Upload
others
View
12
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 61
RESEARCH ARTICLE
Seroprevalence and Risk Factors of Brucella melitensis and Caprine Arthritis-encephalitis Virus in Goats in the Western
ThailandChongmas Antarasena1*, Trakarnsak Paethaisong1, Philaiphon Chetiyawan1
Abstract
Objectives—Brucellosis and caprine arthritis-encephalitis are infectious diseases caused by Brucella melitensis and caprine arthritis-encephalitis virus (CAEV) respectively. They are the important persistent diseases of goats that affect productivity. This study explored information to support disease control plan. The study objectives were to determine seroprevalence of B. melitensis and CAEV infections in goats in the western provinces of Thailand and to identify potential risk factors associated with farms and goats seropositivity.
Materials and Methods—A cross-sectional study was conducted between January and March 2012. Target population is goats in 5 provinces of western Thailand namely; Kanchanaburi, Nakhon Pathom, Prachuap Khiri Khan, Petchaburi and Ratchaburi. A total of 1,379 serum samples from 87 goat farms were selected by stratified random sampling method. The indirect ELISA and complement fixation test (CFT) were used to screen and confirm B. melitensis antibody detection, respectively. The presence of CAEV antibody was determined using competitive ELISA. Risk factors associated with the seropositivity were determined with 95% confident and using logistic regression analysis.
Results—The overall seroprevalence of brucellosis at the individual and herd levels were 5.08% and 18.39%, respectively. The highest prevalence was observed in Kanchanaburi province. The overall se-roprevalence of CAE at the individual and herd levels were 1.81% and 9.20%, respectively. The highest prevalence was observed in Petchaburi province. Statistical significance of association on animal level was found between B. melitensis infection and mixed rearing goat and sheep (odds ratio (OR), 6.248; 95% CI, 3.063-12.745; P<0.001) and history of abortion (OR, 3.796; 95% CI, 2.305-6.254; P<0.001). Logistic regression analysis showed that herd size (OR, 8.50; 95% CI, 3.09-23.43; P<0.001), shared rams with other farms (OR, 2.81; 95% CI, 1.24-6.38; P<0.013) and the presence of goat with signs conformed with CAE (OR, 3.45; 95% CI, 1.61-7.40; P<0.001) were risk factors associated with CAEV positivity on individual level. There was no risk factor associated with B. melitensis and CAEV on herd level.
Conclusions—The results indicated that goats population particularly those reared in western provinces of Thailand are at risk of B. melitensis and CAEV infections. The implementation of periodical test and stamping-out measures should be established in order to reduce risk of both diseases in goats and B. meli-
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201362
tensis infection in human.
KKU Vet J. 2013;23(1):61-86. http://vmj.kku.ac.th/
Keywords: Seroprevalence; Brucellosis; Caprine arthritis-encephalitis; Goats; Western Thailand1Veterinary Research and Development Center (Western Region), Po. Box 18, Chom bueng District, Ratchaburi Province, 70150*Corresponding author: Tel. 0-3222-8419 Fax. 0-3222-8379 exit 114 E-mail: [email protected]
ความชกทางซรมวทยาและปจจยเสยงการตดเชอ Brucella melitensis และ caprine arthritis-encephalitis virus ในแพะ
ภาคตะวนตกของประเทศไทย
ชองมาศ อนตรเสน1*, ตระการศกด แพไธสง1, พไลพร เจตยวรรณ1
บทคดยอ
วตถประสงค โรคบรเซลโลซสและโรคขออกเสบและสมองอกเสบในแพะเปนโรคตดตอชนดเรอรง
ทส�ำคญและสงผลกระทบตอกำรเพมผลผลตของแพะ มสำเหตเกดจำกเชอ Brucella melitensis และ
caprine arthritis-encephalitis virus (CAEV) ตำมล�ำดบ กำรศกษำนมวตถประสงคเพอส�ำรวจควำม
ชกทำงซรมวทยำและปจจยเสยงทมควำมสมพนธกบกำรตดเชอ B. melitensis และ CAEV ในแพะท
เลยงในภำคตะวนตกของประเทศไทย เพอใชในกำรวำงแผนก�ำจดโรคและลดควำมสญเสยทำง
เศรษฐกจ
วสด อปกรณ และวธการ ท�ำกำรศกษำแบบภำคตดขวำง ระหวำงเดอนมกรำคม ถง มนำคม 2555 และ
สมเกบตวอยำงซรมแพะทเลยงในพนท 5 จงหวดภำคตะวนตกของประเทศไทยแบบระดบชน ไดแก
จงหวดกำญจนบร นครปฐม ประจวบครขนธ เพชรบร และรำชบร จำกฟำรมแพะ 87 ฟำรม รวมจ�ำนวน
1,379 ตวอยำง ตรวจหำแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ดวยวธ indirect ELISA และ complement
fixation test (CFT) สวนกำรตรวจหำแอนตบอดตอเชอ CAEV ใชวธ cELISA และศกษำปจจยเสยง
ทมควำมสมพนธกบกำรเกดโรคทงสอง ทงแบบรำยตวและรำยฝง โดยใชแบบสอบถำมเกบขอมล
เพอวเครำะหตวแปรทตงเปนสมมตฐำนแบบกำรถดถอยโลจสตก
ผลการศกษา พบควำมชกของโรคบรเซลโลซสในระดบรำยตวและรำยฝงทระดบควำมเชอมน95%
เทำกบ 5.08% และ 18.39% ตำมล�ำดบ โดยพบควำมชกของโรคสงสดทจงหวดกำญจนบร สวนโรค
ขออกเสบและสมองอกเสบในแพะตรวจพบควำมชกในระดบรำยตวและรำยฝงทระดบควำมเชอมน
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 63
95% คดเปน 1.81% และ 9.20% ตำมล�ำดบ โดยพบควำมชกของโรคสงสดทจงหวดเพชรบร จำกกำร
วเครำะหปจจยเสยงทมควำมสมพนธกบกำรเกดโรคทงสอง ดวยวธวเครำะหกำรถดถอยโลจสตก พบ
วำปจจยเสยงทมควำมสมพนธกบกำรตดเชอ B. melitensis ในระดบรำยตว อยำงมนยส�ำคญไดแก กำร
เลยงแพะและแกะรวมกน (odds ratio (OR), 6.248; 95% CI, 3.063-12.745; P<0.001) และกำรทแพะ
ในฟำรมมประวตกำรแทง (OR, 3.796; 95% CI, 2.305-6.254; P<0.001) สวนปจจยเสยงทมควำม
สมพนธกบกำรตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในระดบรำยตวอยำงมนยส�ำคญไดแกขนำดของ
ฟำรม ( OR, 8.50; 95% CI, 3.09-23.43; P<0.001) กำรมประวตน�ำพอพนธแพะไปผสมกบแพะฟำรม
อน (OR, 2.81; 95% CI, 1.24-6.38; P<0.013) และกำรทเคยมแพะในฟำรมแสดงอำกำรเขำไดตำม
นยำมโรค CAE (OR, 3.45; 95% CI, 1.61-7.40; P<0.001) ทงนไมพบปจจยทมควำมสมพนธกบกำร
ตดเชอ B. melitensis และ CAEV ในระดบรำยฝง
ขอสรป ผลกำรศกษำครงนบงชวำยงคงมกำรตดเชอ B. melitensis และ CAEV ในฝงแพะทเลยงใน
ภำคตะวนตก ดงนนกรมปศสตวและผเกยวของควรด�ำเนนกำรเฝำระวงและควบคมโรคอยำงตอเนอง
โดยตรวจคดกรองโรค และท�ำลำยแพะตวทใหผลบวก เพอก �ำจดพำหะของโรค ลดควำมเสยงของกำร
ตดเชอ B. melitensis ทงในคนและแพะรวมฝง
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. 2556;23(1): 61-86. http://vmj.kku.ac.th/
ค�าส�าคญ: ควำมชกทำงซรมวทยำ โรคบรเซลโลซส โรคขออกเสบและสมองอกเสบในแพะ แพะ
ภำคตะวนตกของประเทศไทย1ศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตก ตปณ. 18 อ�าเภอจอมบง จงหวดราชบร 70150*ผเขยนทใหการตดตอ : โทร. 0-3222-8419 โทรสาร. 0-3222-8379 ตอ 114 E-mail: [email protected]
บทน�า
โรคบรเซลโลซส (caprine brucellosis) และโรคขออกเสบและสมองอกเสบในแพะ (caprine
arthritis-encephalitis; CAE) เปนโรคตดเชอแบบแอบแฝง (persistent infection) ทสงผลกระทบตอ
การเพมผลผลตของแพะ แพะทตดเชอมกไมแสดงอาการปวย หรอปวยแบบเรอรง เชอโรคจะแฝงตว
อยในรางกายสตว และเปนพาหะน�าโรคตลอดชวต จงกอใหเกดความเสยหายอยางยาวนานและตอ
เนอง พบการเกดโรคทงสองในหลายประเทศทวโลกทมการเลยงแพะ ท�าใหประเทศตางๆตระหนก
ถงความส�าคญ จงไดก�าหนดแผนและมาตรการควบคม ปองกนและก�าจดโรคในระดบชาต [1-2]
โรคบรเซลโลซสในแพะ เปนโรคตดตอระหวางสตวและคนทมความส�าคญทางสาธารณสข
มสาเหตเกดจากเชอ Brucella melitensis ซงเปนเชอแบคทเรยชนดแกรมลบ มความรนแรงในการกอ
โรคในคนไดมากทสดเมอเทยบกบเชอ Brucella spp. อน แพะทกสายพนธมความไวตอการตดเชอ
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201364
แพะตดเชอ B. melitensis โดยการกนหรอสมผสเชอทอยในสารคดหลงตางๆ ทงนแมแพะจะขบเชอ
ปรมาณสงออกมาพรอมลกแทง รก สารคดหลงจากมดลกและชองคลอดในระหวางคลอดหรอแทง
ลกไดนานอยางนอย 2-3 เดอนหลงตกลก รวมทงตดตอผานทางเยอเมอกของอวยวะระบบสบพนธทง
เพศผและเพศเมย เชอทเขาสรางกายจะเพมจ�านวนในเซลลของตอมน�าเหลองบรเวณใกลเคยง จากนน
จะแพรกระจายไปอวยวะตางๆ ไดแก เตานม ตอมน�าเหลอง มามและอวยวะสบพนธ ในสตวทตงทอง
เชอในกระแสเลอดจะผานเขาสมดลกท�าใหสตวแทงลก เกดรกคาง การแทงพบในแมแพะทตงทอง
ครงแรกโดยสตวจะแทงลกเพยงครงเดยว และพบในเดอนท 3 หรอ 4 ของระยะการตงทอง [2] แพะ
เพศผจะแสดงอาการอณฑะอกเสบ (orchitis) ทอน�าน� าเชออกเสบ (epididymitis) อาจพบขออกเสบ
รวมดวย พอพนธจะขบเชอออกผานทางน�าเชอ (semen) เปนเวลานานหรอตลอดชวต ผทท�างานใกล
ชดกบสตวทเปนโรค จงมความเสยงตอการตดเชอสงจากการสมผสโดยตรงกบรก ลกแทง ซงอาจตด
เชอโดยการกนหรอทางการหายใจ บคคลทวไปตดเชอไดโดยบรโภคน�านมและผลตภณฑจากนมท
ไมผานกระบวนการฆาเชอ [3]
แพะทตดเชอ B. melitensis รางกายจะสรางแอนตบอดปรมาณสงหลงการตดเชอ 2-4 สปดาห
และคงอยยาวนาน การตรวจทางซรมวทยาเปนวธมาตรฐานวธหนงทองคการโรคระบาดสตวระหวาง
ประเทศแนะน�าใหใชตรวจเพอคนหาแพะทเปนพาหะน�าเชอ Brucella ภายในฝง วธทนยมใชกนมาก
ในหองปฏบตการไดแก Rose bengal test (RBT), Complement fixation test (CFT) และ Enzyme-
linked immunosorbent assay (ELISA) ในการด�าเนนงานตามแผนการก�าจดโรคบรเซลโลซสในฝงท
ตดเชอ เพอคดทงแพะตวทเปนพาหะน�าโรคนน European Commission [3] แนะน�าใหใชการตรวจ
หลายวธรวมกน เชน RBT รวมกบ CFT สวนวธ indirect ELISA (iELISA) เปนวธทมความไวสงเชน
เดยวกบวธ RBT และ CFT และสามารถตรวจตวอยางซรมจ�านวนมากพรอมกน ปจจบนจงนยมใช
ในการตรวจเพอคดกรองโรค ทงในระดบฝงและรายตว [3-4]
ในประเทศไทยมผส�ารวจความชกของโรคบรเซลโลซสในแพะในหลายพนทของ
ประเทศไทย พรทพยและคณะ [5] และ พรทพยและอรรถพร [6] ศกษาสภาวะโรคบรเซลโลซสใน
แพะในภาคใตของประเทศไทย 2 ชวง คอระหวางป พ.ศ. 2547-2549 และ 2551-2553 พบความชก
ของโรครายตวเทากบ 1.14-1.96% และ 0.62-1.40% ตามล�าดบ พเชษฐและวเชยร [7] ศกษาโรคบร
เซลโลซสในแพะแกะทางซรมวทยาทจงหวดชยนาทในป พ.ศ. 2548 พบความชกของโรคบรเซลโล
ซสในแพะเทากบ 1.59% สวนในภาคตะวนตกตระการศกดและพไลพร [8] ศกษาสภาวะโรคบรเซล
โลซสในแพะระหวางป 2547-2549 พบอตราบวก 1.52-5.14% สวนโรคบรเซลโลซสในคนมผรายงาน
การเกดโรคนในหลายจงหวดของประเทศไทย ทกรายมประวตเคยสมผสแพะปวย หรอดมนมแพะท
ไมผานกระบวนการพาสเจอรไรซ [9-11]
โรคขออกเสบและสมองอกเสบในแพะ (caprine arthritis-encephalitis, CAE) มสาเหตเกด
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 65
จากเชอ caprine arthritis encephalitis virus (CAEV) จดอยใน genus Lentivirus, family Retroviridae
[12] แพะเปนสตวทตดเชอ CAEV ไดตามธรรมชาต เชอ CAEV มหลายสายพนธและมความรนแรง
ของการกอโรคแตกตางกน [15] พบโรคนในหลายประเทศทวโลกทมการเลยงแพะแบบอตสาหกรรม
โดยเฉพาะแพะนม ไดแกประเทศสหรฐอเมรกา แคนาดา นอรเวย สวตเซอรแลนด ฝรงเศส และเมกซโก
ซงพบความชกของโรคสงมากกวา 65% [14-15] การตดเชอไวรสสวนใหญ ลกแพะจะไดรบเชอไวรส
จากแมตงแตชวงแรกคลอดโดยกนน�านมเหลอง (colostrum) และน�านมของแมแพะทเปนโรคน เมอ
เชอไวรสเขาสระบบทางเดนอาหาร จะเขาสผนงล�าไสเลก และแทรกตวเขาส monocytes และ mac-
rophages ของโฮสท เซลลเหลานจะแพรกระจายไปยงอวยวะเปาหมาย ไดแก เยอหมขอ เตานม ปอด
ตอมน�าเหลอง และระบบประสาทสวนกลาง แพะทตดเชอสวนใหญมกไมแสดงอาการปวย แตจะเปน
พาหะน�าโรค (carriers) ตลอดชวต เชอไวรสจะแฝงตวอยในเซลลเมดเลอดขาวทงสองชนดตลอดชวต
โดยมไขกระดกเปนแหลงรงโรคทส�าคญของเชอไวรสในรางกายสตว [16] ถงแมวารางกายมการตอบ
สนองของระบบภมคมกนกตาม แตภมคมกนทเกดขนไมสามารถปองกนโรคได [15] อาการเดนชด
ทสตวแสดงออกม 2 ลกษณะอาการคอ ในแพะโตเตมวย สตวแสดงอาการขออกเสบ ขอบวมซงเปน
ลกษณะเฉพาะของโรคน โรคจะด�าเนนไปอยางชาๆและตอเนอง อาจพบอาการปอดบวมเรอรง ใน
แมแพะอาจพบอาการเตานมอกเสบ น� านมลด สตวปวยมน� าหนกตวลดลงอยางตอเนองและมกพบ
รวมกบอาการแบบอนๆขางตน สวนในลกแพะอาย 2-6 เดอน จะพบอาการสมองอกเสบ เดนไม
สมพนธกน ขาออนไมมแรง หรอเปนอมพาต [17]
แพะทตดเชอ CAEV จะสรางแอนตบอดตอเชอภายใน 3 ถง 12 สปดาห และเนองจากเชอ
ไวรสจะคงอยในรางกายสตวตลอดชวต ดงนนการตรวจพบแอนตบอดจงบงชถงการตดเชอ CAEV
การตรวจทางซรมวทยาเปนวธมาตรฐานวธหนงทใชตรวจคดกรองโรคเบองตน เพอหาแพะทเปน
พาหะน�าเชอไวรสภายในฝง วธทนยมใชกนมากไดแก Agar gel immunodiffusion test (AGID) และ
วธ ELISA [12,18] จากการเปรยบเทยบความไวระหวางการทดสอบทงสองวธพบวา วธ ELISA ม
ความไวสงกวา AGID โดยสามารถตรวจพบแอนตบอดไดในระยะแรกของการตดเชอ [18] เทคนค
competitive-inhibition ELISA (cELISA) เปนเทคนค ELISA ทพฒนาขนใชในการตรวจแอนตบอด
ตอเชอ CAEV สามารถตรวจตวอยางโดยไมตองเจอจางซรม Herrmann et al. [19-20] ใชวธนตรวจ
หาแอนตบอดตอ surface envelope glycoprotein (SU) ของเชอ CAEV ในฝงแพะทประเทศ
สหรฐอเมรกา พบวาวธนมความไวสงถง 100% และมความจ�าเพาะ 96.4% เมอเปรยบเทยบกบวธ
radio-immunoprecipitation (IP)
ในประเทศไทยมผรายงานสภาวะโรค CAE หลายรายจากหลายภมภาค อราศรและคณะ [21]
รายงานการตรวจพบลกษณะของเชอ Retrovirus ดวยกลองจลทรรศนอเลคตรอน และตรวจพบ
แอนตบอดตอเชอ CAEV ในฝงแพะพนธซาเนน น�าเขาจากประเทศออสเตรเลยและถกน�ามาเลยงท
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201366
จงหวดราชบร โดยแพะแสดงอาการปวยคลายโรค CAE ชยวธนและคณะ [22] รายงานการส�ารวจ
แอนตบอดตอเชอ CAEV ในแพะทเลยงในภาคเหนอของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2530 และ 2531 ตอ
มาในป 2545 สพลและมนสชย [23] ท�าการส�ารวจโรคน ในฟารมแพะทเลยงในจงหวดราชบร และ
แพะฝงนแสดงอาการขอขาอกเสบ บวม มอตราการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ขณะทนอร
และคณะ [24] ศกษาความชกของเชอ CAEV ในแพะทเลยงในภาคกลางและภาคตะวนตกของ
ประเทศไทย ป พ.ศ. 2552 พบความชกของการตดเชอ CAEV ในแพะรายตวสง 12.40 % และมความ
ชกรายฟารมสง 47% สวนในภาคใตชองมาศและคณะ [25] ศกษาความชกของโรค CAE ในแพะท
เลยงใน 8 จงหวดภาคใตระหวางปพ.ศ. 2551-2553 ตรวจพบความชกของโรครายตวและรายฝงเทากบ
2.36 % และ 15 % ตามล�าดบ ตอมาในระหวางปพ.ศ. 2552-2554 สจราและคณะ [26] ศกษาสภาวะ
โรคขออกเสบและสมองอกเสบในแพะในพนทภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พบแพะท
เลยงในภาคกลางมความชกรายฟารมและรายตวเทากบ 38.21% และ 1.98% ตามล�าดบ สวนภาคตะวน
ออกเฉยงเหนอพบความชกรายฟารมและรายตวสงกวาภาคกลางคดเปน 47.79% และ 12.68% ตาม
ล�าดบ
การศกษานมวตถประสงคเพอส�ารวจความชกของการตดเชอ B. melitensis และเชอ CAEV
และวเคราะหปจจยเสยงของการตดเชอโรคทงสองชนดในแพะภาคตะวนตกของประเทศไทย ซงเปน
พนททมเกษตรกรประกอบอาชพการเลยงสตวอยางหนาแนน เพอน�าขอมลทได ใชในการวางแผน
บรหารจดการปองกนและควบคมโรคบรเซลโลซสและโรค CAE ในแพะในภาคตะวนตกของ
ประเทศไทย มใหโรคแพรระบาดออกไปในวงกวาง และลดความสญเสยเนองจากโรคทงสอง
วสด อปกรณ และวธการ
พนทด�ำเนนกำรและวธกำรสมตวอยำง
ในระหวางเดอนมกราคม ถง มนาคม 2555 ด�าเนนการสมตวอยางแพะในพนท 5 จงหวดภาค
ตะวนตกของประเทศไทย ไดแก กาญจนบร นครปฐม ประจวบครขนธ เพชรบร และราชบร รปแบบ
การวจยเปนการศกษาแบบภาคตดขวาง (cross-sectional study) และวธการสมเกบตวอยางแบบระดบ
ชน (stratified random sampling) ค �านวณขนาดตวอยางแพะในแตละจงหวดโดยใชขอมลประชากร
สตวของกรมปศสตวประจ�าป 2554 [27] ดวยโปรแกรมส�าเรจรป (Win Episcope 2.0, Civil, The
University of Edinburgh) โดยใชคาประมาณการความชก (estimated prevalence) ของโรคบรเซลโล
ซสและโรค CAE ท 10-20 % มระดบความคลาดเคลอนทยอมรบได 5% (% of accepted error) และ
ระดบความเชอมน (confidence interval, CI) ท 95% ค�านวณตวอยางแพะได 139-246 ตวอยาง และ
เพอใหมนใจไดวาตวอยางทไดจะเปนตวแทนของประชากร จงไดท�าการกระจายจ�านวนตวอยาง ตาม
สดสวนประชากรแพะทมอยในแตละจงหวด ไดฟารมแพะ 87 ฟารม รวมจ�านวน 1,379 ตวอยาง
(Table 1, Figure 1)
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 67
ในแตละจงหวดสมเลอกอ�าเภอทมฟารมเลยงแพะ จงหวดละ 2-5 อ�าเภอ แตละอ�าเภอสมเลอก
ฟารมแพะอยางนอย 3-4 ฟารม ก�าหนดจ�านวนตวอยางดงน ฟารมทมจ�านวนแพะตงแต 30 ตวขนไป
จะเกบตวอยาง 15 ตวตอฟารม สวนฟารมทมจ�านวนแพะนอยกวา 30 ตว จะเกบตวอยาง 5-10 ตวตอ
ฟารม ด�าเนนการเกบตวอยางเลอดแพะ พรอมสมภาษณเกษตรกร/ผเลยงแพะทกราย เพอส�ารวจตวแปร
ทคาดวาเปนปจจยเสยงของการเกดโรคบรเซลโลซสและโรค CAE ไดแก ขอมลทวไปของฟารม
จ�านวนแพะทงหมดในฝง เพศ อาย สภาวะสขภาพสตว การน�าแพะตวใหมเขามาเลยงในฝง ประวตการ
เกดโรค และการจดการฟารม
Table 1. Population of Goats in 5 Provinces in Western Thailand and Number of Goats and
Goat Herds Sampling for Antibody against B. melitensis and CAEV
Province Goats population* Number of samples
Goats (%) Herd (%) Goats (%) Herd (%)
Kanchanaburi Nakhon Pathom
Prachuap Khiri Khan PetchaburiRatchaburi
22,867 (28.74)7,988 (10.04)
30,944 (38.89)9,212 (11.58)8,560 (10.76)
341 (19.30)152 (8.60)
827 (46.80)224 (12.68)223 (12.62)
359 (26.03)161 (11.68)472 (34.23)211 (15.30)176 (12.76)
24 (27.59)11 (12.64)30 (34.48)11 (12.64)11 (12.64)
Total 79,571 (100) 1,767 (100) 1,379 (100) 87 (100)*Information Technology Center, Department of Livestock Development [27]
Figure 1. The Map of Western Region of Thailand Showing the Study Areas
Distribution of 87 goat herds (•) examined for B. melitensis and CAEV antibodies in 5 provinces of western Thailand during January-March, 2012.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201368
กำรเกบตวอยำงซรม
แพะทท�าการเกบซรมมอายตงแต 6 เดอนขนไป เกบตวอยางเลอดจากเสนเลอดด�าบรเวณคอ
(jugular vein) ตวละ 10 มลลลตร โดยใช monovette น�ามาแยกปนเกบซรมทอณหภม -20o C จนกวา
จะน�ามาทดสอบโรคบรเซลโลซสและโรค CAE
กำรตรวจหำแอนตบอดตอเชอ Brucella melitensis
ด�าเนนการทดสอบ 2 วธคอวธ iELISA เพอตรวจคดกรองโรค และยนยนโรคดวยวธ CFT
1. วธ indirect Enzyme-linked immunosorbent assay : ท�าการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ
Brucella spp. โดยใชชดทดสอบส�าเรจรป PrioCHECK® Brucella antibody (PrioNics, The Nether-
lands) วธการตามขนตอนทแนะน�าโดยบรษทผผลต ชดทดสอบนใชเชอ Brucella abortus strain S-99
เปนแอนตเจน โดย sonicate และ inactivate แลวน�ามาเคลอบบนผว microplate ตวอยางซรมใหเจอ
จางเปน 1: 2.5 เทากอนน�ามาทดสอบ สวนปฏกรยาการทดสอบอาศยหลกการทแอนตบอดในตวอยาง
ซรมแพะจบตวกบแอนตเจนบนผว microplate ตรวจการจบกนของแอนตเจน-แอนตบอดดวย mono-
clonal antibody anti-bovine IgG1 conjugate จากนนใส TMB ซงเปน substrate วดคาการดดกลนแสง
(optical density, OD) ดวยเครองสเปคโตรโฟโตมเตอรทความยาวคลน 450 nm ค�านวณคา percent
positivity (PP) โดยใชสมการ
PP = [(corrected OD 450
test sample) ÷ (corrected OD 450
strong positive control serum)]Í100
การแปลผล: หากคา % positivity (PP) > 40% ถอวาใหผลบวกตอการทดสอบ
2. วธ Complement fixation test: น�ำซรมแพะทใหผลบวกตอกำรทดสอบโรคบรเซลโลซส
ดวยวธ iELISA มำตรวจยนยนกำรตดเชอ B. melitensis ด�ำเนนกำรตำมวธของ OIE [4] และ French
Food Safety Agency [28] ท�ำกำรทดสอบวธ CFT แบบ cold fixation อานผลการเกดปฏกรยา fixation
ในกำรอำนผลใหคะแนนตำมระดบของปฏกรยำ กลำวคอปฏกรยำ fixation ท 0% = 0, 25% =1, 50%=2,
75%=3 และ 100%=4 โดยแปลผลดงน ปฏกรยำ fixation เกดขน 50-100% ทระดบซรมเจอจำง ≥ 1:
4 ถอวำใหผลบวกตอกำรทดสอบ [4]
กำรตรวจหำแอนตบอดตอเชอไวรสขออกเสบและสมองอกเสบ (CAEV)
ท�าการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ CAEV (anti- CAEV SU antibodies) ดวยวธ cELISA โดย
ใชชดทดสอบส�าเรจรป caprine arthritis encephalitis virus antibody test kit cELISA (VMRD,
Inc.,Pullman, USA) วธการตามขนตอนทแนะน�าโดยบรษทผผลต ชดทดสอบน coat ดวยแอนตเจน
สวน surface envelope glycoprotein (SU) ของเชอ CAEV-63 สวนปฏกรยาการทดสอบอาศยหลก
การทแอนตบอดในตวอยางซรมแพะจะยบย งการจบตว (binding) ของ monoclonal antibody 74A ซง
จ�าเพาะตอเชอ CAEV และอยในรปของ antibody-peroxidase conjugate กบแอนตเจน วดคา OD ดวย
เครองสเปคโตรโฟโตมเตอรทความยาวคลน 620, 630 หรอ 650 nm. และแปลผลโดยค�านวณคา %
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 69
Inhibition (%I) ดงน
%I = 100 - [(sample OD Í 100) ÷ (mean negative control OD)]
หำกคำ % Inhibition ≥ 35% ถอวำใหผลบวกตอกำรทดสอบ ปฏกรยำนมควำมไว 100% และ
ควำมจ�ำเพำะ 96.4% [19]
กำรวเครำะหคำทำงสถต
น�าผลการทดสอบทไดค �านวณคารอยละของจ�านวนแพะรายตวและรายฟารมทตรวจพบ
แอนตบอดตอเชอ B. melitensis และ CAEV โดยใชสถตเชงพรรณนา ฟารมทตรวจพบแพะทใหผล
บวกตงแต 1 ตวขนไปถอวาฟารมนนใหผลบวกตอการทดสอบโรค
วเคราะหความสมพนธระหวางการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis และ CAEV กบ
ปจจยเสยงทตงเปนสมมตฐานทงแบบฝงและแยกรายตว โดยใชสมการถดถอยแบบปจจยเดยว (uni-
variate logistic regression analysis) ค �านวณคา odds ratio (OR), 95% CI และหากตวแปรใดมคา P
value<0.05 จะท�าการวเคราะหตอดวยการวเคราะหการถดถอยพหโลจสตก (multivariate logistic
regression analysis) โดยใชโปรแกรมส�าเรจรป Epi Info version 3.5.1 (CDC, Atlanta, Georgia,
USA)
ผลการศกษา
ควำมชกทำงซรมวทยำของกำรตดเชอ B. melitensis และ CAEV
จากการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ในซรมแพะทเลยงในพนท 5 จงหวดภาค
ตะวนตก ไดแก จงหวดกาญจนบร นครปฐม ประจวบครขนธ เพชรบร และราชบร จ�านวน 87 ฟารม
รวม 1,379 ตวอยาง จ�าแนกเปนฟารมแพะนมจ�านวน 5 ฟารมและแพะเนอ 82 ฟารม ตรวจพบความ
ชกของการตดเชอ B. melitensis ในแพะรายตวและรายฟารมคดเปน 5.08% (70/1,379) และ 18.39%
(16/87) ตามล�าดบ โดยฟารมทตรวจพบแพะทใหผลบวกตอการทดสอบพบความชกต�าสด 4.35%
(1/23) ทจงหวดเพชรบร และสงสด 81.82% (9/11) ทจงหวดประจวบครขนธ (รายละเอยดไมได
แสดง) พบความชกของโรคสงสดทงระดบรายตวและรายฟารมในจงหวดกาญจนบรเทากบ 9.75%
(35/359) และ 33.33% (8/24) ตามล�าดบ เมอพจารณาอตราการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. meliten-
sis ระดบรายตวในแตละจงหวด พบความชกของโรคทจงหวดนครปฐม ประจวบครขนธ เพชรบร
และราชบร เทากบ 4.79% (8/161), 3.81% (18/472), 3.79% (8/211) และ 0.57% (1/176) ตามล�าดบ
สวนความชกระดบรายฟารมพบความชกของโรคทจงหวดเพชรบร นครปฐม ราชบร และ
ประจวบครขนธ เทากบ 27.27% (3/11), 18.18% (2/11), 9.09% (1/11) และ 6.67% (2/30) ตามล�าดบ
ดงผลตาม Table 2
ผลการตรวจหาแอนตบอดตอแอนตเจนสวน SU ของเชอ CAEV พบความชกของการตดเชอ
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201370
CAEV ในแพะรายตวและรายฟารมคดเปน 1.81% (25/1,379) และ 9.20% (8/87) ตามล�าดบ โดยฟารม
ทตรวจพบแพะทใหผลบวกตอการทดสอบโรค พบความชกต�าสด 4.17% (1/24) ทจงหวด
ประจวบครขนธ และสงสด 40.00% (6/15) ทจงหวดนครปฐม (รายละเอยดไมไดแสดง) โดยพบ
ความชกของโรคสงสดทงระดบรายตวและรายฟารมในจงหวดเพชรบร เทากบ 6.64% (14/211) และ
27.27% (3/11) ตามล�าดบ และตรวจไมพบโรคนทจงหวดราชบร (0%) เมอพจารณาอตราการตรวจ
พบแอนตบอดตอเชอ CAEV ระดบรายตวในแตละจงหวด พบความชกของโรคทจงหวดนครปฐม
ประจวบครขนธ และกาญจนบร เทากบ 3.73% (6/161), 0.85% (4/472) และ 0.28% (1/359) ตามล�าดบ
ขณะทความชกรายฟารมทจงหวดประจวบครขนธ นครปฐม และกาญจนบรเทากบ 10.00% (3/30),
9.09% (1/11) และ 4.17% (1/24) ตามล�าดบ ดงผลตาม Table 2
กำรวเครำะหปจจยเสยง
จากการวเคราะหความสมพนธของการตดเชอ B. melitensis กบปจจยเสยงทตงเปนสมมตฐาน
ในระดบรายตว ท�าการวเคราะหแตละตวแปรดวยวธ univariate logistic regression analysis พบวาการ
เลยงแพะและแกะรวมกน และการทแพะในฟารมเคยแสดงอาการแทงมากอน มความสมพนธกบการ
ตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis เมอพจารณาคา OR พบวาในฟารมทมการเลยงแพะและ
แกะรวมกน มความเสยงตอการตดเชอ B. melitensis เปน 5.44 เทาของฟารมทเลยงแพะอยางเดยว
อยางมนยส�าคญ (OR, 5.44; 95% CI, 2.94-10.07; P<0.001) สวนฟารมทเคยมแพะแสดงอาการแทง
มากอน มความเสยงตอการตดเชอ B. melitensis เปน 3.56 เทาของฟารมทไมเคยพบแพะแสดงอาการ
Table 2. Seroprevalence of B. melitensis and CAEV Infections in Goats in 5 Provinces in
Western Thailand during January-March, 2012
Province Prevalence
B. melitensis CAEV
Individual (n=1,379)
Herd(n=87)
Individual (n=1,379)
Herd(n=87)
Kanchanaburi 9.75(35/359) 33.33(8/24) 0.28(1/359) 4.17(1/24)
Nakhon Pathom 4.79(8/161) 18.18(2/11) 3.73(6/161) 9.09(1/11)
Petchaburi 3.79(8/211) 27.27(3/11) 6.64(14/211) 27.27(3/11)
Prachuap Khiri Khan 3.81(18/472) 6.67(2/30) 0.85(4/472) 10.00(3/30)
Ratchaburi 0.57(1/176) 9.09(1/11) 0(0/176) 0(0/11)
Total 5.08(70/1,379) 18.39(16/87) 1.81(25/1,379) 9.20(8/87)
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 71
แทงมากอนอยางมนยส�าคญ (OR, 3.56; 95% CI, 2.24-5.65; P<0.001) (Table 3)
จากการวเคราะหความสมพนธของการตดเชอ B. melitensis กบปจจยเสยงทตงเปนสมมตฐาน
ในระดบรายฟารม ท�าการวเคราะหแตละตวแปรดวยวธ univariate logistic regression analysis ผล
การศกษาครงนไมพบปจจยใดๆทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. meliten-
sis ในระดบรายฟารม และเมอพจารณาคา OR พบวาฟารมทมการเลยงแพะและแกะรวมกนมแนว
Table 3. Classification of Individual Goat as Brucella melitensis Seropositive and
Seronegative in Respect to Different Risk Factors
Risk factor Category
B.melitensis serosensitivity
OR 95% CI P value+ve(n=70) -ve(n=1,309)
Age >3 year <3 year
3436
487822
1.59 0.99-2.57 0.056
Gender MaleFemale
1159
1531,156
1.41 0.73-2.73 0.311
Herd size <50>50
2842
621688
0.74 0.45-1.20 0.224
Mixed rearing goats and sheep
YesNo
1258
481,261
5.44 2.94-10.07 <0.001*
Contact with other goat from other farm
YesNo
1258
1681,141
1.41 0.74-2.66 0.297
Breeding Method NaturalMixed(Natural+AI)
646
1,160149
1.37 0.59-3.21 0.468
Shared rams with other farm
YesNo
862
1991,110
0.72 0.34-1.52 0.389
Ever tested brucellosis in farm before
YesNo
4822
978331
0.74 0.44-1.24 0.251
Tested brucellosis before to add new goat into herd
YesNo
3139
569740
1.03 0.64-1.68 0.893
Pervious case of abortion YesNo
4030
357952
3.56 2.24-5.65 <0.001*
Knowledge of owner about brucellosis
YesNo
5020
1,033276
0.67 0.39-1.14 0.137
*Indicate a statistical significanceAbbreviations: OR, odds ratio; CI, confidence interval.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201372
โนมเสยงตอการตดเชอ B. melitensis เปน 4.93 เทาของฟารมทมการเลยงแพะอยางเดยว แตไมพบวา
มนยส�าคญ (OR, 4.93; 95% CI, 0.76-32.02; P=0.095) (Table 4)
เมอน�าปจจยทไดจากการวเคราะหแบบ univariate มาวเคราะหแบบ multivariate logistic
regression analysis ในระดบรายตวพบวาการเลยงแพะและแกะรวมกน (OR, 6.248; 95%CI, 3.063-
12.745; P<0.001) และมแพะในฟารมแสดงอาการแทงมากอน (OR, 3.796; 95% CI, 2.305-6.254;
P<0.001) เปนปจจยเสยงของการตดเชอ B. melitensis ในแพะ (Table 5) ขณะทการวเคราะหในระดบ
รายฟารมในการศกษาครงน ไมพบความสมพนธระหวางปจจยเสยงตาง ๆ กบความชกของโรคบรเซล
โลซสในแพะ
จากการวเคราะหความสมพนธของการตดเชอ CAEV ในระดบรายตวกบปจจยเสยงตางๆ
ดวยวธ univariate logistic regression analysis พบวาขนาดของฟารม การมประวตน�าพอพนธแพะไป
Table 4. Classification of Goat Herds as Brucella melitensis Seropositive and Seronegative in
Respect to Different Risk Factors
Risk factor Category
B. melitensis serosensitivity
OR 95% CI P value+ve(n=16) -ve(n=71)
Herd size <50>50
511
3635
0.44 0.14-1.38 0.159
Contact with other goat from other farm
YesNo
313
863
1.82 9.43-7.66 0.416
Mixed rearing goats and sheep
YesNo
214
269
4.93 0.76-32.02
0.095
Breeding Method NaturalMixed(Natural+AI)
151
647
0.61 0.07-5.34 0.652
Ever tested Brucellosis in farm
before
YesNo
133
5219
1.58 0.41-6.12 0.505
Shared rams with other farm
YesNo
214
1160
0.780 0.16-3.91 0.762
Previous case of abortion
YesNo
79
3041
1.06 0.36-3.17 0.913
Knowledge of owner about Brucellosis
YesNo
124
5714
0.74 0.21-2.62 0.638
Abbreviations: OR, odds ratio; CI, confidence interval.
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 73
ผสมกบแพะฟารมอน และการทเคยมแพะในฟารมแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE มความ
สมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV เมอพจารณาคา OR พบวาฟารมทเลยงแพะนอย
กวา 50 ตว มความเสยงตอการตดเชอ CAEV เปน 8.50 เทาของฟารมทเลยงแพะตงแต 50 ตวขนไป
อยางมนยส�าคญ (OR, 8.50; 95% CI, 3.09-23.43; P<0.001) ฟารมทเคยน�าพอพนธแพะในฟารมของ
ตนไปผสมกบแพะตางฟารมมความเสยงตอการตดเชอ CAEV เปน 2.81 เทาของฟารมทไมเคยน�าพอ
พนธแพะไปผสมกบแพะฟารมอนมากอนอยางมนยส�าคญ (OR, 2.81; 95% CI, 1.24-6.38; P=0.013)
และฟารมทเคยมแพะในฟารมแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE มความเสยงตอการตดเชอ CAEV
เปน 3.45 เทาของฟารมทไมเคยพบแพะแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE อยางมนยส�าคญ (OR,
3.45; 95% CI, 1.61-7.40; P<0.001) (Table 6)
จากการวเคราะหความสมพนธของการตดเชอ CAEV กบปจจยเสยงทตงเปนสมมตฐานใน
ระดบรายฟารม ท�าการวเคราะหทละตวแปรดวยวธ univariate logistic regression analysis ผลการ
ศกษาครงนไมพบปจจยใดๆทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในระดบฟารม
และเมอพจารณาคา OR พบวาฟารมทมการเลยงแพะนอยกวา 50 ตว มแนวโนมเสยงตอการตดเชอ
CAEV เปน 2.78 เทาของฟารมทมการเลยงแพะตงแต 50 ตวขนไป แตไมพบวามนยส�าคญ (OR, 2.78
; 95% CI, 0.56-13.83; P=0.212) และฟารมทเคยมแพะในฟารมแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE
มแนวโนมเสยงตอการตดเชอ CAEV เปน 2.76 เทาของฟารมทไมเคยพบแพะแสดงอาการเขาไดตาม
นยามโรค CAE แตไมพบวามนยส�าคญ (OR, 2.76; 95% CI, 0.66-11.51; P=0.163) (Table 7)
เมอน�าปจจยทไดจากการวเคราะหแบบ univariate มาวเคราะหแบบ multivariate logistic
regression analysis ในระดบรายตวพบวาฟารมทมการเลยงแพะนอยกวา 50 ตว (OR, 8.503; 95% CI,
2.533-28.543; P=0.001) เปนปจจยเสยงทสมพนธกบความชกของโรค CAE ในแพะ (Table 8) ขณะ
ทการวเคราะหในระดบรายฟารม ในการศกษาครงนไมพบความสมพนธระหวางปจจยเสยงตางๆกบ
การตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในแพะ
Table 5. Final Logistic Regression Model for Positive Risk Factors Associated with Brucella
melitensis Infection in Goats on Animal Level
Variable B SE P value Odds 95% CI
Mixed rearing goats and sheep
1.832 0.364 <0.001 6.248 3.063-12.745
Previous case of abortion
1.334 0.255 <0.001 3.796 2.305-6.254
Constant -3.651 0.200 <0.001 0.026 -
Abbreviations: B, regression coefficient; SE, standard error; CI, confidence interval.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201374
วจารณ
ผลการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ในแพะในพนทภาคตะวนตกในครงน พบ
ความชกรายตว 5.08% (70/1,379) และรายฝง 18.39% (16/87) ซงสงกวาการศกษาของตระการศกด
และพไลพร [8] ทรายงานผลการตรวจโรคบรเซลโลซสในแพะในพนท 5 จงหวดภาคตะวนตกโดย
วธ RBT พบโรคนในป 2547 และ 2549 เทากบ 1.52% และ 3.68% ตามล�าดบ สวนในป 2548 ตรวจ
พบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis เทากบ 5.14% ซงใกลเคยงกบการศกษาน เมอเปรยบเทยบกบการ
ศกษาโรคบรเซลโลซสในแพะในพนทภาคอนของประเทศ พบวาการศกษาครงนสงกวาทกพนททง
Table 6. Classification of Individual Goat as Caprine Arthritis Encephalitis Virus Seropositive
and Seronegative in Respect to Different Risk Factors
Risk factor Category
CAEV serosensitivity
OR 95% CI P value+ve(n=25) -ve(n=1,354)
Age >3 year <3 year
1114
510844
1.30 0.59-2.88 0.517
Gender MaleFemale
223
1621,192
0.64 0.15-2.71 0.544
Herd size <50>50
223
627727
8.50 3.09-23.43 <0.001*
Mixed rearing goats and sheep
YesNo
025
601,294
0.00 - 0.282
Contact with other goat from other
farm
YesNo
124
1941,160
0.25 0.04-1.59 0.142
Shared rams with other farm
YesNo
817
1991,155
2.81 1.24-6.38 0.013*
Tested CAEV before to add new
goat into herd
YesNo
223
441,310
2.5 0.62-10.74 0.190
Presence of goat with signs conformed with
CAE
YesNo
1510
410944
3.45 1.61-7.40 <0.001*
*Indicate a statistical significanceAbbreviations: OR, odds ratio; CI, confidence interval.
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 75
ระดบรายตวและรายฟารม กลาวคอในภาคใตทพรทพยและอรรถพร [6] ส�ารวจความชกของโรคบร
เซลโลซสในแพะใน 8 จงหวดภาคใต พบความชกรายตวและรายฟารมเทากบ 1.02% และ 5.71% ตาม
ล�าดบ ซงตรวจโดยวธ RBT และ cELISA ในภาคกลางทนพวรรณ [29] ศกษาโรคนในแพะนมท
จงหวดนนทบร ปทมธาน และพระนครศรอยธยา ซงทดสอบโรคโดยวธ RBT และ CFT พบความ
ชกรายตว 0.25% และรายฝง 6.3% และในแพะเนอทจงหวดชยนาททวชรพงษ [30] ศกษาพบความ
ชกรายตว 1.33% และรายฝง 14.08% ซงทดสอบโรคโดยวธ RBT และ CFT สาเหตทตรวจพบแพะท
ใหผลบวกตอโรคบรเซลโลซสในแพะในภาคตะวนตกสงกวาภาคอนอาจเนองจากการเคลอนยายแพะ
เขามาเลยงในฟารมในพนทปศสตวเขต 7 และพนทหลายจงหวดมแนวชายแดนตดตอกบประเทศ
เพอนบาน จงอาจมการลกลอบน�าสตวผานชายแดนเขามาเลยงรวมกบแพะในพนทน ซงแพะเหลานน
Table 7. Classification of Goat Herds as Caprine Arthritis Encephalitis Virus Seropositive and
Seronegative in Respect to Different Risk Factors
Risk factor Category
CAEV serosensitivity
OR 95% CI P value+ve(n=8) -ve(n=79)
Herd size <50>50
26
3841
2.78 0.56-13.83 0.212
Contact with other goat from other
farm
YesNo
17
1168
0.88 0.10-7.88 0.911
Mixed rearing goats and sheep
YesNo
08
475
0.00 - 0.515
Presence of goat with signs conformed with
CAE
YesNo
44
2158
2.76 0.66-11.51 0.163
Abbreviations: OR, odds ratio; CI, confidence interval.
Table 8. Final Logistic Regression Model for Positive Risk Factors Associated with CAEV
Infection in Goats on Animal Level
Variable B SE P value Odds 95% CI
Herd size (<50) 2.140 0.618 0.001 8.503 2.533-28.543
Constant -5.490 0.579 <0.000 0.004 -
Abbreviations: B, regression coefficient; SE, standard error; CI, confidence interval.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201376
มโอกาสเปนพาหะน�าเชอ B. melitensis สง และเมอพจารณาผลการตรวจรายจงหวดพบวาทจงหวด
กาญจนบรซงการศกษานพบความชกของโรคสงสดทงระดบรายตวและรายฟารมเทากบ 9.75%
(35/359) และ 33.33% (8/24) ตามล�าดบ ต�ากวาการศกษาของวรภสสรา [31] ทศกษาความชกของโรค
บรเซลโลซสในแพะทจงหวดกาญจนบรในป 2550 พบความชกรายตวและรายฝงสงถง 11.51% และ
45.80% ผลการศกษาครงนตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ในทกจงหวดทท�าการส�ารวจ โดย
มความชกระดบรายฟารมสงกวารายตว แสดงถงการแพรกระจายของเชอ B. melitensis อยางกวาง
ขวางในแพะทเลยงในภมภาคน การศกษานบงชวาแผนการด�าเนนงานควบคมโรคบรเซลโลซสใน
แพะ-แกะทกรมปศสตวด�าเนนการมาตงแตป 2548 จนถงปจจบนนน จ�าเปนตองด�าเนนการตอไปอยาง
ตอเนองและเขมงวดมากขนเพอใหความชกของโรคทงระดบรายตวและรายฟารมในทกจงหวด
ทท�าการส�ารวจลดลง
เมอเปรยบเทยบกบการศกษาความชกของโรคบรเซลโลซสในประเทศทเลยงแพะเปน
อตสาหกรรม พบวาความชกของโรคบรเซลโลซสในภาคตะวนตกทงระดบรายตวและรายฝง ต�ากวา
อตราการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ทประเทศเมกซโก ซงพบความชกรายตวและราย
ฝงสงถง 9.8% และ 70.89% ตามล�าดบ [32] ประเทศโปรตเกสทพบความชกรายฝงสง 48.23% [33]
Kaoud et al. [34] รายงานความชกของโรคบรเซลโลซสในแพะ แกะ และโคทประทศอยปตเทากบ
14.5%, 21.20% และ 2.16% ตามล�าดบ ขณะท Negash et al. [35] รายงานความชกของโรคบรเซล
โลซสในประเทศเอธโอเปย พบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ในแพะและแกะ เทากบ 9.39% และ
8.77% ตามล�าดบ แตการศกษาในภาคตะวนตกของประเทศไทยครงนสงกวาการศกษาของ Kaba-
gambe et al. [36] ทรายงานความชกของโรคบรเซลโลซสในแพะในภาคตะวนออกและตะวนตกของ
ประเทศอกนดา พบความชกรายตวและรายฝงสง 2% และ 13% ตามล�าดบ ขณะท Islam et al. [37]
ตรวจโรคนในแพะนมทประเทศบงคลาเทศในป 2008-2009 พบความชกของโรคนสง 3.37%
การวนจฉยโรคบรเซลโลซสในแพะทางซรมวทยามหลายวธ แตละวธมขอจ�ากดคอไมมวธ
ใดทมความไวและความจ�าเพาะเทากบ 100% จงควรใชวธการตรวจอยางนอย 2 วธรวมกนเพอความ
ถกตองแมนย �าในการยนยนโรค E.C.[3] และ OIE [4] แนะน�าวาวธ RBT และ iELISA เปนวธทเหมาะ
สมใชในการตรวจคดกรองโรคเบองตน และใชวธ CFT เพอตรวจยนยนโรค ในประเทศไทย มนยา
และคณะ [38] ประเมนประสทธภาพการวนจฉยโรคบรเซลโลซสในแพะพบวาวธ RBT และ iELISA
มคาความไวของการทดสอบใกลเคยงกนคอ 99.2% สวนวธ CFT เทากบ 95.3% และคาความจ�าเพาะ
ของวธ RBT iELISA และ CFT เทากบ 100% 99.9% และ 100% ตามล�าดบ ซงแสดงวาวธ RBT และ
iELISA มความแมนย �า ความสอดคลองของการท�านายการเปนโรค และคาท�านายการไมเปนโรคสง
จงเหมาะสมในการตรวจคดกรองโรคได และใหใชวธ CFT ในการตรวจยนยนโรคเนองจากมความ
จ�าเพาะสงถง 100% และจากผลการเปรยบเทยบการทดสอบดวยวธ iELISA และ CFT กบการแยก
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 77
เชอ Brucella spp. พบวามคาความสอดคลอง (Kappa value) เทากบ 0.99 และ 0.95 ตามล�าดบ [39]
ในการศกษานเลอกใชวธ iELISA เปนวธการตรวจคดกรองโรคเนองจากท�าไดงาย รวดเรว ตรวจ
ตวอยางไดมาก อกทงยงมความไวและความจ�าเพาะสงในการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ Brucella spp.
จากการวเคราะหปจจยเสยงทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis
ในแพะทงแบบ univariate และ multivariate logistic regression analysis พบวาการเลยงแพะและแกะ
รวมกน (OR, 6.248; 95% CI, 3.063-12.745; P<0.001) และการทแพะในฟารมแสดงอาการแทงมา
กอนเปนปจจยเสยงทมนยส�าคญ (OR, 3.796; 95% CI, 2.305-6.254; P<0.001) (Table 4 & 5) (Table
3 & 4) ซงสอดคลองกบการศกษาของ Kabagambe et al. [36] ทประเทศอกนดา โดยกลาววาแพะท
เลยงรวมกบแกะมโอกาสตดเชอ B. melitensis สงกวาฟารมทเลยงแพะอยางเดยว 6.0 เทา (OR, 6.0;
95% CI, 1.5-23.7) สวนทประเทศอยปตพบวาแพะทเลยงรวมกบแกะหรอโคจะมความเสยงเปนโรค บร
เซลโลซสสงถง 28.80 เทา [34] ทเปนเชนนเนองจากเชอ Brucella spp. กอโรคในสตวไดหลายชนด
แพะและแกะเปนสตวเคยวเอองขนาดเลกทไวตอการตดเชอ B. melitensis สง ดงนนการเลยงสตวตาง
ชนดรวมกนอยางใกลชดจะเพมโอกาสของการแพรกระจายของเชอและการตดเชอระหวางสตวตาง
ชนดกน [2] แตตางกบการศกษาของวชรพงษ [30] ทไมพบวาการเลยงแพะรวมกบแกะเปนปจจยเสยง
ทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ในแพะ (P=0.333)
สวนฟารมทเคยพบแพะทแสดงอาการแทงหรอเขานยามของโรคบรเซลโลซสเปนปจจยเสยง
ทส�าคญของการตรวจพบผลบวกของแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ซงสอดคลองกบการศกษาของ
วชรพงษ [30] ทศกษาโรคนทจงหวดชยนาท พบวาฟารมแพะทเคยมประวตพบการแทงมโอกาสพบ
ผลบวกทางซรมวทยาตอเชอ B. melitensis สงเปน 12.5 เทา ของฟารมทไมเคยพบ สวนนพวรรณ [29]
กลาววาฝงทเคยพบผลบวกทางซรมตอการตดเชอ B. melitensis เปนปจจยเสยงตอการตรวจพบ
แอนตบอดตอเชอ B. melitensis (P =0.02) และเปนไปในแนวทางเดยวกบการศกษาของ Islam et al.
[37] ทบงคลาเทศ และ Ashagrie et al. [40] ทประเทศเอธโอเปย พบวาแพะทแสดงอาการแทงเพยง
ครงเดยวมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B. melitensis ทงนเนองจากแพะทตดเชอ
B. melitensis เชอจะยงคงอยในรางกายสตวไดเปนเวลานานและขบเชอออกมาทางสงคดหลงอยางตอ
เนอง ท�าใหเชอแพรกระจายอยในสงแวดลอมเปนเวลานานและตดตอสแพะทเลยงภายในฝงเดยวกน
[3]
สวนตวแปรอนๆ ไดแก เพศ อาย ขนาดฟารม รวมทงการทดสอบโรคบรเซลโลซสในแพะ
กอนทจะน�าเขามาเลยงรวมกบแพะในฟารม ไมมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ B.
melitensis ซงตางกบรายงานการศกษาทงในประเทศและตางประเทศ เชน Raksakul [41] ทศกษา
ปจจยเสยงทมความสมพนธกบการตรวจพบผลบวกตอโรคบรเซลโลซสในแพะและแกะ ทจงหวด
ราชบรในปพ.ศ. 2549 พบวาฟารมขนาดใหญ มความเสยงตอการเปนโรคบรเซลโลซสมากกวา
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201378
ฟารมขนาดเลก 8.29 เทา (OR, 8.29, 95% CI, 3.01-22.83) ในประเทศเมกซโก ทพบวาแพะทเลยง
ในฝงขนาดใหญ มความหนาแนนสง และมอายมากกวา 24 เดอน มความเสยงตอการตรวจพบ
แอนตบอดตอเชอ B. melitensis [32] และในประเทศโปรตเกส ทพบวาฟารมทมแพะมากกวา 116
ตวขนไป และฟารมแพะทไมเคยตรวจคดกรองโรคบรเซลโลซสกอนน�าเขามาเลยงใหม เปนปจจย
เสยงทส�าคญของการตดเชอ B. melitensis [33]
จากผลการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ CAEV ในซรมแพะใน 5 จงหวดภาคตะวนตกในครง
นพบแพะทใหผลบวกตอการทดสอบจ�านวน 4 จงหวด (Table 2) แสดงใหเหนถงการแพรกระจาย
ของเชอ CAEV อยางกวางขวางเกอบทกจงหวด แตในฝงแพะแตละแหงมแพะตดเชอไมสงมากนก
คอจ�านวน 1-6 ตวตอฝง ในระยะเวลาทผานมามผศกษาความชกและสภาวะโรค CAE ในพนทภาค
ตะวนตกหลายราย ผลการศกษาครงนต�ากวาทกรายงานทงระดบรายตวและรายฝง ไดแก สพลและ
มนสชย [23] ทพบอตราการตดเชอ CAEV สง 21% นอรและคณะ [24] พบความชกรายตวและราย
ฝงเทากบ 12.40% และ 47% ตามล�าดบ ตอมา Lin et al. [42] ส�ารวจความชกของโรค CAE ใน 3
จงหวดภาคตะวนตก ทเปนแนวตะเขบชายแดนตดตอกบเขตตะนาวศร (Tanintharyi division) ประเทศ
เมยนมาร พบความชกรายตว 5.52% และรายฝง 31% ในปตอมาพไลพรและเยาวรตน [43] พบแพะท
ใหผลบวกตอการทดสอบโรค CAE ระดบรายตวและรายฝงเทากบ 2.44% และ 36.06% ตามล�าดบ
ขณะทสาโรชและสามารถ [44] รายงานความชกทางซรมวทยาของโรค CAE ในแพะทจงหวด
ประจวบครขนธ พบแพะทใหผลบวกตอการทดสอบโรคในระดบรายตว 6.77% และรายฝง 37.25%
อาจกลาวไดวาอตราการตดเชอ CAEV ในแพะในภาคตะวนตกลดลงอยางตอเนองทงระดบรายตว
และรายฟารม
เมอเปรยบเทยบกบการศกษาความชกของโรค CAE ในแพะในพนทภาคอนของประเทศพบ
วาการศกษานต�ากวาภาคอนของประเทศ กลาวคอ ในภาคตะวนออกทมทตะ [45] ส�ารวจพบแอนตบอด
ตอเชอ CAEV ในระดบรายตวและรายฝงเทากบ 14.35% และ 55.93% ตามล�าดบ ในภาคใตทชองมาศ
และคณะ [25] พบความชกของการตดเชอ CAEV ในระดบรายตว 2.36% และรายฝง 15 % ในภาค
กลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอทสจราและคณะ [26] พบความชกของโรคนในพนทปศสตวเขต
1 ในระดบรายตวและรายฝงเทากบ 1.98% และ 38.21% สวนในพนทปศสตวเขต 3 ความชกในระดบ
รายตวและรายฝงเทากบ 12.68% และ 47.79% ตามล�าดบ ขณะทลขณาและภทรน [46] พบแพะทให
ผลบวกทางซรมวทยาในภาคกลางในระดบรายตว 2.47% และรายฝง 46.27% สวนในภาคตะวนออก
เฉยงเหนอเทากบ 2.47% และ 46.27% ตามล�าดบ จากรายงานการตรวจหาแอนตบอดตอเชอ CAEV
ในแตละภาคจะพบวาความชกของโรคในระดบรายฟารมจะสงกวารายตว
เมอเปรยบเทยบกบความชกของโรค CAE ในหลายประเทศพบวาอตราการตดเชอ CAEV
ในพนทภาคตะวนตกต�ากวาในประเทศออสเตรเลยท Greenwood et al. [47] ส�ารวจโรค CAE ทางซ
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 79
รมวทยา พบความชกในแพะรายตวสงถง 40-59.7% และสามารถแยกเชอ CAEV ไดจากแพะทแสดง
อาการขออกเสบอกดวย ในประเทศนอรเวย Nord et al. [14] รายงานความชกของโรค CAE ในระดบ
รายตวและรายฝงเทากบ 36.50% และ 86.27% ตามล�าดบ ตอมา Al-Qudah et al. [48] รายงานการ
ตรวจหาแอนตบอดตอเชอ CAEV ในประเทศจอรแดน พบความชกระดบรายตว 8.9% และรายฟารม
23.2% ขณะท Bandeira et al. [49] ศกษาความชกของการตดเชอ ในประเทศบราซล พบความชกราย
ตวและรายฟารมเทากบ 8.2% และ 35% ตามล�าดบ ตอมา Ghanem et al. [50] และ Elfahal et al. [51]
ศกษาความชกของโรค CAE ในภาคประเทศโซมาเลยและซดานพบความชกของโรคในระดบรายตว
เทากบ 6.0% และ 7.3% ตามล�าดบ
กำรวนจฉยโรค CAE ทำงซรมวทยำเปนวธทนยมใชกนมำก วธกำรตรวจทนยมใชในหอง
ปฏบตกำรไดแกวธ AGID เนองจำกวธนไมยงยำก แตมควำมไวต�ำคอ 76.3 % และมควำมจ�ำเพำะ 98.3
% เมอเปรยบเทยบกบวธ ELISA [18] ในกำรศกษำครงนใชวธ cELISA เพอตรวจหำแอนตบอดตอ
เชอ CAEV เนองจำกวธนมควำมไวสงสำมำรถตรวจตวอยำงซรมโดยไมตองเจอจำงท�ำใหสำมำรถ
ตรวจหำสตวทตดเชอในระยะเรมแรกได รวมทงลดควำมคลำดเคลอนจำกผลลบเทยม แตอยำงไร
กตำม เนองจำกควำมลำชำของกำรตอบสนองทำงระบบภมคมกนตอเชอ CAEV ซงอำจใชเวลำนำน
เปนเดอนหรอเปนป กำรตรวจหำแอนตบอดตอเชอ CAEV โดยวธ ELISA อำจไมพบโรคจำกกำร
ตรวจครงแรก [52] นอกจำกนลกษณะทำงพนธกรรมของเชอไวรสทน�ำมำใชเปนแอนตเจนในปฏกรยำ
ELISA อำจไมจ�ำเพำะกบแอนตบอดตอเชอทองท CAEV ของประเทศอน เนองจำกม genotype ตำง
กน ท�ำใหผลกำรตรวจโรคคลำดเคลอนได De Andres et al. [18] และ Reina et al. [53] แนะน�ำให
ตรวจกำรตดเชอ CAEV ในแพะโดยใชวธ PCR และ ELISA รวมกน
จากการวเคราะหปจจยเสยงทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ใน
แพะแบบ univariate logistic regression analysis ในระดบรายตวพบวาขนาดของฟารม การมประวต
น�าพอพนธแพะไปผสมกบแพะของฟารมอน และการทเคยมแพะในฟารมแสดงอาการเขาไดตาม
นยามโรค CAE เปนปจจยเสยงทมนยส�าคญ โดยพบวาฟารมทมการเลยงแพะนอยกวา 50 ตวมความ
เสยงตอการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV สงกวาฟารมทเลยงแพะมากกวา 50 ตว ทงการวเคราะห
แบบ univariate และ multivariate logistic regression analysis (OR, 8.50; 95% CI, 3.09-23.43; P<0.001
และ OR, 8.503; 95% CI, 2.533-28.543; P=0.001 ตามล�าดบ) ซงการศกษานตางกบการศกษาของ
สาโรชและสามารถ [44] ภทรนและคณะ [54] Lin et al. [42] Al-Qudah et al. [48] และ Ghanem et
al. [50] ทกลาววาฟารมแพะขนาดใหญหรอเลยงแพะมากกวา 45-80 ตวมความเสยงตอการตรวจพบ
แพะทใหผลบวกตอการตรวจโรค CAE ทเปนเชนนอาจเนองจากฟารมขนาดใหญในพนทปศสตวเขต
7 สวนใหญ เปนฟารมมาตรฐานฟารมปลอดโรคตามเกณฑของกรมปศสตว ทนอกจากตองตรวจโรค
บรเซลโลซสแลว เจาของฟารมยงตรวจโรค CAE อกดวยเพอจดประสงคในการเคลอนยายแพะ ขณะ
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201380
ทฟารมขนาดเลกไมเคยผานการตรวจโรคนมากอน
ฟารมทมประวตน�าพอพนธแพะไปผสมกบแพะของฟารมอนมความเสยงตอการตรวจพบ
แอนตบอดตอเชอ CAEV สงกวาฟารมทไมเคยน�าพอพนธแพะไปผสมภายนอกฟารม 2.81 เทา (OR,
2.81; 95% CI, 1.24-6.38; P=0.013) ทงนเนองจากการใชพอพนธรวมกนระหวางแพะตางฝงจะเปนการ
เพมโอกาสของการตดเชอจากแมพนธตางฝงโดยผานทางการผสมพนธ รวมทงตดเชอจากการสมผส
โดยตรงกบสงคดหลงไดแกน�าลายและน�ามก ถงแมวาการตดเชอ CAEV ในลกษณะเชนนเปนไปได
นอยกวาการตดเชอโดยการกนน� านมและ/หรอน� านมเหลองของแมแพะทตดเชอไวรส ซงเปนทาง
ตดตอทส�าคญของโรคน ขณะทพอพนธหากเปนโรคจะขบเชอ CAEV ปนเปอนออกมาพรอมน�าเชอ
และแพรเชอไปยงแพะตางฝงกอใหเกดการแพรกระจายของเชออยางกวางขวาง [55]
สวนฟารมทเคยพบแพะแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE เปนปจจยเสยงทส�าคญของ
การตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในระดบรายตว ซงเปนไปในทศทางเดยวกบการศกษาของ
Lin et al. [42] ทพบวาฟารมแพะทเคยตรวจพบโรค CAE มากอนจะใหผลบวกตอการทดสอบโรคสง
กวาฟารมแพะทไมเคยมแพะแสดงอาการของโรค CAE มากอนทงระดบรายตวและรายฝง (P =0.042
และ P =0.037) ทงนเนองจากแพะทตดเชอ CAEV เชอจะแฝงตวอยในเซลลเมดเลอดขาวชนด mono-
cytes และ macrophages ของโฮสทตลอดชวต ดงนนสตวเหลานจงเปนพาหะน�าโรคอยางตอเนอง
หากไมมการก�าจดโรคออกไปจากฟารมจะท�าใหเกดโรคอบตซ� า ทงนแพะตดเชอ CAEV ไดหลาย
ทาง นอกเหนอจากการตดตอผานทางการกนน�านมเหลองและ/หรอน�านม อาจตดตอจากการสมผส
โดยตรงกบสารคดหลงตางๆ ตดตอผานทางการผสมพนธ [55-56] จากการศกษาของ Ghanem et al.
[50] พบวาฝงแพะทมการเลยงหนาแนนเปนปจจยหนงทท�าใหความชกของโรคเพมขน รวมทงตดตอ
ผานทางน�านมในระหวางขบวนการรดนม โดยเชอปนเปอนไปกบผรดรวมทงเครองมอตางๆทใชรด
นม [14]
สวนตวแปรอนๆ ไดแก เพศ อาย การเลยงแพะและแกะรวมกน รวมทงการทดสอบโรค CAE
ในแพะกอนทจะน�าเขามาเลยงรวมกบแพะในฟารม ไมมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอ
เชอ CAEV ซงสอดคลองกบรายงานของชองมาศและคณะ [25] ทกลาววาเพศไมมความสมพนธกบ
การตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV และเปนไปในทศทางเดยวกบการศกษาของ Ghanem et al.
[50] ทไมพบความแตกตางของการเกดโรค CAE ในระหวางกลมเพศ ขณะท Bandeira et al. [49]
พบวาแพะเพศผจะมโอกาสตรวจพบแอนตบอดไดบอยครงมากกวาแพะเพศเมย และตางกบรายงาน
การศกษาของ นอรและคณะ [24] ทพบความชกในแพะเพศเมยสงกวาในแพะเพศผซงมความชก
13.21% และ 6.67% ตามล�าดบ
สวนตวแปรดานอาย การศกษานไมพบวาอายเปนปจจยเสยงทส�าคญ ถงแมวาอตราการตรวจ
พบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในกลมแพะทอาย > 3 ปสงกวากลมอาย < 3 ป คดเปน 2.11% และ
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 81
1.63% ตามล�าดบ แตไมพบวามความส�าคญทางสถต (P=0.517) (Table 6) ขณะทการศกษาในหลาย
ภมภาคจะพบวาความชกของโรค CAE เพมสงขนตามอายแพะ [24, 25, 42, 47, 48, 50] ทงนเนองจาก
เหตผลหลายประการไดแก สตวทมอายมากจะมโอกาสไดรบเชอไวรสจากแพะพาหะของโรค (car-
riers) ทเลยงรวมกนในฝงอยางตอเนองและยาวนาน ท�าใหระดบแอนตบอดทรางกายสรางเพมขนตาม
อายแพะ
เมอพจารณาปจจยเสยงทมความสมพนธกบการตรวจพบแอนตบอดตอเชอ CAEV ในแพะ
ในระดบรายฝง ไมพบวามปจจยใดๆทมความสมพนธกบการตรวจผลบวกของโรคขออกเสบและ
สมองอกเสบในแพะ ถงแมวาฟารมทมการเลยงแพะ >50 ตว จะมแนวโนมเสยงตอการตดเชอ CAEV
สงเปน 2.78 เทาของฟารมทเลยงแพะ <50 ตว แตไมมนยส�าคญ (OR,2.78; 95% CI, 0.56-13.83;
P=0.212) และฝงแพะทแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE มแนวโนมเสยงตอการตดเชอ CAEV
สงเปน 2.76 เทาของฟารมทไมมแพะแสดงอาการ แตไมมนยส�าคญ (OR, 2.76; 95% CI, 0.66-11.51;
P=0.163)
จากขอมลการส�ารวจแอนตบอดตอเชอ B. melitensis และ CAEV ในแพะทเลยงในภาคตะวน
ตกครงน บงชถงความชกของโรคบรเซลโลซสทงในระดบรายตวและรายฝงในอตราสง แตความชก
ของโรค CAE ทงในระดบรายตวและรายฝงในระดบต�า โดยพบวาการทเคยมแพะในฟารมแสดง
อาการแทงและแพะแสดงอาการเขาไดตามนยามโรค CAE เปนปจจยเสยงทมความสมพนธตอการ
ตรวจพบแพะทใหผลบวกของโรคบรเซลโลซสและ CAE ตามล�าดบ ดงนนหากตรวจพบสตวทให
ผลบวกตอการทดสอบโรคตองก�าจดสตวทตดเชอออกไปจากฝงทนท เพอควบคมมใหสตวเหลานน
แพรเชอในฝง ทงนเนองจากธรรมชาตของเชอทกอใหเกดโรค การแพรกระจายของเชอ และทางตดตอ
ของเชอเขาสรางกายสตว เปนปจจยทส�าคญของการตดเชอภายในฝงไดรวดเรว ในแมแพะทตดเชอ
B. melitensis นอกจากขบเชอออกมาเมอคลอดลกหรอแทงลกแลวยงขบเชอผานทางน� านมอยาง
ยาวนาน สวนแพะตวผขบเชอออกมาทางน�าเชออยางตอเนอง [2,3] ท�าใหเชอแพรกระจายอยในสง
แวดลอมเปนเวลานานและตดตอสแพะทเลยงภายในฝงเดยวกนอยางรวดเรว หากไมก�าจดแพะพาหะ
ของโรคบรเซลโลซสออกไปจากฝง นอกจากแพะรวมฝงจะมโอกาสตดเชอไดเพมมากขนแลว
เกษตรกรผเลยงแพะตลอดจนคนงานในฟารมยงมโอกาสตดเชอ B. melitensis สงจากการสมผสสง
ปนเปอนเชอโรคในฟารมอกดวย
สวนโรค CAE เนองจากอตราการตดเชอในระดบรายตวต�า อกทงในแตละฝงมแพะตดเชอ
ไมสงนก จงสามารถสรางฟารมปลอดโรคไดงาย นอกจากนแพะทเลยงในพนทปศสตวเขต 7 สวน
ใหญเปนแพะเนอ ซงมอายการเลยงสนกวาแพะนม อกทงการแพรกระจายของเชอ CAEV สสง
แวดลอมเปนไปไดนอยกวาฟารมแพะนมทมความเสยงของการตดเชอ CAEV สงกวา เนองจากการ
แพรกระจายของเชอและทางตดเชอเขาสรางกายสวนใหญผานทางน�านมและ/หรอน�านมเหลอง ใน
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201382
การเลยงแพะนมมกน�าน� านมจากแมแพะหลายตวทไมผานกระบวนการฆาเชอมารวมกน ท�าใหลก
แพะตดเชอตงแตแรกเกด และเชอยงแพรกระจายในระหวางกระบวนการรดนมโดยปนเปอนไปกบ
เครองมอตลอดจนคนรดนม สวนการตดเชอโดยการสมผสโดยตรงระหวางแพะรวมฝงเปนไปไดนอย
กวา [56]
ปจจบนกรมปศสตวไดด�าเนนโครงการสงเสรมและพฒนาอาชพการเลยงแพะใหแกเกษตรกร
เพอสรางรายไดทงเปนรายไดหลกและรายไดเสรม ซงรปแบบการเลยงมทงเลยงในครวเรอนและเลยง
ในระดบอตสาหกรรม นอกจากเพอการบรโภคภายในประเทศแลว ยงสามารถสงไปจ�าหนายยง
ประเทศใกลเคยง เชน ประเทศมาเลเซย ลาว และเวยดนามอกดวย โดยมแนวโนมวาตลาดจะขยายตว
อกมาก อกทงในป 2558 ประเทศไทยจะเขารวมเปนสมาชกประชาคมเศรษฐกจอาเซยน อนจะน�ามา
ซงโอกาสทางการคา โดยเฉพาะสนคาดานปศสตว ดงนนเพอสรางความเขมแขงและไดเปรยบทางการ
คา โดยการผลตเนอสตวทมคณภาพ ไดมาตรฐาน และความปลอดภยตรงตามความตองการของผ
บรโภค กรมปศสตวจงควรก�าหนดมาตรการการควบคมและก�าจดโรคทงสองโดยการคดทงหรอ
ท�าลายแพะทใหผลบวก สวนฝงแพะทตรวจพบความชกของโรค ควรเฝาระวงทงการสงเกตอาการ
ทางคลนกของสตวปวย รวมกบการตรวจแอนตบอด เปนประจ�าทก 6 เดอน หากพบแพะทใหผลบวก
ตอการทดสอบใหคดทงทนท การอบรมเกษตรกรผเลยงแพะกเปนอกกลยทธหนงเพอใหเกษตรกรได
มความรและเหนความส�าคญของการควบคม ปองกนโรคและพรอมใหความรวมมอกบกรมปศสตว
ในการก�าจดโรคและสามารถด�าเนนอาชพเลยงแพะอยางย งยน
กตตกรรมประกาศ
คณะผวจยขอขอบคณส�านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตทสนบสนนงบประมาณแผนดน
ปงบประมาณ 2555 เพอด�าเนนการวจย เจาหนาทปศสตวอ �าเภอปศสตวจงหวดในพนททเกยวของ
และเจาหนาทศนยวจยและพฒนาการสตวแพทยภาคตะวนตกทชวยเหลอในดานการเกบตวอยางและ
การตรวจทางหองปฏบตการท�าใหงานวจยนส�าเรจลงดวยด และสพ.ญ.มนยา เอกทตรทชวยตรวจทาน
ตนฉบบ
เอกสารอางอง
1. Center for Food Security and Public Health (CFSPH). Caprine Arthritis and Encephalitis. 2007 [cited 2012 July 5]. Available from: http://www.cfsph.iastate.edu/Factsheets/pdfs/caprine_arthritis_encephalitis.pdf
2. Center for Food Security and Public Health (CFSPH). Ovine and Caprine Brucellosis: Brucella melitensis. 2009 [cited 2012 July 5]. Available from: http://www.cfsph.iastate. edu/Factsheets/pdfs/brucellosis_melitensis.pdf
3. European Commission (E.C.). Brucellosis in Sheep and Goats (Brucella melitensis). SANCO.C.2/AH/
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 83
R23/2001. Report of The Scientific Committee on Animal Health and Animal Welfare. 2001 [cited 2012 July 5]; Available from: http://europa.eu.int/comm. /food/fs/sc/scah/out59_en.pdf
4. World Organization for Animal Health (OIE). Chapter 2.7.2. Caprine and Ovine Brucellosis (excluding Brucella ovis ). In: Manual of Standards for diagnostic Test and Vaccines for terrestrial animals (mammal, birds and bees). 2009 [cited 2012 July 5]; p. 1-10. Available from:http://www.oie.int/fileadmin/home/eng/health_standards/tahm/2.07.02_caprine_ovine_bruc.pdf
5. Chumek P, Aochareon B, Thongnoon P. Study on Brucellosis status of goats in southern of Thailand during 2004-2006. Thai-NIAH eJournal. 2007; 1(3): 189-195.
6. Chumek P, and Jeenpun A. A serological study on Brucellosis and Melioidosis in goats in southern Thailand. The Preceeding of 50th Kasetsart University Annual Conference, Vol. 1 Subject:Veterinary Medicine; 2012. p. 329-338.
7. Fuckbua P, and Jarupeng W. Sero-epidemiological surveillance of brucellosis in goat and sheep in Chainat province in 2005. 2007 [cited 2012 July 5]; Available from: http://www.dld.go.th/region1/ column/column7.pdf
8. Paethaisong T, Jetiyawan P. The status of brucellosis in goat in western Thailand. Thai-NIAH eJournal. 2007; 2(2): 54-61.
9. Visudhiphan S, and Na-Nakorn S. Brucellosis first case report in Thailand. J Med Assoc Thai. 1970;53:289-290.
10. Manosuthi W, Thummakul T, Vibhagool A, Vorachit M, and Malathum K. Brucellosis: A re-emerging disease in Thailand. Southeast Asian J Trop Med Public Health. 2004; 35(1): 109-112.
11. Paitoonpong L, Ekgatat M, Nunthapisud P, Tantawichien T, and Suankratay C. Brucellosis: the First Case of King Chulalongkorn Memorial Hospital and Review of the Literature. J Med Assoc Thai. 2006; 89 (8): 1313-7.
12. World Organization for Animal Health (OIE). Chapter 2.7.3/4. Caprine arthritis-encephalitis and maedi-visna. In: Manual of Standards for diagnostic Test and Vaccines for terrestrial animals (mammal, birds and bees). Ed. OIE, 6th ed., Volume 2, OIE, Paris, France; 2008.p.983-991.
13. Reina R, Grego E, Bertolotti L, Meneghi D, and Rosati S. Genome analysis of Small ruminant lentiviruses genotype E : a caprine lentivirus with natural deletions of the dUTPase subunit, vpr-like accessory gene, and 70-base-pair repeat of the U3 region. J Virol. 2009;83(2): 1152-1155.
14. Nord K, Rimstad E, Storset AK, and LØken T. Prevalence of antibodies against caprine arthritis-encephalitis virus in goat herds in Norway. Small Rumin Res. 1998; 28: 115-121.
15. Kahn CM, and Line S. editors. The merck veterinary manual (Internet). Whitehouse Station, NJ: Merck and Co., Caprine arthritis-encephalitis. 2008 [cited 2012 July 5]; Available from: http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/55000. html
16. Gendelman HE, Narayan O, Molineaux S, Clements JE, and Ghotbi Z. Slow, persistent replication of lentiviruses: Role of tissue macrophages and macrophage precursors in bone marrow. Natl Acad Sci. 1985;2: 7086-7090.
17. Pugh DG. Sheep and Goat Medicine. W.B. Saunders Company, Philadelphia; 2002. p. 239-240.
18. De Andres D, Klein D, Watt NJ, Berriatua E, Torsteinsdottir S, Blacklaws BA, and Harkiss GD. Diagnostic tests for small ruminant lentiviruses. Vet Microbiol. 2005;107: 49-62.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201384
19. Herrmann LM, Cheevers WP, McGuire TC, Adams DS, Hutton MM, Garin WG, and Knowles DP. Competitive-inhibition enzyme-linked immunosorbent assays for detection of serum antibodies to caprine arthritis-encephalitis virus : Diagnostic tool for successful eradication. Clin Diag Lab Immunol. 2003; 10(2): 267-271.
20. Herrmann LM, Cheevers WP, Maeshall KL, McGuire TC, Hutton MM, Lewis GS, and Knowles DP. Detection of serum antibodies to ovine progressive pneumonia virus in sheep by using a caprine arthritis-encephalitis virus competitive-inhibition enzyme-linked immunosorbent assay. Clin Diag Lab Immunol. 2003; 10(5):862-865.
21. Tantaswasdi U, Wattanavijarn W, Pinyochon W, Malayaman A, Supcharoen A, Parchariyanon S. Caprine arthritis-encephalitis like virus infection in Saanen goats. The Preceeding of 12th Thai Veterinary Medical Association; 1985 Dec 2-4; The Thai Veterinary Medical Association under the Royal Patronage; 1985. p. 376-377.
22. Vitoorakool C, Noopakun W, Naphrae W. A survey of caprine arthritis encephalitis in goats. J Thai Vet Med Assoc. 1990; 41(3): 125-128.
23. Jantakotara S. and Wattanakul M. Study on the detection of antibody against caprine arthritis encephalitis in goats at a farm in Ratchaburi province. Regional Livestock Office 7th Newsletter. 2004; 9(1-3): 58-69.
24. Ratanapob N, Rakkwamsuk T, and Jala S. Seroprevalence of caprine arthritis encephalitis virus infection in goats raised in the central part and western part of Thailand. The Preceeding of 47th Kasetsart University Annual Conference; 2009. p. 63-69.
25. Antarasena C, Thongmee S, Yoidam S and Bhumibhamon T. Detection of serum antibodies against caprine arthritis encephalitis virus in goats in southern Thailand. J Thai Vet Med Assoc. 2011; 62(1-3): 56-70.
26. Parchariyanon S, Ketusing N, Nuansrichay B, and Varong V. Study on disease status of caprine arthritis encephalitis infection in goat. Thai-NIAH eJournal. 2012; 7(1): 21-30.
27. Information Technology Center, Department of Livestock Development. Statistics and number of sheep and sheep farmer in 2011. [cited 2012 Dec 12].Available from: http://www.dld.go.th/ict/th/images/stories/stat_web/yearly/2554/sheep54/report_ sheep_54.pdf
28. French Food Safety Agency. Brucellosis Complement Fixation Test (French technique) Standard Operating Procedure, Rev.001 05/06/2009, OIE/FAO Brucellosis Reference Laboratory; 2009; p. 1-12.
29. Buamitoup N. Infection of Brucella melitensis in Dairy Goat Herds in Nonthaburi, Pathum Thani and Ayutthaya Province: Prevalence and Risk Factors; Knowledge, Attitude and Practice of Farmers; and Diagnostic Tests Agreement Evaluation [thesis]. Bangkok: Kasetsart University; 2009.
30. Suddee W, Opaschaitat P, Sontiphun S, Boonyo K, Kasemsuwan S, and Rukkwamsuk T. Prevalence and risk factors of brucellosis seropositivity of meat goats in Chainat province. Kasetsart Veterinarians; 21(1): 42-50.
31. Kaewket W. Seroepidemiological Studies of Brucella melitensis antibody in goats and contact goat farmers at Kanchanaburi province [thesis]. Nakhonpathom: Mahidol University; 2008.
32. Solorio-Rivera J L, Segura-Correa JC, and Sánchez-Gil LG. Seroprevalence of and risk factors for brucellosis of goats in herds of Michoacan, Mexico. Prev Vet Med. 2007; 2(3-4): 282-290.
33. Coelho AM, Coelho AC, Roboredo M, and Rodrigues J. A case-control study of risk factors for brucellosis seropositivity in Portuguese small ruminants herds. Prev Vet Med. 2007; 82: 291-301.
วารสารสตวแพทยศาสตร มข. ปท 23 ฉบบท 1 พฤษภาคม 2556 85
34. Kaoud HA, Zaki MM, El-Dahshan AR, and Nasr SA. Epidemiology of brucellosis among farm animals. Nature and Science. 2010; 8(5): 190-197.
35. Negash E, Shimelis S, and Beyene D. Seroprevalence of small ruminant brucellosis and its public health awareness in selected sited sites of Dire Dawa region, Eastern Ethiopia. J Vet Med Anim Health. 2012; 4(4): 61-66.
36. Kabagambe EK, Elzer PH, Geaghan JP, OpudakAsibo J, Scholl DT, and Miller JE. Risk factors for Brucella seropositivity in goat herds in eastern and western Uganda. Prev Vet Med. 2001; (52): 91-108.
37. Islam MA, Samad MA, and Rahman AKMA. Risk factors associated with prevalence of brucellosis in black Bengal goats in Bangladesh. Bang. J Vet Med. 2010; 8(2); 141-147.
38. Egkatat M, Kanitpun R, Kunchit P, Arampong W, Raksajit S, Thammasat S, et al. Comparison of serological tests for antibody detection against Brucella melitensis infection in goats. Kasetsart Veterinarians. 2010; 20 (1): 19-26.
39. Egkatat M, Kanitpun R, Kunchit P, Thammasat S, and Wongkasemjit S. The accuracy of an indirect ELISA for diagnosis of Brucella spp. infection in cattle and goats. Kasetsart Veterinarians. 2009; 19 (1): 1-8.
40. Ashagrie T, Deneke Y, and Tolosa T. Seroprevalence of caprine brucellosis and associated risk factors in south Omo zone of southern Ethiopia. African J Microbiol Res. 2011; 5(13); 1682-1685.
41. Raksakul, D. Risk factors associated with seropositive tests for brucellosis in sheep and goat populations in Ratchaburi province, Thailand [thesis]. Colorado: Colorado State University Fort Collins; 2009.
42. Lin TN, Ngarmkum S, Oraveerakul K, Virakul P, and Techakumphu M. Seroprevalence and risk factors associated with caprine arthritis-encephalitis virus infection in goats in the western part of Thailand. J Thai Vet Med Assoc. 2011; 41(3): 353-360.
43. Chetiyawan P, and Sawasdee Y. Disease status of caprine arthritis encephalitis virus infection in goats in western part of Thailand during 2008 to 2011. Veterinary Research and Development Center (Lower Northeastern Region) Newsletter. 2012; Vol 9 September 2012; p. 14-25.
44. Chanlad S, Prasitphon S. Seroprevalence and risk factors of caprine arthritis encephalitis virus infection (CAEV) in Prachuap Khiri Khan Province in year 2010. [cited 2012 Dec 12] Available from: http://www.dld.go.th/dcontrol/th/images/stories/research/23122553_1.pdf
45. Chalamaat M. Serological study of caprine arthritis and encephalitis virus (CAEV) infection in goat in the eastern region of Thailand, 2006-2010. J Animal Health Conference. 2011; 1: 29-36.
46. Ramrin L. Opaschaitat P. Laboratory surveillance of caprine arthritis encephalitis (CAEV) in goat. Thai-NIAH eJournal. 2012; 7(2): 62-72.
47. Greenwood P, North R, and Kirkland P. Prevalence spread and control of caprine arthritis-encephalitis virus in dairy goat herds in New South Wales. Aus Vet J. 1995; 72(9):341-345.
48. Al-Qudah K, Al-Majali AM, and Ismail ZB. Epidemiological studies on caprine arthritis-encephalitis virus infection in Sudan. Small Rumin Res. 2006; 66(1): 181-186.
49. Bandeira DA, de Castro RS, Azevedo EO, Melo LSS, and de Melo CB. Seroprevalence of caprine arthritis-encephalitis virus in goats in the Cariri region, Paraiba state, Brazil. The Vet J. 2009; 180:399-401.
50. Ghanem YM, El-Khodery SA, Saad AA, Elragaby SA, Abdelkade AH, and Heybe A. Prevalence and risk factors of caprine arthritis-encephalitis virus infection (CAEV) in Northern Somalia. Small Rumin Res. 2009; 85: 142-148.
KKU Vet J Vol. 23 No. 1 May 201386
51. Elfahal AM, Zakia AM, and El-Hussien AM. First report of caprine arthritis-encephalitis virus infection in Sudan. J Anim Vet Adv. 2010; 9(4): 736-740.
52. Rimstad E, East NE, Torten M, Higgins J, Derock E, Pedersen NC. Delayed seroconversion following naturally acquired caprine arthritis-encephalitis virus infection J Vet Res. 1993;523122553_14: 1858-1862.
53. Reina R, Berriatha E, Lujan L, Juste R, Sanchez A, de Andres D. and Amorena B. Prevention strategies against small ruminant lentiviruses : An update. The Vet Journal. 2009; 182: 31-37.
54. Opaschaitat P, Kasemsuwan S, Sontiphun S, Suddee W, Boonyo K, and Arunvipas P. Seroprevalence and risk factors of caprine arthritis encephalitis virus of meat goats in Chainat province. Kasetsart Veterinarians. 2011; 21(1): 32-41.
55. Ali Al Ahmad MZ, Fieni F, Pellerin JL, Guiguen F, Cherel Y, Chatagnon G, Bouzar AB, and Chebloune Y. Detection of viral genomes os caprine arthritis-encephalitis virus (CAEV) in semen and in genital tract tissues of male goat. Theriogenology. 2008; 69(4): 473-480.
56. Adams DS, Klevjer-Anderson P, Carlson JL, McGuire TC and Gorham JR. Transmission and control of caprine arthritis-encephalitis virus. Am J Vet Res. 1983; 44(9): 1670-1675.