ilE aicq hY AOr k¬Xwx kw mwgé BI [ AQ cYnM inœXjwqM inœXM vw mñXsy mƒqm` AQ cYnM inœXjwqM inœXM vw mñXsy mƒqm` AQ cYnM inœXjwqM inœXM vw mñXsy mƒqm` AQ cYnM inœXjwqM inœXM vw mñXsy mƒqm` AAAA qQwip œvM mhwbwho nYvM Soicqumhéis ] 26 ]qQwip œvM mhwbwho nYvM Soicqumhéis ] 26 ]qQwip œvM mhwbwho nYvM Soicqumhéis ] 26 ]qQwip œvM mhwbwho nYvM Soicqumhéis ] 26 ] ikñqu Xid qU es Awœmw ko sdw jñmnyvwlw qQw sdw mrny vwlw mwnqw ho, qo BI hy mhwbwho ! qU es pRkwr Sok krny ko Xo©X nhIM hY ] 26 ] jwqÆX ih DRuvo mƒœXuDuRévM jñm mƒqÆX c jwqÆX ih DRuvo mƒœXuDuRévM jñm mƒqÆX c jwqÆX ih DRuvo mƒœXuDuRévM jñm mƒqÆX c jwqÆX ih DRuvo mƒœXuDuRévM jñm mƒqÆX c AAAA qÆmwdpirhwXyé qÆmwdpirhwXyé qÆmwdpirhwXyé qÆmwdpirhwXyé····Qyé n œvM Soicqumhéis ] 27 ]Qyé n œvM Soicqumhéis ] 27 ]Qyé n œvM Soicqumhéis ] 27 ]Qyé n œvM Soicqumhéis ] 27 ]

57

#XoMik es mwñXqw ky Anuswr jñmy huE kI mƒœXu ini>q hY AOr mry huE kw jñm ini>q hYA essy BI es ibnw apwX vwly ivÀX myM qU Sok krny ko Xo©X nhIM hY ] 27 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----Ajuén kh rhy Qy ik Xy sb mr jwENgyA koeé nhIM bcygwA sb mƒœXu ko pRw‚q ho jwENgyA Ab pRBu ªI ÏÃx asI dƒiÃt sy, Ajuén ky Azwnjinq ivcwroM ky Drwql pr KVy hokr smJwny kI koiSS kr rhy hYMA Agr qU ABI BI vwÆqivkqw sy AniBz hY qo jYsy qU mwn rhw Qw ; qyrI hI Dwrxw QI ik sb mr jwENgy; sbkw ivnwS ho jwEgw ; qo as dƒiÃt sy BI AQwéq` Agr vwÆqivkqw sy pry as qŒX ko BI hm ÆvIkwr kr lyM qb BI qyrw Sok krnw aicq nhIMA #XoM aicq nhIM ? pRBu khqy hYM ik jo BI jñm lyqw hY askI mƒœXu ini¤cq hY jo bnw hY asy imtnw hI hYA Xwd rKnw Ajuén ! aœpiÄ, iÆQiq AOr lX kw pRvwh AÆKilq hYA sdYv clqw rhqw hYA Eysw qo qum BI Apny jIvn myM dyK hI rhy hoA Ek bwq AOr bqwAo Ajuén ! jo qU kh rhw Qw ik Xy sb mr jwENgy, enko mwrny sy quJy pwp lgygwA myrI qo smJ myM nhIM Aw rhw Ajuén ik Ek qrP qo qum khqy ho ik Awœmw kw Xw iPr es SrIr ky Aiqir#q Eysw koeé qÈv hI nhIM ijskw koeé AiÆqÈv ho qo iPr pwp lgygw iksy ? qyry khny ky Anuswr jb SrIr hI sb

58

kuC hY, jñmw AOr mr gXw qo iPr pwp lgygw iksy ? es pRkwr qyrI ApnI mwñXqw ky Anuswr BI quJy Sok krnw aicq nhINA A±XËwdIin BUqwin ±XËmÎXwin Bwrq A±XËwdIin BUqwin ±XËmÎXwin Bwrq A±XËwdIin BUqwin ±XËmÎXwin Bwrq A±XËwdIin BUqwin ±XËmÎXwin Bwrq AAAA A±XËinDnwñXyv qZ kw pirdyvnw ] 28 ]A±XËinDnwñXyv qZ kw pirdyvnw ] 28 ]A±XËinDnwñXyv qZ kw pirdyvnw ] 28 ]A±XËinDnwñXyv qZ kw pirdyvnw ] 28 ] hy Ajuén ! sµpUxé pRwxI jñm sy phly ApRkt Qy AOr mrny ky bwd BI ApRkt ho jwny vwly hYM, kyvl bIc myM hI pRkt hYM ; iPr EysI iÆQiq myM #Xw Sok krnw hY ? ] 28 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----Xh qo hm hr roj ky jIvn myM BI dyKqy hYM iksI BI mnuÃX ko ijsy hm CoV Awqy hYM ¤mSwn myM, khW clw jwqw hY vo ? #Xw asky bwd vhI mnuÃX kBI ±X#q hoqw hY ? #Xw jñm sy phly vhI ±Xi#q kBI ±X#q Qw ? nhIMA Xh ±X#q hY isPé mÎX myM hI jñm sy mƒœXu qkA jo BI hmyM dƒ¤X jgq myM AwÏiqXwN idKweé dy rhI hYM vo iniméq hony sy phly BI Adƒ¤X QIMA AOr ivsijéq hony ky bwd BI Adƒ¤X ho jwENgIA sBI pRwxI jñm AOr mƒœXu ky bIc kwl myM hI ±X#q hYA jñm sy phly, pqw nhIM hm iks XonI myM, iks SrIr myM, khwÂ pr Qy AOr SrIr kI mƒœXu ky bwd BI pRÏiq ky inXm Anuswr khW pr hm ±X#q hoMgy ? Xh hm nhIM jwn skqyA mhwBwrq ky Swiñq pvé myM khw gXw hY:-

59

“ijnko qum Apny mwn rhy ho Xy sb AwdSén sy AwE huE Qy Xwin jñm sy phly ApRgt Qy AOr pun: AwdSén ko pRw‚q ho jwENgyA Aq: vwÆqv myM n Xy quµhwry hYM AOr n qum enky ho iPr es ivÀX myM Sok kYsw ?” Aw>Xévœp¤Xiq ki>dynmw>Xévùdiq qQYv cwñX: Aw>Xévœp¤Xiq ki>dynmw>Xévùdiq qQYv cwñX: Aw>Xévœp¤Xiq ki>dynmw>Xévùdiq qQYv cwñX: Aw>Xévœp¤Xiq ki>dynmw>Xévùdiq qQYv cwñX: AAAA Aw>XévçcYnmñX: Çƒxoiq ªuœvw‚XynM vyd n cAw>XévçcYnmñX: Çƒxoiq ªuœvw‚XynM vyd n cAw>XévçcYnmñX: Çƒxoiq ªuœvw‚XynM vyd n cAw>XévçcYnmñX: Çƒxoiq ªuœvw‚XynM vyd n cYv ki>q` ] 29 ]Yv ki>q` ] 29 ]Yv ki>q` ] 29 ]Yv ki>q` ] 29 ] koeé Ek mhwpu}À hI es Awœmw ko Aw¤cXé kI BWiq dyKqw hY AOr vYsy hI dUsrw koeé mhwpu}À hI esky qÈv kw Aw>Xé kI BWiq vxén krqw hY qQw dUsrw koeé AiDkwrI pu}À hI esy Aw>Xé kI BWiq sunqw hY AOr koeé-koeé qo sunkr BI esko nhIM jwnqw ]29 ] qwœpXqwœpXqwœpXqwœpXé:é:é:é:----scmuc duinXw kw sbsy bVw Aw>Xé Xw iPr Eysw khyM ik Agr koeé Aw>Xé hY qo XhI hY ik mnuÃX ÆvXN ko BI jwnny kI koiSS nhIM krqwA AwiKr mYM hUÂ kOn ? kynopinÀd myM sdgu} iSÃX sy kh rhy hYM:- ehXydvydIdQ sœXmiÆq ehXydvydIdQ sœXmiÆq ehXydvydIdQ sœXmiÆq ehXydvydIdQ sœXmiÆq n cyid n cyid n cyid n cyidhwvydIñmhqI ivinÃt: hwvydIñmhqI ivinÃt: hwvydIñmhqI ivinÃt: hwvydIñmhqI ivinÃt: AAAA BUqyÀu BUqyÀu BUqyÀu BUqyÀu----BUqyÀu ivicœX DIrw:BUqyÀu ivicœX DIrw:BUqyÀu ivicœX DIrw:BUqyÀu ivicœX DIrw: pRyœXwÆmw¬lokwdmƒqw Bviñq ] pRyœXwÆmw¬lokwdmƒqw Bviñq ] pRyœXwÆmw¬lokwdmƒqw Bviñq ] pRyœXwÆmw¬lokwdmƒqw Bviñq ] (ky.a0 2/5) (ky.a0 2/5) (ky.a0 2/5) (ky.a0 2/5)

60

Xid ÆvÆQ rhqy huE, jIivq rhqy huE as qÈv kw AnuBv ho jwE qBI jIvn sPl hYA Xid ÆvÆQ rhqy jIvn myM BI qÈv kw AnuBv nhIM huAw qo jIvn inrQék ho jwqw hYA asny Apny sy Apnw –X hI ikXw hYA jo mwnv jIvn pwkr BI “Æv” kw AnuBv krny ky ilE pRXws nhIM krqw askw jIvn ±XQé hYA “pr” kw AnuBv BI qo kr hI rhy hoA kBI Apny “Æv” kw AnuBv BI kr lo ik myrw Æv}p #Xw hY ? es SrIr myM hY #Xw ? ijsky ilE “mYM” kh rhy ho vh hY kOn ? phly ivcwr kro iPr mYM pr AwAoA pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM ik jo log ÆvXM ko jwnny ky ilE pRXwsrq hYM AOr anmyM sy ijñhoMny ÆvXN ko jwnw hY AQwéq` Awœmsw–wœkwr kr ilXw hY vh es Awœmw ko Aw>Xé kI BWiq dyKqw hY #XoMik hm jgq v jgq ky smÆq pdwQoéM ko ApnI eiñdRXoM, mn, bui)))) ùwrw dyKqy hYM [ prñqu Awœmw kw dSén vYsw nhIM hYA eskw dSén qo AdBuq hY, AwlOikk hYA jb mn myM aT rhI smÆq kwmnwAoM }pI lhryN Swñq ho jwqI hYM ; bui)))) ivcwroM sy SUñX ho jwqI hY ; EkmwZ cyqn Awœmw ky isvw iksI kI sÄw nhIM rhqIA as kwl myM Awœmw ÆvXN Apny ùwrw Apny ko dyKqw hYA as dSén myM dƒÃtw, dƒ¤X AOr dSén sb Ek ho jwqy hYMA Awœmw kw dSén kYsw hoqw hY ?

61

nickyqw kI ijzwsw pr Xm kTopinÀd myM khqy hYM-“Añq:krx kI jo sNk¬p-ivk¬pwœmk vƒiq hY asy khw jwqw hY-mnA AOr Æmrxwœmk vƒiq ko icÄ khw jwqw hYA Æmrx asy khw jwqw hY ijsmyM ijs ivÀX kw AnuBv huAw Qw as AnuBv kI vÆqu Xwd AwEA iksI BI vÆqu ky XQwQé Æv}p ko smJnw, in¤cX krnw AOr Dwrx krnw en vƒiqXoM ko bui)))) khw jwqw hYA mYM hÂU, myrw hY, myrw kuC nhIM, myrw sb kuC hY Xy AhNvƒiÄ hYA es pRkwr mn, icÄ, bui) AOr AhN Xy Añq:krx khlwqw hYA jb mn myM kwmnwAoM ky sNk¬p-ivk¬p n aTy, iksI ivÀX kw Æmrx n AwE, AhN Bwv n rhy, sb ivcwr smw‚q ho jwEN AOr bui)))) myM jb Ek hI Dwrxw, Ek hI in¤cX rh jwqw hYA AhN Bwv smw‚q ho jwqw hYA mn AOr bui)))) Ek }p ho jwqy hYM asI –x Añq:krx myM as pRkwS pÂNuj Awœm qÈv kw adX ho jwqw hYA” esy Awp dpéx kI BWiq smJMyA jb Añq:krx }pI dpxé pr iksI BI qrh kw mYl nhIM rhqwA pUxéqXw swP ho jwqw hY qo as Awœmw kw pRkwS as dpéx myM pVny lgqw hYA XhI Awœm sw–wœkwr hYA es pRkwr eskw dyKnw Aw>Xé kI BWiq hYA dƒÃtw, dSén AOr dƒ¤X Ek ho jwqy hYMA AQwéq` mn, bui)))) AOr Awœmw Ek }p hI ho jwqy hYMA XhI inivék¬p smwiD hY, XoigXoM kI

62

AvÆQw hYA bu)))) ny ijsy invwéx khw, mhwvIr ny kYv¬X AOr kbIr ny suriqA AOr iPr es AvÆQw ko pRw‚q sBI czãczãczãczãinÃT mhwpu}À BI Awœm sw–wœkwr krky dUsroM ko smJwny ky ilE Awœmw kw vxén nhIM kr skqy ik Xh Awœmw kYsw hY ? zwqw qo iml hI jwqy hYM, SwÆZz krny vwly BI iml jwqy hYMA bVI BIV lgI pVI hY Awj bwjwr myM/ dyS myM/ duinXw myM Eysy logoM kIA prñqu qÈvdSIé zwnI mhwœmwAoM kw imlnw/ sdgu} kw imlnw AœXñq duléB hYA eé¤vrIX Anukµpw sy hI iml skqy hYM sdgu}A #XoMik iSÃX khW FUÂFygw sdgu} koA askw eqnw swmŒXé hI khW jo phcwn skyA hW, mn myM ijzwsw ho, ±Xwkulqw ho, ‚Xws ho qo sdgu} ÆvXN AwpkI bWh pkV lyMgyA Xy Gtnw jæ}r GtygI Xh AnuBv is)))) hYA pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM ik sdgu} ky ilE BI AwœmqÈv kw ivÀX smJwnw Aw>Xé hI hYA Xh vwxI ùwrw kYsy smJwXw jwE ? Agr iksI ko guV iKlw dyM AOr pUCyM kI kYsw hY guV ? mITw hYA pr mITw kYsw hoqw hY ? jb kBI mITw KwXw hI nhIM qo kYsy pqw clygw ? prñqu sdgu} bhuq ANSoM qk adwhrxoN ùwrw smJwny kI koiSS krqy hYMA jYsy ik pRBu ªI ÏÃx BI sdgu} ky }p myM Ajuén ko smJwny kI cyÃTw kr rhy hYMA jo iSÃX pwZ hoqw hY, ijzwsu hoqw hYA sdgu} ny jo khw

63

asmyM ª))))w rKkr sunkr smJ lyqw hY ; prñqu Aw>Xé cikq hoqw hYA Awj sunkr smJqw hY, A™Xws krygw, kl AnuBv BI kr lygwA prñqu kuC log smJ kr BI nhIM smJ skqy jYsw ik Awjkl kuC ^Xwdw pRcilq hYA jYsy cyly hoqy hYM vYsy hI gu} BI FÂUF lyqy hYMA Ek-Ek gu} ky lwKoM kroVoM kI sN$Xw myM iSÃXA dUrsNcwr pr dI–w dI jw rhI hYA mhwœmw jI kI PIs kw frw‡t bnwEN AOr Apnw Pon n: ilKvw dyMA dI–w iml jwEgIA iPr BI mNZ jwp kw smX nhIM qo gu} jI ky pws pYsy jmw krweE vo mwlw BI iPrvw dyMgy Apny AwdimXoM syA Agr pRwr‹DvS koeé gu} BI iml jwE prñqu iSÃX BI qo honw cwihE jo ansy kuC pRw‚q kr skyA rwmcirq mwns myM qulsI dws jI khqy hYM:---- “ “ “ “gu} imlihM ivrMic sm, mgu} imlihM ivrMic sm, mgu} imlihM ivrMic sm, mgu} imlihM ivrMic sm, mUKé UKé UKé UKé ân;ân;ân;ân; n cyq n cyq n cyq n cyq: [”: [”: [”: [” es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYM jo pwZ hY vo sunkr BI es Aw>Xé ko Awœm dSén ko jwnkr Aw¤cXé cikq ho jwqy hYM AOr kuC Eysy log hYM jo sunkr BI nhIM smJqyA sbsy bVI Aw>Xé kI bwq qo Xh hY ik ^Xwdwqr log Eysy hYM jo sunnw hI nhIM cwhqyA kuC qo lwcwr hYM, mjæbUr hYM do v#q kI rotI ky ilE, kuC ko Puséq nhIM mÖ, mœsr, Dn, kwmnI AOr kWcn syA

64

dyhI inœXmvÎXo dyhI inœXmvÎXo dyhI inœXmvÎXo dyhI inœXmvÎXo····XM dyhy svéÆX Bwrq XM dyhy svéÆX Bwrq XM dyhy svéÆX Bwrq XM dyhy svéÆX Bwrq AAAA qÆmwœsvwéix BUqwin n œvM Soicqumhéis ] 30 ]qÆmwœsvwéix BUqwin n œvM Soicqumhéis ] 30 ]qÆmwœsvwéix BUqwin n œvM Soicqumhéis ] 30 ]qÆmwœsvwéix BUqwin n œvM Soicqumhéis ] 30 ] hy Ajuén ! Xh Awœmw sb ky SrIr myM sdw hI AvÎX hYA es kwrx sµpUxé pRwixXoM ky ilE qU Sok krny ko Xo©X nhIM hY ] 30 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----jo sBI ky SrIroM myM invws krny vwlw Awœmw hY asy nwS krny kI swmŒXé iksI myM nhIM hYA #XoMik askw nwS kBI BI, iksI BI kwl myM, iksI ky BIy ùwrw nhIM ho skqwA es ilE iksI BI pRwxI ky ilE Sok krnw ±XQé hYA es pRkwr hy Ajuén ! jo ABI-ABI mNYny quµhy swN$X Xog/ zwn Xog kw apdyS idXw hY asky pRkwS sy mn ky AñDyry sdw ky ilE lu‚q ho jwqy hYMA AOr Xh zwn mnuÃX ky Añq:krx myM jwgƒiq pYdw kr dyny vwlw hYA ijsy jwnkr mnuÃX Apny Awœm Æv}p ko phcwn jwqw hYA qum as zwn ko Apny ân; myM aqwro ; asy AnuBv sy jwn lo AOr Sok ko œXwg kr Apny kÄé±X kw pwln kroA Eysw khkr pRBu ªI ÏÃx swN$X Xog {pI apdyS kw apsNhwr krqy hYMA

65

sµbñDsµbñDsµbñDsµbñD Ajuén SwrIirk nwqoM sy pRBwivq hokr moh myM PÂs cuky hY AOr anky AQwéq` Apny ÆvjnoM ky mwry jwny kI AwSNkw sy Apny kÄé±X pQ sy ivcilq ho rhy hYA Eysw ivcwr kr ivÀwdgRÆq ho jwqy hY AOr pRBu ªI ÏÃx ny asy jIvn ky mhwis))))wñq (SrIroM/ dyhoM kI nSvrqw, AinœXqw AOr Awœmw kI inœXqw, Su))))qw, inivékwrqw Awid) kw pRiqpwdn ikXw hYA qwik Ajuén sW$X Xog/ zwn Xog ky apdyS ùwrw Awœm Æv}p ko jwn lyA Eysw jwnkr Ajuén Apny kÄé±X kw pwln kryA Ab Awgy swq ¤lokoM myM pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko –iZX Dmé ky Anuswr AOr asI kI AvDwrxwAoN ky muqwibk Xu)))) krnw askw kÄé±X hY Eysw smJwny kI cyÃTw krqy hYM qwik Ajuén ±XQé kw Sok œXwg kr Apny kÄé±X pQ pr cl skyNA ÆvDmémip cwvy ÆvDmémip cwvy ÆvDmémip cwvy ÆvDmémip cwvy————X n ivkiµpqumhéis X n ivkiµpqumhéis X n ivkiµpqumhéis X n ivkiµpqumhéis AAAA DµXwéid Xu DµXwéid Xu DµXwéid Xu DµXwéid Xu))))wçCy‰XowçCy‰XowçCy‰XowçCy‰Xo····ñXœñXœñXœñXœ––––iZXÆX n ivÖqy ] 31 ]iZXÆX n ivÖqy ] 31 ]iZXÆX n ivÖqy ] 31 ]iZXÆX n ivÖqy ] 31 ] qQw Apny Dmé ko dyKkr qU BX krny Xo©X nhIM hY Xwin quJy BX nhIM krnw cwihE ; #XoMik –iZX ky ilE DméXu#q Xu)))) sy bFækr dUsrw koeé k¬XwxkwrI kÄé±X nhIM hY ] 31 ]

66

qwœpXqwœpXqwœpXqwœpXé:é:é:é:----ªI md`BgvdgIqw kw Dmé sy AiBpRwX ihñdU, muiÆlm, isK, eésweé, boDI, jYnI Awid sy nhIM hYA Dmé sy AiBpRwX hY ÆvDméA jo ÆvBwivk kÄé±X-kmé hYM mnuÃX kyA ijn kmoéM ky krny ko quµhwrw ÆvBwv hI cyÃTw kryA jYsy gIqw 18/43 myM SUrvIrqw, qyj, DYXé, cqurqw, Xu)))) sy n Bwgnw, dwn dynw, ÆvwmI Bwv-Xy –iZX ky ÆvBwivk kmé bqlwE gXy hYMA jo –iZX hogw asky ÆvBwv myM hI Xy gux dyKny ko imlyMgyA moh, mmqw, loB-lwlc ky kwrx cwhy eñswn Apny kÄé±X pQ sy ivcilq BI ho jwEA prñqu ÆvDmé qo hmySw, hr –x hmwry swQ-swQ clqw hYA esIilE qo pRBu ªI ÏÃx ny sbsy phly sW$X Xog/ Awœm zwn sy piricq krwXw hY qwik ÆvDmé kw pwln krny myM Ajuén ky ân; ko moh-mmqwid ivkwr AVcn n fwl skyMA dyS, smwj, mwnvqw v sƒiÃt kI r–w krnw Ek –iZX vIr kw Dmé hY AOr iPr qum koeé swDwrx –iZX nhIM hoA qum rwjw ho, mhwrwj XuiDiÃTr ky BweéA mhwrwj pw&fv ky puZA swry iv¤v myM quµhwrI SUrvIrqw kw fNkw bjqw hYMA gWfIvDwrI Ajuén ky swmny iksI kw swhs nhIM pVqw DnuÀ aTwny kwA Awj qk ijsny BI aTwXw, prwjX ko pRw‚q huAwA AOr iPr es smX jo iÆQiq quµhwry swmny hY ; Xh

67

DméXu)))) hYA eskw swmnw kroA Xh quµhyN iksI ivÀX suK kI pRwi‚q ky ilE AQvw iksI loB-lwlc ky ilE nhIM krnw AOr n hI AnIiq ky kwrxA QoVw ivcwr kro Ajuén ! Ek rogI SrIr iksI fw#tr ky swmny pVw ho, AOr fw#tr asy TIk krny ky kÄé±X kmé sy Bwg jwEA ho skqw hY as smX myM as fw#tr ko ^Xwdw Pké n pVyA prñqu vh rogI ijskw Awpry¤wn honw Qw, vh pIiVq ho jwEgw AOr as rogI kI pIVw kw dwiXœv as Vw#tr pr hI jwEgwA esI pRkwr qink soco-quµhwry es Xu)))) sy Bwg jwny sy Agr es dyS kw rw^X duXoéDn jYsy kuitl, AhNkwrI AOr As™X ±Xi#q ky hwQ Aw gXw qo #Xw hogw es dyS kw ? ijsny Apny ÆvwQé ky ilE qum sBI BweéXoM ko mrvwny ky ilE jo asky ccyry Bweé hoM, lw–w gƒh ko Awg lgvw dI QIA BIm ko lf`fU myM ivÀ dy idXw QwA Eysw cirZhIn rwjw kYsy smwj myM AOrqoN kI eé^jq kI r–w kr skqw hY ijsny ApnI hI kulvDU AQwéq` pWcwlI (dRopdI) ko sryAwm rw^X sBw ky bIc, isr ky bwloM sy pkVkr vÆZ hrx krny cwhyA Eysw mnuÃX Apny BOiqk suKoM kI pRwi‚q hyqu, Apnw rw^X bnwE rKny ilE #Xw kuC nhIM kr skqw ! Agr quµhwry Bwgny sy dyS kI bwgfor Eysy logoM ky hwQoM myM Aw jwqI hY qo dyS qo brbwd hogw hI AOr qum BI mhwnrk ky

68

BwgIdwr bnogyA hW ! Apnw kÄé±X inBwAo ; iPr jo BI hogw asmyM quµhwrw doÀ n hogwA –iZX hony ky nwqy Apny –iZX Dmé (kÄé±X kmé) ko inBwAoA Xh qum jo ivÀwd gRÆq ho rhy ho vh –udR moh ky kwrx ho rhy hoA Xh moh ky kwrx jo ivÀwd }pI bdlI quµhwry SOXé, vIrqw AOr ÆvBwv }pI sUXé ky Awgy Aw geé hY ; jo mYM kh rhw hUÂ, Eysw mwnkr asy aVw do vnwé mOkw cUk jwEgwA “Ab pCqwE hoq #Xw, jb iciVXw cug geé Kyq”“Ab pCqwE hoq #Xw, jb iciVXw cug geé Kyq”“Ab pCqwE hoq #Xw, jb iciVXw cug geé Kyq”“Ab pCqwE hoq #Xw, jb iciVXw cug geé Kyq”AAAA XdƒçCXw coppñnM Ævgéùwrmpwvƒqm` XdƒçCXw coppñnM Ævgéùwrmpwvƒqm` XdƒçCXw coppñnM Ævgéùwrmpwvƒqm` XdƒçCXw coppñnM Ævgéùwrmpwvƒqm` AAAA suiKn: suiKn: suiKn: suiKn: ––––iZXw: pwQé lBñqy XuiZXw: pwQé lBñqy XuiZXw: pwQé lBñqy XuiZXw: pwQé lBñqy Xu))))mIdƒSm` ] 32 ]mIdƒSm` ] 32 ]mIdƒSm` ] 32 ]mIdƒSm` ] 32 ] hy pwQé ! Apny-Awp pRw‚q huE AOr Kuly huE Ævgé ky ùwr}p es pRkwr ky Xu)))) ko Bw©Xvwn` –iZX log hI pwqy hYM ] 32 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----#XoM BUl rhy ho Ajuén ! ik Xh hiÆqnwpur kw rw^X quµhwrw Qw AOr Awj BI quµhwrw hYA quµhwry ipqw pw&fv XhW ky rwjw QyA kuC idnoM ky ilE vn gmn krqy huE, DƒqrwÃt‰ ko rKvwly ky qOr pr rw^X isNhwsn pr ibTw gE QyA vn myM ankI mƒœXu ho geé AOr DƒqrwÃt‰ ny vh Amwnq nhIN lOtweéA AOr anky puZ duXoéDn ny Apnw rwÆqw inÃk&tk bnwny ky ilE qum sBI BweéXoM ko mrvwny ky

69

ilE keé bwr ÀfXñZ rcyA quµhwrI qrP sy jb swry Swiñq bnwE rKny ky Xw smJOqw hony ky pRXws smw‚q ho gE ; Xu)))) kI qYXwirXwN hony lgIA mgr iPr BI mYM AwpkI qrP sy Swiñq dUq bn kr duXoéDn ky pws gXwA as smJOqw vwqwé myM mYny Awp pWcoM BweéXoM ky ilE hiÆqnwpur ky ivSwl swmRw^X myM sy isPé pWc gWv mwNgy qo asny sUeé kI nok ijqnI BUim dyny sy BI eñkwr kr idXwA Añqq: Xu)))) honw ini¤cq huAwA AOr Ab jbik donoM p–oM ky rwjw log AOr synwXyM Xu)))) Su} hony ky sNkyq kw eñqjwr kr rhI hYM qo quµhNy moh ho gXwA pRBu XhW pr Ajuén ko pwQé khkr sµboiDq kr rhy hYM ; Xh Æmrx idlwny ky ilE ik qum Ek EysI vIr mwqw pƒQw (kuñqI) ky puZ ho ijsny muJy Xu)))) (rxBUim) ky ilE pRÆQwn krny sy phly qyry AOr BIm ky ilE Kws sñdyS Byjw Qw “Dn«jX Ajuén sy AOr sdw kmr ksy qYXwr rhny vwly BIm sy qum Xh bwq khnw ik ijs kwXé ky ilE –iZX mwqw puZ aœpñn krqI hY, Ab askw smX swmny Aw gXw hYA” es pRkwr Apny –iZX Dmé kw ivcwr kroA AOr iPr Xh Xu)))) qo quµhwry ilE sNgRwm hYA Eysw Avsr apl‹D honw qo –iZX ky ilE iksI pUvé jñm ky pu&X kw adX honw hYA #XoMik kÄé±X inBwny kw bhuq

70

bVw Avsr iml rhw hY joik qumny ÆvXN aœpñn krnw nhIM cwhw bi¬k Apny Awp apl‹D huAw hYA quµhwry donoM qrP hI k¬Xwx hYA Agr vIr giq ko pRw‚q hogw qo qyry ilE Ævgé ky ùwr Kuly hoMgy AOr Agr ivjX pRw‚q krygw qo pƒŒvI pr rwj Bog kr Ævgé/ mo– pRw‚q krygwA Xh prm sœX jwno Ajuén ! jo log Apny kÄé±X pQ pr clqy-clqy mƒœXu ko pRw‚q ho jwqy hYM añhyM Ævgéwid lokoM kI pRwi‚q hoqI hY AOr jo Apny kÄé±XoM sy Bwg jwqw hY vh nrk ky grq myM igrqw hY A Eysw ivcwr kr Xu)))) ky ilE KVy ho jwAoA AQ cyÈvimmM DµXéM s|`gRwmM n kirÃXis AQ cyÈvimmM DµXéM s|`gRwmM n kirÃXis AQ cyÈvimmM DµXéM s|`gRwmM n kirÃXis AQ cyÈvimmM DµXéM s|`gRwmM n kirÃXis AAAA qq: ÆvDméM kIiqéM c ihœvw pwpmvw‚Æxis ] 33 ]qq: ÆvDméM kIiqéM c ihœvw pwpmvw‚Æxis ] 33 ]qq: ÆvDméM kIiqéM c ihœvw pwpmvw‚Æxis ] 33 ]qq: ÆvDméM kIiqéM c ihœvw pwpmvw‚Æxis ] 33 ] ikñqu Xid qU es DméXuË Xu) ko nhIM krygw qo ÆvDmé AOr kIiqé ko Kokr pwp ko pRw‚q hogw ] 33 ] AkIiqéM cwip BUqwin kQiXÃXiñq qy AkIiqéM cwip BUqwin kQiXÃXiñq qy AkIiqéM cwip BUqwin kQiXÃXiñq qy AkIiqéM cwip BUqwin kQiXÃXiñq qy····±XXwm` ±XXwm` ±XXwm` ±XXwm` AAAA sµBwivqÆX sµBwivqÆX sµBwivqÆX sµBwivqÆX cwkIiqémérxwdiqirçXqy ] 34 ]cwkIiqémérxwdiqirçXqy ] 34 ]cwkIiqémérxwdiqirçXqy ] 34 ]cwkIiqémérxwdiqirçXqy ] 34 ] qQw sb log qyrI bhuq kwlqk rhnyvwlI ApkIiqé kw BI kQn kryMgy AOr mwnnIX pu}À ky ilXy ApkIiqé mrx sy BI bFækr hY ] 34 ]

71

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----en piriÆQiqXoM myM Xu)))) sy eñkwr krny kw sIDw sw mqlb hY-Apny Dmé sy igr jwnwA jo qum BXBIq ho rhy ho ik Xu)))) krny sy quJy pwp lgygw ; qo qum ib¬kul a¬t idSw myM soc rhy hoA #XoMik pwp qo ÆvDmé kw Awcrx n krny sy lgqw hYA AOr iPr qyrI AvDwrxw ky muqwibk BI Ek sµmwnIX ±Xi#q ky ilE ApkIiqé mƒœXu sy BI bFækr duKdwXI hoqI hYA QoVw ivcwr kro Ajuén ! Apnw kÄé±X-kmé Xwin Xu)))) sy Bwg jwny pr #Xw qyrI ApkIiqé nhIN hogI ? #XoMik qum ApnI vIrqw myN iv¤v pRis)))) ±Xi#q ho ; esilE log quµhwrI ApkIiqé kw kQn bhuq smX qk ikXw kryMgyA AOr iPr qyry jYsy ±Xi#qXoM sy hI qo eiqhws bnqw hY ; eiqhws ky pñnoM myM qyrw nwm sµmwn sy nhIM ilKw jwEgwA BXwdRxwduprqM mMÆXñqy œvwM mhwrQw: BXwdRxwduprqM mMÆXñqy œvwM mhwrQw: BXwdRxwduprqM mMÆXñqy œvwM mhwrQw: BXwdRxwduprqM mMÆXñqy œvwM mhwrQw: AAAA XyÀwM c œvM bhumqo BUœvw XwÆXis lwGvm` ] 35 ]XyÀwM c œvM bhumqo BUœvw XwÆXis lwGvm` ] 35 ]XyÀwM c œvM bhumqo BUœvw XwÆXis lwGvm` ] 35 ]XyÀwM c œvM bhumqo BUœvw XwÆXis lwGvm` ] 35 ] AOr ijnkI dƒiÃt myM qU phly bhuq sµmwinq hokr Ab lGuqw ko pRw‚q hogw, vy mhwrQI log quJy BX ky kwrx Xu) sy htw huAw mwnyMgy ] 35 ]

72

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----ipqwmh BIÃm, AwcwXé dRox, synwpiq DƒÃtÖumn AOr rwjw dRupd Awid mhwrQI log jo quµhwrI bhuq pRiqÃTw krqy AwE hYM ; Ab Xid qU Xu) kw œXwg kr dygw qo an sb kI ingwhoM sy igr jwEgwA Xy log smJyMgy ik Ajuén BXBIq ho gXw ; kwXroM kI qrh ApnI jwn bcwny ky ilE Xu)))) sy Bwg gXw [ es pRkwr iksI BI dƒiÃt sy en piriÆQiqXoM myM Xu)))) sy eñkwr krnw quµhwry ilE ihqkr nhIM hYA AvwçXvwdwM> bhUn` vidÃXiñq qvAvwçXvwdwM> bhUn` vidÃXiñq qvAvwçXvwdwM> bhUn` vidÃXiñq qvAvwçXvwdwM> bhUn` vidÃXiñq qvwihqw: wihqw: wihqw: wihqw: AAAA inñdñqÆqv swmŒXéM qqo du:KqrM nu ikm` ] 36 ] inñdñqÆqv swmŒXéM qqo du:KqrM nu ikm` ] 36 ] inñdñqÆqv swmŒXéM qqo du:KqrM nu ikm` ] 36 ] inñdñqÆqv swmŒXéM qqo du:KqrM nu ikm` ] 36 ] qyry vYrI log qyry swmŒXé kI inñdw krqy huE quJy bhuq sy n khny Xo©X vcn BI khyMgy ; assy AiDk du:K AOr #Xw hogw ? ] 36 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----XhI nhIM Ajuén ! ik jn-swDwrx hI quµhwrI inñdw krygw bi¬k dRuXoéDn jYsy qyry vYrI log jb Apny muK sy qyry ilE AshŸ bw©bwxoM kI vÀwé kryMgy qo quJsy shn nhIM hogwA AOr iPr essy bFækr du:K AOr ho BI #Xw skqw hY jb qyrw Aihq cwhny vwly qyrI vIrqw, SOXéqw AOr qyry gw&fIv DnuÀ ko ktu vcn bolkr aphws aVwXyMgyA esilE qink ivcwr kro AOr ApnI BUl suDwr

73

kr Apny kÄé±X pQ pr vwips Aw jwAoA aTo, Xu) ky ilE qYXwr ho jwAoA hqo vw pRw‚ÆXis ÆvgéM ijœvw vw Bo hqo vw pRw‚ÆXis ÆvgéM ijœvw vw Bo hqo vw pRw‚ÆXis ÆvgéM ijœvw vw Bo hqo vw pRw‚ÆXis ÆvgéM ijœvw vw Bo————Xsy mhIm` Xsy mhIm` Xsy mhIm` Xsy mhIm` AAAA qÆmwduiÄà kOñqyX Xu qÆmwduiÄà kOñqyX Xu qÆmwduiÄà kOñqyX Xu qÆmwduiÄà kOñqyX Xu))))wX Ïqin>X: ] 37 ]wX Ïqin>X: ] 37 ]wX Ïqin>X: ] 37 ]wX Ïqin>X: ] 37 ] Xw qo qU Xu)))) myM mwrw jwkr Ævgé ko pRw‚q hogw AQvw sNgRwm myM jIqkr pƒŒvI kw rw^X BogygwA es kwrx hy Ajuén ! qU Xu)))) ky ilE in>X krky KVw ho jw ] 37 ] suKdu:Ky smy Ïœvw lwBwlwBO jXwjXO suKdu:Ky smy Ïœvw lwBwlwBO jXwjXO suKdu:Ky smy Ïœvw lwBwlwBO jXwjXO suKdu:Ky smy Ïœvw lwBwlwBO jXwjXO AAAA qqo Xuqqo Xuqqo Xuqqo Xu))))wX Xu XÆv nYvM pwpmvw‚Æxis ] 38 ]wX Xu XÆv nYvM pwpmvw‚Æxis ] 38 ]wX Xu XÆv nYvM pwpmvw‚Æxis ] 38 ]wX Xu XÆv nYvM pwpmvw‚Æxis ] 38 ] jX-prwjX, lwB-hwin AOr suK-du:K ko smwn smJkr, asky bwd Xu)))) ky ilE qYXwr ho jw ; es pRkwr Xu)))) krny sy qU pwp ko pRw‚q nhIM hogw ] 38 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----bVw hI AdBuq apdyS krqy hYM pRBu ªI ÏÃx, hy Ajuén ! kmé krny ky ilE kmé kroA qU Apny kÄé±X kw pwln krny ky aÌy¤X sy kmé kr AQwéq` Xu)))) krA ibnw iksI eçCw kyA jIq ho hwr ho, askI qrP ÎXwn idXy ibnw, Apny swmŒXé Anuswr Apnw kÄé±X kroA hÀé Sok sy rihq AQwéq` jIq myM hiÀéq huE ibnw AOr hwr myM du:KI huE ibnwA rwg-ùyÀ Awid ivkwroMy sy rihq hokr Xu)))) kroA

74

es pRkwr jb qum Apnw kÄé±X inBwny ky ilE Xu) krogy qo quJy koeé pwp nhIM lgygwA pRBu ªI ÏÃx XhW pr jIvn kw swrBUq is))))wñq bqlw rhy hYM ik mnuÃX ùwrw ÏœX #Xw ikXw gXw hY mU¬X askw nhIM bi¬k as ÏœX ky pICy askw pRXojn #Xw hY ? iks Bwv sy asny vh ÏœX ikXw mU¬X as bwq kw hYA jb mnuÃX Apny ÆvwQé ky ilE, kuC pwny ky ilE dUsroN ko SwrIirk v mwnisk pIVw phuÂcwqw hY qo vh pwp kmé krqw hYA jb iksI nyqw kw aÌy¤X isPé cunwv jIqnw hoqw hY qo vh Dn BI bWtqw hY, nSy BI bWtqw hY AOr n jwny #Xw-#Xw krqw hYA isPé pd-pRiqÃTw Xw sÄw hwisl krny ky ilEA khny sy AiBpRwX Xh hY ik mnuÃX pwp kmé/ iniÀ)))) kmé qBI krqw hY jb vh koeé BI ÏœX kyvl Apny suK ky ilE, ivÀXoM ko Bogny ky ilE, Dnwid lwB ky ilE AOr ivjX pRw‚q krny ky aÌy¤X sy krqw hYA jYsy koeé ±Xi#q iksI dUsry ±Xi#q kw kœl krqw hY qo vh mhwpwp hY AOr kwnUnI AprwD BIA prñqu jb Ek ispwhI dyS kI sur–w ky ilE golI clwqw hY qo vh n hI pwp hY n hI kwnUnI AprwDA Ek Vw#tr iksI rogI ko nSy kw eNjY#Sn dykr asky SrIr kI S¬X ik®Xw krqw hYA ijsmyM as Vw#tr kw

75

aÌy¤X swmny pVy rogI ky SrIr ko TIk krnw hoqw hY esilE Eysw krnw asky ilE n qo pwp hY AOr n hI kwnUnI AprwDA esIilE XhW pr pRBu ªI ÏÃx Ajuén ko Xu)))) krny kI pRœX– Awzw dy rhy hYMA prñqu Xh khkr ik Xu)))) kr mgr sm Bwv syA jX-prwjX, lwB-hwin AOr suK-du:K ko smwn smJkrA bVI AdBuq vwxI hY pRBu ªI ÏÃx kI-ik jb qk qU lwB-hwin, jX-prwjX, pd-pRiqàw Awid ky ilE Xu) krygw qo vhW pr pwp hogw AOr jb en ivkwroM myM Aws#q huE ibnw lwB-hwin, jIq-hwr ko smwn smJkr, jo BI kuC krygw vh pu&X hI hogw-pwp ho hI nhIM skqwA es pRkwr qU ivjX-prwjX, lwB-hwin AOr ijñdgI-mOq ko sm mwnkr Xu)))) kr-jo ik qyrw Dmé hY/ kÄé±X hYA qUJy koeé pwp n hogwA Xh swrw ijµmw muJ pr CoV dyA es pRkwr pwp-pu&X kw gUFæ rhÆX Kolkr khw hY pRBu ªI ÏÃx ny ik pwp-pu&X kw sµbñD quµhwry ùwrw ikXy gXy ÏœX sy nhIM bi¬k mnuÃX ky Añq:Æql kI Bwvnw sy hYA

EÀw qy EÀw qy EÀw qy EÀw qy····iBihqw sw|`$Xy buiiBihqw sw|`$Xy buiiBihqw sw|`$Xy buiiBihqw sw|`$Xy bui))))Xoégy iœvmwM Çƒxu Xoégy iœvmwM Çƒxu Xoégy iœvmwM Çƒxu Xoégy iœvmwM Çƒxu AAAA bubububu))))Xw XuËo XXw pwQé kmébñDM pRhwÆXis ] 39 ]Xw XuËo XXw pwQé kmébñDM pRhwÆXis ] 39 ]Xw XuËo XXw pwQé kmébñDM pRhwÆXis ] 39 ]Xw XuËo XXw pwQé kmébñDM pRhwÆXis ] 39 ]

76

hy pwQé ! Xh bui)))) qyry ilE zwn Xog ky ivÀX myN khI gXI AOr Ab qU es ko kmé Xog ky ivÀX myN sun-ijs bui)))) sy Xu#q huAw qU kmoéN ky bñDn ko BlI-BWiq œXwg dygw Xwin svéQw nê kr fwlygw ] 39 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----pRBu ªI ÏÃx ny sbsy phly moh myN PÂsy huE ivÀwdgRÆq Ajuén ko QoVw sw jwgƒq krky asy Awœmzwn AQwéq` swN$X Xog kw apdyS idXw ijssy ik vh Awœm Æv{p ko jwn skyA #XoNik mnuÃX jb Awœmw ky XQwQé Æv{p ko smJ lyqw hY qo askw smdSIé ho jwnw ÆvBwivk hI hYA vh jwn lyqw hY ik sBI pRwixXoN myN jo Awœmw hY vh prmwœmw kw hI ANS hY ; es pRkwr vh prmwœmw hI pRwxI mwZ myN invws krqw hYA siçcdwnñdGn czã ky isvw iksI Aor kI sÄw nhIN hY AOr jo {p, AwÏiqXW, SrIr idKweé pVqy hYN vh sb AinœX hYN, n¤vr hYNA es pRkwr Awœm zwn ko pRw‚q huAw mnuÃX smœv ko pRw‚q ho jwqw hYA ÆvwmI rwmqIQé Apny pRœXyk AiBBwÀx sy phly sBI ko “myry hI Awœm Æv{p” kh kr hI sµboiDq krqy QyA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Xh bui)))) qyry ilE phly zwn Xog ùwrw khI geé qwik qU esy zwn ùwrw pRw‚q kr skyA kOn sI bui)))) phly zwn Xog ùwrw khI geé ? Xh bui)))) AQwéq` lwB-hwin, jX-prwjX,

77

suK-du:K myN smwn AQwéq` smicÄ-(smBwv) rKnwA vhI smœv bui)))) kméXog ky ùwrw kYsy pRw‚q hoqI hY vh muJ sy sunA swDk kI {ic swN$X ky mwgé pr clny myN ho Xw iPr kmé ky mwgé pr ; pUxéqw qo smœv bui)))) ko pRw‚q hony myN hI hYA #XoNik smœv bui)))) ko pRw‚q honw hI qo Xog hYA Xog kw AQé hI hY-Awœmw kw prmwœmw sy Xog honwA AQwéq` ijs Xui#q/ klw ùwrw mn/ icÄ eé¤vr ky pRiq Ekinà ho jwE vhI Xog hYA mwgé koeé BI ho-pRvƒiq Xw invƒiq AQwéq` swN$X Xw kméA donoN hI swDnoN kw aÌy¤X smœv bui)))) kwy pRw‚q honw hYA AÎXwœm myN añniq qBI sµBv hY jb mnuÃX kI bui)))) smœv ko pRw‚q ho jwEA #XoNik vYrw©X, Bi#q, syvwBwv, inÃkwmqw qBI sµBv ho skygI jb smœv bui)))) ho AQwéq` Byd bui)))) n hoA Xy qo Eysy hI huAw jYsy:-koeé mnuÃX pFækr/ sunkr Xh bwq jwn ly ik kwr kYsy clweé jwqI hY prñqu ±Xvhwirk {p sy kwr kBI clweé n ho qo #Xw vh mnuÃX kBI gwVI cwlk ho skqw hY ? es pRkwr smœv bui)))) ky ibnw zwn isPé zwn ho skqw hY zwnXog nhIN-#XoNik Xog sy hI qo Awœmw-prmwœmw kw imln honw hYA es pRkwr smBwv/ smœv bui)))) hI/ smqw hI EkmwZ EysI Xui#q hY ijssy Xu#q hokr mnuÃX

78

açc AÎXwiœmk AvÆQw ko pRw‚q ho skqw hYA esIilE qo pRBu khqy hYN ik quµhyN Apny ÆvDmé pwln kI dƒiê sy BI Xu)))) krnw hY qo smBwv sy krA smBwv sy Xu#q huAw qU kuC BI krygw qo pwp nhIN hogw #XoNik pwp hogw hI qb jb hm koeé BI ÏœX Apny ÆvwQé AQwéq` ApnI kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE krqy hYNA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik XhI bui)))) AQwéq` smqw kméXog ky ùwrw kYsy pRw‚q hoqI hY Ab muJsy vh sun ; ijsko pRw‚q huAw qU kmoéN ky bñDn sy sdw ky ilE CUt jwEgwA kmébñDn pRhwÆXiskmébñDn pRhwÆXiskmébñDn pRhwÆXiskmébñDn pRhwÆXis----jIvwœmw Apny SuB-ASuB kmoéNnuswr iBñn-iBñn XoinXoN myN jñm lyqw hYA kmoéN sy bÂDw huAw jIv ijs pRkwr jñm-mƒœXu {p sNswr ck® myN GUmqw rhqw hY, esy kmébñDn khw jwqw hYA prñqu smœv bui)))) sy Xu#q kméXog kI iviD ùwrw mnuÃX jñm----mƒœXu ky ck® sy CUt jwqw hYA esy hI kmébñDn ko svéQw nÃt kr fwlnw khw hYA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik hy pwQé ! phly quJy swN$X Xog kI iviD bqlweé AOr Ab quJy kméXog kI iviD bqlwqw hUÂA ijskw Awcrx krny sy qU kmébñDn sy mu#q huAw prmpd ko pRw‚q hogwA es ¤lok/ sUZ ko swN$X Xog ky bwd AOr kméXog kw apdyS dyny sy phly khny myN bVw

79

hI AdBuq rhÆX hYA qÈv ivvycnI ky tIkwkwr mwnnIX ªI jXdXwl goXñdkw jI ny qo esy dyhlI-dIpk kI sNzw dI hYA jYsy qulsI dws jI mhwrwj ªI rwmcirq mwns myN khqy hYN---- “rwm nwm mindIp D{Â, jIh dyhrI ùwr“rwm nwm mindIp D{Â, jIh dyhrI ùwr“rwm nwm mindIp D{Â, jIh dyhrI ùwr“rwm nwm mindIp D{Â, jIh dyhrI ùwrAAAA qulsI BIqr qulsI BIqr qulsI BIqr qulsI BIqr bwhyrhuÂ, jON cwhis aijXwr]”bwhyrhuÂ, jON cwhis aijXwr]”bwhyrhuÂ, jON cwhis aijXwr]”bwhyrhuÂ, jON cwhis aijXwr]” mwnsmwnsmwnsmwns----bwlkw&Vbwlkw&Vbwlkw&Vbwlkw&V----21.21.21.21.AAAA Xid qU BIqr AOr bwhr donoN Aor ajwlw cwhqw hY qo muK {pI ùwr kI jIB {pI dyhlI pr rwm nwm {pI mixdIpk ko rKA es pRkwr smBwv kw dIpk muK {pI ùwr kI jIBw {pI dyhlI pr rKlo iPr cwhy sNswr myN rhkr-kÄé±X kmé kro AOr BIqr Apny icÄ ko Awœmw myN/ prmwœmw myN lgwAo/ Bi#q kro/ ÎXwn kro/ syvw kwXé kroA es pRkwr sy qum açc AÎXwiœmkqw ko jæ{r pRw‚q hoNgyA XhI klw hY jIvn ko swQék bnwny kIA zwn qo bhuq Brw pVw hY AOr BI gRñQoN/ SwÆZoN myNA prñqu mnuÃX AOr prmwœmw ky bIc pul iniméq krny kw jo gUFæ rhÆX, AdBuq klw hY, XhI mhwnqw hY gIqw kIA AOr Ab Awgy pRBu kméXog kw rhÆX EvN pUxé mhœv ko bqlwqy hYNA

80

nyhwiBk®mnw¤wonyhwiBk®mnw¤wonyhwiBk®mnw¤wonyhwiBk®mnw¤wo····iÆq pRœXvwXo n ivÖqy iÆq pRœXvwXo n ivÖqy iÆq pRœXvwXo n ivÖqy iÆq pRœXvwXo n ivÖqy AAAA Æv¬pm‚XÆX DméÆX ZwXqy mhqo BXwq` ] 40 ] Æv¬pm‚XÆX DméÆX ZwXqy mhqo BXwq` ] 40 ] Æv¬pm‚XÆX DméÆX ZwXqy mhqo BXwq` ] 40 ] Æv¬pm‚XÆX DméÆX ZwXqy mhqo BXwq` ] 40 ] es kméXog myN AwrµB kw AQwéq` bIj kw nwS nhIN hY AOr a¬tw PlÆv{p doÀ BI nhIN hY ; bi¬k es kméXog {p Dmé kw QoVw sw BI swDn jñm-mƒœXu {p mhwn BX sy r–w kr lyqw hY ] 40 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----es BOiqk jgq ky swry hI kwXé-klwp Eysy hYN ik jb qk iksI BI kwXé ko pUxé {p nhIN iml jwqw, ADUrw hI CUt jwqw hY qo vh ikXw gXw kmé inÃPl ho jwqw hYA jYsy koeé ikswn Kyq myN bIj boE, asmyN Kwd Vwl dy, prñqu asky bwd isNcweé bNd kr dy qo Psl qYXwr nhIN hogIA askw bIj AOr myhnq sb bykwr cly jwEyNgyA koeé BI kwXé ly lo ; jb qk asy pUrw nhIN ikXw jwqw qo as kwXé sy lwB pRw‚q nhIN hoqw bi¬k jo ADUrw rhny qk Dn kw ±XX ikXw hoqw hY, myhnq kI hoqI hY vo BI ±XQé clI jwqI hYA prñqu kméXog {pI bIj kw kBI nwS nhIN hoqwA jYsy koeé swDk kméXog ky mwgé pr clny lgqw hY qo clqy-clqy kuC smX bwd pRwr‹D vS as mwgé sy ivcilq ho jwE qo as ùwrw ikE gE QoVy bhuq BI inÃkwm kmé ±XQé nhIN jwqyA vh sNÆkwr {p myN asky

81

Añq:krx myN iÆQq ho jwqy hYN AOr vhI sNÆkwr dUsry jñm myN asy pun: asI mwgé pr lgw dyqy hYNA mwn lIijE pRBu imln ky ilE XwZw kI lµbweé Ek hjwr kdm hY Awp es jIvn myN pcws kdm cl kr {k gE hYNA qo Agly jñm myN AwpkI XwZw pcws kdm sy hI Su{ hogIA vo cly huE pcws kdm kBI ±XQé nhIN jw skqyA Awp ky muK sy Ek bwr BI khw gXw ÏÃx-ÏÃx kBI ±XQé nhIN jwqwA Awp ky nwmDn ky Kwqy myN juV jwqw hYA XhI qo hY as k{xwinDwn kI k{xwA sNwswirk jIvn myN BI Awp dyKqy hI hYN ; iksI mnuÃX ky ds bwr kwm myN Aw jwAo, askw shXog kro AOr AglI bwr Awpko kuC mjbUrI ho jwE qo dUsrw AwdmI ds bwr ky kwm ko BUl jwEgwA Ek bwr shXog n idE jwny ky kwrx Awp inñdw ky pwZ bn jwqy hYNA ^Xwdwqr Eysw hI dyKw jwqw hYA XhI smJwny kI cyÃTw hY pRBu ªI ÏÃx ùwrw ik iPr #XoN sNswr myN alJy huE ho ? kuC logoN ko pRsñn krny ky ilE jIvnBr pRXwsrÄ rhqy hoA hm ikqnI BI koiSS kr lyN, iksI ko BI pRsñn nhIN kr skqyA qo iPr #XoN n XhI jIvn pRBu kI pRsñnqw ky ilE lgwXw jwEA asI kI pRsñnqw ky ilE inÃkwm Bwv sy, smBwv sy, sµpUxé pRwxI mwZ ky ihÄ ky ilE kmé ikE jwEN bjwE kuC mnuÃXoN kI moh-mmqw ky

82

ilEA asI kI pRsñnqw ky ilE #XoN n pRXwsrÄ rhyN ijskI qrP Ek BI bFæw huAw kdm/ askI pRsñnqw ky ilE KoXw huAw Ek BI –x ±XQé nhIN jw skqwA AOr iPr es kméXog myN doÀ BI kYsy ho skqw hY ? jb kmé hI smqw sy ikE jwqy hYN qo iPr doÀ iks bwq kwA doÀ qo an kmoéN myN hY jo kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE ikE jwqy hYNA AOr iPr BX BI iks bwq kw ? jb lwB-hwin, suK-du:K, jX-prwjX, mwn-Apmwn sb myN smbui)))) hY AOr prihÄ ky ilE kwXé kr rhy ho qo iPr isi))))-Aisi)))) kw BX kYsw ? icñqw, BX, Sok nwm kI koeé vÆqu ÆpSé BI nhIN kr skqIA ±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui))))rykyh ku{nñdn rykyh ku{nñdn rykyh ku{nñdn rykyh ku{nñdn AAAA bhuSwKw hŸnñqw> bubhuSwKw hŸnñqw> bubhuSwKw hŸnñqw> bubhuSwKw hŸnñqw> bu))))XoXoXoXo····±XvswiXnwm` ] 41 ] ±XvswiXnwm` ] 41 ] ±XvswiXnwm` ] 41 ] ±XvswiXnwm` ] 41 ] hy Ajuén ! es kméXog myN in>Xwiœmkw bui)))) Ek hI hoqI hY ; ikñqu AiÆQr ivcwr vwly ivvykhIn skwm mnuÃXoN kI bui))))XwN in>X hI bhuq BydoN vwlI AOr Anñq hoqI hYN ] 41] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----jo bui)))) Atl AOr iÆQr in¤cX vwlI ho asy ±XvswXwiœmkw±XvswXwiœmkw±XvswXwiœmkw±XvswXwiœmkw AQwéq` in¤cXwœmk bui)))) khw jwqw hY AOr ijs bui)))) myN in¤cX krny kI swmŒXé nhIN ; BogoN kI pRwi‚q ky ilE, kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE Btkn sI lgI

83

rhyA koeé inxéX n ly sky vh A±XvswXwiœmk bui)))) hYA Dn kI lwlsw BI AœXwiDk ho AOr Swiñq BI cwhyA Xh kYsy sµBv ho skqw hY ? ivÀXoN ky œXwg kw ivcwr qo Ævpn myN BI nhIN AwqwA koeé mhwœmw BogoN ky pRiq Awsi#q rihq ho jwny kI bwq BI kry qo vh kVvI lgqI hYA jIvn aprwñq koeé prihÄ kw kwXé nhIN ikXw, sœX kI Koj ky ilE mn myN ijzwsw BI aœpñn nhIN hueé, gIqw jI kw pTn-mnn nhIN ikXw, BUKy ko Añn v ‚Xwsy ko pwnI nhIN iplwXw, Bgvwn kw Bjn-ismrx nhIN ikXw prñqu jb jIvn kw Añq smX AwXw qo asy gIqw kw pwT sunwny lgyA jb Anñq eçCwEN hmwry mn ko Awkr pkV lyqI hYN qo mn ky BI Anñq tukVy ho jwqy hYNA nqIjw-ASwiñq, qnwv, BtknA

eñSw jI aTo, Ab kUc kro, eñSw jI aTo, Ab kUc kro, eñSw jI aTo, Ab kUc kro, eñSw jI aTo, Ab kUc kro, es Shr myN jI kw lgwnw #Xwes Shr myN jI kw lgwnw #Xwes Shr myN jI kw lgwnw #Xwes Shr myN jI kw lgwnw #XwAAAA SYqW ko skUÂ sy #Xw mqlb, jogI kw ngr myN iTkwnw #XwSYqW ko skUÂ sy #Xw mqlb, jogI kw ngr myN iTkwnw #XwSYqW ko skUÂ sy #Xw mqlb, jogI kw ngr myN iTkwnw #XwSYqW ko skUÂ sy #Xw mqlb, jogI kw ngr myN iTkwnw #XwAAAA es idl ky drIcwE dwmn myN, dyKo qo shI soco qo shIes idl ky drIcwE dwmn myN, dyKo qo shI soco qo shIes idl ky drIcwE dwmn myN, dyKo qo shI soco qo shIes idl ky drIcwE dwmn myN, dyKo qo shI soco qo shIAAAA ijs JolI myN sO Cyd huE, as JolI kw PYlwnw #Xwijs JolI myN sO Cyd huE, as JolI kw PYlwnw #Xwijs JolI myN sO Cyd huE, as JolI kw PYlwnw #Xwijs JolI myN sO Cyd huE, as JolI kw PYlwnw #XwAAAA idn fUbw cWd BI fUb gXw, bVI dyr hueé Gr Awny myNidn fUbw cWd BI fUb gXw, bVI dyr hueé Gr Awny myNidn fUbw cWd BI fUb gXw, bVI dyr hueé Gr Awny myNidn fUbw cWd BI fUb gXw, bVI dyr hueé Gr Awny myNAAAA #XoN dyr hueé Gr AwE ho#XoN dyr hueé Gr AwE ho#XoN dyr hueé Gr AwE ho#XoN dyr hueé Gr AwE ho, sjnI sy krogy bhwnw #Xw, sjnI sy krogy bhwnw #Xw, sjnI sy krogy bhwnw #Xw, sjnI sy krogy bhwnw #XwAAAA jIvn Br jo mnuÃX ivÀX-BogoN ky pICy Bwgqy rhqy hYN AOr vo BI Ek hI smX myN keé-keé

84

Armwn rK kyA AOr iPr Aw¤cXé kI bwq qo Xh hY ik esilE ASwñq hYN ik Swiñq nhINA ÆvXM AœXwiDk BRÃt hYN prñqu bwqyN nYiqkqw kI krqy hYNA Bwrq ko BRÃtwcwr ny brbwd kr idXw, Xh bñd honw cwihEA Eysy dubéui)))) logoN ko ÆvXM BI pqw nhIN hoqw ik vo cwhqy #Xw hYN ? Eysy sBI logoN kw vwck hY XhW A±XvswiXnwmA±XvswiXnwmA±XvswiXnwmA±XvswiXnwm` prñqu kméXog kw swDn krny vwly myN in¤cXwœmk bui)))) AQwéq` kÄé±X-AkÄé±X kw inxéX lyny myN iÆQrqw pweé jwqI hYA ijs pRkwr ndI kw bhwv smudR kI qrP hI hoqw hY asI pRkwr kméXogI ky ân; myN isPé siçcdwnñdGn prmwœmw kw hI in¤cX rhqw hYA ijs BI kwXé myN pRBu kI pRsñnqw idKweé pVy vhI askw kÄé±X hYA Eysw inxéX lyny myN dyrI nhIN krqwA esI ko smbui)))) khw jwqw hY, esy hI iÆQr bui))))A XwimmwM puiÃpqwM vwcM pRvdñœXivpi>q:XwimmwM puiÃpqwM vwcM pRvdñœXivpi>q:XwimmwM puiÃpqwM vwcM pRvdñœXivpi>q:XwimmwM puiÃpqwM vwcM pRvdñœXivpi>q:AAAA vydvwdrqw: pwQé nwñXdÆqIiq vwidn: ] 42 ]vydvwdrqw: pwQé nwñXdÆqIiq vwidn: ] 42 ]vydvwdrqw: pwQé nwñXdÆqIiq vwidn: ] 42 ]vydvwdrqw: pwQé nwñXdÆqIiq vwidn: ] 42 ] kwmwœmwn: Ævgéprw jñmkméPlpRdwm` kwmwœmwn: Ævgéprw jñmkméPlpRdwm` kwmwœmwn: Ævgéprw jñmkméPlpRdwm` kwmwœmwn: Ævgéprw jñmkméPlpRdwm` AAAA ik®XwivSyÀbhulwM BogY¤vXégiqM pRiq ] 43 ] ik®XwivSyÀbhulwM BogY¤vXégiqM pRiq ] 43 ] ik®XwivSyÀbhulwM BogY¤vXégiqM pRiq ] 43 ] ik®XwivSyÀbhulwM BogY¤vXégiqM pRiq ] 43 ] BogY¤vXépRsËwnwM BogY¤vXépRsËwnwM BogY¤vXépRsËwnwM BogY¤vXépRsËwnwM qXwpqXwpqXwpqXwpââââqcyqswm` qcyqswm` qcyqswm` qcyqswm` A A A A ±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui±XvswXwiœmkw bui)))): smwDO n ivDIXqy ] 44 ] : smwDO n ivDIXqy ] 44 ] : smwDO n ivDIXqy ] 44 ] : smwDO n ivDIXqy ] 44 ]

85

hy Ajuén! jo BogoN myN qñmX ho rhy hYN, jo kméPl ky pRSNsk vydvw#XoN myN pRIiq rKqy hYN, ijnkI bui)))) myN Ævgé hI prm pRw‚X vÆqu hY AOr jo Ævgé sy bFækr dUsrI koeé vÆqu hI nhIN hY-Eysw khny vwly hYN-vy AivvykIjn es pRkwr kI ijs puiÃpq XwnI idKwå SoBwXuË vwxI ko khw krqy hYN jo ik jñm{p kméPl dyny vwlI EvM Bog qQw Ey¤vXé kI pRwi‚q ky ilE nwnw pRkwr kI bhuq-sI ik®XwAoN kw vxén krny vwlI hY, as vwxI ùwrw ijnkw icÄ hr ilXw gXw hY, jo Bog AOr Ey¤vXé myN AœXñq AwsË hYN, an pu{ÀoN kI prmwœmw myN in>Xwiœmkw bui)))) nhIN hoqI ] 42-43-44 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----vydoN myN qIn kw&V hYNA kmé kw&V, apwsnw kw&V AOr zwn kw&VA kmé kw&V myN lok AOr prlok ky BogoN kI pRwi‚q ky ilE bhuq pRkwr sy iBñn-iBñn kwµX kmoéN kw ivDwn ikXw gXw hYA AOr an kmoéN ky iBñn-iBñn Pl bqlwE gE hYNA Ævgé suK kI pRwi‚q XhW qk ik eñdR pd (Ævgé kw rwjpd) kI pRwi‚q hyqu BI XzoN kw ivDwn ikXw gXw hYA pRBu khqy hYN ijn logoN kI Awsi#q isPé BogoN myN hI hY ; sdYv añhIN BogoN kw hI icñqn krqy rhqy hYN, Eysy logoN kI mwñXqw hoqI hY ik Ævgé sy bFækr koeé AOr suK hY hI nhINA vy dubéui)))) log, AivvykI log Apny Æv{p ko BUly huE hYN AOr vydoN ky vwÆqivk aÌy¤X ko nhIN jwnqyA vy

86

BogoN myN Aws#q rhny ky kwrx jo vydoN kw vwÆqivk AiBpRwX hY, Awœm qÈv kw zwn, prmwœmw ky Æv{p kw pRiqpwdn krnw ; esy nhIN jwnqyA ankI dƒiê myN ÆZI/ pu{À, Dn Awid myN AœXwiDk suK hYA cNd logoN kI dƒiê myN kuC smX ky ilE bVweé, mwn-pRiqàw hI svwéiDk suK hYA vy log en lOikk suKoN ky isvwX dUsrw koeé suK mwnqy hI nhINA iPr as prm-Awnñd ko pRw‚q krny kI cyàw #XoN AOr kYsy kryNgy? ankI mwñXqw myN Ævgé suK sy bFækr Xw Ævgé ky Aiqir#q mo–, (A–X suK, prm pd, prmDwm) kuC hY hI nhIN ijskI pRwi‚q ky ilE koeé Xœn ikXw jwEA es pRkwr ky logoN ko AivvykI Xw dubuéi)))) esilE khw gXw hY ik vo log vydoN kI vh vwxI ijsmyN BogoN v Ævgé suK kI pRwi‚q ky ilE kmoéN kw ivDwn ikXw gXw hY askw pRcwr ikXw krqy hYN AOr Eysw khkr ik essy bFækr AOr koeé suK nhIN hoqwA Xy hm quµhyN vydoN kI bwq kh rhy hYNA vydoN myN isPé Eysw hI ilKw hYA es pRkwr Apny ko bfæy pRzwvwn/ pi&Vq mwnqy hYNA Xh nhIN ik Xy log nwiÆqk hYNA Bgvwn ko mwnny vwly hYN, vydoN ko mwnny vwly hYNA gIqw ko mwnny vwly hYNA prñqu jwnny kI koiSS nhIN kr rhyA #XoNik eiñdRXoN ky gulwm, BogoN kI pRwi‚q ky ilE idn-rwq Btkqy rhqy hYNA AzwnvS Xy log

87

Xz Awid BI krqy hYN, bi¬k ^Xwdw krqy hYN prñqu aÌy¤X-BogoN kI pRwi‚qA iks qrh sy ±Xwpwr myN ^Xwdw Dn kw lwB ho, nOkrI kYsy imly Xw qr#kI kYsy ho, mnOiqXW mwnkr pUjw-pwT, Xzwid krqy hYNA BogoN myN Aws#q rhny ky kwrx dƒiê hI sIimq rh jwqI hY ; AOr Apny ko vydoN kw zwqw Xw zwnI hony kw BRm, dƒiê ko lhroN qk hI sIimq rKqw hYA lhroN ky pICy smudR myN iCpy huE hIry-moqI-rœn FUÂFy hI kYsy ? phlI bwq qo lhroN ky pICy smudR ko dyKny ky ilE dƒiê hI nhINA Agr idK BI jwE qo moh-mmqw, ivÀX-BogoN myN Aws#q sNswr myN suK pRwi‚q ky ilE Btkw huAw mnuÃX as smudR myN aqrny kw swhs nhIN kr skqwA assy asy mƒœXu idKygI, kÃt idKygw, Amƒq nhINA myry Ek imlny vwly ±Xi#q hYNA ±XwpwrI hYNA Ek idn vYsy hI gIqw pr ccwé cl pVIA muJsy khny lgy ik mYN ipCly 25 swl sy gIqw ky 18 vyN AÎXwX kw pwT krqw hUÂA muJy BI bVI pRsñnqw hueéA Awj sy phly qo kBI eñhonyN bwq hI nhIN kIA mYNny 18 vyN AÎXwX pr ccwé CyV lIA mn myN Ek lhr sI dOV aTI ik bVw SuB mOkw imlw hYA gIqw {pI smudR kw ccwé {pI mQwnI sy mñQn kryNgy SwXd koeé moqI hwQ lg jwEA Xy qo ivSwl smudR hY rœnoN-hIroN sy Brw pVw hYA mñQn krqy jwAo AOr

88

hIry inkwlqy jwAoA mYnyN ccwé Su{ krqy huE jb khw ik Ajuén ny jb 17 AÎXwX qk qo gIqw kw apdyS sun hI ilXw Qw qo iPr pRBu ªI ÏÃx syy Eysw #XoN khw ik mYN œXwg AOr sñXws donoN ivÀXoN ko, AQwéq` donoN ky qÈv ko Alg-Alg jwnnw cwhqw hUÂ ? vo khny lgy kOn sw œXwg ? kOn sw sñXws ? mYnyN qo kBI BI esy nhIN pFæwA mYN bVw hYrwn huAw AOr khw ik qum kOn sI gIqw pFæqy ho ? khny lgy vhI gIqw XwrA ijskI ccwé kBI-kBI qum ikXw krqy hoA ‘ªI md`Bgvd gIqw’ªI md`Bgvd gIqw’ªI md`Bgvd gIqw’ªI md`Bgvd gIqw’ 25 vÀé sy pFæ rhw hUÂ mYnyN qo Xy S‹d œXwg/ sñXws asmyN kBI pFæy hI nhINA mYnyN khw myhrbwnI krky Awp muJy vo gIqw idKw dyNA qo khny lgy gIqw ko qo mYN Ænwn krky hI hwQ lgwqw hUÂA Awp subh Aw jwENA mYnyN khw ik Awp hwQ Do lIijE AOr gIqw muJy pkVw dIijEA khqy ik muJy pwp lgygwA mYnyN khw ik Xy pwp mYN ly lyqw hUÂA Awp hwQ Dokr gIqw muJy dy dyN jo gIqw Awp pFæqy hYN ? ª))))w hY, honI BI cwihEA bVI mui¤kl sy añhoNny muJy vo gIqw idKweéA jb mYnyN gIqw ko dyKw qo muJy pqw clw ik vo 25 vÀé sy lgwqwr 18 vyN AÎXwX ky mhwœmX kw hI pwT ikE jw rhy hYNA khqy ik gu{ jI kh gE Qy ik eskw pwT ikXw kro, Gr myN l—mI kI bFæOqrI hogIA AOr ijs idn sy eskw

89

pwT kr rhw hUÂA Gr myN Dn, l—mI bFæqI hI rhIA kBI Gwtw nhIN pVwA l—mI qo AwXygI hIA gIqw mW ky dSén sy hI Añq:krx Su)))) hony lgqw hYA QoVy sy hI AÎXXn-mnn sy icÄ kI Sui)))) hony lgqI hYA prñqu hmwrI Awsi#q pRBu kI vwxI ko sunny myN askw mnn krny myN hoA gIqw mo–-dwiXnI qBI hogI jb hm esy jwnny ky ilE cyàw kryN, ân; myN ±Xwkulqw ho ik pRBu muJy BI gIqw sunwAoA esy Dn-sµpiÄ, ivÀX-BogoN kI pRwi‚q kw swDn n smJyNA sBI swNswirk ivÀXoN sy muÂh mofkr AQwéq` ankI vwÆqivkqw ko jwnkr ApnI vƒiÄXoN ko AñqémuKI krky, mn sy pRBu ky crxoN myN pRwQénw kryN ik hy pRBo ! muJy BI Awj gIqw sunwAo ; km sy km Ek ¤lok qo sunw doA Ek nhIN qo AwDw ¤lok hI sunwAo pRBuA mYN quµhwrI Srx myN AwXw hUÂA sunw hY qum Srxwgq vœsl hoA ApnI Srx myN AwE huE kI asI –x bWh pkV lyqy hoA mYN BI quµhwrI Srx myN hUÂA muJy BI Apny muK sy gIqw kw apdyS doA iPr Xy gIqw mwqw ini¤cq hI Awpky ilE mo–dwiXnI hogIA prmwnñd, prmSwiñq, prmpd, vYku&T apl‹D krvwny vwlI hogIA Xh myrw dwvw hYA Ænwn Awid krky gIqw jI ko hwQ lgwEN ; AçCI bwq hY, honI BI cwihEA prñqu jYsy bwhr kI Sui)))) myN ª))))w-iv¤vws rKqy ho ; QoVI Bwvnw BI

90

Su)))) kr loA kwm bn jwEgwA bwhrI Sui)))) BI jæ{rI hY, pr QoVI km BI kr skqy hoA subh ky Aiqir#q idn Br myN, rwiZ ko BI gIqw kw mnn kryNA Ænwn kI ±XvÆQw n ho, hwQ, muÂh Dokr BI gIqw jI kw pTn-mnn kr skqy hoA prñqu BIqr kI Sui)))) ko bFwny kI AœXwiDk jæ{rq hYA vhI 25 vÀé, vhI ª))))w, vhI ªI md`Bgvd gIqw jo mo–dwiXnI ho skqI QI, pRBu sy imln krw skqI QIA prñqu mn kI vƒiÄXW BogoN myN hony ky kwrx hIry ky bdly kWc hI hwQ myN rh gXwA XhI AiBpRwX: hY en qIn ¤lokoN kwA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik BogoN AOr Ey¤vXé myN Aws#q logoN kI prmwœmw myN in¤cXwœmk AQwéq` iÆQr bui)))) nhIN hoqIA Zygu&XivÀXw vydw inÆZYgu&Xo Bvwjuén Zygu&XivÀXw vydw inÆZYgu&Xo Bvwjuén Zygu&XivÀXw vydw inÆZYgu&Xo Bvwjuén Zygu&XivÀXw vydw inÆZYgu&Xo Bvwjuén AAAA inùéñùo inœXsÈvÆQo inXoég inùéñùo inœXsÈvÆQo inXoég inùéñùo inœXsÈvÆQo inXoég inùéñùo inœXsÈvÆQo inXoég––––ym Awœmvwn` ] 45 ]ym Awœmvwn` ] 45 ]ym Awœmvwn` ] 45 ]ym Awœmvwn` ] 45 ] hy Ajuén ! vyd apXuéË pRkwr sy qInoN guxoN ky kwXé{p smÆq BogoN EvM anky swDnoN kw pRiqpwdn krny vwly hYN ; esilE qU an BogoN EvM anky swDnoN myN AwsiËhIn, hÀé- Sokwid ùñùoN sy rihq, inœXvÆqu prmwœmw myN iÆQq Xog–ym ko n cwhny vwlw AOr ÆvwDIn Añq:krx vwlw ho ] 45 ]

91

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----smÆq jgq ky BOiqk pdwQoéN v kwXoéN myN pRÏiq ky qInoN guxoN kI ik®XwEN AOr pRiqik®XwEN hI inihÄ hoqI hYNA BOiqk jgq myN ijqny BI pdwQé, {p, suK-duK idKweé dyqy hYN sb pRÏiq ky qInoN guxoN ùwrw hI hYNA vydoN myN kmé kw&V kw vxén ^Xwdw mwZw myN (qkrIbn 81 pRiqSq Bwg) hY AOr vh Bwg skwm kmoéN AQwéq` BOiqk suKoN kI pRwi‚q hyqu iviD-ivDwn bqlwqw hYA vydoN kw 15 pRiqSq Bwg apwsnw kw&V hY qQw 4 pRiqSq Bwg zwn kw&V hYA skwm kmoéN ùwrw BogoN kI pRwi‚q krky jo suK pRw‚q hoqw hY vh –ixk hY AOr zwn kw&V (apinÀdyN) prmwœmw ky XQwQé Æv{p ko jwnny kw zwn pRdwn krqw hYA vhI A–X suK hY AOr asy jwn lynw hI mnuÃX kw l—X hY AOr asy pRw‚q krwnw hI vydoN kw vwÆqivk aÌy¤X hYA apwsnw kw&V myN Bgvwn kI Bi#q hY ijssy mnuÃX icÄ kI Sui)))) krky Bgvwn ko pRw‚q ho skyA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx kh rhy hYN ik SrIr myN, SrIr ùwrw ikE gE sBI kmoéM myN AOr anky PlÆv{p smÆq BogoN myN mmqw-AhNqw-Awsi#q AOr kwmnwAoN sy rihq ho jwA “inÆZYgu&Xo“inÆZYgu&Xo“inÆZYgu&Xo“inÆZYgu&Xo Bvwjuén”Bvwjuén”Bvwjuén”Bvwjuén” AiBpRwX: Xh hY ik vyd ijn BogoN/ suKoN kI bwq khqy hYN vo pRÏiq ky qInoN guxoN ky hI kwXé hYN esIilE hy Ajuén ! qU an qInoN guxoN ky kwXoéN sy rihq ho

92

jwAAAA“inùéñ“inùéñ“inùéñ“inùéñùo”ùo”ùo”ùo” eiñdRXoN AOr ivÀXoN ky sNXog sy jo ùñù aœpñn hoqy hYN-mwn-Apmwn, rwg-ùyÀ, lwB-hwin, jX-prwjX, AnukUlqw-pRiqkUlqw en sb sy rihq hony ky ilE khqy hYNA “inœXsÈvÆQo”“inœXsÈvÆQo”“inœXsÈvÆQo”“inœXsÈvÆQo” prmwœmw ky Æv{p kw inrñqr icñqn krqy huE as siçcdwnñdGn prmwœmw myN Atl Bwv sy iÆQq ho jwA “inXoég“inXoég“inXoég“inXoég––––ym”ym”ym”ym” ApRw‚q vÆqu kI pRwi‚q ko khqy hYN Xog AOr pXwé‚q vÆqu kI r–w krny ko –ym khw jwqw hYA mnuÃX jb swNswirk BogoN kw, kwmnwAoN kw œXwg kr dyqw hY, anmyN koeé Awsi#q nhIN rhqI; asky bwd BI SrIr invwéh ky aÌy¤X sy mkwn AOr BivÃX myN dwl-rotI ky swDn ky pRiq sockr swNswirk pdwQoéN ky pRiq QoVI sI pkf bnI hI rh jwqI hYA pRBu khqy hYN ik hy Ajuén ! qU es vwsnw kw BI svéQw œXwg kr dy XhI inXoéginXoéginXoéginXoég––––ymymymym hY AOr AwœmvwnAwœmvwnAwœmvwnAwœmvwn ho jwA AQwéq` jo pu{À mn, bui) sihq smÆq eiñdRXoN ko vS myN kr ly asy Awœmvwn khw jwqw hYA esilE Ajuén ko Awœmvwn hony ky ilE khw gXw hYA es pRkwr Eysw krny sy pRBu khqy hYN ik qU smœv Xog ko pRw‚q ho jwEgwA Ab smœv Xog ko pRw‚q krny kw #Xw mhœv hY, Xh Awgy bqwqy hYNA XwvwnQé adpwny svéq: sµpluqodky XwvwnQé adpwny svéq: sµpluqodky XwvwnQé adpwny svéq: sµpluqodky XwvwnQé adpwny svéq: sµpluqodky AAAA qwvwn` svyéÀu vydyÀu bR qwvwn` svyéÀu vydyÀu bR qwvwn` svyéÀu vydyÀu bR qwvwn` svyéÀu vydyÀu bRwwwwããããxÆX ivjwnq: ] 46 ]xÆX ivjwnq: ] 46 ]xÆX ivjwnq: ] 46 ]xÆX ivjwnq: ] 46 ]

93

sb Aor sy pirpUxé jlwSX ky pRw‚q ho jwny pr Coty jlwSX myN mnuÃX kw ijqnw pRXojn rhqw hY, czã ko qÈv sy jwnny vwly bRwãx kw smÆq vydoN myN aqnw hI pRXojn rh jwqw hY ] 46 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----ijs mnuÃX ko Amƒq sy Brw huAw swgr iml jwE asko iPr Coty-moty C‚pr/ qwlwb Awid sy #Xw pRXojn ! AiBpRwX: Xh hY ik ijsny siçcdwnñdGn prmwœmw ko jwn ilXw, AQwéq` jo mnuÃX as prmwnñd ko apl‹D ho jwqw hY qo iPr asky ilE vydoN myN khy gE skwm kmoéN ky Pl{p BogoN ky pRiq kuC BI pRXojn nhIN rh jwqwA mYnyN Ek khwnI sunI QIA Ek hNs iksI brswqI C‚pr ky pws sy gujrqw hY AOr ivªwm krny ky ilE vhIN {k jwqw hYA vhW pr Ek myNFk sy askw pircX ho jwqw hYA hNs as myNFk ko khqw hY ik myry swQ cl, smudR ky iknwryA bVw ivSwl hY smudRA quJy vhW pr moqI iKlwåÂgwA myNFk Ek ClwNg lgwqw hYA #Xw essy BI bVw hY qyrw smudR ? hW ! vo qo bhuq ivSwl hYA myNFk do-cwr ClwNg ekt`TI Br lyqw hY ; #Xw essy BI bVw hY ! hNs Ab #Xw khy ; ijqnw smJw skqw Qw, smJw kr clw gXwA sNq qo bhuq cyàw krqy hYNA Apny AwnñdmX ÆQwnoN ko CoVkr, kÃt shkr BI hm ivÀXI

94

logoN ky pws Awqy hYN ; apdyS krqy hYNA sb kuC bqwny kI cyàw krqy hYN jo añhoNny jwnw hoqw hYA askI vÀwé krky cly jwqy hYN jo añhoNny pwXw hoqw hYA ÆvwmI rwmÏÃx prmhNs jI kI Apwr Ïpw sy ÆvwmI jI ky ÏpwpwZ ÆvwmI ivvykwnñd jI ko jb inivék¬p smwiD pRw‚q hueé qo ÆvwmI rwmÏÃx prmhNs jI ny ÆvwmI ivvykwnñd jI ko asI smX khw-“nryn (ÆvwmI ivvykwnñd jI kw phlw nwm) Xh inivék¬p smwiD ky A–X suK ko quJy œXwgnw hogw, Xh muJy vwips dy ; AOr ABI swrI duinXw myN jwAoA BX, BRm, rwg, ùyÀ, kwimnI-kWcn sy pIiVq logoN ko jwkr myrw sñdyS AQwéq` Awœmzwn kw zwn bWtoA lok ihÄwQé ky ilE skl czãw&f kw svéªyÃT EvN açcqm Xh œXwg quJy krnw hI hogwA quµhwry SrIr kI mƒœXu sy kuC idn phly mYN quJy esy vwips kr dUÂgw [” ÆvwmI ivvykwnñd jI ny vYsw hI ikXwA gu{ Awzw kw pwln krky dyS-ivdyS myN logoN ko jwgƒq ikXwA es pRkwr sNq qo hmySw sy hI, hm logoN ky bIc Aw-Awkr hmyN zwn bWtkr jwgƒq krny kI cyàw krqy rhqy hYNA vhI kwXé ÆvXM siçcdwnñdGn prmwœmw, pRBu ªI ÏÃx ky {p myN Avqirq hokr Ajuén ko inimÄ bnwkr swrI mwnv jwiq ky k¬Xwx ky ilE kr rhy hYNA

95

kmé&XyvwiDkwrÆqy mw PlyÀu kdwcn` kmé&XyvwiDkwrÆqy mw PlyÀu kdwcn` kmé&XyvwiDkwrÆqy mw PlyÀu kdwcn` kmé&XyvwiDkwrÆqy mw PlyÀu kdwcn` A A A A mw kméPlhyquBUémwé qy s|go mw kméPlhyquBUémwé qy s|go mw kméPlhyquBUémwé qy s|go mw kméPlhyquBUémwé qy s|go····Æœvkméix ] 47 ]Æœvkméix ] 47 ]Æœvkméix ] 47 ]Æœvkméix ] 47 ] qyrw kmé krny myN hI AiDkwr hY, asky PloN myN kBI nhINA esilE qU kmoéN ky Pl kw hyqu mq ho qQw qyrI kmé n krny myN BI AwsiË n ho ] 47 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----kméixkméixkméixkméix----kÄé±X kmékÄé±X kmékÄé±X kmékÄé±X kmé--vxé, Awªm, ÆvBwv AOr piriÆQiq ky Anuswr ijs mnuÃX ky ilE jo SwÆZivihÄ kmé hYN vhI kÄé±X kmé hYNA pRBu khqy hYN ik en kmoéN ko krny myN qyrw Xwin mnuÃX kw pUxé AiDkwr hYA prñqu pwp kmoéN/ iniÀ)))) kmoéM ko krnw es AiDkwr kw du{pXog hYA Xy pwp kmé qo mnuÃX loB-lwlc v rwg-ùyÀ sy pRvƒq hokr hI krqw hYA en pwp kmoéN ko krny vwloN ko ivDwqw ùwrw di&Vq ikE jwny kw pUrw ivDwn hYA Xh pUxéqXw as AiDkwr kw du{pXog hYA du{pXog kw d&V qo Bugqnw hI pVygwA jYsy iksI ±Xi#q ko srkwr bñdUk/ ipÆqOl Awid kw pRmwx-pZ dyqI hY qo vh ±Xi#q as bñdUk ko ApnI Awœm-r–w ky ilE eÆqymwl kr skqw hY AOr as bñdUk kw eÆqymwl krny ky ilE srkwr ky inXmoN kw pwln BI krnw hoqw hYA prñqu Xid mnuÃX ApnI lwlc sy, du¤mnI sy as bñdUk ùwrw iksI kw Dn CInny ky aÌy¤X sy Xw iksI AOr kwrx vYr-Bwv myN iksI kI hœXw kr dy qo vh

96

srkwr ùwrw di&Vq ikXw jwqw hYA TIk esI qrh sy kmé krny myN ÆvqñZqw kw AiDkwr jo isPé mnuÃX ko hI pRw‚q hY AOr iksI BI Xoin AQwéq` pSu-p–I-dyvqw Awid ko nhIN ; askw g¬q eÆqymwl krqw hY qo vh di&Vq hoqw hYA es pRkwr pRBu khqy hYN ik Ajuén ! qum Apnw kÄé±X kmé kroA esI myN quµhwrw AiDkwr hYA AOr hW, Ek bwq AOr Æmrx rKnwA an kmoéN ky Pl myN qyrw koeé AiDkwr nhINA iks smX iks kmé kw Pl imlnw hY vh ivDwqw ky hwQ myN hYA AiDkwr kI bwq khkr Ab pRBu Ajuén ko khqy hYN ik jo BI qyrw kÄé±X-kmé hY as ky Pl ko ÆvyçCw sy œXwg dyA bs eqnI sI bwq krny sy hI qyrw kmé-kméXog ho jwXygwA AQwéq` iPr qyry vh kmé quJy prmwœmw sy joV dyNgyA qyry vhI kmé prmwœmw kI pRwi‚q kw swDn bn jwXyNgyA mo–dwXI ho jwXyNgyA #XoNik mnuÃX jb Apny lwB Xw Pl kI eçCw ky ibnw kmé krqw hY qo ÆvBwivk hI hY ik vh prihÄ ky ilE hI kmé krygwA koeé BI pwp kmé kr hI nhIN skqwA mwn lo Agr koeé kmé Eysw ho BI jwqw hY qo BI askw koeé burw Pl pRw‚q nhIN hoqwA #XoNik an kmoéN myN inÃkwmqw Aw geéA inÃkwmqw kw AQé hY bIj kw Bun

97

jwnwA jb bIj Bunw hI gXw qo iPr ANkuirq nhIN ho skqwA XhI Xui#q hY kmé sy kméXog bnwny kIA QoVw ivcwr kro Ajuén ! jb kmoéN ky Pl myN qyrw AiDkwr hI nhIN qo iPr as Pl ko ÆvyçCw sy hI œXwg doA bs eqnI sI Bwvnw bdlnI hYA esI sy mnuÃX jIvn kw lwB aTw logyA gNgw jI myN Ænwn qo sBI krqy hYNA prñqu jo qwikék bui)))) vwly hYN vo esy Awm ndI kw jl smJ kr Ænwn krqy hYN anky ilE vh Awm ndI hY AOr vYsw hI Pl pRw‚q krqy hYN AOr koeé dUsrw esy sw–wq mW BvwnI ky {p myN jwnkr Ænwn krqw hYA qo vh Añq:krx kI Sui)))) kr lyqw hYA bs XhI Xui#q hY, esy smJ lo AjuénA mgr hW, esky mwXny Xh BI n smJ lynw ik iPr kmé krny kI jæ{rq hI #Xw hY ? Eysw sockr khIN kmoéN kw hI œXwg kr doA #XoNik kmé krny kw jo AiDkwr quµhyN AQwéq` mnuÃX ko imlw hY Agr koeé askw du{pXog krqw hY qo vh di&Vq hoqw hYA TIk asI qrh sy Agr koeé mnuÃX SwrIirk #lyS ky BX sy, moh sy Xw iPr iksI BI AñX kwrx sy kmoéN ko krny sy hI Bwgqw hY qo vh BI es AiDkwr kw du{pXog hI krqw hYA vh BI di&Vq hoqw hYA esilE qU jo Xh soc rhw hY ik Apny kÄé±X kmé AQwéq` Xu)))) ko CoVkr sñXwsI ho jwåÂ

98

qo vh sñXws nhIN hYA Xh qo mnuÃX ko imly huE AiDkwr kw du{pXog hYA AOr eskw du{pXog krny vwly mnuÃX mhwnrkoN myN jwqy hYNA esilE Apny ÆvDmé/ kÄé±X kmé kw pwln kro AOr Pl pRwi‚q kI eçCw œXwg kr prmwœmw kI pRwi‚q/ mo– ky pwZ bnoA XogÆQ: ku{ kmwéix s|gM œX#œvw Dn«jX XogÆQ: ku{ kmwéix s|gM œX#œvw Dn«jX XogÆQ: ku{ kmwéix s|gM œX#œvw Dn«jX XogÆQ: ku{ kmwéix s|gM œX#œvw Dn«jX AAAA is is is is))))XisXisXisXis))))Xo: smo BUœvw smœvM Xog açXqy ] 48 ]Xo: smo BUœvw smœvM Xog açXqy ] 48 ]Xo: smo BUœvw smœvM Xog açXqy ] 48 ]Xo: smo BUœvw smœvM Xog açXqy ] 48 ] hy Dn«jX ! qU Awsi#q ko œXwgkr qQw isi)))) AOr Aisi)))) myN smwn bui)))) vwlw hokr Xog myN iÆQq huAw kÄé±X-kmoéM ko kr, smœv hI Xog khlwqw hY ] 48 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----es pRkwr XhW pr pRBu ªI ÏÃx kméXog kw Æv{p bqlwqy huE khqy hYN ik hy Ajuén ! qU jo BI kmé kry, Xid vh sNXogvS pUxé ho jwE qo AœXwiDk hiÀéq n honwA AOr Agr iksI kwrx sy kwXé sµpUxé n BI ho, bIc myN hI ibgV jwE qo askw Sok nhIN krnwA es pRkwr kwXé kI sPlqw AOr AsPlqw donoN myN hI smBwv rKnw hYA kméPl kI eçCw ko svéQw œXwg dyA anmyN ikNicnmwZ BI Awsi#q nhIN honI cwihEA AOr khw:-XogÆQ: ku{ XogÆQ: ku{ XogÆQ: ku{ XogÆQ: ku{ kmwéixkmwéixkmwéixkmwéix-Xog myN iÆQq hokr Apnw Ævkmé krA AQwéq`

99

Apnw kÄé±X-kmé krqy huE iksI BI pdwQé/ pRwxI/ kméPl v kmé myN ivÀm Bwv nhIN rKnwA sBI kmoéN myN inœX smBwv hI rKnw cwihEA XhI kmoéN myN XogÆQ honw hYA sb pRwixXoN myN smBwv hony sy rwg-ùyÀ Awid ivkwr aœpñn hI nhIN hoqyA es pRkwr Apny ÆvDmé/ kÄé±X-kmé kw Awcrx krqy smX mn kI vƒiqXoN ko Swñq AOr sm rKny ko hI Xog-iÆQiq khqy hYNA AOr Æmrx rKnw Ajuén ! smœvM Xog açXqysmœvM Xog açXqysmœvM Xog açXqysmœvM Xog açXqy-smœv hI Xog khlwqw hYA AQwéq` iksI BI swDn sy smœv ko pRw‚q kr lynw hI Xog khlwqw hY ; smœv Xu#q pu{À ko hI XogI khw jwqw hYA Aq: quJy kmé XogI hony ky ilE smBwv myN iÆQq hokr Apnw kÄé±X kmé krnw cwihEA kmé myN koeé Byd nhIN, kYsw BI kmé hoA kÄé±X-kmé koeé Cotw bVw nhIN hoqwA hIn Xw mhwn nhIN hoqwA vƒñdwvn myN gåAoN ko crwqw hY, ùwirkw myN rwjw bnkr ùwirkwDIS hokr ÆvXM Ajuén ky rQ kw swrQI hoqw hYA jb Xu)))) ky smX Xu)))) smwi‚q ky bwd XuiDiÃTr AOr asky sBI Bweé Swm ko sñDXw krny ky ilE jwqy hYN qo XoigXoN ky eé¤vr Xogy¤vr Bgvwn ªI ÏÃx GoVoN ko cwrw Vwlqy hYNA XhI ªI ÏÃx Xz myN jUTy pÄl BI aTwqy hYNyA “vwsudyv suqM dyvM kNs cwxUr mdénm` “vwsudyv suqM dyvM kNs cwxUr mdénm` “vwsudyv suqM dyvM kNs cwxUr mdénm` “vwsudyv suqM dyvM kNs cwxUr mdénm` AAAA dyvkI prmwnñdM ªIÏÃx vñdy jgdgu{m` ]” dyvkI prmwnñdM ªIÏÃx vñdy jgdgu{m` ]” dyvkI prmwnñdM ªIÏÃx vñdy jgdgu{m` ]” dyvkI prmwnñdM ªIÏÃx vñdy jgdgu{m` ]”

100

dUryx hŸvrM kmé buidUryx hŸvrM kmé buidUryx hŸvrM kmé buidUryx hŸvrM kmé bui))))XogwXogwXogwXogw))))n«jX n«jX n«jX n«jX AAAA bu bu bu bu))))O O O O SrxmiñvçC Ïpxw: Plhyqv ] 49 ] SrxmiñvçC Ïpxw: Plhyqv ] 49 ] SrxmiñvçC Ïpxw: Plhyqv ] 49 ] SrxmiñvçC Ïpxw: Plhyqv ] 49 ] es smœv {p bui))))Xog sy skwm kmé AœXñq hI inµn ªyxI kw hYA esilE hy Dn«jX ! qU smbui)))) myN hI r–w kw apwX FUÂFæ AQwéq` bui))))Xog kw hI AwªX gRhx kr ; #XoNik Pl ky hyqu bnny vwly AœXñq dIn hYN ] 49 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Awsi#q, kwmnw, mmqw, AhNqw sy rihq smbui)))) pUvék AQwéq` sBI kmoéNM, pdwQoéN, pRwixXoN myN smBwv rKkr jo kÄé±X kmé ikE jwqy hYN vhI bui))))Xog hY AOr esy hI kméXog khw jwqw hYA XhW pr pRBu ªI ÏÃx kméXog kI qulnw myN skwm kmoéN ko AœXñq nIc bqlwqy hYNA donoN qrh ky kmoéN ky Pl kI qulnw krky Ajuén ko kméXog myN lg jwny kI Awzw dyqy hYNA XhW pr phly skwm kmé AOr iniÀ)))) kmé donoN ko smJ lynw jæ{rI hYA skwm kmé vh kmé hYN ijnmyN mnuÃX Apny kmé ko ApnI kwmnwAoN kI pUiqé ky ilE krqw hY ; BogoN myN Aws#q rhny ky kwrx an BogoN kI pRwi‚q ky ilE kiTn sy kiTn Xœn krqw hYA puZyÀxw, lokyÀxw, ivÄyÀxw en qInoN EyÀxwAoN kI pUiqé ky ilE AQwéq` Apny iksI BI pRkwr ky swNswirk suKoN Xw

101

Ævgwéidk suKoN, BogoN kI pRwi‚q ky aÌy¤X sy ikXw gXw kmé skwm kmé khlwqw hYA AOr iniÀ)))) kmé vh hYN jo mnuÃX rwg-ùyÀ, loB-lwlc myN pRvƒq hokr krqw hYA ijñhyN pwp kmé BI khw jwqw hY en kmoéN ko œXw^X kmé khw gXw hYA ijn kmoéN ky ilE phly khw gXw hY ik en kmoéN ko krny myN qyrw (mnuÃX kw) AiDkwr nhIN hYA Eysy kmé krny vwloN ko d&V Bugqnw pVqw hY AOr anko kmé krny kw jo AiDkwr imlw hoqw hY AQwéq` mnuÃX jIvnA (#XoNik kmoéN ky krny kw AiDkwr isPé mnuÃX Xoin myN hI hY) Awgy ky ilE ivDwqw ùwrw di&Vq krny kw ivDwn qo hY hI AOr mnuÃX jIvn BI pRw‚q nhIN hoqwA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx XhW pr iniÀ)))) kmoéN kI qo bwq hI nhIN kr rhy vh kmé ijnko krny myN mnuÃX kw AiDkwr hY an kmoéN kI bwq ho rhI hYA pRBu khqy hYN ik an kmoéN ko qum Agr ApnI kwmnwAoN ky ilE krqy ho, BogoN kI pRwi‚q ky aÌy¤X sy krqy ho qo vh skwm kmé bn jwqy hYN AOr skwm kmoéM kw Pl –udR hYA nwSvwn –ixk suK kI pRwi‚q hYA AOr Agr asI kmé ko kwmnw v Awsi#q rihq hokr krqy ho-smbui)))) sy krqy ho qo vh Awpkw kmé-kméXog ho jwqw hY AOr kméXog

102

kw Pl hY prmwœmw kI pRwi‚qA es pRkwr Awpky ùwrw ikE gE vhI kmé mo–dwXI ho jwqy hYNA dyK lo, ivcwr kr lo Ajuén ! donoN myN ikqnw Añqr hY ? AOr esy pRw‚q krny ky ilE Awpko krnw BI kuC nhIN AQwéq` Alg sy kuC nhIN krnw hYA isPé Bwvnw bdlnI hYA Xu)))) qo vhI krnw hY, ApnI swmŒXé sy hI krogyA Agr es Bwvnw sy krogy ik mYN Xu)))) myN ivjX pRw‚q krky Ey¤vXé ko pRw‚q k}Âgw qo vh skwm kmé ho jwEgw AOr Agr es Bwvnw sy krqy ho ik Xy qo myrw kÄé±X kmé hYA mYNny qo Apny ÆvDmé/ kÄé±X kmé kw pwln krnw hY [ en piriÆQiqXoN myN S¬Xik®Xw krnI myrw kÄé±X bn jwqw hY [ nhIN qo Xh rog swry sNswr myN PYl jwEgw [ qb XhI Xud qyry ilE kméXog ho jwEgwA kméXog myN moh kw koeé ÆQwn nhIN hoqw, ijs kwrx sy qum Apny kÄé±X pQ sy Btk rhy hoA esilE Ajuén ! jYsI Bwvnw vYsw hI Pl pRw‚q hoqw hYA es pRkwr qU kméXogI ho jw #XoNik jo mnuÃX skwm kmé krny vwly hYN AOr eqny BwrI Añqr ko BI n smJny ky kwrx BogoN myN Aws#q huE a¬Jy pVy hYN vy sBI pu{À dIn hYNA twlÆtwX khqy hYNtwlÆtwX khqy hYNtwlÆtwX khqy hYNtwlÆtwX khqy hYN-“log eéswmsIh ky œXwg kI bhuq Æquiq krqy hYNA prñqu Xh sNswrI jIv qo rojæ n jwny Apnw ikqnw KUn suKwqy hYN, dOV-DUp krqy hYNA pUry do

103

gDoN kw boJ ApnI pIT pr lwdkr c#kr kwtny vwly Xy sNswrI jIv, eñhyN eésw sy ikqny guxw ^Xwdw kÃt, ikqnI ^Xwdw enkI dugéiqA Xid Xy ensy AwDy BI kÃt Bgvwn ky ilE aTwEyN qo scmuc eésw sy BI bFæ jwEyNgy [” aqny hI kwXé sy Anñq guxw Pl pRwi‚q kI Xui#q hY “kméXog”A “skwm kmIé AQwéq` swNswirk suKoN myN Aws#q mnuÃX Apwr kmé krky A¬p Pl pRw‚q krqw hY ; pr kméXogI QoVw sw kmé krky BI Anñq guxw Pl pRw‚q krqw hY [” “jwkI rhI Bwvnw jYsI, pRBu mUrq dyKI iqn qYsI“jwkI rhI Bwvnw jYsI, pRBu mUrq dyKI iqn qYsI“jwkI rhI Bwvnw jYsI, pRBu mUrq dyKI iqn qYsI“jwkI rhI Bwvnw jYsI, pRBu mUrq dyKI iqn qYsIAAAA””””------------ ( ªI rwm cirq mwns)( ªI rwm cirq mwns)( ªI rwm cirq mwns)( ªI rwm cirq mwns) buibuibuibui))))XuËo jhwqIh XuËo jhwqIh XuËo jhwqIh XuËo jhwqIh aBy suÏqduÃÏqy aBy suÏqduÃÏqy aBy suÏqduÃÏqy aBy suÏqduÃÏqy AAAA qÆmwÖogwX Xu^XÆv Xog: kmésu kOSlm` ] 50 ] qÆmwÖogwX Xu^XÆv Xog: kmésu kOSlm` ] 50 ] qÆmwÖogwX Xu^XÆv Xog: kmésu kOSlm` ] 50 ] qÆmwÖogwX Xu^XÆv Xog: kmésu kOSlm` ] 50 ] smbui))))Xu#q pu{À pu&X AOr pwp donoN ko esI lok myN œXwg dyqw hY AQwéq` ansy mu#q ho jwqw hYA essy qU smœv{p Xog myN lg jw ; Xh smœv{p Xog hI kmoéN myN kuSlqw hY AQwéq` kmé bñDn sy CUtny kw apwX hY ] 50 ] kméjM buikméjM buikméjM buikméjM bui))))XuËw ih PlM œX#œvw mnIiÀx:XuËw ih PlM œX#œvw mnIiÀx:XuËw ih PlM œX#œvw mnIiÀx:XuËw ih PlM œX#œvw mnIiÀx:AAAA jñmbñDivinmuéËw: pdM gçCñœXnwmXm` ] 51 ] jñmbñDivinmuéËw: pdM gçCñœXnwmXm` ] 51 ] jñmbñDivinmuéËw: pdM gçCñœXnwmXm` ] 51 ] jñmbñDivinmuéËw: pdM gçCñœXnwmXm` ] 51 ]

104

#XoNik smbui)))) sy XuË zwnIjn kmoéM sy aœpñn hony vwly Pl ko œXwgkr jñm{p bñDn sy muË ho inivékwr prmpd ko pRw‚q ho jwqy hYN ] 51 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----bVy hI suñdr EvM rhÆXXu#q vcn krqy hYN pRBu ªI ÏÃx [ “kmyésu kOSlm`”“kmyésu kOSlm`”“kmyésu kOSlm`”“kmyésu kOSlm`” AQwéq` kmoéN myN kuSlqw [ sdYv pRsñn rhqy huE, AwnñdmX jIvn ±XqIq krny kI AdBuq klw hY kmoéM myN kuSlqw [ kméXog Xwin smœv {p Xog hI kmoéN myN kuSlqw hYA kmé krqy huE kmé bñDn sy mu#q hony kI, mo– pRw‚q krny kI Xh Ek AdBuq Xui#q hYA mgr #XoN ? #XoNik mnuÃX ko kmé krnw hI pVqw hYA kmé ikE ibnw qo jIvn invwéh BI nhIN ho skqwA Agr iB–w mwNgogy qo vo BI qo kmé hI hYA esilE SuB Xw ASuB jo BI kmé krogy askw Pl BI pRw‚q hogwA AOr an kmoéN sy pRw‚q PloN ùwrw iPr sy bIjæ iniméq hoNgyA es pRkwr kmé bñDn myN PÂsw huAw mnuÃX Apny SuB-ASuB kmoéNnuswr jñm-mƒœXu ky c#kr myN pVw rhqw hYA skwm kmé, kmé bñDn myN Vwlqy hYNA AOr iniÀ)))) kmé krny sy di&Vq honw pVygwA AOr ivDwqw ùwrw Xh kmé krny kw AiDkwr BI vwips ly ilXw

105

jwEgw AQwéq` mnuÃX jIvn BI nhIN imlygwA Bog XoinXW-pSu-p–I-kIt-pqNg Awid myN c#kr kwtqy rhyNgyA es pRkwr kmoéN ko smœv bui)))) ùwrw hI #XoN n ikXw jwEA #XoNik jb bui)))) myN smBwv hoqw hY qo hr kmé hI prihÄ ky ilE vh inÃkwm Bwv sy hoqw hYA jb kmoéN myN, bui)))) myN smqw Aw jwqI hY qo hr kmé kméXog bn jwqw hYA iPr kmé krny myN pwp-pu&X nhIN rhqwA kmé {pI bIjæ BUnw jwqw hYA XhI kOSlqw hY, klw hY kméXogI hony kI ijsky ùwrw mnuÃX Apny kmé {pI bIjæoN ko BUn kr es kmé bñDn sy, Awvwgmn sy Cutkwrw pw skqw hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik kméXogI prmpd ko pRw‚q kr lyqw hYA mnuÃX jo BI kmé krqw hY vh sNÆkwr {p sy asky Añq:krx myN sNicq ho jwqy hYNA prñqu kméXog ùwrw mnuÃX ky jo sNicq kmé hYN vh BI nÃt ho jwqy hYNA AiBpRwX: Xh hY ik kmé{pI bIjæoN kw Kwqw smw‚qA es pRkwr jb koeé bIjæ hI nhIN rhw qo iniméq #Xw hogw ? pRBu khqy hYN ik Ab #Xw krogy as sNswr myN dobwrw jwkr ? AwAo-myry pws AwAoA pRBu Apny Dwm bulw lyqy hYNA AQwéq` Awœmw kw prmwœmw sy imln ho jwqw hYA

106

Xdw qy mohkillM bui Xdw qy mohkillM bui Xdw qy mohkillM bui Xdw qy mohkillM bui))))±XéiqqirÃXiq ±XéiqqirÃXiq ±XéiqqirÃXiq ±XéiqqirÃXiq AAAA qdw gñqwis invyédM ªoq±XÆX ªuqÆX c ] 52 ] qdw gñqwis invyédM ªoq±XÆX ªuqÆX c ] 52 ] qdw gñqwis invyédM ªoq±XÆX ªuqÆX c ] 52 ] qdw gñqwis invyédM ªoq±XÆX ªuqÆX c ] 52 ] ijs kwl myN qyrI bui) moh {p dldl ko BlI BWiq pwr kr jwEgI, as smX qU suny huE AOr sunny myN Awny vwly es lok AOr prlok sµbñDI sBI BogoN sy vYrw©X ko pRw‚q ho jwEgw ] 52 ] ªuiqivpRiqpñnw qy Xdw ÆQwÆXiq in>lw ªuiqivpRiqpñnw qy Xdw ÆQwÆXiq in>lw ªuiqivpRiqpñnw qy Xdw ÆQwÆXiq in>lw ªuiqivpRiqpñnw qy Xdw ÆQwÆXiq in>lw AAAA smwDwvclw buismwDwvclw buismwDwvclw buismwDwvclw bui))))Æqdw Xogmvw‚ÆXis ] 53 ] Æqdw Xogmvw‚ÆXis ] 53 ] Æqdw Xogmvw‚ÆXis ] 53 ] Æqdw Xogmvw‚ÆXis ] 53 ] BWiq-BWiq ky vcnoN ko sunny sy ivcilq hueé qyrI bui)))) jb prmwœmw myN Acl AOr iÆQr Thr jwEgI, qb qU Xog ko pRw‚q ho jwEgw AQwéq` qyrw prmwœmw sy inœX sNXog ho jwEgw] 53 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----moh hI sb AprwDoN kI jV hYA mohkillMmohkillMmohkillMmohkillM-kill AQwéq` dldlA moh {pI dldl myN PÂsw huAw mnuÃX Awœm-ivnwS kI qrP DNsqw hI jwqw hYA ijs pRkwr pƒŒvI pr ijs jgh hm mOjUd hoqy hYN, vhW Awsmwn myN kwlw bwdl Cw jwE qo hmyN pRqIq hoqw hY ik sUXé Fkw gXwA esI qrh sy Xh moh {pI k¬mÀ mn v bui)))) ko cwroN qrP sy Gyr lyqw hYA moh k¬mÀ sy iGrI hueé bui)))) PÂs jwqI hY AñDkwr myNA AçCy-bury, ihq-Aihq,

107

Dmé-ADmé kuC BI nhIN sUJqwA ijsy hm khqy hYN ik Akl kw ANDwA Akl kw ANDw ho jwqw hY mnuÃXA moh ky kwrx hI mnuÃX skwm AOr iniÀ)))) kmé AQwéq` AprwD kr bYTqw hYA SrIr kw moh, puZ, pœnI, Bweé, imZ, pd, Dn, Awid ky moh myN PÂsw huAw mnuÃX n jwny #Xw-#Xw pwp kmé kr bYTqw hY “Xdw“Xdw“Xdw“Xdw qy mohkillM qy mohkillM qy mohkillM qy mohkillM buibuibuibui))))±Xéi±Xéi±Xéi±XéiqqirÃXiqqqirÃXiqqqirÃXiqqqirÃXiq”””” sy AiBpRwX hY ijs kwl myN qyrI bui)))) moh {p dldl ko BlI-BwNiq pwr kr jwEgIA eqnw Awswn nhIN hY moh {pI dldl ko pwr kr jwnwA bhuq log DoKw Kw jwqy hYN, Awm qOr pr DoKw Kwqy hYNA log Gr-bwr CoVkr swDu bnny ky ilE pRXws krqy hYNA Eysy swDu nhIN bnw jwqwA iksI sy guÆsw Kwkr, gƒhÆQ kI smÆXwAoN sy Bwgkr, JNJtoN sy prySwn hokr, SwrIirk #lyS ky BX sy-bhuq swry log hYN jo swDuXoN kI qrh Apny SrIr pr vÆZwid Dwrx kr lyqy hYNA vo ÆvXM ko DoKw dy rhyN hYNA smwj ko DoKw dy rhyN hYNA clo, smwj ko qo koeé Pké nhIN pVqwA smwj myN qo phly hI log ÆvXM sy, ApnoN sy, prwXoN sy, nyqwAoN sy, Dmé ky TykydwroN sy n jwny ikn-ikn sy DoKw KwE huE hYNA swDwrxqXw ^Xwdwqr mnuÃXoN kI qo Awdq sI bn geé hYA prñqu jo log es

108

pRkwr sy swDu bnqy hYN vo ÆvXM ko eqnw bVw DoKw dy rhy hYN ik mhwnrk kw rwÆqw ÆvXM hI qYXwr kr rhy hYNA Ajuén kI mn/ bui)))) ko BI moh kI bdlI ny Gyr ilXw hYA vo BI esI qrh kI bwqyN krny lgy hYNA prñqu Ajuén pRBu ªI ÏÃx ky sKw hYN, iSÃX hYN, B#q hYNA iksI kwrx sy anky mn/ bui)))) ko kuC dyr ky ilE moh {pI bdlI ny Gyr ilXw hYA prñqu pRBu kw qo Xh vcn hY ik mYN Apny B#q kI r–w krqw hUÂA #Xw pRBu scmuc qlvwr aTwkr hr B#q ky swQ-swQ rhqy hYN r–w krny ky ilE? nhINA vo qo hr pl ân; myN invws krqy hYNA jb BI koeé ivkwr aœpñn hony lgqw hY qo askI bui)))) ko ivvyk kI AWKyN apl‹D krw dyqy hYNA asky ivvyk ko jwgƒq kr dyqy hYNA #XoNik ivvyk ky ùwrw hI moh {pI AñDkwr ko pwr ikXw jw skqw hYA esIilE qo ÆvXM eé¤vr-sgux-swkwr Æv{p Dwrx krky pRBu ªI ÏÃx ky {p myN Ajuén ko inimÄ bnwkr smÆq mwnv jwiq ky ilE “ªI md`Bgvd“ªI md`Bgvd“ªI md`Bgvd“ªI md`Bgvd gIqw” gIqw” gIqw” gIqw” {pI apdyS dyqy hYNA pRBu khqy hYN ik jb qU moh {pI dldl sy bwhr inkl jwEgwA bwhr inklny kw Ek hI apwX hY:-ivvykivvykivvykivvykA ivvyk AwEgw khW sy ? imlygw khW ? Xh bwjæwr kI dukwnoN sy nhIN, bi¬k sNqoN kI dukwn pr apl‹D hoqw hYA qulsI dws jI mwns myN khqy hYN----“ibnu “ibnu “ibnu “ibnu

109

sœsNg ivvyk n hoeé, hir ÏpwsœsNg ivvyk n hoeé, hir ÏpwsœsNg ivvyk n hoeé, hir ÏpwsœsNg ivvyk n hoeé, hir Ïpw ibnu sulB n soeé]”ibnu sulB n soeé]”ibnu sulB n soeé]”ibnu sulB n soeé]” pRBu khqy hYN ik ivvyk kI dƒiê sy as moh {pI bdlI ko aVw dy iPr qU jo eDr-aDr sy BogoN ko pRw‚q krny kI Xw asmyN suK FUNFny kI bwqyN krqw hY Xw sunqw hY qo quJy vwÆqivkqw mwlUm ho jwEgI AOr an sb Bog v Bog-vÆquAoN-pdwQoéN sy vYrw©X ho jwEgwA AOr Alg-Alg ikÆm ky vcnoN ko sunkr jo qyrI bui) ivcilq hueé hY vh iÆQr ho jwEgIA prmwœmw myN Acl AOr iÆQr ho jwEgIA asI –x qU Xog ko pRw‚q ho jwEgwA es pRkwr ivvyk ùwrw moh ky –yZ ko pwr krky, BogoN v swNswirk suKoN sy vYrw©X ho jwEgwA AOr jb qU mn/ bui)))) ko prmwœmw myN iÆQr kr lygw qo sœX kw AnuBv ho jwEgw AQwéq` hr pRwxI myN asI eé¤vr ky dSén krygwA as Awœm qÈv kI inœXqw AOr inivékwrqw ko jwn jwEgwA es pRkwr smbui)))) ko pRw‚q huAw qU smbui)))) ùwrw AQwéq` kméXog ùwrw prmwœmw ko pRw‚q kr jwEgwA

110

Ajuén avwcAjuén avwcAjuén avwcAjuén avwc iÆQqpRzÆX kw BwÀw smwiDÆQÆX kySv iÆQqpRzÆX kw BwÀw smwiDÆQÆX kySv iÆQqpRzÆX kw BwÀw smwiDÆQÆX kySv iÆQqpRzÆX kw BwÀw smwiDÆQÆX kySv AAAA iÆQqDI: ikM pRBwÀyq ikmwsIq vRjyq ikm` ] 54 ] iÆQqDI: ikM pRBwÀyq ikmwsIq vRjyq ikm` ] 54 ] iÆQqDI: ikM pRBwÀyq ikmwsIq vRjyq ikm` ] 54 ] iÆQqDI: ikM pRBwÀyq ikmwsIq vRjyq ikm` ] 54 ] Ajuén boly-hy kySv ! smwiD myN iÆQq prmwœmw ko pRw‚q huE iÆQr bui)))) pu{À kw #Xw l—x hY ? vh iÆQr bui)))) pu{À kYsy bolqw hY, kYsy bYTqw hY AOr kYsy clqw hY ?] 54] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----lgqw hY Ab Ajuén moh {pI dldl sy kuC åpr aTkr bwq krnw pRwrµB kr rhy hYNA Ajuén kI es ivnmRqw BrI ijzwsw sy jæwihr hY ik Ab vy vwÆqivk sœX ko jwnny ky ilE/ sœX ko apl‹D hony ky ilE ±Xwkul hYNA esIilE qo ApnI ijzwsw pRkt kr rhy hYN:-ik hy pRBu ! hy kySv ! Ab muJy as ±Xi#q ky sµbñD myN bqlwAo ijskI Awpny ccwé kI hYA AwiKr phcwn #Xw hY Eysy mhwpu{À kI ? iÆQqpRz AQwéq` iÆQr bui)))) mnuÃX jo smwiD myN iÆQq hY prmwœmw ko pRw‚q huAw hY ; asky BIqr Xw bwhr #Xw bdlwv Awqy hYN? askw Awcrx kYsw hoqw hY ? ±Xvhwr kYsw hoqw hY ? bVI ijzwsw hY mn myNA Ek iÆQqpRz mnuÃX kYsy bolqw hY ? clqw kYsy hY ? kYsy vo bYTqw hY ? AiBpRwX: Xh hY ik Ajuén ky mn myN Ek lhr, Ek ijzwsw sI ho rhI hY ik iÆQrbui)))) Xw iÆQqpRz pu{À AQwéq` ijs pu{À kI bui)))) prmwœmw myN sdw ky ilE iÆQr

111

ho geé hY askI phcwn #Xw hY? askw ±Xvhwr AOr Awcrx kYsw hoqw hY ? jwnnw cwhqy hYN Ajuén-smbui)))), iÆQrbui)))), kméXogI kI phcwnA ªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI BgvwnuvwcªI Bgvwnuvwc pRjhwiq Xd pRjhwiq Xd pRjhwiq Xd pRjhwiq Xdw kwmwn` svwén` pwQé mnogqwn` w kwmwn` svwén` pwQé mnogqwn` w kwmwn` svwén` pwQé mnogqwn` w kwmwn` svwén` pwQé mnogqwn` AAAA AwœmñXyvwœmnw quê: AwœmñXyvwœmnw quê: AwœmñXyvwœmnw quê: AwœmñXyvwœmnw quê: iÆQqpRzÆqdoçXqy ] 55 ] iÆQqpRzÆqdoçXqy ] 55 ] iÆQqpRzÆqdoçXqy ] 55 ] iÆQqpRzÆqdoçXqy ] 55 ] ªI Bgvwn boly-hy Ajuén ! ijs kwl myN Xh pu{À mn myN iÆQq sµpUxé kwmnwAoN ko BlI-BWiq œXwg dyqw hY AOr Awœmw sy Awœmw myN hI sñquê rhqw hY, as kwl myN vh iÆQqpRz khw jwqw hY ] 55 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----in:sñdyh Ajuén kw Añq:krx moh {pI bwdloN sy iGrw pVw hY ; AOr Ab an bwdloN ky pwr dyKny kI cyàw kr rhy hYNA esIilE qo Eysw pUC rhy hYN ik iÆQqpRz mhwœmw kI phcwn #Xw hY ? asky l—x #Xw hYN ? prñqu Ab BI Ajuén bwq kr rhy hYN SrIr ky Drwql sy hIA ankI SwrIirk ik®XwAoN ky sµbñD myN hI pUC rhy hYN ik Eysw iÆQqpRz mnuÃX kYsy bolqw hY ? clqw kYsy hY ? bYTqw kYsy hY ? prñqu pRBu ªI ÏÃx ! Ajuén ko Awœm Æv{p kw zwn dynw cwhqy hYNA pRBu khqy hYN ik hy Ajuén ! qU BIqr kI bwq #XoN nhIN kr rhw ? bwhrI ik®XwAoN myN koeé Kws Pké

112

nhIN pVqwA Pké qo, ivSyÀqw qo BIqr sy hoqI hYA Añq:krx sy hoqI hYA AOr iPr jo bwhrI bdlwv Awqw hY, vo BI Awcrx myN hI hoqw hY AOr iPr iÆQqpRz mhwœmw ky ÆvBwv sy bwhrI ik®XwAoN ky mwÎXm sy jo Jlk imlqI BI hY asy qo isPé iÆQqpRz hI phcwn skqy hYN, swDwrx mnuÃX nhINA esilE qU bwhrI phrwvy, iqlkoN, mwlwAoN ky c#kr myN mq pV AOr myry sy an l—xoN ko sun, ijnsy Xu#q huAw mnuÃX iÆQqpRz ho jwqw hY, mhwœmw ho jwqw hY, sNq ho jwqw hYA es pRkwr ªI md`Bgvd gIqw kw Xh AœXwiDk suñdr, mwimék AOr AdBuq apdyS ÏpXw ÎXwnpUvék pFyN/ sunyN EvM mnn kryNA iÆQqpRz AQwéq` iÆQrbui)))) mhwœmw ky l—x bqlwqy huE pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik Eysy mnuÃX kw ân; sµpUxé kwmnwAoN sy rihq ho jwqw hYA eiñdRXoN kI qƒi‚q ky ilE sNswr ky ivÀX-BogoN ko pRw‚q krny kI jo vwsnw ân; myN jñm lyqI hY vhI eçCw hYA AOr jo pRw‚q kr ilXw, ijsy hmny mwn ilXw ik Amuk vÆqu hmwrI ho geé askI bFæOqrI ky ilE mn myN jo vwsnw aœpñn hoqI hY asy qƒÃxw khqy hYN AOr ijs vÆqu kI pRwi‚q sµBv lgny lgy asy AwSw khw jwqw hY AOr ijs eiçCq vÆqu kI pRwi‚q krny ky ilE swDn apl‹D ho jwEN vh mWg ho jwqI hYA puZ, ÆZI, Bweé, bhn, imZ eœXwid kI eçCw hoqI

113

hY ijsy puZyÀxw khw jwqw hY AOr Dn, sµmwn, pd-pRiqàw Awid pRw‚q krny kI eçCw ko ivÄyÀxw qQw smwj myN pRisi)))) pRw‚q krny kI eçCw ko lokyÀxw khw jwqw hYA AOr BI keé sU—m {p hYN kwmnwAoN ky jo mn myN aTqI rhqI hYNA pRBu khqy hYN ik jo mn myN aTny vwlI sµpUxé kwmnwAoN kw œXwg kr dyqw hY vh iÆQqpRz hYA AQwéq` iÆQqpRz kw mn kwmnwAoN sy KwlI ho jwqw hYA ijs pRkwr iksI Swñq srovr myN hm pœQr ko PYNky qo asmyN lhryN bnny lgqI hYNA asI pRkwr sNswr ky ivÀX-Bog, pdwQé, Dn-sµpiÄ {pI pœQr jb mn sy tkrwqy hYN qo añhyN pRw‚q krny {pI lhryN mn myN aTny lgqI hYNA qo mnuÃX kw mn ASwñq ho jwqw hYA prñqu ijskI bui)))) iÆQr hY vo Apny mn myN en lhroN ko aTny nhIN dyqwA pRBu khqy hYN:-pRjhwiq Xdw kwmwn` svwén` pwQé pRjhwiq Xdw kwmwn` svwén` pwQé pRjhwiq Xdw kwmwn` svwén` pwQé pRjhwiq Xdw kwmwn` svwén` pwQé mnogqwnmnogqwnmnogqwnmnogqwn` AQwéq` iÆQqpRz mnuÃX sµpUxé kwmnwAoN ko œXwg dyqw hYA vwÆqv myN kwmnwAoN kw œXwgnw hY #Xw ? phlI bwq qo jo hmwrw Æv{p hY askw kBI œXwg ho hI nhIN skqwA dUsrI bwq, jo hmwrw hY hI nhIN askw œXwg Blw kYsy hogw ? es pRkwr œXwg hoqw hI as vÆqu kw hY jo ApnI hY nhIM mgr hmny ApnI mwn lI hYA isPé ApnI Dwrxw bnw lI hY ik Amuk vÆqu myrI hY, ir¤qw myrw hY, sµpiÄ myrI hY eœXwidA AOr an mwñXqwAoN kI pRwi‚q ky

114

ilE, an vÆquAoN ky sdw bny rhny ky ilE jo pRXwsrÄ rhqw hY añhyN CoV doA pRBu khqy hYN ik Xy mwñXqwEN CoV doA bs, eqnw hI krnw hYA ijsny Xy mwñXqwEN CoV dI vo hI iÆQr bui)))) hYA AOr iÆQr bui)))) mhwœmw sdw Awœmw sy Awœmw myN hI sNquÃt rhqw hYA “cwh geé icñqw imtI, mnvw by “cwh geé icñqw imtI, mnvw by “cwh geé icñqw imtI, mnvw by “cwh geé icñqw imtI, mnvw by----pppprvwhrvwhrvwhrvwhAAAA ijsko kCu n cwihE, vo SwhoN kw Swh]”ijsko kCu n cwihE, vo SwhoN kw Swh]”ijsko kCu n cwihE, vo SwhoN kw Swh]”ijsko kCu n cwihE, vo SwhoN kw Swh]” iÆQqpRz vhI hY ijskw Awnñd, ijskI pRsñnqw dUsroN pr inBér nhIN krqIA sNswr ky ivÀXoN, smÆq pdwQoéN myN suK nhIN dyKqwA vh Apny Awnñd ko Apny hI BIqr sy pRw‚q krqw hYA mnuÃX kI sbsy bVI BUl, Azwn, AivÖw XhI hY ik mnuÃX dUsroN myN Apny Awnñd ko FÂUFqw hYA sNswr ky pdwQoéN myN Apnw suK FUÂFqw hYA Amuk vÆqu iml jwE qo mYN pRsñn hoåÂgwA mkwn nhIN rhny ky ilE qo mkwn bnwny kw l—X bnw ilXwA Ab mkwn bn jwE qo l—X bVy mkwn kwA bVw mkwn bnygw qo suKI hUÂgwA phly l—X iniméq ikE iPr añhIN l—XoN myN suK FÂUFny lgyA jb koeé BI l—X pUrw huAw qo asI –x bVw l—X bn jwqw hYA vwÆqv myN iksI BI pdwQé myN Awnñd nhIN hYA iksI pdwQé myN Xw iksI dUsry ±Xi#q ùwrw Awnñd/ sNqoÀ ko FUÂFnw hI bui)))) kI AiÆQrqw hYA AivÖw hYA Awnñd hmwry BIqr hI hYA Awœmw myN hI hY jo

115

sq`+icd`+Awnñd Æv{p hYA ijs smX mnuÃX Apny BIqr hI Awnñd lyny lgqw hY, askI bui) Xh jwn lyqI hY ik Awnñd duinXw ky iksI BI pdwQé Xw ±Xi#q myN nhIN hY AOr ApnI Awœmw myN hI iÆQq huAw Awœm-quÃt rhqw hY ; EysI AvÆQw ko jb koeé swDk pRw‚q ho jwqw hY qo vh iÆQqpRz ho jwqw hY ; mhwœmw ho jwqw hY ; sNq ho jwqw hYA du:KyÃvnuiùgñmnw: suKyÀu du:KyÃvnuiùgñmnw: suKyÀu du:KyÃvnuiùgñmnw: suKyÀu du:KyÃvnuiùgñmnw: suKyÀu ivgqÆpƒh: ivgqÆpƒh: ivgqÆpƒh: ivgqÆpƒh: AAAA vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: iÆQqDImuéin{çXqy ] 56 ]iÆQqDImuéin{çXqy ] 56 ]iÆQqDImuéin{çXqy ] 56 ]iÆQqDImuéin{çXqy ] 56 ] du:KoN kI pRwi‚q hony pr ijsky mn myN aùyg nhIN hoqw, suKoN kI pRwi‚q myN jo svéQw in:Æpƒh hY qQw ijsky rwg, BX AOr k®oD nê ho gE hYN, Eysw muin iÆQr bui)))) khw jwqw hY ] 56 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----bVy sy bVw du:K BI ijsky ân; myN kµpn pYdw n kr skyA pRwr‹DvS koeé bVy sy bVw SwrIirk rog Aw jwE, AwiQék hwin eqnI ^Xwdw ho jwE ik jIvn invwéh honw BI mui¤kl lgny lgy ; ipRX sy ipRX vÆqu Xw ±Xi#q kw ivXog ho jwnw, Akwrx hI smwj myN inñdw kw pwZ bn jwnw Xw BwrI Apmwn AOr iqrÆkwr ho jwnwA AiBpRwX: Xh hY ik iksI BI bVy sy bVy du:K ky Aw jwny sy Xw

116

sBI ikÆm ky du:K ekt`Ty Aw jwny sy BI ijsky mn myN aùyg nhIN hoqw, ivcilq nhIN hoqw AOr ApnI iÆQiq sy ihlqw nhIN vh iÆQqpRz hYA isPé du:K sy ivcilq n honw hIN nhIN bi¬k iÆQqpRz mhwœmw ky ân; myN suKoN ko pRw‚q krny kI ik«cnmwZ BI vwsnw nhIN rhqIA Aglw l—x pRBu bqlwqy hYN:- vIqrwgBXk®oD:vIqrwgBXk®oD:vIqrwgBXk®oD:vIqrwgBXk®oD: iÆQqDImuéin{çXqy iÆQqDImuéin{çXqy iÆQqDImuéin{çXqy iÆQqDImuéin{çXqy ::::----ijsky BX, k®oD, rwg nÃt ho gE hYN, Eysw muin iÆQr bui)))) khw jwqw hYA ÏpXw pRBu kI es vwxI pr QoVw ÎXwn dyN ; pRBu ny khw ik nÃt ho gE hYN-rwg, k®oD, BX ijsky, vhI muin hY, iÆQr bui)))) hYA Xh nhIN khw ik CoV idE hYN, œXwg idE hYN BX, rwg, k®oD ijsny vh muin hYA BX, rwg, k®oD Awid ivkwroN ko hT pUvék œXwg dynw AOr enkw nÃt ho jwnw ; bVw BwrI mOilk Añqr hY en donoN bwqoN myNA nklI AOr AslI kw Añqr hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik ijskI bui)))) prmwœmw myN, prmwœmw ky Æv{p myN Atl iÆQq ho jwqI hY asky rwg, BX, k®oD nÃt ho jwqy hYNA vh mhwpu{À muin ho jwqw hYA prm Swñq ho jwqw hYA sNq ho jwqw hYA Xy l—x ÆvwBwivk hI asmyN Aw jwqy hYNA vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: vIqrwgBXk®oD: = = = = CUt gE hoN, nÃt ho gE hoN rwg, BX AOr k®oD ijskyA

117

rwgrwgrwgrwg:-duinXw kI iksI BI vÆqu, pdwQé, ÆQwn, ±Xi#q, Gtnw Awid sy jo rwg aœpñn ho jwqw hY vhI sb AnQoéN kw kwrx hYA Ek bwq Æmrx rKyN-“iksI Ek vÆqu, pdwQé Xw ±Xi#q ky pRiq Awp rwg aœpñn krky AQwéq` asky pRiq Aws#q hokr iksI dUsrI vÆqu Xw ±Xi#q ky pRiq Anws#q ho skqy hYN prñqu iksI vÆqu Xw ±Xi#q ky pRiq Anws#q hony/ ùyÀ aœpñn krny sy iksI dUsrI vÆqu Xw ±Xi#q ky pRiq Aws#q nhIN ho skqyA” jb hm sNswr kI iksI BI vÆqu, ±Xi#q, Dn Awid ko ijqnw AiDk CoVny kI koiSS krny lgyNgy aqnw hI asky njædIk hoqy jwENgy, asI ky pRiq Aws#q hoqy jwENgyA phly sNswr ko Bulw dyN, iPr prmwœmw sy sµbñD bnwENgy, askI Bi#q kryNgy, Eysw socnw hmwrI BUl hY, nwsmJI hYA sNswr v sNwswirk pdwQoéN, ivÀX-BogoN sy dUr Bwgkr hm prmwœmw ky pRiq pRym aœpñn nhIN kr skqyA bi¬k prmwœmw sy, pRBu ªI ÏÃx ky pRiq jb hm Apny ân; myN pRym aœpñn kryNgy, an sy sµbñD ÆQwipq kryNgy, bui)))) ko prmwœmw ky Æv{p myN iÆQq kryNgy qo sNwswirk pdwQoN ky pRiq rwg AQwéq` Awsi#q Apny Awp CUt jwEgIA jb pRBu myN bui)))) iÆQr ho jwEgI, ân; myN pRym kI qrNgyN aTny lgyNgI, pRBu ky Bjn v sNkIqén myN Awnñd rs kw AnuBv hony lgygwA mn asI ky gux,

118

nwm, lIlwAoN kI kQwEN sunny ko lwlwiXq rhygwA kdm sNqoN ky dSén EvM sqsNg myN jwny ky ilE bFny lgyNgy qo sNswr EvM swNswirk pdwQoéN, ivÀX-BogoN ky pRiq rwg Ævq: hI nÃt ho jwEgwA qo iPr BX kYsy rh skqw hY ? BX esI cIjæ sy hoqw hY ik khIN myrI sµpiÄ nÃt n ho jwE, myrw iksI sy ivXog n ho jwE, jo kuC mYnyN pwXw hY, eqnI myhnq krky vo Ko n jwEA pRBu myN iÆQq hony sy jb swNswirk pdwQoéN myN rwg hI n hogw qo BX iks bwq kw ! AOr iksI kwm ky ibgV jwny sy, kuC pRiqkUl piriÆQiq Awny sy, kuC BI pRiqkUl Gtnw Gtny sy ân; myN k®oD aœpñn hogw hI nhINA koeé inñdw kry, cuglI kry, Eysy mhwpu{À ko koeé Pké nhIN pVqwA es pRkwr nÃt ho cuky hYN rwg-BX-k®oD ijsky vo hI iÆQqpRz hY, muin hY, sNq hYA es pRkwr XhW pr bVw hI AdBuq EvM AwlOikk apdyS hY pRBu ªI ÏÃx kw, bVw hI rhÆX iCpw hY es vwxI myNA esilE pRBu ky es apdyS ky rhÆX ko jwnkr AQwéq` vIqrwgBXk®oDw:vIqrwgBXk®oDw:vIqrwgBXk®oDw:vIqrwgBXk®oDw: ky vwÆqivk AQoéN ko jwnkr hmyN sqké rhnw hogwA X: svéZwniBÆnyhÆqÄœpRw‚X SuBwSuBm` X: svéZwniBÆnyhÆqÄœpRw‚X SuBwSuBm` X: svéZwniBÆnyhÆqÄœpRw‚X SuBwSuBm` X: svéZwniBÆnyhÆqÄœpRw‚X SuBwSuBm` AAAA nwiBnñdiq n ùyiê qÆX p nwiBnñdiq n ùyiê qÆX p nwiBnñdiq n ùyiê qÆX p nwiBnñdiq n ùyiê qÆX pRzw pRiqiàqw ] 57 ] Rzw pRiqiàqw ] 57 ] Rzw pRiqiàqw ] 57 ] Rzw pRiqiàqw ] 57 ]

119

jo pu{À svéZ Ænyh rihq huAw as SuB Xw ASuB vÆqu ko pRw‚q n hokr n pRsñn hoqw hY AOr n ùyÀ krqw hY askI bui) iÆQr hY ] 57 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----AwmqOr pr mnuÃX kw iksI BI vÆqu, pdwQé, ±Xi#q, SrIr ,Dn-sµpiÄ Awid myN AœXwiDk lgwv pYdw ho jwqw hYA ijsy hm khqy hYN ik Amuk vÆqu myN PlwN AwdmI ky pRwx bsy hYNA askw honw askI pRwi‚q myN hI rh jwqw hYA Amuk vÆqu/ ±Xi#q iml jwE qo mYN hUÂ vrnw mYN qo mwrw jwåÂgwA askw honw asky Apny hony sy nhIN bi¬k vÆqu/ pd Awid sy hI hoqw hYA jYsy koeé nyqw cunwv jIq ly, mñZI bgYrh bn jwE qb qo TIk Agr hwr jwE AOr Eysw smJy ik Ab mYN qo kuC BI n rhwA do kOVI kw n rhwA myrw qo honw hI myrI jIq myN QwA Ab qo jIvn hI ±XQé ho gXwA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik iÆQqpRz mnuÃX vhI hY ijskw honw iksI BI pdwQé, ±Xi#q, pd, Dn Awid sy nhINA askw honw hI askw honw hYA asky pRwx iksI pd, vÆqu, Dn Awid myN nhIN bsqyA askw lgwv qo isPé prmwœmw sy hI hoqw hYA ÄœpRw‚X SuBwSuBm` ÄœpRw‚X SuBwSuBm` ÄœpRw‚X SuBwSuBm` ÄœpRw‚X SuBwSuBm` nwiBnñdiq n ùyiênwiBnñdiq n ùyiênwiBnñdiq n ùyiênwiBnñdiq n ùyiê-drAsl mnuÃX ky jIvn myN jo piriÆQiqXW AwqI hYN, hwlwq bnqy hYN vh asky kmoéNnuswr

120

AQwéq` pRwr‹DvS hI bnqy hYNA AOr jo iÆQr bui)))) mhwœmw hY vh AnukUl piriÆQiqXoN ky Awny pr hiÀéq nhIN hoqw AOr n hI EysI koeé kwmnw krqw hY ik Xy piriÆQiq sdw hI bnI rhy AOr pRiqkUl piriÆQiqXoN ko dyKkr Sok nhIN krqwA AOr n hI mn myN Eysw ivcwr kr du:KI hoqw hY ik khW sy Aw geé Xy musIbq ? kYsy Aweé ? pRiqkUl hwlwqoN sy prySwn nhIN hoqwA es pRkwr iÆQr bui)))) mhwœmw AnukUl AOr pRiqkUl donoN hI piriÆQiqXoN myN sm rhqw hY AOr asky ân; myN koeé ivkwr aœpñn nhIN hoqwA Xdw sNhrqy cwXM kUmoéXdw sNhrqy cwXM kUmoéXdw sNhrqy cwXM kUmoéXdw sNhrqy cwXM kUmoé····|gnIv svéS: |gnIv svéS: |gnIv svéS: |gnIv svéS: AAAA eiñdRXwxIi eiñdRXwxIi eiñdRXwxIi eiñdRXwxIiñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 58 ]ñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 58 ]ñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 58 ]ñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 58 ] AOr kCuAw sb Aor sy Apny ANgoN ko jYsy smyt lyqw hY, vYsy hI jb Xh pu{À eiñdRXoN ky ivÀXoN sy eiñdRXoN ko sb pRkwr sy htw lyqw hY, qb askI bui)))) iÆQr hY (Eysw smJnw cwihE) ] 58 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----eiñdRXoN pr inXñZx ikE huE mnuÃX iÆQqpRz mhwœmw AQwéq` sNXm mUiqé kw eiñdRXoN pr iks pRkwr sy inXñZx hoqw hYA askI qulnw kCuE ky es gux sy krky bVI hI AdBuq adwhrx dI geé hYA ijs pRkwr kCuAw ApnI ÆQUl eiñdRXoN ko (mÆqk, pUÂC, cwroN pYr) ApnI

121

pIT ky Añdr smyt kr BX rihq ho jwqw hYA asI qrh jo iÆQr bui)))) mhwœmw hY vh ApnI eiñdRXoN ko ivÀXoN sy KINc lyqw hY AQwéq` ApnI eiñdRXoN ko Kulw CoVkr ivÀXoN ky pRloBn myN nhIN PÂsny dyqwA vwÆqv myN Xh jo hmwrI (AWK, kwn, nwk, rsnw, ÆpSé) zwn eiñdRXW hYN Xy qo isPé apkrx hYN sUcnw lykr mn v bui) qk phuÂcwny ky ilEA jYsI hmwrI vwsnw hoqI hY en eiñdRXoN sy hm vYsw hI kwm ly lyqy hYNA ÆQUl AWKoN ky pICy jo hmwrI vwÆqivk AWK hY, Awñqirk c–u hYN vo cwhqI hYN koeé nƒœX dyKnw qo hm en ÆQUl AWKoN kw shwrw lykr nƒœX dyKqy hYN AOr Agr pRBu kw ivrwt Æv{p, pRBu kw ivgRh Awid dyKnw cwhyN qo vhI AWKyN as ivgRh ko dyKkr asky Æv{p kI sUcnw AwpkI bui) ko dyNgIA esI qrh sy kwn qo sunny kw apkrx hYN Agr hmwry Awñqirk/sU—m kwnoN ko mn dyKnw cwhyN qo vhI AWKyN as ivgRh ko dyKkr asky Æv{p kI sUcnw AwpkI bui) ko dyNgIA esI qrh sy kwn qo sunny kw apkrx hYN Agr hmwry Awñqirk/sU—m kwnoN ko mn v bui)))) pRyirq krqI hY ik muJy qo rs Awqw hY duinXw kI inñdw cuglI sunny myN, iP¬mI sNgIq sunny myN qo Awp ApnI kmyéNiñdRX ko eÆqymwl krky vYsI jgh pr ly jwEyNgy jhW nwc-gwny hoN, cl kr Eysy imZoN ky pws phuÂc jwEyNgy

122

jhW cuglI-inñdw hoA Agr Awpko Awnñd Awqw hY pRBu ky BjnoN myN qo Awp EysI jghoN pr jwEyNgy jhW sNkIqén ho rhw hogwA dUrdSén, ryiVXo, myN BI vhI cYnl lgwEyNgy jhW sy sNkIqén Aw rhw hoA Awp ko Awnñd AwEgw Bjn sunkrA “kmlI “kmlI “kmlI “kmlI mYNnu bnw gXw nI, Aoh kwlI kµblI vwlwmYNnu bnw gXw nI, Aoh kwlI kµblI vwlwmYNnu bnw gXw nI, Aoh kwlI kµblI vwlwmYNnu bnw gXw nI, Aoh kwlI kµblI vwlwAAAA”””” Ab kwn {pI apkrx ny qo Apnw kwm kr idXwA sunkr, sUcnw AwpkI bui) ko dy dIA Eysy hI sBI eiñdRXoN ky kwXé hYNA pRBu ijn eiñdRXoN ko ivÀXoN sy kCuE kI qrh smytny kI bwq kr rhy hYN vh hmwrI sU—m eiñdRXW hYNA jo en ÆQUl eiñdRXoN ky pICy invws krqI hYNA ijnkw sµbñD mn/ bui) sy hYA jYsy ik hm A#sr kh dyqy hYN ik Xh Awpkw dƒiêkox hY jo iksI BI pdwQé/ vÆqu Awid ko AçCw-burw bnw dyqw hYA bs ijssy Xh dƒiêkox iniméq hoqw hY vhI sU—m AWK hYA mYNny PUloN sy bwqyN krqy huE dyKw hY kuC logoN ko AOr kuC log hYN jo bVy sy bVy bgIcy ajwV dyqy hYN AOr ajwVqy smX mn myN kuC EysI Bwvnw BI nhIN AwqI ik mYNny kuC g¬q ikXw hYA Ek khwvq Xwd Aw geé-hmwry dyS myN hm A#sr hI khqy hYN “bçcoN ko PUloN kI qrh pwlw hY”A prñqu Ek XUroipXn dyS hY ‘bulgwirXw’ vhW pr BI EysI hI khwvq Awm qOr pr log khqy hYN “en PUloN ko hmny bçcoN kI qrh pwlw

123

hYA” khny kw AiBpRwX: Xh hY ik pRBu en ÆQUl eiñdRXoN kI bwq nhIN kr rhy bi¬k sU—m zwn eiñdRXoN kI bwq kr rhy hYNA es pRkwr iÆQr bui) mhwœmw, sNXm mUiqé ApnI eiñdRXoN pr sNXm rKqw hYA ApnI eiñdRXoN ko ivÀXoN sy smyt lyqw hY AOr ivÀXoN sy smyt kr prmwQé myN lgwqw hYA Xy ÆQUl kmé AOr zwnyiñdRXW prmwœmw kI sbsy bVI dyn bn jwqI hYN jb mnuÃX añhyN prmwQé ky mwgé pr, kméXog ky Kyq myN joq dyqw hY AOr Dmé kI Psl qYXwr krqw hYA ivÀXw ivinvqéñqy inrwhwrÆX dyihn: ivÀXw ivinvqéñqy inrwhwrÆX dyihn: ivÀXw ivinvqéñqy inrwhwrÆX dyihn: ivÀXw ivinvqéñqy inrwhwrÆX dyihn: A A A A rsvjéN rso rsvjéN rso rsvjéN rso rsvjéN rso····‚XÆX prM dƒêvw invqéqy ] 59 ] ‚XÆX prM dƒêvw invqéqy ] 59 ] ‚XÆX prM dƒêvw invqéqy ] 59 ] ‚XÆX prM dƒêvw invqéqy ] 59 ] eiñdRXoN ky ùwrw ivÀXoN ko gRhx n krny vwly pu{À ky BI kyvl ivÀX qo invƒq ho jwqy hYN, prñqu anmyN rhny vwlI Awsi#q invƒq nhIN hoqIA es iÆQqpRz pu{À kI qo Awsi#q BI prmwœmw kw sw–wœkwr krky invƒq ho jwqI hY ] 59 ] Xqqo hŸip kOñqyX pu{ÀÆX ivpi>q: Xqqo hŸip kOñqyX pu{ÀÆX ivpi>q: Xqqo hŸip kOñqyX pu{ÀÆX ivpi>q: Xqqo hŸip kOñqyX pu{ÀÆX ivpi>q: AAAA eiñdRXwix pRmwQIin hriñq pRsBM mn: ] 60 ] eiñdRXwix pRmwQIin hriñq pRsBM mn: ] 60 ] eiñdRXwix pRmwQIin hriñq pRsBM mn: ] 60 ] eiñdRXwix pRmwQIin hriñq pRsBM mn: ] 60 ] hy Ajuén ! Awsi#q kw nwS n hony ky kwrx Xy pRmQn ÆvBwv vwlI eiñdRXW Xœn krqy huE bui))))mwn pu{À ky mn ko BI blwq` hr lyqI hYN ] 60 ]

124

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----Ek bwq AçCI qrh sy Apny jæhn myN/ ân; myN ibTw lo Ajuén ! ik koeé BI mnuÃX hT-pUvék, SwrIirk rog ky BX sy Xw Eysw ivcwr kr ik phly sBI ivÀXoN sy invƒiq pw lUÂ, iPr prmwœmw ky mwgé myN lgUÂgw qo Xh ivcwr pUxéqXw inrQék hYA #XoNik jo mnuÃX eiñdRXoN ko vS myN krky ivÀXoN ko œXwgny kI koiSS krqw hY prñqu mn ko prmwœmw myN nhIN lgwqw qo vh kuC kwl qk qo eiñdRXoN kw dmn kr skqw hY, ijssy ivÀXoN kI invƒiq ho jwqI hY, prñqu askI Awsi#q ivÀXoN ky pRiq bnI hI rhqI hYA AOr iPr eiñdRXW eqnI Si#qSwlI hoqI hYN ik kBI n kBI mOkw pwkr vh mnuÃX ky mn ko hr lyqI hYNA es pRkwr mn ùwrw iksI BI iviD ùwrw, eiñdRXoN ko ivÀXoN sy htwny kI qmwm koiSSyN nwkwm ho jwqI hYNA keé-keé vÀé qk eiñdRXoN kw dmn krny ky p¤cwq bhuq swry swDk iPr sy ivÀXoN kw syvn krny lg jwqy hYNA bi¬k ^Xwdw Btk jwqy hYN AOr pUxéqXw ivÀXoN myN hI il‚q ho jwqy hYNA prñqu pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jo mnuÃX ApnI bui)))) ko prmwœmw myN iÆQr kr lyqw hY, jo prmwQé ky kwXoéN myN lg jwqw hY Eysw smbui)))) AQwéq` kméXogI mhwœmw kI ivÀXoN myN ib¬kul BI Awsi#q nhIN rhqIA Apny Awp Awsi#q rihq

125

ho jwqw hYA prmwœmw myN bui)))) iÆQr hY ijskI vh inÃkwm kméXogI hY, muin hY, mhwœmw hYA pRBu ny khw:-ivpi>q:ivpi>q:ivpi>q:ivpi>q:----ivvykIivvykIivvykIivvykI----bhuq sy ivvykI pu{À BI Xh g¬qI kr jwqy hYNA eiñdRXoN ko dmn krny kI BrpUr koiSSyN krqy rhqy hYNA hmwry dyS ky rwÃt‰-ipqw mhwœmw gWDI jI ÆvXM qo mhwœmw Qy hI ; ankI hr Ek bwq kw swry rwÃt‰ v ANgRyjæ srkwr pr pUrw pRBwv pVqw QwA prñqu eiñdRXoN ko ivÀXoN sy invƒq krwny ky ilE, jo pRXog añhoNny logoN ky ilE ikXw vh ^Xwdw pRBwvSwlI n ho skwA gWDI jI ny qIn bñdroN ky puqly bnvwE, Ek AWKyN bNd ikE huE AQwéq` hwQ AWKoN pr rKy huE hYA dUsrw muÂh pr åÂglI rKy huE hY AOr qIsrw kwnoN ko bNd ikE huE hYA burw mq dyKo, burw mq suno, burw mq boloburw mq dyKo, burw mq suno, burw mq boloburw mq dyKo, burw mq suno, burw mq boloburw mq dyKo, burw mq suno, burw mq boloAAAA jo BI koeé ±Xi#q gWDI jI ko imlny ky ilE Awqw qo khqy phly eDr kmry myN jwkr AwAo ijDr bñdr rKy huE QyA qo #Xw AWKyN bNd krny sy burw dyKny kI vwsnw smw‚q ho jwEgI Xw kwnoN ùwrw burw sunny kI Xw muÂh ùwrw burw bolny kIA bwq bVI hI swP hYA koeé phwV bPé sy Fkw huAw hY AOr as phwV ko CUkr jo vwXu AwEgI vh SIql hI qo hogIA gmé kYsy ho skqI hYA ivñÎXwcl pvéq (jhW pr cñdn ky pyV hoqy hYN) sy CUkr Awny vwlI vwXu myN cñdn kI Ku¤bU hI qo hogIA Awg lgI ho jhW pr, asy CUkr jo

126

vwXu AwEgI vh gmé hI hogIA TIk esI qrh sy hmwrw Añq:krx jYsw hogw vYsI hI vwxI hmwry muK sy inklygI, jYsw mn cwhygw dyKny ko vYsw hI dyKygw AOr jYsw sunnw cwhygw vYsw hI sunny kI koiSS krygwA esilE es pRXog kw koeé Kws pRBwv n pV skwA es pRkwr hmyN Apny Añq:krx ko Su)))) rKny kI koiSS krnI cwihEA XhI Ek Aiñqm sçcweé hY, Dmé hYA bhuq swry log es ivÀX myN sUrdws jI kI adwhrx dy dyqy hYNA khqy hYN ik iPr sUrdws jI ny ApnI AWKyN #XoN PoVI ? vwÆqv myN sUrdws jI ApnI AWKyN n BI PoVqy qb BI koeé Pké nhIN pVqw QwA #XoNik ijs smX añhoNny ApnI ÆQUl AWKoN ko PoV Vwlny kw inxéX ilXw Qw as smX ankI vwsnwAoN kI AWK (rsyiñdRXW) qo PUt hI cukI QIA nÃt ho cukI QI ankI vwsnwENA AOr iPr añhoNny Ek hI qo apkrx (eiñdRX) AWKoN ko hI qo PoVw Qw; bwkI cwr (nwk, kwn, ÆpSé, rsnw) Xy apkrx qo mOjæUd hI QyA esilE Añq:krx sy hI nÃt ho cukI QI vwsnwEN ankI, pUxé ivçCyd ho cukw Qw, Anws#q ho cukI QI eiñdRXW ivÀXoN ky pRiq ankIA #XoNik anky ân; myN ‚Xws QI, llk QI pRBu imln kIA AWKyN PoV BI lI AOr n BI PoVqy qo BI koeé Pké nhIN pVqw QwA duinXw ky iksI BI ÆpSé sy

127

Awsi#qhIn sUrdws ko pRBu ªI ÏÃx ny ^XoN hI ÆpSé ikXw, Jt sy phcwn gEA Xh jo ÆpSé hY Xh qo as prmwœmw (ÏÃx) kw hI ho skqw hY-AOr pkV ilXw as ntKt ko AOr kYd kr ilXw sdw ky ilE Apny ân; myNA ÆQUl AWKoN ko, jo PoV fwlI QI, vwips BI nhIN lynw cwhw AOr ibnw AWKoN ky hr –x asI ky dSén krqy rhyA ibnw ÆQUl AWKoN ky hI svw lwK pÖ ilKy gEA AÆquA es pRkwr pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik eiñdRXoN kw dmn krky ivÀXoN sy ivXog pUxéqXw nhIN ho skqw #XoNik eiñdRXoN kw dmn krny ky p¤cwq BI Awsi#q an ivÀXoN myN hI bnI rhqI hY AOr kBI n kBI ivÀXoN myN Awsi#q ky kwrx vh eiñdRXW iPr sy mn ko pRloiBq krky mn ko hr lyqI hYNA esilE ivÀXoN sy invƒiq pwny ky ilE prmwœmw myN mn bui)))) ko lgwnw hI Ek mwZ apwX hYA AOr jo mnuÃX ApnI bui)))) ko prmwœmw myN iÆQr kr lyqw hY vhI asy pw jwqw hY AOr sBI ivÀX-ivkwr asky nÃt ho jwqy hYNA Eysy mnuÃX ko hI iÆQr bui)))), iÆQq pRzw, muin, mhwœmw khw jwqw hYA qwin svwéix sNXµX XuË AwsIq mœpr: qwin svwéix sNXµX XuË AwsIq mœpr: qwin svwéix sNXµX XuË AwsIq mœpr: qwin svwéix sNXµX XuË AwsIq mœpr: AAAA vSy ih XÆXyiñdRXwix qÆX pRzw pRiqiàqw ] 61 ] vSy ih XÆXyiñdRXwix qÆX pRzw pRiqiàqw ] 61 ] vSy ih XÆXyiñdRXwix qÆX pRzw pRiqiàqw ] 61 ] vSy ih XÆXyiñdRXwix qÆX pRzw pRiqiàqw ] 61 ]

128

esilE swDk ko cwihE ik vh an sµpUxé eiñdRXoN ko vS myN krky smwihqicÄ huAw myry prwXx hokr ÎXwn myN bYTy ; #XoNik ijs pu{À kI eiñdRXW vS myN hoqI hYN, asI kI bui)))) iÆQr ho jwqI hY ] 61 ] qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----es pRkwr swDk iks pRkwr ApnI bui)))) ko iÆQr kry AQwéq` kYsy iÆQq pRz bny askw apwX bqw rhy hYN pRBu ªI ÏÃxA eiñdRXoN ko vS myN krky AQwéq` añhyN ivÀXoN sy dUr htwkr mn ko prmwœmw myN lgwnw hY, #XoNik jb qk mn ko prmwœmw myN lgwny kw A™Xws nhIN hogw qb qk ÎXwn nhIN lg skygwA icÄ ivÀXoN kw icñqn krqw rhqw hYA cwhy ikqnw BI dmn kryN eiñdRXoN kwA pRBu khqy hYN ik jb qk icÄ ko myry myN nhIN lgwqw qb qk bwq bnygI nhINA myry myN icÄ ko lgwkr myrw ÎXwn kr----“ÎXyX vÆqu myN “ÎXyX vÆqu myN “ÎXyX vÆqu myN “ÎXyX vÆqu myN icÄ ky EkqwnicÄ ky EkqwnicÄ ky EkqwnicÄ ky Ekqwn pRvwh kw nwm hY ÎXwnpRvwh kw nwm hY ÎXwnpRvwh kw nwm hY ÎXwnpRvwh kw nwm hY ÎXwnAAAA”””” jYsy qyl Xw pwnI kI Dwrw AwqI hY Ek bqén sy dUsry bqén qk, åpr sy nIcy kI Aor, bIc myN ib¬kul nhIN tUtqI [ asI pRkwr icÄ AOr prmwœmw (ijskw ÎXwn ikXw jwqw hY Xw ÎXyX vÆqu) ky bIc AwpkI åjwé kw pul n tUty as AvÆQw ko khqy hYN ÎXwn AvÆQwA es pRkwr pRBu khqy hYN ik eiñdRXoN ko ivÀXoN sy htwkr AQwéq` qyl Dwrw kI qrh icÄ ko muJ myN lgw ; Eysw krny sy mn sihq sBI eiñdRXW vS myN

129

ho jwENgI AOr es FÂg sy vS myN hueé eiñdRXoN vwly pu{À kI bui)))) iÆQr ho jwqI hYA Awp iksI pyV kI hI adwhrx ly lyNA koeé mnuÃX pyV kI SwKwEyN, pÄy, PUl eœXwid qo kwtqw rhy prñqu askI jV ko sINcqw rhyA qo ÆvwBwivk hI hY ik kuC smX bwd as pyV myN iPr sy SwKwEN, PUl, AOr pÄy iniméq ho hI jwEyNgyA asI pRkwr jb koeé mnuÃX kwmnwAoN AOr ivÀXoN {pI SwKwAoN, PUl, AOr pÄoN ko qo kwtqw rhy prñqu Apny icÄ ko anky ismrn sy sINcqw rhy, AQwéq` mn añhIN myN Aws#q rhy ; qo iPr kuC smX bwd vhI ivÀXoN ko Bogny kI kwmnwEN iniméq ho jwENgIA åpr sy SwKwAoN ko kwtny kw koeé PwXdw n hogwA esilE mn {pI BUmI pr prmwœmw ky nwm {pI bIjæ ko bIjnw hogw, ismrn {pI jl sy sINcnw hogwA jb Awpkw ismrn/ icñqn {pI jl prmwœmw ky nwm {pI bIj ko hI sINcny lg gXw qo vwsnwAoN kw bIj, ivÀXoN kw bIj Apny Awp muJwé jwEgwA jb vwsnwAoN kw bIj AçCI qrh sy nÃt ho jwEgw qo as AvÆQw ko hI iÆQrqw khw jwqw hYA vh swDk sNXm mUiqé ho jwqw hY, iÆQq pRz ho jwqw hY ; jb vh eiñdRXoN ko vS myN krky smipéq Bwv sy icÄ ko prmwœmw myN lgwkr asI kw ÎXwn krqw hYA

130

ÎXwXqo ivÀXwn` puNs: s|gÆqyÀUpjwXqy ÎXwXqo ivÀXwn` puNs: s|gÆqyÀUpjwXqy ÎXwXqo ivÀXwn` puNs: s|gÆqyÀUpjwXqy ÎXwXqo ivÀXwn` puNs: s|gÆqyÀUpjwXqy AAAA s|gwœs s|gwœs s|gwœs s|gwœs\\\\jwXqy kwmjwXqy kwmjwXqy kwmjwXqy kwm: kwmwœk®oDo: kwmwœk®oDo: kwmwœk®oDo: kwmwœk®oDo····iBjwXqy ] 62 ]iBjwXqy ] 62 ]iBjwXqy ] 62 ]iBjwXqy ] 62 ] ivÀXoN kw icñqn krny vwly pu{À kI an ivÀXoN myN Awsi#q ho jwqI hY, Awsi#q sy an ivÀXoN kI kwmnw aœpñn hoqI hY AOr kwmnw myN iv%n pVny sy k®oD aœpñn hoqw hY ]62] k®oDÛviq sµmoh: sµmohwœÆmƒiqivBRm: k®oDÛviq sµmoh: sµmohwœÆmƒiqivBRm: k®oDÛviq sµmoh: sµmohwœÆmƒiqivBRm: k®oDÛviq sµmoh: sµmohwœÆmƒiqivBRm: AAAA ÆmƒiqBRNSwd` ÆmƒiqBRNSwd` ÆmƒiqBRNSwd` ÆmƒiqBRNSwd` buibuibuibui))))nwSo buinwSo buinwSo buinwSo bui))))nwSwœpRx¤Xiq ] 63 ]nwSwœpRx¤Xiq ] 63 ]nwSwœpRx¤Xiq ] 63 ]nwSwœpRx¤Xiq ] 63 ] k®oD sy AœXñq mUFæBwv aœpñn ho jwqw hY, mUFæBwv sy Æmƒiq myN BRm ho jwqw hY, Æmƒiq myN BRm ho jwny sy bui)))) AQwéq` zwnSi#q kw nwS ho jwqw hY AOr bui)))) kw nwS ho jwny sy Xh pu{À ApnI iÆQiq sy igr jwqw hY ] 63 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jb koeé swDk ivÀXoN ko CoVnw qo cwhqw hY prñqu kuC kwl ky aprwñq añhIN ivÀXoN myN il‚q ho jwqw hYA EysI kOn sI Si#q hY jo iPr sy asy ivÀXoN kw syvn krny myN pRvƒq krqI hY ? kYsy swDk ApnI iÆQiq sy igr jwqw hY ? esky pICy kOn sw rhÆX iCpw hY ? esy ÆpÃt krky bqlwXw gXw hYA pRBu ªI ÏÃx khqy hYN ik jb iksI mnuÃX ùwrw eiñdRXoN ko ivÀXoN ky syvn sy htw ilXw jwqw hY prñqu mn an ivÀXoN kw icñqn krqw rhqw hY qo

131

as mnuÃX kI ivÀXoN myN Awsi#q aœpñn ho jwqI hYA es pRkwr jb mn ivÀXoN myN Aws#q ho jwqw hY qo an ivÀXoN ko pwny kI kwmnw krqw hY AOr swDk ApnI iÆQiq sy igr jwqw hYA pRBu ky es mhwn apdyS ko jærw ÎXwn pUvék smJny kI cyàw kryNA Eysw nhIN hY ijssy hmyN rwg ho jwqw hY ; hm asI ko Xwd krqy rhqy hYN bi¬k jo vÆqu/ pdwQé/ pRwxI hmyN Apny ÆvBwv v eiñdRXoN ky AnukUl pRqIq hoqw hY ; hm asI ko pwny ky ilE askw icñqn krqy rhqy hYN AOr bwr-bwr asI ko Xwd krny sy AQwéq` asI kw icñqn krny sy as vÆqu/ pRwxI Awid myN il‚q ho jwqy hYN AQwéq` asI myN Aws#q ho jwqy hNYA AOr iPr ijsmyN Awsi#q hoqI hY as ko pwny/ pRw‚q krny kI eçCw mn myN aœpñn hogI hIA es pRkwr jb ivÀX-BogoN ko pRw‚q krny kI pRbl eçCw mn myN jwgƒq hoqI hY qo mnuÃX asy pRw‚q krny ky ilE ±Xwkul ho jwqw hY AOr askI pRwi‚q ky ilE BrpUr koiSS krqw hYA eçCwAoN kI pUiqé krqy-krqy kBI n kBI iksI eçCw kI pUiqé myN iv%n BI pV jwqw hY ; iv%n qo pVygw hIA swrw jIvn swrI eçCwAoN kI pUiqé honw sµBv hI nhINA #XoNik eçCwEN bFæqI hI Eysy hYN jYsy Awg myN eéNDn Vwlny sy Awg bFæ jwqI hYA hr Ek eçCw kI pUiqé eçCwAoN ko bFæwny ky ilE eéNDn

132

kw kwm krqI hYA es pRkwr jb BI eçCw kI pUiqé myN iv%n pVqw hY qo mn myN k®oD kw jñm ho jwqw hYA #XoNik mnuÃX cwhqw hY ik hr cIjæ myry hI Anuswr clyA jYsw myrw ÆvBwv hY, jYsy-jYsy mYN cwhqw hUÂ ; sb kuC asI ky AnukUl clyA XhW qk ik pRÏiq BI myry hI AnukUl clyA mgr Xh kYsy sµBv ho skqw hY ? pRÏiq kI AnukUlqw myN ApnI AnukUlqw n rKny kI pRvƒiq hI Awj hr mnuÃX ky k®oiDq rhny, qnwv gRÆq v du:KI rhny kw kwrx bnqI jw rhI hYA jb eçCwAoN kI pUiqé myN iv%n pVnw hY qo Añq:krx myN k®oD pYdw hoqw hYA ân; myN k®oD aœpñn hony sy Xw jwgƒq hony sy Añq:krx kI ivvyk Si#q nÃt ho jwqI hYA ivvyk Si#q ky n rhny sy asy kuC BI AçCw-burw nhIN sUJqwA es ivvyk Si#q kw ABwv ho jwnw hI mUFæBwv ho jwnw hYA mUFæBwv sy ijs BI kwXé ko krny ky ilE mnuÃX qYXwr ho jwqw hY qo asko AçCy-bury pirxwmoN kw kuC BI $Xwl nhIN rhqwA es mUFæBwv ky bFæ jwny ky bwd as mnuÃX kI Æmƒiq myN BRm ho jwqw hY AQwéq` Æmrx Si#q BI BRimq ho jwqI hYA mnuÃX ko Xh BI ÎXwn nhIN rhqw ik iks ±Xi#q sy kYsy bwq krnI cwihE [ iks mnuÃX sy myrw kYsw sµbñD hY ? es pRkwr kÄé±X-AkÄé±X kw $Xwl BI ib¬kul nhIN rhqwA AQwéq` bui)))) kw nwS ho

133

jwqw hYA mnuÃX Apny kÄé±X ko CoVkr AkÄé±X ky pQ pr clny lgqw hYA bs iPr bui)))) kw nwS hony sy mnuÃX ApnI iÆQiq sy igr jwqw hY AQwéq` asky ±Xvhwr myN ktuqw, vwxI myN kTorqw, ân; myN kwXrqw, ihNsw, dInqw Awid doÀ aœpñn ho jwqy hYN AOr pqn kI Aor bFæny lg jwqw hYA jIvnoprwñq du:KI rhqw hY AOr mrxoprwñq mUFæ XoinXoN myN jñm lyqw hYA rwgùyÀivXuËYÆqu ivÀXwiniñdRXY>rn` rwgùyÀivXuËYÆqu ivÀXwiniñdRXY>rn` rwgùyÀivXuËYÆqu ivÀXwiniñdRXY>rn` rwgùyÀivXuËYÆqu ivÀXwiniñdRXY>rn` AAAA Awœmv¤XYivéDyXwœmw pRswdmiDgçCiq ] 64 ]Awœmv¤XYivéDyXwœmw pRswdmiDgçCiq ] 64 ]Awœmv¤XYivéDyXwœmw pRswdmiDgçCiq ] 64 ]Awœmv¤XYivéDyXwœmw pRswdmiDgçCiq ] 64 ] prñqu Apny ADIn ikE huE Añq:krx vwlw swDk Apny vS myN kI hueé, rwg-ùyÀ sy rihq eiñdRXoN ùwrw ivÀXoN myN ivcrx krqw huAw Añq:krx kI pRsñnqw ko pRw‚q hoqw hY ]64]

pRswdy svédu:KwnwM pRswdy svédu:KwnwM pRswdy svédu:KwnwM pRswdy svédu:KwnwM hwinrÆXopjwXqy hwinrÆXopjwXqy hwinrÆXopjwXqy hwinrÆXopjwXqy AAAA pRsñncyqso hŸwSu pRsñncyqso hŸwSu pRsñncyqso hŸwSu pRsñncyqso hŸwSu bui bui bui bui)))) pXéviqàqy ] 65 ] pXéviqàqy ] 65 ] pXéviqàqy ] 65 ] pXéviqàqy ] 65 ]

Añq:krx kI pRsñnqw hony pr es ky sµpUxé du:KoN kw ABwv ho jwqw hY AOr as pRsñn icÄvwly kméXogI kI bui)))) SIGR hI sb Aor sy htkr Ek prmwœmw myN hI BlIBWiq iÆQr ho jwqI hY ] 65 ]

134

qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:qwœpXé:----bVw hI AdBuq EvM mhwn apdyS hY ªI md`Bgvd gIqw kw XhW prA sNswr ko CoVkr Bwg jwnw Xw sNwswirk pdwQoéN ko CoVkr Bwg jwnw-Xh kdwicÄ nhIN isKwqI gIqwA iksI BI swNswirk suKoN ky ivÀXoN, pdwQoéN sy Gƒxw krky Bwg jwny ko kBI nhIN khqI gIqwA ªI md`Bgvd gIqw AçCw mkwn, vwhn, rw^X, pd-pRiqàw sy nPrq krnw nhIN isKwqIA pRBu kI swrI cyàw XhI hY ik sNswr myN rhqy huE swNswirk pdwQoéN myN mnuÃX kI Awsi#q n hoA ivÀX-BogoN myN askw rwg n hoA Agr pRwr‹D vS Awpko rw^X imlw hY, Awp rwjw bny hYN qo as rwj-pwt ko CoVnyy ky ilE khIN BI nhIN khqy pRBu ªI ÏÃxA Awp pRSwsink syvwAoN myN açc AiDkwrI bnqy hYN, AwiPsr bnqy hYN, Xw aÖogpiq bnqy hYN qo añhyNy CoVnw nhIN, œXwgnw qo as rwg ko hY jo as pd-pRiqàw Xw Dnwid ivÀXoN myN bnw huAw hYA mYN Amuk AwiPsr bnw rhUÂ cwhy kuC BI krnw pVyA Awp ApnI Xo©Xqw v swmŒXé sy khIN pr BI kwm kr rhy hYN asy hI Apnw kÄé±X mwn kr inBwnw n ik ivÀXoN myN Aws#q hokr Apny kÄé±X-kmé sy igr jwnwA sBI myN as eé¤vr ko dyKqy huE prmwQé ky kwXé myN lgy rhnw hI apdyS hY ªI mdBgvd` gIqw kwA es pRkwr sy ApnI eiñdRXoN ko AQwéq` eiñdRX {pI bYloN ko prmwQé kI KyqI myN lgw idXw jwqw hY qo Bgvd` Ïpw kw pRswd

135

pRw‚q hoqw hYA pRswd kw AQé hoqw hY prm SwiñqA AOr iPr Eysw ±Xi#q jo sNXm ùwrw ApnI eiñdRXoN ko vS myN krky prmwœmw kI syvw myN lgwqw hY qo askw ivÀXoN sy rwg-ùyÀ Ævq: hI nÃt ho jwqw hYA es pRkwr as ±Xi#q ko Bgvd Ïpw kw pRswd pRw‚q hoqw hY AOr ijsy Xh pRswd pRw‚q ho jwqw hY asky swry du:KoN kw nwS ho jwqw hYA AiBpRwX Xh hY ik Eysw mnuÃX Apny Awp myN hI sNquê rhqw hY ; askI sNquiê iksI BI dUsry ±Xi#q, pdwQé, pd, pRiqàw pr inBér nhIN krqIA Eysy pRswd pRw‚q AQwéq` pRsñnicÄ kméXogI kI bui)))) sb Aor sy htkr prmwœmw myN hI iÆQr ho jwqI hYA

ivÀXoN kw icñqn pRBu kw icñqn ! ! ivÀXoN myN Awsi#q eiñdRXoN kI ivÀXoN sy invƒiq ! !

ivÀXoN ko pRw‚q krny kI kwmnw pRBu pwny kI kwmnw (pRym) ! ! ! kwmnw kI pUiqé kwmnw kI pUiqé myN iv%n prmwœm pRwi‚q myN iv%n Xw dyrI ! ! ! AOr ^Xwdw pwny kI kwmnw v sNgRh k®oD ivhvlqw, mÆqI, Ek pwglpn ! ! ! AœXwiDk kwmnwAoN kI pUiqé mUFBwv (moh) mDurBwv ! ! ! dµB Æmƒiq kw nwS Bi#qBwv, smwiD ! ! !

136

Akwrx du¤mnI bui) kw nwS pWcoN #lySoN kw nwS ! ! ! k®oD ApnI iÆQiq sy igr jwnw(ivnwS) Awœm-sw–wœkwr ! ! mUFBwv(moh) pRBu imln, prmSwiñq ! Æmƒiq kw nwS ! bui) kw nwS ! ApnI iÆQiq sy igr jwnw(ivnwS) es pRkwr hmny dyKw ik mn ùwrw ijskw icñqn ikXw jwqw hY, vh AœXwiDk pRBwvSwlI hYA esilE #XoN n hm pRBu ky icñqn myN hI fUb jwEN jb pRBu kw inrñqr icñqn hI hmyN pRBu sy Ekwkwr krvw skqw hYA nwiÆq buinwiÆq buinwiÆq buinwiÆq bui))))rXuËÆX n cwXuËÆX Bwvnw rXuËÆX n cwXuËÆX Bwvnw rXuËÆX n cwXuËÆX Bwvnw rXuËÆX n cwXuËÆX Bwvnw AAAA n cwBwvXq: SwiñqrSwñqÆX kn cwBwvXq: SwiñqrSwñqÆX kn cwBwvXq: SwiñqrSwñqÆX kn cwBwvXq: SwiñqrSwñqÆX kuq: suKm` ] 66 ] uq: suKm` ] 66 ] uq: suKm` ] 66 ] uq: suKm` ] 66 ] n jIqy huE mn AOr eiñdRXoN vwly pu{À myN in>Xwiœmkw bui)))) nhIN hoqI AOr as AXu#q mnuÃX ky Añq:krx myN Bwvnw BI nhIN hoqI qQw BwvnwhIn mnuÃX ko Swiñq nhIN imlqI AOr Swiñq rihq mnuÃX ko suK kYsy iml skqw hY ? ] 66 ]

137

qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----ijs mnuÃX ny mn ko ivÀXoN ky icñqn sy nhIN htwXw as mnuÃX kI bui)))) iÆQr honI qo bhuq dUr bi¬k asky ân; myN EysI k¬pnw BI nhIN AwqI ik mYN ApnI bui)))) ko prmwœmw myN lgwåÂA AQwéq` en eiñdRXoN ko iks pRkwr prmwQé ky mwgé pr lgwåÂA ivÀXoN myN Awsi#q bF jwny ky kwrx vh smbui)))) Xu#q nhIN ho skqwA Eysw pu{À kBI BI iksI by-shwrw kw shwrw bnny kI, iksI kI dirdRqw ko dUr krny kI, BUKy ko Añn AOr ‚Xwsy ko pwnI iplwny kI Bwvnw BI nhIN rKqwA es SrIr, smwjæ v sƒiê sy sb kuC pRw‚q krky BI asky ân; myN ABwv hI rhqw hYA AQwéq` sñquiê kBI BI nhIN hoqI bi¬k ABwv sy hI pIiVq rhqw hYA AiBpRwX Xh hY ik Eysw ±Xi#q iksI kI BUK #Xw imtwEgw ijskI ApnI hI BUK nhIN imtqIA Eysw ±Xi#q jo eiñdRXoN kw gulwm hY, hmySw ivÀXoN ky icñqn myN hI fUbw rhqw hY, asky ân; myN inÃkwmqw Blw kYsy Aw skqI hY ? inÃkwm Bwv hI jb ân; myN nhIN qo iPr Swiñq kYsy hogI? Eysw ±Xi#q hmySw hI ASwñq rhqw hYA AOr iPr ASwñq ±Xi#q ko suK kYsw ? AiBpRwX Xh hY ik ivÀXws#q mnuÃXoN myN suK-Swiñq kBI nhIN ho skqIA

138

eiñdRXwxwM ih crqwN XñmnoeiñdRXwxwM ih crqwN XñmnoeiñdRXwxwM ih crqwN XñmnoeiñdRXwxwM ih crqwN Xñmno····nuivDIXqy nuivDIXqy nuivDIXqy nuivDIXqy AAAA qdÆX hriq pRzwM vwXunwévimvwµBis ] 67 ] qdÆX hriq pRzwM vwXunwévimvwµBis ] 67 ] qdÆX hriq pRzwM vwXunwévimvwµBis ] 67 ] qdÆX hriq pRzwM vwXunwévimvwµBis ] 67 ] #XoNik jYsy jl myN clny vwlI nwv ko vwXu hr lyqI hY, vYsy hI ivÀXoN myN ivcrqI hueé eiñdRXoN myN sy mn ijs eiñdRX ky swQ rhqw hY vh Ek hI eiñdRX es AXu#q pu{À kI bui)))) ko hr lyqI hY ] 67 ] qwqwqwqwœpXéœpXéœpXéœpXé::::----bui)))) ko ivcilq krny ky ilE sBI eiñdRXW imlkr kwm kryN Xh Awv¤Xk nhIN bi¬k hr Ek eiñdRX, Apny Awp myN eqnI Si#qSwlI hoqI hY ik ijs BI eiñdRX ky pRiq mn Aws#q hoqw hY vhI eiñdRX bui)))) ko ivÀX myN PÂswkr ivcilq kr dyqI hYA AwXu#q pu{À-AwXu#q kw AQé hI hY jo Apny sy Xu#q nhINA jo Xog ko apl‹D nhIN huAwA Eysy AwXu#q pu{À kI bui)))) iks pRkwr ivÀXoN ùwrw hr lI jwqI hY askw dƒÃtwNq bVy hI suñdr FNg sy ÆpÃt kr rhy hYN pRBu ªI ÏÃx-XhW pr nOkw bui)))) hY AOr jlwSX ko Bvswgr AQwéq` sNswr {pI smudR khw gXw hYA es smudR myN ivÀX (S‹d, gñD, Ævwd, dƒ¤X, ÆpSé) {pI jl hYA mn ijs ivÀX myN Aws#q hoqw hY vh Ek hI eiñdRX as bui)))) {pI nOkw kw pQ BRÃt krky jl kI BIÃx qrNgoN myN Btkw dyqI hY AQwéq` ivÀX-BogoN myN Btkw dyqI hYA AiBpRwX Xh hY ik AwXu#q pu{À (ijskI bui))))

139

prmwœmw ky icñqn myN nhIN lgI AQwéq` Apny Awp sy Xu#q nhIN) kw mn ijs BI ivÀX kw icñqn krqw rhqw hY vh Ek hI ivÀX as pu{À kI bui)))) ko prmwœmw ky pQ pr nhIN lgny dyqw bi¬k sNswr ky ivÀXoN myN Btkw kr askw pqn krw dyqw hYA qÆmwÖÆX mhwbwho ingƒhIqwin svéS: qÆmwÖÆX mhwbwho ingƒhIqwin svéS: qÆmwÖÆX mhwbwho ingƒhIqwin svéS: qÆmwÖÆX mhwbwho ingƒhIqwin svéS: AAAA eiñdRXwxIiñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 68 ] eiñdRXwxIiñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 68 ] eiñdRXwxIiñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 68 ] eiñdRXwxIiñdRXwQyé™XÆqÆX pRzw pRiqiàqw ] 68 ] esilE hy mhwbwho ! ijs pu{À kI eiñdRXW eiñdRXoN ky ivÀXoN sy sb pRkwr ingRh kI hueé hYN, asI kI bui)))) iÆQr hY ] 68 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----eiñdRXoN ky ijqny BI ivÀX hYN, an ivÀXoN myN pRvƒq ho jwnw ; eiñdRXoN kw ÆvBwv bn gXw hYA #XoNik Anwid kwl sy n jwny ikqny hI jñmoN sy jIv en eiñdRXoN ky ùwrw ivÀXoN ko Bogqw Aw rhw hYA Xh Anwid sµbñD ÆQwipq ho jwny sy jIv kI an myN Awsi#q ho geé hYA jñm-jñmwñqroN sy BogoN myN Aws#q rhny ky kwrx, BogoN ko Bognw eiñdRXoN kw ÆvBwv bn gXw hYA Ab svwl qo Xh hY ik as ÆvBwv ko bdlnw hY, vh bdlw kYsy jwE ? Xh bwq hm BlI-BWiq jwn cuky hYN ik hT pUvék Xw iksI BI mwnvIX pRXws ùwrw en eiñdRXoN ky ivÀX-Bog

140

kw ÆvBwv nhIN bdlw jw skqwA AOr Xh BI jwn cuky hYN ik ibnw mn/ bui)))) ko prmwœmw myN lgwE eiñdRXoN ko ivÀXoN sy nhIN htwXw jw skqwA es pRkwr esky do hI apwX hYNA Ek qo mn ùwrw eiñdRXoN ko ivÀXoN sy rok kr eé¤vr ky ÎXwn myN lIn rh krA Awsi#q rihq mn AOr eiñdRXoN kw sNXm hony sy mn v bui)))) ApnI Awœmw myN hI iÆQq rhy ; EysI AvÆQw ko pRw‚q honwA dUsry Apny mn sihq eiñdRXoN ko ivÀXoN sy htwkr eiñdRX {pI bYloN ko prmwQé kI KyqI myN joq kr iÆQq pRzqw ko pRw‚q ho skqy hYNA donoN hI apwXoN myN eiñdRXoN kw ingRh hY AQwéq` sNXm hYA es pRkwr es Xui#q ko jo mnuÃX Apny ân; myN ibTw lyqw hY AOr eskw A™Xws krnw Su{ kr dyqw hY qo in¤cX hI askI bui)))) iÆQr ho jwqI hY AOr mo– ko pRw‚q kr lyqw hYA donoN hI Xui#qXoN myN smbui)))) kw honw j{rI hYA Xw inSw svéBUqwnwN qÆXwM jwgiqé sNXmI Xw inSw svéBUqwnwN qÆXwM jwgiqé sNXmI Xw inSw svéBUqwnwN qÆXwM jwgiqé sNXmI Xw inSw svéBUqwnwN qÆXwM jwgiqé sNXmI AAAA XÆXwM jwgRiq BUqwin sw inSw p¤Xqo muny: ] 69 ] XÆXwM jwgRiq BUqwin sw inSw p¤Xqo muny: ] 69 ] XÆXwM jwgRiq BUqwin sw inSw p¤Xqo muny: ] 69 ] XÆXwM jwgRiq BUqwin sw inSw p¤Xqo muny: ] 69 ] sµpUxé pRwixXoN ky ilE jo rwiZ ky smwn hY, as inœX zwnÆv{p prmwnñd kI pRwi‚q myN iÆQqpRz XogI jwgqw hY AOr ijs nwSvwn` swNswirk suK kI pRwi‚q myN sb pRwxI

141

jwgqy hYN, prmwœmw ky qÈv ko jwnny vwly muin ky ilE vh rwiZ ky smwn hY ] 69 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----pRBu ªI ÏÃx Alg-Alg koxoN sy, Alg-Alg Drwql sy Ajuén ko smJwny kI cyàw kr rhy hYNA jo mYN khnw cwhqw hUÂ, kb AOr iks FÂg sy Ajuén ky ân; myN bYT jwEA Ajuén kI ijzwsw kw smwDwn krny ky ilE 55 vyN ¤lok sy lykr XhW qk iÆQr-bui)))) mhwœmw ky l—x bqlwE gE AOr mnuÃX kYsy es AvÆQw ko pRw‚q ho skqw hY, Xh BI bqlwXw gXwA AOr Ab pRBu bVy hI AdBuq FÂg sy rwq AOr idn kw dƒêwñq dykr ivÀXws#q swDwrx mnuÃX AOr sNXm mUiqé iÆQq-pRz mhwœmw donoN myN #Xw Añqr hY ? asko ÆpÃt kr rhy hYNA pRBu khqy hYN ik donoN ky AnuBvoN myN idn AOr rwq kI qrh AœXwiDk Añqr hYA XhW pr rwiZ sy AiBpRwX: sUXwéÆq hony ky bwd hony vwlI rwiZ sy nhIN hY AOr n hI idn sy AiBpRwX: sUXé adX hony ky bwd idn sy hYA Ek iÆQq-pRz muin ko prmwœmw kI pRwi‚q {pI sUXé ky pRkwiSq hony sy jo prm Awnñd, prm Swiñq kw pRœX– AnuBv hoqw hY, qo sb AñDyry imt jwqy hYN AOr asky ilE vh idn hY #XoNik vh qo czãczãczãczãwnñd myN iÆQq hY prñqu jo swDwrxqXw ivÀXws#q mnuÃX hY ankw Añq:krx Azwn

142

{pI prdy sy Awvirq rhqw hY vh esy jwn hI nhIN skqwA anky ilE Xh czãczãczãczãwnñd rwiZ ky smwn hYA es pRkwr iÆQq-pRz pu{À kw jo prmwœmw ky Æv{p myN inrñqr iÆQq rhnw hY vo ivÀXws#q mnuÃXoN ky ilE rwiZ ky smwn hY XhI iÆQq-pRz ky ilE rwiZ ko jwgnw hY AQwéq` jwgƒq rhnw hYA prñqu jo ivÀXws#q mnuÃX hYN ankw Awnñd qo swNswirk ivÀX-BogoN myN hYA jo Bog nwSvwn hYN, du:KoN ko dyny vwly hYN anky ilE Xh Bog hI sb kuC hYNA Azwn ky kwrx vh en BogoN ko hI inœX AOr suK {p mwnqw hYA ankI dƒiê myN qo en BogoN sy bFkr kuC AOr hY hI nhINA es pRkwr anko pRw‚q krny kI cyàw myN hI lgw rhqw hYA AOr ankI pRwi‚q myN hI Awnñd kw AnuBv krqw hYA Aq: swDwrxqXw ivÀXws#q mnuÃX esI ky pRiq jwgƒq rhqy hYN, anky ilE XhI idn hYA añhyN svyrw XhIN idKqw hY esilE bsyrw BI XhIN kr lyqy hYN AQwéq` sdw hI en ivÀXoN myN Aws#q rhqy hYNA es pRkwr jo vwÆqv myN rwiZ hY, zwnI pu{À ky ilE jo rwiZ hY ivÀXws#q pu{À ky ilE vhI idn hYA AwpUXémwxmclpRiqàM smudRmwp: pRivSiñq Xùq` AwpUXémwxmclpRiqàM smudRmwp: pRivSiñq Xùq` AwpUXémwxmclpRiqàM smudRmwp: pRivSiñq Xùq` AwpUXémwxmclpRiqàM smudRmwp: pRivSiñq Xùq` AAAA qùœkwmw XM pRivSiñq svyé s Swiñqmwpnoiq n kwmkwmI ] 70 ]qùœkwmw XM pRivSiñq svyé s Swiñqmwpnoiq n kwmkwmI ] 70 ]qùœkwmw XM pRivSiñq svyé s Swiñqmwpnoiq n kwmkwmI ] 70 ]qùœkwmw XM pRivSiñq svyé s Swiñqmwpnoiq n kwmkwmI ] 70 ] jYsy nwnw nidXoN ky jl sb Aor sy pirpUxé, Acl pRiqàw vwly, smudR myN asko ivcilq n krqy huE hI smw jwqy hYN,

143

vYsy hI sb Bog ijs iÆQq-pRz pu{À myN iksI pRkwr kw ivkwr aœpñn ikE ibnw hI smw jwqy hYN, vhI pu{À prm Swiñq ko pRw‚q hoqw hY, BogoN ko cwhny vwlw nhIN ] 70 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----AwiKr mnuÃX iksI BI vÆqu, pdwQé, Dn, sµpiÄ, pd eœXwid ko pRw‚q krny ky ilE ivcilq #XoN hoqw hY ? #XoNik askw ân; ABwv gRÆq hY ; BUK hY ân; myN ik SwXd Amuk vÆqu ko pRw‚q krky mYN suKI ho jwåÂgw, Swiñq pRw‚q kr lUÂgwA mnuÃX jo Btkqw iPr rhw hY Dn-sµpiÄ, swNswirk pdwQoéN kI pRwi‚q ky pICy qo AwiKr askw aÌy¤X #Xw hY ? as ±Xwkulqw v Btkn ky pICy as mnuÃX kI AwkwN–w #Xw hY ? suK-Swiñq kI qlwS ! prñqu Azwnqw ky kwrx mnuÃX rwÆqw g¬q pkV lyqw hYA vh jwnqw hI nhIN ik ijn BogoN myN vo suK FUÂF rhw hY vhI asky du:KoN kw kwrx hYNA BogoN ko Bogny myN ijnkI Awsi#q hY vo spny myN BI kBI Swiñq pRw‚q nhIN kr skqyA esky ivprIq jo iÆQq-pRz pu{À hYN AQwéq` ijskw ân; Awœmwnñd sy BlI-BWiq pirpUxé hY, asko Blw swNswirk pdwQoéN, Dn, sµpiÄ, pd-pRiqàw kYsy ivcilq kr skqy hYNA jYsy iksI swgr myN nwnw pRkwr kI nidXoN kw jl Awkr smw jwqw hY prñqu vh swgr/ smudR kBI ivcilq nhIN hoqw asI pRkwr iÆQq-pRz pu{À AQwéq`

144

prmwœmw ky Æv{p myN iÆQq XogI kI iÆQiq hoqI hYA bVy sy bVy swNswirk suK-du:KoN kw jIvn myN sNXog ho, ivXog ho askI iÆQiq myN jrw BI Añqr nhIN pVqwA koeé BI bVy sy bVw swNswirk Bog asky ân; ko ivcilq nhIN kr skqw AOr Eysw pu{À hI prm-Swiñq ko pRw‚q hoqw hY, BogoN ko cwhny vwlw nhINA ivÀXws#q pu{À ko qo kdm-kdm pr icñqw, ASwiñq, Sok, jln AOr du:K hI pRw‚q hoqy hYNA ivhwX kwmwn` X: svwén` pumwM>riq in:Æpƒh: ivhwX kwmwn` X: svwén` pumwM>riq in:Æpƒh: ivhwX kwmwn` X: svwén` pumwM>riq in:Æpƒh: ivhwX kwmwn` X: svwén` pumwM>riq in:Æpƒh: AAAA inmémo inrh|kwr: s inmémo inrh|kwr: s inmémo inrh|kwr: s inmémo inrh|kwr: s SwiñqmiDgçCiq ] 71 ] SwiñqmiDgçCiq ] 71 ] SwiñqmiDgçCiq ] 71 ] SwiñqmiDgçCiq ] 71 ] jo pu{À sµpUxé kwmnwAoN ko œXwgkr mmqw rihq, Ah|kwr rihq AOr Æpƒhw rihq huAw ivcrqw hY, vhI Swiñq ko pRw‚q hoqw hY AQwéq` vh Swiñq ko pRw‚q hY ] 71 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----jo pu{À/ XogI Awœm Æv{p ky AK&V Awnñd sy pirpUxé rhqw hY, Ekrs rhqw hY as iÆQqpRz pu{À kw Awcrx XhI hY ik vh iksI BI AvÆQw myN swNswirk v Ævgé Awid ky suK kI BI AwkNw–w nhIN krqwA iksI BI pdwQé/ vÆqu/ ±Xi#q sy mmqw nhIN krqwA AhNkwr asky jIvn myN svéQw nÃt ho jwqw hYA eçCwEN sU—m {p myN BI

145

asky ân; myN jñm nhIN ly skqIA jYsy kml kw PUl jl myN rhqy huE BI jl sy inilé‚q rhqw hY vYsy hI iÆQq-pRz pu{À sNswr myN ivcrqw huAw, sNswr ky ivÀX-BogoN sy inilé‚q rhqw hYA sdYv SwñqicÄ rhqw hY AOr smÆq jIvoN ko BI Swiñq pRdwn krqw hYA XhI iÆQq-pRz pu{À kw Awcrx hYA EÀw bRwEÀw bRwEÀw bRwEÀw bRwããããI iÆQiq: pwQé nYnwM pRw‚X ivmuhŸiq I iÆQiq: pwQé nYnwM pRw‚X ivmuhŸiq I iÆQiq: pwQé nYnwM pRw‚X ivmuhŸiq I iÆQiq: pwQé nYnwM pRw‚X ivmuhŸiq AAAA iÆQœvwÆXwmñ iÆQœvwÆXwmñ iÆQœvwÆXwmñ iÆQœvwÆXwmñqkwlyqkwlyqkwlyqkwly····ip ip ip ip czãczãczãczãinvwéxmƒçCiq ] 72 ]invwéxmƒçCiq ] 72 ]invwéxmƒçCiq ] 72 ]invwéxmƒçCiq ] 72 ] hy Ajuén ! Xh czãczãczãczã ko pRw‚q pu{À kI iÆQiq hY, esko pRw‚q hokr XogI kBI moihq nhIN hoqw AOr Añqkwl myN es bRwããããI iÆQiq myN iÆQq hokr czãczãczãczãwnñd ko pRw‚q ho jwqw hY ] 72 ] qwœpXéqwœpXéqwœpXéqwœpXé::::----55vyN ¤lok sy XhW qk iÆQq pRz pu{À kI ijs iÆQiq kw vxén ikXw gXw hY AQwéq` jo czãczãczãczã ko pRw‚q mhwpu{À kI AvÆQw hoqI hY asy hI bRwããããI iÆQiq khw gXw hYA AiBpRwX: Xh hY ik ijs iksI mhwpu{À ny ApnI bui)))) ko prmwœmw myN pUxéqXw iÆQr kr ilXw hY, as AvÆQw ko bRwãI iÆQiq khw gXw hYA hy Ajuén ! ijsny es AvÆQw ko pRw‚q kr ilXw hY vh mhwpu{À kBI BI moh ko pRw‚q nhIN ho skqwA #XoNik moh Awqw hI Azwnqw sy hYA AOr es

146

moh ky kwrx hI mnuÃX Anwid kwl sy jñm-mƒœXu ky ck® myN GUm rhw hYA prñqu jb asy Xh zwn ho jwqw hY ik mYN kOn hUÂ ? khW sy AwXw hUÂ ? eé¤vr #Xw hY ? mwXw #Xw hY ? sNswr #Xw hY ? qo askw moh pUxéqXw nÃt ho jwqw hYA iÆQq-pRz pu{À ky l—x bqlwqy huE, es AÎXwX ky AwiKrI ¤lok myN bVw hI Aw¤cXé jnk rhÆX bqlw rhy hYN pRBu ªI ÏÃx ik iÆQq-pRzqw ko pRw‚q honw Xw Awœm sw–wœkwr ky ilE iksI Kws smX kI AviD nhIN hYA koeé BI swDk es AvÆQw ko –x Br myN BI pRw‚q kr skqw hY AOr AnykoN jñm BI lg skqy hYNA AOr iPr Eysw BI nhIN hY ik mƒœXu ky smX hI Xh AvÆQw pRw‚q hogIA bi¬k jIqy jI es AvÆQw ko pRw‚q ikXw jw skqw hYA es pRkwr jo koeé swDk A™Xws krqy-krqy mƒœXu ky smX BI es bRwãI iÆQiq ko pRw‚q kr jwqw hY vh XogI Bgvd`Dwm/ bYku&T ko pRw‚q kr jwqw hYA prñqu ijsny jIivq rhqy huE hI es AvÆQw ko pRw‚q kr ilXw vh jIvn mu#q ho jwqw hY, invwéx ko pRw‚q ho jwqw hYA invwéx kw AQé hI hY-BOiqkqwvwdI jIvn SYlI kw AñqA AOr Eysw jIvn mu#q mhwpu}À jhW BI invws krqw hY/ rhqw hY vhIN asky ilE bYku&T ho jwqw hY, Bgvd`Dwm ho jwqw hYA esIilE qo khw hY::::----

147

“bYku&T vhW jhW sNq invwsw” “bYku&T vhW jhW sNq invwsw” “bYku&T vhW jhW sNq invwsw” “bYku&T vhW jhW sNq invwsw” Awidgu{ SNkrwcwXé jI khqy hYN ik:-“Xh bhuq aÄm bwq hY Agr qum es AvÆQw ko mƒœXu ky kuC –x phly hI pRw‚q krloA prñqu Xh Aiq aÄm hogw Agr qum es AvÆQw ko jvwnI myN Xw jIvn rhqy huE pRw‚q ho jwAo [” Åqœsidiq ªImdBgvd`gIqwsUpinÀœsu Åqœsidiq ªImdBgvd`gIqwsUpinÀœsu Åqœsidiq ªImdBgvd`gIqwsUpinÀœsu Åqœsidiq ªImdBgvd`gIqwsUpinÀœsu czãczãczãczãivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ivÖwXwM XogSwÆZy ªIÏÃxwjuénsMvwdy swN$XXogo nwm iùqIXoSÎXwX: ]2] ªIÏÃxwjuénsMvwdy swN$XXogo nwm iùqIXoSÎXwX: ]2] ªIÏÃxwjuénsMvwdy swN$XXogo nwm iùqIXoSÎXwX: ]2] ªIÏÃxwjuénsMvwdy swN$XXogo nwm iùqIXoSÎXwX: ]2]

Documents

mokshdayini 2