Biology in Public Health)portal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/18LpXp9zg1x5X73z92zA.pdf · ผนบร ิหาร กา รสอนประจ ้าวิชา ภาคปฏิบัติกา

เอกสารประกอบการสอนชววทยาในการสาธารณสข(Biology in Public Health)

ภาคปฏบตการ

ลลตภทร ดรกษาสาขาวทยาศาสตรสขภาพ คณะวทยาศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ปการศกษา 2559

ลลตภทร ดรกษาปร.ด. (สาขาวชาชวเวชศาสตร)

สาขาวทยาศาสตรสขภาพ คณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยราชภฏอดรธาน ปการศกษา 2559

เอกสารประกอบการสอนชววทยาในการสาธารณสข(Biology in Public Health)

ภาคปฏบตการ

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอน ชววทยาในการสาธารณสข ภาคปฏบตการ รหสวชา PH01102 ใชประกอบการเรยนการสอน ในหลกสตรสาธารณสขศาสตรบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน เนอหาในเอกสารประกอบการสอนมงเนนใหนกศกษา เกดความร ความเขาใจพนฐานดานชววทยา และชววทยาของรางกายมนษย ซงประกอบไปดวย บทปฏบตการ 6 บทเรยน คอ การใชกลองจลทรรศน เซลลและสวนประกอบของเซลล การแบงเซลล ระบบประสาทและตอมไรทอมนษย ระบบสบพนธมนษย สวนประกอบของเลอดและปฏกรยาภมคมกน

หวงอยางยงวาเอกสารประกอบการเลมนจะเปนประโยชนตอผอานตามสมควร หากทานทน าไปใชมขอเสนอแนะ ผเขยนยนดรบฟง และขอขอบคณในความอนเคราะหนน ณ โอกาสนดวย

ลลตภทร ดรกษา มนาคม 2559

สารบญ

หนา ค าน า ก

สารบญ ค

สารบญภาพ จ

แผนบรหารการสอนประจ าวชา ภาคปฏบตการ 1

แผนบรหารการสอนปฏบตการท 1 5

ปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน 7


ปฏบตการท 2 เซลลและสวนประกอบของเซลล 19


ปฏบตการท 3 การแบงเซลล 29


ปฏบตการท 4 ระบบประสาท และตอมไรทอมนษย 39

แผนบรหารการสอนปฏบตการท 5 47 ปฏบตการท 5 ระบบสบพนธมนษย 49


ปฏบตการท 6 สวนประกอบของเลอด และปฏกรยาภมคมกน 63

บรรณานกรม 73

สารบญภาพ

หนา ภาพท 1.1 สวนประกอบของกลองจลทรรศน 11

ภาพท 1.2 การเตรยมสไลดสด 13

ภาพท 4.1 สมองสวนตางๆ 39

ภาพท 4.2 ปฏกรยานค เจอรค (knee jerk) 42

ภาพท 5.1 โครงสรางของระบบสบพนธเพศชาย (male reproductive system) 49

ภาพท 5.2 ขบวนการสรางอสจ (spermatogenesis) 50

ภาพท 5.3 โครงสรางอวยวะสบพนธเพศหญงภายใน 51

ภาพท 5.4 โครงสรางอวยวะสบพนธเพศหญงภายนอก 51

ภาพท 5.5 ขบวนการสรางไข (oogenesis) 52

ภาพท 5.6 การปฏสนธ (fertilization) และการเจรญของทารกในครรภ 53

ภาพท 5.7 Counting chamber 55

ภาพท 6.1 การไถสเมยรเลอด 68

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1.1 คาปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน 65

แผนบรหารการสอนประจ าวชา ภาคปฏบตการ

ชอวชา ชววทยาในการสาธารณสข (Biology in Public Health)

รหสวชา PH01102 จ านวนหนวยกต 2 (1-2-3)

ค าอธบายรายวชา ศกษาโครงสรางและหนาทของเซลล ทงโปรคารโอตและยคารโอต การแบงเซลล

การรกษาดลยภาพของเซลล การถายทอดลกษณะทางพนธกรรม ความผดปกตทางพนธกรรม เลอดและสวนประกอบของเลอด ระบบตอมไรทอ ระบบประสาท ระบบสบพนธ ระบบภมคมกนของมนษย และปฏบตการเบองตนทางชววทยาในการสาธารณสข

วตถประสงคทวไป ภาคปฏบตการ เพอใหผเรยนมความสามารถดงน 1. มความร ความเขาใจ ชนดและหนาทของสวนประกอบของกลองจลทรรศน

ตลอดจนสามารถใช ดแล เกบรกษากลองไดอยางถกวธ และการเตรยมสไลดสดอยางงาย 2. มความร ความเขาใจ โครงสรางและสวนประกอบภายในเซลลพช และเซลลสตว

และการเตรยมสไลดเพอศกษาเซลลพช และเซลลสตว 3. มความร ความเขาใจ ระยะตาง ๆ ของการแบงเซลลแบบไมโทซส และไมโอซส และ

การเตรยมสไลดศกษาการแบงเซลล 4. มความร ความเขาใจ โครงสรางสมองของมนษย การทดสอบ และกลไกของ

ปฏกรยารเฟลกซ และความแตกตางระหวางสภาวะปกต และสภาวะกระตนตอการตอบสนองของรางกายทางระบบประสาทและตอมไรทอ

5. มความร ความเขาใจ โครงสราง และหนาทของอวยวะสบพนธเพศหญง และเพศชาย, กระบวนการสรางอสจและไข, กระบวนการปฏสนธและการเจรญเตบโตของตวออน และการตรวจวเคราะหนาอสจ

6. มความร ความเขาใจ ลกษณะ และหนาทของเมดเลอดแดง เมดเลอดขาว และเกรดเลอด การตรวจสอบหมเลอด การตรวจวดเมดเลอดแดงอดแนน และการเตรยมสไลดเลอดยอมส

2 ชววทยาในการสาธารณสข

ก าหนดการสอนปฏบตการ

ปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน จานวน 3 ชวโมง

ปฏบตการท 2 เซลลและสวนประกอบของเซลล จานวน 3 ชวโมง ปฏบตการท 3 การแบงเซลล จานวน 3 ชวโมง

ปฏบตการท 4 ระบบประสาท และตอมไรทอมนษย จานวน 3 ชวโมง

ปฏบตการท 5 ระบบสบพนธมนษย จานวน 3 ชวโมง

ปฏบตการท 6 สวนประกอบของเลอด และปฏกรยาภมคมกน จานวน 3 ชวโมง

วธสอนและกจกรรมบทปฏบตการ

1. ใหนกศกษาแบงกลม ศกษาเอกสารประกอบการสอนปฏบตการ

2. อาจารยบรรยายวธ และขนตอนปฏบตการ

3. นกศกษาฝกปฏบตการ และบนทกผลการทดลอง 4. อาจารยประเมนทกษะการฝกปฏบตการ

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนปฏบตการ

2. แบบรายงานผลการทดลอง 3. วดทศน

4. กลองจลทรรศนเลนสประกอบ และอปกรณตาง ๆ ทางหองปฏบตการ

5. เครองปนเหวยงไมโครฮมาโตครต (microhematocrit centrifuge)

6. เครองอานไมโครฮมาโตรครต

7. เครองวดความดนโลหต

8. เครอง stethoscope

9. หนแสดงโครงสรางของสมอง 10. หนแสดงสวนประกอบอวยวะสบพนธ

การวดผลและการประเมนผล

การวดผล ทงหมด 100 คะแนน

1. คะแนนระหวางภาคเรยน 70 คะแนน

1.1 การเขาเรยน การนาเสนอ การอภปราย 10 คะแนน

3 แผนบรหารการสอนประจาวชา

1.2 คะแนนทดสอบยอย 10 คะแนน

1.3 ทดสอบกลางภาคเรยน 30 คะแนน

1.4 แบบฝกหดทายบทเรยน 10 คะแนน

1.5 ทกษะและผลปฏบตการ รายงานผลการทดลอง 10 คะแนน

2. คะแนนสอบปลายภาคเรยน 30 คะแนน

การประเมนผล

คะแนนระหวาง 80 – 100 ไดระดบเกรด A

คะแนนระหวาง 75 – 79.9 ไดระดบเกรด B+

คะแนนระหวาง 70 – 74.9 ไดระดบเกรด B

คะแนนระหวาง 65 – 69.9 ไดระดบเกรด C+

คะแนนระหวาง 60 – 64.9 ไดระดบเกรด C

คะแนนระหวาง 55 – 59.9 ไดระดบเกรด D+

คะแนนระหวาง 50 – 54.9 ไดระดบเกรด D

คะแนนระหวาง 0 – 49.9 ไดระดบเกรด F

แผนบรหารการสอนปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน

หวขอเนอหา 1. การถอกลอง การใชกลอง และการเกบกลองจลทรรศน

2. เตรยมสไลดสด และศกษาภาพทเกดจากกลองจลทรรศน

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมอผเรยน เรยนจบแลวผเรยนควรมความรและทกษะดงน 1. ใช เคลอนยาย และเกบกลองจลทรรศนอยางถกวธได

2. เตรยมสไลดสด และอธบายลกษณะของภาพทเกดจากกลองจลทรรศนได

วธสอนและกจกรรม






2. แบบรายงานผลการทดลอง 3. กลองจลทรรศนเลนสประกอบ และอปกรณตาง ๆ ทางหองปฏบตการ


1. การเขาเรยนตามเวลา

2. ความสนใจในการเรยน การรวมอภปราย และตอบค าถาม

3. ประเมนทกษะการฝกปฏบต

4. ประเมนการรายงานผล สรปและอภปรายผลการทดลอง

ปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน

หลกการ

กลองจลทรรศน เปนเครองมอวทยาศาสตรทมความส าคญอยางมากตอการศกษาทางชววทยา เพราะเปนเครองมอทชวยใหนกวทยาศาสตรสามารถมองเหนรายละเอยดของสงมชวตขนาดเลก ทไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ปจจบนกลองจลทรรศน ไดรบการพฒนา และเปลยนแปลงไปจากกลองในยคแรกคอนขางมาก แตยงคงใชหลกการพนฐานเหมอนกน กลองจลทรรศนแบงออกเปน 2 ประเภท ตามชนดของตวกลางทท าใหเกดภาพ ประกอบดวยกลองจลทรรศนใชแสง (light microscope) และกลองจลทรรศนอเลกตรอน (electron microscope)

1. กลองจลทรรศนแบบใชแสง (light microscope)

แบงเปน 2 ชนด ตามจ านวนเลนสทใชในการสรางภาพ ไดแก 1.1 กลองจลทรรศนเลนสเดยว (simple light microscope) ประกอบดวยเลนสชนเดยว ไดแก กลองจลทรรศนทประดษฐโดย Antoni van Leeuwenhoek และแวนขยาย กลองชนดนมก าลงขยายคอนขางต า ก าลงขยายอยระหวาง 4-50 เทา เหมาะส าหรบสองดวตถทมขนาดใหญ และไมตองการก าลงขยายมาก

1.2 กลองจลทรรศนเลนสประกอบ (compound microscope) ประกอบดวยเลนสมากกวา 1 ชน ท าใหมก าลงขยายมากขน เลนสชนหนงจะอยใกลวตถทตองการสองด คอ เลนสใกลวตถ (objective lens) สวนอกเลนสหนงจะอยใกลตา เรยกวา เลนสใกลตา (ocular lens)

ก าลงขยายของกลอง เกดจากการคณคาก าลงขยายของเลนสใกลวตถ กบคาก าลงขยายของเลนสใกลตา ปจจบนกลองชนดน มก าลงขยายสงสด 1,250 โดยใชแสงธรรมดา และมก าลงขยายไดถง 5,000 เมอใชแสงสฟา 2. กลองจลทรรศนอเลกตรอน (electron microscope)

เปนกลองจลทรรศนพเศษใชล าแสงอเลกตรอน (beam of electrons) เปนสอท าใหเกดภาพ และใชแผนแมเหลกท าหนาทเปนเลนสขยายภาพ กลองชนดนมก าลงขยายสงมาก ซงสามารถปรบเปลยนก าลงขยายไดโดยการเปลยนแรงดนไฟฟา โดยปรบใหมก าลงขยายไดตงแต500-1,000,000 เทา กลองจลทรรศนอเลกตรอน แบงออกเปน 2 ประเภท


2.1 กล อ งจ ลท รรศ นอ เล กต รอนแบบส อ งผ าน (transmission electron

microscope, TEM) เปนกลองจลทรรศนทใหก าลงขยายสงมากถง 1,000,000 เทา การสรางภาพของกลองชนดน อาศยหลกการยงอเลกตรอนผานตวอยางทตดใหบางมาก ภาพทไดจากกลองเปนภาพสองมต ไมเหนความลก แตเหนโครงสรางภายใน

2.2 ก ล อ งจ ล ท รรศ น อ เล ก ต รอ น แบ บ ส อ งก ราด ( scanning electron

microscope, SEM) การสรางภาพของกลองชนดน อาศยหลกการของการยงล าแสงอเลกตรอนไปยงตวอยางทเคลอบผวดวยโลหะหนกบาง ๆ ท าใหอเลกตรอนวงสะทอนไปยงจอรบภาพ เกดเปนภาพพนผวของวตถตวอยางนน ซงเปนภาพสามมต กลองจลทรรศนอเลกตรอนเปนเครองมอทราคาแพงมาก จงมเฉพาะในหนวยปฏบตการขนาดใหญ เชน โรงพยาบาลขนาดใหญ หนวยงานวจยระดบสง เปนตน

2. สวนประกอบของกลองจลทรรศน

1. ฐาน (base) เปนสวนทอยใตสดของกลอง ท าหนาทรองรบน าหนกของตวกลอง เปนทตงของหลอดไฟฟา ซงเปนแหลงก าเนดแสงของกลองจลทรรศน เรยกวา lamp house

และจะมสวทซปด-เปดหลอดไฟ รวมทงแหวนส าหรบปรบเปลยนก าลงของหลอดไฟสองสวาง 2. มอจบ (arm) เปนสวนเชอมระหวางตวล ากลอง (body tube) กบสวนฐาน เปนสวน

ทใชจบถอกลองเพอการเคลอนยาย

3. ล ากลอง (observation tube) เปนสวนทตดอยดานบนของมอจบ มลกษณะเปนหองภายในมปรซม (prism) เปนทางผานของแสง ท าหนาทหกเหล าแสงทผานมาจากเลนสใกลวตถ ใหเขาสเลนสใกลตา

4. ปมปรบภาพหยาบ (coarse adjustment knob) เปนแปนลอหมนไดดวยมอ สวนใหญจะตดตงทางดานขางของตวกลองใกลฐานกลอง ปมปรบภาพหยาบใชส าหรบปรบระยะหางของแทนวางวตถกบเลนสใกลวตถ เพอใหวตถทวางบนแทนวางวตถเคลอนเขามาอยในระยะโฟกสของเลนสใกลวตถอยางหยาบได ปมปรบภาพหยาบสามารถใชในการปรบภาพชดส าหรบเลนสใกลวตถทมก าลงขยาย 4 และ 10 เทานน แตไมควรใชปรบระยะชด เมอใชเลนสใกลวตถทมก าลงขยาย 40 และ 100 เทา

5. ปมปรบภาพละเอยด (fine adjustment knob) เปนแปนลอหมนรวมแกนกบปมปรบภาพหยาบ ใชส าหรบปรบความคมชดของภาพ และเปนปมทใชปรบความชดเมอใชเลนสวตถทมก าลงขยาย 40 และ 100 เทา

6. แปนหมน (revolving nosepiece) มลกษณะเปนวงแหวนกลม เปนทตดตงเลนสใกลวตถ ซงใชหมนเปลยนเลนสใกลวตถทมก าลงขยายตาง ๆ

9 ปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน

7. เลนสใกลวตถ (objective lens) เปนเลนสทอยใกลกบแผนสไลด หรอใกลกบวตถ ปกตตดอยกบแปนหมนได โดยมเลนสหลายขนาดประมาณ 3-4 อน เลนสแตละอนมตวเลขบอกขนาดก าลงขยายตดไวดวย ไดแก 4X, 10X, 40X และ 100X เลนสใกลวตถเปนสวนส าคญ และมราคาแพงทสดของกลองจลทรรศน จงตองดแลรกษาใหอยในสภาพดอยเสมอ คณภาพทแตกตางกนของกลองจลทรรศนโดยทวไป จะมาจากการใชเลนสใกลวตถแตกตางกน เลนสใกลวตถเปนเลนสทท าดวยผลกแกวคณภาพสง จ านวนหลายชนประกอบกนในกระบอกโลหะ ท าใหเกดก าลงขยายทแตกตางกน ตามชนด ขนาด และจ านวนของชนเลนส เลนสใกลวตถทมคณภาพด จะมลกษณะเปน parfocus คอ ไมตองปรบโฟกสของภาพใหม หรออาจปรบเพยงเลกนอย เมอมการเปลยนก าลงขยายของเลนสใกลวตถ เนองจากภาพจะชดในระยะทเทากน เลนสใกลวตถก าลงขยาย 100X มระยะการท างานของเลนสสนมาก จงตองใชน ามนหยดลงบนสไลด และใหเลนสแชอยในหยดน ามน เพอใหน ามนเปนตวกลางการผานของแสง จากแผนสไลดสเลนสใกลวตถ 8. เลนสใกลตา (ocular หรอ eyepiece lens) เปนเลนสทอยสวนบนสดของกลอง ตดกบดวงตาของผใชกลอง และจะสวมตออยกบล ากลอง เลนสใกลตา ท าหนาทขยายภาพทเกดจากเลนสใกลวตถ เลนสใกลตาจะเปนชดเลนสทประกอบดวยเลนสทอยดานลาง เรยกวา fields lens และเลนสทอยดานบน เรยกวา eye lens โดยทวไปเลนสใกลตา จะมก าลงขยายคงทเปน 10X หรอ 12X

9. แทนวางวตถ (stage) มลกษณะเปนแทนสเหลยม ท าหนาทรองรบแผนกระจก สไลดทมตวอยางทตองการสองด ตรงกลางแทนจะมร ใหแสงสองจากระบบไฟสองสวางทสองขนมาจาก lamp house และบนแทนวางวตถยงมตวยดแผนสไลด (specimen slide clip หรอ slide holder) ท าหนาทยดจบใหแผนสไลดตดกบแทนวางวตถ ทางดานขางของแทนวางวตถจะมชดกลไกเลอนแผนสไลด ซงสามารถเลอนแผนสไลดทงแนวตง และแนวนอน การเลอนแผนสไลดทงสองแกนจะมสเกล (scale) ก ากบระยะทแผนสไลดเคลอนท หนวยเปนมลลเมตร

10. คอนเดนเซอร (condenser) เปนเลนสทท าหนาทรวมแสงทสองขนมาจาก lamp

house ไปสแผนสไลด ท าใหแสงมความเขมของแสงพอเหมาะกบการสองดตวอยางทตดอยบนแผนสไลด นอกจากนยงชวยท าใหมองไมเหนไสหลอดไฟทอาจปรากฏใหเหนได เมอมองผานเลนสใกลวตถ

11. ไอรสไดอะแฟรม (iris diaphragm) เปนสวนประกอบทอยในคอนเดนเซอร มลกษณะเปนกลบโลหะทสามารถปรบเปลยนขนาดร ทจะท าใหแสงสองผานได ไอรสไดอะแฟรมท าหนาทควบคมปรมาณแสงทจะสองผานคอนเดนเซอร และผานสแผนสไลดบนแทนวางวตถ


12. ฟล เตอร (filter) เป นกระจกหรอพลาสตกสฟ า ตดต งอย ด านล างของคอนเดนเซอร ท าหนาทปรบสของแสงทเกดจากหลอดไฟสองสวาง ซงจะมสสมหรอเหลองอ าพน ใหเปนแสงสขาว เพอใหตวอยางบนแผนสไลดมสทถกตองและเปนธรรมชาต

13. ไฟสองสวาง (lamp) เปนหลอดไฟทถกบรรจอยในหองบรรจทมเลนสปดอยดานบน เรยกวา lamp house เปนแหลงก าเนดแสงสวางส าหรบการสองดวตถของกลอง

ขอควรระวงกอนการใชกลองจลทรรศน

1. กอนใชกลองจลทรรศนตองตรวจดสภาพกลองจลทรรศนใหเรยบรอย

2. หามใชปมปรบภาพหยาบ เมอใชเลนสใกลวตถก าลงขยาย 40X หรอ 100X

3. กอนเปดสวทซไฟ ใหตรวจดวาปมปรบก าลงของหลอดไฟ (illumination adjustment) อยในต าแหนงต าสดหรอไม

4. การเชดเลนสกลองจลทรรศน ตองใชกระดาษเชดเลนสเทานน

อปกรณ

1. กลองจลทรรศนชนดเลนสประกอบ (compound microscope)

2. กระดาษเชคเลนส 3. สไลด 4. แผนปดสไลด 5. หลอดหยด และขวดน ากลน

6. เขมเขย

7. สไลดเลอดยอม

8. กระดาษตวอกษร 9. ไมจมฟน

สารเคม

1. น ากลน

2. น ามน (oil immersion)

3. น าเกลอ 0.85%


วธการทดลอง 1. ศกษาสวนประกอบของกลองจลทรรศน โดยศกษาสวนประกอบของกลองจาก

รปภาพ และตวกลองจรงเปรยบเทยบกน และลงรายละเอยดของกลองในแบบบนทกผลการทดลอง

ภาพท 1.1 สวนประกอบของกลองจลทรรศน ทมา (http://www.microscopemaster.com สบคน 23 ตลาคม 2557)

2. ศกษาการถอ การใช และการเกบกลองจลทรรศนดงน

2.1 ฝกปฏบตการถอกลอง ตามขนตอนดงน 1. กอนท าการเคลอนยายตองเกบกลองใหอยในสภาพทพรอมเกบเสยกอน

2. ใชมอขวาจบทแขนของกลอง แลวใชมอซายรองใตฐานกลอง ยกกลองขนดวยก าลงแขน ดงแขนทงสองใหกลองแนบกบล าตว บงคบใหตวกลองตงตรง

3. เดนดวยความระมดระวง อยาใหสวนใดสวนหนงของกลองกระแทกกบสงอน

4. วางกลองลงบนพนทเรยบ และมฐานรองรบทมนคงอยางระมดระวง 2.2 ฝกปฏบตการใชกลอง ตามขนตอนดงน

1. ฝกปฏบตใชกลองจรง โดยคลายสายไฟออกจากฐานกลอง เสยบปลกแลวเปดสวทช เรงแสงสวางโดยใชปมปรบก าลงไฟ (illumination adjustment) ใหมความสวางประมาณ รอยละ 70-80

2. วางสไลดเลอดยอมสบนแทนวางวตถ (stage) แลวใชตวจบแผนสไลด (specimen

holder, clips) ยดสไลดใหแนน ปรบ mechanical stage knobs ทงแนวตงและแนวนอน เพอเลอนแผนสไลดใหอยตรงกลางแทน


3. เรมตนดวยใชเลนสใกลวตถก าลงขยายต าสด 4X หรอ 10X รวมกบใชปมปรบภาพหยาบ (coarse focus/adjustment knob) โดยหมนปมปรบภาพหยาบตามเขมนาฬกา เพอใหแทนวางสไลดเคลอนมาใกลเลนส พรอมกบมองภาพผานเลนสตา คอย ๆ ปรบภาพใหชดเจน เมอเหนภาพชดเจนพอสมควรแลว ปรบปมปรบภาพละเอยด (fine focus/adjustment knob)

เพอใหภาพชดเจนมากขน

4. ปรบแสงใหพอเหมาะโดยปรบเพมหรอลดร diaphragm หรออาจเคลอน condenser ขนหรอลงตามความเหมาะสม และปรบระยะหางระหวางดวงตาใหเหมาะสมกบดวงตาผใชกลอง

5. เมอตองเพมก าลงขยายของภาพ หมน nosepieces ใชเลนสวตถก าลงขยาย 40X

จากนนปรบเพยงปมปรบภาพละเอยดเทานน ภาพกจะชดเจน และควรปรบแสงเพมขนโดยปรบทร diaphragm

6. เมอตองการเพมก าลงขยายของภาพขนอก (ตวอยางทมขนาดเลกมาก) ใหหยด immersion oil ลงบนกลางสไลด แลวหมน nosepieces ใชเลนสวตถก าลงขยาย 100X เลนสจะแตะบนหยดน ามนพอด คอย ๆ ปรบปมปรบภาพละเอยดเทานน เพอใหภาพคมชดขน

7. ปรบวงแหวนหรอคานลอกแทนวางวตถทอยดานในของปมปรบภาพหยาบ เพอปองกนไมใหผใชเผลอหมนปมปรบภาพหยาบ จนเลนสใกลวตถเคลอนทไปชนกบแผนสไลด

2.3 ฝกปฏบตการเกบกลอง ตามขนตอนดงน 1. ปดสวทซไฟสองสวางทฐานกลอง เลอนปมปรบก าลงไฟไปทต าแหนงต าสด แลว

ถอดปลกออก

2. หมนเลนสใกลวตถใหอยทต าแหนงก าลงขยายต าสด

3. หมนปมปรบภาพหยาบใหแทนวางวตถเลอนลงมาในต าแหนงต าสด พรอมกบเลอน condenser ลงมาอยในต าแหนงต าสด

4. น าแผนกระจกสไลดออกจากแทนวางวตถ 5. ใชกระดาษเชดเลนสเชดเลนสวตถ ก าลงขยาย 100X เพอเชด immersion oil

6. เกบสายไฟโดยพนสายไปไวรอบฐานกลอง แลวน ากลองจลทรรศนไปเกบ

3. ฝกปฏบตการเตรยมสไลดสดและศกษาภาพทเกดจากกลองจลทรรศน

3.1 ฝกปฏบตการเตรยมสไลดสด ตามขนตอนดงน 1. หยดน าเกลอ 0.85% บนสไลด 2. ใชปลายดานปานไมจมฟนขดเบา ๆ ดานในขางแกม แลวน าไปเกลยใหเซลล

กระจายในหยดน าเกลอ 0.85% บนสไลด


3. วางแผนกระจกปดสไลดใหแตะทขอบดานหนงของหยดน า แลวคอย ๆ เอยงแผนกระจกปดสไลดลงแนบกบหยดน า หรอใชเขมเขยประคองกระจกปดสไลด

4. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน

ภาพท 1.2 การเตรยมสไลดสด

ทมา (http://www.microscopemaster.com สบคน 23 ตลาคม 2557)

3.2 ศกษาภาพทเกดจากกลองจลทรรศน ตามขนตอนดงน 1. หยดน าลงบนกลางแผนสไลดสะอาด

2. วางแผนกระดาษชนเลกทมตวอกษรลงบนหยดน า 3. วางแผนกระจกปดสไลดใหแตะทขอบดานหนงของหยดน า แลวคอย ๆ เอยงแผน

กระจกปดสไลดลงแนบกบหยดน า หรอใชเขมเขยประคองกระจกปดสไลด 4. น าแผนสไลดทเตรยมตามขนตอนขางตน วางลงบนแทนวางวตถของกลอง

จลทรรศน

5. เลอนต าแหนงตวอกษรใหตรงต าแหนงของเลนสใกลวตถ 6. ใชเลนสใกลวตถก าลงขยาย 4X สองด ปรบภาพใหคมชด

7. เลอนแผนสไลดโดยใชกลไกเลอนแผนสไลดไปทางซาย-ขวา 8. สงเกตลกษณะตวอกษรทมองเหนในกลองกบตวอกษรจรง ทศทางการเลอนของ

แผนสไลดจรงกบภาพทเหนในกลองจลทรรศน บนทกผลในตาราง


รายงานการปฏบตการท 1 การใชกลองจลทรรศน

สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………

วนทท าการทดลอง………………………………………………………………………………………………………………………. อาจารยผสอน………………………………………………………………………………………………………………………………

ผลการทดลอง 1. การศกษาสวนประกอบของกลองจลทรรศน ชนด compound microscope

2. ผลการศกษาปฏบตการเตรยมสไลดสดและภาพทเกดจากกลองจลทรรศน

เลนสใกลวตถ 4X 10X 40X 100X

ภาพจากกลองจลทรรศน

http://www.ricochetprod.com/lab_manual/images/compound microscope_jpg.jpg


3. ผลการศกษาภาพตวอกษรทเกดจากกลองจลทรรศน

ลกษณะของจรง ภาพจากกลองจลทรรศน 4X 10X 40X

1. ภาพตวอกษร

2. ทศทางการเลอนของสไลด

สรปผลการทดลอง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขอเสนอแนะ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


เอกสารอางอง 1. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. กรงเทพมหานคร.

ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2547. ปฏบตการชววทยาทวไป. ภาควชาชววทยา

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 3. เสาวรส กาญจนารกษ. 2535. คมอปฏบตการชววทยา. ภาควชาสตววทยา คณะ

วทยาศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 4. สรภทร พราหมณย, ธนวรรณ พานชพฒน, ลกษณา กนทะมา. 2554. ชววทยา:

ปฏบตการ. สายวชาวทยาศาสตร คณะศลปะศาสตร และวทยาศาสตร, มหาวทยาลย เกษตรศาสตร.

5. Helms, D.R., Helms, C.W. Kosinski, R.J. and Cummings, L.R. 1988. Biology in

the laboratory. 3rd ed. W.H. Freeman and Company. New York.

6. Perry, J.W., Morton, D. and Perry, J.B. 2002. Laboratory manual for biology.

Pacific Grove. Brook/coll Thomson Learning.

7. Solomon, E. P., Berg, L. R., Martin, D.W. 2002. Biology. 6nd ed. Singapore.

Rooks/Cole/Thomson Learning.

แผนบรหารการสอนปฏบตการท 2

เซลลและสวนประกอบของเซลล

หวขอเนอหา 1. โครงสราง และสวนประกอบภายในเซลลพช และเซลลสตว 2. การเตรยมสไลดสดศกษาเซลลพช และเซลลสตว


เมอผเรยน เรยนจบแลวผเรยนควรมความรและทกษะดงน 1. บอกลกษณะ และความแตกตางของโครงสรางเซลลพช และสตวได

2. เตรยมสไลดสดศกษาเซลลพช และเซลลสตวได





5. อาจารยบรรยายสรปผลการทดลอง









ปฏบตการท 2


หลกการ

หลงจากทสามารถประดษฐกลองจลทรรศนได ท าใหคนพบวาส งมชวตประกอบดวยหนวยยอยขนาดเลก ทเรยกวา เซลล (cell) เซลลของสงมชวตจะมโครงสราง และสวนประกอบภายในเซลลทแตกตางกน ตงแตเซลลทมโครงสรางแบบงาย เชน แบคทเรย และสาหรายสเขยวแกมน าเงน จนถงเซลลทมโครงสรางสลบซบซอน เชน เซลลพช และเซลลสตว โดยทวไปเซลลประกอบดวย สวนนวเคลยส ไซโทพลาสซม และเยอหมเซลล ในสวนของไซโทพลาสซม จะมสวนของออรแกเนลล ไดแก ไรโบโซม ไมโทคอนเดรย กอลจคอมเพลกซ เอนโดพลาสมกเรตครมชนดเรยบ เอนโดพลาสมกเรตครมชนดขรขระ และ ไลโซโซม เปนตน แบงเซลลเปน 2

ประเภท คอ โพรคารโอต (prokaryote) และยคารโอต (eukaryote)

1. เซลลโพรคารโอต (prokaryotic cell) เปนเซลลของสงมชวตทมขนาดเลกมาก มโครงสรางของเซลลอยางงายไมสลบซบซอน ขนาดของเซลลมตงแต 0.2-10 ไมโครเมตร เปนเซลลของสงมชวตชนต า เชน แบคทเรย สาหรายสเขยวแกมน าเงน (blue green algae) ลกษณะส าคญคอ มเยอหมเซลล (cell membrane) มออรแกเนลลทไมมเยอหม คอ ไรโบโซม และเปนเซลลทไมมเยอหมนวเคลยส สารพนธกรรมหรอโครโมโซมเปนกรดดออกซไรโบนวคลอก (DNA) ชนดเกลยวค 1 โมเลกลลอยอยภายในเซลล และจะมวนตวจบกนแนนอยตรงบรเวณทเรยกวา นวคลออยล (nucleoid)

2. เซลลยคารโอต (eukaryotic cell) เปนเซลลของสงมชวตชนสง เชน เหด รา พช และสตว มขนาดใหญกวาเซลลโพรคารโอต 1,000 ถง 10,000 เทา มโครงสรางทสลบซบซอนมากกวาเซลลโพรคารโอต เซลลยคารโอตมลกษณะพเศษ คอ มออรแกเนลลทมเยอหมและไมมเยอหม เชน ไรโบโซม ไมโทคอนเดรย กอลจคอมเพลกซ เอนโดพลาสมกเรตครมชนดเรยบ เอนโดพลาสมกเรตครมชนดขรขระ และ ไลโซโซม เปนตน และทส าคญคอ มเยอหมนวเคลยส

2.1 เซลลพช มสวนประกอบส าคญ คอ ผนงเซลลทแขงแรงทหอหมชนนอกสดของเซลล มรปรางเซลล เปนเหลยม และเซลลมคลอโรพลาสต เปนออรแกเนลล ท เปนองคประกอบส าคญของพช นอกนนเซลลพชกมองคประกอบคลายกบเซลลทวไป คอ มเยอหมเซลล, นวเคลยส, ไซโทพลาสซม ทประกอบไปดวยออรแกเนลลตาง ๆ เชน กอลจคอมเพลกซ, ไรโบโซม, เอนโดพลาสมกเรตครม , ไมโทคอนเดรย เปนตน นอกนนเซลลพชกจะมออร


แกเนลลชอ central vacuole ทมขนาดใหญกวาของเซลลสตวมาก ทผนงเซลลเซลลพชจะมชองพลาสโมเดสมาตา (plasmodesmata) ท เปนชองวางขนาดเลกจ านวนมาก มเสนผานศนยกลางประมาณ 50-60 นาโนเมตร ชวยในการท าหนาทเชอมตอเซลลทอยใกลเคยงกน เพอชวยในการขนสงแลกเปลยนสารระหวางเซลล

ในการศกษาครงน ศกษาเซลลพชจากใบสาหรายหางกระรอก ภายใตกลองจลทรรศน จะพบสวนประกอบตาง ๆ ไดแก ผนงเซลล ซงเปนสวนทแตกตางไปจากเซลลสตวทมแตเยอหมเซลล โดยเยอหมเซลลจะลอมรอบเซลลแนบตดผนงเซลล ภายในเซลลจะมแวควโอล ซงเปนชองวางเปนทเกบสะสมน า และแรธาต และจะใหญขน เมอเซลลโตเตมท ในสวนของไซโทพลาสซมจะมเมดสเขยว เรยกวา คลอโรพลาสต นอกจากนยงมนวเคลยสขนาดใหญ แตอาจจะเหนไดยาก การยอมสจะเหนไดชดเจนขน นอกจากนยงมเมดสแดงสม ในเซลลของพรก เรยกวา โครโมพลาสต และเมดสขาว ในเซลลของมนฝรง เรยกวา ลวโคพลาสต แตจะถกยอมดวยไอโอดน จะเหนเปนสมวง และสามารถพบปากใบ ไดในเซลลของวานกาบหอย

2.2 เซลลสตว โดยทวไปจะมสวนประกอบภายในเซลลคลายเซลลพช เซลลสตวจะมขนาดเลกกวาเซลลพช จงควรศกษาดวยเลนสก าลงขยายสง จะเหนนวเคลยสซงลอมรอบดวยเยอหมนวเคลยส เซลลสตวมรปรางกลม มน หรอร มความออนนม ไมเปนเหลยม ไมมคลอโรพลาสต และไมมผนงเซลลแบบทมอยในเซลลพช สวนใหญไมพบแวควโอล มกจะพบไลโซโซม (lysosome) และเซนทรโอล (centriole) ทไมพบในเซลลพช

ในการศกษาครงน ใชเยอบขางแกมในปากของคน ภายใตกลองจลทรรศนจะเหน นวเคลยสชดเจน เมอมการลดแสงลง และจะเหนชดเจนมากขนเมอยอมส และการยอมสจะชวยใหเหนไมโทคอนเดรย เปนขดทอนขนาดเลกสเขม

อปกรณ


2. กระดาษเชดเลนส 3. สไลด 4. แผนปดสไลด 5. หลอดหยด และขวดน ากลน


7. จานแกวและใบมดโกน

21 ปฏบตการท 2 เซลลและสวนประกอบของเซลล

สารเคม

1. น ากลน

2. น าเกลอ 5% และ 0.85%

3. ส methylene blue

4. สารละลายไอโอดน

วธการทดลอง

1. การศกษาเซลลเยอหอม

1. หยดน า 1 หยด และหยดน าเกลอ 5% 1 หยด ลงบนสไลด โดยหยดน าและน าเกลออยหางกนพอสมควร

2. ลอกเยอดานในกลบหอมหนงชนวางบนหยดน า อกหนงชนวางบนหยดน าเกลอ 5%

3. หยดสารละลายไอโอดนบนเยอหอม 1 หยด ทงทอยในหยดน า และน าเกลอ 5%

4. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก 5. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน 6. วาดภาพแสดงสวนประกอบของเซลล และสงเกตความแตกตางทเกดขนระหวาง

เซลลทหยดน า และหยดน าเกลอ 5% แลวแบบบนทกผล

2. การศกษาเซลลสาหรายหางกระรอก

1. หยดน า 1 หยด และหยดน าเกลอ 5% 1 หยด ลงบนสไลด โดยหยดน าและน าเกลออยหางกนพอสมควร

2. เดดปลายยอดใบสาหรายหางกระรอกหนงใบวางบนหยดน า และอกหนงใบวางบนหยดน าเกลอ 5%

3. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก

4. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน 5. วาดภาพแสดงสวนประกอบของเซลล และสงเกตความแตกตางทเกดขนระหวาง

เซลลทหยดน า และหยดน าเกลอ 5% แลวแบบบนทกผล

3. การศกษาเซลลใบวานกาบหอย

1. หยดน า 1 หยด ลงบนสไลด 2. ลอกเยอของใบวานกาบหอยหนงชนวางบนหยดน า 3. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก

4. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน


5. วาดภาพแสดงสวนประกอบของเซลล แลวแบบบนทกผล

4. การศกษาเมดสในเซลลของพรก

1. หยดน า 1 หยด ลงบนสไลด 2. ใชมดโกนเฉอนผวพรกดานนอกใหบางทสดจากนนน าไปวางบนหยดน า 3. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก

4. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน 5. วาดภาพแสดงสวนประกอบของเซลล ในแบบบนทกผล

5. การศกษาเมดสในมนฝรง

1. หยดน า 1 หยด ลงบนสไลด 2. ใชมดโกนเฉอนมนฝรงเปนชนบาง ๆ 3. เตมไอโอดนลงไป 1 หยด 4. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก


6. การศกษาผลก (crystal) ในพลดาง 1. หยดน า 1 หยด ลงบนสไลด 2. ใชมดโกนเฉอนกานของพลดางเปนชนบาง ๆ 3. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก


7. การศกษาเซลลเยอบกระพงแกม 1. หยดน าเกลอ 0.85% 1 หยด และหยดน าเกลอ 5% 1 หยด ลงบนสไลด โดยหยดน า

และน าเกลออยหางกนพอสมควร 2. ใชปลายดานปานไมจมฟนขดเบา ๆ ดานในขางแกม แลวน าไปเกลยใหเซลลกระจาย

ในหยดน าเกลอ 0.85% และในหยดน าเกลอ 5% 3. หยดส methylene blue 1 หยด

4. ปดดวยกระจกปดสไลด ใชกระดาษทชชซบสารละลายสวนเกนออก

5. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน 6. วาดภาพแสดงสวนประกอบของเซลล และสงเกตความแตกตางทเกดขนระหวาง

เซลลทหยดน าเกลอ 0.85% และน าเกลอ 5% แลวแบบบนทกผล


รายงานการปฏบตการท 2


สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………


ผลการทดลอง

1. เซลลเยอหอม

อธบายลกษณะทสงเกตเหน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. เซลลสาหรายหางกระรอก


...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

น า ก าลงขยาย................. น าเกลอ 5% ก าลงขยาย..................

น า ก าลงขยาย................. น าเกลอ 5% ก าลงขยาย..................


3. เซลลใบวานกาบหอย


...............................................................................................................................................

............................................................................................................................................... 4. เมดสเซลลพรก


...............................................................................................................................................

............................................................................................................................................... 5. เมดสเซลลมนฝรง


...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

น า ก าลงขยาย.................

น า ก าลงขยาย.................

น า ก าลงขยาย.................


6. ผลกในเซลลของพลดาง


...............................................................................................................................................

............................................................................................................................................... 7. เซลลเยอบขางแกม


...............................................................................................................................................

...............................................................................................................................................

............................................................................................................................................... สรปผลการทดลอง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

น า ก าลงขยาย.................

น าเกลอ 0.85% ก าลงขยาย............. น าเกลอ 5% ก าลงขยาย..................



…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารอางอง

1. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. กรงเทพมหานคร. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

2. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2547. ปฏบตการชววทยาทวไป. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

3. สรภทร พราหมณย, ธนวรรณ พานชพฒน, ลกษณา กนทะมา. 2545. ชววทยา: ป ฏ บ ต ก า ร . ส า ย ว ช า ว ท ย าศ าส ต ร ค ณ ะศ ล ป ะศ าส ต ร แ ล ะ ว ท ย าศ าส ต ร , มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

4. Campbell, N.A., Reece, J.B. and Mitchell, L.G. 2002. Biology. 6th ed. San

Francisco. Addison Wesley Longman.



6. Dolphin, W.D. 2005. Biological Investigation. 7th ed. New York. McGraw-Hill.




การแบงเซลล

หวขอเนอหา 1. การเตรยมสไลดศกษาการแบงเซลล 2. การแบงเซลลแบบไมโทซส และไมโอซส


เมอผเรยน เรยนจบแลวผเรยนควรมความรและทกษะดงน 1. บอกระยะตาง ๆ ของการแบงเซลลแบบไมโทซสได 2. บอกระยะตาง ๆ ของการแบงเซลลแบบไมโอซสได

3. เตรยมสไลดศกษาการแบงเซลลได















หลกการ

การแบงเซลล เปนขบวนการทเกดขนกบสงมชวตเสมอ เพอการเจรญเตบโต ซอมแซมและสรางเซลลใหม เซลลรางกาย (somatic cell) จะมการแบงเซลลแบบไมโทซส คอการแบงแลวไดเซลลใหม (daughter cell) ทมโครโมโซม เหมอนเซลลเรมตน (mother cell) ในระบบสบพนธจะมเซลลประเภทหนง ทจะแบงเซลลแบบไมโอซสไดเซลลใหม เปนเซลลสบพนธ (sex

cell) การแบงเซลลแบบไมโอซส จะไดจ านวนโครโมโซมลดลงเปนครงหนงของเซลลเรมตน และมการแลกเปลยนชนสวนของโครโมโซมเกดขน

1. การแบงเซลลแบบไมโทซส (mitosis) ไมโทซส เปนกระบวนการแบงเซลลรางกายของสงมชวตทวไป ในสงมชวตหลายเซลล

เพอการเจรญเตบโต ทดแทนเซลลเกาทตายไป เชน ผวหนง ปลายราก ปลายยอดของพช กระบวนการนการแบงเรมจากเซลลแม (mother cell) 1 เซลล ไดเซลลลก (daughter cell) เกดใหม 2 เซลล เซลลลกแตละเซลลจะมจ านวนโครโมโซมเทากบจ านวนโครโมโซมของเซลลแม

1.1 ระยะอนเตอรเฟส (interphase) ในระยะนโครมาตนยงพนกนยงภายในเซลล มกระบวนการเมแทบอลซมเกดขนมากทสด มการสราง DNA RNA และโปรตนเพมขนมาก มการจ าลองโครโมโซมตวเองเพมขนอก 1 ชด ในระยะใชเวลานานทสด

1.2 ระยะโพรเฟส (prophase) ในระยะโพรเฟส โครมาตนพนเกลยวมากขน จงหดสนและหนาขน ท าใหเหนโครโมโซมชด นวคลโอลสจะหายไป และเยอหมนวเคลยสจะสลายตวไป เซนทรโอล (centrioles) ในเซลลสตว จะเคลอนทแยกไปอยตรงขามกน ในแตละขวไมโทตก สปนเดล (mitotic spindle) ไปเกาะทเซนโทรเมยรของทกโครมาตด ส าหรบในเซลลพช ไมมเซนทรโอล แตมไมโทตกสปนเดล กระจายออกจากขวทอยตรงขามกน (polar cap)

1.3 ระยะเมทาเฟส (metaphase) ระยะนไมโทตกสปนเดลจะหดตว ดงใหโครมาตดไปเรยงตวอยในแนวกงกลางเซลล (equatorial plate) โครมาตดหดสนมากทสด จงสะดวกตอการเคลอนทของโครมาตดมาก

1.4 ระยะแอนาเฟส (anaphase) เซนทรโอลในเซลลสตว หรอขวเซลลในเซลลพชเรมหดสน ดงโครมาตดใหแยกออกจากกน แลวจะเคลอนไปในทศทางตรงกนขาม กลายเปนโครโมโซมใหมอยางสมบรณ


1.5 ระยะเทโลเฟส (telophase) ระยะเทโลเฟสเปนระยะสดทาย เกดเยอหมรอบกลมโครโมโซมทง 2 กลมขน ท าใหไดนวเคลยสใหม 2 นวเคลยส แตละนวเคลยสมจ านวนโครโมโซมเทาเดม นวคลโอลสจะเรมปรากฏใหเหน จากนโครโมโซมแตละอน จะคลายเกลยวเปนเสนบางมองเหนไมชด เสนใยสปนเดลสลายไปหมด

การแบงไซโทพลาซมทเรมเกดขน ตงแตระยะแอนาเฟสตอนปลาย จะด าเนนไปจนสมบรณ ในตอนปลายของระยะเทโลเฟส ไซโทพลาซมจะถกแบงออกเปน 2 สวนในเซลลสตว โดยเกดรอยคอดทเยอหมเซลล จะคอดเขาไปเรอย ๆ จนในทสดกจะแบงเซลลเดม ออกเปนเซลลใหม 2 เซลล ในเซลลของพชจะมแผนกนเซลล (cell plate) เกดขนตรงกลางระหวางโครโมโซม 2 กลม แผนกนเซลลจะขยายขนาดออกไปจนจรดกบผนงของเซลลเดม 2. การแบงเซลลแบบไมโอซส (meiosis)

เปนการแบงเซลลเพอสรางเซลลสบพนธ ของสงมชวตทมการสบพนธแบบอาศยเพศ (sexual reproduction) การแบงเซลลแบบไมโอซส ประกอบดวยกระบวนการแบงเซลล 2 ครงตดตอกน จากเซลลแมทมโครโมโซมดพลอยด จ านวน 1 เซลล การแบงไมโอซสครงแรก เปนการแบงเซลลแม 1 เซลล ไดเซลลใหม 2 เซลล มการลดจ านวนโครโมโซมเหลอเพยงชดเดยว ทงสองเซลลจะเกดการแบงครงทสอง โดยไมมการลดจ านวนโครโมโซมอก ไดเซลลเกดใหมทงหมด 4 เซลล ซงแตละเซลลมโครโมโซม n

2.1 การแบงไมโอซสครงแรก (meiosis I) 2.1.1 ระยะอนเตอรเฟส I เหมอนไมโทซส

2.1.2 ระยะโพรเฟส I แบงเปนระยะตาง ๆ คอ

- เลปโททน (leptotene) ระยะนโครมาตนเรมหดตว - ไซโกทน (zygotene) ในระยะน homologous chromosome เรมมาจบคกน

(synapse) เปนค เรยก ไซแนปซส (synapsis)

- แพคทน (pachytene) โครโมโซมจะหดตวมากยงขน กระบวนการไซแนปซสจะเสรจสนโดยสมบรณ มการไขวเปลยน (crossing over) ของโครมาตด เกดการแลกเปลยนชนสวนของโครโมโซม

- ดพโลทน (diplotene) โครโมโซมคเหมอนจะเรมแยกตวออกจากกน แตโครมาตดทงสองของแตละโครโมโซม ยงคงจบยดกนอยทเซนโทรเมยร โครโมโซมทงสองแทงจะยงเกยวไขวกน เรยกต าแหนงทเกยวไขวกนนวา ไคแอสมา (chiasma)

31 ปฏบตการท 3 การแบงเซลล

- ไดอะไคนซส (diakinesis) โครโมโซมหดสน และหนามากขน ไคแอสมาเลอนไปทางปลายแตละขางของโครโมโซม โครโมโซมจงแยกจากกนเกอบตลอด เหลอแตตรงปลายทยงคงตดกนอย นวคลโอลสและเยอหมนวเคลยสเรมสลายตว

2.1.3 ระยะเมทาเฟส I คของโฮโมโลกสโครโมโซมแตละค จะเคลอนไปเรยงอยบรเวณกลางเซลล โครโมโซมในระยะนจะหดตวสนมากทสด

2.1.4 แอนาเฟส I ในระยะนโฮโมโลกสโครโมโซมจะถกดงใหแยกออกจากกนตลอด แลวจะเคลอนแยกจากกนไปรวมกลมขวเซลลตรงกนขาม

2.1.5 เทโลเฟส I เหมอนกบเทโลเฟส ของไมโทซส ยกเวนในสงมชวตทโครโมโซมไมคลายตวหมด จะเขาสการแบงไมโอซนครงท 2 เลย

2.2 การแบงไมโอซสครงแรก (meiosis II) 2.2.1 ระยะอนเตอรเฟส II เซลลทโครโมโซมไมคลายตวหมดจะเขาส อนเตอรเฟส II

เปนชวงระยะเวลาสน ๆ และไมมการสรางดเอนเอ

2.2.2 ระยะโพรเฟส II ถง ระยะเทโลเฟส II คลายไมโทซส แตกตางทระยะ โพรเฟส II จะกนเวลานอยกวา เพราะโครโมโซมไมคลายตวหมด ในระยะเทโลเฟส I

อปกรณ


2. กระดาษเชดเลนส 3. สไลด 4. แผนปดสไลด 5. หลอดหยด และขวดน ากลน


7. จานแกวและใบมดโกน

8. ปลายรากหอม

9. ดอกกยชาย

สารเคม

1. น ากลน

2. ส acetocamine

3. HCl ความเขมขน 1 โมลาร


วธการทดลอง

1. ศกษาการแบงเซลลจากปลายรากหอม (แบบไมโทซส) 1. น าปลายรากหอมมา 1 ราก แลววางลงในจานเพาะเชอ

2. หยดน ากลนใหทวมเพอลางน ายา fixation ออกไป ท า 2-3 ครง 3. น ารากหอมวางบนสไลด ซบน าสวนเกนออกใหหมด

4. ใชใบมดโกนตดปลายรากทมสขาวขน ยาวประมาณ 2-3 มล. น าสวนทเหลอทง 5. หยดกรด 1 M HCl ทงไว 10 นาท จากนนลางดวยน ากลน 2-3 ครง แลวซบน าออก

6. ใชปลายเขมเขยขยปลายรากหอมใหละเอยด

7. หยดส acetocamine 2-3 หยด บนรากหอมทขยแลว ทงไว 5 นาท 8. ปดทบดวยกระจกปดสไลด จากนนวางกระดาษทชชทบลงบนกระจกปดสไลดใชมอ

กดทบเบา ๆ แลวน ากระดาษทชชออก ใชมอกดปลายดานใดดานหนง ของกระจกปดสไลด แลวใชดานยางลบของดนสอเคาะเบา ๆ ใหทวกระจกปดสไลด เพอใหเซลลแยกออกจากกน

9. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน ก าลงขยายไมเกน 40X

10. วาดภาพ อธบายการแบงตวระยะตาง ๆ ของเซลลจากปลายรากหอม ในแบบบนทกผล

2. ศกษาการแบงเซลลของดอกกยชาย (แบบไมโอซส)

1. น าดอกกยชายวางในจานเพาะเชอ ลางดวยน ากลน 1-2 ครง แลวน าดอกกยชายวางบนสไลด แลวใชเขมเขยฉกกลบดอกออก จะพบดอกยอยอยภายใน เลอกดอกยอยทอยในชวงกลาง 2-3 ดอก เขยเอาเฉพาะอบละอองเกสร แลวเอาสวนอนทงไป (ใหไดอบละอองเกสรประมาณ 8-10 อบ)

2. ลางอบละอองเกสรดวยน ากลน 2-3 รอบ

3. หยดกรด 1 M HCl ทงไว 10 นาท จากนนลางดวยน ากลน 2-3 ครง แลวซบน าออก

4. ขยอบละอองเกสรดวยเขมเขย

5. หยดส acetocamine 2-3 หยด บนอบละอองเกสรทขยแลว ทงไว 5 นาท 6. ปดทบดวยกระจกปดสไลด จากนนวางกระดาษทชชทบลงบนกระจกปดสไลดใชมอ

กดทบเบา ๆ แลวน ากระดาษทชชออก ใชมอกดปลายดานใดดานหนงของกระจกปดสไลด แลวใชดานยางลบของดนสอเคาะเบา ๆ ใหทวกระจกปดสไลด เพอใหเซลลแยกออกจากกน

7. น าไปสองดดวยกลองจลทรรศน ก าลงขยายไมเกน 40X

8. วาดภาพ อธบายการแบงตวระยะตาง ๆ ของเซลลจากกยชาย ในแบบบนทกผล




สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………


ผลการทดลอง

1. การแบงเซลลของปลายรากหอม (แบบไมโทซส) Mitosis ภาพวาดลกษณะเซลล อธบายลกษณะทสงเกตเหน

Interphase

Prophase

Metaphase

Anaphase

Telophase


2. การแบงเซลลของดอกกยชาย (แบบไมโอซส)

ภาพวาดลกษณะเซลล อธบายลกษณะทสงเกตเหน Meiosis I Meiosis II

Interphase

Prophase

Metaphase

Anaphase

Telophase

สรปผลการทดลอง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………



…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารอางอง

1. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2547. ปฏบตการชววทยาทวไป . ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

2. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2545. ปฏบตการชววทยา. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

3. สรภทร พราหมณย, ธนวรรณ พานชพฒน, ลกษณา กนทะมา. 2545. ชววทยา: ป ฏ บ ต ก า ร . ส า ย ว ช า ว ท ย าศ าส ต ร ค ณ ะศ ล ป ะศ าส ต ร แ ล ะ ว ท ย าศ าส ต ร , มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

4. Campbell, N.A., Reece, J.B. 2002. Biology. 6th ed. San Francisco. Pearson

Education.





7. Enger, E. D. and F. C. Ross. 2003. 10th ed. Concepts in biology. McGraw-Hill

Higher Education. New York.


ระบบประสาท และตอมไรทอมนษย

หวขอเนอหา 1. โครงสรางสมองของมนษย 2. การทดสอบปฏกรยารเฟลกซ 3. การตอบสนองของรางกายทางระบบประสาทและตอมไรทอในสภาวะปกต และ

สภาวะกระตน


เมอผเรยน เรยนจบแลวผเรยนควรมความรและทกษะดงน 1. บอกโครงสรางสมองของมนษยได 2. ทดสอบ และอธบายกลไกของปฏกรยารเฟลกซได

3. อธบายความแตกตางระหวางสภาวะปกต และสภาวะกระตนตอการตอบสนองของรางกายทางระบบประสาท และตอมไรทอได







2. แบบรายงานผลการทดลอง 3. เครองวดความดนโลหต


5. หนแสดงโครงสรางของสมอง 6. อปกรณตาง ๆ ทางหองปฏบตการ









หลกการ

คณสมบตขอหนงในหลายขอของสงมชวต คอ สงมชวตสามารถตอบสนองตอสงเราได การตอบสนองสงเราน เนองจากการท างานของระบบประสาท (nervous system) และระบบตอมไรทอ (endocrine system) ท างานรวมกน โดยระบบประสาทท างานอยางรวดเรว และระบบตอมไรทอท างานอยางชา ๆ เนองจากทงสองระบบท างานรวมกน จงอาจเรยกชอรวมกนวา ระบบประสานงาน (coordinating system)

1. ระบบประสาทของมนษย แบงออกเปน 2 สวน ตามต าแหนงทอย คอ ระบบประสาทสวนกลาง (central nervous

system หรอ CNS) ประกอบดวยสมอง (brain) และไขสนหลง (spinal cord) และระบบประสาทสวนปลาย (peripheral nervous system หรอ PNS)

1.1 สมองและไขสนหลง 1.1.1 สมอง เปนอวยวะทใหญทสดในรางกาย มรปรางเปนกอนรปไข ประกอบดวยเซลลประสาทมากมาย แบงออกเปน 3 สวน คอ สมองสวนหนา สวนกลาง และสวนหลง

ภาพท 4.1 สมองสวนตางๆ ทมา (http://imgur.com สบคน 15 มกราคม 2558)

ก. สมองสวนหนา (forebrain) ประกอบดวย

- สมองใหญ (cerebrum) มขนาดใหญทสด ~80% ของสมองทงหมดลกษณะเปนรอยหยก ยบยนจบ เปนรองลก ซงจดวาเปนบรเวณทส าคญมาก เปนศนยกลางในการควบคมพฤตกรรมการเรยนร ความจ า การวเคราะห การใชเหตผล เปนตน ในสวนของสมอง


แทเองยงแบงออกไดอก 4 สวนยอย ไดแก พสมองสวนหนา (frontal lobe), พสมองสวนกลาง (parietal lobe), พสมองสวนขาง (temporal lobe) และพสมองสวนหลง (occipital lobe)

- ออลแฟกทอรบลบ (olfactory bulb) ออลแฟกทอรบลบ อยทางดานหนาสดท าหนาทเกยวกบการดมกลน พวกไพรเมต (primate) ออลแฟกทอรบลบจะไมเจรญ

- ไฮโพทาลามส (hypothalamus) เปนสวนลางสดของไดเอนเซฟาลอน มหนาทส าคญในการสรางความสมดลใหกบระบบการท างานของรางกาย

- ทาลามส (thalamus) เปนสวนของสมองทอยขางลาง และถดลงมาจากสมองแท ทาลามสจะจดการแยกกระแสประสาท เพอเขาสสมองเขตตาง ๆ

ข. สมองสวนกลาง (midbrain) เปนสวนทมความยาวประมาณ 1 นว ตงอยใตทาลามส โดยมเซลลประสาทเปนตวเชอมตอกน มสวนส าคญพองออกเปนกระเปาะ เรยกวา ออปตกโลป (optic lobe) สวนใหญท าหนาทเกยวกบการเหน และการไดยน

ค. สมองสวนทาย (hindbrain) ประกอบดวย

- ซร เบลลม (cerebellum) หรอสมองเลกหนา ท เก ยวกบควบคม และประสานงานการท างานของกลามเนอ (motor coordination) เพอใหท างานดวยด

- พอนส (pons) เปนสวนทอยถดลงมาจากสมองสวนกลาง และดานหนาของสมองเลก โดยมใยประสาทเปนตวเชอม พอนสเปนทางผานของกระแสประสาท ทมาจาก สวนลางเขาสสมองแทและสมองเลก เพอใหเกดการประสานงานกนระหวางสมองทงสองชนด

- กานสมอง (medulla oblongata) เปนสวนสดทายของสมอง ท าหนาทเชอมตอระหวางสมองกบไขสนหลง ภายในกานสมองประกอบดวยเสนประสาทเปนมด เพอสงกระแสประสาททไดรบจากสมองเขาสไขสนหลง และรบกระแสประสาททสงขนมาจากไขสนหลง สงตอไปสสวนตาง ๆ ของสมอง

1.1.2 ไขสนหลง ภายในชองของกระดกสนหลง ประกอบดวยสวนสเทา (gray matter)

อยขางใน สวนสเทาจะเหนวาเปนรปผเสอ สวนสเทาซกซายขวาเชอมตดตอกนในลกษณะคลายตว H โดยสวนขวาง มชอวา เกรย คอมมสเซอร (gray commissure) เชอมสวนสเทา มสวนทยนออกมาทางดานบน เรยกวา ดอรซล ฮอรน (dorsal horn) หรอโพสทเรยรฮอรน (posterior horn)

และเวนตรล ฮอรน (ventral horn) หรอ แอนทเรยรฮอรน (anterior horn) เปนสวนทยนลงทางดานลาง

1.2 ระบบประสาทสวนปลาย ประกอบดวยเสนประสาทสมอง (cranial nerve) 12 ค และเสนประสาทไขสนหลง (spinal nerve) 31 ค ท าหนาทรบและน าความรสก เขาสระบบประสาทสวนกลาง จากนน

41 ปฏบตการท 4 ระบบประสาทมนษย และตอมไรทอมนษย

น ากระแสประสาทสงการจากระบบประสาทสวนกลาง ไปยงหนวยปฏบตงาน ซงประกอบดวยหนวยรบความรสก และอวยวะรบสมผส

ระบบประสาทสวนปลาย ประกอบดวย ก. ระบบประสาทใตอ านาจจตใจ (voluntary nervous system) ท าหนาทควบคม

การท างานของกลามเนอลายของอวยวะภายนอก ข. ระบบประสาทอตโนมต (autonomic nervous system) เซลลประสาทเหลานจะ

ท างานเปนอสระ ไมอยภายใตอ านาจจตใจ ท างานไดโดยไมตองอาศยค าสงจากสมอง ท าหนาทควบคมการท างานของกลามเนอเรยบ ของอวยวะภายใน รวมทงตอมตาง ๆ ในรางกายอกดวยระบบประสาทอตโนมต ประกอบดวย

- ระบบซมพาเธตก (sympathetic system) ศนยกลางอยบรเวณไขสนหลง ประกอบดวยเสนประสาททออกจากบรเวณไขสนหลง ตงแตอกจนถงเอว ระบบนจะท างานในกรณทบคคลตกอยในสภาวะฉกเฉน ไดแก ขนลกตงชน ชพจรเตนเรวกวาปกต เหงอออกมาก ความดนโลหตเพมขน หวใจเตนเรวและรว ตอมอะดรนล (adrenal gland) หรอตอมหมวกไตจะหลงฮอรโมนอะดรนาลน (adrenalin) เพอเพมพลงงานพเศษใหกบรางกาย เปนตน

- ระบบประสาทพาราซมพาเธตก (parasympathetic system) มศนยกลางอยทกานสมอง และไขสนหลงระดบกระเบนเหนบปลองท 2, 3 และ 4 เมอระบบซมพาเธตกท างานสนสดลง รางกายพนจากสภาวะฉกเฉนไปแลว ระบบพาราซมพาเธตกจะชวยท าใหรางกายกลบคนสสภาวะปกต 2. การท างานของระบบประสาท

การท างานของระบบประสาท สามารถแบงออกเปน 5 หนวยยอย ดงน หนวยรบความรสก, เซลลประสาทรบความรสก, เซลลประสาทประสานงาน สมองและไขสนหลง, เซลลประสาทสงการ และหนวยทตอบสนอง (กลามเนอ หรออวยวะตาง ๆ) แตในการท างานของระบบประสาทบางแหง ไมจ าเปนตองมหนวยประสานงาน ซงจะตอบสนองตอสงเราไดรวดเรวกวา ระบบประสาทนนเรยกวา รเฟลกซอารค (reflex arc) เปนการตอบสนองตอสงเราของอวยวะซงอยนอกอ านาจจตใจ อาการ หรอปฏกรยาทตอบสนองตอสงเรานน ใชเวลาสน ๆ เชน การกระพรบตา การกระตกแขนหนไฟของคนเมอถกไฟ การไอ และจาม เปนตน

การท างานของรเฟลกซอารค ประกอบดวยเซลลประสาท 2 ชนดท างาน คอ เซลลประสาทรบความรสก (sensory หรอ afferent neuron) เปนเซลลประสาททรบความรสก จากหนวยรบความรสก (receptors) เขาไปสไขสนหลง (spinal cord) ทางรากบน (dorsol root) แลวไปสนสดทดอรซลฮอรน (dorsal horn) ของไขสนหลง โดยทตวเซลลอยในปม (ganglion) ของ


รากประสาทดานบน และเซลลประสาทน าค าสง (motor หรอ efferent neuron) อยตอจากไขสนหลง โดยทตวเซลลและเดนไดรตอยในสวนของรากลางของไขสนหลง โดยรบค าสงจากเซลลผานไปทางรากลางไปสกลามเนอ หรอสวนปฏบตงาน ในทางแพทยไดตรวจรเฟลกซ อารค โดยการใชคอนยางเคาะบรเวณใตเขาคนไข เมอใหคนไขนงหอยขา ขาคนไขจะกระตกขนมาได เรยก ปฏกรยานวา นค เจอรค (knee jerk)

ภาพท 4.2 ปฏกรยานค เจอรค (knee jerk)

ทมา (http://panupongpromsorn.blogspot.com สบคน 15 มกราคม 2558)

อปกรณ

1. นาฬกาจบเวลา 2. เครองวดความดนโลหต


4. ไฟฉาย

5. คอนเคาะเขา (knee reflex hammer)

6. หนแสดงโครงสรางของสมอง 7. ไมบรรทด

วธการทดลอง 1. การศกษาโครงสรางสมองของมนษย โดยศกษาจากหนจ าลอง แลววาดภาพ และ

บนทกผลในแบบบนทกผลการทดลอง 2. การศกษาปฏกรยารเฟลกซของรมานตา (papillary reflex) เปนการทดสอบการ

เปลยนแปลงขนาดของรมานตา (pupil) เมอมแสงสองเขาลกนยนตา ไปกระตนหนวยรบแสง


ในเรตนา เมอหนวยรบแสง (photoreceptor) ถกกระตนจะสงกระแสไปยง optic lobe สงกระแสประสาทค าสงไปกลามเนอของมานตา ใหปรบขนาดของรมานตาใหเหมาะสมกบปรมาณแสง

1. ใหนกศกษาจบคกบเพอนรวมชน โดยคนหนงท าหนาทเปนผทดลอง และอกคนท าหนาทเปนผถกทดลอง

2. ใหผทดลองสงเกตรมานตาทง 2 ขางขณะทอยในหองทมแสงสวางปกต แลวใชไฟฉายสองไปรมานตาดานซาย โดยปดตาดานขวาไว สงเกตการเปลยนแปลงและขนาดรมานตา

3. ทดสอบซ าอกครง โดยสลบบทบาทกน แลวบนทกผล

3. การศกษาปฏกรยารเฟลกซนค เจอรค (knee jerk)

1. ใหนกศกษาจบคกบเพอนรวมชน โดยคนหนงท าหนาทเปนผทดลอง และอกคนท าหนาทเปนผถกทดลอง

2. ใหผถกทดลองนงบนโตะ หอยเทาลงมาในลกษณะผอนคลาย ใหผทดลองใชคอนเคาะเขาผถกทดลองเบา ๆ บรเวณ quadriceps tendon ซงอยต าลงมาจากกระดกสะบา (patellar) ในขณะทผถกทดลองไมรตว สงเกตการเปลยนแปลง

3. เคาะซ าอกครงในขณะทผถกทดลองรสกตว สงเกตเปรยบเทยบกบครงแรก

4. ทดสอบซ าอกครง โดยสลบบทบาทกนแลวบนทกผล

การแปลผล ระดบการตอบสนอง ระดบ 0 ไมมการตอบสนองเกดขน (no reflex หรอ areflexia)

ระดบ 1 การตอบสนองเกดขนชา และนอยมาก (slow & weak หรอ hyporeflexia)

ระดบ 2-3 การตอบสนองเกดขนตามปกต (normalreflexia)

ระดบ 4 การตอบสนองเกดขนเรว และมากเกนปกต (fast & strong หรอ hyperreflex)

4. การศกษารางกายในสภาวะปกต และสภาวะถกกระตน 1. ใหนกศกษาจบคกบเพอนรวมชน โดยคนหนงท าหนาทเปนผทดลอง และอกคนท า

หนาทเปนผถกทดลอง 2. วดความดนโลหต ดวยเครองวดความดนโลหต, วดอตราการการเตนของหวใจ ดวย

เครอง stethoscope, วดอตราการหายใจ, วดรมานตา, สงเกตเหงอทขบออกมา และน าลาย ขณะรางกายอยในสภาวะปกต

3. นกศกษาคนเดมวงไป-กลบดวยความเรว ประมาณ 5-10 นาท จากนนวดความดน อตราการการเตนของหวใจ อตราการหายใจ รมานตา สงเกตเหงอทขบออกมา และน าลาย

4. บนทกผลลงในตารางบนทกผล สรปและอภปรายผล เปรยบเทยบการตอบสนองของรางกายระหวางกอน และหลงถกกระตน




สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………


ผลการทดลอง 1. การศกษาโครงสรางสมองของมนษย

2. การศกษาปฏกรยารเฟลกซของรมานตา (papillary reflex)

กจกรรม เสนผานศนยกลางรมานตา (มม.)

ตาซาย ตาขวา

อยในหองแสงปกต

ฉายไฟกระทบตา


3. การศกษาปฏกรยารเฟลกซนค เจอรค (knee jerk)

กจกรรม ระดบการตอบสนอง

0 1 2-3 4

เคาะเขาครงท 1 (ผถกทดลองไมรตว)

เคาะเขาครงท 2 (ผถกทดลองรตว)

4. การศกษารางกายในสภาวะปกต และสภาวะถกกระตน

สภาวะรางกาย สภาวะพก สภาวะกระตน

ความดน (มลลเมตรปรอท; mmHg)

อตราการเตนของหวใจ (ครง/นาท) อตราการหายใจ (ครง/นาท) รมานตา (มม.) เหงอ

น าลาย

ระบบการท างานของรางกาย

สรปผลการทดลอง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..



…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารอางอง 1. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. กรงเทพมหานคร.

ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. 2. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. สงขลา. ภาควชา

ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 3. โครงการต าราวทยาศาสตร และคณตศาสตร มลนธ สอวน. 2548. ชววทยา: สตว

วทยา 1. กรงเทพมหานคร. บรษทดานสทธาการพมพ จ ากด. 4. นภดล ศกระกาญจน และคณะ. 2549. คมอปฏบตการชววทยา 2. โครงการ

สงเสรมการผลตเอกสารวชาการ ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ. 5. Mader, S.S. 2001. Laboratory Manual Biology. 7th ed. New York. McGraw-Hill.




8. Terry, R. Martin. 2002. Human anatomy & physiology: Laboratory manual. 9th

ed. New York. McGraw-Hill.


ระบบสบพนธมนษย

หวขอเนอหา

1. สวนประกอบ แล ะหน าท ข อ งอวยวะสบ พนธ เพศหญ ง และช าย

2. กระบวนก ารสร างอ สจ แ ละไข 3. กระบวนก ารปฏสน ธ แล ะการเจรญเ ตบโ ตของตวออ น

4. ป ฏบตการตรวจวเคร าะ หน าอส จ


เมอผเรยน เรยน จบ แลวผเ ร ยนคว รมความ รแล ะท กษ ะดงน 1. อธ บายสวนประกอบ และหนาท ของอวยว ะสบพนธ เพศหญงและช ายไ ด 2. อธ บายกระบวนก ารสรางอสจ และไขไ ด 3. อธ บายกระบวนก ารปฏสนธ และการเจรญเ ตบโ ตของตวออนได 4. ป ฏบตการตรวจวเคราะหน าอสจได


1. ใหนกศกษ าแบงกลม ศกษ าเอก สารป ระกอบ การสอนปฏบตการ

2. อาจารยบรรย ายวธ และข นตอนป ฏบตการ

3. ชมวดท ศน 4. นกศกษ าฝกป ฏบตการ และบ นทก ผลการท ดลอง

5. อาจารยประเมนท กษ ะการฝกป ฏบตการ


1. เอก สารป ระกอบ การสอน ป ฏบตการ

2. แบบ รายงานผลการท ดลอง

3. วดทศน

4. หนแสดงโครงสรางของอวยว ะสบพนธ 5. อป กรณตาง ๆ ท างหองป ฏบตการ

48 ชววทยาในกา รสาธารณสข



2. ความสนใจในก ารเรยน การรวมอภป ราย และตอบค าถาม

3. ป ระเมนทก ษ ะการฝกป ฏ บ ต

4. ป ระเมนการรายงานผล สรป และอภป รายผลการทดลอง



หลกการ

การสบพนธของมนษยเปนแบบอาศยเพศ โครงสรางของระบบสบพนธซบซอน การสบพนธไมเปนไปตามฤดกาลเหมอนสตวชนดอน และมกลไกในรางกายควบคมระบบสบพนธ ซงกลไกนเกยวของกบระบบฮอรโมนหลายชนด

1. โครงสรางของระบบสบพนธเพศชาย (male reproductive system)

ประกอบดวย อณฑะ (testis); ภายในมหลอดสรางตวอสจ (seminiferous tubule) ดานนอกอณฑะหอหมดวยถงอณฑะ (scrotum), หลอดเกบตวอสจ (epididymis), ทอน าอสจ (vas

deferens), ทอฉดอสจ (ejaculatory duct), ตอมคาวเปอร (cowper’s gland), ตอมลกหมาก (prostate gland), ตอมสรางน าเลยงอสจ (seminal vesicle), องคชาต (penis)

ภาพท 5.1 โครงสรางของระบบสบพนธเพศชาย (male reproductive system)

ทมา (http://www.newhealthadvisor.com สบคน 17 ธนวาคม 2557)

2. ขบวนการสรางอสจ (spermatogenesis)

ประกอบดวย 2 ขบวนการ คอ สเปอรมาโทไซโตเจนซส (spermatocytogenesis) เปนการแบงเซลล เพอสรางอสจมการลดโครโมโซมเหลอครงหนง และสเปอรมโอเจนซส (spermiogenesis) เปนกระบวนการทสเปอรมาทดแปรสภาพเปนตวอสจ


เรมแรกจะเกดขบวนการ สเปอรมาโทไซโตเจนซส โดยภายในทอเซมนเฟอรสทวบล จะมเซลลกลมหนงเรยกวา สเปอรมาโทโกเนย (spermatogonia) เมอเขาสวยหนม สเปอรโทโกเนย มการแบงตวแบบไมโทซสหลายครง เพอเพมจ านวนจนไดจ านวนเซลลมากมาย แลวเจรญและพฒนาไปเปน สเปอรมาโทไซต ขนทหนง (primary spermatocyte) มโครโมเดมเทาเดม คอ 2n จากนน สเปอรมาโทไซต ขนทหนง จะเขาสกระบวนการสรางเซลลสบพนธ โดยการแบงเซลลแบบไมโอซส ขนแรก (meiosis I) ไดเซลลใหมเรยกวา สเปอรมาโทไซต ขนทสอง (secondary

spermatocyte, n) จ านวน 2 เซลล จากนน สเปอรมาโทไซต ขนทสอง จะแบงเซลลตอไปในระยะไมโอซส ขนทสอง (meiosis II) ไดเซลลสเปอรมาทด (spermatid) 4 เซลล ตอมาจะเกดขบวนการสเปอรมโอเจนซส คอ สเปอรมาทด จะเปลยนแปลงรปราง เปนสเปรม โดยการลดปรมาณไซโทพลาสซมลงเหลอเพยงเลกนอย จงท าใหเซลลขนาดเลกลงมาก จนเกอบจะเหลอเฉพาะโครโมโซมเทานนทอยเปนนวเคลยส เซลลมรปรางรขน หวแหลม และมหางเพมขน เพอชวยโบกวายเขาไปผสมกบไขตอไป

ภาพท 5.2 ขบวนการสรางอสจ (spermatogenesis)

ทมา (http://byjus.com/biology/spermatogenesis/ สบคน 17 ธนวาคม 2557)

3. โครงสรางของระบบสบพนธเพศหญง (female reproductive system) มความซบซอนกวาของเพศชาย ประกอบดวยโครงสรางส าหรบสรางเซลลสบพนธ

หรอเซลลไข สรางฮอรโมนเพศ และเปนทฝงตวเพอการเจรญ และพฒนาของตวออน ไดแก รงไข (ovary), ทอน าไข (oviduct), มดลก (uterus), ปากมดลก (cervix of uterus), ชองคลอด (vagina) และปากชองคลอด (vulva) อวยวะสบพนธภายนอก ประกอบดวยแคมใหญ ( labium

majus), แคมเลก (labium minus), ปมกระสน (clitoris)

51 ปฏบตการท 5 ระบบสบพนธมนษย

ภาพท 5.3 โครงสรางอวยวะสบพนธเพศหญงภายใน ทมา (https://www.kullabs.com สบคน 21 ธนวาคม 2557)

ภาพท 5.4 โครงสรางอวยวะสบพนธเพศหญงภายนอก ทมา (https://www.studyblue.com สบคน 21 ธนวาคม 2557)

4. ขบวนการสรางไข (oogenesis)

เรมจากเซลลทจะเจรญไปเปนเซลลสบพนธ หรอเรยกวา โอโอโกเนย (oogonia) เปนเซลลดพลอยด (2n) จะมเซลลของรงไข (follicle cell) มาลอมรอบจนหมเปนถงไข เรยกวา follicle แลวเซลลโอโอโกเนย (oogonia) มการพฒนากลายเปนโอโอไซต ขนทหนง (primary

oocyte) จ านวนมาก และยงเปนเซลลดพลอยด (2n) เมอถงเวลาใกลคลอดจะเจรญและพฒนาเปนโอโอไซต ขนทหนง ระยะโพรเฟส I (prophase I) และจะหยดอยในระยะน จากนนจะมการฝอสลายไปเรอย ๆ จนกระทงทารกเพศหญงเจรญเขาสวยรน โอโอไซต ขนทหนง จะเหลออย ~20,000 เซลล โอโอไซต ขนทหนง และเซลลทลอมรอบเรยกวา ฟอลลเคล (follicle) ฟอลลเคลบางสวน จะเจรญและขยายขนาดขนทกรอบของวงจรประจ าเดอน ขณะทฟอลลเคลเจรญขน โอโอไซต ขนทหนง จะเขาสการแบงเซลลสบพนธ โดยการแบงเซลลแบบไมโอซส เปนไมโอซสขนแรก แตเนองจากการแบงโอโอไซต ขนทหนงน มการแบงไซโทพลาสซมไมเทากน ท าให


ไดเซลลทมขนาดใหญ เรยก โอโอไซต ขนทสอง (secondary oocyte) และเซลลทมขนาดเลก เรยกวา โพลารบอด ทหนง (first polar body) จ านวนโครโมโซมของเซลลใหมลดลงครงหนง

โดยมากเมอมการเจรญมาถงขนน จะถงระยะเวลาการตกไข (ovulation) เมอมการปฏสนธ โอโอไซต ขนทสอง จะแบงเซลลระยะไมโอซสขนทสองตอไป และ ใหโพลารบอดทสอง (second polar body) และโอวม หรอโอโอทด (ovum, ootid) สวนโพลารบอด ทหนง จะใหโพลารบอด ทสอง (second polar body) 2 เซลล ซงจะไดโพลารบอด ทสอง ทงหมด 3 เซลล แตจะฝอไป

ภาพท 5.5 ขบวนการสรางไข (oogenesis)

ทมา (http://bio1100.nicerweb.com สบคน 21 ธนวาคม 2557)

5. การปฏสนธ (fertilization) และการเจรญของทารกในครรภ เปนกระบวนการรวมระหวางนวเคลยสของเซลลสบพนธ (อสจและไข) ทมโครโมโซม

ชดเดยว (n) แลวไดเซลลใหม คอ ไซโกต ทนวเคลยสมโครโมโซม 2 ชด (2n) ในมนษย เรยกวา การปฏสนธภายใน (internal fertilization) ในมนษยการปฏสนธเกดขนทสวนตนของทอน าไข เมอไดไซโกต ๆ จะเรมแบงเซลลแบบไมโทซสทนท ประมาณวนท 7 หลงจากไขถกปฏสนธจะไดตวออนระยะ blastocyst เคลอนทเขาสหมดลก แลวเรมฝงตวในมดลก จากนนจะเกดการเจรญ

ของทารกในครรภ โดยการเจรญของทารกในครรภ แบงเปนระยะดงน - ระยะไขตก (ovulation) หลงจากปฏสนธจะเกดการแบงตวแบบทวคณ คอ เรมจากไซโกตแบงตวจาก 1 – 2 – 4 - 8 ไปเรอย ๆ จนกระทงเซลลมาเกาะกนเปนกอนกลม เรยกวา morular จากนนจะผานเขาส blastocyst ระยะทมการเคลอนทของเซลล เพอใหไดชองวางในตวออน เรยกชองวางนวา blastocoels และเรยกเซลลทลอมชองวางวา blastoderm

ลกษณะของตวออนตอนนคลายผลนอยหนา เปนระยะทผานเขาสมดลกและฝงตว


- ระยะคพภะ (embryo) ระยะตงแตสปดาหท 3-8 เปนระยะทเซลลตวออนแบงเปนชนนอก และชนใน ชนนอกจะเจรญไปเปนรก ชนในจะเจรญตอเปนถงน าคล าและตวออน กลมเซลลของตวออนพฒนาตอกลายเปนแผนกลายเปนเนอเยอ 3 ชน จากนนจงเรมมการสรางอวยวะส าคญของรางกาย เชน หวใจ ตา ห ระบบประสาท ระบบทางเดนอาหาร ระบบหายใจ แขน ขา เปนตน โดยเนอเยอของตวออนม 3 ชน คอ

เนอเยอชนนอก จะเจรญเปลยนแปลงเปนสมอง ตาห ไขสนหลง ผวหนง และอน ๆ เนอเยอชนกลาง จะเจรญเปลยนแปลงเปนกลามเนอ หวใจ กระดก และอน ๆ

เนอเยอชนใน จะเจรญเปลยนแปลงเปนอวยวะภายในตาง ๆ เชน กระเพาะอาหาร ล าไส ตบ เปนตน

- ระยะตวออน (fetus) สปดาหท 8-40 เปนระยะทมการเจรญเตบโตของอวยวะทเรมสรางขน เพอทจะใหท าหนาทไดอยางสมบรณ เมอคลอดเปนทารก

ภาพท 5.6 การปฏสนธ (fertilization) และการเจรญของทารกในครรภ

ทมา (http://www.pinkfamilies.com สบคน 21 ธนวาคม 2557)

6. การตรวจวเคราะหน าอสจ 6.1 การตรวจวเคราะหดวยตาเปลาทวไป (macroscopic examination)

- สและลกษณะปรากฏ (color and appearance) โดยทวไปน าอสจจะมสขาว-ขน หรอมสเหลองเลกนอย และมลกษณะเปนกอนเลก ๆ (coagulum) ถามสอนมกเปนสทเกดจากความผดปกต หรอมพยาธสภาพ เชน สของหนอง (pus) หรอสแดงของเลอด (bloody)

- ความหนด (viscosity) ปกตน าอสจจะมความหนดระดบหนง ซงอาจจะประมาณไดจากการหยดน าอสจใหเปนหยด ๆ ดวยหลอดกาแฟ หรอ pasture pipette จะเหนวาน าอสจ


จะยดไดยาวประมาณ 3-5 เซนตเมตร จงขาดจากกน ถายดยาวกวานแสดงวามความหนดมากกวาปกต - ปรมาตร (volume) ปกตน าอสจทถกหลงออกมาจะมปรมาณ 0.5-1.5 มลลลตร การวดปรมาตรท าโดยการเทน าอสจลงในหลอดแกวกนแหลมทมขดบอกปรมาตร แลวอานปรมาตรน าอสจ จะไมวดปรมาตรโดยใช sero pipette ดดน าอสจเขาไปแลวอานปรมาตร เนองจากจะอานปรมาตรผดพลาดไดงาย และไมสะดวกในการปฏบต การวดปรมาตรอาจจะวดโดยการชงน าหนกกได โดยชงน าหนกภาชนะเปลาแลวบนทกไว หลงจากเกบน าอสจแลวกชงน าหนกรวมอกครง และหกน าหนกของภาชนะออก กจะไดน าหนกของน าอสจ ซงสามารถแปลงเปนคาปรมาตรได โดยน าหนกอสจ 1 กรม เทยงเคยงไดกบปรมาตร 1 มลลลตร - การหลอมเหลว (liquefaction) ปกตน าอสจทถกหลงออกมาใหม ๆ จะมลกษณะเปนกอน ซงกอนเหลานเกดจากการแขงตวของ fibrinogen liked protein ทมาจาก seminal

vesicle เมอมารวมตวกบของเหลวทถกหลงออกมาจากอณฑะ ซงมเอนไซมหลายหลายชนด โดยเอนไซมเหลานจะท าการยอย ron coagulum ท าใหกอน coagulum เกดการหลอมเหลว ขบวนการหลอมเหลวจะเกดขนอยางสมบรณภายใน 30 นาท ในภาวะปกต - ความเปนกรด-ดาง (pH) น าอสจของคนปกตทวไป จะม pH ประมาณ 7.2-8.0

ถาม pH มากกวานแสดงถงความผดปกต เชน อาจจะเกดการตดเชอของอวยวะสบพนธ หรอถาม pH คอนไปทางกรดมาก อาจจะมสาเหตจากความไมสมดลของของเหลวทถกหลงออกมาจากอวยวะตาง ๆ เชน ของเหลวจากอณฑะมมาก หรอของเหลวจาก seminal vesicle ถกหลงออกมานอย 6.2 การตรวจวเคราะหดวยกลองจลทรรศน (microscopic examination)

- การเคลอนทของตวอสจ (sperm motility) เปนการตรวจสอบดวาตวอสจทถกหลงออกมาจะมความสามารถในการเคลอนทมากนอยและรวดเรวเพยงใด คาปกตของการเคลอนทของตวอสจ คอ รอยละ 50 ขนไป โดยตามเกณฑขององคการอนามยโลก ใหรายงานรอยละของลกษณะการเคลอนทของตวอสจออกเปน 4 แบบ ดงน 1. Rapid progression คอตวอสจมการเคลอนท ไปดานหนาอยางรวดเรว สงเกตจากการสะบดของหางซงรวดเรวมาก จนไมสามารถเหนไดชดเจน การเคลอนทแบบนใหเปนแบบชนด a

2. Slow progression คอตวอสจมการเคลอนทชาลง สามารถเหนการสะบดหางของตวอสจไดชดเจน การเคลอนทแบบนใหเปนแบบชนด b


3. Non progression คอตวอสจมการเคลอนท ชามาก หรอเปนเพยงการเคลอนไหวอยกบท การเคลอนทแบบนใหเปนแบบชนด c 4. Immotile คอตวอสจไมมการเคลอนท หรอเคลอนไหว สวนใหญจะเปนตวอสจทเสยชวตแลว การเคลอนทแบบนใหเปนแบบชนด d

- ความมชวตของตวอสจ (sperm viability) การมชวตของตวอสจมความส าคญตอคณภาพของน าอสจเปนอยางยง โดยปกตถาตวอสจมการเคลอนทยอมหมายความวาตวอสจมชวต ดงนนคานจงมความสมพนธกบคาการเคลอนทของตวอสจ แตอยางไรกตามผปวยบางรายอาจมตวอสจทไมสามารถเคลอนทแตยงมชวตอย การตรวจสอบความมชวตของตวอสจจะใหหลกการของส supra-vital ซงสามารถซมผานผนงเซลลของเซลลทตายแลว เชน ส eosin

- ความเขมขนของตวอสจ (sperm concentration) ความเขมขนหรอจ านวนตวอสจตอปรมาตรเปนสงทส าคญตอคณภาพของน าอสจเปนอยางยง ดงนนจงมความจ าเปนทจะตองท าการตรวจนบจ านวนตวอสจใหทราบแนชดวามปรมาณเทาใด เพอท าการประเมนผปวยวาจะอยในสถานะทมโอกาสมบตรไดหรอไม โดยคนปกตจะมความเขมขนของตวอสจ 50-250 x

106 เซลล/มลลลตร สวนคนทจดอยในสถานะเปนผมบตรยากจะมคาความเขมขนของตวอสจ นอยกวา 20 x 106 เซลล/มลลลตร

อปกรณ


2. กระดาษเชคเลนส 3. สไลด 4. แผนปดสไลด 5. หลอดหยด และขวดน ากลน

6. หนแสดงสวนประกอบอวยวะสบพนธ 7 .วดทศนแสดงกระบวนการสรางอสจและไข 8. วดทศนแสดงกระบวนการปฏสนธและการเจรญเตบโตของตวออน

9. Autopipet

10. Counting chamber

11. หลอดทดลอง 12. กระดาษลตมส


สารเคม

1. น ากลน

2. Sodium bicarbonate

วธการทดลอง 1. ศกษาสวนประกอบของอวยวะสบพนธเพศหญงและชาย โดยศกษาจากหนจ าลอง

แลววาดภาพ และบนทกผลในแบบบนทกผลการทดลอง 2. ศกษากระบวนการสรางอสจและไข โดยศกษาจากวดทศน แลวบนทกผลในแบบ

บนทกผลการทดลอง 3. ศกษากระบวนการปฏสนธและการเจรญเตบโตของตวออน โดยศกษาจากวดทศน

แลวบนทกผลในแบบบนทกผล

4. การตรวจวเคราะหน าอสจ 4.1 การตรวจทางกายภาพ

- การตรวจวดปรมาตร วดปรมาตรน าอสจโดยใชหลอดวดปรมาตร แลวบนทกผล

- ตรวจวด pH โดยน ากระดาษลตมส

- วดความการละลายตว โดยจบเวลานบตงแตเกบไดจนน าอสจละลายตวด 4.2 การตรวจทางกลองจลทรรศน

- ตรวจการเคลอนไหวของตวอสจ (motility)

- หยดน าอสจลงบนสไลด - ปดทบดวย cover slide

- น าไปสองดดวยกลองจลทรรศนดวยก าลงขยาย 10X และ 40X

- บนทก grade ของการเคลอนทของอสจ และปรมาณอสจทเคลอนทเปน %

4.3 การนบจ านวนอสจ - เจอจางน าอสจกบ sodium bicarbonate ในอตราสวน 1: 20 ผสมใหเขากนด - น า autopipet ดดสวนผสมขางตน มาหยดลงบน counting chamber ระวงอยาให

สวนผสมลนออกจากแผนสไลด - น าไปดดวยกลองจลทรรศน ดวยก าลงขยาย 10X และ 40X - นบจ านวนอสจ จาก 4 ชองใหญ (ชองนบจ านวนเมดเลอดขาว)


การคานวณจานวนอสจ จ านวนอสจ = จ านวนอสจทนบไดจาก 4 ชองใหญ x 50,000 cell/ml

ภาพท 5.7 Counting chamber

ทมา (https://www.pinterest.com สบคน 22 ธนวาคม 2557)

https://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCMrb7JTo-8gCFcoblAodn5APrA&url=https://www.microscopyu.com/print/articles/formulas/measurements-print.html&psig=AFQjCNGCf6OjplpNkCde2ZEXMNZA5l6skg&ust=1446898913232556

http://www.google.co.th/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCMXU3P7n-8gCFcEWlAodhEsK5w&url=http://medical.tpub.com/14295/css/14295_279.htm&psig=AFQjCNGCf6OjplpNkCde2ZEXMNZA5l6skg&ust=1446898913232556




สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………


ผลการทดลอง 1. ศกษาสวนประกอบของอวยวะสบพนธเพศหญงและชาย

ลกษณะอวยวะสบพนธเพศหญง

ลกษณะอวยวะสบพนธเพศชาย


2. ศกษากระบวนการสรางอสจและไข กระบวนการสรางอสจ

กระบวนการสรางไข

3.กระบวนปฏสนธและการเจรญเตบโตของตวออน


4. การตรวจวเคราะหน าอสจ เกณฑปกต ผลจากการทดลอง

รปรางปกตของอสจ

รปรางผลการทดลอง

ปรมาตร 2 ml

การละลายตว 30 min

pH 7.2-8.0

การเคลอนท Motility 50%

Grade A 25%

Grade B 50%

จ านวนอสจ 20 x106 cell/ml

สรปผลการทดลอง …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………



…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

เอกสารอางอง 1. สรภทร พราหมณย, ธนวรรณ พานชพฒน, ลกษณา กนทะมา. 2545. ชวทยา:

ป ฏ บ ต ก า ร . ส า ย ว ช า ว ท ย าศ าส ต ร ค ณ ะศ ล ป ะศ าส ต ร แ ล ะ ว ท ย าศ าส ต ร , มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

2. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2547. ปฏบตการชววทยาทวไป. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

3. เสาวรส กาญจนารกษ. 2535. คมอปฏบตการชววทยา. ภาควชาสตววทยา คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

4. Mertens, R.T. and R.L. Hammersmith. 1998. Genetics laboratory investigation.

11th ed. Prentice Hall. New Jersey.

5. Campbell, N.A., Reece, J.B. and Mitchell, L.G. 2002. Biology. 6th ed. San




สวนประกอบของเลอด และปฏกรยาภมคมกน

หวขอเนอหา 1. การตรวจวดเมดเลอดแดงอดแนน ดวยวธปนดวยหลอดแกวขนาดเลก 2. การตรวจสอบหมเลอด

3. การเตรยมสไลดเลอดยอมส


เมอผเรยน เรยนจบแลวผเรยนควรมความรและทกษะดงน 1. อธบายลกษณะของเมดเลอดแดง เมดเลอดขาวชนดตาง ๆ และเกรดเลอดได 2. ตรวจวดเมดเลอดแดงอดแนน ดวยวธปนดวยหลอดแกวขนาดเลกได 3. บอกหลกการของปฏกรยาจ าเพาะระหวางแอนตเจน และแอนตบอด และการ

ประยกตใชในการตรวจสอบหมเลอดได 4. เตรยมสไลดเลอดยอมสได



2. อาจารยบรรยายสรปวธ และขนตอนปฏบตการ




2. แบบรายงานผลการทดลอง 3. อปกรณตาง ๆ ทางหองปฏบตการ









หลกการ

เลอดจดเปนเนอเยอเกยวพน มลกษณะเปนของเหลวไหลเวยนอยในหลอดเลอด ซงสอดแทรกไปตามเนอเยอตางทวรางกาย เลอดประกอบดวย เมดเลอด และสวนทเปนของเหลว หรอนาเลอด ทเรยกวา พลาสมา เลอดทาหนาทหลายประการ ไดแก

1. ลาเลยงสารเขา และออกจากเสนเลอดฝอย เปนบรเวณทมการแลกเปลยนกบของเหลวในเนอเยอ

2. ปองกนเชอโรคเขาสรางกาย

3. ควบคมอณหภมของรางกาย

4. ปองกนภาวะเลอดออก (hemorrhage)

1. องคประกอบของเลอด เลอดประกอบดวย 2 สวนใหญ คอ 1.1 สวนทเปนของเหลว หรอน าเลอด (plasma) ประกอบดวย โมเลกลหลายชนด รวมทงสารอาหาร ของเสย เกลอ และโปรตน

1.2 สวนทเปนเซลลเมดเลอด (blood cell or corpuscle) ประกอบดวยเซลลเมดเลอดชนดตาง ๆ และเกลดเลอด (platelet)

1.2.1 เซลลเมดเลอดแดง (red blood cell หรอ erythrocyte) ทาหนาทลาเลยงออกซเจน เซลลเมดเลอดแดงทเจรญเตมทแลว จะมรปรางกลม บรเวณตรงกลางเวาเขาหากนทงสองขาง (biconcave) ขนาดเสนผานศนยกลาง ประมาณ 7-8 ไมครอน ไมมนวเคลยส และไมมออรแกเนลล

1.2.2 เซลลเมดเลอดขาว (white blood cell หรอ leukocyte) ทาหนาทเกยวของกบการตอบสนองทางดานภมคมกน เมดเลอดขาว มขนาดและรปรางของนวเคลยสแตกตางกนไป สามารถแบงออกไดเปน 5 ชนด โดยอาศยแกรนล (granules) ในไซโทพลาสซม และรปรางของนวเคลยสเปนเกณฑ

- นวโทรฟล (neutophil) จะพบไดประมาณรอยละ 45-75 ในกระแสเลอด ลกษณะของนวเคลยสเปน lope (ประมาณ 2-5 lope) ไซโทพลาสซม ประกอบดวย แกรนลจ า เพ าะ (specific granule) และ อะซ โรฟ ลล ค (azurophilic granule) จด เป นพวก ฟาโกไซต (phagocyte) ใชกาจดสงแปลกปลอม ทงทอยในเนอเยอและในกระแสเลอด


- อโอซโนฟล (eosinophil) เปนเซลลทในไซโทพลาสซม มแกรนล ยอมตดสสมแดงในกระแสเลอด พบไดประมาณ รอยละ 1-6 จดเปนเซลลพวกฟาโกไซต (phagocyte) แตจะเลอกกนเฉพาะแอนตเจน-แอนตบอด คอมเพลกซ (antigen-antibody complex) เทานน ในรายทมภาวะภมแพ (anaphylatic hypersensitivity) หรอ มการตดเชอพยาธ (parasitic infection)

จะพบวามระดบ ของอโอซโนฟล เพมสงขนได - เบโซฟล (basophil) เปนเซลลทในไซโทพลาสซม มแกรนล ขนาดใหญกวาใน

กลมเดยวกน (neutrophil, eosinophil) แกรนลยอมตดสมวง มบทบาทสาคญในเรองภาวะภมคมกนไวเกน (anaphylaxis) ในกระแสเลอด จะพบไดประมาณ รอยละ 1-2

- โมโนไซต (monocyte) เปนเซลลประเภทฟาโกไซต (phagocyte) ในไซโทพลาสซม ตดสฟาอมเทา และมอะซโรฟลลค (azurophilic granule) อยเปนจานวนมาก ลกษณะของนวเคลยส อาจเปนรปไข หรอรปเกอกมา หรอรปไต ในกระแสเลอดจะพบไดประมาณ รอยละ 2-15 จะมชวตเฉลยประมาณ 5-7 วน สวนหนงจะผานผนงหลอดเลอด เขาไปอยในเนอเยอกลายเปนแมคโครแฟจ (macrophage) เมอมสงแปลกปลอม ลมโฟไซตจะหลงสารทเปนตวเรยกใหโมโนไซตมา เพอกาจดสงแปลกปลอมนน ดวยวธการฟาโกไซโตซส

- ลมโฟไซต (lymphocyte) เปนเซลลรปรางกลม ม 3 ขนาด คอ เลก กลาง ใหญ แตในกระแสเลอด จะพบลมโฟไซตขนาดเลกเปนสวนใหญ นวเคลยสตดสเขม มไซโทพลาสซมนอยยอมตดสฟาออน จะพบไดประมาณ รอยละ 20-25 ในกระแสเลอด

1.2.3 เกลดเลอด (platelet หรอ thrombocyte) เปนสวนของเซลลทมขนาดเลก มเสนผานศนยกลาง 2-3 ไมครอน รปรางเปนแผนกลม (discoid shape) ไมมนวเคลยส เนองจากเปนชนสวนของไซโทพลาซมของเมกะแครโอไซต (megakaryocyte) ซงมเซลลตนกาเนดอยภายในไขกระดก เกลดเลอด ทาหนาทเกยวกบขบวนการแขงตวของเลอด

2. ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนนหรอฮมาโตครต (packed cell volume, PCV หรอ hematocrit, Hct) หมายถง ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนนทสด เมอปนในหลอดทมขนาดสมาเสมอดวยอตราเรวและเวลาทกาหนดให ซงเปนเวลาทนอยทสดททาใหเมดเลอดแดงอดแนนทสด การทดสอบนใชในการตรวจกรองภาวะเลอดจาง (anemia) และภาวะเลอดขน (polycythemia) รวมทงใชประเมนความรนแรงของภาวะเลอดจาง และตดตามผลการรกษาภาวะเลอดจาง

ปนเลอดในหลอดทมขนาดสมาเสมอ ดวยอตราเรวและเวลาคงท แลววดปรมาตรเมดเลอดแดงทอดแนนเทยบกบปรมาตราทงหมดของเลอด อตราเรวและเวลาทใชนเปนอตราเรวและเวลาทนอยทสดททาใหเมดเลอดแดงอดแนนทสด กลาวคอ การเพมอตราเรวหรอเวลาจะ

67 ปฏบตการท 6 สวนประกอบของเลอด และปฏกรยาภมคมกน

ไมทาใหปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนนเปลยนแปลงอกตอไป อตราเรวและเวลาทใชขนกบวธการทเลอก

การคานวณ

การคานวณคาปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน สามารถคานวณไดจากตวเลขทอานได ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน (%) = ความสงของชนเมดเลอดแดง (มม.) x 100

ความสงของเลอดทงหมด (มม.) ตวอยาง ความสงของชนเมดเลอดแดง 43 มม. ความสงของเลอดทงหมด 110 มม. ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน = 43 x 100 % = 39 %

110

การแปลผล ตารางท 1.1 คาปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน

ภาวะเลอด ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน (%)

ภาวะเลอดจาง (anemia) อาย 6 เดอน-6 ป อาย 6 ป-14 ป ผชายอายตงแต 14 ปขนไป

ผหญงอายตงแต 14 ปขนไป

หญงมครรภ

<33

<36

<39

<36

<33

ภาวะเลอดขน (polycythemia)

ผชาย

ผหญง

>54

>51

3. หมเลอด (blood group หรอ blood type)

บนผวเมดเลอดแดงของคน จะมแอนตเจนหลายชนด เปนทมาของการจาแนกหมเลอดหลายระบบ ไดแก ระบบ ABO, ระบบ Rh, ระบบ Lewis, ระบบ li, ระบบ Mn, ระบบ P, ระบบ Kidd และระบบ Duffy เปนตน แตระบบหมเลอดทสาคญ และกอใหเกดความรนแรงทางคลนก คอ ระบบ ABO และ Rh


3.1 ระบบหมเลอด ABO ระบบนมแอนตเจน 3 ชนด คอ เอ (A), บ (B), และ เอช (H)

ซงมองคประกอบทางเคมเปน ไกลโคสฟงโกลพด (glycosphingolipid) ในคนทมหมเลอดเอ จะมแอนตเจนเอ บนผวเมดเลอดแดง คนหมเลอดบ จะมแอนตเจนบ บนผวเมดเลอดแดง คนหมเลอดเอบ จะมแอนตเจน เอบ บนผวเมดเลอดแดง สวนคนหมเลอดโอ จะไมมแอนตเจนใดเลยบนผวเมดเลอดแดง สวนในพลาสมาของคนหมเลอดเอ จะมแอนตบอดบ (anti-B) คนหมเลอด บ จะมแอนตบอดเอ (anti-A) คนหมเลอดเอบ ไมมแอนตบอดทงสองชนด สวนคนหมเลอดโอ จะมแอนตบอด ทงเอและบ (anti-A and anti-B) ดงนนในการใหเลอด จะตองหลกเลยงการใหเลอดตางกลม เนองจาก แอนตบอดในนาเลอดทจาเพาะ กบแอนตเจนบนผวเมดเลอดแดง สามารถกอใหเกดการเกาะกลมของเซลลเมดเลอดแดง จากการจบของแอนตบอด แลวเหนยวนาใหเกดการแตกของเมดเลอดแดงได (hemolysis) ซงเปนอนตรายถงชวต

ดงนนการตรวจ ABO group เปนการตรวจหาแอนตเจนทอยบนเมดเลอดแดง โดยใหทาปฏกรยากบแอนตบอด (anti-A, anti-B, anti-A,B) โดยแอนตเจนทมบนเมดเลอดแดง จะทาปฏกรยากบแอนตบอดทจาเพาะกน และตรวจหาแอนตบอดทมใน serum โดยใหทาปฏกรยากบ A-cell , B - cell และ O-cell ซงผลการตรวจ cell grouping และ serum grouping จะตองสอดคลองกน

3.2 ระบบหมเลอด Rh นอกจากการมชนดของแอนตเจนบนผวเมดเลอดแดง ทแตกตางกนตามระบบ ABO แลว ยงพบวาบนผวเมดเลอดแดงของคน ยงมสวน Rh factor ซงมโครงสรางคลายคลงกบแอนตเจน บนผวเมดเลอดแดงของลง Rhesus พบวาแอนตบอดตอเมดเลอดแดงของลง Rhesus ทเตรยมขนในกระตาย สามารถทาใหเมดเลอดแดงของคนสวนใหญจบกลมกนได ซงคนทมลกษณะดงกลาวจดเปน Rh positive (Rh+) และคนทมเมดเลอดแดงไมสามารถทาปฏกรยาจาเพาะกบแอนตบอด ดงกลาวได จดเปน Rh negative (Rh-) ซงพบนอยมาก เปนระบบหมเลอด ทสาคญรองลงมาจากระบบ ABO

อปกรณ


2. กระดาษเชคเลนส 3. สไลด 4. Lancet

5. สาล

6. Spreader


7. Capillary tube

8. อกษรไมจมฟน

9. ดนนามน

10. เครองปนเหวยงไมโครฮมาโตครต (microhematocrit centrifuge)

11. เครองอานไมโครฮมาโตรครต

สารเคม

1. ชดสยอมเมดเลอด Wright’s stain

2. นามน (oil immersion)

3. แอลกอฮอล 4. นายา antiserum (Anti-A, Anti-B และ anti-D)

วธการทดลอง 1. การศกษาสณฐานวทยาของเมดเลอดแดง (morphology of blood cell)

การศกษารปรางลกษณะของเซลลเมดเลอด และจาแนกความแตกตางระหวางเซลลเมดเลอดชนดตาง ๆ จะใชเทคนคการยอมสเฉพาะ โดยอาศยหลกการยอมสทแตกตางกนระหวางนวเคลยส และไซโทพลาสซมของเซลลเมดเลอด เพอใหมองเหนรปรางของเซลล และนวเคลยส

1. เจาะเลอดปลายนว โดยเชดบรเวณปลายนวดวยแอลกอฮอล จากนนใช lancet เจาะทบรเวณดงกลาว

2. ใช capillary tube ดดเลอดบรเวณทเจาะใหไดเกอบเตมหลอด

3. หยดเลอดบนสไลด 1 หยด โดยใหหยดเลอดอยกงกลางของความกวางแผนกระจก และหางจากปลายแผนกระจกประมาณ 2 ซม. 4. จบ spreader (สไลดตวไถ) ระหวางนวโปง นวช วางหนาหยดเลอด โดยทามมประมาณ 25-45 องศา กบสไลด ทงนขนกบความเขมขนของเลอด ถาเลอดขนใชมมตา ถาเลอดจางใชมมสง 5. ลากแผนกระจกตวไถถอยหลงกลบไปยงหยดเลอด ใหเลอดกระจายเปนเสนตรงเตมดานกวางของกระจกตวไถ

6. รบไถสเมยรเลอดไปดานหนาอยางรวดเรว โดยรกษาจงหวะความเรว และมมไถใหคงทสมาเสมอ สเมยรเลอดควรแหงทนททไถเสรจ โดยเรมแหงจากปลายสเมยร


7. เมอสไลดแหง หยดสยอมเมดเลอด Wright’s stain ลงบนสไลดพอทวม ทงไวประมาณ 3-5 นาท

8. หยด phosphate buffer ลงบนสไลดใหทวม ทงไวประมาณ 2-3 นาท แลวนาสไลดไปลางดวยนากลน ทงไวใหแหง

9. สไลดทแหงแลว ไปศกษารปรางลกษณะ และการตดสของเซลลเมดเลอด โดยเลอกบรเวณปลายของสเมยร ทเปนบรเวณทเมดเลอดกระจายตว ไมซอนทบกน โดยใชกลองจลทรรศน ดวยเลนสใกลวตถกาลงขยาย 100 เทา แลวบนทกผลการทดลองโดยวาดภาพแสดงลกษณะของเซลลเมดเลอด

ภาพท 6.1 การไถสเมยรเลอด

ทมา (https://www.slideshare.net สบคน 30 ธนวาคม 2557)

2. การตรวจหมเลอด โดยวธตรวจ Cell grouping แบบ slide test

อาศยทาปฏกรยากบแอนตบด (anti-A, anti-B, anti-D) โดยแอนตเจนทมบนเมดเลอดแดงจะทาปฏกรยากบ antibody ทจาเพาะกน จะเกดการกลมตกตะกอนของเมดเลอดแดง 1. นาเลอดทเหลอจากการทดลองท 1 หยดเลอดบน slide ทสะอาด 3 จด จดละ 1 หยด

2. หยดนายา anti-A, Anti-B, anti-D ตามลาดบลงใกลกบเลอดทหยดไว ตามลาดบ

3. ใชไมจมฟนคนใหเลอด และนายา anti-serum ใหเปนเนอเดยวกน

การอานผล เอยงสไลดไปมา ดปฏกรยาการจบกลมตกตะกอนเมดเลอดแดง อานผลภายใน 2 นาท Positive: เกดการจบกลมตกตะกอนของเมดเลอดแดง Negative: เมดเลอดแดงเปนเนอเดยวกนไมมการจบกลมตกตะกอน


3. การตรวจเมด เลอดแดงอดแนน ด วยวธป นด วยหลอดแกวขนาดเลก (microhematocrit method)

1. นาเลอดทเหลอ ควรเหลอประมาณมากกวา 3 ใน 4 ของ capillary tube

2. ปดหลายขางหนงดวยดนนามน

3. นาไปวางในเครองปนเหวยงไมโครฮมาโตครต โดยวาง capillary tube ใหปลายขางทอดดนนามนอยดานนอกชดกบขอบยางภายในจาน ตรวจสอบตาแหนงทสมดลกนของ capillary

tube ปดฝาจานใหสนทแลวจงปนดวยอตราเรว 11,500-15,000 รอบตอนาท นาน 5 นาท 4. นา capillary tube ออกจากเครองปนเหวยงไมโครฮมาโตครต นาไปวดระดบปรมาณ

เมดเลอดแดงอดแนน และระดบเลอดทงหมด หรออานดวยเครองเครองอานไมโครฮมาโตครต จะไดเปอรเซนตของฮมาโตครต บนทกผลลงในตาราง




สาขาวชา………………………………………………………………………………………………………………………………………

ชอผรายงาน…………………………………………………………………………………………………………………………………

วนททาการทดลอง………………………………………………………………………………………………………………………. อาจารยผสอน………………………………………………………………………………………………………………………………

ผลการทดลอง 1. การศกษาสณฐานวทยาของเมดเลอดแดง (Morphology of blood cell)

ชนดของเมดเลอด ร ป ร า ง ก า ร ต ด ส ข อ งนวเคลยส ไซโทรพลาสซม และแกรนล

วาดภาพลกษณะเมดเลอด

Neutrophil

Eosinophil

Basophil

Monocyte

Lymphocyte


ชนดของเมดเลอด ร ป ร า ง ก า ร ต ด ส ข อ งนวเคลยส ไซโทรพลาสซม และแกรนล

วาดภาพลกษณะเมดเลอด

Erythrocyte

Platelet

2. การตรวจหมเลอด โดยวธตรวจ cell grouping แบบ slide test

นายา anti-A นายา anti-B นายา anti-D

ปฏกรยาตอเมดเลอดแดง

แปลผลหมเลอด

3. การตรวจเมดเลอดแดงอดแนน ดวยวธปนดวยหลอดแกวขนาดเลก ระดบของเมดเลอดแดงอดแนน (มม.)

ร ะ ด บ ข อ ง เล อ ดทงหมด (มม.)

ปรมาตรเมดเลอดแดงอดแนน (%)

แปลผล

สรปผลการทดลอง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เอกสารอางอง 1. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2546. หนงสอปฏบตการหลกชววทยา 1. ภาควชา

ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 2. สหพฒน บรศวรกษ และ ชาญวทย ลลายวฒน. 2546. ปฏบตการคลงเลอด.

ภาควชาภมคมกนวทยาคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน. 3. โสภาค โรจนเสถยร. 2540. ปฏบตการโลหตวทยา = Practical hematology.

กรงเทพมหานคร. โรงพมพเรอนแกวการพมพ. 4. นนทรตน โฆมานะสน และคณะ. 2546. การทดสอบพนฐานทางหองปฏบตการ.

ภาควชาจลทรรศนคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน. 5. Campbell, N.A., Reece, J.B. and Mitchell, L.G. 1999. Biology. 4th ed. San


6. Morgan, J.G. and Eloise, B. C. M. 1996. Investigating biology. 2nd ed. San

Francisco. The Benjamin/Cummings.

7. Terry, R. Martin. 2002. Human anatomy&physiology: Laboratory manual. 9th

ed. New York. McGraw-Hill.

8. Wachtmeister, H.F.E. and Scott, L.J. 1993. Encouter with life: General bilology

laboratory manual. 4th ed. Colorado. Morton Publishing.

9. Winchester, A.M. 1975. Biology laboratory manual. 5th ed. Lowa. Wm. C. Brown

Company Publishers.

บรรณานกรม

เชาวน ชโนรกษ และ พรรณ ชโนรกษ. 2552. ชววทยาเลม 1. ภาควชาพฤกษศาสตร คณะวทยาศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรชา สวรรณ พนจ และ นงลกษณ สวรรณ พนจ. 2551. ชววทยา 1. พมพครงท 9.

กรงเทพมหานคร. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปรชา สวรรณ พนจ และ นงลกษณ สวรรณพนจ. 2550. ชววทยา 2. พมพครงท 7.

กรงเทพมหานคร. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. คณาจารยภาควชาชววทยา. 2552. ชววทยา 2. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร.ภาควชา

ชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล. กฤษณ มงคลปญญา และ อมรา ทองปาน. 2546. ชววทยา.พมพครงท 5. คณะวทยาศาสตร ,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. Cecie Starr. Biology: concepts and applications /ผแปลและเรยบเรยง ทมคณาจารย ภาควชา

ชววทยา. ชววทยา เลม 1. ภาควชาชววทยา มหาวทยาลยขอนแกน. กรงเทพฯ: Cengage

Learning (Thanilan), Ltd.

สรภทร พราหมณย . 2556. ชววทยา. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร. ส านกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อนกรรมการปรบปรงหลกสตรวทยาศาสตร ทบวง มหาวทยาลย. 2546. ชววทยา 1. กรงเทพมหานคร. สมาคมวทยาศาสตรแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ.

ประสทธ ขนะรตน และปญจะ กลพงษ. 2544. โลหตวทยา. ภาควชาจลทรรศนศาสตรคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน.

พรเทพ เทยนสวากล. 2544. โลหตวทยาคลนก. กรงเทพมหานคร. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วชย ประยรววฒน, ออยทพย ณ ถลาง. 2549. โลหตวทยาเบองตน . กรงเทพมหานคร. โครงการต าราวทยาลยแพทยศาสตรพระมงกฎเกลา.

สทธพนธ สาระสมบต และคณะ. อมโมนวทยา. พมพครงท 4 กรงเทพฯ: บรษท เค.พ. พรนตง จ ากด. 2543.

รบพร กตตวชร. 2556. เซลลในระบบภมคมกนและการตอบสนองของระบบภมคมกน . พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร. ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.


กนกธร ปยธ ารงรตน. 2542. ชววทยาของรางกาย. พมพครงท 1. โครงการจดตงส านกพมพมหาวทยาลยสงขลานครนทร.

คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. กรงเทพมหานคร. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

คณาจารยภาควชาชววทยา. 2547. ปฏบตการชววทยาทวไป . ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

เสาวรส กาญจนารกษ. 2535. คมอปฏบตการชววทยา. ภาควชาสตววทยา คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สรภทร พราหมณย, ธนวรรณ พานชพฒน, ลกษณา กนทะมา. 2554. ชววทยา: ปฏบตการ. สายวชาวท ยาศาสตร คณ ะศลปะศาสตร และวท ยาศาสตร , มหาวท ยาล ย เกษตรศาสตร.

คณาจารยภาควชาชววทยา. 2545. ปฏบตการชววทยา. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

คณาจารยภาควชาชววทยา. 2548. คมอปฏบตการชววทยา 1. สงขลา. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

โครงการต าราวทยาศาสตร และคณตศาสตร มลนธ สอวน. 2548. ชววทยา: สตววทยา 1. กรงเทพมหานคร. บรษทดานสทธาการพมพ จ ากด.

นภดล ศกระกาญจน และคณะ. 2549. คมอปฏบตการชววทยา 2. โครงการสงเสรมการผลตเอกสารวชาการ ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยทกษณ.

คณาจารยภาควชาชววทยา. 2546. หนงสอปฏบตการหลกชววทยา 1. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สหพฒน บรศวรกษ และ ชาญวทย ลลายวฒน. 2546. ปฏบตการคลงเลอด. ภาควชาภมคมกนวทยาคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน.

โสภาค โรจนเสถยร. 2540. ปฏบตการโลหตวทยา = Practical hematology. กรงเทพมหานคร. โรงพมพเรอนแกวการพมพ

นนทรตน โฆมานะสน และคณะ. 2546. การทดสอบพนฐานทางหองปฏบตการ.ภาควชาจลทรรศนคลนก คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน.

Solomon, E. P., Berg, L. R., Martin, D.W. 2002. Biology. 6nd ed. Singapore. Rooks/

Cole/Thomson Learning.

75 บรรณานกรม

Tribe, M.A. Eraut, M.R. and Snook, R.K. 1975. Basic biology course:Light microscopy.

Cambridge. Cambridge University Press.

Beckett, B.S. 1983. Beginning Science Biology. Oxford University Press, London.

Campbell, N.A., Reece, J.B. and Mitchell, L.G. 1 9 9 9 . Biology. 4 th ed. San Francisco.

Addison Wesley Longman.

Dolphin, W.D. 2005. Biological Investigation. 7th ed. New York. McGraw-Hill.

Mader, S. S. 2001. Biology. 7th ed. New York. McGraw-Hill.

Peter, H. R. and George, B. J. 2002. Biology. 6th ed. McGraw-Hill.

Campbell, N.A., Reece, J.B. 2002. Biology. 6th ed. San Francisco. Pearson Education.

Enger, E. D. and F. C. Ross. 2003. 10th ed. Concepts in biology. McGraw-Hill Higher

Education. New York.

Klug, W. S., Cummings, M. R., Spencer, C. A., Palladio, M. A. 2012. Concepts of genetics.

10th ed. USA, Pearson Education, Inc.

Pierce, B. A. 2012. Genetics essential: concepts and connection. 1st ed. USA, Sinauer

Associates, Inc.

Mader, S. S. 2010. Biology. 10th ed. New York. McGraw-Hill Education.

Brooker, R. J., Widmaier, E. P., Graham, L. E. & Stiling, P. D. 2014. Biology. 3rd ed. New

York. McGraw-Hill Education.

Mason, K. A., Losos, J. B., & Singer, S. R. 2017. Biology. 11th ed. New York. McGraw-Hill.

Colman RW, Marder VJ, Clowes AW, George JN and Goldhaber SZ. 2006 Hemostasis and

Thrombosis: Basic Principles and Clinical Practice. 5th ed. Philadelphia: Lippincott

Williams & Wilkins.

Hoffman R, Benz EJ, Shaittil SJ, Furie B, Silberstein LE, McGlave z P and Heslop H. 2009.

Hematology Basic Principle and Practice. 5th ed. Philadephia:Churchil Livingstone.

Rodak BF, Fritsma GA and Doig K. 2007. Hematology: Clinical Principles and Applications.

3rd ed. Philadephia: Saunders Elsevier.

Song W C, Sarrias M R. and Lambris J D. 2000. Complement and innate immunity,

Immunopharmacology.

Parham, P. 2015. The immune system. 4th ed. USA: Garland Science. Taylor and Francis

Group, LLC.


Reeves G. and Todd I. 2004. Lecture note on Immunology. 4th ed. Oxford: Black well

Scientific publication.

Kiaus D.E. 2001. Immunology understanding the immune system, Wiley-Liss, Inc., New

York.

Helms, D.R., Helms, C.W. Kosinski, R.J. and Cummings, L.R. 1988. Biology in the

laboratory. 3rd ed. W.H. Freeman and Company. New York.

Perry, J.W., Morton, D. and Perry, J.B. 2002. Laboratory manual for biology. Pacific Grove.

Brook/coll Thomson Learning.

Terry, R. Martin. 2002. Human anatomy & physiology: Laboratory manual. 9th ed. New

York. McGraw-Hill.

Mader, S.S. 2001. Laboratory Manual Biology. 7th ed. New York. McGraw-Hill.

Mertens, R.T. and R.L. Hammersmith. 1998. Genetics laboratory investigation. 11th ed.

Prentice Hall. New Jersey.

Morgan, J.G. and Eloise, B. C. M. 1996. Investigating biology. 2nd ed. San Francisco. The

Benjamin/Cummings.

Wachtmeister, H.F.E. and Scott, L.J. 1993. Encouter with life: General bilology laboratory

manual. 4th ed. Colorado. Morton Publishing.

Winchester, A.M. 1975. Biology laboratory manual. 5th ed. Lowa. Wm. C. Brown Company

Publishers.

Documents

Biology in Public Health)portal5.udru.ac.th/ebook/pdf/upload/18LpXp9zg1x5X73z92zA.pdf · ผนบร ิหาร กา รสอนประจ ้าวิชา ภาคปฏิบัติกา