GROEN EUROPA:

9 REDENEN WAAROM HET KAN

DE BLAUWE ECONOMIE:

PORTRET VAN GUNTER PAULI

GROEPSAANKOPEN:

ZONNEPANELEN, THE SEQUEL

IZEN INTERNATIONAAL:

EEN WOESTIJN VOL PANELEN

MagazineIZEN2015

de zon is

weer hot

2

is to focus all of yourenergy, not on fightingthe old, but on buildingthe new.” (Socrates)

“THE SECRET OF CHANGE

3

Wat was er alweer hip in de jaren ’80? Beenwarmers, flashy kledij, gekleurde armbandjes, vintage, sneakers, …

En wat vinden we nu trendy? Juist, dezelfde spullen. Komt dan alles terug? Wij vinden van wel. Alles is een golfbeweging van ups en downs. Dit geldt voor zowel mode, economie als heersende opvattingen. Vooral de economische realiteit en typische tijdsgeest houden verband met elkaar.

IZEN werd opgericht in de woelige jaren ’80. We beleefden een economische neergang, veroorzaakt door de oliecrisis. Door die down in de economie groeiden er een aantal ideeën om het ondernemen en het samenleven op een andere manier te organiseren. Terug dichter bij elkaar, weg van het individualisme. Om dit vorm te geven werden coöperaties opgericht, IZEN was daar één van. Het doel van de toenmalige oprichters: ‘hernieuwbare energie voor iedereen beschikbaar maken.’ Deze missie sloot perfect aan bij de tijdsgeest. Iedereen, rijk of arm, moet in zijn eigen schone energie kunnen voorzien. Maar eerlijk, het aspect hernieuwbare energie was toen niet zo brandend actueel. En wat dan vandaag? We dragen opnieuw sneakers en onze kids knutselen aan gekleurde armbandjes. Maar er zijn nog heel wat andere gelijkenissen met de jaren ’80. De eco-nomie zit al jaren in een dip en opnieuw groeien er ideeën om het anders aan te pakken. Mensen verenigen zich bijvoorbeeld via online platformen om samen kwalitatieve produc-ten aan een scherpe prijs te kopen. Als groep hebben ze een enorme impact!

Het succes van de groepsaankoop zonnepanelen, georganiseerd door de provincie Ant-werpen, is daar een perfect voorbeeld van. Deze actie beantwoordt niet alleen de behoefte van de duizenden gezinnen, arm of rijk, om een kwalitatieve zonne-installatie te kopen aan een scherpe prijs. Ze beantwoordt ook de goesting van de bevolking om in haar eigen energie te voorzien, om onafhankelijk te zijn van stijgende energieprijzen. En deze onder-liggende behoeften vallen perfect samen met de missie die wij sinds 1987 trouw blijven: hernieuwbare energie voor iedereen beschikbaar maken.

We hoeven je dus niet te overtuigen dat we ons in deze tijden als een vis in het water voelen! We hebben even gewacht op de volgende golf opwaarts, overtuigd dat deze zou komen. En dat is ook gebeurd, we kunnen er met hernieuwde energie tegen aan.

Ontdek in dit nieuwe magazine alle avonturen die we samen met onze klanten en partners wereldwijd beleven.

Veel leesplezier!

Pieter Callebaut Head of PR & Marketing

COLOFON

Verantwoordelijk uitgever: Kris DuchesneHoeksken 56, 2275 Lille

Coördinatie: Jelle Henneman

Redactie:Jelle HennemanPieter Callebaut Jolien LynenJoke Lammens

Vormgeving en fotografie:Joke Lammens

Contact:IZEN, Hoeksken 56, 2275 Lilleinfo@IZEN.eu - www.IZEN.eu0032 (0)14 55 83 19

energy systems

WELKOM

4

5

VERWEN JEZELF

ZONNEPANELEN

VERBETER DE WERELD

EEN VOORDELIG ALL-IN PAKKET

BLUE ECONOMY

KLIMAATZAAK

OPINIE

GROEN EUROPA

GROEPSAANKOOP

IZEN IN CHILI

PORTRET VAN GUNTER PAULI

WANT ER IS GEEN PLANEET B

ALEX POLFLIET

9 REDENEN WAAROM HET KAN

ZONNEPANELEN: THE SEQUEL

ZON IN “EL FIN DEL MUNT”

6

24

10

20

28

12

28

INHOUD

16EEN HUIS OP 1 DAGMACHIELS EN IZEN

22

6

EUROPA 95%

GROEN

7

Je moet al een rabiate klimaatontkenner zijn om her-nieuwbare energie niet te beschouwen als een noodzake-lijke stroombron voor onze toekomst. Maar evengoed lijk je een lichtgelovige hippie als je denkt dat we het met de zon en de wind alleen kunnen doen. En toch: zou het kun-nen? Negen redenen waarom wel.

JA,EUROPA KAN GROEN DRAAIEN

1 // 95% GROENE ENERGIE IS NIET UTOPISCHEuropa ziet groene energie steeds meer als een noodzakelijke stroombron, maar altijd in een bijrol. Daarom valt het ook op dat de meeste specialisten – van Greenpeace over Pricewater-houseCoopers tot de Europese Commissie - het erover eens dat het hele continent tegen 2050 voor 95% op hernieuwbare bronnen kan draaien. De hoofdrollen zijn in zulke scenario’s voor-behouden voor wind (449 GW in 2050, volgens Greenpeace), zonnepanelen (406 GW) en wa-terkracht (154 GW). Biomassa, geothermische energie, spaarbekkencentrales en oceaankracht

krijgen de bijrollen.Des te opvallender is dat het hier niet alleen gaat om de vervanging van ons huidig elektri-citeitsverbruik, maar over de omschakeling van al onze energiebronnen op groene stroom – inclusief verwarming en transport. Waarom dan slechts 95 %? ‘Omdat mobiliteit compleet hernieuwbaar maken vandaag nog een echte uitdaging is’, antwoordt Jan Vande Putte, ener-giespecialist van Greenpeace. ‘En dan reken ik lucht- en scheepvaart mee. Enkel het stroom-verbruik van vandaag hernieuwbaar maken, dat is niet eens zo ambitieus.’ ›

8

JA, EUROPA KAN GROEN DRAAIEN

2 // EUROPA HEEFT STROOM TE VEELEuropa heeft stroom genoeg. Meer zelfs, het heeft er te veel. In tal van lidstaten staat wel een perfect werkende stroombron niets te doen, omdat er al elektriciteit van elders wordt ingevoerd. De belangrijkste reden daarvoor is het onderscheid dat specialis-ten maken tussen flexibele en inflexibele energiecentrales. Een kerncentrale kan je niet plots op een lager niveau laten werken, want dan speel je letterlijk met vuur. Een kolencentrale afzetten kost meer dan ze te laten draaien en geld te géven om de stroom af te nemen. Daartegenover staan bronnen als zonnepanelen en windmolens, die met een druk op de knop kunnen afgeschakeld worden, zonder dat het iets kost aan grondstof. En flexibele gas-centrales, waarvoor het te duur is om gas te betalen als er elders al stroom vandaan komt. Zo komt het dat de gascentrales in Ne-derland, bijvoorbeeld, af staan omdat het goedkoper is om stroom af te tappen van de Duitse kolencentrales. Of dat hernieuwbare energiebronnen in Spanje en Duitsland regelmatig afgeschakeld worden omdat kolen- en kerncentrales al genoeg stroom produ-ceren. Bevoorradingsonzekerheid is een mythe, wanneer alle centrales zouden draaien.

3 // TIEN PROCENT VAN DE GROENE ENERGIE WORDT VANDAAG NIET GEBRUIKTHernieuwbare energiecentrales worden zo vaak afgezet ten voordele van kern- en kolencentrales, dat een tiende van hun potentieel nooit op het elektriciteitsnet geraakt. Dat maakt groene energie minder interessant voor investeerders. Die zien immers tien procent van de potentiële opbrengst verloren gaan. Punt is: als groene energie de komende jaren belangrijker wordt, maar ook kern- en kolencentrales voluit blijven draaien en vernieuwd worden, dan stijgt dat ongebruikte potentieel alleen maar. Zolang de inflexibele centrales hun constante stroom-massa afleveren en hernieuwbare bronnen dus als extra blijven dienen, betekent een stijging van groene energie ook een groter efficiëntieverlies. Heel wat specialisten vinden dan ook dat er moet gekozen worden. Kerncentrales en groene energie, de combinatie die heel wat overheden vandaan voorstaan, gaan niet samen. Zetten we in op groene energie, dan zijn enkel de even flexibele gascentrales een mogelijke aanvulling. Op die manier bereiken groene centrales hun volle potentieel, en past gas tijdelijk bij waar nodig.

4 // KABELS ZIJN EVEN BE-LANGRIJK ALS CENTRALESEen land als Spanje zit regelmatig met een te-veel aan stroom, en dan vooral doordat het veel groene energie opwekt. Dat teveel kan echter nergens naartoe, omdat buurland Frankrijk voor dik 70% op nucleaire energie draait, en dus wei-nig interconnecties heeft met de Spanjaarden. Om maar te zeggen: de stroomproductie kan gerust lager, als de distributie maar verbetert. In een extreem scenario is dat wat de Europese ‘koperen plaat’ genoemd wordt: een veel uit-gebreider en internationaal vertakt hoogspan-ningsnetwerk dat de nadruk van stroomproduc-tie verlegt naar verspreiding. Die koperen plaat is een nogal theoretisch concept, maar volgens Greenpeace bereiken we hetzelfde effect al met 26.000 km nieuwe of versterkte lijnen tegen 2030. Die redenering legt wel een belangrijke voor-waarde voor een groen energiemodel bloot: enkel als heel Europa dezelfde keuze maakt, is een omschakeling realistisch. Enkel op die manier kan groene energie immers zo efficiënt mogelijk worden ingezet.

5 // POLEN, FRANKRIJK EN TSJECHIË KUNNEN NIET HALSSTARRIG BLIJVENNiet zozeer een reden dan wel een vraag. Terwijl groene stroom in heel Europa aan een opgang bezig is, blijven vooral deze drie landen vasthouden aan uranium en kolen. Bij onze zuiderburen komt bijna drie vierde van de elektriciteit uit kerncentrales. En in het oosten van Europa wordt nog hardop getwijfeld aan de klimaatopwarming. Nochtans is het zelfs als deze landen van koers zouden willen veranderen, niet zo gemakkelijk. Landen zijn immers niet vrij van eerder gemaakte keuzes. Nieuw gebouwde centrales heb-ben snel gevolgen voor een halve eeuw. Niet alleen investeer-ders hebben decennia nodig om hun geld terug te verdienen, overheden hebben ook vaak afspraken gemaakt om gedurende die tijd een vaste afname te garanderen. ‘Dat probleem staat bekend als het lock-in-syndroom’, zegt Jan Vande Putte van Greenpeace. Erger is dan ook dat zulke afspraken ook vandaag nog op de beslissingstafel liggen, en niet alleen in deze drie landen. Finland bouwt al een nieuwe kernreactor, en Groot-Brittannië denkt er sterk aan om er in Hinkley Point één bij te zetten.

9

6 // DE AUTO WORDT EEN BATTERIJDe vraag of groene energie genoeg stroom kan opleve-ren, gaat niet enkel over de productie van elektriciteit, maar ook over het verbruik ervan. En net als er vandaag overproductie bestaat, verbruiken we met z’n allen onnodig veel energie. Het Europese patrimonium is vandaag omzeggens niet geïsoleerd. Grijp je daar in, dan moeten we een stuk minder gasbevoorrading vervangen dan wat er vandaag verstookt wordt. Bovendien draait bevoorrading niet om gemiddelden, maar om piekmomenten. Als er problemen zijn, dan vallen die grofweg rond de middag of in de vroege avond. Zorg je er op die tijdstippen voor dat er bijvoorbeeld minder wasmachines of droogkasten werken - en via slimme meters kan dat perfect - dan top je de piek af. Voor elke piek tenslotte, is er een dal, en ook dat kan je aanwenden. Zo hebben met elektrische mobiliteit velen ’s nachts een geweldige batterij in de garage staan, die het grote teveel aan stroom dat ’s nachts wordt opge-wekt, wanneer de meeste verbruikers slapen, opslaat voor overdag.

7 // ONZE STROOMPRIJS GAAT SOWIESO OMHOOGDat groene stroom de energiefactuur de hoogte zal injagen, is een graag aangewend argument voor de te-genstanders ervan. Toch hebben ze voor een deel gelijk: elektriciteit wordt de komende jaren duurder. Alleen, dat ligt niet aan de hernieuwbare energiebronnen. Welke weg we ook uitgaan, we zullen altijd meer betalen.De reden ligt opnieuw bij de overproductie van stroom in Europa. Die zorgt ervoor dat we vandaag eigenlijk veel te weinig betalen voor onze elektriciteit. Zeker steen- en bruinkoolcentrales draaien op brandstof die minder waard is dan de kost om de centrale stil te leggen, wat zorgt voor dumpingprijzen van net geen 20 euro per megawattuur (MWh) voor bruinkoolcentrales. Gevolg: op momenten dat het hard waait en de zon schijnt, is er zo-veel stroom te krijgen dat de koolcentrales zelfs betalen om hun stroom te mogen afleveren. Ook de oude, afge-schreven kerncentrales (zoals de Belgische) produceren stroom tegen bodemprijzen van 25 euro per MWh. Per definitie is die goedkope stroom echter een af-lopend verhaal. Kolencentrales zijn door hun uitstoot verplicht om in een bijrol te verzeilen. En de oude kern-centrales kan je wel nog even openhouden, maar niet tot 2050. Europa staat met andere woorden op een kruis-punt qua energie, waarop het moet beslissen waaraan het veel geld zal besteden – niet of het dat überhaupt moet doen.

8 // GROENE STROOM IS GOED- KOPER DAN NUCLEAIREDe geplande Britse kerncentrale in Hinkley Point 3 geeft een goed beeld van wat een nieuwe reactor zal kosten, qua aanbouw en stroomprijs. Dat eerste wordt begroot op dik 20 miljard euro. Om dat terug te verdienen, heeft het bedrijf erachter, het Franse EDF, een door de Britse overheid gegarandeerde stroomprijs bedongen van 117 euro per MWh, gedurende 35 jaar. Dat is niet alleen een stevige premie bovenop de marktprijs vandaag, die rond de 50 euro draait. Het is ook duurder dan groene ener-gie. Zeker windenergie op land is goedkoper, maar ook

zonne-energie heeft de afgelopen jaren grote stappen gezet. Dat laatste laat een belangrijk argument zien: het potentieel om groene energie technologisch nog efficiënter te maken, en dus goedkoper, is bijzonder groot. Een afspraak als bij Hinkley Point, waar de prijs enkele decen-nia bevroren wordt, wordt zo alleen maar duurder, zelfs al boekt nucleaire technolo-gie ook voorsprong.

9 // MILIEUKOSTEN ZULLEN OOIT WORDEN DOORGE-REKENDDiscussies over prijzen in de toekomst zijn riskant. Maar één argument tegen zowel CO2-uitstotende stroombronnen als kern-energie zou elk debat prompt beslechten. En dat zijn de milieukosten. ‘Wat is de atmosfeer waard?’, vraagt Aviel Verbrug-gen, milieueconoom aan de UA. ‘Studies schatten de emissieprijs van een ton kool-stof tussen de 10 en 250 euro. En dat wordt vandaag niet meegerekend in de prijs.’Hoezo? Bestaat er dan geen Europees emissiehandelssysteem waarin bedrij-ven en producenten betalen voor emis-sierechten, als ze meer dan hun quotum uitstoten? En zorgt dat er dan niet voor dat zij investeren in zuiverdere energie? Wel, neen. De prijs van emissierechten is onderhevig aan vraag en aanbod, en is zo goedkoop geworden dat het niet uitmaakt of je er moet kopen. Wat nucleaire energie betreft, daar is een berekening niet eens mogelijk. Niemand kan becijferen hoeveel een kernramp kost, of het duizenden jaren opslaan van kernafval. ‘Japan heeft na Fukushima uit-gerekend wat het heeft verdiend aan al die kernenergie, met de gevolgen van de ramp inbegrepen’, illustreert Verbruggen. ‘Het resultaat zat onder nul.’#

(jh)

10

Blauwis het

nieuwegroen

In Porto Torres, op het Italiaanse eiland Sardinië, draait sinds enkele maanden een oude petrochemische fabriek van ener-giereus ENI op distels.Op distels?Jazeker. Van distels kan je blijkbaar plastic maken, smeer-middelen, onkruidverdelgers (ironisch), dierenvoeding en nog veel meer. Dus toen enkele jaren terug ENI de hele boel wilde sluiten, vroegen de huidige eigenaars zich af of ze de installatie niet konden omvormen tot een groene bioraf-finaderij. De grondstof was snel gevonden: de EU betaalde boeren al jaren om hun akkers onbewerkt te laten, waardoor er 70.000 hectare aan onkruid voorhanden was. Distels, dus. Een investering van bovendien 540 miljoen euro waarde.Uit wiens koker was dat briljante idee gekomen? Wel, uit die van velen. De internationale denktank ZERI (Zero Emissions and Research Initiatives) verbindt enkele duizenden weten-schappers rond zulke vergezochte ideeën, die steeds vaker werkelijkheid worden. Maar de spil van dat alles is wel de-gelijk één man, een Belg zowaar. Gunter Pauli, 58, woont al jaren in Japan, al is hij door zijn constante reizen vooral de spreekwoordelijke wereldburger. Zo onbekend als hij is in België, zo gerespecteerd wordt hij door de internationale gemeenschap omwille van zijn progressieve ideeën. Niet dat

Pauli een geitenwollen groene jongen is. Hier spreekt een on-dernemer die houdt van bedrijven die geld verdienen - maar dan wel op een duurzame manier, en dat bedoelt hij radicaal. Voor Pauli zijn bedrijven die hun werking vergroenen niet de oplossing voor onze milieuproblemen. Te weinig verregaand, en te duur om de concurrentie aan te gaan met minder groe-ne sectorgenoten.

Pauli wil het hele spel veranderen: een zakenmodel moet geen groene kant hebben, het moet groen vertrekken en ein-digen. Een klassiek bedrijf dat zijn afval laat recycleren gaat niet ver genoeg, hij wil er een dat het afval zelf gebruikt om iets te creëren. Zoals de stilaan talloze bedrijven die koffie-gruis gebruiken om paddenstoelen te kweken in plaats van duur hardhout – ook al een ideetje van ZERI. Pauli bedacht zelfs een naam voor zulke bedrijven: de blauwe economie. Het boek dat hij erover schreef ging wereldwijd al 1,2 miljoen keer over de toonbank.

ECOVERPauli kwam naar eigen zeggen tot zijn inzichten toen hij Eco-ver leidde, de prestatie waarvoor hij in ons land het bekendst is. Ecover was begin jaren ‘90 vooruitstrevend als ecologische

Voor sommigen gaat de groene economie niet ver genoeg. Voor Gunter Pauli bijvoor-beeld, de ecologisch belangrijkste onbeken-de Belg. Voor hem is de blauwe economie duurzamer dan groen. En winstgevender.

PORTRETVAN EEN PRAATJES-MAKER

11

Blauwis het

nieuwegroen

wasmiddelenproducent, en werd dat nog meer toen Pauli aan boord kwam en besliste om een volledig duurzame fabriek te bouwen. Hij vertrok na enkele jaren omdat hij besefte dat de palmolie die Ecover gebruikte voor zijn zepen geoogst werd op plantages…waarvoor hele regenwouden gekapt wa-ren. ‘Wat blijft er dan over van je duurzame model?’, dacht hij, en hij gooide het over een andere boeg. Bedrijven moeten in Pauli’s wereld niet telkens maar goedkoper worden door verder te specialiseren, maar beetje bij beetje geld verdienen aan een resem winstgevende activiteiten, niet in het minst op basis van het afval dat ze zelf produceren. Maar er bestaat nog een andere versie van de feiten, aan-gaande Pauli’s doortocht bij Ecover. Beschuldigd van gesjoe-mel met de resultaten, en vooral: veel te optimistisch over het potentieel van het bedrijf. Pauli vertrok volgens velen niet zelf, maar werd eruit gegooid met een gerechtelijke klacht op de koop toe. Een praatjesmaker werd hij genoemd – in-spirerend, maar een te grote dromer om ook echt een bedrijf te leiden.En misschien is Gunter Pauli dat ook wel: een fantast. Maar dan in de positieve zin. Beter als inspirator voor bedrijfslei-ders dan als een rasechte ceo. Iemand die gevestigde denk-patronen op de helling durft te zetten, als een kunstenaar.

Dat is niet vergezocht. Volgens Pauli zelf zal hij nog het meest bereiken met zijn verhalen voor kinderen, die zo mogelijk nog vaker gelezen worden dan zijn ‘The blue economy’. In die kin-derverhalen – 190 intussen, en verplicht leesvoer voor Chi-nese schoolkinderen - heeft Pauli het over de waterhuishou-ding van de woestijnkever en de walvis, als een manier om onze jongsten voor te bereiden om alles, ook de economie, compleet anders aan te pakken. Wat is er dan mis met een praatjesmaker?#

(jh)

Pauli is geen geitenwollen groene jongen. Hier spreekt een ondernemer die houdt van bedrijven die geld verdienen.

12

EKOCENTERCoca-Cola

Deze modulair ontworpen kiosk met zonne-paneelluifels heeft binnenin een hele instal-latie om schoon, veilig drinkwater te maken met behulp van de zon. Ook andere diensten, zoals de toegang tot draadloze communicatie, elektriciteit, vaccinatie-opslag vinden plaats in de container. www.designboom.com

MOSGRAFITTI Wat heb je nodig?

- een handvol mos- 2 koppen yoghurt- 2 koppen bier- 1/2 eetlepel suiker

www.een.be/programmas/ groenland/mosgraffiti

Het goede groene

leven

VERBETERDE WERELDVERWENJEZELF

NAAMKAARTJESStempelen

Waarom zou je niet gewoon om het even welk stukje papier gebruiken om je gegevens aan iemand door te geven? Laat een stempel maken en kies een stukje papier of karton om je ge-gevens op te stempelen! Zeker weten dat jouw kaartje snel teruggevonden zal worden tussen alle andere perfect gedrukte naamkaartjes.www.pinterest.com

13

PISCO SOURFavoriete drankje van de Chileense IZEN-collega’s

6 cl Pisco2 cl suikerwater3 cl limoensap1 eiwitijs

voor de afwerking: Angostura bitter

Hoe mixen?Meng de Pisco, suikerwater, limoensap en eiwit in een mixglas zonder ijs en schud lang en krachtig.

Open de shaker, voeg ijsblokjes toe en schud nogmaals krachtig. Verwijder het ijs uit het voorgekoelde glas en giet de Pisco Sour via een strainer in een glas.

BADKAMERWater en zeep

Een nuttige boodschap op je zeeppomp-je, doet je er even aan denken om de kraan dicht te zetten. Deze boodschap kan je ook op je tandenpoetsbekertje zetten.www.pinterest.com

WIELTJESBoys and toys

Wat doe je met al dat plastiek afval elke maand? Doe er eens iets leuk mee voor de kids! Of je hebt een leuke knutseltijd, of je maakt iemand blij met een uniek zelfgemaakt kado!www.pinterest.com

T-SHIRT ARMBANDOude t-shirt krijgt 2e leven

Gooi voortaan je oude t-shirt niet meer weg als je ze niet meer kan dragen. Knip ze in reepjes en vlecht ze tot leuke kleurrijke armbandjes. Met een eenvou-dig slotje en klein hangertje heb je snel een heel trendy accessoire in de kleur die je leuk vindt.www.pinterest.com

LUIE ZONDAGKnutselen met paletten

Nog een palet in de tuin liggen, dat je eigenlijk al lang kwijt wil? Maak er een schommelbank van om in de boom te hangen. Met enkele kleurrijke kussens heb je zo een uniek plekje om te luieren in de schaduw!www.pinterest.com

IJSKOUDE BALLONNENParty proof

Vul waterballonnen met water en stop ze in de diepvriezer. Ideaal om een dag later je drankjes kleurrijk te koelen en leuk te presenteren!www.pinterest.com ›

14

HET GOEDE GROENE LEVEN

TRENDY ZOMERHippe accessoires

De kleurrijke All Wood zonnebrillen en iPhone-hoesjes zijn gemaakt van hout van skateboards. De zonnebrillen zijn uniek, duurzaam en met de hand gemaakt tot in de perfectie met een waterbestendige afdichting. Geen twee paar zonnebrillen of iPhone-hoesjes zijn identiek. Alle zonnebrilmodellen zijn verkrijgbaar voor zowel mannen als vrouwen.www.etsy.be

FRISSE VISCevice? Que?

Het meest verfrissende visgerechtje uit Chili! Onze collega’s daar zijn er gek op! Hoe maak je het? Je start met een vers stuk vis. Snijd hem in kleine stukjes en laat hem een half uur marine-ren in een mengsel van ½ kopje limoen, rode ui, verse korianderblaadjes en zwarte peper. Snijd wat brood en smullen maar. Heerlijk!

KEUKENTUINTJEMet zelfreinigende visbak

Verse kruiden kweken in je eigen keuken zoals: basilicum, tijm, oregano, munt, peterselie, spinazie en veel meer. Niks nieuws, maar dit leuk ecosysteem helpt alles in leven te houden. Jouw huisdier de vis kan onder je tuintje zwemmen in een speciaal ontworpen bakje. Dit eenvoudig gesloten eco-systeem maakt gebruik van het visafval om op een natuurlijke manier de planten te bemes-ten. De vis kan op zijn beurt zwemmen in het gereinigde water dat van de planten weer in het aquarium komt.shop.nordstrom.com

DRAAGBARE TECHNOLOGIEJas met zonnepanelen

Je wil een zomers kiekje maken van je kids, maar oh nee! De batterij van je smartphone is plat. Tommy Hilfiger maakt daar voortaan komaf mee. Hij ontwierp hippe jassen met ingebouwde zonnepanelen en interne opslagcapaciteit. Is de interne accu 100% opgeladen, dan kan je tot vier apparaten opladen. Zalig, die zon!www.cnet.com

GEZELLIGE VLAMMETJESKurkkaarsjes

Na het genieten van een lekker wijn-tje, kan je voortaan best je kurken verzamelen. Je stopt de kurken in een afgesloten potje gevuld met aceatone alcohol. Laat ze een week trekken. En aansteken in een vuur-vast potje, makkelijkste kaars ooit! Happy summer!www.pinterest.com

15

BLIKJEGoedkoop, leuk en trendy

Of hoe maak je van een leeg conserven blikje en wat wasknijpers een trendy theelichthouder of plantenpotje? Pro-beren volgende vakantie met de kids? www.pinterest.be

TOILETNatuurlijke materialen

Zoek een mooi stuk droog hout dat simelweg als toiletpapierhouder kan gebruiken. Maak de tak vast langs één kant tegen de muur, zo kan je het rolletje papier er nog overschuiven. Leuk versieren en klaar!www.pinterest.com

WANDKLOKJouw eigen ontwerp

De Zuid-Koreaanse ontwerper Kim Bomi is de saaiheid van een wandklok helemaal beu. Hij ontwierp een nagel-vormig mechanisme waarin je bijvoor-beeld twee oude potloden kan stoppen. Eentje voor de minuten en eentje voor het uur aan te duiden. Geef je creati-viteit de vrijheid en maak je eigen tijd. Een super idee, hopelijk vindt Bomi voldoende middelen via Kickstarter om het idee in productie te brengen.www.pinterest.be

RETRO EYECATCHER Is het een fiets, is het een motor? Nee, het is de OtoR!

Deze door de jaren ’50 geïnspireerde motor is ontworpen door het Spaanse Oto Cycles en is een echte eyecatcher. Alle modellen worden met de hand gemaakt en kunnen voor je op maat gemaakt worden met een keuze in kleur, banden, zadels, batterij en andere onderdelen. Ook kun je kiezen tussen een 500 watt en 750 watt elektrische motor waarmee je met respectievelijk 42 of 55 kilometer per uur vooruit komt.http://www.otocycles.com/

# (jla) (pc)

16

Zonne-panelen:

The Sequel

17

GROEPS-AANKOPEN MAKENZONNE-PANELEN WEER HIP2014 was het jaar van de Rode Duivels, de Regering Michel én van de terugkeer van zonnepanelen. Zonnepanelen veroverden, na een tijdelijke dip, opnieuw de harten en huizen van Vlamingen. Een nieuwe start, die vaart nam met het opmerkelijke succes van de groepsaankoop in Antwerpen. Zonnepanelen, part two!

De provincie Antwerpen pakte vorig jaar groot uit met een groepsaankoop zonnepanelen. Met verrassend suc-ces. Maar liefst 10.000 gezinnen uit de provincie toonden de ambitie om zelf zonne-energie te produceren, samen een potentieel van zo’n 35 000 000 kWh. Is er meer nodig om aan te tonen dat

zonnepanelen helemaal terug zijn? De provincie Antwerpen kon uiteindelijk ongeveer 3000 installaties verzilveren. Als één van de drie winnende instal-lateurs neemt IZEN energy systems een kleine duizend daarvan voor haar rekening. Twee jaar geleden zag het er nochtans anders uit. De onzekerheid

over de steunmaatregelen voor zonne-panelen deed mensen aarzelen. Maar door de stijgende stroomprijzen en de lagere investeringskost, is er over de rendabiliteit van zonnepanelen vandaag minder twijfel.

›

18

MONEY, MONEY, MONEY?

Waarom kiezen mensen weer voor zon-nepanelen? We hoeven de verklaring niet ver te zoeken. ‘Prijs van elektri-citeit gaat komende jaren heel snel stijgen’, kopte De Morgen recent nog. Door de hogere distributienettarieven zal de stroomprijs binnenkort duurder worden, dat kondigde regulator VREG eind 2014 zelf aan. De certificaten voor zonnepanelen zijn slechts verantwoor-delijk voor een deel van die stijging. Een groter aandeel is afkomstig van het doorrekenen van groene stroom uit diverse bronnen door de elektriciteits-leveranciers, van windenergie op zee en van het btw-tarief van 21% op die kostenstijging. Dat besloot Jo Neyens van PV-Vlaanderen op basis van een studie van adviesorgaan SERV. Met zonnepanelen klikt men die variabele stroomprijs als het ware vast voor 25 jaar – een kwarteeuw.

Toch geeft de financiële winst niet voor iedereen de doorslag. Zonnepanelen zijn en blijven ook de eenvoudigste manier om de energienorm voor

nieuwbouwwoningen te halen. Bou-wers rekenen die investering vanaf het begin mee in hun budget, als een vanzelfsprekendheid. Een goede zaak voor iedereen, want uit onderzoek van vastgoedmakelaarsnetwerk Era blijkt dat energiezuinige woningen makke-lijker verkocht worden. De vraag- en verkoopprijs liggen bij zuinige woningen dichter bij elkaar dan bij energieverslin-dende panden.

Ten slotte is er de kostprijs van een zonnepaneelinstallatie: die werd de laatste jaren meer dan gehalveerd. Door de productietoename kon de aankoopprijs van een paneel zakken. In 2012 was de prijs nog het grootste struikelblok om zonnepanelen aan te schaffen, concludeerde het Nederland-se Zonline toen op basis van een bevra-ging. Die kost ligt vandaag alleszins een stuk lager.

‘WAT WORDEN ZE GROOT, MENEER’

Niet enkel de prijs van zonnepanelen is veranderd, ook de mensen die er in

investeren. Hernieuwbare energie is niet meer uitsluitend weggelegd voor groene jongens. Zonnepaneeleige-naars weerspiegelen steeds meer de Vlaamse samenleving. Van rijwoningen tot appartementen. Van jonge bouwers, tot grote gezinnen en 50-plussers. Zij zien zonnepanelen niet langer als een luxeproduct, maar als een eenvoudige manier om hun woning up to date te maken en hun stijgende energiekosten onder controle te houden.

Compleet normaal, allemaal. Wanneer nieuwe technologieën geïntroduceerd worden, verloopt de verspreiding vaak volgens dezelfde stappen. Eerst toont enkel een kleine innovatieve groep interesse, zij maken de weg vrij voor de tweede golf early adaptors. Pas daarna volgt de meerderheid. Zonnepanelen verschuiven stilaan van de twee eerste fases naar het stadium waarin de door-sneegezinnen het product omarmen. Zonne-energie laat zijn pubertijd achter zich, en wordt eindelijk volwassen. Wordt ongetwijfeld vervolgd.#

(jly)

Pakket: 16 zonnepanelenKostprijs: € 5.752,09 (Standaardprijs incl. 6% BTW)Stroomverbruik: 4.500 kWhNetbeheerder: Intergem (o.a. netbeheerder in Sint-Niklaas)

Zijn zonnepanelen interessant voor mij? Ga naar www.groepsaankoop-waasland.be en doe de berekening voor jouw woning.

IZEN enery systems organiseert tot en met 13 februari een groepsaankoop zonnepanelen in het Waasland. Dankzij die acti e kost een volledige zonnepaneelinstallati e op een standaard woning nu nog zo’n € 5752.09 (incl. 6% BTW en 3,38% korti ng).

Grati s infoavond op 11 februari in Hotel Serwir (Sint-Niklaas). Inschrijven via www.groepsaankoop-waasland.be.

Elektriciteitsfactuur 2016 zonder panelen 2016 MET panelen

kWh verbruik (min opwekking) 4.500 936

Leverkosten elektriciteit € 441,28 € 91,79

Abbonnementskosten/jaar (+/-) € 35,00 € 35,00

Netwerkkosten (incl. heffi ngen) € 665,25 € 411,03

Meterhuur/jaar (vast, +/-) € 5,75 € 5,75

Totaal incl. BTW € 1.147,28 € 543,57

Je opbrengst in 2016 met zonnepanelen (incl. 21% BTW): € 603,71Je nett o opbrengst op 20 jaar: € 10.638,3

GROEPSAANKOOP ZONNEPANELENmet de steun van Belfi us Bank & Verzekeringen

energy systems

Schrijf je nu in via:www.groepsaankoop-waasland.be

Een initi ati ef van IZEN energy systems / www.izen.eu

Jaarlijkse sti jging elektriciteitsprijs: 3,5%

Rekenvoorbeeld gemiddelde woning

P 1640×990 SeriesKEY FEATURES

LIGHTWAY SOLAR MODULE

10 YEARProduct Warranty

25 YEARLinear Power Warranty

260WMax Peak Power

16.01%Max. Efficiency

ISO 9001:2008 - ISO 14001:2004 - OHSAS 18001:2007

LINEAR WARRANTY •10-year warranty on materials and workmanship•25-year warranty > 80% power output•3% degradation rate the first year •0.68% yearly linear degradation

PERFORMANCE AT LOW IRRADIANCE

Positive Tolerance 0-5WProvides our customers with maximum power output

Electric Current Classification System output maximized by reducing mismatch losses up to 2% with modules sorted and package by amperage

Upto 5400Pa Mechanical loadModule certified to withstand extreme wind and snow loads

Passed Ammonia Gas and Salt Mist Corrosion Resistance Test Tested and approved by TUV Rheinland according IEC 62716 Draft C and FprEN 61701 Ed.2

The typical relative change in module efficiency at an irradiance of 200W/m2 in relation to 1000W/m2 (both at 25℃ and AM 1.5 spectrum) is less than 4%.

Excellent weak light performanceRelative change of module efficiency at 200W/m2 is less than 4%

200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Irradiance [W/m2]

1.05

0.95

0.85

0.8

0.9

1

P 1640×990 SeriesKEY FEATURES

LIGHTWAY SOLAR MODULE

10 YEARProduct Warranty

25 YEARLinear Power Warranty

260WMax Peak Power

16.01%Max. Efficiency

ISO 9001:2008 - ISO 14001:2004 - OHSAS 18001:2007

LINEAR WARRANTY •10-year warranty on materials and workmanship•25-year warranty > 80% power output•3% degradation rate the first year •0.68% yearly linear degradation

PERFORMANCE AT LOW IRRADIANCE

Positive Tolerance 0-5WProvides our customers with maximum power output

Electric Current Classification System output maximized by reducing mismatch losses up to 2% with modules sorted and package by amperage

Upto 5400Pa Mechanical loadModule certified to withstand extreme wind and snow loads

Passed Ammonia Gas and Salt Mist Corrosion Resistance Test Tested and approved by TUV Rheinland according IEC 62716 Draft C and FprEN 61701 Ed.2

The typical relative change in module efficiency at an irradiance of 200W/m2 in relation to 1000W/m2 (both at 25℃ and AM 1.5 spectrum) is less than 4%.

Excellent weak light performanceRelative change of module efficiency at 200W/m2 is less than 4%

200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Irradiance [W/m2]

1.05

0.95

0.85

0.8

0.9

1

19

energy systems

WAT IS DE OPBRENGST VANZONNEPANELEN?

Pakket: 14 zonnepanelen

Kostprijs: € 5.979 (Standaardprijs incl. 6% BTW)

Stroomverbruik: 3250 kWh

Netbeheerder: Infrax West

Jaarlijkse stijging elektriciteitsprijs: 3,5%

Elektriciteitsrekening 2016 zonder panelen 2016 MET panelen

kWh verbruik (min opwekking) 3.250 115

Leverkosten elektriciteit € 318,70 € 11,27

Abbonnementskosten/jaar (+/-) € 35,00 € 35,00

Netwerkkosten (incl. heffingen) € 572,54 € 300,97

Meterhuur/jaar (vast, +/-) € 5,75 € 5,75

Totaal incl. BTW € 931,99 € 352,98

Je opbrengst in 2016 met zonnepanelen (incl. 21% BTW): € 579,01

Je netto opbrengst op 20 jaar: € 10.740,60

Rekenvoorbeeld woning ouder dan 5 jaar

20

KLIMAAT VOOR DE RECHTER

Dat asbest levensgevaarlijk is, weet vandaag iedereen. Wie het bij een verbouwing tegenkomt in een gebouw moet aan tal van wettelijke voor-waarden voldoen om het af te laten breken door specialisten - en dat vindt niemand overdreven. Dat wettelijk verbod op asbest is er echter niet altijd geweest, ook niet toen al jaren duidelijk was hoe ongezond het was. Toen eind jaren ‘60 wetenschappelijk onomstotelijk aangetoond werd dat asbest mesothelioom kon veroorzaken – een zeldzame maar zeer kwaadaar-dige vorm van lonkanker – waren het niet de overheden die als eerste in gang schoten. Het waren de rechters. Tal van asbestslachtoffers hadden zich burgerlijke partij gesteld, en al snel waren er over de hele wereld juri-dische precedenten die werkgevers aansprakelijk stelden als hun perso-neel ziek werd door blootstelling aan asbest op het werk. ‘Waarom zou je die logica vandaag niet kunnen toepassen op de kli-maatverandering?’, redeneerde de Nederlandse advocaat Roger Cox vorig jaar. Juridisch mag niemand immers bewust schade berokkenen aan iemand anders. Dat die schade toch berokkend wordt, daarover is, net

als bij asbest, de wetenschappelijke consensus vandaag compleet. CO2 is wetenschappelijk duidelijk ongezond. En dik 90% van de milieuwetenschap-pers is ervan overtuigd dat de kli-maatverandering door de CO2-uitstoot geen natuurfenomeen is, maar ver-oorzaakt wordt door de mens. Iemand is met andere woorden schuldig. Cox nam dan ook de koe bij de horens en stapte naar de rechter. Niet om, zoals bij asbest, de werkgevers voor hun verantwoordelijkheid te stellen, maar wel de Nederlandse overheid. Die doet volgens Cox te weinig om de burgers voor wie ze verantwoordelijk is te beschermen tegen de schade door de klimaatopwarming. Dus wil hij haar via de rechter daartoe dwingen.Dat vonden elf mensen in België zo’n geweldig idee dat ze het zelf gingen doen. Eind vorig jaar werden vier overheden in ons land, de federale regering en de drie gewestregeringen, officieel in gebreke gesteld door de elf initiatiefnemers van de Klimaatzaak. En dat zijn niet de minsten. De twee Belgische Al Gore-klimaatambassa-deurs Serge Degheldere en Ignace Schops, tv-gezichten Nic Balthazar, Tom Lenaerts en Francesca Vanthie-len, zanger Stijn Meuris, bioloog Jo-

han Van Den Bosch, AB-directeur Dirk De Clippeleir, landschapdeskundige Lambert Schoenmaekers, kunstenaar Koen Vanmechelen en tenslotte Tom Brookes, directeur van de European Climate Foundation. Maar het is niet de bedoeling dat het bij deze elf blijft. Ze nodigen namelijk iedereen uit om mede-eiser te worden in deze Klimaatzaak. ‘Een heel Sport-paleis vol, naast ons in de rechtzaal. Daar gaan we voor’, zegt Francesca Vanthielen. De teller staat al op dik 6.000 burgers die zich bij het initiatief hebben aangesloten, maar kan nog fel aandikken. Iedereen die ook mede-eiser wil worden, kan terecht op de site www.klimaatzaak.eu. Daar kan je een formulier downloaden en instu-ren. Belangrijk om op te merken is dat je als mede-eiser niet het risico loopt ooit zelf voor eventuele gerechtskos-ten op te draaien. Het is het symbool dat telt, om de overheid te dwingen de CO2-uitstoot met zo’n 5% per jaar te verminderen. Even symbolisch: je kan ook je kinderen als mede-eiser inschrijven. Uiteindelijk zijn zij het die de gevolgen van het huidige beleid aan de lijve zullen ondervinden.

Elf mensen hebben de Belgische overheden voor de rechtbank gedaagd om hen te dwingen tot een beter klimaatbeleid. Met veel bombarie is de Klimaatzaak van start gegaan. Maar ook jij kan je aansluiten als mede-eiser.

21

Hoe werken we vandaag? En morgen? Twee verhalen zeggen soms meer over onze wereld dan reële cijfers. Maak kennis met Bart en Karin.

Bart is een geluksvogel. Enkele jaren geleden strikte hij een job in een hoogtechnologisch bedrijf: MicroCrack ontwikkelt en produceert reactorvaten voor nucleaire energiecentrales. Een bloeiende en innovatieve markt in de hippe jaren ’90. Barts werkgever investeerde in automatisatie en tomatensoep tijdens de lunch, dingen die het werk duidelijk aangenamer ma-ken. Toch zijn winst en groei dé succesmeters van het bedrijf. Het doel? Een toename met 10% van de verkochte reactor-vaten in 2016. Bart houdt van zijn job, hij is verantwoordelijk voor een belangrijk computer-gestuurd proces. Al heeft hij af en toe het gevoel dat er iets ontbreekt, benoemen wat blijkt moeilijk.

Gaat het soms anders? Een retorische vraag voor Karin, zij werkt voor een bedrijf dat duur-zame smartphones samenstelt. Verantwoord geproduceerde materialen, lange levensduur, recyclebaar, transparante software. Een kantoor dat draait op schone zonne-energie. De manager is in de eerste plaats coach en creëert ruimte voor duurzame ontwikkeling van het gezamenlijk project. In Karins bedrijf heeft winst een totaal andere betekenis gekregen. Het betekent ook duurzaamheid op

lange termijn en een nieuwe golf die de sector overspoelt. Het doel van het bedrijf? Naast streefcijfers voor volgend jaar, ook de leefbaarheid in 2030. Dat Karins bedrijf geen utopie is, blijkt uit vele initiatieven die over onze hele aardbol opdui-ken.

Belangrijker dan wat Bart en Karin vandaag maken of doen, is hoe hun toekomst er uitziet. Wie is binnen 15 jaar de geluks-vogel? Zal Barts werkgever nog bestaan? Dat de productie van zijn reactorvaten onder druk zal staan, zelfs los van het doel van het product, is voorspel-baar. De hoge productiekosten door, toeval of niet, stijgende energieprijzen, zullen het niet-duurzame bedrijven moeilijk maken. Komen daar nog eens bij: strengere milieunormen, kritischere medewerkers en klanten, stijgende concurrentie waarin je je moeilijk kan onder-scheiden.

Verbetering is meer dan hogere winsten, kleine veranderingen aan je product of een nieuwe pot verf tegen de muur. Ieder-een duurzaam werk en een beetje meer Karin. Een mooie wens voor 2015. We zijn er nog niet, maar we werken volop aan de bedrijven van 2030. Ik verwacht hetzelfde van u. Dat moet.

Jolien is 25 en ontdekt volop en met verwondering wat werken en het bedrijfsleven inhouden.

DUURZAAM WERK

Jolien Lynen

IZEN PR & Marketing

3 VRAGEN AANFRANCESCA VANTHIELEN

Waarom hebben jullie dit gedaan?‘Wij vinden dat de tijd van de ludieke acties voor het milieu intussen wel voorbijge-streefd is. Het is ons dus menens met deze rechtszaak. Wij vragen dat de overheid meer inspanningen doet om de opwarming van het klimaat tegen te gaan, iets waar ze zich overigens via internationale verdragen toe verbonden heeft. Die zijn echter niet juridisch afdwingbaar, vandaar deze zaak. Er moet nu iets gebeuren.’

Zelfs als jullie verliezen is de media-aandacht door jullie bekende koppen groot voor de klimaatverandering.‘We gaan er absoluut niet van uit dat we gaan verliezen, integendeel. Dit is geen vrijblijvende stunt van enkele BV’s. Ten eer-ste is het merendeel van de elf helemaal geen bekende kop. Ten tweede kan ik als tv-figuur toch ook oprecht verontwaardigd zijn over de staat van ons milieubeleid? Als dit lukt en we krijgen gelijk van de rechter, dan kan het effect internationaal enorm zijn. Dan gaat de bal echt aan het rollen.’

Heeft de overheid al gereageerd?‘Geen enkele overheid in ons land wil zich alvast engageren voor de 5% jaarlijke vermindering van CO2-uistoot die wij eisen. En enkel de Brusselse regering geeft toe dat ze niet genoeg doet. Tekenend was de reactie van Vlaams natuurminister Joke Schauvliege, die zei dat zulke energiebe-sparingen in de eerste plaats een indivi-duele verantwoordelijkheid zijn. Natuurlijk is dat ook zo. Maar het beleid moet haar verantwoordelijkheid opnemen.

COLUMN

# (jh)

22

EEN HUIS OP ÉÉN DAG

MACHIELSEN

IZEN

IZEN en Machiels bouwen samen zonnepanelen-parken van Limburg tot Chili. Dit Limburgse, toekomstgerichte familiebedrijf is niet bang om zaken radicaal om te keren. Een groene speler in een voormalige mijnstreek, en een bouwbedrijf zonder stenen.

23

Het beeld is treffend, voor wie bij Machiels Building Solutions langsgaat. De burelen van het be-drijf zijn volledig opgetrokken uit roodbruine, stalen zeecontainers. Grote windmolens en zonnepa-nelen op het dak voorzien de hele CO2-neutrale site van stroom, een rietvijver zuivert het afvalwater. Toen voorzitter Louis Machiels, de derde generatie in dit Limburgs familiebedrijf, enkele jaren terug besloot om de duurzame richting die was ingeslagen letterlijk rond te maken, overdreef hij dan ook geenszins. ‘Closing the Circle’ noemen ze dat bij Machiels Group, en daar rekenen ze duidelijk hun burelen en werking bij.‘Duurzaamheid is ons leidend principe geworden, voor alle be-drijven in de Machiels-groep’, be-vestigt manager Filip Vercauteren. ‘We zijn om te beginnen een grote groene investeerder in hernieuw-bare energieparken, waarvoor we vaak samenwerken met IZEN, tot in Chili toe (zie p. 24-26). Maar we doen ook veel meer dan dat. Met ‘de cirkel sluiten’ bedoelen we ook dat we bijvoorbeeld stortplaatsen gaan ontginnen, op zoek naar ma-terialen die we kunnen hergebrui-ken. Zo ligt er op de REMO-site in Houthalen-Helchteren 15 miljoen ton afval opgeborgen. Een groot deel daarvan gaan we recupe-reren. Een stortplaats wordt op die manier eerder een vorm van stockage dan een plek om te ver-geten wat we met z’n allen weg-gooien. En met wat echt niet meer bruikbaar is, produceren we via plasmatechnologie groene ener-gie – voor 200.000 gezinnen, en dat gedurende 20 jaar.’

HOOPJE HUISHet is een toekomstgerichtheid die hier ook kan worden opgevat als een radicale breuk met het verleden, zo blijkt wanneer we de fabrieksruimte instappen. In de grote hal liggen een heel aan-tal nieuwe huizen opgestapeld, in blokken van enkele meters hoog. Daken en muren, compleet ge-isoleerd, met ramen, deuren en zelfs nutsvoorzieningen erin ver-werkt. ‘De bouw is zowat de minst geëvolueerde sector in de econo-mie’, verklaart Vercauteren. ‘Mijn

ouders bouwden hun huizen al net zoals vandaag nog gedaan wordt: een betonnen plaat, en dan maar stenen stapelen. Wij gaan anders te werk. Onze ingenieurs maken een 3D-tekening met alle details die je kan bedenken, en die wordt vervolgens gecomputeriseerd in hout gezaagd. Op die manier zet-ten we een volledig geïsoleerd, nieuw huis op één dag, tot drie verdiepingen. Alles wat nog nodig is, is een sierafwerking aan de ge-vel en binnenin.’Het wordt hier zo eenvoudig voor-gesteld, dat je je afvraagt waar-om we met z’n allen nog steeds maanden wachten op een stenen huis met manke isolatie. Zonne-panelen en –boilers kunnen bin-nenkort perfect in de constructie worden geïnstalleerd, in plaats van er later op en in gemonteerd. Oude gebouwen die niet berekend zijn op een extra stenen verdie-ping, kunnen perfect uitgebreid worden met een houten skelet – zoals bij Gasthuisberg, het UZ van Leuven, nu wordt uitgevoerd. En brandgevaar? ‘De brandweer-kazerne van Berendrecht hebben wij gezet.’

GROEN OF BLAUWKan dit ook een oplossing zijn voor de grote nood aan isolatie van onze talloze oude huizen? In Ne-derland bewees Machiels alvast van wel. In Kerkrade besliste een hele wijk om hun huizen afdoen-de te isoleren, tot Bijna Energie Neutrale woningen (BEN). Omdat huizen in Nederland anders ge-bouwd worden, was het mogelijk om de gevels los te maken van de constructie. Kortom: bewoners konden zelfs in hun huizen blijven wonen tijdens de werken, als ze maar een meter van de gevel af vrijmaakten. Vier dagen later had Machiels nieuwe gevels geplaatst, na tien dagen woonden de men-sen in een nieuw, duurzaam huis. Kan zulke renovatiebouw in Bel-gië ook? Niet op precies dezelfde manier. Maar het zijn wel zulke manieren van denken die betere oplossingen zullen aanbrengen, in de bouw of in tal van andere do-meinen. Voor Vercauteren maakt het weinig uit of je zo’n manier van werken nu onder de blauwe

economie rangschikt, de groene of om het even welke kleur. ‘Het is ondernemen met zin voor de toe-komst, op de lange termijn. Dat is wat duurzaam wil zeggen.’#

(jh)

Wij zetten een volledig geïsoleerd, nieuw huis op één dag

Filip VercauterenGeneral ManagerMachiels Building Solutions

24

IZEN’sinternationale

reuzen-sprong

25

›

ZON INEL FIN DELMUNDO

Zonnepanelen hebben hun eigen hemel, en die heet Chili. In snel tempo verandert de Atacamawoestijn in een con-stante energiebron. Natuurlijk is IZEN daarbij, en wel meteen met zijn grootste internationale project tot dus-ver. Welkom aan het einde van de wereld.

In Quillagua, een Chileens dorpje van zo’n 80 zielen, is voorlopig weinig te beleven. Om niet te zeggen niets. De Atacama-woestijn, de droogste van de planeet, strekt zich honderden kilome-ters rondom uit. Een leraar geeft les aan alle kinderen, vanaf het middelbaar moeten ze naar de stad. Geen wonder dat alle jeugd er wegtrekt, zeker sinds het water dat het dorp ooit zijn naam en landbouwwelvaart gaf, verontreinigd raakte door de vele mijnreuzen in de regio.

Maar niet Maurizio. Die is gebleven. Vanuit een professionele ambitie dan nog – en terecht. Want na het water lijkt Quillagua opnieuw te gaan aanknopen met betere tijden. Het dorp waar de elektriciteitsgeneratoren maar begin-nen te werken tussen 6 uur ’s avonds en 2 uur ’s nachts, wordt binnenkort omge-ven door zonnepanelen. 80.000 zonne-panelen, in een eerste fase – geplaatst door Izen. Op termijn kan er alleen hier al sprake zijn van 400.000 panelen. Maurizio - de eerste, maar ongetwijfeld niet de laatste local die Izen inschakel-de – weet niet waar eerst te kijken.

De keuze voor Quillagua is minder ver-gezocht dan ze op het eerste zicht lijkt.

De Atacama is een van de helderste plekken ter wereld, met bovendien erg hoge niveaus van zoninstraling (de in-tensiteit van de zonnestralen). Chili zelf is een van de best draaiende economie-en van Zuid-Amerika, met veel ener-gievretende mijnbouw. Die combinatie van veel zon en een elektriciteitsprijs die hoog genoeg is om investeringen te doen – zoals in de meeste moderne economieën – trok de laatste jaren so-wieso de aandacht van de zonne-ener-giesector. En het stabiele Chili was op dat vlak eerste keus. De kans bestaat dat een heel stuk van de Atacama bin-nen enkele decennia volgebouwd staat met zonnepanelen. Elke paar maanden gaat er wel ergens een park open. De overheid heeft 7 gigawatt aan projecten goedgekeurd, waarvan slechts 1 GW al gebouwd is. Dat is een evolutie waar-over Duitsland, het grootste zonne-energieland ter wereld, vele jaren heeft gedaan. Met bovendien een heel areaal aan waterkrachtcentrales in het woeste zuiden van Chili, en windmolenparken

langs de eindeloze kust, heeft dit land een ongelooflijk potentieel wat betreft hernieuwbare energie.

STOFFIGMaar daar valt, alvast in Quillagua, van-daag nog maar weinig van te merken. De enige zonnepanelen die er te bespeuren zijn, nauwgezet in het oog gehouden door Maurizio, maken deel uit van een kleine testinstallatie van 12. Die doet de hele tijd metingen om de efficiëntie van de tienduizenden toekomstige pa-nelen zo hoog mogelijk te krijgen – niet in het minst door het enige nadeel van de Atacama: een bijzonder fijne vorm van stof. Het ziet er naar uit dat elk pa-neel enkele keren per jaar zal moeten afgestoft worden, met de hand. Het is maar een van de uitdagingen waar een gespecialiseerd bedrijf als Izen mee geconfronteerd wordt in den vreemde. Of beter, waar IZEN-expats Marijn Janssens en Louis Hubert mee gecon-fronteerd worden. 1800 kilometer ver-der, in de hoofdstad Santiago de Chile.

‘Als je in dit land wil werken, moet je nu eenmaal in de hoofdstad zitten’, legt

26

Marijn Janssens uit. ‘Zowat het hele land woont er dan ook, in vergelijking is de rest van Chili erg dunbevolkt. En iedereen die er woont, werkt hard. Een 9 to 5 job lijkt daar niet te bestaan. Dat is bovendien niet het enige cliché, van luie Latino’s, dat ik hier heb moeten ontkrachten. Op de hoofdzetel van IZEN in het Kempische Lille, denken ze ook altijd dat ik weer naar het land van salsa en plezier vertrek. Maar Chilenen ma-ken geen geweldige muziek, ze hebben geen culinaire traditie en al helemaal geen ritmegevoel (lacht). Chili is dan ook vooral een heel Europees land, het meest ontwikkeld van het continent. Ze noemen het zelf el fin del mundo, het einde van de wereld. Een geïsoleerde hoek van Zuid-Amerika, verscholen achter het Andes-gebergte. Dat zie je ook: het is een erg homogene bevol-king, met maar weinig niet-blanken.’

‘Nu, het is niet omdat het niet beant-woordt aan de clichés dat het er niet leuk is. Zeker in de weekends is de keu-ze van activiteiten enorm. Op een uur

afstand kan je gaan skiën, raften, naar de kust gaan of een wijngaard bezoe-ken. Chilenen zijn echte outdoor-men-sen, zodat er overal een groot gamma aan sportinfrastructuur te vinden is. Ik probeer tegenwoordig wat te golfsurfen – met de nadruk op ‘probeer’. In de ijs-koude Stille Oceaan, trouwens. Alweer een zonnig cliché dat onwaar bleek.’

KWANTUMSPRONGDit is een verhaal van avonturen. Voor Marijn en Louis, elke dag in een over-volle metro op een vreemd continent. Voor Chili zelf, dat een droge woeste-nij in een van de groenste hubs van de wereld omvormt. Maar zeker ook voor IZEN zelf. Met activiteiten in Neder-land, Groot-Brittannië, Denemarken en andere landen, kan het bedrijf al een flinke hap internationale ervaring voor-leggen. Maar qua grootorde is Chili toch van een ander niveau. De internationale doorbraak is zowaar een kwantum-sprong voor de kmo uit Lille.

‘Het is behoorlijk paradoxaal dat die er komt op een moment dat de Belgische markt in elkaar is gezakt’, vindt Marijn. ‘Thuis wordt alles over zonnepanelen zo negatief gemediatiseerd, het gaat al-leen nog over subsidies. Terwijl hier, en in heel wat andere, ook Europese lan-den, komt de markt onder stoom zonder subsidies. Je hebt die gewoon niet meer nodig om te kiezen voor zonne-energie.’‘Nu, ik geloof wel dat onze thuismarkt belangrijk zal blijven. We zijn leveran-cier voor de groepsaankoop in Antwer-pen, zonne-energie zal een grotere rol spelen in nieuwbouw – het Belgische verhaal is niet ten einde. Maar het in-ternationale zal alleen maar aan belang winnen. Als je hier ziet wat het poten-tieel is, terwijl ze zeker niet de erva-ring hebben die nodig is om dat eruit te halen. In dat opzicht kwam de crisis in Europa misschien wel goed uit. Bedrij-ven zoals wij zijn het wel elders moeten gaan zoeken, en nu merken we dat het het begin is van een wellicht nog veel groter verhaal.’#

(jh)

Een heel stuk van de Atacama staat binnen enkele decennia vol zonnepanelen

27

HOE DUURZAAM IS UW WONING?online energie quickscan // bereken uw besparing

+ 43%Zonnepanelen

Stijging van deelektriciteitsfactuur

tussen 2007 en 2013 voor Vlaamse gezinnen.

1 | IZEN energy systems nv | kantoor Lille: 014 55 83 19 | kantoor Eke: 09 221 41 79 | www.IZEN.eu | info@IZEN.be

Infofiche zonnepanelenWaarom kiezen voor zonnepanelen? energy systems

28

Uit goed in gelichte bronnen vernam ik dat bij de verdeling van de minis-terportefeuilles binnen de Vlaamse regering niemand stond te springen om “energie” voor zijn of haar reke-ning te nemen. Zowel op Belgisch als op Vlaams niveau is de energiesitu-atie precair - om niet te zeggen een zootje - en valt er op dit domein weinig eer te behalen. Gaat het federaal over bevoorradingszekerheid (hoe houden we het licht brandend), in Vlaanderen buigt men zich over hernieuwbare energie en energie-efficiëntie en hoe de energiefactuur betaalbaar te houden.

Geen cadeauFinaal kreeg kersvers Vlaams minister Annemie Turtelboom dit netelige dos-sier in de maag gesplitst, naast de voor haar en haar partij meer voor de hand liggende bevoegdheden als “financiën en begroting”. Voorwaar geen cadeau, want je zit constant tussen hamer en aambeeld: de Europese doelstellingen zijn bindend en vereisen van België/Vlaanderen dat het zijn fors opgelopen achterstand inzake reductie van de CO2-uitstoot, hernieuwbare energie en energie-efficiëntie inhaalt.

Maar anderzijds morren volk en indus-trie dat de elektriciteitsfactuur reeds te hoog is opgelopen en moet steun voor groene stroom en isolatie dus worden afgebouwd. Bovendien kreeg mevrouw Turtelboom amper respijt en studie-tijd: de beleidsbrief diende te worden voorgelegd, een begroting te worden opgemaakt en nieuwe distributienetta-

rieven voor 2015 te worden voorbereid. Je zou voor minder een energiereep achter de kiezen steken.

De schuld van zonnepanelenIn aanloop naar de presentatie van haar beleidsbrief vereffende blauw nog even een openstaande rekening met rood: uit de kast viel het lijk van de achter-stallige schulden van de distributienet-beheerders. Dat zit zo: de netbeheer-ders hadden op last van de federale energieregulator CREG in 2010 een distributienettarief vastgelegd dat voor 4 jaar zou gelden. Helaas misrekenden die netbeheerders (Eandis en Infrax) zich schromelijk. Zij hadden een aantal evoluties compleet fout ingeschat. Zo hadden zij te weinig rekening gehouden met een dalend elektriciteitsverbruik door de economische crisis of door het steeds zuiniger omgaan met energie (zo werden in die periode nagenoeg alle gloeilampen door spaarlampen vervangen).

Ook het aantal bedrijven en gezin-nen die zélf elektriciteit begonnen te produceren en die dus niet meer van het net afnamen, steeg. Bovendien stegen de kosten jaar na jaar. Lonen en pensioenen van medewerkers (de grootste kosten) worden geïndexeerd. Steeds meer mensen slagen er niet in om hun factuur te betalen en vallen terug op sociale tarieven bekostigd door de netbeheerder en bovendien dienden zij steeds meer groenestroom-certificaten aan te kopen van bedrijven en particulieren die stroom maken met wkk’s, biomassacentrales, windmolens en zonnepanelen. Netkosten worden

betaald in € per kWh. Doordat de kos-ten stegen en het aantal kWh verbruik daalde, werd de kostprijs per kWh groter. De netbeheerders, gebonden aan hun vierjarentarief, konden niet meer corrigeren en presenteren nu de rekening.

Om het verhaal bevattelijk te houden stelden de netbeheerders, hierin ge-volgd door de media en dus ook de pu-blieke opinie en de politici, dat mensen met zonnepanelen verantwoordelijk waren voor die stijgende kosten. De re-aliteit is echter dat de jaarlijkse steun voor 230.000 gezinnen die zonnepane-len hebben, slechts 250 miljoen kost. Dat is slechts 5,7 €/MWh op een totale elektriciteitsfactuur van 220 €/MWh voor een Vlaams gezin. Dat is 2,6 %... Maar goed, dat verhaal was te complex en te genuanceerd om te brengen: “U betaalt voor de panelen van uw buur!” gaat er bij de verkavelingsvlaming en zijn politici makkelijker in.

En aangezien voormalig Vlaams ener-gieminister Freya Van den Bossche (SP.A) verantwoordelijk was voor het failliete groenestroombeleid en fede-raal consumentenminister Johan Van de Lanotte (SP.A) verantwoordelijk was voor de bevriezing van de (net)tarie-ven, was het voor Turtelboom niet lang zoeken naar de politieke schuldige… En dus zullen de nettarieven fors stijgen en zullen eigenaars van zonnepanelen een extra bijdrage betalen. Vlaanderen wordt daarmee de eerste regio waar de vergroener betaalt in plaats van de vervuiler…

OPINIE

HET DILEMMA VAN MINISTER TURTELBOOM

29

Alex Polfliet

Energie-expert // zaakvoerder van Zero Emission Solutions

Een nieuw steunmechanisme voor hernieuwbare energieTurtelboom kondigt in haar beleidsbrief aan dat zij het groenestroomcertifica-tenmechanisme grondig zal hervormen vanwege veel te complex. Het klopt dat dat certificatenmechanisme een draak van complexiteit was en vooral gunstig voor consultants als ondergetekende die tegen betaling het systeem aan po-tentiële investeerders konden uitleggen. Maar het mechanisme na anderhalf jaar werking opnieuw in vraag stellen, helpt niet voor het investeringsvertrou-wen. Turtelboom stelt voor om eerder met een investeringssteun te werken: wie investeert in groene stroom zou bij de bouw van de windturbine of biomas-sacentrale een subsidie krijgen maar niet langer per geproduceerde kilo- of megawattuur.

Voor zonnepanelen lijkt dat dé voor de hand liggende keuze want veel onder-houd of opvolging behoeven deze niet. Maar installaties zoals een biovergister vergen veel onderhoud en hebben een hoge operationele kostprijs. Door enkel een investeringssteun te geven, dreigt zo’n installatie te worden stilgelegd als na verloop van tijd de operatio-nele kosten beginnen te stijgen… Een voordeel van dit mechanisme is wel dat de kosten perfect beheerst kun-nen worden: elk jaar kan men de steun bijstellen. Maar of het de doelstelling van 13 % hernieuwbare energie helpt te behalen, valt om voorgaande reden te betwijfelen… En dus zit de minister met een dilemma: steun afbouwen omwille van een lagere elektriciteitsfactuur, maar hoe de groenestroomdoelstelling halen?

Neem dan een voorbeeld aan – god-betert – Wallonië! Daar werkt men met een enveloppesysteem waarin per technologie (zon, wind of biomassa) is bepaald hoeveel installaties er elk jaar bij mogen komen. Deze krijgen dan een steun voor 10 jaar. En elk jaar wordt die enveloppe geëvalueerd en bijgestuurd. Dat vermijdt financiële debacles.

Schrappen van isolatiepremie, geen geïsoleerd gevalIn een poging om de elektriciteitsfac-tuur te verminderen moeten ook enkele andere premies en voordelen eraan geloven. Zo wordt de 100 kWh gratis afgeschaft. Gratis bestaat namelijk niet: de 100 kWh gratis per gezin en per gezinslid wordt onder de netkosten verrekend. Waardoor gezinnen zonder kinderen meer betalen dan gezinnen met kinderen. Maar vooral: het geeft mensen het valse idee dat die eerste paar honderd kilowattuur verspild mo-gen worden omdat ze toch gratis zijn. Ik was dus geen fan, blij dat we daarvan af zijn…

Ook van premies voor dubbel glas en dakisolatie was ik geen fan: zon-der premie betaalt een investering in dakisolatie zich terug in 2 jaar, mét premie op minder dan een jaar. Dat lijkt me toch van het goede te veel. Idem dito voor een energiescan: dat is ook zonder steun een interessante oefening. Maar stilaan zit de modale Vlaming met een mentaliteitsprobleem: “Als er geen subsidie voor wordt gegeven, zal het wel niet interessant zijn”, lijken velen te denken. En dus zit de minister opnieuw met hetzelfde dilemma: steun afbou-wen omwille van een lagere elektrici-teitsfactuur, maar hoe de doelstelling

inzake energie-efficiëntie halen?

Het voordeel van de twijfel versus het nadeel van twijfelenEen nieuwe minister met een nieuw kabinet moet je bij de start het voor-deel van de twijfel geven. Ik lees in de beleidsbrief diverse verstandige en veelbelovende dingen: het blijvend on-dersteunen van wkk, energie-efficiën-tieprogramma’s voor kmo’s, ‘unbund-ling’ van de netbeheerders, ...

Maar ik lees ook tegenstrijdigheden en elementen die zorg baren: een nieuwe netvergoeding voor zonnepanelen zal het laatste greintje vertrouwen in deze meest kostenefficiënte technologie wegnemen. Ik lees ook weinig visie over hoe we een echte transitie naar efficiënter en schoner energiege-bruik moeten inzetten en hoe dit moet worden gefinancierd. Maar vooral: een twijfelend beleid, waarbij de regelgeving om de haverklap verandert, is absoluut ongunstig voor het creëren van een duurzaam investeringsklimaat.

Laat ons dus een allerlaatste keer, samen met de sector, zeer goed naden-ken over een allerlaatste wijziging van de steunregeling en dit dan betonneren in een Vlaams energiepact.

‘U betaalt voor de panelen van uw buur!’, dat klopt niet.

30

31Bron: ZAK

32

IZEN ZONNEBOILER SINDS 1987

Het enige uit de jaren 80 dat nog hot is!

energy systems

27 jaar geleden werd de eerste IZEN zonneboiler geïnstalleerd. Vandaag produceert die nog altijd zalig, warm water. Dat bespaart heel wat energie. Van duurzaamheid gesproken!