แผนการจัดการความรู้ ปี ......2 แผนการจ ดการความร กล มท 5 ปงบประมาณ พ.ศ. 2558

แผนการจดการความร ปงบประมาณ พ.ศ. 2558

(กลมท 5)

ขนท 7 การด าเนนการตามแผนงาน

ขนท 6 จดท าแผนงานและแผนงบประมาณ

ขนท 5 ส ารวจประชากร สภาพเศรษฐกจ และสงคม

ขนท 4 สรางกลไกระดบพนทรวมกน

ขนท 3 การจดท าแผนทชมชน

ขนท 2 สนทนากลมแบบมสวนรวม

ขนท 1 ใหขอมลและขอเทจจรง

โดย

กรมปาไม

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

สารบญ

หนา

ค าน า

บทท 1 บทน า

บทท 2 กระบวนการมสวนรวมของอาสาปาไมชาวบานในพนทปาสงวนแหงชาต (Area

approach) เพอการใชประโยชนอยางยงยน (โดย ส านกจดการทดนปาไม)

2.1 นยามศพท

2.2 กรอบแนวคดการศกษาและวเคราะห

2.3 ระดบการใหขอมลขาวสาร (to inform) 2.4 ระดบการใหค าปรกษาหารอ (to consult) 2.5 ระดบการเขาไปเกยวของ (to involve) 2.6 ระดบการรวมมอ (to collaborate) 2.7 ระดบการมอบอ านาจการตดสนใจ (to empower) ภายใตกฎหมายทเกยวของ

บทท 3 การถายทอดองคความรครปาไมตามแนวพระราชด าร (ตวอยางแนวทางการสงเสรม

“คายเยาวชน...รกษพงไพร”)

(โดย ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ)

บทท 4 หลกเกณฑและขนตอนการตรวจสอบเพอรบรองสทธ

(โดย ส านกจดการทรพยากรปาไม ท 7 (ขอนแกน))

1 แผนการจดการความร กลมท 5 ปงบประมาณ พ.ศ. 2558 กรมปาไม

ค าน า

เนองในวโรกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมพระชนมาย

60 พรรษา ในวนท 2 เมษายน 2558 กรมปาไมในฐานะทไดรบพระกรณาธคณพนพรรณนา จงขอ

นอมร าลกถงพระราชกรณยกจททรงเปยมดวยพระเมตตา ททรงใหความส าคญกบการถายทอดองค

ความรดานปาไม “ครปาไม” ตลอดมา ทงยงทรงใหความส าคญกบการสรางความเขมแขงใหชมชน และ

เยาวชนในการดแลรกษาปา และรวมมอกนสรางปา สรางรายได ใหกบประเทศไทยตอไป

ทงนกรมปาไมจงไดมแนวทางการสงเสรมการมสวนรวมในการบรหารจดการปาสงวน

แหงชาตขนมาในรปแบบองคกรอาส าปาไมชาวบาน โดยยดมตคณะรฐมนตรเมอวนท 30 มถนายน

2541 เปนหลกในการบรหารจดการพนทปา และ มแนวทาง ใหเจาหนาทปาไมเขาไปสอนนกเรย นใน

พนททใกลกบหนวยงานภาคสนาม โดยใหความร เกยวกบประโยชนของปาไม และการปลกไมปาใน

ลกษณะวนเกษตรในพนททดแทนการปลกพชเชงเดยว เชน ขาวโพด เปนตน

กรมปาไม

พ.ศ. 2558


บทท 1

บทน า

ป พ.ศ. 2557 กรมปาไมไดเรมก าหนดแนวทางและ กระบวนการ มสวนรวม ของใน

พนทปาสงวนแหงชาตในรปแบบ “องคกรอาสาปาไมชาวบาน” เพอการใชประโยชนอยางยงยน โดย

เรมจากการด าเนนการ ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 30 มถนายน 2541 โดยมมาตรการและแนว

ทางการแกไขปญหาทดนในพนทปาไม ซงมสาระส าคญเพอเปนการสงวน คมครอง ปองกนพนทปาไม

ของชาตทเหลออยไวใหได จงก าหนดมาตรการและแนวทางการแกไขปญหาในพนทปาไม เปน 2 ดาน

คอ

1. ดานการจดการทรพยากรทดนและปาไม

1.1 ปาสงวนแหงชาต

1) พนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร และพนทปาเพอเศรษฐกจทเสอมสภาพ

กรมปาไมไดมอบพนทดงกลาวให ส.ป.ก. น าไปด าเนนการปฏรปทดนตามนโยบายรฐบาล เมอป พ .ศ.

2536 แลว ดงนน เพอใหนโยบายการปฏรปทดนของรฐบาลสมฤทธผล จงใหด าเนนการ ดงน

- ใหกรมปาไม และ ส .ป.ก. ปฏบตตามขอตกลงวาดวยแนวทางปฏบตใน

การกนพนทปาสงวนแหงชาตกลบคนกรมปาไม เมอวนท 14 กนยายน 2538 โดยเรงรดด าเนนการให

แลวเสรจทกปาโดยเรว

- พนททไมสมควรน าไปปฏรปทดน ใหกรมปาไมด าเน นการตามหนาทและ

ความรบผดชอบ และเพอเปดโอกาสใหราษฎรในพนทมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมอยางเปน

รปธรรม ใหกรมปาไมพจารณาตามความเหมาะสมจดการพนททมสภาพปาแปลงเลก แปลงนอย ใน

พนทราบและมใชเปนพนททควรสงวนรกษาไวเพอคมครองระบบนเวศ และสภาพแปลงดงกลาวจะตอง

ไมตดกบปาผนใหญ โดยรวมกบองคการบรหารสวนต าบลทองท และ ส.ป.ก. กรณนใหพจารณาจดท า

เปนพนททดลองจดการเปนบางแหงกอน

- ให ส .ป.ก. น าผลการปฏบตตามบนทกขอตกลงไปเรงรดก าหนดเขต

ปฏรปทดน เมอมเขตปฏรปทดนแลว ให ส.ป.ก. เรงรดด าเนนการตอไป และใหก าหนดเปนเงอนไขการใช

ทดน ส.ป.ก. ใหราษฎรปลกไมผลและ /หรอไมยนตนอยางนอยรอยละ 20 ของเนอททไดรบ กรณเปน

ทดนทตดกบเขตปาไมจะตองปลกไมผลและ /หรอไมยนตนเปนแนวกนชน และใหน าเอาวธก ารจดรป

แปลงทดนใหมขนาดเหมาะสมเพอใชแกไขปญหาเรองทดนอยอาศย/ท ากนของราษฎรในเขตปาไมดวย

2) พนทปาอนรกษเพมเตม ตามผลการจ าแนกเขตการใชประโยชนทรพยากร

และทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 10 และ 17 มนาคม 2535

ซงก าหนดไววา เมอด าเนนการในพนทใหกรมปาไมปรบแนวเขตไดตามสภาพขอเทจจรงและความ

เหมาะสมในภมประเทศ ผลจากการปรบแนวเขตใหด าเนนการ ดงน


(1) บรเวณพนททปรบออกเปนพนทปาเพอเศรษฐกจ หากมราษฎรอย

อาศย/ท ากน ใหกรมปาไมพจารณาด าเนนการตามความเหมาะสม

(2) พนททผานการตรวจสอบและมความเหมาะสมทจะก าหนดไวเปนปา

เพอการอนรกษ ใหกรมปาไมก าหนดเปนปาอนรกษตามกฎหมายตามความเหมาะสมในแตละพนท

ทงน ใหกรมปาไมจดท าแนวเขตทชดเจน และปองกนดแลคมครองอยางเขมงวด ไมใหราษฎรบก

รกเขาไปยดถอครอบครองอยอาศยท ากน หากมการบกรกเขาไปยดถอครอบครองใหด าเนนการตาม

กฎหมายอยางเฉยบขาด

1.2 ปาอนรกษตามกฎหมาย เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลา

สตวปา และปาอนรกษตามมตคณะรฐมนตร (พนทลมน าชนท 1, ชนท 2 และเขตอนรกษปาชายเลน)

เนองจากเขตพนทปาอนรกษไดก าหนดขน เพอการอนรกษสงแวดลอม ดน น า พนธพช

และพนธสตวทมคณคา หายาก เพอการปองกนภยธรรมชาต เชน อทกภยและการพงทลายของดน รวม

ตลอดถงเพอประโยชนดานการศกษา วจย นนทนาการของประชาชนและความมนคงของชาต ดงน

1) ยนยนนโยบายของรฐทจะไมน าพนทปาอนรกษตามกฎหมาย และปาอนรกษ

ตามมตคณะรฐมนตรไปด าเนนการตามกฎหมายวาดวยการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

2) ใหกรมปาไมส ารวจพนททมการครอบครองใหชดเจน และขนทะเบยนผครอบครอง

เพอน ามาใชเปนขอมลในการจดการเพอการอนรกษและการพฒนาอยางยงยน

3) ใหกรมปาไมประสานกบหนวยงานทเกยวของ ตรวจสอบพสจนการครอบครอง

ทดนของราษฎร โดยใชภาพถายทางอากาศของกรมแผนททหาร (หากไมมใหใชภาพถายดาวเทยม ) ซง

ถายภาพพนทนนไวเปนครงแรกหลงวนสงวนหวงหามเปนพนทปาไมตามกฎหมายครงแรก ตรวจสอบ

รองรอยการท าประโยชนตอเนองมากอนวนสงวนหวงหามเปนพนทปาไมตามกฎหมายครงแรก และตอง

พจารณารวมกบพยานหลกฐานอน ซงแสดงวาไดมการครอบครองท าประโยชนตอเนองมากอนวนสงวน

หวงหามนน ๆ ดวย

4) กรณผลการตรวจพสจนพบวา ราษฎรอยอาศย /ท ากนมากอน ใหกรมปาไม

จดท าขอบเขตบรเวณทอยอาศย /ท ากนใหชดเจน หามขยายพนทเพมเตมโดยเดดขาด และด าเน นการ

ตามกฎหมายเพอใหราษฎรอยอาศย/ท ากน ตามความจ าเปนเพอการครองชพ แตถาเปนพนทลอแหลม

คกคามตอระบบนเวศ พนททมผลกระทบตอประสทธภาพในการคมครองดแลพนทปาอนรกษตาม

กฎหมายและมตคณะรฐมนตร ใหพจารณาด าเนนการชวยเหลอราษฎรตามความเหมาะส มเพอใหหาท

อยอาศย/ท ากนแหงใหม หรอด าเนนการเคลอนยายราษฎรออกมาจากบรเวณนนไปอยอาศย /ท ากนใน

พนททเหมาะสม โดยในพนทรองรบใหมการสนบสนนดานสาธารณปโภคการพฒนาคณภาพชวตและ

สงเสรมอาชพทงในและนอกภาคเกษตรกรรม รวมทงพจารณารบรองสทธในทดนตามระเบยบกฎหมาย

ทเกยวของ พนททราษฎรไดเคลอนยายออกไปแลว ใหท าการปลกฟนฟสภาพปาตอไป

5) กรณผลการตรวจพสจนพบวา ราษฎรอยอาศย/ท ากนหลงวนประกาศสงวน

หวงหามเปนพนทปาไมตามกฎหมายครงแรก ใหกรมปาไมพจารณาด าเนนการ ดงน


(1) ใหเคลอนยายราษฎรออกจากพนทปาอนรกษนน แลวท าการปลกปาเพอ

ฟนฟสภาพสงแวดลอมการเคลอนยายราษฎรออกจากพนทใหเตรยมแผนการรองรบในพนททเหมาะสม

โดยสนบสนนดานสาธารณปโภค การพฒนาคณภาพชวต และสงเสรมอาชพทงในและนอกภ าค

เกษตรกรรม รวมทงการพจารณารบรองสทธในทดนตามระเบยบ กฎหมายทเกยวของ

(2) หากยงไมสามารถเคลอนยายราษฎรออกจากพนทไดทนท ใหด าเนนการ

ควบคมขอบเขตพนทมใหขยายเพมเตมโดยเดดขาด และในระหวางรอการเคลอนยายใหจดระเบยบทอย

อาศย/ท ากนใหเพยงพอกบการด ารงชพ

6) การด าเนนการตาม 4) และ 5) จะตองก าหนดเงอนไขการใชพนทใหเปนไปในรปแบบ

ของการอนรกษทยงยน เพอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต และ/หรอสงแวดลอมนอยทสด

7) ใหทกสวนราชการทด าเนนการพฒนาพนทสง ท าการพฒนาเฉพาะความ

ตองการพนฐานในการด ารงชพ

1.3 พนทอน ๆ ทสงวนหรออนรกษไวเพอกจการปาไม

กรณทมราษฎรรองเรยนเสนอปญหาใหจงหวดด าเนนการตงคณะท างาน

ตรวจสอบขอเทจจรง โดยใหมทงฝายราชการและราษฎรฝายละเทา ๆ กน การตรวจสอบขอเทจจรงให

พสจนการอยอาศยครอบครองท าประโยชนในพนทใหชดเจนวามมากอนหรอไม ราษฎรเดอดรอน

อยางไร เคยไดรบการชวยเหลอจากทางราชการมาแลวหรอไม แลวเสนอมาตรการหรอแนวทางแกไข

ปญหาใหหนวยงานทเกยวของพจารณาตามมาตรการและแนวทางของแตละพนททเปนปญหา ทงน ให

หนวยงานผรบผดชอบใหความเปนธรรมกบราษฎรใหมากทสด

2. ดานการปองกนพนทปาไม และอน ๆ

2.1 ถามการกระท าการใดๆ อนเปนการบกรกพนทปาใหมและ/หรอขยายพน ทอย

อาศย/ท ากนเพมเตม หรอเปนการท าลาย หรอกระทบกระเทอนตอการรกษาปาและ /หรอสงแวดลอม

ใหด าเนนการตามกฎหมายโดยเฉยบขาด และเพอปองกนมใหมการยดถอครอบครองพนท ใหผมอ านาจ

หนาทสงใหผกระท าผดออกจากพนท ท าลาย รอถอน และ/หรอด าเนนการอน ๆ ตามทกฎหมายก าหนด

2.2 ใหคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาต (ไมมแลว ) ก ากบดแลใหหนวยงาน

หรอคณะกรรมการตาง ๆ ทเกยวกบการปองกนและปราบปรามการบกรกท าลายทรพยากรปาไม

ประสานการปฏบตกนอยางสอดคลองและมเอกภาพ เพอความมประสทธภาพ และ สมฤทธผลในการ

ปองกนรกษาทรพยากรปาไมของชาต

2.3 ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณ (กรมปาไม) รวมกบกระทรวงมหาดไทย โดย

จดใหองคกรปกครองทองถน เชน อบต. หรอสภาต าบล และชมชนเขามารวมดแลรกษาสภาพปาไมมให

มการบกรก ท าลาย หรอกระท าการใดอนเปนการกระทบกระเทอนตอการรกษาปาและ/หรอ

สงแวดลอม

2.4 ใหกรมปาไมด าเนนการตามแผนการจดการทรพยากรทดนและปาไมระดบ

พนท ซงประกอบดวย แผนงาน 4 ดาน คอ 1) ดานการปองกนพนท 2) ดานการควบคมพนท 3) ดาน


การฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และ 4) ดานการตดตาม - ประเมนผลและระบบขอมล

โดยใหหนวยงานทเกยวของใหความรวมมอด าเนนการใหเปนไปตามแผนการจดการฯ อนจะท าใหการ

บรหารจดการทรพยากรทดนและปาไมเปนไปอยางเปนระบบ ยงยน และเกดความชดเจนใ นการใช

ทรพยากรธรรมชาตในพนท

2.5 ใหหนวยงานทเกยวของพจารณาด าเนนการแกไขปญหาการออกหนงสอแสดง

สทธในทดนทออกโดยมชอบในพนทปาไม ใหแลวเสรจเปนรปธรรมโดยเรว

2.6 ใหส านกงบประมาณพจารณาสนบสนนงบประมาณแผนดนใหหนวยงานท

เกยวของด าเนนกจกรรมตามนโยบาย มาตรการและแนวทางแกไขปญหาในแตละประเภทพนท รวมถง

การด าเนนการแผนการจดการทรพยากรทดนและปาไมในระดบพนทตามความจ าเปนและเหมาะสม

โดยใหเสนอขอตงงบประมาณเปนป ๆ ไป

โดยทกรมปาไมเรมการจดการปาแบบมสวนรวม ตามก ฎกระทรวงแบงสวนราชการ

กรมปาไมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมพ.ศ. ๒๕๕๑ ใหกรมปาไม มภารกจเกยวกบการ

อนรกษ สงวน คมครอง ฟนฟ ดแลรกษา สงเสรม ท านบ ารงปา และการด าเนนการเกยวกบการปาไม

การท าไม การเกบหาของปา การใชประโยชนในทดนปาไม และการอนเกยวกบปาและอตสาหกรรมปา

ไม ใหเปนไปตามระเบยบและกฎหมายทเกยวของ ดวยกลยทธเสรมสรางความรวมมอของประชาชนเปน

หลก เพอเพมมลคาทางเศรษฐกจของประเทศ และพฒนาคณภาพชวตของประชาชน และมภารกจอน

ตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมปาไม โดยใหมอ านาจหนาทดงตอไปน

(๑) ควบคม ก ากบ ดแล ปองกนการบกรก การท าลายปา และการกระท าผดในพนท

รบผดชอบตามกฎหมายวาดวยปาไม กฎหมายวาดวยปาสงวนแหงชาต กฎหมายวาดวยสวนปา

กฎหมายวาดวยเลอยโซยนต กฎหมายวาดวยปาชมชน และกฎหมายอนทเกยวของ

(๒) ศกษา วจย วางแผน และประสานงานเกยวกบการปลกปาเพอการฟนฟสภาพปา

และระบบนเวศ

(๓) สงเสรมการปลกปา การจดการปาชมชน และการปลกสรางสวนปาเชงเศรษฐกจใน

ลกษณะสวนปาภาคเอกชนและสวนปาในรปแบบอนทเกยวของ ตลอดจนศกษ า วเคราะหและประเมน

สถานการณปาเศรษฐกจของตลาดในประเทศและตางประเทศ

(๔) อนรกษ คมครอง ดแลรกษา และจดการใหมการใชประโยชนทดนปาไม และการ

อนญาตทเกยวกบการใชประโยชนจากไม อตสาหกรรมไม ทดนปาไม และผลตผลปาไม

(๕) ศกษา คนควา วจย แ ละพฒนาทเกยวของกบปาไมและผลตผลปาไม และท

เกยวของกบไมและผลตภณฑไม

(๖) ปฏบตการอนใดตามทกฎหมายก าหนดใหเปนอ านาจหนาทของกรมหรอตามท

กระทรวงหรอคณะรฐมนตรมอบหมาย


บทท 2

กระบวนการมสวนรวมของอาสาปาไมชาวบานในพนทปาสงวนแหงชาต

(Area approach) เพอการใชประโยชนอยางยงยน (โดย ส านกจดการทดนปาไม)

2.1 นยามศพท

การมสวนรวม หมายถง กระบวนการซงประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดง

ทศนะ แลกเปล ยนขอมลและความคดเหน เพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตาง ๆ เกยวกบ

โครงการทเหมาะสมและเปนทยอมรบรวมกน

อาสาปาไมชาวบาน (Forest Volunteer) หมายถง บคคลซงมถนฐานอยในทองทหมบานหรอ

ต าบลตามกฎหมายวาดวยลกษณะการปกครองทองทและใหหมายความรวมถงชมชนทจดตงขนตาม

ประกาศของทางราชการ ซงไดสมครเปนอาสาปาไมชาวบาน (ครวเรอนละ 1 คน) กบกรมปาไม เพอ

รวมบรหารจดการปาไมในบานและในชมชน

คณะกรรมการอาสาปาไมชาวบาน (คอส .ปม.) (Village Forester Volunteer Committee;

VFORV) หมายถง คณะกรรมการทกรมปาไมไดก าหนดใหมแนวทางการจดตงคณะกรรมการระดบพนท

ปาไม

2.2 กรอบแนวคดการศกษาและวเคราะห

1) การบรหารจดการตามหลกการของ 4 Ms ประกอบไปดวยคน (Man) วสด (Material) เงน

(Money) และการจดการ (Management)

ทมา: https://www.gotoknow.org/posts/273889

2) การมสวนรวมของประชาชน (Public Participation Spectrum) แบงออกเปน 5 ระดบ คอ

ระดบการใหขอมลขาวสาร (to inform) ระดบการใหค าปรกษาหารอ (to consult) ระดบการเขาไป

เกยวของ (to involve) ระดบการรวมมอ (to collaborate) และระดบการมอบอ านาจการตดสนใจ (to

empower) กบภารกจของกรมปาไมทด าเนนการในพนทปาสงวนแหงชาต

https://www.gotoknow.org/posts/273889


2.3 ระดบการใหขอมลขาวสาร (to inform)

ขนท 1 ใหขอมลและขอเทจจรง

(1) ประสานผน าชมชนเขารวมประชมประจ าเดอนของหมบาน

(2) การเตรยมพรอมของเจาหนาทในการเขาไปปฏบตงานในพนท โดยใหความส าคญ

กบการพนทตามการจ าแนกการใชประโยชนทดนปาไม (Zoning) เปนหลก อธบายใหชมชนเหนวาพนท

ทง 3 รปแบบ คอ เขตพนทปาเพอการอนรกษ เขตพนทปาเศรษฐกจ และเขตพนทปาทเหมาะสมตอ

การเกษตร แตกตางกนอยางไร และในแตละพนทมมาตรการอยางไร และการก าหนดชนคณภาพลมน า

แผนทอเลกทรอนกส เพอใชประกอบการบรหารจดการปาสงวนแหงชาตประกอบดวยชนขอมล

11 ขอ ดงน

๑. แนวเขตพนทปาตามกฎหมาย

๒. แนวเขตการปกครอง (ขอบเขตต าบล อ าเภอ) พกดหมบาน

๓. เสนทางคมนาคม

๔. แหลงน า (ล าหวย, ล าน า, อางเกบน า)

๕. เขตจ าแนกการใชประโยชนทดนปาไม (Zoning)

๖. เขตปาไมถาวร พระราชกฤษฎกาก าหนดเขตหวงหามทดน

๗. ชนคณภาพลมน า

๘. ผลการอานแปลภาพถายดาวเทยมป ๒๕๕๑ - ปจจบน

๙. ภาพถายทางอากาศออรโธส ป ๒๕๔๕

๑๐. แผนทภมประเทศมาตราสวน ๑:๕๐,๐๐๐ (L ๗๐๑๗, L ๗๐๑๘)

๑๑. ขอมลการรงวดโครงการจดการทรพยากรทดนและปาไมฯ (ถาม)

๑๒. ขอมลการใชประโยชนทดน (ทกหนวยงาน) เชน แปลงปลกปา FBT ปาชมชน พนท

ขอใชประโยชนจากภาครฐและเอกชน

๑๓. ขอมลพกดจดด าเนนคด และพนทเกดไฟปา

๑๔. สภาพชนด ประเภทปาไมธรรมชาตทคงเหลอ

(3) จดท าไวนลภาพถายทางอากาศออรโธส ป 2545 ของปาสงวนแตละหมบาน

ขนาดประมาณ 2.4 x 1.8 เมตร ประกอบการอธบายใหชาบานไดทราบขอเทจจรงรวมกน เกยวกบ

พนทปาเพออนรกษ อยอาศย และทดนท ากน


ขนท 2 สนทนากลมแบบมสวนรวม

(1) เตรยมวสด อปกรณลงพนท เชน กระดาษชารต 12 แผน ปากกาเมจกสแดง ด า

น าเงน เขยว เทปกาว ปากกา กระดาษ A4 หรอกระดาษโพสอสต ส าหรบ

อปกรณอนๆ เชน ไมโครโฟน บอรด ควรประสานกบผน าชมชนใหชวยจดเตรยม

(2) เตรยมประเดนค าถาม เพอรวมกนรบรขอมลในหมบาน จดล าดบใหเหมาะสม เชน

ขอดของหมบานของเรา ปญหาทส าคญของหมบาน และเราจะชวยกนแกไขปญหา

ในหมบานของเราไดอยางไร

(3) ประสานผน าชมชนเขารวมประชมประจ าเดอนของหมบาน เพอชแจงแนวทางการ

บรหารจดการปาสงวนแหงชาตแบบมสวนรวม (ใชเวลา 1 วน) และสราง

กระบวนการมสวนรวม ดงน

3.1 การบรหารงานของศนยจดการกลมปาสงวนแหงชาต และหนวยงานอนๆ

ของกรมปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต

3.2 วทยากรกระบวนการเรมสรางกระบวนการรบรขอมลสภาพทวไปของ

หมบานรวมกน โดยแบงกลมตามความเหมาะสม

3.3 แจกวสดอปกรณแตละกลม โดยแจกกระดาษ ขนาด 1 สวน 4 ของกระดาษ

A4 เทากบจ านวนคนทมในกลม อธบายวธการเขยนขอความลงบนกระดาษวา

กระดาษ 1 แผนใหเขยนได 1 ความเหน เมอเขยนเสรจแลวใหออกมาตดไวท

บอรดโดยใชกระดาษกาว (ลองท าใหดเปนตวอยางในครงแรก) การใชเทปกาวเพอ

สามารถขยบขอความได

3.4 ตงประเดนค าถาม 1 ค าถาม เพอใหแตละกลมระดมความคด ตวอยางเชน

ทานคดวาหมบานของเรามอะไรทดทสด น าขอความทเขยน 1 ความเหนมาตดท

บอรด

3.5 เมอครบทกลมแลวใหแบงกลมความคดทแตกตางกน เชน มทรพยากรปา

ชายเลนทสมบรณ มผน าทด ชาวบานมอธยาศยด มปาตนน าทสมบรณ และน า

ความคดทเหมอนกนมาจดกลมในกลมเดยวกน นบวากลมใดมความถของ

ความคดมากทสด เชน มทรพยากรปาชายเลนทสมบรณ 10 ความเหน มผน าทด

5 ความเหนชาวบานมอธยาศยด 6 ความเหน และมปาตนน าทสมบรณ 20

ความเหน เราจะสามารถรวมกนสรปไดวา หมบานของเรามสงทดทสด คอ มปา

ตนน าทสมบรณ

3.6 ตงประเดนค าถามท 2 และ 3 เชน ประเดนปญหาส าคญของหมบานคอ

อะไร และแนวทางแกไขปญหาทดทสดคออะไร เปนตน

3.7 สรปประเดนแตละค าถามรวมกน




2.4 ระดบการใหค าปรกษาหารอ (to consult)

ขนท 3 การจดท าแผนทชมชน โดยมวตถประสงคของการท าแผนทชมชน คอ 1) เพอสรางแผน

ทของชมชน 2) เพอใชแผนทชมชนอธบายปรากฏการณตางๆ เพอวางแผนการด าเนนกจกรรมตางๆ

การวเคราะหปรากฏการณตางๆ ภายในชมชน เพอการพฒนา โดยด าเนนการดงน

(1) เตรยมอปกรณลงพนท เชน ไวนลแสดงภาพถายทางอากาศ หรอแผนทภมประเทศ

และชนขอมลตางๆ ทเกยวของ ตามขอ 2.5 ขนาด 2.4x1.8 เมตร เครองมอคนหาพกดดาวเทยม

(GPS) ปากกาเมจกสตาง กระดาษ ปากกา เทปกาว กระดาษชารต

(2) เขารวมประชมประจ าเดอนของหมบาน

(3) อธบายขอมลทปรากฏในแผนทใหชมชนไดทราบ ใหชมชนโดยผใหญบานเปนผน า

กระบวนการรวมกนวาดแผนทหมบาน ประกอบไปดวย

3.1 แนวเขตหมบาน

3.2 แนวเขตปาเพอการอนรกษ และพนทปาคงสภาพทควรจดท าเปนปาชมชน

3.3 แนวเขตทดนท ากน ทอยอาศย และพนทปาเศรษฐกจชมชน

3.4 ทตงหนวยงานราชการในพนท วด โรงเรยน และสถานทส าคญ (เจาหนาท

รวมกบตวแทนชมชนออกส ารวจจบพกดพนทแตละแหง) น ามาลงในแผนท

(4) สรปการจดท าแผนทชมชน และเจาหนาทปาไมชวยน าขอมลลงแผนทดจตอล เพอ

การเตรยมขอมลส าหรบเดนส ารวจในพนทจรงรวมกนตอไป

น าไปสการ การวางผงต าบลโดยชมชนและทองถนเพอน าไปสระบบการจดการ

ทรพยากรทงหมดในพนท ตามพระราชบญญตสภา ต าบลและองค การบรหารส วนต าบล พ .ศ.๒๕๓๗

แกไขเพมเตมถง ฉบบท 6 พ.ศ. 2552 รวมกบพนกงานเ จาหนาท กรมปาไมตามพระราชบญญต

ปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ตอไป


2.5 ระดบการเขาไปเกยวของ (to involve)

ขนท 4 สรางกลไกระดบพนทรวมกน ขบวนองคกรชมชน/การเชอมโยงขบวนการชมชนทก

ขบวน/แยกกนปฏบตการในรปแบบองคกรอาสาปาไมชาวบาน

(1) จดประชมคณะอนกรรมการจดการปาสงวนแหงชาตแบบบรณาการประจ า

ส านกจดการทรพยากรปาไมแหงทองท เพอหาทบทวนกระบวนการมสวนรวมของอาสาปาไมชาวบาน

ในพนทปาสงวนแหงชาต ในเรองของชอองคกรอาสาปาไมชาว และความหมายทก าหนดไวในบทน

(2) เตรยมอปกรณในการลงพนท กระดาษฟลบชารต ปากกาเมจกสตาง

กระดาษ A4 และปากกา แบบอาสาปาไมชาวบาน 3 จ านวน 4 แผน แบบอาสาปาไมชาวบาน 1-2

เทากบจ านวนครวเรอนของหมบาน ประสานพนทเพอจดเตรยมไมโครโฟน บอรด เปนตน

(3) เชญเจาหนาทส านกจดการทรพยากรปาไมทกสวนและเจาหนาทศนย

จดการกลมปาสงวนแหงชาตเขารวมประชมหมบาน แจงแนวทางการจดตงคณะกรรมการอาสาปาไม

ชาวบาน

(4) แบงกลมออกเปน 3 กลม อธบายตวอยางแผนผงองคกรอาสาปาไม

ชาวบาน ใหทประชมฟงแลวตงค าถาม-ตอบ ดงน (1) เราเหนดวยกบตวอยางแผนผงองคกรอาสาปาไม

ชาวบานหรอไม (2) เราจะแบงฝายเปนกฝาย ชออะไร (3) แตละฝายควรมหนาทอะไร

(6) รวมกนจดท าโครงสรางองคกรอาสาปาไมชาวบานของชมชน

(7) ใหแตละกลมเสนอชอสมาชกกลมกลมๆ ละ 2 คน เพอโหวตคดเลอกรอง

ประธานฝายตางๆ 4 ฝาย และสมาชกทเหลอใหเปนเลขานการฝาย โดยในครงแรกใหผใหญบานเปน

ประธานคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบานไปพลางกอน และเมอองคกรมความพรอมแลวจงสรรหา

ประธานฯ มาจากสมาชกอาสาปาไมชาวบานตอไป

(8) รวมกนคดเลอกคณะกรรมการทปรกษาอาสาปาไมชาวบาน และให

ประธานจดท าหนงสอเชญเขาเปนคณะกรรมการทปรกษาอาสาปาไมชาวบาน


ตวอยางแผนผงองคกรอาสาปาไมชาวบาน

ประธานคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบานทงละออง

คณะท างานประชาสมพนธ

มหนาท

.................................

คณะท างานดแลรกษาปา

มหนาท

.................................

คณะท างานฟนฟและสงเสรมอาชพ

มหนาท

.................................

คณะท างานดแลทท ากนและทอยอาศย

มหนาท

.................................

คณะกรรมการทปรกษา


สวนผน ำชมชน (ผใหญบำน,ก ำนน) เปนผรบรอง

ลงชอ......................................................

(......................... ............................)

ต ำแหนง......................... ........................

วนท........................................................

สวนเจำหนำท หวหนำปำสงวนแหงชำต ลงชอ......................................................

(....................................................)

ต ำแหนง........................................... ........ วนท................................... ......................

แบบอาสาปาไมชาวบาน 1

ใบสมครอาสาปาไมชาวบาน

หมบาน.............หมท..........ต าบล........................อ าเภอ....................... จงหวด................

*****************************

1.ขาพเจา(นาย,นาง,นางสาว).......................................................................อาย....................

ป เกดเมอ...........................................อยบานเลขท...................ซอย/ตรอก..........................................

ถนน...............................หมท................... ต าบล................................อ าเภอ.......................................

จงหวด..............................รหสไปรษณย................................

หมายเลขโทรศพท...................................

เลขประจ าตวประชาชน 13 หลก

สถานภาพสมรส โสด สมรส

วฒการศกษาสงสด ประถมศกษา มธยมศกษา ปรญญาตร อนๆ ระบ.....................

การด ารงต าแหนง เครอขายอน

เคยเปนอาสาสมครเครอขาย.................................................................................

เมอ.....................พ.ศ................ถง พ.ศ.................รวม................ป……………………….

เปนอาสาสมครเครอขาย

ไมเคยเปนสมาชกเครอขาย

มความประสงค สมครเปน อาสาสมครปาไมชาวบาน ดแลพนทปาไมหมบาน...............

หมท.............ต าบล..................................อ าเภอ.................................จงหวด.......................................

ขอรบรองวา ขอมลดงทกลาวมาขางตน เปนจรงทกประการ

(ลงชอ)......................................................

(.....................................................)

วนท.........เดอน.................พ.ศ..........

หลกฐานประกอบการสมคร

1. ส าเนาบตรประจ าตวประชาชน 2. ส าเนาทะเบยนบาน



แบบสอบถามสถานะทางเศรษฐกจและสงคม

1.ชอผใหสมภาษณ

อาย ป ศาสนา การศกษา

ทอย

2.จ านวนสมาชกในครอบครวมจ านวนทงสน คน

3.จ านวนสมาชกทหารายไดสครอบครว คน

4.อาชพและรายได (พจารณาอาชพจากจ านวนรายได)

อาชพหลก รายได บาท

อาชพรอง รายได บาท

อาชพเสรม รายได บาท

รายไดอนๆ เชน คาเชาทดน สมาชกในครวเรอนสงให บาท

รวมรายได บาท

5.การครอบครองทดน

5.1 พนทท ากนแยกกบทอยอาศย

พนทท ากน ไร

พนททอยอาศย ไร

5.2 พนทท ากนรวมกบทอยอาศย รวม ไร

5.3 พนทอยอาศย ไร (ไมมพนทท ากน)

6.รายจายครวเรอนและการลงทน บาท

6.1 การลงทนดานการเกษตร บาท

6.2 การลงทนดานการศกษาของบตรหลาน บาท

6.3 คาใชจายดานการศกษาของบตรหลาน บาท

6.4 คาใชจายประจ าวน บาท

6.5 คาใชจายในการรกษาพยาบาล บาท

6.6 คาสาธารณปโภค บาท

6.7 คาใชจายอนๆ บาท

7. หนสน...


-2-

7.หนสน ม ไมม

8.เงนออม ม ไมม

9.สถานะทางสงคมของสมาชกในครอบครว

(คณะกรรมการหมบานสมาชกองคการบรหารสวนต าบลและสมาชกกลมตาง )ๆ

สมาชกในครวเรอน

สถานะทางสงคม

หวหนาครอบครว

สาม/ภรรยา

บตร

สมาชกคนอนๆ

10.การใชประโยชนจากปา

ไมเคยไดใชทรพยากรปาไมเลย

เขาไปใชประโยชนในพนทปา : เปนประจ า เปนฤดกาล

อธบายลกษณะการใชประโยชน (ระบไดมากกวา 1 ขอ)

ใชพนทในการเลยงสตว

ใชน าจากแหลงตนน าในปา

แหลงอาหาร

แหลงพกผอนหยอนใจ

แหลงสมนไพร

แหลงไมใชสอย

อนๆ


คณะกรรมการอาสาปาไมชาวบาน

เรยน อธบดกรมปาไม(ผานผอ านวยการส านกจดการทรพยากรปาไม ท .......................................)

ดวยขาพเจา.................................................................. ผอ านวยการ/หวหนาศนยจดการกลม

ปาสงวนแหงชาต ปา................................................................................... ไดท าการประชมเมอวนท

............................................. เพอจดเวทคดเลอกคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบาน และ

คณะกรรมการทปรกษาโดยมรายชอดงน

โครงสราง รายชอ หมายเหต

ประธาน

รองประธาน ฝาย..........................................

เลขานการ ฝาย..........................................

กรรมการ 1

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

กรรมการทปรกษา 1. ผอ./หน. ศนยจดการกลมปาสงวนแหงชาต โดยต าแหนง

2.

3.

4.

5.

6.

7.



2.6 ระดบการรวมมอ (to collaborate)

ขนท 5 ส ารวจประชากร สภาพเศรษฐกจ และสงคม

(1) เตรยมอปกรณในการลงพนท กระดาษฟลบชารต ปากกาเมจกสตาง

กระดาษ A4 และปากกา แบบอาสาปาไมชาวบาน 1-2 เทากบจ านวนครวเรอนของหมบาน ประสาน

พนทเพอจดเตรยมไมโครโฟน บอรด เปนตน

(3) เขารวมประชมคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบาน อธบายขอมลใน

แบบฟอรมอาสาปาไมชาวบาน 1-2 ใหคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบานทกฝายทราบ และพนทการ

เกบขอมลสมาชกรายครวเรอน ครวเรอนละ 1 คน ใหครบทงหมบาน

(4) ก าหนดชวงเวลาในการจดเกบขอมล เชน 1 เดอน และนดประชมอกครง

ในชวงสนเดอน เพอรวบรวมและประมวลผลขอมลรวมกน ดงน

4.1 รายชอ สถานทตดตอ อาย และสถานภาพสมาชกอาสาปาไมชาวบาน

4.2 ขอมลเศรษฐกจของสมาชกแตละครวเรอน

4.3 ขอมลการใชประโยชนทรพยากรและการถอครองทดน

ขนท 6 จดท าแผนงานและแผนงบประมาณในการบรหารจดการปาสงวนแหงชาตแบบม

สวนรวมของอาสาปาไมชาวบาน

เปาหมาย องคการปกครองสวนทองถนและชมชนสามารถเขามารวมด าเนนการจดการทรพยากรทดน

และปาไม โดยเนนการจดการอยางเปนระบบในระดบพนท เพอใหมพนทปาไมทวประเทศอยางนอยใน

อตรารอยละ 40

วตถประสงค

1. การถอดความรทมอยเดม หรอการวจยเพมเตมในการบรหารจดการ

2. การพฒนาใหเกดศนยการเรยนรดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน

3. การพฒนาศกยภาพแกนน า และเจาหนาทรวมกน

4. การวเคราะหศกยภาพพนท เพอก าหนดเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปา

ไมในพนทปาสงวนแหงชาตใหชดเจน เพอใหหนวยงานทเกยวของทราบและถอปฏบตรวมกน ตอไป เปน

การลดปญหาดานสงแวดลอมและขอขดแยงในการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมทงในปจจบน

และอนาคต

การด าเนนการ

1. ประชมคณะกรรมการอาสาปาไมชาวบาน เพอรวมกนจดท าแผนงานและ

งบประมาณเสนอผานคณะกรรมการหมบาน เพอสภาองคการปกครองสวน

ทองถนพจารณาน าเขาขอบญญตขององคกรปกครองสวนทองถน ตอไป

2. สรางความรวมมอตามแผนงานระหวางกรมปาไม คณะกรรมการอาสาปาไม

ชาวบาน และองคกรปกครองสวนทองถน


(ตวอยาง)

แผนงานและแผนงบประมาณในการบรหารจดการปาสงวนแหงชาตแบบมสวนรวมของอาสา

ปาไมชาวบาน

ระยะเวลา

แผนงาน

ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปตอไป

1. ดานการควบคมพนท

1.1 กจกรรมพฒนาและสงเสรมองคกรอาสาปา

ไมชาวบาน

ประชมเดอนละ 1 ครง

โครงการฝกอบรมอาสาปาไมชาวบานและศกษา

ดงาน

1.2 กจกรรมจดท าแผนทชมชน และแผนการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

30,000

50,000

30,000

10,000

30,000

10,000

30,000

10,000

30,000

10,000

2. ดานการปองกนพนท

2.1 กจกรรมอาสาปาไมชาวบานดแลรกษาปา

- ประชาสมพนธ สรางจตส านก และสรางแนว

รวมทงในระดบพนท

- เพมศกยภาพในการปองกนไฟปา

- เพมศกยภาพในการหาขาวและลาดตะเวน

ปองกนการบกรกท าลายทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมของหมบาน

12,000

12,000

12,000

12,000

12,000

3. ดานการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

3.1 โครงการฝกอบรมอาสาปาไมชาวบานเพอ

- สงเสรมใหราษฎรในหมบาน ปลก “ไม 3 อยาง”

ซงเปนแนวทางตามพระราชด าร

- สนบสนนใหมการสราง “ปาสาธารณะ” ประจ า

หมบาน เพอใหชมชนไดใชประโยชนรวมกน โดยใช

ทดนสาธารณะประโยชน

- สงเสรมอาสาปาไมชาวบานการปลกปาแนวกนชน

- ดแล บ ารงรกษาปาปลกใหเจรญเตบโต เพอ

อ านวยประโยชนตอระบบนเวศ สภาพดนฟาอากาศ

ความอดมสมบรณของดนและแหลงน า

- อนรกษดนและน า โดยสงเสรมการใชหญาแฝก

และจดท าฝายชะลอน า

50,000

50,000

50,000

50,000

50,000


ระยะเวลา

แผนงาน

ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปตอไป

4. ดานการตดตาม-ประเมนผล และระบบ

ขอมล

12,000 12,000 12,000 12,000 12,000

.....................................................ผเสนอแผน

.....................................................ผเหนชอบแผน

.....................................................ผอนมตแผน

2.7 ระดบการมอบอ านาจการตดสนใจ (to empower)

ขนท 7 การด าเนนการภายใตกฎหมายทเกยวของ อาทเชน แนวทางการจดตงคณะกรมการ

ระดบพนทปาไม (Forest Area Committee: FACT) การจดการเรองระบบทนภายใน การด าเนนการตาม

แผนงานและแผนงบประมาณในการบรหารจดการปาสงวนแหงชาตแบบมสวนรวมของอาสาปาไม

ชาวบาน เปนตน


บทท 3

การถายทอดองคความรครปาไมตามแนวพระราชด าร

(ตวอยางแนวทางการสงเสรม “คายเยาวชน...รกษพงไพร”) (โดย ส านกโครงการพระราชด ารและกจการพเศษ)

ความเปนมา “ครปาไม”

ครปาไมเปนโครงการทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมพระราชด ารส

ใหเจาหนาทปาไมเขาไปปลกฝงวชาความรดานอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการเขา

ไปเปนวทยากรในโรงเรยนในชวงทเวลาวางจากการเรยนการสอน กรมปาไมจ งไดสนองงาน ตาม

พระราชด ารสดงกลาว โดยพจารณาใหเจาหนาทปาไมเขาไปสอนนกเรยนในพนททใกลกบหนวยงาน

ภาคสนาม ส าหรบพนทต าบลแสงภา ไดคดเลอกโรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดนบานนาปอ เปนพนทน า

รอง โดยไดสอนเกยวกบประโยชนของปาไม และการปลกไมปาในลกษณะวนเกษตรในพนททดแทนการ

ปลกพชเชงเดยว เชน ขาวโพด เปนตน

พระราชด ารสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

“ใหน าเดก เยาวชน เขาไปศกษาในพนทปาสงวนแหงชาต พนทปาอนรกษ และใหจดวทยากร

บรรยายความร เรอง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตามความเหมาะสม


15 มกราคม 2556

ณ โรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดนสนตราษฎรประชาบ ารง อ.ปะเหลยน จ.ตรง


“การรกษาปาและทรพยากรตางๆ ใหมความหลากหลาย แลววธการทจะน าไปสความยงยน

คอการใหเดกและเยาวชนไดเรยนรจากธรรมชาตรอบตว เขาจะมความร ความเขาใจ เกดความรก

ความผกพน และหวงแหนในทรพยากร”


การสมมนา “รกษปานาน” ครงท 1 วนท 10 มนาคม 2557

ณ ศนยการเรยนรและบรการวชาการ เครอขายแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย อ.เมอง จ.นาน

ความเปนมาโครงการ “คายเยาวชน...รกษพงไพร”

ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จ านวน 5 ศนย ทวประเทศ

เปนหนวยงานภาคสนามทมหนาทเสรมสรางความร ความเขาใจแกประชาชน ในการอนรกษทรพยากร

ปาไม โดยเนนกจกรรมสรางจตส านกในรปแบบของการจดคายเยาวชน การด าเนนงานของศนยเรยนร

เพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร ถอไดวามบทบาทส าคญในการชวยพฒนา

สงเสรม และประชาสมพนธการอนรกษทรพยากรปาไม ใหแกเยาวชนและประชาชนทวไป

กรมปาไม รวมกบมลนธสวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขน

พนฐาน (สพฐ.) กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช กรมตรวจบญชสหกรณ กรมพฒนาทดน และ

กรงเทพมหานคร ตระหนกถงความส าคญของการเสรมสรางความร ความเขาใจ และปลกจตส าน กให

เยาวชนซงตอไปจะเปนก าลงส าคญในการพฒนาประเทศไดเกดความรก ความหวงแหน และชวยกน

อนรกษทรพยากรปาไม ไดรวมกนจดกจกรรมโครงการ “คายเยาวชน …รกษพงไพร ” ประจ าป

งบประมาณ พ.ศ. 255๘ ในชวงเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม 2558 ระยะเวลาในการเขาคาย 2 วน

1 คนจดคายทงหมด 4 รน รนละ 60 คน ณ ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนว

พระราชด าร 5 ศนย ศนยศกษาธรรมชาตและสตวปา 21 ศนย และสวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ

1 ศนย ซงมความเหมาะสมทจะเปนหองเรยนธรรมชาตในการจดกจกรรมและเรยนรของเยาวชน


ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร 5 ศนย

1. ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จงหวดเชยงใหม

ทอย : ถนนเจรญประเทศ ต าบลชางคลาน อ าเภอเมองเชยงใหม จงหวดเชยงใหม

หวหนาศนยฯ นายวาสนา ทอทอง

2. ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จงหวดตาก

ทอย : บานลานเตง หมท 9 ต าบลวงประจบ อ าเภอเมองตาก จงหวดตาก

หวหนาศนยฯ นายจระ ทรงพฒ

3. ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จงหวดยโสธร

ทอย : หมท 12 ต าบลคอเหนอ อ าเภอเมองยโสธร จงหวดยโสธร

หวหนาศนยฯ นายสมศกด ทวนนท

4. ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จงหวดประจวบครขนธ

ทอย : 585 หมท 2 ถนนปนอนสรณ ต าบลอาวนอย อ าเภอเมองประจวบครขนธ

จงหวดประจวบครขนธ

หวหนาศนยฯ นายคงศกด มแกว

5. ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จงหวดสงขลา

ทอย : หมท 1 ต าบลฉลง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

หวหนาศนยฯ นายวรพนธ พชญพนส


แผนท

ศธส : ศนยศกษาธรรมชาตและสตวปา กรมอทยาแหงชาต สตวปา และพนธพช

ศรร : ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไม ตามแนวพระราชด าร กรมปาไม


รายชอโรงเรยนและจ านวนนกเรยนทเขารวมโครงการคายเยาวชน...รกษพงไพร

ศรร. รนท ระหวางวนท โรงเรยน จ านวนนกเรยน หมายเหต

จ.เชยงใหม

1 22-23 พ.ค. 58

ชมชนบวกครกนอย 12

วดชางเคยน 12

วดดอนจน 12

วดรองออ 12

อนบาลบานทอเมองลง 12

2 8-9 ม.ย. 58

สงวาลวทยา 12

บานปาเสรา 12

บานปาเหมอด 12

วดรองววแดง 12

บานบอสราง 12

3 11-12 ม.ย. 58

ทาหลกสนทราย 12

แมคอวทยา 12

วดสนกลางเหนอ 12

บานบวกคาง 12

บานแมตะไคร 12

4 15-16 ม.ย. 58

วดเจดยอด 12

บานแมดอกแดง 12

วดสนมะฮกฟา 12

หมบานสหกรณ 12

วดหวยแกว 12

รวม(คน) 240

จ.ตาก

1 26-27 ม.ย. 58 บานแมกเหนอ 52

บานพะเดะ 8

2 28-29 ม.ย. 58 บานแมกนอย 46


3 3 - 4 ก.ค. 58

ชมชนบานแมกหลวง 37


ชมชนบานแมตาวกลาง 8

4 5-6 ก.ค. 58 บานแมตาวใหม 42





จ.ยโสธร

1 19 - 20 ม.0ย. 58

ชมชนหนองค 10

บานนาสไมย 10

บานทงนาโอก 10

บานคอเหนอคอใตดอนกลาง 10

บานยางเดยวหนองถม 10

บานหนองไรจนทรเกษม 10

2 23-24 ม.ย. 58

บานนาหลเหลาตอง 10

บานสงเปอย 10

ชมชนกจาน 10

บานมะพรกดโพนสม 10

บานแคนนอยหนองเลง 10

บานดงเจรญ 10

3 30 ม.ย. - 1 ก.ค. 58

บานสงยาง 10

บานพระเสาร 10

บานมวงอาจโพธศร 10

บานบอบงโพนจาน 10

บานคม 10

ชมชนบานบงแก 10

4 3 - 4 ก.ค. 58

บานฟาหวน 10

บานขมเงน 10

บานกดน าใส 10

บานเหลานอย 10

บานตว 10

อนบาลคอวง 10


จ.ประจวบครขนธ

1 15-16 ม.ย. 58 บานคนกระได 21

อนบาลประจวบครขนธ 39

2 25-26 ม.ย. 58

บานมะเดอทอง 25

บานทาขาม 20

บานปากคลอง(ราษฎรอปกรณ) 12

วดก ามะเสน 5

อาวนอย 9

3 25-26 ม.ย. 58

พฒนาประชานเคราะห 36

สามคครวมจต 6

อดมราชภคด 25

4 5-6 ก.ค. 58

หวยน าพ 24

มลนธศกษา 18

บานหวยยางมตรภาพท 35 18




จ.สงขลา

1 2-3 ม.ย. 58

บานหวยสมบรณ 20

วดรตนวราราม 12

บานมวง 28

2 9-10 ม.ย. 58 ฉลง 30

นคมสรางตนเองรตภม 30

3 12-13 ม.ย. 58 วดควนลงมตรภาพท 11 33

วดใหมทงคา 27

4 23-24 ม.ย. 58 บานหวยโอน 31

บานเนนนมต 29


รวมทงสน (คน) 1,218

หมายเหต : นกเรยนทเขารวมโครงการคายเยาวชน ...รกษพงไพร เปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ในโรงเรยนสงกด สพฐ.

ก าหนดวนจดคายเยาวชน...รกษพงไพร

ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร 5 ศนย กรมปาไม

ท ศนยเรยนรฯ รนท 1 รนท 2 รนท 3 รนท 4

1 ศรร.เชยงใหม 22-23 พ.ค. 58 8-9 ม.ย. 58 11-12ม.ย. 58 15-16 ม.ย. 58

2 ศรร. ตาก 26-27 ม.ย. 58 28-29 ม.ย. 58 3-4 ก.ค. 58 5-6 ก.ค. 58

3 ศรร.ยโสธร 19-20 ม.ย. 58 23-24 ม.ย. 58 30 ม.ย-.1 ก.ค. 58 3-4 ก.ค. 58

4 ศรร.ประจวบฯ 15-16 ม.ย. 58 25-26 ม.ย. 58 1-2ก.ค 58 5-6 ก.ค. 58

5 ศรร.สงขลา 2-3 ม.ย. 58 9-10 ม.ย. 58 12-13 ม.ย. 58 26-27 ม.ย. 58


โครงการการจดคายเยาวชน...รกษพงไพร

ณ ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร 5 ศนย

1. หลกการและเหตผล

ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร จ านวน 5 ศนย ทวประเทศ

เปนหนวยงานภาคสนามทมหนาทเสรมสรางความร ความเขาใจแกประชาชน ในการอนรกษทรพยากร

ปาไม โดยเนนกจกรรมสรางจตส านกในรปแบบของการจดคายเยาวชน การด าเนนงานของศ นยเรยนร

เพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร ถอไดวามบทบาทส าคญในการชวยพฒนา

สงเสรม และประชาสมพนธการอนรกษทรพยากรปาไม ใหแกเยาวชนและประชาชนทวไป

กรมปาไม และส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) ตระหนกถงความส าคญข อง

การเสรมสรางความร ความเขาใจ และปลกจตส านกใหเยาวชน ซงตอไปจะเปนก าลงส าคญในการ

พฒนาประเทศไดเกดความรก ความหวงแหน และชวยกนอนรกษทรพยากรปาไม ไดรวมกนจดกจกรรม

โครงการ “คายเยาวชน…รกษพงไพร” ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 255๘ ในชวงเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม

2558 ระยะเวลาในการเขาคาย 2 วน 1 คน จดคายทงหมด 4 รน รนละ 60 คน รวมนกเรยนทมาเขาคาย

ทงสน 1,200 คน ณ ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร 5 ศนย ซงมความ

เหมาะสมทจะเปนหองเรยนธรรมชาตในการจดกจกรรมและเรยนรของเยาวชน

๒. วตถประสงค

๒.1 เพอเผยแพรพระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาสรกต

๒.2 เพอเสรมสรางความร ความเขาใจถงความส าคญและประโยชนของทรพยากรปาไม

๒.3 เพอปลกจตส านกใหเยาวชนเกดความตระหนก รก และหวงแหนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

โดยรวมกนอนรกษทรพยากรปาไม

๓. กลมเปาหมาย

นกเรยนชนประถมศกษาปท4 และ 5 ของโรงเรยนในสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

๔. วธด าเนนการ

4.1 การบรรยาย

4.2 การฝกปฏบตเปนรายบคคลและเปนกลม

4.3 การศกษาดงานในพนทจรง

5. วทยากร

5.1 เจาหนาทกรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5.2 เจาหนาทกรมตรวจบญชสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณ

5.3 เจาหนาทกรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ

6. ระยะเวลาด าเนนการ

ในชวงเดอนพฤษภาคม-กรกฎาคม 2558


7. สถานทด าเนนการ

5.1 ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร จงหวดเชยงใหม

5.2 ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร จงหวดตาก

5.3 ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร จงหวดยโสธร

5.4 ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร จงหวดประจวบครขนธ

5.5 ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมแนวพระราชด าร จงหวดสงขลา

8. เนอหาวชาประกอบดวย

8.1 เนอหาวชา

- พระราชกรณยกจของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาสรกต

พระบรมราชนนาถ ดานการอนรกษทรพยากรปาไม

- โครงการตามแนวพระราชด าร

- ความส าคญและประโยชนของทรพยากรปาไมและสตวปา และการอนรกษทรพยากรปาไม

- บญชสความพอเพยง

8.2 กจกรรม

- กจกรรมละลายพฤตกรรม

- กจกรรมฐานเรยนร รคณคาทรพยากรปาไม และสตวปา

- บทเพลงเพอการอนรกษ

- ปยชวภาพ

9. งบประมาณด าเนนการ

งบประมาณจดคายเยาวชนฯด าเนนการ 5 ศนย ศนยละ 4 รน รวม 20 รน รนละ 30,800 บาท

รวมทงสนเปนเงนจ านวน 616,000 บาท (หกแสนหนงหมนหกพนบาทถวน ) โดยเบกจายจากวงเงน

ส ารองจายฉกเฉนหรอจ าเปน แผนงานท 1 อนรกษและจดการทรพยากรธรรมชาต ผลผลตพนทปาไม

ไดรบบรหารการจดการ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 (รายละเอยดตามเอกสารทแนบ)

10. ผรบผดชอบโครงการ

สวนอนรกษและฟนฟพนธไมในพนทเขตพระราชฐานและพนทพเศษ ส านกโครงการพระราชด ารและ

กจการพเศษ กรมปาไม

11. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

11.1 เยาวชนมความร ความเขาใจถงความส าคญและประโยชนของทรพยากรปาไม

11.2 เยาวชนเกดความรสกรก ความหวงแหน และมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมมากยงขน

11.3 เยาวชนไดพฒนาตนเองทงดานการแสดงออกทางความคด และการสรางมนษยสมพนธในการ

อยรวมกบผอน


โครงการฝกอบรม “เยาวชน...รกษพงไพร”

กรมปาไม รวมกบมลนธสวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ ส านกงานคณะกรรมการการศกษา ขน

พนฐาน (สพฐ.)กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กรมตรวจบญชสหกรณ กรมพฒนาทดน และ

กรงเทพมหานคร รวมกนจดกจกรรมโครงการ “คายเยาวชน …รกษพงไพร ” ประจ าปงบประมาณ พ .ศ.

255๘ โดยด าเนนการฝกอบรมนกเรยนชนประถมศกษาปท 4-5

ผลการด าเนนงาน ปงบประมาณ พ.ศ. 2558

หนวยงาน จ านวน (รน) จ านวน(คน)

1.ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร

กรมปาไม 5 ศนย 4 1,225

2.ศนยศกษาธรรมชาตสตวปา กรมอทยานแหงชาต สตวปา

และพนธพช 21 ศนย 4 5,068

3.สวนสมเดจพระนางเจาสรกตฯ 1 ศนย 2 256

รวม 6,549

แผนการด าเนนงานของกรมปาไม

- มอบหมายใหหวหนาโครงการอนเนองมาจากพระราชด ารฯ หวหนาสวนปา และหนวยงาน

ภาคสนามทวประเทศ จ านวนไมนอยกวา 1,000 คน ประสานงานจดการเรยนการสอนรวมกบ

โรงเรยนต ารวจตระเวนชายแดน และโรงเรยนบรเวณโดยรอบพนทปา

- จดฝกอบรมหลกสตรวทยากร “ครปาไม” และจดท าหลกสตรการเรยนการสอนโดยมงเนนให ผ

ฝกรบการอบรมเปนวทยากรทไปสรางครปาไม ใหส านกจดการทรพยากรปาไมฯ ทกแหง เปน

การขยายผลตอไป

- จดตงศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร เพอเปนศนยขบเคลอน

โครงการ “ครปาไม” จ านวน 5 ศนย คอ ไดแก จงหวดเชยงใหม ตาก ยโสธร ประจวบครขนธ

และสงขลา

- จดกจกรรมคายเยาวชนฤดรอน “เยาวชน...รกษพงไพร ” เรมด าเนนการปงบ ประมาณ 2558

ซงด าเนนงานรวมกนระหวางกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยกรมปาไม และ

ส านกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน (สพฐ .) อบรมนกเรยนชนประถมศกษาปท 4-5

(ก าหนดหลกสตร ๒ วน ๑ คน) จ านวนศนยฯ ละ ๕ รน รนละ ไมนอยกวา 60 คน รวมจ านวน

นกเรยนทงสน 1,2๑๗ คน

กรมปาไมด าเนนงานแลวเสรจครบทง ๕ พนท เมอวนท ๖ กรกฎาคม ๒๕๕๘


ก าหนดการเขาคายเยาวชน...รกษพงไพร หลกสตร 2 วน 1 คน

ณ ศนยเรยนรเพอการอนรกษทรพยากรปาไมตามแนวพระราชด าร กรมปาไม

วน เวลา กจกรรม

วนท 1

8.00 - 8.30 น. ลงทะเบยน

8.30 - 9.30 น. พฒนาความคนเคย

9.30 - 9.45 น. พกรบประทานอาหารวาง

9.45 - 10.30 น. ชมวดทศนพระราชกรณยกจ ส านกในพระมหากรณาธคณ

10.30 - 12.00 น. บญช ส ความพอเพยง

12.00 - 13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 14.30 น. กจกรรมฐานเรยนร "รคณคาทรพยากรปาไม และสตวปา"

14.30 - 14.45 น. พกรบประทานอาหารวาง

14.45 - 16.30 น. จดเดนของทรพยากรแตละทองถนตอการด ารงชวต

16.30 - 17.30 น. แลกเปลยนความคดเหน

17.30-19.00 น. ประกอบอาหาร รบประทานอาหารเยน

19.00 - 21.00 น. กจกรรมคายเรองเลาจากปา

21.00 น. สวดมนต เขานอน

วนท 2

6.00 -7.00 น. กจกรรมรบอรณ

7.00-7.30 น. อาบน าท าภารกจสวนตว

7.30 - 8.30 น. รบประทานอาหารเชา

8.30 - 10.00 น. ปยชวภาพ

10.00 - 10.15 น. รบประทานอาหารวาง

10.15 - 12.00 น. ไผรกษโลก

12.00 - 13.00 น. รบประทานอาหารกลางวน

13.00 - 15.00 น. น าเสนอขอคดและผลงานจากการเขารวมกจกรรมคาย

15.00 -15.15 น. รบประทานอาหารวาง

15.15 - 15.30 น. พธปดคาย


ประมวลภาพกจกรรม


พธเปด “คายเยาวชน...รกษพงไพร”

พธเปดคายแรก วนท 22-23 พ.ค. 58ศรร.เชยงใหม

จดรวมกบ ศธส. เชงดอยสเทพ โดย ดร.เกษม วฒนชย องคมนตร ใหเกยรตเปนประธานเปดคายแรก

คณหญงปราณ เออชเกยรต

ประธานมลนธสวนสมเดจพระนางเจาสรกตกลาวรายงานในพธเปดคายแรก และคณะท างาน ถายรปรวมกน

พธเปด เปดคายเยาวชน...รกษพงไพร รนท 1-4 ศรร. 5 ศนย


กจกรรม : ละลายพฤตกรรม รองเพลงพระราชนพนธ รก และรองเพลงคาย

กจกรรม : ชมวดทศนพระราชกรณยกจ ส านกในพระมหากรณาธคณ

กจกรรม : บญชน าวถ ส ความพอเพยง


กจกรรม : ฐานเรยนรทรพยากรปาไมและสตวปา

กจกรรม : เรยนรทรพยากรเดนแตละทองถนตอการด ารงชวต

ประกอบอาหาร รบประทานอาหารเยน


กจกรรม: สวดมนตตอนเชา – เยน

พธกรรมทางศาสนาอสลาม ศรร. สงขลา

คดแยกขยะ ท าปยหมก

ตนไมของฉน


ไผรกษโลก

พธปด มอบเกยรตบตร และของทระลก


บทท 4

หลกเกณฑและขนตอนการตรวจสอบเพอรบรองสทธ (โดย ส านกจดการทรพยากรปาไม ท 7 (ขอนแกน)

หลกการและเหตผล

คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 16 กนยายน 2540 ใหความเหนชอบในหลกการของ "แผนการ

จดการทรพยากรทดนและปาไม ระดบพนท" และเหนชอบ ในหลกการของโครงการจดการทรพยากร

ทดนและปาไม พ.ศ.2541 และเมอวนท 30 มถนายน 2541 เหนชอบโดยหลกการ "มาตรการและแนว

ทางแกไขปญห าทดนในพนทปาไม และใหด า เนนการตอไปได ” ตามมตคณะกรรมการนโยบายทดน

ปาไมแหงชงต ก าหนดใหกรมปาไมด าเนนการตามแผนการจดการทรพยากรทดนและปาไมระดบ พนท

เพอใหการบรหารจดการทรพยากรทดนและปาไมเปนไปอยางเปนระบบ ยงยน และเกดความชดเจนใน

การใชทรพยากรธรรมชาตในพนท โดยใหท า การส ารวจพนท ทมราษฎรครอบครองอยอาศยท า กนใน

พนทปาไม ทวประเทศใหชดเจน และขนทะเบยนผครอบครองพนทปาไม เพอน า มาใชเปนขอมลในการ

จดการทดนของรฐเพอการอนรกษและการพฒนา อยางยงยน รวมทงใหกรมปาไมพจารณาด า เนนการ

ตามความเหมาะสม ในบร เวณพนทปาอนรกษตามผลการจ า แนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและ

ทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 10 มนาคม 2535 เรอง การจ า แนก

เขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตและมตคณะรฐมนตร วนท 17

มนาคม 2535 เรอง ผลการจ า แนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวน

แหงชาตเพมเตมทปรบออกเปนพนทปาเพ อเศรษฐกจและมราษฎรอยอาศย /ท ากน กรมปาไมได

สนองตอบมตคณะรฐมนตรดงกลาวขางตน โดยท าการส ารวจการถอครองพนทปาไมทวประเทศ และ

จดตงโครงการจดการทรพยากรทดนและปาไมขน เพอบรหารจดการทรพยากรทดนและปาไมอยางเปน

ระบบ เนนการควบคมพนทปาไมเพอเปนการสงวนคมครอง ปองกนพนทปาไมทเหลออยไวใหได ลด

ปญหาความขดแยงของการใชทรพยากรทดนและปาไมใหมการใชประโยชน อยางเหมา ะสม และ

ชวยเหลอราษฎรใหมทอยอาศย/ท ากน อยางถกตอง ตามกฎหมาย ดวยการใชแนวทางการด า เนนการ

ตามมาตรา 16 ทว แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ในการแกไขปญหาความเดอดรอน

ของราษฎรทครอบครองและใชประโยชนทดน ในพนทปาสงวนแหงชาต


แนวทางในปฏบตงาน

1. ส ารวจวางแผนและก าหนดความเหมาะสมการใชทดน

1.1 ก าหนดพนทเปาหมายด า เนนการโดยอาศยขอมลทปรากฏในรปถายทางอากาศ

มาตราสวน 1: 50,000 และ 1: 4,000 ภายในขอบเขตของปานนๆ เพอจดท า เปนแผนทวางแผนก า หนด

ขอบเขตการปฏบตงาน (Baseline) เปนกรอบพนทด าเนนการ ซงจะมรายละเอยดเบองตนเกยวกบพ นท

คงสภาพปา พนททมการท าประโยชน

1.2 เขาไปส ารวจตรวจสอบในพนทจรง เพอหมายแนวก า หนดพนททมสภาพปา พนท

ทมความลาดชนสง พนททไมเหมาะสม กนออกจากพนทอยอาศย/ท ากนของราษฎรใหชดเจน พรอมทง

จดท าเปน “แนวเขตควบคม” เพอปองกนการบกรกพนท

2. ตรวจสอบและรบรองสทธท ากน

โดยใชผลตามขอ 1 ท าการตรวจสอบพนทของราษฎรแตละรายในพนทจรง รงวดแปลง

ทอยอาศย/ท ากน น าผลการรงวดไปจดท าผงแปลงทดนเพอการด า เนนการออกหนงสออนญาต สทก .

หรอควบคมพนทไวแลวแตกรณ ซงเปนไปตามหลกเกณฑตามมตคณะรฐมนตรเมอวนท 30 มถนายน

2541 ดงน

2.1 กรณพนททไมอยในขายอนญาต เชน พนทลมน าชนท 1 หรอ 2 หรอในพนทลอแหลม

คมคามตอระบบนเวศ กรมปาไมจะจดท าผงแปลงทดน ทะเบยนรายชอผครอบครองทดน ท าขอบเขตให

ชดเจนเพอประโยชนในการควบคมพนท โดยจดท าเปนแนวเขตควบคมและฝงหลกเขตตามมตคณะรฐมนตร

เมอวนท 30 มถนายน 2541 เพอปองกนการบกรกขยายพนท

2.2 กรณพนททอยในขายอนญาต ไดแก พนทลมน าชนท 3 หรอ 4 หรอ 5 และไมเปนพนท

ลอแหลมคมคามตอระบบนเวศ กรมปาไมจะด าเนนการตรวจสอบ รงวดแปลงทดน จดท าผงแปลงทดนราย

แปลง ฝงหลกเขต และด าเนนการ เพอออกหนงสออนญาต สทก. ใหราษฎรตอไป (เปนการอนญาตมาตรา

16 ทว แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507)


วตถประสงค

1. เพอสนองพระราชด ารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในเรองการใหสทธท ากน (สทก.) แก

ราษฎรในพนทปาไม

2. มระบบขอมลดานทรพยากรทดนและปาไมทชดเจน ใชประโยชนไดทกระดบ

3. ราษฎรไดมทอยอาศย/ท ากน อยางถกตองตามกฎหมาย

สทก. คออะไร?

สทก. คอ สทธท า กน เปนทดนในเขตปาสงวนและเปนปาไมเส อมโทรม ตองเปนพนททไดท า

ประโยชนหรออยอาศยอยแลว จงประกาศเปนเขตปรบปรงปาสงวนแหงชาต ฉะนน สทก .ยงเปนท

ปาสงวนแหงชาตอย โดยกรมปาไมเปนผอนญาตและท าการรงวด ไมสามารถซอขายได แตตกทอดเปน

มรดกแกทายาทได เมอวนท 28 สงหาคม 2522 มมตคณะรฐมนตร ใหด าเนนการชวยเหลอราษฎรทบก

รกอยในปาสงวนแหงชาต ใหไดรบอ นญาตโดยชอบดวยกฎหมายใหมทท า กนเปนหลกแหลงไมไปแผ ว

ถางอก ตอไป ตามแนวทางพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบกรรมสทธทดน

คมอหลกเกณฑและขนตอนการตรวจสอบเพอรบรองสทธ 4

กรมปาไมไดเรมด าเนนการใหสทธท ากน (สทก.) ในเขตปาสงวนแหงชาต มานบตงแตป 2525

ตอมาป พ.ศ. 2528 รฐบาลไดตราพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต (ฉบบท 3) พ.ศ. 2528 ก าหนดใหม

มาตรา 16 ทว และมาตรา 16 ตร ขนเพอชวยเหลอราษฎรทมความจ า เปนในการครองชพ สามารถ

เขาท า ากนในเขตปาสงวนแหงช าตไดโดยไมเดอนรอน และโดยมทอยเปนหลกแหลงซงความตาม

พระราชบญญตดงกลาวเปนการ รบรองวา สทธท ากน (สทก.) ในเขตปาสงวนแหงชาตทกรมปาไมมอบ

ใหกบราษฎรนนเปนไปตามกฎหมาย การออกหนงสอ สทก . (หนงสออนญาตใหท า ประโยชนและอย

อาศยภายในเขตปรบปรงปาสงวนแหงชาต ) หนงสอ สทก . ทมอบใหราษฎรจะลงนามอนญาตโดยผวา

ราชการจงหวดทองททปาสงวนแหงชาตนนตงอย มลกษณะดงน

แบบท 1 เรยกวา “หนงสออนญาตใหท า ประโยชน และอยอาศยภายในเขตปรบปรง

ปาสงวนแหงชาต” หรอแบบ สทก.1ก. เปนหนงสออนญาตใหครงแรก มอายการอนญาต 5 ป ขนาดเนอ

ทอนญาตใหตามทครอบครองอยจรง แตไมเกน 20 ไร ตอครอบครว ไมตองเสยคาธ รรมเนยมหนงสอ

อนญาตเมอครบก าหนดการอนญาตใหครงแรก จะเปลยนหนงสออนญาตตามแบบ สทก.2 ก

แบบท 2 แบบ สทก.2 ก ออกใหส าหรบผทไดรบ สทก.1 ก มาแลวไมนอยกวา 5 ป และ

ปฏบตถกตองตามเงอนไข กรมปาไมจะออกหนงสอฉบบนใหเพอมสทธท ากนในทดนเดมตอไปซงไมเกน

20 ไร ตอครอบครว (โดยจะเรยกเกบหนงสอ สทก .1 ก ดวย ) มอายการอนญาต 5 ป และตองช า ระ

คาธรรมเนยมหนงสออนญาตใหอตราไรละ 20 บาท (ตอหนงคราวการอนญาต) เมอครบก า หนดกจะม

การพจารณาตออายให

แบบท 3 เรยกวา “หนงสออนญาตใหท า การปลกปาหรอไมยนตนภายในเขตปรบปรง

ปาสงวนแหง ชาต” หรอ แบบ สทก.1 ข เปนหนงสออนญาตทออกใหแกราษฎรผทไดรบ สทก .1 ก หรอ

สทก.2 ก ทครอบครองพนทเกดกวา 20 ไร และมความประสงคจะปลกปาหรอไมยนตนภายในเนอทไม


เกน 35 ไร ตอครอบครว มอายกา รอนญาตคราวละ 10 ป และจะตองช า ระคาธรรมเนยมหนงสอ

อนญาตในอตราไรละ 20 บาท ทงนราษฎรจะตองปลกปาหรอไมยน ตนไมนอยกวาไรละ 25 ตน เมอ

ครบก าหนดเวลาการอนญาตกสามารถตออายได

หลกเกณฑในการก าหนดพนท สทก.

1. จะตองเปนปาสงวนแหงชาตทมลกษณะเปนปาสงวนแหงชาตทมลกษณะเปนปาเสอมโทรม

ตามคณะรฐมนตรก าหนด

2. เปนพนททไดท าประโยชนหรออยอาศยอยแลว

3. ไมอยในพนทปาทมสภาพเปน ตนน าล าธาร ภเขาสงชน พนทลอแหลมคกคามตอระบบนเวศ

หรอมสภาพทควรรกษาไว

4. ไมเปนบรเวณทมทวทศนสวยงามอนควรรกษาไว

5. ไมเปนพนทปาทในการศกษาคนควาทางวชาการปาไม

6. ไมเปนปาชายเลน

7. ไมเปนพนทซงไดท าการปลกสรางสวนปา หรอไดรบอนมตโครงการส าหรบปลกปาระยะ 5 ป

ไวแลว

การรงวดแปลงทดน ตรวจสอบเพอรบรองสทธ

ท าการรงวดแปลงทดนทอยอาศย /ท ากนในพนทเปาหมายด า เนนการ เพอใหมขอบเขตชดเจน

จดขอมลรายการรงวดเปนรายแปลงประกอบการจ า ลองรปรางแปลงทดนพรอมดวย ขอมลจดเดนใน


พนท เชน ถนน ล าน า สงกอสรางถาวร ฯลฯ เพอความสะดวกในการสอบทานขอมล โดยจะน า ผลการ

รงวดไปจดท าผงแปลงทดนเพอด าเนนการออกหนงสออนญาตหรอ ควบคมไวแลวแตกรณ ซงเปนไป

ตามหลกเกณฑการตรวจสอบเพอรบรองสทธทก าหนดไว และมขอก าหนดในการรงวดแปลงทดนดงน

(1) พนทอยในเขตชนคณภาพลมน า ชนท 1, 2 หรอในพนทลอแหลมคกคามตอระบบนเวศ ให

รงวดเพอใชเปนขอมล จดท าแผนทรายแปลง จ านวนเนอท (ไมตองฝงหลกเขตรายแปลง) จดท าผงแปลง

ทดนรวม และรงวดขอบเขตเพอการควบคมพนท และฝงหลกเขตชวคราว

(2) พนทอยในขายทสามารถอนญาตไดตามมาตรา 16 ทว แหงพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต

พ.ศ. 2507 ได (อยในชนคณภาพลมน าชนท 3, 4, 5 และไมเปนพนทลอแหลมคกคามตอระบบนเวศ) ให

รงวดแปลงทดน เพอด าเนนการอนญาตใหราษฎรตอไป

(3) กรณเปนพนทหมบาน/ชมชน ใหรงวดขอบเขตและแปลงทอยอาศยของราษฎรแตละรายใน

หมบาน จดท าแผนทรายแปลงและผงแปลงทดนรวมของแตละหมบาน หากเปนพนททสามารถอนญาต

ได ใหด าเนนการเพอการอนญาตตอไป

(4) กรณราษฎรใชทดนทบซอนในโครงการปลกปาถาวรเฉลมพระเกยรตหรอ พนทสวนปา

(ยกเวนสวนปาในความรบผดชอบขององคการอตสาหกรรมปาไม) ใหท าการส ารวจรงวด เพอให ทราบ

ขอมลขอบเขตแปลงทดน จดท าผงแปลงทดนรวม (ไมตองฝงหลกเขตใดๆ ทงสน ) เพอใชเปนขอมลใน

การแกไขปญหาเฉพาะกรณตอไป

(5) กรณการส ารวจถอครองยงไมครอบคลม ตองด าเนนงานใหครบถวนตามทเปนอย จรง และ

ตองเปนไปตามหลกการส าคญเกยวกบการส ารวจถอครองพนทปาไม คอตองเปนพนททมการอยอาศย/

ท ากนในพนทนนอยแลวและตอ เนองมาถงปจจบน มใชอพยพไปอยทอนแลวจะขอกลบเขามาท ากน

อก กรณเชนนถอเปนการบกรกพนทใหม ทงน ในการปฏบตส าหรบผทตกหลนหรอยงท าการส ารวจถอ

ครองไมครอบคลมจะตอง ใหก านน ผใหญบาน หรอหนวยปกครองในพนท รบรองวาไดอยอาศย/ท ากน

ตอเนองจรง

(6) กรณทดนอยอาศย/ท ากนของราษฎรในพนทด าเนนการโครงการหลวง พนททเคยก า หนด

เปนโครงการปรบปรงปาสงวนแหงชาต (หมบานปาไมเดม ) และพนทปาสงวนแหงชาตทก า หนดเป น

วนอทยาน จะตองด าเนนการตามขนตอนโครงการจดการทรพยากรทดนและปาไมดวย

(7) เมอท าการรงวดแปลงทดนเสรจแลว ใหผครอบครองทดนหรอผน าชกรอกแบบบนทกขอมล

การตรวจสอบรงวดแปลง ทดนทราษฎรถอครอง

คณสมบตของผมสทธขอ สทก.

1. เปนบคคลธรรมดา (ไมใชนตบคคล)

2. บรรลนตภาวะแลว และเปนหวหนาครอบครว

3. เปนผทไดประโยชน หรออยอาศยในพนททขอมสทธท ากนอยแลวสทธ


สทธ และ หนาท ของผไดรบ สทก.

สทธ

1. สามารถอยอาศยและท ากนตอไปในเขตปาสงวนแหงชาต โดยถกตองตามกฎหมาย

2. สทธท ากนตกทอดไปถงทายาทได

3. สามารถขออนญาตท าไมทไดปลกขนภายในทดนทไดรบอนญาต (ตามแบบ สทก.1 ก หรอ

สทก.2 ก หรอ สทก.1 ข) เพอน าไปใชประโยชนได โดยไมตองช าระคาภาคหลวงและคาบ ารงปา

4. สามารถขอรบการสนบสนนเงนทน ในรปของสนเชอเพอพฒนาการเกษตร ไดจากธนาคาร

เพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

หนาท

ผทไดร บ สทก . ตองปฏบตนนคอ ขอก า หนดเปนเงอนไขของหนงสออนญาตแบบตาง ๆ ซง

ปรากฏหลงของหนงสออนญาตแบบตาง ๆ สาระส าคญคอ

1. จะตองท าประโยชนในทดนทไดรบจาก สทก . ตามวตถประสงคทขอไ ว ตามหลกเกณฑและ

เงอนไขทก าหนด และจะใหบคคลอนนอกจากบคคลในครอบครว เขาท าประโยชนในทดนดงกลาวมได

2. หามซอ-ขายทดน สทก.

3. หามละทงไมท าประโยชน หรอไมอยอาศยในทดนทไดรบ สทก.

4. หามบกรกแผวถางปาในบรเวณตดตอใกลเคยง

5. ใหความรวมมอพนกงานเจาหนาท มาขอตรวจสอบการปฏบตตามเงอนไขหนงสออนญาต

สทก. หากไมปฏบตตาม “หนาท”หรอ ท าผด “เงอนไข” จะถกเพกถอน “สทธท ากน” โดยจะฟองรอง

เรยกคาเสยหายในกรณใด ๆ มได

คาใชจายทตองจายใหทางราชการในการรบ สทก.

ประชาชนผไดรบสทธท ากนในเขตปาสงวนแหงชาต จะตองจายเงนใหทางราชการ ดงน

1. คาแบบค าขอมสทธท ากน (ชส.1 ก) ฉบบละ 1 บาท

2. คาแบบค าขออนญาตปลกปาหรอไมยนตน ฉบบละ 1 บาท (ชส. 1 ข) กรณทมทดนเกนกวา

20 ไร และประสงคจะใชทดนนนเปนการเพมเตมเพอการปลกปาหรอไมยนตน

3. คาธรรมเนยมหนงสออนญาต 3.1 แบบ สทก. 1 ก ไมตองเสย 3.2 แบบ สทก. 2 ก ไรละ 20

บาทตอคราวอนญาต 5 ป 3.3 แบบ สทก. 1 ข ไรละ 20 บาทตอคราวอนญาต 10 ป


หนงสอ “สทก.”ทมอบใหราษฎรจะลงนามอนญาตโดย ผวาราชการจงหวดแหงทองททปาสงวน

แหงชาตนนตงอย มลกษณะดงน

แบบ สทก. 1 ก “หนงสออนญาตใหท าประโยชนและอาศยภายในเขตปรบปรงปาสงวนแหงชาต”

เปนหนงสออนญาตใหครงแรก มอายการอนญาต 5 ป ขนาดเนอทอนญาตใหตามทครอบครองอยจรง

แตไมเกน 20 ไร ตอครอบครว ไมตองเสยคาธรรมเนยมหนงสออนญาต เมอครบก าหนดการอนญาตใน

ครงแรกแลว จะเปลยนเปนหนงสออนญาตตามแบบ สทก. 2 ก



แบบ สทก . 2 ก “หนงสออนญาตใหท า ประโยชน และอาศยภายในเขตปร บปรงปาสงวน

แหงชาต” เปนหนงสออนญาตทออกใหส าหรบผทไดรบ สทก. 1 ก มาแลว ไมนอยกวา 5 ป และปฏบต

ถกตองตามเงอนไข กรมปาไมจะออกหนงสอฉบบน ใหเพอใหมสทธท ากนในทดนเดมตอไป (โดยจะเรยก

เกบหนงสอ สทก. 1 ก ดวย) มอายการอนญาต 5 ป และจะตองช า ระคาธรรม เนยมหนงสออนญาตใน

อตราไร ละ 20 บาท (ตอหนงคราวการอนญาต ) เมอครบก า หนดการอนญาตกจะมการพจารณาตอ

อายให



แบบ สทก. 1 ข “หนงสออนญาตใหท าการปลกปาหรอไมยนตนภายในเขตปรบปรงปาสงวน

แหงชาต”เปนหนงสออนญาตทออกใหแกราษฎรผทไดรบ สทก. 1 ก หรอ สทก. 2 ก ทครอบครองพนท

เกนกวา 20 ไร และมความประสงคจะปลกปาหรอไมยนตนในทดนสวนทเกนดงกลาว กรมปาไมจะออก

หนงสออนญาต สทก . 1 ข ใหมสทธ ในการปลกปาหรอไมยนตน ภายในเนอทไมเกน 35 ไร

ตอครอบครว มอายก ารอนญาตคราวละ 10 ป และจะตองช า ระคาธรรมเนยมหนงสออนญาต

ในอตราไร ละ 20 บาท (ตอหนงคราวการอนญาต) ทงนราษฎรจะตองปลกปาหรอไมยนตน ไมนอยกวา

ไรละ 25 ตน เมอครบก าหนดเวลาการอนญาตกสามารถขอตออายได



ผลของการไมปฏบตตาม “หนาท” หรอ ท าผดเงอนไข

จะถกเพกถอน “สทธท ากน” โดยจะฟองรองเรยกคาเสยหาย ในกรณใดๆ มได

การตรวจสอบการปฏบตตามเงอนไข

กรมปาไมจะสงเจาหนาทออกมาพบประชาชนผไดรบ สทก. โดยสม าเสมอเพอตรวจสอบการใช

ทดน สทก. วาเปนไปตามเงอนไขหรอไม หากถกตองกจะม “สทธท ากน” ตอไปเรอยๆ หลกส าคญใน

การใชประโยชนทดน สทก. อยาทงทดน “สทก.” ไวเฉยๆ โดยไมท าประโยชนตดตอกนเกน 2 ป จะท าให

ถกเพกถอนสทธท ากน

การขอรบสทธท ากนตกทอด

ในกรณทผไดรบหนงสออนญาต สทก. ถงแกความตาย ทายาทซง ผถกระบชอใหรบสทธท ากน

ตกทอดไวในแบบ ชส.4 (ใบสฟา) จะตองน าหลกฐานมรณะบตรของผรบหนงสออนญาต สทก . พรอม

บตรประชาชน และส าเนาทะเบยนบานของผขอรบรองสทธท ากนตกทอด ไปตดตอเจ าหนาทกรมปาไม

ทอยประจ า อยส า นกงานทองททปานนตง อย (สวนจดการทดนปาไม ส า นกจดการทรพยากรป าไม

ทองท) เพอขอรบสทธท ากนตกทอด ภายใน 180 วน


ภาคผนวก มาตรา 16 ทว

มาตรา 16 ทว (พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507) ในกรณทปาสงวนแหงชาตทงหมด

หรอบางสวนมสภาพเปนปาไรรางเกา หรอทงหญา หรอเปนปาทไมมไมมคาขนอยเลย หรอมไมมคาทม

ลกษณะสมบรณเหลออยเปนสวนนอย และปานนยากทจะกลบฟนคนดตามธรรมชาต ทงนโดยมสภาพ

ตามหลกเกณฑแล ะเงอนไขทรฐม นตรก าหนด โดยอนมตคณะรฐมนตรใหถอวาปาสงวนแหงชาตใน

บรเวณดงกลาวเปนปาเสอมโทรม

ถาทางราชการมความจ า เปนตองปรบปรงฟนฟสภาพปาเสอมโทรม ใหรฐมนตรประกาศ

ก าหนดเขตปาเสอมโทรมทงหมด หรอบางสวนเปนเขตปรบปรงปาสงวนแหงชาตในเขตปรบปรงปาสงวน

แหงชาต ถาบคคลใดไดเขาท าประโยชนหรออยอาศยในเขตดงก ลาวอยแลวจนถงวนทประกาศก า หนด

ตามวรรคสอง (1) เมอบคคลดงกลาวรองขอ และอธบดหรอผซงอธบดมอบหมายเหนวาบคคลนนยงม

ความจ าเปนเพอการครองชพ อธ บดหรอผซงอธบดมอบหม ายมอ านาจอนญาตเปนหนงสอ ใหบคคล

ดงกลาวท าประโยชนและอยอาศยตอไปในททไดท า ประโยชนหรอยอาศยอยแลวนนได แตตองไมเกน

ยสบไรตอหนงครอบครวและมก าหนดเวลาคราวละไมนอยกวาหาปแตไมเกนสามสบป ทงนโ ดยไดรบ

การยกเวนคาธรรมเนยมส าหรบคราวแรก คราวตอๆ ไปตองเสยคาธรรมเนยม

ปาเสอมโทรม

หลกเกณฑ “ปาเสอมโทรม ” หมายความวา เปนปาไมทมไมมคาทมลกษณะสมบรณเหลออย

เปนสวนนอยและปานนยากทจะกลบฟนคนดไดตามธรรมชาต โดยมไมขนาดความโตวดโดยรอบล า ตน

ตรงทสง 130 เซนตเมตร ตงแต 50-100 เซนตเมตร ขนกระจายอยทวพนทไมเกนไรละ 8 ตน หรอมไม

ขนาดความโตเกน 100 เซนตเมตร ขนกระจายอยทวพนทไมเกนไรละ 2 ตน ในกรณทปานนอยในพนท

ตนน าล าธาร พนทลมน า ชน 1A ชน 1B และชนท 2 แมจะมตนไมนอยเพย งใดกตาม กมใหก า หนดเปน

ปาเสอมโทรม (หลกเกณฑและเงอนไขในการก า หนดสภาพปาเสอมโทรม ตามมตคณะรฐมนตร เมอ

วนท 9 พฤษภาคม 2532)

มตคณะรฐมนตร วนท 10 มนาคม 2535 และมตคณะรฐมนตร วนท 17 มนาคม 2535

มตคณะรฐมนตร วนท 10 มนาคม 2535 เรอง การจ าแนกเขตการใชประโยชนทรพยากรและ

ทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตและมตคณะรฐมนตร วนท 17 มนาคม 2535 เรอง ผลการจ า แนก

เขตการใชประโยชนทรพยากรและทดนปาไมในพนทปาสงวนแหงชาตเพมเตม ในการก าหนดพนทปา

สงวนแหงชาต โดยการจ าแนกเปนเขตตาง ๆ ตามการใชประโยชนทรพยากร และทดนปาไมได 3 เขต

(Zone) ดงน

1. เขตพนทปาเพอการอนรกษ (Zone C)

เขตพนทปาเพอการอนรกษ หมาย ถง พนทปาสงวนแหงชาต ทก า หนดไว เพอการอนรกษ

สงแวดลอม ดน น า พนธพช และพนธสตวทมคณคาหายาก เพอการปองกนภยธรรมชาตอนเกดจาก


น าทวมและการพงทลายของดน ตลอดทงเพอประโยชนในดานการศกษา การวจย นนทนาการของ

ประชาชนและความมนคงของชาต แบงออกเปน 2 สวน คอ

1) พนทปาอนรกษตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร

พนทปาอนรกษตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตร หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทได

ประกาศเปนพนทปาอนรกษ ตามกฎหมายและมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตไปแลว พนทลกษณะน ไดแก พนทเขตรกษาพนธสตวปา ทไดประกาศโดยพระราช-

กฤษฎกาตามพระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 พนทอทยานแหงชาต ทไดประกาศ

โดยพระราชกฤษฎกาตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ .ศ. 2504 พนทลมน า ชนท 1 ตามผลการ

ก าหนดชนคณภาพลมน า โดยส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ตามมตคณะรฐมนตร พนท

เขตอนรกษปาชายเลน ตามผลการจ าแนกเขตการใชประโยชนทดนในพนทปาชายเลนประเทศไทย ตาม

มตคณะรฐมนตร

2) พนทปาอนรกษเพมเตม

พนทปาอนรกษเพมเตม หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทมสภาพปาสมบรณหรอม

ศกยภาพเหมาะสมตอการอนรกษธรรมชาต เพอรกษาไวซงความสมดลของธรรมชาตและสงแวดลอม

พนทลกษณะน ไดแก พนทปาทมลกษณะสมบรณตลอดจนพนทปาทสมควรสงวนไว เพอรกษา

สภาพแวดลอมและระบบนเวศ พนทปาทมความเหมาะสมตอการสงวนไวเพอเปนสถานทศกษาวจ ย

พนทปาทหามมใหบคคลเขาไปหรออยอาศยตามแนวชายแดน พนทปาทเปนเอกลกษณเฉพาะของ

ทองถน พนทปาซงเปนเขตทตงแหลงธรรมชาตอนควรอนรกษตามพระราชบญญตสงเสรมและรกษา

คณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ .ศ. 2535 พนทปาซงก า หนดเปนโ บราณสถาน โบราณวตถตาม

พระราชบญญตสถาน โบราณวตถ ศลปวตถ และพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ. 2504

2. เขตพนทปาเพอเศรษฐกจ (Zone E)

เขตพนทปาเพอเศรษฐกจ หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทก า หนดไวเพอผลตไม และของ

ปารวมถงพนทเศรษฐกจตาม นยมตคณะรฐมนตรเกยวกบการก า หนดชน คณภาพลมน า และการ

จ าแนกเขตการใชประโยชนทดนในพนทปาชายเลน พนทเพอการพฒนาการทรพยากรปาไม และพนท

ประสานการใชประโยชนรวมกนระหวางทรพยากร ปาไมกบทรพยากรธรรมชาตอน ๆ เชน ทรพยากร

มนษย ทรพยากรแร และทรพยากรพลงงาน เพอประโยชนทางเศรษฐกจและความมนคงของชาต ตลอด

ทงตองไมอยในหลกเกณฑทจ าแนกใหเปนเขตพนทปาเพอการ อนรกษ พนทลกษณะน ไดแก

1) พนทพฒนาปาธรรมชาต

พนทพฒนาปาธรรมชาต หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทมสภาพปาไมสมบรณและม

ศกยภาพเหมาะสมในการ จดการปาไม ตามหลกวชาการ เพอใหราษฎรไดใชประโยชนจากไมและของ

ปารวมกนโดยไมบกรกเขาไปใช ประโยชนในเขตพนทปาเพอการอนรกษตอไป พนทลกษณะนไดแก

พนทปาโครงการท าไมตาง ๆ พนทปาชมชน


2) พนทพฒนาทรพยากรปาไม

พนทพฒนาทรพยากรปาไม หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทเสอมโทรม ซงมศกยภาพ

สงในการฟนฟสภาพปา สามารถสงเสรมบทบาทและหนาทของสวนราชการและเอกชน ใหมสวน

รบผดชอบในการจดการและพ ฒนาทรพย ากรปาไมรวมกน เพออ า นวยประโยชนทงทางตรงและ

ทางออมใหมไมใชประเทศและเพอประโยชนในดานอตสาหกรรมแบบตอเนอง โดยน า ทกสวนของไมมา

ใชประโยชน ใหบรรลผลตอการพฒนาดานอตสาหกรรม ตลอดจนเศรษฐกจและสงคมของชาต พนท

ลกษณะนไดแก พนทปลกปาภาครฐบาล พนทปลกปาภาคเอกชน พนทปลกปาเพอใชสอยในครวเรอน

3) พนทพฒนาตามหลกวนศาสตรชมชน

พนทพฒนาตามหลกวนศาสตรชมชน หมายถง พนทปาสงวน แหงชาตทก า หนดไวเพอ

แกไขปญหาการบกรกท าลายปาในรปแบบตาง ๆ โดยการวางแผนพฒนาทรพยากรมนษยแ ละการตง

ถนฐานใหสอดคลองกบการใชประโยชน และการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของปร ะเทศ การใช

ประโยชนพนทกระท า ในลกษณะของวนเกษตร พนทลกษณะนไดแก พนทโครงการตามพระราชด า ร

พนทโครงการพฒนาเพอความมนคง พนทโครงการหมบานปาไม พนท สทก.

4) พนทพฒนาทรพยากรธรรมชาตอน ๆ

พนทพฒนาทรพยากรธรรมชาตอน ๆ หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทไดอนญาตใหใช

ประโยชนรวมกนระหวางทรพยากรปาไม และทรพยา กรธรรมชาตอน ๆ เชน แหลงน า และทรพยากร

ธรณ เพอประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและส งคมของประเทศ พนทลกษณะน ไดแก พนทเขต

แหลงแร พนทเขตระเบดหนและยอยหน พนทอนญาตใหสวนราชการ และเอกชนใชประโยชนใน

กจกรรมตาง ๆ

3. เขตพนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร (Zone A)

เขตพนทปาทเหมาะสมตอการเกษตร หมายถง พนทปาสงวนแหงชาตทมสมรรถนะทดน

เหมาะสมตอการเกษตรหรอศกยภาพสงใน การพฒนาดานการเกษตร ตามผลการจ า แนกสมรรถนะ

ทดนของกรมพฒนาทดน รฐสามารถพฒนาความเปนอยของราษฎร ไดอยางมประสทธภาพ อกท งตอง

ไมอยในหลกเกณฑทจะจ าแนกใหเปนเขตพนทปาเพอการอนรกษ และเขตพนทปาเพอเศรษฐกจ พนท

ลกษณะนไดแก 1) พนทปาทมสมรรถนะของดนเหมาะสมตอการเกษตร 2) พนททเหมาะสมตอ

การเกษตร ตามนยมตคณะรฐมนตรเกยวกบการก า หนดชนคณภาพลมน า และการจ า แนกเขตการใช

ประโยชนทดนในพนทปาชายเลน

มตคณะรฐมนตร เมอวนท 16 กนยายน 2540

ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 16 กนยายน 2540 ไดเหนชอบหลกการของ "แผนการจดการ

ทรพยากรทดนและปาไม ระดบพนท" เพอ บรหารจดการทรพยากรทดนและปาไมอยางมระบบ โดยเนน

ดานการอ นรกษควบคกบการพฒนาทยงยน โดยสงวนรกษาทรพยากรปาไมทเหลออย และฟนฟ

ทรพยากรปาไมทเสอมสภาพ ทงนอยบนหลกการลดปญหาความขดแยงการใชทรพยากรธ รรมชาตใน

พนท กรมปาไมไดก าหนดแผนปฏบตงานเพอด าเนนการใหเปนไปตามแผนการจดการ ทรพยา กรทดน


และปาไม ซงการด า เนนการตามแผนจดการนจะเปนการแกไขเกยวกบปญหาในพนท ปาไมอยางม

ระบบเปนการแกไขปญหา ในเชงรก โดยการส า รวจขอมล การถอครองพนทปาไมทกประ เภทในทก

จงหวดทงประเทศ จดท าเปนระบบขอมลปจจบนของพนทปาไม โดยตรวจสอบวาแตละจงหวดมพนทปา

ไมประเภทใดบาง/ สภาพปญหาอยางไร/ จ าแนกประเภทปญหา/ ด าเนนการส ารวจพนทครอบครองขน

ทะเบยนบคคล เพอน าขอมลมาจดท าแผนปฏบตการเฉพาะพนทม 4 ขนตอน คอ

1) ส ารวจถอครองพนทปาไม

o ส ารวจถอครอง

o ขนทะเบยนบคคล

2) ส ารวจ และวางแผนก าหนดความเหมาะสมในการใชพนท ก าหนดขอบเขตพนทให

ชดเจน ส าหรบการอยอาศยและท ากนบรเวณทเหมาะสม

3) ตรวจสอบและรบรองสทธการอยอาศย / ท ากน

o ตรวจพสจน

o รงวดฝงหลกเขตแปลงทดนของราษฎร

o ออกหนงสออนญาตจดท าแนวเขตพนทปาไม และเครองหมายแสดงแนวเขตให

ชดเจน

มตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541

ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 30 มถนายน 2541 ใหความเหนชอบกบ "มาตรการและแนว

ทางแกไขปญหาทดนในพนทปาไม และใหด าเนนการตอไป" ส าหรบมาตรการและแนวทางแกไขป ญหา

ทดนในพนทปาไม ไดก าหนดไว 2 ดาน คอ

1) ดานการจดการทรพยากรทดนและปาไม จ าแนกพนทเปน 3 ประเภท คอ ปาสงวนแหงชาต

ปาอนรกษตามกฎหมาย และปาอนรกษตามมตคณะรฐมนตร พนทอน ๆ ทสงวนหรออนรกษไวเพอ

กจการปาไม

2) ดานการปองกนพนทปาและอน ๆ

มาตรการ และแนวทางการแกไขปญหาในพนทปาอนรกษตามกฎหมาย เชน อทยานแหงชาต

เขตรกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา และปาอนรกษตา มมตคณะรฐมนตร (พนทลมน า ชนท 1

ชนท 2 และเขตอนรกษปาชายเลน) ไดก าหนด

1. ใหกรมปาไมส ารวจพนททมการครอบครองใหชดเจน และขนทะเบยนผครอบครอง

เพอน ามาใชเปนขอมลในการจดการเพอการอนรกษ และพฒนาอยางยงยน

2. ใหกรมปาไมด าเนนการตามแผนจดการทรพยากรทดนและปาไม ระดบพนท (มต

คณะรฐมนตร วนท 16 กนยายน 2540)


แนวทางการด าเนนงาน

1) ด าเนนการส ารวจ – ตรวจสอบในขอบเขตพนทปาเปาหมาย ดงน

1. ส ารวจ – ตรวจสอบสภาพปาและการใชทดนปาไม เพอใหไดจ านวนเนอทรวมทงหมด

ของการใชทดนปาไม และสภาพปาทเหลออย

2. ส ารวจการถอครองพนทปาไม เพอใหไดขอมลวาในจ านวนการใชทดน ปาไมทงหมด

นน ใครเปนผใช/ครอบครอง ใชท าอะไร โดยท าการส ารวจพนททครอบครอง และขนทะเบยนบคคลผ

ครอบครอง รวมถงการส ารวจลกษณะสภาพพนทและชต าแหนงทตงดวย

3. ส ารวจขอมล ขอเทจจรง สภาพปญหาตาง ๆ ทมในพนทนน

2) สรปผลขอมลการส ารวจซงเปนสถานการณปจจบนทเกดขน น ามาพจารณาประเมนเชง

ภาพรวม/ชปญหาและก าหนดสงทตองด าเนนการเพอแกไขปญหาเหลานน

3) ตรวจสอบสภาพการใชทดนจากภาพถายทางอากาศทถายภาพบรเวณพนทปาเปาหมายไว

เปนครงแรก (ภายหลงจากประกาศเปนพนทปาไมตามกฎหมายครงแรก) และถายทอดขอบเขตอางอง

ลงในพนทภมประเทศจรง

4) ส ารวจและวางแผน ก า หนดความเหมาะสมการใชพนท โดยพจารณาผลการตรวจสอบ

รองรอยการท าประโยชนประกอบพยานหลกฐานอนในพนท เปาหมาย พจารณาลกษณะทางภายภาพ

ของพนท นน ๆ วาลอแหลม คกคามตอระบบนเวศหรอไม ผล การพจารณาเปนประการใด จะตอง

ด าเนนการตอไปดงน

1. กรณเปนพนทลอแหลม คกคามระบบนเวศ จะตองท าการส ารวจหาพนททเหมาะสม

เพอรองรบการเคลอนยาย

2. กรณท รอการเคลอนยาย จะตองวางแผนก า หนดการใชทดนเพอลด / ควบคม

ผลกระทบทเกดขนตอทรพยากรธรรมชาต และ/หรอสงแวดลอม

3. กรณทเปนพนทอยในเกณฑอนญาตใหมการใชทดนในบรเวณเดมได จะตองวางแผน

ก าหนดมาตรการเชนเดยวกบ (2)

5) ตรวจพสจนและรบรองสทธการอยอาศย / ท ากน

1. กรณตรวจพสจนแลวาเปนพนททอยมากอนการประกาศเปนพนทปาไม และไมเปน

พนทลอแหลม คกคามตอระบบนเวศ จะท าการออกหนงสออนญาต สทก. ใหเพอการอยอาศย/ท ากน

ตอไป

2. กรณทอยมากอนการประกาศเปนพนทปาไม แตเปนพนทลอแหลมคกคามตอระบบ

นเวศ จะตองก าหนดแผนความชวยเหลอ หรอยายไปในพนททเหมาะสมซงหากอยในเขตพนทปาไม ก

จะตองมการออกหนงสออนญาตรบรองสทธใหเชนเดยวกน

3. กรณตรวจสอบพสจนแลวปรา กฏวา เปนการอยอาศยภายหลงการประกา ศเปน

พนทปา จะตองพจารณาด าเนนการจดท าแผนการเคลอนยายตอไป และหากยง ไมสามารถเคลอนยาย

ไดทนท จะตองท าการจดระเบยบทอยอาศย/ท ากน ใหเพยงพอกบการด ารงชพ


6) ขอบเขตพนทอนญาต หรอจดใหอยอาศย/ท ากน จะมการจดท าขอบเขตใหเปนททราบอยาง

ชดเจนโดยทวกน เพอปองกนการขยายพนท หรอรกล าเขาไปในเขตอนรกษ

7) การใชทดนในพนททอนญาตหรอจดให จะก า หนดเงอนไขการใชทดนเพอลดผลกระทบตอ

ทรพยากรธรรมชาต และ/หรอสงแวดลอม รวมทงการหามขยายพนทรกล าเขาไปในเขตอนรกษ

8) พจารณาจดท าแผนการปฏบตตอเนอง เพอสนบสนนโครงการแลวแตกรณ เชน การพฒนา

คณภาพชวต การสงเสรมอาชพทงในและนอกภาคเกษ ตร การสนบสนนดานสาธารณปโภคส า หรบ

การด าเนนการขนตอนตรวจพสจนและรบรองสทธ จะด าเนนการ 2 ลกษณะ

กรณพนทปาอนรกษตามกฎหมาย (อทยานแหงชาต/เขตรกษาพนธสตวปา)

ก าหนดในรปโครงการจดการทรพยากรทดนและปาไมในเขตพนทปาอนรกษ ภายใตแผนงาน

เรงรดพสจนสทธ

กรณปาสงวนแหงชาต

ก าหนดด าเนนการในรปโครงการจดการทรพยากรทดนและป าไม ตามแผน จดการทรพยากร

ทดนและปาไมระดบพนท ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 16 กนยายน 2540 ซงจะเรมด า เนนการใน

ปงบประมาณ 2543

ส าหรบแนวทางการด า เนนตามโครงการจดการทรพยากรทดนและปาไม และในเขตพนทปา

อนรกษภายใตแผนงานเรงรดพสจนสทธ กรมปาไมไดแจงใหผวาราชการจงหวด และปาไมเขต ใชเปน

แนวทางปฏบต (ตามหนงสอกรมปาไม ดวนทสด ท กษ 0712.2/16891 ลงวนท 9 กรกฎาคม 2543)

มตคณะรฐมนตร เมอวนท 11 พฤษภาคม 2542 ลงมต รบทราบและเหนชอบตามท

รฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย (พลตรสนน ขจรประศาสน ) ประธานคณะกรรมการชวยเหลอ

ประชาชนเสนอ ผลการเจรจาแกไขปญหาความเดอดรอนของเกษตรกรภาคเหนอ ในสวนทเกยวของกบ

สวนอนรกษตนน า คอ กลมปญหาปาไม โดยรฐมนตรชวยวาการกระทรว งเกษตรและสหกรณ

(นายเนวน ชดชอบ) เปนประธานการเจรจาเมอวนท 9 พฤษภาคม 2542 ผลการเจรจา สรปไดดงน

1. กรณ ปรบปรงกฎหมายปาไม และมตคณะรฐมนตรทเกยวของกบปาไม ใหแตงตง

คณะกรรมการรวมทประกอบดวยตวแทนฝายราชการ นกวชาการ และตวแทนกลมชาวบานผเรยกรอง

เพอด าเนนการศกษาหาแนวทาง และพจารณาด าเนนการปรบปรง แกไขกฎหมายปาไม 4 ฉบบ และมต

คณะรฐมนตรทเกยวของกบปาไมใหสอดคลองกบรฐธรรมนญ ทงนใหมการแตงตงคณะกรรมการ

ภายใน 7 วน และใหคณะกรรมการดงกลาวด า เนนการพจารณาป รบปรงและแกไขกฎหมาย และมต

คณะรฐมนตรดงกลาวใ หแลวเสรจภายใน 90 วน และใหน า ผลการพจารณาไปด า เนนก ารประชา

พจารณ หลงจากนนใหน าเสนอตอคณะรฐมนตรเพอพจารณาด าเนนการตอไป

2. การคมครองสทธชวคราวกอนการพสจนจะไดขอยต หลงจากน าผลการเจรจาเขาทประชม

คณะรฐมนตรและมมตแลว จะมการประกาศใหราษฎรทอยในชมชนในพนทปาไมทขนทะเบยนรายชอ

ภายใน 7 วน เพอด าเนนการดงน


ก. การขนทะเบยน จะเปดใหราษฎรมาขนทะเบยนรายชอ ขอบเขตพนทท ากนเดม และ

พนทสวนรวมของชมชนภายใน 30 วน

ข. การชเขตและปกหมดทท ากนและพนทสวนรวมของชมชน ใหกระ ทรวงเกษตรและ

สหกรณแตงตงคณะท า งานด า เนนการส า รวจรายแปลงและปกหมด ในพนททไดขนทะเบยนไวเพอ

คมครองบคคลในการท ากนชวคราว

ค. การพสจนสทธใหด าเนนการภายใตหลกการพสจนวาตนอยกอนการประกาศเขตปา

หรอไม หากเปนกรณ คนอยกอนการประกาศเขตปา ใหด า เนนการโดยอาศยอ า นาจตามประมวล

กฎหมายทดน กรณประกาศเขตปากอนใหอาศยหลกการแกปญหาเป นรายกรณ ตามสภาพความเปน

จรง ส าหรบหลกเกณฑการพสจนสทธใหใชหลกเกณฑทมอยในปจจบน และปรบปรงตามผลการศกษา

ตามขอตกลงท 1

ง. การด าเนนการดงกลาวขางตน ใหมการแตงตงคณะกรรมการชวยเหลอเพอตดตาม

การด าเนนการตามขอตกลงทงหมด

การด า เนนการตามขอ 2) ใหด า เนนการเฉพาะกรณคนสญชาตไทยและการคมครองสท ธชวคราว

หมายถง สทธในการด าเนนการตามกฎหมาย (จบกม) เทานน

3. พระราชบญญตปาชมชน มอบหมายใหคณะกรรมการตามขอตกลงท 1 รบไปพจ ารณา

แตงตงคณะอนกรรมการเพอด าเนนการเปดประชาพจารณรางพระ ราชบญญตปาชมชนทกฉบบทมอย

ในปจจบน ในทกภาคของประเทศโดยเรวกอนน าเสนอตอคณะรฐมนตรเปนล าดบตอไป

เอกสารอางอง 1. คมอประชาชนผไดรบ สทก. ในเขตปาสงวนแหงชาต

2. แนวทางปฏบตการแกไขปญหาทดนปาไม กรณ ราษฎรอางสทธยดถอครอบครองทดนปาไม

3. พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ.2507

4. www.dnp.go.th

Documents

แผนการจัดการความรู้ ปี ......2 แผนการจ ดการความร กล มท 5 ปงบประมาณ พ.ศ. 2558