Embed Size (px)
DESCRIPTION
A monthly e-magazine for those interested in our police- and national security history. We are also focussing on the SAP 1913 - 2013
Citation preview
1
THE e-NONGQAI
Un-official Police Gazette for VETERANS of the former
South African Police Force and for those interested in the history
of our Police, Defence and South Africa’s National Security
November 2012; Vol 3 no 11
DIE e-NONGQAI
Nie-amptelike Polisiekoerant vir VETERANE van die ou Suid-Afrikaanse Polisiemag
en vir diegene wat belangstel in die geskiedenis van ons polisie, verdediging en
nasionale veiligheid
November 2012; Vol 3 Nr 11
SAP 100
2
Contents / Inhoud
1. WELCOME / WELKOM .................................................................................................................. 8
1.1 Moment of silence/ Bepeinsing..................................................................................................... 9
Aan jou vriende word jy geken! - Koot Swanepoel (Joubertina) ........................................................ 9
1.2 Voorblad / Front Page – SAP 100 ............................................................................................... 10
1.3 Redaksioneel – Hennie Heymans ................................................................................................... 10
Drank, stres en sielkunde .................................................................................................................. 12
Eugene de Kock 1 ........................................................................................................................ 12
Eugene de Kock 11 ...................................................................................................................... 12
Kommentaar deur HBH ............................................................................................................... 13
Finale kommentaar: Genl van der Merwe .................................................................................... 13
‘n Eeu van nasionale polisie in die RSA op 1 April 2013: Ons Polisie-geskiedenis ........................ 14
2. PERSONALIA VANAF 30 SEPTEMBER tot 30 OKTOBER 2012 ............................................... 16
2.1 Afsterwes .................................................................................................................................... 16
2.2 Siekboek ...................................................................................................................................... 17
2.3 Verjaarswense ............................................................................................................................. 18
2.4 Allegaartjie .................................................................................................................................. 19
2.5 No. 21719 Detective Warrant Officer Stanley Hawkins – Koot van Schalkwyk ....................... 21
3.1 HONOURS & AWARDS / EERBEWYSE & TOEKENNINGS ................................................... 22
3.2 ROLL OF HONOUR / EREROL ................................................................................................... 22
3.3 SAP GRAVES: BENONI – KOOS BRITS .................................................................................... 23
3.3 Neil "Zoeller" Kotze - Patrick Coetzee (Kimberley) .................................................................. 23
3.4 1966: SAP Memorial Swakopmund (Namibia) – Willie du Plessis ............................................... 25
3. 4 FRIENDS MISSING AND FOUND! / SAP 55 VERMISTE PERSONE .................................... 25
4. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE .......................................................................... 26
4.1 Nog ‘n Skaapbraai in Pretoria - Neelsie Borea .......................................................................... 26
4.2 Facebook: Die SAP-Afgetrede Lede: Dame van die Jaar 2012 – Johan Jacobs ........................ 26
3
5. PERSOONLIKHEID VAN DIE MAAND - Kol Hein Killian ......................................................... 28
6. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/ PERSOONLIKHEDE / BIOGRAFIESE
WOORDEBOEK .................................................................................................................................. 36
6.1 Col JJ Coetzee: Wartime OC SAP Special Branch (or Political Branch) ................................... 36
1927 1st Team Pretoria Police Rugby Football Club ................................................................... 36
Korrespondensie tussen HBH en PC Swanepoel ......................................................................... 37
1932 Handbook – Capt JJ Coetzee ............................................................................................... 39
6.2 No 15002 (V) Genl (adv) DA Bester ......................................................................................... 42
Det/Const DA Bester: 1938 SA Police Establishment, Alexander Bay ....................................... 43
1938 Rugby: SAP First XV Alexander Bay ................................................................................. 43
1938 Rugby: SAP Second XV Alexander Bay ............................................................................ 44
1940: Promotion: First on the list: Det/Const to 2/Det/Sgt – DA Bester ..................................... 44
1946 Conference of DC’s in Transvaal: Lt DA Bester ................................................................ 45
Brig DA Bester: Chairman SAP Rugby Club .............................................................................. 45
Law Reports – Brig DA Bester .................................................................................................... 46
Lt-Gen DA Bester ........................................................................................................................ 46
Lt-Gen DA Bester (Chief Deputy Commissioner – Excutive) ..................................................... 46
On Retirement with top SAP Generals......................................................................................... 47
Photos received from his daughter, Mrs Swanepoel: ........................................................................ 47
The Young Detective ................................................................................................................... 47
Photo for SAP Appointment Certificate ...................................................................................... 48
Promoted to Captain ..................................................................................................................... 48
Gen Bester in reflective mood ...................................................................................................... 48
Gen Bester the Golfer ................................................................................................................... 49
Golf with Gary Player .................................................................................................................. 49
The Advocate ............................................................................................................................... 50
A Book that belonged to Gen Bester ................................................................................................ 51
6.3 Johan Deysel en Isabel Kruger.................................................................................................... 52
6.4 Kinders van wyle Luit Barry en mev Barry ................................................................................ 52
6.5 1948 - SAP Berea, District 46, Durban Central – Sandy Evans Hanes (UK) ............................. 53
4
6.6.1 Sgt EW McAllister, DCM – See Berea 1953 ..................................................................... 53
6.6 1953: SAP Berea, Durban Central (District 46) - Sandy Evans Hanes ....................................... 54
6.7 A sense of Value? UK Police: Diederick “Robocop” Coetzee (fromer SAP) ............................ 55
6.8 Anthony Luff: A Cape Scot? ...................................................................................................... 55
6.9. Brig ‘Kelly’ Kellerman .............................................................................................................. 56
7. Over a nice cup of coffee ... or how I see things / Oor ‘n koppie lekker koffie ... of soos ek die saak
sien: ....................................................................................................................................................... 56
Vryheid van Spraak ...................................................................................................................... 56
Selfuitgewers ................................................................................................................................ 57
Taalgebruik: Die Afrikaanse veiligheidsmagte met die onrus en bos as milieu .......................... 57
Moord op Polisie in die Polisiebrigade ........................................................................................ 57
‘n Teetafel-storie: Moord in die Oorlog ....................................................................................... 58
Misdaad ........................................................................................................................................ 60
8. WE REMEMBER / ONS ONTHOU ............................................................................................... 61
8.1 Stilte in die Hof – Lentulus ......................................................................................................... 61
8.1.1 Gesuip, M'Lord? .................................................................................................................. 61
8.1.2 Tragies, M'Lord? ................................................................................................................. 62
8.2 1992: Suid-Afrikaanse Polisie: MBO Musiekaand Pretoria: Ons wil die verskil maak –
Ingestuur deur Johan Henning .......................................................................................................... 62
- Lt-Genl SJJ Smit, Die Hoof Afdeling: Misdaad Ondersoek en Bestryding............................... 62
- Lt-Gen SJJ Smit, The Head Division: Crime Combatting and Investigation ........................... 62
- Kol AR “Tony” Harding ............................................................................................................ 68
- Mev Margie Spumer .................................................................................................................. 69
8.3 1989 Akpol –Potjiekos – Johan Henning .................................................................................... 70
- Wyle kol Marius Bonthuys tokkel die kitaar ............................................................................. 71
- Gesellige verkeer ....................................................................................................................... 72
- Administrasie: Deelnemers ........................................................................................................ 74
8.4 Gala-aand: Oktober 1989: SAP Dame van die Jaar – J Henning ................................................ 76
Boodskap – mnr AJ Vlok ............................................................................................................. 77
Boodskap deur genl Hennie de Witt............................................................................................. 78
5
Program ........................................................................................................................................ 79
Die Vrou in Blou .......................................................................................................................... 80
Die Reëlingskomitee: Genl CA Swart, brig GS Homan & ds C Colyn ....................................... 81
En die wenner is .... a.o (later genl-maj) Sharon Schutte ............................................................. 82
8.5. Artikel 4: Eenheid 6 se beginjare - deur Anemari Jansen en Larry Hanton ............................... 84
8.5.1 Hein Kilian aan die woord (Deel 1) .................................................................................... 84
8.6 My Harvard-vlug - Jeanette Jacobs ............................................................................................. 93
8.7 An unforgetable trip – Roy Allen (SADF) .................................................................................. 96
8.8 Remembrance Day – Paul Els ................................................................................................... 104
For the Fallen ............................................................................................................................. 104
Poppy Day .................................................................................................................................. 104
In Flanders Fields ....................................................................................................................... 105
9 NATIONAL SECURITY NEWS / NUUS EN NASIONALE VEILIGHEID ................................ 107
9.1 In memoriam: Leon Engelbrecht .............................................................................................. 107
9.2 De Johannesburgziekte ............................................................................................................. 108
9.3 Mediaverklaring: Dringende vergadering met van die Wesrand: SAPD Stasiebevelvoerders . 114
9.4 Rheinmetall pitching HX truck family to SANDF ................................................................... 115
9.5 Verniet oorlog toe? Repliek deur genl Johan van der Merwe .................................................. 116
9.6 Stadspolisieman vs. Plaaspolisieman – deur Fanie Bouwer ..................................................... 119
9. 7 'n Pofadder-storie - Pottie Potgieter ........................................................................................ 121
9.8 My grandfather AJ Hoffman – Andre Hoffman ....................................................................... 122
10. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE VEILIGHEIDSGESKIEDENIS ............. 126
10.1 Hoe nou gemaak? MO (A) geskrap ....................................................................................... 126
10.2 1969 Opruk: Peleton 1: November Kompanie ........................................................................ 127
10.3 Marthinus Theunis Steyn en Onze Rust - Johan Jacobs ......................................................... 128
11. HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS, MEMORIALS & BUILDINGS/
HERALDIEK, UNIFORMS, VAANDELS, VLAE, MEDALJES, GEDENKTEKENS & GEBOUE
............................................................................................................................................................ 131
6
11.1 Information wanted on a Fire arm ........................................................................................... 131
11.2 SAP Artefakte van AJ van den Berg – Paul Greyling ............................................................ 132
12. VESTED INTERESTS OF VETERANS /LEDEAANGELEENTHERDE ................................. 134
12.1 Polmed: Lt-kol Gideon Serfontein .......................................................................................... 134
12.1.1 Spaar op jou Polmed-rekening ........................................................................................ 134
12.2 Injuries on duty / Beserings aandiens ..................................................................................... 135
13. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK ............................................................................................. 135
13.1 Clarence van Buuren – Die man agter die donker bril deur Chris Marnewick. [Resensie deur
HBH] ............................................................................................................................................... 135
13.2 A Spook’s Progress - from making war to making Peace: Maritz Spaarwater ....................... 141
Maak oorlog, maak ook vrede .................................................................................................... 141
13.3 President Paul Kruger’s Fortification of Pretoria / Pres Paul Kruger se Fortifikasie van Pretoria
–Andy Malan (Kol - SAW) en Letitia Kriel ................................................................................... 149
13.4 Op die spoor van die Misdadiger – AJ Hoffman ................................................................... 151
- No 360 speurder-hoofkonstabel Andries Johannes Hoffman, KPM ........................................ 151
13.5 Kwart voor ‘n Bloedbad – De Wet Potgieter .......................................................................... 152
- Eugene Terre Blanche, die AWB en die SAP (V) ................................................................... 154
13.6 Kindle book: MIDDLEMAN - Brian Kaighin ..................................................................... 154
13.7 Van kaalvoetseun tot kommissaris ... Hanlie v Straaten & HBH............................................ 155
14. HUMOUR IN UNIFORM ........................................................................................................... 159
14.1 Guns – Wisdom? .................................................................................................................... 159
14.2 Gauteng-a-leng? ...................................................................................................................... 159
15. ANECDOTES, A POINT TO PONDER, ETC ............................................................................ 160
16. OOR DIE NONGQAI SE DRUMPEL ......................................................................................... 160
16.1 Marius Freislich en Johan Henning ....................................................................................... 160
16.2 Mev Eileen Swanepoel (dogter van genl DA Bester) ............................................................. 161
16.3 Annette Jordaan (suster van wyle genl LP Neethling) ............................................................ 161
7
16.4 Hein Killian (oud eenheid 6) ................................................................................................... 162
16.5 Dr Piet Croukamp ................................................................................................................... 162
16.6 Sarie van Niekerk (V-Tak JVP & Beeld) ................................................................................ 163
16.7 Adriaan Vlok – SAP 100 ........................................................................................................ 163
17. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS POS VAN HEINDE EN
VERRE - POLISIE-POSSAK ............................................................................................................. 165
17.1 Tubby Myburg: Reebok .......................................................................................................... 165
17.2 Two Famous Robberies at Krugersdorp: Terry Schwartz ....................................................... 165
17.3 Regsvraag: Kommissaris van Ede – Johan Henning............................................................... 166
17.4 'n Kuierkie by Sakkie van der Merwe - Dieks Dietrichsen ................................................... 168
- Boek: Van Kaalvoet seun to Kommissaris .............................................................................. 168
- Brig Sakkie van der Merwe ..................................................................................................... 168
- Koevoet: Muur van Herinnering .............................................................................................. 168
17.5 Kol Tienie Fischer – Patrick Coetzee ..................................................................................... 170
17.6 Historical SA Police Officers - Keith Shear ........................................................................... 171
- Col JJ Coetzee .......................................................................................................................... 171
- Brig George Baston.................................................................................................................. 171
17.7 Oom Pieter Swanepoel ............................................................................................................ 172
- Joe Bell .................................................................................................................................... 172
-Wet Canteen .............................................................................................................................. 172
- Hier is die beriggie waarna Oom Pieter verwys....................................................................... 172
17.8 Om te skiet of nie? - Fanie Bouwer ........................................................................................ 174
17.9 Wanneer is dit Moord? When is it Murder? – Fanie Bouwer ................................................. 174
17.10 Brief van Rustenburg-Marikana - Malinda Lensing ............................................................ 176
'Marikana was nie soos apartheid' .............................................................................................. 177
Xstrata dank 400 werkers in SA af ............................................................................................. 177
18. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/ NETWERK & “KOM ONS
ONDERSTEUN MEKAAR” .............................................................................................................. 177
18.1 Annemari Jansen – Koorsboom Kothuis ................................................................................ 177
8
18.2 Chevrons circa 1960 ............................................................................................................... 178
18.3 Buffalo Research: Lourens Etchell (Freelance Researcher) ................................................... 178
18.4 Jannie Otto .............................................................................................................................. 178
19. STOP PRESS / LAAT BERIGTE ................................................................................................ 179
19.1 SAP / SAW Mynbestande voertuie: William Marshall .......................................................... 179
19.1.2 Ontwikkeling en Bou van Skokvaste Voertuie ............................................................... 179
19.1.2 Die Spinnekop ................................................................................................................. 182
19.1 Besoek aan die lugskou – Neelsie Borea ................................................................................ 183
20. INDEMITY / VRYWARING ....................................................................................................... 186
21. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE .............................................................................. 186
22. CONCLUSION / SLOT ................................................................................................................ 186
Patron – Gen Johan vd Merwe – Beskermheer
Editor – Hennie Heymans – Redakteur
Circulation – Dana Kruger – Sirkulasie
Technical Advice – Bruce Jones – Tegniese advies
1. WELCOME / WELKOM
Hartlik welkom by hierdie uitgawe so na aan die einde van die jaar se kant. Die jaar is soos
R100-noot! As jy sien is hy weg!! Opgebruik en niks oor nie! So ook met die jaartalle; hulle
snel verby teen ‘n dolle vaart! My gedagte vir die res van die jaar is: “Hoe gaan mense ons,
die lede van die voormalige SA Polisie en die SA Veiligheidsmagte onthou? Wat het ons oor
die afgelope 100 jaar bereik?”
9
1.1 Moment of silence/ Bepeinsing
Aan jou vriende word jy geken! - Koot Swanepoel (Joubertina)
Skrif; Jakobus 2 v. 14 - 24
Teks; vers 23.
“En die Skrif is vervul wat sê; En Abraham het God geglo, en dit is hom tot
geregtigheid gereken, en hy is ‘n vriend van GOD genoem.”
Abraham, ‘n vriend van GOD. Wat is jou mening? Wat sê mense van jou en my?
Wie se vriend is ons en wie is ons vriende?
By wie word ons gereeld gesien? En wie word gereeld by ons gesien? WANT daar
is ‘n spreekwoord wat sê: “Aan jou vriende sal jy geken word!”
Daar is twee eienskappe by Abraham te bespeur wat dit duidelik maak dat hy ‘n
vriend van GOD is! Sy geloof in GOD en sy werke; m.a.w. sy gehoorsaamheid en sy
dade.
M.a.w., Abraham bemoei homself met die dinge van GOD en met die GOD van die
dinge!
Abraham het geglo en gedoen!
Groete
Koot
10
1.2 Voorblad / Front Page – SAP 100
SAP 100
History will be kind to me for I
intend to write it.
- Winston Churchill 1
Te lank, veels te lank, het ander ons geskiedenis geskryf – dis
tyd dat ons die pen self opneem!
Daar is altyd die anderkant van die saak ... Het ons al die
anderkant gestel?
1.3 Redaksioneel – Hennie Heymans
Het iemand al in die psige van die jong polisieman gekyk? Het iemand al ooit gekyk van
hoe wreedaardig die onluste was? Die geweldige verminking van die slagoffers? Hoe ons
die skares moes bekyk en beoordeel wetende een of ander kommissie gaan later jou dade
beoordeel?
[Kommissies? Regter Goldstone het skrywer besoek op sy standplaas en hom vertel hy was
die eerste polisieman wat hy gespreek het oor die onrus, na sy aanstelling om die geweld te
ondersoek. Skrywer het twee maal getuig.] Geen mens is rustig voor ‘n kommissie nie – dis
ook maar ‘n eensame plekkie.
Hoe ons teen ‘n groot oormag elke dag biersale deursoek het, mense daar gearresteer het op
versoek van die speurders. Het mense al gedink hoe ons gevoel het, wanneer ons die
hostelle onverwags geklopjag het! Geen grap om SJ Smith-hostel in Lamontville in die nag te
deur te soek nie! Ons was partykeer slegs twee wit lede wat gewapen is - vergesel deur twee
of drie swart lede wat knuppels dra.
Het die manne wat so gladweg oor slagtings verslag lewer, al ooit daar voor gestaan?
Heel voor?
Nee?
1 http://www.brainyquote.com/quotes/quotes/w/winstonchu161247.html#0eJY4lg2uXDOG7hk.99
11
Het hulle al in hul lewens die vreesaanjaende, naderende, dreunsang ervaar? Die slagkrete,
die voete wat stamp, die kieries en gevaarlike wapens wat in die lug rondswaai. Hier en
daar is dalk ‘n vuurwapen? Die hoë, skril, jille van die vroueskare? Die klippe wat deur die
lug trek. Die sirenes van brandweer en ambulans wat loei! Polisie- en lokasiehonde wat
aanhoudend senuagtig blaf. Rook van brandende buitebande wat oor die landskap waai!
Die helikopter wat ook oor mens sirkel om uit die lug waar te neem.
Het iemand al in die skoene van die bevelvoerder gestaan en gekyk na die skare en weer
teruggekyk na die manne wat die dun lyn vorm – jong seuns verlede jaar nog op skool en
nou in blou en kakie gekleed is? Het mense al gedink aan die vrese van jong manne? Die
besluitneming is permanent – die spel kan nie teruggedraai word nie.
Dis ‘n kultuurskok vir die seun, veral die rykmanskind, wat beskermd grootgeword het en
sy diensplig moet verrig! Die senuweeagtige lid – die jong seun - wat sy wapen krampagtig
vasklem. Kan jy hom blameer as jy hom vra: ”Hoe was jou eerste werklike dag in die
polisie?” En hy antwoord eerlik:” Ek hou niks daarvan nie!” Kan jy hom blameer indien hy
‘n sagte hoofkantoor-joppie soek? Dan weer was daar offisiere wat maar in kantore met
belangrike werk gesit het en nooit by die verwoesting uitgekom het nie!
Die dubbele las wat die bevelvoerder dra tov van sy verantwoordelikheid teen oor sy manne
en die skare. Die stryd tussen plig en gewete.
Laat ek dit ook sê: Die howe was ook maar polisie-onvriendelik plekke. Moeg, uitgeput moet
jy wag om getuienis af te lê onder eed en jy word ook aan kruisverhoor blootgestel. Jy kon
eerder gerus het en getuig het as jy vars is; maar die howe is nie daar vir ons gerief nie – jy
wag maar om geroep te word. Later moet jy maar weer die nag gaan werk.
Ek lees ‘n MA-verhandeling oor ‘n sekere opspraakwekkende moord op van ons jong
polisiemanne. Ek lees tot my ontsteltenis dat die jong manne eintlik leierloos was toe hul
aangeval en vermoor is. Die senior manne het ‘n aantal reeds gearresteerdes na die plaaslike
polisiestasie geneem om hulle te gaan aankla. Die arme blougatte is eintlik aan hul lot
oorgelaat sonder enige vervoer of kommunikasie, aldus die verhandeling.
Die twee senior manne het boodskap gekry: “Die polisie word aangeval”. Hulle jaag na die
toneel. “O God! Hier gaan hulle ons vermoor!”, kom dit oor die lug en hulle draai om. ‘n
Uur later is ‘n majoor en ‘n klomp man op die toneel. Die volgende dag sak die speurders op
die toneel toe en elke moord word afsonderlik ondersoek. Terwyl daar na ‘n groep gesoek is
wat onder ‘n boom gedrink het en ‘n lid vermoor het, het hulle die volgende week weer daar
gesit. En toe kom die weer op en raai wat? Die weer slaan die groep dood: “Case closed!”
Die uiteinde van die moorde is ‘n kommissie. Die hoofkonstabel (in bevel) het pas op die
stasie gekom en was onbekend met die gebied en sy mense. Hy het vir jare op die stasie
agtergebly maar die sersant is verplaas en het later selfmoord gepleeg! Met watter wroeging
12
het die sersant geworstel? Deur homself op die offeraltaar te plaas het hy seker gedink hy
gaan sy skuld betaal. Wie weet wat het hy gedink?
Sulke dinge gebeur, soms onverwags .. die verwyte wat die bevelvoerder lewenslank moet
dra.
Die druk wat die stelsel op jou geplaas het was kwaai – almal het oor jou skouer geloer!
Daar was later jare die nasionale veiligheidsbestuurstelsel, gereelde vergaderings met
gepaardgaande verslagdoening!
Drank, stres en sielkunde
Waarom gebruik soldate en polisiemanne sterk drank? Waarom is daar tapkantiene en klubs
waar mens goedkoop kan drink? Maklik. Dit kom van die ou dae af. Die antwoord is dat
drank alles uitblok. Jy drink om te vergeet ... sodat jy more weer kan aangaan. Geen
polisieman of soldaat sou ooit droom om ‘n sielkundige te gaan spreek nie. (Jou bevordering
sou in die gedrang kom.) Cowboys don’t cry – en tog was daar manne wat van oudsher af
nie gevegsdruk kon hanteer nie.
Sielkunde vra u?
Baie van ons mense was sielkundige wrakke. Indien hy ‘n lid van die publiek was sou hy bv
nie met ‘n wapen toegerus gewees het nie. Is ons manne ooit ontlont?
Nog ‘n voorbeeld: ‘n Lid van die publiek skakel my om 02:00. Hy is ‘n voormalige
aanbringer. Hy vra ek moet hospitaal toe kom om te kom kyk hoe die polisie sy kind
aangerand het. Ek het die diensoffisier en DSO ontbied en hospitaal toe gegaan. Arme kind
se kop was soos ‘n pampoen geswel. Die saak is ook dadelik ondersoek en ek aanbeveel dat
die verdagtes in saak sielkundiges moes spreek. Dit was siek!
Eugene de Kock 1 Ek praat nou die dag met Eugene de Kock en hy maak ‘n terloopse opmerking: “Wie het diè
ou agter die dik bril geken?” Inderdaad wie het Eugene geken? Ons is geweeg en beoordeel
deur ons meerderes wat ons eintlik nie geken het nie.
Eugene de Kock 11 Maritz Spaarwater in sy boek: A Spook’s Progress laat hom onder meer soos volg uit oor
Eugene de Kock (vryvertaal begryp ek dit soos volg):
"Eugene de Kock, as "prime evil" in die media ‘gevier’, was oor 'n paar jaar, so is ek meegedeel,
betrokke in 300 meer as kontakte terwyl hy in die hoogs aktiewe en stresvolle Suid-Afrikaanse Polisie
se teeninsurgensie-eenheid, Koevoet, in Suid-Wes-Afrika verbonde en betrokke was.
Die getal is waarskynlik oordrewe, maar selfs al was dit net 30 voorvalle sonder 'n geleentheid om te
herstel, kan 'n mens jou net indink wat dit aan sy psige gedoen het.
13
/ .../
De Kock is van (SWA) na Pretoria waar hy aangestel is as bevelvoerder van die polisie se eenheid vir
spesiale operasies, bekend onder die berugte naam van Vlakplaas. Ek was nog nooit in staat was om
die kultuur van die SAP, of mag of diens, toe of nou, te peil. "
Kommentaar deur HBH
Hierbo het ons ‘n ongevraagde, maar gekwalifiseerde, verklaring met kommentaar
van hoogsintelligente en akademies opgeleide oudsoldaat. Onthou die weermag se
primêre taak is om oorlog te maak! Later is Spaarwater ‘n topspioen wat goed
bekend is aan diè milieu van spesiale operasies, intrige en stres.
Dit moet ook ingeneem word dat Eugene de Kock eers diensplig gedoen het in die
SAW en daarna in die SAP vir talle maande in Rhodesië in die “bos” diens gedoen
het voor hy na Koevoet is.
Ek dink met groot respek dat Maritz Spaarwater nie al te bewus was van die stres
waaronder die SAP 24 uur / 7 dae per week / 365 dae per jaar (met inbegrip van
openbare vakansie dae) gewerk het nie. Van een stres gebied na die ander! Ja, daar
het ‘n groot verantwoordelikheid op ons skouers gerus!
• Ons was: Tot die Dood toe Getrou!
Finale kommentaar: Genl van der Merwe
Hallo Hennie
Net 'n feitlike regstelling: Eugene de Kock het nie nadat hy vanaf SWA teruggekeer het die
bevelvoerder van Vlakplaas geword nie. Hy het in 1983 teruggekeer en daarna vir twee jaar
onder die bevel van brig. Jack Cronje, toe 'n kolonel, as 'n lid van die Vlakplaaseenheid
gedien. Hy is eers gedurende Julie 1985 as bevelvoerder van die Vlakplaaseenheid
aangestel nadat brigadier Jack Cronje en brigadier Willem Schoon, die bevelvoerder van
groep C waaronder Vlakplaas geval het, oortuig was dat hy geskik is vir die pos. Eugene de
Kock het geen tekens van stres of enige ander afwyking getoon nie en is deur genl. Stan
Schutte aangestel.
Die veiligheidstak was gedurende 1985 in 'n stryd om lewe en dood gewikkel. Motorbomme,
kleefmyne en ander ploftoestelle het dood en verwoesting gesaai. Ons moes alles in die
stryd werp om die gemeenskap te beskerm. Die veiligheidstak was nie 'n leunstoelbrigade
waar personeel na willekeur uitgeruil en vervang kon word nie. Dit neem jare om die
ervaring, kundigheid te ontwikkel waaroor Eugene de Kock en ander lede van die
Vlakplaaseenheid beskik het.
Dit moet verder in gedagte gehou word dat lede van die polisie, maar veral die veiligheidstak,
bykans daagliks aan grusame tonele blootgestel was. Ons moes by geleentheid die
liggaamsdele van slagoffers wat in 'n motorbom uitmekaar geruk is en oor 'n wye terrein
14
versprei gelê het, in plastiese sakke bymekaar maak. Halssnoermoorde het gereeld
voorgekom en die polisie moes dikwels by 'n slagoffer wat gedeeltelik verkool was en
sterwend om hulp gekerm het, vir die ambulans wag. Om by die sterfbed van 'n kollega en
vriend te staan wat hygend besig was om te sterf nadat sy longe verbrand is as gevolg van 'n
kleefmynontploffing wat deur MK-terroriste gestel is, maak 'n onuitwisbare indruk. Ons
kon ongelukkig nie in daardie stadium ons die luuksheid van traumaberading en behandeling
veroorloof nie.
Ek kry al hoe meer die indruk dat sekere mense in 'n gekkeparadys geleef het onbewus van
die oorlog wat om hulle gewoed het. Geen wonder dat die veiligheidsmagte goedsmoeds aan
die genade van hulle eertydse vyande oorgelaat is nie.
Groete
Johan van der Merwe
‘n Eeu van nasionale polisie in die RSA op 1 April 2013: Ons Polisie-
geskiedenis
Op die terrein van landsveiligheid speel die polisie ‘n belangrike rol. In die slagorde
is hy die eerste linie van verdediging. Hy het ‘n bepaalde i nligtingrol, hy het ‘n rol
op die staatkundige terrein, nl om die hoogste belange van die staat te beskerm. Dit
is niks anders as die handhawing van binnelandse veiligheid nie. Hy moet die rus en
die vrede handhaaf. Hy moet misdaad en beweerde misdade ondersoek en misdaad
voorkom. Dus is die polisie op meeste terreine van die samelewing betrokke en
verrig hy, veral in die ou dae, buite departemente werk en take.
Die rol van die SA Polisie is nou verweef met die historiese gebeure wat hier die
afgelope eeu afgespeel het, omdat die polisie ‘n uitvoerende departement is. So is die
polisie ook onwillig betrek by sake waar hulle nie betrek wou wees nie. Neem die
dood van generaal Koos de la Rey. Die generaal hou nie by ‘n padblokkade stil nie,
die polisie was opsoek na die gevaarlike Forster-bende wat èèrs skiet en dan praat!
‘n Dwaalkoeël tref die generaal en die historiese implikasie is iets vreesliks!
Lank voor Jan van Riebeeck se koms, brou die inheemse mens, in ons oë primitief,
bier. Suikerriet word later in Natal geplant en Indiërs word ingevoer om in die
suikerriet lande te werk. Nog later word goud en diamante ontdek en die magnate,
wat ook die politici was, wou nugter werkers hê – veral op Maandae! Hulle wou ook
die monopolie hê op die besit van (rou) goud en (ongeslypte) diamante. Die
kitsoplossing is die polisie moet die bierwette en die wet op die verskillende
edelgesteentes ten koste van die res van die bevolking toepas.
En stilweg sluip die Bolsjewiste en kommuniste in die land in...
15
Bier speel ‘n ontsaglike tradisionele rol in sekere kulture. Met verstedeliking kom
mevrou stad toe om vir meneer te soek. Hy het geld vir so drie maande huis toe
gestuur. En nou het hy ‘n njatsi gevind. Hy het opgehou geld huis toe stuur. Wat kàn
mevrou doen in die stad? Net bier brou of haar lyf verkoop. So raak die (onwillige)
polisie betrokke by die maatskappy se probleme! Wat se misdryf is dit om bier te
brou en verkoop om jouself aan die lewe te hou? Dis iets wat al vir eeue geskied.
Bier is kos!
Die afgelope tyd het ek baie boeke gelees oor die rol die veiligheidsmagte en
inligtingsdienste (met inbegrip van die polisie) in Suid-Afrika en ek is met een
gevoel gelaat: Niks is in Suid-Afrika behoorlik geko-ordineer nie, ten spyte van ‘n
veelvoud van ko-ordinasie meganismes. As iets gebeur het; is dit maklik om die
skuld op die polisie te gooi!
Leiers en polisiemanne word afgekraak. Daar is sekerlik regverdiging, want dit is
goed om krities te dink. Adv BJ Vorster word afgekraak; maar het hy en genl
Hendrik van den Bergh nie ook welslae behaal nie?
Vanaf die 1960’s was daar nie ‘n padkaart nie. Ons was uit die Britse gemenbes
geskop en ons was op eie middele aangewese.
Samesprekings met die ANC (en andere soos die PAC) was gekortwiek agv SAKP
betrokkenheid. Eers na die muur in Berlyn geval het kon ons regtig begin
onderhandel. (Ek kan net noem dat mnr Mandela reeds voor ons republiekwording
wou onderhandel; die feit is bevestig deur genl’s Hans Dreyer en Herman Stadler.
Die versoek is nie toegestaan nie. MK is gestig op 16 Desember 19612 en ons het die
pad van oorlog geloop.)
Daar is heelwat “Rambo”-agtige operasies wat baie geld gekos het. Ongelukkig is
die doelwitte nie altyd bereik nie. (Die manne op uitvoeringsvlak is helde en in groot
lewens gevaar! Maar dis soms ‘n sinnelose oefening – dis soos om Chicken te speel!)
Moord word na bewering in die naam van geregtigheid gepleeg met die gevolg dat
die RSA die reg dwarsboom in ander lande. So is ‘n (wit) speurder bv in Zimbabwe
onder verdagte omstandighede vermoor. Die vinger word na die RSA wys. Ons stort
wapens in vreemde lande ... wit boere in Zimbabwe word daarmee gedood volgens
die ZCIO. Vandag byt daardie einste wapens vir ons.
2 Reeds op 15 Des 1961 is die Bantoe Admin kantore in Durban opgeblaas – HBH.
16
Ek lees oor genl Steenkamp wat: “ ... uit die inligting wat die polisie ontvang het (,
het dit) geblyk dat die spioen, Dieter Gerhardt, by sy aankoms in Suid-Afrika -
onder begeleiding van die FBI - 'sou wegraak'. Is dit waar? 3
Daar is darem net een skrale troos: Alles is ter goeder trou gedoen en in landsbelang;
al is dit hoe verwronge gewees. Maar ek vra: Het hierdie tipe teenrewolusionêre
oorlogvoering ooreengekom met ons Christelike waardes en norme?
Res 435: Pres PW Botha word baie gekritiseer. Maar sommige planne het darem
gewerk: Pres PW Botha se eise mbt SWA en die onttrekking van ons troepe.4
Ek lees ‘n senior intelligensieman se private memoires. Hy tree sekere belangrike
punte aan. Sy memoires is stof tot diep nadenke. Na elke boek wat ek lees is daar
talle vrae in my gemoed. Kan ons (u en ek) regtig slaag om die polisie-geskiedenis te
skryf sonder dat ons die leser met vrae in die gemoed laat?
Maar hoe het ons destyds gedink!? Hèt ons gedink? Het ons die stryd regtig
verstaan? Al die waansin. Al die bloed! Maar haastig kan ek byvoeg: Niemand het
verniet gesterf nie. Ons het op die RSA se roepstem geantwoord. Dit is die pad wat
ons as mense moes loop om by die einddoel uit te kom!
Het ons soos wenners en maghebbers onderhandel? Die onderhandelinge en sy
nagevolge het ‘n reuse inpak op die SA Polisie en die SA Weermag gelaat .... Om die
geskiedenis van die polisie te probeer skryf gaan baie moeilik wees. Ek dink ons
moet die anekdote en rapportering doen. Die bronne verskaf. Ek voel eerlikwaar nie
in my gemoed nie opgewasse om so geweldige omvangryke en verantwoordelike
taak eerlik, objektief en samehangend aan te pak nie. Ons kan egter die boustene vir
die nageslag nalaat! ‘n Probleem wat ek sien is dat ons subjektief betrokke is en dat
ons so lojaal is. Ons oudlede sal nie kritiek verdra of verduur nie! Ons herinneringe
is al wat ons oor het ...
Maar dat die SA Polisie wel ‘n betekenisvolle rol gespeel het, lei geen twyfel nie. Die
polisie is altyd daar en hy is oorals.
2. PERSONALIA VANAF 30 SEPTEMBER tot 30 OKTOBER 2012
2.1 Afsterwes
3 Kyk par 13.1 in hierdie uitgawe. [Adm Dieter Gerhard bevestig dat hy sy naam op ‘n hitlist gesien
het – sy naam verskyn net na Chris Hani se naam – HBH.] 4 Gesprek met genl Jannie Geldenhuys, oud-HSAW, op 29 Oktober 2012 - HBH
17
Maandag 01 Okt: Pine Pienaar berig; Vir die wie Bok de Beer vroeër jare
Bevelvoerder van Pta Moord en Roof Eenheid geken het wil ek net mee deel dat hy
oorlede is en more om 14:00 is sy begrafnis vanuit die Ned. Herv Kerk Villieria.
Saluut!
Donderdag 04 Okt: David Steynfaardt berig; So pas verneem van die
afsterwe van 'n oud kollega, Deon Gouws, Pta Moord en Roof. R.I.V. Kollega! Saluut!
Sondag 07 Okt: Albertus Grobbelaar Joubert berig; So pas verneem oud
Kolonel EJ Nieman wat in Potchefstroom & Carletonville gestationeer was, is
oorlede. Sterkte aan sy seun ao Jean Nieman en familie. RIP Kolonel.
Dinsdag 16 Okt: Andre Koorts berig; Goeie naand. Wil graag aan alle lede
met swaar moedigheid meedeel, dat A/O Coenie Scheepers van Tzaneen oorlede is.
Ons ou garde gaan hom baie mis. Rus in vrede!
Vrydag 19 Okt: Loraine Terblans berig; W/O Moses was shot 30min ago in
his chest in Phillippi area & unfortunately passed away due to his fatal injuries. Let's
pray for his family and friends and colleagues and also for this unnecessary shooting
of police who try to protect us
Maandag 22 Okt: Daan van der Watt berig; Tyding ontvand dat Kol. Borries
Bormann, voorheen van Handelstak, J.V. Plein oorlede is. R.I.V. kollega en vriend.
Woensdag 24 Okt: Hein Lilian berig; Oud sersant Charles Grobler gister
oorlede begrafnis Dinsdag 10 uur NG kerk Selectionpark Springs R.I.V. Grobbas.
Saterdag 27 Okt: Renier Botha berig; Captain Buks van Rensburg of Ermelo
Stock Theft Unit passed away today. RIP
2.2 Siekboek
Vrydag 05 Okt: Johan Henning berig; Geagte vriende. Ek wil julle vra om
my asseblief in julle gebede op te dra. Ek is op pad hospitaal toe met ernstige
simptome van kangreen. As julle my wil kontak, voel vry. Black Berry PIN:
28579C94 Loopfoon nommer: 0825940577.
18
Dinsdag 09 Okt: Daniel Joubert Siebrits berig; Oud Brigadier Jan Kotze
(Groenpennetjie), 78jr., ondergaan more 'n groot operasie in N1 Hospitaal,
Goodwood om 'n kankergewas in sy slukderm en maag te verwyder. Kom ons bid
dat die Here die dokters en personeel sal seen wat die operasie sal behartig.
2.3 Verjaarswense
Sondag 30 Sept: Hennie Heymans berig; Gordon Bischoff verjaar - baie
geluk!
Maandag 01 Okt: Hennie Heymans berig; Verjaarsdagwense aan Jeff
Manning - many Happy Returns of the Day, Old Man! en Blacky Swart - geniet die
dag met Heleen en die res van die familie!
Dinsdag 02 Okt: Sarie van Niekerk berig; Ons kollega Anna Moolman
Smith verjaar vandag. Baie geluk mens, hoop jy gaan 'n pragtige dag hê en dat
vandag die begin van 'n wonderlike jaar gaan wees.
Woensdag 03 Okt: Ockert Grobler berig; Jannes Janneke.... Jy verjaar mos
vandag..! Word nou lekker oud né. Veels geluk en ‘n woes lekker geseënde dag en
nuwe lewensjaar vir jou. ENJOY LIFE...
Sondag 07 Okt: André L du Toit berig; Kollegas dit is Maandag die 8ste
Oktober 2012, Genl Majoor Bart Vosloo, voorheen van Oudtshoorn en Bloemfontein
se 70 ste verjaarsdag. Hy woon tans weer op Oudtshoorn. Namens al ons ou kollegas,
geluk Genl Bart, geniet dit.
Maandag 08 Okt: Pottie Potgieter berig; As my inligting my nie in die steek
laat nie dan is dit Marianna Swanepoel Swart Wright se verjaarsdag vandag.
Marianna ek hoop jy het 'n wonderlike dag en dat jy terdeë bederf word. Voorspoed
en sterkte vir die toekoms.
Saterdag 13 Okt: Jacques Greeffberig; Fanie Bouwer verjaar vandag, baie
geluk oom Fanie.
Vrydag 19 Okt: Hennie Heymans berig; André Francois Du Toit. It's his
birthday. Say Happy Birthday
19
Saterdag 20 Okt: Sarie van Niekerk berig; Ons kollega op hierdie blad,
Hennie Els verjaar vandag. Baie geluk Hennie hoop jy gaan 'n heerlike dag he en tot
in die afgrond in bederf word. Geniet die dag en mag die jaar wat voorlê 'n
wonderlik geseënde jaar wees.
Maandag 22 Okt: Sarie van Niekerk berig; Baie geluk aan Hessel van der
Walt wat vandag weer verjaar. Ja, ek sê weer want dit voel soos gister toe ons hom
verlede jaar geluk gewens het. Hessel mag jy 'n pragtige, vreugdevolle dag hê en 'n
jaar vol seen, liefde, vrede en vreugde wat voorle. Geniet die dag!
Donderdag 25 Okt: Tubby Myburg berig; Baie geluk Frik Schutte van
Durban met sy verjaarsdag.
2.4 Allegaartjie
Woensdag 03 Okt: Patrick Coetzee berig; Ek het nou lank en lekker
telefonies gesels met genl Tyronne Davis. Hy is al drie jaar afgetree en bevind hom
in Pietermaritzburg. Hy stuur groete vir al die bekendes.
Sondag 07 Okt: Koos Brits berig; Het vandag die voorreg gehad om my ou
Ma se 85e verjaardag saam my suster en broer deur te bring. Isabel en Pieter het
weer soos gewoonlik uitgehang om n mooi geleentheid te skep. Van Marie en myself
dankie daarvoor.
Dinsdag 09 Okt: Daan van der Watt berig; Ses en ‘n half sakke sout later ek
en my ander halfte (JAKKIE) is vandag 36 jaar getroud. Net een woord "DANKIE".
6.5 x 36 = ONS.
• Baie geluk julle!
20
Donderdag 11 Okt: Isabel kruger berig; Vir Johan Deyzel ontmoet!
Dankie Johan Deyzel vir die lekker kuier
.
Vrydag 12 Okt: Dalene Steenkamp berig; Mamma en dogtertjie...of is dit
nou mammatjie en dogter?
Sondag 21 Okt: Meraai deWet berig; My dogter trou vandag!
Maandag 22 Okt: Tubby Myburg berig; Middag aan al die kabouters en
heksies, ek het so `n rukkie gelede `n oproep van Lynette Spies gehad. Sy is net
hartseer dat sy nog nie `n telefoonlyn het nie. Sy sê sy voel soos iemand wie se hande
af gekap is. Sy stuur al haar liefde en groete. Die heksies moet hulle glo net gedra, sy
weet die kabouters weet wat om te doen. Sy gaan more na telkom toe en sy gaan
haar nie soos `n lady gedra nie en al haar speelgoed uit die kot gooi. Sy het `n rug
werwel beseer en kon nie eers vir At terug neem lughawe(Kaapstad) toe nie, `n
vriend het uit gehelp en hom weg gebring.
GROETE TOT DIE VOLGENDE PERSONALIA! (JOHAN JACOBS)
21
2.5 No. 21719 Detective Warrant Officer Stanley Hawkins – Koot van
Schalkwyk
Hennie.
Afskrif van epos wat ek aan Orlede Adj.Off. Stan Hawkins se familie ie Durban
gestuur het. Groete Koot Van Schalkwyk.
Colonel Terry...Copy of letter I sent to Retired D/W/Off Stan Hawkins’ family in
Durban.
Dear Sharon
It came as a big shock to hear of the passing on of your grandfather Stanley Hawkins
with whom I worked with at Cleveland Police station in 1980. We worked together
in the S.A.Police Criminal investigation department.
I was later transferred to John Vorster Square, Johannesburg. Stan resided in Durban
after he retired and later he moved to Cape Town.
I was residing in Gauteng after I retired..... 4 months ago my Daughter asked us to
move to Cape Town as my grandson is at Cape Town University where he is
studying in his first year as medical doctor.
Knowing that Stan had moved to Cape Town I made enquiries and traced Stan to the
old age home where he was presently living. On the 06 of
Sept I fetched Stan at the home and took him to our residence
in Claremont.
I took 3 Photos of the visit that day...see attached.
The wife and myself and all the collegues whom I phoned
tonight send their condolences. “Uncle Stan” as we all knew
him will always be remembered ... Rest in Peace. "Salute.”
God bless. Regards Koot and Joan Van Schalkwyk.
Tel.(021) 762-0443
Hennie...This is a follow up of the article of No. 21719
Detective Warrant Officer Stanley Hawkins. The article was
printed on page 66 of last month’s Nongqai together with
photo. Oom Stan Hawkins was traced to a old age home in
Plumstead western Cape by Koot Van Schalkwyk who has
also retired a few years ago and who also moved to
22
Claremont western Cape 4 Months ago. Stan was so happy to meet his old colleague
of many years. They were both Stationed at Cleveland Police Detective branch as
Detective Warrant Officers in 1980. The two retired Warrant Officers had a ejoyable
reunion at Koot’s residence. Koot phoned Stan again a few days later and Stan
reported that he was not feeling well and went to see his Doctor. Stan stayed in bed
with flu. On the 17 October after phoning him on his cell phone Koot was informed
by a family member in Durban that he passed on a week ago. It came as big shock.
TO THE FAMILY OF THE LATE STANLEY HAWKINS : Stan Hawkins colleagues
and friends were deeply sadden to hear of the death, we know how difficult this
must be for you, you are in our thoughts and prayers. Stanley was a kind and gentle
soul he would do anything to help someone in need. Stan was a remarkable man
during his many years of service, his dedication and selfless nature was always
something that many others could only hope to attain and all who knew him
regarded him with great respect and admiration. His efforts and contribution will
never be forgotten. Please accept our sincere and heartfelt condolences. Our
thoughts are with you at this time. Stan will be gratefully missed Rest in Peace
"Salute" Koot Van Schalkwyk. Attached Photos!!!
Beste Ou Koot
Dankie dat jy jou ou kollegas se belange so op die hart dra en ook dankie dat jy deur jou
ou DSO werk – dit is lofwaardig. Tyd wat mens aan ou vriende bestee is nie gemors nie
en het ewigheidswaarde. Want jy gee iets wat geld nie kan koop nie – jy gee iets van
jouself!
Saluut!
Hennie.
3.1 HONOURS & AWARDS / EERBEWYSE & TOEKENNINGS
3.2 ROLL OF HONOUR / EREROL
-
23
3.3 SAP GRAVES: BENONI – KOOS BRITS
3.3 Neil "Zoeller" Kotze - Patrick Coetzee (Kimberley)
Neil "Zoeller" Kotze. Ek en Zoellie was goeie vriende. Ons was saam in die kollege, saam
bevorder sersant deur die ander range tot by tot kaptein.
24
25
3.4 1966: SAP Memorial Swakopmund (Namibia) – Willie du
Plessis
Lt TJ Winterbach, Sgt HJ Morton & Const Dirk Brand
3. 4 FRIENDS MISSING AND FOUND! / SAP 55 VERMISTE
PERSONE
-
26
4. REUNIONS / REUNIES / EVENTS / GEBEURE
4.1 Nog ‘n Skaapbraai in Pretoria - Neelsie Borea
SKAAPBRAAI: (DV) 17 November 2012
PLEK: Breedstraat 38, Montana, Pretoria
TYD: 10:00
TOEGANGSFOOI: R35 per persoon
RSVP: 31 Oktober 2012
Die idee ten opsigte van die skaapbraai het sy oorsprong by Sarie van Niekerk en
gesekondeer deur Hennie Heymans Piet Kierie Fourie is die gawe ou wat die skaap
borg. “Pappa Beer” het gereël vir die spitbraaier en sal die skaap vir ons gaar maak.
Sarie reël vir die marinade.
Elkeen bring sy eie stoel, tafeltjie, versterkwater, ander drinkgoed (Abrie, onthou asb
daai gawe koffiekan van jou), slaai en/of bykos wat ons dan saam op die opdientafel
sit ....... en natuurlik soos vroeër jare se familliebyeenkomste deel ons in die vreugde
van mekaar se eetgoed. As jy van 'n ekstra stukkie vleis sou hou - varktjoppie of so -
bring saam met jou hout of charcoal .... die nodige braaigerief is daar. Baas Koos, jou
visstok kan ook kom want daar is 'n dam.
Aangesien dit noodsaaklik is - ter wille van die logistieke en finansiële implikasies -
moet ons PRESIESE getalle van bywoning hê ingeval nog 'n skaap nodig is.
Ons hoor graag van julle.
Kontak asseblief direk vir Johan Jacobs vir die verskaffing van jou naam en getal
mense wat gaan kom.
4.2 Facebook: Die SAP-Afgetrede Lede: Dame van die Jaar 2012 – Johan
Jacobs
More Hennie,
DIE SAP-AFGETREDE LEDE BLAD: DAME VAN DIE JAAR 2012
Daar is besluit om ‘n ‘Dame van die Jaar 2012’ vir die blad aan te wys en almal
(mans en dames) word hartlik genooi om nominasies volgens hul keuse in te dien
voor 10 November.
Die ‘Dame van die Jaar 2012’ sal tydens die skaapbraai op 17 November 2012 in
Pretoria aangekondig word ongeag of sy daar teenwoordig sal/kan wees of nie, die
wenner sal ook so gou moontlik op die blad aangekondig word. Al die dames op
die blad kan in aanmerking kom vir hierdie nominasie.
27
Nominasies sal volgens ‘n punte toekenning geskied op die kriteria wat voorsien
word. Nomineerders moet ‘n punt van 1 tot 5 by elke kriteria toeken. Die dame met
die hoogste puntetelling sal as die ‘Dame van die Jaar 2012’ aangewys word.
Fasiliteerders: Johan en Jeanette Jacobs
Punte toekenning:
Punte kan van 1 tot 5 toegeken word waarvan ‘n 1 die minste en 5 die heel beste
toekenning is.
Kriteria vir nominering:
• 1. ‘n Dame van die Jaar is ‘n persoon wat goeie leierskap toon deur middel
van haar vermoëns om ander op die blad positief te inspireer, te motiveer en
hul gedrag en bydraes op die blad positief te beïnvloed. PUNT:
• 2. Sy ondersteun wanneer haar mede lede deur moeilike omstandighede
gaan en is empaties en meelewend, sy het ‘n gewillige oor, ‘n raak-vat hand
en omgee-hart vir mede blad lede, vriende en kollegas. PUNT:
• 3. Sy is nederig en aanpasbaar en as die lewenswater om haar warm word,
is sy soos koffiebone wat haar omstandighede verander, eerder as wat dit
haar verander. PUNT:
• 4. Die genomineerde leef volgens goeie waardes, beginsels en is ‘n
geloofwaardige persoon met integriteit en toewyding. PUNT:
• 5. Sy lewer ‘n positiewe bydrae op die blad deur middel van opbouende
plasings en het ‘n uitstekende sin vir humor. PUNT:
Stuur asseblief die naam van genomineerde met kriteria en puntetoekenning saam
aan Johan Jacobs by epos adres: [email protected]
Sluitings datum: Saterdag 10 November
2. Ons sal ook 'n sertifikaat opstel vir oorhandiging saam met 'n prys (dalk 'n koop
bewys) en Jeanette sal nog onderhandel met 'n borg daarvoor.
Johan
Beste Johan
Baie dankie! Ek dink dit is ‘n skitterende gedagte!
28
5. PERSOONLIKHEID VAN DIE MAAND - Kol Hein Killian
Wat ‘n besondere voorreg om ‘n man soos kol Hein Killian te kon ontmoet. Alhoewel hy ‘n
goeie akademiese agtergrond het, straal professionalisme, krag en leierskap uit sy
persoonlikheid. Mens kom gou agter dat jy hier met ‘n besondere oudoffisier te make het.
Ons twee het nog nooit voorheen ontmoet nie! Ons het land en sand aanmekaar gesels. Ons
ken dieselfde mense. Maar hierdie man is ‘n yster in sy eie reg. Dit is ‘n jammerte dat hierdie
hier die man die verder in die SA Polisie gevorder het nie!
(Tussengedagte: Wat is ‘n goeie polisieman werd vir die gemeenskap? Wat is ‘n goeie
offisier werd vir die Staat? Hoe beloon jy ‘n man soos Hein Killian? Die SAW het die MMM
wat skitterende werk beloon! Miskien het ons in die polisiemag nie dieselfde waarde aan
ons mense geheg soos die SAW, SA Gevangenisdiens of die NI nie? Toe ek ‘n seuntjie in die
Mag was, het die “ou” konstabels R10-00 pj trouediens-toelaag ontvang. Ons was almal van
konstabel tot luitenant op die topskaal R3000 p.a. Ou konstabels het die R10-00 verloor
wanneer hulle sersante word! Dit was van oudsher af die situasie in die Mag. Die
adjunkkommissaris van die Polisie aan die Witwatersrand het na afloop van die 1922
Randse Rewolusie aan die kommissaris geskryf en voorgestel dat sekere offisiere, adjudant-
offisiere, onder-offisirere en manskappe met medaljes vereer moet word. Niks het daarvan
gekom nie. Eintlik was die gedagte in die polisie dat jy daar is, om ‘n taak te vervul! Niks
meer niks minder nie!)
29
30
Dit is algemeen bekend dat die Mag se bevordering in die funksionele stroom baie
stadig was. Die Mag was konserwatief as dit by bevorderings in die funksionele lyn
gekom het: Sonder om krities te wees of enige persoon te blameer kan ek met die
deurlees van die onderstaande memorandum nie verstaan dat hy nie tydelik
bevorder is itv art 3b van wet 7/1958 na die rang van luit-kol nie. Dit sou beslis tot
voordeel van die Mag gewees het. Ek is seker dit is een bevordering waaroor
niemand sal kla nie!
31
32
33
34
35
Die Reeks oor Eenheid 6 deur A Jansen en L Hanson word elders voortgesit - HBH
36
6. PERSONALITIES & BIOGRAFICAL DICTIONARY/
PERSOONLIKHEDE / BIOGRAFIESE WOORDEBOEK
6.1 Col JJ Coetzee: Wartime OC SAP Special Branch (or Political Branch)
1927 1st Team Pretoria Police Rugby Football Club
It’s 1927 and here is the SAP Pretoria’s 1st XV. There is a Det/Const JJ Coetzee in the Second
Row who is possibly identical to the wartime Col JJ Coetzee. During 1932 he could have
been an Inspector (Captain) when he was author of the “Handbook”.
Other notables on the photo is front row: Brig PJ Wessels
Second row: Capt AA “Abraham” or “Braam” Ciliers (later head of the SAR Police)
Third row: Col Carel Richter; Sgt Landman (SAP Depot)
Fouth row: Const Bartman (later SAR Police), Gen CI Rademeyer, Gen HJ du Plooy and Brig
Harry van Vuuren.
37
Korrespondensie tussen HBH en PC Swanepoel
Die volgende korrespondesie het tussen HBH en Oom Pieter Swanepoel
plaasgevind oor kol JJ Coetzee:
Dag Oom Pieter
Ken u hierdie Kol JJ Coetzee? “1944. CID, Colonel J. J. Coetzee, a staunchly anti-British
Afrikaner, later discovered to be a member of the Afrikaner Broederbond died in August. He
had been reviled by British and US intelligence agencies. When Washington was informed of
Coetzee's death in August 1944 by the Office of Strategic Service's operative in Pretoria the
evaluation of the former head of CID was frank and unsympathetic. 'The unsavoury
reputation of this gentleman has been reported to you at various times for various reasons. By
38
and large, he has been the cause of most frustrations of allied intelligence operations. None of
us were sorry to see him go.”5
Is dit die man wat die "Guide" geskryf het?
Was sy seun nie saam met u in die Durban Veiligheidstak nie?
Eerlik waar ek kan nie hierdie inligting goedsmoeds glo nie? As speurhoof was hy Brig
Baston se Senior Staf Offisier by Hoofkwartier wat direk met inligting en intelligensie
gewerk het. Brig Baston sou hom mos in die pad geteek het, indien hy so berug was?
Piet Swanepoel:
“Hennie. Dit moet seker dieselfde man wees, maar ek glo ook gladnie die storie van
die Britte en die Amerikaners nie. Dis die eerste keer dat ek daarvan hoor.
Ek het nooit die ou man geken nie, maar ek het dikwels sy weduwee gesien - 'n
statige ou dame, so na aam "Royalty" as wat mens kan kom. Sy het effe mank geloop
en sy het by maj. Bester en sy vrou gewoon.
Sy en ou Bill het twee seuns en 'n span mooi witkop dogters gehad. Die oudste
dogter was met Daantjie Bester getroud. 'n Ander dogter met Ryk Nagel, 'n ryk
sakeman wat later 'n LWV of LUR in die Transvaalse Provinsiale regering was.
Die een seun, John, was saam met my in Durban op die Veiligheidstak. Die ander
seun het vir die S.A.Lugdiens gewerk as 'n werktuigkundige. Daar was destyds 'n
storie onder Engelssprekende speurders in Durban dat John gedurende die oorlog in
'n Duitse POW kamp met die Duitsers saamgewerk het, maar hy het dit ontken. Hy
het immers gaan veg en hulle nie, was sy verweer.
My indruk toe ek en John saamgewerk het, was dat sy pa meer Engels as Afrikaaans
was.
Ek kan nie glo dat hy lid van die Broederbond was nie, maar as hy was dan sê ek
mooi so ou maat.
Groete. PCS.
Ek het nou Hans Brummer se boek oor die SAKP. As ek weer in daardie rigting ry
sal ek hom vir jou leen.”
5 From a paper by Kent Fedorowich.
39
1932 Handbook – Capt JJ Coetzee
40
41
42
This is a monumental work of 917 pages!
6.2 No 15002 (V) Genl (adv) DA Bester
Genl DA Bester6 is die skoonseun van kol JJ Coetzee. Volgens sy magnommer, 15002,
het hy gedurende 1931 by die Suid-Afrikaanse Polisie aangesluit.
Gen DA Bester7 is the son-in-law of Col JJ Coetzee. The General’s force number is No
15002. According to his force number he enlisted in the SA Police during 1931.
6 Genl Bester was ‘n voetman – ek maak die afleiding dat hy groot en fris was – die klein lede was
berede manne! - HBH 7 Gen DA Bester was a “footman” see the (v) behind his force number; (v) or (f) stand for foot police
while (b) or (m) indicates mounted section. The larger type of recruits was posted to the foot police
while the smaller and lighter men were posted to the mounted branch - HBH
43
Det/Const DA Bester: 1938 SA Police Establishment, Alexander Bay
1938 Rugby: SAP First XV Alexander Bay
44
1938 Rugby: SAP Second XV Alexander Bay
1940: Promotion: First on the list: Det/Const to 2/Det/Sgt – DA Bester
45
1946 Conference of DC’s in Transvaal: Lt DA Bester
Brig DA Bester: Chairman SAP Rugby Club
46
Law Reports – Brig DA Bester
Lt-Gen DA Bester
Lt-Gen DA Bester (Chief Deputy Commissioner – Excutive)
47
On Retirement with top SAP Generals
Gen’s Smit, Steenkamp, Van der Merwe, Venter, Bester, Geldenhuys and Schutte.
Photos received from his daughter, Mrs Swanepoel:
The Young Detective
48
Photo for SAP Appointment Certificate
Promoted to Captain
Gen Bester in reflective mood
49
Gen Bester the Golfer
Golf with Gary Player
50
The Advocate
Comments by HBH: Daantjie Bester was a well-known Durban Divisional Criminal
Investigative Officer (DCIO) who had completed a degree in Durban. He always
smoked cigars.
Old Durban policemen told me that one night when “Die Nataller” – an Afrikaans
weekly newspaper was bombed during the early hours of the morning, Col Bester
was there! In his pyjamas and nice gown smoking a cigar! A police car had picked
him up during the early hours of the morning and took him to the scene of the crime.
His daughter said it could be true; he always lit a cigar to show that he was there! At
work in Durban, arriving at work he would always lit a cigar and the aroma would
be left on each floor – public and police knew Daantjie Bester was at work!
As a member of the Special Branch he was active during WW2 in arresting many
Ossewabrandwag “saboteurs” and the like! He was superseded by others but he did
eventually retire as a full General! He was called to the Bar while in service. (He did
not become Commissioner, but retired as no 2 in the SAP – the full General’s rank
was honorary.)
51
A Book that belonged to Gen Bester
The book below came accros my path in a secondhand bookshop. I gave the book to his
daughter, Mrs Swanepoel as a momento of her father ...
I know that Gen Bester had a large collection of Nongqai’s.
52
6.3 Johan Deysel en Isabel Kruger
6.4 Kinders van wyle Luit Barry en mev Barry
No 54577K Richard Barry en sy suster Malind Lensing. Malinda is in Rustenburg en ‘n
gereelde korrespondent.
53
6.5 1948 - SAP Berea, District 46, Durban Central – Sandy Evans Hanes (UK)
6.6.1 Sgt EW McAllister, DCM – See Berea 1953
54
6.6 1953: SAP Berea, Durban Central (District 46) - Sandy Evans Hanes
Members known to me: Back row: D/Const Basie Sadie. He was a very good sportsman and
a very strong man. He was a brother-in-law of Major Olav Kjelvei who was murdered on
duty. His daughter Marie Sadie was in my class; she was a real stunner with a beautiful
smile!
Second row: Sgt EAL van der Merwe (later a colleague at Security Branch Port Natal.)
Front row: Sgt Rens (became an officer), Sgt McAllister, Sgt Simmonds (highly intelligent)
and Sgt JWJ Harmse. Sgt Harmse came from the Kalahari to Durban as a young man. He
was a Captain in Durban-South and later he died in a motor-vehicle accident when he was
police commissioner in one of the national states. He was a very pleasant officer with the
nickname “Lag en Huil”. One never knew whether he was going to laugh or cry!
55
6.7 A sense of Value? UK Police: Diederick “Robocop” Coetzee (fromer SAP)
A sense of value: Here a police officer has been injured! Look at the fuss. In South Africa
police are killed almost daily with little or no publicity.
6.8 Anthony Luff: A Cape Scot?
Nalv navrae vertel veteraan Anthony Luff
dat onderbroeke nie geduld word nie!
56
6.9. Brig ‘Kelly’ Kellerman
Hier is “Ou Kelly” afgeneem by die onlangse Brigadiersklub se geselligheid. Nog net
die selfde man van 30 jaar gelede! (Hy was lid van die befaamde 1970-offisierskool.)
- HBH
7. Over a nice cup of coffee ... or how I see things / Oor ‘n
koppie lekker koffie ... of soos ek die saak sien:
To have a nice cup of coffee and a chat with other Veterans ... or you are invited to submit
your views on a matter ...
Om lekker oor ‘n koppie lekker koffie met ander Veterane te klets ... of u word uitgenooi om
u siening oor ‘n saak te stel...
Vryheid van Spraak
Na al die jare geniet ek steeds die gedrukte woord. ‘n Goed toegeruste biblioteek
getuig daarvan. Die “ou” Vrye Weekblad was ‘n doring in ons vlees – maar ek het
meeste Vrye Weekblaaie wat oor die jare verskyn het, netjies laat bind. Met lees
daarvan kom baie ou herinneringe na vore!
Daar is m.i. net een probleem met die gedrukte media, mense wat nie soos die groep
dink nie, se briewe /artikels word nie al te graag geplaas nie. Ook word hul boeke
57
nie gepubliseer nie. Alhoewel ons vryheid van spraak het in Suid-Afrika, is die
kanse dat jou inset nie geplaas gaan word nie, baie goed. Van oudsher af het die
Afrikaner nie politieke partye gehad nie – die Afrikaner het menings gewissel of aan
gewapende protes deelgeneem; maar nogtans was hy lojaal teenoor die land. Die
digter NP van Wyl Louw praat van “Lojale Verset.” Die Britte praat weer van His
Majesty’s Loyal Opposition. Ons sit vandag, te midde van vrye spraak, met ‘n
informele en gedienstige sensuur wat seker media toepas. Na al die jare vind ek die
liberale Engelse media meer toeganklik!
Ek sou graag wou sien dat koerante, lees: Afrikaanse Koerante, meer uiteenlopende
menings plaas, veral in die briewe kolom. Dit voel vir my of ons weer met ‘n ander
vorm van groep-dink besig is. Uiteenlopende menings is goed. Dit sal ook die
inligtingsmense help om te sien waaraan die burgers dink. Dit is ook ‘n uitlaatklep.
Soos die ouens wat op die seepkissies praat in Londen sy Hyde Park! Wie steur hom
nou regtig aan sulke bog? Maar dis ‘n uitlaatklep. Meeste kerke, verenigings en
organisasies maak nou met vrug van alternatiewe media gebruik.
Op die punt is ek bly om te sien onse president het sy aksie teen Zapiro van die Mail
& Guardian teruggetrek. Zapiro se spotprentjies is dinamiet! Elke spotprentjie is tien
duisend woorde!
Selfuitgewers
Omdat gewone uitgewers nie mens se boeke wil publiseer nie, wend die amateur
skrywer hom na die selfuitgewer. Oudkollegas word aangemoedig om hul
lewensgeskiedenis te boek te stel! Dis net die man wat geskryf het wat onthou word.
Kontak my gerus indien u ‘n bekostigbare uitgewer soek!
Taalgebruik: Die Afrikaanse veiligheidsmagte met die onrus en bos as
milieu Daar is twee polisiemagte: Die een wat hoofkantoor dink bestaan en dan die werklike een op
die grond. Die toestand heers ook op baie vlakke, bv in die weermag en ook in justisie.
Gewoonlik praat gewone mense nie bv soos wanneer hulle by ‘n Akpol vergadering is nie!
Of wanneer hulle met ‘n grootkop praat nie. Kerktaal is ook anders as gevegstaal.
Polisiemanne en vegters op die grond praat baie anderste as ons. Dit is feit. Ek het lank
geworstel oor die taalgebruik van vegters en het besluit om met die plasing van
veiligheidsmagte se verhale nie die taal te verander na algemene beskaafde Afrikaans nie.
Dit doen in ‘n mate afbreuk aan die verteltrant. En dis hoe dit was.
Moord op Polisie in die Polisiebrigade
58
So is daar ‘n konstabel LR Gold (SAP
Brigade) tydens die tweede wêreld oorlog
in Duitsland deur die kampowerhede
vermoor. Ek was gelukkig om op die
ongepubliseerde storie (ooggetuie verslag)
op die moord van konst Gold te bekom.
Ook het ek ‘n foto van sy graf naby Beryn
bekom.
Konst Gold het aan “draadsiekte” begin ly.
Hy was ondervoed en dit het sy
gesondheid en gesonde oordeel aangetas.
Hy het volstrek geweier om dwangarbeid
te verrig. Sy mede-krygsgevangenes het
hom aangetrek en na die appèlparade
gesleep. Hy het werk toe gemarsjeer en toe
botweg geweier om te werk. Hy is toe geskiet omdat hy geweier het om te werk.
(Oom “Doppies” Baartman, ‘n ou kollega van Durban, het my vertel hy was ook in
Duitsland aangekeer. Die Duitsers het altyd geskree: “Arbeid, arbeid!!”. Baie Russe
wat krygsgevangene was, is doodgeskiet omdat hulle geweier het om te werk of
omdat hulle nie vinnig genoeg gewerk het nie.)
Terloops ek het ook afgekom op ‘n gewilde swart lid van die SAP Brigade, Piet Zulu,
wat ook in Noord-Afrika vermoor is. Hy het opgeruimd geloop na hy ‘n paar doppe
gedrink het. ‘n Duitser het hom in koele bloede geskiet. Twee van ons lede is tydens
WO2 in Italië deur die Fasciste vermoor. Hulle besonderhede is aan prof Deon
Fourie oorhandig omdat iemand in Italië navorsing doen oor hierdie moorde.
‘n Teetafel-storie: Moord in die Oorlog
Moord kan ook in oorlogtyd ook gepleeg word. Die vyand kan vermoor word. My
Oupagrootjie, burger Frederik Heymans en sy susterskind, ene McCarthy, is deur
die Klaas-bende in Bethlehem vermoor. (Die Vrystaters het ondertrou met die Skotte
en die die Iere. Neem pres Steyn as voorbeeld. My beste vriend was wyle dr Donald
Campbell: Op skool vra ek my vader waarom Donald nie Engels kan praat nie. “He
is a Free State Scotsman,” antwoord my vader.)
Die Bethlehem Kommando is hier in Pretoria gewees om pres Steyn te vergesel. Pres
Steyn wou na Pretoria kom om afskeid te neem van pres Kruger. Die burgers het
59
daarna in Brits-omgewing gerus om die perde laat aansterk. Toe kom die Engelse
van drie kante en die Boere is toe oor De Wetsnek terug na die Vrystaat.
Oumagrootjie is verwagtend en Heymans8 en McCarthy kry toestemming om na
Witklip te gaan, om te sien hoe dit met Ouma en die bevalling gaan. Die kinders op
Witklip het die burgers sien aankom. Toe die burgers ‘n leegte ingaan en buite sig is,
is hulle daar deur die Klaas-bende voorgelê en vermoor. Die leier van die Klaas-
bende was ‘n Boere verraaier in Bethlehem – ek het hom lankal vergewe; daarom sal
ek nie sy naam verklap nie.
Die Bethlehem-kommando het van die moord gehoor en self die saak kom
ondersoek. Die Engelse het toe reeds Bethlehem beset. Die Klaas-bende is uit hul
grotte gehaal en geskiet. Die Boere verraaier is verhoor en op las van genl JBM
Hertzog gefusilleer. Sy grafsteen opgespoor.
Net voor die moord op Heymans en McCarthy is burger Mostert van ‘n buurplaas
vermoor. Dit het so gebeur: Die kommando is verwittig dat die Klaas-bende ‘n bees
op die plaas gesteel het. Onthou die boervrou was aan haar eie lot op die plaas
oorgelaat.
Mostert het toe met verlof na sy plaas vertrek. Met die feite vasgestel is Mostert na
die OVSRDM op Bethlehem. Konstabel Fourie is aangesê om die saak te ondersoek.
Hy het ‘n lasbrief bekom by landdros Rosenweigh en daar trek hulle! By die
verdagte stat aangekom word ondersoek ingestel en bewysstukke bekom. Toe die
ondersoek-paar met die bewysstukke by die twee hutte uitkruip word hulle deur
Klaas en sy mense aangeval en vir dood agtergelaat. Toe die Boere die lyke gaan
soek kry hulle Mostert dood maar Fourie het nog gelewe.
Fourie is toe gered. Daarna het hy lank gelewe en is in Pretoria oorlede en begrawe.
Ek het sy graf gekry en ek het sy foto in uniform toevallig opgespoor. Was dit nie vir
die papierspoor wat nagelaat was nie, sou die nageslagte nie die verhaal van
verraad, moord en doodslag bekom het nie. (Oupagrootjie se twee ouer broers is as
kinders reeds op die plaas vermoor deur moordbendes in die dae van Vegkop. Dit
was wilde dae in die ou Vrystaat met moordbendes en ongediertes soos leeus ed
dies meer.)
En die kleintjie wat Oumagrootjie die lewe ingebring het?
8 ‘n Vroeë voorbeeld van kraamverlof deur vader in oorlogtyd. Vandag is dit in arbeidswetgewing
voorgeskryf - HBH
60
Later is die gesin deur die Britse magte aangekeer en na Harrismith
konsentrasiekamp afgevoer. Haar graffie het ek te Harrismith begraafplaas gevind.
Stille getuienis van die Britte se “methods of barbarism!” (Net bo haar naam op die
gedenksuil is die naam van ‘n Fivaz-kindjie wat ook oorlede is.) Daarna is die
moeder en haar kroos na “Tin Town”-konsentrasiekamp te Ladysmith tot aan die
einde van die oorlog geïnterneer. Oupa Heymans se broer, Oom Gideon, skryf dat in
alle regverdigheid teenoor die Britte is hulle goed in Ladysmith behandel.
Inteenstelling met my Ouma Heymans, wat ‘n nooi Faure is, het dit baie sleg gegaan
op Heuningspruit (naby Kroonstad)! Haar moeder en vader en van haar ander
gesinsgenote is daar oorlede.
• Hulp van kmdt Jannie Maree (SAW), destydse BO van die (ontbinde)
Bethlehem kommando, word met dank erken. Slim man diè kommandant! Hy
ken die omgewing en die mense in die Bethlehem wyk! Baie interessante
foto’s van my voorsate by hom gekry. Hy is die ouer broer van kol Japie
Maree (destyds gevorderde opleiding.)
• Pasop! Familie-navorsing (genealogie) is ‘n dodelike siekte!
Misdaad
Dit lyk vir my misdaad is buite beheer! Vandag gesels ek met telkom se tegnikus. Ek
is al paar keer besteel en hy vertel my waar hy woon, gaan dit nog erger! So in die ry
na plekke sien ek letterlik tientalle oortredings wat openlik begaan word. Rooi ligte
word geïgnoreer! Mense praat op selfone en so kan ek aangaan ... Die taxi’s is ‘n mag
op hul eie.
Ons is beslis nie wetsgehoorsame burgers nie!
Die oplossing: Die oplossing is eenvoudig begin met wetstoepassing. Begin met
klein enkelvoudige misdade en kla die mense aan en vorder na groter misdade.
[Nou die dag steel ‘n ou ‘n geiser by ons ander huis. Na ‘n paar navrae los ek die
saak op. Hy vertel my die storie – selfs die polisie het hom voorgekeer en hy het gesê
hy neem die geiser na ‘n skrootwerf – met my kruiwa, nogal! Hulle het hom laat
gaan ... punt is, ek sou hom aangekeer het en eers uitgevind het wie die eienaar van
die kruiwa en die geiser is, voor ek hom laat gaan het.]
Ek vind ‘n kennisgewing: “Pasop gevaarlike gebied.” Ek dink dis ‘n skande dat ‘n SB
toelaat dat so iets in sy stasiewyk aangebring word. Dit sê net vir my: “Hierdie ou
het nie misdaad in sy wyk onder beheer nie!” Ons aanvaar dit gelate en is op ons
hoede! Wat van die alomteenwoordigheid van die polisie? Wat van: Jou wyk
61
domineer? Hy kan mos jong polisiemanne aanstel – sy eie tekkie sqaud - om ook
tussen die karre te “bedel” en hul oë oop te hou. Vandag hier en more daar.
Gesels met ‘n dame wat bedel by verkeerslig tussen die karre. Sy kom van
Zimbabwe af, met kleintjie-op-die-rug, om hier te bedel. Ek ondersteun egter ‘n
gebreklike Afrikaanse bedelaar op die hoek van Kerkstraat en Eastwoodweg. Mens
raak lojaal aan jou kliënte. Hy het ook sy probleme! Nou die dag was hy na sy
dagtaak beroof. Hy het vrou en kind en met die eerste bedelgeld moet hy die
“kamer” betaal. In Durban was it ‘n oortreding om te bedel. Dit was ook groot sonde
om “idle and undesirable” te wees met “no fixed abode or means of income.” Baie
van die bedelaars belemmer die verkeer. Hoort hulle daar? Werk ons welsynsdienste
na behore?
Die metropolisie is veronderstel om misdaadvoorkoming te doen. Ek sien hulle nooit
en ek sien ook nie verkeersbeheer nie. Is iemand nog veronderstel om puntdiens te
doen? Soms sien ek die metropolisie wat padblokkades hou. [Jare gelede moes ek
padblokkades hou en het by provinsiale verkeer uitgevind hoe dit wettiglik gedoen
moet word. Later is ons ook te Maleoskop opgelei om dit korrek volgens die letter
van die wet te doen.] Dit lyk vir my “onwettige” padblokkades – sonder enige
verkeers- en waarskuwingstekens is die norm. Is dit nie waar korrupsie begin nie?
8. WE REMEMBER / ONS ONTHOU
8.1 Stilte in die Hof – Lentulus
8.1.1 Gesuip, M'Lord?
'n Tante en haar pastoor kom sien my (synde die beheer-landdros) oor die Oom se
drankvergryp. Hy drink hom letterlik uit huis, haard en verstand. Verwyl al twee
weke in die buitekamer in 'n semi-koma. Stuur van tyd tot tyd die huishulp (skelm
en met beloning) drankwinkel toe vir proviant. Hul versoek 'n gedwonge Opname
Bevel by 'n rehab.
Op versoek ry ek saam met hulle huistoe. Stap die buitekamer in en word getref
deur 'n drank-cum-uriene klank. Oom nie baie lekker nie. Pie in 'n maat-emmer
langs die bed.
Ek verduidelik aan die Oom dat ek hom rehab toe stuur, of hy wil of nie. Die pastoor
het uit naasteliefde aangebied om hom te vat. Reg met my. Is hy steeks, stuur ek 'n
polisie vangwa.
62
Die Oom is bedeesd besadig. Dis goed so, Landdros. Die Pastoor kan my vat. Hy het
egter een versoek: kan pastoor eers vir my bid?
Die tante en pastoor sak op hul kniee weerskant die bed en sluit die oge. Ek staan
(half verlee) en sluit myne oge. Die pastoor bid hartroerend oor die demoon
Bacchus.
Iets (instink?) se ek moet my oge oopmaak. En waaragtig! Die Oom is besig om 'n
halfjack brannas gulsig af-te-sluk. Die bottel was onder sy kussing.
One for the road?
8.1.2 Tragies, M'Lord?
'n Bejaarde Tshwana veskyn voor my in die streekhof op 'n aanklag van verkragting.
Die klaagster is sy laatlam, skaars 16 jaar oud.
Hy pleit onskuldig en is bereid om 'n pleitverduideliking te gee. Soos sy genarasie
maar is, gaan haal hy die storie ver agter die berge uit. Ek laat hom begaan.
Ondervinding het geleer dat indien jy inmeng en 'tot die punt' probeer kom, vat die
twee keer langer.
Opgesom:
"Agbare, wat sê die reg? As ek 'n lappie grond besit en dit ontbos. Dit omploeg en
met doringtakke omhein. Dit vore ploeg en mielies plant. Dit nat lei en versorg. Wie
mag die eerste ryp mielie eet?"
Nodeloos om te sê, het ek hom skuldig bevind en hy het vir etlike jare sy mielies
maar in die gevangenis geeet.
Cry the beloved country.
8.2 1992: Suid-Afrikaanse Polisie: MBO Musiekaand Pretoria: Ons wil die
verskil maak – Ingestuur deur Johan Henning
- Lt-Genl SJJ Smit, Die Hoof Afdeling: Misdaad Ondersoek en Bestryding
- Lt-Gen SJJ Smit, The Head Division: Crime Combatting and Investigation
63
64
65
66
67
68
- Kol AR “Tony” Harding
69
- Mev Margie Spumer9
9 Eggenote van genl-maj CD Spaumer en dogter van wyle lt-genl FLC Engels – HBH.
70
8.3 1989 Akpol –Potjiekos – Johan Henning
In die winter van 1989 het Akpol ‘n geslaagde potjiekoskommpetisie gehou. Kom saam met
ons op ‘n reis na die verlede:
71
- Wyle kol Marius Bonthuys tokkel die kitaar
72
- Gesellige verkeer
Boonste foto: Dawn Kellerman (rooi bloes) met Toffie Risk? Onder: Genll en mevv: Hennie
de Witt, Stanley Schutte, Johan an der Merwe; brig (ds) en mev Jan Venter en brig Barry
Steenkamp.
73
Afskeid in egte polisietradisie! Die baas en gade “verlaat die plaas” en die voormanne
vergesel die eregaste na hul motor. Wanner ‘n offisier stasie besoek doen is die almal tot
aandag geroep in die AK. (Die arme teenwoordige publiek in die AK het seker gedink ons is
mal?) Inspeksie is gedoen, die selle is besoek met die AK-sersant (met pet) saam. Die
spesiale matrone maak gou koffie uit die teeklub. Wanneer die offisier die stasie verlaat
74
word hy vergesel na sy motor en met ‘n flink saluut afgesien. Word hierdie tradisie nog
voortgesit?
- Administrasie: Deelnemers
No job is finished until the paperwork is done!
75
76
8.4 Gala-aand: Oktober 1989: SAP Dame van die Jaar – J Henning
77
Boodskap – mnr AJ Vlok
78
Boodskap deur genl Hennie de Witt
79
Program
80
Die Vrou in Blou
81
Die Reëlingskomitee: Genl CA Swart, brig GS Homan & ds C Colyn
82
En die wenner is .... a.o (later genl-maj) Sharon Schutte
83
84
8.5. Artikel 4: Eenheid 6 se beginjare - deur Anemari Jansen en Larry
Hanton
8.5.1 Hein Kilian aan die woord (Deel 1)
Foto 1: Hein Kilian - Mei 2012
HEIN: “Jy weet ek dink dit was my behoud gewees en grotendeels die eenheid se
behoud, dat ek nie `n drinker was nie. Ek dink dit sou chaoties gewees het as ek as
bevelvoerder saam met die ouens gedrink het. Dit sou definitief nie gewerk het nie!
Toe het ons maar daar in Benoni deur die eerste groeipyne gekom. Die insidente het
toe begin ontstaan, stedelike terreur, sporadiese onrusvoorvalle. Die ANC was toe
hard aan die werk gewees om die regering te destabiliseer, wat hulle doelwit was
daai tyd. En nou ja, ek het toe gelukkig ouens soos Larry gekry wat `n eks-Taakmag
outjie is, wat goeie agtergrond gehad het. En ons self het by die Taakmag kursusse
gedoen, ons was almal Maleoskop toe gewees vir onlus- en skarebeheer en die tipe
van goed. So ons het almal ook TIN-opleiding ontvang (teeninsurgensie opleiding).
Meeste van die nuwe ouens het nog nooit enige kursusse gedoen of grens toe gegaan
nie, so dit was maar `n lot rou ouens waarmee ons gesit het. Ons het besef ons sal
85
baie in diens-opleiding moet doen. Ons sal self moes pa staan vir hierdie outjies. Dit
is hier waar die instrukteurskorps toe betrokke geraak het.
En dis waar daai naam Dapper Duisend vandaan kom – ons het begin fiks word, ons
PTI Baksteen het sy deel gedoen, daar was die bosbus en Duiwel-se-tiet, daar was leë
geboue en die dam daar naby, en op `n stadium het ons begin toutrek. Ons het
allerhande kragoefeninge begin doen, en baie wapenhantering wat noodsaaklik was
om `n standaard daar te stel en die ouens paraat te maak.
Foto 2: Re-unie 2012
86
Foto 3: Opleiding Benoni brandweerstasie
Ons het ook van buite-ouens gebruik gemaak. Ons het gaan aanklop by die
weermag, `n ou soos Joe Grant-Grierson wat `n ex-Selous Scout was. Hy was ook op
`n stadium by die Spoorweg se Taakmag betrokke. Ek en Larry het dikwels by
Spesmagte aangeklop, baie by Speskop in Pretoria gewees. Ons het daar nader
kennis gemaak en inligting ingewin. Die hele idee was om goeie en gespesialiseerde
opleiding te gedoen het.
Ons het `n baie goeie reservistekorps in Benoni gehad wat by die Eenheid ingeskakel
het, ouens soos Mike Cox, wat `n wapen ekspert in eie reg was en daar was `n ex-
parabat ou gewees wat in die SAS in Engeland was. Ons het van hulle kundigheid
en kennis gebruik gemaak. Ek myself het ses instrukteursdiplomas gaan doen buite
die polisie, by Joe Grant-Grierson. Ook van die anders ouens soos Larry, het dit
gedoen. Ons het baie goed voorberei. Almal moes aan hierdie standaard voldoen.
Ons het uitstaande ouens ook daar gehad. Daar was `n hele paar van hulle wat
Spesiale Taakmag toe is, hulle het die keuringkursusse geslaag en ek dink daar is een
of twee nog oor daar.
Hein, hoe was dit vir jou persoonlik gewees? Hoe het jy die eenheid ervaar, was dit vir jou `n
uitdaging?
HEIN: Kyk ek is `n ou wat van uitdagings hou. My agtergrond het gekom van...ek
was in Germiston `n polisieman. Daar het jy óf `n goeie polisieman geword of jy het
tronk toe gegaan. Ek het baie goeie kennis en ondervinding daar opgedoen wat
algemene polisiewerk behels het. Germiston was `n rówwe stasie. Toe Springs toe,
waar ek saam met goeie ouens gewerk het soos Johan Burger (nou hoof van Instituut
vir Sekerheidstudies). Hy was my wyksersant in Germiston. Ek en hy is vriende van
1969 af. Ek het baie goeie vriende in die polisie gemaak. En later jare het ek goed
ingeskakel by mense soos Gerhard Viljoen, wat die moord-en-roof bevelvoerder
was...sy broer Peet was daar by die voertuigtak bevelvoerder. Ons het al hierdie
moord-en-roof ouens óók opgelei.
Die kelner kom verby, ons bestel drie cappuccinos.
HEIN: Ons het vreeslik baie opleiding gedoen. Al die reserviste in die Oosrand is
deur ons opgelei. Opleiding was `n integrale deel van die eenheid gewees. Dit het
ook die instrukteurs op standaard gehou. In daai game kan jy nie bullshit nie. Jy moet
die feite weergee. Ons het pa-en-seun kampe gehou, ons het beeldbou-kampe gehou,
waar jy die polisie se beeld gebou het. Ons het ouens uit die privaatsektor ingetrek
87
en vir hulle lesings gegee en hulle deur skietoefeninge gevat. Ons het so fondse
ingesamel dat ons later vir die outjies `n swembad gebou het daar in Dunnottar.
Opleiding en fiksheid het hand aan hand gegaan.
Foto 4: Van die eerste lede
Met `n fikse, goed opgeleide ou kan jy ver gaan. En maak geen fout nie, ons ouens
het partymaal vir dae aaneen gewerk. Ons het op `n stadium pak gekry, een ou (no
names), se ma het na die minister toe gehardloop en gesê die ou kry nie kos op die
eenheid nie. Maar dis nou een ding, ons het `n kombuis gehad op Dunnottar, en die
ouens is goed na omgesien. Ons het twee tannies gehad wat in die kombuis gewerk
het, ou tannie Martie en tannie Tina. Daar was twee polisiemanne ook wat as kokke
gewerk het - Wayne Farr, en McGregor. Glo vir my, hulle kón kosmaak.
Jis, die tannie Tina – sy was al tagtig jaar oud gewees toe ry sy nog met haar kar
Malelane toe en skiet sy nog met `n Striker-haelgeweer, ons het dit iewers op film.
Daar is goed na die ouens gekyk. Die ouens het in die kasernes gebly, Bravo en
Alpha. Soos dit nou maar is het jy ouens gehad wat van ander provinsies af gekom
het en wat soms moeilik aangepas het. Ek meen, ons het ouens gehad soos ou Koos
Wyevoete wat van die Kaap af gekom het, en hy bly nou nog al die tyd in
Dunnottar. Baie outjies het van Durban gekom en is weer terug, ouens soos Nick
Howarth..maar baie van hulle was maar ook teensinnig hier gewees.
Ons het ook maar probleme gehad. Kyk, as jy met meer as tien ouens – as jy enige
tien ouens vat, gaan daar `n persentasie wees wat nié aanpasbaar is nie, of wat
88
problematies is. Ek het nooit ouens aangekla nie....ek het hulle maar altyd bietjie laat
opdonner deur hulle PT te laat doen, hulle garage-weights te laat dra. Dis hierdie groot
gewigte wat aan die garagedeure hang, wat hulle oophou. Dis `n aaklige ding. So `n
ronde stuk pyp met konkryt in. Die ding van hom is, hy is nie vreeslik swaar nie,
maar so ongemáklik. Weeg seker so hier by die 20 kilos. As jy hom op jou skouer dra
wil hy jou sleutelbeen afslaan. Jy kan hom nie in jou arms dra, of op jou kop sit nie.
Om te hardloop met hom, is aaklig. Ons het `n paar sulke goed gehad,
konkrytblokke, ag, allerhande goeters waarmee hulle die ouens rondgejaag het.
Meeste van die tyd moes die ou met sy vol kit – sy geweer, sy rugsak, moes hy gaan
hardloop het. Op daai stadim was dit maar seker aaklig vir ouens gewees, maar
hulle het hulle pak gevat.
Genl Louwtjie Malan, mnr Adriaan Vlok en Hein Killian
Foto 5: Minister Vlok op besoek
Hulle sal dit seker vandag nie sê nie, maar op daai stadium het baie ouens seker my
guts gehaat. Dit is maar so – jy is nie `n baie populêre ou as jy `n streng ou is nie. Ek
was streng, maar regverdig. Die ouens wat moeilikheid opgetel het, was die ouens
wat moeilikheid verdien het. Kyk, hy het sy eie probleem veroorsaak. Die meeste
89
ouens se probleme het maar gekom as gevolg van drank, en omdat ek `n nie-drinker
was....kyk die ouens by my het ook geweet, as ek hom twee-uur die oggend bel en
hy is gesuip, dan kom hy nie werk toe nie. Dit was maar ouens wat oorboord gaan,
hulle het lang ure gewerk en dan het hy maar bietjie gaan drink, en dan was daar
ouens soos ou Harry Horn en die ex-parabat en hulle het maar die jonger outjies
beïnvloed. Daar was ook ouens daar wat nóóit gedrink het nie.
Nie dat die ouens wat gedrink het...dat dit hulle slegter gemaak het nie,. Ek het nóóit
`n probleem gehad as ouens gedrink het nie, ek het ook vir ouens gesê drink, maar
hou jou perke daar. En wéét, as jy dronk is, moenie naby my kom nie, want jy kan
opgedonner word. Bly by die huis, bly weg, moenie dronk daar aankom nie, dan gaan
jy pak kry. Dis verseker.
En ek het altyd vir ouens gesê, hulle sal jou nou-nou nog daai storie vertel, ek het
gesê moenie drink om vir meisies te impress om te sien jy is nou uit die skool uit nie.
Ek het altyd vir hulle gesê groei vir jou `n snor man. Dan kan die meisies sien jy is
uit die skool uit. En as jy nie `n snor het nie, klok half vyf moreoggend daar by my
huis in, dan kom drink jy my skeerwater, hê hê.
Dit vat nie `n man om te drink nie. Dit vat `n man om te weet wanneer dit genoeg is
en hy nog homself kan wees.
Foto 6: Gebeurlikheidsbeplanning 1980
Hulle het dit self beleef dat offisiere by die eenheid kom besoek en inspeksie hou,
soos die een kolonel, hy inspekteer die plek, en daarna raak hy so dronk en gesuip
die ouens moet hom huistoe vat. Ek het altyd gesê: jy verdién respek.
Hoe was die situasie by jou huis op daardie stadium?
Ons het ook maar langerige ure gewerk, in die tagtigs, maar dit het later erger
geword. Ek was geseënd met die feit dat ek `n verskriklike goeie vrou het, wat
verstaan het waaroor dit gaan. Jy moet onthou, die dag toe ek skool klaargemaak
het, het ek `n polisieman geword. Ek het elfuur die oggend klaargeskryf, half drie
90
die middag is ek ingesweer by die stasie in Springs en die aand het ek in die kaserne
ingetrek. Ek wou mos einde standerd agt al `n polisieman word maar jy sal dit nou
nie glo nie, toe is ek te kort. Ek was vyf voet drie, en jy moes vyf voet ses gewees het.
Toe sê die sersant vir my ek moet teruggaan skool toe.
So die polisie was altyd my lewe en ek het alles opgeoffer daarvoor. Daar was seker
baie tye wat ek kon weggedraai het, maar wat ek net aangegaan het.
Waar het jy en Heila ontmoet?
Ons ken mekaar al van kindsdae af. Ons het gesamentlike familie - haar pa se broer
is met my pa se suster getroud. Dank Vader ek is met `n vrou getroud wat verstaan
het waaroor dit gaan, en sy het natuurlik baie keer agteraf met die ouens gewangle –
dan bel hulle haar wanneer hulle wil afhê, dan beïnvloed sy my nou weer van die
kant af oor rusdae en sulke dinge. Hulle het baie dae op haar skouer kom huil.
Iets wat jy agterna oor spyt is, is hoeveel jy jou familie afgeskeep het. Jou kinders
gemis het, en van jou kinders se goed gemis het – dan vra jy jouself af agterna, of dit
alles die moeite werd was. Maar op daai oomblik het dit jou nie gestop nie. En dit
was so deel van my lewe, en jy word so vasgevang, dis soos `n draaikolk, jy kan
eintlik nie daar uitkom nie. Want jy moet nou onthou, as jy bevelvoerder van so `n
eenheid is, dan staan jy pa vir omtrent alles. Van `n ou wat dronk word, of `n ou wat
nie kom werk nie. ... ek het `n baie goeie 2IC gehad, moet ek ook vir jou sê, Piet
Droskie, ek wil Piet noem: Spesifiek want hy was goud werd! Hy het baie dinge
bymekaargehou, administrasie, wat my vryheid gegee het om aan die praktiese
goed, aan die aksie deel te hê.
Piet het by ons aangesluit in Dunnottar, ek het hom getrek van Springs polisiestasie
af. Want ek het `n ou gesoek. Piet was `n eks-stasiebevelvoerder en hy het op daardie
stadium in Nigel gebly – ek ken Piet al van jare terug af. Piet was vir my `n aanwins.
Maar daar was dae, tye wat jy alleen daar gesit het. En toe trek hulle vir Piet
hoofkantoor toe, en ek sit vir ses maande alleen daar. Dan het jy nie aftyd nie, jy
werk vir ses maande sonder rusdae, tipe van.
91
Foto 7: Hein Kilian: Offisier
Hoe het jy daarmee “gecope”?
In 1987 het ek `n rugoperasie gehad, maar oor mens allerhande stupid goed doen as
jy jonger is, jy tel kar-enjins op en so aan. Ek het `n kussing gehad wat uitgepeul het,
en toe op `n gegewe oomblik toe pop daai ding uit toe druk hy senuwees dood. Toe
het ek lank so gewerk, seker vir `n maand wat ek daai been moes saamsleep, tot een
aand, toe kon ek dit nie meer handle nie, toe het ou Gerhard Viljoen my nog kom
haal, dokter toe, scan gevat, toe die volgende dag toe opereer hulle my. Toe moes ek
vir `n jaar niks doen nie, en jy moet onthou voor dit was ek deel van die
fiksheidsprogram.
Toe besluit ek na so nege maande te moer met dit, toe gaan ek gym toe. Toe begin ek
ernstig gym, op sewe en dertig. Liggaamsbou. Toe begin ek soos `n mal ding oefen,
ek meen ek het met `n stel dumbbells in my kar rondgery. As ek in die lokasie kom,
as ek `n tydjie kry, dan vang ek sommer `n workout daar in die lokasie. Ek het baie
maal gou uitgery, gaan oefen en dan weer terug lokasie toe.
Ek het so `n Ford Sierra gehad, dit was nogal `n welbekende voertuig, almal het daai
geel Sierra geken. Wel, my frustrasies, wat my baie gehelp het is dat ek hard geoefen
het. Dit was my stresontlading. Ek oefen nou nog in die gym, en dit is maar my
behoud. Dokter het later vir my gesê dit was my behoud dat ek dit nie verloor het,
mal geraak het nie.
92
Foto 8: onderhandelings met die twee strydende faksies in Katlehong
Foto 9: Toekenning ontvang van 32 Bataljon.
Deel 2 tot 4 met Hein Kilian aan die woord,in die volgende uitgawes.
93
8.6 My Harvard-vlug - Jeanette Jacobs
Ek staan teen die draad hier op Swartkop Lugmagbasis tydens een van vele
lugskoue wat ons al bygewoon het met die verkyker styf teen my oë en ek wens ek
kon net ’n bietjie nader beweeg, enige oomblik nou gaan die alombekende dreuning
die lug vul, die klank wat eers soos ’n gezoem van miljoene bye klink en dan al hoe
dieper word tot hier in my borskas en dan word my hele lyf Harvard.
Ek wag opgewonde in antisipasie van wat kom!
Een na die ander begin die Harvard’s se Pratt en Whitney radiale suier enjins vuur
en uiteindelik staan al die silwer lywe met hul helder oranje 'Day-Glo' strepe op die
veld en luier dan word die enjins se toere verhoog en my hele wese bewe en hang
saam met die klank in die lug, dit is hoendervleis sake van ’n eerste water hierdie!
Min het ek toe geweet ek gaan eendag die voorreg hê om ’n opwindende vlug in een
van hierdie dreunende ystervoëls beleef.
Die nimlike HARVARD in kenmerkende kleure!
Dit is die oggend van 2 September 2000, ek staan op met ’n hol kol op my maag, die
ene senuwees en opwinding gemeng! Dit voel of die rit na Swartkop lugmagbasis ’n
ewigheid duur. Ek sit en wriemel in die motorsitplek soos ’n kind en toe ons deur
die hek ry weet ek daar is nie meer omdraai nie, nie dat ek regtig wil nie maar mens
is mos maar bietjie bang vir die onbekende! Ek teken ’n klomp vorms , betaal my
geldjie en siedaar! Met nat geswete hande sit ek in die tou en wag vir my vlieënier
om my te kom haal, nou is my senuwees behoorlik op en ek bewe liggies. My man
praat my moed in en sê net hoe baie ek dit gaan geniet maar sy woorde laat my glad
nie minder bewe nie, ek giggel net senuagtig beamend.
Hy kom oor die betonblad aangestap met sy kakie oorpak en donkerbril op die oë en
glimlag warm toe hy sy hand uitsteek om my te groet, sy naam is Gus sê hy vir my
en hy is my vlieënier - ek knik senuagtig my groet. Nou is dit die oomblik en my
94
knieë voel lam maar ek stap heel gedweë agterna na die blink wit ystervoël met blou
en goud geverfde strepe op die onderkant.
Saam met Gus die vlieënier
Ek vlieg vandag in ’n Harvard met die bynaam 'Nellie', vernoem na die voormalige
hoof van die Lugmag, Lt. Genl. James Kriel se vrou en vriendin van my. Die
Harvard was vir die Lugmag se 80ste verjaardag viering in hierdie mooi kleure
geverf en die naam 'Nellie' vertoon pronkerig op die neus.
Ek en Nellie
My kort beentjies sukkel om van die vlerk af in die agterste sitplek van die tweeman
romp te klim maar met ’n helpende hand is ek in en verkyk my aan die effe
primitiewe stuurstok en toerusting om my. Die Harvard is ’n vliegtuig wat al sedert
die vroeë veertigs in Suid-Afrika as opleidingsvliegtuig aangewend is en glo my
selfs hierdie model lyk horing oud. Die vlieënier Gus klim in met ’n valskerm pak
onder sy boude vasgemaak, ek sit benoud en dink dat ek nie daardie luukse het nie
sou ons val, maar verdryf vinnig die bangmaak gedagte. Nou voel ek soos ’n
wafferse adrenalien junkie terwyl die grond tegnikus ’n paar oorfone op my kop sit
en verduidelik waar ek mag vat en waar nie. Die grond tegnikus stap na die
voorkant van die Harvard en dan word die propeller geswaai en die enjin spoeg ’n
paar keer terwyl die rookdampe langs die prop uitslaan! Gus pomp die brandstof
pedaal, weer spoeg en rook en skielik beleef ek dit eerstehands....die dreuning begin
95
onder my sitvlak en die romp bewe en ek bewe en ek voel myself giggel van pure
lekkerte terwyl die diep dreuning my binnegoed invleg en dis ’n heerlike gevoel wat
my beset want ek en die Harvard smelt ineen! Ons beweeg en die ystervoël bewe en
skommel onder my, die aanloop is stadig en die wind suis deur my oorfone want die
kajuit kappe is nog oop tot ons gaan stilstaan op die begin punt van die
aanloopbaan.
Daar gaan ons!
Ek verluister my aan die enjin se oorverdowende lawaai toe daar vet gegee word en
ons die kajuit kappe toemaak.
Toe besef ek nou gaan ek vlieg in die ware sin van die woord en my hart mis ’n slag!
Die neus lig en my maag bly op die grond agter en ek giggel weer. Terwyl ons in die
rigting van Rosslyn vlieg word ek oor die radio die prosedure verduidelik van die
lug toertjies en ek lag lekker toe ek mooi vertel word van die 'loop' wat ons gaan
maak en dan moet ek druk soos wanneer jy ’n plasie vang sodat die swaartekrag
drukking nie jou bewussyn laat verloor nie. Gus maak gereed vir ’n rolbeweging
maar die vliegtuig se neus het skaars begin afduik of ek laat ’n opgewonde
'oeewiieeeee' van myself hoor en Gus lag toe hy laat weet hy het nog niks gedoen
nie. Ons draai skerp en die volgende oomblik is bo onder en onder bo of is ek nou
onderstebo, ek sien die landskap verby rol dan die blou lug en my maag draai
vinniger as die vliegtuig en dis heerlik, ek gil met geen inagneming van arme Gus se
ore.
Dan trek ons op en op en op en ek druk en ek druk maar die bloed bult in my are en
my ore fluit! Sjoe - dis ’n vêr draai in die lug in op en ek druk steeds met my oë styf
toegeknyp want net toe ek waag om te loer - hang ek weer onderste bo en als lyk
verkeerd om toe knyp ek liewer weer my oë toe. Dan is dit verby en ons maak nog ’n
paar draaie in die lug en ek blaas verlig die opgehoopte lug uit my longe en probeer
my onstuimige hartklop met ’n paar diep asemteue bedaar. Ek hoor hoe Gus met die
96
toring praat en dan daal ons af grond toe en die landing is skommelrig maar ek voel
heel tevrede en dink met genoegdoening, wat ’n vlug!
Ek kan nie vir iemand hierdie gevoel beter beskryf as dat dit voorwaar ’n
onverbeterlike ervaring was nie en toe ons die lugmagbasis weer in sig kry wens ek
dat ons nog ’n wyle langer in die lugruim kon vertoef. Ons was altesaam ’n skamele
10 tot 12 minute in die lug sonder die opstyg en land en dit het gelyker tyd soos ’n
ewigheid maar ook kortstondig gevoel en toe dit verby is bly die heerlikheid
daarvan luierend in my gedagtes. Op die grond neem ons foto’s en effens hartseer
neem ek afskeid met ’n laaste terugblik oor Nellie. Dit was ’n baie spesiale vlug vir
my, een wat my sekerlik altyd sal bybly, ek en my Harvard-lyf in die lug en ek het ’n
sertifikaat so-ewe op die koop toe ook nog om van my brawe avontuur te getuig!
My sertifikaat waarop ek baie trots is!
Ek kan hierdie vlug in die Harvard regtig aanbeveel – veral vir die dames!
©Jeanette Jacobs28/10.2012
8.7 An unforgetable trip – Roy Allen (SADF)
Upon my arrival in Oshakati, I "inherited" the friendship of the local "Speed Cop"
Kassie Borstlap, from my predecessor Capt Gerrie Hugo. Anyway, Kassie was a
likable bloke, a South West African who had grown up in the Otjiwarongo area and
knew the West of SWA up to Rocky Point, like the palm of his hand. During our beer
drinking sessions after work of a Friday afternoon, he had ignited my interest in
travelling down the Hoanib River to the Skeleton coast. This trip was not for timid
adventurers or mediocre vehicles, and to attempt to do it in only one four wheel
drive vehicle, was tantamount to suicide.
97
Eventually a plan was formed that we would travel in a convoy of three 4 X 4's. I
would supply a Land Cruiser and a "Hi Lux" from my Field Office vehicle pool, as
well as the "Rat"s" and the all important gas/12 volt portable fridge - for the whole
trip would not have been possible without loads of ice cold Windhoek Lager (I had
long since stopped drinking "Castle" and "Lion" in preference for "Windhoek" with
its "Reinheidsgebod.")
Kassie supplied his brand new Hi-Lux Double cab which had air con!! A mate who
was the O/C of the Okatope Mounted Unit supplied the 2,100 liters of diesel that was
required for the trip - 10 X 210 liter drums were "divvied" up between the vehicles.
He also supplied the "pup" tents and sleeping rolls from his Q/M Stores.
I invited two friends from SA to accompany us, so the final list of expedition
members was:
* Kassie - The expedition leader.
* Phillip Coetzee of Jakaranda Printers, Pretoria.
* Jaques Hechter - A major in the SAP "Murder and Robbery" Unit.
* Truter - The O/C of the SADF Mounted Unit at Okatope.
* Venasio - My "Office Garden Boy" who had never seen the ocean in his life before,
as the person to make the fires, do the washing and cleaning etc. (Now it seems
pretty exploitative - but this was 1988 in the "Good Old South-West Africa!! :-))
* Myself
* My wife Ida.
My mates duly arrived at "Ondangs" on the Wednesday Arvo "Flossie" from
Waterkloof, and with the vehicles packed and parked in the street outside my office,
I took them down to the “Koevoet Kroeg” for a few drinks, before returning to my
house for a braai.
Our sundowners were rudely interrupted by the arrival of my Sergeant who
informed me that an Army Samil had crashed into the front of my parked Hi Lux
and driven off. Leaving the others at Koevoet, I returned to find the front of the
vehicle badly smashed in and the radiator U/S.
Fortunately for me I was at the time "care-taking" the DMI clandestine support base
in Oshakati for UNITA forces in the Sector 10 area, whilst G. T. Gowar, was in the
RSA on course. So I took his official vehicle which was standing idle. Fuel laden 44
Gallon drums were transferred from my damaged Hi Lux to GT's virtually brand
new "New shape" Toyota Land Cruiser (More on this later).
The Army vehicle that had hit my Toyota had been driven by a drunk who was a
member of the SADF. The perpetrator was caught by the Military Police, but escaped
from custody that same night.... (Meat Pies!!)
98
We had a good braai that night, washed down with copious amounts of of "Red
Heart" Rum and Coke - This was preferred drink of the "Manne" at the time. It was
also less than 1/2 the price charged for it in the "States" as there was no excise tax
levied on our grog in the "Operational Area" - Just as well, as we had Fxxk all else to
do but drink when off duty......
We left later than we had planned the next morning, as we were all nursing
hangovers! I had prudently packed in 3 or 4 AKM rifles for personal protection, as
the first part of our journey (200 km) passed through the "Operational Area" where
the risk of an ambush was probably less than 1/2 of a % at that time of the year.... but
one feels totally naked taking incoming fire and not being in a position to return it! I
also had a military high frequency radio with me in order to make daily
"comms" with my office in Oshaks. (I had not advised Pta of what I was planning, as
we would only be gone for 4 to 5 days, only two of which being "work" days!!)
This is probably what I appreciated most about being in excess of 2,000 km away
from our Pta HQ and my Senior Officers. No "micro managing" and if the "gooks"
had sabotaged the telephone lines, no telex (Crypto of course) and no phones for
days on end :-) The HF links to "Liberty Life" were tenuous, especially during the
"Groot reen" tydperk.
The funniest example we had of a "Leer HK tipe", was an individual called (name
witheld). He was at the time a Cmdt at the "Bastion" in Windhoek. He was already
"Staff Qualified" and had attended an "Agent Handling" with DCC at the "Kop"
where he was top student. Akademies, was hy "Skerper as 'n Minora Blade" maar
prakties het hy gesukkel om 'n blikkie "Braised steak" uit 'n "ratpack" oop te maak.
He was in charge of the "Jakkalskoppe" in Sectors 10, 20 and 70. He used to visit
Oshakati occasionally, but only by SAAF aircraft! He normally arrived mid-morning
and was back in the air on his way to Windhoek late arvo. His reluctance to "night
stop" in Oshaks was due to the fact that the town usually got "revved" by the gooks
once or twice every two years. This normally took the form of a 5 to 10 minute,
81mm mortar and/or Grad P attack between 23h00 and 01h00.
(The DMI office in Oshaks took a direct hit by an 81mm mortar in 1985 just before
my arrival, and a Grad P 122mm rocket landed on my garage in 1988 destroying my
"subsidised car" and blowing out most of the windows of my house!)
In reaction to this attack on our tranquil way of life in Oshaks, I was arranging to
have T-shirts printed in Windhoek that said "Come to Oshakati and get "bombed" In
a similar vein to the Rhodies when Umtali got mortared from the surrounding
kopjies. But I was ordered to desist by the then Sektor 10 Bevelvoerder, ...
99
The first day we stopped in Outjo, staying at the local municipal caravan park. We
left Venasio to "set up camp" and get the "Braai" fires going and headed off to the
"Local" to "wet our whistles". We later had a superb Braai, as the meat in SWA was
much better than what we had become used to in the RSA.
The following morning we refueled the vehicles and set off to Korixias - A very very
small little town that used to be called Welwitchia - after the plant of the same name,
that is a type of succulent and lives for hundreds and hundreds of years. On the way
to the ‘source' of the Hoanib River, we went past the "Versteende Woud". It is in the
middle of a very arid plain, and has all these rocks lying around - that when
inspected more closely, are actually cross sections of enormous tree trunks that once
grew here millions and millions of years ago, and were petrified. Needless to say I
nicked a few and took them back with me to the "States", where I had them
"sectioned" and polished, and they looked very good with the "growth rings'
showing up very clearly.
We eventually arrived at the "origins" of the Hoanib. To call it a river is a misnomer,
as it only runs every five to seven years, and sometimes even longer between floods.
It was just like a wide shallow "donga" meandering through the arid landscape. The
surface was covered in a thin crust of "talcum powder fine" dried mud. This was
stirred up by the passing vehicles, and hung motionless in the hot desert air, forcing
the vehicles to travel with a 15 to 20 minute spacing between them. The fine reddish
powder thrown up by the churning wheels traveled in high arcs, like Lunar regolith,
spattering all over the vehicle and necessitating sporadic use of the windscreen
wipers to keep the windscreen clean of this fine dry dust!!
From time to time we had to leave the river bed due to impassable rocks which
would have caused serious "rapids" in the "Wet". At these points, the vehicles would
wait for the last vehicle, re-group the convoy and we would set off out into the
desert with Kassie "scouting" the route up ahead until we had passed the obstacle
and could return to the river bed. On one of thses occasions we came across a herd of
Gemsbok on a sand dune. Magnificent specimens in prime condition in the middle
of the desert with not a tree or a blade of green grass in sight. It was a truly
memorable spectacle.
Some of these riverbanks we had to drive, were so steep that the vehicle I was
driving (GT Gowar's brand new Toyota Land Cruiser) could not get all the way up
to the top of the riverbank under its own power!! I was driving it, and would select
"Donkie Rat" and after taking a run to get the speed of the vehicle to 45kph, would
charge up the side of the riverbank, "snap changing" down to 3rd, 2nd and finally
first, whilst "flooring" the accelerator. Sometimes, quite close to the top she would
simply run out of momentum and "stall". Then usually, both of the other vehicles
100
would approach the riverbank from the top and cast ropes down to me, and later
with me gunning the engine in 1st, and both vehicles reversing, they would help me
over the ledge.
The cause of this was due to sanctions. South Africa was unable to import the Toyota
6 cylinder diesels and we were forced to make our own at Atlantis in the Cape.
These motors were very good, and would keep the Land Cruiser at 150 kph all the
way down to Windhoek, but it did not have the "torque" that the foreign motor
had.... So I was not saddened when the "rag heads" attacked Amerika on 9/11. I
actually found it enjoyable that somebody had had the "balls" to give the arrogant
Yanks a little "payback".
All along the river bed there are numerous, hardy desert trees. They survive by
feeding from the waters that trickle through the sand underneath the riverbed
towards the Atlantic Ocean. This water is normally 6 to 8 meters below the riverbed -
however, at times the underlaying later of bedrock nudges closer to the surface, and
the water can be found just below the surface of the sand of the riverbed. It is here
that the "Desert Elephants" dig down with their trunks to create holes in the sand
that the water trickles into and that they then drink!! Such areas tend to have a lot
more plants and trees, due to the proximity of the water and act as an "Oasis" for the
elephants on their trek through the desert.
In fact, we came across an herd of about 12 at one of these "Oases". They had three
juveniles with them, and were thus quite aggressive, so we gave them a wide berth,
as we were the trespassers in their territory!
Darwinism/Natural Selection is a wonderful thing.... These pachyderms have
developed much wider and thicker soled feet to both spread their weight over a
larger area of the shifting sand and to insulate them from the relentless heat of the
midday desert sand!
Being vegetarians, elephants require large quantities of "Green food' on a daily basis.
This they get from the selective "harvesting" of food from trees in the surrounds of
this "eco system". When they are "trekking" between these natural "oases" they strip
the tree bark from the trees along the river, however, they selectively remove only
half the bark from each tree at a time, so as not to kill the tree!! Then next year they
will take the bark on the other side.. All of nature was just so perfectly in balance.
It was now mid arvo and the "Boys" had been getting "stuck into' the beer fridge.
Soon I heard the popping crack of single shot AK-47 fire!! When we Rv'd, Phillip
triumphantly had a Springbok carcass on the back of his Ute, and Ida arrived a short
time later, with another poor Springbok that she had stalked and shot with her .45
handgun! Fxxk Me! This took place in a "Game Reserve", that I was later to learn,
101
that Kassie did not even have a permit to enter! Just think, if a game ranger had
driven by and discovered AK-47 shells, the boys at "Blennie" would have gone "ape-
shit", believing that the "gooks" had infiltrated 800 km South of the border!!!
Anyway, we TB'ed that afternoon at about 18h00, when we arrived at the range of
sand dunes that indicated the presence of the coast 20 to 25 km away. At this stage
the "river" ends at the dunes. In a real "flood-year", the water might make it's way
between the dunes and physically flow into the sea.
Venasio set out the camp and got the "Braai fires" going. Ida helped me cut off the
select portions from the Springbok - like the fillets and ribs and I dragged the
carcasses off into the bush to bury them in an hole that I dug in the riverbed. This
wanton slaughter of wildlife saddened me greatly, as we had sufficient frozen meat,
that these animals did not need to die.
I must however concede, that the Springbok meat was extremely tender and we ate
and drank like Kings that night. Eventually the "guns" came out and we commenced
to fire into the air like the "Lap Koppe" do in Lebanon and Irak. Only... our
experience was somewhat different. By this time of the evening (9 pm), a low lying
mist had come in from the sea and enshrouded everything in its intimate, misty and
clammy embrace.
We fired the AK's into the sky on full "auto" as well as firing our 9mm handguns.
The low sky was crisscrossed with Green lights (Soviet tracers) and Red lights (Our
NATO tracers.) In addition to this, we shot off all of our "thousand footers". It had an
unrealistic aura, being softly reflected in the opaque white mist that hung low over
our heads...........
The desert night was delightfully cool and we slept snugly. The following morning
we huddled around the fire for warmth, while waiting for the coffee to brew -
gulping down mugs of bubbling Guronsan C that Ida had prudently packed in. Dis
mos waarvoor goeie vrouens daar is!!
I had risen about an hour before the others, with a splitting hangover ('n "Bang
Babelas") and spent the time picking up all the spent cartridge cases and burying
them in a deep hole in the sand, because, if a Nature Conservation Officer had
picked up just one AK-47 shell in this area, it would have led to great consternation
by the SADF and an instant career stopper for me!
Kassie suggested that we drive down to the coast at "Muwe Baai" through a route he
knew between the dunes. It was the route that the river followed when in flood, and
in places was lined with stunted trees. So the six of us piled into his Hi-Lux Double
102
Cab, leaving Ida back at our "camp" - she was quite "hung over" as she was not really
a drinker, and had been caught up in the previous nights excesses!!
A short while later, as we rounded a bend between some dunes, parked in front of
us was a "micro light" aeroplane! Tied down to stakes in the ground with canvas tarp
covering the motor. We shat ourselves!!! Then it dawned on us that this belonged to
"Nature Conservation" whose officers would periodically visit and use it to patrol
over the vast area. The aeroplane was quite safe here, as there was no population for
hundreds of km. We briefly toyed with the idea of starting it up and trying to fly it....
Fortunately reason prevailed, and we continued on down towards the sea.
As we got closer to the coast, the composition of the sand changed and the Hi-Lux
started to get bogged, necessitating us to "de-bus", let some air out of the tires and
push the vehicle - and Kassie's vehicle had these wide "travel anywhere" tires on. It
was very scary, when it dawned on me that we were now probably beyond the
distance we would be able to walk back to our camp and the other vehicles, in this
thick slippery sand, if the vehicle broke down or became bogged! It is after all, not
called the "Skeleton Coast" without good reason.
Eventually we arrived at the waters edge. It was a revelation to see Venasio's face as
he saw the Sea for the first time.... The largest expanse of water he had seen prior to
this were the "Shonas" (shallow pans of water that occur in Ovamboland during die
"reen-seisoen"). The beach consisted of small pebbles, not sand. Beautifully colored
stones - especially when they were wet - and all of us "Republican's" were like kids
in a toy shop, picking up pebbles and then disregarding them as we found better
ones.... The reality of the situation was slowly dawning on me, that we were in a
protected wildlife sanctuary "without a permit". (As when I asked him to see the
permit earlier that morning Kassie had admitted to me that he did not have one...) I
think, as a born "South Wester", he believed that he had an inherent right to access
these areas.) So, after a short respite at the waters edge, we set out back for our
"camp" where we had left Ida.
It must have been mid morning when we set out back towards Korixias. I was
driving the last vehicle together with Phil as my pax. At one stage I decided to take a
"short cut" across the vast river bed to avoid riding in the dust of the vehicles in front
of us, but hit some "dodgy" ground and became bogged. I jumped out and emptied a
magazine of 9mm into the ground nexto the vehicle in front of us, in an attempt to
draw their attention to our predicament. Alas, it was to no avail and they
disappeared around the bend ahead of us.
We were bogged in the middle of an open area without a tree in sight. We quickly
rigged a shade from a "tarp' and took cover under it from the powerful desert sun.
Fortunately, the beer fridge was on our vehicle, so we took solace from that, and
103
when the others returned about an hour or two later - after finding us missing - we
were a little worse for wear, and continued the rest of the day as passengers while a
less drunk driver took the wheel of my Ute. That night we camped next to the dry
river bed. It was a subdued affair and we were all in bed early, to sleep of the
previous evenings excesses.
The following day we struck out North West through some of the most rugged and
desolate country I have ever seen, " West South West" of Kaokoland (Opuwa), for
those of you that know SWA :-) At one stage, we were climbing up the side of a
kopje, and the road consisted of large boulders. I was in low range first gear, and still
riding the clutch to go even slower......
Then suddenly, we came upon this small military outpost in the middle of this
desolation!!!! It must have been a platoon strength, and had a National Service
Lieutenant in charge. After taking care of the formalities of introducing myself to
him, we were accorded permission to use his ablution facilities. By this stage we had
not bathed for the last 3 days. (I stood guard outside the showers whilst Ida, used
them to ensure some randy "Troopie" did not have a peep).
We traveled another day to Ruacana on the Kunene River, and then returned to
Oshakati via the asphalt road. It had been a great "Safari". We had all taken
"squillions" of photos, but to save money, Phillip gave them to his mate Jaques to
have developed and printed in the Police Labs. Unfortunately, they fxxked things up
and destroyed all the negatives, so we never had a record of our memorable trip.
SWA/Namibia is 'n mooi betowerende land! Lede v.d. Veiligheidsmagte was
bevooreg om plekke soos die, asook Katima, "Walvis', Rundu en "Grooties" op die
grond en vanuit die lug te kon beskou. En ons is nog "gevaartoelaag' vir die voorreg
betaal!!
In die Staande Mag was daar'n gesegde, dat as mens SWA toe verplaas is, die "vrou"
huil tweekeer! Die eerste keer is wanneer sy uit die "Flossie" klim en die barre
landskap vir die eerste keer aanskou. Die tweede "huil' is wanneer sy verneem dat
hulle terugverplaas is na die RSA!! Dit spreek boekdele!
Groetenis,
Roy.
104
8.8 Remembrance Day – Paul Els
November is the time of the year when we wear a red poppy in memory of those
who sacrificed their lives for us during wars.
The eleventh hour of the eleventh day of the eleventh month marks the signing of
the Armistice, on 11th November 1918 to signal the end of World War One.
At 11 am on 11 November 1918 the guns of the Western Front fell silent after more
than four years continuous warfare.
Remembrance Day is on 11 November. It is a special day set aside to remember all
those men and women who were killed during the two World Wars and other
conflicts. At one time the day was known as Armistice Day and was renamed
Remembrance Day after the Second World War.
'The Last Post' (What should be playing now)
The Last Post is traditionally played to introduce the minute's silence in
commemoration ceremonies. It is usually ' played on a bugle. In military life 'The
Last Post' marks the end of the day and the final farewell.
"They Shall not grow old"
For the Fallen
A poem called 'For the Fallen' is often read aloud during the ceremony the most
famous stanza of which reads:
They shall grow not old as we that are left grow old:
Age shall not weary them nor the years condemn.
At the going down of the sun and in the morning
We will remember them.
Fourth stanza of 'For the Fallen' by Laurence Binyon (1869 - 1943)
Poppy Day
Remembrance Day is also known as Poppy Day because it is traditional to wear an
artificial poppy.
Why do people wear poppies?
The week before 11 November you'll see people on the TV and in the streets wearing a
poppy.
Poppies are red flowers which are worn to show others that you are remembering those
who died for their country.
The reason poppies are used is because they are the flowers which grew on the battle fields
after the World War 1 ended.
105
Poppies are also used to raise money for all the old soldiers who are still alive.
You can decide how much money you want to give to the poppy sellers.
In Flanders Fields
By John McCrae 1915
In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses row on row
That mark our place and in the sky
The larks still bravely singing fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the Dead. Short days ago
We lived felt dawn saw sunset glowLoved and were loved and now we lie
In Flanders fields.
Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch be yours to hold it high.
If you break faith with us who die
We shall not sleep though poppies grow
In Flanders fields.
PLEASE WEAR A POPPY "Please wear a poppy" the lady said
And held one forth but I shook my head.
Then I stopped and watched as she offered them thereAnd her face was old and lined with careBut
beneath the scars the years had made
There remained a smile that refused to fade.
A boy came whistling down the streetBouncing along on care-free feet.
His smile was full of joy and fun"Lady" said he"may I have one?"
When she'd pinned it on he turned to say"Why do we wear a poppy today?"
The lady smiled in her wistful way
And answered"This is Remembrance DayAnd the poppy there is the symbol for
The gallant men who died in war.
And because they did you and I are free -
That's why we wear a poppy you see."
"I had a boy about your sizeWith golden hair and big blue eyes.
He loved to play and jump and shoutFree as a bird he would race about.
106
As the years went by he learned and grew
And became a man - as you will too."
"He was fine and strong with a boyish smile But he'd seemed with us such a little while
When war broke out and he went away.
I still remember his face that day
When he smiled at me and said Goodbye I'll be back soon Mom so please don't cry."
"But the war went on and he had to stay And all I could do was wait and pray.
His letters told of the awful fight(I can see it still in my dreams at night)With the tanks and guns and
cruel barbed wireAnd the mines and bullets the bombs and fire."
"Till at last at last the war was won -
And that's why we wear a poppy son."
The small boy turned as if to goThen said"Thanks lady I'm glad to know.
That sure did sound like an awful fight But your son - did he come back all right?"
A tear rolled down each faded check She shook her head but didn't speak.
I slunk away in a sort of shame And if you were me you'd have done the sameFor our thanks in
giving if oft delayed Thought our freedom was bought - and thousands paid!
And so when we see a poppy worn Let us reflect on the burden borneBy those who gave their very
all
When asked to answer their country's call
That we at home in peace might live.
Then wear a poppy! Remember - and give!
By Don Crawford
Capt Billy Cox
107
9 NATIONAL SECURITY NEWS / NUUS EN NASIONALE
VEILIGHEID
Dit is nogal interessant om die kommentaar van ingeligte waarnemers en segsmanne
te volg oor onderwerpe wat vir ons as SAP & SAW Veterane van belang is:
9.1 In memoriam: Leon Engelbrecht
Written by defenceWeb Monday, 01 October 2012 09:21
Leon Engelbrecht, one of the leading lights in the South African defence media and
editor of defenceWeb, passed away on Friday after a short illness. He had just turned
44.
He leaves behind a son and a daughter, as well as tens of thousands of loyal
defenceWeb readers who relied on his knowledge, insight, analysis and wisdom into
defence and security matters.
Leon was amongst a handful of the most respected
defence professionals working in the media industry
and through defenceWeb gained a highly respected
reputation at home, on the continent and abroad as
well – he delivered a paper in the United States and
undertook a course at a Paris war college.
Anyone who spoke with Leon will recall his
encyclopaedic knowledge, sharp mind and witty
sense of humour. He could recite verbatim quotes from hundreds of books and
films, with particular favourites from the political satire Yes Minister.
But it was his ability to memorise and synthesise vast quantities of information that
made Leon so good at his calling, as well as his military background – he rose to the
rank of Lieutenant during his time in the South African Army.
After serving in the Army for five years, Leon worked for several news
organisations, including Agence France Presse, Network Radio News and Sapa,
before coming to ITWeb as an information and communications technology reporter.
However, his first love was always defence - Leon always claimed to have been a
journalist for 17 years and a student of military affairs for 27 years. His passion for
history and the military resulted in the creation of defenceWeb.co.za, which was
officially launched at the September 2008 Africa Aerospace and Defence exhibition
in Cape Town.
108
The website grew beyond anyone’s wildest dreams, becoming one of the most
respected online defence news sources in Africa. Initial traffic was just 1 000 readers
per month in October 2008 but in seven days during the Africa Aerospace and
Defence 2012 exhibition held two weeks ago, the website received a record 41 000
unique browsers – an incredible achievement Leon was immensely proud to witness.
When most people talk about Leon they talk about defenceWeb – indeed, Leon was
defenceWeb. However, he would be assured to know that the website will be taken
from strength to strength and be something he would be proud to look upon. We go
forward in his memory.
http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=278
59:in-memoriam-leon-engelbrecht&catid=61:Editor%20Column&Itemid=
• Nota: Ons salueer ‘n kundige en goeie kennis – HBH
9.2 De Johannesburgziekte
door Fred de Vries − 12/01/07, 22:59
Nadat hij door vijf zwarte mannen in een park in Johannesburg is overvallen,
worstelt journalist Fred de Vries met slapeloze nachten en heftige
hartkloppingen.
Volgens zijn huisarts lijdt hij aan de ’Johannesburgziekte’. „De angst voor de
lugubere zwarte man die zijn deel komt opeisen zit hier diep verankerd in het
onderbewuste. Hij is als een long, zet uit en krimpt in, maar raakt nooit helemaal
leeg.”
Het liep tegen zonsondergang. Om af te koelen van het joggen, liepen we nog een
rondje om de plas. Twee zwarte jongens passeerden ons op een stil, door bomen
beschut stukje. Wij groetten hen. Zij draaiden zich om. Een van hen haalde een
pistool tevoorschijn. Ik keek achterom. Daar stonden nog drie jongens, van wie er
een dreigend een mes omhooghield. „Portemonnee!”, schreeuwden ze. „Mobieltje!”
Handen betastten ons. „We hebben niks! We waren aan het joggen!”, schreeuwde ik
zo hard ik kon, in de hoop dat de mensen met honden in de verte het zouden horen.
Uiteindelijk draaiden de vijf zich om. „Sharp, bye”, zei de aanvoerder, alsof het een
toevallige ontmoeting betrof.
In eerste instantie was ik koel onder het voorval. Shit happens. Je bent nu eenmaal in
Zuid-Afrika, waar volgens de statistieken zes procent van de bevolking direct te
maken krijgt met gewelddadige misdaad. In Johannesburg ligt dat cijfer vele malen
hoger. Een steekproef onder studenten van de Universiteit van Witwatersrand wees
uit dat maar liefst zeventig procent van de ondervraagden direct of indirect
slachtoffer was geweest van zware misdaad.
109
Wij waren er ongeschonden vanaf gekomen. Niks kwijt, niet verkracht, niet
mishandeld. Toch belden we de politie, al was het maar om het gevaar in het park te
melden. De twee agenten die aan de deur kwamen vroegen: „Wat wilt u eigenlijk
dat we doen? U bent niks kwijt en niet mishandeld.”
Maar ik was wel iets kwijt: mijn gevoel van veiligheid, mijn zelfvertrouwen en mijn
vertrouwen in ’de ander’.
De ’Johannesburgziekte’ noemde de dokter het toen ik haar vertelde over mijn
hypergespannen nachten en hartkloppingen op onverwachte momenten. „Het is
post-traumatische stress”, zei ze, waarna ze me slaappillen en antidepressiva
voorschreef.
Een overval is een aanranding. Het is een aanval op je intiemste ik. Woede,
verontwaardiging en onmacht wisselen elkaar af. Waarom ik? Wat als? Heel even zie
je je eigen dood. Het is jij, je vriendin en vijf gewapende aanvallers. Verder niets.
Honderden gedachten schieten door je hoofd. Waar kan ik heen? Moet ik
schreeuwen? Waar is hulp? Waarom voelen ze in mijn kruis? Waarom betasten ze
haar borsten? Als ze haar maar niet de bosjes insleuren.
Dan is het voorbij. Het incident wordt het ijkpunt waaraan je alles gaat afmeten. Al
het nieuws krijgt een andere tint: werkloosheidscijfers, wapenbezit,
misdaadstatistieken, economische prognoses, een minister die zegt dat de ’klagers en
zeurders over criminaliteit’ maar moeten emigreren. Plotseling kun je tijdens etentjes
meepraten over hoe het voelt om een wapen onder je neus te krijgen. Ineens hoor je
jezelf dingen zeggen als: „Het wordt nooit wat met dit land.” Je betrapt jezelf op
racistische gedachten.
Ook het dagelijks leven verandert. Je kunt niet langer onbekommerd genieten. Het is
onmogelijk om zorgeloos te gaan en staan waar je wilt. Altijd kijken of er bewakers
rondlopen. Constant speuren naar tekenen van onheil. Niemand vertrouwen.
Je begint codes te herkennen, kledingstukken, gezichtsuitdrukkingen, houdingen.
Als er vijf zwarte jongens met lepe petjes en hun handen in de zakken een winkel
binnenkomen, sta je op scherp en herbeleef je dat gevoel van totale machteloosheid.
Om beter te begrijpen wat er met me is gebeurd, spreek ik een aantal psychologen
dat onderzoek heeft gedaan naar trauma. Mijn hyperwaakzaamheid, begrijp ik, is
een logisch vervolg op wat er in eerste instantie met het lichaam gebeurt. Op het
moment van de aanval is er een oerimpuls: vlucht, vecht, zelfverdediging en
zelfbehoud. Het lichaam bereidt zich voor op extreme stress en heeft extra kracht en
scherpte nodig om alles binnen enkele seconden te verwerken. Dit resulteert in
veranderingen in je chemische balans. De adrenalineklieren maken in hoog tempo
cortisol aan – een hormoon dat helpt pijn te verlichten en dat energieimpulsen geeft.
110
Het bloed stroomt naar de uiteinden van je lichaam, je spijsvertering stopt tijdelijk en
je immuniteit verdwijnt (veel mensen worden later ziek).
Als het incident lang heeft geduurd kan het door zijn onwerkelijkheid de vorm van
een droom aannemen. Het lichaam blijft een tijdlang in een staat van opwinding,
hetgeen zich vertaalt in waakzaamheid en schrikreacties. Als die toestand te lang
voortduurt raakt het lichaam uitgeput.
De symptomen van die verlengde stress variëren per persoon, afhankelijk van
eerdere ervaringen. Als ze na een week of vier nog voortduren, is er sprake van Post
Traumatische Stress Disorder, oftewel de ’Johannesburgziekte’.
Mannen schijnen alles nog een tikkeltje ernstiger te ervaren, omdat de
machteloosheid bijdraagt aan een gevoel van ontmanning, wat weer tot
zelfdestructief gedrag kan leiden. De psychologe somt de verschijnselen op: agressie,
drankmisbruik, laag libido, concentratiegebrek, slapeloosheid en afzondering. Deels
komt het me bekend voor: de flashbacks, de paniekaanvallen en de vicieuze cirkel
van slapeloosheid, concentratiegebrek en de neiging om met een extra glas alcohol
de zenuwen te slim af te zijn. Maar ook verklaart het de wereld om mij heen, met
zijn verkeersagressie, drankmisbruik. „Ach, iedereen in Johannesburg is aan de
kalmeringsmiddelen”, zegt een Nederlandse kennis die al ruim twintig jaar in Zuid-
Afrika woont.
Zij die het zich kunnen veroorloven, beschermen zich op alle mogelijke manieren
tegen het gevaar van buiten. De muren om de huizen in de suburbs van
Johannesburg ogen als jaarringen, met een basismuur als eerste fase, gevolgd door
een hogere muur, prikkeldraad, elektrische bedrading en een geavanceerd
alarmsysteem. Openbare wegen in rijke suburbs zijn afgezet met hekken en
slagbomen. Wijken rond het centrum zijn verworden tot no-go areas.
Privébewakingsdiensten hebben de taken van de politie overgenomen. De totale
jaaromzet van de veiligheidsindustrie bedraagt zo’n 2 miljard euro. Er zijn meer dan
360.000 full-time bewakers in Zuid-Afrika, ruim twee keer zoveel als politieagenten.
Volgens een recente peiling heeft het publiek meer vertrouwen in de
bewakingsdiensten dan in de politie.
Een bezoekende Zwitserse psycholoog merkte op dat hij in Johannesburg een
ernstiger angst bespeurde dan in oorlogsgebieden. Hij noemde het ‘private fear’,
angst die voortkomt uit het feit dat een gewelddadig incident overal, op ieder
moment kan plaatsvinden. Dat maakt de Zuid-Afrikaanse situatie anders dan
bijvoorbeeld die in Brazilië of Mexico. Criminaliteit in Johannesburg is volstrekt
willekeurig, vaak gewelddadig en trekt zich niets aan van kleur of klasse. Angst is
een virus dat de hele samenleving besmet.
111
Psychologen en traumahulpverleners hebben hun handen vol. Dokters grijpen naar
farmaceutica, bij gebrek aan een structurele oplossing. Praten helpt, zeggen de
psychologen. De dingen benoemen, angsten bespreken, racistische responsen
herkennen, begrijpen en verwerken – daar gaat het om.
De misdaad levert ondertussen wel prachtige literatuur op. J.M. Coetzee won met ’In
ongenade’ enkele jaren geleden de Bookerprijs. Zijn roman, waarin een jonge blanke
vrouw wordt verkracht door een zwarte man, biedt een ontluisterend
toekomstperspectief. Uit de gelaten reactie van de vrouw spreekt de overtuiging dat
dit de prijs is die een blanke moet betalen voor eeuwen van onderdrukking. Coetzee
zelf is inmiddels naar Australië verhuisd.
Zijn boodschap is meer dan fictie. De jonge schrijfster Stacy Hardy vertelde me over
haar tijd in de universiteitsstad Grahamstown. „Acht man hebben mijn huis
leeggehaald. Ik kreeg een mes op mijn keel, ben bijna verkracht. Je weet dat het kan
gebeuren. Die wetenschap maakt deel uit van je blanke schuldgevoelens. Mensen
zijn gefrustreerd en woedend, en jij zit daar in je huis, relatief rijk. Het is een van die
onvermijdelijke Zuid-Afrikaanse fenomenen. Het was heel gemakkelijk om tegen
apartheid te zijn, met T-shirts en demonstraties. Nu is er een andere vijand,
ongrijpbaar.”
’Portrait with keys’ van de Johannesburger Ivan Vladislavic is bijna het
tegenovergestelde van ’In ongenade’. Waar Coetzee met de grote thema’s van schuld
en boete werkt, kijkt Vladislavic naar de absurditeiten van een stad in transitie, waar
angst en durf hand in hand gaan. Minutieus beschrijft hij in 138 mini-essays hoe snel
en dramatisch wijken veranderen als er zwarte bewoners komen, hoe de prachtige
art-decobioscoop nu een rotzooiwinkel is vol afgedankte meubels. Met sardonisch
genoegen behandelt hij de diversiteit aan stuursloten die je voor je auto kunt kopen:
Wild Dog, Mo ToQuip, anti-theft lock, Twistlock, SL2 Autolock, Eagle Claw,
Challenger, voorzien van huiveringwekkende afbeeldingen van adelaars en
herdershonden.
Onwillekeurig ga je in de stad zoeken naar Vladislavic-momenten. Je let op de
waarschuwingen op de muren: Danger. Razor spikes. Stay away! Hot and run area.
Hijacking Spot. Je grinnikt als je hoort hoe autobezitters en dieven in de wijk Linden
een strijd uitvochten om verchroomde wielen. De autobezitters waren het zat hun
bezit regelmatig op bakstenen terug te vinden. Muur en prikkeldraad schrokken de
dieven niet af. Uiteindelijk vonden de autobezitters een oplossing: vier verschillende
typen moeren per wiel.
Een bijverschijnsel is dat de misdaad Johannesburgers een apart gevoel voor humor
heeft gegeven. Etentjes zijn nooit saai. Een autokaping waarbij niemand gewond
werd, heet ’een goeie kaping’. Jaxon Rice, de ruim honderd kilo wegende,
112
cokesnuivende zanger van de band Diesel Whores zegt: „Op een nacht stond er een
vent naast mijn bed. Maar toen hij een enorme naakte blanke madman zag, wist hij
niet hoe snel hij zich uit de voeten moest maken.”
Misdaad en geweld hebben van de Zuid-Afrikaanse samenleving een manisch-
depressieve patiënt met nihilistische trekjes gemaakt, die heen en weer slingert
tussen extreme hoop en diepe wanhoop, tussen ’Afrikaans mirakel’ en
’moordhoofdstad van de wereld’ – waarbij Johannesburg in een wrange nek-aan-
nekrace met Kaapstad is verwikkeld – met als extra complicatie een obsessionele
preoccupatie met ras.
In de praktijk vertaalt dit zich in een haast futuristische maatschappij, waar angst en
achterdocht niet alleen de architectuur definiëren, maar ook de relaties tussen
mensen.
De bezittende klasse begeeft zich in de goed afgesloten auto van beveiligd huis met
tuin en zwembad naar beveiligde shopping mall vol luxe winkels, restaurants en
bioscopen. Daaromheen krioelen de armen en de havelozen. Ze bedelen bij
stoplichten, bewaken ongevraagd voor een habbekrats je auto, verkopen prullaria uit
Taiwan, werken als tuinman of dienstmeid, staan bij straathoeken in de hoop op
werk als dagloner, schuimen de vuilnisbakken af, of doen dagelijks hun rondes
langs de huizen waar ze geld en eten krijgen. Twee volledig gescheiden werelden.
Voor oorzaken kun je terug naar het uitmoorden van de Bosjesmannen nadat Jan
van Riebeeck in 1652 bij de Kaap aanmeerde.10 Of naar de daaropvolgende wrede
oorlogen tussen de Hollandse en Britse kolonisten en de Zoeloe’s en de Xhosa’s. En
naar die tussen de Engelsen en Boeren, compleet met concentratiekampen voor
Afrikaner vrouwen en kinderen. Je kunt ook terug naar de rauwe
mijnwerkershostels die werden opgezet nadat in 1886 in de omgeving van
Johannesburg goud was gevonden. Hier, in basale barakken, verbleven ontwortelde,
analfabete mannen uit alle delen van zuidelijk Afrika. In de jaren vijftig stak een
urbane cultuur van geweld de kop op toen zwarte wijken in Johannesburg in de
greep raakten van gangs en gangsters, de mapantsula.
Je kunt ook terug naar de fascistoïde apartheidswetten, die negentig procent van de
bevolking tot tweederangsburgers degradeerde. Naar de schofterige manier waarop
blanke bazen hun zwarte personeel behandelden, waarna het slachtoffer thuis op
zijn beurt vrouw en kinderen tot slachtoffers maakte. Verkrachting, seksueel geweld,
kindermishandeling – Zuid-Afrika voert al vele jaren de verkeerde lijstjes aan.
10 Was die eintlike oorsaak nie die Here XVII / VOC se soeke na meer geld en meer handel nie? Die
VOC het immers handel gedryf met die doel om wins te maak en het hier ‘n verversingstasie gestig.
Later het die VOC vryburgers toegelaat om te vestig en hulle het hoofsaaklik boere geword het.
113
Natuurlijk ontkom je niet aan het politieke geweld dat in 1976 met de opstand in
Soweto begon en in de jaren negentig moeiteloos overging in crimineel geweld.
Twee generaties jongeren die onderwijs hadden opgeofferd aan verzet waren eraan
gewend geraakt om met behulp van dreigementen, intimidatie en wapens te krijgen
wat ze wilden.
En ten slotte is er die fatale combinatie van een onafgemaakte zwarte revolutie en
blanke schuld. Een paar jaar na dat magische moment in 1994 leek alles goed te
gaan, met Nelson Mandela als Grote Verzoener en de Commissie van Waarheid en
Verzoening die in het hele land mensen over hun trauma’s en gruweldaden liet
vertellen. Maar er veranderde te weinig. Zwart modderde voort in townships,
krottenwijken en de afgetakelde binnensteden, en blank leefde verder in die luxe
luchtbel van suburbia, zonder nederigheid of dankbaarheid te tonen.
De schuldkwestie werd verdrongen, maar woekert voort. Want wat altijd blijft is de
angst voor die lugubere zwarte man die zijn deel komt opeisen, de verpersoonlijking
van ’die swart gevaar’, het schrikbeeld dat er tijdens de apartheid eindeloos in werd
gestampt. Lange tijd bleef dat monster ver weg, in de townships buiten de stad.
Maar na 1994 kwam het steeds dichterbij, niet als de revolutionair met een
kalasjnikov, maar als gangster, verkrachter en moordenaar. Die angst zit diep
verankerd in het onderbewuste. Hij is als een long, hij zet uit en krimpt in, maar
raakt nooit helemaal leeg. Waakzaamheid en wantrouwen worden een tweede
natuur. Altijd blijft er een residu angst achter, dat op ieder moment weer een golf
adrenaline in je bloed kan spuiten.
De vriendin met wie ik door het park jogde was kort na de beroving getuige van een
gewapende overval in een winkelcentrum. En in augustus werd ze op klaarlichte
dag in haar huis overvallen door vijf jonge mannen. Ze heeft vier traumasessies
doorlopen, en de muren van haar huis beveiligd met schokdraden. Haar stellige idee
dat haar land op weg was naar een betere toekomst is behoorlijk aangetast.
Terwijl ik laat in de ochtend in mijn werkkamer zit te schrijven, hoor ik
mannenstemmen in de tuin. Dat klopt niet. Mijn huisbaas heeft me niets verteld van
een loodgieter of timmerman. Boven hoor ik gestommel. Is dat de schoonmaakster
die door de mannen wordt overmeesterd? In paniek kijk ik rond. Vanuit de tuin ben
ik te goed zichtbaar. De keuken en de woonkamer zijn evenmin een optie.
Uiteindelijk verschuil ik me met bonkend hart in de wc.
Moet ik nu op de alarmknop drukken, zodat de bewakers me met gierende banden
komen redden? Of moet ik 10111 intoetsen voor de politie? Uiteindelijk besluit ik
eerst mijn huisbaas te bellen. Ik krijg haar meteen aan de lijn.
„Ik hoor mannenstemmen in de tuin”, fluister ik.
114
„O ja. Ik vergat je te vertellen dat ze vandaag komen om het zwembad te repareren.”
Fred de Vries is journalist en publicist en werkte als correspondent vanuit
verschillende Afrikaanse landen. Sinds 2003 woont hij opnieuw in Johannesburg.
http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1354583/2007/01/12/De-
Johannesburgziekte.dhtml
9.3 Mediaverklaring: Dringende vergadering met van die Wesrand: SAPD
Stasiebevelvoerders
01 October 2012
‘n Dringende vergadering het verlede week tussen die streekleier van die VF Plus
aan die Wesrand, me Amanda de Lange en bevelvoerders van polisiestasies in dié
gebied onder leiding van Brigadier Ramokgopa plaasgevind om indringende stappe
te neem teen die steeds stygende geweldsmisdaad-situasie in die Wesrand.
“Die regering dra selfs by tot die feit dat geweldsmisdaad nie effektief beveg kan
word deur harde misdaadstatistiek te omseil met ‘n omhaal van woorde. Hierdie
ontkenning van die werklikheid vererger die situasie net meer, sê me de Lange.
Inmigrasie oor ons landsgrense maak dit onmoontlik om die bewegings van
onwettige immigrante te monitor en arbeids- en immigrasiebeamptes is veronderstel
om werksplekke te kontroleer.
De Lange sê voorts dat daar reeds baie druk op gemeenskappe is om hulself teen
hoë koste te beveilig met na-belaste geld. ‘n Privaatlede wetsontwerp is reeds in 2008
deur die VF Plus by die parlement ingedien om voorsiening te maak vir
belastingaftrekking teen sekuriteitsuitgawes.
Die voortdurende vervanging van die bevelstrukture van die SAPD dwing ook geen
gesag af terwyl lede met jarelange ondervinding nie bevorder word nie. Die SAPD
beskik voorts dikwels nie oor die kundigheid om spesialismisdade te ondersoek nie,
vanweë die onoordeelkundige ontbinding van spesialiseenhede.
Menseslagtings vind daagliks plaas terwyl voorvalle soos Marikana oorbeklemtoon
word. Sy het ‘n beroep op die publiek gedoen om hulself te vergewis van wie die
sektorpolisie hoofde in hul omgewings is en by die gemeenskapspolisiëringsforums
betrokke te raak.
Me de Lange het die vergadering as positief bestempel omdat werklike kwessies en
struikelblokke bespreek is
“Om ‘n land te regeer is een ding, om dit verantwoordelik en verantwoordbaar te
doen, dui op werklike leierskap.
115
Amanda de Lange: VF Plus Streekleier, Wesrand
9.4 Rheinmetall pitching HX truck family to SANDF
Written by defenceWeb Tuesday, 23
October 2012 14:44
Rheinmetall MAN Military Vehicles
(RMMV) is offering its HX family of
trucks to meet the South African
National Defence Force’s Project Vistula
requirement for several thousand new
trucks.
RMMV’s lineup includes the armoured
and unarmoured wheeled vehicles of Rheinmetall Landsysteme and the military
vehicles of MAN Nutzfahrzeuge (the companies combined in 2010 to form RMMV).
With its wide lineup, it offers light unarmoured vehicles through to armoured high
mobility wheeled vehicles.
The HX vehicles are all military off the shelf (MOTS), with an emphasis on mobility
and reliability. The HX family is made up of off the shelf components, such as items
from MAN’s civilian TG line of vehicles, but with military features like fording
capability and multi-fuel engines. All HX vehicles are designed to operate in
environments ranging from -32 to +49 degrees centigrade. Armour and weapons can
be added as extras. Installation of a modular armoured cabin takes six to eight hours.
All HX vehicles have common components, which reduces life-cycle costs and eases
maintenance.
Several HX family vehicles were displayed at the recent Africa Aerospace and
Defence exhibition at Air Force Base Waterkloof last month, including the HX60
(4x4), HX58 (6x6) and HX77 (8x8).
The HX60 is powered by a 326 hp six-cylinder diesel, with larger engines on option,
giving a top speed of more than 90 km/h. Gross weight is 18 tons, with a payload of
six tons. A troop carrier version of this vehicle can carry twenty soldiers back-to-
back, in addition to three crew.
In the 6x6 class RMMV offers the HX58, powered by a six-cylinder diesel delivering
440 hp for a top speed in excess of 90 km/h. Maximum weight is 27.5 tons, with a
116
payload of nine tons. The 8x8 HX77 is powered by the same engine as the HX58 but
can carry 15 tons, including 20 foot ISO containers. Maximum weight is 40 tons.
The 8x8 HX81 features a 16 litre six-cylinder diesel developing 680 hp. With a
maximum authorised gross train weight of 130 tons, it can carry modern main battle
tanks.
More than 60 000 X-series vehicles are in service with fifty nations around the world.
Germany and the UK are some of the largest users of the HX series – the UK reived
the first of 7 000 HX family vehicles in 2007. They have been deployed in
Afghanistan and Iraq.
The South African National Defence Force’s Project Vistula is aimed at replacing the
Army’s Samil 50/100 4x4/6x6 vehicles and will involve around 5 000 8x8, 6x6 and 4x4
vehicles, but the process has been dragging out for years and a Request for Offers
has still not been issued.
Companies pursuing Vistula include Navistar, BMC, Renault Trucks Defence, BAE
Systems Land Systems South Africa, Iveco Defence Vehicles, Mercedes Benz South
Africa and Ashok Leyland.
The SANDF also has a requirement for new mine-protected vehicles to replace the
Mamba and Casspir under Project Sapula – this project could use components from
the Vistula vehicles.
http://www.defenceweb.co.za/index.php?option=com_content&view=article&id=282
12:rheinmetall-pitching-hx-truck-family-to-sandf&catid=50:Land&Itemid=105
9.5 Verniet oorlog toe? Repliek deur genl Johan van der Merwe
Vriende,
Die volgende stelling van dr. Johann Ernst is 'n growwe veralgemening en sonder
enige feitlike grondslag :
“Ek is een van daardie jongmanne wie se pa’s hulle oorlog toe gestuur het sodat die
pa’s (Willem de Klerks) in die vet van die land kon bly voortleef. Dit was die eerste
geslag Afrikaners (dié bokant 70 vandag) wat te bang was om self die land te
verdedig en hulle kinders gestuur het om dit vir hulle te gaan doen. Dit is ook die
grootste skreeuers teen Belhar. Mense wat klaar lekker geleef het. Afrikaners met
kapitaal! Ek kyk liewer na my kinders en kleinkinders se toekoms en vertrou God
daarmee”.
In die SA Polisie het pa en seun saam op die grens geveg. Ek was vir drie jaar in
117
SWA (Namibië) waar ek daadwerklik by die bestryding van die gewapende aanslag
betrokke was. My oudste seun wat toe in die polisie was, was saam met my in SWA.
Ons het beslis nie op die vet van die land geleef nie. Trouens dit het maar
broekskeur gegaan om kop bo water te hou.
Enige pa wat sy sout werd was sou baie eerder self op die grens gaan veg het as om
sy seun te stuur. Dit was egter in baie gevalle nie prakties moontlik nie. As gevolg
van dienspligstelsel wat toe in die Suid-Afrikaanse Weermag gegeld het, is daar
noodwendig meer jongmanne grens toe gestuur. Ek daag dr. Ernst om aan die hand
van feite te bewys dat “die grootste skreeuers teen Belhar mense is wat te bang was
om self die land te verdedig en hulle kinders gestuur het om dit te doen. Wat klaar
lekker geleef het. Afrikaners met kapitaal”
Die volgende stelling belig myns insiens die wese van die geskil oor die
Belharbelydenis:
“ Belhar kan vir ons die deur na gister toesluit en vir ons die deur na môre oopsluit.
Niks wat uit die anti-Belhar kring opgedis word, help ons na môre nie. Dit laat net ‘n
generasie met bittergal in hulle strandhuise by die see sit. Diegene wat ‘n gemors
van die verlede gemaak het, het geen geloofwaardigheid mee om enigiets aan ons
toekoms te doen nie. As ek hulle was, het ek liefs in skaamte geswyg.”
Soos ek dit verstaan gaan dit nie hier eerstens of die Belharbelydenis my verhouding
met die Drie-Enige God en my naaste op Bybelse grondslag suiwer vergestalt nie,
maar oor Belhar wat die deur na gister toesluit en die deur na môre oopsluit. Die
ouer generasie het 'n gemors van die verlede gemaak en Belhar gaan dit regmaak.
Indien dit die bedoeling is, wag daar 'n wrede ontnugtering op dr. Ernst. Die Suid-
Afrikaanse Raad van Kerke wat nou deel van die VGKSA is, was bloot 'n gerieflike
werktuig vir die ANC/SAKP-alliansie om hulle doelstellings te bereik. Die invloed
van die VGKSA op politieke terrein is onbenullig. Voorvadergeeste en Sangomas het
baie meer invloed.
Ek het nogal gehoop dat dr. Stoffel van der Merwe se relaas oor die
wesenskenmerke van apartheid 'n beter begrip van die probleme waarmee ons, die
ouer generasie geworstel het, by dr. Ernst sou skep. Hy het dit ter insae gehad. Dat
mnr. FW de Klerk en die Nasionale Party in baie opsigte verbrou het, is gewis en
seker. Die vraag is egter waar in Afrika het demokrasie geslaag en 'n gesonde
staatkundige bedeling geskep?
Ek heg die kommentaar wat ek na aanleiding van kritiek wat ek voorheen ontvang
het, gelewer het, weer hierby aan.
Groete, Johan van der Merwe
118
Kommentaar deur HBH
Dankie genl Johan van der Merwe! Dit is tyd dat mense ook òns kant van die storie
hoor! My vader was ‘n polisieman en ek kon wag om in sy voetspore te volg nie. In
die SA Polisie het beide ek en my vader ons Christelike waardes en norme uitgeleef.
Ek het hom nogal as goeie polisieman beskou. Ons het nooit gedrink, op mense
gevloek, geraas of geskel nie! Ons het egter beskerm en gedien! Ons het opgetree as
die swaardmag van die staat, omdat ons met die swaardmag deur GOD beklee is.
Ons het nooit van ons Mag misbruik gemaak nie!
Ons twee het nooit politiek gepraat nie. Koerante was volop in ons huis.
Die polisieman het net een gebod: Hy moet sy naaste lief hê en hy mag nie valse
getuienis teen sy naaste aflê nie. Ook het Christus duidelik voor sy kruisiging aan
die Romeinse soldate gesê: “Wees tevrede met jul soldy!”
Generaal, ons kon ook nie weier wanneer ons aangesê was om grensdiens, wagdiens
of teen-insurgensiediens of wat ook al te verrig nie! Ons kon kies nie! Ons het eed
afgelê om die land en sy mense te dien en te beskerm. Niemand, ook nie die
predikante, het gekla toe ons hulle beskerm het nie! Ons het hulle en die res van die
publiek sonder aansiens des persoon beskerm.
Wanneer die kapelaan my amptelik besoek het, het ek altyd die kapelaan saam
genooi na die selle! Brig (ds) Jan Venter (Hoof kapelaan: OVS) en ds Blignaut
(Kapelaan: Welkom) kan getuig! Ek onthou goed hoe ds Jan die Bybel lees vir ‘n
AWB-lid en hoe die trane gevloei het tot in sy baard! Nooit het iemand gekla hy is
aangerand, of het die kapelane by my gekla dat ons iets verkeerd gedoen het nie!
Nog ‘n ding: NIEMAND HET IN HIERDIE STRYD VERNIET GESTERF NIE!
Die geskiedenis sal u eendag baie gunstig beoordeel; want u skryf ten minste self u
eie geskiedenis en dit is die waarheid! U was ooggetuie van groot gebeure: Die
geskiedenis soos u dit beleef het, is nog nie nog nie voltooi nie! Daar is nog baie
werk voor!
Dankie dat enige persoon met u kan beskaafd kan verskil, ons twee het ook al baie
verskil sonder dat dit ‘n wrang smaak nalaat, dit is deur geskille of verskille by te lê
dat mens op die pad van die WAARHEID loop.
119
9.6 Stadspolisieman vs. Plaaspolisieman – deur Fanie Bouwer
Deur Fanie Bouwer in Suid-Afrikaanse Polisie - Afgetrede Lede (Files)
Ek het albei die 2 wêrelde van hierdie tipe polisiemanne in my loopbaan leer ken.
En as jy met elkeen van hulle praat, sal hulle vir jou sê hulle stel nie belang in die
ander se wêreld nie. Dit is nou maar so, want jy laaik waaraan jý gewoond is en wat
vir jou bekend is, nie waar nie?
Die meeste mense daar in die platteland het ’n mens-mens en omgee houding, as ek
dit so kan stel. Sout van die aarde tipes. Die plaaspolisieman het gemaklik in hierdie
milieu geleef en gewerk.
En doerie jare was die stasiebevelvoerder, gewoonlik ‘n sersant of adjudant-offisier,
sommer ’n man van aansien in die dorp gewees, en meesal ouderling ook. En toe ek
nou die dag so deur daai lys van Broederbonders blaai, sien ek toe dat baie van
hierdie plattelandse polisiemanne lede was van hierdie organisasies destyds. Van
hulle was gewis dus gesiene manne gewees.
Omdat baie plaaspolisiemanne net nie kans vir die stad gesien het nie, het hulle dan
ook nie aan bevorderingseksamens deelgeneem nie, juis om te verhoed dat ’n
moontlike bevordering hom dalk net in die stad kan laat beland.
Die plaaspolisiemanne het gewoonlik op hulle stasies bykans met alle fasette van
polisiewerk te doen gekry: vanaf ondersoek; administrasie, die hele kaboedel. Hulle
was dus goed afgerond en geslyp vir hulle take. In die stedelike komplekse het baie
polisiemanne vir jare net klagtes bygewoon; ‘bea’t gestap of net in die
aanklagkantoor gewerk.
Toe ekself later van die platteland in die stad beland as gevolg van bevorderings, het
ek in die stilligheid baie keer gewonder of my lewe nie dalk net beter en rustiger sou
gewees het as ek maar sonder bevordering daar in die platteland gebly het nie? Ek
het die vraag gevra of die gejaag; die stres en die enorme misdaadsituasie waarmee
jy elke dag mee moes deel, die kool die sous werd was?
En baie offisiere kon nooit bestendigheid in hulle verblyf vir hulle families kry nie as
gevolg van die verplasings wat met bevorderings gepaard gegaan het nie. So het ek
self 9 verplasings gehad. Ons het baie keer spottenderwys gepraat van ons
stukkende meubels en dom kinders.
Tussen-in elke jaar was daar ook verplasings as die “die spook geloop” het so teen
September elke jaar. Dit is nou wanneer Hoofkantoor die skuiwe klaar op die
‘puzzle’ gemaak het en die verplasings begin bekend maak het. Elke jaar daardie tyd
120
was vir ons maar ’n onrustige tyd in afwagting om te sien of jy nog ‘veilig’ op jou
huidige standplaas is.
Baie vertoë is teen die verplasings ingedien, en het ek partykeer die gevoel gekry dat
Hoofkantoor nie veel genade of simpatie gehad het nie. Daar was ‘n houding van
“hoe durf ‘n offisier vertoë teen ’n verplasing rig?”
Maar kom ek gee so ’n paar treë terug. Baie van julle het baie klein polisiestasies
geken met min personeel en net so min misdaad. Ek het dit ook geken. Later jare
was ek stasiebevelvoerder op Khayelitsha met ’n personeel van ’n paar honderd, ’n
enorme misdaadsyfer en so 30 moorde per maand.
Ek was ook bevelvoerder by daai woelige Woodstock langs Kaapstad in daardie
besige stadsmilieu, wat Woodstock, Soutrivier en Observatory bedien het.
Oudgeneraal Hendrik Van Berg het in ’n boek gesê dit is die moeilikste polisiestasie
in die land. Ekself egter het nogal nie so gedink nie.
In ’n stadium word ek ‘begenadig’ en word ek as Distrikskommissaris na Springbok
verplaas. Nou kyk, met my ervaring soos in die vorige 2 paragrawe genoem, is só ’n
verplasing terug na die platteland op sy manier ook weer ietwat van ’n kultuurskok.
Kom ek gee jou ’n idee: die totale maandelikse misdaadsyfer van ál die stasies
gesamentlik in daardie Namakwalandse polisiedistrik, het byvoorbeeld nie eers ’n ⅓
van Woodstock polisiestasie sin uitgemaak nie.
Ek het vir ’n ruk weer die rustigheid van die platteland met sy wonderlike mense en
sy gemaklikheid deeglik ingeneem en gewaardeer.
Ná hierdie ervaring as Distrikskommissaris op Springbok is ek op ’n dag binne 2
weke dringend na Kaapstad se provinsiale Hoofkantoor in 1993 verplaas as
Provinsiale Hoof: Binnelandse Stabiliteit in ‘n mal tydperk van sinnelose geweld in
die Kaap en elders. Toe het ek wéér gewonder waarom ek aan
bevorderingseksamens deelgeneem het en nie maar in die platteland iewers gebly en
gewerk het nie?
Dis al vir eers.
121
9. 7 'n Pofadder-storie - Pottie Potgieter
Ek sien van ons vriende skryf so lekker van skaap en bees slag, verwerk en ook van die
opvolgende braaiery, toe dink ek weer so ‘n bietjie terug na 1972 toe ek en vroulief na Katima
Mulilo verplaas was en aan die vleis, as ‘n mens dit so kan noem, wat ons daar in die Caprivi
gekry het. Dit was seker die taaiste beesvleis wat ek in my hele lewe nog mee te make gehad
het. Die ouens het altyd gespot en gesê dat ‘n ou die steaks eers vir so ‘n dag of wat in Katima
se hoof grondpad moes gooi sodat die “Big Daddys” (Bedford trokke) dit eers bietjie kon
“tenderize”. Dan kon jy dit gaan optel, afspoel en, as jy gelukkig was, darem met ‘n baie
skerp mes fyn sny sodat jy dit kon eet. Skaap was daar natuurlik gladnie. Net bok. Nou ‘n jong
bok ooitjie of kapatertjie was lekker en gesog, maar die probleem was dat die bokke van die
plaaslike bevolking aangekoop was en hulle nie jong diere vir slag verkoop het nie. Net die ou
ramme en ooie wat nie meer die ding kon doen of dragtig raak nie, en die goed het jy eers vir
twee dae gekook en telkens die water afgegooi om van die reuk en smaak ontslae te raak en dan,
as jy gelukkig was, was dit half eetbaar. Bully beef het egter steeds beter geproe.
Soos ek ook al vroeër genoem het was my vader in die Lugmag en wel bevelvoerder van 28
Eskader, die C130 Lokheed’s, meer algemeen bekend as die Flossies (Moontlik omdat hulle,
hulle boude net soos ‘n “Flossie” kon rond swaai as hulle wou). Ek, aan die anderkant, was
kriptograaf met direkte radio kontak na Pretoria toe en kon met bemiddeling van Beheer Elf, by
Tin Hoofkantoor. So vir my was dit maklik om huis toe te “bel” en te vra vir bietjie vars vleis. Ek
het nie die diens net vir myself gedoen nie, maar ook baie van die ander permanente lede ook so
by te staan om noodsaaklike items vinniger te bekom. As daar dan wel ‘n pakkie op die Flossie
was, was ek voortydig ingelig en was ‘n lid dan van Katima af Mpacha toe gestuur om die pakkie
by die vliegtuig bemanning in ontvangs te gaan neem.
So kry ek toe dan ook op ‘n dag ‘n onverwagte boodskap dat daar ‘n koel box vir my op die
flossie sal wees. Aan gesien ek toe egter besig was en nie sou kon wegkom om die box te gaan
haal nie en dit een van daardie vrek warm Katima dae was, vaardig ek toe ‘n lid af om die box te
gaan haal en sommer direk na my huis te neem en aan my vrou te oorhandig.
Na “shahile” tyd toe ek uiteindelik by die huis uitkom, hoor ek toe by vroulief dat my moeder vir
ons lekker vars geslagte skaap gestuur het, en dat daar ook ‘n brief was wat aan my geadresseer
was. Met ‘n lekker beker koffie in die hand gaan sit ek toe om te lees wat nuus was en lees ek my
ma sê dat sy vir my spesiaal die nersdermpie ingesit het en dat daar ook niertjies en netvet is
sodat ek vir my ‘n lekker “Pofaddertjie” kan maak. Dis Krismis!!! wat ‘n lekker verrassing.
Spring ek onmiddellik op en begin ek na die bestanddele soek om die pofadder te bou, maar ek
kry alles behalwe die nersderm. Vra toe vir die Engelsman waar die nersderm is? Dit kos egter
mooi verduidelik want die is duidelik dat sy nie weet waarvan ek praat nie. Uiteindelik sien ek
die liggie gaan aan en sê sy: “Oh I saw this fatty object that looked like a piece of intestine and
thought that your mother had thrown it in as a treat for the dogs, so I gave it to them”.
Daar bars my bubble, ek kan nie vir haar kwaad wees nie, want dit is duidelik dat sy nie die
vaagste benul het van war ‘n nersderm nou eindelik is nie.
122
Jare later toe ek op Badplaas gestasioneer was het ek toe uiteindelik die geleentheid gekry om 'n
paar “Pofadders” te bou wat sy toe ook met net soveel genot as ek verorber het. OO, nou lus
ek!!!.
9.8 My grandfather AJ Hoffman – Andre Hoffman
Police work, research and history depend on serendipity! To-day (Sat 3 Nov 2012) I
was invited to breakfast at home of Mr Mervyn Emms. Mervyn asked me whether I
knew of a Det/Head/Const AJ Hoffman. I replied “Yes, No 360! ... and recipient of
the King’s Police Medal (KPM)”. I have discussed his book: Op die spoor van die
Misdadiger – an outstanding piece of Police History, elsewhere in this e-magazine.
Dear Hennie,
Greetings and so glad to have made contact with you! Attached a couple of pictures
of my grandfather Detective Andries Johannes Hoffmann.
I did try and visit the Police Museum in Pretoria some years ago to see if there was
anything there about my grandfather and his exploits such as the Foster Gang and
others, but I found the museum to be closed.
According to my father (now deceased), my grandfather was the first policeman to
be issued with a motorbike (see picture attached).11
The story my father told me indicated that the bandits at the time considered this to
be too significant an advantage and set him up by getting him called out to
investigate a house burglary and while he was inside the said house they set fire to
his motorbike and ran away. I am sure they would have re-issued him with another
motorbike...
AJ Hoffmann was a Boer, he fought in the (Anglo) Boer War against the English at
the time, but as circumstance would have it, he met an English woman at that time
and they fell in-love, apparently 'he looked good on a horse' according to what my
father related to me about what his mother had told him, the third photo is of the
family with my father as the baby.
This English lady, a Miss Acutt insisted the family be brought up English -
something he respected and so my father (Frederick and his brother Eric) were
raised English. Andries Johannes Hoffmann (Grandfather) was a wagon maker by
trade and after wagons fell out of fashion he turned to Police work which he found
11 Col Truter was the first man to be issued with a motor car while the Deputy Commissioner for
Witwatersrand, Col Godley, got the second police vehicle in South Africa – HBH.
123
out he was particularly good at. He also mastered the key African languages and
vernacular to the extent that he earned the respect of the local population.
My father mentioned to me that during the 1922 strikes on the Rand, Det. AJ
Hoffmann - the policeman threatened to arrest my father if he left the family home in
Johannesburg at the time to try and go to work at the Simmer and Jack mine (see
fourth photo) - my father had a job there maintaining the light bulbs and general
electrics, so AJH threatened to arrest FJH (his son) to protect him from possible
injury or death as at the time the striker were very militant and would have harmed
or killed any scab labour.
AJ Hoffmann and Rose Adeline Acutt had two sons:
• Fredrick John Hoffmann (my father) and
• Eric Kenneth Hoffmann (founder of the Caravan Club of South Africa)
I believe that after AJ Hoffmann retired from the police he was employed by the
Mines to handle labour issues given his command of the language and respect
among the Blacks.
He authored the book 'Op Die Spoor van die Misdadiger' and wrote articles under
the same title in the Outspan magazine
His medals and other memorabilia may well be with my eldest brother's widow, I
will ask her if she may have some of his things. I only have the attached photos and
some papers from my late father.
I hope to meet up with you; it was nice to chat to you on the phone. I hope this helps.
Please let me have your contact details and address and I will come through to visit
you one Saturday or Sunday morning as is convenient for yourself
Kind regards,
Andre Hoffman
124
125
Det/Head/Const AJ Hoffman
Fred Hoffmann at Simmer and Jack Mine 1920 – He was the son of Det/Head/Const AJ
Hoffman.
126
10. NATIONAL SECURITY HISTORY / NASIONALE
VEILIGHEIDSGESKIEDENIS
10.1 Hoe nou gemaak? MO (A) geskrap
127
In opdrag van die kommissaris, genl JV van der Merwe, is MO (A) 3/1969 in geheel
geskrap. Ek kry geen aanduiding dat dit dalk met ‘n ander MO (A) vervang is nie.
Drie geskiedkundige voorvalle kom hier voor:
1. Die dood van my vriend en kollega op King’s Rest – No 47174 sers RG Fall; en
2. Die eervolle vermelding van no 37887 s/sers Miljo en sy honde; en
3. Die eervolle vermelding van my kollega no 47236 sers FA “Fred” Pautz van
Durban Honde-eenheid.
• Wat nou? Het iemand raad?
10.2 1969 Opruk: Peleton 1: November Kompanie
Billi Cox deel hierdie foto met ons:
Die volgende wat bekend is word uitgelig:
Voorste ry: ao Duminiet, lt (later kolonel?) van Rensburg
Tweede ry: Billie Cox
Derde ry: GTM “Gert” Jooste – Gert was op King’s Rest saam met my. Hy is later na
die V-Tak Ladybrand.
128
10.3 Marthinus Theunis Steyn en Onze Rust - Johan Jacobs
Op 4 Maart 1891, word Regter M.T. Steyn as President van die Oranje Vrystaat ingesweer en
neem sy intrek in die Presidensie te Bloemfontein.
Oranje-Vrystaat se Ampswapen
In 1897 koop hy 'n plaas ten suide van Bloemfontein. Aan hierdie plaas, waar hy en sy
familie in vrede kon verkeer, gee hy die naam ‘Onze Rust’. Onze Rust sou in die jare voor
die Anglo-Boereoorlog onlosmaaklik deel word van die Steyns se familielewe. Verskeie
boomplant-programme word deur die President tussen 1897 en 1899 onderneem. Die
reusagtige Bloekombome ten weste van die opstal is getuies daarvan. Na die Jameson-inval
(1896) sluit die Vrystaat en Transvaal 'n verdedigingsverdrag en stuur hulle geleidelik af op
'n gewapende stryd met Brittanje.
Pres MT Steyn
Wie weet hoe hard hy ’geveg’ het om die vrede te bewaar voor die Anglo Boereoorlog
(ABO)?. Hy het werklik uit sy pad gegaan om vrede te bewerkstellig. Hy het President
Kruger oorgehaal om aan baie van die Britse eise toe te gee...maar elke eis is met nog eise
opgevolg...totdat selfs President Steyn gesê het hulle kan nie verder toegee nie. Die Britte
wou ons land hê en die Afrikaner/Boerevolk van die aarde wegvee. Dit het Milner in soveel
129
woorde erken. Daarop het President Steyn gesê hy verloor eerder die Oranje-Vrystaat met
eer as met oneer en ontrou. Hy het ook genoem dat hy nagte om gebid het oor die komende
oorlog en vir die Here gevra het of hy genoeg gedoen het om vrede te probeer bewaar. Hy
het ook in sy herinneringe aangeteken dat President Kruger nié skuldig was aan die
korrupsie en vele ander dinge wat om sy nek gehang was nie. Dit het die Britte ook
uitgevind nadat hulle Pretoria ingeneem het en die dokumentasie van President Kruger
deurgewerk het. Tog het hulle swart smeerveldtog voortgeduur. Dit is 'n feit dat die Britse
Imperialiste die Boer gehaat het. Dit was meer as diamante en goud, dit het ook gegaan om
die vernietiging van ons volk.
Met die ineenstorting van die Bloemfontein Konferensie (5 Junie 1899) word oorlog tussen
Transvaal en Brittanje onafwendbaar. Die Vrystaat kom toe voor die keuse om die Verdrag
met Transvaal te eer of te oneer.
Sondag 8 Oktober 1899, voor die versending van die ultimatum het president Steyn stil op
Onze Rust gaan deurbring. Vroeg in die more is hy die veld in, met die boodskap dat hulle
hom nie vir middagete moet verwag nie.
Onze Rust
Die hele dag het hy daar in die eensaamheid, waar net die stem van die korhaan gehoor
word en die skape vreedsaam wei, 'n sieleworsteling deurgemaak. Mev. Steyn meen dat hy
die meeste tyd in gebed deurgebring het. Toe hy die aand tuiskom, was hy welgemoed. Sy
geloof was gestaal en die besluit om tot die dood toe te stry vir 'vryheid en reg' was geneem.
Fisieke geweld mag hom oorrompel maar in sy siel was hy oorwinnaar vir altyd. Daardie
aand verklaar hy aan sy vrou "Ek sal veg vir vryheid en reg." Die volgende dag stuur
Transvaal 'n ultimatum aan Engeland en op 11 Oktober 1899, breek die Anglo-Boereoorlog
uit.
"Vir 'n paar oomblikke swyg Marthinus Theunis Steyn, die staatspresident van die Oranje-
Vrystaat. In die saal heers 'n gespanne stilte en word dan met 'n stem vol diepe erns
verbreek.
- Ons staan voor die toekoms. Dit is donker. Die uur van beslissing het gekom. Ons broers
130
aan die oorkant van die Vaal word met oorlog bedreig. Het hulle 'n regverdige saak? Ja, wat
gaan ons doen? Neutraal verklaar wanneer u broers in 'n worstelstryd is? Kan die een
Afrikaner neutraal bly wanneer die ander vir Afrika sterf? Gaan u ontrou wees aan u gegewe
erewoord? Of gaan u aan die wêreld sê dat hierdie staat hoewel klein en swak, sterk genoeg is
om trou te wees aan sy erewoord... Wat my betref, my besluit het dae van nadenke en nagte
van gebed gekos. Ek het gedoen wat ek kan om die vrede met eer te handhaaf en sal nog alles
doen. Ek sê egter nou met vry gewete en openlik voor die volk: Ek verloor liewer die
onafhanklikheid van die Oranje-Vrystaat met eer as om dit te behou met oneer of ontrou... Ek
weet wat dit vir twee swakke republieke is om te stry teen die magtigste ryk wat die wêreld
ooit geken het, maar ek weet dat indien dit tot oorlog mag kom, ons nie stry vir stemreg nie,
maar vir die bestaan van die Afrikanervolk. Ons saak is reg. Ek besit die geloof, niks geskied
sonder die wil van die Allerhoogste nie, en dat Hy wat ons vadere so wonderlik gehelp het
hom oor ons sal ontferm. In ieder geval, sy wil geskied.-
Hierdie uitspraak van Steyn was 'n credo waarvan die gevoelswaarde en dieper betekenis tot
vandag toe nie verlore gegaan het nie."12
Teen Februarie 1900 begin die Boeremagte voor die Britse oormag terug te val. Skemeraand
12 Maart 1900, beset genl. French se beredemag Onze Rust. Die volgende oggend, die dag
van Bloemfontein se val, nuttig Lord Roberts en genl. French ontbyt op Onze Rust. Vir die
res van die oorlog (Sept 1900 - Mei 1902) word Onze Rust deur die 'Dublin Fusilliers' as 'n
‘remount station. gebruik. Die opstal word deur hul offisiere betrek. Die vryheidstryd het
die President se gesondheid in so mate geknak dat hy na die Vrede van Vereeniging (31 Mei
1902) Europa toe is vir mediese behandeling. In Maart 1905 keer die President met sy familie
terug na Onze Rust. Op die vooraand van die Rebellie van 1914 besoek generaals de la Rey
en Christiaan Beyers, Onze Rust in 'n mislukte poging om die President se steun vir die
Rebellie te bekom. Die Olienhoutboom waaronder hulle gesit het staan vandag as ‘Die
Boom van Sameswering’ bekend.
Op 28 November 1916 sterf die President terwyl hy die Oranje Vrouevereniging in
Bloemfontein toespreek. Op Sondag 3 Desember 1916, word hy aan die voet van die
Vrouemonument ter ruste gelê. Vandag, vyf geslagte Steyns later, is Onze Rust nog steeds 'n
spieëlbeeld van die glans, glorie en gasvryheid van die Vrystaat se Republikeinse era.
©JohanJacobs30/10/2012
12 Marthinus Theunis Steyn - regsman, staatsman en volksman. M.C.E van Schoor.
131
11. HERALDRY, UNIFORMS, COLOURS, FLAGS, MEDALS,
MEMORIALS & BUILDINGS/ HERALDIEK, UNIFORMS,
VAANDELS, VLAE, MEDALJES, GEDENKTEKENS & GEBOUE
11.1 Information wanted on a Fire arm
Dear Hennie,
This morning I was in touch with Brian Kaighin about an item I recently obtained
which I believe may have connections to the Anglo-Boer War. Brian kindly
suggested that if I contacted you that you may be able to help.
Please allow me to introduce myself. my name is Steve Corbett, and I live in
Warrington - England. I served in the British Army in the early 1970's and have had
a life-long passion for military history.
I was at a militaria fair on September 30th, and I purchased an old Webley Mk 111 in
.455/476 calibre. These pistols were only made between 1897 and 1899. The
proprietor of the stall told me that it was part of a batch which he had purchased a
while ago from the South African Government. He went on to say that he believed
132
they had been used by the police.
There are no British military acceptance markings on it, which would suggest that it
had been shipped directly to SA. But on the right side of the pistol it has the
following markings stamped... V over 84 followed by 11 over D.L.I followed by 11
underneath. If you enlarge the attachment I have sent you can just see the markings.
Would I be correct in assuming that this is a unit marking to the Durban Light
Infantry, or is it to some police unit?
Best wishes,
Steve Corbett.
Hello Hennie,
Many thanks for offering to help me. I don't know if the D.L.I kept records of any
weapons they had, but the serial number of the Webley is 7069.
Best wishes,
Steve.
Dear Veterans,
Let’s help! Where are all the fire arm experts? I am glad the fire arm is safe in the
UK. This is part of our heritage and we should assist a person who takes trouble to
re-capture the past. [I ponder and wonder: What entry we will find in the National
Fire Arm Register?] HBH
11.2 SAP Artefakte van AJ van den Berg – Paul Greyling
Ek is jammer dat ek die inligting so laat deurstuur maar ek het eers ander verpligtinge gehad
om na te kom. Al inligting wat die familie my kon gee is:
Volle name: Andries Jacobus Van Den Berg
Hy was 'n korporaal in die Weermag maar is gesekondeer na die S.A. Polisie Brigade.
Hy was by Tobruk gevange geneem en na Italië gestuur.
Die rangkentekens en ander items het aan sy seun Jan van den Berg behoort. Jan was in
die S.A. Weermag en het diens op die grens verrig.
133
Hulle sal poog om verdere inligting op te spoor om met positiewe identifikasie behulpsaam
te wees.
Below by Paul Greyling:
I do not know to whom this belonged. It is part of the regalia of the local MOTH. It was
made by Egyptian ladies during the 2nd World War. Please note that "Polisie" was spelled
wrong as "Poliesie". This item is very rare and I also do not know how many exist. It is of
extreme historical value and in safekeeping better than the Crown Jewels.
134
12. VESTED INTERESTS OF VETERANS /LEDEAAN-
GELEENTHERDE
12.1 Polmed: Lt-kol Gideon Serfontein
Na my hospitalisasie het ek heelwat klein probleempies met my Polmed-rekening ervaar.
Gideon was byderhand om my te help. Ek kan nou amper my Polmed-rekening bestuur op
die rekenaar. Jou Polmed-rekening is soos geld wat jy in die bank het- bestuur
oordeelkundig! Ek sien weereens hoe belangrik dit is om jou rekening te bestuur -
Vriende wat probleme het met Polmed-rekeninge kan direk met lt-kol Serfontein skakel.
Doen asb die korrespondensie in Engels sodat Gideon dit direk na die direkte afdeling kan
stuur. My dank aan lt-genl Colin Steyn en lt-kol Gideon Serfontein - HBH
12.1.1 Spaar op jou Polmed-rekening Vriende dit is iets klein, maar elke maand koop Petro vir ons “Vit C-pille” by die apteek.
Ons kry nooit meer verkoue of griep nie. Ons neem ook nie meer jaarliks die griep-
inspuiting nie. ‘n Klein bietjie self-medikasie help jou om op Polmed te spaar! Dit werk vir
ons om die Vit C-pille te gebruik - HBH
135
12.2 Injuries on duty / Beserings aandiens
13. THE LIBRARY / DIE BOEKRAK
13.1 Clarence van Buuren – Die man agter die donker bril deur Chris
Marnewick. [Resensie deur HBH]
Hierdie boek is deur ‘n ervare regsman en kreatiewe skrywer, Chris Marnewick,
geskryf. Chris het aan die onderpunt van die leer begin, as staatsaanklaer op
Pinetown: Waar die twee hoofakteurs gewoon het. Soos die jare gevorder het, het sy
regskennis, ondervinding, agtergrond en insig toegeneem. Hy het gevorder tot
senioradvokaat. Hy verwerf ‘n doktorsgraad in maritieme reg. Hy het ‘n tyd lank in
Durban as regter waargeneem.
Vanuit ‘n regsoogpunt is Chris Marnewick heeltemal bevoeg om weer deur die
hofrelaas te werk. Hy was gelukkig om die oorspronklike polisiedossier – ‘n
Pinetown ROM met ‘n Durban-Sentraal RAA in die hande te kry. Voeg hierby sy
kreatiewe skryfstyl en jy sit
met ‘n wenner!
Huismoles was die gevolg
van die ontvangs van hierdie
boek! My eggenote, wat
gewoonlik net fiksie lees, kon
doodeenvoudig nie die boek
neersit nie! Intussen moes ek
stoei om die boek te lees ten
einde die resensie te kan
doen!
Beide Chris Marnewicken ek
is van jongs af deur hierdie
saak geboei. Sekere aspekte
vandie saak het ook by hom
gespook. Beide van ons het
van jongs af allerhande
verbintenisse met die saak.
Dit was in ‘n mate ‘n
wêreldberoemde saak!
Beroemd gemaak deur ‘n
siener of medium, ene mnr.
Palmer.
136
Op skool, die dag toe Clarence Gordon van Buuren gehang is, was ‘n groepie seuns
op die speelgrond van Laerskool Port Natal bymekaar, toe een outjie skielik sê sy
horlosie het pas op 10:00 gaan staan. “Onskuldig gehang, sê ek vir julle!”
My vader was die aanklagtekantoorsersant op Durban-Sentraal diè betrokke dag toe
speursers. F.M.A. Steenkamp vir Clarence Gordon van Buuren aangekla het vir die
wrede moord op Joy Aken.
Die gemeenskap was woedend omdat Van Buuren (33) die pragtige Joy Aken (18)
vermoor het. Sy was ‘n bekende en baie geliefde persoon in Pinetown, destyds ‘n
klein plaasdorpie buite Durban. Sy was ‘n mooi jong dame. Joy se beste vriendin se
vader was die sersant op Pinetown – die slagoffer en die moordenaar was beide aan
die polisie bekend. Die gemeenskap was woedend en verontwaardig!
Van Buuren was ‘n losbol, aantreklik, sjarmant met sy lugmagbaadjie en donkerbril.
(Hy het destyds aan narsissisme gely.) Hy was hoogsintelligent en ‘n ou tronkvoël
wat sy nemesis in Frans Steenkamp teëgekom het. Van Buuren het voorheen
tronkstraf uitgedien en lyfstraf – agt houe - met swaar rottang reeds agter die blad!
Die skrywer gee weer lewe aan die pakslae! Hierdie swaar staf, was destyds
alledaags, word nie meer vandag as straf opgelê nie! Tydens en na die verhore kry
Van Buuren dit reg om die verbeelding van, veral dames, aan te gryp – die hof is
altyd vol nuuskieriges!
Hierdie was een van daardie sake wat nooit uit die kalklig sou kom nie! Die saak sal
oor die eeue heen in die kalklig bly en slaag steeds daarin om die gemeenskap se
aandag aan te gryp. Vanuit ‘ n polisie- en ondersoekoogpunt is die boek uitstekend!
Dit is duidelik dat die 27-jarige Frans Steenkamp nie net ‘n deurwinterde speurder
en ondersoekbeampte was nie, hy was deurgaans deeglik, eerlik, billik en regverdig
– ook teenoor die verdediging. Hy is deeglik en hardwerkend wat sy ondersoekwerk
betref: Verklarings word netjies getik! Frans Steenkamp is intelligent en uiters baie
noukeurig sover dit die ondersoek aangaan. In die tyd skenk sy vrou geboorte aan ‘n
baba – selfs dit sit hom nie af nie! Hy bepaal sy aandag by die ondersoek dag en nag.
Wanneer hy mev. Steenkamp in die kraamsaal besoek val hy aan die slaap!
Tydens die verhoor neem adv. Henning VIR Frans Steenkamp onder kruisverhoor.
Dit verloop so:
V: Hy sal getuig dat hy gevra het vir 'n prokureur voordat hy sy eerste verklaring afgele het?
A: Ja, ek ontken dit nie.
V: En u het geweier om hom toe te laat om ' n prokureur te sien?
A: Dit is korrek.
137
V: Kan u vir die hof verduidelik waarom u geweier het om hom 'n prokureur te laat sien
voordat hy aangekla was?
A: Omdat ek van mening was dat 'n beskuldigde persoon geregtig is op
regsverteenwoordiging; hy was op daardie stadium nie 'n beskuldigde nie, hy was 'n
verdagte.
V: Op watter gesag word 'n gearresteerde persoon toegang tot sy regsadviseurs geweier
totdat hy aangekla is?
A: Ek kan nie 'n regspunt argumenteer nie; die feit is dat ek hom toegang tot 'n prokureur
geweier het. Ek het my rede daarvoor gegee, want ek lees die besondere artikel as synde te
bepaal dat 'n beskuldigde persoon geregtig is om 'n regsadviseur te sien. Of ek reg of verkeerd
was, kan ek nie se nie, maar dit is die mening wat ek gehuldig het en dit is waarom ek hom dit
geweier het.
Frans Steenkamp was toe reeds 'n veteraan met tien jaar ondervinding en hy staan
nie ' n duim vir adv. Henning van die verdediging terug nie!
Drie faktore, na soveel jare, speel ‘n belangrike rol om van die boek ‘n sukses te
maak:
• Die joernalis wat die saak gedek het, (oorlede) Gehri Strauss se tas met notas,
dokumente en koerantskeursels. (Strauss was by Pinetown polisiestasie toe
Van Buuren daarheen geneem is. Hy gee ‘n sigaret aan Van Buuren en die res
is geskiedenis!)
• Die Van Buuren-saakrekord, 36/1957 CG van Buuren vs Die Kroon, en
• Die Joy Aken-polisiedossier SAP 3: Pinetown ROM7/10/195613
Vanuit ‘n regsoogpunt word alle punte in die saak gedek! Daar was geen ooggetuies
wat die moord gesien het nie, tog is Van Buuren na verskeie regsprosesse gehang.
Vanuit ‘n mediese oogpunt is die boek ook skitterend. Chris het die J88
(lykskouingsverslag) met ‘n moderne ginekoloog bespreek! Dit bly egter ‘n raaisel
waarom ‘n jong dame in 1956 haar skaamhare afgeskeer het? Vandag is dit
algemeen. Sy is in die kop geskiet en haar lyf in die omgewing van die
geslagsorgane is uitgesny. Wat die ontwyding betref doen die skrywer navorsing of
wilde diere vir die skending verantwoordelik kon wees aangesien ‘n geneesheer
ruimte vir twyfel geskep het.
Sers. Steenkamp lei ‘n klomp manne na Willie’s Farm. Skrywer van die boek wonder
watter instink vir Steenkamp na hierdie plek gelei het? Of was dit instink? Het hy
13Op p60 = ROM 7-10-56 terwyl dit op p 85 ROM 6/10/56 is en ook op p 99 is dit ROM 6/10/65 , op
p151 is dit ROM 7/10/65. Ek dink die regte ROM is 7/10/65.
138
dalk ‘n leidraad van ‘n onbevoegde getuie ontvang? Van Buuren, gewapen en een
handskoen aan, word naby Pinetown polisiestasie deur speursers. Opperman
opgemerk en hy skree: “Hier’s hy manne!” Natal rugbyflank, speurkonst. Hennie
van Dyk, het Van Buuren gearresteer en aan speursers. Steenkamp oorhandig. (Daar
is ook ‘n interessante verwysing en vergelyking na die OJ Simpson-saak in die VSA
met betrekking tot die handskoen,)
Die polisie vind haar verskeurde klere en ander bewysstukke van kardinale belang.
Op dramatiese wyse word vertel hoe die slagoffer se lyk die volgende oggend
gevind is deur haar broer en die siener, mnr Palmer. Dit is nie vêr van die
bewysstukke nie.[Ek is seker indien die polisie van spoorhonde gebruik gemaak het,
sou hulle die lyk vinniger gevind het.] Die soektog moes stelselmatig vierkante
sentimeter vir vierkante sentimeter deursoek word en getuienis moes versamel en
bewaar word. Frans Steenkamp is nie oorhaastig nie, nee, deeglik is die wagwoord.
Wat sê die regter van die speurder wat die saak ondersoek het: 'Ek het in my loopbaan
nog nooit voorheen 'n saak gesien wat so deeglik ondersoek is nie en wat so helder voor die
hof gelê is nie. Mnr. Evelyn-Wright, ek sal dit waardeer as u die hof se opmerking en
waardering aan die ondersoekbeampte sal oordra.'
Deurgaans is Frans Steenkamp daardie swygende simbool van ordentlikheid en
regverdigheid wat vir die ganse polisiemag – selfs vandag -‘n rolmodel behoort te
wees, sodat geregtigheid kan geskied! Dit is ‘n boek vir enige speurder, regsman,
kriminoloog en psigoloog. Die Engelse uitgawe verskyn later vanjaar! Chris
Marnewick het ‘n wenner hier beet! Die boek behoort verpligte leesstof vir alle
dienende polisiebeamptes en studente in polisiekunde en die regte te wees.
Die boek het my aan daardie dokument laat dink wat Frans Steenkamp eenmaal
opgestel het, die laaste deel van sy 12 bladsy dokument lui:
• Moet nooit berus met die minimum getuienis nie; met "genoeg" getuienis nie, as u dink dat een getuie voldoende is om 'n punt te dek, sorg dat daar twee beskikbaar is.
• Moet nie moedeloos word met die ondersoek van ‘n saak nie as dit nie na wense vlot nie. Volhard.
• Besef deurgaans dat die taak wat u verrig belangrik is... Iemand moet dit doen
- wees dankbaar dat die Voorsienigheid goedgedink het om die taak aan u
hande toe te vertrou. Dink voortdurend daaraan as die probleme te kwaai
begin druk. Onthou dan ook dat Hy wat die taak aan u opgedra het u nie
alleen sal los nie.
Dit was my voorreg om as jong adjudant-offisier en luitenant onder sy bevel te dien.
Later het ons weer op hoofkantoor saamgewerk. Die saak is eenmaal in ‘n tydskrif,
iets soos True Detective, bespreek en na sy aftrede het hy eenmaal aan my bevestig
139
dat mnr. Palmer wel die lyk naby die ander bewysstukke gevind het. Lt.kol. Daan
Wessels – nou oorlede – en ook ‘n befaamde speurder van Durban se woorde aan
my was, dat die siener se storie sommer onsin was!
Ons leer ook in die boek baie van die mens en polisieman, genl. Frans Steenkamp; sy
afkeur vir die broederbond, sy struweling met die destydse min. Louis la Grange en
sy optrede teenoor veiligheidsgevangenes, asook sy onkreukbare integriteit. Ook is
daar ‘n interessante storie en ek haal aan: “By 'n vorige geleentheid - toe hy nog in
die tuig was - het dit vir genl. Steenkamp uit die inligting wat die polisie ontvang het
geblyk dat die spioen, Dieter Gerhardt, by sy aankoms in Suid-Afrika - onder
begeleiding van die FBI - 'sou wegraak'. Dit sou dan die land en die weermag
waarvoor PW Botha so lief was die verleentheid van 'n openbare verhoor spaar.
Eerder as om anderkant toe te kyk, het Steenkamp 'n senior polisieman – brig.
Herman Stadler - gestuur om Gerhardt by die lughawe te ontmoet en seker te maak
dat hy lewendig in die polisieselle geplaas word en veilig daar aangehou word
totdat hy verhoor kon word.”
Genl. Steenkamp was deel van daardie ”ordentlike en etiese” dun blou lyn wat ‘n
skans help vorm het tussen wet en orde aan die eenkant en misdadigers aan die
anderkant. Frans Steenkamp staan uit, want hy het sake in spanverband opgelos en
tog ‘n paar sake sonder enige wrewel verloor! In sy tyd is hy rolmodel vir ons
jongmanne. Daar is nie medaljes vir mense soos Frans Steenkamp nie – tog dien
hierdie boek as monument tot sy eer en nagedagtenis! Saluut!
Ons dank aan die skrywer vir ‘n baie deeglike, objektiewe, interessante ondersoek en
beskouing van die saak. Hy bring nuwe insigte na vore en sy woorde gee helder
betekenis aan ou vermufte verslae en dokumente!
Die boek is ‘n moet op enige persoon se boekrak. Koop dit gerus. U sal nie spyt wees
nie!
U sal sien hoe deeglik en vinnig s/sers Steenkamp hierdie opspraakwekkende saak
opgelos het.
140
141
13.2 A Spook’s Progress - from making war to making Peace: Maritz
Spaarwater
Maak oorlog, maak ook vrede
2012-10-13 06:00
Die verhaal van ’n voormalige operateur van
Suid-Afrika se destydse Nasionale Intelli-
gensie is vol teenstrydige insigte, het Danie
Marais in sy gesprek met Maritz
Spaarwater gevind.
Twee weke gelede sou ek nie kon droom
dat ek met soveel afwagting na ’n
aftreeoord op Onrus sou ry nie. Maar
toe het ek nog nie Maritz Spaarwater se
outobiografie, A Spook’s Progress – From
Making War to Making Peace, gelees nie.
Dis dalk 50 jaar van James Bond-flieks
se skuld, maar dis moeilik om jou voor
te stel ’n oudspioen sit rustig buite
Hermanus en kyk na die see – dieselfde
man wat in die stormagtige laat 1980’s
geluister het hoe die Zambiese pres.
Kenneth Kaunda vir hom sielvol die
orrel speel en geestelike liedere sing;
dieselfde man wat later ingedagte gekyk
het hoe 70 olifante verbydrentel terwyl
die einste Kaunda oudergewoonte langasem oor die humanisme uitwei; ’n ou wat
amper deur ’n aanvallige KGB-spioen in ’n sogenaamde honey trap in ’n bed in
Windhoek gelei is; wat met Sam Nujoma gesels het toe hy nog staatsvyand nommer
een was; op Cambridge gestudeer het; tot onlangs aktief betrokke was by
omgewingsbewaring in die Overstrand-gebied en jare gelede amper uit die
Afrikaanse Hoër Seunskool in Pretoria geskors is omdat hy saam met ’n vriend ’n
motor vir ’n plesierrit gesteel en ’n ongeluk gemaak het.
Dis immers nie net die feit dat Spaarwater ’n topspioen vir die internasionaal
gerekende en plaaslik gevreesde Suid-Afrikaanse Nasionale Intelligensie was wat
jou oor hom nuuskierig maak nie, maar die geloofwaardige dog verbysterende beeld
vol teenstrydighede van sowel homself as Suid-Afrika waarmee hy die leser in sy
memoires konfronteer.
Sy boek herinner jou dat mense wat van hul vleis vakuumverpak hou, graag die
slagpale vergeet. Ook aan een van die groot fliektonele van die 1990’s in A Few Good
142
Men – daardie bekende dialoog wat die bekroonde draaiboekskrywer Aaron Sorkin
in die hof tussen luitenant Daniel Kaffee (Tom Cruise) en kol. Nathan R. Jessep (Jack
Nicholson) laat ontvlam. Kaffee, die aanklaer, probeer bewys dat Jessep ’n bevel
gegee het wat tot die dood van ’n spesmag-soldaat aanleiding gegee het, en vra
driftig na die waarheid.
Jessep antwoord minagtend: “Jy kan die waarheid nie hanteer nie. Ons leef in ’n
wêreld met mure, seun. En daardie mure moet beskerm word deur mans met
gewere. En wie gaan dit doen? Jy? [...] My bestaan, hoewel dit vir jou grotesk en
onverstaanbaar is, red lewens. Jy wil nie die waarheid hê nie, want diep binne, in
plekke waaroor jy nie op partytjies praat nie, wil jy my op daardie muur hê. [...] Ek
het nie tyd of lus om myself te verduidelik aan iemand wat slaap onder die kombers
van vryheid wat ek voorsien en dan die maniere waarop ek dit voorsien,
bevraagteken nie.”
Hoewel Spaarwater allermins die uitdagende aggressie en absolute oortuiging van
Nicholson se Jessep het – in sy boekryke woonkamer wek hy eerder die indruk van
’n afgetrede filosofieprofessor – was hy ook ’n kolonel in ’n berugte weermag en het
hy jare lank voor moeilike keuses gestaan wat op die opweeg van meerdere en
mindere booshede neergekom het.
“Ja,” sê hy oor A Few Good Men, “dit was ’n goeie fliek. Ek het begrip vir die kolonel
se posisie, maar dis ook ’n vreeslike groot gevaar. By ons was daar sulke ouens wat
obsessief geraak het oor wat vir hulle die enigste waarheid was. Daar was ouens in
die weermag wat net wou aanhou oorlog maak, want dis instinktief – jou
bestaansreg is om oorlog te maak. Daar was een ou – ek noem hom net sydelings in
die boek – ’n hoof van staf operasies, wat gesê het: ‘As die politici net uit die pad wil
kom, is ons in ses weke in Kaïro.’ ”
En dan, met die tydsberekening van ’n deurwinterde ironikus en goeie
storieverteller, voeg hy met ’n gemoedelike bry by: “Hy’t nie verduidelik wat ons
dan met Kaïro maak nie.”
“Maar dit was moeilik, want afgesien van kleinlikhede was daar groot
beginselverskille oor wat gedoen moet word. Dit was ook vir die politici moeilik,
maar ek verkwalik hulle dat hulle nie ’n duidelike rigting gegee het nie.
“Neem byvoorbeeld die Nkomati-verdrag [van 1984]: Ek was oortuig P.W. Botha het
geweet die weermag – Constand Viljoen, Neels van Tonder en dié ouens – het vir
Louis Nel na Renamo toe gevat in Mosambiek terwyl die opdrag was om vrede te
bewerkstellig, want dit sou die ANC beperk en dit hét hulle beperk: Mosambiek het
hulle daarna onmiddellik uitgeskop. En die feit dat daar nie ’n duidelike opdrag
gegee is van kyk, los nou – ons kan nie nou sulke goed doen nie, verstaan ek nie.
143
Maar ek weet ook Pik [Botha] het geweet daarvan, al het hy dit later ontken by die
Waarheidskommissie.”
Spook’s Progress skilder die portret van ’n man wat uit ’n mengsel van nuuskierigheid
en ’n ingewikkelde sameloop van omstandighede deels toevallig in die wêreld van
spioenasie en ’n militêre loopbaan beland het – ’n alleenloper en vrygees waarop
geen cliché van ’n agent in grys skoene wil pas nie; “a walking contradiction”, soos
Johnny Cash homself in sy outobiografie beskryf het.
“Die gemene deler,” sê Spaarwater en steek die eerste van verskeie sigarette op, “is
avontuurlustigheid, want anders kan jy dit nie verduidelik nie. Om karre te steel en
op die grens te veg, is avontuurlustig. My ma het eendag vir my gesê: ‘Ag, my kind,
ek wens jy was nie so avontuurlustig nie.’ Maar miskien het al hierdie goed van my
ook ’n fatalis gemaak.”
Klaarblyklik ook ’n buitestander in ’n geslote binnekring – hy was nooit lid van die
Afrikaner-Broederbond nie en later ’n agnostikus wat sy vertroue in die kerk verloor
het.
“Mense glo my nou nog nie. Een ou het nou die dag vir my gesê: ‘Ek dink jy was ’n
geheime lid van die Broederbond.’
“Maar jy weet, Niel Barnard [hoof van Nasionale Intelligensie van 1980 tot 1992] is ’n
wonderlike mens. Hy’t my juis as daardie soort buitestander verdra en bevorder –
keer op keer.”
Spaarwater se boek laat ’n mens opnuut gis oor al die opponerende kragte wat
uiteindelik saamgewerk het om ’n vreedsame oorgang van apartheid na demokrasie
moontlik te maak. Hy bespiegel daaroor dat Barnard waarskynlik opdrag van die
Broederbond gehad het om mee te werk tot ’n stelselmatige, vreedsame
transformasie. Hy skryf ook met ontsag oor Mike Louw, Magnus Malan, Jannie
Geldenhuys en Constand Viljoen. ’n Mens wonder egter ook hoe duidelik dit vir die
verskillende rolspelers was waarheen hulle aan die werk was.
“Aanvanklik was die vraag natuurlik – en dis wat baie van die struwelinge
veroorsaak het: Wat moet ons doelwit wees? By die hoofde van die weermag wat ek
geken het – Magnus Malan, Constand Viljoen, Jan Geldenhuys en veel later George
Meiring – was daar ’n konsensus dat daar sou moes onderhandel word, maar oor
wat die doelwitte van daardie onderhandelinge moes wees, was daar baie
teenstrydige menings. Daar was ouens wat nooit eens die gedagte van ’n swart
meerderheidsregering sou oorweeg nie. Ander ouens het gesê dis waarskynlik
onafwendbaar. En ek dink – ek het hom dit nooit só hoor sê nie – maar ek dink
Constand Viljoen was een van hulle. Ek skryf ook hoe hy ’n groep senior Rhodesiese
144
studente in Pretoria gevra het wat verkeerd gegaan het in Rhodesië. Die
oorweldigende konsensus was dat die politici te lank gewag het om besluite te
neem. Ek dink dit was by ons ook waar gewees.
“Maar daar’s soveel dinge wat deurmekaargeloop het. Neem byvoorbeeld my
ontmoetings met Sam Nujoma en Daniel Chipenda [onderhandelaar namens die
Angolese MPLA] in Switserland, terwyl die oorlog voortgegaan het. Die
wisselwerking daar is so duidelik. As dit nie vir Unita en die Suid-Afrikaanse
Weermag was nie, hoekom sou hulle – met al daai groot Kommunistiese magte in
Angola – wou vrede praat, as hulle nie geknyp geraak het nie? Almal is deels
gedwing deur omstandighede: Ons het outgun geraak met die MiG 23-vliegtuie. En
daar was die koste van die oorlog, die druk van oorsee, die feit dat Gorbatsjof aan
die bewind gekom het in Rusland en die Berlynse Muur geval het in 1989 – dis so ’n
verstrengelde string van lyne.
“Met die skryf moes ek dikwels aan ou generaal Hertzog se tweestroombeleid dink:
die veranderinge wat my persoonlik betref en die veranderinge in die land wat toe
gekulmineer het op 2 Februarie 1990. En daarna was die onmiddellike toekoms
opwindend, maar ook bedreigend – ‘menacing’ is die woord wat ek gebruik.”
Ten spyte van sy eie stelselmatige besef van die onwerkbaarheid van apartheid, voel
Spaarwater nie dat dienspligtiges hul lewe en tyd verniet geoffer het nie. Vir diegene
wat diensplig geweier het omdat hulle teen apartheid was, het hy begrip, maar nie
vir diensplig-ontduikers wat in beginsel anti-oorlog is nie. Aan hulle wil hy vra:
“Moes ons die Nazi’s teengestaan het of nie? As jy sê nee, moet jy met die gevolge
saamleef, maar as jy sê ja, dan moet jy weet 18- en 19-jarige outjies gaan by die hope
sterf. En ek was oortuig die bedreiging van Sowjet-Rusland was erger as die Nazi’s.
Volgens konserwatiewe skattings het Stalin 20 miljoen van sy eie mense
doodgemaak deur hulle te verhonger, te verbied om te boer, goelags toe te stuur,
ensovoorts.”
Oor die noodsaaklikheid van intelligensiedienste en die gepaardgaande
teenstrydigheid met demokratiese beginsels, soos deursigtigheid, het hy steeds geen
illusies nie. “Ons het altyd gestry of ons nou die oudste of die tweede oudste
professie in die wêreld is,” sê hy en lag. “Maar daar’s so baie morele vrae in ons job.
Intelligensiedienste mag byvoorbeeld nie op legitieme politieke partye spioeneer nie.
Nou wat van Clive Derby-Lewis wat in die parlement was? Was dit nie vir Mandela
en Tokyo Sexwale nie, sou die dood van Chris Hani absolute anargie tot gevolg
gehad het. Beteken dit jy móét op politieke partye spioeneer? Want die KP en Derby-
Lewis was regsgesind, maar daar was nooit sprake daarvan dat hulle militant was of
met wapengeweld sou wou optree nie. En toe gebeur daar so ’n ding.
145
“Ons het ook dikwels, selfs in die weermag, gepraat oor die dilemmas: Wat help dit
as jy orde handhaaf, kommunisme uithou en Christelike waardes beskerm, maar in
jou optrede daai selfde goed benadeel? Maar wat ek wou oordra met my boek is dat
dit nie ’n klomp bleddie ape was wat daar gesit het en nie geweet het wat aangaan in
die wêreld nie. Afrikaners kan ook intelligent wees. My broer [die motorjoernalis
Pieter Spaarwater] het vir my gesê die goed wat ek oor ons Suid-Afrikaanse Engelse
gesê het, kon baie min mense só doen, want die Engelse gaan meer geneig wees om
te luister as hulle sien ek het ’n graad van Cambridge. Hulle gaan mos nie luister na
’n ou wat op Tukkies ’n BIuris gekry het nie.”
Maar wat van al die mense wat hul lewe op die spel geplaas het in die geloof dat
nooit onderhandel sou word nie, en dit terwyl soveel van die toplui – polities en
militêr – reeds besef het dit is waarop alles afstuur?
“Een van my groot vriende, Hermann Giliomee, het absolute argwaan teenoor F.W.
[de Klerk], want hy sê F.W. het die volk mislei. Maar ek het vir hom gesê: Jong, as jy
toestemming vra om verder te onderhandel, is ’n onafskeidbare komponent daarvan
tog seker dat jy besef onderhandeling gaan oor gee en neem – jy probeer om die
beste daaruit te kry wat jy kan. Nou hoe ons ’n beter formele staatkundige bestel sou
kon kry as dié een wat ons wel het, kan ek my nie indink nie. Wat anders sou ons
wou gehad het?
“Ek is jammer dis nie duideliker dat Afrikaans beskerm is nie, maar ek kan ook nie
sien hoe dit kon gebeur het nie. En wat beskerming van minderhede betref, het jy die
Handves van Menseregte, waarvan elke individu en nou ook Solidariteit en
AfriForum so pragtig gebruik maak – normale wettige middele om sake wat vir
hulle van belang is, te probeer bevorder en te probeer beskerm. Dit is soos dit moet
werk, en so ver nog werk dit só.”
Spaarwater praat deurgaans met die gesag van iemand wat dáár was en die
anomalieë van oorlog en konflikpolitiek eerstehands beleef het.
“Ek het in ’n agter-hoofkwartier van die Selous Scouts gesit naby Chiredzi op die
Sabie-rivier toe hulle ’n aanval gedoen het op ’n basis in Mosambiek met die naam
van Mapai. Dit was vroegoggend en hulle het die Zanla-gevegsmagte op parade
gekry – 600 van hulle – en almal doodgeskiet.
“Daar’s soveel ironieë. Die bevelvoerder daar was ’n ou met die naam van Rob
Warricker, en hy het in ’n wapenstoor by Mapai twee splinternuwe Holland &
Holland .375 Magnum-jaggewere gekry. Hy’t laat weet hy sal vir my een bring, maar
toe gaan hy op ’n verkenningsvlug in ’n Canberra. In ’n Canberra lê die navigator
onder en die vlieënier sit bo-op hom. Die onderste ou kan dus nie uitkom voor die
vlieënier uit is nie. En toe word die vlieënier doodgeskiet met grond-
146
masjiengeweervuur, maar die Canberra was bekend daarvoor dat hy ontsettend ver
kan sweef. Ek het na die bande van die vlug geluister, en Warricker het verduidelik
wat aangaan. Hulle was later daar oor die noorde van Mosambiek in Tanzanië in,
want die ding het net aanhou sweef. Sy laaste woorde was heeltemal kalm: ‘We’re
going in.’ En toe’s dit net dood. Ek het natuurlik nooit my geweer gekry nie.”
Oor sy eie naderende dood is Spaarwater eweneens besadig. Hy het terminale blaas-
en prostaatkanker, maar hy sê hy glo absoluut wat hy in sy boek skryf: “There is no
tragedy in the dying of an old man, but there could well be in his living too long. Die
beginsel van ’n volledige geleefde lewe was vir my belangrik. Die 18-, 19-jarige
outjies wat ek sien doodgaan het, dit is tragies. Maar vir ’n ou top soos ek maak
doodgaan nie saak nie.
“Toe ek aan die boek gewerk het, het dit my soms verskriklik verveel om weer deur
al hierdie ou goed te gaan, maar aan die ander kant het ek besluit ek het ’n bleddie
interessante lewe gehad. Wanneer ek, figuurlik gesproke, snags in koue sweet
wakker word, het ek gedroom ek het my hele lewe lank ’n prokureur gebly. Dan sou
ek op ’n baie vroeë ouderdom doodgegaan het. In die meeste gevalle werk
voorspelbaarheid buitendien nie uit soos voorspel is nie.
“So, ek het vrede. Ek moet net nie te lank lewe nie, want my geld is besig om op te
raak.”
147
Maritz Spaarwater in sy woonkamer vol boeke in ’n aftreeoord op Onrus. Dié
oudspioen is benewens ’n regsgeleerde ’n gesoute vertaler. Foto: Jaco Marais
’n Chinese militêre afvaardiging by die Grootfontein-lugmagbasis in Suidwes-
Afrika, 1976. Spaarwater verstel sy pet.
148
Spaarwater op ’n vlug van Londen na Freetown, Sierra Leone, 1978.
Dr. Niel Barnard doen ’n toekenning aan die hoof van die Chinese intelligensiediens,
1990. Spaarwater staan heel regs.
Spaarwater, Daan Opperman, André Barnard en Pierre Fourie in Freetown, Sierra
Leone, 1987.
http://www.beeld.com/By/Nuus/Maak-oorlog-maak-ook-vrede-20121012
149
13.3 President Paul Kruger’s Fortification of Pretoria / Pres Paul Kruger se
Fortifikasie van Pretoria –Andy Malan (Kol - SAW) en Letitia Kriel
150
[ Gerald Prinsloo het nou die dag kom kuier en my bekand gestel aan hierdie DVD. ]
151
13.4 Op die spoor van die Misdadiger – AJ Hoffman
Ek stap by ‘n tweedehandse boekwinkel in en koop bovermelde boek vir R14-00. Die eienaar
ken my. Sodra ek ‘n ou geskiedkundige boek oor die SA polisie wil koop, stoot hy die prys
op! Maar hierdie boek het ook vir my geflous! Hierdie is ‘n ware polisie-geskiedenisboek.
- No 360 speurder-hoofkonstabel Andries Johannes Hoffman, KPM Die skrywer het ek nagespeur en is identies met: No 360 speurder-hoofkonstabel Andries
Johannes Hoffman. Hy is vereer met die Koningspolisiemedalje (KPM) op 1 Jan 1925
152
13.5 Kwart voor ‘n Bloedbad – De Wet Potgieter
Ek is nog besig om hierdie boek te lees.
153
Dit is ‘n baie interessante boek alhoewel ek op hierdie vroeë stadium graag wil
kommentaar lewer en ek haal aan uit p 37:
“Maritz vertel van sy dae in die OB, sy kennismaking met Robey Leibbrandt en die hartseer
toe sy pa, die legendariese Boeregeneraal en 1914-rebel, Manie Maritz (sr.), onder verdagte
omstandighede in polisie-aanhouding dood is. Hy is oortuig daarvan dat sy pa deur die
polisie aangerand is. Die waarheid het nou nog nie aan die lig gekom nie.”
Baie skuld word op die skouers van die SA Polisie geplaas, maar in die geval wat De
Wet hier noem is die polisie “onskuldig”. Oor die jare het ek baie gelees en met
mense onderhoude gevoer. Ek was talle kere by Oom Manie Maritz op sy plasie
buite Brits. Ek het baie foto’s geneem want hy het ‘n regte museum. Ons het baie
gesels – lank en diep. (Oom Manie was eers berede polisieman en later verbonde aan
die SA Weermag. )
Oor die dood van genl Manie Maritz het oom Manie my vertel “dat lede van die
UVM met ‘n weermagvragmotor teen sy vader se voertuig gebots het! Die generaal
was nie ernstig beseer nie maar later toe hulle die generaal oorskot by die UVM se
lykshuis vind; was hy dodelik beseer.” Hy was in trane toe hy my die storie vertel
het. (Ek onthou vaagweg dat die UVM-geneersheer ‘n Jood was en dit het Oom
Manie ook baie ontstel.)
Hy het my ook gewys hoe die polisie hom aangerand het, tydens die beleg van
Pretoria. Sy T-hempie was verskeur!
Ek vestig net die aandag daarop die UVM se Afd Militêre Inligting op die verregse
organisasies en die Broederbond gespioeneer het. Eers was kol Thwaites in bevel en
later kol EG “Ernie” Malherbe en nog later kol Powell. Prof Malherbe was later die
prinsipaal van Natal Universiteit en baie van sy lektore en dies meer het hy “getrek”
uit die geledere van MI.
(Ek was student by Natal en het baie in uniform klas gedraf. Ek het verstommend
gevind dat sekere lektore ietwat simpatiek was teenoor my! In ‘n gesprek met ‘n
oud-senior NI-lid het die feit vorendag gekom dat sommige lektore en professore
lede van die oorlogtydse MI was! Later in die V-tak is ek amptelik deur kol
Steenkamp aangestel as skakel tussen die universiteit en die Tak.)
• Al hoewel die SAP reeds voor WO1 by koverte Aksies betrokke was, was die SAP nie
hier betrokke nie!
154
- Eugene Terre Blanche, die AWB en die SAP (V)
Ek het, as deel van my taak, by veiligheidshoofkantoor aandag geskenk aan die
AWB. Ek kan die lêer nommer na al die jare onthou: S13/136. Die klerk het ‘n fout
gemaak en die AWB se dossier onder die “veelrassige” organisasies geregistreer ipv
onder die S12/- reeks.
Aanvanklik was dit nie mandaat van die V-Tak om aandag te skenk aan “regse”
organisasies en “regse” politiek nie, maar soos die tyd aangestap het, het dit nodig
geword om in te skakel en hul bedrywighede met ‘n halwe oog en halwe oor dop te
hou.
Waarom sou die SAP (V) die AWB help stig as AWB-bedrywighede aanvanklik
buite ons mandaat geval het? Die polisie het vrede met politiek – links of regs.
Wanneer jy egter die wet oortree dan is dit ons taak om aandag te gee. Ek het
sommer partykeer self ‘n navraag oor die AWB na die organisasie gerig. Dit is
openlik gedoen sonder enige heimlikheid. Die wêreld is ‘n klein plek en mens ken
uit hoofde van jou amp baie mense. Onder die AWB-lede was wel daar mense van
onkreukbare karakter! Daar was ook diegene wat vir geld gewerk het ...
Ons het op roetine grondslag aandag gegee. Toe die AWB as politieke party
registreer, ek dink hulle het dit die Blanke Volkstaat Party genoem. Die BO, destyds
brig Johann Coetzee, gevra dat hy self die korrespondensie met Binnelandse Sake
wou bevorder en afhandel. Daar was niks snaaks in die aansoek nie. Ek kon nooit
getuienis of iets verdag vind dat die AWB deur die SAP (V) gestig was nie! Ek het
met brig Goosen my groephoof hieroor gepraat – ek meen dis amper sinneloos om
soveel energie te spandeer op jou eie maaksel! Daar het ook nooit bronverslae gekom
wat die feite bevestig het nie. Dit is wel waar dat inligtingsmouse inligting aan die
polisie verkoop het.
Terwyl ek in die uniformtak was, het ek verskeie male amptelik met mnr E Terre
Blanche geskakel. Ek het eenmaal selfs met die DK van Kroonstad na Ventersdorp
gery om met Terre Blanche te onderhandel oor mnr FW de Klerk se voorgenome
besoek aan Sasolburg.
• Beide genl’s Johan van der Merwe en Baie Smit word genoem in die boek.
• Indien mens in die verwikkelinge tydens die oorgangsperiode belangstel,
koop gerus die boek!
13.6 Kindle book: MIDDLEMAN - Brian Kaighin
Hello Hennie,
155
Long time no 'hear' so we hope all is well with you and yours as it is this end.
At long last, I think it has taken 15 years, I have finished my book, MIDDLEMAN and it is
now on Kindle ebooks and I hope to get 20,000 people to read it.
Please can you help me and be kind enough to push the book to all of your facebook
contacts and any others you have, advising them of the "marvellous" crime thriller
Middleman.
The contact is > www.amazon.com then Kindle Store, then Brian Kaighin where
you will see both books advertised.
Kind regards
Brian Kaighin
13.7 Van kaalvoetseun tot kommissaris ... Hanlie v Straaten & HBH
Op Saterdag 13 Oktober 2012 is die boek oor genl Mike
Geldenhuys formeel in Nigel aan vriende, kollegas, familie en
media voorgestel. Die tafels het behoorlik gekreun onder al die
lekker kos. Die dag was ook ‘n re-unie vir ou-RI-lede van
weleer!
Die boek verkoop teen R100 stuk – fondse ten bate van die Oud-SAP-Liefdadigheistrust.
Drie ou trotse Republikeinse Intelligensiediens manne bymekaar – vlnr Oom Pieter
Swanepoel, Genl Mike en Pat Senekal. Al drie was ook aan die ou Buro vir Staatsveiligheid
156
betrokke. Oom Pieter is outeur van verskeie boeke onder meer Really Inside Boss en
Polisieavonture in Suidwes.
Pat Senekal afgeneem met ao Fred Geldenhuis se SAW-uniform. Pat se vader was ‘n wet-
instukteur in die SAP Depot. Hy ken vir “Oom Fred” van kleintyd af en Oom Fred was sy
troepsersant. [HBH het onder meer die uniform by Oom Fred geërf maar besluit om die
uniform eerder vir Hanlie van Straaten (Nigel) te skenk. Sy is familie van Oom Fred. Sy het
‘n boek oor Oom Fred geskryf. Hanlie het ook gehelp met Genl Mike se boek. Hanlie het ook
afgetree, sy is ook ‘n skrywer en maak ook oudhede bymekaar.]
Oom Pieter Swanepoel se motor spog met sy magnommer 21977. Oom Pieter het 1946 by die
Mag as ‘n “junior” aangesluit. Hy was troepmaat van genl’s Johann Coetzee en Manie van
157
Zyl en prof Tjaart van Heerden. As majoor in RI is hy na BSV oorgeplaas. Hy het afgetree as
NI se hoof van navorsing.
Twee ou kollegas ontmoet na baie jare!
158
Arnot (die generaal se stiefseun) en Willie du Plessis (wat van Standerton af gekom het) by
die geselligheid. Arnot het onder Hein Killian se bevel deurgeloop en het in die proses ‘n
fikse liggaam en groot paar arms vir al sy oefening bygekry.
Vriende van genl en mev Geldenhuys en die speurhoof van Heidelberg (T) regs met sy gade.
Mev Annetjie Geldenhuys, genl Mike en HBH tydens die geselligheid op Nigel. Genl Mike
is die doyen en “vader” van die ou SA Polisie en sy oudlede! Hy bly op sy oudag ‘n ware
heer met die pragtigste maniere! [Ek het ook vir genl Jannie Geldenhuys ‘n kopie van die
boek geskenk en ek moet meld dat genl Jannie Geldenhuys net so hoflik is. (Genl Jannie het
selfs Petro met ‘n buiging gegroet en haar hand sjarmant gesoen!) Dis mooi as “grootkoppe”
mooi maniere het!
159
14. HUMOUR IN UNIFORM
14.1 Guns – Wisdom?
14.2 Gauteng-a-leng?
160
15. ANECDOTES, A POINT TO PONDER, ETC
-
16. OOR DIE NONGQAI SE DRUMPEL
Die lekker van hierdie joppie, om die redakteur te wees, lê daarin dat mens sulke
ongelooflike interessante mense ontmoet. Die vertroulike gesprekke en insigte oor die
verlede is prikkelend.
16.1 Marius Freislich en Johan Henning
Dagsê Hennie,
Dankie vir n lekker kuier Woensdag. Ons het vir Thys van Vuuren gevra om jou te
kontak, of bietjie te gaan kyk na eNongqai. Marius Freislich magnr 0044905-9 het as
kol afgetree met laaste standplaas Crime Intelligence Provincial HQ Gauteng.
Die uwe se magsnr was 402027-8 het as kol medies uit getree met laaste standplaas
Veiligheidstak HK.
Ons het ‘n “fancy” fotostaat masjien hier by die kerk wat die donker agtergrond op
die bevorderingslys verwyder sodat die getikte dele duideliker uitstaan. Ek het ook
‘n bladsy gescan maar dit werk ongelukkig nie.
Indien jy beter kopië verkies sal jy my ‘n tydjie moet gee sodat ek die afdrukke kan
maak en weer vir jou bring.
Groete,
Johan Henning
161
16.2 Mev Eileen Swanepoel (dogter van genl DA Bester)
‘n Baie statige dame, diè dogter van genl Daantjie Bester!
16.3 Annette Jordaan (suster van wyle genl LP Neethling)
Sy is ‘n kenner van Latyn en Afrikaans! Sy is tans dosent in Afrikaans.
162
16.4 Hein Killian (oud eenheid 6)
16.5 Dr Piet Croukamp
Onbekend maak onbemind. Dit was aangenaam om Piet Croukamp te ontmoet.
163
Piet sien om na Eugene de Kock en hy besoek hom gereeld. Piet is akademikus in die
politieke wetenskap. Dit was aangenaam om hierdie man te ontmoet en heerlik te
gesels. Piet is reus van ‘n man (oor die sesvoet!) met groot sterk arms en ‘n flink
brein. Ons het ‘n diep gesprek gevoer. Ek was bly om Piet in persoon te ontmoet! Ek
was verras – ons twee was nie in die verlede op dieselfde golflengte nie. Daar is
egter genoeg welwillendheid tussen ons om verskille uit die weg te ruim. Ek kan
ook noem dat ek hom eerlik en opreg gevind het. Soos ek dit sien sit Piet met al die
“politieke wysheid” wat tans beskikbaar is, in pag daar by die Johannesburg
Universiteit. Dit is immers sy werkterrein en vakgebied.
16.6 Sarie van Niekerk (V-Tak JVP & Beeld)
Dit was my voorreg om Sarie tuis te ontvang en toe is ons weg om vir mnr Adriaan
Vlok te ontmoet.
16.7 Adriaan Vlok – SAP 100
Dit was ook Sarie en my voorreg om met mnr Vlok, ons oudminister, te gesels. Hy
was al oor die eNONGQAI se drumpel, maar in hierdie geval het Sarie van Niekerk
en ek hom in Centurion ontmoet.
164
Al wat ek wil sê oor die ontmoeting is: Mnr Vlok was eerlik en ons het aangenaam
gesels. Hy het selfs op persoonlik vrae geantwoord. Te midde van baie geraas het
ons ‘n digitale opname van die gesprek gemaak.
As ek so terugkyk op my loopbaan, het mnr Vlok en my paaie dikwels gekruis. Hy
erken hy was soms kwaai; maar hy het my (HBH) op ‘n Chinese politieke
oorlogvoering-kursus gestuur.
Dit was sy opdrag dat ek, namens die SA Polisie, bande met Taiwan moes versterk.
Met terugskouing weet ek nie eens of die kommissaris van polisie bewus was van
die feit nie?
Selfs toe ek op kolonelskursus was het ek een naweek Kaapstad toe gevlieg om
bande met Taiwan te verstewig. Ek het voorgestel dat die AK WP ook genooi word.
Daar het ek vir (destyds) brig Roy During in lewende lywe, vir die eerste maal op ‘n
Taiwanese fregat, ontmoet. [Ek het genl During se vader van SAP King’s Rest,
Durban, geken en baie stories oor “Roy” gehoor maar nooit voorheen gesien nie!]
165
17. NEWS FROM ALL OVER - THE POLICE POST BAG / NUUS
POS VAN HEINDE EN VERRE - POLISIE-POSSAK
17.1 Tubby Myburg: Reebok
Die tweede vroue beampte wat as SB hier in die streek aangestel is.
Groot Brakrivier het `n vroue kaptien as SB.
Goed gedaan heksies! Jammer by die eerste een het ek vergeet om die aanhangsel te heg.
Reebok Groete.
17.2 Two Famous Robberies at Krugersdorp: Terry Schwartz
166
17.3 Regsvraag: Kommissaris van Ede – Johan Henning
Dagsê Hennie,
Ek wil graag hoor of ander afgetrede lede hulle in dieselfde posisie bevind of bevind
het toe hulle afgetree het, soos hieronder uiteengesit.
167
Nadat ek as kolonel uit diens getree het (afgetree het) , het ek ‘n skrywe van H/K
ontvang waarin ek gevra word of ek belang sou stel om as Kommissaris van Ede
aangestel te word. Aanvanklik was ek verbaas dat ek gevra word aangesien ek
aanvaar het dat ek daardie status behou , aangesien ek my rang behou het.
Nie te min het ek die vorm voltooi en teruggestuur. Nodeloos om te sê ek het nooit
‘n antwoord terug ontvang nie. Na verloop van etlike jare het ek my in ‘n situasie
bevind waar dit vir my nodig was om dokumente te sertifiseer en verklarings te
beëdig en het ek by Polisie H/K navraag gedoen. Die antwoord was kort en kragtig,
die Dept Justisie doen daardie aanstellings en is ek na hulle verwys.
Ek was nie tevrede met die antwoord nie en het vir die Servamus geskryf en gevra
hulle moet asb vir my ‘n regsmening by Pollex kry. ‘n Paar weke later het Dirk
Lambrechts soos volg geantwoord. ( Verkort )
QUESTION 1
Another reader who is a retired police officer (from the rank of capt upwards) wants
to know whether a retired police officer remains a commissioner of oaths after
retirement ?
ANSWER TO QUESTION 1
Section 33 (5) Commissioned officers
(5) Any commissioned officer who leaves the Service because of his or her discharge,
retirement or resignation, shall retain the commission and rank he or she
held………………………………., unless the Minister…………………. otherwise
directs.
He further answered;
In the light of subsection(5) of the SAPS Act 68 of 1995, it appears that a SAPS officer
only retains his/her rank upon retirement, but that no legal authority, power or
function ( like being a commissioner of oaths are vested in such retired officer).
Dirk sê ”it appears that.“ My vraag is: Is dit ‘n aanname wat gemaak word omdat
daar niks hieroor in die wet staan nie en wat sou die Wetgewer se bedoeling gewees
het dat sulke lede hul kommissie en range wetlik gesproke behou. Indien daar nie
tenminste een of ander bevoegdheid behoue bly nie, wat is die doel dan om die
kommissie en rang te behou.
Hoe voel ander lede hieroor?
168
Groete
Johan Henning
Hallo Johan,
Ek sal jou brief plaas.
Ek is as kommissaris van ede na aftrede, aangestel. (Dit was nog onder die ou bedeling.) Ek
moet nog eendag 'n stempel laat maak.
Na aftrede gaan jy na die landdroskantoor - vul die vorms in en hopelik word jy 'n kom van
ede. (Ek het iemand gehelp om kom van ede na aftrede te word.) Groete,
Hennie Heymans
17.4 'n Kuierkie by Sakkie van der Merwe - Dieks Dietrichsen
Hallo Hennie.
- Boek: Van Kaalvoet seun to Kommissaris
Ek moet jou en Hanlie van Straaten baie geluk wens met generaal Mike Geldenhuys
se boek. Dit is ‘n uitstekende werk. Dit is min dat ek ‘n boek vat en klaar lees.
Gewoonlik lees ek maande lank aan ‘n boek. Hierdie een het ek gevat en klaar
gemaak. Daar is soveel gebeurlikhede in wat ek uit my jong dae onthou. Nou weet
ek ook wie het die betrokke groot sake ondersoek. Dankie vir daardie geskiedenis
wat so behoue bly vir die nageslag.
- Brig Sakkie van der Merwe
Ek en Paul Fouche (ook ‘n oud-Koevoetlid) het vandag vir Sakkie van der Merwe
gaan kuier. Jy sal onthou dat Sakkie saam met my na Hoffanheim toe sou kom om
saam met jou en al die ander gaste aan die lekker skaapvleis te herkou. Hy kon
destyds nie kom nie omdat dit kort na sy galblaas-operasie was. Sakkie is steeds
siek. Hy het reeds 17 kg gewig verloor, kan omtrent niks eet nie en verduur
deurlopend pyn. Hy sê hy was al by verskeie dokters maar hulle kon nog nie vasstel
wat hom presies makeer nie. Hy het onder andere ook ‘n maagseer maar dit is
blykbaar nie die hoofoorsaak van sy toestand nie. Die foto’s is tydens ons besoek
aan Sakkie geneem.
- Koevoet: Muur van Herinnering
Die beeldjie is ‘n replika van die Koevoetstandbeeld wat by die Voortrekker
Monument opgerig word. Die bouwerk aan die Muur van Herinnering vorder fluks
en is eintlik voor skedule. Paul is die projekleier van die bouwerk by die
Voortrekker Monument.
Dieks
169
Dieks, Baie dankie. Jonathan Pittaway en ek was onlangs by Sakkie daar in
Krugersdorp. Toe was hy nie siek gewees nie. Ons bid vir Sakkie alle beterskap toe.
Ek onthou toe hy op Kokstad V-Tak was – toe was hy so ‘n fris kêrel en later was
julle van die eerste manne op “Ops K”. Saluut - HBH
170
17.5 Kol Tienie Fischer – Patrick Coetzee
Kol Tienie Fischer Veiligheidstak. Kol Tienie was van Brandfort soos ek dit verstaan.
Ek het hom redelik goed geken. Hy is verlede jaar oorlede. Ek het ‘n staaltjie oor
oom Tienie te vertel:
Gedurende Januarie 2004 is 'n vriend van my in 'n Mikroligte vliegtuig in ‘n ongeluk
hier in Kimberley oorlede. Die ou Weseinde-begraafplaas was toe reeds vol en die
enigste plek waar 'n graf beskikbaar was is in die Kenilworth-begraafplaas op die
“Ou Transvaal”-pad.
Ek en my swaer kry toe vir oom Tienie in 'n kroeg en vertel hom van hierdie
probleem. Hy sê toe ons kan sy graf by hom oorneem aangesien hy veras gaan word.
Sy vrou was reeds oorlede en sy kinders kan net sy as op haar begrawe. Hy het nie
meer die dubbel-graf nodig nie.
Ons is toe na die Weseinde begraafplaas kantoor waar hy sy graf afteken. Toe ons
hom vra wat ons skuld vir die graf sê hy "Twee bottels whisky sal voldoende wees"
Nou ja,twee bottels whisky verder en ou Piet is rustig begrawe.
171
17.6 Historical SA Police Officers - Keith Shear
Dear Hennie,
- Col JJ Coetzee
Many thanks for your comments on the article. Do say hello to Mrs Eileen
Swanepoel when you see her; I sent a copy of the article14 to her and her aunt Mrs
den Dulk and hope they will find nothing too disturbing in it. Thank you too for the
link to eNongqai, which I agree is a valuable publication.
/.../
- Brig George Baston
Baston is an interesting historical character and his rise to the top in some ways a
mystery well worth exploring. He was a big figure in Blue Bulls rugby, which could
get you far in those days! There is a story to be written about the influence of
Pretoria police rugby on the evolution of the SAP. It certainly struck me when I was
writing about Du Plooy, Prinsloo, Spengler et al that they shared a historical
attachment in common to that club.
And yes, let's please stay in touch. I know I have a vast amount still to learn about
SA police history and would love to be able to call on your expertise from time to
time.
With kind regards,
Keith
Dear Keith
Please have a look at the section on Gen DA Bester. Yes, rugby was a binding factor
and morale booster in the SA Police. Rugby was brought in during the reign of Col
IP de Villiers. It is true that from the Minister (what ever party) to the Commissioner
they were all very much connected to one another through the rugby club. The
nucleus of the SAR Police can also be traced back to the SAP Pretoria XV – e.g.
Braam Cilliers and Bartman – see the photos; this was also the case up to the time of
Gen Mike Geldenhuys – the two other commissioners after him, Gen Johann Coetzee
and Gen Johan van der Merwe15 were in the midst of a revolustionary war .. They
could not spend as much time with the rugby XV as they wished. (Gen Hennie de
14 Col Coetzee’s War by K Shear, published in South African Historical Journal. 15 Tel conversation with gen Vd Merwe on 1 Nov 2012
172
Witt was comissioner for a time but he fortunately had gen Van der Merwe as Chief
Deputy Commissioner.)
I might mention that Maj-Gen RJ Palmer was kept on as Commissioner of Police
when the NP came to power. With kind regards, Hennie Heymans.
17.7 Oom Pieter Swanepoel
Hennie ek is heeltemal uit die veld geslaan deur al die mooi verjaarsdagwense. Baie baie
dankie daarvoor vriende! Ek waardeer dit regtig baie.
- Joe Bell Dossie moet asb baie groete sê vir Joe. Eendag moet ons nog die storie vertel van sy
geheimsinnige sending na Suidwes in die sestiger jare.
- Div
Div ek skryf in die dae vir jou oor die boeke.
Dankie nogmaals.
-Wet Canteen Dis nou amper 5nm wanneer die Boeing hier verbyvlieg en die kroegie oopmaak. Soos die
"wet canteen"in die veertiger en vyftiger jare daar in Wentworth net vir 'n beperkte tyd
oopgemaak het, sluit die regering (dis nou Marina) hierdie een ook baie vroeg.
Swanie, oftewel Pietertjie van Tant Nellie.
Oom Pieter,
Baie geluk! Ja, die SA Polisie het jou nie vergeet nie! Ek hoor genl Mike het jou ook
gelukgewens op 1 Nov 2012!
HBH
- Hier is die beriggie waarna Oom Pieter verwys
Hennie Heymans Dames en Here: Ons vriend en kollega Oom Piet Swanepoel verjaar
vandag! 'n Eislike 84 jaar oud! Langpad geloop in die Mag en hy is 'n stigterslid van RI, BSV
en NI. Hy was majoor in die mag en het afgetree as hoof van NI se navorsing. Hy is die
outeur van verskeie boeke! Polisieavonture in Suidwes bly 'n wenner! Hy is in die polisie
die jaar van my geboorte (1946)! Al wat ek vir hom wil sê is: "Carry on writing!"
• JP Swanepoel, Koot Swanepoel, Robert Brand and 11 others like this.
• Frik Bruwer Veelsgeluk met die verjaarsdag asook die rype ouderdom
geseende dag en jaar word jou toegewens.
173
• Dorothy Bell Baie geluk oom Piet, my Pa Joe Bell se ek moet sy beste wense
oordra aan oom...baie liefde Dossie x
• Quintin Papenfus Baie geluk ! Carpe Diem
• Petro Heyneke Baie geluk Oom Piet, geniet die dag.
• Gawie Botha Hennie! is die boek "Polisieavonture in Suidwes" iewers
beskikbaar!,,sou graag dit wou bekom!
• Neelsie Borea Baie geluk en seënwenseoom Piet.
• André L du Toit Geluk en sterkte oom Piet.
• Koos Brits Baie geluk en mag daar nog vele wees.
• Frans Diff de Villiers Baie geluk en mag dit n groot bederfdag wees.
• Malinda Lensing Voorwaar 'n mylpaal....baie geluk en seenwense Oom Piet
Swanepoel. Geniet die dag.
• Ben Harmse Geluk aan die "ysters".
• David Botha Baie geluk met u verjaardag oom Piet.
• Loraine Terblans Baie geluk met die verjaarsdag!
• Div De Villiers Baie geluk oom Piet. Mag die dag 'n besonderse een wees en
die grondslag lê vir 'n nuwe jaar gevul met seëninge en geluk.
• Tom van Rensburg Baie geluk, Oom, hoop dis ;n vreugdevolle dag!!
• Eddie Holloway Baie geluk Oom Piet. Suidwes het nog nie verander nie. Net
die mense!
174
• Piet Kierie Fourie Baie geluk met u verjaarsdag oom Piet.
• Stephan Botha 'n Baie geseënde dag vir oom Piet.
• Nico Frylinck Baie geluk met die verjaarsdag Oom Piet !!!!! Wat n seening om
84 jaar jonk te kan wees !!!! Mag die Here jou nog lank seen met gesondheid en krag
!!!
• Hennie Heymans Gawie Botha - ons sal met Oom Piet Swanepoel moet gesels -
dit was 'n baie gewilde boek! Ek dink dit is uit druk uit. Oom Piet kan u weer 'n paar
laat druk by Ilette Strydom (Groep 7 Drukkers) nie?
• David Botha Ek dink ook dit is n goeie plan Hennie.
17.8 Om te skiet of nie? - Fanie Bouwer
Die kwessie van die skiet van ’n inbreker in jou huis is deesdae meer kompleks as in
die ou dae. Die bekende advokaat, George Bizos, het onlangs die volgende
interessante stellings daaroor gemaak.
Sy presiese woorde, in Engels, was:
“It is the same principle that prevents a person who has been burgled from shooting
the criminal dead if they are not doing so to save their lives. If someone were to
break into a house, kill some people in it and in turn get killed while escaping and
posing no threat to the survivors, then two people would be wanted for murder. Not
just the burglar”.
17.9 Wanneer is dit Moord? When is it Murder? – Fanie Bouwer
Chris Coles Has the law changed in SA? Have just read an article where
two people convicted of murder due to a death in a motor vehicle accident.
Always used to be Culpable homicide where negligence was involved. Can
someone please enlighten me? Auckland, New Zealand
175
Fanie Bouwer Murder is the unlawful and intentional killing of another
human being.
Intention is divided into three types of dolus as opposed to negligence which is
culpa.
The three forms of dolus are directus, indirectus (not applicable) and eventualis
which is where the focus lies.
When four high school pupils were killed, allegedly after a race between two
Mini Coopers went horrifically wrong in Mdlalose Street, Protea North, nobody
ever suggested that the two accused had purposely set out to kill these children.
Dolus Directus (direct intent), is where the consequences of an action were both
foreseen and desired by the perpetrator. You want to kill someone, so you shoot
him. Not the case here.
Dolus Indirectus (indirect intent), where secondary consequences in addition to
those desired by a perpetrator of an act were foreseen by the perpetrator as a
certain result. You want to kill someone and blow up his car while he and his
family are in it, knowing that you will kill them as well by doing so. Also not
applicable.
Accordingly I have no doubt that neither accused purposely set out to kill anyone
and when Jub Jub says it was not his intention I believe him.
However it is a firmly established principle of criminal justice that there can be
no liability without fault. The element of fault as a requirement for liability rests
upon the moral and ethical view that only persons who are deserving of blame
ought to be punished.
Fault, as we have seen, consists in either intention or negligence. Intention
consists in deliberate criminal conduct while negligence consists in accidental
criminal conduct.
In terms of Dolus Eventualis, where a perpetrator foresees consequences other
than those directly desired as a possibility of his actions and reconciles himself to
the possible result, we are in business. That is to simply accept the possible result
and to live with it if it happens.
How does Dolus Eventualis differ from negligence?
176
In Dolus Eventualis, the result is voluntary while in conscious negligence, the
result is involuntary.
In this case if the suspects were racing or drunk and driving recklessly then,
unless they are not from this planet, they would know that by committing those
crimes (speeding, drunk and reckless driving) the very real danger exists that
they could land up killing others if not themselves and yet reconcile themselves
to that risk by taking to the street.
They voluntarily assume a risk which could result from their conduct as opposed
to persons whose actions do not lend themselves to foreseeing the tragic
consequences that unfortunately do arise.
Accordingly the issue of whether the accused are guilty will be decided by proof
— or lack thereof — of the form of intention described above rather than whether
there was any desire on the part of the accused to commit murder.
Hennie Heymans Well set out Fanie Bouwer!
Chris Coles Thank you Fanie,especially for your time and trouble and the
effort you put in.exactly the case that I was referring to.Appreciate your
response.
Neelsie Borea Perfek gestel Fanie!
17.10 Brief van Rustenburg-Marikana - Malinda Lensing
Hallo Hennie,
Kyk ek voel elke dag hoe die stakings nouer om mens trek…kwessie van tyd…dink
almal is op breekpunt…die dat ek so bietjie aftyd gevat het vanoggend om net weg
te kom van alles wat nuusberigte kan opdis.
Hier op die tuisfront het ek nog niks vandag gehoor rakende die stakings.dink dit is
al holruggery…die choppers hobber maar nog steeds…dit is nie net vir die
Myne…die hele dorp loop tans deur met diefstalle en moorde…van die Myne laat
nie die Televisie toe vir dekking…hanteer dinge op hul eie manière.
Ek sit so paar stukkies in wat ek op News 24 gelees het.
177
Mooi dag…sien uit na nuwe leesstof….sterkte.
'Marikana was nie soos apartheid'
2012-11-01 14:44
Johannesburg – Mense moenie dink Suid-Afrika is besig om ná die Marikana-
skietery na ‘n “apartheidagtige” stelsel terug te keer nie, het pres. Jacob Zuma gesê.
Hy het gesê voorvalle soos die Marikana-skietery was voor die demokratiese
bedeling ‘n daaglikse gebeurtenis. Zuma het bygevoeg die land is besig met die
proses om die waarheid oor die skietery, waarin 34 mense gesterf het, vas te stel.
Altesaam 78 mense is in die voorval beseer. “Ons moet weet wat gebeur het; wat dit
ook al gaan uitwys...” Die president het vroeër weer ‘n beroep op stakende
mynwerkers gedoen om terug werk toe te keer.
Xstrata dank 400 werkers in SA af
2012-11-02 08:15
Johannesburg – Die Switserse mynreus Xstrata sê hy het 400 van sy werkers by een
van sy Suid-Afrikaanse myne, die trekpas gegee omdat hulle ‘n week lank aan ‘n
onwettige staking deelgeneem het. “Daar is sowat 400 werkers wat afgedank is,” het
Christopher Tsatsawane, woordvoerder, aan AFP gesê. Dié stakers het ‘n spertyd om
na die Kroondal-myn, noordwes van Johannesburg, terug te keer, geïgnoreer.Die
werkers het op 25 Oktober ophou werk omdat hulle ontevrede was oor ‘n interne
tugstelsel. Hulle het 24 uur om teen hul afdankings te appelleer.Xstrata is op Londen
en Zürich se aandelebeurse genoteer.
18. NETWORKING & “LET’S SUPPORT ONE ANOTHER”/
NETWERK & “KOM ONS ONDERSTEUN MEKAAR”
18.1 Annemari Jansen – Koorsboom Kothuis
178
18.2 Chevrons circa 1960
Help asb: Iemand is op soek na ‘n stel chevrons wat dagteken uit
die 1960’s. Kontak Hennie Heymans asb.
18.3 Buffalo Research: Lourens Etchell (Freelance Researcher)
E-Mail: [email protected]
P.O. Box 1075
Menlyn Central
0077
Fax: 086 604 5270
Cell phone: 072 895 6900;
Good day,
Re: Military Research
Can you please advertise my service? I do private research for people who write
books (for example about Military Unit’s History), collecting medals and helping
people with information from the SANDF’s archives about a family member's war
period (WWI & WWII). Please forward this email to everyone that requires one of
these services.Yours truly, Lourens Etchell.
18.4 Jannie Otto
Onthou indien u Israel wil besoek, terr in verbinding met Jannie Otto.
179
19. STOP PRESS / LAAT BERIGTE
19.1 SAP / SAW Mynbestande voertuie: William Marshall
19.1.2 Ontwikkeling en Bou van Skokvaste Voertuie
180
181
182
Enige kommentaar van oudlede sal baie welkom wees.
19.1.2 Die Spinnekop
183
19.1 Besoek aan die lugskou – Neelsie Borea
Neelsie Borea, Johannes Botha en HBH het die lugskou besoek. Hier is ‘n paar foto’s:
...... daai eerste span manne (bom squad): Ao1 Louis Viljoen, Stafsers Morney Wesstraat,
stafsers Neil Strydom, en ao 2 Jaco Kruger
Johannes Botha en Pierre Victor (Piere is ‘n oudlid van Servamus & kunstenaar van
Knuppel-Dik)
184
Die ou is van Griekeland!
Die Rooi valk met maj Ricardo Dunn (SALM)
185
Ons mag nie mooi foto van die Rooivalk geneem het nie – net buitekant – dis nog alles
hoogsgeheim. En die held van die dag was: .... Martin Bester van Canvas and Tent!!! .... Hy
was van ons hero. Ons het gestaan en gewag om in te kom en heeldag gestap! Toe het hy ons
‘n geleentheid gegee na die hekke!
186
20. INDEMITY / VRYWARING
Die e-Nongqai bevat die uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende
korrespondente en die opsteller van e-Nongqai kan nie vir enige deel van die inhoud
daarvan in sy persoonlike hoedanigheid verantwoordelik gehou word nie.
The e-Nongqai contains various and sundry personal opinions of different correspondents
and the compiler of e-Nongqai cannot be held responsible for any of their comments.
Enige advertensies of enige sake voortspruitend is tussen u en die ander party.
21. NEXT EDITION / VOLGENDE UITGAWE
Some time, Deo Volenti, during December 2012.
22. CONCLUSION / SLOT
Ons is besig met omvattende navorsing oor die SA Polisie en lede met die oog op bewaring
vir die nageslag! Dankie aan almal wat gehelp het om hierdie uitgawe ’n sukses te maak!
Kontak besonderhede: “Hennie Heymans” <heymanshb@ gmail.com>
Greetings - Groete
Salute! Saluut!
Hennie Heymans © 2012
