24
1 Established 2015. July, 2016 Volume II, No. III Laikaman (2) de Laikaman (2) de Hkai Rem Jawng ni Thailand Mungdan Khoncan University de Hpaji matut mahkai Bawngban jahkrup sa Mahka Shayi Ah Bung Tinang Hkai Rem Jawng hte Thai mungdan Khoncan University hte matut mahkai hpaji hpungjat na matu Hkai rem Jawng-up Sr. Kaba Kareng Brang Seng hte Ningtau jawng-up Sr. Kaba Waje Hting Nan La yan 2016 May 4 ya shani pru hkom sa matwa ai. May 10 ya shani Khoncan University kaw du nna, Faculty of Agriculture jawng kaba hta Dr. Virote Pattarajinda hte sa hkrum lu sai. Khoncan dakkasu gaw, hpaji hpan hkum sharin ya ai jawng rai nna, dai kaw hkaisun dakkasu mung kaba dik ai jawng hku nna shanglawm nga ai. KIO kaw nna hpaw tawn ai Hkai Rem Jawng Diploma hpe, Bachelor atsang de jaw wa lu na matu, hpaji janmau shatsaw ra ai majaw, Khoncan International University kaw nna, Dr. Virote Pattarajinda hte sa hkrum shaga ai. Shanhte mung myithkrum ai hte Myen mung kata kaw hkaisun hte seng nna, Bachelor lung ngut sai ni, shanhte kaw hkaisun Master hpaji bai matut jaw na matu marai (6), kalang bang Yang (2) rai nna, masum lang numdaw hku, sa shalun lu na matu myithkrum da lu sai. Jawng hpaw ten hpe June kawn Semester langai, January kaw semester langai rai nna (2) lang hpaw ai hta gara shata kaw raitim sa mai shang ai lam tsun jahkrum la lu sai. Bai du na 2017 January kaw anhte jawng hta Sr. galaw nga ai, Myen mung Yezin Hkaisun Da- kkasu awng ngut sai marai (2) hpe sa na matu jahkrup da lu sai. HKALEM RAM HTUM AI KADAI JJ Lum Dau Wunpawng myusha ni a maumwi mausa hta Hkanghtan Mangbya hpe mu shagu, anhte hpe sa masu na ra ai. Ka- dai shum kam ya mu, nga nna tau sadi jaw hkat tawn nga ninglen, shi sa masu shagu kam ya wa sai. Shi gaw nachying zen ai rai nna, masha wunawng uwa hpe myihprap zawn lawan ladan masu lu ai hpe shakawn hpa rai nga ai. Tinang hta ning-ra ai majaw, masusha hkrum ai hpe hkamla lu ai kadai raitimung, tinang a hkum hpe gramla ai marang e, rawt jat wa ai hpe mu wa saga ai. Chyahkyawn zawn matse nna hkalem ram htum ai gaw satan hpyen uphkang magam a darat daroi ni re. Mungdan kata na myusha ni hpe lang hte lang roirip sat nat sharu kau katut ai hpang matut manoi hkalem sha nga timung dingyang naw kam ya wa saga ai. Anhte bum nga masha ni chyawm gaw, naw ning-ra ai lam amyu myu a majaw aloi ali hkalem sha katut wa sai ngu saga. Mahkrum madup law sai htingbu mungdan ni sha n-ga, mungkan kaw ram htum ai Japan ni hpe mungdan kata de woi shang wa nht- awm, British American ni hpe shachyut shapraw kau shangun wa sai. Dai hpang British hte American ni hpe bai shalen la nna Japan hpe bai shachyut shapraw kau wa masai. Miwa kaw na gumhpraw shup la ngut jang hkum kaman nhtang wa shangun nna American, Japan, EU ni hpe aloi sha matut shalen la lu wa ma ai rai nna, hkalem ai maga de shanhte gaw mungkan kaw champion shara hpe lu madu nga masai. Myen hkawhkam hkawseng ni a mungdan hta grau kaba nna n-gun grau ja ai Mon hkawhkam mungdan hpe zing la wa masai. Myenmung shanglawt lu ai hpang Mon ni gaw 1948 ning kaw shawng nnan rawtmalan hpang wa ma ai. Dai rai yang, U Nu hkalem ai hpe kam ya let 23-7-1958 shani laknak myu hkum lau (1111) U Nu Uphkang Mag- am hpe ap ya nhtawm, hkam dahka lam nga na matu ga sadi amyu myu tawn let Mon myusha wunawng uwa wuwu didi hpawngchyawm nhtawm, ngangkang ai simsa lam masat wa masai. Ne Win lakhtak du ai shaloi Mon ningbaw ni yawng hpe rim la nna aten galu htawng jahkrat kau ai rai yang, nkau gaw htawng kaw nsa hti mat masai. 1958 ning kaw Sam Zawbwa yawng ngu na daram hpe htawng kaw rim bang ai ladat hte Zawbwa ali ganoi htum hkra shamyit kau wa masai. Raitimung, naw Dr. Virote Pattarajinda

Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

1

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Laikaman (2) de

Laikaman (2) de

Hkai Rem Jawng ni Thailand MungdanKhoncan University de Hpaji matut mahkaiBawngban jahkrup saMahka Shayi Ah Bung

Tinang Hkai Rem Jawng hte Thai mungdan Khoncan University hte matut mahkai hpaji hpungjat na matu Hkai rem Jawng-up Sr. Kaba Kareng Brang Seng hte Ningtau jawng-up Sr. Kaba Waje Hting Nan La yan 2016 May 4 ya shani pru hkom sa matwa ai. May 10 ya shani Khoncan University kaw du nna,

Faculty of Agriculture jawng kaba hta Dr. Virote Pattarajinda hte sa hkrum lu sai. Khoncan dakkasu gaw, hpaji hpan hkum sharin ya ai jawng rai nna, dai kaw hkaisun dakkasu mung kaba dik ai jawng hku nna shanglawm nga ai. KIO kaw nna hpaw tawn ai Hkai Rem Jawng Diploma hpe, Bachelor atsang de jaw wa lu na matu, hpaji janmau shatsaw ra ai majaw, Khoncan International University kaw nna, Dr. Virote Pattarajinda hte sa hkrum shaga ai. Shanhte mung myithkrum ai hte Myen mung kata kaw hkaisun hte seng nna, Bachelor lung ngut sai ni, shanhte kaw hkaisun Master hpaji bai matut jaw

na matu marai (6), kalang bang Yang (2) rai nna, masum lang numdaw hku, sa shalun lu na matu myithkrum da lu sai.

Jawng hpaw ten hpe June kawn Semester langai, January kaw semester langai rai nna (2) lang hpaw ai hta gara shata kaw raitim sa mai shang ai lam tsun jahkrum la lu sai. Bai du na 2017 January kaw anhte jawng hta Sr. galaw nga ai, Myen mung Yezin Hkaisun Da-kkasu awng ngut sai marai (2) hpe sa na matu jahkrup da lu sai.

HKALEMRAMHTUMAI

KADAIJJ Lum Dau

Wunpawng myusha ni a maumwi mausa hta Hkanghtan Mangbya hpe mu shagu, anhte hpe sa masu na ra ai. Ka-dai shum kam ya mu, nga nna tau sadi jaw hkat tawn nga ninglen, shi sa masu shagu kam ya wa sai. Shi gaw nachying zen ai rai nna, masha wunawng uwa hpe myihprap zawn lawan ladan masu lu ai hpe shakawn hpa rai nga ai. Tinang hta ning-ra ai majaw, masusha hkrum ai hpe hkamla lu ai kadai raitimung, tinang a hkum hpe gramla ai marang e, rawt jat wa ai hpe mu wa saga ai.

Chyahkyawn zawn matse nna hkalem ram htum ai gaw satan hpyen uphkang magam a darat daroi ni re. Mungdan kata na myusha ni hpe lang hte lang roirip sat nat sharu kau katut ai hpang matut manoi hkalem sha nga timung dingyang naw kam ya wa saga ai. Anhte bum nga masha ni chyawm gaw, naw ning-ra ai lam amyu myu a majaw aloi ali hkalem sha katut wa sai ngu saga. Mahkrum madup law sai htingbu mungdan ni sha n-ga, mungkan kaw ram htum ai Japan ni

hpe mungdan kata de woi shang wa nht-awm, British American ni hpe shachyut shapraw kau shangun wa sai. Dai hpang British hte American ni hpe bai shalen la nna Japan hpe bai shachyut shapraw kau wa masai. Miwa kaw na gumhpraw shup la ngut jang hkum kaman nhtang wa shangun nna American, Japan, EU ni hpe aloi sha matut shalen la lu wa ma ai

rai nna, hkalem ai maga de shanhte gaw mungkan kaw champion shara hpe lu madu nga masai.

Myen hkawhkam hkawseng ni a mungdan hta grau kaba nna n-gun grau ja ai Mon hkawhkam mungdan hpe zing la wa masai. Myenmung shanglawt lu ai hpang Mon ni gaw 1948 ning kaw shawng nnan rawtmalan hpang wa ma ai. Dai rai yang, U Nu hkalem ai hpe kam ya let 23-7-1958 shani laknak myu hkum lau (1111) U Nu Uphkang Mag-am hpe ap ya nhtawm, hkam dahka lam nga na matu ga sadi amyu myu tawn let Mon myusha wunawng uwa wuwu didi hpawngchyawm nhtawm, ngangkang ai simsa lam masat wa masai. Ne Win lakhtak du ai shaloi Mon ningbaw ni yawng hpe rim la nna aten galu htawng jahkrat kau ai rai yang, nkau gaw htawng kaw nsa hti mat masai.

1958 ning kaw Sam Zawbwa yawng ngu na daram hpe htawng kaw rim bang ai ladat hte Zawbwa ali ganoi htum hkra shamyit kau wa masai. Raitimung, naw

Dr. Virote Pattarajinda

Hparat Panglai

Laika NauraLibrary Staff

Page 2: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

2

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw laika” asak aprat gaw shaning 121 ning grupyin du nga sai. Shinggyim masha banprat masum ram jailang wa sagaq ai. Dainih Kachin amyusha nation building yiqngam gawgap sa wa ai shaloi, Kachin amyusha ni chyawm lang na “Common Literature” rai nga ai “Jinghpaw Laika” hpe “scientific laika” hkrang deq madang shatsaw lah ra nga sagaq ai. Tinang Kachin amyusha ni hteq maigan amyu masha ni “Kachin Study” hkajah wa nga sai. Ndai htaq, Jinghpaw laika mung, lawm nga ai.

Indian Script Family nah yuq hkrat wa ai laili laika, gsd. Myen laika gaw nsen “langai gahkum langai” hku ka maq ai. Gsd. Jinghpaw laika gaw Roman Script Family nah lah lang tawn ai re. English laika hku gaw “Land” ngu ai hpe Jinghpaw hku nna “Lamu ga” ngu ai hku, “nsen lahkawng gahkum lahkawng” hteq “lachyum langai” hku nna ka yang, Kachin study galaw ai maigan amyu ni matu, yakhkak lam nga ai. Scientific hkrang n pru nga ai. Roman Script concept hte Myen Script concept hkrang hpe gayau ka lang yang, hkrang n sa nga ai. “Land” hpe “lamuga” ngu nna gumhpawn matut ka lang wa yang gaw, grau nna lawnglam shagu e, “Scientific form” byin nga ai.

Jinghpaw laika hpe lu lah hpang ai shaloi nah first Kachin generation ban pang ni gaw, laika bai lu wa nna kabu awlaw wa masai. 2nd Kachin generation banprat Kachin ni gaw dai laika hteq ka lang, ka chyam, sharin ya wa masai. 3rd Kachin generation banprat Kachin ni gaw Jinghpaw laika aq jahkum shatsup lah ra ai yiqngam bungli nga tim, dai hku rawq rai nna lang laiwa nga sagaq ai. Ndai ra rawng jahkum shatsup na hpe 3rd Kachin generation ni n woi galaw gawgap dah kau lu ai rai wa yang, 4th Kachin generation banprat nah Kachin ni htaq, dai yiqngam bungli hpe myit mada shara n nga na sai. Mungkan aq galai shai taw nga ai globalization hkrang gaw “n hkum n tsup” ai (bailiq bailaq) satlawat hpe koiyen matwa nga sai. Danih nah Kachin generation ban masha ni “Jinghpaw Laika” hpe “Scientific Laika” hkrang hku nna madang shatsaw lang ra nga sagaq ai. Bai, myit aru yu ging nga sai. Ndai mung, “Kachin Nation Building” (Kachin Amyusha Gawgap) yiqngam bungli masing masa nan, rai nga sai.

B. D. Maran.Editor-in-Chief.

Editorial Nsen AdviserWang Hkang Awng

Editor-in-ChiefB.D. Maran

Managing EditorKareng Tu Ja

Deputy EditorDumsa Lawt Awng

Contributing EditorPungga Ja Li

Computer SectionSumlut Roi SengSumlut Bawk Hkawn

Layout hte DesignGumring Zau Mai

Manager forFinance and DistributionHkangda Hkam Nyoi

ColumnistsAll staff members of HPLN

Contact InformationHparat Panglai Laika NauraLawk - V, Munglai Mazup,Laiza Mare, KachinlandEmail : [email protected] : www.h-panglai.com

ngam nga ai Zawbwa ali nkau gaw daini du hkra satan a salung sala maga de atik anang naw shang tsap nga ma ai. Dai hte maren anhte kaga myusha shagu hta mung shing re ai ni lawm nga ai majaw myusha bawsang (7) kaw na myu langai sha pyi kahkyin gumdin lam n lu hkra satan shalau ai kaw hkan byawng shang wa nga saga ai. Myusha bawsang (7) hta hpyang dik ai gaw, rawtmalan woi awngdang na atsam lu wa shagu hpe satan a salung sala tai ya nga ai tinang a amyu ni nan gyam sat kau ai hpe hkrum wa sai. Asak hpe gyam sat kau ai madang n du hkra raitimung, woi awngdang wa hkyen ai masing hpe adan aleng jahten kau ya ai ladat lang wa masai. Satan a salung sala ni kaw na kadai woi awngdang timung, satan a masing awngdang ai sha rai sai.

Satan shada a kata lam hpe hkaja yu ga nga yang, myusha yawng a ntsa

Ca r t o o n 2016, May 13 ya shani, Chiangmai, ECHO Asia Impact Center hta Dr. Abram J. Bicksler, the Office manager ni, farm manager ni hte sa hkrum shaga ai hta hkaili hkaitum hte seng ai, shin-gra hkai ladat (Organic farm) hte seng ai Hkai Rem magam bungli ni sa yu hkajah let, magam bungli jawm galaw na matu, yawshada let sa du ai. July 25 ya hta sa wa na matu bawngban da ai raitim grau jau nna July 11 ya hta bai hpang ga nga nna aten hpe shawng de bai sit ai. 2016 May 18 ya shani Pyin Oo Lwin kaw nna anhte jawngma ni sa hkajah na sun ni hta sa du da nna, May 20 ya hta Laiza bai duwa masai.

Shawng na lang jahkrup da sai jawng sa matut na hte ECHO hkaisun hte seng ai bungli jahkrup ai daw hku nna, lawnglam (2) hte anhte jawng na sara, saranum ni marai (5) July 8 ya hta sa nna, July 21 ya shani bai duwa lu sai.

Laikaman (1) “Hkairem jawng.." matut Laikaman (1) "Hkalem ram htum.." matut

2

Page 3: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

3

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

3

rap-ra ai tara hte uphkang hkyen ai Gen. Aung San hpe Panglong myithkrum zuphpawng galaw ngut ai hpang shi a asak dan kau hkrum sai. Ya kalang mi Aung San a kasha Suu Kyi gaw mung-dan kaw rap-ra ai tara hte uphkang lu na matu, tsaban 21 na Panglong zuph-pawng hpe woi galaw hkyen nga sai. Raitimung, dai zuphpawng awngdang wa ai hpang, Aung San hpe sat kau ai zawn, Suu Kyi a mungmasa masing hpe mung sat kau ya na ma ai lam, mung-masa hpaji ninghkring nkau tau nna mu ya nga masai.

Madu Yesu mungkan pinra kaw asak sa hkrung nga ai ten hta satan gaw ladat myuhkum hte gunglau wa ai hpe kasi amyu myu hte ninghkap gasat dang kau dan wa sai. Dai hte maren, satan wa gaw Wunpawng Myusha ni hpe shamyit kau na matu nanghpam malu masha ni hpe laknak kaba shatai nna shamyit wa

ai hpe Myusha ni yawng jawm kamhpa nga ai KBC ningbaw ningla ni gaw, lai-wa sai February shata laman Madu Yesu a shingkang shingwang hpe ninggang shatai nhtawm laknak myu hkum lang nna gasat bang wa ai satan a salung sala ni hpe ninghkap dang kau wa sai. Dai hta n-ga, 2016 June 9 ya shani mungkan ting chyam bra nga ai Wunpawng My-usha ni hpe KBC Ginjaw kaw nna woi zinlum nhtawm numdaw majan 5 ning ladu hkrum masat dingsat hta lapu zawn zai rawng nna, hkrudu zawn shingdi ai laknak lang let woi awn wa ai gaw, Madu Yesu madun da ai kasi nan rai sai. Anhte Wunpawng Myusha ni hta amyu htunghking lam, makam masham lam zawn re ai ni hta woi zinlum ning-shawng tai ya nga ai KIO, KBC ni gaw myithkrum mangrum rai woi awn sa wa nga ai kaw shanglawm na matu tinang hpe seng ang ai ni kaw na n mu mada ya ai rai yang, myit ung-ang ai lam n

nga ai sha, tinang a hkum hpe tinang nan lit jaw la ai kasi hte dangdi dang-dep ai lit langai ngai kaw shang tsap lawm mai nga ai. Chyahkyi shan sha mayu nna chyahkyi a hpang kaw chyu hkan shachyut nang nga yang masan sa na n re. Jut shagu kaw nna jawm wang marawn ai hte dai chyahkyi gaw num-la she bra rai lam dam ai hte hprawng pru wa ai kaw apyaw sha hkap hkalum la nna singsha mai ai lam jaugawng ni jahta nga ma ai.

Shing rai anhte bum nga masha myu (7) hta na myu langai sha pyi Madu Yesu hkangda ya ai kasi hpe myusha yawng jawm machyu hpang wa lu ai rai yang, alak mi rai nna kahkyin gumdin ai n-gun lu wa na re. Dai shaloi kaga myusha ni mung dai kasi a shingkang npu kaw hkan shingbyi nang ai marang e, yawng a jawm yawshada tawn ai pandung de tengteng ahkum ara du wa shajang na re.

KACHIN HTINGNU NTAH Manmaw Hkawn

Manau Htingnu (Mangshi, Sakhkung-Yunnan) Kachin Amyusha ni nga pra hkrat wa ai labau hpe yu ai shaloi, Kachin Amyusha ni gaw mungdan langai hpang langai, buhgah langai hpang langai, gin-ra langai hpang langai htawt sit htawt sa, yuq yuq lung lung ngapra yuq hkrat wa nga ai lam chye lu ai. Dai zawn Buh htawt htawt ai shaloi, shawng ningnan e nga shanu na lamugah ginra masa ni hpe shawng yawh jahtuk nga ai hpe mu chye lu nga ga ai. Lamugah masa nem tsaw, Tu nga ai Hpunh Kawah ni, Nbung pru shang manuh n manuh, Lamugah man masa ra n ra, Lamugah nsam ni hpe atsawm sha yu jahtuk nna mare bugah, htingbut hting-ra gawde shanu nga pra hkrat wa ai lam ni hpe mu chye lu nga ai.

Tinang shanu nga na lamugah gin-ra aq sinprawq, sinnaq, dingdung, dingdaq nem tsaw, hkarawq nhkap ni yu jahtuk ra ai hpe chye lu ai. Hpa majaw nga

yang taihpyen wa aloi sha sa htim gasat dang shah, roirip dang la kau na tsang ra ai hte matse labyeh dusat dumyeng ni hpe tsang ra ai lam rai nga ai. Taihpyen masa kawq na lawt lu na matu lamugah nem tsaw hkarawq nhkap, gayin gaye, shamu shamawt yawng htuk manuh ai kawng, bum ni hta nga shara mare, bugah, hpyen dap ni hpe jahkrat jahtuk ai lam rai nga ai. Shawng lam hkan hpyen dap ni hpe lamugah masa nem tsaw jahtuk nna, shara jahkrat jahtuk nga ai. Tu nga ai hpun kawa ni hpe yu ai shaloi, hpun maling ni tsit lali tsawm ai, shingtai sumbraq, hkrung kanu ni aq jahten sharun ai lam nau n nga ai. Gah sauh namhpun ni kaja ai. Kawah waqh-pang ni hpe yu yang, kawah waroi riq ai waqhpang ni tu lawq ai hpe yu ai. Dawq hten ai lam, nbungbuq ai lam ni n nga ai hpe yu nna hting-ra lamugah jahtuk lah, mare de nga ai hpe chye lu ai. Nbung

manuh n manuh ai ngu ai gaw tu nga ai hpun kawah ni hpe yu nna maramh lah nga ai. Ya ten hta masha n-gun law matwa sai majaw pa gah de du ai shaloi gaw nta gawgap ai hpe dai daram yaw jahtuk ai lam n nga mat nga sai.

Kachin Amyusha ni Hkawhkam Hkawseng prat kawq nna, ntah galaw rawng chye sai lam chye lu ai. Kachin ntah hpe shawng nnan e, waqdu ga-nawq ai hpe yu nna hting-ra htu chye wa ai lam tsun tawn nga ai. Waq hkum-hkrang hpe yu nna, ntah nem galaw rawng hpang ai lam labau hta chye lu ai. Dai hpang daw de Dumsu hkumh-krang hpe yu nna, saudang ntah tsaw bai galaw rawng chye wa sai. Pyilan hpe yu nna, nchyun masen galaw rawng wa ai. “Amoi Htip Mahti La hte Htip Mahti Majan gaw, shing-ra htingchying galaw wa, ga-ang hting nan shachyawq wa masai daq. Mating Hting-ra htu wa n chye yang, Zanang gam wadu gah ganawq ai sa mu… Byidung byimaw n chye daimaw, mashaw ningchyun n chye daidawq yang, lamu pyilan sintung usan aq mapyen singkaw hpe yu in, byindung byimaw mashaw ningchyun daidawq chye masai daq,” ngu nna Jaiwa ga hta tsun dah nga ai. Gawgap ai shaloi bang lang ai hpunh, kawah ngau ni mung Waq, Dumsu ni a hkum hta nrut nra ni aq gawgap ai hpe yu nna, galaw rawng ai lam labau tsun dah nga ai.

Lapaq noih ai gaw garep nra hpe yu nna, galaw ai nga tsun hkai nga ai. Galaw luq galaw shah ai lamu gah ni hta htinggaw lahkawng, masum, mali, manga pawng nna, shara mi rai

3

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 4: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

4

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

yitnawng nawng nna nga wa ai. Dai yit-nawng yithkyap kaw kadai mung kadai nga na ntah yiqwa hpe nau n kaba ai sha galaw rawng ai. Laningmi lahkawng-ning rawng na matu sha galaw nga ai. Hpa majaw nga yang Dusat matse labye hpe hkrit ra ai, majan gasat let nga ra ai majaw rai nga ai. Dai hpe gaw dumhpawng ngu nna, shamying hpang sai. Dai hpang nchyawng ngu nna bai shamying ai htawm, kahtawng, mare ngu nna de hpang wa sai. Mare de ai shaloi ginra masa hta hkanh nna, mare bunghkuh ni galaw nga ai.

Mungkan shaning 6800 ashawng daw de Bum Hpatwat gah kawq Kachin Amyusha ni Mare makau kaw mare bunghkuh hpe dawng 15-18 sung nna htu dah ai lam chye lu ai. Dai gaw masha hpyen hte matse labyeh dusat dumyengh hpyen ni aloi sha n shang lu na matu galaw ai rai nga ai. Dai htun-glai hpe laiwa sai ten, lupding lupra hta luphkaq htu lai wa nga sai. Yiq, sun, hkauna nhpan ni hpe mung daizawn gaduk htu, kum nna galaw lu galaw shah nga gaq ai.

Htingchying ntah hte Luphka bung ai(Source Jinghpaw Amyu labau kunghpan buk)

Htingchying ntah shinggan,nhkuq mu mada ai hkrang

Mare bunghku htu nna ntah gap rawng ai Shansi Sian Bum Hpatwar masha ni

Htinggaw hku bunghku htu nna rawng ntah hkrangai.

(Source Jinghpaw Amyu labau kunghpan buk)

Bum Hpatwat gah kawq Kachin Amyusha ni gawgap rawng ai hting-chying ntah hkrang ni gaw, Daini na ten lupding lupra hta gawgap ya ai hkinchyang zawn sensen nan rai nga ai. Jiwoi Jiwa ni ginlawng hku hkanh, lungpu hkanh nga laiwa ai hpe loi naw hkanh let, hting-ra hpe loi htu jasung lah nna, nhkuq ka-ang nguh na kawq hpundung langai jung nhtawm, nhtungh magah ngu na jun ai hpundung hte sha-da shingdaw gyit shangang tawn nga ai. Dai hpang grupyin hpunsi ni junh nna, namlaw namlap, shangu ni hte galup magap dah nga ai. Chyinghka langai hpawq dah ai, Wandap langai bang dah nga ai. Ndai zawn gade n kaba ai ntah kaw ntah masha marai lahkawng ma-sum rai nna, jawm rawng nga ma ai. Mare ka-ang ngu na kaw ntah loi kaba ai kawq gaw, mare Ningbaw ningla ni ntah masha ni nga shanu nga maq ai.

chye mai ai lam ni shadaq daq hpaji, maumwi mausa, labau lara ni, taq hpaji, madum sumhpa, nsenh hte shangwi shapyaw ai bawq hpaji hpan hkum hpe sharin lah ai jawng langai rai nga ai.

Mare masha ni a sutlu ngamai ai hta hkan nna, ntah kaba ni lawlaw galaw dah chye nga ai. Dai majaw htingnu hpe aloi sha chye lu na matu, htingnu aq ndaw yang kaw htingnu masat shadawh langai sha alak mi rai junh tawn dah nga ai. Dai hpe yu nna, ginhkaq chye lu nga ai. Ntah ngu ai gaw dinghku masha langai hte langai rawng ai hpe ntah ngu ai. Dai ni gaw dinghku hku nga ai ma-jaw, ntah nnan shang yang, “dingshawn shang ai” ngu tsun ai. Htingnu nnan shang yang “htingshawn shang ai” ngu ai rai nga ai.

Ntah galaw ai hkrang hte shamying ai lam

Hting-ra yawh jahtuk dah ai kawq shawa n-gun hte ga tsun ga lah shadaq garum shingtau hkat let hting-ra htu ai. Hpun kawah ngau, shangu ni hpe lah ai mung ji ga sawq nna garum shingtau hkat ai. Manu jahpu n sawn ai, ninghtoi hkatum n myit ai sha jawm galaw nga ai. Chying, bau, shupsheng hte rung, pyaw poi galaw ai zawn rai, jawmh galaw nga ai. Ndai gaw Kachin myu-sha ni aq myithkrum myitra ai, makyit sumri ngang kang ai lam, myit galu kaba damlada ai lam ni rai nga ai. Kadai aq mi raih raih maduq aq zawn maduq myit rawngrawng jawm galaw nga ai. Ntah galaw ai shaloi, shadawh shawng junh nga ai. Dai hpang, dangbat bai

Moi nah Mahtang Du Wa a ntah (source Green Collection, Hparat PanglaiMuseum)

Dai gaw Azau Ali ni Du Magam ni nga shanu ai “ht-ingnu” rai nga ai.

Htingnu ngu ai gaw shawa masha yawng shang ai shawa ntah kaba rai nga ai. Daini nah ten hta gaw Nawkuq jawng rai nga ai. Nawkuq htingnu ngu nna mung, shamying nga ga ai. Dai ntah kawq shawa hte seng ai lam bawngban ra ai, galaw ra ai ni, dawqdan hparan ra ai ni yawng hpe daikawq galaw nga ai. Num-wawnh nunlah, magam yiq ngam hte hkalaq nbaq hkah bungli ni kawq nna hkawt, dai kawq bawngban dawqdan nga ai. Tara rapdawq mung rai nga ai. Dawqdap n shap ra ai, shawa ntah, rapdawq rai nga ai. Ntah galu rai nna, madai dap, nlah dap rawng ai, Dap jah-ku rawng ai ntah kaba rai nga ai.

Madai dap ngu ai gaw, Madai hkungga nawng ai shara rai nga ai. Nlah dap ngu ai gaw, majoi n lah ai, maru mase kadai n galaw ai ngu ai lachyum rai nga ai. Mahkawn shabrang ni sari sadang hte hkrak rai jawm hpawng de ai shara rai nga ai. Dai shara kawq mahkawn ni, num kasha ni chye ging chye mai ai lam, shabrang ni, la kasha ni chye ging

4

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 5: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

5

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Kachin ntah hkrang hpe ntsa kaw na mu mada ai hkrang(Source Political Systems of Highland Burma)

(SourceGreen Collection, Hparat Panglai madun gawk, Jinghpaw Amyu labau kunghpan buk)

bang nga ai. Dangbat aq ntsa kawq, walu bai gahtap nep nga ai. Wulu aq ntsa kawq, ngau ring bang ai. Ngau ring aq ntsa dinghkanh bai bang ai, yawng lam mali bang nga ai. Deq aq ntsa kawq, chyinghkyen nep nna shareh hte matep shangang ri palih, kawah palih, hpri sumri ni hte shajup kau nga ai. Ntah langai galaw yang, palih joi lah-kawng masum ra ai. Palih galu gadun hpan masum mali ra ai. Sharem shajup ai, shareh shajup ai, ngau kaba shajup ai, shangu shajup ai ni amyu myu shit

kawah hte manai hkriq lah nna bang ai hpe munshariq ngu ai. Dai ngau yan lahkawng hte gamyet nna daikawq shangu jawqdangh (kawah shingnah masen) hte achyawq htinggrangh nna, shangang da ai. De a ntsa kawq ngau yan langai nawq bang ai dai hpe gaw wuhkup (snr) kahka gau ngu ai. Hpang jahtum nchyun wa magap htum ai shan-gu ni hpe magumh bu ai ngu ai re. Ntah nchyun matu lahkawng magah kawq ga-lup abya tawn ai shangu hpe bwimung ngu ai.

Shangu galup dah ai matu wa hkrat htum ai gah, marang ntsin hkrat ai shara hpe gaw nnang gau ngu ai. Nnang gau lai ai hpang (1) npan ngu ai. “Ngau pawt” bang ai magah de gaw npan ngu nna, “ngau baw” yawng ai magah de gaw nbang ngu na shamying nga ai. Npan ngu ai gaw daw lahkawng nga ai, npan langai mi gaw pinra n ra ai sha, shadaw lahkawng jun dah ai. Shadawh langai gaw (2) dawqhpumh (Nchyun dawh) ngu ai re. Langai gaw, (3) npan-dawh (snr) nhpu dawh ngu ai re. Npan-dawh nga ai magah de gaw nga wulang galaw ai. Moi gaw hkan sharaw law ai majaw dusat ni hpe kum sharawng ya ai. Ntah npan kawq na shang wa yang laqhkrah maga de gaw chyahpung rai nna, laqpai magah de gaw chyachya ngu nna shamying nga ai. Bum nhkrem zawn re kaw hting-ra htu lah nna galaw rawng ai ntah ni rai yang gaw, tsaw ai magah de chyahpung ngu masat nna, nem ai magah de chyachyah ngu ma-sat ai. Npan kawq na lai ai hpang, (4) lakang nhpang, lakang, (5) lakangbaw ngu na nga ai.

(5) Lakang na pinra hpe ntawt ngu bai shamying ai. Ntawt ngu gaw lakang-baw kawq galaw dah ai pinra kaji hpe ngu ai. Dai shara hta waq shat waqkang kaba tawn dah nna, waqshat shadu bang ai. Waqshat nhtung ni tawn dah ai. Ntawt kaw nna, (6) chyinghka shang wa

ai. Chyinghka kawq na shang wa yang, bai du ai gaw (7) madai dap, madai dap aq hpang (8) La N-gam aq dap, (9) La Nnaw, La, Tu, Tang ni aq lapran dunh ni nga ai. Dai kawq nna, (10) dinggai din-gla dunh (snr) nbang dap re. Dai hpang, (11) nat-ra rai sai. Ya na hku tsun ga nga yang chyoipraq ai shara kyuhpyi gawk (snr) Nawkuq tawn rai sai. (12) gaw manam dap (snr) dawqdap rai nga ai. Dawqdap aq hpang gaw, (13) chyahpra dap (snr) shat dap bai nga ai. Shat dap kawq (14) hkuwawt langai nga ai. (15) Hkaq htingnat galaw dah ai. Dai ngut ai hpang nlah dap (snr) lahpre dap rai sai.

dah ra ai. Palih ni hpe palih lahpyin, munzi pa-lih, lihsaq, lihpu ngu nna hpan amyu myu shamy-ing nga ai. Ndai palih ni hpe shiq shara hte shi lang ai shara n bungh ai zawn, galaw ai, shit ai masa ni mung n bungh nga ai.

Dai hpang numgaw de hpunh ngau ni bang matwa ai. Yawng a ntsa na gaw numgaw yan ngu ai Sharem shadaw hkan nna bang da ai gaw sharem yan ngu ai. Masen shadaw hkan nna, bang dah ai hpe gaw masen yan ngu ai. Masen yan hte sharem yan ni hpe ndaq hku, laqpai laqhkrah lahkawng magah matut dah ai ngau yan hpe dumdan ngu ai. Magaw yan kaw nna, sharem yan du hkra garep nra zawn rai dingdung hku bang gahpreng dah ai ngau ni hpe lapaq noih ai ngu ai re. Dai lapaq ni a ntsa kawq kawah gaq malih lah nna, ndaq hku bang gahpreng dah ai gaw, shareh reh ai ngu ai re. Shareh hte lapaq ni hpe kawah palih, ri palih, hpri sumri ni hte gyit shangang dah ai.

Dai ngut ai hpang shangu galup ai. Shangu galup ai hta duhpreng, dutsat, dutep, tephkah ngu nna galup ai ladat n bung hkat nga ai. Duhpreng ngu ai gaw shangu ni hpe hpreng shara nna galup nga ai. Dutsat ngu ai gaw shangu ni hpe latup langai langai rai shawng nhtan shajup shangang tawn nga ai. Dai hpe lam hte lam tsat gahpeng nna, galup shara nga ai. Tephkah ngu ai gaw kawah shingnah yungnu daram ram law nna, lalam mi ram galu hkra gaq malih tawn ai, shingnah kawq palih (snr) sumri hte shangu hpe hkriq shajup gyit shara shakap tawn nga ai. Dai hpe shareh reh da ai numgaw ntsa kaw lam hte lam gyit shakap galup matwa nga ai. Shingbwi ni hte matep hkriq galup ai rai nga ai. Shangu galup ai shaloi, sharem kawq nna, numgaw de galup lung wa ai. Shangu galup htum ai nchyun kawq

Shadawh ni hpe shamying ai lam

Shadawh ni hpe ntah hting-ra aq ga-ang kaw grau tsaw ai shadawh junh nna, laqpaih magah de yan lah-kawng, laqhkrah magah de yan lah-kawng junh nga ai. Yawng aq ga-ang na tsaw dik ai shadawh gaw numgaw shadawh (snr) nchyun shadawh ngu ai. Nchyundawh aq lapran na shadawh yan hpe masendawh ngu nna tsun ai. Matu lahkawng magah na shadawh yan hpe gaw sharem shadawh ngu nna, shamy-ing nga ai. Moi na prat hta nhkuq kata de masendawh nau n junh ai. Ya prat hta gawk madin bang ai hta hkan nna junh shajang nga ai. Shadawh lahkawng aq lapran kaw junh dah ai hpe gaw gumh-tung ngu ai. Chyinghka lamhpe gumh-tung lahkawng hkawng gayep junh nna galaw ai. Gumhtung gayep juh dah ai aq lapran kawq, kawah tawng hpe chying-hka lam dam de shadawn lah nna, matu lahkawng magah gahtam gabraq nht-awm, gumhtung lahkawng mgah kawq, lam lahkawng, masum diq shachyaq bang ai. Dai hpe chyinghka hkinbawng ngu ai.

5

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 6: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

6

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Ma shangai ai shaloi, ma shadai hpe shadawh ni hta lup ai htunghking nga ga ai. Shadai lup ai lam gaw, Chyiq nmaq priq nprq prat kawq nna, “shadailep bulep shadai hpep” ai nga labau hku yuq hkrat wa ai. Karai aq labau nan nga ai. Lachyum gaw, dai shara gaw, shi

1933 ning shawng de na Du Magam nta (Source Jinghpaw Amyu labau kunghpan buk)

Dian Kingdom Prat e galaw bang dah ai ntah hkrang Dianchi Lake, Kunming City (BC 221-

AD 220)(Source Jinghpaw Amyu labau kunghpan buk) Ref: Slg. Myitung Brang Seng. Nba Pa. (San

jahkrup)

Ntah hkrang hpe kum bang dah ai gaw, shakum ngu ai. Shakum kum bang dah ai hpe ntah nhkuq ngu ai. Nhku kata kawq shakum langai hte langai kum madin dah ai hpe ntah gawk ngu ai. Ntah gawk langai hte langai aq lapran kawq na shakum hpe gaw lapran madin ngu ai. Ntah ga-ang kawq galu lawq na galaw dah ai shakum gaw madin hkum-ba ngu na shamying ai. Shadawh langai hte langai lapran kawq ndaq hku bang dah nna, shakum ni hpe ngang hkra matep shakap dah ai hpunh ngu hpe gaw, yuh gau ngu ai. Moi shawng daw de gaw, madin hkumba hku hkan nna, ntah nhkuq kata kawq gabung dum ai ngu ai ka manawt, gahji byu ai, htaw-ng ka htunghking ka manawt ni hpe ka manawt ai shara re. Ntah shakum ni hpe, kawah wahaw kaba hte kaga kawah ni hpe nhtu hte amup nna, langai htaq langai dip ngu ai shakum daq maka

hte daq nna, kum rawng ai. Shakum kum yang, lasaq magah de gaw nhkuq kata de shaang nna, lapuh magah hpe gaw, shinggan de shaang nna, galaw rawng ai. Kawah hpyiq ntsa magah hpe gaw lasaq ngu nna, kata magah hpe lapuh ngu shamying ai.

Kawah hpe malar kaji lah nna, manang gashun ngu ai zawn re… shakum maka ni grai nga ai. Htunghking ridaq maka kumla ni, manau shadung maka ni hkriq daq bang nna grai grai tsawm ai hku galaw rawng ai Kachin amyuh ni aq ntah rai nga gaq ai.

aq rai sai, shi aq dialup daihpang gah rai sai ngu ai rai nna, tinang lamugah dailup daihpang gah hpe dumh nga na matu ngu ai rai nga ai. La kasha ni hpe chyahpung magah na shadawh ni hta lup ai. Ma Gam aq shadai hpe numgaw dawh kawq lup ai. Ma Naw kawq nna, ngam ai La kasha ni aq shadai hpe sharem dawh ni hta lup nga ai. Num kasha ni aq shadai hpe gaw, garan dat na re majaw, chyachyah magah na shadawh ni hta lup nga ai. Karai Kasang kaw na yuq hkrat wa ai, Hpan ningsang kawq nna, yuq hkrat wa ai rai nga ai. Daimajaw, Shadip Jahpang lup ai ni, Dailup Daihpang lu ai ni, Lamugah lu ai ni, shara lu ai ni ngu ai lam rai nga ai. Daini anhte Lamugah lu ai, Madu tai yuq hkrat wa ai ni nguh ai sakse nan rai nga ai. Shadai n lup ai amyuh ni gaw, lamugah n lu ai ngu ai lam rai nga ai.

KASANBAW NAWNG

Wang Hkang Awng

Du Wa Dai Hpa Gam gaw, myit nyan lawat ai, ga shaga kung ai zawn, manaw manang hpe yawm chye ai nyan mung rawng nga ai. Ndai nyan hpe anhte Hugawng dung ni shada gaw, Chyasen nyan (snr) hkanam dung nyan ngu nga ai.

1835 ning hta, India Governor wa gaw, Ava Nepyidaw kaw du nga ai, British kasa salang Col. H. Burney e, Dai Hpa Gam kaw nna Pisa hpe sa htim gasat ai hte seng nna Man Hkawhkam hpang ninghkap laika shawn shangun wu ai.

Dai ninghkan e, Dai Hpa Gam mung Ava Man hkawhkam a man de sa du sanglang dan ra nu ai. Ga shaga kung ai Dai Hpa Gam gaw, mara lawt ai sha n-ga, Man Hkawhkam Ba Gyi Daw kaw nna shagrau sha-a ai mung, hkam la lu nu ai.

Nhtang wa de, Hugawng Pa du ai shaloi, Machyawng Kadang Mung, Wa Law Bum Du Wa a nta kaw manam yup wu ai. Wa Law Bum du wa a nta kaw manam yup wu ai. Wa Law Bum Gam hku nna, “Man ni hte kaning nga hkat

saq” ngu nu ai. Dai Hpa Gam hku nna, Man ni hte kaning nga hkat saq” ngu nu ai. Dai hpa Gam mung “Hkau e, kano-imashe sat kau ma lo, ngai ga chyoi ninghkan lawt ai rai saq” ngu wu ai.Dai Hpa Gam matut tsun ai gaw, “Um, ning chyawm nga ma ai, masha chyah-praw dun jaw ai ni hpe gaw, ‘Wun’ aya jaw nga ma daq”

Ndai gaw, Wa Law Bum aseng, Ningbyen Ga kaw Njang Naw Hpraw nga ai hpe chye ai majaw, Wa Law Bum Gam hpe yawm jashawn ai rai nga ai. Njang Naw Hpraw gaw, hkri-tung kaw nna, melanin dat nrawng ai (albino) masha jahpraw rai nga ai.

Dai ten hta, Man Hkawhkam Ba Gyi Daw gaw, Inglik myi mut ni hpe majan sum taw ai aten re. Shi kam ai Maha Bandula mung si sai. Dai Hpa Gam hku nna Ba Gyi Daw hpe hpaji jaw ai gaw, myi mut hpe hkat dang na matu, masha chyahpraw ju nna nat jaw ra ai, ngu ai rai lu ai.

6

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 7: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

7

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Dai Hpa Gam matut tsun ai gaw, “Ya ngai nye buga de du wa ai hte, nye mayam ni hpe hkawhkam wa hpang, masha chyahpraw langai dun sa shan-gun na” ngu ai re.

Wa Law Bum Gam hte Machyawng Kadang bu ni mung, “Man hkawh-kam a ga she teng na reng gaw, masha chyahpraw gaw ihteng lu aq” ngu ma ai. Njang Naw Hpraw hpe rim sa na lawn bang wa masai.

Kaja wa mung, Machyawng Kadang bu ni gaw, Dai Hpa Gam a ga kam let, Njang Naw Hpraw hpe woi nna, Ava Nepyidaw de rawt masai. Dai Wa Law Bum Gam a uhpung hta, Kasan Nawng ngu ai n-gun ja ka langai mi lawm ai. Moegawng du ai shaloi, Njang Naw Hpraw loi zen wa nna, hprawng na zawn re majaw, gyit shajup nna hkali ntsa mara nhtawm, hka lam hku Ava de yu wa masai.

Ava Nepyidaw du ai shaloi, Dai Hpa Gam kaw nna tsun da chyalu re majaw, Ba Gyi Daw mung laklai ai masha hpe yu mayu nna, hkawhkam htingnu de jashawn shangun u ai. Ba Gyi Daw kaw nna Wa Law Bum Gam hpe, “nanhte gaw, Dai Hpa Gam a mayam ni re i?” ngu san yang, “ihteng gaw, Machyawng Kadang Du ni rai ga ai, hkawhkam wa masha chyahpraw ra ai nga nna Dai Hpa Gam wa tsun ai majaw, sa kumhpa ai ni rai ga ai” ngu ma ai.

Shaloi, Ba Gyi Daw gaw, ga hkum mi mung n htan ai sha rawt mat wa ai. Hkawhkam wa rawt mat wa ai hpang, Man Wun ni gaw, Wa Law Bum Gam hpe, Dai Hpa Gam kaw nna hkawhkam wa hpe htet kau da ai lam ni tsun dan mu ai. Shaloi she Wa Law Bum Gam mung, Dai Hpa Gam e, yawm ai re lam chye mat nna gaya nu ai. Njang Naw Hpraw a gam maka gara hku byin mat ai n chye ya lu sai.

Wa Law Bum Gam ni mung, tsingtsi mi Ava Ga du ai gaw ngu let, Amara Pura mare daju hkan naw lam chyai nga ma ai. Dai shaloi, Ava Nepyidaw kaw, hkawhkam wa kaw nna hkyen lajang shangun ai, Man htunghking htaw-ng hkat poi nga ai. Ba Gyi Daw gaw, Jinghpaw ni a marai hpe chye mayu ai majaw, Wa Law Bum Gam kaw htawng hkat poi shang na masha lawm n lawm san yu shangun mu ai. Shaloi, n-gun ja Kasan Nawng gaw, “ngai htawng na” ngu mahtai jaw wu ai.

Kaja wa poi shani Ba Gyi Daw mung, sa dung yu nga ai. Kasan Nawng hte Man htawng ninghkring langai hpe

shawng poi hpang shangun mu ai. Man la wa gaw, amyu amyu hkyen ka madun nga ai. Kasan Nawng chyawm sadi let, myi n grip yu azi nna nan nan la tsap taw nga ai.

Man la wa gaw, ka shama jin nna lagaw hte, lata hte pai, hkra ningwut nna htim htawng bang wa ra ai. Kasan Nawng gaw, sharaw htim ai zawn lawan dik hte Man la pungjaw kaw n-gun lapyin ai lata htwi bang ya dat nu ai. Kalang ta zim rap rai mat sai. Shawa masha ni gade marawn tim n dum mat sai. N shamu sawng sawng re majaw, Hpaijau hte hpai shapraw kau mu ai. Nambat 2 Man htawng ninghkring wa bai shang wa ra ai. Shawng na hte maren, hkyen ka amyu myu ka madun nga ai. Kasan Nawng chyawm myi n grip yu azi nga tik tik. Dai Man la wa mung, lagaw lata rau rau htim shang wa sai. Kasan Nawng gaw ahpat jahkrat tik tik. Man la wa la-hkra lagaw hte Kasan Nawng a du de, gawai htawng bang ai hpe, yen kau ya nu yang, Man la wa shi lagaw n dang hkang nna, Kasan Nawng hpang shingdu yin hkrup ai hte, shawng na hte maren pungjaw kaw htwi anyawp bang ya dat nu ai. Dai wa mung shawng de dagap mat nna zim rai taw mat sai. Hpaijau hte bai hpai shapraw kau masai.Nambat 3 Man htawng ninghkring wa bai shang wa ra ai. Shawng na yan hte maren, hkyen amyu myu ka dan nga ai. Grai sadi ai zawn mung rai nga ai. Kasan Nawng gaw yu tsap nga tik tik re majaw, Man la wa shawng htim htawng ra nu ai. Kasan Nawng gaw n htawng ai. Ahpat jahkrat tik tik sha agalaw nga ai. Ndai Man la wa gaw, Kasan Nawng hpang shingdu n yawng hkrup hkra, grai sadi nga ai. Raitim, gam maka gaw Kasan Nawng hpang maga arai nga nu ai. Man la wa yin re ai hte pungjaw kaw bai nyawp di ya nu ai. Dai wa mung shawng de dagap mat nna n rawt sai.Ba Gyi Daw kaw nna ram sai ngu jahkring kau nu ai. Kasan Nawng hpe, “nang ngai kaw hpyenla galaw u” ngu nu ai. Kasan Nawng gaw n gwi ai lam, Man ga mung n chye ai lam, buga de mung grai marit ai lam tsun tawngban nu ai.

Ba Gyi Daw mung, Kasan Nawng hpe matsan dum ai rai nna, yu maya hpyenla ni bu hpun ai baw Man hpyen hking man mi, nhtu n-ga hte gumhpraw dingga (100) kumhpa shagrau dat nu ai. Dai shani kaw nna, Kasan Baw Dawq Nawng nga nna gumhkawng lai wa sai rai. Dai ni na ten hta Hugawng masha ni nan Kasan Baw Dawq Nawng a lam na yu ai kadai n nga wa sai majaw, bai alun dat nngai law.

imbalance of manpower the KIA and his SSA accompaniment retreated from the place sacrifice one of their SSA combat-ants Lance Corporal Tsai Ung.Once again when Major Sergeant Tang-bau La Ring and his KIA troops has shifted to other place and stationed their troops at Kahtan Kawng the other group of Burmese troops arrived close near-by the fence of Namlek Bum KIA post during the evening hour of 05:25pm and the fighting broke out across the fence at close range between the two oppo-nent forces. On 27/12/2011 morning time at 07:00 am the other reinforce-ment has arrived for the KIA troops and the fighting escalated to the place.Heavy shells and mortars like 60mm, 81mm were incessantly bombarded down to cantain the KIA soldiers from Nam Ngawn Bum by the Burmese artil-lery troops. And the other heavy weap-ons like 120mm were targeted down from Ta Pang Kung bum operating in between every 2 minutes to overwhelm the KIA soldiers. When the firing of heavy weapons was in time withheld the infantry Burmese troops surround-ing the fence made up the opportunity running up towards the hill to attack the KIA post.

During that day the Burmese troops has attempted six times to capture the KIA post but it was to no avail to obtain their results of greatest efforts in the face of strong defense withstanding the heavy power of arm mechanization from KIA soldiers led by Lieutenant Lahpai Zau Hkawng, Lieutenant Bam-waw Ze Dau, Lieutenant Pausa Tang, 2nd lieutenant Layang Tu Lum, 2nd Lieutenant Maji Nawng Gun, major sergeant Tangbau La Ring all from KIA battalion (8), and other Kachin civil-ian armed forces (MHH) with together more than twenty troops accompanied by other twenty soldiers from SSA battalion (246) under the command of Lieutenant Tsai Lik with a total number of more than 40 soldiers has success-fully drove the Burmese troops away and safely protected the KIA hold of the place.

The assault of the Burmese troops were badly plunged into disfigured state and retreated back when effectively confronted by detonating explosive of remote control mine explosion, and with throwing hand grenade consequently. The weather was quite favorable for the KIA troops when the hilltop of the Namlek Bum becomes cloudy and the mist smudges the view of the mountain

Laikaman (24) matut

7

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 8: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

8

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

so that the Burmese artillery forces could not spot out the targeted area of KIA post over targeting and missing the firing shot from the other two side of the mountains left the KIA soldiers in the middle of their unsuccessful targeted area. But some shells were also landed diffused at the hilltop without further explosion for which it was praised to be the protection from God.

If the weather would be clear and sunny there should be no other way for the KIA troops to testify on that day. One clear round of target from Ta Pang Kung, Hu Yi Bum, Loi Gying Bum, Kayun Bum and Nam Ngawn Bum would be quiet easy enough to single out the every detail of the KIA entrenchment. Though withstanding the massive assault of the extraordinary strong weapons from the enemy side is incomparable to the weapons use by the KIA soldiers who have even no such medium deterrent capability weapons like 60 mm mortar. But they could successfully keep intact and saved their protected place by retorting back with the light weapons such as M-79, RPG and KRL. The whole day of six times attempted to run over the KIO post has caused some trivial damages to the parts of domestic cooking utensils, the barracks were shredded, and edible oil container and cable wire were spoilt.

(Later it was observed that there were eight bullet holes on the vegetable oil container of SSA troops).

On this day of battle most of the heavy assailments was directed towards the KIA side but there was no such any casualties except one of the SSA soldiers Aik Awn and his other three comrades has got little injured with the m-79 shells exploded nearby place. To won the victory of this Namlek battle and to protect the soldiers of their lives the believers from the church were in-cessantly maintaining the prayer service asking help from almighty God to grant a victorious result.

A mass prayer worship program was also convened and organized inviting Mungmaw (KBC), RCM Nam Tu, and Fathers from Jau Aseng at Hawng Un Pa near Nam Yi hka river where the KIA battalion (8), Namphaka district office and Head office of the region is also located. The planning of advance prayer meeting was held and organized with intense prayer service in a hope to celebrate the coming Christmas day safely and peacefully and the agenda of the program was followed by singing a

praiseful victory song, "Anhte a Awng Padang Yehowa Karai Kasang,"KIA soldiers at the frontline were encouraged and giving praise to fight for and kill the enemy and that they were always remember in a prayer was reminded through any possibility means of wireless connection at least to those who are responsible to relay the RT and else through any one's allowed for mobile connection.

It was said that according to the offering of prayer service throughout all the Kachin Christian believers world-wide inside and outside the country from every denomination was believed that something mysterious results was followed during the battle at Namlek bum on 27/12/2011 which was granted by almighty God. The successful results as a testimony was related according to the following manners;-

(1) The Burmese soldiers not only have failed six times attempted to capture the KIA post at Namlek bum but in response they were worse beaten away and scattered over with much casualties and heavy loss of life.

(2) When the battle of the day was drawn to escalate into a dreadful position 8 eagles were seen hov-ering across the sky as if watching from the heaven the whole day.

(3) Whenever the enemy try to ad-vance their position to attack and operate their heavy artillery weap-ons the weather was always set into cloudy and raining over top of the mountain and the surrounding area so it was difficult from any point of range to mark the intended target place by any high artillery massive weapons available for the Burmese military government.

(4) The firing of heavy weapons by the enemy was either beyond the reach of the target or overblown to other side of the mountain. Though some shells and mortars were landed at the top of the mountain but it was almost got diffused without any further explosion.

(5) With the incessant firing of small and big weapons alike from the en-emy have made some trivial dam-ages; the barracks were shredded, some kitchen utensils are broken, vegetable oil containers and cable wires were spoilt. There was noth-ing like a serious emergency case except some soldiers from KIA and

other 3 soldiers from SSA have got little hair-splitting slight bruised.

(6) The talk of the soldiers were men-tioned by the potter that whenever the enemy troops tried to advance their position of attack a white linen clothes wearing like human form jutted out at the top of the mountain and blockade firing to the advance enemy troops.

As the soldiers at frontline have no time for cooking their meal under heavy gun battle, foods were catered by the wamen folks of Namsung Pa village together with rearguard soldiers of the battalion. Sergeant Dabang Gun Awng and his party were sent for transporting foods and other ammunitions loaded on mules.

It was known that the band of those enemy troops who tried to advance their way through Ta Pang Kung were waited on their way by a battalion of KIA civil-ian troops led by commander Lamung Naw Tawng accompanied by a platoon of SSA soldiers altogether 20 soldiers has encountered the advance enemy in three different sessions in between Hu Yi and Ta Pang Kung killed (6) enemy soldiers.

During the evening hour the remain-ing enemy troops have ascended to-wards Loi Gying Bum. On 28/12/2011 they took their position at Loi Gying Bum and Namlek Bum and make the clear chance of targeted firing area with two 81 mm of heavy weapons. At the same time they also operate from other side of the Nam Ngawn Bum.

On that day the Namlek Bum KIA post was targeted from all side of the mountains torrential down with heavy weapons like 120 mm from Ta Pang Kung but the weather over the moun-tains becomes quiet cloudy and dripping rain makes the targeted area hazy and faded which was impossible for the ene-my to locate the intended action. Firing shells and mortars were either beyond the reach of the targeted area or over flown towards other side of the moun-tain. Some landed on the mountains but were also diffused for further explosion. During morning at 10:00 am a unit of SSA soldiers went up to Loi Gying Bum from where the enemy troops are operating gun fires were assaulted back with 2 RPG 7 weapons, killed 13 enemy troops and procured two 81 mm weap-ons.

A coy led by Lieutenant Hpauwung La Seng from Battalion (8) were called

8

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 9: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

9

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

upon from near the Pang Kanai vil-lage and on 28/12/2011 at 03:00 pm the enemy troops were attacked from the rear position. At the same time under the command of Lieutenant Zau Hkawng; Lieutenant Bamwaw Ze Dau, Second lieutenant Layang Tu Lum and a Platoon from SSA battalion 246 were ordered to attack the enemy base from outside the fence. As the enmies have a strong hold over the place Second lieutenant Layang Tu Lum has got a little slight injury over his forehead and a Civilian armed force (MHH) Chawn Wu has got tipped off his ear with a whizzing bullets.

The enemy troops has strengthen their armed power through combining their armed forces coming down from Nam Ngawn and Ta Pang Kung and the other group stretches out from Loi Gying and Wa Lu, were made combined forces and started to operate a heavy gun battling pressing over KIA soldiers from every side of the surrounding area. Facing the incomparable strength of arm power and man power the KIA soldiers finally retreated during the evening time. Those soliers who fought under the command of Lieutenant Lah-pai Zau Hkawng upto the final round of last resort trying to protect the area before they were finally retreated were lieutenant Bamwaw Ze Dau, lieutenant Pausa Tang, lieutenant Tangbau La Ring and sergeant Pausa Gun Mai altogether (15) KIA soldiers, and (7) SSA soldier from SSA battalion (146) led by Ser-geant Sa Lu (a platoon commander) a combined force of about (22) soldiers were retreated when the dark was felt around 06:00 pm.

The enemy troops entered Namlek bum and stayed there for 5 days burying their corpses all around the ditch and entrench filling every bunker and again withdrew from the place. After they got retreated the place was renovated and resumes again by the KIA battalion (8) and TNLA soldiers altogether about 30 combined forces.

The combined forces of the Burmese troops to attack the KIA post at Namlek bum is known to be estimated of total about 400 man power. Figures of the combined forces are seen through fol-lowing manners; 2 Columns from Mung Wi and also 2 Columns entered through Ta Pang Kung and Hu Yi and anoth-er 1 Column added passing through Lai Ngawm and Bang Nyu across the Ga Leng side, altogether 5 battalions were combined to attack the KIA post

of Namlek bum. Hk.L.Y-68,130,241, Hk.M.Y-501,502 are the battalions under those Columns.

According to potters abducted from China side by the Burmese army who are incumbent to help burying the corpses of Burmese soldiers later dis-closes the grievous lost of the Burmese army; 102 dead bodies were buried at Namlek bum, 16 soldiers killed during the battle in a place between Ta Pang Kung and Hu Yi, total 137 Burmese soldiers (included Maj. Nyan Lin Htwi from Hk.L.Y 68) were killed in this battle of Namlek bum. And it was also known that more than 120 Burmese soldiers got wounded. The events of these grievous lost of the Burmese soldiers becomes a hot issue of the talk of the town which was testified by one of the adult gentleman when he took cafe inside one of the tea stalls in Lashio town some Burmese officers are talking about in between them.

In this battle of Namlek bum not one of the KIA soldiers or Kachin Ci-vilian Forces (MHH) have lost a single life except 2nd Lieutenant Layang Tu Lum who have got stapled a bullet on his forehead without deep penetration beyond an ounce or either would have finished otherwise. Sgt. Aik Liu from SSA has got a slight striped on his neck and Civilian arm force Chawn Wu tipped off his ear with a whizzing bullet. Only a soldier from SSA bat-talion (246) lance corporal Tsai Ung was felt in this battle and the other 3 soldiers with Aik Awn have got little injury. It was believed to be a testi-mony that God is working His right hand for those who believe in Him for protection and victory.

When the war broke out after 17 years of ceasefire agreement with Bur-mese military government on 9th June 2011 it was because KIO has strength-en his deterrent capability by immedi-ately built the Civilian Armed Forces Group (Mungshawa Hpyen Hpung, MHH) on military rank which was responsible to overwhelmed the enemy and fight for victorious results. There-fore all the Civilian Forces are indeed greatly indebted and appreciated for their valiant deeds and heroic contribu-tion towards the service of our Kachin motherland. Without their presence of additional strength the war would be beyond our thought to be imagined in a prejudicial cost.

Before 1994 (before ceasefire agreement) the game of war was

always decided upon by the leaders and commanders stake on their fate by practicing rigorously interpreting omen, offering sacrifices, hiring fortune teller, observing chicken head and many other different ways of forecasting the future events in a means through superstitious beliefs. Today the Kachins are thought that on those days when the battle was fought many casualties and lots of life loss in war because their future depend on worldly strength rather than following after the new Christian religion.

Today they even interpreted the verses from the Holy Bible on account of prais-ing whenever a small occasion is felt to be success and secured. Psalm 60:12 ".......... " and II Kings 20:15b "....................................." As God speaks to us not to worry about your victorious results He is the master of our fate, nobody can do by himself unless God is with him, that He can tread your enemy under your feet. As God speaks to us that those who believe in him He will do the impossible thing for us He will not let our enemy triumphant over us even though the enemy who try to advance their way to completely destroy our race. Therefore when we place God before the task of our nation and believe in Him our dreams will surely achieve.

Hence, it was proclaimed a message throughout all the public and citizens and brings to every department, religious institution, and army personnel that there is only one created being or the creator and that there cannot be replacement or substitute either of the created being or the one who creates. Therefore we cannot believe other than the one creator who is only God so we cannot look for other source of belief we must solely believe in Him. He is the only God and lord of the lord our creator and our identity there is no other thing greater than His Majesty.

Therefore, by totally giving up com-pletely for looking our future in a pagan way (offering sacrifice, interpreting omen, hiring fortune teller) and when stand up with God to face our enemy who want to destroy us, will surely led us to victory and successful. In submitting our way to God in prayer and obedience who gave us victory at Namlek Bum bat-tle do I conclude these lines of testimony in praise of His great majestic work.

9

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 10: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

10

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Shawngdaw na matut

6. Yi galai ai lam

Nang Bya wa shi a yi gaw mam nau n kaja nga ai. Dai majaw shi a manang wa hpe yi galai na lam hpaji daw hpang wa sai. Shi a hpaji daw ai lam gaw, "Manang wa na a yi mam nau n kaja ai nye yi gaw grai tsit tsawm ai majaw galai ga, n mai i? ngu san ai." Mam kaja ai yi hte n kaja ai galai ga she nga yang gaw, she mai law" ngu manang wa mung hkraw ya sai. Shing-rai shan lah-kawng yi de sa mat wa masai. Shawng ningnan manang wa a yi hpe hpun ning-hkri de lung nna, ntsa kawn yu ai shaloi, yi shakrin hpe sha mu nga ai. Dai hpang bai yu wa nhtawm, Nang Bya wa a yi hpe bai jawm yu masai. Nang Bya wa a yi hpe gaw ga lam hku yu ai rai nna, grau tsit lali tsawm ai hpe mu ai shaloi, yi galai na matu myit hkrum kau dat nu ai.

7. Sharaw yan Nang Bya nga lagu ai lam

Lana de mi lauban ni gaw Nga gawt nna lam maw hku wa ma ai. Ningsin sin wa ai ten hta mare de n du ai sha lam kaw yup ra mat ma ai. Shaloi lauban ni gaw marang htu wa yang, marang n kayun na matu langa lap hte yi hkyap gap ma ai. Dai shaloi lauban langai tsun ai gaw, "Kaga hpa hkrit n ra sai, kayun na hpe sha tsang ai." nga ai. Dai kayun ngu ai ga hpe sharaw hte Nang Bya lah-kawng yan hkrit nga ai. Shan shadu ai gaw nga ni hpe pyi hta sha lu ai. Lama-ma hpe kayun nga ai rai na shadu ma ai. Sharaw hte Nang Bya gaw nga lagu na matu nga hpawng kaw makoi nga ma ai rai nna nsin sin wa ai hte rau Nang Bya wa gaw duq grau kaba ai nga hpe lagu dun mat wa na hku nga duq ni hpe hkan masawp taw nga yang, nga duq langai mi sa masawp ai shaloi shamu mung n shamu ai majaw lauban ni tsun hkrit nga ai kayun rai ang sai ngu shadu kau nga lu ai.

Sharaw mung, sharaw duq nan ma-sawp gwi ai gaw kayun nan rai ang sai ngu shadu kau nga ai. Jahpawt myi rai n mu yang, Nang Bya wa gaw sharaw hpe gyit dun nna lam lamaw hku tung tung wa mat sai. Sharaw wa mung shi

hpe dun mat wa ai gaw kayun nan rai ang sai ngu kam kau nga ai. Dai hta kaga Nang Bya wa a nhtu gaw ningga hta grau galu shaw nga ai majaw nhtu hpe grai hkrit taw nga sai. Nang Bya wa mung shi dun wa ai gaw sharaw n re sha kayun re hku shadu ai majaw lamai hpun kaw gyit kau da nna, hpun ndung de hprawng lung mat nu ai. Myi mu wa ai hte manam ni lai wa ai shaloi sharaw hte Nang Bya wa gaw kayun ngu ai nga ai hpe jawm hkrit taw ai mu ma ai. Ma-nam ni mung kayun nga ai da nga nna, hprawng, sharaw mung kayun nga ai da ngu rawt lak dat yang shi hpe dun da ai lamai pawt daini du hkra magaw mat ai da.

8. Nang Bya wa myi li li masu ai lam

Lang mi na aten Nang Bya wa nau masu ai majaw, shi hpe kaq kaba hta bang nna, hpun ntsa e gyit noi kau ma ai. Dai kaw nga gawt ai lauban kaba wa myi li li ai rai nna, myi gaw ahkyeng rai hpun pawt kaw wa du saq nga ai. Sha-loi, Nang Bya wa kaq hta rawng nna noi taw ai hpe mu jang hpa majaw dai hku noi taw ai hpe san wu ai. Nang Bya wa mung myi li li ai majaw nbung shalawt ai re ngu tsun sai. Lauban wa gaw Nang Bya hpe yu nna, na myi gaw hpa n byin nga ai ngu tsun dat wu ai. Shaloi Nang Bya wa gaw, "Nbung shalawt nna, sha-mai la ai re" ngu bai tsun wu ai. Shaloi hpaga la wa mung shi a myi li grai sawng ai majaw nbung katsi shalawt nna mai ai lam tsun jang, shi mung grai mai mayu wa nga ai.

Dai majaw shi hpe mung hpun kaw noi shangun na tsun sai. Nang Bya gaw shi a myi mai wa sai raitim loi naw ra ai, atsawm mai jang she nang hpe lu noi na re ngu bai tsun ai. Shaloi hpa-ga lauban wa gaw myi machyi n dang hkam sai majaw shi hpe lawan noi na tsun ai. Nang Bya wa bai tsun ai gaw, nau nan myi makret yang gaw, ngai hpe naw shayu la rit ngu tsun sai. Shaloi hpaga lauban wa gaw shi hpe hpun ntsa kaw na kaq hte shayu la nu ai. Dai kaq hta nan hpaga la wa hpe gyit noi da sai. Kaga hpaga hpung ni yawng hpe mung kaq langai hpra hta gyit noi nna, nga wunawng hpe gaw Nang Bya

wa shanhte a mare de gawt mat wa sai. Mare kaw du ai shaloi, mare masha ni yawng nga shade law ai wa kanang na lu la ai ngu san jang, hka sai sai nna lu mai ai ngu masu sai. Shaloi mare masha ni gaw, nye madu wa hpe mung hka sai woi sai rit ngu lajin shajang ma ai.

Nang Bya wa bai tsun ai gaw, hka sai sai mayu ai ni yawng sumri ni lajang da mu, hpang jahpawt rai jang rau sha nga sa gawt na matu tsun sai. Dai majaw mare masha ni gaw nga lu na sai ngu kabu gara Nang Bya wa hpang de hkannang wa masai. Shana de rai jang nanhte a nta masha ni gaw ningsin sin jang she du wa na re majaw shanhte wa sha na matu, nbaw shat hte Udi tsa ni hpe hku wawt chyinghka e dam tawn na hpe tsun sai. Dai hku matsun ngut jang, shinggan maga de hkangkawp ntsa e chyahkan hpe gyit da mu ngu matsun sai. Shing-rai lama wa shinggan maga de shara ai lamama nga jang nta masha ni yawng hprawng yen da mu ngu bai tsun sai.

Mare masha ni gaw Nang Bya wa matsun ai hte maren galaw masai. Hka sai sai ai de hkan nang ai ni hpe gaw hka la-ing ntsa na lung hkrung kaba kaw nga gyit na matu jin jin la nga shangun nhtawm, Nang Bya wa shi nan gaw lunghkrung a maga mi de sa wa nna, ngai hka de gumhtawn ai na jang, yawng ni hka la-ing de, nga hpraw ra ai wa gaw hka la-ing hpraw ai de, nga chyang ra ai wa gaw, hka la-ing chyang ai de gumhtawn mu ngu matsun ngut jang masha n mu ai shara kaw na hka la-ing de, nlung kabai bang dat u ai. Shaloi Nang Bya wa matsun ai hte mar-en yawng ni hka la-ing de gumhtawn bang ma ai. Hpang jahtum ma langai mi gaw n gumhtawn ai sha nlung ntsa kaw kayin hkawm nga ai. Dai wa hpe mung naq wa nga gyit yak taw nga ai lawan sa karum la su ngu la-ing de ganawng bang kau ai. Nta na ni gaw hpaga ga sa ai ni du wa na la nga yang, hkinkawp ntsa na chyahkan e hkinkawp hpe shangoi dat jang, nta masha ni yawng hprawng yen kau da sai.

Shaloi dam tawn da ai nbaw shat, U di, shanhkraw ni, malum tsa ni shi ra ai hte la mat wa nna shi nta kaw wa lu pyaw nga nuq ai. Hpang jahtum gaw nta ma ni gara bai rai wa ai kun? manaq de gaw du wa sai kaw na bai mat mat ai ngu sa san jang gaw, nanhte a nta masha ni hka la-ing na nga wuloi ni n chye sai nna, hka lup si ma yawng si maq sai ngu ai da.

Masuq MuqnuHkanghtan Nang Byaq

Pungga Ja Li

10

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 11: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

11

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

9. Bau Lagut Nang Bya

Maumwi yawng gaw masu ai maum-wi hkrai rai nga ai. Raitim Nang Bya gaw masu sha kung ai n rai lagu mung kung ai. Lani mi na nhtoi hta la langai gaw, Nang Bya wa kaw sa nna, "Nang Bya wa nang masu ai lam mying gum-hkawng nga ai, raitim lagu ai shiga nna ai. Lagu gaw n chye ndai i" ngu san ai. Shaloi Nang Bya gaw "Lagu ai hte masu ai gaw maren sha re" ngu bai tsun sai. "Raitim Nang ngai hpe gaw masu lu na n re, dai majaw ngai hpe gaw lagu ya rit" ngu tsun nu ai. Nang Bya wa bai tsun ai gaw, "Ngai lagu na daram re arai hpa lu nta?" ngu bai san nu ai. Dai ma-sha wa mung "Ngai kaw shihkam bau la hpe daina gara aten hta raitim sa lagu la na" ngu tsun jang, myit hkrum nna, nta de wa nhtawm, shihkam bau la hpe gaw jut kaw makoi da, madu jan hpe gaw lagut du jang wan wut dat na matu, kawa dum lawng dawq ya sai. Shi a nhtu kaq hpe mung chyinghkyi kaw noi tawn da ai. Kasha num sha 2 nga ai yan hpe mung daina lagut du na re majaw n yup ai sha ja nga na matu htet da sai.

Dai hku htet da ngut jang shannu wa ni yawng n yup ai sha lagut la nga ma

ai. Shannu ni lagut la nga yang nhtoi gaw htoi mat wa sai. Nhtoi htoi wa sai majaw lagut ndu sai ngu myit la nht-awm tinang a yupra tingnang yup pyaw mat wa masai. Nang Bya wa gaw shana tup shi hkrai sha bainam langai mi sat sha nna, bainam baw gaw daw da ai. Sumpyi mung langai mi lat da nga ai. Myi mu wa sai ten nta masha ni yup aq mat wa ai shaloi bainam kan hpe gaw numsha yan yup ai lapran kaw sa tawn da sai. Nta madu wa a nhtu kaq la kau nna, bainam baw hpe galai noi da ya ai. Nta madu gumgai wan wut ai kawa dumlawng la kau nna, shi la sa ai sumpyi hpe tawn da ya sai. Dai hpang jut kaw na shihkam bau lagu la nna, shinggan du ai hte bau lagu la sai yaw ngu marawn nna bau dum let shi nta de wa mat sai.

Bau madu wa mung "Lagut law" ngu marawn dat jang gumgai jan mung wan wut kawa dum lawng galai kau ai n dum nna, sumpyi sha rawt dum taw nga sai. Nta madu wa mung shi a nhtu n-ga malai bainam baw hpye nna nta jut shagu hkan share hkawm nga ai. Num sha yan gaw bai nam kan hpe na a ma re, nye a ma n re nga shanaw hkat garu nga masai.

10. Nang Bya wa a hpang jahtum nhtoi

Nang Bya wa gaw masha ni a man e shi gaw si tim mung sumpyi sha gaw nawq lu dum ai ngu nna, hkan tsun hkawm ai da. Lani mi gaw shi si wa na re shaloi, nta masha ni hpe shi a moi mang jang ai shaloi, lagaw mung hkalai kai da na n-gup de sumpyi shawn bang nna lata yan hpe gaw sumpyi kaw sumpyi dum ai zawn jum da shangun sai da. Sumpyi kaw lagat ma rim bang da shangun sai. Gaja wa shi si ai shani gaw shi htet da ai hte maren nta masha ni gaw mang hpe jang da sai. Jang da ngut jang shara shagu lasu su ma yang masha yawng ni gaw si ai hpang sumpyi dum ai na mayu nna shara shagu na ni du zup sai gaja wa shi a mang hpe yu yang mung, sumpyi dum taw ai zawn rai nga ai. Sumpyi kata na gat nyeng ngoi wa ai hpe sumpyi dum ai shadu nna, mang bru poi sa ai ni yawng mau sai rai nna, sumpyi na la ai ni yawng gaw Nang Bya wa mangbru poi gaw si ai hpang mung naw gumhkawng ai da nga ma ai.

Shawngdaw na matut

Ya Shanun Nem hte Shawa Nang gaw Hpan Ningsang e matsun ai hte maren matut manoi shangai chyinghkai ma ai. Shawng nnan jinat ni hpe shangai ma ai. Shan shangai ai nat ni hta shata hte jan hpe madu ai nat Shata Tang Gumse hte Jan Hkyin Neng mung lawm ai. Jinghpaw Wunpawng sha ni hku nna shata gaw la rai nna jan gaw yi re ai. Dai majaw manau shadung dungla hta shata sumla shakap nna dung-yi hta jan sumla shakap ai gaw labau matsun maroi hte maren hkan galaw ai lam rai nga ai. Shanu Nem hte Shawa Nang gaw hpang jahtum hku nna, Madai Yawng Uma hte Hpung-tang Aja ngu ai marun shangai ai hpang, jinat shangai ai lam hpe jahkring kau sai. Ndai Madai Yawng Uma hte Hpungtang Aja gaw manau dum ai shaloi jawjau ra ai nat tai wa sai. Madai nat yan hpe shangai ngut ai hpang, Hpan Ningsang Chye Ningsang gaw- "Ya gaw jinat shangai ai gaw ram sai, ginding ganai rem na shinggyim masha hpe she shangai manu" ngu, Shanu Nem hte Shawa Nang hpe matsun wu ai.

Masha A Kumla Ni

Shanu Nem hte Shawa Nang gaw Hpan Ningsang matsun ai hte maren mungkan ga hpe rem na matu nsoi nsa rawng nna shamu shamawt chye ai shinggyim masha hpe shangai na matu shakut masai.

Shuri Ala Shukrawt Masha

Dai rai nna shawng nnan e lahkap hkap hkun kaba, shau-rau latsang lagra ai ma langai mi shangai ma ai. Hpan Ning-sang gaw dai ma hpe yu nna- "Ndai gaw shuri ala, shu krawt masha she re, ngalu marin, hpung-yang sin u ga, le nawng de kamai, hpung-yang de kabai masu" ngu matsun wu ai.

Graute Ala Grauwum Masha

Lahkawng ngu na bai shangai ai shaloi, lahkap hkaphkun gumba, shaurau latsang ga ai ma hpe shangai ma ai. Dai hpe yu nna, Hpan Ningsang gaw- "Ndai mung shinggyim masha n rai, graute ala, grauwum masha, maling marin, jahtung sin na she re. Dai majaw jahtung de da, maling de nga u ga. Shagu kata hkringwa, hkung-ri kata dumsa u ga" ngu wu ai. Dai rai nna ninggrau maling she rin hkra ngoi garu ai gaw daini du hkra rai nga sai.

Woi Hkyeng Ala Nam Nga Masha

Masum lang ngu na bai shangai ai shaloi, shaurau latsang galu, wazai kawng mun tu, lahkap hkaphkun pa, shaurau latsang lagra re ai ma hpe shangai ma ai. Dai ma hpe yu nna, Hpan Ningsang gaw- "Ndai mung shinggyim masha n rai, woi hkyeng ala, nam nga masha she re, le maling de da, jahtung de sa mu" ngu wu ai.

Shanu Nem hte Shawa Nang gaw mungkan ga hpe rem kyem na matu masum lang shangai ma timung, masha a kumla zawn re ai sha shangai hkrup ma ai. Mali lang ngu na ma hpe shangai dat yang, baw mung kata, lagaw mung n nga, tum atum, lum alum rai nna, makyit mung gali, shadai mung n di, kata de gaw kabrawng, shinggan hku yu yang gaw n dawng re ai hpe shangai dat ma ai.

Dai hpe yu nna Hpan Ningsang gaw- "Ya ndai gaw, shawng shawng e shalat shaprat sai, tu matu ru maru, hkrung

L ABAUN DAM GA - III

11

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 12: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

12

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

mahkrung ni hpe madu, uphkang na matu, lamu hkringmang ntsa salang ni e myit mada ai ni rai ma ai, shinggyim pawt lunghkrung, masha tsip buyung, ngu ai re. Ndai kaw nna pru wa ai ni gaw ginding ganai hpe rem, mungkan ga hpe kyem na shinggyim masha ngu ai ni rai ma ai" ngu tsun wu ai.

Ndai um a-um, lum alum re ai shinggyim pawt lunghkrung mashang tsip buyung gaw wahkum si hte bung ai majaw ji wa ni "Mashang Wa Hkum" ngu shamying da ma ai. Mashang Wa Hkum hpe lamu madai nat Mahtum Gam Sinlap hpe ga shaw shangun ai. Ndai yang myit yu hpa lam gaw Jingh-paw ni a makam re ai. Shinggyim ma-sha gaw dusat langai ngai kaw na byin pru wa ai n rai. Mau hpa pujat kaba kaw nna shinggyim num shinggyim la shangai ai re ngu shinggyim ningpawt gawn da ai lam rai nga ai.

Mashang Wa Hkum ga ai hte seng nna azin ayang n ka madun sai. Dai mashang wahkum kaw madin masum lawm nna madin langai mi hpe ga ai shaloi ningshi hte hkra kau nna langai mi si mat ai. Dai gaw "ganoi nat" byin wa nna moi na ji wa ni tsa garai n lu shi yang dapkawp jut e loi mi ru jaw nna she lu ai. Dai gaw "ganoi nat" (byin hkrum na hkala nba n byin ai sha ganoi sha byin ai) hpe jaw ai lam rai nga ai.

Kaga madin lapai maga ga dat yang shadang la sha matsat shayi numsha matsat pru wa ai. Dai masha ni gaw Daru Gumrawng Magam Sindawng ngu ai ni rai ma ai. Lahkra maga ma-din ga dat yang hkum shingyan bawng, atsam marai rawng ai shayi hte sha-dang pru wa ai. Hpan Ningsang gaw dai ma yan hpe praw di yu nna, "Ndai yan hpe mahtum ga e tawn, mahta htingnu e shawn da mu, shan gaw Daru Gumrawng Magam Sindawng a hpang e pru wa ai majaw Daru Chyani hte Magam Shapyi rai ma ai" ngu wu ai. Ndai zawn byin ai gaw mungkan pinra ga ntsa e n rai, mahtum mahta ga e rai nga ai. Mungkan ga de Daru Gumrawng Magam Sindawng ni hpe shawng dat dat ma ai.

Shanhte gaw mungkan pinra e mayat maya nga pra timung Daru Gumrawng Magam Sindawng ngu ai hte maren sindawng katawt nna, Karawng Karai hpe mung hpa n sawn, jinat mahtum mahta ni hpe mung jaw-jau ai lam n nga, gumlu gumlang kam mara nga pra ma ai. Dai majaw majoi sha-u e wundap, shing-ra hka-nu e sha-ap kau ai hkrum masai. (Hpang na lang hta matut hti ga)

WAA TSAW MYIT

Wunpawng Salum.Mungkan dinghta gah ndai, Chyinghkai Wah n nga n mai;Chyinghkai Kawa ngu n nga:Annau ni kanang na pra na...? Nta langai mi gawgap, Numgaw yan n lawm n mai; Lapaq chyu hpreng mung n mai: M’kum n bu ai ntah, Gara hku rawng nga lu na...?Shimlum ai Wa a nta, Annau ni yawng pyaw let nga;Dinghku a m’kawp ninggang:Chyinghkai Wa shi nan sh”ngang... Chyeju m’du Chyinghkai Wah, Tsawmyit ningjah shi hta nga; Annau ni yawng hpe pawn baq: Lam sh’gu n-gun dat wa...Shawnglam m’tu tau sh’jinh,Kunghpan wa hkra woi sh’byin;Dinghku a sh’re ninghkring:Sh’kup sh’tsup atsam hpring... Dinghku m’sha yawng du hkum, Karai mungga hte zinlum; Dinghku hta ra n rawng hkra: Chyinghkai Wa nan woi awn wa...Ruyak jamjau m’tsan tim,Sh’wang tsawra myit n zim;Janjaq M’rang prang:Yi ngam bungli de hprang... Si sawng gupban sha mi gup, Janjaq prang hta sh’ni tup;N-ga shampyeq g’loi n tat:Yiq yang k’ta hkran azat...Hkumting s’lu s’lat grit,Ten ninghtoi g’loi n yit;Pubah ai lam Wah n tsun:Annau ni hpe Jawng de dun... Annau ni hpe rap sh’ra, Kawsi hpanggara n hkrum hkra; Chyinghkai Wah nan l’kawn wa...Wah aq sh’ga nsen wa,Wah hpang de wa rit nga;Annau ni k’ji yang na:M’lap n lu na zawn nga... Janjah ai de hkumsa nga, M’chyi m’kawq byin wa na; Myit tsang let sha ten law law: Annau ni hpe Wah tam jaw...Kawsi hpang gara hkum hkam u nga,Ra n rawng Wah l’jang ya;Annau ni hpe myit n dawqWah aq tsaw myit grau grau law... Bu na, hpun na n tsang ra, Wah atsam dat sh’kut ya. M’chyiq m’kawq byin sh’gu, Kyuhpyi let woi l’hku...

Mai tsai wa ai ten ninghtoi,Wa a myiman grai tsawm htoi;Ma chyangai daidaw ai kawq na.Chyinghkai Wah bau m’ka wa... Asak ram ai ten l’dawq, Hpaji jawng de woi g’naw; Hpaji ninghkring tai u gaq nga: Annau ni hpe tsun sh’ga...Ga ngwi ga pyaw hte shi hkang,Chye nga chye pra lam sanglang;Sinpawt l’htet ga n tsun:K’si ningli woi m’dun... L’gawn shat g’loi n sha, Dinghku gawng m’lai shi puba; Hpraw nsam g’loi nhten: Pyaw hpa lam hta shi n lah...Wah a tsawra myit grai k’ba,Hpa hte sh’dawn na n nga;K’sha ni hpe dakkasu:L’kang ninggam de woi du... Wa gaw laika tsang n law, Annau ni hpe myiq j’hpawq; M’sha l’hkam dep lu hkra: Chyinghkai Wah nan sh’kut ya...Laika hpaji chyechyang wa,M’sha j’hpan hta shang wa;Akyu rawng ai m’sha tai:Chyinghkai Wah k’bu sai... Hpaji nli tam la lu, Mungkan m’hkrun hpe mung mu;Wah aq sh’wang myit k’ba:Sh’dawnh n dang dam l’da...Tsawm dik laq ai Wah tsaw myit,Hkamla lu ai tut marit;Kawa La ni yawng g’jai ai:Chyinghkai Wah she grau dik sai... Kawa nhtoi du sh’gu, Wah aq lam hpe myit sumru; Sh’dawnh na ngai hpa n mu...Gara de mi du hkawm tim,Wah hpe dumh ai lam n zim;Chyinghkai Wah hpe hkungga sh’grau:Ga l’ban hte n sh’pau... Wah a K’sha ni yawng wa, Pyen dam singkaw kung mat wa; Wah a asak u-gut gu: Shingdep shingtau na n mu...Wah aq m’kau k’dai n nga,M’chhyi hkrum tim Wah chyu sha;Kawa nhtoi du sh’gu:Wah hte rau n nga lu... Wah aq chyeju m’jaw sha, M’hkret sum-yan chye ka wa; Myit sawn sumru lam lu la: Kawa ninghtoi m’sat hta, Chyinghkai Wah k’bu u ga ngu; Mahkret Gashagawp hte sh’grau dat nngai lu...Tsaw myit k’ba ai chyinghkai Wah,Ngwipyaw hkamja nga u ga!Chyinghkai Wah a K’sha ngai:Hkrunlam kawq na kyu hpyi dat nngai...

12

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 13: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

13

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

VERNACULAR BOTANICAL NAME (Kachin)Shawngdaw na matut

Masat yan Kachin Names Ref Botanical Names And

English Names Myen

141. Kabyi/ Kabri 243 Artocarpus Lakooeha, Jahorejaek ajrmufavmufeD

142. Kadawn/Kadawn la 161/ 161 Jasminum Atteruatum py,f ^ awmpHy,fEG,f

143. Kaduhka kan 223 Pyruleria exulis (Scandal wood) pE´ul;

144. Kadung hpun 29 Scalmalia insignisScalmalia Malabarica

vufyH^a&mfyif

'D;'kwf^awmifvufyH

145. Kadung hta 29 Sterculia foetida a&Smfyif^vufyHa&mf

146. Kaise (Kaidu) 290 Pandamus tectorius qyfoGm;zl; (qyfozl;)

147. Kahta (Hta) 30 Sterculia ornate, S. Villosa a&Smf^avQmf^a&SmfeD^0gyif

148. Kaji si/ Kaju hka, Hkai jiui si 180 Solanum indicum c&rf;uaZmh^uaZmhcg;

149. Kamgaw 18 Xanthophyllum glaucum opfZuGJ^ opfunif

150. Kanbanglap, Ganbang hpun 230 Antidesma dindrum uifyvif;

151. Kanoi (Noi Krat hpun) 239 Fucus ulastica anmifMuufaygif

152. Kandangtawk 117-119 Certain Araliaceae ykqdef½kH;

153. Karau/ Marau 251 Pinus insularis xif;½SL;yif

154. Kashun 251 Edille ferns '&ifa*guf

155. Kataw-Chyinghkrang (Wesinni) 56 Aesculus Punduana a&arSmf^opfunifa&arQmfyif

156. Kataw shat hpun (Lahkyik hpun)

200 Callicarpa awmifqyfyef;

aybkwf? awmifolaemf

157. Kawa amyu myu (Kungswi uswi)

319324

Bamboosgenerally 0g;trsdK;rsdK;

0g;EG,f^aumuf

158. Kawa-ule (Ure) 323 Dendrocalamus hookeri 0g;AsL;tD

159. Kaya tsing 87 Mimosa pudica (Sensitive plant) xdu&Hk;

160. Kayun hpun 87/ 89 Albizzia procera, Chinvnsis bHkrJZm

161. Hkarawng (cgha&mif) (Ga rawng) 118 Brassiopsis hainla wcsrf;pm^ausmif;a'guf

162. Kinsa hpun 247 Quercusmespilefolia opfatyif

163. Kinsa matswi 249/ 249 Castanopsis indica, Tribulooides puwfyif^0ufopfcs^*Hk;opf{

164. Kumshu 307 Saccharum officinarum, Sugarcane MuH

165. Kumba / KinlaKinji

307 Erianthus-(Elephant Grass) Hookeri

awmifudkif;^qifudkif;

ou,fBuD;^ajymifudkif;

166. Laban ru, Ruban ru 74 Spathololus parriflora aygufEG,f^EG,feD^rtlEG,f

167. Labrat 89 Pilhecellobium bigeminum awm'nif;^wdefjiif;½dkif;

168. Labri 238 Morusindica (Mulberry tree) ydk;pm^awmydk;pm

169. Lading Kawa 319 Arundinaisia ormata aq;wH0g;^0g;ayG;

170. Lagat 241 Ficusreligliosa anmifabm"d

171. Kagoi nai, Lagoi nai 277275

Canna edulis, Cureuma angustifolia(Arrowroot)

twmvwfck

172. Lagoi hpaw (Hpaw goi)(Hpaw hkan)

277 Phrynium capitatum awmifZifzuf

173 Lagrang ru 281 Smilax aspera arsmufaMumufEG,f

174. Lagum 242 Ficus roxburghii qifozef;yif

13

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 14: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

14

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

175. Lahkra 324323

Cephalostachyum virgatumNcohouzeaua olullooa

oa,m0g;^ Mum0g;

0g;ZGef

176. Lahkra-la (vc&mh), Lahkra hpun 57 qyfxreJ

awmfzufqGwf

177. Lahkran (Lahkru/Laja) 195235

Strobilanthes rufescensMacaranga denticulate

pdkiferf;^zufvS

zuf0dkif;jzL

178. Lahkru, Lahkru kaji 234235

Mallotus albus, IinepalensisHerifiera macrophylla

awmifzuf0dkif;^zuf0dkif;ao;

zuf0dkif;jzL

179. Lahkru / Laja 234 Mallotus coehinehinesis awmifzuf0dkif;

180. Lahkyang (Wut-hpun) 85 Bauhinia polycarpa, Bauhinia tomentosa ZG,fawmf^EG,fzufvSrf;

181. Lahkyik 200 Callicarpa tomentosa awmifqyfyef;^uRef;Ekvif;

182. Lahpa (vzgzGef ) 245 Engelhardtia spicata opfaZmfzGm; ^awmiformapmuf

183. Lahpawk/ru 225 Bridelia stipularis qdwfacs;EG,f^qifr½Hk;0if

184. Laihkru/Laisi 287 Arenga saccharifera awmiftkef;^rif;abm

ausmufrif;abm

185. Laja hpaw/hpun 235 Macaranga denticulate zuf0dkif;yif

186. Lamai hpun (Mai hpang) 239 Ficus cunia Muufo'Gwfyif^awmifozef;

187. Lamau (Kabri)(Marau hpun amyu)

243 Artocarpus Lakooeha (Jahore jack)(Monkey jack)

arsmufavmuf^eD

pkef;y'wf^arsmufusufwuf

188. Gamaw ju ru, Lamaw ju ru 14/ 81 Capparis tenera, Mezoneurum cucullatum rPdoefvsuf^vufarmif;EG,f

pGefvufonf;

aMumifusufwuf

189. Lamun (Sumwum) 91 Prunus nepalensis &Srf;ZD;^rsufrSef;

190. Lamung (Shagyaw,U mung) 60 Mangifera indica o&ufyif^ awmfo&ufyif

191. Lamun ru 63 Connarussp a*GawmufEG,f

192. Langa(Nga-sup,Nga-tu, Nga-sawk)

278 Wild plantain awmfiSufajym

193. Langu (Dumsu rung, Dinggai latsa, Namdang)

278 Cultivate plantain iSufajym

194. Lapdwi hpun (Matsi kaw lang ai baw hpun)

17 Polygala arillata yef;qGJav; Panswele

195. Laran (Chyamga) 4 Michelia champaca pum;0g^pHum

196. Lasa matut 101 Combretum dastachyum qifruefEG,f

197. Lashawng (Hkalam hpun) 122 Anthoxephalus cadamba ausmufqufEG,f

198. Lashen 244 Boehmeria nivea (Chinagress) rtl^a&rtl^qyf&m;yif

199. Lashi 165 Ervatamia coronaria(wax flower) qyf&Sm;yif

200. Lashi ru 37171

Aspidopterys roxburghianaGelse mium elegans (Deadly poisonous)

Zvyfodrf^a*Gawmufodrf

tqdyfEG,f

201. Latang 61 Lannea grandis awmifa*G;yif

202. Latsai 45 Centain Meliaccae, Including cedrela awmformyif^&if;rmyif

203. Latsen 189202

Stereasperrumum neuarnthumVitex liquinatu

oawyif

awmuf&Sm;^Muuf½dk;

204. Lwidwi pun amyu myu 40 Citrus auranlium (Orange) vdar®mf^a&SmufcsdK^urÜvm

205. Lwi hkaw 41 Citrus decumana a&Smufyef;^a&SmufcsdK

206. Lwi hkri/Lwi hkronLwi pawp/Lwi hpawmLwi htum/Shalwi

41 Citrus media (Citron, Lemon) a&SmufocGg;

(uRJaumfoD;)

14

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 15: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

207. Layang 246 Betula alnoides (Bireh) awmfics,f&D

208. Lakyep (Lagyep)(Nga shi/Lek-chep)

278 Musanagensium ewfiSufajym

209. Liknga shaba 181 Solanum melongena (Brinjal) qifc&rf;^c&rf;pyf

210. Mashit (Machit) 283 Fritillaria roylei *rHk;MuufoGefjyL

211. Machya 220 Helicia excels, Helicia Javanica uRJ'nif;^a'gufMuefY

212. Machyangai hpun 19 Cratoxylon prunifolium bJrcsuf^qyfoi,fOD;aESmuf

213. Madang (Dang) 324 Cephalostaehyum pergracile oif;0g;^aygif;ouf0g;

214. Madang/Lahkra (Maichyu) 321 Bambusa pallida Mu0g;^usufawmif0g;

215. Madi (Maidi) 42 Protium serratum o'D (Thadi)

216. Maga 73 Erythrina arborescens uwpf^ukef;uopf

217. Magan 34 Columbia floribunda zufcsyf? 'ögykwf

218. Magan/Magan kaji (Magap)

26 Kydia calycina, Kydia glabrescens

'ögavmuf^oa&mfeD

zufcsyf^bDvl;ravQmf

219. Magaw hpun 94 Pyrus (Pear) opfawmfyif

220. Magawgai hpun (Sahkaw) 94 Pyrus pashia opfawmfyifwrsdK;

221. Magri Lakung hpun 4 Manglietia hookeri (Black rock) pumpdrf;BuD;

222. Magwi hkyi ru 204 Congea tomentosa ormumEG,f^ormeuf^rTJZkyf

223. Magwi hpauwu 239 Ficus bhotanica (Tallow tree) ozef;uatmifh

224. Magwi Kaju 181 Solanum torvum o&rf;uaZmh^rdkysufc&rf;

225. Magwi napa 31 Ptereo spermumAeerifolium

awmifzuf½dkif;^awmifzuf0ef;

oa&mf&Guf0dkif;

226. Magyeng 86 Tamarindus indica refusnf;yif

227. Mahkaw 52 Zizyphus jujube ZD;^ZD;awm

228. Mahtat 65 Indigofera anil/Dosua eufjymyif^rnf;eufyif

229. Mahtat Lap 194 Strobilanthes flaccidifolius rnf;BuD;&Guf

230. Mai-aw/Malaw 317 Arundo donax usL^usLrm

231. Maibau/Yangbau 246 Alnus napalensis (Bireh) yifv,fuaAG;wpfrsdK;

232. Maidi (Madi) 42 Protium serratum opD´^o'D (patmufcsif;pm)

233. Maiding 196/ 197 Eranthemum, Phlogacanthus curviflorus v'yg;jyif;^v'iarmuf

234. Maihka/ Wa sang 22 Schima 0g;euf

235. Maihkaw (Seneng) 216 Maehilus odoratissima qdwfESrf;BuD;

236. Maihpang (Lamai) 239 Ficus Cunia o'Gwf

237. Maikyang 57 Schleicheraoleosa rusD;ayguf^ukvm;uifrGef;

238. Mainaw 99 Terminalia belrica opfpdrf;^opfqdrfh

239. Maipyu/Maichyu,Madawkran/madang lahkra

321 Bambusa pallida usm;0g;^usm;awmif0g;

240. Maisak 201 Teetona grandis (Teak tree) uRef;yif

241. Mai-sau hpun (Hkang gawng ru) 238 Broussonctia papyrifera (Paper mulberry) ovJyif^aysmhzwfyif

242. Maisaw 202 Gmelina arborea a&rae

243. Maisen (Masen) 3 Dillenia indica oAsdkU ^ZD;‘yGef

244. Maitawn (Mai rawn/Ura) 321 Thyrsostachys olveri aoewfyg;^qifNrD;wl^0g;eD

15

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 16: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

16

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

245. Maiting (Maihting) 20 Mesuaferrea (Iron wood tree) awmifuHhaumf^oajyuHhaumf

246. Maiji lamyin (Maiji lamyin)(Nji lamyin)

51/ 5252

Zizyphus glabra, Zizyphus incurveZizyphus oenoplia

azgufz,f^ql;qlAdk

ql;acuf^oa&mfñSdrsdK;EG,f

247. Majita, Majita la 172 Buddlcia asiatica aMumifrd;udk^ ausmufrm*dk

248. Makai 29 /30 Sterculia coccinea, Sterculia roxburghii a&Smfth^a&Smf0g^rdef;ra&Smf

249. Makawk(Hpun nam maikawk)

95 /9562

Triolobus hodeeriana, Triolobus indicaSpondias pinnata (Hog – plum)

awmifa*G;

a*G;csdKoD;

250. Maksawk (Masawk hpun) 96 Eriobotrya bengalensis zufpGuf^zufqGwf

251. Maling hpun (Malein hpun) 22 Gordonia anomala unif½Gufao;

252. Maliga (Malingga) 102 Psidium guajiva (Guava) rmvmum^refuvm

253. Mam (Nbaw mam) 305 Oryza sativa (Paddef) pyg;½dkif;^aumfuñSif;pyg;

254. Mamung/umung) (Shagyaw) 60 Mangifera indica qifeif;o&uf^awmo&uf

255. Mana (rem;) 99/ 100216

Terminalia argyophyllaTerminalia chebula, Maehilus villosa

axmufMuefY^zef;cg;

oyGwfodef'

256. Marau 251-2 Conifers generally (Blue pine) xif;&SL;

257. Maraw(Marawng/Num raw)

22 Sau raujacerea, Sau MacrotrichaSau nepaulensis, Sau punduana, Sau roxburghi

opfig;&Hh

258. Mari hpun (Sabyin hpun) 93 R(cultivated) osa (Loquat) wnfoD;yif

259. Maru hpun (r½dkUI zGef;) 216 Alscodaphne tkH'HkBuD;

260. Maru nai 181 Solanum tulerosum ydef;O^tm;vl;

261. Masa (rqmh) Larawn

22/ 2225

Sehima noronhae, Sehima KhasianaSehima Shorea oblongifolia

avmuf,m;^opf,m;eD

opfuodk;

262. Masa-magu 218 Litraea monofetala tHkwHkavmuf,m;^wul;eD

263. Masang/Masen 3/ 3 Dilenia indica, Dilenia pceleherrima ojyK^ZD;‘AGef

264. Matang/Mahtang 33 Grewia spp yifoa&m^oa,m

265. Mataw/Shing taw 103 Eugenia helferi oajyyif^yef;

266. Matswi 249 Castanopsia indica opfMum;^puwf^*Hk;opfatoD;

267. Maun/Ma-un 289 Cocos nufifera tkef;oD;yif

268. Mawau 95 Cydonia Cathayensis awmifa*G;^csOfaZmfum;

269. Myen 240 Ficus glomerata &Sm;

270. Mayu de 189189189

Mar hkraniia stipulateHaplophragma adenophyllumHeterophragma Sulfureum

aygufMurf;

zufoef

opfv'

271. Maza hpunMaza mawng

215216216

Cinnamomum impressirurviumCinnamomum obtusifoliumCinnamomum tamala

opfMurf;ydk;^opfum;odk;

u&a0

qdwfESHyif

272. Maza-la 215 Cinnamomum iners u&a0^awmufwdk&Guf

273. Mejeri hpun 83 Cassia siamea awmr,fZvD

274. Noi hkrat (Noi krat/Gat noi) 239 Ficus elastic (Indian rubber) anmifMuufaygif

275. Mung dung (Ndung hpun) 242 Artocarpus integra (Jack/Planted) ydef;ESJ

276. Na-gum/Lagum 242 Ficus roxburghii qiforef;

277. Na-hku Pterospermum semisagitatem EGm;yg;yef? e*sDyif? EGm;yg;ysOf

278. Nai 280 Dioscorea spp pufcgO? arsmufOeD

279. Nai bau 281 Dioscorea spp a~uGO? zGwfpmO

280. Nai hka 280 Dioscorea spp oauG;O

16

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 17: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

17

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

281. Nam chying 276 Curcuma alata rocb, Curcuma Longa qEGif;wuf

282. Nam htan 287 Arenga saceharifera (Sago palm) awmtkef;? xef;yif

283. Nam lahtaw 97 Dichroafebrifuga ,if;Asm^jym

284. Namnaw baw 75 Canabalia ensiformis yJ'vuf^yJ"r? yJuav;

285. Naw pa 75 Stereospermu spp yJjym;

286. Naw nam, Dinghkri (Jandu tep)

189/19083

Cassia occidentalisCassia tora

ajryJ^ikpyguHa'guf

'dkif;&Guf

287. Nba bawk hpun 83 Solanum ferox &Srf;uaZmh

288. Nbau/ Ningbau hpun 127 Alnus nepalensis tifyif

289. Nbau dagang hpun 118 Trevesis palmate (Belgaum walnut) azghyif

290. Nbu hpun 118 Aleurites moluccana ig;aygufoD;yif^awmifopfMum;

291. Nga sup, Ndang saga/ Gadaw 232 Musa paradisiaca iSufaysmwrsdK;

292. Ndang chyaga 93, 93 Rubus moluccanus (Strawberry) &Srf;ZD;^&Srf;ZD;EG,f

293. Ndawng karawng 79 Dalbergia rimosa a&refusD;? a'gufr

294. Ndung/ Mungduy 242 Artocarpus integra (Jack) yEéJ

295. Nga ba/ Na hku 31 Pterospermum, Semisagittatum EGm;vnfyif;

296. Nga pasi 135 Vernonia cylindricep aq;'armuf

297. Nga-sawk 278 Musa bakeri awmiSufaysm

298. Nga-sup 278 Musa paradisiaca &cdkifiSufaysm

299. N-gum chyini/LahkyikN-gum kachyi

201201

Calliearpa spp awmifqyfyef;

avaAG

300. Nhkra/Nhkra la (Lahkra) 121 Leycesteria glaucophyla udkifjymyif

301. Nhtau-ru 67 Milletlia pachycarpa aq;rif;yif^EG,f

LAIKA SHARIN JAWNG NI(1897 – 1942)Duwa H.B Naw Awn (1976)

Mungkan Majan No. II (1939 – 1945) garai n byin ai aten na British Uphkang Magam Jawng hte American Baptist Mission (A.B.M.) Sasana hku nna hpaw ai laika sharin jawng ni gaw, lawu e madun ai hte maren, “Jawng Amyu Lahkawng” sha naw nga ai.

(A) A.B.M. – Sasana Jinghpaw Jawng. (B) Britisha Uphkang Magam Man-English Jawng.

(A) A.B.M Sasana Laika Sharin Jawng1897-1927 “Lawu Tsang Jawng” (Primary School)

1897-1907 ning, Jawng-up; Sara Lazum Ning Grong, hte ningtau ni:- 1. Sarama Labya Kai.q 2. Sarama Marhta. 3. Sarama Kam Yau. 4. Sara Lazum La Tsun. 5. Sara Swe Za @ Labang Rip. 6. Sara Shalum Shawng.

17

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 18: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

18

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

1908-1913 ning, Jawng-up; Sara Nangzing Sam Wa hte shi a ningtau ni:- 1. Sara Paushi Htingnan. 2. Sara Labang Shing Rip. 3. Sara U Gyi Htingnan. 4. Sara Kumbu Shawng. 5. Saram Myet Lone.1914 ning, Jawn-up; Sara Be Ni.

1915 ning, Sara Po Mya (Po Mya) ningtau ni:- 1. Sarama Maran Dora. 2. Sara Labya Gam. 3. Sara Sumlut Nawng Lat. 4. Sara Lachyung Tu, (a) Hpauchyang Tu. 5. Sara Kumbu Naw. 6. Sara Tailum Naw. 7. Sarama Hkawn Tsin.

1916-1927 ning, Jawng-up ; Sara Set Paw hte shi a ningtau ni:- 1. Sara Lahpai Naw. 2. Sara Wujik Naw. 3. Sara Hkaw Yaw. 4. Sara Makawng Htingnan. 5. Sarama Shinghtin Kai. 6. Sarama Htu Shan.

1928-1942 “Lapran Tsang Jawng” (Middle School)

1928 hta Set Paw hpe, Taunggoo de na Kayin Sara Bokanaung, (STD. IX, hpang e X hpe awng sai) Jawng-up galai nu ai. Dai shaning kaw nna lapran tsang jawng shatai dat sai re, nga ma ai, (T-109, T-110). Jawng-up Sara Bokanaung hpe karum ai sara/ma ni:- 1. Saram Kamu Hkawn.* 2. Sara Hpauchyang Tu. 3. Sarama Glina Po Kyaw.@ 4. Sarama Lu Bu (Sundu Lahpai Zau Lawn jan) 5. Saram Makawng Htingnan. 6. Sarama Marip Kaw.*** 7. Sara Luk Bawm.** 8. Sara Lahtaw Naw. 9. Sara Golu Naw. 10. Sara Ah Sah La ni.

Matsing Na: @ English, Tan X awng sai. ** Man hku, Tan IX awng nhtawm, dai Norman “Secondary” 1 akmat hpe Moulmein e (* 1926-28? **1932-35) lu awng la ai ni rai ma ai.

Jinghpaw Hkalup Lapran Tsang Jawng (1936-1938)(Kachin Baptist Middle School)

1936 ning, June – Jawng bai hpaw ai kaw nna gaw, shawng de A.B.M School (American Baptist Mission School), ngu ai shingteng hpe lai kau nhtawm, “Jinghpaw Hkalup Hpung Jawng” ngu ai mying de gale nna ahkaw ahkang grau lu jat wa sai. Dai shaning e nan, Taunggoo de na Karen Sarama Glena Po Kyaw, (STD.X) du nna, Hpung Nnan nna Sanit du hkra English laika sharin ya hpang sai. De a majaw, dai aten hta dep ai Jinghpaw Jawngma ni English hpe chye la lu ai majaw mung, Wun-pawng sha ni hta ningbaw ningla kaja ram ram shapraw dat lu ai re, ngu yang, ndai Jawng hpe shalak la ai n tai na re ai. 1935-38 lapran na American Sasana Sara gaw, Rev. L.A Dudrow rai nna, Jawng-up mung Sara Bokanaunga naw re ai. Dudrow myit jasat ai lam hpe masam yu jang, wenyi lam hta kaga, “Kachin” ngu ai Jinghpaw Wunpawng amyu masha ni matu, mungka madang hpe dep shangun mayu katu ai myit, shi (Dudrow) hta ram ram rawng ai hpe mu chye lu ai. Lam mi hku tsun jang, Jinghpaw amyu ni hpe “Gumlang-masa” (Revolution) jashawn ya let, “hkra shadep” (Modernized) hpang ya ai American Sasana sara re, ngu yang shut sana n re. Dudrow a Jawng hpe hkra shadep ya ai hku nna, “shamu shamawt sa wa ai lam” ram ram nga ai hta na, nkau mi hpe htawn madun jang, lawu de na hte maren re ai.

Rev. Dudrow A Shamu Shamawt Sa Wa Ai Lam

1892-1930 ning: Rev. George J. Geis Myitkyina Mare e dung ai prat.1930-1942 ning: Rev. L.A. Dudrow hte Mama ni Myitkyina Mare e dung ai prat. Dudrow Myitkyina mare e dung ai shaning shi jan lapran hta e, Myitkyina Jinghpaw Hkalup Jawng hte seng ai lam hta chyu sha n rai; Jinghpaw Wunpawng Hkalup Hpung masha ni nlang a matu du hkra, Hkra shadep (modernization) ya ai bungli ram ram hpe, shi (Sara Kaba) shalat laiwa sai lam, lahta de tsun laiwa saga ai re.Dai lam ni gaw:- 1. Boarder Disciples: Bawda Hkansa tara. 2. Boy Scout & Girl Guide 3. Bungli Shakut ai lam. 4. C.E. – Shakut – Sharang Hpung. 5. Donghkawn (Flag) nnan shalat ai. 6. English Laika sharin ya ai. 7. Jawng Uphkang ai lailen. 8. “Kachin” nna “Jinghpaw” de galai ai. 9. Ninghtan Hpung Shalat ai. 10. “Sign-Board” galai ai. 11. Wang-shakum Shatsawm ai lam.

18

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 19: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

19

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

“Bawda Hkansa Tara” (Boarder Disciplines)

Jawngnum/la ni yup ai “Bawda” Uphkang ai lam hta, moi shi a shawng na Geis a lailen hte jashai sai. Sara Kaba Geis gaw, German sindawng hte Up ai rai nna, kalang lang kamu hkat ai kaw du hkra byin yu sai lam, chye lu ga ai. Dudrow a prat hta Sara Kaba hte Jawngma loili ga-law ai hta lai nna, kamu hkat ai lam n na yu ai re. Jawngma ni hpe “Tsit ai” “Hpraw ai” hte “Hkyeng ai” “Maw” hpung, Hpung mali garan nhtawm, ndai Hpung mali hpe shada da shingjawng ai lam galaw shangun ai; jau jau rawt nna tinang a yup-ra hpe htap-htuk ai hku katsu shangun ai; jau jau manap hkawn sun galaw shangun ai hte jasan jaseng lam grau kaja hkra shingjawng shangun ai. Dai hpung mali – Tsit (green), Hpraw (white), Maw (blue) hte Hkyeng (red) ni shada shingjaw shangun ai lam hta sharawng shangun ai lam hte kaga lailen ni hpe lang ai. Rau ai aten hte shana aten hta laika hti shakut na matu, lam amyu myu hku nna n-gun grai woi jaw ai. Ndai lam ni majaw, Jawngma ni law malawng kaja ai lailen hpe ra sharawng chye shangun ai rai.

“Boy Scouts” hte “Girl Guides”

Jinghpaw Jawngma ni mung, myi hpaw sai – kaga mungkan jawngma ni hkan galaw ai hte maren, “Lasha” ni a matu – Boy Scouts, hte “Numsha” ni a matu – “Girl Guides” hpaw nhtawm sharin ya ai. 1935-36 ning na Boy Scouts hte Girl Guides ni hpe sharin ya ai Sara gaw Jawngma, Zawng Dau woi ai re. Kalang lang mung sa yu let sharin ya ai Uphkang Magam Lahta Tsang Jawngma kaw na Karen, Sara U Htun Win ngu ai wa re. Dai “Hpung” a majaw htap-htuk ai myit masin, shada karum mayu ai myit, hte woi awn ai hparat ni hpe chye jat la ai majaw, grau akyu pru shangun ai rai.

“Bungli Shakut Ai Lam”

Bawda de yup ai jawngnum/la shagu, jahpawt manap jau jau (4:00 Am) kaw nna seng-ang ai amu garan tawn sai hte maren, shat sha ten du hkra bungli galaw ra ai. Nkau mi jawng sun, nkau ngahkyi garawt, wang kum, tsingdu shawt, shatmai li hkai re bungli amyu myu “Donghkawn” (Flag) ni, shi ningbaw nhtawm shalat dat manu ai. Ndai ninghtan hpung hta lawm ai, Jinghpaw myit-su ni hta na Karen La yan Lagang Zau Shawng gaw dai aten e ahkyak ai amyu salang rai nga ai. “Jinghpaw Hkalup Ninghtan Hpung” a Ningbaw hku nna Manhkring mare na, Lagang Zau Shawng (1900-1974) hpe sharawt ma ai. Shing-rai dawdan ngut jang, British Uphkang Magam e shagrin ya na matu, Sara Kaba Dudrow hpa-awn ai ninghtan hpung ni gaw, Rangoon mare e dung ai Gowana* (Govenor) a lata kaw nna, England, British Parliament de shawn tang dat ma ai.

*Shawng e U htun Fe (OD;xGef;az) kaw nna, U Htun Win (OD;xGef;0if;) ngu mying galai kau ai English Sara re. Myitkyina mare e nga ai jawng mahkra na boy scouts ni hpe woi awn ai wa re. 1942 hta si mat sai.

Donghkawn A Nsam hte Lachyum

Ndai “Jinghpaw Hkalup Ninghtan Hpung Donghkawn” a nsam gaw, (ntsa de nna npu de) “ahpraw”, “ahkyeng”, hte “achyang” ningsam masum rawng ai re. Dai nsam masum a lachyum gaw, lawu de htaidan ai hte maren re ai.

Lachyum htai: (Npu kaw nna Lahta de...)

ACHYANG (Black) = Jinat jaw nna nsin kata e nga ai (kaw na). AHKYENG (Red) = Yesu Hkristu a asai (hte) AHPRAW (White) = Myihpaw nna nhtoi (hpe mu mada wa sai).

Ninghtan Hpung Donghkawn (a hkrang)

Sara Kaba Nan Lahta de tsun madun sai hte maren, “Boarder” (Bawda) shagu hta “Mornitor” (Monita) ngu ai, Jawngma ningbaw, tawn da ma ai. Ndai Mornitor ni a bungli gaw tinang hte seng ai yup nta e nga ai jawngma ni hpe, aten hte aten laika hti na, yup-ra shang/yup-rawt, yup-ra katsu, man myit kaw nna hkawt, manap bungli galaw, shat-sha ngut nhtawm jawng de laika sharin sa wa ai ten du hkra, Sara Kaba hte Jawng-up wa yan hpe karum ai lit rai malu ai. Mornitor a amu langai mi gaw, jan du ai shaloi donghkawn shayu, manap e donghkawn noi na lit naw lu ma ai.

*Governor-; (a) 1932-1934, Sir Hugh Landsdown Stephenson, hte(b) 1940-1946, Sir Reginald Dawman Smith, a lapran na gowana a lak-htak e ang ai, (U Ba Than, History of

Burma (1951), pp. 425, 426).

Jahpawt manap sun lajang, bawda shatsawm, wang beng, ndup hte tasama, shat shadu zawn re bungli lamang shagu hta n lagan (ashaung hku) ai sha, n-gun dat nna galaw hkra Sara Kaba yan Jawng-up nan, jawngma ni a shawng e rawt nhtawm, jep yu hkawm ma ai. Yup nta ni de mung shang mayu ai aten hta shang nhtawm, matsun tawn ai hte maren hkan galaw n galaw madoi yu ma ai. Amu lagan ai, lagawn ai jawngma hpe mu ai hte rau, Sara Kaba, Jawng-up hte Sara ni kadai rai rai, dai jang ahkyak la nna, gingdan ai ari jaw ma ai. Sara ni n nga ai aten hta, Mornitor ni lit la ma ai.

Mornitor 1935-1936 laman na jawng mornitor ni gaw, Lawang Li (ya Duwa), Zawng Dau (Sara Wai), Bawm Ying hte Lahpai Nem Ra (ya Sarama) re ni rai nhtawm, shanhte a sinda ntsa e “J”* Laika hkum kaba hpe shakap nna masat ya ma ai. “J” ndai

19

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 20: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

20

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

sinda ntsa e shakap ai jawngma hpe mu ai shaloi, kaga jawngnum/la shagu gaw shi hpe hkungga let, report lu jang report jaw na. Mornitor ni lu ai ahkaw ahkang kata e shangut lu ai report mahkra hpe shangut kau lu nna; n shangut lu ai report ni hpe gaw Jawng-up/ Sara Kaba hpang de shalai na, Mornitor wa/jan a lit majing re. Jau jau e tsun saga ai hte maren, Bawda mali (numsha 1, lasha 3) hpe “HPUNG – 4” (Tsit, Hpraw, Maw, Hkyeng shada shingjawng ai hte mying grau kaja ai lam lu la hkra tut shakut shangun ai. Lam mi hku tsun jang, “amat” (points) grau law jat hkra, dai seng ai mornitor ni nan woi awn ai lailen hpe lang ma ai.

Laban Nhtoi

Laban nhtoi du jang mung, lahta e C.E – Shakut – Sharang Hpung – a lam htaidan laiwa sai lailen hku nna, “Wenyi lam” hte Hkristan mungkan hpe maden jat ai kaw lit hpe gunhpai lawm ma ai rai.

Boy Scout & Girl Guides

Jawng uphkang ai lam hte e, Boy Scouts hte Girl Guides hpe n shalawm yang, hkumtsup lu na n rai. Bat shagu seng ai Jawng Skawt Sara ni sharin matsun ya ai; shata mi hta kalang lang, “Scout – Masater” (Sara U Htun Win) maw mawn ai npu e, Kasi madun let shinggan de pru hkawm woi ai. Lahta de anhte mu hti laiwa saga ai lailen langai hte langai gaw, dai jawngma ni dai jawngnum ni a myit hpe jahpaw ya jahprang ya nga ai. Dai hta e Karai Wa hpe Hkrit kamyin ai, tinang a jawng hpe tsawra ai, amyu hte mungdan uphkang mag-am hpe manoi manat chye wa ai. Tinang a hkum hpe shakut shaja let myit mada ai bandung de shanang sa shangun ai lam hta mung, n-gun tsi munu tai shangun ai rai.*“J” a Lachyum gaw = JINGHPAW ngu ai re.

“KACHIN” nna “JINGHPAW”De

Mying Galai Ai (1938)

Man amyu masha ni hku anhte Wunpawng ni hpe, Bukda Jaat: B. E. 804 (A.D. 1442)* ning hkan kaw nna “Kachin” (ujcif) ngu tim, British Uphkang Magam Dap hku gaw 1890 hkan kaw nna she, “Kachin” (ucsif) ngu ai shingteng amying hpe tara shang masat masa ai hpang, Mungkan ting bra tara shang mat sai. Dai “Kachin” ** ngu ai shingteng a kata hta Jinghpaw, Maru, Lashi, Zaiwa, Rawang hte Lisu ga shaga ai amyu lakung ni mahkra hpe shalawm ai mying tai wa sai. Nadai (Kachin) mying hpe, dai aten na myit-su ni law malawng a myit hta e... Myen or Man ni shamying shut kau ya ai mying re... ngu let, ai n ra shajang ma ai. Dai hte maren, Wunpawng Jinghpaw masha ni hpe tsawra nna lam shagu hta pawnba sharawt mayu katu nga ai, Rev. L. A Dudrow mung, dai aten na Jinghpaw salang ni dai mying a lachyum hpe tsun htaidan shajang na sai hte maren, dai “Kachin” a malai “Jinghpaw” ngu ai shingteng hpe galai lang mayu wa sai.

Mying Galai (1938)

Lahta e tsun sai hte maren, Jinghpaw Hkalup Donghkawn hpe lajang nhtawm gan akyu jashawn lang rau masai. Dai majaw, “Kachin” kaw nna “Jinghpaw” de mying galai masat ya na matu, Dudrow gaw, Myen mung Gowana kaw nna British Parliament de tangshawn dat mu ai. Raitim, British Parliament nan, Dudrow hte Jinghpaw salang ni tangshawn ai laika n yau la ya ai lam, hpang e chye lu ai. (Ndai lam hte seng nna, 1930, Rangoon, British Gowana – Sir Charles Lak-htak e mung, Maran Robbin hte Jinghpaw salang nkau mi, Rev. Woodbury a lata hku nna tangshawn yu masai. Dai lang mung, n lai ya lu ai lam, chye lu ai. Robbin, 5.11.1955; p.2)

“Ninghtan Hpung Shalat Ai”

Seng ai British ni kaw nna, tangshawn sai hte maren, yau ya ai raitim n yau ya na raitim, Sara Kaba gaw, Jinghpaw Hkalup Hpung seng ai komiti hte dawdan ngut sai rai nna, “Jinghpaw Hkalup Ninghtan Hpung” shingteng hpe daidaw dat nna, akyu jashawn lang nu ai. Ndai “(Jinghpaw Hkalup Ninghtan Hpung)” hpe, English hku gaw, “KACHIN BAPTIST SOCIETY” ngu, lang ai hpe naw matsing ya ai. (Leach, p. 41; The kachin). *English – Buddhist Era; jrefrmouú&mZf

“SIGNBOARD” (Saingbawt) Galai Kai Ai (Pyendau)

Sara Kaba Dudrow gaw, shi hkum nan American wa mi raitim, shi Sasana dung ai Amyu Jinghpaw Wunpawng sha ni hta e grai myit jung ai, grai sharawt mayu ai lam hpe, shi galaw lajang wa ai yingam hta sakse mu ya lu nga ai. Lahta de anhte hti lai wa sai hte maren, mi nna galaw sa wa ai masa nkau mi hpe, Dudrow a lata hta ram ram lai kau, shalat dat ai hpe matsing na ga ai re. Signboard (Saingbawt) galai kau, shalat dat ai nkau mi hpe madun jang, lawu na ni re ai.Dai ni gaw;-

1. A.B.M (American Baptist Mission), ngu ai shingteng hpe, K.B.M (Kachin Baptist Mission), or Jinhpaw Hkalup Hpung; (1936)2. K.B.M hpe kalang mi K.B.S (Kachin Baptist Society) ngu nhtawm, Jinghpaw hku gaw, “JINGHPAW HKALUP NINGHTAN HPUNG” de, (1935?)*3. A.B.M Middle School, (A.B.M Lapran Tsang Jawng) hpe, “Kachin Baptist Middle School” (Jinghpaw Hkalup Lapran Tsang Jawng) de (1935?)*

20

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 21: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

21

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

4. Shawng de “KACHIN” ngu nna English hte Man ga hte tsun shamying ai mying hpe, “JINGHPAW” ngu tara shang galai masat ya na, seng ai Uphkang Magam dap de tangshawn shakut sai.

5. Lahta de (Nos 1-4 hta) tsun sai hta n lawm ai, kaga signboard kaji kaba law law hpe mung, “Jinghpaw” ngu shingteng hpe shalak hpe ai hku nna masat shakap lai kau nu ai rai.

6. “JINGHPAW HKALUP NINGHTAN HPUNG DONGHKAWN” hpe mung, Bawda mali (Numsha bawda 1, Lasha bawda 3) a ndaw e, manap shagu aten hte aten hta noi kabyit shangun ai.

Ndai lahta de madun laiwa sai “Signboard” galai ai lam ni hpe, Rev. L.A Dudrow a myit jasat masa hte hpajang sa wa ai gaw, 1935 hte 1938 ning lapran e law malawng shabyin wu ai rai; (T- 47, T - 109).

Wang Shakum Shatsawm Ai Lam

Rev. George J. Geis a lata na lit hpe Rev. L.A Dudrow hkapla ai aten (1930) kaw nna, Sasana Wang hpe mung, prat madang hta hkan nhtawm, madang dep lu hkra, shi di lu dang lu ai hku; Sasana gumhpraw gambum (budget) n-gun hte pawt lu ai made yingam hpe shalat let lajang u ai. 1935 ning daram hkan kaw nna, Hkalup Sasana Wang hpe, Prat a madang hpe yu nhtawm wut hpundung, hpriju sing-ri hte kawan kum shangut dat nu ai. De a majaw, Shi a shawng de na, American Sasana sara ni prat tawng lawng hta, Jinghpaw Hkalup Sasana Jawngwang gaw, Sumwum sumwam hte wuhkrun sha ai shadaw hte kum kawan ai re majaw, myi nshat n nga nna shingkang n nga ai. Raitim, Rev. Dudrow a prat kaw nna gaw, grau shingkang let pratdep ai Jinghpaw Wunpawng amyu ting matu du hkra arawng sadang ningja jahpaw ya ai hte grai bung wa sai. Dai Sara Kaba Rev. L.A Dudrow a lata hta kum shatsawm lajang dat ai Sasana Wang shakum hte hpundung ni gaw, daini anhte mu lu ai “Wang” rai nga ai. *1938 kaw nna Lahta Tsang Jawng, (Higher Grade School) de jat wa ai shaloi mung, “Jinghpaw Hkalup Lahta Tsang Jawng” ngu, shamying shangun wu ai rai.

Jinghpaw Hkalup Lahta Tsang Jawng (1938)(Kachin Baptist High School)

1936 ning kaw “Lapran Tsang Jawng” rai wa ai gaw, 1938 ning de du ai shaloi grau tsaw ai tan de shalun dat lu masai. Lam mi hku tsun jang, hpung or tan sanit du hkra sha sharin ya lu ai jawng madang kaw nna, tan jahku (IX Standard) de du hkra sharin lu ai “Madang Tsaw Jawng” (Hiher Grader School) madang de rawt lung wa sai rai.Dai aten na: Jawng-up, Sara Bokanaung,Sara/ma ni gaw; 1. Sara Lahtaw Naw. 2. Sarama Lahpai Nem Bu. 3. Sara Ah Sa La. 4. Sara U Ba Mawng. 5. Sara Ying Chang. 6.Sarama Marip Kaw. 7. Sara Luk Bawm. 8. Sarama Nant Glena Po Gyaw. 9. Sarama Lahpai Htu Raw, I.A. 10. Sara U Maung Ni. 11. Sara Gawlu Yaw. 12. Sarama Gawlu Lu. 13. Sarama Sumlut Ban Htoi. 14. Sarama Lahtaw Roi. 15. Sara Lawhkum Bawk ni rai ma ai.

1924-1942, February du hkra na, Ningdup hte Tasama sara ni gaw:-

Ningdup sara ni, 1935 ning hkan kaw nna.

1. Sara Hla Maung *(Mungsa) 2. Sara Kareng Gawng 3. Sara Ubyit Bawm 4. Sara Maran Hka Li (ya Captain hte Pension, Shatapru).

Tasama Sara ni.

1. Sara Tatkin or Achen (Kaungtung Miwa).2. Sara Nangzing Hka Li.3. Sara Sumdu Mai. (Ya Rev. Sumdu Mai, Manhkring)

Rida-maka Jawng Sara/ma ni.

1. Sara Lazum Hkawn Htang.2. Sarama Maran Ja Hkawn.3. Sara Hpau Jawng Naw.

Jawngma Jahpan

Sara Bokanaung, ndai Jawng de shawng nnan du ai shaning (1926) hta e A.B.M Lawu Tsang Jawng hta lung ai. Jawng-ma Num, La yawng grit htum 100 (Latsa) Hpang Jahtum Lahta Tsang Jawng (1938) Num, La yawng grit htum 200 (nitsa) re ai lam chye lu ai.

21

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Page 22: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

22

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Nhtoi 2012 June 7 ya shani Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung Ginjaw Komiti kaw nna ndau shabra dat ai hpe aten hte masa hta hkan nna 2016 July 19 ya shani kahtap shadum dat ai laika hpe hpunau myit-su salang ni mu hti sha-jang na masai. Ndai laika a ntsa JJ hku nna mung myit shangsha let hkan madi shadaw lawm nngai law.

TAI WA A TATUT BUNGLI:- Taih-pyen wa gaw bumnga masha ni hpe shamyit kau lu na matu, mun lang, sen lang kahtap nna prat hte prat ndau sai hpe kahtap ndau ai hta n-ga, tatut kaw mung hkan shadik shatup wa masai. Anorathar, Bayinnong, Alongphaya nga nna prat 1,2,3 hti nhtawm shakut wa masai. Myenmung hpe British ni zing la ai shani kaw nna bumnga masha ni hpe shamyit na lam tsun na matu ahkaw ahkang nlu manu ai. Raitimung shan-glawt lu ai shani kaw nna dai masing awngdang wa hkra prat 4 masat la nna nhkring nsa matut shakut wa masai. Ndai hpang jahtum daw na sumlah-krung kaw Than Shwe gaw director, Min Aung Hlaing gaw actor, Suu Kyi gaw actress rai ma ai majaw, actor yan actress ka manawt tsun shaleng dan ai ga-si ga-ngau ni a lachyum gaw, direc-tor a matsun hte maren nshut nshai hkan tsun ai hkrai rai malu ai.

GRUPYIN A MABYIN MASA:- Grup-yin a mabyin masa hpe maram yu yang, daini na tai wa a shamu shamawt lam gaw rawtmalan hpung ni hpe ndang nmai ai hkinjang kaw du nga sai. Kade n na yang galaw na rawtmalan hpung ni a Mai Ja Yang zuphpawng hpe pyi gaw gara hku jahten kau ya lu na lam kade shakut nga ai hpe jawm mu chye nga chyalu re. 1947 ning na Panglong zuph-pawng ngut ai shaloi, Gen. Aung San hpe asak dandi kau ai zawn, tsaban 21 Panglong zuphpawng ngut ai shaloi Suu Kyi a mungmasa hpe shamyit kau ya na masa nga ai. Dai shaloi shi hte pawng-hpawm ai ni a mungmasa lam mung, shamyit shalawm kau ya na hpe Hpu Nau ni yawng mung jawm mu shajang ya nga na masai kam ai.

NDAI CHYUM LAIKA GAW NYE A SARA RE:- Lani mi na nhtoi hta, JJ gaw, Nigeria mungdan a President mung rai, Mungdan 54 hpe woi awn nga ai Chairman of African Union mung rai, re ai Olusegun Obasanjo hte Lagos kaw hkrum shaga ai shaloi, “Nang President wa gaw Christian rai nna kaning re ai ladat hte majority Muslim ni shanu nga ai mungdan kaw President byin tai wa lu ai lam tsun dan na hpe ra sharawng ai lam tsun yang”, shi a makau na saboi kaw mara tawn ai chyum laika hpe n-gun hte lahtum dat nna, “Ndai gaw nye a sara re” nga nna mahtai jaw let lachyum hpe lawu na hte maren matut sanglang dan ai.

CHYUM LAIKA KAW MUNGKAN HPAJI YAWNG HKUM SAI:- Shi gaw shabrang ten kaw hpyendu byin wa ai shaloi Congo kaw majan gasat hkawm nga yang, pocket bible kaw ma-sha n mai sat ai lam mu hti hkrup nna myit n pyaw mat ai lam, shi kaba wa ai shaloi shi a ningbaw Gen. Sani Abacha a ntsa human violation hte seng nna din-glun ya ai hta hkan nna shi hpe htawng 15 ning jahkrat dat ai lam, htawng kaw shani shana Chyum Laika hti hkaja wa ai marang e, Chyum Laika a lachyum hpe tengman ai hku chyoichye wa hkra hkaja la lu na matu Yehowa gaw shi hpe lam madun dat ai rai sai, ngu hkam la ai lam, Chyum Laika gaw makam masham lam hte sha seng ai n rai. Mungmasa, hpyenmasa, sutmasa, kanawn mazum lam zawn re ai lam yawng hte seng ai rai nna, Jachyum mungga a lachyum hpe tengman ai hku asung jashawn chye ai hpu nau wa a matu gaw hpaji yawng hkumtsup sai re, nga ai. Dai hpaji ni hpe 3 ning tup hkaja ngut ai shaloi shi a ningbaw Gen. Sani Abacha nsa hti mat ai majaw shi gaw htawng kaw na lawt wa lu sai. Shing-rai Chyum Laika kaw na hkaja la lu ai shi a mung-kan hpaji gaw ramram hkumtsup ai hku rai sai majaw shi myit shangsha wa ai Muslim gatlawk de sa nna anhte Christian ni gaw, nanhte Muslim ni woi ningbaw ai hpe madi shadaw na matu tsun wu yang, Muslim ni mahtang shi hpe vote jawm bang ya na matu lajin wa

NDAU SHABRA LAIKAJJ Lum Dau

(23 July 2016)

ma ai hta hkan nna shi gaw Nigeria a president byin wa ai lam tsun dan ai.Chyum Laika a lachyum hpe matut sanglang ai hta:- Ga hkaw langai hpe sha, shara hta hkan nna lachyum amyu myu hku hta la mai ai lam, ga shadawn, “Na a shabyi maga mi de bye ya yang, kaga maga de naw ja ya u” ngu ai hpe, na a tai wa rai n shamu yang, prat tup shari mat hkra zingri kau chye ai tai wa a tatut ladat hpe mung, ra yang ra ai hku lang ra na re. Tai wa gaw tinang hte kanawn ai hta, lapu zawn zai rawng ai ladat chyu lang wa masai. Gen. Sani Abacha zawn re ai ni gaw, tinang amyu hpe sat nat zingri roirip bang wa ai tai hpyen wa a ntsa, hkrudu zawn shingdi ai jasat lang nhtawm tinggyeng a akyu ara kaba lu wa na matu tai wa hpe lam hpaw ya wa sai, nga ai.

“ANHTE A AWNGPADANG YE-HOWA KARAI KASANG”:- ngu ai gaw, anhte Wunpawng myusha ni a Shanglawt Hpung Ginjaw kaw na masat ai gabaw rai nhtawm, dai gabaw a ningpawt ninghpang lachyum hta, anhte gaw Jachyum mungga hpe manoi manat sa wa ai ni rai nna, anhte a lapran kaw Jachyum mungga hpe sumprat hku lang nhtawm, shani wa ai satan wa hpe koiyen kau lu ai atsam rawng shajang na matu Jachyum mungga a lachyum ni hpe sungsung chye hkra hkaja tawn ai atsam gaw, myusha yawng a matu mai kaja rawtjat ai hkam dahka lam rai na re, ngu ai hpe myit dum la shajang na masai kam ai. NDAU SHABRA LAIKA:- Ndai lam hte seng nna Wunpawng Mungdan Shanglawt Hpung Ginjaw kaw nna ningmu amyu myu hta hkan nhtawm, ndau shabra ai zawn, kaga wuhpung wuhpawng ni hku nna mung, grupyin a masa galai shai wa ai hta hkan let, myusha shada a lapran kaw chyena hkat let kahkyin gumdin lam grau ngangkang wa lu na matu tinggyeng a ningmu hku raitimung garan kachyan hpaji jaw hkat ai ladat gaw myusha ni hta ngangkang ai hkamdahka lam a npawt nhpang rai wa na re, ngu hkam la ai. Anhte bumnga masha ni hpe ahkyep alep rai shabra kau lu na matu shanhte a kata lam kaw dasang ga bra dan ai zawn re ai, plan A, B, C nga nna ladat shaw ai hpe mu nga ninglen hkan awlaw nang ai hpe mung mu lu nga ai. Tinang ndau dat ai ningmu gaw htaphtuk nga sai

22

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

Page 23: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

23

Established 2015.July, 2016 Volume II, No. III

Laikabuk Ningnan Bai Pru SaiManau Wang, Laiza.

Ndau Shana GamungHparat Panglai Research Centre e, du wa na 2016 – November

shata htum magah deq, sawk dinglik shaprawq tawn ai laili laika ni hpe htih dan ai hpawng (pmwrf;zwf) hpe lawuq nah gabaw hteq,

galaw na hkyen lajang nga gaq ai.

“Kachin Shata Htih Laika”(Kachin Lunar Calendar)

Shanglawm htih dan mayu ai hpaji machyoi ni, matut mahkai mai. Zupzi ahkying aten lamang ni hpe aten du wa jang, “Hparat

Panglai Journal” laika hku nna tauhkrau shana wa na gaq ai.

Hkringdat: Hparat Panglai Laika Naura RapdawqLok –V, Munglai Mazup

Laiza Mare.Email: [email protected]

hpe hkan pat shingdang ya ai lachyum n pru u ga. Awngdang wa na maga de mahtang shanang wa ai mahkrun de shalen ya ai ladat gaw nachying awng-dang wa mai ai masing rai na re.Kajasha nga yang, dai zawn re ai plan A, B hpe ladat madang langai hku jawm lang ra sai. Raitimung uhpung shada a lapran na hkamla ai hta hkan nna awng-dang ai maga de shanang na malai, tai wa a maga de shang tsap let, Ningbaw Kaba Lahtaw Zau Seng ni hte Du Kaba Lazing Bawnk zawn re ai ni a asak hpe dawm kau ya ai ni a matu gaw, asak naw hkrung nga lu timung prattup hta myit simsa ai shaman chyeju lu wa mai na n re. Shing re ai masa hta hkan nna anhte Wunpawng myusha ni gaw, asak naw hkrung nga timung, sumsing lamu de du nga magang sai raitimung, my-usha lam yan hta mying danhkung let janmau gup tawn lu ai shaman chyeju gaw, anhte Wunpawng myusha ni kaw htani htana anga nga u ga law.

MAROI N NI, MASIN N SIMALAP KAU N MAIUma Zai

Nang Kanang ta?HKAIDAN NA MAUMWI MI NGA

Dumsa Lawt Awng

23

Page 24: Laikaman (2) de HKALEM - h-panglai.com · 2 Established 2015. Volume II, No. III July, 2016 Hkristan Sasana shangbang wa ai aten kawq nna Kachin ni chyawm lang hkrat wa ai “Jinghpaw

24

Established 2015.Volume II, No. III July, 2016

The BattleNamlek Bum(December 25-27, 2011)

Col. Hkangda Gam Seng

of Namlek Bum is located at the Precint of Southern Brigade Com-mand of KIO/KIA, to the northern part of Shan state, under Mungyin township area, Hkasan Yang circle (Namsung Pa) of Namphakha dis-trict. The hill is precisely standing peak to the west of Namsung Pa at which one of the KIA military post is being erected for the purpose of relaying RT wireless since 1994 from Battalion No.8 of KIA, the site where from KIA's 4th Brigade and 8th Battalion is also concisely situated. The contemporary height of the Namlek Bum is quite ac-cessible for any kind of wireless or mobile connection which is the altitude of 5737 ft. LF.

The unsuccessful military oper-ation of Namlek Bum on 11st Sep-tember by the Burmese military government has told heavy lost from their side resumed back again under the grand tactics invaded on 26th December and 28th Decem-ber 2011. Namlek Bum is said to have profundity of varieties of jun-gle birds like magpie, cuckoo and fowls of different kinds and is also appreciated for its beautiful scenic natural phenomenon with different species of flowers all around the hillside. Despite the most populous time of different kind of celebra-tion including Christmas in the month of December around the world the fighting was obviously raged down by the oppressive Bur-mese military government in the area. The month was also regarded as crops harvesting time. And generally most auspicious season of enjoying new food of the harvest, with other house-hold entertainment domestic activities like pounding glutinous rice paste called bapa in advent of welcoming events of the birth of Jesus Christ along with thanks giving through the religious ceremony and Christmas celebration throughout the Kachin hill areas. Coincidently during that month was also busily engaged in celebrating 100th year jubilee (1911-2011) of the Chris-tian conversion of Namphaka villagers of Kutkai district area being baptized into Kachin Baptist Convention (KBC), which was being held under the aus-picious occasion of KBC (Shan State) pompously celebr from December 24-28, 2011.

While the inhabitants including many other villages of the area when partak-

ing the giving ceremony of jubilee Poi the other side of the situation at the top of the Namlek Bum was quite horrible eugaging the counter military operation by the Burmese military government in a bleak and chilly weather condition. The entrenched of the frontline was also guarded under the reinforcement assist-ed and led by Du Tsai Lik (OC) with his 20 man power of combatant forces from battalion 146, of SSA Brigade (1). On 25th December 2011, the soldiers from KIA troops led by Waje Naw Ja (2nd Lieutenant) including four SSA troop combining altogether fourteen armed forces after joining the Christmas at Wa Lu of Lisu village were dispatched around the possibility route expected to be driven by the enemy attacking the area.

It was informed that the strength of sixty Burmese forces under the com-mand of Major Nyan Lin Htwi from Hk.L.Y No.68 was arrived at Wa Lu village at 3:30 pm on 26/12/2011 and

after the dusk was felt the enemy troops pushing their way ahead along the Nambaw hkaq stream bank ascended towards Namlek Bum was intercepted by the KIA troops led by Nawng Gun (2nd Lt.). No sooner than that the infor-mation was at hand and the situa-tion very lured the KIA troops at once trekked down the way to the Nambaw hkaq stream intercepting the enemy at 01:08 am early in the morning on 27/12/2011 when they were actively intended to leave the place the KIA troops entered the head of Nambaw Pa paddy field and opened fire at the enemy troops.The golden opportunity was far from missing the targeted victim and the fate was giving a way to grasped the huge substan-tial amount of avaricious booty entitled to the player of the game. While at the surprise attack of the first hand opening fire that be-longs to the transportation groups responsible for carrying foods and ammunition loaded on the mules were badly scattered the whole of enemy base leaving behind their belongings which has freely led to procure by the KIA troops. Three loaded mules were taken up to the Namlek bum KIA post includ-ing 14 shells of heavy artillery weapons of 60mm, 7.62 butt size of about 1500 bullets, 4 - RPG7 Blank round, more than 10 cook-ing containers (hanghkaw) and

above 20 pairs of military uniform, 30 haversacks, a map, name lists of mili-tary personnel from Hk.L.Y (68) battal-ion. The capture was favorable in ex-tension to the extra procurement of the other casual things like mats, trousers and the detail lists of arms and ammuni-tion sanctioned to the subjected troops. It was a very heroic deed of the KIA soldiers underwent in the middle of the enemy base and successfully overturned the enemy doomed to risk for their life which was later believed by the kachin people to be the hand of God.On 26/12/2011 of the previous day Ma-jor Sergeant Tangbau La Ring and his KIA troop from battalion (8) accompa-nied by a coy from SSA battalion (246) were sent by the order of lieutenant Zau Hkawng to take an ambush between Nam Ngawn and Namlek when the oth-er group of enemy troops were trekking up behind the KIA troops led by Nawng Gun (2nd Lt.) and his party. The fight-ing took place at the spot but with the

Laikaman (7) de