Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 34

8/7/2019 Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 34.

http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-opera-omnia-caillau-guillon-ed-1835-volume-34 1/491













'<^'ij

5b'i

GOLLECTIOSELECTA

SS. ECCLESlyE PA lUUM.CXIJ.

l»A.TBES QUINTI ECCLESI;*: S./KCULL

S. AUGUSTINVS.

XXXIV.

T



PROSTAT INSIIPF.R VFNArE

MONTIS PESSULANl.

Apon VIRENQUE, bibuopolam;

PARISTIS,

Apoo BIBl.lOPOLAM, coi nomen galmce,

SOr.lETK POUR h\. PLBLlCATION DES BONS f.lVRES,

Jtuo (li^s Saint^-Peres, n" i(S.

S.-CL0D0.\LD1, E TYPOGRAPHF.O BELIN-MANDAR.



(133C

COLLEGTIOSELRr.rA

S.S. ¥A:C1AiSlJE PA'rRlIMC.OMPI.KCTKNS

r.XQlTlSFIISSJMA OPF.RA

TIM nOGMATICi KT MOKAMA. Tl M AI'OI.OGKTICA ET ORATOHIA

ACCDRANTIBIS

D. A. B. CAILLAII,''inoifiro Hoaoiiiiii miioHAnKiKi it ciudhcehsi,

iNONNULLlSOri^ CA.mi (i AM.ICANI PRFSBYTEKIS.

OPHS KE(.l niCATUM.

TOMllS CENTESIIVIUS QrADRAOESIMUS PHIMUS.

PAHISIIS,

APri) PAKENT-DESBARRES, EDITOREM,SANCT^, liEDIS Or.DINUM INSlGNIBi;S DF.CORATVM,

YIA VIH.GO DICTA DE SEINF. , 48.

M nccc. XL.





SANCTI AUHELII

AUGUSTINIHlPPONEiNSIS EPISCOPI

OPERUM Lv.:;.34.]

PARS VI.

OPERA POLEMICA.

EPISTOLA sive LIBER DE PEKFECTIONE 1I0M[XIS.

DE (JESTIS PELAGIl, AU AUUELlUxVI EPiSCOPLUI, LlBEJlU\US.

DE GliATIA CIIUISTI ET DE PECCATO OKiGINALI, CON-TRA PELAGIUM ET COELESTIUM, LIRR! II.

1)E NUPTIIS ET CONCUPISCENTIA, AD VALERIU)! CO-MITEM. LlRRl 11.

DE ANIMA ET EJUS ORIGNE, L!BRI IV.

CONTRA DUAS EPISTOLAS PELAGIANORUM, Al) BON'-

KACIUM KOMAN.E ECCLESLE EPJSCOPUM, IJBRI ;V.

(Inhoc volumine lanlum reperiunlur duo libri priores ; duovero posleriores in volumine sequenii.)

:\Ll.





s.Auii.AUGusrmiU I IM'()NENSIS EPISCOPI

Ai) KPISCOPOS KDTKOPIUM i:t PAULUM

EPISTOLA,SIVE LIDER

1)£ PERFECTIONE JUSTITliE

HOMIIVIS \

Vala sihi chartuln defmiuonum, quce Ccelestii essedicebantur

,Augustums ratiocinationes prijnum

singidas, quibus ille, velsiquis aliuserrorissocius,perperam defniebat posse hominem hic sine pec-

catoesse, dissolvit brevibus responsis, docens per-fectionem plenUudinemque justitite illam

, quahomo sine ullo prorsus peccato sit, nec sine gratiapossibibdem per vires naturcv, prcesertim vitiatce

,

necunquam esse prcpsentis hujus vitce. PergUimie

ad auctoritates, quas eadem ckartula de Scriptu-ris corroo-atas continebat , alias quibus hrjminiprcecipitur ut sit immaculatus et perfectus, uliasquibus commemoratur non esse gralîa Dei man-data

,cdias tandem quasi his

, quce a Catholicis

' Sciiptus circiter finem anni l\\b.

1.



4 S. AUGDSTIWI EPISCOPI

contra Pelagianos proferri solerent ,auctorita-

tibus contrarias.

Sanciis fratribus et coepiscopis, Eulropio et Paulo

Augustinus.

CHARiTAsvestra, quae in vobis tanta est, et tam sancta,

ut etiam jubenli servire delectet, petivit ut definitionibus

quce dicunlur Coelestii esse, respondeam. Sic enim praeno-

tata est eadem chartula quam dedistis : « Defmitiones, ut

dicitur, Coelestii : » quse prGenotatio credo, quod non il-

lius, sed eorum sit qui hoc attulerunt de Sicilia, ubi Coe-

lestius non esse perhibetur, sed multi taha garrientes, et

sicut ait Apostolus, ipsi errantes, et alios in errorem mit-

tentes*. Ex illius tamen haec esse doctrina, vel etiam

quorumdam sociorum ejus, et nos possumus arbitrari.

Nam neque istae breves definitiones, vel potius ratiocina-

tiones, ab illius abhorrent ingenioj quod in opere aho

ejus inspexi, cujus eum esse constat auctorem : et noii

frustra istos fratres qui haec attultrunt, in Sicilia existimo

audisse, c|uod ipse docuerit ista vel scripserit. Vcllem au-

tem, si possem, ita obtemperare vestrse fraternae benevo-

lentiae, ut etiam ego tam brcviter responderem. Sed nisi et

ilia commemorem quibus respondeo, quis poterit quemad-

modum responderim judicare? Conabor tamen, quantum

raluero, adjuvantibus me apud Domini misericordiam

etiam orationibus vestris, ut non idtra quam necesse est

meus sermo procurrat.

I. « Ante omnia , inquit, interrogandus est qui negat

homincm sine peccato esse posse,quid sit quodcumque

peccatum, quod vitari potest, an quod vitari non polest.

' 2 Tiin. III, 23



DE PEMFECTIONE JUSTITI^ MOMINIS. 5

Si qiiod vitari non potest, peccatiim non esl : si quod vi-

lari poLcst, polcsl lionio sinc pcccato csso, ([iiod vitari po-

tcst. Nulla ciiini ralio vcl justilia patitur saltcm dici pec-

calum, i|uod vilari nulio modo potest. » RcsponJemus,

vitari possc pcccalum, si natura vitiata sanctur gratia Dci

pcr Jcsum Christum Dominum nostrum. In tanium cnim

sana non est, in ((uantum id (piod facicndum est, aut csr-

citate non videt, aul infirmitate non implct- dum caro

concupiscit advcrsus spiritum, et spiritusadversus carncm,

ut non ca cpi.ne viilt iiomo faciat'.

II. u Ilcrum quserendum est, intpiit, peccatum volun-

talis, an ncccssitatis est. Si neccssiiatis est, peccatum non

esl : si voluntatis est , vitari potcst. » Respondemus (|uod

supra : et ut sanemur, invocamus eum , cui dicitur in

Psalmo, « De neccssitatibus meiseduc me-. »

III. « Itcrum, incpiit, (pinercntlum cst, quid cst pecca-

tum, naturale, anaccidcns. Si naturalc, peccatum non est

si autcm accidens est, et rccedere potest , et (juod rece-

derc polcst , vitari potcst , ct quod vitari polest, potest

homo sine eo essequod vitari potcst. » R(^spon lctur, na-

turalenon esse peccatum , sed natur.ie, prnesertim vitiatae,

unde facli sumus natura filii irne, parum esse ad non pec-

candum voluntatis arbitrium , nisi adjuta sanetur gratia

Dei per Jesum Christum Dominum nostrum^.

IV. (( Iterum, ait, quaerendum est, quid e&t peccatiim,

actus, an rc^s. Si res est, auctorem habeat necesse est

et si auctorcm habcre dicitur,jam alter prreter Deum

rei alicujus auctor induci videbitur : at si hoc dici impiumest, confilcri necesse est peccatum omne actum esse, non

rem. Si igitur actus est, imo quia vere actus est , vitari

potest. » Rcspondemus, peccatum quidem actum dici et

esse, non rem. Sed eliam in corpore claudicatio eadem

' Gal V, I- - ' P?al. Ttiv, i". — ^ Folies v. 3.



6 S. AtlGIJgTINl EPISCOPl

ratione actus est, non res : quoniam res, pes ipse vel cor-

pus vel homo est, qui pede vitiato claudical ; nec tamen

vitare potest homcclaudicationem , nisi habeat sanatum

pedem. Quod etiam in interiore homine fieri potest, sed

gratia Deiper Jesum Christum Dominumnoslrum. Ipsura

sane vitium quo claudicat homo, nec pes est, nec corpus,

nec homo, nec ipsa claudicatio;

quae utique non est

quando non ambulat, cum tamen insit vitium quo fit clau-

dicatio quando ambulat. Quserat ergo quod eidem vitio

nomen imponat, utrum rem veHt dicere, an aclum, an rei

potius quaJitatem malam, qua deformis actus existit. Sicet

in homine interiore animusres est, rapina actus est, ava-

ritia vitiam est, id est, qualitas secundum quam malusest

animus, eliam quando nihil agit unde avaritise suae serviat,

etiam quando audit ; « Nonconcupisces ^, » seque vitupe-

rat , et taraen avarus manet : sed per fidem renovatur

id est , sanatur, de die in diem, nec tamen nisi gratia Dei

per Jesum Ghristum Dominum nostrura '^.

V. « Iterum, inquit, quaerendum est, utrum ne debeat

homo sine peccato esse. Procul dubio deliet. Si debet,

potest : si non potest, ergo nec debet. Et si non debet homo

esse sine peccato, debet ergo cum peccato essc', et jampeccatura non erit, si illud deberi constiterit. Aut si hoc

etiam dici absurdum est, confiteri necesse est, debere ho-

rainem sine.peccato esse, etconstateum non ahud debere

quam potest. » Respondetur eadem simihludine, qua su-

perius jam respondimus. Cum enira videraus claudum,

qui sanari potest, recte utique dicimus, Debethomo

iste

esse sine claudicatione5 etsi debet, potest. Nec tamen cum

vult continuo potest, sed cum fuerit adhibita curatione

sanatus, et mcdicina adjuverit voluntatem. Hoc fit in in-

teriore homine,quod ad peccatum attinet tanquara ejus

' ExoJ. XX, 17. — ' 2 Cor. IV, i6.



DE PERFECTIONE JlSTITI/E HOMINIS. 7

claudicationem, per ejnsgratiamquivenit non vocare jus-

los, secl peccatores ; « Quia non est opus sanis modicus,

» sed male liabeutibus*. »

VI. « Iterum, ait, quaerendum est, utrum-ne praecep-

tum sit liomini sine poccato esse. Autenim non potest, ct

privceplum non est : aut quia pr;eceptum est, potest.

Nam (juid praeciperetur, (|Uod fieri omnino non posset? »

Respondetur consultissime liomini prfrcipi, ut rectis pas-

sibus ambulet, ut cum se non posse perspexerit, mcdici-

nam requirat, quaeinteriorishominis ad sanandam peccati

claudicationem, gratia Dei est per Jesum Christum Do-

minum nostrum.

VII. « Iterum, ait, quaerendum est, an velit Deus ho-

minem sine peccato esse. Procul dubio vult, et procul du-

bio potest. Quis enim tam demens est, ut vel dubitct

fieri posse, quod Deum velle non dubitat? » Responde-

tur : Si nollet Deus hominem sine peccato esse, non mit-

teret Filium suum sine peccato, qui sanaret homines a

peccatis. Hoc fit in credentibus et proficientibus renova-

tione interioris hominis de die in diem, donec fiat perfecta

justitia tanquam sanitas plena.

VIII. « Iterum, ait, quaerendum est, quomodo vult

Deus hominera esse, cum peccato, an sine peccato. Procul

dubio non vult esse cum peccato. Quanta haec impietatis

blasphemia sit, cogitandum est ut dicatur hominem posse

esse cum peccato,quod Deus non vult ; et negetur posse

esse sine peccato, quod Deus vult : quasi aliquem ad hoc

Deus creaverit, ut posset esse quod nolit, et non posset esse

quod velit, et ut contra suam magis quam ut secundum

suam existeret voluntatem. » Jam superius responsum est

sed addendum video, quod spe salvi facti sumus. « Spes

» autem videtur, non est spes^quod enim videl quis, quid

' Matth. i\, 12 el i3.



8 8. AUGUSTINI EPISCOPl

» sperat? Si autem(|uod non videmus speramus, per patien-

» tiam expectamus ^ « Tunc ergo erit plena justitia,

quando plena sanifas ; lunc plena sanitas, quando plena

charitas; plenitndo enim legis charitas "^

: tunc autem

plena charitas, quando videbimus eum sicuti est^. Neque

enim erit quod addatur ad dilecl.ionem, cum fides perve-

nerit ad visionem.

IX. « Iterum quoerendum est, inquit, per ([uid cffici-

tur h(^mo c.um peccato, per naturae necessitatem , an per

arhitrii libertatem. Si per naturae necessilatem, culpa ca-

ret : si per arbitni libertatem, quaerendum est a quo ipsam

arbitrii libertatcm acceperit; procul dubio a D(ô. Deus

autcm (juod dedit, certe bonum cst, negari enim non po-

test. Qua igitur ratione bonum probatur, si magis ad ma-

lumqnam ad

bonum pronum est? Magis enim ad malumquam ad bonum est, si homo per ilhid potest esse cum

peccato, et non potest esse sine peccato. » Respondetur,

per arbitrii Hbertatem factum, ut esset homo cum peccato

sed jam poenahs viliositas subsecuta, ex hbertate fecit ne-

cessitatem. Unde ad Deum fides clamat_, « De necessitati-

» bus meis educ me^. » Sub quibus positi, vel non pos-

sumuscpiod vohimusintelhgere, vel quod intellexerimus,

volumus, nec valemus implere. Nam et ipsa hberlas cre-

dentibus a Jiberalore promittitur. « Si vos, inquit, Fihus

» hberaverit, tunc vere hberi eritis^. >) Victa enim vitio in

quod cecidit voluntate, caruit hbertate natura. Hinc aha

Scriptura dicit : « A quo enim quis deviclus est, huic et

» servus addictus est ^'. » Sicut ergo non est opus sanis

medicus, sed male habentibus' : ita non est opus hberis h-

berator, sed servis, ut ei dicat gratulatiohbertatis, « Sal-

» vara fecisti de necessitatibus animam meara ^. » Ipsa

T Rom. viir, 24. — » Id. xui, 10. — 3 i joan. iii, 2. — 4 Psal. xxiv, 17.

— sjoan. viii, 36. --6 2 Petr. 11, 19, — 7 Mattli. ix, 12. — « Psal. xxx, 8.



1)E PERFECTIONE TUSril f T. I10MIKI6. 9

onim sanilas est vera libertas, qiuie non perisset , si bona

permansisset voluntas. Qnia vcro peceavit voluntas, se-

euta est peeeanteni pcecâtum haheiuli cliira necessitas

cloiice lota sanelur intirmitas, el aecipiatur tanta libertas,

in c|ua sieut neeesse est permaneat hcale vivendi voluntas,

ila ul sil etiam bene vivendi et nunc|uam peecandi voUm-

taria lelixcjue necessitas.

X. « Proincle, incjuit, Deus bonum hominem tecit, et

prreter c|uam illum bonum fceit, bonum ei insuper ut fa-

ceiet im|icravit. Oiiî'"'! im))ium, ul eonfiteamur homincm

mnlum csse, quod nec faelns est , nec ei pr.Teceptum est;

cl nci^cnuis cnm bonnm pofse esse, i|Uod faclus cst, et

c[uod ei ut faceret imper.ntum est. » Respondemus : Quia

ergo non se ipse homo , sed Deus bonum hominem fecit

Deus eum, non se ipsc, utsil

honusreficit,

dumvolentem,

eredenlem, invocantem liberat a malo, tjuod sibi ipse fe-

eit. Hoc autem tit, dum gratia Dei per Jesum Ghristum

Dominum nostrum renovatur homo interior de die in

dic^m "^, ut ad sempiternam, non poenam,sedvitam resur-

gal homo exterior in novissimo die.

XI. « Iterum, ait, cputrendum est, cpiot modis constet

omne peceatum • duol)us, ni fallor, si aut illa fiant qune

prohibentur, aut illa non fiant cpia? jubentur. Tam ccrte

omnia illa quae prohibita sunt , vitari possunt, quam quae

pr.-Kcepta sunt perfici. Nam frustra ant prohiberetur aut

juberetur, cpiod vel caveri vel impleri non posset. Et quo-

modo ncgabimus possse esse hooiinein sine peccato, cum

confileri necesse sit ,

eum tam omnia illa quae vetantur

posse cavere,quam cû.ne imperantnr etlicere? » Respon-

detur multa esse in Seripiuris sanctis divina praecepta, cjuae

omnia commemorare nimis operosura est ^: sed Dominus

cjui verbum consummans et brevians fecil super terram,

' Rom. IX, aS.



10 S. AtGUSTINI EPISCOPl

in duobns prseceptis dixit Legem Prophetasque pendere %

ut iiit.elligeremus, quidquid aliud divinitus prseceptum

est, in his duobus habere fmera, et ad haec duo esse refe-

rendum : « Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde

)) tuo, et ex tola anima tua, et ex tota mente tua, et dili-

» ges proximum tuum tanquam te ipsum. In his ,inquit

)) duobus praeceptis tota Lex pendet et Prophet8e^.))Quid-

quid ergo Dei lege prohibemur, et quidquid jubemur fa-

cere, ad hoc prohibemur etjubemur, ut duo ista complea-mus. Et forte generalis prohibitio est : « Non concupis-

)) ces^^ » et generalis jussio, Diliges. Unde breviter et

apostolus Paulus quodam loco utrumque complexus est.

Prohibitio enim est « Nolite conformari huic saeculo : »

jussio autem : « Sed reformamini in novitate mentis ves-

» trse^. » lllud pertinet ad concupiscere, hoc ad diligere;

illud ad continentiam , hoc ad justitiamîllud ad decli-

nandum a malo, hoc ad faciendum bonum. Non concu-

piscendo enim vetustate expoHamur, et novitate induimur

diligeiido. Sed nec quisquam potest continens esse, nisi

Deus det % et charitas Dei diffunditur in cordis nostris '^,

non per nos ipsos , sed per Spiritum sanctum qui datus

est nobis. Hoc autem fit de die in diem in iis, qui volendo

et credendo et invocando proficiunt, et praeterita oblivis-

centes in ea quse ante sunt extenduntur. Ad hoc enim

lex ista praecipit , ut cum in his implendis horao defece-

rit, non se extoJlat superbia tumidu3% sed ad gratiam con-

fugiat fatigatus ^ ac sic eum lex terrendo, ad Christura di-

ligendum paedagogi perducat officio.

XII. « Iterum,quaerendum est, inquit, quomodo non

potest homo sine peccato esse, voluntate an natura. Si

natura peccatum non cst : si voluntate,

perfacile potest

' IMatth. xxu, 4o.— îijij. 3-, — 3 Exod. xx, 17, etDeut. yi, 5.—4 Fiom.

XII, •i, — 5 Sap. viii, 2i,— 6 Roni. v, 5. --7 Philip. 111, li.



PE l'EnFECTIONE JUSTITI^ 110MIM3. 11

volimtas volmitale niulari. » llespondomus , admonenlos

essi' i;o-ilaiuIiiin i|iiaiila sil ista jjnesumplio, (|iia dicilur

noii soluin |)osso, ((|U0{l (|uidtin adjuvanl(,' gialia Dci ne-

gandum non est), sed eliam perfacile posse voluntatem

voluntate mutari : euni dieat Apostolus : (( Caio eoncupis-

» eil adversus spiritum el spiritus adversus earnera • litec

» cnim invicem adversantur, ut non ea l\ux vultis facia-

» tis'. » Non enim ait,K Hsec invicem adversantur, ut quae

» potestis facere, noJitis : » sed, ut non ca quae vultis facia-

» lis. »Cur ertô eoneupiseenlia carnis, ((jua? uLi(|ue cul-

pabilis atque vitiosa cst, nihilque est aliud quam deside-

rium peceati , cpiod idem Apostolus pra^cipit, ne regnet in

nostro raortali corpore -, ubi salis oslendit esse tamen in

nostro mortali corpore, quod permitlendura non sit ut

regnet) :

cur ergo ista concupiscentia non mutata est eavoluntale

,quam voluntatem satis evidenter expressit

Apostolus diccns , ut non ea quae vidtis laciatis5

si facile

potest voluntas voluntate mutari? Nec sana isio modo na-

turam, sive animoe, sive corporis,quam Deus ereavit, et

quiB lota bona est, accusamus : sed eam dicimus propria

voluntate vitiatam , sine Dei gratia non posse sanari.

XIII. (( Iterum, ait, quttrendum est , si non polcst

homo siue peccato esse, cujus culpa est, ipsius ne homi-

nis, an cujuslibet alterius : si ipsius hominis, quomodo

culpa hominis est, si hoc non est quod esse non potest? »

Uespondemus, ideo esse cuJpam hominis, cjuod non est

sine peccalo , cjuia soJa Iiominis voluntate factum est, ut

ad istara necessitatera veniret, cjuam sola horainis volun-

tas superare non possit.

XIV. (( Ilerum^ ait,quserendum est, Si natura homi-

nis bona est^ cjuod nuJJus negare nisi Marcion aut Mani-

chseus audebit , c[uomodo igitur iDona est, si malo ei carere

> Gal. V, 17. — ' Rom. vi, 12.



12 S. AUGVSTINl EPISCOPl

non est possibile? Omne enim peccatum raalum esse quis

dubitet? » Respondemus, et naturam hominis bonam

esse , et eam malo carere posse. Nam ideo clamamus:

« Libera nos a malo ' : » quod non perficitur, quan-

diu corpus quod corrumpitur, aggravat animam -. Sed

hoc agitur gratia per fidem , ut aliquando dicatur

« Ubi est, mors^ contentio tua? ubi est^ mors, aculeus

» tuus ? Aculeus autem mortis peccatum , virtus vero

» peccati lex ^. » Oiô'!'^'"" '^'^ prohibendo auget peccati

cupiditatem, nisi diiFnndat Spiriliischaritatem, qufc plena

et perfecta tunc erit, cum videbimus facie ad faciem.

XV. « Et hoc, inquit, dicendum est : Certe justus est

Deus ; negari enim non potest. Imputat autem Deus homini

omne peccatum. Et hoc quoque confitendum puto, quia

neque peccatum est, quidquid non imputabitur in pecca-

tum. Et si est ahquod peccalum quod vitari non possit

quomDdojustusDeusdicitur,siimputarecuiquamcreditur,

c[uod vitari non possit? » Respondemus, jam olim contra

superbosclamatum : « Beatus cui non imputavit Dominus

» peccatum *. » Non enim imputat his qui fidehter ei di-

cunt : « Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimitti-

» mus debitoribus nostris ^. » Etjiistenon imputat, quia

justum est quod ait : « In qua mensura mensi fueritis, in

» eadem remetietur vobis ^. » Peccatum est autem, cum

vel non est charitas quae esse debet , vel minor est ' quam

debet , sive hoc voluntate vitari possit , sive non possit :

quia si potest,praesens voluntas hoc facit : si autem non

potest, praeterita voluntas hoc fecit^ et tamen vitari po-

test, non quando voluntas superba laudatur , sed quando

humiiis acijuvatur.

' M.ntfl). VI, i^. — ' Sap. IX,

i5. — 3 I Cor. xv, î. — i Psal. xxî, 2.

5 Matih. IV, II. — G II. VII, 5.-7 Vii.le supra, lib. de Spiritn et Litt. cap.

26, et lib. de Nat. es Grat. cap. 38.



DE l'ERI-ECllONE JI STITIjE HOMlNIs. 13

XVI. Post haec ille ijui ista conscripsiit, inlroduciL pci-

sonam suam (|uasi cum altero (Jispulantem, el iccit sc iii-

tcrrogari, et (|uasi ab intcrrogantc sibi (Jici : « Da mihihoinincm sine peccato. » Et rcspontlct : Do tibi {|ui csse

pos.sil. » Kt rursus ab int(!rroyantc dicitur ci : « Quis

esl? » Et respondet : u Ipse tu. Quod si dixeris , in(|uit

cgoessc non possum : rcspondendum est, cujus culpa csl?

Quod si dixcris , mca :^diccndum est, Et (|uomodo tua

est, si esse non potes ? » Iterum facit se interrogari et dici

sibi : « Tu ipse sine pcccato cs, (|ui dicis homincm sine

pcccjiio esse possc? » Et rcspondct : « Quod non sum sine

peccato , cujus culpa est ? Quod si dixerit , in(|uit, tua est

respondcndum est, Quomodo mea, si esse non possum? »

Nos rcspondcmus , nullum cum cis dc his vcrbis csse de-

bcrc conllictum : (|uia non est ausus dicerc iiomincm csse

sinc peccato , vcl ali([ucm , vel se ipsum, scd Lantum-

modo cssc posse, rcspondit^ (juod ncque nos ncgamus.

Quando autem possit, ct pcr (jucm possit, hoc (juaeritur.

Si enim modo est, noa omni animae fideli positae in cor-

pore mortis hujus orandum est, et diccndum, « Dimitte

» nobis dcbila noslra *: » cum jam in sancto baplisrao

universa tuerint dimissa praeterita. Quis({uis autem mcm-

bris fidciibus Christi lioc noii esse orandum,persuadere

conatur, nihil aiiud(juam se ipsum Christianum non esse

profitelur. Porro si per se ipsum potest homo csse sine

pcccato, ergo Christus gratis mortuus est ^: (( Non*au-

» tem gratis Christus mortuus est : » non igilur poLest

homo esse slne peccalo, eliamsi velit, nisi adjuvetur gra-

lia Dei per Jesum Chrislum Dominum nostrum. Quod ut

perticiatur, el nunc in proticientibus agitur, etomni modo

implcbilur, conteiilione morlis absumpta, et charit^Li' (ju.e

credendo et sperando nutriLur, videndo cL obtinendo per-

' Matth. VI, 12. — ' Gal. ii, 711.



14 S. AUGUSTINI EPISCOPI

XVII. Deinde instituit divinis testimoniis agere quod

intendit : quod quale sit , diligentius advertamus. « Testi-

monia, inquit, quibus probatur praeceptum esse hominiut absque peccato sit. » Ad hoc respondemus : Non utrum

prseceplum sit qua^ritur, quod valde manifestum est : sed

hoc ipsum quod prseceptum esse constat , utrum in cor-

pore mortis hujus possit impleri , ubi caro concupiscit

adversus spiritum, et spiritus adversus carnem\ nt non ea

quae volumus faciamus. De quo corpore mortis hujus, non

omnis hberatur qui fmit hanc vitam , sed qui in hac vita

susceperit gratiam, et ne in vanum suscipiat bonis operi-

bus egerit. AHud est enim , exire de hoc corpore,quod

omnes homines dies vilae hujus ultimus cogit 5aliud est

autem Hberari, de corpore mortis hujus, quod sola Dei

gratia per Jesum Ghristum Dominum nostrum,, sanctls et

fidelibus ejus impertit. Post hanc autera vitam merces

perficiens reddilur, sed eis tantum a quibus in hac vita

ejusdem mercedis meritum comparatur. Non enim ad

saturitalemjustitife, cum hinc exierit, quisque perveniet,

, nisi ad eam cnm hic est, esuriendo et sitiendo cucurrerit.

« Beati quippe (pii esuriunt et sitiuat justiliam, quoniam

» ipsi saturabuntur^.

»

XVIII. Quandiu ergo peregrinantes a Domino per fi-

dem ambulamus ^, non per speciem , unde dictum est

« Justus ex fide vivit ^^, » hsec est nostra in ipsa peregrina-

tionS justitia, ut ad illam perfectionem plenitudinemque

justitiae, ubi in specie decoris ejus jam plena et perfecta

charitas erit, nunc ipsius cursus rectitudine et perfectione

tendamus, castigando corpus nostrum et servituti subji-

ciendo, et eleemosynas in dandis beneficiis, et dimitten-

dis qure in nos sunt commissa peccaiis, hilariter et ex

corde faciendo , et orationibus indesinenter instando 5 et

' Gal. V, 17. — ' MaUh. v, 6. — 3 2 Cor. v, 6. — 4 Habac. u, 4.



DE 1'ERFECTIONE JI STITI« HOMINIS. 15

h.x'c raciendo in doclrina sana, qua a^dificalur fidcs rccla,

spes firma, charilas pura. H.tc cst nunc nostra justitia,

([ua currimus esurientes et sitientes ad perfectionem ple-

nitudinemque justili.ê , ut ca poslea saturemur. Unde

Dominus in Evangelio cum dixisset : « Nolite facere justi-

M tiam vestram coram hominibus, utvideamini abeis'^ »

ne istum nostrum cursum sinoe humanfie glon.Te metire-

mur, non est in expositione justiti.ne ipsius execulus , nisi

tria ista ,

jejunium , eleemosynas, orationes ; jejunioscili-

cetuniversam corporis castigationem significans-, eieemo-

synis omnem benevolentiam et beneficentiam, vel dandi,

vel ignoscendi ; et oratione insinuans omnes rcgnlss sancti

desiderii : ut quoniam in casligatione corporis frenatur

concupiscentia, c\upe non frenari , sed omnino esse non

debet , ncc erit in illa perfectione justitiae , ubi nullum

erit omnino peccatum ^ et s?epe in usu rerum etiam con-

cessarum atque licitarum exerit immoderationem suam : in

ipsa vera beneficentia qua justus consulit proximo, quae-

dani fiunt quse obsint, cum prodesse putata sintjet ali-

(juando perinfirmitatem, vel cu,n minus suUicit necessitati-

busaliorum,veIparumin eis proficit, quod benignilatisac

laboris impenditur, subrepit tnedium, quo fuscetur hilari-

tas in qua datorem diligit Deus;subrepit autem tanto

magis,quanto minus quisque , et tanto minus, quanto

magis profecerit "^

: his atque hujusmodi consideratis, me-

rito in oraiionedicimus, « Dimitte nobis debita nostra, si-

» cut et nos dimittimus debitoribus nostris^ » Si tamen

c[Uod dicimus, faciamus , ut vel ijisi etiam diligantur ini-

mici : vel si quis([uam adhuc in Christo parvulus hoc non-

dum facit5poenitenti tamen quod in eum quisque pecca-

vit , et veniam petenti, ex intimo cordis ignoscat, si vult

ut ejus orationem Pater cceiestis exaudiat.

' JMatth. VI, I. — a 2 Cor. ix, 7.-3 Matth, vi, 12.



16 S. A.LGUSTIN1 EPISCOPl

XIX. In qua oratione, si contentiosi esse noiumus, sa-

tis nobis propositum speculum est , ubi inspiciatur vita

justorum , qui ex fide vivunt, et perfecte currunt, quam-vis sine peccato non sint. Unde dicunt, Dimitte nobis

^

quia nondum quocurrilur pervenerunt. Hinc dicit Apos-

tolus : (( Non quia jam acceperim, aut jara perfectus sim<

» fratres, ego me non arbitror apprehendisse-, unum au-

» tem,quse retro oblitus , ni ea quae ante sunt extentus

,

)) secundum intentionem se(|uor ad palmam supernie vo-

)) cationis in Dei Christo Jesu^. » Quctquot ergo perfecti,

hoc sapiamus^ id est, quotquot perfecte curriraus, hoc

sapiaraus, quod noudum ^êrfecti sumus, ut ilhc perficia-

mur quo perfecte adhuc currimus : ut cum venerit quod

perfectum est,quod ex parte est destruatur -

•, id est, non

jam ex parte sit, sed ex toto5quia fidei et spei jam res ipsa,

non quee credatur et speretur, sed quae videatur tenealur-

que succedet : charitas autem, quae in his tribus major

est, non auferetur 5 sed augebilur et implebitur, contem-

plata quod credehat, et quod sperabat indepta. In qua

plenitudine charitatis prseceptum illud implebitur :<c Di-

)) Jiges Dominum Deum tuura ex toto corde tuo, et ex

)) tota anima tua , et ex tota mente tua ^ » Nam cum est

adhuc ahquid carnaUs concupiscenti*,quod vei conti-

nendo frenetur, non omni modo ex tota anima diligitur

Deus. Non enim caro sine aniraa concupiscit,quaravis

caro concupiscere dicatur, quia carnaiiter anima concu-

piscit. Tunc erit justus sine ullo oranino peccato, quando

nulla lex erit in membris ejus repugnans iegi mentis ejus S

sed prorsus toto corde, tota anima , tota mente diiiget

Deura,quod est priraum summumque praeceptum ^. Cur

ergo non prceciperetur homini ista perfectio,

quaravis

' Pliilip 111, 12. — 2 1 Coi . XIII, 10. — 3 Deut. iv, 5.-4 Roni. v», 23.

— '• Matth. xxu, 37.



DE l'EHKECriOWE JlSTllli*- HOMINI^. 17

eam iii hac vila nenio liabeal *? Non cnim rcctc currilur,

si (|uo currendum csl ncsciatur. Quomodo aulcm scirclur,

si nullis praeccptis ostcnderclur : « Sic ergo curramus, ul

» comprclicndamus '^ » Oinncs cnim cpii rccle currunt,

comprclundcnl : non sicut in agonc ihcatrico , omncs

c|uid('m currunt, sed unus accipit palmam. Curramus cre-

dcndo, spcrando, dcsidcrando ; curramus corpus casti-

gando, ct clecmosynas in honis dandis maliscjue ignoscen-

dis, hilariter et ex corde iacicndo, ct currcnlium vircs ut

ailjuvcntur orando; elsicaudiamus praecepta perrectionis,

nc currerc neghgamus ad plcnitudinem charitalis.

XX. His prcTemissis,ca teslimonia cpiae posuit iste cui

respondcmus , tancjuam nos ea protulerimus , diligenter

audianuis, « In Dcuteronomio : « Tu autem pcrfectus eris

» coram Domino Dco tuo\ » Item iJJic : « Etnon critincon-

))summatus in fdiis Isracl. » Item Salvator in Evangelio :

» Estote pcrfecti, cjuia Pater vester qui in coelis est, per-

» fcctus est •*. » Item ApostoJus ad Corinlhios secunda :

« Decaetero, fratres, gaudctc, perfccti estote '. » Item ad

Colossenses: « Corripientcs omnem hominem, et docentcs

» in omnisapientia, ut cxhil)eannis omncm homincm per-

» fcctum in Christo''.

» Item ad PliiJippenses : « Omnia» facite sine murmuratione et haesitatione

, ut sitis irre-

» prehensibiles et simpliccs, sicut filii Dei immaculali '.»

Itcm ad Ephesios : « Bencdictus Dcus et Pater Domini

» nostri Jcsu Christi , c(ui benedixit nos in omni benedic-

» tione spiritali . in ccelcstibus in Christo, sicut elegit nos

» in ipso ante mundi conslitutionem, ut csscmus sancti

» ct immaculati in conspcctu cjus\ » Itcm ad Golosscnses

(( Et vos cum essetis aliquando alienati et inimici sensu

' ViJe lib. de Spiiitu el Litt. cap. ^6. — » i Cor. ix, 24. — ^ Deut. xvji,

i3. — 4 Matlh. V, 48. — ^ 2 Cor. xiii, ii. — t^ Coloss. i, -28. — 7 Piiilip. ,u14. — '^

Ei>l e^. 1,.'!.

GXLI. 2



18 S. AUGCSTINI EPISCOPI

» in operibus malis , nunc autem leconciliati in corpore

» carnis ejus per mortem ejus, exhibete vos sanctos et

» immaculatos et irreprehensibiles ^ » Itemad Ephesios :

« Ut exiiiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non haben-

» tem maculam autrugam , aut ahquid hujusmodi, ut sit

» sancta et immaculata ^. » Item ad Corinthios prima :

« Sobrii estote, et justi, etnoUte peccare ^. » Item in Epis-

tola sancli Pelri : « Propter quod succincti lumbos men-

» tis vestrae, sobrii , perfecte sperate in eam quse otlertur

» vobis gratiam,quasi filii obedientia? ,

non configurati

» prioribus ignorantiae vestrse concupiscentiis, sed secun-

» dum eum quivocavitvossanctum, et ipsisancti in omni

» conversatione sitis ^^» cjuia scriptum est : « Sancti eri-

» tis, quia ego sanctus sum^ » Unde et beatus David dicit:

« Domine,quis habitabit in tabernaculo tuo , aut quis

» requiescet in monte sanclo tuo^PQuiingreditursine ma-

» cula, et operatur justitiam.» Et ahbi : « Et ero imma-

» culatus cum eo ^. » Et alibi : « Beati immaculati in via,

» qui ambulantin lege Domini^. » Item apud Salomonem

« Dihgit Dorainus sancta corda , accepti sunt autem illi

» omnes immaculati ^. » Horum testimoniorum ahqua

currentes exhortantur, ut perfecte currant j aiiqua ipsura

finem commemorant,quo currendo pertendant. Ingredi

autem sine macula non absurde etiam ille dicitur, non qui

jam perfectus est, sed qui ad ipsam perfectionem irrepre-

hensibiliter currit, carens criminibus damnabihbus, atque

ipsa peccata venialia non negligens mundare eleemosynis.

Ingressum quippe, hoc est,iter nostrum quo tendimus adperfectionem , munda mundat oratio. Munda est autem

oratio ubi veraciter dicitur : « Dimitte nobis , sicut et nos

' Coloss. I, 21. — 2 Ephes. v, 27. — ^ i Cor. xv, 34- — 4 i Petr. i, i3.

— 5 Levit. XIX, 2. — Gpsal. xiv, i. — 7 Id. xyii, 24. — ^ Id. cxviii, i.

9 Piov. II, 20, juxta LXX.



DE 1'ERFECTIONE JlSllTIÊ IIOMlWIs. 19

» (limiltimus ',

» iit dum non reprehenditur, (|uod non

imj)ul;itur, sinc ropa^lH-nsionf , lioc ost, sin(> macula nostcr

ad pcrlcctioncmcursus liahcatur: in (|ua perfcctionc, ciim

ad cam venerimus, jam non sit omnino (|uod ignoscendo

mundclur.

XXI. Dcindc istc adhibet testimonia, (luibus ostcndat,

non esse gravia divina pr.necepta. Quis aulem ncsciat, cumpr.pccptum sit generale charitas, (« quia finis praecepti est

» charitas , ct plcnitudo LeL;is est charitas -, ») non esse

gravc (|uod diligcndo fit, non timendo .^ Laborant autcm

in Dei praeceptis, qui ca timcndo conantur implere ^: sed

perlccta charitas {"oras mitlit timorem , ct facit pr.Tcepti

sarcinam,non solum non prementem onere ponderum

,

verumctiam suijlcvantem vice pennarum ^ Qu?b tamcn

charitasut habcatur, etiam tantaquantain corpore mortishujus habcri potcst

,parum est nostrne vohmtatis arbi-

trium,nisi adjuvet gratia Dei per Jesum Christum Domi-

num nostrum K Diflunditur (juippe in cordibus nostris^,

([uodspepe dicendum est, noii per nos ipsos, sed per Spi-

ritum sanctum qui datus cst nobis. Nec aham ob causam

Scriptura commemorat non esse gravia divina praecepta,

nisi ut anima quae illa gravia sentit, intelhgat se nondumacccpissc vires

,quibus talia sint praecepta Domini qualia

commendantur,leviascihcet atque suavia, et oret gcmitu

voluntatis, ut impetret donum facilitatis. Qui enim dicit :

« Fiat cor meum immaculatum5et, (( Itinera raca dirige

» secuudum verbum luum , et ne dominetur mihi omnis

» iniquitas^ ; » et, (( Fiat voluntas tua, sicutin coelo et

» in terra ^•, » ct , « Ne nos inferas in tentationem

; » et

caelera hujusmodi quae commemorare longum est, hoc

' Mattli. VI, 12. — 2 1 Tiin. 1, 5, et llom. xiu, 10. — ^ Vide lib. de Nat.

et Grat. cap. 6j. — 4 i Joan. iv , 18. — 5 Kquj. vu, 25. — o Id. v, 5. —7 Psal. cvviu, 80. — 8 Ibid. i33. — 9 Malth. VI, iocti3.

2.



20 S. A.IGISX1WI Ei'lSCOPl

utique orat, ut prsecepta Dei faciat : quoe ut fierent, nec

juberetur , si nihil ibi nostra voluntas ageret •, nec orare-

tur, si sola suiticeret. Commendantur ergo non essegravia,

ut cui gravia sunt, intelligat nondum se accepisse donum,

quo gravia non sintj nec arbitreturea seperficere, quando

jta facit , ut gravia sint. « Hilarem enim datorem diligit

» Deus ^ » Nec tamen, cum ea gravia sentit, desperando

frangatur : sed ad quaerendum, petendum, pulsandumque

cogatur.

XXII. Audiamus ergo et in his testimoniis quse deinde

posuit , Deum sua praecepta iion gravia commendantem.

« Quod Dci mandata, inquit, non modo impossibiha non

sint,verumne gravia quidem. In Deuteronomio:«Et con-

» vertetur Dominus Peus tuus epulari in te super bonis,

» sicut epulatus est super patres tuos, si audierilis vocem

» Domini Dei vestri , cuslodire ct facere omnia mandata

» ejus, et justitias, et judicia quue scripta sunt in libro

» Legishujus -: » si conversus fueris ad Dominum Deum

tuum ex toto corde tuo , et ex tota anima tua. Quia man-

datum hoc, quod ego mando tibi hodie, non est grave,

neque a te longe est. Non est incoelo , ut dicas : Quis as-

cendet in coehim, et accipiet illud nobis, et audientes fa-

ciemus ? Non est trans mare, ut dicas : Quis transfretabit

mare et accipiet illud nobis , et audientes faciemus ?

Juxta te est enim verbum in ore tuo , in corde , et in

manibus tuis facere iliud. Item Dominus in Evangelio :

« Venite ad me omnes qui laboratis et onerati estis,

» et ego vos requiescere faciam^. » TolHte jugum meum» super vos , et discite a me quia miiis sum et humiUs

» corde ; et invenielis requiem aniniabus vestris : jugum

» enim meum suave est et onus meum leve est. » Item

in Epistola sancti Joannis : « Haec est charitas Dei , ut

' 2 Cor. IX, y. — * i)eul. \\.x, 9. — -> Mattli. xi, 28.



Dic vKniFr rioM'. .11 siirr^r: noMiNis. 21

» mnndala (jiis ohscivcmiis, et maiidatn (•jus gravia noii

» siuit •.» llis audilis Jc'<4ilimis ct Kvangdicis ct Apostoli-

cis tcstimoiiiis ;rdi(icemur ad t^ratiam, (|tiam non intcl-

liguut, qui igiioranles Dei - justitiam ct suam volcntcs

conslitucrc, jnslili<T Dci iion sunt suhjccli. Si cnim non

intcllitûul ilhul c\ Dcul(Monomio, ([ucmadmoilum apos-

tolus Paulus commemoraverit , ut cord(.' credatur ad jus-

liliam , ore aulem confcssio fiat ad snlutcm '

;(juia non

est opus sanis mcdicus, scd raalc liahcnlibus^

:

istocerte

.loannis apostoli testimonio , ([uod ad istam sentcntiam

ullimum posuit, ubiait: « Haec est charitas Dei, ut man-

» dala cjus scrvcmus, ct mandata cjus gravia non sunt,»

dchcnt uli([ue commoueri , charitali Dei non cssc grave

mandalum Dci 5 ([upr non nisi pcr Spiritum sanctum

dillun(htur iu cordibus nostris, non per arhilrium humanaj

voinnlalis ; cui plus dando ([uam oportet , ignorant jusli-

tiam Dci : ([uae tamen charitas tunc perfecta erit, cum

p(cnalis timoromnis abscesserit.

\XIll. Post h,£c proposuit tcstimonia, qu?e contra cos

dici solcnt : nec easoIvit,sed commemorando ([uasi con-

traria,([u.nestiones arctius illigavit. Ait enim : <( Testimonia

Scripturarum, quae c diverso ponenda 5unt his, ([ui arbi-

trii iihertatcm , vci non peccandi possibilitatem imperite

exislimant se Scripturarum auctoritate posse destruere.

Ohji(XM'e enim solent , in({uit , (|uod sanctus Job dixerit :

(( Quis mundus est a peccato ? Ncc infans, cujus est unius

» diei vita super terram \ » Deinde quasi rcspondet huic

testimonio aliis testimoniis, quod ipse Job dixerit: ((Justus

» enim vir et sine ([uere)a factus sum in derisum ". »Non

intclligens posse dici hominem justum, qui perfectioni

juslitiae plurimum accessit? ita ut ei proximus fieret : quod

I Jonn. iii, 3. — ' Rom. x, 3.— ^lbicl. 10. — ^ Mattli. iv, 15. — » Job,

XIV, |, ju\la LXX. — •> 1(1. XM, 4> ft '•'•. jnxfa LXX.



22 S. AtGLSTlM EPISCOPl

iTiultos cliam in hac vita potuisse, iii qna cx fide vivitur,

non negamus.

XXIV. Hoc et illo teslimonio confirmatur , quod iste

consequenter adjunxit ab eodem Job dictum : « Ecce ego

)) proximussumjudicio meo, et scioquiajustus inveniar'^.))

Hoc enira est judicium, de quo alibi dicitur : « Et educet

)) quasi lumen justitiam tuam , et judicium tuum velut

» meridiem-. » Denique non dixit, ibi sum 5 sed, « proxi-

)) raus sum.))Quodsi judicium suum iiludintelligivoluit,

non quo ipse judicabit , sed quo in fine est judicandus,

justi in illo judicio invenientur omnes,qui non fallaciter

dicunt : « Dimitte nohis debita nostra, sicut et nos dimit-

)> timus deliitoribus nostris^.»Per hanc enim dimissionem

justi invenientur 5 eo quod ea quse hic habebant peccata,

eleemosynis deleverunt. Unde Dominus dicit :« Date elee-

» mosynam , et ecce omnia munda sunt vobis*. )) Denique

hoc dicetur justis in regnum promissum ituris : « Esurivi

» enim, etdedistis mihi manducare^ : » et caetera hujus-

modi. Sed aliud est , esse sine peccato,quod de solo in

hac vita Unigenito dictum est 5 aliud, esse sine querela,

quod de multis justis etiam in hac vita dici potuit : quo-

niam est quidam modus boaae vitae, de quo etiam in ista

humana conversatione, justa quereJa esse nonpossit. Quis

enim juste queritur de homine, qui nemini male vult , et

quibus potest fideliter consuh , nec contra cujusquam

mjurias tenet Hbidinem vindicandi , ut veraciter dicat :

« Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris^.wEt tamen

eo ipso quodverum

dicit : « Dimitte ,

sicut et nos dimitti-» mus ; » sine peccato se non esse deciarat.

XXV. Inde est quod dicit. « Nihil iniquum erat in ma-

» nibus meis, sed munda oratio mea". » Hinc enim erat

' Job, xiii, iSjuxtaLXX. — » Psal. xxxvi, 6.— ^ Matth. vi, 12. — 4Luc.

XI, 4i. — ^ Matth. XXV, 35. — G Id. vi, 12. — 7 Job, xvi, 18.





24 5. AUGUSTim EPISCOPl

« Nonenim reprehenditmecormeum in omni vita mea*: »

tunc nos in ista vita, in (|ua ex fide vivimns, non repre-

hendit cor nostrum , si eadem fides qua corde creditur ad

justitiam, non neghgit reprehendere peccatum nostrum.

Unde dicit Apostolus : « Non enim quod volo facio bo-

)) num, sedquododi mahim hoc ago \ » Bonum est enim

non concupiscere, et hoc bonum vult justus, qui ex fide vi-

vit ^: ettamenfacit quod odit, quia concupiscit^ quamvis

post concupiscentias suas non eat^ :

quodsi fecerit, tunc

vere ipse fecit ut cedat, ut consenliat, ut desiderio peccati

obediat. Tunc cum cor ejus reprehendit5quia ipsum re-

prehendit, non illud peccatum ejus, quod habitatin mem-

brisejus. Cum vero non sinit regnare peccatumin suo mor-

tali corpore ad obediendum desideriis ejus , nec exhibet

merabra sua arma iniquitatis peccato^; inest quidem pecca-

tum in membris ejus, sed non regnat, quia non obeditur

desideriisejus. Et ideodum quod nonvult agit, id est, non

vult concupiscere et concupiscit ; consentit legi^,quia bona

est. Hoc enim vult ct ipse quod lex5 ciuia vult ipse non

concupiscere, et lex dicit, « Non concupisces '^. » In hoc

quoniam vult quod et lex vult, procul dubio consentit

legi : concupiscit tameU;, quia non est sine peccato5 sed

jam non ipse operatur ilkid, sed id quod in illo habitat

peccatum. Ideo non eum reprehendit cor ejus inomni vita

ejus^ hoc est, in fide ejus, quia justus ex fide vivit : et

ideo fides ejus est vita ejus^ Scit enim quia non ha-

bitat in carne ejus bonum, ubi habitat peccatum : sed

non ei consentiendo vivit ex fide^, qua invocat Deumut adjuvetur pugnans contra peccatum

5quod ut om-

nino ibi non sit, adjacet ei velle, sed perficere bonum

non adjacet. Non facere bonum non adjacet, sed per-

' Job, xxvii, 6. — 2 Rom. vu, i5. — 3 Habac. 11, 4.— ^ Eccli. xvm, 3o.

5 Rom. VI,. 12. — 6 Id. VII, 16. — 7 Exod. xx, 17. — « Rom. vii, 18,





26 S. AUGTjSTIKI EPI8C0P1

(i mala *. » Miror quod ausus est ponere hoc testimonium,

ubi dictum est , a Abstinens sc ab omni re mala , » cum

hoc ab omni peccato vellet intelligi ;

cum superius dixe-

rit, peccatum actum esse, non rem. Reminiscatur ergo

quia etiam si actus sit, res potest dici. Abstinet se autem

ab omni re raala, qui peccato , sine quo non est, vel nun-

quam omnino consentit, vel si aliquando premitur, non

opprimitur; sicut luctator fortior, et si aliquando tene-

tur , non ideo perdit quo superior invenitur. Legitur sane

homo sine crimine , legitnr sine querela : at non legitur

sine peccato, nisi Filius hominis , unus idem Dei filius

unicus.

XXX. « Item, inquit, apud ipsum Job : Et miraculum

tenuit veracis hominis. Itemapud Salomonem de Sapien-

tia : « Viri mendaces non eruntillius memores, viri autem

» veraces invenienturinilia ~. » Item in Apocalypsi : « Et

» in ore ipsorum non est inventum mendacium \ sine ma-

» ciila sunt ^. » Ad hsec et nos respondemus, admonentes

quomodo dicendus sit homo verax per Dei gratiam, atque

veritatem, qui per se ipsum sine dubio niendax est. Unde

dictumest : « Omnis homo mandax''. » Hoc et testimo-

nium sonatde Sapientia, quod ipse posuit:

« Viri autem» veraces invenientur in illa » : qui procul dubio non in

illa, sed in se ipsis invenicntur esse mendaces. Sicuti est,

« Fuistis aliquando tenebrse , nunc autem lux in Do-

» mino^ M Cum diceret, tenebrse-, non addidit, in Do-

mino : cum autem dixit, lux^ addidit utique, in Do-

mino, quia in se ipsis lux esse non possent ; « ut qui glo-

» riatur, in Domino glorietur", » lUi vero in Apocalypsi

propterea tales dicti sant, « Quod non sit inventum in

» ore eorum mendacium ': » quia non dixerunt se non ha-

' Job, I, I. — » Eccli. XV, 8. — 3 Apoc. xiv, i6. — 4 Psai. cxv, 2. —5 Ephes. V, 8.— c I Cor. i, 3i. — 7 Ai)oc. xiv, 5.



DE PEHrECTIONE JlSTlTIjB HOMIMS. 27

beii' peccaliiin ; t|uod si dicerent, se ipsos decipcrent,

ctvcritas iii eis noii cssct ': porro si vcritas in eis non

essct , invenirctur in ore eorum niendacium. Quod si

propter invidiam, cum csscnt sinc pcccato, diccrentsc

non csse sine pcccato^ lioc ipsum cssct mcndacium, fai-

sunKjue esset i|uod dictum est : « Non est inventum in

» ore ipsorum mcndacium. » Idco ergo fine macula

» sunt, » (|uia sicut ipsi dimiscrunt debitoril)us suis,

siciilis

Dcodimiltcntc nunulali sunt. Eccc nos, ut va-

luimus ,exposuimus quomodo accipienda essent tesli-

monia, t|une pro sua causa commenK^ravit. Ipsc autem

quomodo sifc accipicndum (|Uod scriptum est ,(c Omnis

» liomo mendax -, » omnino non solvit •, nec solvere po-

terit, nisi correcto errore, quo credit liominem sine ad-

jutorio gratiae Dei, per solam propriam voluntatem posse

esse vcraccm.

XXXI. Sicaliam quae sequitur qusestionem proposuil,

nec solvit : imo vero auxit, ct diliiciliorem rcddidit,

proponcndo adversum se prolatum tcslimonium : (( Non

» est qui faciat Ijonum , non est usque ad unum ^: » et

quasi contraria testimonia rcferendo, quibus ostenderet

essc homines qui faciunt bonum. Quod t[uidem ostendit:

sed aliud cst, non facere bonum ; almd, non esse sine pec-

cato etiam sihomo faciat muUabona. Quapropter ca tcs-

timonia quce posuit, non sunt contra illud quod dicitur,

non cssc in hac vita homincm sine peccalo. Ipse autem

non ostendit quemadmodum dictum sit : (c Non est c|m

» faciat l)onum, non est usque ad unum. Ait enim, in-

» quit, sanctus David. Spera niDomino, et fac bonita-

» tcm \ » Hoc praeceptum est, non factum : quod prae-

ceptum non utique faciebaiit de quibus dictum est, (( Non

>I Joan. I, 8. — ' Psal. cxv, a. — ^ IJ, xin, 3. — 4 Id. xxxvi, 3.



28 i. AUGUSTIM ElMSCOPl

» est qui faciat bonum , non est us(jue ad unum. » Ait

etiam dixisse sanctum Tobiam, « Nolitimere, fili: paupe-

» rem vitam gerimus, sed multa bona habebimus, si ti-

» muerimus Deum , et recesserimus ab omni peccato, et

» fecerimus bona'. » Verissimelunc ernnt homini multa

bona, cum recesserit ab omni peccato. Tunc enim ei nulla

erunt mala, ut non opus habeat dicere : « Libera nos a

» malo '. » Quamvis et nunc omnis qui proficit, recta in-

tentione proficiens, recedit ab omni peccato

,

ettanto

inde fit longinquior, quanto plenitudini justitiae perfec-

tionique propinquior : quia et ipsa concupiscentia, quod

est peccatum habitans in carne noslra, etsi manet ad-

huc in membris mortaUbus, rainui tamen non desinit

in proficientibus. Aliud est ergo, recedere ab omni pec-

cato, quod nunc in opereest-, aliud , recessisse ab omni

peccato, (juod in iila perfectione tunc erit. Sed tarnen

et qui jam recessit, et qui adhuc recedit, non est ne-

gandus facere bonum. Quomodo ergo dictum est , « Non

» est qui faciat bonum , non est usque ad unum ^;

»

quod ille proposuit, et non solutum reliquit ; nisi quia

populum (|uemdam Psalmus ille culpat, in quonecunus

erat qui faceret bonum , dum volunt remanere fdii homi-

num, et non esse fdii Dei, cujusgratia homo sit bonus, ut

faciat bonum? De illo enim bono dictum hic debemus ac-

cipere, quod ibi ait, « Deus de coelo respexitsuper fdios ho-

» minum, ut videat sit est intelligens aut requirens Deum. »

Hoc ergo bonum,quod est requirere Deum , non erat

([uifaceret, non erat usque adunum, sed in eo genere

hominum, quod pracdestinatum est ad inleritum. Su-

per hos enim respexit Dei praescientia, protulitquesenten-

tiam.

XXXII. Item dicunt, inquit, illud quod Salvatorait:

' Tobicn, IV, •2'] — ' MaUl). vi, j3.— 3 Psal. xni, 3.



i»E rKRrEciioÊ jisiiiM rio:viiNi>. 20

« Qtiid inc ditis hoiitim? Ncino homi.s, nisi solus Dcus',»

Jlanc ilcm pioposilioiuMii omiiino non solvit : setl opposuit

vclutex atlverso alia lcstimonia, ([uibus proljarct essc et

liomiiicm houum. Dixit cnim cssi; rcspondendum ([uod

idcm Dominus alibi ait : « Itonus liomo de bono ihcsauro

M cordis sui prolert bona '. » Et itcrum : « Qui solcm suum

» oriri tacit super bonosetmalos^.)) Et alibi scriptum est,

in((uit :(( IJona bonis creata sunt ab initio '. » Et itcrum :

((

Qui sunt boni, crunt habilatores tcriTe ^»

Cui sicres-

pondcndum cst , ut et illud intelligatur ((uomodo dictum

sit : (( Ncmo bonus, nisi unus Dcus ''. » Sive ([uia omnia

((u;e creala sunt, t(uamvis ea Deus fcceritbona valde, Crea-

tori tamcn comjxirata, nec bona sunt, cui comparata nec

sunl : altissime ([uippe et proprio modo ([uodam de se

ipso dixit : (( Ego sum ([ui sum ". » Sic dictum cst : (( Nemo

» jjonus, nisi unus Deus : » ([uemadmodum de Joanne

dictum (^st : (( Non crat ille lumen ^j

» cum Dominus

eum csse dicat luccrnam", sicut discipulos, ([uihiis dixit :

(( Vos cstis lumcn mundi ; nemo accendit lucernam et po-

M nitcam sub modio*": » sed in comparalione luminis il-

lius, ((uod est verum iumen, iliuminansomnem hominem

venientem inhunc mundum, non erat ilie lumen^'. Sive

([uia i()si etiam Dei lilii comparati sibi ipsis ([uaics in ilia

pertectione ceterna futuri sunt, ita honi sunt, ut adhuc

ct maii sint. Quod de iiiis dicere non auderem, (([uis enim

audeat diccre nialos csse , ([uorum pater est Deus) : nisi

ipse Dominus diceret : « Si ergo vos cum sitis maii, nostis

»

hona dala darefiliis vcstris ;

([uanlomagis Pater vestcr,

» (jui in ctxjlis est, dabit bona petenlibus se '^? » Cum ait

uli([ue, Pater vester; filios Dci jam esse monstravit, ([uos

' Luc. xviii, ig. — ' Matlh xii, 35. — ^ Id. v, 45. — ^ Eccli. xxxis, 3o.

— 5 Piov. u, 21. — '^ Maic. X, i8. — 7 ExoJ. iir, i^. — ^ Joan. i, 8- —D Joan. V, 35. — '° Mattli v, i^- — " Joan. i, 9. ~- '^ Matlh. vU, 11.



30 S. AUGUSTIM EPISCOPl

tamen adhuc malos esse non tacuit. Ille tamen non solvit,

quomodo et isti boiii sint, « et nemo sit bonus, nisi unus

Deus: » unde est ille admonitus, qui interrogaverat quid

boni faceret , ut illum qucereret cujus gratia bonus esset,

cui bonum esse , hoc est ipsum esse5quia incommutabi-

liter bonus, et non potest omnino malus esse.

XXXIII. « Itemdicunt, inquit,Quis gloriabitur castum

» se habere cor? » Et ad hoc respondit muitis testimo-

niis, volens ostendere posse esse in homine castum cor:

nec tamen dicit quomodo accipiendum sit,quod propo-

suit contra se dici : « Quis gioriabitur castum se habere

» cor^ » ne Scriptura divina in hoc testimonio, et in his

per quae respondit, sibi ipsa adversaria videatur. Nos au-

tem huic respondentes dicimus, ideo secutum esse • « Quis

« gloriabitur castum se habere cor?» quoniam prsecessit,

tt Cum rex justus sederit in ihrono ""-.

» Quantahbet enim

justitia sit praeditus homo , cogitare debet , ne aliquid in

illo, quod ipse non videt , inveniatur, esse culpandum,

cum rex juslus sederit iu throno, cujus cognitionem fiigere

deiicta non possunt, nec iila de quibus dictum est, De-

« licta quis inteihgit : « Cum ergo rex justus sederit in

» throno , quis gloriabitur castum se habere cor, aut quis

» gloriabitur mundum se esse a, peccato ^ ? » Nisi forte

isti,qui voiunt in suajustitia, non in ipsius judicis mise-

ricordia gloriari.

XXXIV. Tamen etiam ilia vera sunt,quae respondendo

subjecit, quod Saivator ait in Evangeiio : « Beati mundi,

» quoniam ipsi Deuiiividebunt

^: »

Et quod David dicit:« Quis ascendet in montem Domini , aut quis stabit in

» loco sancto ejus ? Innocens manibus et mundus corde ^ »

Et aiibi, « Bene fac, Doraine, bonis et rectis corde ^. »

' Piov. XX, 9. — 2 Ibid. 6. — 3 psal. xviii , i3. — 4 MaUli. iii , 6. —5 Psal. xxui, 3. — *i

1(1. cxxiT, 4.



I)E VEKFBCTIONK JUSTITI/E IIOMIM^. 31

llcin apiid Salomonem : « llona cst substanlia, cui non est

» pcccalum conscicntia '. » Ucm illic : « Averte le a de-

)) licto, et dirige manus, ct ab omni dclicto munda cor

» tuum -. » Item in Epislola Juainii.s, « Si cor nostrum nos

» non reprchcndat, liduciam habcmus adDcum, ct (ju;c-

» cumijue pelicrimus, accipicmus ab co *. » Hoc enim

agitur voluntatc , crcdcndo, spcrando, diligcndo, corpus

castigando , dcemosynas iaciendo, injurias ignosccndo,

instantcr orando, ct prolicicndi vircs precando, veraciler-

que diccndo : « Dimittc nobis, sicut et nos dimittimus •, ct,

« Ne intcras nos in tcnlalioncm, sed libera nos a maJo. « Hoc

prorsus agilur, ut cor mundclur, et peccatum omne tol-

latur ; et ([uod rex justus , cum in throno sederit , occul-

lum invencrit minuscjne mundalum ,cjus misericordia rc-

mittatur^ ut Dco vidcndo totum sanum mundun)(|ue rcd-

datur : « Judicium enim sine misericordia, sedilii qui non

» tccit misericordiam. Supcrcxaltat autcm misericordia

» judicio"*. » Quod si non cssct, (juae spesesset? Quando-

((uidem « cum rex justus sedcrit in throno, quis gloriabi-

» tur castum se habere cor, aut quis gioriabitur mun-

M duni se esse a peccato? » Tunc ergo per ejus misericor-

diam justi plene perfecte([ue mundati, fuigebunt in regnoPalrissui sicut sol ^

XXXV. Tunc plene atque perfecte erit Ecclesia, non

habens maculam aut rugam aut aliquid hujusmodi, quia

tunc ctiam erit vere gloriosa ^ Cum enim non tantum ait,

ut exhiberet sibi Ecclesiam non habentem maculam aut

rugam, sed addidit, gloriosam.: satis significavit, quando

erit sine macuJa et ruga aut aiiquo hujusmodi : tunc uti-

que quando gloriosa. Non enim modo in tantis raalis , in

tantis scandalis , in tanta permixtione hominum pessimo-

• Eccli. \m, 3o. — * Id xxxviii, lo. — ^ i Joan. iii, 2i. — '* Jacob. ii,

i3. — 5 MaUh. xui, 45. —6 Ephes. v, 27.



32 S. AU(iUSTIM EPISCOPl

rum, iii tantis opprobriis impiorum dicendum est eam esse

gloriosam, quia reges ei serviunt, ubi est periculosior ma-

jorque tentatio :

sed tunc potius gloriosaerit,

quandofiet

quod ideni ait Apostolus : « Cum Cbristus apparuerit vita

» vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso in gloria K »

Gum enim Dominus ipse secundura formam servi,pcr

quam se mediator conjunxit Ecclesise , non fuerit glorifi-

catus nisi resurrectionis gloria,(unde dictum est : « Spi-

» ritus non erat datus, quia Jesus nondum fuerat glorifi-

» catus ^5 ») quomodo dicenda est ante resurrectioncm

suam Ecclesia ejus esse gloriosa ? Mundat ergo eam nunc

lavacro aquce in verbo, abluens peccataprseterita, et pel-

lens ab ea Dominationem malorum angelorum, deinde

perficiens ejus sanitates, facit eam occurrere in illam glo-

riosam , sine macula et ruga : « Quos enim praedestinavit,

» iilos et vocavitj et quos vocavit , ipsos et justificavitj

» quos autem justificavit, illos et glorificavit^. » In hoc

mysterio dictum arbitror : « Ecce ejicio dsemonia. et sa-

M nitates perficio hodie et cras, et tertia die consummor,

» id est, perficior^ » Dixit enim hoc ex persona corporis

sui, quod est Ecclesia : dies ponens pro distinctis ordina-

tisque temporibus , quod et in sua resurrectione significa-

vit in triduo.

XXXVI. Pulo autem interesse inter rectum corde , et

mundum corde. Nam et rectus corde in ea quse ante sunt

extenditur, ea quse retro sunt obUviscens ^, ut recto cursu,

id est, recta fide atque intentione perveniat , ubi habitet

mundus corde. Sicut illa singuJa reddenda sunt singuJis,

ubi dictum est : « Quis ascendet in montem Domini, aut

» quis stabit in loco sancto ejus ? Innocens manibus et

» munduscorde^ » Innocens manibusascendet, etmun-

' Coloss. 111, 4« — ' Joan. vii, Sg. — ^ Ephes. v, 26. — ^ Roni. viii, 3o.

5 Lue. XIII, 32. — 6 Philip. 111, i3. — 7 Psal. xxm, 3.



DE 1'ERIECTIOÊ JUSTllI^ UOMIMS- 33

dus coidc stabit : illud iii operc cst, illud in finc. Et illic

niayis inlelligcnduni ([uoddictum csl : « Bona cstsuhslan-

» tia , cui non cst peccatum in conscicntia '. » Tunc cnimerit vcre bona substantia, id cst, vene diviti;c, cum tran-

sierit tota jâupertas, id cst, cum consumpta luerit oranis

infirmitas. Nunc vero avertat sc homo a dclicto, cum pro-

ficicndo inde discedit , ct rcnovatur dc die in dicm^ et

dirigat manus in opera misericordi:e, ct ab omni delicto

mundct cor suum ; miscreatur, ut cjuod rcstat, perveniam

dimittdtur. Uoc enim salubriter et sine vana inanique jac-

tantia bene intelligitur, in co (|uod dixlt sanctus Joannes:

(( Si cor noslrum nos non reprehendat, iiduciam habemus

» ad Dcum , et cjuaecumque petierimus, accipiemus ab

» eo -. » Hoc enim vidctur islo loco admonuisse, ne cor

nostrum nos in ipsa oratione et petitione reprehendat

hoc cst , ne forte cum ctcperimus dicere : <( Dimitte nobis,

» sicut et nos dimittimus^ » compunganuir non facere

quod dicimus, aut ctiara non audeamus dicere quod non

lacimus, ct fiduciam pctcndi amittamus.

XXXVII. Item sibi opposuit testimonium Scriptura-

rum,quod eis dici solct : <( Quia non est homo justus in

» terra qui faciat bonum, et non peccet ^ » Et quasi res-

pondit aliis testimoniis, quia Dominus de sancto Job ait

<( Numquid considerastiservum meum Job ? Non enim cst

» ei similis (juisquam in terris, homo sinc querela, vcrus Dei

» cultor, abstinens se ab omni malo^ » Unde jam superius

disseruimus. Nec tamen ipsc ostendit nobis,quomodo et

Job, si haec verba ita intelligcnda sunt, sine ullo p(^ccato

fuerii in lerra, et verum sit quod scriptum esse dixit :

« Non est horao justus in terra qui faciat bonum, et non

» peccet. »

XXXVIII. Item dicunt, inquit : <( Quia non justificabi-

' Eccli. xm, 3o. — = I Joan. iii, ii. — ^ Eccle. vii, 2r. — 4 Job, i, 8.

CXLI. 3




» turin oonspectu tuo omnis vivens ^ » Et huic testimo-

nio quasi respondit ad nihil ahud, nisi ut Scripturse sanctfe

inter se litigare videantur : quarum concordiam nos de-

bemus ostendere. Ait enim : « Quibus respondendum est,

quodde sanctoZachariaetEhzabeth Evangehsla testatur,

dicens; Erant autera Zacharias et Elizabethuxorejus justi

ambo in conspectu Domini , et incedentes in omnibus

mandatis et justificationibus Domini sine querela ^. » Qui

justi ambo utique legerant inter ipsa mandata ,

quemad-modum sua peccata mundarent. Nam Zacharias, quod de

omni sacerdote ex hominibus accepto in Epistola ad He-

bra?os dicitur, etiam pro suis peccatis utique hostias ofFe-

rebat ^. Quomodo autem inteUigendum sit quod dicitur,

« sine querela, » jam supra satis,quantum opinor, osten-

dimus : « Et beatus , inquit , Apostolus ait : Ut simus

sancti et immaculali in conspectu ejus '^. » Hoc agitur,

ut hoc simus^

si immaculati intelligendi sunt, qui om-

nino sine peccato sunt. Si autem immaculati sunt,qui

sunt sine crimine 5 etiam in hac vita fuisse atque esse ne-

gare non possumus : quia non ideo sine ullo peccato est

ahquis, quoniam non habet maculam criminis. Unde et

Aposlolus cum roinistros eligeret ordinandos, non ait : « Si

» quis sine peccato 5» quod invenire non posset : sed ait

« Si quis sine crimine ^; » c[uod utique posset. Nec tamen

iste ostendit, quemadmodum secundum suam causam de-

beamus accipere quod scriptum est : Quoniam non justifi-

» cabitur in conspectu tuo omnis vivens ^. » Aperta quippe

sententia est de superiore versu illustrius declarata:

«

Non» intres, inquit, in judicium cum servo tuo, quoniam non

» justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. » Judi-

cium timet,quia misericordiam desiderat

,quse super-

' Psal. cxLii, 2.-2 Luc. I, 6. — 3 Hebr. v, 3.-4 Ephes. i, 4-—

5 Tit. 1, 7.— 6 Psai. cxLii, 2.



DE PEIIFECHONE JUSTlTliE HOMlNl!,. 35

cxaltal judicio. IIoc csl cnini : « Ne iiilrcs in judicium cuni

» sorvo luo, » noli inc judicaic sccundum Le

,qui cs sinc

pcccalo : « (juia non justilicabitur in conspcctu tuo omnis

» vivcns; » (|uod dc iiac vita dictum sine dillicdi qu£Es-

tione intcliiîtur; ct (juod ait, « Non justificabitur, » ad

illam perfeclionem justilite retulit, qu.c in hac vita nouest.

XXXIX. (( Item dicunt, inîuit, « Si dixerimus quia

)) pcccalumnon habemus, ipsi nos seducimus, et verilas

)) iu nobis non est'. » Et huic evidentissimo testimonio

ijuasi contrariis testimoniis respondere conatus est, quodidem sanclus Joannes in cadem Epistola dicat : « Hoc autem

)) dico, Iratres, ut non peccetis. Omnis qui natus est ex Deo,

» peccatum non facit, (juia semen ipsius in eo manet, et non

» potest peccare^ » Item illic : « Quinatus est exDeo, non

» peccat, quia generatio Dci conservat eum, et malignus

»non tangiteum^. » Iicm illic. inquit, ubi de Salvatore

ait : « Quoniam ille apparuit, ut peccata tollcret, Omnis

» (|ui ineo manet, non peccat. Omnis quipeccat, non vidit

»eum, neccognoviteum^ » Itemillic: «Gharissimi^nunc

» filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus

» tiuoniam cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam vi-

» debimuseum sicuti est : et omnis qui habetspem hanc in

» eum, sanctificat se, sicut et ipsesanctus est^ » Et tamen

cum hrec omnia testimonia vcra sint, verum cst et illud

(|uod proposuit, et non solvit, « Quod si dixerimus quia pec-

» catum non habemus, nosipsos seducimus, et veritas in

» nobis non est^ » Ac per hoc, secundum idquod exDeo

nati sumus, in eo qui apparuit ut peccata tolleret, id est,

in Christo manemus, et non peccamus^ hoc est autem

([uod homo interior renovatur de die in diem : secundum

' I Joan. 1, 8. — » Id. III, 9.-3 I joan, v, i8. —4 Id. ni, 5.-5 jbid.

2. — 6 I Joan. 1, 8.

3.



36 s. Alglstim EPiscori

autem quod de homine illo nati sumus^ per quem pec-

catum intravit in mundum , et per peccatum mors, et ita

in omnes homines pertransiit^, sine peccato non sumus;

quia sine ilHus infirmitate nondum sumus, donec illa re-

novatione, quoe lit de die in diem, quoniam secundum

ipsam ex Deo nati sumus, infirmitas tota sanetur, in qua

ex primo homine nati sumus, et in qua sine peccato non

sumus : cujus reJiquiis in homine interiore manentibus,

quamvis de die in diem minuantur in proficientibus , « Si

» dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos sedu-

» ciraus, et veritas in nobis non est. » Quomodo enim

verum est : « Omnis qui peccat, non vidit eum , nec cog-

» novit eum ^? « cum secundum visionem et cognitionem

quae erit in specie, nemo eum in hac vita videat atque

cognoscat-, secundum autem visionem atque cognitionemquae est in fide, muJti sint qui peccent, ccrte ipsi aposta-

tae, qui tamen in euni aJiquando crediderunt, utde nuJJo

eorum dici possit, secundum visionem et cognitionem

quse adhuc in fide est, non vidit eum neque cognovit eum.

Sed inteJHgendum arJîtror, quia renovatio perficienda

videt et cognoscit : infirmitas vero aJjsumenda non videt,

nec cognoscit eum : in cujiis quantiscumque reJiquiis in-

terius constitutis, « Si dixerimus quia peccatum non ha-

» beraus, nos ipsos seduciraus, et veritas in nobis non

» est. » Cum ergo per gratiam renovationis fiJii Dei si-

mus , tamen propter reJiquias infirmitatis « nondum ap~

» paruit quid erimus : scimus quoniam_,cum apparuerit,

» simiJesei erimus, quoniam videbimuseum sicuti est. »

Tunc peccatum nuJJum erit, quia infirraitas nec interior

nec exterior nJIa reraanebit. « Et omnis qui habet hanc

» spem in eum, sanctificat se , sicut et ipse sanctus est. »

Sanctificat se, non per se ipsura, sed credendo in iJium ct

l 2 Cor. IV, i6. — > hom. v, n. — ^ i Joaii. ui, 6.



DF r-FHFECTIONB jrSTlTI« IIOMINIS. ^7

invorando illum (|iii sanclirical sanLlos suos : cujus sanc-

liticationis pcrtoclio, (|u;i' nunc prolicit cl crescit de dic

in dicm, omnes inlirmitatis rclicjuias ablatura cst.

XL. Item dicunt, in(|ait, « Non volentis nccjuc cur-

» rentis, sed misercntis est Dei '. » Quibus respondendum

csso dicit , cjuod idcm Aposlolus alibi dc quodam ait

« Quod vult faciat -. » Item, in(|uit, ad Philcmonem do

Onesimo : « Quem ego volueram apud me delinere, ut

))

pro t(^ mihi ministraret^ scd sine consilio tuonihil volui

» lacere, ut non quasi ex necessitate bonum tuumesset,

» sed voluntarium'. » Item in Deuteronomio : « Vitam

-' et mortem dedit ante faciem tuam, bonum et malum,

» elige vitam ut vivas*. » Item apud Salomonem : (( Deus

» ab initio constituit hominem , et reliquit eum in manu

» consilii sui? adjecit ei mandata et praecepta ^si voles

» pr.TRcepta , servabunt te , et in posterum fidem placitam

» facere. Apposuit tibi aquam et ignem, ad quod vis por-

» rige manum tuam. Ante hominem bonum et malum,

» vita et mors, paupertas ethonestas a Domino Deo sunt\»

Item apud Isaiam : « Et si volueritis et audieritis me, quae

» bona sunt terrae manducabitis; si autem nolueritis nec

» obaudieritis me, gladius vos comedet. Os enim Domini» locutum est hsec ^. » Hic vero, quantumhbetisti se ob-

tegant, aperiuntur. Declarant enim se contra Deigratiam

vel misericordiam disputare,quam volumus impetrare

cum dicimus, (( Fiat voluntas tua sicut in coelo et in

» terra : » vel , <( Ne nos inferas in tentationem , sed li-

» bera nos a malo". » Ut quid enim ista orando tanto ge-

mitu petimus, si volentis hominis et currentis, non mise-

rentis est Dei.? Non quia hoc sine voluntate nostraagitur,

sed quia voluntas non implet quod agit, nisi divinitus ad-

' Rom. II, 16. — 2 1 Cor. vii, 36. — ^ Philem. i3.— 4 Dcut. xxx , i5 ef

IQ. — = Fccli XV. i4 et seqq. — '^ Uai. 1, iq. — 7 Matlli. vi. 'o fl i3.



38 S. AUGIJSTIKI EPI3COP1

jnvolur. H,TC est fidei sanitas, (|une nos facit (pinprere ut

inveniamus,petere ut accipiamus, pulsare ut aperiatur

nobis ^ Contra istam qui disputat, contra se ipsum ciaudit

ostium misericordiae Dei. Nolo plura dicere de re tanta,

quia melius eam committo fidelium gemitibus, quam ser-

monibus raeis.

XLI. Videte tamen obsecro quale sit, ideo volenti et

currenti misericordiam Dei non esse necessariam, quae il-

lum etiam praevenit, ut curreret , quia de quodam ait

Apostolus , « Quod vult faciat : » ibi ut arbitror, ubi se-

quitur et dicit : (( Non peccat , si nubat ^. » Quasi pro

magno habendum sit, velle nubere, ubi de adjutoriodi-

vinae misericordiae operosius disputatur. Aut vero etiam

ibi prodest aliquid velle, nisi Deus providentia,qua gu-

bernat omnia, marem foeminamque conjungat. (( Aut quo-

niam ad Philemonem scripsit Apostolus, ut non quasi ex

necessitate bonum ejus esset, sed voluntarium^, » quasi

aliter sit voluntariura bonura, nisi cum n Deus operatur

» innobis et velle et operari pro bona voiuntate^. » Aut

quia in Deuteronomio scriptum est, (( Vitam et mortera

» dedit ante faciem horainis bonura et raalura ^ p) et ad-

monuit ut (( eligeret vitam » : quasi et ipsa admonitio non

de raisericordia veniat ^ vel aliquid prodesset eligere vi-

tam, nisi Deus eligendi charitatem inspiraret, et electam

habere praestaret : de quo dictum est, (( Quoniam ira in in-

» dignatione ejus, et vita in voluntate ejus ^. » Aut quia

dictura est , (( Si voles prsecepta, servabunt te "^: » quasi

non debeat Deo agere gratias, quia pr^cepta voluit, qui

desertus orani iuraine veritatis hsec velle non posset. (( Po-

sitis ante hominera igne , et aqua,quo vult quidera por-

rigit manura ;» sed altior est qui vocat altius quam

I Luc. XI, II. — 2 1 coi^ vu, 36. — 3 Philem. 14. — 4 Phiiip. n, i3. —* Deut. XXX, i5 et 19. — 6 Psal. xxix, 6. — 7 Eccli. v, i6.



DE PERFECTIOHE JUSTITI^. HOMINIS. 39

omnis humana cogilalio : (juandotjuitlem inilium coni-

gcndi cor lidcs est, sicul scriplum cst : u Vcnies, ct pcr-

» transies ab inilio iidei'

: » ct quisquc ita digit bonum,sicul unicuiquc Dcus partilus cst mcnsuram (idci ', ct

« Ncmo potcst ad mc vcnirc, ait princcps fidci, nisi Patcr

» qui misit me, traxerit cum ^ » Quod de fide dictum

cssc quain cum crcditur, salis cvidcntcr postca cxplanat,

ubi dicit : « Vcrba ([u.e cgo locutus sum vobis , spiritus

» ct vita sunt, sed quidam sunl cx vobis qui non crcdunt.

» Sciebat enira ab initio Jesus,qui essent credentes, et

» quis eum traditurus esset, et dicebat : Propterea dixi vo-

» bis ; ({uia nemo potest ad me venire, nisi fuerit ei datum

» a Patre meo*. »

XLII. Magnum autem aliquid pro sua causa se inve-

nissc arbitratus est apud Isaiam prophetam,quia Deus

dixit, « Si volueritis et audieritis me ,quae bona sunl

» terrae manducabitis : si autcm nolucritis ct non audieri-

» tisme, gladius vos comedet. Os enim Domini locutum

» esthaec^ » Quasi non lex tota hujusmodi conditionibus

plena sit : aut ob ahud superbis praecepta ista data sint

« Nisi quia lexpraevaricationis gratia posita est, donec ve-

» niret scfnen cui promissum est*^. Unde subintravit ut» abundaret dehctum_, et ubi abundavit dehctum, super-

» abundavit gratia'' : » id est , ut acciperet homo prae-

cepta, superbe de suis viribus fidens, in quibus deficiens

et factus etiam praevaricator, hberatorera salvatoremque

recjuireret^ atque ita eum timor legis hurailem factum,

tan([uam paedagogus ad fidem gratiamque perduceret. Ita

mulliplicatis infirmitatibus postea acceleraverunt^, quibus

sanandis opportune Ghristus advenit. In cujus gratiam

« Cant. IV, juxta LXX. — ' Rom. sii , i3. — 3 Joan. vi, 44- — * Ilj'J-

64, G5. —5 ifai. I, 19. — • Gal. iii, 19. — 7 Roni. v,

20. — " Pfnl.

XV, 4-



40 S. ATJGTTSTINI EPISCOPl

etiam justi antiqiii crediderunt, eadem ipsa gralia ejus ad-

juti , ut gaudentcs eum praenoscerent , et quidam etiam

prgenunliarent esse venturum ; vel in illo populo Israel

sicut Moyses, et Jesus Nave, et Samuel, et David, et cae-

teri tales ^vel extra ipsum populum , sicut Job •, vel ante

ipsum populum, sicut Ahraham, sicut Noe, et quicumque

alii sunt, quos vel commemorat vel tacet Scriptura divina.

({ Unus enim Deus, unus mediator Dei et hominum,

» homo Christus Jesus , sinecujus gratia nemo a condem-)) natione liberatur, sive quam traxit ex illo in quo omnes

» peccaverunt , sive quam postea suis iniquitatibus ad-

» didit '. i

XLUI. Quale est autem, quod iste posuit inextremo :

« Si quis dixerit, Potest fieri , ut homo vel verbo non pec-

cet? Respondendum est, inquit, Si vult Deus, potest : vult

enim Deus, ergo potest. » Item ait : « Si quis dixerit, Fieri

potest, ut homo non in cogitatione delinquat? Respon-

dendum est, Si vult Deus, potest : vult enim Deus : ergo

potest. » Videle quemadmodum noluerit dicere ; Si Deus

adjuvet, potest-, cui dicitur^ « Adjutor meus esto, ne de-

)) relinquas me ^: » non utique ad corporalia bona capes-

senda et mala cavenda, sed ad gerendam perficiendamque

justitiam;propter quod dicimus 5

« Ne nos inferas in tenta-

)) nem, sed Hbera nos a malo^. » Nec adjuvatur, nisi qui et

ipse aUquid agit : adjuvatur autem, si invocat, si credit,

si secundum propositum vocatus est : « Quoniam quos ante

» praescivit, et praedestinavit conformes imaginis Filii sui,

» ut sit ipse primogenitus in multis fratribus-, quos autem)) praedestinavit, illos et vocavit; quos autem vocavit, illos

)) et justificavit; quos autem justificavit, illoset glorifica-

» vit^. )) Curriraus ergo, cum proficimus, dura sanitas nos-

' i Tim. i\ y 5.-2 Psal, xxvi, 9. — ' Matth, vi, i3. — 4 Rom. vin,

29-



DR rEHFBCTIONE JfSTITI^ HOMINIS. 41

Ira iii profioicnlihiis cnrrit : ( siciU ctiam cicatrix currcre

dicitiir, (juando hew. vulnns tlili<êntor(ino curalnr : ) nt

o\ orani parte perfecti sine nlla simns omnino infirmitatc

poccati;quod non solum vull Dous, vornm otiam ut im-

pleatnr facit at(pio adjuvat. Kt hoc nohiscnm agit gratia

Oci por Jesnm Christnm Dominum nostrum', non so-

lum praeceptis, sacramcntis, exemplis 5 sod etiam Spiritu

sancto, per qiicm latcnter ditrundur charitas in cordi-

hus nostris-, quae interpollatgemitihus inonarrahilihus',

donec in nohis perficiatur sanitas, et Deus sicuti est, vi-

dendus reterna veritate monstretur.

XLIV. Quisquis crgo luisse vel esse in hac vita aliquem

hominom, vel aliquos homines putat, excepto uno media-

toro Dei et hominum, (juihus necessaria non fnerit remis-

sio peccatorum ,contrarius est divin.ie Scriptur?e, uhi

Apostolus ait : (( Per unum hominom peccatum intravit

» in mundura, et per peccatum mors, et ita in omnes ho-

» raines portransiit, in (|uo omnos peccaverunt*. » Et ne-

cesse ost, ut impia contentiono asserat, osso possehomines,

{[ui sine mediatore Christo liherante atque salvante sint

liheri salvique a poccato;cum ille dixerit : <( Non est opus

» sanis medicus, sed male habentihus:

Non veni vocare

)) justos, sed peccatores ^ )> Qnisquis autem dicit, post ac-

ceptam remissionem peccatorum ita quemquam hominem

juste vixisse in hac carne, vel vivere, ut nullum hahoat

omnino peccatum , contradicit apostolo Joanni ({ui ait :

« Sidixerimus, quia peccatum non hahemus , nos ipsos

» seducimus, et verilas in nobis non est ^. » Non enim

ait, hahuimus; sed,habemus. Quod si quisquam asserit

de illo peccatoesse dicturo, quod hahitat in carne mortali

nostra secundum vitium quod peccantis primi hominis

• Rora. V, 25. — ' Ibid. 5. — ^ Ilom. viii, "26. — 4 Id. v, 2,-5 MatMi,

IX, 12. — ^ I Joan. I, 8.



'^p, S. i.T7GUSTINI EPISCOPI

voluntate contractum est , cujus peccati desiderils ne

obediamus, Paulus apostolus prsecipit ^ ; non autem pec-

care, qui eidem peccato, quamvis in carne habitanti , ad

nullum opus malum omnino consentit, vel facti, vel dicti,

vel cogitati,quamvis ipsa concupiscentia moveatur, quse

alio modo peccati nomen accepit, quod ei consentire pec-

care sit, nobisque moveatur invitis : subtiliter quidem ista

discernit, sed videat quid agatur de Dominica oratione,

ubi dicimus: « Dimitte nobis debita nostra

-: » quod

nisi fallor, non opus esset dicere , si nunquam , vel in lapsu

linguse , vel in oblectanda cogitatione , ejusdem peccati

desideriis aliquantulum consentiremus ; sed tantummodo

dicendum esset, « Ne nos inferas in tentationem, sed li-

» bera nos a malo^. » Nec Jacobus apostolus diceret , « In

» multis offendimus omnes^.»Non enim offendit, nisi cui

mala concupiscentia contra justitiae rationem appetendo,

seu vitando , faciendum vel dicendum vel cogitandum

aliquid,quod non debuit, sive fallens, sive prsevalens per-

suadet. Postremo si excepto illo capite nostro,sui corporis

salvatore, asseruntur vel fuisse, vel esse in hac vita aliqui

homines justi sine aliquo peccato, sive nunquam consen-

tiendo desideriis ejus, sive quia pro nullo peccato haben-

dum est, quod tantum.est, ut hoc pietati non imputet

Deus, (

quamvis aliter sit beatus sine peccato, aliter autem

beatus cui non imputat Dominus peccatum^,) non nimis

existimo reluctandum. Scio enim quibusdam essevisum'',

quorum de hac re sententiam non audeo reprehendere

quancjuam nec defendere valeam. Sed plane quisquis ne-gat, nos orare debere, ne intremus in tentationem : (negat

autem hoc qui contendit ad non peccandum gratiae Dei

I Rom. VI, 12. — 2 Matth. vi, i2. — 3 Ibid. i3. — ^ Jacob. iii , 2.

— 5 l'sal. XXXI, 2.-6 Vide librum de Natura et Gratia, n. 74 et ^5.



DE PEHFECTIONE JLSTITI^ HOMINIS. 43

adiuloriiun non osso liomini noccssarium, scd sola lcge

acicpla liuinanam sulliccrc voluntalcm ,) ab auribus

onniiuin rcmovemlum, cl orc oinniuin anallicmaiidmn

cssc non duhito.





S. AUn. AUGUSTINIlil I'I>().NE\S1S EriSCOPI

DE GESTJS PELAGll

AD AUUELIUM EPISCOPUMLIBER UNUS».

Sinfîila erronun capita Pelap;i() apudPalcpstinam

SynodiiTn ohjecta^ cinn ejusdeni ad illa responsio-

nibus, minutatini excutiuntur. Quanquam autem

absolutioncni a Synodo Pelagius consecutus sit

in eo tamen residere adhuc suspicionem hwreseos,

fnonstrat yJugusti/u(s : ac denique hominemSynodi

sententia sic esse absolutum , ut ipsa /ueresis,

propter quam injudicium venit, incunctanter dam-

natafuerit *.

I. PosTEAQuAM iii mauus nostras •^, sancte papa Aureli,

ecclesiastica gesta venerunt , ubi Pelagius ab episcopis

quatuordecini provinciae Palaestinrecatholicus est pronun-

tiatus , cunclalio mea terminum accepit,qua disserere

aliquid plenius atque fidentius de ipsa ejus defensione

' Scriplus sub initium anni 4'7- — ' Vide Ketract. lib. ii, cap. 47-—

^ Vide D. Guillon, lom. xxii, pag. 208.



46 S. AlGtJSTINI EPISCOPl

dubitabam. Hanc enim jam in quadam chartula,quam

mihi ipse miserat, legoram. Sed quia cjus cum illa nuUas

a se datas litteras sumpseram , verebar ne aliquid aliter in

meis verbis inveniretur,quam legeretur episcopalibus

gestis : atqueita forsitan negante Pelagio, quod ipse mihi

illam chartulam miserit, quoniam facile convinci uno teste

non posset , ego potius ab iis qui ei neganti faverent , aut

suppositse falsitatis , aut ( ut mitius dicam ) temerarise

credulitatis arguerer. Nunc ergo cum ea pertracto quae

gesta testantur, jam quantum mihi videtur , utrum pro se

ille sic egerit , dubitatione sublata,profecto et de ipsius

defensione , et de hoc opere nostro sanctitas tua ,atque

omnis qui legerit, faciJius et certius judicabit.

II. Primum itaque Domino Deo, rectori custodique

meo, ineffabiles ago gralias, quod me de sanctis fratribus

et coepiscopis nostris, qui in ea causa judices consederunt,

opinio non fefeUit. Responsiones enim ejus non immerito

approbaverunt, non curantes quomodo ea, quae objicie-

bantur, in opusculis suis posuerit, sed quid de his in prae-

senti examinatione responderit. Alia est enim causa fidei

non sanae, aha locutionis incautse. Deriiquein his quse de

libello, quem dederunt sancti fratres et coepiscopi nostri

Gaih, Heros et Lazarus,qui propter gravem (sicut postea

probabihus comperimus) unius eorum segritudinem, prae-

sentes esse minime potuerunt, recitata sunt objecta Pela-

gio, illud est primurn, quod in Libro suo quodam scribit

« Non posse esse sine peccato , nisi qui Legis scientiam

habuerit. » Quo recitato Synodus dixit : « Tu hoc edidisti,

Pelagi ? )) At ille respondit : « Ego quidem dixi , sed non

sicut ilh intelhgunt : non dixi non posse peccare,qui

scientiam Legis habuerit5sed adjuvari per Legis scien-

tiam ad non peccandum, sicut scriptum est : « Legem iii

' Forte ad me, -- » Eulogio episcopo, infra, cap. 3. ^



DE GESTI8 PELAGII. 47

)i adjutoriiim dedit illis '. » Hoc audito , Syiiodus dixil :

« Non suiiLalieua ah Ecclesia, ((Uicdicta suiit a IViagio.»

Plane aiieiia non sunl, quao respoudit : iiiud vero (|uod de

Lihro cjus proiatum est , aiiud souat. Scd hoc cpiscopi

Gracci liomines , ct ca verha per intcrprctem audicntci,

discutere nou curarunt ; hoc tantum intuentcs, (juid iiie

qui intcrrogahatur, sensissc se diceret, non quihus vcrhis

cadcm sententia in ejus Lihro scripta diccretur.

III. Aliud cst autem, homincm pcr scicnliam Lcgis ad

non peccandum adjuvari : et aliud est, non posse esse sinc

peccato , nisi (jui scicntiam Legis hahuerit. Cum cnim

videamus, exempli gratia, et sine trihuJis areas triluiari

(juamvis adjuvent, si adsint, et sine paedagogis posse pue-

ros pergere in scholam, quamvis ad hoc non sint inutiiia

paedagogorum adjumcnta, ctmultos sine medicis ah rcgri-

tudine convaiescere , ([uamvis manifesla sint adjutoria

medicorum •, et aliis cihis sine pane homines vivere, quam-

vis panis adjulorium vaiere piurimum non negeturêt

aiia muila , ([u?e nohis tacentihus cogitanti facile occur-

runt : profecto admonemur adjutorium genera esse duo.

Aiia ([uippe sunt, sine ([uihus iilud ad quod adjuvant,

etlici non potest ^ sicut sine navi navigat nemo, nemo sine

voce Joquitur , nemo sine pedibus gradilur, nemo sine

luce intuetur, et muita hujusmodi : unde est ctiam iliiid,

quod nemo sine Dei gratia recte vivit. Aiia vero sunt ad-

jutoria, ([uihus sic adjuvamur, ut etiam si dcsint,possit

aiio modofieri propter ([uod ea requirimus : sicut illa sunt

quac commcmoravi ; trihuia ad fruges terendas, paedagogus

ad puerum ducendum, medicamcntum humana arte con-

fectum ad recipiendam salutem, et caetera talia. Ouaeren-

dum estigitur, ex ({uo duorum istorum generum sit Legis

scientia, id est, quomodo adjuvet ad non peccandum. Si

' Isai. viii, 20, juxta LXX,



48 S. AUGUSTIM EPISCOPI

eo modo , ut sine illa hoc non possit impleri ; non solum

Pelagius verum respondit in judicio , sed etiam verum

scripsit in Libro: si vero eo modo

, ut adjuvet (juidem si

adfuerit,possit tamen illud ad quod juvat , alio modo

fieri , etiam si ista defuerit ^ verum quidem respondit in

judicio, quod merito episcopis placuit , « adjuvari homi-

nem ad non peccandum Legis scientia •, » sed non verum

scripsit in Libro, non esse horainem sine peccato, nisi qui

scienliam Legis habuerit, » quod indiscussum judices re-

liquerunt , latini sermonis ignari , et ejus qui causam

dicebat , confessione contenti;praesertim ubi ex adverso

nullus astabat,qui verba Libri ejus exponendo aperire

interpretem cogeret, atque unde fratres non frustra move-

rentur, ostendere. Paucissimi quippe sunt Legis periti :

multitudinem autem membrorum Christi usquequaque

ditfusam, et Legis tam profundae ac multiplicis imperitam,

simplicis fidei pietas et spes firmissima in Deo et charitas

sincera commendat,quae his donis praedita

,gratia Dei se

confidit a peccatis posse mundari per Jesum Christum

Dominum nostrura.

IV. Ad hoc si forte Peiagius responderet, hanc ipsam

se dixisse scientiam Legis, sine qua non potest homo liber

esse a peccatis quae per doctrinara fidei neophytis atque

in Christo parvulis traditur, qua etiara baptizandi cate-

chizantur, ut Symbolura noverint5non quidem istaintel-

ligi solet, quando habere quisquam scientiara Legis diciturj

sed illa secundum quam Legis periti appellantur : verum-

tamen, si haec verba, quae pauca numero, sed raagna sunt

pondere, et more omnium Ecciesiarum fideliter baptizan-

dis intimantur, scientiam Legis nuncuparet , asserens de

hac se dixisse, « non esse sine peccato, nisi qui scientiam

Legis habuerit , » quae necesse est tradatur credentibus,

antequam ad ipsam remissionem veniant peccatorum5



DE GESTIS l'KLA(;il. 49

cliam sic circunid.irct runi, non (li.spulnntium,secl v.iîcn-

liuni l);ipti/atorum mullitutlo iMiumicrabilis parvulorum,

<|ui non verbis , seil ipsa innoccnti.-c verilate clamarent :

Qmd cst , (|uid est (|uoil scripsisti , « non posse esse sinc

pcccalc), nisi (|ui scicnliam Lcîs liabuerit V » Eccc nos

grex magnus agnonun sino peccalo sumus,et Legis tamen

scientiam non habemus. Nempe isti cum saltem , Jingua

taccnte , tacere compcllcrcnt , aut forte etiam confiteri,

vel nunc se ab illa pervcrsitate correptum \ vel certe hoc

se quidem et ante sensisse , quod nunc in ecclesiastico

dixit examine5 sed ejus sontentijc non se circumspecla

vcrl)a posuisse , et ideo fidcm suam cssc approbandam,

bbrum emendandum. Est enim.ut scriptum cst : <( Qui

» labitur in bngua , ct non in corde'-. » Quod si diccrel

vel si dicat, quis eisdem verbis incautius negligentius(|uc

conscriptis non facillime ignoscat, cum sententiam, quamverba iila continent , non defendat , sed eam dicat suam

,

(|uam vcritas probat l^ Hoc etiam pios judices cogitassc

credcndum est : si taraen quod in bbro (^jus Latino est

diligenter interpretatum, satis intelbgerepotuerunt, sicut

ejus responsionem Graeco cloquio prolatam , et ol) hoc

facile inleliectam, alienam non esse ab Ecclesia judicavc-

runt. Sed jam coetera videamus.

V. Adjecit enim episcopalis Synodus , et ait : « Legatiu'

et aliud capitulum. » Et lectum est in eodem Libro suo

posuisse Pelagium : <( Omnes voluntate propria rcgi. »

Quo lecto Pelagius respondit : <c Et hoc dixi propter bbe-

rum arljitrium, cui Deus adjulor cst ebgenti bona : honio

veropcccans, ipseinculpa esl, ((uasiliberi arbitrii. » Quo

audito episcopi dixerunt : « Neque boc alienum est ab

ecclesiastica doctrina. » Quis enim condemnaret liberum

arbitrium , vel negarct , cum quo Dcî adjulorium praedi-

' FoHe coneclmn. — ' Eccli xix, 16.

CXLI. 4



50 S. AUGU8TIWI EPISCOPl

catur ? Quapropter et senteotia respondentis merito epis-

copis placuit: et tamen illud quod in Libro ejus positum

est :

«Omnes volunlate propria regi,»fratrescjui noverant

quid adversus Dei gratiam isti soleant disputare,procul

dubio debuit permovere. Sic enim diclum est : » Omnes

voluntate propria regi , » tanquam Deus neminem regat

et IVustra scriptum sit : « Saivum fac populum tuum , et

» benedic haereditatem tuam , et rege eos, et extoUe illos

» usque in saeculum ^: » ne remaneant utique, si volun-

tate propria sine Deo reguntur , velut oves non habentes

pastorem ~5quod absit a nobis. Nam procul dubio plus

est agi, quam regi : qui enim regitur , aliquid agit ;et a

Deo regitur, ut recte agat5qui autem agitur, agere aliquid

ipse vix intelligitur : et tamen tantum praestat voluntati-

bus nostris gratia Salvatoris , ut non dubitet Apostolus

dicere : «Quotquot spiritu Dei aguntur, hi fihi sunt Dei^.

Nec aliquid in nobis libera voluntas melius agcre potest,

quara ut iili se agendam commendet, qui male agere non

potest ; et hoc cura fecerit, ab ilio se ut faceret, adjulam

esse non dubitet, cui dicitur in Psalmo : » Deus meuSj mi-

» sericordia ejus prseveniet me^. »

VI. Denique in ilio Libro , ubi illa capituia Peiagiusscripsit, huic positioni, qua dixit : Omnes voiuntate pro-

priaregi, et suo desiderio unumquemque dimitti, » sul)-

jecit aiiquid de testimonio Scripturarum,quo satis appa-

reat, non se sibi hominem regendum debere committere.

Aitenim de hoc ipso Sapientia Saiomonis : « Suni quidem

» etego mortaiisliomo, simiiis omnium, ex genere terreno

» iilius qui prior finctus est ^: » et caetera usque ad eum

capituii finera, ubi iegitur : « Unus ergo omnibus introitus

» ad vitam,et similis exitus : propter hoc optavi, et datus

' Psal. xxvii, 9. — 5 Mavc. vi, 24. — ^ Roni. vni, 14. — 4 Psal. lviu, ii.

— 5 Sap VII, I ,



DE GESTIS 1'ELAGII. 51

)) est milii seiKsus, et iiivocavi, et venit iii mc spiritus Sa-

)j pienti;e. » Nonne lucc eiarius apparct, (juemadmodum

isteconsiderala miseria fragililatis hiimanae, non est ausus

soregendum sihi committere5 sed optavit, et datusestei

sensys , de (juo dicit Apostolus : « Nos autem sensum

» Domiiii habemus;et invocavit, et venit in eum spiritus

» Saj)ienliae ^ ? » Hoc enim spiritu, non viribus proprioe

voliintatis, rcguntur et aguntur (|ui fiiii sunt Dci.

VII.

Nam et iiiud (juod posuit de Psaimo in eodcmCapitulorum libro, ut quasi probaret : « Omnes voluntate

propria regi : (( Diiexit malcdictum , et veniet ei ; et no-

))iuit Ijcnedictionem, ct elongabitur ab co -: ))(|uis nesciat

iioc vitium esse , non naturae , sicut eam condidit Deus,

sed voiuntatis humanae, (juoe recessit a DeoPVerumtamen

si non diiexisset maledielionem, et voluisset benedictio-

nem,etin iioc ipso volunlatem suam divina gratia negaret

adjutam,ingratusatiiue impius sibiregendus dimitteretur,

ut sine rectore Deo pr.necipitatus , non sc a se ipso regi

potuisse,pcenis expcriietur. Sic etiam in iilo tes»imonio,

(juod in eodem Libro eidein litulo subdidit : (( Apposuit

M tibi a^juam et ignem , ad quod vis porrigere manum

» tuam •, ante hominem bonum ct maiuni, vita et raors,

» c|Uod placuerit ei, dabitur illi ^: » manifestum est, quod

si ad ignem manura mittit, et malum ac mors ei placet, id

voluntas hominis operatur ; si autem bonum ct vitam

dihgit, non soium voluntas id agit, sed divinitus adjuva-

tur. Sullicit enim sibi ocuius ad non vivendum , hoc est

ad tenebras : ad videndura vero lumine suo non sibi suf-

ficit, nisi iili extrinsecusadjutorium clari luminis praebea-

tur. Absit autem , ut ii qui secundum propositura vocati

sunt, quos prsescivit, et prciedestinavit conformes imaginis

Filii sui*, suo ut pereant desiderio diraittantur. Uoc enim

> 1 Cor. II, 16.— » Psal. cvui, 18. — 3 Eccli. kv, 17, 18. — 4 Rom. vni, 29.

4.



,>2 S- AXJGtJSTlJVI ElUSCOl»!

patiuiitur vasa ira»,qu.c perfccta sunt ad perclilioncni :

in ([uorum etiam ipsa perditione notas fiacit Dcus divilias

glorise suse in vasa misericordise suce ^ Propter hoc enim,

cum dixisset : « Deus meus, misericordia ejus prseveniet

» nic^ : continuo subjecit : Deus meus demonstravit mihi

» in inimicis meis ^ » Illis ergo fit quod scriptum cst :

« Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum ^ » Non

autem fit praedestinatis, quos regit Spiritus Dei;quoniam

non inanis est vox eorum :« Ne tradas me, Domine, a desi-

» derio meo peccatori ^ » Quandoquidem et contra ipsa

desideria sic oratum est , ut dicerentur : « Aufer a me

» concupiscentias ventris , ct desiderium concubitus ne

» apprehendat me^ » Prsestat hoc Deus illis, quos subdi-

tos regit 5nonautem ilhs, qui se idoncos ad se ipsos regendos

putant, et praefidenti cervice propriae voluntatis illum

dedignantur habere rectorem.

Vill. Quae cum ita sint , fihi Dei qui hoc noverunt , et

se Dei Spiritu regi et agi gratulantur,quomodo moveri

potuerunt, cum audirent vel legerent a Pelagio scriptum :

« Omnes voluntate propria regi , et suo desiderio unum-

quemque dimitti ? » Et tamen quia interrogatus ab epis-

copis, quid mali sonarent illa verba persensit , respondit-

que « hoc se dixisse propterhberum arbitrium^ »continuo

subjiciens , cui Deus adjutor est ehgenti bona, homo vero

peccans , ipse in culpa est,quasi hberi arbitrii : » hanc

quoquesententiaro phjudicesapprobantes, quam incaute,

vel quo sensu illa in Libro ejus verba sint posita, conside-

rarevel quaerere noluerunt, sulhcere existimantes itaeumconfessum esse hberum arbitrium , ut ehgenti bona Deus

esset adjutor,peccans vero esset in culpa

, ad hoc sibi

sufliciente propria voluntate. Ac per hoc Deus regit, quibus

T Rom. IX, 22.— ^Psal. lvui, ii. — ' Ibid. i2. — -^ Roiu. i, 2/j. —5 Psal. cxxxix, 9 — ^' Eccli. xxiiij 6.



iiK r. :.siis j'Ki.u;ii. T).!

n(]iiit(n" (\sl eliôiUihii.s hona. El iilco IxMiorooiinl ((uidquid

regunl, tjuoninm ipsi ivgunlur a hono.

IX. Item recitalum cst (juod in Lihro suo l'elagius

posuit : « In dio judieii ini(|uis et peccatoribus non esse

pnreendiuii , sed npternis eos ignihus exurendos. » Quod

ideo Iralres moverat, ut ohiiciendum putaretur, (juod ita

dictum est , tnn(|uam omnes pcccatores oeterno essent

supplicio puuiendi , non eis exceptis (|ni fundnmentum

hahcnt (Ihrislum , ((uamvis superrcdificent ligna, loenum ,

stipulam , de (juil)us dicit Apostolus : « Si cujus opu.s

» (^xustum fuerit,detrimentum patietur; ipse autem saivus

» erit, sic tamen (|uasi per ignem '. » Sed cum respondisset

Pelagius , « hoc secundum Evangelium se dixisse , uhi

dicitur de peccatorihus : « llli ihunt in supplicium aeternum,

» jiisli autem in vitam nelernam -: « nullo modo poluit

christianis judicihus evangelica et dominica displicere

sententia , nescientibus ([uid in verbis de libro Pelagii

piolalismoverit fratres, ([ui disputationes ejus vel discipu-

lorum (^jus audire consuevcrunt : quando his absentibus,

(jui libellum contra Pelagium sancto episcopo Eulogio

dederunt ^, nuUus urgebat, ut peccatores per ignem sal-

vandos a peccatoribus aeterno supplicio puniendis aliqua

exceptione distingueret , et eo modo intelligentibus judi-

cibus cur fnerit illnd objectum , si nollet dislinguere,

merito culnaretur.

X. Quod aatem addidit Pelagius : « Et si quis aliter

credit , Origenista est. » Hoc acceperunt judices,quod

n^verain Origine dignissime detestatur Ecclesia , id est,

(|uod etiam illi, quos Dominus dicit aeterno supplicio pu-

niendos , et ipse diabolus atque angeli ejus, post tempus

licet prolixum purgati liberabuntur a poenis , et sanctis

' I Cor. 111, i5. — ' Mattli. \kv, /iC — ^ Eulogius episcopus. Vidc lib. i

contia .lulinn. cap. ">.



54 S. 1UGU8TIWI EPI8COP1

ciim Deo regnantibus socielale bcaliludinis adhacrebunt.

Hoc ergo Synodus dixit, « alicnum nonesse ab Ecclosia,»

non secundum Pelagium , sed potius secundum Evange-

lium, quod tales iniqui et pcccalorcs seternis ignibusexu-

rentur^qualestalisuppliciodignosjadicat Evangelium •, et

quod detestalîliter cum Origene sentiat, quisquis dixerit

aliquando eorum fmiri posse supplicium,quod Dominus

dixit ffiternum.Deillis vero peccatoribus, quos dicitApos-

tolus , exusto eorum opere ,

tanquam per ignem salvos

futuros, quoniam nihil Pelagio de iis evidenter objectum

est , nihil judicaverunt. Quapropter,qui dicit iniquos et

peccatores,quos seterno supplicio veritas damnat , ali-

quando inde posse liberari , non inconvenienter eum Pe-

lagius Origenistam vocat : sed rursus, qui nullum pecca-

torem in Dei judicio misericordia dignum existimat^ quod

vult ei nomen imponat, dum taraen el hunc errorem ec-

clesiastica veritate non recipi intelligat. « Judicium enim

» sine misericordia fietilliqui non fecit misericordiam ^»

XI. Quomodo autem fiet hoc judicium , diliicile in

Scripturis sanctis comprehendi potest: modis enim multis

significatur,quod uno modo futurum est. Namque ali-

quando dicit Dominus adversus eos, quos in suum regnum

non recipit , ostium se clausurum , clamantibusque ilHs

et dicentibus : « Aperi nobis, in nomi-ne tuo manducavi-

» mus et bibimus -, » et caetera quae illos dicere scriptum

est, se responsurum : « Nescio vos, qui operaraini iniqui-

» tatem ^. » Ahquando jussurura se commemorat, ut hi

qui noluerunt eum regnare, sibi adducantur, et interfi-

ciantur coram illo. Aliquando venturum se dicit cum

Angehs suis in majestate sua , ut congregentur ante eum

omnes gentes, et dividat eas, et alios ponat ad dexteram,

quorum bona opera commemorans *, reportet in vitam

^ ' Jacob. 11, i3. — 2 Luc. xui, 26. — 3 IJ. xix, 27, — ^ Matth. xxv, i3.



DE GE8TIS PBI.AGII. .'>.'>

.Ttornam ; .liios ad sinistrani, (]uil)ns hnnornm slcnniii-

U'ni impulans , eos .cU rno ii^nc condcmnri. Ali(|uando

.scrvum ne(|uam et pigrum, (|ui pecuniam ojus negloxit

impendere ', vel etiam liominem invenlnm in convivio

non liahentem veslem nuptialem,jubet ligalis manihus

et pediljus mitti in tenehras exteriorcs -, Alitjnando sus-

ceptis quin((ue prucijntihus , ostium contra stultas alias

(|uin(|ue virgincs claudit'^. llfcc, et si (juid cst aliud (piod

in pr.Tsentia non occurrit , de judicio dicuntur futuro,

uticpie non in uno vel (juinque, sed in multis exercendo.

Nam si unus esset , qui de convivio,quod non hahchat

vestem nuplialem, in tenehras jussus est mitti ; non con-

tinuo sequeretur , et diceret : (( Multi enim sunt vocati

» pauci vero electi *: » cum potius uno projecto atque

damnato, multiin domo remansisse vidcantur. Sed de his

omnihus nuncquantum satis estdisputare perlongumest.

Hoc lamen breviter possum dicere, sine praejudicio,(quod

in p(^cuniariis rationihus dici solet ) melioris discussionis,

unum aliqucm judicii modum, qui est inscrutahihs nobis,

servata duntaxat in pr.iemiis el poenis diversitate merito-

rum, multis pcr Scripturas sanctas significari modis.Quod

autem huic causae, dec{uanunc agitur, satis esl, si dixisset

Pelagius, omnes omnino peccatores aeterno igne et yeterno

«upplicio puniendos : ([uisquis id judicium ^ approoassei,

in se ipsum primitus sententiam protulissct. « Quis enuu

» gloriahitur se mundum esse a peccatis ^ ? » Quia vero

nec omnes dixit , nec quosdam , sed indefinite posuit , et

hoc secundumEvangelium se dixisse respondit : vera

(juidem sententia episcopali est coniirmata judicio5sed

adhucquid sentiat P(4agius non apparet, et post hoc etiam

episcopalejudiciumnon impudenter inquiritur.

' Luc. XIX, 17. — 5 Matth. xxii, ii. — MJ. xxv, lo. — ^ IJ. xxii, i^-

— 5 Forte judicum. — ^ Prov. xx, juxta LXX.



56 S. AUGXJSTINI EPJSCOPl

XII. Objectum est et illud Pelagio, tanquam in suo li-

bro scripserit : « Malum nec in cogitationcm venire. »

Respondit autem : « Hoc non ita posuimus, sed diximus,

debere studere christianum, ne malecogitet : » quod, si-

cut decait, episcopi approbarunt. Quis enim dubitat, ma-

lum cogitari non oporlere ? Et revera in libro suo quod

ait. « malum nec cogitari, » si ita legitur, « nec cogitan-

dum quidem, » hoc intelhgi solet, malum nec cogitari de-

bere quidem. Hoc autem qui negat , quid aUud dicit,

quam debere cogitari malum? Quod si verum esset, non

diceretur in laude charitatis, « Non cogitat malum ^ »

Non veniro tamen in cogitationem » justorum atque sanc-

torum, ideo non tam probe asseritur, quia cogitatio vocari

solet etiam cum ahquid in mentem venit, etsi consensio

non sequatur. Cogilalio vero quse culpam contrahit et me-rito prohibeliir, consensione non caret. Potuit ergo fieri,

ut mendosum codicem legerent, qui hoc ita objiciendum

arbitrati sunt, tanquam Pelagius dixerit : « Malum nec in

cogitationem venire, » id est, justis et sanctis in mentem

non venire quou malum est. Quae sententia profecto ab-

surdissima estj cum enim mahi reprehendimus , nisi co-

gitata verbis enuntiare non possumus : sed illa, ut dixi-

mus, culpabilis appeilatur cogitatio mah, quse consensio-

nem Irahit.

XIII. Cum ergo et hanc Pelagii responsionem judices

approbassent, recitatum est ahud, quod in suo hbello

scripsit : .\ Regnum coelorum etiam in Veteri Testamento

promissum. » Ad quod Pelagius : « Hoc et per Scripluras

probari possibile est : haeretici autem in injuriam Veteris

Testamenti hoc negant. Ego vero Scripturarum auctorita*

tem secutus dixi,quoniam in propheta Daniele scriptum

est, « Et accipient sancti regnum Altissimi-. » Qua ejus

' I Cor. xiii, 5. — » Dan. vii, iS.



nE r.Ksiis rF.LAcir. 57

accepla responsionc, Synodus dixil : « N('([ne lioc alicnum

est a fide ecclesiastica.

XIV. NnnKiuidnam ergo tValres nostros, ut etiam lioc

intercaetera objicerent, sine causa verba ista moverunl?

Non uti(iue : sed Veteris Testamenti nomcnmodis duobus

dici solet, uno modo secundum divinarum Scriplurarum

aucloritatem, alio secundum lo(|uendi vulgatissimam con-

suetudinem. Paulus namque apostolus dicit ad Galatas :

« Dicite mihi, iiKpiit, sub lege volentes esse , legem non

» audislis? Scriptum est enim, ([uod Abraham duos filios

» habuit, unum de ancilla, alterum de Jibera : {|u?e sunt

)) in all(>goria. Ilaec enim sunt duo testamenta, unum (jui-

.) dem in servitutem generans, (juod est Agar. Sina raons

)) est in Arabia, qufe conjuncta est ei, quae nuncest, Je-

)> rusalem, servit enim cum filiissuis :

quae autem sursum» est Jerusalem, libera est, (\ux est mater nostra. » Cum

ergo Vctus Tcstamentum ad servitutem pertineat , unde

etiam (licluni (^st : (( Ejicc ancillam et fdium ejus, non

M enim h.npres erit fdius ancillae cum fdio meo Isaac^;

»

regnum autem coelorum ad libertatem : ([uomodo etiam

regnum coelorum ad Vetus perlinet Testamentum ? Sed

quoniam, ut dixi, etiam sic solemus lo([ui, ut Scripturas

omnes Legis etProphetarum,([u<ic ante Incarnationcm Do-

mini ministratse, auctoritate canonica continentur, nomine

Testamenti Veteris nuncupemus^ quis ecclesiasticislitteris

vei mediocriter eruditus ignorat, ita Scripturis iliis pro-

mitti potuisse regnum coelorum, sicut etiam illud Testa-

raentum Novum, ad quod pertinet regnum coelorum ? Certe

enim iniliis Littcris apcrtissinie scriptum cst: (( Ecce dies

» veniunt, chcit Dominus, et consummabo domui Israel

» et domui Jacob testamcntum novum, non sccundum

» testamentum quod disposui patribus eorum , in die qua

Gal. VI, •2('32.



5j|> S. AUGUSTIMI EPISCOPI

» apprehendi manum eorum, ut eclucercm eos de terra

» /Egypti '. » lloc enim raclum est in monle Siiia. Tunc

autem Daniel propheta nondum erat qui dixerat'-, h Ac-

» cipienti sancti regnum Altissimi^. » His enim verbis

prsemium, non Veteris,sed Novi Testamenti prophetabat:

sicut ipsum Christum venturum iidem Prophetae praenun-

tiarunt, cujus sanguine dedicatum est Testamentum No-

vum : cujus testamenti ministri ApostoH facti sunt, di-

cente beatissimo Paulo : « Qui et idoneos nos fecit minis-

M tros novi testamenti, non littera, sedspiritu^. « Littera

» enim occidit, spiritus autem vivificat. » In illo vero testa-

mento quod proprie Vetus dicitur, et datum est in monte

Sina, non invenitur proraitti apertissime, nisi terrena feli-

citas. Unde illa terra, quo est populus introductus, et per

eremum ductus , teria promissionis vocatur , in qua paxet regnum, et al) inimicis victoriarum reportatio, et abun-

dantia filiorum ac fructuum terrenorum, et si qua hujus-

modi, haec sunt promissa Veteris Testamenti : quibus etsi

figurantur ad Novum Testamentum pertinentia spirituaHa,

taraen qui propter illa lerrena suscipit legera Dei, ipse est

hseres Veteris Testamenti.Ea quippe secundum Vetus Tes-

tamentum promittuntur alquetribuuntur, quse secundum

hominem vetercm concupiscuntur. Quse autem iUic ad

Novum Testamentura pertinentia figurantur, novos homi-

nes quserunt. Neque nesciebat enim quid loqueretur tan-

tus Apostolus, qui duo testamenta in ancilia et libera,

allegorica significalione distincta esse dicebat, Veteri filios

carnis, Novo filios promissionis attribuens : « Non qui

» filii carnis, inquit, hi filii Dei, sed fiiii promissionis de-

» putantur in semen^ » Filii ergo carnis pertinent ad

terrenam Jerusalem, quae servit cum fdiis suis : fiHi au-

' .lerem. xxxi, 3i. — ' Fovte Uiceret. — 3 Dan. vii, i8. — 4 2 Cor. iii, G.

— 5 Rom. IX, 8.



DR GESTIS PKLAtill. 59

lOTn promissionis ad cam (|UCBSursum esl, liberam matrcm

nostram in rfrlis .Tternam'. rncU; pcrspicitiir,(|ui ad rcg-

num tcrrcnuni , et cjui pcrlincant ad rcgnuni ccelorum.

Istam dislinctioncm cjui ctiam iJlo tempoie per Dei gra-

liam intclligcnlcs,filii promissionis cirecti sunt, Novi Tes-

tamcnti h.Tredes in occulto Dci consilio dcputati sunt,

etiamsi Vctus restamcntum pcr tcmporum distributionem

divinitus datum populo veteri congrucnler rainistraverunt.

XV. Quoniodo crgo non mcrito commoverentur filii

promissionis, fiiii liber.ne Jcrusalcm iu ccclis ieternae, cum

isla discretio apostolica atcjue catholica Pelagii verbis vi-

derctur auterri, et Agar cpiodam modo Sar?e crederetur

aecjuari? Ille igitur h.ieretica impictatc Scripturae Vetcris

Testamenti lacit injuriam, cpii eara ex Deo bono, summo

et vero, fronte sacrilegse impietatis negat:

sicut Marcion,sicut Manichoeus, et si ciu.ne alia pcstis hoc sentit. Quapro-

ptcr, ut dc hac re c[uod scntio, cjua possum brevitatc com-

plectar : sicut Veteri Testamento, si esse ex Deo bono et

summo negetur ; ita et Novo fit injuria, si Vetcri aec|uetur.

Sed cum Pelagius rcspondisset, cureliam dixeritinVetere

Testamento promitti regnum ccelorum, Daniehs prophetae

commemorans testimonium, qui sanctos accepturos reg-

num Altissimi , apertissime prophetavit , non esse hoc

alienum a fide catliolica, mcrito judicatum est, non se-

cundum illam distinctionem, qua in monte Sina promissa

terrena adVetusTestamentum proprie pertineremonstran-

tur^ ncc tamen improljc, secundum hanc loquendi con-

suetudinem, qua universse Scriptur.Te canonicae ante in-

carnalionem Domini ministratae Veteris Testamenti appel-

latione censentur. Non cnim aliud est regnum Altissimi,

quam Dei regnum ; aut c|uisquam contendere audebit

aliud esse Dei regnum, aliud regnum coelorum.

' Gal. IV, 25.



60 5. AUGUSTiWl EPISCOPl

XV!. Post hsec objcctum est, quod Pelagius in eodem

libro scripserit suo, » Posse hominem, si vclit, esse sine

peccato. )) et quod scribens ad viduam adulatorie dixerit,

« Inveniat apud te pietas, quse nusquam invenit, locum :

inveniat nbique peregrina in te sedem justitia : veritas

quam jam nemo cognoscit, domestica tibi et amica fiat

et lex Dei quse ab omnibus prope hominibus contemnitur,

a te sola honoretur, )> Et iterum adipsam : « O tefelicem

et beatam, si justitia, qure in coelo lantum esse credendaest, apud te solam inveniatur in terris I )> Et in alio ad

ipsam hbro, post orationem Domini et Salvatoris nostri,

docens quemadmodum debeant sancti orare, ait : « Ilie

ad Deum digne elevat manus, ille orationem bona con-

scientia effundit, qui potest dicere, Tu nosti , Domine,

quam sanctoe, et innocentes, et mundae sunt ab omni mo-

lestia et iniquitate et rapina, quas ad te extendo manus,

quemadmodum justa et munda lahia, ct ab onini menda-

cio libera, quibus offero tibi dcprecationem, ut mihi mi-

serearis. » Ad hocautem Pelagius respondens ait : « Posse

cjuidem hominem sine peccato esse, et Dei mandata cus-

todire, si velit, diximus : hanc enim possibilitatem Deus

ilh dcdit. Non autem diximus, quod inveniatur aliquis, ab

infantia usque ad senectam , c[ui nunquam peccaverit :

sed quoniam a peccatis conversus,proprio labore et Dei

gratia possit esse sine peccato ; nec per hoc tamen in pos-

terum inconversibihs. Reliqua vero quse subjecerunt, ne-

que in libris nostris sunt, neque talia unquam diximus. »

Hisandilis Synodus dixit: «Quoniam negas te taha scrip-

sisse, analhemalizas illos qui sic tenent? )) Pelagius res-

pondit : « Analhematizo quasi stultos, non quasi haereti-

cos; si quidem non est dogma. )> Deinde judicaverunt

episnopi dicenles : « Nunc quoniam propria voce anathe-

matizavit Pelagius incertum slultiloquium, reclerespon-



DK (;EMI.s riCI.AGIl. 61

(lcns, honuiiem ciini atljuloiio Dei ct gralia possc cssc biuc

pcccalo, rcspoiulcal cl atl alia capiliila. »

Wll. NunKpiiti hic potcranl pitlices, vci dcl)cl)anl,

incognita et incerla clamnarc, (piando nemo contra adc-

rat, tpii ca (puc atl vitiuam rcprchcnsihiiia scripta dicchan-

tur, 1'clagium scripsisse convincercf? Uhi prolccto parum

essct codicem lerrc, et de scriptis ejus haeclegere, nisi ct

tcslcs adliihcrenlur, si iila scripta sua esse, etiam cum re-

citarentur, negarct. VerunUamen in his (|uot|uc fecerunt

judices, t|uod tacere potucrunt, interrogantes Peiagium,

ulrum anathematizaret ilios, tjui talia sentiunt, t|ualia se

ncgavit scripsisse, sive dixisse : t|uos uhi se tantjuam stul-

tos analhematizare respondit, (|uid ampiius de hac re ju-

dices, adversariis ahsentihus, cjuserere dehuerunt?

XVin. An el iiiud fortasse tractandum est, utrum recte

dictum sit , « non tantjuam haeieticos, sed tantjuam stui-

tos anatliematizandos tiui ita sentirent, tpioniam dognia

non esset? » Sed ah hac t{u?estione non ievi, uhi cûaeritur,

t|ualenus sit definicndus haereticus , rccte se in prcesentia

judices ahstinuerunt. Non enim , si t|uist[uam, verhi gra-

lia , tlixerit atiuilarum pullos paterno ungue suspensos et

radiis soiis oblatos, si ocuiis palpitavcrint^, tant|uam adul-

terinos in terram , luce tjuodam modo convincente, di-

mitli , si forte hoc falsum est, hsereticus judicandus est.

Et hoc c{uia in hominum doctorum htteris invenitur,

samat{ue vuigatum est, nec stulte dici putandum est,

etiam si verum non est 5 nec fidem nostram, {>ropter c{uam

fideies vocamur, aut creditum laedit, aut creditum juvat.

Porro, si cx hoc sensu t(uis coiitcnderit , animas rationa-

hiies inesse volucrihus, t^x eo t{uod in eas revolvantur hu-

manse : tum vero tanquam haeretica pestis , ab auribus

animof{ue pellenda est^ agendumt{ue et demonstrandum,

etiamsi hoc de at{uilis verum est, sicut mulla mira anle




ocuJos noslros de apibus vera sunt, longe tamen ab hu-

jusmodi irrationabilium animanlium,quamvis mirabili

sensu, distare rationem, quse non hominibus et pecori-

bus, sed hominibus Angehsque communis est. Multa vero

etiam stuha dicuntur ab imperitis el vanis, nec tamen

haereticisjquaha sunt eorum

,qui de ahenis artibus,

quas non didicerunt, temere judicant, aut immoderato

ct caeco affeclu vel laudant quos dihgunt, vel vilupe-

rant quos oderunt 5 et quidquid ahud in consuetudine

sermonis humani, non statuto dogmate, sed passim, ut

ad tempus occurrerit, per stuUiti;» levitatem vel ore pro-

lertur, vel stylo etiam htterisque committitur. MuUos de-

nique de his paululum admonitos, taha dixisse mox poeni-

tet : Ita ea non placito quodam fixa retinebant, sed quasi

undecumque rapta , et non considerata,profuderant. Vix

est autem carere istis maiis : et quis est qui non labiturlin-

gua-, et otiendit in verbo'^? Sed inlerest quantum, interest

unde, interest postremo utrum admonituscorrigat, an per-

tiaciter defendendo eliam dogma faciat, quod levitatc non

dogmate dixerat. Cum igitur omnis hsereticus consequen-

ter et stultus sit, non autera omnis stultus coalinuo sit ap-

peilandus haereticus^ recte judices incertum stultiloquiura

propria voce Pelagium anathematizasse dixerunt : quia et

si hasresis esset, procui dubio stultiloquium esset. Proinde

(juidquid iilud sit,generalis vilii noraine appeUaverunt.

IJtrum autem ex aiiquo dogiuate ista sint dicta, an vero non

fixa placitaque sententia , sed facile emendabili vanitate,

quoniam illequi audiebatur, quoquo mododicta essent, suaesse negaverat, discutiendum in praesentia non putarunt.

XIX. Nos sane cum hanc Pelagii defensionem in illa,

quam prius accepimus, chartula legeremus, aderant qui-

dam sancti fratres, qui se Pelagii libros exhortalorios vel

' Eccli. XIX, 16, et Jacob. ui, 2.



DE GESTIS PELAGll- 03

lonsolalonos :ul (|uanulain vidnam conscnplos, tujus uo-

nien nou csl cxprcssuin, se hab«'ic dixcrunt; cladnionuc-

1 uut rc(|uiicndum , ulium illic isla (luae sua ncgavit , cs-

sent lorte conscripla; quoniam hoc et ipsi se ij^norarc as-

screbant. Tum \ero cum iidcm libri ab exordio Jcgcren-

tur, (jU.Tsila, el invcnta sunt. Allirma))ant aulcm illi, (|ui

protulcrant codicem, ante quatuor lermc annos sc istos

tan(|uam Pelagii libros habere coipissc , nec unquam

iitrum ejus essent, ab aliijuo se audissedubitari. Gonside-rantcs ita(|ue optime nobis servorum Dei cognitam fidem

de hac re non posse mcntiri , restare videbatur, ut Pela-

gium potius in episcopali judicio credcremus luissc mcn-

titum , nisi lieri potuisse cogilaremus , ctiam antc annos

tam multos aliquid sub ejus nomine, non tamen ab illo

luisse conscriptum : neque enim isti cosdem libros ab

ipso sc acccpisse, vcl quod ipsius cssent, ab eodem audisse

dicebant. Nam et mihi quidam Iratres nostri nonnulla

opuscula sub mco nominc in llispaniam venisse dixerunt,

quae quidem ab iis, qui alia nostra legissent, non agnosce-

rentur-, ab aliis tamen nostra esse crederentur.

XX. lllud sane quod Pelagius suum esse confessus est,

adhuc latebrosum est : sed puto quod in istorum gesto-

rum consc((uentibus partibus elucebit. Ait enim : « Possc

(|uidem hominem esse sine peccato, et Dei mandata cus-

todire, si velit, diximus : hanc enim possibilitatem Deus

illi dedit. Non autem diximus, ([uod invcniatur aliquis,

ab iniantia usque ad senectam,qui nunquam peccaverit :

sed ((uoniam a peccatis conversus, proprio labore ct Deigratia possit essc sine peccato^ nec per hoc tamcn in pos-

terum inconversibilis. » In his verbis, ((uam dicat Dci

gratiam, prorsus latet : et judices ((uidem catholici nullam

aliam intelligerc potuerunt , nisi ((uam nobis plurimum

apostolica doctrina commendat. Haec est enim,qua nos



64 8. AUGUSTIHri EPISCOPl

liborari posse speramus de corpore morlis hujus pcr Jc-

sum Ghristum Dominum nostrum ^: et pro qua impelranda

oramus, ne intremus in tentationem \ Haec gratia non est

natura : sed qua subvenitur fragili vitiataeque naturre.

H.Tec gratia non esl legis scientia : sed ea est, de ([ua dicit

Aposlolus : « Non irritam faciam gratiam Dei-, nam si per

)) legem justitia, ergo Christus gratis morluusest^ : » et

ideo non est littera occidens , sed spiritus vivificans *.

Scienlia quippelegis

sinegratia spiritus, operatur in ho-

mine omnem concupiscentiam : « Peccatum enira, inquit,

)) non cognovi , nisi per legem : nam concupiscentiam

)) nesciebam, nisi lex diceret, Non concupisces. Occasione

)) autem accepta, peccatum per mandatum operatum est

)) in me omnem concupiscenliam''. )) Nec ista dicendo le-

gem vituperat, imo etiam laudat, cum dicit : <c Lex qui-

» dem sancta , et mandatum sanctum, et justum, et bo-

)) num. Quod ergo bonum est, inquit, mihi faclum est

)) mors? Absit : sed peccatum , ut appareat peccatum,

)) perbonum mihi operatum est mortem^. )) Et iterumle-

gem laudat, dicendo : « Sciraus enim quod lex spiritualis

» est , ego autem carnalis sura , venum datus sub pec-

)) cato. Quod enim operor ignoro. Non enim quod volo.

» hoc ago: sed quod odi, illud facio. Si autem quod noio,

» hoc facio'^^ consentio legi, quoniam bona est. -) Ecce

jara legera novit, laudat, eique consentit_, hoc est, eam

bonam esse consentit : quoniam quod illa jubet : hoc et

ipse vult ; et quod illa vetat et damuat, hoc et ipse odit

et taraen quod odit ,

hoc facit. Inest ergo legis sanctae

scientia , nec taraen sanatur vitiosa concupiscentia : inest

voluntas bona, et valet operatio raala. Hinc est quod dua-

bus legibus inter se coliuctantibus, dum legi mentis iex

' Kom. VII, 24. — * Maltli. vi, i3.— 3 Gal. u, 21. — 4 1 Coi,

iii, 6. —^ Rom. VII, 7. — 5 Ibid. 12. — 4 Ibid. i4-



DK GESTIS PELAGII. 65

repugnat m mombris, ct captivat sub logc pcccati a con-

fitonte cxclamatur, ct dicitur : « Infclix cgo homo,quis

)) mc libcrabil de corpore morlis hujusl* Gratia Dci pcr

)) Jcsum Christum Dominum nostrum^»

XXI. Non ergo natura, (|u,nt^ sul) jicccato venumdata ct

vilio sauciata rcdempiorcm salvatorcnK|ue desiderat, ncc

legis scientia,per quam fit concupiscentioe cognitio, non

cvictio, hbcrat a corpon^ mortis hujus : sed gratia Domini

pcr Jcsum Ghristum Dominum nostrum ^. Ista est nonnatura moriens, nec littera occidens, sed spiritus vivifi-

cans. Jam cnim iiabebat iste naturam cum voluntatis ar-

bitrio;nam dicebat : « Velle adjacct mihi ^

: » sed non

habebat natursm cum sanitate, sine vitio; nam diccbal,

Scio quod non habitat in me, hoc est, in carne mea, bo-

num. Jam habebat cognitionem lcgis sanctae-, nam dicc-

bat: « Pcccatum non cognovi, nisi per legem*: » scd non

habebat vires agendae perficiendaeque justitiae; nam dice-

bat : « Non quod volo hoc ago, sed quod odi hoc facio ; »

et: « Perficere bonum non invenio ^)) Ideo nec voluntatis

arbitrium, nec legispraeceptum, unde iiberaretur de cor-

pore mortis hujus•, quia utrumque jam habebat , aliud in

natura, aliud in doctrina : sed gratioe Dci posceJ)at auxi-

lium,per Jcsum Ghristum Dominum nostrum.

XXII. Hanc itaque gratiam, quam incatholica Ecclesia

notissimam noverant, episcopi crediderunt Peiagium con-

fileri, cum audirent eum dicere, hominem a peccatis con-

versum, proprio Jabore et Dei gratia posse esse sinc pecca-

lo.))

Ego autem propter iJJum Jibrum, cjuem mihi refel-

Jendura servi Dei dederunt, qui discipuli '^ ejus fuerunt,

et cum eumdcm PeJagium vaJde diJigerent_, ejus esse di-

xerunt, ubi hac quaestione sibi proposita,quia hoc in co

' Roin. vii, 24. — ' Ibid. 25. — 3 Ibiil. 18. — 4 Ibid. 7.-5 ibij. i5 ol

i8. — ^ Titnastus et Jacobus.

CXLI. 5



$6 S. AVGUSXINI EPISCOPI

jam plurimos offenderat, quod adversus Dei gratiam loque-

retur, apertissimeexpressitS « hanc se dicere Deigratiam,

quod possibilitatem non peccandi natura nostra cum con-

deretur , accepit,quoniam condita est cum libero arbi-

trio : » propter hunc ergo librum ego, plurimi autem fra-

tres propter ejus disputationes, quas dicunt sibi essenotissi-

mas, adhuc sumus de istorum verborum ejus ambiguitate

solliciti , ne forte quid in ea lateat, atque se hoc dixisse

sine praejudicio sui dogmatis exponat postea DiscipuHs

suis, ita disserens : « Dixi quidem, proprio labore et Dei

gratia posse hominem esse sine peccato ^sed quam dicam

gratiam optime nostis, et legendo recolere potestis, quod

ea sit , in qua creati sumus a Deo cum hbero arbitrio. »

Atque ita dum eum credunt episcopi eam dixisse gratiam,

non qua homines creati sumus, sed qua in novam creatu-

ram adoptati,(hanc enim aperlissime gratiam divina

Scriptura commendat), ignorantes haereticum, tanquam

catholicum absolverunt. Suspectum enim me facit etiam

illud quod cum in eodem hbro, cui respondi, apertissime

dixerit : « A.bel justum nunquam omnino peccasse : »

modo ait : Non autem diximus,quod inveniatur aliquis,

ab infantia usque ad senectarn, qui nunquam peccaverit;

sed quoniam a peccatis conversus, proprio labore et Dei

gratia possit esse sine peccato. » Abel quippe justum, non

a peccatis conversum in caetera vita dixit factum esse sine

peccato, « sed quod peccatum nuUum unquam fecerit. »

Unde si ille ipsius liber est^ profecto ex ipsa responsione

emendandus est. Nolo enim eum dicere modo fuisse men-titum, ne forte quod in libro illo scripserit, se dicat obli-

tum : proinde caetera videamus. Ea quippe consequuntur

in Ecclesiaslicis gestis, quibus, adjuvante Domino, possu-

mus ostendere, etiam Pelagio, sicut nonnuUis videtur, in

' Vide lib. deNatura et Gratia, cap. 45 et seqq.'— ^ Ibid. cap. S^.



UE (;E>ri.s i'i:LAtiu. 67

iila oxamiiialioiii.' purâlo, ol ccrfe apiul judiccs iliinlaxal

lioiniias absolulo, liaiic lalini luercsini, tjuain ct iiki rius

gredi et pejus proficere nolimus, sine dubio esse damna-

tam.

XXIII. Enim sc((uuntur objccta Pelagio, qufe in doc-

trina Ccclestii discipuli ejus rclcruntur invcnta. « Adam

mortalem lactura, qui sive peccaret, sive non peccaret,

moriturus csset. Quoniam pcccatum Adre ipsum solum lae-

seril, ct non gcnus bumanum, Quoniam Lex sic mittit adregnum, c|uemadmodum Evangelium. Quoniam ante ad-

vcnlum Cbristi fucrunt bomines sine peccato. Quoniam

inlanlcs nuper nati in illo statu sunt, in quo Adam fuit ante

pmevaricationem. Quoniam neque per mortem vei prêva-

ricationem Adae omne genus hominum moriatur, neque

per resurrectionem Gbristi omne genus bominum rcsur-

gat. » Hoec ila objecta sunt, ut etiam apud Cartbaginem

a sanclitate tua et ab aliis tecum episcopis dicerentur au-

diia' at{[ue damnata. Ubi quidem, ut recolis, ipsenonfui,

sed postea cum venissem Carthaginem, eadem gesta re-

censui, ex quibus ahqua memini : sed nescio utrum eis

b{ec omnia teneantur. Quid auteminterest, utrum aliqua

inibi non sint foVte commemorata, et ideo nec damnata,

cum constet esse damnanda? Deinde objecta sunt - et aha

cjUcnedam capitula, commemoratione mei nominis interpo-

sita, qure mibi de Sicilia missa fuerant, cum ibi fratres

calbohci bujusmodi c[uaestionibus turbarentur, cjuibus per

hbrum ad Hilarium scriptum % qui ea mihi in epistola sua

consulens miserat, satis sullicientcr, ut mihi vidctur, res-

pondi. Ita sunt autem : « Posse homincm sine peccato_, si

veht, esse. Infantes, etsi non baptizenlur, habere vitam

aetarnam. Divites baptizatos, nisi omnibus abrenuntient

' Confer lib. de Peccato ovijinali, cap. 1 1. — ^ Ibid. — ^ Epist cLvii, ad

Uilariniu scripta-

5.



68 3. AlGLSTIM EPISCOPI

si qiiid boni visi fiieriiit facerc, non reputari illis, neque

regiium Dei posse eos hahere. »

XXIV. Ad h.iec sibi objecta, sicut gesta testantur, Pe-

lagius ita respondit : « De posse quidem hominem sine

peccato esse, dictum est, inquit, superiiis : de eo autem

qnod fuerint ante adventum Domini homines sine peccato,

dicimus et nos quoniam ante adventum Christi vixerunt

quidam sancte et juste, secundum Scripturarum sancta-

rum traditionem. Reliqua vero et secundum ipsorum tes-

timonium a me dicta non sunt, pro quibus ego satisfacere

non debeo : sed tamen ad satisfactionem sanctse Synodi

anathematizo illos qui sic tenent, aut aliquando tenue-

runt. )) Post hanc ejus responsionem Synodus dixit : « Ad

haec prsedicta capitula sufficienter et recte satisfecit prae-

sens Pelagius, anathematizans ea quse non erant ejus. ))

Videmus igitur, et tenemus, non solum a Pelagio, verum

etiam a sanctis episcopisquiilh judicio prsesidebant, mala

perniciosissima hujusmodi hseresis esse damnata : « Adara

mortalem factum , )> quod ut plenius exponeretur quo-

modo dictum sit, additum est, « qui sive peccaret, sive

non peccaret, moriturus esset. Quod peccatum ejus ipsum

solum laeserit, et non genus humanum. Quod Lex sic

mittat ad regnum, quemadmodum et Evangehum. Quod

infantes nuper nati in illo statu sint, in quo Adam fuit

ante praevaricationem. Quod neque per mortem vel prae-

varicationem Adae omne genus hominum moriatur, ne-

que per resurrectionem Christi orane genus hominura re-

surgat. Quod infantes, etsi non baptizentur, habeantvitam seternam. Quod divites baptizati , nisi oranibus

abrenunlient , si quid boni visi fuerint facere , non illis

reputetur, neque regnum Dei possint habere. )) Haec certe

omnia judicio illo ecclesiastico, analhematizante Pelagio,

et episcopis interloquentibus, constat esse damnata.



nE GEsrrs PKLAr.ii. 69

XXV. Ilis autom ((iirrslionihus , ct istarnm scntontia-

.lum conlenliosissimis assLTtionihus jam us(|uc(|uni|ue fer-

ventibus, mnltoriim fratrum perturbabatur infirmitas.

Unde coacti sumus sollicitudinc charitatis, (juam crga Ec-

clesiam Chrisli per gratiam Christi nos hahere convenit,

etiam ad heatoe memori;Te Marcclhnum , ([ui cos quotidie

disputatores moleslissimos patiabatur, et me per htteras

consulehat, de(|uihusdam istarum (jurestionihus scrihere,

ct maxime de haptismo parvulorum:

de (juo eliam postea,

te jubente, in basiHca Majorum, gestans quoque in mani-

bus cpistohim gloriosissimi martyris Cypriani, et de hac

re verha ejus recitans atquc pertractans, ut error iste ne-

farius de (luorumdam cordihusauferretur, ({uihuspersuasa

fuerant, quae in his gestis videmus damnata, adjutus ora-

tionihus tuis, quantum potui , laboravi. Hnec sunt,quae

nonnulhsfratrihus, quidam taha sentientes, ita persuadere

conabantur, ut de orientalihus comminarentur Ecclesiis

quod nisi hsec tenerent, earum possent judicio condem-

nari. Ecce quatuordecim antistites orientalis Ecclesi.-ie, in

ca terra cui Dominus praesentiam suae carnis exhibuit, Pe-

lagium non absolverent, nisi ea tanquam fidei catholicre

adversa damnaret. Unde, si propterea est iste absolutus,

quod anathematizaverit taha^procul duhio illa damnata

sunt : quod muito cumulatius atque clariusin consequen-

tihus apparehit.

XXVI. Unde nunc duo illa videamus, quae noluit ana-

ihematizare Plagius, qui etiaro sua esse cognovit jsed ut

illud, quod in eis ofTendebat, auferret, quomodo ea sen-

tiretexposuit. (( Possequidem, inquit, hominem sine pec-

cato esse, dictum est superius. » Dictum sane, et nos me-

minimus sed ideo mitigatum, et a judicibus approbatum,

quod addita est Dei gratia, qua? in illis capitulis taceha-

tur. De hoc autem altero quemadmodum responderit, di-



70 5. AUGU8TIWI ePISCOPl

ligentius intuendum est. « De illo autem, inquit, quod

fuerint anteadvenLum Domini homines sine peccato, di-

cimus et nos quoniam anle adventum Christi vixerunt

quidam sancte et juste, secundum sanctarum Scriptura-

rum traditionem. » Non est ausus dicere, Dicimus et nos

quoniam ante adventum Christi fuerunt homines sine pec-

cato 5cum hoc illi de Coelestii dictis fuisset objectum

5

sensit enim quam esset periculosum et molestum : sed

ait : « Dicimus et nos quoniam ante adventum Christi

vixerunt quidam sancte et juste. » Quis hoc negaverit?

Sed aliud est hoc, et aliud fuisse sine peccato : quia et illi

sancte justeque vivebant, qui veraciter tamen dicebant :

« Si dixerimus quia peccatum non habemus, ipsi nos se-

» ducimus, et veritas in nobis non est ^. » Et hodie multi

juste sancteque vivunt, nec tamen in oratione menliun-

tur, cum dicunt : « Dimitte nobis debita nostra, sicut et

» nos dimittimus debitoribus noslris "^. » Hoc ergo judici-

bus placuit, quemadmodum se dicere asseveravit Pela-

gius5 non quemadmodum objiciebatur dixisse Coelestius.

Nunc ea quae restant, pertractemus, ut possumus.

XXVII. Objectum est Pelagio, quod diceret, « Eccle-

siam hicessesine macula et ruga. » Unde etiam Donatistae

diuturnum nobiscum habuerunt in nostra CoIIationecon-

flictum;sed illos de permixtione malorum hominum tan-

quam paleae cum frumentis, propter areae simililudinem

potius urgebamus : qua similitudine etiam istis respon-

dere possumus, nisi Ecclesiam in solis bonis vellent for-

tasse intelhgi, quos nullumomnino

asserunthabere pec-

catum, ut possit Ecclesia hic esse sine macula et ruga.

Quod si ita est, eadem repeto, quae paulo ante memoravi

Quomodo sunt membra Ecclesiae, de quibus verax clamat

humihtas, « Si dixerimus quia peccatum non habemus,

>?: ? Joan. i, 8. — » MaUh. vi, I2.



DE GESTIS FELAGII. 71

I) ipsi nos sctlucirnus , el verilas in nobis non esl ' ? »

vel c|uomodo id quod eam Uominus docuit, orabit Eccle-

sia,u

Dimitte nobis debita nostr;i': » si

in hoc Sifculo esl

Ecclesia sine macula et luga? Postremo ipsi de se ipsisin-

terrogandi sunt, utrum necne lateantur ali(|ua se haberc

peccata. Quodsi negabunt,dicendum est eis,quodse ipsos

decipiant, et veritas in eis non sit. Si autem peccatum se

habere lalebuntur, (juid aliud (juam de ruga sua vel ma-

cula latebuntur. Non sunt ergo isti Ecclesise membra^

quia illa est sine macula et ruga, hi autem cum macula el

ruga.

XXVIII. Sed ad hoc objectum vigilanti circumspec-

tione respondit, quam sine dubio catholici judices appro

baverunt. (( Dictum est, inquit, a nobis, sed ita quoniam

lavacro ab omni macula et ruga purgatur Ecclesia, quam

velit ita Dominus permanere. » Ad quod Synodus dixit

(( Hoc et nobis placet. » Quis enim nostrum negat, om-

nium in baptismo peccata dimitti, et omnes fideles sine

macula ei ruga de lavacro regenerationis ascendere ? Aut

cuichristiano catholico non placet, quod et Doraino pla-

cet, idque futurum est, ut Ecclesia permancat sine raacula

et ruga ? Quandoquidem id nunc agitur Dei misericordia

et veritate, ut ad illara perfectionera, ubi sine raacula et

ruga in aeternum raansura est, sancta Ecclesia perduca-

tift" sed inter lavacrura, ubi omnes prêteritoe maculse rugae-

que tolluntur, et regnum, ubi sine macula et ruga perpe-

tuo manebitEccIesia , tempus hoc raedium est orationis,

ubi necesse est dicat : (( Diraitte nobis debita nostra. »

Propter hoc objectum est eos dicere, <« hic esse Ecclesiam

sine raacula et ruga, utrum^ per hanc scntentiara aude-

rent prohibere orationem, qua diebus etnoctibus veniam

peccatorura jam baptizata sibi poscit Ecclesia. De quo

' I .loan. iix , 2i, — » Matth. xv, 32. — ^ Forte iit non,-




medio tempore inter remissionem peccatorum quae fit in

lavacro, et permansionem sine peccatis quoe futura est in

regno, cum Pelagio nihil est actum, nihil ab episcopis pro-

nuntiatum : sed tantum hoc quod breviter significandum

putavit, non se ita dixisse, ut videbatur objectum. Cum

enira hoc ait, « Dictum est a nobis, sed ita : » quid vo-

luit videri, nisi non ita, quemadmodum dixisse, ab his

qui objecerant, credebatur? Quid tamen seculi sint judi-

ces, ut dicerent sibi hoc placere, id est, baptismum quo

abluitur a peccatis, et regnum ubi permanebit sine pec-

catis sancta, quse nunc mundatur, Ecclesia, satis quantum

existimo apparet.

XXIX. Deinde objecta sunt de Libro Coelestii, quid in

unoquoque capitulo contineat, magis secundum sensum ,

quam secundum verba : quse quidem ille latius exequitur^

sed tunc subjicere omnia, qui hbellum adversus Pelagium

dederunt, se non potuiss dixerunt. Ergo in primo capitu-

tulo Libri Coelestii hoc scriptum esse posuerunt : « Quo-

niam plus facimus, quam in Lege et Evangeho jussum est.

Ad quod Pelagius respondit : « Hoc quasi nostrum posue-

runt : dictum est vero a nobis secundum Apostoium de

virginitate, de qua Paulus dicit : « Praeceptum Domini

» non habeo '. m Synodus dixit: « Hoc et Ecclesia recipit.»

Legi ego, quo sensu id Coelestius in hbro suo posuerit : si

tamen eum suum esse non negat. Dixit enim hoc , cflio

videlicet persuaderet , tantam nos habere per naturam

liberi arbitrii non peccandi possibiJitatem , ut plus etiam

quam prseceptum est faciamus^quoniam perpetua servatur

a plerisque virginitas^ quse praecepta non est, cum ad non

peccandum praecepla implere sufliciat. Quod autem a Pe«

lagio responsum est, ut approbarentjudices, non sic acce-

perunt, tanquam omnia Legis et Evangehi praecepta cus-

' I Cor. YU, 25.



DE r.ESTIS PELAGII. 73

lodiaiU, (jui virginilalem, (|a;p pr.Tcepla non est, insuper

servant •, sed ad hoc tantuin, {|uod plus est virginitas quae

non est prajcepta , quam conjugalis pudicilia quae pine*

ceptaosl, ct custodirc istam, quam iliam, uti(jue plus est:

cum tamcii neutrum corum liabcalur sine gratia Dei5

(|uandotjuidem Apostolus de hac re loquens ait : « Volo

» aulem omncs homincs esse sicut me ipsum,scd unus-

» quis(pic proprium donum habct a Dco, alius aic, alius

» autem sic K » Et ipsi Domino cum dixissent Discipuli :

(( Si haec hominis est causa cum uxore, non expedit nu-

» bere , » vel quod latine melius dicitur ,non expedit

duccrc : « Non , inquit , omncs capiunt verbumhoc, sed

» (juibus datum est ^. » Hoc ergo episcopi Ecclesiam

recipere pronuntiarunt,quod plus sit virginitas perseve-

rans,quae pra3cepta non cst

,quam nuptiarum castitas,

(|uae praecepta est. Quo autem sensu illud Pelagius sive

C(elestius dixerit, judices nescierunt.

XXX. Hinc jam objiciuntur Pehigio alia Coelestii ca-

pitula capitaha, et sine dubitatione damnanda^ quse nisi

anathematizasset , cura his sine dubio damnaretur. In

tertio capitulo scripsisse Coelestium : « Gratiam Dei et

adjutorium non ad singulos actus dari , sed in libero ar-

bitrio esse, vel in Lege ac doctrina. » Et iterum : « Dei

gratiam secundum merita nostra dari, quia si peccatoribus

illam det , vidctur esse iniquus : » et in his verbis intu-

lisse : « Propterea et ipsa gratia in mea voluntate posita

est , sive dignus fuerim, sive indignus. Si enim per gra-

tiam omnia facimus ; quando vincimur a peccato , non

nos vincimur , sed Dei gratia,quae voluit nos adjuvare

omni modo , et non potuit : » Et iterum ait : « Si gratia

Dei cst, quando vincimus peccata 5 ergo ipse est inculpa,

quando a pcccato vincimur,quia omnino custodire nos

' I Cor, vii, 7. — ' Matlli. xtx, 10.



74 S. AUGrSTINI EPISCOPI

aut non potuit , aut noluit. » Ad ista Pelagius respondit

« Hnec utrum Ccolestii sint , ipsi vidcrint qui dicunt ea

Coelestii esse 5 ego vero nunquam sic tenui , sed anathe-

malizo qui sic tenet. » Synodus dixit : « Recipit te sancta

Synodiis, ita verba reproba condemnantem. » Dehiscerte

omnibus , et Pelagii eadem anathematizantis manifesta

responsio est, et episcoporum ista damnantium absolutis-

sima judicatio. Utrum ea Pelagius, an Coelestius, an uter-

que , an neuter illorum , an alii sive cum ipsis , sive sub

nomine illorura senserint, sive adhuc sentiant, sit dubium

vel occultum : satis tamen hoc judicio declaratum est

esse damnata, et Pelagium simul fuisse damnandum, nisi

haec etiam ipse damnaret. Nunc certe post hoc judicium,

quando contra hiijusmodi sententias disputamus, adversus

damnatam haeresim disputamus.

XXXI. Dicam etiam aliquid laetius. Superius metue-

bam, cum diceret Pelagius, <i adjuvante gratia Dei posse

esse hominem sine peccato , » ne forte eamdem gratiam

possibilitatem diceret esse naturae a Deo conditae cum

libero arbitrio, sicut in Libro illo est, quem tanquam ejus

accepi % cui respondi et eomodo nescientesjudices falle-

ret:

uunc vero cum anathematizat eos , « qui gratiam Dei

et adjutorium non ad singulos actus dicunt dari , sed in

libero arbitrio esse, vel in Lege atque doctrina •, » satis

evidenter apparet , eam illum dicere gratiam,quae in

Christi Ecclesia praedicatur,quae sub ministratione sancti

Spiritus datur , ut ad noslros actus singulos adjuvemur :

unde et oramus semperadjutorium opportunum, ne infe-

ramur in tentationem. Nec illud jam metuo, ne forte ubi

dixit : « Non posse esse sine peccato , nisi qui scientiam

Legishabuerit,» atqueiditaexposuit,« ut ad non peccan-

' Liber Pelagii a Jacobo et Timasio acceptus, cui lespondit lib. de Natura

et Gratia.



DE OE8TI9 PELAGII. 75

tluni in Logis scientiam ponerct atljulorinm , » camdeni

Legis scienliam Dei graliam vtiit intelligi. Ecce analhe-

matizat (|uihocsentiunt: eece nec naturam Jiberi arhilrii,

ncc legtm at([ue (loclrinam vult intelligi graliam , (pia per

actus singulos acljtivamur. Quid ergo reslal , nisi ut cam

inteiiigat (juam dicit Apostolus, suhministratione Spirilus

sancti dari ' ? de (|ua dicit Dominus : u Nolite cogilare

w (juomodo aut (|uid lo(piamini; dabitur enim vohis in

» iila hora(piid lo(piamini: non enim vos estiscpii io(pu-

» mini, sed Spiritus l*atris veslri (|ui lo(pjitur in vohis^.»

Nec illud metuendum est , ne forte ubi ait : (( Omnes vo-

lunlate propria regi; » idîue exposuit, (( ideo sc dixisse,

propter liberum arbitrium, cui Deus adjutor est eligenti

bona, » etiam hic per naturam liberi arbitrii et per doc-

trinam Legis adjutorem dixerit. Cum enim recte anathe-

matizaveril eos , « (|ui dicunt gratiam Dei et adjutorium

non ad siugulos actus dari, sed in libero arbilrio esse, vel

in Lege ac doctrina : » profecto Dei gratia vel adjutorium

adsingulos actus datur, excepto libeio arbitrio, vel Lege at-

que doctrina 5 ac per hoc per singulos actus a Deojregimur,

quando recte agimus • nec frustra orantes dicimus : (( Iti-

» nera mea dirige secundum verbumtuum, ne dominetur» mihi omnis iniquitas^. »

XXXIL Sed quod ista sequitur , me rursum soliicitat.

Cum enim de quiulo capitulo libriCoelestii huic fuissetob-

jectum, quod (( alUrment unumquemque hominem omnes

virtutes posse habere et gratias , et aiiferant diversitatem

gratiarum, quam Apostolus docet : » Pelagius respondit :

« Dictum est a nobis , sed maligneet imperite reprehen-

derunt. Non enira auferimus gratiarum diversitatem : sed

dicimus donare Deum ei, (pil iuerit dignus accipere, omnes

gratias, sicut Paulo apostolo donavit. » Ad hoc Synodus

' Pliilip. I, 19. — » Matth. X, 19. — 5 Psal. cxviiij i33.







78 S. ALGUSTIM EPISCOPl

gratia Dei, nobis tacentibus et tantum malum dissimulan-

tibus, oppugnelur. Gum ergo non ait, Donare Deum cui

voluerit ; sed ait : « Donare Deum ei , qui fuerit dignus

accipere, omnes gratias^» non potui, cum legerem , non

esse suspiciosus. Ipsum quippe gratiae nomen, et ejus

nominis intellectus aufertur, si non gratis datur, sed eam

qui dignus est accipit. An forte quis dicet, Apostolo me

facere injuriam, quia eum gratia dignum fuisse non dico?

Imo tunc facio, et illi injuriam , et mihi poenam, si quod

ipse dicit , non credo. An ille gratiam non ita defmivit

ut eam sic, quod daretur gratis , appellatam ostenderet ?

Nempe ipse dixit : « Si autem gratia,jam non ex operibus;

» alioquin gratia jam non cst gratia ^. » Unde item dixit :

« Ei autem qui operatur, merces nonimputatur secundum

» gratiam , sed secundum debitum -. » Quisc[uis ergo

dignus est, debitum est ei ^ si autem debitum est, gratia

non est : gratia quippe donatur, debitum redditur. Gratia

ergo donatur indignis, ut reddatur debitum dignis: ipse

autemfacit ut habeant quaecum([ue redditurus est dignis,

qui ea quoe non habebant donavitindignis.

XXXIV. Hoc forte dicet : Ego non ex operibus, sed ex

fidedixi Apostolum dignum fuisse, cui tantce illae gratiaedo-

narentur ; non enim opera, quae bona ante non habuit, sed

tamenfidesejus hocmeruit.Quidenim,putamusquodfides

non operetur.? Imo i[osa veraciter operatur, quae per dilec-

tionem operatur ^ Quantumhbet autem opera infidelium

praedicentur, ejusdem ApostoU sententiam veram novi-

mus et invictam , « Omne quod non est ex fide,

pecca-

» turaest*. » Ideo vero saepedicit, non ex o-joeribus; sed

ex fide, nobis justitiam deputari, cum potius fides per di-

leclionem operetur, ne quisquam existimet ad ipsam fi-

dem meritis operum perveniri, cum ipsa sit initium, unde

» Rom. xj, 6. — 2 Id. IV, 4.-3 Gal. v, 6. — 4 Roni. xiv, 23.









82 s. aijGUstini ei'iscopi

(iuautum voluntas, ibi continuo vigilavit pietas, et tremuit

humilitas, quia se agnovit infirmitas.

XXXVII. Merito quod gesta indicant, ctiam hoc usus

est testimonio sanctus Joannes Jerosolymitanae antistes

Ecclesiee, sicut interrogatus quse apud illum ante judi-

cium gesta fuerint, coepiscopis nostris, qui simui in illo

judicio prsesidebant , ipse narravit. Ait enim ,tunc qui-

busdam susurrantibus, et dicenlibus, quod « sine Dei gra-

tia diceret Pelagius posse hominemperfici, id est, quod

superius dixerat, esse posse hominem sine peccato : » Cul-

panS;, inquit, super hoc etiam intuli, quia et apostolus

Paulus multum laborans , sed non secundum suam vir-

tutem, sed secundum gratiam Dei, dixit : « Amplius ora-

)) nibus illis laboravi^ ; non ego autem, sed gratia Dei me-

» cum : )) et iterum, « Non est volentis, neque currentis,

» sed miserentis Dei^ : )> et illud, « Nisi Dominus aedifica-

» verit domum, in vanum laboraveruni, qui aedificant

)) eam^ : )) et aha multa similia diximus, inquit, de Scrip-

turis sanctis. IUisautem non suscipientibus quse diceban-

tur a nobis de sanctis Scripturis , sed adhuc susurrantibus,

dixit Pelagius, Et ego sic credo : anatheraa sit, qui dicit

absque adjutorio Dei posse horainera ad profectura om-

niuravenire virtutura.

XXXVIII. Hsec narravit episcopus Joannes, audiente

Pelagio, qui utique posset honorifice dicere, Fallitur sanc-

titas lua, non bene merainisti, non dixi ad ista testiraonia,

quse de Scripturis corameraorasti, « Ego sic credo : » quo-

niara non ea sic inteUigo , quod gratia Dei sic laboretcura

horaine, ut quod non peccat, non volentis, neque curren-

tis, sed raiserentis sit Dei.

XXXIX. Suntenira qusedaraexpositionesEpistolaePauli,

quse scribitur ad lloraanos, quae ipsius Peiagii esse dicun-

' I Cor. xy, lo. — ^ Rom. i\, i6. — ^ Psal. oxxti, i.



DE CEsTfS PELAGII. 83

tur, ubi lioc quod scripUim est • , « Non volentis, ne(|ue cur-

» rentis, scd miserentis est Dei^ » non e\ persona l»auli assc-

rit

clictum^ sed eum voce interrogantis et redarguentisusumfuisse, cam hocdicerct, tanc(uam lioc dici uticûenon

deberet. Non ergo cum episcopus Joannes plane istam sen-

tentiam csseApostoli agnovit,eamque ideocomraemoravit,

ne Pelagius sine Dei gralia non peccarecjuemquam putaret,

et dixit respondisse IMagium , u Et ego sic credo5» neque

cum hoc pracsens audiret, respondit, Non sic credo. Oportet

ut illam expositionem perversam, ubi hoc non sensisseApos-

tolum, sed potiusrechuguisse intelligi voluit, aut suam ne-

get, aut corrigere atc|ue emendare non dubitet. Nam quid-

(|uid dixit cpiscopus Joannes deabsentibus fratribus nos-

tris, sive coeplscopis Herote ac Lazaro, sive de presbytero

Orosio, sive de ahis(l)quorum ibi non sunt nomina ex-

pressa,credoquod intelhgatadeorum praejudiciumnon va-

lere. Si enim praesentes essent, possenteum fortasse,absit

ut dicam, convincere de mendacio, sed forte commemo-rare, quid forte fuisset oblitus, aut in quo eum lefellerit

Latinus interpres, etsi non studio mentiendi, certe aliense

hnguae minus intellectae nonnuUa dillicultate : prsesertim

cjuia non in gestisagebatur (2), quae, improbi ne men-

tiantur, boni autem ne aliquid obhviscantur, utiliter ins-

tituta sunt. Si quis aulem memoratis fratribus nostris ex

hocaliquid quaestionis intulerit, eosque ad judicium epis-

copale vocaverit, sibi ut poterunt, aderunt : nobis hic la-

borare ciuid opus est^quando ne ipsi quidem judices,

post cocpiscopi nostri narrationem, ahquid inde pronun-

tiare voluerunt.^

XL. Cum ergo Pelagius praesens , ad illa testimonia

Scripturarum dixisse se ila credere tacitus agnoverit , c[uo-

modo illud Apostoli testimonium pauJo superius recolens,

' Vide lib. III ilc Peccat. meiit. cai). i. — 2 Roni. ix, 16.

6.



84 S. AlJGX/STIlMl EPlSCOPl

c't inveniens eum dixisse : « Non sum dignus vocari Apos-

» tolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei, sed gratia

» Dei sum id quod sum ; » non vidit , non se dicere de-

buisse^ cum ageretur de abundantia e;ratiarum, quas idem

accepit Apostolus, dignum fuisse qui acciperet ; cum ipse

se non solum dixerit, sed et aliam causam reddens proba-

ritindignum, et eo ipsa gratiam vere gratiam commenda-

verit? Sed si forte illud jam dudum a sancto Joanne nar-

ratum, cogitare vel meminisse non potuit; recentissimam

suam responsionem respiceret, et c{uae paulo ante de Coe-

lestio sibi objecta anathematizaverit adverteret. Nempe

etiam inter illa est, quod objectum estdixisse Coeleslium :

Dei gratiam secundum merita nostra dari. » Si ergo vera-

citer hoc Pelagius anathemalizavit,quid est, quod dicit,

gratias omnes Apostoio secundum meritum datas V An

aliud est dignum esse accipere; aliud, secundum meri-

tum acccipere ? et potest aiiqua subtihtate disputationis

obtendere, dignum esse ahquem, sed non mereri.^ Verum-

tamen Coelestius, vel quis alius, cujus omnes superiores

anathematizavit sententias, nec de hoc verboeum nebuias

ostendere atque in eis latere permittit. Urget enim et dicit

« Et ipsa gralia in mea vohintate posita est, sive dignus

fuerim, sive indignus. » Si ergo recte hoc a Pelagio vera-

citerque damnatum est, ubi dicitur : « Dei gratiam se-

cundum merita et dignis dari : quo corde cogitavit,

quove ore protulit quod ait: « Dicimus donare Deum ei,

qui fuerit dignus accipere, omnes gratias? » Quis non ista

si

dihgenter adverterit, fiat de ilhus responsione vel de-iensione solhcitus?

XLI. Cur ego, ait ahquis, hoc judices approbaverunt?

Fateor, ideo jam ipse ambigo : sed nimirum, aut breve

dictum eorum audienliam et intentionem facilc sublerfu-

' 1 Cor. w, ;).





86 S. AUGUSXrNl episcopi

Non esse liberum arbilrium , si Dei indigeat auxilio, quo-

iiiam in propria volnntate liabet unusquisque aut facerc ali-

quid, autnonfacere. » InduGdccimocapituio : « Victoriam

nostram non ex Dei esse adjulorio, sed ex libero arbi-

trio : » quod inferre dictus est bis verbis : Nostra est victo-

ria, quoniam propria voluntate arma suscepimus, sicut

e contrario nostrum est quando vincimur, quoniam ar-

mari propria voluntate contempsimus. » Et de apostolo

Pelro posuit testimonium, « divinae nos esse consortes

naturae. Et syllogismum facere dicitur : « Quoniam si

anima non potest esse sine peccato, ergo et Deus subjacet

peccato, cujus pars, boc est anima, peccato abnoxia est.

In tertio decimo capitulo dicit, Quoniam poenitentibus ve-

nia non datur secundum gratiam et misericordiam Dei,

sed secundum merita et laborem eorum , qui per poeniten-

tiam digni fuerint misericordia. »

XLIII. His recitatis Synodus dixit : « Quid ad hsec quae

lecta sunt capitula dicit praesens Pelagius monachus? Hoc

enim reprobat sancta Synodus , et sancta Dei cathoHca

Ecclesia. » Pelagius respondit ; « Iterum dico,quia haec

et secundum ipsorum testimonium, non sunt mea5

pro

quibus, ut dixi , satisfactionem non debeo : quae vero mea

esse confessus sum, haec recta esse aflirmo : quae autem

dixi non esse mea, secundum judicium sanctae Ecciesiae

reprobo, anathema dicens omni contravenienti et contra-

dicenti sanctae cathohcae Ecclesiae doctrinis. Ego enira in

unius substantiae Trinitatem credo, et omnia secundum

doctrinam sanctse catholicae Ecclesiae : si quis vero alie-

na ab hac sapit , anathema sit. »

XLIV. Synodus dixit : « Nunc quoniam satisfactum est

nobis prosecutionibus prsesentis Pelagii monachi,qui

quidem piis doctrinis consentit, contraria vero Ecclesise.

' 2 Petr. I, 4.



DB OFSTI8 VELAGII. S7

fidci rrprobat et anatliemati/at, lommunionis ecclcsiasli-

cce cum cssc et catiioiic;e contilcmur.

XLV. Si ista sint gcsta, quibus amici Pelagii gaudent

eum essc purgatum : nos, quoniam erga se nostram quo-

que amiciliam, prolatis etiam lamillaribus cpistolis nostris,

at(iuc in hoc judicio rccilatis , cjuas insertas conlincnt

gesta , satis probarc curavit , saiutem quidem ejus in

Christo cupimus ct optamus ; dc isla vcro cjus purgatione,

qu.T magis crcditur, ciuam ii(|nido dcmonstratur, gaudcre

temerc non dcbemus. Ncque hoc dicens, judicum arguo

vcl negligentiam, vel connivcnliam, vei quod ab cis longe

abhorrerc certissimum cst, impiorum dogmatum conscien-

tiam : sed eorum judicio pro merito approbato at([ue lau-

dato, Pelagius tamen apud eos quibus amplius certiusque

notus est, non mihi videtur esse purgatus. lili enim tan-

quam dc ignoto judicantcs, his praeserlim absentibus (jui

contraeum libcllum dederant, hominem quidem diligen-

lius examinare minime potuerunt: haeresim tamen ipsam,

si eorum sequantur judicium qui pro ejusperversitate cer-

tabant, penitus peremerunt. lUi autem qui bene sciunt

quoe Pelagius docere consuevit, sive qui ejus disputationi-

bus restiterunt, sive qui ex ipso errore se liberatos esse

gratulantur, quomodo possunt eum non habere suspec-

tum, quando ejus non simplicem confessionem praeterita

errata damnantem, sed talem confessionem legunt, quasi

nunt[uam aliter senserit,quam isto judicio in ejus est res-

ponsionibus approbatum ?

XLVI. Nam, ut de me ipso potissimum dicam,prius

absentis et Romse conslituti Pelagii nomen cum magna

ejus laude cognovi : postea ccepit ad nos fama perferre,

quod adversus Dei gratiam disputaret; quod licet dole-

rera, et ab eis mihi diceretur, quibus crederem, ab ipso

tamen tale aliquid , vei in ejus alicpio libro nosse cupie-





DE GESTIS PELAGII. 89

loco, « Anatlicmalizo illos (|ui sic tenent , aut aliqnando

lciuuMunl. « SuHcccral diccrc, (jui sic tcncnt ; ul cuni

crctlcrcmus csse corrcclum : cum vcro addidit, aul ali-

t|uaiido lcnuerunt;primum (|uam injuste damnare im-

nicrilos ausus cst, (|ui illo, (|ucm sivc aliis, sivc ipso doc-

torc didiccrant, errorc carucrunt? Dcindcquiscorum, qui

cum ista non solum aliquando tcnuissc , verum etiam do-

cuisse noverunt, non mcrito suspicetur, simulatc anathe-

matizassc qui h.nec tcnent , cum codcm modo anathcmati-

zarc non dubilavit qui hnec ahquando tenuerunt, in qui-

l)us cum ipsum recordabuntur magistrum ? Eccc, ut alios

taceam, Timasium ct Jacobum , (|uibus oculis, qua fronte

conspicict , suos ct dilcctorcs, et aliquando discipulos, ad

(|uos librum scripsi , ubi hbro ejus respondi : qui certe

qucmadmodummihi rcscripscrint,

lacendumet prrete-

rcundum non putavi; sed exemplum littcrarum subter

anncxui.

XLVIII. Domino vere beatissimo, et merito venerabili

patri cpiscopo Augustino '\ Timasius et Jacobus in Domino

salutem. (( Ita nos rclecit et recreavit gratia Dei ministrata

pcr vcrJ)um tuum, ut prorsus germane dicamus : Misit

verbum suum , et sanavit eos - , Domine beatissime et

merito venerabihs pater. Sane ea diligentia ventilasse

sanctitatem tuam textum ejusdem libelli repcrimus, ut

ad singulos apices rcsponsa reddita stupeamus, sive in

his qure refutare , detcstari , ac fugere dcceat Christia-

num5sive in ilhs, in quibus non satis invenitur errasse

(|uamvis, nescio qua calJiditate, in ipsis quoque gratiam

Dei credidit supprimendam. Sed unum est, c[uod nos in

tanto beneficio atJicit,quia tarde hoc tam prccclarum

gratiae Dei munus ertulsit. Si quidem contigit absentes

fieri (juosdam, quorum cfccitati ista tam perspicuic ve-

' ViJe lib. de Natura et Grat. — ^ Psal. cvi, 2o.



90 S. AUGtJSTINI EPISCOPI

ritatis illustratio deberetur^ ad quos, etsi tardius, non

dithdimus propitio Deo eanidcm gratiam pcrvenire, qui

vult omnes homines salvos fieri \ et ad agnitionem ve-

ritatis venire. Nos vero, etsi olim spiritu charitatis, qui

in te est , docti subjcctionem ejus abjecerimus erroris

in hoc etiam nunc gratias agimr.s, quod hsec quae ante

credidimus_, nunc aliis aperire didicimus, viam facilitatis

uberiorc tsanctiatis tuse sermone pandente. Et alia manu:

Incolumem beatitudinem tuam, nostricûe memorem, mi-

sericordia Dei nostri glorificet in aeternum.

XLIX. Si ergo et iste confiteretur, ita in hoc errore se

fuisse ahquando , ut hominem praeoccupatum , sed nunc

anathematizare qui haec tenent;quisquis ei non gratula-

retur, tenente jam illo viam veritatis, ipse amitteret vis-

cera charitatis. Nunc vero parum est , quod se non con-fessus est ab ea peste liberatum , sed anathematizavit

insuper liberatos , c[ui eum sic diligunt, ut etiam ipsum

cupiant liberari : in quibus et istisunt, qui benevolentiam

suam erga illum significaverunt , his ad me datis litteris

suis ; nam et ipsum pi\iecipue cogitabant, cum dicerent,

hoc se affici,quod tarde illum librum scripserim ? « Si

quidem contigit, inquiunt, absentes fieri quosdam, quo-

rum csecitati ista tam perspicuae veritatis illustratio de-

beretur , ad quos etsi tradius, inquiunt , non diflidimus

propitio Deo eamdem gratiam pervenire. Nomen quippe

vel nomina ipsi quoque adhuc tacenda putaverunt , ut

vivente amicitia, error potius moreretur amicorum.

L. At nunc si Pelagius Deum cogitat, si non est ingratus

ejus misericordiae, qui eum ad episcoporum judicium

propterea perduxit, ut haec auathemata defendere postea

non auderet, jamque detestanda et abjicienda cognosceret,

gratius accipiet Litteras nostras, quando expresso nomine

« I Tim. II, 4-



DE r.ESTIs PRLAOII. 91

iilcus sanandiim potins aporimus, quam ' illas, ul)i timi

ul)i cuni (loloicm (accic linurcnins , tnmorcm , t|nod nos

pjvnitct , au^cbamns. Si antcm niilii lucrit iralus , ([uam

ini(|ue irascatur allendat , ct ul vincal iram, tandem ali-

quando Dci postulet gratiam , {juam in hoc judicio con-

fessus cst singulis nostris aclibus ncccssariam ;ut vcram

conse(|uatur illo adjuvantc, victoriam. (Juid cnim ei pro-

sunt tantae e']\.\s laudes in Epistolis cpiscoporum, quas pro

se commcmorandas, vel ctiam legendas atc|ue allegandas

putavit,iiuasi cum litiec pervcrsa sentirc, omnes cpii vehe-

mcntes el quodam modoardentes adbonam vitam exhor-

talioncs cjus audiebant, facilc scire potuerint.

LI. Et ego quidcm in Epistola mea,quam protuiit

non solum ab ejus laudibus lcmperavi, sed etiam cpiantum

potui , sine ejus commotione qusestionis ,

de Dei gratia

recte sapere admonui. Dixi eum quippe in salutatione,

Dominum : cjuod epistolari more non Christianis quibus-

dam scribere solemus5neque id mendaciter , c|uoniam

omnibus ad salutem, quae in Christo est, consequendam,

dcbenius quodam modo liberam servitutem. Dixi dilectis-

simum : quod et nunc dico , etsi iratus fuerit , adhuc di-

cam•,quoniam nisi erga eum dilectionem tenuero , illo

irascente, ipse mihi magis nocebo. Dixi desideratissimum:

quoniam valde cupiebam cum prresente abquid colloqui :

jam enim audieram contra gratiam,qua juslificamur

,

quando hinc aliqua commemoratio fierel , aperta eum

contentione conari. Denique litterarum ipsarura brevis

textus hoc indicat : nam cum egissem gratias , quod mescriplis suis exhilarasset , cerlum faciendo de sua salute

acsuorum, c[uos utique si corrcctos volumus, etiam cor-

porali salute salvos velle debemus •, mox ei bona optavi a

Domieo retribui, non ad salutem corporis pertinentia, sed

' Suhaudi accepit.



92 S. AuGUSTi>fr EPiscopi

ea potius, qusepiitabat esse, vcl (brte adbncpiitat,in solo

arbitrio voliintatis cl propria posita, simul oplans et prop-

ter boc vitam .Teternam. Deinde quia litteris suis, quibus

respondebam, taba qusedam in me bona multum benigne-

que laudaverat : etiam ibi petivi ab eo, ut pro me oraret,

quo potius a Domino taHs fierem,qualem me esse jam

crederet : ut eum sic admonerem, contra (juod ille sapie-

bat , ipsam quoque justitiam,quam in me laudandam

putaverat , non esse volentis, neque currentis, sed mise-

rentis Dei ^ Hoc est totum, quod brevis illa Epistola mea

continet, eaque intentione dictata est : nam ita se habet.

Lir, « Domino dilectissimo , et desideratissimo fratri

Pelagio , Augustinus in Domino sakitem. Gratias ago

plurimum,quod me litteris tuis exbilarare dignatus es

et

certumfacere

desalute

vestra.Retribuattibi

Dominusbona, quibus semper sis bonus, et cura illo seterno vivas

in feternum, Domine dilectissime, et desideratissime fra-

ter. Ego autem, etsi in me non agnosco praeconia de me

tua,qusetuae benignitatis epistola continet : benevolo

tamen animo erga exiguitatem meam , ingratus esse non

possum : simul admonens ut potius ores pro me , quo

tabs a Domino fiam,qualem mejam essc arbitraris. Et

aba manu : Memor nostri incolumis Domino placeas,

Domine dilectissime , et desideratissime frater.

LIII. In ipsa quoque subscriptione quod posui, ut Do-

niino placeat, magis boc essesignificavi in ejus gratia, quam

in soJa bominis voluntate,quando id necbortatus sum, nec

prsecepi , nec docui , sed optavi, Quemadmodum vero si

hortarer, aut praeciperem , vei docerem, pertinerehocet

adliherum ari)itrium demonstrarem , nec tamcn Dei gra-

tiae derogarem : ita quia optavi, Dei quidem commendavi

gratiam, non taracn arbitrium voluntatis extinxi. Ut qurd

' Rom. IX, i6.





94 S. AUGDSTINI EPISCOPl

ejus, qtiiCapitulorum vocatur, non quemadmodum ob-

jecta sunt in judicio , vel ejus etiam responsione repetita.

Nam et illi qui objecerunt,

nescio quaincuria, minus

posuerunt verbum , de quo non parva est controversia.

Posuerunt enim eumdixisse : « Posse hominem, sivelit,

esse sine peccato, et Dei mandata custodire si velit : » de

facilitate nihil est dictum. Deinde ipse respondens ait :

« Posse quidem hominem esse sine peccato, et Dei man-

data custodire, si velit, diximus : » neque ipse dixit

« facile custodire •, » sed tantummodo , « custodire. » Iia

aholoco inter illa de quibus me Hilarius consuluit, atque

rescripsi , sic objectum est : « Posse hominem esse sine

peccato , si veht. » Ad quod ipse ita respondit : « Posse

quidem sine peccatoesse, dictum est superius.wNeque hic

ergo, vel ab eisqui objecerunt, vel ab ipsoqui respondit,

additum est, «facile.» Superiusetiam in narratione sancti

Joannis episcopi commemoratum est : « Uhs ,inquit, in-

stanlibus etdicentibus : Quia haereticus est , dicit enim,

quoniam potest homo , sivoluerit, esse sine peccato : et

de hoc interrogantibus nobis eum ,respondit : Non dixi

quoniam recepit nalura hominis , ut impeccabiiis sit, sed

dixi, quoniam qui voluerit pro propria salutelaborare et

agonizare , ut non peccet , et ambulet in prfleceptis Dei

habere eum hanc possibilitatem a Deo. Tunc quibusdam

susurrantibus , et dicentibus,quod sine Dei gratia, di-

ceret Pelagius, posse hominem perfici : Gulpans, inquit,

super hoc etiam intuli, (|uiaet apostolus Paulus multum

laborans, sed non secundumsuam virtutem, sedsecundum

gratiam Dei, dixit : « Amplius omnibus iUis laboravi, non

» ego autem , sed gratia Dei mecum *: » et caetera quae

jam commemoravi.

LV. Quid sibi ergo vult, quodin hac epistola ita gloriari

Of 1 Cor. XV, 10.



UE (;ESTi.s vELkan. 95

ausi suiU, ul iion solum possibililalcm non pcccandi, sed

eliain facilitalein, sicutin lihroGapitulorum cjusdcm Pe-

lagii positum est, judicantibus quatuordecim cpiscopis

se persuasisse jaclarent, cum totics eadcm objccta geslis

atquo ropclita nusquam lioc hahere invenianlur? Quo-

modo enim etiam ipsi deiensioni et responsioni Pelagii

non est hoc vcrhum contrarium, cum et episcopus Joan-

nes sic eum apud se rcspondisse dixerit , ut « eum vellet

inteiligi posse non peccare , (jui voluerit pro salute sua

laborare et agonizare^ » et ipse jam gestis agcns (3), se-

que detendcns, * proprio labore ct Dei gratia dixerit, ho-

minem posse esse peccato ? » Quomodo ergo facile sit, si

laboratin ut fiat? Puto enim oninem sensura liominum

nobiscura agnoscere, ((uod ul)i labor est, facilitas non est.

Kt tamen epistola carnalis vcnlositatis et elationis volal,

et gestorum tarditate procurata , celeritate praecedens , in

manus hominum prtnevolat, ut (|uatuordecim episcopis

orientalibus piacuisse dicatur, non solum « posse esse ho-

minem sine peccato , et Dei mandata custodire, sed et fa-

ciie custodire : » nec nominato Deo juvante, sedtantum,

H si velit : » ut videlicet tacita, pro qua vehcmentissime

pugnabatur, divina gratia, restet, ut sola in epistolalcga-tur infelix , et se ipsam decipi(=!ns velut victrix, humana

superbia. Quasi non hoc se dixerit culpasse Joannes cpis-

copus, et velut giganteos montes adversus supereminen-

tiam gratiaeccelestis structos tribus divinorum testiraonio-

rum tanquam fulminum ictibus dejecisse : aut vero cum

illo etiam caeleri episcopi judices, vel mente, vel ipsis au-

ribus ferrent Peiagium dicentem, (c Posse quidem liomi-

nem sine peccato esse, et Dei raandata custodire, si velit,

diximus : » nisi continuo sequeretur, « hanc enim possibi-

litatem Deus ilii dedit : » (quod nesciebant iili, eum di-

cere de natura, non de iiia,quara in apostolica praedica-



96 S. AXJGUSTIWI EPISCOPl

tione noverant, gratia ) •, ac deinde conjungerel, « Non

autem diximus, quod inveniatur aliquis, ab infantia us(|ue

ad senectam, qui nunquam peccaverit^ sed quoniam a

peccatis conversus, proprio labore et Dei gratia possit esse

sine peccato. » Quod etiam sua sententia declararunt, di-

centes, eum recte respondisse , « hominem cum adju-

torio Dei et gratia posse esse sine peccato : » quid aliud

metuentes, nisi ne hoc negando , non possibihtati ho-

minis, sed ipsi Dei gratise facere viderentur injuriam?

Nec tamen defmitum est, quando fiat homo sine peccato,

quod fieri posse adjuvante Dei gratia, judicatum est : non

est, inquam^ defmitum (4), utrum in haccarne concupis-

cente adversus spiritum, fuerit, velsit vel futurus sit ali-

quis, jam ratione utens et voluntatis arbitrio, sive inista

frequentia hominum, sive in solitudine monachorum, cui

non sit jam necessarium , non propter ahos, sed eliam

propter se ipsum dicere in oratione, « Dimitte nobis de-

)) bita nostra *: » an vero tunc perficiatur hoc donum

,

quando similes ei erimus, quando videbimus eum_, sicuti

est^5quando dicetur , non a pugnantibus, « Video aham

)) legem in membris meis repugnantem legi mentis mese^; »

sed a triumphantibus, « Ubi est, mors, victoria tua? ubi

- » est , mors , aculeus tuus "^

? » Quod non inter cathohcos

et hsereticos , sed inter ipsos catholicos fortasse pacifice

requirendum est.

LVI. Quomodo igitur credi potest Pelagium, (si taraen

haecepistola ejus est,) et Dei gratiara,qucc neque natura

est

cumlibero arbitrio, neque legis scientia, neque tantum

remissiopeccatorum, sed ea quae in singuHs nostris est acti-

bus necessaria, veraciterfuisseconfessum, etveraciter ana-

thematizasse quisquis contraista sentiret5quando in epis-

tola sua et facilitatem posuit non peccandi, de qua nulla in

» MaUh. VI, 12. — 2 Joan, lu, 2.-3 Rom. vii, 23.-4 i Cor, xv, 55.



DE GESTIS PELAGII. 97

hoc judicio (juncstio luit , ((uasi judicibus etiam de hoc

vc'rl)o piacuorit, et graliam Dei posuit, (|uam confi-

lendo et addendo,p(enam ecclesiastieaj damnationis

evasit.

I.VII. Kst et aiiud (|uod silere non debeo. In cliartula

defcnsionis sue, (juam mihi pci (|uemdam Ciiarum nos-

trum Hipponensem civem, orientalem autem diaconum,

misit,recit aiiiiuid , ([uod aliler se habeat, (juam gestis

episcopaiibuscontinetur. Quod aulem liabent gesta, longe

meiius est ac firmius, et omnino enodatius pro catholica

veritate contra illius haeresis pestem. Nam , cum eamdemchartulam legerem

,prius (juam ad nos gesta venissent

nesciebam ea ipsa verba posuisse, ({uibus, cum sibi ades-

sel, usus est in judicio : pauca enim, etnon muitum aliler

se liabent, de (|uibus non nimis curo.

Moleste autem fere-bam, (juod alic[uarum senlentiarum Ccelestii, quaseum ges-

tis anathematizasse perspicuum est, servassesibidefensio-

nem, potest videri. Nam earum quasdam suas negavit esse,

dicens tantummodo, « pro eis non se debere satisfactio-

nem : » anathematizare autem in eadem chartula noluit,

quae sunt: « Adam mortaiem essefactum, qui sive peccaret,

sive non peccaret, esset moriturus. Quo(l peccatum Adse

solum ipsum nocuerit, et non genus humanum. Quod lex

sic mittat ad regnum coeiorum5quemadmodum et Evan-

gelium.Quod infantes nuper natiin illo statu sint, in ({uo

fuit Adam antc praevaricationem. Quod neque per mor-

tem vel prcTevaricationem Adie omne genus liumanum mo-

riatur, neque per resurrectionem Christi omne genus hu-manum resurgat. Infanles, etiam si non baptizentur,

liabere vitam aeternam. Divites baptizatos, nisi omnibus

abrenuntiaverint, si quid boni videntur facere, non illis

reputari, nequc habiluros illos regnum caÎorum. » Ad ista

quippe in chartuia illa ita respondit : Haec omnia secun-

CXLI. 7



dum ipsorum testimonium a me dicta non sunt , nec pro

eis debeo satisfaclionem. » In gestisautem ad eadem ipsa

ita locutus est : « Sccundum ipsorum testimonium a me

dicta non sunt, pro quibns ego satisfacere non debeo; sed

tamen ad satisfactionem sanctae Synodi anathematizo eos

qui sic tenent, aut 4i4«ando tenuerunt. » Cur ergo non

ita et illa chartula scriptum est.? Non multum, ut opinor,

atramenti, »ec litterarum, necmorse, nec ipsius char-

tulse, si ita fieret, impenderetur. Sed quis non credat id

fuisse procuratum, ut tanquam pro gestorum illorum

breviatione, ista charta usquequaque discurreret? ubi

putaretur, non esse ablatam quamlibet earum sententia-

rum defendendi licentiam,quod ei tantummodo objectae,

nec ejus probatae fuissent , non tamen anathematizatoe

atque damnata^.

LVllI. Postea etiam de libro Coelestii capitula sibi ob-

jecta in eadem chartula multa congessit : neque his inter-

vallis quae continent gesta, duas responsiones, (juibus ea-

dem capitula anathematizavit 5 sed unam simul omnibus

subdidit. Quod studio brevitatis factum putarem, nisi

piurimum ad id quod nos movet, interesse perspicerem.

Ita enim clausit : « Iterum dico, quoniam isla el secun-

dum eorum testimonium non sunt mea,pro quibus , ut

dixi, satisfactionem nondebeo^ quse autem mea esse con-

fessus sum, haec recte me dicere affirmo •, quae autem dixi

mea non esse, secundum judicium sanctie Ecclesiae re-

probo , anathema dicens omni conlravenienti sanctae et

catholicae Ecclesise doctrinis:

similiter et his quifalsa fm-gentes, nobis calumniam commoverunt. » Hunc ultimum

versum non habent gesta, sednihii ad rem de qua soUiciti

esse debemus. Sint enim prorsus anathema et hi qui falsa

fmgentcs, eis calumniam coraraoverunt. Sed cum primura

legi : « Quae autem dixi mea non esse, secundumjudicium





IGO S. ALGUSTIJSI EPISCOPl

LIX. Proinde istum lihrum, iii tam gravi et graiidi causa

iion frustra lortasse prolixum , ob hoc ad tuam veneratio-

nem scribere volui , ut si tuis sensibus non displicuerit

auctoritate potius tua, quae longe major est quam nostrse

exiguitatis industria,quibus necessarium existimaverit

innotescat, ad eorum vanitates contentionesque opprimen-

das, qui putant absolutoPelagio, judicibus episcopis orien-

lalibus illa dogmata placuisse, quse adversum christianam

fidem,etDeigratiam quavocamuretjustificamur, pernicio-

sissime pullulentia , christiana semper veritas damnat

et istorum etiam quatuordecim episcoporum auctoritate

damnavit, quae simul et Pelagium, nisi ab illo essentana-

thematizata , damnasset. Nunc jam,quoniam reddimus

homini curam fraternae charitatis , et de illo ac pro illo

nostram solhcitudinem fideliter prompsimus , videamus

quomodo breviter possit adverti, etiam illo, quodclarum,

apud homines absoluto, haeresim tamen ipsam divino judi-

ciosemper damnabiiem, etiam judicio quatuordecim epis-

coporum orientalium esse damnatam.

LX. Haec est iihus judicii postrema sententia. Synodus

dixit : « Nunc quoniam satisfactum est nobis prosecutio-

aiibus praesentis Peiagii monachi, qui quidem piis doctrinis

consentit , contraria vero Ecclesias fidei reprobat et ana-

•thematizat, communionis ecciesiasticae eum esse et catho-

licae confitemur.» Duo quaedam satis perspicua de Peiagio

jiionacho sancti episcopi juclices suse sententiae brevilate

compiexi sunt : unum quidem « piis eum consentire doc-

trinis , » alterum autem, « Ecciesiê fidei reprobare et

analhematizare contraria. » Peiagius propter haec duo

» communionis ecciesiasticae et cathoiicae pronuntiatus est.

^Quibus ergo verbis ejus interim,quantum liomines in

praesentia de manifestis judicare potuerunt , utrumque

ciaruerit , omnia breviter recapituiando videamus. In his





102 S. APGTJSTIKI Eviscon

libello contra eum dato Heros et Lazarus episcopi Galli

posuerant 5 illis quidem absentiJjus , ct de aegritudinc

imius eorum excusantibus , Pelagium ad omnia respon-

dentem,quatuordecim episcopi provinciae Palaestinae,

secundura responsiones ejus alienum a perversitate hujus

haeresis pronuntiarunt;eam tamen haeresim sine uUa

dubitatione damnantes. Approbaverunt enira secundura

quod ille ad ea quae objecta sunt, respondebat, « adjuvari

hominem per Legis scientiara ad non peccandum , sicut

scriptum est : Legem in adjutorium dedit illis *. Non tamen

ex hoc eamdem Legis scientiam illam Dei gratiam esse

approbaverunt, de qua scriptum est : « Quis me liberabit

» de corpore mortis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum

)) Dominum nostrum ^. » Nec ideo dixisse Pelagium :

« Omnes voluntate sua regi , » ut non eos regeret Deus :

resjDondit enim, « hoc se dixisse propter liberura arbitrium,

cui Deus adjutor est eligenti bona -, hominera vero peccan-

tera ipsum essein culpa, quasi liberi arbitrii. » Approba-

runt etiara,« iniquis et peccatoribus in die judicii non esse

parpendura, sed seternis eos ignibus puniendos. Quoniara

hoc seille secundura Evangeliura dixisse, respondit, ubi

scriptum est:«Istiibuntin supplicium ?eternura,justi au-

» tem in vitara aeternara ^. » Non autem dixerat oranes

peccatores ad seternura pertinere suppliciura , ut raerito

contra Apostolum dixisse videretur, qui quosdam ait fu-

turos, sic tamen quasi per ignem *. « Regnum coelorum

ideo approbaveraat etiam in Vetere Testamento esse pro-

missum, quoniam testimoniam dedit de propheta Daniele,u!)i dic.lnm est: « Et .iccipient saucti regnum Altissimi^.»

lloe loct), Vetus Testqmentum intelligentes ab illo appel-

latuip,non illud SQlum quod factum estin raonte Sina

;

' Tsai. viii, 9.Q, juxta LXX — ' Roni. vn , '>'! — ^ lyiaUli. xxv, 46. —'< I Cor. III, i5. — 5 f)aB vti, 18.



UF, OR!kTIS PELAC.II. 10!^

sed Scriptiuas omncs canonicas anlc adventum Domini

minislratas. u Possc autcm homincm cssc sine peccalo, si

vclit, non sic approbatum csl ,

quomodo ab illo in libro

suo po<îtum vidt-balur, tanquam hocin sola potcstatc cssel

hominis pcr lil)crum arbitrium • hoc quippe arguebatur

sensissc dicendo , u si vclit : » scd quoraodo nunc ipse

respondit ;imo quomodo id brcvius ct apcrtius judiccs

episcopi sua intcrloculionc commemoraverunt, homincm

cum adjutorio Dci ct gratia posse essc sine peccato. Nec

tamen dcfinitum cst,quando istam perfectioncm sancti

assccuturi sunt, utrum in corpore mortishujus, an quando

absorbebitur mors in victoriam.

LXIII. Ex iis etiam, quae Ccelestium dixisse vel scrip-

sisse, tanquam dogmata discipuli ejus, sunt objecta Pela-

gio , sua quaedara ct ipso cognovit , scd aliter se , ([uam

objiciebaniur, sensisse respondit. Hinc est illud : « Quodante adventum Christi vixerunt ([uidam sancte ac juste :

Coelestius autem dixisse perhibcbatur,«quod sine peccato

iuerint.» Item objcctum est, dixisse Coelestium : « Ecclc-

siam essc sine macula et ruga. Pclagius autem dixit , «dic-

tuma sequidem, sed ita,quoniam lavacroab omni macula

et ruga purgatur Ecclesia, quam veht Dominusita

pcrma-nere. » Item illud dictum a Coelestio : « Quoniam plus

taciamus,quam in Lege et Evangelio jussum est. » Pcla-

gius autem « dc virginitate se dixisse rcspondit, de qua

Paulus dicit : Prseceptum Domini non habeo ^ » Itera ob-

jcctum est, allirmarc Coelestium , « Unumquemque homi-

nem posse habere omnes virtutes et gratias ^ » ac sic auferri

diversitatem gratiarura, quara Apostolus docet. Pelagius

autera respondit, non se auferre gratiarura diversitatera

sed dicere, donare Deum ei,qui fuerit dignus accipere,

oranes gratias, sicut Paulo apostolo donavit.

' I Cor. vu, ^5.



104 S. ArGtSTINI EPISCOPI

LXIV. Hasex nonnine Goc;lcslii {|natuor sentenlias non

sic approhaverunt episcopi judices , sicut cas Coelestius

sensisse dicebatur:

sed sicut de his responditPelagius.

Viderunt enim,quod aliud sit sine pcccato esse, aliud

sancte et juste vivere 5sicut etiam ante adventum Ghristi

quosdam vixisse Scriptura testatur. Et quamvis non sit

hic Ecclesia sine macula et ruga 5 tamen eam et lavacro

regenerationis ab omni macula rugaque purgari , et eam

ita velle Dominum permanere : nam et ita permanebit

quia sine macula et ruga utique in aeterna felicitate regna-

bit. Et quod perpetua virginitas, quse prsecepta non est,

sine dubio plus sit, quam conjugalis pudicitia, quae prse-

cepta est5quamvis in multis virginitas perseveret

,qui

tamen non sunt sine peccato. Et quod eas omnes gratias,

quas loco uno commemorat, habuit apostolus Paulus :

quas tamen eum dignum fuisse accipere, aut non secun-

dum raerita, sed potius secundum praedestinationem ali-

quo modo intelligere potuerunt ^ ipse enim dicit : « Non

» sum dignus, vel non sum idoneus vocari Apostolus^ : »

auteorumintentionem subterfugit verbum, quod Pelagius

quemadmodum posuerit, ipseviderit. Haec sunt in quibus

episcopi Pelagium pronuntiavcrunt piis consentire doc-trinis.

LXV. Nunc similiter recapitulando illa paulo attentius

videamus,quse illum contraria reprobare et anathemati-

zare dixerunt. In hoc - enim potius tota haeresis ista con-

sistit. Exceptis ergo illis,quse in adulatione nescio cujus

viduse in hbris suis posuisse dictus est,quae ille « neque

in libris suis esse, neque taha unquam se dixisse respondit

et eos qui talia saperent, non tanquam hsereticos, sed tan-

quam slultos anathematizavit : » hsec sunt quibus haeresis

iliins dumeta quofidie pullulare, imo jam sylvescere dole-

• I Cor. \\, 9.— > Forle in liis.



l)E GESTIS rF.LAOII. 105

hnmus. u A(l;im morl.ilcni lai lum, (|ui sivo pcrcarct, sivc

non pcccarot, moriturus cssct. Quod pcccatum \drc ipsum

solum Irescrit, cl non genus humanum. Quod Lex sic

mittatad rcgnum , (|ucma(lmo(lum ct Evangclium. Quod

inlantcs nupcr nati in illo statu sint , in (luo Adam luit

antc pr.Tvaricationcm. Quod nccjuc pcr morlcm vcl prae-

varicationem Ad.ie omne gcnus hominum moriatur, neque

pcr rcsurrcctioncm Chrisli omnc gcnus hominum rcsur-

gat. Quod infantcs, ctsi non baptizcnlur, habcant vitamoeternam. Quod divites baptizati nisi omnibus abrenun-

tient,si (juid boni visi fucrint facere, non eis rcputetur

nc^juc rcgnum Dci possint habere. Quod gratia Dei et

adjutorium non ad singulos actus dctur •, sed in libero

arbitrio sit , et in Lege atque doctrina. Quod Dei gralia

secundum merila nostra dctur • ct propterea ipsa gratia

in hominis sit posita voluntate , sive dignus fiat \ sive in-

dignus, Quod fdii Dci non possint vocari ,nisi omnino

absque pcccato fucrint cifccti. Quod oblivio etignorantia

non subjaccant pcccato^ quoniam non cveniantsccundum

voluntatem , sed secundum necessitatem. Quod non sit

libcrum arbitrium, si indigcat auxilio Dei•,quoniam pro-

priam voluntatem habeatunusquisque aut facere aliquid,

aut non facere. Quod victoria nostra ex Dei non sit adju-

torio, sed ex libero arbitrio. Quod ex illo, quod ait Petrus,

divinac nos esse consortcs naturce, consequens sit, ut ita

possit csse anima sine peccato,quemadmodum Deus. »

Hoc enim in undecimo capitulo libri, non quidem ha-

bentis auctoris sui titulum, sed qui perhibetur esse Coe-lestii, his verbis positum ipse legi : (( Quomodo quispiam,

in^juit, illius rei consortium suscepit, a cujus statu et vir-

tule esse extraneus defmitur? Ideo fratres qui haec objece-

riuit, sic cumintellexerunt ,tanquamcjusdeninalurae ani-

' Forte fucvit.



106 S. AVGVSTINl EPISCOPI

mam etDeum, etpartemDei dixerit animam : sic enim acce-

perunt. quod ejusdem status alque virtutis eam esse cum

Deo senserit. In extremo autem objectorum positum est

« Quod poenitentibus venia non detur secundum gratiam

et misericordiam Dei , sed secundum meritum et laborem

eorum, qui per poenitentiam digni fuerint misericordia.»

Haec omnia, et si quse argumentationes ad ea confirmanda

interpositse sunt , sua negantem , et anathematizantem

Pelagiumjudicesapprobaverunt: et ideopronuntiaverunt,

eum contraria ecclesiasticae lidei reprobando et anathema-

tizando, damnasse. Acper hocquomodolibeteaCoelestius

posuerit aut non posuerit , vel Pelagius senserit aut non

senserit, tantamala tam novsehujus haeresis illo ecclesias-

tico judicio damnata gaudeamus, et Deo gratias agamus,

Jaudesque dicamus.

LXVI. De his autem, quae post hoc judicium ibi a nes*

cio quo cuneo perditorum_, qui valde in perversum perhi-

bentur Pelagio sutfragari, incredibili audacia perpetrata

dicuntur (/ ), ut Dei servi et ancillse ad curam sancti Hie-

ronymi presby teri pertinentes, sceleratissima csede aflice-

rentur , Diaconus occideretur , oedificia raonasteriorum

incenderentur , vix ipsum ab hoc impetu atque incursu

impiorum in Dei misericordia turris munitior tueretur^

lacendum nobis potius video , et expectandum quid ilhc

fralres nostri episcopi de his tantis mahs agendum exis-

tiraent, a quibus eos dissimulare posse, quis credat? Impia

quippe dogmala hujuscemodi hominum , a quibuslibet

cathoUcis, etiam quiab

iilis terris longe absunt , redar-

guenda sunt5 ne ubicuraque nocere possint

,quo perve-

nire potuerint : impia vero facta,quorum coercitio ad

episcopalem pertinet discipHnam , ubi committuntur , ibi

potissiraum a praesentibus vel in proximo constitutis, dili-

gentia pastorali et pia severitateplectenda sunt. Nos itaque



DE GESTIS PELVGII. 107

tam longo positi , oplaro tlchemus his causis talcm illic

i\nrm daii^dc (|uo non sit ncccssc ubilibct ullcrius ju-

dicare ; scd (jugc nohis potius pr.Tdicarc coiivcniat :

ul

animi omnium, i|ui illorum scclcrum tama us(|uc(|ua(juc

volitantc gravilcr vulncrali sunt , Dci miscricordia con-

sequente sanentur. Unde jam hujus libri terminus isle sit,

(jui, ut spero, si sensibus tuis placcre merucrit, adjuvante

Domino, utilis crit lcgcntibus, luo (|uam mco nominc

commcndalior , ct tua diligcnlia piurimis notior.







110 S. AUGUSXINI EPISCOPI

a se commendatam jactabat ^ et hcec de lege ac

doctrina, seii de dhina re^>elatione ac de Christi

exemplo, f/uce ad doctrinam ceque revocantur, aut

de peccatorum remissione interpretari posse de-

monstrat ;nee apparere omnino^ an vere christia-

nam gratiam, id est^ adjutorium bene agendi adjunc-

tum naturae atque doctrinae per inspirationem flagran-

tissiraae et luminosisssimse charitatis agnoscat Pela-

gius : qui postremo Amhrosium, tantopere ab ipso

laudatum, prceclara qucedam in commendationem

divincB graticB dicentem audire jubetur^

I. QuANTiM^ de vestra corporali et maxime spirituali

salute gaudeamus, sincerissimi fratres, dilecti a Deo Al-

bina (8), Piniane, et Meiania, quia ctlari non possumus,

vobis cogitandum credendumque committimus, ut ea de

quibus nos consuluistis, potius jam loquamur. Festi-

nante etenim perlatore inter occupationes nostras, multo

apud Carthaginem quam ubicumque alibi densiores

quantum Deus donare dignatus est ut potuimus ista

dictavimus.

II. Scripsistis mihi, cum Pelagio vos egisse, ut quaecum-

que adversus eum dicerentur, scripto damnaret : eumque

dixisse audientibus vobis : « Anathemo qui vel sentit vel

dicit^, gratiam Dei ([ua Christus venit in hunc mundumpeccatores salvos facere, non solum per singulas horas,

aut per singula momenta , sed etiam per singulos actus

nostros non esse nccessariam et qui hanc conantur aulerre,

» Vide Retract. lib. u, cap, 5o. — ' Vidc D. Guillon, toai. xxii, pag.

i37-i4o. — ^ I Tim. i, i5.






cent gratiam Dei secundum merita nostra dari : tamen in

libris quos edidit pro libero arbitrio,- quorum mentionem

facit in epistola quam Romam misit, niliil aliud sentire

monstratur, quam id quod damnasse videbatur. Nam gra-

tiam Dei et adjutorium, quo adjuvamur ad non peccan-

dum, aut in natura et libero ponit arbitrio, aut in lege at-

que doctrina : iit videlicet, cum adjuvat Deus hominem,

ut declinet a malo et faciat bonum, revelando et ostendendo

quid fieri debeat, adjuvare credatur^ non etiam coope-

rando et dilectionem inspirando , ut id quod faciendum

esse cognoverit faciat.

IV. Nam cum tria constituat atque dislinguat, quibus

divina mandata dicit impleri, possibilitatem, voluntatem,

actionem;possibilitatem scilicet, qua potest horno esse

justus ^ voluntatera, qua vult esse justus ; actionem,

quajustus est, horum trium primum, id est, possibihtatem

datam confiteiur a creatore naturse, nec esse in nostra po-

testate, sed eam nos habere etiam si nolimus : duo vero

rehqua, id est, voluntatem et actionem, nostra esse asserit,

atque ita nobis tribuit, ut nonnisi a nobis esse contendat.

Denique gratia Dei, non ista duo, quae nostra omnino vult

esse, id est, voluntatem et actionem ; sed illam quae in

potestate nostra non est, et nobis ex Deo est, id est, pos-

sibilitatem, perhibet adjuvari : tanquara illa quae nostra

sunt, hoc est, voluntas et actio, tara sint valentia ad de-

clinandura a malo et faciendum bonum, ut divino adju-

torio non indigeant ^ illud vero quod nobis ex Deo est,

hoc sit invahdum, id est, possibilitas, ut semper gratiae

adjuvetur auxilio.

V. Sed ne quis forsitan dicat, nos vel non recte intelli-

gere quae loquitur, vel malevolo anirao in alium sensura

quse non ita dicta sunt vertere, ipsa jam verba ejus acci-



i.iu. I. \)i. <;kaiiA ciii.iMi. 113

pilc. « Nos, in(|uit', sic Iria ista distinguimus, el ceitum

vdul iii oidinom digcsta parlimur. 1'rimo loco possc sta-

luimus, sccundo vcllc. tcrtio cssc. l'ossc in natura, vcUc

in ai hilrio, essc in eHcelu Jocamus. Primum illud, id csl

possc, ad Deum propric perlinct, (|ui illud crcalura^ su^c

conlulit : duo vcro rcliîua, hoc cst, \cllcct cssc, ad ho-

ininem referenda sunt, (juia dc arhitrii fonte dcsccndunt.

Ergo in voluntatcet operc hono laus hominis est : imo ct

hominis, ct Dei, ((ui ipsius voluntatis ct opcris possihili-

tatcm dcdit , t[uicjue ipsani possihilitatcm gratia^ sujc

adjuvat scmpcr auxiho. Quod vcro potest homo velle

bonum al(|uc pcrficerc , solius Dci cst. Potest ita-

quc illud unum csse, etiam si duo ista non fuerint : isla

vero sine illo esse non possunt. Jtaque liberum niihi est,

necvoluntatem bonam habere, ncc actionem

:

nulloaulemmodo possum non haherc possibilitatcm honi : incst mihi

ctiam si noluero, nec otium sui ali(|uando in hoc natura

recipit. Quem nohis scnsum exempla ahqua facicnt clario-

rcm. Quod possumus videre oculis, nostrum non cst :

quod vcro bene aut male videmus, hoc nostrum cst. El

ut gencralitcr universa complcctar, quod possumus omne

honum faccrc, dicerc, cogitare, ilUus cst qui hoc posse

donavit, qui hoc possc adjuvat : tjuod vcro benc vcl agi-

nius, vcl locjuimur, vcl cogitamus, nostrum estj qui h.?ec

omnia vertere in maJum ctiani possumus. Unde tjuod prop-

tcr caJumniam vcstram saepc repctcndum cst, cum dici-

nuis liomincm possc essc sinc pcccato, et confessione pos-

sil)ilitatis acceptse laudamus Deum, qui nobis hoc possc

largitus cst, nec cst ibi ulla laudandi hominis occasio, ubi

solius Dci causa tractatur : non enim dc vcLlc, necdeessc,

sed lantummodo dc co quod potest esse, disseritur.

VI. Ecce est tolum dogma PeJagii in lihro ejus tcrtio

' rc.ugiiis. Pro libcro aibililo, lib. iii.

CXLI. 8



114 S. AlGLSTlJNl EPISCOPI

pro libero arbitrio , his omnino verbis diligenter expres-

sum , c[uo tria ista , unum c[uod cst posse , aiterum c[uod

est velle , tertium quod est esse , id est, possibilitatem ,

voluntatem , actionem , tanta curavit subtilitate dislin-

guere, ut quandocumque legimus, vel audimus, divinse

gratiae adjutoriumconfiteri, ut a malo declineraus bonum-

que faciamus , sive in Lege atque doctrina,sive ubilibet

constituat, sciamus quid loquitu-r •, nec crremus , aliter

eum inteUigendo quamsentit. Scire quippe debemus

,

quod nec voluntatem nostram, nec actionem divinoad-

juvari creclit auxdio, sed solara possibilitatem volunta-

tis atque operis, quara solara in his tribus nos habere

afiirmat ex Deo , tanquara hoc sit infirraum,quod Deus

ipse posuit in natura 5caetera vero duo c[uae noslra esse

voluit , ita sintfirma, et fortia , et sibi suilicientia, ut

ttullo indigeant ejus auxilio 5 et ideo non adjuvet utve-

limus, non adjuvet ut agaraus, sed tantumraodo adjuvet

ut velle et agere valeamus. Contra autem Apostolus :

« Cum timore, inquit, et iremore vestram ipsorum ope-

» raraini salutera ^ » Et ut scirent,quia non tantum in

eo quod operari possint, (hoc enim in natura et in doc-

trina jara acceperant5 ) sed etiara in eo quod operantur

divinitus acljuvantur, non ait :« Deus est enim c[ui ojieratur

» in vobis posse , tanquam ipsi jara et velle et operari per

» se ijisos habeant - , » nec in his duobus adjutorio ejus

indigeant •, sed ait : « Deus enira est qui 0[3eratur in vobis et

H velle et perficere ^ vel sicut in aliis et raaxime Graecis codi-

» cibus legitur , et velle et operari^

. » Videte si non Apostolusgratiae Dei futuros adversarios sancto Spiritu tanto ante

prsevidit, et hsec duc, id est, et velle et operari, quae iste

ita nostra esse voiuit , lanquam ipsa divinoe gratiee non

adjuventur auxiiio. Deum in noJjis dixit operari.

» Pliilip. 11, 12. — = Ibiil. i3, — ' To hi^yv.-/.





116 S. Al t;lJ,STl.M EPlSCOl'1

jmpaiavil , etiam gralise suue auxilium subminisLrct, ut

(luod perliberum homines facere jubentur arbilrium

,

lacilius possent implere per gratiara. » Ettanquam expli-

caturus quam dicat gratiam , secutus adjunxit ,dicens :

« Quam nos non , ut tu putas, in Lege tantummodo

sed et in Dei esse adjutorio confitemur. » Quis non hic

desideret, ut ostendat quam velit inteJhgi graliam? Prop-

ter hoc enim maxime de illo expectare debemus, ut dicat

hoc quod dicit, non in Lege tantummodo se gratiam con-

hleri. Sed nobis hac expectatione suspensis, quid addide-

rit intuemini : « Adjuvat enim nos Deus,inquit

,per

doctrinam et revelationem suam, dum cordis nostri oculos

aperit 5dum nobis , ne prsesentibus occupemur ,

futura

demonstrat 5 dum diaboh pandit insidias ;dum nos mul-

tiformi et ineffabiU dono gratiae coelestis illuminat. »

Deinde sententiam suam quadam veiut absolutione con-

cludens : « Qui hsec dicit , inquit,gratiam tibi videtur

negare ? An et Uberum hominis arbitrium, etDeigratiam

confitetur ? » In his omnibus non recessit a commenda-

tione Legis atque doctrince, hanc esse adjuvantem gratiam

chhgenter inculcans, et hoc cxequens quod proposuerat,cum diceret, « sed in Dei esse adjutorio confitemur.wDe-

nique Dei adjutorium multiphciter insinuandum putavit,

commemorando doctrinam et revelationem , et oculorurn

cordis adapertionem , et demonstrationem futurorum, et

apertionem diabolicarum insidiarum, et multiformi atque

ineffabili dono gratiae coelestis illuminationem : ad hoc

utique ut divina prsecepta et promissa discamus. Hoc est

crgo gratiam Dei ponere in Lege atque doctrina.

IX. Hinc itaqueapparet, hanc eum gratiam confiteri,

c|ua demonstrat et revelat Deus quid agere debeamusj

non c[ua donat atcjue adjuvat ut agamus : cum ad hoc

potius valeat Legis agnitio , si gratiae desit opitulatio ,ut



i.iii. I. i)P r.ii\TiA ciiuisii. 117

fiat mnndnti pranaricatio. « Ubi onim non cst Lox , ait

)) Aposlolus, niv pr.evnricatio '. « Et, « Concupisccntiam

«ncsrichnm, nisi Lcx diccrcl : Non concupisccs '. » Ac

pcr lioc,usque adeo aliud est Lcx , aliud est gratia , ut

Lcx non sohiiii niliil prosiL, vcrumclinm plurimum obsil,

nisi ndjuvct grntia ; ct bnec ostcndnlur Lcgis utibtas, (|uo-

ninm ([uos facit proevaricationis rcos , cogit confugere ad

gratinm liberandos, et ut concupi^ccntias malas supcrenl

adjuvandos. Jubet cnim roagis (|uam juvat •, docct morbumessc, non sanat

; imo ab ea polius tjuod non sanatur au-

getur, ut attentius et sollicitius gratiae medicina quseratur.

« Quia iittera occidit , Spiritus autem vivificat. Si enim

» dala esset Lcx qu;c posset vivificare , omnino ex Lege

» esset justitia ^. » In quantum tamen etiam Lex adjuvet,

adjungit et dicit : «

Sedconchisil Scriptura omnia sul)

» pcccato , ut promissio ex fidc Jesu Gbristi daretur cre-

» dcntibus. Itaque Lex, inquit, Ppedagogus noster tuit in

» Cbristo Jesu^ » Hoc ipsum ergo superbis est utile, sub

peccato arctius manifesliusquc conchidi, ne adfacicndam

justitiam de liberi arbitrii (juasi propriis viribus pr.TSuma-

tiir • scd (( omnc os obstruatur, et reus fiat omnis mundus

M Deo, i|uia non justifical)itur ex Lege omnis caro coram

» illo. Per Legem cnim cognitio peccati : nunc autem

» sine Lcge justilia Dei mnnifestata est ,testificata per

» Legem et Propbetas ^. » Quomodo ergo sine Lege ma-

nifcslata, si pcr Lcgem testificata? Non ita([ue sine Lego

mnnifcstata, sed sine Lege justitia, quia justitia Dei est, id

est, quae nobisnon ex Lege sit , sed ex Deo:

non quae 'lUo

impcrante cognosccndo timeatur, sed quoe illodonante dih-

gendo teneatur,ut ct((Qui gloriatur in Domino glorietur''.»

X. Quid ergo est, quod iste Legem atque doctrinam

' Roiu. lY, i"). — ' M. VII, 7, et Exoil. xx, 17. — ^ iC.or. 111, G. —

^ (i.il. 111, "ii, o\. — 5 Roni. III, u). — ''I Cor. i, 3i.




dcputat gratiam,qua juvainur ad operandam iustitiam

,

quae ut multum adjuvet , ad iioc adjuvat ut gratia retpii-

ratur ? Nemo enim potest Legem implenê per Legem.« Plenitudo enim Legis charitas ^» « Charitas autem Dei

» non per Legem diilusa est in cordibus nostris , sed per

)) Spiritura sanctum qui datus est nobis"^. )> Proinde per

Legem gratia demonstratur, ut Lex per gratiamcomplea-

tur. Quid enim juvat Pelagium, quia diversis verbis eam-

dem rem dicit, ut non intelhgalur in Legeatquedoctrina

gratiamconstituere, qua possibililatem naturas asserit ad-

juvari ? Quantum. autem existimo , ideo veretur intelligi,

quia damnavit eos, qui dicunt gratiam Dei et adjutorium

non ad singulos actus dari , sed in libero arbitrio esse

vel in Lege atque doctrina : et tamen latere se putat, cum

aliis atque ahis locutionibus versat significationem Legis

atque doctrinse.

XL Et alio quippe loco , cum diu asseruisset, non ad-

jutorio Dei , sed ex nohis ipsis in nobis etiici voluntatem

bonam , opposuit sihi ex Apostoh EpistoJa queestionem,

atque ait : « Et quomodo , inquit , stabit illud AposloH,

» Deus est enim qui operatur in vobis et velle et perfi-

» cere ^ ? » Deinde ut hanc oppositionem veluti solveret

quam videbat dogmati suo vehementer esse contrariam

secutus adjunxit : « Operatur in nobis velle quod lionum

est, velle quod sanctum est, dum nos terrenis cupiditati-

bus deditos , et mutorum more animahum tantummodo

praesentia dihgentes , futurse gloriae magnitudine et prae-

miorum polhcitatione succendit,

dumrevelationc

sapien-tiae in desideriumDeistupentemsuscitat voluntatem, dumnobis

(quod tu ahbi negare non metuis

, ) suadet omne

quod bonum est. » Quid manifestius, nihil aliud eum

dicere gratiam , (jua Deus in nobis operatur velle quod

' Rom. XIII, 10.— Id. V, 5. ^ Pbilip. ii, i3.



Lin. I. W. r.RATIA CMniSTI. 119

hnnjim fst, (|unni i.cgom at(juo (lo(^lrinani ? In L(^go nnm-

t|uc cl doclrinn snnctarnm Scriptnrnrum futurnp gioriro

atquc pr.Tmiorum promittitur mngnitudo. Ad doctrinam

perlinct etiam quod sapientia revclalur , ad doctrinam

pcrtinct cum suadctur omnc ((uod bonum est. Et si intcr

doccrc ct suadcrc, vcl potius cxliortari, distarealiquid vi-

dctur; eliam hoc tamcn doctrinnegeneralitateconcluditur,

qu.T (|uihus(|uc scrmonibus vcl littcris continctur : nam

ctsanct{E Scriptuncct doccntct cxhortantur, ct potcstesse

in docendo et cxhortandoctiam hominis operatio. Scd nos

cam gratiam volumus iste ali(|uando fatcatur, qua futurae

glorine magnitudo non solum promittitur , verumetiam

creditur ct speratur ; nec soium rcvciatur sapicntia, ve-

rum ct amatur •, nec solum suadetur omne quod bonum

est , verum et persuadelur. Non enim omnium est fides

qui audiunt per Scripturas Dominum vegnum coelorum

pollicentem, aut omnibus persuaderctur quibuscumque

suadctur, ut veniant ad eum qui dicit : « Venite ad me

» omn(,^s qui Inboratis -. m Quorum autem sit fidcs , et

((uibus persuadctur, ut ad eum veniant, satis ipse demons-

travit, ubi ait : (c Nemo venit ad me, nisi Pater qui misit

» me, traxerit eum ^. » Et paulo post, cum de non cre-

dentibus loqueretur : (( Dixi , inquit , vobis,quia nemo

» potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo ^.((

Hanc debet Pelagius gratiam confiteri , si vult non solum

vocnri , verumetiam esse Christianus.

XII. Quid autem dicam de revelatione sapientiae? Ne-

((ue enim facile quisquam speraverit in hae vita posse per-

venire ad magnitudinem revelationum apostoli Pauli ; et

uti((ue in eis ((uid aliud credendum cst ci revelari solere,

nisi ((uod ad sapientiam pertineret ? Et tamen dicit , « In

» magnitudine revelationum mearura ne extoUar, datus

2 Tlie??. in, 2. — » Mattli. xi, 7.S. — ^ Joan. vr, /(4. — ^ IbiJ. 06.



120 S. ATGrSTINI EPISCOPI

» est mihi stimulus carnis meoe, angekis Satan.Ti qui me

« colaphizet. Propter ([uod tcr Dominum rogavi, ut au-

» ferret eum a me; et dixit mihi : Suflicit tibi gratia mea.

» Nam virtus in infirmitate perficitur^ » Procul dubio si

jam summa, et cui nihil essct addendum -, charitas in Apos-

tolo tunc fuisset,quse omnino non posset inflari , num-

quid necessarius esset angelus Satanae,quo colaphizante

reprimeretur elatio,qu:e in magnitudine revelalionum

posset existere? Quid est autem aliud elatio, quam infla-

tio? Et utique de charitate verissime dictum est, « Charitas

» non nemulatur, non inflatur ^. » Ifec itaque charitas ad-

huc etiam in tanto Apostolo de die in diem profecto au-

gebalur, quandiu homo ejus interior dediein diem reno-

vabaiur *, perficienda sine dubio ubi jam non posset

inflari. Tunc aulem mens ejus adhuc erat ubi inflaretur

magnitudine revelationis, donec impleretur solido .Tdificio

charitatis : nonduni enim perveniendo apprehenderat,

quo proficiendo currebat.

XIII. Ideoque nolenti perpeti molestiam, qua ejus co-

hiberetur elatio, ante quam essetin eo charitatis ultima et

summa perfectio, rectissime dicitur, « Sufficit tibi gratia

» mea. Nam virtus in infirmitate perficitur^ : » in infir-

mitate scilicet, non ut ille putat, « carnis tantum 5» sed

et carnis et animi : quia et animus erat in comparatione

summae illius perfectionis infirmus , cui , ne extolleretur,

proinde stimulus carnis angeIusSatan?e intelligebatur da-

tus : quamvis esset in carnalium vel animalium, nondum

percipientium qute sunt SpiritusDei'^, coraparatione, fir-

missimus. Quocirca si virtus infirmitate perficitur, quis-

quis se non fatetur infirmum, non perficitur. Haec autem

gratia qua virtusin infirmitate perficitur, praedestinatos et

' 2 Cov. XII, 7.—

' Yide lib. m contra duas Ejnst. Pelagianoruni cap. 7.

— 5 I Cor. xiii, 4- — ''2 Cor. iv, 16.— >Id. xii, 9. — ' i Cor. n, 14.



LiB. I. T>r. r.n\Ti\ cirnisTr. 121

sociiiuhuii propositnm vocalos ad summnm pcrfoctioncm

L;lorificalioncm(jiio pcrtlucil'. Oua gralia agitur, non so-

lum ut facicnda novcrimus, vcrum cliam ut cognita fa-

ciamus ; nec solum ut diligcnda crcdamus, vcrum ctiam

ut crcdita diligamus.

\1V. \l,vc gratia si doctrina diccnda est , certe sic di-

catur, ut aitius ct interius eam Deus cum inelVabili suavi-

tatc crcdatur inrundcrc, non solum pcr eos (|ui plantant

ct rigant cxtrinsccus ', scd eliam per se ipsum (jui incrc-

mcntum suum ministrat occultus, itautnon ostendat tan-

tummodo vcritatcm, verum etiam impertiat charitatem.

Sicenim docct Dcus eos (pii sccundum propositum vocali

sunt, simul donans cl (|uid agant scire, et (juod sciunt

agere. Unde ad Thessalonicenses sic Apostolus loquitur :

(( Dc charitatc autcm fratcrnitalis non opus liahctis vohis

» scribi ; nam ipsi vos a Dco didicistis ut diiigatis invi-

» cem ^. » Atque ut probaret eos a Deo didicisse, subjun-

xit : (( Etcnim facitis illu.l in omnes fratrcs, in univcrsa

» Maccdonia. « Tanquam hoc sit certissimum indicium

(juod a Dco didiceris, si id (|uod didiceris feceris. Isto modo

sunl omnes secundum propositum vocati, sicut scriptum

est in Prophetis, docibilcs Dci*. Qui autem novit tjuidem

quod ficri debeat, et non lacit, nondum a Deo didicit se-

cundum gratiam, sed secundum legem ; noii secundum spi-

ritum,sedsecundum litteram.Quamvis muili, quod impe-

rat Ica, facerc videantur timore p(cnae, non amore justitire:

(|uam dfcit Apostoiusjustitiam suam quaêxiege est-, tan-

fjuam sit imperata, non data. Si autem data est, non dici-

tur justitia nostra, sed Dci : quia sic fit nostra , ut sit nobis

ex Deo. Dicit cnim : u Ut inveniar in iilononhabens meam

» justitiam , (juae ex lege est, sed eam quse cx fide est Jesu,

' llom viii , 28. — - 1 Cor. 111, 7.— ^ i Tliess. iv, 9. — 4 Jonn. vi,



122 S. AtJGUSTINI EPISCOPI

jiisliliam ex Deo'. Tantum igitur inter legem dislat et

graliam, ut cum lex csse non dubitetur ex Deo, justitia

tamen quae ex lege est , non sit ex Deo 5 sed justitia quse

per gratiam consummatur, ex Deo. Quia ex lege justitia

dicitur, qu.ie sit propter legismaledictum :justitia ex Deo

dicitur, quae datur per gratiae beneficium ; ut non sit ter-

ribile, sed suave mandatum , sicut oratur in Psalmo,

« Suavis es, Domine, et in tua suavitatedocc me justitiam

»

tuam-: »

id est, ut non formidine poenoe serviliter co-gar esse sub lege, sed libera charitate delecter esse cum

legc. Prreceptum quippe liber facit,qui libens facit. Et

hoc modo quisquis discit, agit omnino quidquid agendum

didicerit.

XV. De isto docendi modo etiam Dominus ait^ : « Om-

» nis qui audivit a Palre meo et didicit, venit ad me ^ »

Qai ergo non venerit , non de ijlo recte dicitur ; Audivit

quidem et didicit sibi esse veniendum , sed facere non

vult quod didicit. Prorsus non recte dicitur de isto do-

cendi modo, quo per gratiam docet Deus. Si enim , sicut

Veritas loquitur : Omnis qui didicit, venit : quisquis non

venit, profecto nec dicicit. Quis autem non videat, et

venire quemquam et non venire arbitrio voluntatis.^ Sed

hoc arbitrium potest esse solum, si non venit : non au-

tem potest nisi adjutum esse, si venit; et sic adjutum, ut

non solum quid faciendum sit sciat, sed quod scieritetiam

faciat. Ac per hoc, quando Deus docet, non per legis

litteram, sed per Spiritus gratiam; ita docet, ut qnod

quisque didicerit, non tantum cognoscendo videat, sed

etiam volendo appetat, agendoque perficiat. Et isto di-

vino docendi mcdo etiam ipsa voluntas et ipsa.operatio,

non sola volendi et operandi naturalis possibilitas adjuva-

' Philip. III,9.— » Psal. cxviii, 68. — 3 vide lib. de PradesHnatione

Sanctor. cap. 8.-4 .Toan. vi, 45.



LiB. I. DE r,nATi\ ciinisTi. 12.'J

Inr. Si cnim soliim posse noslriim liac gralia juvarclnr,

ita diceret Dominus : Omnis (|ui audivil a Palre et didicif,

polcsl vcnircad me. Non aulcin ila dixit : scd, «Omnis (|ui

)) audivit, iiuinil, ? Palre etdidicit, vcnitad mc. » Venirc

posse in nalura j)onit Pclagius, vcl ctiam ut modo diccre

c(**pit, ingralia, (jualcmlibct cam s<nliat, « (jua ipsa, ut

dieit, possii)ilitas adjuvatur : » venire autem jam in volun-

tate et opere est. Non est autem consequens, ut (|ui potcsl

vcnire, ctiam veniat, nisi id voluerit at(jue lecerit, Scd,

omnis qui didicit a Patrc, non solum pot(^st venire, sed

venit : ubi jam ct possibilitatis profectus, et voluntatis at-

fcctus, et actionis efrectus est.

XVI. Quid sibi ergo volunt exempla, nisi (juia revera

nobis ejus sensum fecerunt, sicut pollicitus est, clariorem5

non ut ca sentire debeamus, sed ut id quod ipsc sensit,

manifcstius apertiustjue noscamus? (( Quod jDossumus,

inquit, videre oculis, nostrum non est : quod vero bene aut

male videmus, hoc nostrum est. » Respondeat illi Psal-

mus, ubi Dco dicitur : (( Averle oculos meos, ne videant

» vanitatcm^ » Quod et si de ocuiis raentis dictum est,

inde utique procedit in hoc oculos carnis, vel bene videre,

vclniale : non (juemadmodum dicuntur bene videre sanis

oculis intucntes, ct malc lippientes; sed bene videre ad

subveniendum , male videre ad concupiscendum. Quamvis

enim per hos extcriores oculos videatur ct pauper cui sub-

venitur, et mulier quae concupiscitur; tamen ex interiori-

bus ad male vel benc vidcndum misericordia vel libido

proccdit. Cur ergo dicitur Deo: « Averte oculos meos, ne» vidcant vanitatem? » Cur petilur quod ad nostram per-

tinet potestatcm , si Dcus non adjuval voluntatem?

XVII. (( Quod loqui possumus, inquit, Dei est : tjuod

vero bene vclmaleloquimur, nostrum est. » Non hocdo-

' Psal. cxviii, 3?.



124 S, AUGUSTfNI EPISCOPI

cet ille, qui loquiliir bene. « Non enim vos estis, inquit,

)) qui loquimini ; sed Spirilus Patris vestri qui Io(|uitur iu

)) vobis^ » Et ut gen(»raliter, inquit, universa complec-

tar^ quod possuraus omne bonum facerc, dicere, cogitare,

illiusestqui hoc posse donavit, qui lioc posse adjuvat. )>

Ecce etiam hic superiorem repetit sensum, quod illorum

trium, id est,possibilitatis, voluntatis, actionis, non nisi

possibilitas adjuvatur. Denique adjungens , ut impleat

quod intendit: a Quod vero bene, inquit , vel agimus,

veiloquimur, vel cogitamus, nostrum est. )> Oblitus est

quod superius quasi correxerat, ubi cum dixisset, « Ergo

in voluntate et opere bono laus hominis est^ » adjunxit

atque ait, « imo et hominis, et Dei qui ipsius voiunla-

tis et operis possibiHtatem dedit. » Gur etiam in his exem-

phs hoc non recordatus est, ut saltem in eorum finc di-

ceret, Quod possumus omne bonuni facere, dicere, cogi-

lare, illius est qui hoc posse donavit, qui hoc posse adjuvatj

(juod vero bene vel agimus, vel loquimur, vei cogitamus,

et nostrum est, etillius? Non hoc dixit : sed, nisi failor,

videor mihi videre quid timuit.

XVIII. Cum enim vellet ostendere quare nostrum sil :

« Quia haec, inquit, omnia vertere etiam in maium pos-

sumus. )) lllud ergo timuit, ut nou diceret, et nostrum

est et Dei, ne sibi responderetur, Si quod bene agimus,

loquiraur, cogitamus, ideo est et nostrum et Dei, quia ilie

nobis hoc posse donavit; ergo et (|uod maium agiraus,

loquimur_, cogitaraus, et nostrum est et Dei, quia iilud

posse ad utrumque donavit; atque ita, quodabsit, quem-adraodum cum Deo iaudamur in operibus bonis, sic cum

illo culpamur in malis. Possibilitas quippe illa, quam de-

dit , tam nos facit bona posse quam mala.

XIX. De qua possibililate Pelagius in libro primo pro

' Matth. X, Qo.



I iR. I. uE (.i\ATiA ciiniMi. 125

libcro arbilrio ila lo(|iiitui- : « Habemus auteni, iM(|uil,

possil)ilitat(^m utrius(|ue pnrtis a Deo insitam, velut(piam-

dam, ut ila dieam, radiecm rruetileram al^jue ((ecuiidam,

(]u;i' ex voluntale hominisdiversa gignat et pariat, etquae

possil ad proprii eultoris arhitrium, vel nitere llore virtu-

tum, vel sentibus horrere vitiorum. » IJbi non intuens (juid

lo(|uatur, unam eamdcque radieem eonstituit bonorum

ct malorum , eontra evangeiieam veritatem doctrinam([ue

apostoheam. Nam(p;e et Dominus nec arborem bonamdieit posse faeere fruetus malos , nee malam bonos '

: et

apostolus Paulus cum dicit radicem malorum omnium

esse cupiditatem'-, admonet utique intelhgi radicem bo-

norum omnium charitatem. Unde si du;ie arbores bona et

mahi, duo sunt homines bonus et malus, quid est bonus

homo nisi voluntatis bonoe, hocest,

arborradicis

bon;e?el (|uid est homo malus nisi voluntatis maloe, hoc est,

arbor radicismalne? Fructus autem harum radicum atque

arborum, facta sunt, dicta sunt, cogitata sunt, quae bona

de bona voluntate proccdunt, et mala de mala.

XX. Facit autem homo arborem bonam, quando Dei

accipit gratiam. Non enim se ex malo bonum per se ipsum

lacit-, scd ex illo ct per illum et in illo (jui semper cst bo-

nus : nec tantum ut arbor sit bona, sed etiam ut faciat

fructus bonos, eadem gratia necessarium est ut adjuvetur,

sine qua boni aliquid facere non potest. Ipse quippe in

bonis arboribus cooperatur fructum , ([ui et forinsecus ri-

gat atque excolit per quemlibet ministrum, et per se dat

intrinsecus incremenlum^. Malum vero arborem homo fa-

cit, ([uando se i[")sum malum faclt, quando a bono incom-

mutabili deficit : ab eo quippe defectus est origo volun-

tatis malse. Qui defectus non aliam naturam malam ini-

tiat, sed eam quae bona condita est vitiat. Sanato auteni

' Malth. vji, 18. — ' I Tiiu. vi, 10. — ' 1 Coi. iii, 7.



126 s. Algustini episcopi

vitio nullam malum rcmanctjquia vitium naturae qiiidem

inerat, sed vitium natura non erat.

XXI. Illa ergo possibilitas, non ut iste opinatur, una

eademque radix est bonorum et malorum. Aliud esl enim

charitas radix bonorum, aliud cupidilas radix malorumj

tanlumque inter se difFerunt,quantum virtus et vitium.

Sed plane ilJa possibilitas utriusque radicis est capaxj

quia non solum potest homo habere charitatem, qua sit

arbor bona, sed potest etiam cupiditatem, quasit

arbormala. Sed cupiditas hominis quae vitium est, hominem

habet auctorem , vel hominis deceptorem, non hominis

creatorcm. Ipsa est enim concupiscentia carnis, et concu-

piscentia oculorum, et ambitio seeculi,quae non est ex

Patre^, sed ex mundo est. Quis autem nesciat, mundi

nomine solere appeilare Scripturam, a (juibus habitatur

hic.mundus?

XXII. Charitas autera quae virtus est, ex Deo nobis est

non ex nobis , Scrij tura teste,quae dicit : « Gharitas ex

» Deo est, et omnis qui dihgit, ex Dco natus est^ et cogno-

» vit Deum, quia Deus charitas est *. « Secundum istam

charitatem, mehus intelligitur dictum : « Qui natus est

» ex Deo, non peccat^ : » et, quianonpotestpcccare. Quia

» charitas secundum quam natus ex Deo est, non agit per-

» peram, nec cogitat malum '. » Cum ergo peccat homo,

non secundum charitatem , sed secundum cupiditatcm

peccat, secundum quam non est natus ex Deo : quoniam

illa possibilitas,ut dictum est, utriusque radicis est capax.

Cum ergo dicat Scriptura : « Charitas ex Deo est : » vcl

quod est amphus : « Deus charitas est : » cum apertissime

clamet Joannes apostolus : « Ecce qualem charitatem de-

» dit nobis Pater, ut filii Dei vocemur et simus ^: » Iste au-

• I Joan. 11, 16. — ' M. IV, 7. — ' Id. ni, 9. — 4 i Cor. xiii

, 4

et 5. — 5 I Joan. ui, i.



J.IU. 1. I)E GUAliA. ClllUSll. 127

(lions : « Dous cliarilas csl, » (|narc adliuc u.s(|ue coiUcn-

ilil, (|Uod c\ illis tribus lanluniinodo possihililalem lia-

beanuis ex Deo, bonam vero voluntalem bonanu|ueaclio-

nem habeamns ex nobis ? Quasi vero aliud sit bona vohm-

tas ((uam charitas, (juam Scriptura nobis esse clamat ex

Deo, et a Patre datam , ut lihi ejus essemus.

XXlll. Sed forle, ut daretur nobis, pr.iecedentia merita

noslra rocerunt : sicut iste de gratia Dei senlit in eo hbro,

(|uem ad sacram virginom scripsit ', cujus etiam comme-morationem lecit in litteris, (|uas Komam misit. Ibi enim

interposito Jacobi apostoii testimonio, quo ait : (( Subditi

» ostote Deo, rosistite autom diabolo, et lugiet a vobis -:

sui)jungit et dixit : Ostondit quomodo resislere debeamus

diabolo, si utique subditi simus Deo , ejusque faciendo

voluntatem, divinam mcreamur gratiam, et ^ lacilius nc-

(|uam spiritui , sancti Spiritus auxiho r(^sistamus. » Ecce

(|uamveracicordedamnavit in ecclesiastico judicio Palaes-

tino cos, (jui dicunt gratiam Dei secundum merita nostra

dari. An adhuc eum id sentire et apertissime prsedicarc

dubilamus? Quomodo ergo verax luit in episcopali exa-

raine iiia coniessio? Anfortejam istum scripserat librum,

ubi apertissime dicit gratiam secundum merita nostra

dari, quod in oriontali synodo sine ulla recusatioue dam-

navit? Gonfiteretur ergo sic se aliquando tenuisse , sed

jam non tenere, ut de correctione ojus apertissime gaude-

romus. Nunc voro cum illi inter caetora ot hoc fuissot ob-

jectum respondit : (c Haec utrum Coelostii sint, ipsi vide-

rint, qui dicunt oa Goeicstii esse :

ego vero nunquam sic

tenui, sed anatliematizo qui sic tcnent''. » Quomodo nun-

quam sic tenuit, si hunc ante condiderat iibrum? Aut

' E[>i?tola csl aJ DenicdiiaJem,qua3 e\tut in Appcndice Denediclioo-

lUDi. — ' Jacob. IV, 7.-3 Fortc ut. — l* ViJe lib. de Gestis Pclagii,

cap. 14.





i-ii!- I- i"i- i.u\ii\ ciiiubii. 12«)

rmir, ut cor nostrum quo volucrit ipse declinct. Ouo-iiiodo est ergo gratia, si iion gratis datur? Oiiomodo

est gratia, si ex dehito redditur.' Ouomodo vcrum dicit

Apostolus : <• Non ex vobis, sed Dei donum estj non ex

)) opLM-ibus, nc forte (piis cxtollntur'? )> Et iterum : « si

» autem gralia,

iiii|uit, jam non ex operibus; alioquin

» gratia jam non est gratia -. » Quomodo, inquam , hoc

verum cst, si opera tanta pr;rccdunt

;quae nobis adipis-

ccnd.ie gratia^ nieritum facianl, quo nobis non donetur

gratuito, sed reddatur c\ debito ? Ergo-ne ut pervcniatur

ad adjutorium Dci, ad Deum curritur sine adjutorio Dei

et ut Deo adhaerentes adjuvemur a Dco , a Deo non adjuti

adh.crcmus Deo? Quid homini majus, cjuidve tale poterit

gratia ipsa praestare , si jam sine illa unus cum Dominospiritus ellici potuit , non nisi dc arhitrii libcrtate?

X\ V. Sed vellem ut iste diceret, utrum rex iile Assyrius

cujus Esther sancta mulier execrabatur cubile,quando

considebat in throno regni sui, et omni stola illustrationis

sUcTe indutus erat, totus auro variatus lapidibusque pretio-

sis, et erat formidolosus valde, et elevata facie sua intlam-

mata in claritate intuitus est eara, tanquam taurus in im-

potu indignationis suae; et timuit regina, et conversus est

color ejus per dissolutionera, et inclinavit se super caput

delicatae suse, quae praecedebat eam : vellem ergo diceret

iste nobis, utrum rcx ille ad Dominum jam cucurrerat, et

ab eo se regi cupivcrat , suamquc voluntatem cx ejus vo-

luntate suspcnderat, et eijugilerinhoerendo unuscum illo

spiritus factus erat, non nisi de arbitrii libertate? utrum setotum Deo tradiderat , omnemquc suam mortificaverat

voluntatem, ct cor suum in manu Dei posuerat? Puto non

desipere, sed insanire hominem

,quisquis de illo rege,

qualis tunc erat, haec senserit : et taraen convertit Deus et

' Eiihci. u, 8. — ' Jvoin, xi, 6. — 3 Estlier, v, juxla LXX.

CXLI. 9



130 S. AUGl STINI EPISCOPI

transtulit indigiiatioiiem ejus in lenitatem. Quis autem

non videat, multo majus esse, indignalionem a conlrario

in lenitatem convertere atque transferre, quam cor neutra

affectione prseoccupatum, sed inter utramque medium in

aliquid declinare? Legant ergo et intelJigant , intueantur

atque fateantur non lege atque doctrina insonante forin-

secus,, sed interna et occulta, mirabili ac ineffabili potes-

testate operari Deum in cordibus hominum, non solum

veras revelationes , sed bonas etiam voluntates.

XXVI. Desinat itaque jam Pelagius, et se ipsum et alios

fallere, contra Dei gratiam disputando. Non propter illo-

rum trium unum, id est,propter possibilitatem bonae

vokmtatis atque operis, sed etiam propter voluntatem et

operationem bonam erga nos gratia Dei prsedicanda est.

Nam iliam possibiiitatem ad utrumque valere defmit : et

tamen non ideo tribuenda sunt Deo etiam nostra peccata,

sicut et propler eamdem possibilitatem vuit tribuere bona

opera nostra. Non ideo tantum adjutorium divinae gratiae

commendetur, quia possibiiitatem adjuvat naturaiem. De-

sinat dicere : « Quod possumus omne bonum facere

dicere, cogitare, iiiius est qui iioc posse donavit, qui hoc

posse adjuvat : quod vero bene vei agimus, vei loquimur

vel cogitamus, nostrura est^ » Desinat, inquam, istadicere.

Non solum enim Deus posse nostrum donavit atque adju-

vat, sed etiam veiie et operari operatur in nol;)is ^ Non

quia nos non voiuraus , aut nos non agimus : sed quia

sine ipsius adjutorio nec voiumus aiiquid boni, nec agiraus.

Quomodo enim dicitur; « Quod possumus bene agere ,

Dei est^quod autera agiraus , nostrura est ? » cum dicat

Apostolus, orare se ad Deum pro eis, ad quos scribebat,

ne quid maii faciant , ct ut quod bonura est faciant. Non

enim ait : « Oramus nt possitis nihii mali facere ^» sed, ne

' Pliilip. 11, i3.



LIU. I, DE GIUTIA CIIKISH. 131

<|uicliaciatismali» :ncc ut possitis bonum lacerc; sed, utl)onnm laciatis. Quoniam de (|uibus scriplum cst : « Ouol-» i|uot cnim Spirilu Dci aguntur, hi (ibi sunt Dei ^

: n pro-lcclo ut agant quod bonum est , ab illo aguntur (jui bonus••st. Ouomodo dicit Pclagius : « Quod bene lo(|ui possu-mus, i)ci cst

: (juod bene locjuimur, noslrum cst, y> cumdicat Domnuis

: « Spiritus Patris vestri cst, cjui lo(|uitur

in vobis^ ? ,) Nc(|ue cnim ait, non vos esti? qui dcdistis

vobis benc possc locpii : scd ait : Non vos estis qui lo^pii-

» mun. ), Nec ait, Spiritus Palris vestri est qui vobis dat,vel dcdit posse bene loc(ui : sed ait, qui loquitur in vobis:non significans possibilitatis profectum : sed exprimenscooperationis ctreclura. Quomodo dicit liberi arbitrii ela-lus assector

: « Quod possumus bene cogitare, Dei est

(|uod autem benecogitamus, nostrum est.? » Cui respon-

dct humilis gratire pra?dicator : (c Non quia idonci sumus» cogilare aliquid a nobis, quasi ex nobismetipsis ; sed

» suHicientia nostra ex Deo est ^ » Non enim ait, possecogitare : sed , cogitare.

XXVII. Istam Dcigratiam indivinis eloquiis manifcstametiam Pelagius manifeste fateatur , seque tandiu contra

sensissenon opcriat impudentissimo pudore, sed dolore

saluberrimoaperiat5ut sancta Ecclesia non turbetur per-

vicaci ejus obstinatione, sed veraci correctione lcetetur.

Cognitionem et dilectionem, sicut sunt dicernenda dicer-

nat. (( Quia scientia inflat, charitas êdificat^ ,) Et tuncscienlia non intlat, quando charitas ajdificat. Et cum sil

utrumque donum Dei, sed unum minus, alterum majus 5

non sic justitiam nostram snper laudem justificatoris nostri

extollal, ut horum duorum quod minus cst, divino tribuat

adjutorio, quod autem majus est, humano usurpet arbi-

' Cor. .\i;i, ;. — ^ iJon). viii, i^. — i MaHli. \, g. — 4 -, (-yr ., .5- 5 id. I, 8.

-..,..

9.



i;>-2 S. AUGU.STIISI KriSCOPl

trio. Etsi consenserit, nos gratia Dei acciperc charitatem

non sic sentiat, tancjuam ulla merita bona nostra prseces-

serint. Nam quae merita bona lunc habere poteramus

quando Deum non dihgebamus? Ut enim acciperemus di-

lectionem qua diligeremus, dilecti sumus, cum eam non-

dum haberemus. Hoc Joannes apostolus apertissime dicit

« Non quod nos dilexerimus Deum, sed quia ipse dilexit

)) nos'. » Et abbi : « Nos dihgamus, inquit, quia ipse

)) prior dilexit nos ^ » Optime omnino atque verissime.

Non enim haberemus unde illum dihgeremus, nisi hoc ab

illo, cum prior nos diligeret, sumeremus. Quid autem boni

faceremus, nisi dihgeremus? Aut quomodo bonum non

facimus, si dihgamus? Et si enim Dei mandatum videlur

ahquando non a dihgentibus, sed a timentibus fieri : ta-

men ubi non estdiiectio, nullum bonumopus imputatur,nec recte bonum opus vocalur : « quia omne quod non

» ex fide est, peccatum est ^ ; » et fides per dilectionem

operatur ^ Ac per hoc gratiam Dei, qua charitas Dei dif-

funditur in cordibus nostris per Spiritum sanctum_, qui

datus est nobis ^, sic confiteatur, qui vult veraciter confi-

teri^ ut omnino nihil boni sine iHa, quod ad pietatem per-

tinet veramque justitiam, fieri posse non dubitet. Non

quomodo iste, qui cum dicit, « propterea dari gratiam, ut

quod a Deo praecipitur, facilius impleatur, » quid de illa

sentiat satis ostendit, sciiicet, quod eliam sine iJla , etsi

minus facile, fieri tamen quod divinitus praecipitur potest.

XXVIII. In hbro quippe ad virginera sacram, quod et

supra commemoravi^,cum dicit: « Divinam mereamur gra-

tiam, et facihus nequam spiritui, sancti Spiritus auxiho^

resistamus : » significat profeclo quid sapiat. Ut quid enim

hoc verbum interposuit, id est, « facihus ? » An vero non

' i Joan. IV, 10. — ^ Ibid. ig. — 3 Rom. xiv, 23, — 4 Gal. v, 6. —Roni, V, 5. — '^ Epist, ad Demetriad. cap. 25.



i.iu. I. nr (;uAri\ ciiristi. 1 !^3

(M'at inlegpr scmisus, ul nocjunm spiiilni, snncli Sjiirilns

auxilio, rosistamus? » Sed (|iiautum (lotrimcnlimi hoc acl-

(litamento fecerit, ([uisnon inteiligat? Volensutiquc credi,

lantas csse nalurnR vires, quas extollendo pnvcipitat, nt

eliamsine auxilio Spiritus sancli, etsi minus facile, tamcn

ali([uo modo ne(|uam spiritui resistatur.

XXI\. Item in primo libro pro libero arbitrio : « Cum

aulcm l;tm forte, iu(piit, tam rumum ad non pecoandum

lil)orum iu nobis habcamus arbitrium, t[uod generaliter

naturae humanae Creator inseruit, rnrsus pro inaestimabili

ejus benignitate, ([uotidiano ipsius munimur auxilio. »

Qnid opus est hoc auxilio, si lam fortc, tam firmum est ad

non peccandum liberum arbitrium ? Sed etiam hicvult in-

lclligi, ad hoc esse auxilium, nt facilius fiat per gratiam,

(juod etsi minus facile, tamen putat ficri praeter gratiam.

XXX. Itcm in eodcm libro alio loco : « Ut ([uod per

libcrum, inquit, boniines facere jubentnr arbilrium, faci-

lius possint implere per gratiam. » Tolle a facilius, » et

non solum plenus^ verum etiam sanus est sensus, si ita di-

catur : <( Ut quod per liberum homines faeere jubentnr

arbitrinm, possint implere per gratiam. » Cum autem faci-

» lius » additur, adinipletio boni operis etiam sine Dei gratia

posse lieri, tacita significatione suggeritur. Qucm sensum

redarguit qui dicit : (( Sine me nihil potestis faccre^ »

XXXf. Emendet hrec omnia, ne si in rerum magnarum

profunditatc humana erravit infirmitas, ctiam diabolica

iiuic acccdat errori, vel faliacia, vel animositas,sive ne-

gando ([uod sensit, sive dcfcndendo, ([uod perperam sen-

sit, cum id se non debuisse scntire commemorata perspi-

cua veritate cognoverit. Istara quippe gratiam qua justifi-

camur, id est, qua charitas Dei diffunditur in cordibus

nostris per Spiritum sanctum, ([ui datus cst nobis -, in

' .loan, sv, :"). — * lioin. v, .">.



134 S. ACGISTIM EPIiCOPI

Pelagii et Cceleslii scriplis. qusecunu(ue legere polui. nus-

quam eosinveni, quemadmodamconfiienda est, Lonfiteri.

Prorsus nusquam eos adverti , sicut agnoscendi sunt,agnoscere filios promissionis, de cjuibus dicit Apostolus :

« Non ii qui filii carnis, hi filii Dei , sed filii promissionis

M deputantur in semen ^ » Quod enim promittit Deus,

nonfacimus nos per ar])itrium seu naturam, sedfacitipse

per gratiam.

XXXII. Naraut de Crelestii opusculis interim taceam,

vel libellis ejus,quos judiciis ecclesiasticis allegavit (^9),

quae vobis omnia . cum aliis qua? necessarias existimaî-

mus litteris, mittenda curavimus, quibus omuibus diJigen-

ter inspectis, possitis advertere, non eum ponere Dei gra-

tiam. qua juvamur. vel ad declinandum a malo . vel ad

faciendum bonum, praeter naturaie arbitrium voluntatis,

nisi in lege atque doctrina ; ita ut ipsas quoque orationes

adhocasserat necessarias, ut ostendaturnominiquid con-

cupiscat et diligat : ut ergo haec interim omittam, uerape

ipse Pelagius et Htteras nuper et libellum Romam fidei

suae misit, scribens ad beatae raemoriae papam Innocen-

tium, quem defunctum esse ncsciebat. In his ergo litteris

dicit, « esse de quibus eum homines infamare conantur :

unum quod neget parvulis baptismi sacramentum, et abs-

que redemptione Christi aliquibus ccelorum regna promit-

tat : aliud. quod ita dicat posse hominem vitare pecca-

lum. ut Dei excludat auxilium, et in tantum Ubero con-

fidat arbitrio, ut gratife repudiet adjutorium. » Sed de

baptismo parvulorum, quamvis eis dandum esseconcedat,

quam perverse contra fidem christianam et cathohcam

sentiat veritatem. non hic locus est ut diiigentius dissera-

mus : nunc enim de adjutorio gratiL-e quod instituimus

peragendum est. Unde ad id quod proposuit,quid etiam

' Rom. iT. S.





136 s. atjgustini episcopi

Ghristiani non sunt, et dicit : « Illi ideo judicandi atque

damnandi sunt, quia cum habeantliherum arbitriuni, per

([uod ad fidem venire posscnt, et Dei gratiam promereri,male utuntur libertate concessa. Hi vero remunerandi

sunt, qui bene libcro utentes arbitrio merentur Domini

gratiam, et ejus mandata custodiunt. » Nempe manifes-

tum est , eum dicere gratiam secundum merita dari

quamlibet eam , vel qualemlibet significet,quam tamen

aperte non oxprimit. Nam cum eos remunerandos dicit

qui bene utuntur libero arbitrio, et ideo mereri Domini

graliam, debitum eis reddi fatetur. Ubi est ergo illud

Apostoli, « Justificati gratis per gratiam ipsius' ? » ubi est

et illud, « Gratia salvi facti estis^? «Et ne putarent per

opera, addidit, per fidem. Rursus ne ipsam fidem sine Dei

gratia sibi pularent esse tribuendam : « Et hoc, inquil, non

» ex vobis, sed Dei donum est ^. » Nempe ergo illud unde

incipit omne quod merito accipere dicimur, sine merito

accipimus, id est, ipsam fidem. Aut si negatur daii^ quid

est quod dictum est , « Sicut unicuique Deus partitus est

» mensuram fidei ^? » Si autem sic dicitur dari, ut reddatur

meritis, non donetur; quid est c[uod iterum dicit : « Vobis

M donatum est pio Ghristo, non solum ut credatis in eum,» verum etiam ut patiamini pro eo^? » Utrumque enim

donatum esse testatus est, etquod credit iii Ghristum, et

quod patitur quisque pro Ghristo. Isti autem libero arbi-

trio sic aj:)piicant fidem, ut fidei videlicet reddi videatur,

non gratuita, sed debita graiia : ac per hoc jam nec gra-

tia, quia nisi gratuila, non est gratia.

XXXV. Sed ab his litteris Pelagius ad fidei suae librum

vult transire lectorem , cujus vobis commemorationem

fecit : inquo ea de quibus non interrogabatur,multa disse-

" Rom. m, 24.— ' Ephes. n, 8. — "'Ibid. — '• Rom. xii, 3.-5 Philip.

I, 29.



LIB. 1. r>K (:nATI\ CIIRISTI. l,*^?

ruil. Sed nos dc (|uil)iis aînius cum illis, ipsa vidcnmus.

(lum fuim ab uuilatc riiuilalis usi|uc ad rosurrccliouem

caruis ijuod ab illo ncmo t|u:erebat, disputatiouem quan-

lam voluit terminassel : n Et liaplisma, inquit, unum tc-

nemus, (juod iisdcm sacramcntis vcrbisin infantibus, qui-

bus ctiam iu majoribus, dicimus esse ceicbraudum *. »

lloc certe voset a praesente audisse dixistis : sed quidpro-

dest, (|uod cisdcm vcrbis iu parvulis, ([uibus ct in majo-

ribus , cclcbrari dicit ])aplismi sacramcntum,

cum res a

uobis, nou sola verba quaerantur? Plus est quod vobis ore

proprio interrogantibus rcspondit, uti scribitis, «. intantcs

iu rcmissionem pcccatorum pcrcipcre baptismum. » Non

enim et hic dixit , in verbis remissionis peccatorum ;sed

eos baptizariinipsam rcmissionem confessusest : et tamen

si ab co (|unereretis , (juid pcccati eis crcdatur - rcmitli,

non cos aii(|uid hal)crc contendcret.

\XXVI. Quis crcdcrct , sub hac (|uasi manifcsta con-

lcssione scnsum laterc contrarium , nisi eum Coelestius

aperuisset ? Qui in libcllo suo, (|ucra Romse gestis cccle-

siasticis aliegavit , (( parvulos et Ijaptizari in remissionem

peccatorum confessus cst , et negavit ullum halx^re ori-

ginalc peccatum. » Sed nunc non dc baptismate par-

vulorum , sed de adjutorio gratiae potius, etiam in iibello

fidei sufe, quem Romam misit, quid Peiagius senserit at-

tendamus. « Liberum , in(]uit, sic confitcmur arbitrium,

ut dicamus nos indigerc Dei semper auxilio. » Ecce iterum

(luaerimus,quo auxilio nos indigere fateatur : ct itcrum

invcnimus ambiguum, quoniani potest rcspondere, Lcgem

se dicere doclrinamvc christianam, (jua naturaiis iiia pos-

sibilitas adjuvctur. Nos autem iliani graliam in eorum con-

fessione requirimus, de qua dicit Apostoius : (( Non enim

)> dedit nobis Deus Spiritum timoris, sed virlutis etchari-

' Yiile intVa lib. ile Peccato oiiginali, cap. 21. — ' Forte credal.



138 6. AUGL5TINI EPISCOPI

)) tatis et continentiae K » Non estautem consequens , ut

quid habet donum scientiae^quo noveritquid ageredebcat,

habeat etiara charitatis, ut agat.

XXXVII. lUosetiam, quos in eisdem Htteris, quas misit

ad sanctae memoriae papam Innocentium , libros suos vel

scripta commemorat, legi, praeter unam epistolam, quam

se brevem misisse ad sanctum Constantium episcopum

dicit : nec ahcubi poLui reperire, hanc eum gratiam confi-

teri , qua non solumpossibihtas naturalis voluntatis et

aclionis, quam dicit nos habere etiam sj nec volumus nec

agimus bonum, sed ipsa etiam voluntaj et actio submi-

nistratione sancti Spiritus adjuvatur.

XXXVIII. (( Legant, inquit, illam epistolam,quam ad

sanctum virum Paulinum episcopum ante duodecim fere

annos scripsimus,quae trecentis forte versibus nihil aliud

quam Dei gratiam et auxihum confitetur , nosque nihil

omnino boni facere posse sine Deo ^. )> Hanc «rgo episto-

lam legi , et inveni eum pene per totam non immorari,

nisi in facultate et possibihtate naturoe, et pene ibi tantum

Dei gratiam constituere : christianam vero gratiam tanta

brevitate sola nominis commemoratione perstringit , ut

nihil ahud videatur , quam eam tacere timuisse. Utrumtamen eam in remissione peccatorum veht intelhgi , an

etiam in doctrina Christi , ubi est et conversationis ejus

exempkim, quod ahquot suorum opusculorum locis facit,

an credat ahquod adjutorium bene agendi adjunctum na-

turoe atque doctrinae per inspirationem flagrantissimae et

Iiiminosissimre charitatis, non apparet omnino.XXXIX. (( Legant etiam, inquit, ad sanctum Constan-

tium episcopum , ubi breviter quidera , sed plane libero

hominis arbitrio Dei gratiara auxiiiumque conjunxi ^. »

I 2 Tim. j, 7. — » Pelagii Epist. ad Paulinuni. — 3 Id. Epist. ad Cons-

tantium episcopum, cap. 34-







1115. I. DE (;nATiA ciiiusii. 141

(|iiinimia vitionim coiisucludinc vclut (|uadam It-jicrcliir

iicccssilatc pcccaiidi, ct (juamvis honum a|)pclcrcl volim-

fatc, usu tamen prrccipitarctur in malum. In persona au-

lcm, iii(|uit, hominis unius, dcsii^nat popuhim suhvctcrc

adhuc Lcge pcccanlcm;qucm ah hoc consuctudinis malo

dicithherandum esse per Chrislum,qui credcntihus sihi

primo omnia per haplismum pcccata dimittit, deiiide imi-

talionc sui ad pcrhctam incitat sanctitatcm , et vitiorum

consuctudincm virtutum vincit cxcmplo *. » Ecce quo-

modo vult intclhgi adjuvari eos, qui suh Lege peccant, uL

per gratiam Christi jusliricati Hhcrenlur, lanquam cis non

sulliciat sola Lcx, proptcr nimiam pcccandi consuctudi-

iicm , nisi Christi accedat, non inspiratio charitatis per

Spiritum sanctum , scd intucndum ct imilandum in doc-

trina cvangehca virtutis cjus exemplum. Et certe maxima

hic erat causa exprimendi, quam diceret gratiam , ubi

locum ipsum dc quo rcspo.idet , sic conclusit Apostolus,

ut diccret : (( Infclix cgo homo, quis me hhcrahit dc cor-

» porcmortis hujus 't Cratia Dci pcr Jcsum Christum Do-

» minum nostrum ^. » Hanc iste cum constituat, non iii

virtutis cjus auxiho, sed imitationis exemplo, (juid amplius

de illo spcrare debemus,

uhicumque gratiae nomen suj)

ambigua generalitale commemorat ?

XLIV. Itemineodem lihroadvirginem sacram,undcjam

eliam supra disscruimus, uhi ait :(( Suhditisimus Deo, ejus-

(pic facicndo voluntatem , divinam mereamur gratiam, et

iacilius nequam spiritui, sancti Spiritus auxilio rcsistamus.

In quihus ejus verbis certc manifcstum est, ita cum velle

nos adjuvari gialia Spiritus sancti,non quia sine illo etiam

per solam naturae possibilitatem non possumus resistere

' Vide lib. I contra duas Epistolas Peiagii, cap. 8, contia Juliaii. iil). u

cap. 3,4,5,8, ct iib. de Praedcstinatione Sanctorum, cap. 4- — ^ Rom.

VII, 24.



142 S. lUGtJSTlNI EPISCOPI

tentatori , setl ut facilius resistamus. Quod tamen quale-

curaque et quantuJumcumque adjutorium, eum credibile

est in hoc constiluere , quod nobis additur scientia reve-

Jante Spiritu per doctrinam,quam veJ non possumus vel

diJliciJe haJicre possumus per naturam. Ista sunt quae in

libro, quem scripsit ad virginem Christi, advertere potui,

ubi videtur gratiam confiteri : quae profecto qualia sint,

utique cernitis.

XLV. « Legant, inquit, etiam recens raeum opuscuJura,quod pro libero nuper arbitrio edere compuisi sumus 5 et

agnoscent quam inique nos negatione gralice infamare

gestierint,qui per totum pene ipsius textum operis per-

fecte atque integre et iiberum arbitrium confitemur et

gratiam K » Quatuor sunt Jibri operis hujus , et hos iegi,

et ex iJIis sumpsi quae tractanda et discutienda proposui,

et ut potui pertractavi, ante((uam ad ejus has litteras^ qute

Romam missae sunt, veniremus. Sed in his etiam quatuor

iibris quaecumque pro gratia videtur dicere, quajuvamurut declinemus a malo bonum(|ue faciamus

, ita dicit , ut

nuilo modo a verborum ambiguitate discedat,quam dis-

cipuhs sic possit exponere, utnullum auxilium gratiee cre-

dant, qua naturae possibilitasadjuvetur, nisi in Lege atque

doctrma: ita ut ipsas quocjue orationes,ut in scriptis suis

apertissime afiirmat, ad niliil aliud adhibendasopinetur,

nisi ut nobis doctrina etiam divina revelatione aperiatur

non utadjuvetur mens hominis, ut id quod faciendura

esse didicerit, eliam diiectione et actione perficiat. Ab iilo

cnimsuo manifestissirao dogmate non recedit oranino,

ubi tria illa constituit, possibilitatem , voluntatem, actio-

nera: et solam possibihtatem, dicit divino adjuvari semper

auxiho5voluntatcni autem et actionem nullo Dei adjuto-

rio existimat indigere. Ipsuni vero auxilium, quopossibi-

' Pelagii libri iv pro libcro arbitrio.





144 S. ALGCSTIWI EPiscori

sus estreprehendere^ » Ecce qualibus et quantis prae-

dicat laudibus, quemlibet sanctum ct doctum virum

nequaquam tamen auctoritati Scripturce canonicse com-

parandum. Quem propterea sic iste commendat, quia

videtur sibi in quodam loco librorum ejus eo teste uti

quo probet hominem posse esse sine peccato : unde nunc

non agitur_, sed agitur de auxilio gratiae, t[UO ad non pec-

candum adjuvamur justeque vivendum.

XLYIH. Audiat ergo illum venerabilemantistitem di-

centem et docentem in secundo libro expositionis Evan-

gelii secundum Lucam , cooperari Dominum ctiam volun-

tatibus nostris ^ « Vides itaque , inquit, quia ubique

Domiui virtus sludiis cooperatur humanis : ut nemo possit

yedificare sine Domino, nemo custodire sine Domino

nemo quidquam incipere sine Domino^ Et ideo juxta

Apostolum, « Sive manducatis, sive bibitis, omnia in Dei

)) gloriam tacite'^. » Videtis quemadmodum sanctus Ambro-

sius etiam illud quod solent homines dicere , Nos incipi-

mus, et Deus perficit, his verbis abstuht, dicens , « Ne-

minem quidquam vel incipere sine Deo. )) Item in sexto

libro ejusdem operis, cum de duobus illis foeneratoris

unius debitoribusageret* : « Secundum homines, inquit,

plus fortasse offendit, qui plus debuerat : sed per miseri-

cordiam Domini causa mutatur, ut amplius dihgat, qui

amphus debuit, si tamen gratiam consequatur. » Ecce

apertissime prsedicat cathohcus doctor etiam ipsam dilec-

tionem, qua quisque araphus dihgit, ad iDeneficiuni gra-

tiae pertinere.

XLIX. Ipsam denique poenitentiam,quam procul du-

bio voluntas agit, Domini misericordia et adjutorio fieri

^ Aniljiosius magnopcrc laudatus a Pelayio. — ^ Ambrosius Pclagio oppa-

nitur. n. 94 ad Luc. 111, 22. — ^ i Cor. x, 3i. — 4 Anibros. lib. vi, n. 25

ad Luc. VII, 41 -





146 S. AlGUSTIM EPISCOPI

)) tus^ )) Audiat iste tantum virum docentem, imitetur

credenlem, cujus doctrinam fidemque laudavit. Audiat

humiliter, imitetur fideliter : non de se pertinaciter prse-

sumat, ne pereat. Quid in eo pelago vult mergi PeJagius,

unde per petram liberatus est Petrus?

LI. Audiat eumdem antistitem Dei in sextoMtidem li-

bro ejusdem operis dicentem, « Curautem non receperint

eum; Evangelisla ipse memoravit, dicens, Quia facies

ejus erat euntis in Jerusalem. Discipuli autem recipi intra

Samariam gestiebant. Sed Deus quos dignatur vocat, et

quem vult religiosum facit. )> O sensum hominis Dei, ex

ipso haustum fonte gratiae Dei? « Deus, inquit, quos

dignatur vocat, et quem vult rehgiosum facit. )> Videte si

non illud est propheticum : « Miserebor cujus misertus

» ero, et misericordiam prsestabo cui misericors fuero ^»

Et illud apostoHcum : « Igitur non volentis neque cur-

)) rentis, sed miserentis Dei^ » Quia ut dicit etiam nos-

trorum temporum homo ejus, « Quem dignatur vocat , et

quem vult religiosum facit. » Numquid aUquis dicere au-

dedit, nondum esse rehgiosum , « qui currit ad Domi-

» hum ^, et ab eo se regi cupit, et voluntatem suam ex ejus

» voluntate suspendit , et qui ei adhserendo jugiter

» unus, secundum Apostolum, cum eo fit spiritus'^? » At

hoc totum tam magnum rehgiosi hominis opus, Pelagius

non dicit « efiici nisi arbitrii libertate. » Gontra autem

beatus Ambrosius ipsius tam excellenter ore laudalus,

« Dominus Deus, inquit, quem dignatur vocat, et quem

vult religiosum facit. » Ergo ut currat ad Dominum , et ab

eo seregicupiat, suamque voluntatem ex ejus voluntate

' Psal. XXIX, 8. — •> Apud Ambros. lib. vii ,n. 27 ,

ad Luc ix ,53. —

3 Exoil. xxKUi, 19. — 4 Kom. ix, 16. — ^ Pelagii verba, supra, cap. 12. —''

I Cor. VI, 17.





148 ^. AUGtSTIMl EIUSCOPI

bus Zachariacel Elizabeth, posse hominem in hac vila esse

sine peccalo : quanf[uam negandum non sit , si hoc veht

Deus, apud quem sunt omnia possibiha , consideret ta-

mendihgentius, queraadmodum dictum sit^ Dictum enim

est, quantum mihi videtur, secundum quandam inter

homines conversationem probabilem atque laudabilem,

quam nullus hominum juste posset in accusationis et cri-

minationis querelam vocare. Quam proptereain Dei cons-

pectu Zacharias et ejus uxor habuisse referunlur'^, quia

in ea homines nulla dissimulatione fallebant, sed ut ap-

parebant hominibus, ita noti erant ocuhs Dei. Non autem

dictum est hoc secundum illam perfectionem justitise, in

({ua vere atque omni modo immaculati perfectique vive-

mus. Nam et apostolus Paulus dixit , secundum justitiam

quse ex lege est^, se fuisse sine querela^ in qua lege etiam

Zacharias sine querela conversabatur *: scd hanc Aposto

lus justitia in stercoribus et detrimentis deputavit, in

comparatione justitiae quam speramus , et quam nunc

esurire ac sitire debemus^, ut ea quandoque saturemur

in specie, qu<Te nunc est in fide, quandiu justus ex fide

vivif^.

LIV. Audiat denique ipsum venerabilem antislitem,

cum exponeret Isaiam prophetam (10), dicentem, « ne-

rainem in hoc mundo esse posse sine peccato^ » Ubi nemo

potest dicere, in hoc mundo eum dixisse velut in dilec-

tione hujus mundi, De Apostolo etenim loquebalur, qui

dixit : u Conversatio nostra in coelis est^ » Hunc ergo sen-

sum meraoratus episcopus explicans : « Perfectos, inquit,

secum multos ait Apostolus in hoc adhuc mundo sitos,

' Vide lib. u de Peccator. merit. cap. i3. — ' Luc. i, 6. — ^ Phili|).

111,6. — 4 ibid. 8.— 5 Matth. v, 6. — t» Rom. i, 17. — 7 Ambros. in Isai.

— ^ Philip. 111, 20.



IIB. 1. UE (ir.ATIA CIIRIsTI. I 49

(|ui si ad pcrCcclionem vcrani rcspicias, pcrfecli csse non

polcraiil. Quia ipsi; clixil : « Vidcmus uunc pcr spcculum

» in oenigmatc,tuncaulcm facicad laciem : nunc cognosco

» ex parte, tunc autcm cognoscam sicutetcognitussum. »

» Ita ct immaculati sunt in hoc mundo, et immaculati

cruut in rcguo Dei : cum ulicpic, si minulius cxcutias

immaculatus esse nemo possit, c|uia ncmo sine pcccato. »

llliicl crgo saucti Amhrosii tcstimonium, cpio pro sua sen-

lciUia Pclagius ulilur, aut sccuudum ciuemdam modumdictum est, probabilem cjuidem, sed non minutius excus-

sum aut certe si ille vir sanctus atcpie humilis Zachariam

et Elizabeth summ?e atc|ue omni modo perfectae justitiap,

cui nihil addi jam possct, fuissc cxistimavit, profecto sen-

tenliam suam minutius excutiendo correxit.

LV. Atlendat sane iste in eodem ipso loco, nnde hoc

Ambrosianum testimonium, c[uod ci placebat, assumpsit-,

etiam illud cum dixissc, « cjuod ab initio esse immacula-

tum ^, human.-p impossibile sil nalurae : iibi omnino illam

naturalem possibilitatem, cjuam Peiagius non vult fidcliter

respicere peccalo esse vitiatam, et ideo jactanler extolht,

enervem infirmamcjue testatur venerandus Ambrosius :

procul dubio contra istius voluntatem, sed non contra

apostolicam veritatem, ubi legitur : « Fuimus et nos aJi-

» quando natura fiiii irae, sicut et cseteri *. » Ipsa est enim

per pcccatum primi hominis, cpiod ex libero ejus venit

arbitrio , viliala et damnata natura 5 cui sola per Media-

torem Dei et hominum et omnipotentem medicum divina

subvenit gratia. De cujns adjutorio ad justificationem nos-tram , cpao Deus diligcntibus eum omnia cooporatur in

bonum ', t[uos prior dilexit , donans eis ul.diligereiur ab

eis**, cjuia jam diu est ut disserimus : deinceps incipiamus,

i Cor. xui, 12. — ' Vide lib. de Natuia et Grat. cap. 63. — 3 forle

immaoiilntaiu. — 4 Ephes. ii, 3. — * Rom. viii, 28. — ^ i Joan. iv, 19.



ii^ s. Algustim episcopi

quanlum Dominus adjuverit, etiam dc peccato, quod per

unum hominem cum morte intravit in mundum , atque

ita in omnes homines pertransiit S adversus istos,qui in

errorem huic contrarium veritati apertius eruperunt, quae

satis esse videbuntur exprimere.

' Rom. V, 12.



Lin. II. nr i'F(CAi() onioiNMi. 1$J

'WVt Wtt^lltVWt »%'»'» ».\W VtAXtt/WWW W»» *»»»«W^^WW^WVW» W/\'»wv»ww»vw« »»

LIBER II.

DE PECCATO OBlGlJSAU.

Ostendit Auoustinus, Petagium in qucestione de ori-

ginali peccato ac de parvuloruni haptisniate ni/iii

re ipsa dissentire a discipulo ipsius Coclestio, qui

peccaluni orii>i/ia/e conjileri no/ens , vel etiani

aperte negare laisus, Cart/iagine priuSj ac postea

Honuv, episcopa/i/ius jud.iciis daninatus est. Quces-

tionem enini istam non earum esse , ut /iceretici

iidem vo/e/)anl , in qui/)us praHer jidei pericu/um.

errare contingit : imo /mnc eorum errorem ipsa

omnino fidei c/iristianoi petere fundamenta. Re-

fe/iit eos postea, qui origina/is vitii dogmate nup-

tiarum /jonitati detrahi, Deoque ipsi, /lominis qui

per nuptias generatur conditori injuriam fieri con-

tendehant.

I. J\Af nunc diligenter advertite, de baptismate par-

vulorum quam caule debeatis audire homines ejusmodi,

qui neque aperte illi aetati lavacrura regenerationis ct

peccatorum remissionis audent negarc, ne hoc chrislianae

aures ferre non posint ; et tamcn opinionem suam, qua

putant peccato primi hominis carnalem generationeni



152 s. Arr, ' STiNi kpiscopi

ohnoxiam noii teneri , tueri et defensare persistunt,

quamvis eis haptismum videantur in peccatorum remis-

sionem concedere. Nempe ipsi a Pelagio vos prsesente scrip-

sistis audisse, recitante vohis de lihello suo, quem etiam

Romam se misisse asserehat, quod « iisdem sacramenti

dehere verhis dicant haptizari infantes, quihus et majores.

Quis post ilJa verha putaret, eis de hac re uUam moven-

dam esse quaestionem ? aut cum faceret, cui non calum-

niosissimus videretur, si non eorum manifesta verha Jege-

rentur, uhi negant parvulos trahere originale peccatum,

omnesque sine ullo vitio natos esse contendunt .^

II. Et Coelestius quidem in hoc extitit errore liherior,

usque adeo, ut neque in episcopali judicio apud Carthagi-

nem damnare voluerit eos, qui dicunt : « Quod peccalum

Adaeipsum solum laeserit, et non genus humanum; et quod

infantes qui nascuntur, in eo statu sint, in quo Adam fuit

ante prsevaricationem. » Et in urhe Roma in lihello suo,

quem heatissimo pap^ Zozimo dedit, id asseveravit ex-

pressius, « quod parvuJorum neminem ohstringat origi-

nale peccatum ^ » De gestis enim ecclesiasticis Carthagi-

nensihus haec ejus verha descripsimus.

III. « Aurelius episcopus dixit : Sequentia recitentur.

Et recitatum est, Quod peccatum Adae ipsi soJi olDfuerit,

et non generihumano. Et cum recitatum esset, Coelestius

dixit : Dixi de traduce peccati duhium me esse, ita tamen

ut cui donavit Deus gratiam peritiae consentiam • quia di-

versa ah eis audivi, qui utique in EccJcsia catholica cons-

tituti sunt preshyteri. Paulinus diaconus dixit (11) : Dic

nohis nomina ipsorum. Ccelestius dixit : Sanclus preshy-

ter Kufmus (12) Romae qui mansit cum sancto Pamma-

chio : ego audivi ilJum dicentem, ({uia tradux peccati non

' Libellus Zozimo dalns a Ca^lestio. — ' Pais actomm Caitliaginensi« judicii

contia Ccclestium.



i.iB. II. OK vrc.r*io onir.iNMi. IT»!^

5;il. Paulimis diaconu.s dixit : Kst ali(|uis alius? Cfelestius

ilixit : Audivi et pluros dicero. Paulinus diaconus dixit :

Dic nomina ip.^ôrmn. C(«'lc>stius dixit : Non lihi sidlicit

unus sacerdos ? Et post alicpia alio loco. Aurelius episco-

pus dixit : l{eliqu:i libelli legantur. El rccitatum est, Quod

infantes tjui nascunlur, in eo statu sint, in (pio fuit

Adam antc transgrcssionem : us(|ue in finem lihelli mino-

ris superius inscrti. Aurelius cpiscopus di\it : Docuisti

Cfrlcsli ali(iuando , ut di\it diaconus Paulinus, (juod in-

lantes ([ui nascimtur, iii co statu sint, in ([uo fuit Adam

ante transgressionem •' Coelestius dixit , Ex[ionat ([uid

dixit , ante transgrcssionem Paulinus diaconus dixit : Tu

nega lioc te docuisse. Unum est e duobus , aut neget se

docuisse, aut jam damnet istud. Coeleslius dixit : Jam

dixi, exponat ([uomodo dixit , antc transgrcssionem. Pau-linus diaconus dixit : Nega le illa docuisse. Aurclius epis-

copus dixit : Tlogo, ((uid coilegerim ego ex hujus olijcc-

tione, dico, Adam constilutus in paradiso, ([uod antc di-

c.itur inc>xtcrmiMahilis facius, postea per transgressioncm

prfecepti factus sil corruptihilis. Hoc dicis, frater Pauline?

Paulinus diaconus dixit : Hoc, Domine. Aurelius episco-

pus dixit : Status certe infantum hodie bapli/.andorum,

utrum talis sit, ([ualis fuit antc transgressionem Ada*, an

certe de eadem origine peccati, de([ua nascitur, transgiTS-

sionis culpam trahat- hoc vult diaconus Paulinus audire.

Paulinus diaconus dixit : IJtrum docuit hoc, an non neget.

Coelcstius dixit : Jam de traduce pcccati dixi , ([uia intra

Catholicam constitutos plures audivi destruere, nec nonet alios astruere : licct (pinestionis res sit ista ,

non hcTre-

sis. Infantes semper dixi egerc baptismo, ac del)ere bap-

/ari : f[uid qufcrit aliud ? o

IV. Nempe cernitis sic Ccelestium concessisse parvulis

baptismum . nl in eos transire primi hominis peccatum.



154 S. AtGUSTIM EPISCOPI

quod Javacro regenerationis abluitur , noluerit confiteri

quamvis et negare non ausus sit. Et propter lianc dubita-

tionem suam non damnaveriJ; eos qui dicunt:((Quodpec-

catum Adseipsum solum Iseserit, etnongenushumanum:

et quod infantes qui nascuntur , in eo statu sint, in quo

Adam fuit ante praevaricationem. »

V. In libello autem quem Romae edidit,qui gestis ibi

ecclesiasticis allegatus est , ita de hac re loquitur, ut hoc

se credere ostendat, unde hic dubitare se dixerat. Namverba ejus ista sunt : (( Infantes autera , inquit , debere

baptizari in remissionempeccatorum , secundum regulam

universahs Ecclesise, et secundum Evangehi sententiam,

confitemur *: quia Dominus statuit regnum coelorum non

nisi baptizatis posse conferri•,quod quia vires naturse non

habent, conferri necesse est per gratiae libertatem-. » Si

nihil de hac re deinceps diceret,quis non eum crederet

confiteri, etiam infantibus in baptismo originalia dimitti,

dicendo eos in remissionem peccatorum baptizari oportere?

Hinc ergo est illud quod scripsistis , sic vobis respon-

disse Pelagiura , (( quod eisdem quibus et majores sacra-

menti verbis baptizantur infantes ;» vosque fuisse laetatos,

id quod cupiebatis audisse, et taraen adhuc de verbis ejus

nos raaluisse consulere.

VI. Attendite itaque quid Gcelestius apertissirae dixerit,

et ibi videbitis quidvobis Pelagius occultaverit. Coelestius

quippe adjungit , et dicit : (( In remissionera autem pec-

catorum baptizandos infantes , non idcirco diximus , ut

peccatura ex traduce firmare videamur : qnod longe a

catholico sensu alienum est. Quia peccatum non cum

homine nascitur, quod postraodum exercetur ab homine :

quia non naturoe dilectum , sed voluntatis esse monstratur.

Et illud ergo confitcri congruura, ne diversa baptisraatis

• .loan. iir, 5, — > JFôvte libcralitalem, vel laigitateni.



LIB. II. DE l'ECCATO OniOlNALI. 155

genera lacerc vidcamur, cl lioc prrcmunirc nccossarium

cst, nc pcr nivslcrii occ;isioiu'in, ad Crcaloris injuiiani

nialum antccjuam fiat ab hominc, tradi dicalur homini

pcrnaluram. » Iluncscnsum suum vobis apcrire Pclagius

vcl timuit, vcl crubuit , (|ucm discipulus cjus palam sinc

ullius obscuritatis ambagibus apud sedcm aposlolicam

profiteri nec timuit, nec erubuit.

VII. Scd multum miscricors mcmoratoe scdis antistcs

ubi cum vidil tcrri tanta pr.Tsumptionc pr.ccipilcra, tan-

quam furentem, donec si possct fieri , rcsipisceret, maluit

eum scnsim suis intcrrogationibus ct illius rcsponsionil)US

colligarc, quam districta fcricndo scntcntia , in illud ab-

ruplum,quo jam propcndcre vidc])atur, impellere. Ideo

autem non dixi,aperte cecidcrat, scd propendere vidcba-

tur;quia supcrius in eodcm libcllo suo dc hujusmodi qutcs-

tionibus locuturus ante pr.-Tedixcrat : u Si fortc ut homini-

bus quispiam ignorantioe crror obrepsit, vestra sententia

corrigalur. »

VIII. Hanc ejus praelocutionem venerabilis papa Zo-

zimus tcnens , egit cum hominc,qucm falsae doctrinae

ventus inflaverat, ut ca qune illi a diacono Paulino fucrant

objecta damnarct, atque ut sedis apostolicae litteris , quoe

a sanctae mcmoriae suo praecessorc manavcrant,prnebcret

assensum. At ilie noluitquidem diaconi objectadamnare;

sed beatipapae Innocentii liltcris non cst ausus obsisterc;

irao (i se omnia quee sedes illa damnaret , damnaturum

esse proraisit : » atque ita veiut phrcneticus , ut requies-

ceret, tanquam lenitcr fotus, a vinculis tamen excommu-

nicationis nondum est creditus csse solvendus. Sed intcr-

posito duorum mensium temporc, donec rescribcretur ex

Africa , resipiscendi ei locus sub quadam medicinali sen-

tentiae ienitate concessus est. Quoniam revera, si deposita

pervicaciae vanitate, quod promiserat vellct attendcrc, et



156 S. AT Gl STINI EPISCOPI

easdem lilteras, quihus se consensurum esse responderat,

diligenter legeret, sanaretur. Sed posteaquam ex Africano

episcoporum concilio rescripta directa sunt,quid fuerit

consecutum , ut justissime in eum senlentia proferretur,

cuncta legite, quia cuncta transmisimus.

IX. llnde etiam Pelagius, si se ipsum et sua scriptasine

dolo cogilat, non rccte dicit , eadem sententia se non de-

buisse teneri. Fefellit enim judicium Palaestinum5prop-

terea ibi videtur esse purgatus:

Romanam vero ecclesiam,

ubi euni esse notissimum scitis , fallere usquequaque non

poluit : quamvis et hocfuerit utcumque conatus : sed, ut

dixi , minime vabiit. llecoluit enim beatissimus papa Zo-

zimus, quid imitandus pr.Tecessor ejus de ipsis senserit ges-

tis. Attendit etiam quid de illo sentiret praedicanda in

Domino Uomanorum fides , ([uorum adversus ejus erro-

rem pro veritate calhobca,studia consonantia concorditer

llagrare cernebat ^: inter cjuos ille diu vixerat, et quos ejus

dogmata latere non poterant : qui Goelestium cjus esse

discipulum sic noverant , ut fidelissimum et firmissimum

possent de hac re testimonium perhibere. Quid ergo de

Paloestinae synodi gestis,quibus se Pelagius absolutum

esse gloriatur, sanctus papa Innocentius judicarit, quam-

viset in litteris ejus, quas nobis rescripsit, legere possitis,

et commemoratum cum venerabili papae Zozimo Synodus

Africana respondit,quod vestrae Charitati cum caeteris

instructionibus misimus , tamen nec in hoc opere praeter-

eundum videtur.

X. Cum enim nos in Epistola -, quam ei quinque epis-

copi scripsimus, eorumdem gestorum Palaestinorum, quo-

rum ad nos jam fama pervenerat , commemorationem

fecissemus, dicentes, in Oriente, ubi degit, gesta ecclesias-

tica facta esse,quibus putatur esse purgatus

, atque ad

' Koni, I, 8. — ' Epistola clxkvii, inter Augustinianas n. >



I ii;. II. i)K 1'ia.cvio OKKîiNAi.i. l.')7

lioc iiitcr Ciclcra ille rcsciibcret ': « Cum siiil , iM<|uil,

aliijua in ipsis posila j^cslis,

qu.nc objccla,parlim ille vi-

taiido supprcssit, partim multa in se verba retorquendo

tola obscuritate coaludit, alitpia maj;is falsa , (|uam vcra

ralione , ut ad tcmpus polerat vidcri purgavit, ncgando

alia, alia lalsa inlcrprctalionc vcrtcndo. Scd utinam, i|uod

optandum magis cst, jam se illc ad vcram catliolicie fidei

viam al) illosuo crrort^ convcrlat, cl cupiat vclili|uc pur-

garijConsidcrans cjuotidianam l)ci gratiam, adjulorinm((uecognoscens, ut videatur vere, ct approbetur ab omnibus,

manitcsta ratione corrcctus 5non gcstorum judicio,scd ad

catholicam iidem corde convcrso. Unde non possumus

iJlorum nec approbare ncc culparc judicium, cum ncscia-

mus utrum vera sint gesta, aut si vera sint, constet magis

subtcrfugissc , cjuam sc tota vcritatc purgassc. » Videtis

certc in liis vcrbis, tiuemadmodum papa beatissimus In-

noccntius non tanciuam dc incognilo lotiui videatur. Vi-

dctist|ualcm tulcritdcilliuspurgatione sentcnliam.Videlis

quid successor cjus sanctus papa ZozimusrecoJcrc dcbue-

rit, sicut recoluit, ut in eo sui prsecessoris judicium rcmota

cunctatione firmaret.

\l. Jam nunc diligenter attendite, unde monstrctur,

(|uod Pakestinos Pelagius fefelleritjudiccs, utalia taceam,

in hac ipsa quaestione de baptismate parvulorum : ne forte

cuipiam, ineo cjuod diximus, eum sensum, in quo Iiberior

Gcelcslius fuit ,vobis occultassc Pclagium , cum et ipsc

non aliter .^cnliat , calumniari potius vcl suspicari,quam

certum aliquid comprehendisse videamur. Nempe jam

superius satis claruit, proptcrea CceJcslium noluisse dam-

narcquoddicitur: « Adfepeccatum ipsi soli obfuisse, non

gencri humano 5 et infantcs qui nascuntur, in co statu

cssc , in c(uo Adam fuit ante prtevaricationem : » quia

» Kpistola Imiocuntii, iiilei Auguslinianas CLXixiii, n. 3 cl j.



158 S. AUGUSllNl EPISCOPl

videbat, si ista damnaret, confirmare se ininfantibus pec-

cati ex Adam transitum. Haecautemcum fuissent objecta

Pelagio, quod ea cum Coelestio etiam ipse sentiret , sine

uUa retractatione damnavil. Quod licet vos legisse sciam:

tamen quia non solis vobis hoc scribitur, ne pigeat lecto-

rem ad ipsa gesta recurrcre, vel si ea non habet , etiam

cum labore perquirere , ipsa inde verba transcribimus,

qu."» infra scripta sunt.

XII. « Synodus dixit ^ :

Nunc quoniam anathematiza-

verit Pelagius incertum stultiloquium , recte respondens,

hominem cum adjutorio Dci et gratia posse esse av«;Aap-r-ov,

id est, sine peccato, respondeat et ad alia capitula. Aliud

capitulum in doctrina Goelestii discipuli Pelagii, ex eis

quae Carthagine a sancto Aurelio Carthaginensi episcopo

cum ahis episcopis audila sunt et commemorata : Adam

mortalem factum,qui sivc peccaret , sive non peccaret

moriturus esset. Quoniam peccatum Adae ipsum solum

laeserit, et non genus humannra. Quoniam Lex sic mittat

ad regnum, quemadmodum etEvangelium.Quoniam ante

adventum Christi fuerint horaines sine peccato. Quoniam

infantes nuper nati in eostatu sint, in quo Adam fuitante

prnevaricationem, Quoniam neque per mortem vel prseva-

ricationem Adae omne genus hominum moriatur, neque

per resurrectionem Chrisli omne genus hominum resur-

gat. Quoniam sanctus episcopus Augustinus adversus

discipulos ejus iu Siciha respondit Hilario ad subjecta ca-

pitula, scribens librum in quo ista continentur ^

; Posse

hominem sine peccato esse , si veht : Jnfantes , etsi nonbaptizentur, habere vitam seternam : Divites baptizatos,

nisi omnibus abrenuntient, si quid boni visi fuerint facere,

non reputari illis , neque regnum Dei posse eos habere.

' Pars Acluiimi judicii l'a!restii.i in causa Pelagii, — 2 Epist. CLVii, aJ lli-

lariiuii



LIU. II. 1>K l'ECCA10 OIUGl«\Ll. l6ft

Pel.igius dixit : l)e possc (juidom homincm sino pcccato

csso, diotum ost suporius. Do oo autom (|uod fuorint ho-

mines anlo advontum Domini sino peccato, dicimus ot nos

(|uoniam anto advontum Christi vixerunt quidam sancte

ac juste, secundum Scripturarum sanclarum tradilionom :

reh{|ua vero ct socundum ipsorum toslimonium , ([uia ista

non sunt pro ([uibus ego satisfacere debeam , sod tamen

ad satisfactionom sancta^ Synoch, anathemalizo oos,qui

sic tenont, aut aliijuando tenuerunt. »

XIII. Ecce, ut alia omittam , videtis anathematizasse

IVlaîum eos,qui tonent , h quod Adfie peccatum ipsum

solum hieserit, et non gonus humanum ,ot (|uod infantes

(jui nascuntnr , in eo statu sint , in quo Adam liiit ante

prcTevaricationem. » Quid ergo hic aliud episcopi judices

intelligere poluorunt , nisi cum confitori , (|uod po(xalum

ex Adam in parvulos transoat? Quod ne confitereturCcoles-

lius, hsec damnare noluit, quj3e iste damnavit. Proinde si

ostondoro , otiam ipsum nihil aliud sontire do parvulis,

nisi (juod sine ulla cujusquam viliicontagione nascuntur^

quid inter istum et Coelestium in hac quaestione distabit

nisi (juod ille apertior, iste occultior fuit ; ille pertinacior,

iste mendacior •, vel certe ille liberior , hic astutior ? Ille

enim nec in Ecclesia Carthaginensi damnaro voluit, quod

in Romana postea se tenere confessus est, et <( corrigi pa-

ratum se esse professus est , si ei tancjuam homini orror

obropsit. » Iste autem et iilud dogma damnavit tanquam

contrarium veritati , ne ipse a catholicis judicibus dam-

naretur•,

ct id sibi defondendum postea reservavit, autmendaciter damnans , aut caliide interpretans.

XIV. Sed video de me jam justissimo postulari, ut quod

promisi , utrum et ipse hoc sentiat quod Coelestius , de-

monslraro non diiroram. In primo libro rocentioris oporis

sui. (piod scripsil pro libero arbitrio, cujusoperis in litte-



160 S. AUGLSTIMI EPISCOIM

risquas llomam misit, commemorationem fecit ; « Omne,

inquit, bonum ac malum, quo vel laudabiles vel vilupera-

biles sumus , non nobiscum oritur, sed agitur a nobis :

capaces enim utriusque rei, non pleni nascimur, ct ut sine

virtute, ita et sine vitio procreamur: atque anle actionem

propriae voluntatis , id solum in homine est,quod Deus

condidit. » Nempe cernitis in his Pelagii verbis,quod

dogma contineatur amborum, de parvulis sine ulhus vitii

cx Adara contagione nascentibus. Non itaque mirum est.

quod eos qui dicunt : « Adse peccatum ipsi soh obf uisse,

et non generi humano ; et infantes qui nascuntur, ineo

statu esse, in ([uo f ait Adam ante praevaricationem, » Goe-

lestiusdamnare noluit: sedmultum mirum est,qua fronte

Pelagius ista damnaverit. Si enim , sicut dicit , « mahim

non nobiscum oritur, et sine vitio procreamur, atque ante

actionem propriae voluntatis id solum in homine est, quod

Deus condidit : » profecto peccatum Xdie ipsi soli obfuit,

quia nullum in prolem transitum fecit. Non enim peccatum

non eslmaliim, aut peccatum non est vitium, aut peccatum

Deus condidit. Dicitautem iste :« Mahim non nobiscumori-

tur,et sinevitioprocreamur, et hoc sohim est in nascenti-

bus quod Deus condidit. » Ac per hoc cum « peccatum Adae

ipsi sohobfuisse, non generihumano, secundum istam suam

senlentiam, verissimum putet, cur hoc damnavitPelagius,

nisi utjudices calhohci fallerentur ? Simiiiter etiam illud

dicipotest : « Simalum non nobiscum oritur, et sine vitio

procreamur , idque solum est in homine nascente,quod ,

Deus condidit : » procul dubio. « qui nascuntur infantes,

in eo statusunt, in quo Adam fuit ante prsevaricationem,»

cui nullum malum vitiumque inerat , atque id solum in

illo erat,quod Deus condiderat. Et tamen anathematiza-

vit Pelagius, « qui tenent aut ahquando tenuerunt, in eo

statu esse recentes al) ortu parvulos , in quo Adam fuit



I.IB. H. DE 1'ECl.AlO OIUUlAM.l. 161

aiile pnevaricalionem , » id esl , siiie ullo malo, siiie ullo

vitio , i(J solum hahentes , (|Uod Deus condidil. L'l cjuid

ergo et hoc damnavit Pehigius, nisi ut calholica Synodus

lalleretur, ne novus hiiereticus damnaretur.

W.Ouod autem scitis, et iiuod in eo etiam lihro posui,

(juem de gestis Pahestinis ad venerai)ilem senem nostrum

Aureliumscripsi, illa ego responsione Pelagii, totam istam

ijUiestionem con.sumplam esse gaudeham , confessusque

inihi apertissime videhaLur, esse iii parvulis originale

peccatum, anathema dicendo eis, qui peccato Adae ipsum

solum , non etiam genus humanum (irederent hesum , et

in eo statu opinarentur esse parvulos , in quo ille homo

primus ante pr.evaricationem fuit. Sed postea eum legis-

sem (juatuor ejus libros , de quorum primo lihro pauJo

ante commemorata verba descripsi, et invenissem hominera

adhuc contra catholicam (idem de parvulis sentientem^

plus mirariccBpi, tam impudens in ecclesiastico judicio et

de tanta quaestione mendacium. Si enim eosdera hbros

ante jara scripserat, ([uomodo se dixit eos anathematizare,

i|ui sic aliquando tenuerunt. ? Si autem postea illud opus

pollicitus est ', ([uomodo anathematizavit qui sic tenent ?

Nisi ridicule forte dicturus est, eos se daninasse qui sic

alit[uando tenuerunt, etqui sic tenent^ de tempore autem

futuro, id est, eis qui sic fuerant retenturi, nec sibi, nec

aliis praejudicare potuisse ;et ideo non fuisse mentitum,

(juia postea deprehensus est sic tenere. Sed non hoc dicit,

non solum quia ridiculum est, sed quia verura esse non

potest. Ineisdem quippe libri^, et contra peccati ex Adara

in parvulos transitum loquitur, et de gestis Palaestinae Sy-

nodi gloriatur , ubi eos qui sic tenent, veraciter damnassc

putatus est, et absolutionem suara fallendo furatus est.

XVI. Quid enim ad rem, de qua nunc agiraus, perlinet

• Forte niolitus.

CILI. li



162 S. AUGUSTINI EPISCOPl

quod discipulis suis respondet, « ideose illa objecta dam-

nasse, quia et ipse dicit , non tantum primo homini , sed

etiam humano generi primum iilud obfuisse peccatum ,

non propagine, sed exemplo : » id est , non quod ex illo

traxerint aliquod vitium,qui ex illo propagati sunt , sed

quod eum primum peccantem imitati sunt omnes,qui

postea peccaverunt ? « Aut quia dicit , ideo infantes non

in eo statu esse, in quo fuit Adam ante praevaricationera,

quia isti praeceptum capere nondum possunt, ille

autempotuit ;

nondumque utuntur rationalis voluntatis arbitrio,

quo ille nisi uteretur, non ei prseceptum daretur?» Quid hoc

ad rem pertinet, quia verba sibi objecta sic exponendo,

recte se putat damnasse quod dicitur , « peccatum Adae

ipsi soli obfuisse, et non generi humano 5et infantes qui

nascuntur , in eo statu esse , in quo Adam fuit ante pecca-

tnm : « et tamen his damnatis non mendaciter tenere

quod in ejus postea conscriptis opuscuhs invenitur, « sine

uUo malo , sine ullo vitio parvulos nasci , et hoc solum in

eis esse, quod Deus condidit, » non vulnus quod inimicus

inflixit ?

XVII. Numquid haec dicendo , verba propter ahud ob-

jecta ahter exponendo, id agit, ut se judices non fefellisse

demonstrel ? Prorsus non id eflicit : tanto enim fefelht

occultius, c[uanto exponit ista versutius. Episcopi quippe

catholici quando audiebant hominem anathematizantem

eos qui dicunt , « Adae peccatum ipsi soli obfuisse , non

generi humano , » nihil aliud eum sapere existimabant

quam id quod catholica Ecclesia praedicare consuevit :

unde veraciter parvulos in peccatorum remissionem bap-

tizat, non quae imitandofecerunt, propter primi peccato-

ris exemplum 5 sed quae nascendo traxerunt,

propter

originis vitium, Et quando audiebant anathematizantem

eos qui dicunt : « Infantes qui nascuntur, in eo statu esse



JLIB. 11. U£ I-ECCAiO OniGIÂLI. 1 6;i

Jii i|uo Adam luit ante prajvaricationem, » nihil eum aliud

(licorc trcdchant, nisi cos tjui

parvulos putant nullum cxAdam Iraxissc pcccatum

, ct sccundum hoc in co slatu

essc, in quo luit ille ante peccatum. Etcnim hoc illi ob-

jiceretur,non aliud

, unde quaeslio versabatur. Proinde

cum hoc iste sic cxponit, ut dicat, inlantes idco non in eo

statu esse, in quo Adam Juit anlc peccalum, quia nondumsunt in eadem firmitate mentis aut corporis, non quod in

cos Iransicrit ulla culpa propaginis , respondeatur ei :

Quando tibi illa damnanda obiiciebantur, non ea catho-

lici episcopi sic intclligcbant : ideo cum illa damnares ca-

tholicura te csse crcdcbant. Propterea ergo,quod te illi

sapere existimabant, absolvcndum iuii : quod vero lu sa-

piebas, damnandum fuit. Noji ergo tu absoiutus es, qui

damnanda tenuisti : sed iilud absolutum est, quod teneredcbuisti. Ut autem tu absolutus putareris , creditus es

scnlirc iaudanda, cum lcjudices non intelligerentoccul-

lare damnanda. Recte Coeiestii socius judicatuses, cujus

manifcstas teesse participem.Et si in judicio tuos coope-

ruisti libros, tamen post judicium eos edidisti.

XVIII, Quae cum ita sint, profecto sentitis , in tam

nefandi erroris auctores, episcopaiia conciiia, et apostoli-

cam sedem, universamque Romanam Ecciesiam , Roma-numquc imperium (13), quod Deo propitio christianum

est, rectissime fuisse commotum , donec resipiscant de

diaboli laqueis. Quis enim scit , ne forte det iilis Deus

poenilciitiam ad cognoscendam, et confitendam, et pi-se-

dicandam etiam veritatem, damnandamque veraciter dam-nabiiem faisitatem ? Quoquo modo autem se habere isti

velint, multis tamen misericordia Domini esse consuitum,

qui eos propterea sectabantur, quia catholicfie commu-nioni videbant esse sociatos, dubitare uon possumus.

XIX. Quomodo autem Peiagius obrepere tentnverit ad

11.



154 S. UUISTIKI KPISCOPI

fallendum etiam apostolicse sedis episcopale judicium m

hac ipsa quaestione de baptismate parvulorum, diligenter

attenclite. In litteris enim,quas Komam misit ad beatae

memoriEe papam Innocentium, quoniam in corpore eum

non invenerunt, et sancto papae Zozimo datse sunt, atque

ad nos inde directse, « dicit se ab hominibus infamari,

quod neget parvulis baptismi sacramentum ,et absque

redemptione Christi aliquibus coelorum regna promit-

tal. « Sed non sic illis hsec objiciuntur, ut posuit. Nam

neque parvuhs negant baptismi sacramentum, nec abs-

que redemptione Christi ahquibus ccelorum regna pro-

mittunt. Itaque unde se queritur infamari , eo modo

proposuit, ut facileposset crimini objecto, salvo suo dog-

mate, respondere. Objicitur aulem ilhs, quod non bapti-

zatos parvulos noiunt damnationi primi hominis obnoxios

confiteri, et in eos transisse originale peccatum regenera-

tione purgandum5quoniam propter accipiendum regnum

ccelorum tantummodo eos baptizandos esse contendunt ;

quasi prceter regnum coelorum habere nisi seternam mor-

tem possint, qui sine participatione corporis et sanguinis

Domini teternam vitam habere non possunt. Ecce quodeis objicitur de baptismo parvulorum : non quod ipse ita

proposuit , ut possit suae propositioni,quasi adversantis

objectioni, secundum sua dogmata respondere.

XX. Denique quomodo respondeat advertite, et videte

latebras ambiguitatis falsitati prseparare refugia, oflfun-

dendo cahginem veritati ; ita ut etiam nos cum primum

ea iegimus, recta vel correcta propemodum gauderemus.

Sed iatiores disputationes ejus in libris, ubi se quantumii-

bet operiat, plerumque aperire compelhtur, fecerunt no-

bis et ista suspecta , ut attentius intuentes inveniremus

ambigua. Cum enim dixisset, « nunquam se vei impium

aliquem haereticum audisse : qui hoc quod proposuit de



I iB. M. nF. r'Fxc\T(> onir.iÂLr. 10."»

paivulis diteret : » deiiide jjubjecit alque ait , « Quis cnini

ila evangelicaelectionis ignarus est, c|ui lioc non modo al-

lirmare conetur, sed qui vel Ievit(;r dicere, aut eliam sen-

tire possif? Deindecjuis tam impius^ tjui parvulos exortes

rcgni c(elorum esse velit, dum eos bapli/.ari <t inCliristo

renasci vetal. »

XXI. Fruslra ista dicit : non inde se purgat. In regnum

cfelorumsine haptismoparvulosintrarenon posse, nec ipsi

aliipiando negaverunt. Sed non inde quaestio est : de pur-

galione originali speccati in parvulis qurestio est. Inde se

purgel,(jui non vult lateri, lavacrum regenerationis in

parvulis habere (juodpurget. Etideo caetera quaedicturus

est attendamus. Post interpositum enim ex Evangelio

testimonium, cpiod nisi renatus ex aqua et Spiritu ', reg-

num c(i'lorum nullus possit intrare , unde illis , ut dixi-

nuis, nulla (it (juaestio; secutus adjunxit dicens, «Quis

ille tam impius est, tjui cujuslibet octatis parvulointerdi-

cat (ômmunem humani generis redempiionem .^ » Et hoc

ambiguum est,qualem dicat redemptionem : utrum ex

nialo ad bonum, an ex bono ad melius. Nam et Goelestius

apud Carlhaginem in libello suo confessus est redemptio-

nem parvulorum, et tamen noluitcontiteri ex Adam in eos

transisse peccatum.

XXII. Sedquid deinde iste subjungat, advertite : (t Et

in perpetuam, inquit, cerlamque vitam renasci vetet eum,

(|ui natussit ad incertam? id est, Quis tam impius est, ut

vetet renasci ad pcrpetuam certamque vitam eum, qui

nalus sit ad incertam.? » Haec verba quando primituslegi-

mus, credidimiis eum incertam vitam istam voiuisse di-

cere temporalem : (juamvis nobis videretur magis eam

mortalem dicere debuisse, quam incertam, eo quod cerla

morle tiuiatur. Tamen quandiu ducitur, quoniam mo-

' Joan. m, '



166 S. AIGTSTINI EPISCOPl

mentis omnibus esse non dubitatur incertaj nihil aliud

eum putavimus, quam istam mortalem vitam maluisse di-

cere incertam. Ac per hoc quamvisseternam

mortemparvulorum sine baptismatis sacramento ex hac vita mi-

grantium aperte noluerit confiteri : tamen de illo solhci-

tudinem nostram quasi certa ratiocinatio solabatur. Dice-

bamus enim : Si perpetua vita , sicut confiteri videtur,

nisi eorum qui baptizati sunt non potest esse-, profecto

eos qui non baptizati moriuntur , mors perpetua conse-

quetur. Quod nulla justitia potest accidere his, a quibus

in hac vita nuUa peccata commissa sunt, nisi^ originale

peccatum.

XXIII. Sed postea non deluerunt fratres qui nos admo-

nerent , hoc ideo dicere Pelagium potuisse,quia de ista

quaestione ita perhibetur sohtus respondere quaerentibus,

ut diceret, « Sine baptismo parvuh morientes, quo noneant, scio; quo eant, nescio : « id est, non ire inregnum

coelorum scio; quo vero eant, ideose nescire dicebat, aut

dicit, quia dicere non audebat in mortem illos ire perpe-

tuam,quos et hic nihil mali commisisse sentiebat, et ori-

ginale traxisse peccatum non consentiebat. Itaque el ista

ejusverba Romam pro magna

ejuspurgatione transmissa,

tara sunt ambigua, iit possinteorum dogmati praebere la-

tibula^ unde ad insidiandum prosihat haereticus sensus

quando nullo existente qui valeat respondere , tanquam

in sohtudine ahquis invenitur infirmus.

XXIV. Jam vero in hbro fidei suae, quem Romam cum

ipsis htteris misit ad eumdem papam Innocentium , ad

quera etiam epistolara scripserat, muJto evidentius se ip-

sura tegendo nudavit, dicens, « Raptisma unum tenemus,

quod iisdem sacramenti verbis in infantibus,quibus

etiam in majoribus, dicimus esse celebrandum. » Non

" Forte nisi ob.





168 S. AlGlSTINT FPISCOPl

hujus perversitatis auctores vel perhibenlur, vel etiam

probantur^ vcl cerle si auctores non sunt, sed hoc ab

aliis didicerunt, assertores tamen atque doctores, per

quos id hitius reptaret et cresceret, el verbis ethtteris suis,

et competentibus indiciis , et fama ex his omnibus surgente

etcrebrescentejactantur : quid restat, nisi ut quisqueca-

thohcus pro viribus, quas sumit a Domino, redargual

istam pestem, eique vigilanter obsistat-, ut cum respon-

dendi necessitate, sine studio contentionis, pro veri-

tate certatur, instruanlur indocti, atque ita in Ecclesiae

convertatur utilitatem, quod est inimicus in pernicieni

machinatus, juxta illud Apostoh, « Oportet et haereses esse,

» ut probati manifesti fiant inter vos^? »

XXVI. Quaproter post multa, quae adversus istum er-

rorem inimicum gratiae Dei, quam per Jesum Christum

Dominum noslrum pusilhsmagnisquelargitur, scribendo

disputare potuimus : nunc illud oportet excutere, quod,

volentes haereseos astute invidiam dechnare, asserunt

« istam praeter fidei periculum esse qusestionem : » ut vi-

dehcet si in ea fuerint exorbitasse convicti, non criminali-

ter sed quasi civihter errasse videantur. Sic enim Coclestius

apudCarthaginem gestis ecclesiasticis est locutus: « Jam,

inquit, de traduce peccati dixi, quia intra Cathohcam

constitutos plures audivi destruere, nec non et ahos as-

truere; licet quaestionis res sit ista , non haeresis. Infantes

semperdixi egere baptismo^ ac debere baptizari : quid

quaerit ahud? Ita hoc dixit, tanquam significare voluerit,

tunc fuisse haeresim judicandam, si baptizari deberenega-

ret infantes : nunc vero quoniam baptizandos fatetur,

etiam si causam baptismatis eorum non eam dicat, quam

veritas habet, sed quae ad fidem non pertinet5 non se ar-

bitratur errare'^, et ideo non esse haereticum judicandum.

' I Cor. XI, 19. — 2 Forte non se criminaliter errare, deleto non.



i.iH. 11. np PEccATO onFc.iNAT.r. 169

Ilem in libcllo (jiicm Ki)ni.e dcdit cnm fidpm suam a Iri-

iiilalt' uiuus dcilalis us(jut' ad rosurrcclionem (|ualisfutura

est mortuorum , de quibus eum nullus inlerrogaveral, et

unde illi iiulla (ju.iestio movcbatur, (|uantum dicere libuit,

expbcasset • ubi ad id fjuod agebatur cjus sermo pervenit :

« Si quae vero , incjuit, prfeter fidem quaestiones natae

sunt, detjuibus esset inter plerosque contentio : non ego

quasi auclor alicujus dogmatis definita hoc auctoritate

statui, sed ea (|uae dc Prophctarum et Apostolorum fonte

suscepi, vestri Apostolatus offerimus probanda esse judi-

cio; ut si forte ut hominibus (|uispiam ignorantia? error

obrepsit, vcstra scntentia corrigatur. » Nempeperspi(;itis,

id eum egisse hac prnelocutione praemissa, ut si quid in illo

apparuisset (^roris, non in fide, sed in quaestionibus qu.T?

sunt pr,'etcr fidem, vidcretur errasse; ubi et si corrigendus

est error, non tamen tanquam hseresis corrigatur, et qui

correctus fuerit , ita dicatur errarc, ut non tamen hsereti-

cus judicetur.

XX VII. Sed multum eum ista fallit opinio. Longe ali-

ter se habent quaestiones istae, quas esse praeter fidem ar-

bitratur, (juam sunt \\\pp- in quibus salva fide, qua Chris-

tiani sumus, ant ignoratur quid verum sit , et sententiadefmitiva suspendilur, aut aliter (|uam est , humana , et

infirma suspicione conjicitur. Veluticum (juneritur, cjualis

velubi sitparadisus , ubi consliluil Deus honiincm quem

formavit ex pulvere •, cum tamen esse illum paradisum fi-

deschristiananon dubitct : vel cum (pi.ieritur, ubisitnunc

Elias vel Enoch, an ibi, an aiicubialibi; quos tamen non

dubitamus , in quibus nati sunt corporiiius vivere : vel

cum quaeritur, utrum in corpore an extra corpus in ter-

liumcoelum sit raptus Apostolus';quamquamsitista im-

pudens inquisilio id scire volentium,quod se ille cui hoc

• >. Cor. xn, 2.



170 S. AUGUSTINl EPI8COPI

prsestitum est, salva uticjue fide, nescire tesiatur : vel quot

sint coeli, in quorum tertium se raptum esse commemo-

rat : vel utrum elemenla mundi hujus conspicabilis qua-tuor an plura sint : quid iaciat solem lunamve deficere,

his defectibus quos praedicere Astrologi certa temporum

dinumeratione consuerunt : cur antiqui homines tam diu

vixerint, quam sancta Scriptura testatur^ et utrum pro-

portione longioris setatis filios sera puliertate gignere coe-

perint : ubi potuerit Mathusalem vivere, qui in arca non

fuit, qui, sicut in plerisque codicibus et Grsecis et Lati-

nis numerantur anni , reperitur supervixisse diluvio; vel

utrum paucioribus,qui rarissimi inveniuntur, potius cre-

dendura sit, in quibus ita est numerus conscriptus anno-

rum , ut ante diluvium defunctus fuisse monstretur. Quis

enim non sentiat in his atque hujus modi variis et innume-

rabilibus quaestionibus, sive ad obscurissima opera Dei,

sivead Scripturarum abditissimas latebras pertinenlibus,

quas certo aliquo genere complecti ac defmire difiicile est,

et multa ignorari salva christiana fide, et alicubi errari sine

aliquo haeretici dogmatis crimine.

XXVIII. Sed in causa duorum hominum, quorum per

unum venumdati sumus sub peccato, per alterura redimi-mur a peccatis •, per unum praecipitati sumus in mortem

,

per alterum liberamur ad vitam5quorum ille nos in se

perdidit, faciendo voluntatem suam, non ejus a quo fac-

tus est ; iste nos in se salvos fecit, non faciendo volunta-

tem suara, sed ejusa quo missus est ' : in horum ergoduo-

rum hominum causa proprie fides christiana consistit.

Lnns estenim Deus, et unus mediator Dei et hominum

homo Christus Jesus^. Quoniam non est aliud nomensub

coelo datum hominibus, in quo oporteatnos salvos fieri^ :

et in ilJo definivit Deus fidem omnibus , suscitans illum a

' .Toan. IV, 20. — ^ , ji^^, j,^ 5, — 3 Act. iv, i2.



T.IB. ir. DE PECCKTO 01\IGINALI. 171

moituis'. lln(|uo sinc ista fRle, hoc est , sinc iidc iinius

mcdialoris l)oi el hominum hominis Christi Jesu ,sine

(ide, inquam, resurrectionis ejus, (juam Deus omnihusdefinivit, (|u.ie utique sine incarnatione ejus ac morte non

potest veraciter credi 5 sine fide erô incarnationis et mor-

tis et resurreclionis Christi, nec antiquos juslos , ut justi

essent, a peccalis potuisse mundari, et Dei gratia justifi-

cari, veritas christiana non dubitat : sive in (îs justis quos

sancta Scriptura commemorat, sive in eisjustis quosqui-

dem illa non commemorat , sed tamen fuisse credendi

sunt, vel antediluvium, vel inde us(|ue ad legem datam,

vel ipsius legis tempore, non solum in fdiis Israel, sicut

fuerunt Prophetse , sed etram extra eumdem populum,

sicutfuit Job. Et ipsorum enim corda eadem mundaban-

tur mediatoris fide, et ditfundebatur in eis charitas per

Spiritum sanctum'*, qiii ubi vult spirat^, non merita se-

quens , sed eliam ipsa merita faciens. Non enim Dei gra-

tia erit uUo modo, nisi gratuita fuerit omni modo.

XXIX. Quamvis ergo mors regnaverit ab Adam usque

ad Moysen, quia non eampotuit vincere nec lex data per

Moysen^; non enim data est quoe posset vivificare, sed

quae mortuos ^, quibus vivificandis essetgratia necessaria,

non solum peccati propagatione et dominatione prostra-

tos , verum etiam ipsius legis addita praevaricatione con-

victos, deber^H ostendere; non ut periret ([uisquis hoc in

Dei misericordia etiam lunc intelligeret, sed utperregnum

mortis ad supplicium deslinatus , etiam sibi ipsi per prse-

varicationem legis manifestatus, Dei quaereret adjuto-

rium, ut ubi abundavit peccatum, superabundaret gratia*^,

quae sola liberat a corpore mortis hujus' : quamvis ergo

nec lex per Moysen data potuerit a quoquam homine

" Act. XVII, 3i. — ' Roni. v, 6. — ^ Joan. v, 8. — 4 Rom. v, i4- —5 Gal. ui, 21,— ^Rom. y, 20.— 7 Id. vu, 25.





l.lli. II. DE l'KCC.\TO OllKilWAI.I. 173

» riim,cjuod noque palres nostri, ne(jue nos poluimus

» portaro, scd per gratiam Domini Jcsu credimus salvi

» ficri, (picmadmodum el illi : uisi (juia ct illi per graliam

» Domini Jesu Christi salvi facli sunt, non per legem

» Moysi, pcr (|uam non sanatio, sed cognitio cst facta

» peccali'? Nunc aulem sinclege justitia Dei manitestata

» est, teslificata per legem ct proplictas'. » Si ergo nunc

manifcstata cst, eliam tunc eral, sed occulta. Cujus occul-

latioticm siguilicabat tcmpli vdum, (|uod est ad cjus sig-

nilicandam rcvclationem Christo morienlc conscissum '.

Kt tunc ergo ista gratia unius mediatoris Dei et hominum

hominis Chrisli Jesu erat, in populo Dei : sed tan(juam

in vcllere pluvia^, ([uam non dcbitam , sed voluntariam

segregat Deus haercditati suae, inerat latens; nunc autem

velut siccato illo vellcre, hoc est , Judaico populo rcpro-

bato, in omnibus gentibus tanquam in area cernitur pa-

tens.

XXX. Non igitur, sicut Pelagius et ejus discipuli^ lem-

pora dividamus, dicentes ,« primum vixisse justos homi-

ncs cx natura , deinde sub lege , tertio sub gratia. » Ex

natura, scilicet ab Adam tam longa aetate, qua lex non-

dum erat data. (( Tuiic enim , aiunt, duce rationc cognos-

ccbatur Creator, et (jucmadmodum csset vivendum, scrip-

tum gerebatur incordibus, non lege litterae, sed naturae.

Verum vitiatis moribus, inquiunt, ubi ccepit non sufti-

ccrc natura jam decolor, lex ei addita est, qua, velut

luna , fulgori pristino detrita rubigine redderetur. Sed

postca([uam nimia, sicut disputanl ,

peccandi consuetudoprfevaluit, cui sanandre lex parum valeret, Christus ad-

venit, et tanquam morbo desperatissimo, non per discipu-

los , sed per se ipsum medicus ipse subvenit. »

' Act. XV, 10. — ' Roii). 111, 20. — ^ Matlli. xwii, 5i. — 4 Judic. vi,

38. — 5 Psal. Lxvii, 10.



174 S. AUGtiSTINI EPISCOPI

XXXI. Haec disputantes, a gratia mediatoris justos ex-

cludere conantur antiquos, tanquam Dei et iilorum ho-

minum non fuerit mediator homo Ghristus Jesus ; quia

nondum ex utero virginis carne suscepta, homo nondum

fuit, quando iili justi fuerunt: Quod si ita esset, nequa-

quam Apostolus diceret : « Per horainem mors, et per

» hominem resurrectio mortuorum ; sicut enim in Adam

» omnes moriuntur, sic et in Ghristo omnes vivificabun-

» tur^ » Quandoquidem ilh antiqui justi, secundum isto-

rum vaniloquia, sibi suHiciente natura, nec mediatore

homine Christo indiguerunt,per quem reconciliarenlur

Deo : nec in eo vivificabuntur, ad cujus corpus et mem-

bra , secundum id quod propter homines homo factus est,

non pertinere monstrantur. Si antem, quemadmodum per

Apostolos suos Veritas loquitur, sicut in Adam omnes mo-

riuntur, sic et in Ghristo omnes vivificabuntur-5quia per

illum hominem mors , et per istum hominem resurrectio

mortuorum : quis audeatdubitareGhristianus, etiam illos

justos, quirecentioribus* generis humani temporibus Deo

placuerunt, ideo in resurrectionem vitse seternse , non

mortis aeternae esse venluros, quia in Ghristo vivificabun-

tur; ideo autem vivificari inGhristo, quoniam ad corpus

pertinent Ghristi; et ideo pertinere ad corpus Christi,

quia et ipsis caput est Ghristus^; ideo et ipsiscaput esse

Christum,quia unus mediator est Dei et hominum homo

Christus Jesus? Quod eis non fuisset, nisi in ejus resur-

rectionem per ejus gratiam credidissent. Et hoc quomodo

fieret, si eum in carne venturum esse nescissent , neque

ex hac fide juste pieque vixissent? Nam si propterea illis

non profuit incarnatio Christi,quia nondum facta erat

nec nobis prodest judicium Ghristi de vivis et mortuis

' Cor. XV, 91. — 2 IbiJ. 21 et 22. — 3 p'orle ilemolloiibus. — 4 i Cor.

XI, 3.



LIU. 11. I)E PECCiTO OIUGINAI.I. 175

(jiiia Mondmn lacliim cA. Si aulem iios per lui|iis dod-

dum iacli, seJ fuluri judicii litl(;ni stabimus ad dtxteram

Christi : profecto illi per incarnationis ejus tunc nondumfact.ne, scd futume fidcmmcmhra siint Christi.

XXXIl. Netjue enim pulandum est, quod anliquisjus-

tis sola quae semper erat, divinitas Cdnisti, non etiam quae

nondum erat, ejus liumanitas revelata profuerit. Illud

enim quod ait Dominus Jesus, Abraham concupivit dicm

meum vidcre, ct vidit. ct gavisus est: si

dicinsuiim voluil

suun[\. tempus inlelhgi, testimonium profccto perhibuit

Abrahae, (piod fidc fuerit incarnationis ejus imbutus^ Se-

cundum hancenim habct tcmpus: divinitas vcroejus omne

tempusexcedit,quia per illam universafactasunttempora.

Quodetsi quisquam dedie sempiterno accipiendum puta-

verit,qui nullofiniturcrastino,nullo prfievenitur hesterno,

hocest, de ipsa .Tternitate, in qua coneternus esl Patri :

(|uomodo id vere concupisceret Abraham, nisi ejusnosset

futuram mortalitatcm, cujus (juaesivit aeternitatem.^ Aut

si ad hoc aliquis horum verborum sensum coarctat, ut di-

cat, nihil intelligendum in eo quod ait Dominus, Quaesi-

vil diem meum, nisi, Qusesivit me, qui sum dies perma-

nens, hoc est , lumcn indcficiens : velut cum dicimus

yitam Fifii , de qua loquitur Evangelium dicens , k Sic

» dedit ei Filio vitam habere in semetipso^ : » non aliud

ipsum, ahud ejusvitam; sed cumdem ipsum Filium intel-

ligimus vitam, qui dixit, « Ego sum via, veritaset vita^: »

et de quo dictum esl, (( Ipse esL verus Deus et vila

» aetcrna^ : » ut hanc ejus nequalem Patri divinitatem

videre cupierit Abraham , nequaquam incarnationc ejus

prcecognita, sicut eura nonnuUi etiam philosophi quaesi-

verunt, qui nihil de ejus carne didicerunt : numquid et

illud, quod jubet Abrahara, ponere manum scrvura suum

' Joan. viii, 56. — ' IJ. v, a6. — 3 Id. xiv, 6 - 4 i Joan. v, 2o-





Li\i. n. i)K i'Ei:c\io ouK.iNAi.i. 177

(cplo iiiio homino Dci cl cjus conjug(; ', lril)us(|Ue liliis cl

toliclcnj nuribus,juslo juilicio Dci, sicul ignc poslea terra

cxigua Sodomorum -, ila totus mundus diluvio dclcrctur i'

K\(|uo lcmporcigilurpcr uuum liomincm jKccatum intra-

vit in mundum, ct pcr |Kccalum mors, ct ita iii omncs

iioiniucs jicrtransiit ', in (|uo omncs pcccavcrunt, proreclo

lunvcrsa massa pcrditiouis f ;u la cst posscssio perditoris.

Nemo ila(|uc, ncmo prorsus inde liberatus est , aut lihe-

ratur, aut liberaljilur nisi gratia ncdcmptoris.

\XW. El ante Abraliam ijuidcm utrum ali(juo corpo-

rali ct visibili sacramento justi, vel eorum jiarvuli signa-

rcntur, Scriptura non exprimit. Ipse lamen Abraham sig-

num accepit circumcisionis, signaculum justitia? fidci *.

Kt sic accepit, ut dcinceps etiam omnes parvulos domus

sunc; circumcidere juberetur ^ recentissimos a visceribus

matrum, octavo die nativitatis eorum, ut etiam hi, (|ui

cordc ad juslitiam credere nondum possent, justitic-E ta-

mcn fidei signaculum sumerent ^ Quod sub terrore tantc

cst imperalum, ut diceret Deus , animam illam de suo

populo perituram, cujus octavo die pireputli circumcisio

lacta non luisset. Hujus tara horribilis pcenaejustitia si

quaeratur, nonne istorum omnis de bbero arbitrio et lau-

dabili sanitate et puritate naturse, ([uantumlibet arguta sit

argumcntatio,

repercussa ct confracta dissiliet ? Quid

enim mali, c|Ufeso, parvulus propria voluntate commisit,

ut alio negligente ct eum non circumcidente, ipse dam-

netur, damnationc tam severa, ut pereat anima illa de

populo suo ? Neque enim temporalis mortis terror incus-

sus est; cum de justis, quando moriebantur, tunc potius

diceretur : (( Et appositns est ad populum suum ", » vel.

' Gen. VII, 7 el u3. — ' Id. \i\ , 24. — ^ Hoi» v, li —i 1,1 1,, 1 1.

— 5 Gcn XVII, 10 ct scqq — C Rom. y, lo ct Gen. kvti. /(i. — 7 M.

X \ V,

1 7

.

cxi.i. 12



178 j. A.uGusri«i Episcoi 1

« Appositus est ad patres suos* : » quoniam deinceps ho-

raini nulla tentatio formidatur, quse iiium separet a po-

pulo suo, si populus ejus ipse est populus Dei.

XXXVI. Quid sibi ergo vult, pro nuUo propriae volun-

tatis admisso, tanta damnatio? Neque enim sicut nonnulli

secundum Platonicos opinantur, hoc uniuscujusque infan-

tis animae redditur, quod ante istam vitam sua voluntate

commisit, cum haberei ante hoc corpus vel bene vel

male liberum vivendi arbitrium ; cum Paulus apostolus

apertissime dicat , nondum natos nihil egisse boni vel

mali^. Unde ergo recte infans illa perditione puniturj

nisi quia pertinet ad massam perditionis, et juste intelli-

gitur ex Adam natus, antiqui debiti obligatione darana-

tus, nisi inde fuerit, non secundum debitum, sed secun-

dum gratiam liberatus? Quam gratiam, nisi gratiam Dei,

per Jesum Christum Dominum nostrum,? Quem profecto

inter csetera veterum sacramenta etiam ipsa praeputii

circumcisio prophetavit. Dies enim octavus est in hebdo-

madarum recursibus dies Dominicus,quo resurrexit Do-

minus : et petra erat Ghristus^^ unde circumcisionis cul-

tellus petrinus^ et caro praepudi*; corpus peccati.

XXXVII. Mutatis proinde sacramentis^ posteaquam

venit qui eis significabatur esse venturus , non tamen

mutato mediatoris auxilio, qui etiam priusquam venisset

in carne antiqua sua membra liberabat suse incarnationis

fide, et nos cum essemus mortui deHctis et praeputio carnis

nostrte, convivificati sumus Christo% in quo circuracisi

sumus circumcisione non manu facta, quam figurabat

circumcisio manu facta^, ut evacuaretur corpus peccati,

cum (|uo sumus ex Adam nati". Damnatee originis propa-

gatio nos damnat, nisi mundemur similitudine carnis

' i M-uli u, 6(j. — » Kon). IX, II. — -^1 Cor. x,4. — ^ Rom. vi, 6.

^ Coluj^ u, u et i3. — *• lloiii. vi, (). — 7 l>\. viii, 3.



LIH. II. DE PECCilO 0U1(.1^M.I. 17\)

piccali, in qua missus cst sine pcccato, qui tamcn cle

pcccalodamnavil pcccalum, faclus pro iiol)is pcccaUim'.

Lndc dicil Apostolus : « Ul)secramus j)ro Cliristo rccoiici-

» liaraini Deo : eum qui non noverat peccatura, pro nobis

» peccatum lccit, ut nos simus justitia Dci in ipso ^ »

Dcus crgo, cui reconciliamur, fccit cum pro nobis pcc-

catum, id esl, sacrifuium pcr quod dimittcrentur nostra

pcccata : ([uoniam peccata vocantur sacrificia pro pecca-

tis. Et utique ipsc pro pcccatis nostris immolatus esl,

nullum liabens vitium, solus in hominibus ([uale quaerc-

batur etiam tunc in pecoribus, quo significabatur unus

sine vitio ad vitia sananda venturus. Quocumque igitur

die suoe nativitatis infans baptizetur in Ghristo, tanquam

octavo circumciditur die : quoniam in illo circumciditur,

qui tertio c[uidem ex quo crucifixus est, sed octavo in

hebdomadibus resuncxit die. <( Gircumciditur autem ui

)) cxpolationem corporis carnis, id est, ut debitum, quod

» contagio carnahs generationis attraxit^ gratia spiritahs

» regenerationis absolvat^ » (( Nullus enim est mundus a

» sorde ' (qua obsecro sorde, nisi peccati)? nec infans,

» cujus est unius diei vita super terram. »

XXXVIII. Sic autem argumentantur, dicentes : Ergo

malum sunt nuptiae , et non est opus Dei homo qucm

geiierant nuptiae? Quasi nupliarum bonum sit morbus

concupiscentise , in quo uxores diligunt,

qui ignorant

Deum, quod Apostolus prohibct'', ac non potius pudicitia

conjugahs, ([ua in bonos usus ordinate fihos procreandi ic-

digitur hbido carnahs : aut vero possit esse homo nisi opus

Dei , non solum c[ui de coiijugio, vcrumctiam qui de forni-

catione, vel de aduherio procreatur. Sed in hac quaestio-

ne, ubi quoeritur, non cui rei creator, sed cui salvator sit

' Gal. III , i3. — ' '). Cov. V, 23. — 5 Cohi^ ii, 21. — 4 Joli, xiv, ju\ta

LXX. — ' i Ihcss. IV, .').



ISO S. ADGUSTIM i;i'15COPI

necessarius, non intuendum est quid boni sit iri procrea-

tione naturae, sed quid in peccato mali, quo certum est

vitiatam esse naturam. Simul autem utrumque propaga-

tur, et natura, et naturae vitium; quorum est unum bo-

num ,alterum malum. Illud de conditoris Jargitate su-

mitur, lioc de originis damnatione attraiiitur : illi est

causa bona voluntas Dei summi , huic mala voluntas

hominis primi : illud indicat Deum creaturae instituto-

rem, hoc indicat Deum inobedientine punitorem :deniquc

idem ipse Christus propter illud creandum factor esl ho-

minis, propter hoc sanandum factus est homo.

XXXIX. Bonum ergo sunt nuptise in omnibus quae

sunt propria nuptiarum. Haec autem sunt tria, generandi

ordinatio, fides pudicitise, connubii sacramentum. Propter

ordinationem generandi scriptum est : « Volo juniores nu-» bere, filios procreare, matresfamihas esse^ » Propter

fidem pudicitiae : « Uxor non habet potestatem sui cor-

» poris, sed vir : simihter et vir non habet potestatem

» sui corporis , sed muher-. » Propter connubii sacra-

mentum : « Quod Deus conjunxit homo non separet^. »

De c[uibus in aliis opusculis nostris, quae vobis non sunt

incognita,qnantum Domino adjuvante potuimus , satis

nos disseruisse meminimus. Propter hsec omnia, honora-

biles nuptiae in omnibus, et thorus immaculatus ^. In

quantum enim nuptise bonae sunt , in tantum faciunt

plurimum Ijoni etiam de libidinis malo quoniam hbidine

non beiie utitur Hbido, sed ratio. Libido est autem in

illa , ((uam notat Apostolus , repugnante legi mentis

inobedientium lege membrorum : ratio vero bene utens

libidine, ipsa est in lege nuptiarura^. Nam si nuUum de

malo bonum fieri posset, nec Deus ex adulterino concu-

' 1 Tiin. V, 14. — ' 2 Cor. vit, ^,— 3 MatUi. xix, 6.-4 Ilebr. xui, 4.

— ^ Roni. VII, 23.



l.IB. ri. 1)K l'ECC\10 UlUOl.N \ l.l. IHI

liitit liomiiicm tôiKlcrcl. Sitiit ('ri;o aduIl(Mii drimiKihilc

m.iliim, (|iiaiulo cl iiuK; honio nascilur, non impiilalur

Dco, (|iii ccitc in opeic liominum malo lacil ipsc opus ho-

num : ila (|uidquitlest pudcndum in mcmbrorum illa ino-

hcdicntia, dc (|ua cruhuerunt, (|ui post pcccalum foliis

ficulncis cadcm mcmhia lexcrunt, non nupliis imputatur,

])roptcr (juas concuhitus conjugalis non solum est licilus %

vcrumcliam utilis ct iioncstus; scd impulatur peccato ino-

hcdienti;e, cuius hoec poena est consecuta, ut homo inohc-

diens Deo, sua quoque sibi inobedientia membra senliret

de i|uihus cruhescens, quod non ad arhitrium voluntatis

ejus, sed ad lihidinis incentivum vclut arhitrio proprio

moverentur, quae pudenda judicavit, operienda curavit.

Non cnim confundi debuitliomo de opere Dei, aut ullo

modo fuerant creato eruhescenda,quoe instituenda visa

suut Crcalori. Ita(|ue nec Deo nec homini illa simplcx

nuditas displicebat, quando nihil erat pudendum,quia

niliil prsecesserat puniendum.

XL.Essent autem ])rocul duhio nuptiae etiani non j^rae-

cedente peccato, quia nequeob aliam causam viroadiuto-

rium , non ahus vir, sed fcemina facta est. Et illa Dei

vcrba : « Cresciteet muitiplicamini - : » non est damnan-dorum praedictio peccatorum , sed fcccundatarum hene-

dictio nuptiarum. His enim Deus inetrahilihus suis verbis,

id est , divinis rationihus in suse sapientiae ,per quam

facta sunt omnia , veritate vivenlibus vim seminis indidit

primis hominibus. Si autem peccato non fuisset dehones-

lalanatura, ahsit utopinemur taics futuras fuisse nuptias

in paradiso , ut in eis ad prolem scminandam non nutu

voluntatis , sicut pes ad amhulandum , manus ad ope-

randum, linguaadloquendum ;sed aestu libidinismemhra

genitaiia moverentur. Nec sicut nuncfit, virginitalis inle-

' Geu. 111, 7. — ^ Id. I, 28.





iiti. II. nr. 1'F.rc.ATO orit.inai i. 18.*^

non sof(norelur dodecus, t|uod verocundia vellcl absion-

dere.

XLII. Clarum est igilur, hoc non esscnupliis imputan-dum, quod etsi non esset, nupti.e tamen essent : quarum

l)onum non autertur isto mali), scd ab eis et hoc malum

in usum vertitur bonum. Verum quia jam ista conditione

mortalium, nunc .«;imul agunlur roncuhitu.s el lihido; eo

fit , ut cum lihido reprehenditur , ctiam nuplialis concu-

hitus licitus et honestus reprchendi putctur ab eis,qui

nolunt di.sccrncrc isla vel ncsciunt. Ncc attendunt illud

cssc nuptiarum honum ,undc gloriantur nupti^c, id cst

prolcs, pudicitia, sacramentum ; illud autcm non esse nup-

tiarum,sed carnalismalum, dc quo eruhescunt et nuptise.

Sedquiasine illo maloiicri non potcst nuptiarum honum,

hoc est,propagatio (iliorum • uhi ad hujusmodi opus vc-

nitur, secreta quaeruntur, arhitri removentur, filiorum

fpioquc ipsorum , si jam inde aliqui nati sunt, cum pcr

netatem sentirc isla jam cccpcrint,pr.xsentia devitalur :

atquc ita nuptirc sinuntur excrcere quod licet , ut non

negligant occultare quod dedccct. Hinc estquod infantes

etiam qui peccare non possunt , non tamen sine peccali

contagionc na.scuntnr,non exhoc quod licct, sedcx quoddedecet. Nam ex quod licet, natnra nascitur

;ex illo quod ^L^.

dedecet vitium. Naturre nascentis est auctor Deus,qui

hominem condidit , et qui virum ac loeminam nuptiali

jure conjunxit : vitii vero auctor est diaholi decipientis

calliditas ,et hominis consentienlis voluntas.

XLIII. Ul)i nihil Deus fecit, nisi quod hominem volun-

late peccanlem,justo judicio cum stirpe damnavit : et

ideo ibi quidquidetiam nondum erat natum,merito est in

pnTevaricalrice radice damnalum : in qua slirpe damnata

tcnet homincm gencratio carnalis , unde sola liherat rege-

neratio spiritalis. Idf>o regeneratis parentibus, si tamcn in



184 S. ArOTSTINI EPISCOPI

caclem gratia perseveraverint,procul dubio ista propter

remissionem peccalorum, qu8eineisfactaest,non nocebit,

nisi cum ea male utuntur, non solum in omnihus illicitis

corruptelis, verum etiam in ipsis conjugibus ((uando non

propagandi voluntate operam creandis filiis impcndunt,

sed lasciviendi voiuptateexsaturandsecupidini inserviunl.

Quod propter vitandas fornicationes maritis et uxoribns

ne fraudent invicem , nisi ex consensu ad tempus, ut ora-

tionibus vacent, secundum veniani, non secundum impe-

rium , concedit Apostolus. Evidenter quippe dum tribuit

veniam , denotat culpam. NupliaJis autem concubitus,

quem matrimoniales quoque indicant tabulse, causa pro-

creandorum fieri filiorum,per se ipsum prorsus, non in

comparatione fornicationis, est bonus : qui tamelsi propter

corpus mortis,quod nondum eslresurrectione renovatum,

sine quodam besliali motu, de quo natura erubescit hu-

mana, non potest fieri ;tamen ipse concubitus non est

peccatum , iibi ralio libine utitur ad bonum,non supe-

ratur ad makmi.

XLIV. Obesset ista carnis concupiscentia ,etiam tan-

tummodo quod inesset , nisi peccatorum remissio sic pro-

desset, utquae in eis est , et nato, et renato, nato quidem

et inesse et obesse, renato autem inesse quidem , sed non

obesse possit. In tanlum enim obest natis, ut nisi renas-

cantur, nihil possit prodesse, si nati sunt de renatis. Manet

quippe in prole, ita ut ream faciat, originis vitium êtiam

si in parente reatus ejusdem vitii remissione ablutus est

peccatorum, donec omne vilium cui consentiendo pecca-

tur, regeneratione novissima consumatur : id est , ipsius

etiain renovationecarnis, quae in ejus resurrectione futura

promittitur , ubi non solum nulla peccata faciamus , sed

nec habeamus ulla desideria vitiosa,quibus consentiendo

' Foiie incst.



Tiit. 11. i»p. vFcr\ro onir.iNvi.r. 185

|)i't( ("miis: ail (|iianj healam perrectionem liuiiis , (|uo(l

iiiinc (Jalur, san( li lava( ri o,-aii;, p^-rvenilur. Qua cnini

rcyenerationc spirilusmoiJo lit ut pcceala omnia pr.cte-

rita rcmitlantur, ejus mcrilo liel ctiam rcgeneratio carnis

in ;eternani vilam,(|ua in ipsa carne ineorruptihililer rc-

surgcnlc pcccatorum omnium incitamenla sancntur. Scd

(M salus adliuc in spc facta est, non tenetur in rc^ ne(|uc

possidetur per pi;csentiam, scd cxpeclatur per patientiam.

Ac pcr hoc iion solum peccata omnia quorum nunc re-

missio (it in haptismo, (juae reos jaciunt , dum d(?sidcriis

viliosis consenlitur atque pcccatur; verumctiam ipsa

dcsideria vitiosa, (juibus si non consentilnr, nullus peccali

reatus contrahitur, qu.-e non in isla, sed in alia vita nulla

crnnt,codcm lavacro baptismalis universa purtântur.

XLV. Keatus ita^fiic vitii cjus de (|uo lo(|uimur, iii re-

generaforum prole carnali tandin manebit, donec et illic

lavacro regenerationis abluatur. Regencratus (juippe non

rcgcncrat lilios carnis , sed generat^ ac per hoc in cos

non cpjod rcgeneratus, scd quod gcncratus est, trajicit.

Sic igitur, sive reus infidelis, sive absolutus fidelis , non

generat absolutos uterque, sed rcos : (juomodo non solum

oleastri,sed etiam olcfje semina non oleas

generant, sed

oleastros. Sic itaque in damnatione hominem prima nati-

vitas tenet, unde nisi secunda non liberat. Tenet ergo

diabolus, liberat Chriblus : tenet deceptor Ev^ , liherat

fdius Mari.ne : tenel qui per conjugem venit ad virum,

libcrat qui deconjuge nntus est, (|uae non pcrtulit virum :

tenct qui causam lihidinis inlulit loeminre, liberat (|ui sine

hbidine cst conceptus in foemina. Omnes ille prorsus per

unum tenere potuit, ncc ab ejus dominatione liberatnisi

unus, ((uem tenere non potuit. Denique ipsa Ecclesia sa-

cramenta, qure tam priscte iraditionis auctoritate concc-

lcbrat. iit eaisti, (|uamvis in parvulis existiment simulato-



186 S. AlGlSTlNl ElMSCOPl

rie potiustjuam voraciter fieri, non tamen audeanl aperta

improbatione respuere : ipsa , inquam , sanctse Ecclesiae

sacramenta satis indicant ,

parvulos a partu etiam recen-

tissimos per gratiam Ghristi de diaboli servitio liberari.

Excepto enim quod in peccatorum remissionem, non lal-

laci , sed fideli mysterio baptizantur, etiam prius exor-

cizatur in cis et exsuillatur potestas contraria • cui etiam

verbis eorum a quibus portantur, se renuntiare respondent.

Quibusomnibus rerum occultarum sacratis et evidentibus

signis , a captivatore pessimo ad optimum redemptorem

transire monstranlur •,qui pro nobis infirmitate suscepta,

alligavit fortem, ut vasa ejus eriperet ' : quia infirmum Dei

non solum est hominibus, verum et angelis fortius'^. Libe-

rans itaque Deus pusillos cum magnis, in utrisque osten-

dit c[uod locuta est per Apostolum Veritas. Non enim

solos setate majores , sed etiam pusillos eruit a potestale

tenebrarum , ut transferat in regnum Filii charitatis

suse.

LXVI. Nec quisquam miretur, et dicat : « Gur hoc

creat bonitas Dei, quod possideat mahgnitas diaboli ? »

Hoc enim suae creaturse seminibus ex illa bonitate largi-

tur, qua etiam facit solem suum oriri super bonos et ma-los , et pluit super justos et injustos ^. Hac quippe boni-

tatc etiam ipsa semina benedixit , vel benedicendo consti-

tuit : quam benedictionem naturae laudabili culpa dam-

nabilis non ademit. Quae licet per Dei punientis justitiam

valuerit , ut homines cum peccati originalis vitio nasce-

rentur : non tamen valuit, ut homines non nascerentur.

Sicat in ipsis aetate majoribus quaelibet vitia peccatorum

non ex homine hominem loUunt j sed permanet Dei opus

])onum, in quantiscumque maiis operibus impiorum. Nara

' Mattli. xu , 29. — ' I Cor. i, 25. — ^ Colofs. r, i3, — 4 Matlh.

V, ^5.



IIB. II. HR PECCATO ORTGINALI. 187

elsi liomo inhonore positus, ot non intflligons', oompara-

tur pecoribus, eis(|ue similis sit : non tnmen us(|ne adeo

similis lit , ut pccus sit. Comparatur namque per vitium,

non per naturam : non peeoris vitio, sed natur.T. 'lantae

nanKjue excellentioe est in eomparatione peeoris homo, ut

vitinm hominis natura sit peccoris : ncc tamen ideo natura

hominis in naturam vertitur pecoris. Ac per hoc Deus ho-

minem damnat proptcr vitium, (pio natura dehonestatur-

non propter naturam, (|uae vitio non aulertur. Bestias

vero absit ut opinemur pcenoe damnationis obnoxias, quas

justum est ut miserine sint expertes, (|u.'c nec beatitudinis

possunt esse participes. Quid ergo mirum cst vel iniquum,

ut immundo spiritui sul)datur homo , non propter natu-

ram, sed propter immunditiam suam, quam non ex opere

divino , sed e\ humana voluntate venientem in originis

labe conlraxit : cum et ipse spirilus immundus, bonum sit,

(|uod spiritus ; malum, quod immundus? Illud quippe est

ex Dei opere, hoc ex propria voluntatc. Natura itaquc for-

tior, id est, angehca, inferiorem naturam^ id est, huma-

nam , vitii socictatc subditam tenet. Ideo medialor ange-

lis fortior *, infirmus propter homines factus est : sic

superbia captivatoris, redemptoris humilitale desiruitur;

ut qui supcr iilios hominis angelica fortitudine gloriatur,

a Filio Dei suscepta humana infirmitate vincatur.

LXVII. Sed jam etiam istum conclusuri librum, opor-

tere arbitramur, ut Ambrosium antistitcm Dei, cujus

inter Latinae linguae scriptores ecclesiaslicos praecipue^

Pelagius integerriraam fidem praedicat , sicut de gratia

fecimus, ita et de pecccato originali , in quo delendo ipsa

gratia evidentius commendatur, calumniosae istorum lo-

quacitati respondere faciamus. In eo opere quod scripsit

de Resurreclione sanctus Ambrosius : « Lapsus sum,

' Psal. XLViii, i3.—

» I Cor. vin, 9. ^Videlib. de Gratia Christi, cap. 43.



188 S. AUGUSTIM EPlSCOVi

inquit ', in Adam , de paradiso ejcclus in Adam, morluus

in Adam : quem non revocat nisi me in Adam invenerit,

ut in illo culpse obnoxium, morli debitum,

ila inChristo

justificatum '*. » riem scribens contra Novatianos ait %

Omnes honiines sub peccato nascimur, quorum ipse ortus

in vitio est, sicut habes lectum dicente David : « Ecce

)) in iniquitatibus conceptus sum , et in dehctis peperit

)) me mater mea *. » Ideo Pauii caro corpus mortis crat,

sicut ipsc ait : « Quis me hberabit de corpore mortis hu-

» jus '?)) Christi autem caro danmavit peccatimi

,quod

nasccndo non sensit,quod moriendo crucifixit ^ ut in

carne nostra esset juslificatio per gratiam, ulji erat anle

colhivio per culpam, )) Item idem ipse cum exponeret

Isaiam prophetam loquens de Christo '^: « Ideo , inquit,

et quasi homo per universa tentatus est, ct in similitudine

hominum cuncta sustinuit : sed quasi de Spirilu natus

abstinuit a peccato : « Omnis enim homo mendax^;

» et

nemo sine peccato , nisi unus Deus. Servatum est igitur,

ut ex viro et mulicre, id est, per illam corporum commix-

tionem, nemo videatur expers esse delicti. Qui autem

expers est delicli, expers est etiam hujusmodi conceptio-

nis. ))

Item cum exponeret Evangelium secundum Lu-cam **

: « Non enim virihs coVtus, inquit, vulva? virginalis

secrela reseravit , sed immaculatum semen inviolabili

utero Spiritus sanctus infudit. Solus enim per omnia ex

nalis de fnemina sanctus Dominus Jesus,qui terrenai

conlagia corruptelae immaculati partus novitate non sen-

serit , et coelesti majestate depulerit. »

LXVIII. His tamen verbis hominis Dei,quem tanto

prseconio ipse laudavit Pelagius , contradicit , et dicit

' Apufl Aniluos. lib. de Fide Resuiiectionis. — > Id. lib. de PoenitenHa,

cap. 2 vel 3. — ^ Psal. l, 7. — 4 Rom. vii, 2^. — ^ lielir iv, i f).— 6 pjal.

i.xv, 2.-7 Apud Anibro.s. iiii. n, n. 56 ad Luc, cap. 2.



III.. II. 1>E 1'Kl.t\l«» mU(,l>All. I SI)

« SKiil îiio virliUc, il;i iios siiic vilio procrcnri. » Qiiid

iîtiir rcstat , nisi aut islmii lN'Iaîns snnm tlainnct crro-

rcni, ant cum sic Amhrosinm landassc picnitcati' Scd

(inia isla sccnindnm catholicam fidcm hcalus Ambrosius,

nl cpiscopns calliolicns, cst locntus ;scqnilur ut ab liac

via lidci dcviiis mcrito Pclagins cnm Coclcstio discipnlo

suocalholic.T Ecclcsiae sit amloritatc damnalns , nisi cnm

non Ambrosium laudassc, scd conlra Ambrosium sensisse

pcciiilcat. Scio vos ca (|u;p ad nedificationcm vcl confir-

mationcm fidci conscribnntur, insaliabililcr icgcrc : vc-

riimlamcn hic libcr, quantumlibct sit ad hoc utilis, jam

tandcm aliquando liniendus cst.





S. AUR. AUGUSTINIFIIPPONENSIS EPISCOPI

DE NUPTllS

ET CONGUPISCENTIA,

AD VALERIUM C03I1TEM

LIBUl II'.

LIBER 1.

jyuptiamm pjopria et natiiialia huna exponit. In il-

lis bonisnoncomputandajn carnis concupiscentiam

probat : lianc enim omnino esse mahini, quod non

de nuptiarum naturavenit, sedex antiquo peccato

nuptiis accidit : quo tamen malo nuptice beneutun-

tur adliherorumprocreationem. Propter Jianc vero

concupiscentiamjieri, ut etiam de legitimis nuptiis

fdiorum Dei, non fdii Dei, sedfdii sceculi nascan-

tur, qui peccati vinculo, licet ah eo per gratiam

liberatis parentihus , ohstricti sunt, atque suh dia-

boli potestate captiî., nisi eadem similiter Cliristi

gratia liherentur. E.vpUcat quomodo concupiscen-

• Sciipti circilei iiiilium anni '(i-. -- ' Viilc Rctract lib. ii, cap. .'i3.



192 S. AV-iUSTlJNl El-ISCOIM

tia Lii haptizatis nianeat acta, nonreata. Baptismi

sanctitate non luinc tantummodo originalcm rea-

tiun, sed peccata aiia et omnia prorsus kominum

mala auferenda esse docet. Tandeni concupiscen-

lice nialum a luiptiaruni l)0nitate distinquendum

esse, u4mbrosii auctoritate conjirmat.

1. H^RETici' novi, dileclissimc fili Valeri, qui medici-

nam Chrisli, qua peccata sanantur, carnaliter natis par-

vulis necessariam non esse contendunt, damnatores nos

cssenuptiarum, operisquediviniquoexmaribus et foeminis

Dcus homines creat, invidiosissime clamitant : quoniam

dicimus eos, qui de tali commixtionc nascuntur,traherc

originale peccatum, de quo Apostolus ait : « Per unum

» hominem peccatum intravit in raundum, et per pec-

» catum mors, et ita in omnes homincs pertransiit,

» in quo omnes peccaverunt- : m cosque de parenti-

bus qualibuscumque nascantur, non negamus adhuc

cssc sub diabolo, nisi renascantur in Christo^ et per

cjus gratiam de potestate eruti tenebrarum , in re-

gnum ilJius , c[ui ex eadem sexus utriusque commix-

tione nasci noluit , transferantur ^. Hoc ergo quia dici-

mus, quod antiquissiraa atquc fumissima catholicae fidei

regula continetur, isti novclli et perversi dograatis asscr-

tores, qui nihil peccati esse in parvulis dicunt, quod la-

vacro regenerationis abluatur, tanquam damnemus nup-

tias, et tanquam opus Dei, hoc est, horainem qui ex illis

nascitur, opus dialioli esse dicamus, infidelitervel imperite

calumniantur. Nec advertunt, quod ita nuptiarum bonum

Vide D. <;uillon, tom. xxu, pag. 228-23i. — ' Roni. v, i2, — ^ Coloss.

I, i3.



OE WllTUt. E| CONCUPISCENTIA, J.1B. 1. 193

inalo oriînali, (|uo(l inde trahitur, non potesl accusari;

sicutadultcriorumet fornicationum malum hono naturali,

(|uod indc nasLilur, non polcst cxcusari. Nam sicut pcc-

catum, sivc hinc, sive inde a parvulis trahatur, opus est

diaholi: sic liomo, sivc hinc, inde nascatur, opus est Dei.

IiUenlio igitur hujus Jihri h.-ec cst, ut (luantum nos Do-minus adjuvare dignalur, carnalis concupiscenti;e malum,

propter (jnod homo, ([ui per illam nascitur, Irahil origi-

nale pcccatum, disccrnamus a honitntc luipliarum. Hrcc

enim, ((ujc ah impudcntihus impudcntcr laudatur, pu-

denda concupiscentia nulJa esset, nisi homo ante peccas-

set: nupti;e veroessent, etiam si nciuo peccasset : fieret

quippe sinc isto morbo seminatio fiJiorum in corpore vitce

iJJius, sine quo nunc fieri non potest in corpore raortis

hujus*.II. Cur autcm ad te ])olissimum de hac re scrihere vo-

Juerim, tres maximjc causa3 sunt, quas hrevitcrinlimaho.

Una est, quia donante Christo, magna tihi est observantia

pudicili.-c conjugalis, AJlera, (juia profanis istis novitati-

bus, quibus Iiicdisputando resistimus, tu potestate curando

ct instando cflicaciter restitisti. Tcrtia,quoniam quiddam

littcrarum ah eis conscriptuni in tuas manus venisse cog-

novi : quod liccl fide rohustissima irriseris5 I)onum est

tamen,ut ctiam noverimus defendo adjuvare quod credi-

mus. Apostolus cnim Pelrus, « Paratos nos esse praecipit c ji

» ad satisfactionem omni poscenti nos ratiouem de fide et^

)) spe nostra -. )) Et aposlolus PauJus : « Sermo, inquit,

)) vesterin gralia conditussit sale, ut sciatis quomodo opor-

)) tcat vos unicui((ue responderc^")) Ista sunt quge me prae-

cipue compuJerunt, ut in lioc voJumine tecum haberem,

qualem Dominus dignaretur donare, sermonem. Nam mihi

nunquam placuit cuiquam illustri viro, et tanta quanta cs

' Roui. VII, •2-, — ' i Tdi. iti, i>, — ^ (;o'ofS. IV, 6.

CXLI. t3



1«J4 S. ALGISXIISI El'lSCOl'1

ipse suhlimitate conspicuo, praesertim non otiosa dignitate

jam fruenti, sed adhuc actihus puhlicis eisdemque miiita-

rihus occupato , aliquid meorum opusculorum legendum

non a me petenti , non tam diligenter, quam impudentcr

impingere. Si quid ergo tale nunc feci propter eas quas

commemoravi causas , dignanter ignosce , et henevolum

'^î^ animum ad ea qusc sequuntur intende.

^l" lll. Donura Dei esse etiam pudicitiam conjugalem,

V beatissimus Paulus ostendit , uhi de hac re loquens ait :

« Volo autem omnes homines esse sicut me ipsum^ sed

» unusquisque proprium donum hahet a Deo, alius qui-

» dem sic , alius vero sic ^ » Ecce et hoc donum esse dixit

a Deo^ etsi inferius quam illa continentia, in qua omnes

volebat esse sicut se ipsum, tamen donum a Deo. Unde

intelligimus, cum hsec praecipiuntur, ut fiant, nihil aUudr5»- 1^ ostendi, quam inesse nobis oportere ad haec accipienda et

^ vi<^ hahenda etiam propriam voluntatem. Cum vero Dei dona

esse monstrantur, a quo petenda sint , discitur , si non

^s.v'habentur; et cui sint agendae gratiae , si habentur nostras-

gu|*/^ p que voluntates ad hsec expetenda , sumenda, retinenda

î*'^^^^,^^' parum valere, nisi divinitus adjuventur.

IV. Quid ergo dicimus, quando et in quibusdam im-

, .j"^ piis invenitur pudicitia conjugalis? utrum eo peccare di-

î''*^ cendi sunt, quoddono Dei male utantur, non id referen-'^

tes ad cultum ejus a quo acceperuut "^? an fbrtp nec dona

Dei putanda sunt ista, quando hgec infideles agunt, se-

cundum Apostoli sententiam dicentis : « Omne quod non

» est ex fide, peccatum est ^? » Quis autem audeat dice-

re donum Dei esse peccatum ? Anima enim , et corpus, et

qusecumque bona animae et corporis naturaliter insita,

etiam in peccatoribus dona Dei sunt; quoniam Deus, non

ipsi ista fecerunt. De his autem quae faciunt dictum est

' I Cor. VII, 7. — ^ Vide lib. iv contra Julian. — 3 Rom. xiv, 23.



I)E .Ml'ins tX CU^CCPISCEMIA, Llli. i. 195

« Omncs quod non cst ex lide, peccatum cst. » Cum i-iuir

laciunt haec homincs sinc fido, (|iife videnturad conjii<.;a-

lem piuhcitiam pcrtincre, sive Jiominibus pJacere c|u;ercn-

tcs, vel sibi vel aliis, sive in his rebus quas vitiose concu-

piscunt,luimanas moiestias devitantes

, sive dcemonibus

servientesi non peccata cocrccntur, sed aJiis pcccatis alia

peccata vincuntur. Absit ergo pudicura veraciter dici

([ui non propter Deum vernm fidem connubii servat

uxori.

V. Copulatio itaque maris et foeminre generandi causa, * j'

bonum est naturale nuptiarum : sed isto bono malc uti- ^''«K^

tur, (|ui bcstialiter utitur, ut sit ejus intentio in voluptate

libidinis, non in voluntate propaginis. Quanquam in

nonnuUis animalibus rationis expcrtibus, sicut in pleris-

que alitilius , et conjugiorum qupedam quasi conioederatipcustoditur, ct socialis nidificandi solertia , vicissimcfue

ovorum dispertita tempora fovendorum : et nutriendorum

opera alterna pullorum , magis ea videri faciunt agere

cum cocunt, negotium substituendi generis, quam ex-

plendse libidinis. Quorum duorum illud est in pecoresimile hominis, hoc in homine simile pecoris.

Verum quoddixi ad naturam pertinere nuptiarum, ut mas etfoemina^

generandisocietate jungantur, et ita invicem non frau-

dent, sicut omnis societas fraudulentum socium naturali-

ter non vult;hoc tam evidens bonum cura infideles ha-

bent, quia infideliterutuntur, in malum peccatumque con-

vertunt. Eo modo ergo et illam concupiscentiam carnis,

qua caro concupiscit adversus spiritum,[in usum justitire

convertunt fidelium nuptiae '. Habent quippeintentionem

generandi regenerandos, ut qui ex eis SEeculi filii nascun-

tur:in Dei fdios renascantur. Quapropter qui non hac

intentione, hac voluntate, hoc fine generant fdios

, ut eos

• Gal. V, 17.

13.

Ji>^'



V'

196 S. AIGVSTIM EPISCOPI

W> ex membris hominis primi in membra transleraut Christi,^ . •

;/ sed infideles parentes de inlideh prole glorientur^ etiamsi

tanta sit ol)servantia, ut secundum matrimoniales tabulas

non nisi liberorum procreandorum causa concumbant,

non est in eis vera pudicitia conjugalis. Cum enim virtus

sit pudicitia , cui vitium contrarium est impudicitia,

omnesque virtutes etiam quse per corpus operantur, in

animo habitent;quomodo vera ratione pudicum corpus

rS^ asseritur, quando a vero Deo ipsc animus fornicatur?

Quam fornicationem sanctus ille Psalmus accusat , ubi

dicit : K Ecce enim qui longe se faciunt a te, peribunt,

^ » perdidisti omnem qui fornicatur abs te ^. >> Vera igitur

4 pudicitia , sive conjugaHs, sive viduahs, sive virginalis

tft*^'''- dicenda non est, nisi quse verse fidei mancipatur. Cum

enim recto judicio prseferatur nuptiis sacrata virginitas5

-> quis non sobria mente Christianus etiam non univiras

Christianas cathohcas nuptas , non solum vestalibus, sed

^,^^ eliam haereticis virginibus anteponat ? Tantum valet fides

o>^^Vv^* \ de qua dicit Apostolus : « Omne quod non est ex fide,

» peccatum est '^: » et de qua item scriptum est ad Hae-

braeos: « Sine fide impossibile est placere Deo ^. »

VI. Quae cum ita sint, profecto errant, qui cum vitu-

peratur libido carnalis , damnari nuptias opinantur, quasi

morbus iste de connubio sit, non de peccato. Nonne illi

conjuges primi, quorum nuptias benedixit Deus dicens :

« Crescite, et multiphcamini, nudi erant, et non confun-

» debantur * ? » Cur ergo ex ilHs membris confusio post

^ peccatum, nisi quia extitit ilHc indecens motus, quem, nisi

homines peccassent, procul dubio nuptiae non haberent?

An forte, sicut quidam existimant, quia id quod legunt

paruni dihgenter advertunt, caeci creati erant prius homi-

« Psal. Lxxn, 27. — » Rom. xiv, 23. — 3 Hebr, xi, 6. —4 3 Gen, i, 28.

— ^ Id. 11, 25.



DE MJI'TIIS F.T CONCIPISCENTIA, Lin. I. 197

nes , sicut canes ; et (juod est absurdius, non sicul canes

crcscendo, sed peccando adepti sunt visum ? Absit hoc

credere. Sed unde moventur (jui hoc putant, illud est

(|Uod legitur: « Sumens de ("ructu ejus, edit, et dedit

» viro suo secum, et ederunt ; et aporti sunt oculi aml)o-

» rum, et agnoverunt (juia nu(b erant K » Hinc est(|uod

parum intelbgentes, opinantur antea fuisse illis oculos

clausos, (piod eos tunc apcrtos divina Scriptura t(^slatur.

Sed num(juid et Agar ancilla Sarae, (piando sitienle et plo-

rante filio aperuit oculos suos, et vidit puteum , clausos

prius oculos habuit ^? Aut illi duo discipuli post resurrec-

tionem Domini in via cum illo clausis oculis ambulabant,

de ([uibus Evangelium loquitur, ({uod « in fracliono pa-

» nis aperti sunt oculi eorum, et agnoverunt eum ^? »

Quod ergo scriptum est de hominibus primis : « Aperti

» sunt oculi amborum : » intelligere debemus , aLtentos

tactos ad intuendum et agnoscendum , c{uod novum in

eorum corpore acciderat : cjuod utique corpus patentibus

eorum oculis et nudum quotidie subjacebat , et notum.

Alioquin quomodo ad se adductis animalibus terrestribus «^-^---v^

et volatibus omnibus, Adam clausis oculis nomina pos- '

set imponere,quod nisi discernendo non faceret, discer-

nere autem nisi videndo non posset? Quomodo denique

ipsa mulier ei demonstrata est,quando ait : « Hoc nunc

» os ex ossibus raeis, et caro de carne mea ^? » Postremo

si usque adeo quisquam fuerit contentiosus , ut ha*c eum

dicat non cernendo, sed palpando potuisse : quid dictu-

rus est, quod ibi legitur mulier lignum \ de quo fuerat

cibum sumptura prohibitum, vidisse c(uam esset specio-

sum oculis ad videndum : « Erant itaque nudi , et non

)) confundebantur ^ ; non quia non videbant , sed quia

' Gen. III, G ct 7 — * Id. x\i, 19 — ^ Luo. x\iv, 3i ct 35. — 4 Cicn.

11,^3. — 5 j,). „, <;, — (v Ij 11 o',.



/198 s. AUGtrsTiwi EriscoPi

y nihil unde confunderentur in merabris senserant, quse

^^*",videJjant. Non enim diclum cst, Erant ambo nudi, et

ignorabant; sed , « non confundebantur. » Quia enim ni-

hil praecesserat quod non Jiceret , nihil secutum fuerat

^ .\^K quod puderet.

-x/^^^^y VII. IJ)i homo primitus Dei lege transgressa, aliam le-

!o.«'-? *^\^ gem repugnantem suae menti habere coepit in membris, et

^!pî jinobedientise suae malum sensit , (juando sibi di^nissime

f^^ retributam inobedientiam suae carnis invenit. Talemquippe etiam serpens oculorum apertionem seducendo

promiscrat, ad aJiquid videlicet sciendum, quod melius

nesciretur. Tunc in se quippe sensit homo quid fecit

\[tunc a bono malum , non carendo, sed perpetiendo dis-

crevit. -Injustum enira erat, ut obtemperaretur a servo suo,

/ id est, a eorpore suo ei, qui non obtemperarat Domino

j.fv-;^suo. Nam quidest, quod oculi, labia, hngua, manus, pe-

"^J* des, inflexiones dorsi, cervicis et laterum, ut ad opera

^ ''"

sibi congrua m.oveantur, positum in potestate est, quando

ab impedimentis corpus liberum habemus et sanum- ubi

autem ventum fuerit ut filii seminentur, ad vokintatis nu-

\ tum membra in hoc opus creata non serviunt, sed expec-

tatur ut ea velut sui juris lil3ido commoveat, etaliquando

^ non facit animo volente, cum aliquando faciat et nolente?

y/*> Hincne erubesceret humani libertas arbitrii, quod con-

^,<r^^- temnendo imperantem Deum etiam in membra propria

,v'' tproprium perdidisset imperium ? Ubi autem convenientius

^[c^t^monstraretur inobedientiae merito depravatam esse huma-

nam naturam ^, quam in his inobedientibus locis , undeper successionem suJ^sistit ipsa natura ? Nam ideo proprie

istae corporis partes naturae nomine nuncupantur. Hunc

itaque motum ideo indecentem c[uia inobedientem, cum

*> illi primi homines in sua carne sensissent, et in sua nu-

' Gen. III, 7.

^

v^^^



DR M l»Tri9 ET COT^CUPISCENT! A, LIP. I. 199

(Jilate orul)nissenl, loliis liculneitj eadem memi)ra lexe-

runl :ut saileni arbiliio vereeuncianlium velarelui , (|uod

non arhilrio volentium movebalur j et quoniam pude-bat ijuod indecenler lilêbat, operiendo fieret quod dc-

cebal.

VIII. Quia crgo nec isto adjuncto malo perire poluit

nuptiarum bonuni, putanl imprudentes lioc non essema-

lum, sed perlinere ad iliud bonum. Discernitur autem non

soium ratione sul)tili, verum etiam vulgalissimo judicio

naturaii, (juod et in iilis apparuit liominibus primis, iio-

dieque tenetur ab hominibus conjugalis. Quod enim illi

poslea propagatione li^cerunt, lioc est connuhii bonum :

(juod vero prius confusione texerunt, hoc est concupiscen-

line malum, quod vitat ubique conspectum, et quferit

pudendo secretum. Proinde nuptte quia etiam de illo malo

aii^juid honi faciunt, giorianlur : quia sine iilo fieri non

potest, erubescunt. Tanquam si (|uispiam pede vitiato, ad

ali(|uod bonum etiam ciaudicando perveniat, nec propter

ciaudicationis maium maia est iiia perventio, nec propler

illius perventionis bonum bona est claudicatio : ita nec

propter iibidinis maium nuptias condemnare, nec propter

nuptiarum bonumlibidinem laudare debemus.IX. Iste quippe est morijus, de quo Apostolus etiam

conjugatis fidelibus loquens ait : (( Haec est enim voluntas

)) Dei, sanctifieatio vestra, abstinere vos a fornicatione, ut

» sciat unusquisque vestrum suum vas possidere in sanc-

» tificatione et honore, non in morbo desiderii, sicut et

» gentes quae ignorant Deum*. » Non solumigitur conju-

gatus fidehs vase non utatur alieno, quod faciunt a qui-

bus uxores alienae appetunlur : sed nec ipsum proprium

in concupiscentiae carnalis morbopossidendumsciat. Quod

non sic accipiendum est, tanquam prohibuerit Apostoius

• I Thess. IV, 3.



S. 4f!GI'STINI 6PISC0P?

conjugalem, hoc cst, licitum honestumque concubitum :

sed ut isteconcubitus, quinihi) morbidaelibidinis haberet

adjunctum, si non praecedente peccato in eo perisset li-

bertatis arbitrium, quod nunc id habet adjunctum, non

sitvoluntatis, sed necessilatis, sine qua tamen in procrean-

dis filiis ad fructum perveniri non potest ipsius voluntatis.

Qufe voluntas in connubiis fidelium non eo fme determi-

natur, ut transituri fdii nascantur in saecuJo isto , sed ut

permansuri renascantur in Christo. Quodsi

provenerit,merces erit de conjugio plen<'e felicitatis : si autem non

provenerit, pax erit conjugibus bonsevoluntatis. Hac inten-

lione cordis qui suum vas possidet, id est, conjugem suam^

procul dubio non possidet in morbo desiderii, sicut gen-

tes (|uoe ignorant Deum , sed in sanctificatione et honore»

sicut fideles (\m sperant in Deum. lUo quippe concupis-

centi.-* rnalo utitur homo, non vincilur, quandoeam inor-

dinatis atque indecoris motibus aestuantem frenat et co-

hibet, neque nisi propagini consulens relaxat atque adhi-

bet, ut spiritahter regenerandos carnahter gignat, nonut

spiritum carni sordida servitute subjiciat. Sic patres sanc-

tos ex Abraham et ante Abraham, quibus Deus quod ei

placuerint perhibet testimonium , usos fuisse conjugibus

neminem oportet dubitare christianum;quando quibus-

dam etiam singuhs plures habere concessum est, ubi ratio

fuit prohs multiphcandae, non variandiT appetitio volup-

tatis.

X. Nam si Deo patrum nostrorum, qui etiam noster est,

illa numerositas conjugum propterea non disphcuisset, utcopiosius se libido jactaret, ita etiam sanctae foeminaeser-

vissent pluribus singulae : quod si ahqua faceret, quid eam

nisiconcupiscentiae turpitudo compelleret, ut plures viros

haberet, quando ista licentia plures fiHos non haberet?

Verumtamen magis perlinere ad nuptiarum bonum , non



DB WUPTIIS F-T CONCVI>ISCENTIA, MB. I. 201

iinum ct niultas, sed unum ol unam, satis intlicat ipsa

prima divinilus facta conjugum copula, ut indc connuhia

sumerent initium, uhi lioneslius allenderetur exemplum.

Progrediente autem generehumano, junctae suntquihus-

dam honis viris honne IVeminiC, singuhs plures. Lnde ap-

paret cL iiiud dignilatis magis appetisse moclestiam, et hoc

foecunditatis permisisse naturam . Nam et principalus magis

naturaliter unius in multos, cpiam in unum potest esse

multorum. Nec duhilari potest naturali ordine viros po- '

tius fominis, (|uam viris fttminas principari. Quod ser-

vans Apostolus ait : « Caput mulieris vir* : et, Mulieres,

» suhdit* estote viris vestris ^: » et apostolus Petrus,

» Quomodo Sara, inquit, ohsequehatur Ahrahae, dominum

» illumvocans^ » Quod licet ita sese haheat , ut natura /

principiorum amet singularitatem, thcilius autemplurali-

tatem videamus in suhdilis : tamen plures fceminne uni

viro nunc[uam licite jungerentur, nisi ex hoc plures fdii

nascerentur. 1'nde si una concumhat cum pluribus, quia

non est ei hinc mulliplicatio prolis, sed frequentatio lihi- /

dinis, conjux non potest esse^ sed meretrix.

XI. Quoniam sane non tantum foecunditas, cujus fruc-

tus in prole est ^ nec tantum pudicitia, cujus vinculum est

fides; verum etiam cjuoddam sacramentum nuptiarum

commendatur fidelihus conjugatis, unde dicit Apostolus:

« Yiri, diligite uxores vestras, sicutet Ghristus chlexit Ec-

» clesiam ^: » hujus procul duhio sacramenli ris cst, ut

mas etfoemina connuhio copulati c[uaiidiu vivunt insepa-

rahiliter perseverent, nec liceat, excepla causa fornicatio-

nis, a conjuge conjugem dirimi^ Hoc enim custoditur in /

Chrislo et Ecclesia, ut vivens cum vivente in oeternura'

nullo divortio separetur. Gujus Sacramenti tanta ohserva-

I Cor. XI, 3. — ? Colo?s. ;ii, iR. — ^'

i Potr. lu, 6. — 4 Epltc?. v, 2.

— ^ Mattli. V, 32.



202 S. ArGTISTIKl EPI8C0P1

lio est in civitate Dei nostri, iu monte sancto ejus*, hoc

est, in Ecclesia Christi, quibusque fidehhus conjugatis,

qui sine dubio membra sunt Christi, ut, cum filiorum

procreandorum causa vel nubant fbeminse- vel ducantur

uxores, nec sterilem cOnjugem fas sit rehnquere, ut aha

foecunda ducatur. Quod si quisquam fecerit, non lege

hujus saecuh, ubi intervcniente repudio sine crimine con-

ceditur cum ahis aha copulare connubia;quod eliam

sanctum Moysen Dominus, propter duritiam cordis iUo-

rum, Israehtis permisisse testatur : sed Jege Evangehi reus

est aduherii5 sicut etiam illa si aheri nupserit^. Usque

adeo manent inter viventes semel inita jura nuptiarum, ut

potius sint inter se conjuges qui ab aherutro separati sunt,

quam cum his quibus ahis adhaeserunt. Cum ahis quippe

aduheri non essent , nisi ad aherutrum conjuges perma-

nerent. Denique mortuoviro cum quo verum connubium

^ fuit, fieri verum connubium potest cum quo prius adul-

teriumfuit. Ita manet inter viventes quiddam conjugale,

^"T quod nec separatio, nec cum ahero copulatio possit auferre.

^ Manet autem ad noxam criminis, non ad vinculum foede-

ris : sicut apostatse anima velut de conjugio Christi rece-

dens eliam fide perdita sacramentnm fidei non amittit,

quod lavacro regenerationis accepit. Redderetur enim

procul dubio redeunti, si amisisset abscedens. Habet au-

\ tem qui recesserit ad cumuhim supphcii, non ad meritum

prsemii.

XII. Quibus vero placuerit ex consensu, ab usu carna-

lis concupiscentise in perpetuum continere, absit ut inter

, ihos vincuhim conjugale rumpatur : imo firmius erit,

quo magis ea pacta secum inierint,quae charius concor-

diusque servanda sunt, non voluptariis nexibus corpo-

^*^ rum, sed vohmtariis aflfectibus animorum. Neque enim

• Psal. xLvn, 2. — » Matth. xix, 8.



?

DE NUPTIIS ET COWCUPISCE^TI V, LID. I. 203

fallaciter ab Angelo dictiim est ad Joseph : « Noli limore

» ac.cipcre M;iriam coniugcm tuam'. » Conjux vocalur

ex prima lidc dcsponsalionis, i|uam concubilu ncc cogno-

vcrat, ncc iuerat cogniturus : ncc perierat, ncc mendax

manscrat conjugis appellatio, ubi ncc fucrat, ncc lutura

crat carnis uiia commixlio. Erat c|uippe illa virgo idco et

sanctius et mirabiliusjucunda suo viro, c|uia etiam loecunda .

sine viro, [prolc dispar, fide compar^ Proplcr cjuod lidele'

conjugium parcntcs Christi vocari ambo merucrunt, et

non solum illa malcr, vcrum cliam ille patcr cjus, sicut

conjux matris ejus, [utrumc(ue mcnte , non carne. Sivc

tamcn illcpaler sola mentc, sivc illa matcr ct carne, pa- ^^ >'

rentcs tamen ambo humilitalis eius, non sublimitatis : in-^'^

.^ -^^

firmitatis, non divinitatis. Neque enim mentitur Evange-.<> v"

lium, ubi legitur : « Et erat pater ejus et mater mirantes

» super his cjuae diccbantur de illo -. » Et alio loco : « Et

» ibant parentes ejus pcr omnes annos in Jerusalem^ »

Item paulo post : « Et dixit mater ejus ad illum, Fili,

» cpiid fccisti nobis sic? Ecce pater tuus et ego dolentes

» cpifcrebamus te ^. » At ille iit ostenderet habere se prae-

ter illos patrem, qui eum genuit praeter matrem, respon-

dit eis. « Quid est quod me qucierebatis? Nesciebatis quia

» in his quse Patris mei snnt, oportet me esse^? » Et rur-

sum, ne hoc dicto parentes illos negasse putaretur, Evan-

gclista secutus adjunxit : « Et ipsi non intellexerunt ver-

» bum quod locutus est ad illos, et descendit cum eis, et

» vcnil Nazarcth, et erat subditus illis. » Quibus subditus

nisi parentibus? Quis autem subditus, nisi Jesus Christus,

qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus cst

csse fec[ualis Deo*^? Curergoillis subditus, quilonge infra

Ibrmam Dei erant, nisi quia semetipsum exinanivit formam

« Matth. I, 20. — ' Luc. ii, 33.-3 Ibid. î. —^ Ihid. 48. — 5 Ibid. 49

et seqq. — ^ Philip. ii^ G.



.f:

204 S. AU&tJSTINI EPISCOPl

servi accipiens, cujus formae parentes erant? Sedcum illo

non seminante ilia peperisset, profecto nec ipsius formsp

servi parentes ambo essent, nisi inter se etiam sine carnis

commiytionc conjuges essent. Undo et series generatio-

num, cum parentes Gbristi conncxione successionis com-

memorantur, usque ad Josepb potius sicut factum est,

fuerat perducenda *•, ne in illo conjugio, virili sexui uli-

\ que potiori fieret injuria, cum veiitati nihil periret, quia

ex semine David, ex quo venturus pr?edictus est Ghristus,

et Joseph erat et Maria.

vf*^J^«^ ,XIII. Omneitaque nuptiarum bonum impletum est in

^^^^^f^ A^ illis parentibus Ghristi, proles, fides, sacramentum^ Pro-

"^ ^ lem cognoscimus ipsum Dominum Jesum : fidem,quia

nullum adulterium : sacramentum,

quia nullum divor-

tium. Solus ibi nuptiaiis concubitus nonfuit, quia in carne

^^peccati fieri non poterat sine illa carnis pudenda concu-

^!^^^v piscentia, quae aceidit ex peccato, sine qua concipi voluit,

^^^^ qui futurus erat sine peccato, nonincarne peccati, sed in

^similitudine carnis peccati ^

: ut hinc etiam doceret

omnem quae de concubitu nascitur, carnem esse peccati';

quandoquidem sola quae non inde nota est, non fuit caro

,,' peccati. Quamvis conjugalis concubitus qui fit intentione

^y-^

generandi, non sit ipse peccatum : quia bona voluntas

V'%^'^ animi, sequentem ducit, non ducentem sequitur corporis

voluptatem •, nec humanum arbitriumtrahitur subjugante

peccato, cum juste redigitur in usum generandi plaga pec-

^% ^^? cati. Hujus plagae quidam pruritus in adulteriorum et for-

'^''y nicationum et quorumhbet stuprorum atque immunditia-^*^

rum foeditatibus regnat5in connubiorum vero necessilu-

dinibus servit. Ibi de domino tah turpitudo damnatur, hic

dc pedissequo tali honestas verecundatur. Non est igitur

haecJibido nupliarumbonum, sed obscfjenitaspeccantium,

I Mattli. ij 16, et Luc. 111, 7.3—

' Rom. viii, 3.



UE ^'VTII> lil (O^CtPISCENTIA. LIU. I. 20^

nocossilasgonerantium, lasc:ivi;irmn ardor, niiptiarum pu-

dor. tlur ergo non <*onjug(\s mancant, (pii cx conscnsu

concumbcrc dcsinunt ; si manscrunt conjugcs Joscph et

Maria, qui concumbere nec coepcrunt?

XIV. Haec cuim propagatio filiorum , (|ure in sanclis

])atribus proptcr gcnerandum ct conservandum populum

Dci , in c|uo prophcliam Christi prirccdcro oportuit , olli-

ciosissima luit , nunc jam non habel illam necessitatem.

Palct (juippc jam c\ oinnibus gentibns spiritalitcr gigncn-

dorum, undccumciuecarnahtcrnatiruerint,copiaiiHorum.

Et quod scriptum est : « Tempus amplectendi, et tempus

» conlinendi ab amplc^xu '^

» per ilkid atcjue hoc tempus

agnoscitur distributum. Illud cjuippc fuit amplectendi,

hoc autcm continendi ab amplexu.

XV. Itaque et Apostolus cum hinc loqueretur , ait :

« Hoc aulem dico , fratres ,tempus brcve est : relicpium

)> cst, et ut qui habcnt uxorestanquam non habentes sint,

» et qui tlent lanquam non flentes , et qui gaudent tan-

» cjuam non gaudentes , et qui emunt tanquam non possi-

» dcntes, et c[ui utuntur hoc mundo tancjuam non utan-

» tur : pr?eterit cnim figura liujus mundi. Volo vos sine

» sollicitudine esse^. » Haec omnia , ut exponendo aliquid

liinc breviter dicam, sic existimo intclligenda. « Hoc, in-

» quit , dico , fratres , tcmpus brcve est : » non adhuc

populus Dei propagandus est generatione carnahter, sed

jam regeneratione spiritaliter colligendus. « Rehquum est

ergo, ut et cjui habent uxores, » non carnali concupiscenti?e

sulijugentur ^((Etciui flent tristitia pra?sentis mali, gaudeant

spe futuri boni; ct quigaudentpropler temporalealiquod

commodum, limeant aeternum judicium;et qui emunt, sic

habendo possideant, ut amando non hsereant; et qui utun-

tur hoc mundo, » transire se cogitent, non manere. « Vrx-

' Ecclo. ni, 5. — ' I Cor. vii, ag.



S. AUGUSTINI EPISCOPl

terit enimiigurahujus mundi. Volo vos, inquit, sinc soUi-

citudineesse: » hoc est,volosursum corinhisquae non prê-

tereunt, vos habere. Deinde subjungit et dicit : « Qui sine

)y uxore est, cogitat ea quae sunt Domini, quomodopiaceat

)) Domino : qui autem malrimonio junctus est, cogitatquae

)) sunt mundi, quomodoplaceatuxoriû Atqueitaquodam

modo exponit quod supra dixerat : « Qui habent uxores,

)) tanquam non habentes sint. » Qui enim sichabent uxores,

ut cogitent ea quse sunt Domini , quomodo placeant Do-

J^, mino, nec in his quse sunt mundi , cogitent placere uxo-

Nfft- J^ ribus , tanquam non habentes sunt. Quod facihus fit

,

s^ a i^ 3> quando et uxores tales sunt, ut eis mariti non ideo placeant,

<)• jl"* 4"i'^ divites

,quia subhmes, quia genere nobiles

,quia

carne amabiles : sed quia fideles, quia religiosi, quia pu-

dici, quia viri bonisunt.XVI. Verum in conjugatis, ut hsec optanda atque lau-

danda, sic aha toleraiida sunt, ne in damnabiha flagitia,

id est , in fornicationes vel adulteria corruatur. Propter

quod vitandum malum , etiam ilJi concubitus conjugum,

qui non fiunt causa generandi, sed victrici concupiscentiae

serviunt , in quibus jubentur non Iraudare invicem , ne

tentet eos Satanas propter intemperantiam suam non qui-

dem secundum imperium prsecipiuntur, tamen secundum

veniam conceduaturJ Sic enim scriptum est : « Uxori vir

)) debitumi reddat , simihter autem et uxor viro. Muher

)) sui corporis potestatem non hajjet , sed vir : simihter

)) autem et vir sui corporis potestatem non habet, sed mu-

-)) her. Nohte invicem fraudare , nisi ex consensu ad tem-

)) pus, ut vacetis orationi^ etiterura ad idipsura estote : ne

)) tentet vos Satanas propter intemperantiara vestram. Hoc

)) autera dico secundura veniara , non secundura impe-

)) rium'^.)) Ubi ergo venia danda est, ahquid esse culpae

' I Gor. vu, 32. — » Ibid. 3 et seqq.



I)E NDPTIIS ET COJNCUriSCEATlA, LIU. I. 207

iiulla ralioiie negahitiir. Cum igilur culpabilis uon sil

gi-neraniii iutontionc concuhilus , (|ui proprie nupliis im-

putandus est, ([uid secundum veniam conccdit Aposlolus,

nisi (juod conjuges, dum sc non continent , dcbitum ab

altcrulro carnis cx|)oscunt, non voluutate propaginis, scd

libidinis voluptate ? Quoe tamcn voluptas non propter

luiptias cadit iu cuJpam , sed proptcr nuptias accipit ve-

niam. Quocirca eliam hinc sunt laudajjiles nuptite, quia

et illud (juod non pertinet ad se , ignosci faciunt propter

se. Ncque enim etiam iste concubitus quo servilur concu-

piscentiae, sic agitur , ut impediatur Ibetus,quera postu-

lant nuptise.

XVII. Sed tamen aliud est , non concnmbere nisi sola

voluntate generandi , (|uod non habet culpam 5ahud

,

carnis concumhendo appetere voluptatem, sednon praeter

conjugem , (juod venialem hahet cuipam. Quia etsi non

causa propagand.-Te prolis concumhitur , non tamen hujus

lil)idinis causa propagationi prolis obsistitur ,sive voto

malo, sive opere malo. Nam qui hoc faciunt quamvis vo-

centur conjuges , non sunt, nec ullam nuptiarum reti-

nent veritatem, sed lionestum nomen velandae turpidini

obtendunt^ Produntur autem quando eo usque progre-

diuntur, utexponant tilios, qui nascuntur invitis.Oderunt

enim nutrire vel haliere, quos gignere raetuebant. Itaque

cum in suossaevit,quos nolens genuit tenebrosa iniquitas,

clara iniquitate in lucem promitur , et occulta turpitudo

raanifesta crudeUtatc convincitur. Aiiquando eo usque

pervenit hoec libidiuosa crudelitas, vel libido crudelis, ut

ctiam sterilitatis venena procuret •, et si nihil valuerit

conceptos loetu§ aliquo modo intra viscera extinguat ac

fundat, volendo suam proiem prius interire quara vivere;

aut siinutcro jara vivebat, occidiantequam nasci. Prorsus

si ambo tales sunt, conjuges non sunt : et si ab initio tales

v^r



<l^

.V .y Vy iJi& 208 S. AiGlSTINl EPISCOPI

"^^ V .

\ \J fuerunt, non sihi per connubiiim, sed per stuprum potius

' -^ convenerunt. Si autem non ambo sunt tales , audeo di-

cere , aut illa est quodam modo meretrix raarili, aut ille

> adulter uxoris.

XVIII. Quia igitur nuptiae tales esse non possunt,

qualesprimorumhominum, si peccatum non prcecessisset,

esse potuerunt ; sint tales quales sanctorum patrum lue-

runt, ut p^denda carnis concupiscentia , (|use in paradiso

iiec ante peccatum fuit, nec post peccatum esse permissa

est : quia necesse est in corpore mortis hujus ut sit, non

ei serviatur , sed ipsa potius non nisi ad propagandam

prolem servire cogatur. Aut quia hoc tempus, quod jam

j.j^v esse diximus continendi ab amplexu ', non habet hujus

^ ofiicii necessitatem , adjacente undique omnibus genlibus

tanta slerilitate gignendorum spiritahter lihorum ; illud

potius excellenlis continentioe bonum. « Qui potest capere,

)v capiat -. )> Qui vero id capere non potest , « et si acce-

perit uxorem, non peccat'^ : » et foemina « si se non con-

» tinet, nubat. Bonum est enim homini mulierem non

)) tangere*. )> Verum quia « non omnes capiunt verbum

)) hoc , sed quibus datum est ; restat ut propter fornica-

)) tiones unusquisque suam uxorem habeat, et unaquae-

» que virum suum habeat'^ : )> ac si infirmitas incontinen-

* tiae, iiecadat in ruinam flagitiorum , excipiatur honestate

nuptiarum. Quod enim ait Aposlolus de foeminis: « Volo

)) igitur juniores nubere ^ » hoc et de maribus dici potest

Volo juniores uxores ducere : ut ad utrumquesexum per-

tineat , » filios procreare,patres et matres-familias esse

,

nullam occasionem dare adversario maledicti gratia ^»

XIX. Innuptiis tamen bona nuptialia dihgantur, proles,

fides,sacramentum. Sed proles, non ut nascatur tantum,

• Eccle. 111. — » Mattli, xu, ii. — 3 , Cor. vii , a8. — ^ Ibid. i. —5 Malth. XIX, II. •—<5

I Cor, vii, 2. — *i Tiin. v, i^.



UE .M rm.s ET COACl PISCENTIA. LIU. I. 209

vcrumetiam iit renascalur : nascitur nam((uc ad ixenam,

nisi rcnascaturad vitam. Fides autcm, non qualcm liabent

intcr se etiam infidelcs zelantes carnem. Quis enim vir,

cjuamlibct impius, vult adulteram uxorem ? Aut quae

mulier, t|uamlibet impia, vult adulterum virum ? lloc in

connubio bonum naturale cst quidem, carnalo tamen.

Sed mcmbrum Ghristi conjugis adulterium conjugi debetj

timere,non sibi

;et a Christo sperare fidei pr.-emium

,

((uam cxbibct conjugi. Sacramentum vero , quod necseparati nec adulterati amittunt

, conjuges concorditer

casteque custodiant. Solum est enim quod etiam sterile

conjugium tcnet jurc pictatis,jam spe ibecunditatis

amissa proptcr quam fuerat copulatum. Hcec bona nup-

tialia laudet in nuptiis, qui laudare vult nuptias. Garnis

autem concupiscentia non est nupliis imputanda, sed

toleranda. Non est enim ex naturali coiniubio veniens -

bonum, sed ex antiquo peccato accidens malum.

XX. Proptcr hanc ergo iit, ut etiam de justis et iegiti-

misnuptiisfdiorum Dei, non lilii Dei, sed iilii sseculi gene-

rentur : quia etii qui gencrant, si jam regenerati sunt, non

ex hoc generant ex quo filii Dei sunt , sed ex quo adhuc

filii saeculi. Dominica quippe sententia est : « Filii hujus

)) saeculi generant, et generantur ». » Ex quo itaque sumus ^ âdhuc filii hujus saeculi , exterior homo noster corrumpi- ..^J"^tur-, ex hoc et hujus sreculi fdii generantur, ncc filii Dei ^K^nisi regenerenturiiunt^ : sedex quo sumus filii Dei, inte-

^rior de die in diem renovatur. Quamvis et ipse cxterior

]ier

lavacrum rcgenerationis sanctificatus sit, et spem fu-turae incorruptionis acceperit

,propter quod et templum

Dei merito dicitur : a Gospora vcstra , inquit Apostolus,

)) templum in vobis Spiritus sancti est,quem habetis a

' Luc. XX, .1^. ~ ' 2 Co!- IV, i6. — 3 vidc lib. ii dc Poccator. Mciit.

cap. g.

CXLI. l)



210 S. AtGUSTIWl EPISCOPI

.of^^' » Deo : et noii estis vestri 5empti enim estis pretio magno

5

)) glorificate ergo et portate Deum in corpore vestro ^ »

Hoc totum non solum propter prsesentem sanctificationem,

sed maxime propter iJIam spem dictum est , de qua idem

alio loco dicit : « Sedet nosipsi primitias Spiritus haben-

)) tes_, et ipsi in nobismelipsis ingemiscimus , adoptionem

^y/4 » expectantes , redemptionem corporis nostri -. » Si ergo

^'^. ledemptio corporis nostri, secundum Apostolum, expec-

tatur 5 profecto quod expectatur, adhuc speratur, nondumteuetur. Unde adjungit et dicit : « Spe enim salvi facti

» sumus. Spes autem quae videtur, non est spes. Quod enim

» videt quis,quid sperat ? Si autcm (ûod non videmus,

» speramus, per patientiam expectamus. » Non itaque per

=" hoc quod expectaraus , sed per hoc quod toleramus, car-

nales filii propagantur. Aljsit ergo ut fideiis homo , cum

auditab Apostolo : « Dihgile uxores vestras^, » concupis-

centiara carnis dihgat in uxore, quam nec in se ipso debet

diligere , audiens alterum Apostolum : « Nohte diligere

» mundum, nec ea quse in mundo sunt : quisquis dilexerit

» mundum , non est charitas Patris in illo : quia omnia

» quaein raundo sunt, concupiscentia carnis est, et con-

» cupiscentia oculorura, et arabitio saecuH, quae non est

» a Patre, sed ex mundo est. Et mundus transibit, et

> concupiscentia ejus. Qui autera fecerit voluntatera Dei,

» manet in seternum , sicut et Deus manet in aeter-

» num^.M

XXI. Ex hac igitur concupiscentia carnis quod nasci-

-X > tur , utique mundo noii Deo nascitur :

Deo autem nascitur,

•o cum ex aqua et spiritu renascitur. Hujus concupiscentiae

'''^ reatum regeneratio sola dimittit : ac per hoc generatio

''trahit. Ergo quod generatum est, regeneretur ut simihter,

* I Cor. vx, 19. — ^ Uom. viii, 23, -- ^ Coloss. in, ig. — 4 i Joan.

II, i5.



I)E MJPTIIS Ef CONCIPISCEMU, Llll. l. 211

(juia non potosl aliter , ([110(1 tractiim cst rcmittatur. Ut

enim (|no(l dimissum cst iii parente trahatur in prole,

miris (|ui(lcm modis fit, sed tamen fit. ll.'cc invisibilia et

infidolibus incredibilia, sed tamcn vera , ut haberent ali-

(|uod visibile exemplum , hoc in (juibusdam arbustis di-

vina providentia procuravit. Cur enim non credamus,

propter hoc esse institutum, ut exoliva nascatur oleaster ?

An credendum non est , in ali(jua re quse creata est ad

usus hominum, Greatorem providisse et instituisse , quodad generis humani valeret exemplum? Mirura est ergo

(luemadmodum a pcccati vinculo per gratiam liberati,

gignant tamen eodem vinculo obstriclos, quos eodem

modo oporteat liberari : fatemur, mirum est. Sed quod

lateret fbetus oleastrorum etiam in seminibus olearum , J

([uando et hoc crederetur, nisi experientiaprobarelur?

Proinde sicut gignitur cx oleastri semine oleasler, et ex

oleae semine non nisi oleaster, cum inter oleastrum et

oleam plurimum distet : ita gignitur et de carne peccato-

riset decarnejusti, uterque peccator, quamvis inter pec-

catorem ct justum plarimum distet. Gignitur autem pecca-

lor actu adhuc nulius, et^rtu novus, sed reatu vetus : homo

a creatore, captivns a deceptore, indigens redemptore. Sed

quwritur quomodo trahi possit captivitas prolis, etiam de

parentibus jam redemptis. Et quia non facili ratione in-

dagatur, nec sermone explicatur, ab infidelibus non cre-

ditur : quasi et illud quod de oleastro et de olea diximus,

ut generis dissimilis sit fcetus similis, facile aliqua invenit

ratio vel expiicat sermo. Sed hoc ab eo qui experiri vo-luerit , cerni potest : sit ergo in exemplo , unde et iliud

credaturquod cerni non potest.

XXII. Non enim fides dubitat christiana,quam novi

hteretici oppugnare ca^perunt, el cos qui lavacro ivgene-

rationis abluuntur, redimi de diaboli potestale: eteos qu;





I)F, Nillfls Fl rONCl 1'ISCF.N 11 \, iin. I. 2 I .'i

set atlmissum. Acl me iiami[uc pertinct ill.i bencdidio Dei,

« Crescitc ct multiplicamini '. » Acl hoc opus hoiuim tli-

versi sexus diversa mcmhra suiil condila , i[i\ie ([uidcm

antc pcccalum jam crant, scd pudcnda non crant. Ues-

poiulchit pudicitiae fides , Si peccatum non fuissct, c[uid

mc in paradiso sccurius essc poluissct , ubi ncc slimularet

mca, ncc allerius mc libido tcnlarct. Kes[)ondcbitcliam

connubii sacramentum, Dc mc ante peccalum dictumest

iiiparadiso, u l\clint[ucl liomo [latrcm et matrem , et

)) adhivrebit uxorisune, ct crunt duo in carne una^. »

Quod magnum sacramentum dicit Apostolus in Christo et

in Ecclcsia^. Quod crgo est in Christo et in Ecclesia mag-

num, hoc in singulis ([uibust[ue viris atque uxoribus mi-

nimum . sed tamcn coniunctionis in.seioarabilis sacramen-

lum. Quid horum cst in nuptiis. unde peccati vinculum

Iransirct in postcros? Nempc nihil : et certe his tribus

bonis pcrlccle sc haberet bonitas nupUarum, c[uibus bo-

nis ctiam nunc bonaj sunt nuptiae.

XXIV. Porro autem si interrogetur illa carnis concu-

[Msccntia, t[ua pudcnda facta sunt, t[uae prius pudenda

non fuerant^ nonne respondebit,

seiii

mcmbris hominispost peccatum esse ccepisse'' ? Et ideo legem peccati verbis

, ^jj^

apostolicisnuncupatam, t[uodhominem sibi subdilum fe-

cerit, t[uia Deo suo subdiLus esse noluit : set[uc esse dc

(|ua et primi conjugati tunc erubuerunt^ c[uando pu-

denda texerunt, et nunc omnes erubescunt, ([uando ad

concumbendum sccreta con([uirunt, net[ue hujus operis

testes audcnt habere vel fdios , t[uos inde genuerunt. Cui

verecundise naturali Cynicorum error phiiosophorum mi- /

rabili impudentia rcluctatus est : c[uancloc[uiuem lioc,

c[uoniam licitum csset honeslumciue, cum conjuge palam

' ricn. ), 0.8.— 2 1,1. 11, ^4- "" ^ Kpl'cs. V, 3l. — 4 Rom, vii, 2.3. — ^ Oen.



21 ! S. AUGHSTIJSl EPlSCpl)

faciendum essse censebant. Undc meiiLo Immundilia liu-

ius impudenliae caninum nomen accepit ; ex hoc quippe

Cynici nuncupati sunt.

XXV. Haec omnino concupiscentia , haec lex peccati

habitans in membris, cui lex justitiae vetat obedire, di-

cente Apostolo, « Non ergo regnet peccatum in veslro

j » mortali corpore ad obediendum desideriis ejus, neque

» exhibuerilis membra vestra arma iniquitatis peccato^ : »

hnec, inquam, concupiscentia , quae soJo sacramento re-

generationis expiatur jfprofecto peccati vinculum regene-

N ratione trajicit in posteros, nisi ab illo et ipsi regenera-

tione solvantur. Nam ipsa quidem concupiscentia jam

non est peccatum in regeneratis, qiiando iUi ad ilhcita

v"^' opera non consentitur, atque ut ea perpetrent, a regina

f\¥^ l^mente membra non dantur : ut si non fit quod scriptum

Jêst, « Non concupiscas^? » fiat saltem quod alibi legitur,

vv^ ^« Post concupiscentias tuas non eas^ : » Sed quia modo

.f" ^quodam loquendi peccatum vocatur, quod et peccato

Nj .,, facta est, et peccatum si vicerit facit5 reatus ejus valet

^ in generato : quem reatum Christi gratia per remissio-

nem omnium peccatorum in regenerato, si ad mala opera

ei quodam modo jubenti non obediat, valere non sinit. Sic

autem vocatur peccatum, quia peccato facta est, cum jam

in regeneratis non sit ipsa peccatum : sicut vocatur lin-

^ gua locutio, quam facit lingua-, et manus vocatur scrip-

- tura, quam facit raanus. Itemque sic vocatur peccatum,

quia peccatura si vincitfacit : sicut vocatur frigus pigrum,

non quod a pigris fiat, sed quod pigros faciat.

XXVI. Hoc generi humano inflictum vulnus a diabolo,

quidquid per illud nascitur, cogit esse sub diabolo, tan-

quam de suo frutice fructum jure decerpat : non quod ab

illo sit natura humana, quae non est nisi ex Deo, sed vi-

' Roni. V), 19. — " F.xod. xx, 17. — 3 Eccli. xvni, 3o,



DE NIPTIIS ET CONClPISCEKTlA, Lin. I. 215

tium (|Uocl non cst ex Dco. Non onim proptcr sc ipsam,

L\uvc laudabilis cst ; tpiia opus l)ci cst; scd pmpler dam--

nabile vitium, quo viliala cst , natura humana damnatur.

Et proptcrcpiod damnalur,proplcr hoc et damnal)ili dia-

bolosubjugatur : quiact ipse dial)ohis spiritus immundus

est, et ulicpic bonum cpiod spirilus, malum cjuod immun-

dus; quoniam spiritus, est natura, immundus est vitio :

quorum duorum illud a Deo est, hoc ab ipso. Non ilac|UG

tcnet homines, sivc majoris, sivc infantilis sctatis, prop-tcr quod homines sunt, sed proptcr quod immundi sunt.

Qui ergo miraturquia crcatura Dci subditur diabolo, non

miretur : subditur enira crcatura Dei crcnurae Dci, minor

majori, quia homo angelo •, nec tamen propter naturam,

sed propter vitium, c[uia immundus immundo. Hic est

fructus ejus ex antiqua immunditiae stirpe, quam planta-

vit in hominc, majores quidem poenas ultimo judicio,

quanto est immundior, ipse passurus : verumtamen et ^quibus in illa damnatione tolerabilius erit, huic sunt vr

subditi velut principi auctorique pcccati;quia nuUa erit

damnationis causa, nisi peccatum.

XXVII. Quapropter natos non ex bono quo bonae sunt

nuptiae, sed ex malo concupiscentise , quo bene cjuidem

utuntur nuptise , de c[uo tamen erubescunt et nuptine

reos diabolus parvulos tenet. Quia cum sint ipsae honora-

biles in omnibus ad eas proprie pertinentibus bonis, etiam

si thorum habeant immaculatum, nonsolum a ibrnicatio-

nibus et adulteriis, c[uae sunt flagitia damnabiha, verum

etiam abillis

excessibus concumbendi , \

qui non fiunt

causa prohs voluntate dominante, sed causa voluptatis

vincente libidine, quae sunt in conjugibus peccata venia-

lia : tamen cum venturum fuerit ad opus generandi, ipse

illehcitus, honestusque concubitus, non potestesse fine''"'

' Hebr. \iii, \.



216 s. ArGrsTiNi episcopi

N\6." ardorc libidinis, ut peragi possit quod rationis est, non

libidinis. Qui certe ardor, sive sequatur, sive prseveniat

voluntatem, non tamen nisi ipse quodam quasi suo impe-

rio movet mcmbra,quoe moveri voluntate non possunt

atque ita se indicat non imperantis famulum , sed inobe-

dientis supplicium voluntatis, nec libero arbitrio, sed iile-

cebroso aliquo stimulo commovendum, et ideo puden-

dum. Ex haccarnis concupiscentia,quse licet in regene-

ratis jam non deputetur in peccatum, tamen naturse nonaccidit nisi de peccato : ex hac , inquam , concupiscentia

carnis , tanquam filia peccati , et quando ilh ad turpia

consentitur, eticTln peccatorum matre multorum, quaecum-

que nascitur proles, originali est obligata peccato, nisi in

I

ilio renascatur^ quem sineista concupiscentia virgo con-

^ cepit : propterea quando nasci est in carnedignatus, sine

peccato solus est natus.

XXVIII. Si autem quaeritur, tjuomodo ista concupis-

centia carnis maneat in regenerato , in quo universorum

facta est remissio peccatorum5quandoquidem per ipsam

seminatur, et cum ipsa carnalis gignitur proles paren-

tis etiam baptizati5 aut certe si in parente baptizato

potest esse et peccatum non esse, cur eadem ipsa in

prole peccatum sit : ad hj£c respondetur, dimitti concu-

r^^ piscentiam carnis in baptismo, non ut non sit, sed ut in

^ peccatum non imputetur. Quamvis autem reatu suo jam

-^ soluto, manet tamen, donec sanetur omnis infirmitas nos-

- ^î.:^ ,tra proficiente renovalione interioris hominis de die in

^ diem, cum exterior induerit incorruptionem^ Non enimsubstantialiter manet , sicut aliquod corpus, aut spiritus :

[sed alTectio est quaedam malse qualitalis, sicut languor.

Non ergo aliquid remanet, quod non remitlatur-, cum fit,

sicnt scriptum est , « propitius Dominns omnibus iniqui-

' 2 Cor. u, 16; I Cor. xvii^ .'">.l.



t)E NUPTIIS F.T CONCI PlSCENTlA, T.lli. I. 217

» talibus iiostris : » scddoiioc fiat et(|uod sc(juilur, « Qui

» sanat omncs languorcs tuos , (|ui rcdimit dc corruptione

» vitam tuam'; » manct in corporc mortis hujus carnalis

concupiscentia. Cujus vitiosis desideriis ad illicita perpc-

tranda non obcdirc pr.Tcipimur , nc regnct peccatum in

nostro mortali corporc'. Qune tamcn concupiscentia (|uo-

tidie minuitur in proficientibus et continentibus , acce-

dentc etiam senectute multo maxime. Qui vcro ci ne(|uiter

serviunt, tantas in eis vircs accipit, ut pleruiiKiuc jam .r^-^ ^

aetate dcficicntibus membris, eisdem({uepartibus corporis

ad illud opus movcri minus valentibus, turpius ct proca-

cius insanire non dcsinat.

XXIX. In eis ergo (pii regcnerantur in Christo cum

remissionem accipiunt prorsus omniura peccatorum, iiti-

(|ue necesse est, ut rcatus etiam liujus licet adhuc mancn-

tis ooncupiscentiae remittatur , ut in peccatum, sicut dixi,

non imputetur. Nam sicut eorum peccatorum quae ma-

ncr(> non possunt quoniam cum fiunt prretereunt , realus

lamen manet, et nisi rcmittatur, in aeternum manebit :

sic illius", quando remittitur , rcatus aufertur. Hoc est

enim, non habere peccatum, reum non esse peccati. Nam

si quisquam , verbi gratia , fecerit adulterium , etiamsi

nun([uam deinceps faciat , reus cst adulterii , donec rea-

tus ipsius indulgentia remittatur. Habet ergo peccatumj

quamvis illud quod admisit jam non sit, quia cum tem-

pore ([uo factum est prsetcriit. Nam si a peccando de-

sistere, hoc esset non habere pcccata, sullicerct, ut hoc

nos moneret Scriptura: « Fili, peccasti? non adjiciasite-

» rum. » Non autcm sullicit sed addidit, « et de pristinis

» deprccare, ut tibi rcmiltantur ^. » Manent ergo, nisi re-

mittantur. Sed quomodo manent , si praeterita sunt-, nisi

'Psal. ui, 3. — ' Rom vi, 1*2. — ^ i^jfiwf/r// concupiscentia». - 4 Eccle.



218 5. AUGTJSTINl EPISCOPl

i A quia prseterierimt actu, manent reatu? Sicitaque fieriecon-

c^' \trario potest, utetiam illud maneat actu, praetereat reatu.

XXX. Agit enim aliquid concupiscentia carnis, et quando

S^-t^ * ei non exhibetur vel cordis assensus ubi regnet, vel mem-

^^ bra velut arma quibus impleatur quod jubet. Agit autem,

quid , nisi ipsa desideria maia et turpia ? Non enim si bona

et licita essent, eis obedire prohiberet Apostolus , dicens,

« Non regnet peccatum in veslro mortali corpore ad obe-

» diendum desideriis ejus *. » Non enim ait, ad habendadesideria ejus; sed, « ad obediendum desideriis ejus : »

ut quoniam sunt in aliis majora, in aUis rainora, prout

quisque in hominis interioris novitate profecerit, in hoc

agonem justitiae pudicitiaeque servemus , ne ilHs obedia-

mus. Ut tamen nec ipsa sint desideria, velle debemus,

etiam si in corpore mortis hujus id obtinere non possumus.

>{k/ ^ Hinc enim et alio loco idem Apostolus loquens velut ex

v'^^^.^suae personse introductione nos instruit, dicens , « Non

,(i)>|^^«" » enim quod volo, hoc ago, sed quod odi illud facio -:»

id est , concupisco : quia et hoc nollet facere , ut esset

omni ex parte perfectus. » Si autem quod nolo, inquit, hoc

» facio, consentio legi quoniam bona : » quia hoc et illa

non vult, quod et ego nolo. Non vult enim ut concupis-

cam, quae dicit, « Non concupisces^ : » et egonolo con-

cupiscere. In hoc itaque consentiunt, voluntas legis, et

^^mea. Veruni quia concupiscere nolebat,et tamen concu-

\<^ piscebat, sed eidem concupiscentise nequaquam conseii-

><f'^ tiendo serviebat, adjunxit atque ait, « Nunc autem jam

^ » non ego operor illud , sed id quod in me habitat pecca-

» tum^. »

XXXI. Muitum autem fallitur homo, qui consentiens

concupiscentiae carnis suae , et quod illa desiderat decer-

nens facere et statuens, putat sibi adhuc esse dicendum,

' Rom, VI, 12. — » Id. VII, i5. — ^ Exod. xx, 17. —4 Rom. vii, 17.



OE NLPTIIS ET COfiiCl IMSCE^TlA, LIB. 1. 219

« Non ego opcror illud : >» cliam si odcrit (|uia consoiilil.

Siniul cnim cst utium(|ue , ct ijisc odit, quia malum csse

novit^ ct ipsc ihcil, (|uia laccrc slatuil. Jam vcro si et il-

kul addat , (|uod Scriptura prohii)et, diccns, « Neque

" cxliihucritis mcml)ra vcstra ariua initjuitalis peccato*, »

ul (juod laccrc slatuit in cordc, eliam corpore compJcat,

ct ideo dicat , « Non ego operor illud, sed tjuod habitat in

» me peccatum -, » (|uia cum id dccernit ct iacil, displicet

sibi, tantum crrat, ut nec se ipsum agnoscat ^ tpiando

cura ex toto ipse sit, et corde statucnte ct corporc im-

plentc, adhuc se ipsum esse non putat. Qui ergo dicit,

« Jam non ego operor illud , sed tjuod habital in me joec-

» catum : » si tantummodo concupiscit , vcrum dicitj

non si cordis consensione decernit, aut etiam corporismi- ^"^^^.Zy, ^nisterio jxnTicit. «;, ^- -<^)-^ ^^""

XXXII. Dcindc adjungit Ajôstoius, (( Scio enim quia>'' - '

"'

» non habitat in me, hoc cst, in carne mea bonum : vellc

» cnim adjacet mihi, perficere autem bonum non inve-

» nio ^. » lloc ideo dictum cst, quia tunc perficitur bonum, ^quantlo desideria mala nulla sunt : sicut tunc perficitur

maium, quando malis desideriis obeditur. Quando autem

sunt (juidcm, sed non eis obeditur •, nec malum perficitur, ,

(juia non eis obeditur^ nec bonum

,quia sunt : scd fit cx

aliqua parte bonum, quia concupisccnliae malre non con-

sentitur5 et ex aliqua parte remanct malum

^quia vel

concupiscitui\ Ideo ergo Apostolus non ait faccre bonum

sibi non adjacere, sed perficcre. Multum cnim boni facit,

qui facit quod scriptum est, « Post concuj:)iscentias tuas

» non eas ^: » sed non jicrficit quia non imj^lct quod scrip-

tum est, (( Non concupisces^ » Ad hoc crgo dixit lex,

« Non concupisces, » ut nos in hoc morbo invenientes

' Rom. vx, i3. -- ' Id. vu. — ^ Ibid i8 — 4 Eccli. xvni, 'io. — * Exdl.



220 s. atgusttni kpiscopi

j) jacere medicinam graliae quaereremus; et iii eo proeceplo

^^1 sciremus et quo debeamus iii hac mortalitate proficiendo

® conari, et quo possit a nobis in illa immortalitate bealis-

sima perveniri : nisi enim quandoque perficiendum esset,

nunquam jubendum esset.

XXXIII. Deinde repetens Apostolus, ut amplius com-

mendet sententiam superiorem : « Non enim quod volo

» inquit, facio bonum, sed quod noio malum hoc ago.

» Si autem quod nolo ego hoc facio , jam non ego ope-

)) ror illud, sed quod habitatin me peccatum. » Et sequi-

tur : « Invenio ergo legem mihi, volenti facere, bonum;

» quoniam malum raihi adjacet *: » hoc est, invenio le-

gem mihi esse bonum volenti facere quod lex vult : quo-

niam non ipsi legi quae dicit, « Non concupisces ^» sed

mihi adjacet malum quod nolo, quia et nolens concupisco.« Gondelector enim

, inquit , legi Dei secundum inlerio-

» rem hominem : video autem aliam legem in membris

» meis repugnantem legi mentis meae, et captivantem me

» sub lege peccati, qu<Te est in membris meis. » Ista con-

delectatio legi Dei secundum interiorem hominem , de

magna nobis venit gratia Dei. In ea quippe interior homo"^ noster renovatur de die in diem

, cum in ea proficit perse-

veranter-. Non enim timor est torquens , sed amorlibens.

Ibi sumus veraciter liberi, ubi non delectamur inviti.

XXXVI, Vorum illud quod ait, « Video autem aliam

» legem in membris meis repugnantem legi mentis meoe:

^ ipsa est ista de qua loquimur concupiscentia , lex peccati

in carne peccati. Quod autem dixit, « Et captivantem me

f""^ » sub lcge peccati ; » hoc est, sub se ipsa, « quse est in mem-

-!!^V» bris meis^. » Aut captivantem dixit, captivare conan-

\ ^ lem, id cst, ad consentiendum implendumque cogentem :

aut potius,quod non habet controversiam

, captivantem

' Roni. vti, 19. — ' 2 Cor, iv, iG. — ' Rom. vii, 23.



\)\: Ml-llls EX COACl 1'1SCEN-JIA, l.ll!. I. ^221

socuMtlum rariicm, (|uam nisi tenoret carnalis concupis-

ttMilia, (|uam leôm pcccati vocat, non uti(|uc in ca ullum

illicilum dcsidcrium, cui nicns ohcdirc non dcbcat, com-

movcrct. Quod autem non ait, captivantem carnem meamsed, (( captivanlcm me : » hinc lactum esl , ut scnsus hic

alius quiicrcrclur, ct accipcremus « captivantcm, » vclut

dixisset, captivare conantem. Sed cur non diceret, (( capti-

» vantem me, » uhi vellet intelligi carnem suani? Annon

ilictuni cst de Jcsu, cum in monumcnlo non fuissct caro

cjus inventa, a Tuierunt Dominum mcum, et ncscio uhi

» posuerunt eum' ? » Num ideonon recte dictum est, quia

non dictum est, carnem, vel corpus Domini mei^ sed,

« Doininum mcum?»

XXXV. Quanquam panlo superius, et ipse Aposlolus

quomodo rectc potuerit dccarne sua dicere,

((

captivan-» tcm me, » satis evidenter aperuit. Cum enim dixisset

(( Scio enim quia non hahitat in me ^: » idipsum exponens

adjunxit, et ait , (( hoc est, in carne mea honum. »

Haec ergo captivatur suh Icge peccali, in qua non hahitat (.''

^ «?

honum, hoc est , caro. Carnem autem nunc appellavit,^' "^m f/

uhi est morbidus quidam carnis afFectus^ non ipsam cor- t<^^>

poris conformationem, cujus membra non adhihendasunl

arma pcccalo,

id est , eidcm ipsi concupiscentia?, quae

hoc carnale nostrum captivum tenet. Nam quantum atti-

net ad ipsam corporalem suhstantiam atque naturam, in

viris fidelihus, sive conjugatis, sive continenlihus

,jam

^>'''^

templum Dei est. Attamen si omnino iiihil carnis nostrae ,^^, ,

captivum teneretur, non quidem sub diaholo, quia et ihi '^ ^^ ^^®^

facta esl peccati remissio, ut peccatum non imputctur, t* W^,^**

quod proprie lex peccati vocatur; tamcn suh ipsa lege ^" ^

peccati, hoc est, sub concupiscentia sua, nisi aliquantum

teneretur caro nostra captiva, cjuoraodo esset verum quod

' Joaii. xXj 2. — ^ Roui. VII, 18. — 3 iî VI, i3.




ait idem Apostolus ; « Adoptionem expectantes, redemp-

tionem corporis noslri^? » \n tantum igitur adhuc expe^-

tur redemptio corporis nostri, in quantum adhuc ex ali-

qua parte captivum est sub lege peccati. Unde et hic ex-

clamans ait : « Infelix ego homo, quis me liberabit de

)) corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Ghristum

» Dominum nostrum -. )> Ubi quid intelleeturi sumus

nisi (juia corpus quod corrumpitur, aggravat animam ^?

Cum ergo idipsum corpus jam incorruptibile recipietur,

plena erit iliberatio a corpore morlis hujus) : a quo non ii-

,^ rantur, qui sunt ad poenam resurrecturi. Ad corpus ergo

^«--^^r^^' X^*mortis hujus intelligitur pertinere, ut aha lex m membris

î.'^'^repugnet quidem legi mentis , dum caro concupiscit ad-

versus spiritum *j etsi mentem non subjuget, quia et spi-

tus concupiscit adversus carnem : atque ita quamvis lex

ipsa peccati captivum teneat aiiqurd carnis, unde resistat

^ legi mentis •, non tamen regnat in nostro licet raortali cor-

pore, si non obeditur desideriis cjus. Solent enim et hos-

tes adversus quos dimicalur, el inferiores esse in certami-

mine , et victi aliquid tenere caplivum : quod in nostra

carne quamvis sub pecccati lege teneatur, tamen in spe

redemptionis est;quia ipsa vitiosa concupiscentia nulla

omnino remanebit , caro autem nostra ab ea peste mor-

boque sanata, et tota immortalitate vestita , in aeterna

beatitudine permanebit.j

> XXXVI. Subjungit autem Apostolus, et dicit:« Igitur

s^ » ego ipse mente servio legi Dei, carne autem legi pec-

,jj^ "^ » cati ^. » Quod sic intelligendum est : « mente servio

^ v^ '' legi Dei, » non consenticndo legi peccati^ « carne au-

» tem servio legi peccati^, -> habendo desideria peccati,

quibus etsi non consentio, nondum tamen penitus careo.

' Roui. viu , 23. — Md. vii,24. — ^ Sa[). iJi. , li. — 4 Gal. v, 17.—

Rom. VI, i^. — ^" Id. VII, 25. _



DE M Pllls El COMCI PISCEMIA, LIB. I. 223

Dfiiicjue tjuid post li.ec iiiLulLTit , altendamus : « Nulla

» ergo, in(|uit, coiulcmnatio esi nunc his, (jui sunl in

» Chiislo Jesu '. » Etiam nunc, incjuil, cjuando lcx in

membris repugnat legi mentis, et captivum alicjuid tenet

in corporc niorlis hujus, nulla condemnatio est iis (|ui

sunt in Chrislo Jesu. Audi ([uare : « Lex enim spiritus

» vitae, iiKjuit, in Clnislo Jesu liberavit me a leg(^ peccati

et morlis. Libcravit, (piomodo, nisi (juia ejus natum pec- J

catorum omniuni rcmissione dissolvil , ut cjuamvis adhucraaneal, et de die in diem magis magisque niinuatur, in

peccatum tamen non imputetur ?

XXXYIL H.Tec itac]ue remissio peccatorum cpiandiu

non (it in prole, sic ibi cst lex ista peccati, ut eliam in

peccatum imputetur, id est, ut ctiam reatus ejus cum

illa sit, (|ui teneat aeterni supplicii debitorem. Hoc enim

trajicit parens in prolem carnalcm , cpiod est[ipse carna- ^

liter natus, non (|Uod spiritaliter est renatusjQuia idipsum

cpiod carnahter natus est,quamvis reatu soluto non im-

pediat fructum ejus, tam(?n tanquam in semine olivae la-

let, etiamsi propter remissionem peccatorum nihil oleo

nocet, ei scilicet vitae, qua secundum Christum, cjui est

appeJlatus ab oleo , id est, a chrismate,justus ex fide

vivit '^. Hoc autemcjuod in parente regenerato, tanquam,

in oleae semine , sine uUo reatu,quia remissum est , tegi-

tur; profecto in prole nondum regenerata, velut in oleas-

tro, cum reatu habetur, donec etiam illic eadem gratia re-

mittatur. Ex quo enim Adam ex olca tali, in qua necsemen,

erat hujusmodi ,

unde araaritudo nasceretur oleastri , in

oieastrum peccando conversus est^quia tam magnum

peccatum fuit, ubi magna fieret in deterius mutatio na-

turae, tolum genus humanum lccit oleastrum : ita ut, -;^

(quemadmodum nunc in ipsis videmus arboribus), si quid

' Roni. VIII, 1.— ' Id. I, 17.



224 S. AUGUSTINl EP18C0PI

inde in oleam gratia divina convertit, ibi vitium prim;»

nativitatis, quod erat originale peccatum de carnali con-

cupiscentia traducturo et attraductum , remittatur, tega-

tur, non imputetur : insit tamen , unde oleaster nascatur,

nisi et ipse in oleam eadem gratia renascatur.

^^"^ XXXVIII. Beata itaque olea, cujus remissae sunt ini-

# t'^4'''quitates , et cujus tecta sunt peccata : beata ,

cui non

imputavit Dominus peccatum ^ Sed illud quod remissum

tetectum est et non impulalur, donec fiat in aeternam im-

mortalitatem plena mutatio , habet vim quaradam occul-

tam , unde seminetur amarus oleaster, nisi et illic eadem

Dei agricultura remittatur, tegatur, non imputetur. Non

erit autem omnino aliquid vel in carnali semine vitiosum,

cum eadem regeneratione,quae nunc fit per sacrum la-

5;^''^^,^- vacrura , usque in fmem cuncta mala hominis purgante^"^*^ atque sanante , eadem caro per quam facta est anima car-

nalis , fiet spiritalis etiara ipsa , nuliam legi mentis resis-

tentem concupiscentiam carnis habitura , nihi) carnalis

tJo. ^^<f seminis emissura. Sic enim accipiendum est quod ait idem*^^

Apostolus : « Christus dilexit Ecclesiam, et se ipsum tra-

» didit pro ea, ut eam sanctificaret , mundans eam lava-

•» cro aquae in verbo, ut exhiberet sibi ipse gloriosam Ec-

^^4'"**^j) clesiam , non habentem maculam aut rugam , aut ali-

^^» quid ejusmodi "^ » Sic , inquam , hoc accipiendum est,

ut eodem lavacro regenerationis et verbo sanctificationis

.

^"^ omnia prorsus mala horainura regeneratorum mundentur

Vn^ atque sanentur, non solum peccata, quae omnia nunc re-

mittuntur in baptismo , sed etiam quae posterius humana

ignorantia vel infirmitate contrahuntur : non ut baptiSma

quoties peccatur , toties repetatur •, sed quia ipso quod

semel datur, fit , ut non solum antea , verum eliam postea

quorumlibet peccatorum venia fidelihus impetretur. Quid



UE N11'X1IS ET COCUPISCENTIA, LIU. I. '22tl

cnim prodesset vcl antc baptismum pccnitcnlia , nisi bap-

lismus so(|ueretur , vcl postca , nisi pi aicedcrct ? In ipsa

([uo(|uc Oralione Dominica, (jure quotidiana cst nostra

mundatio, (|uo tructu , (juo cllectu dicerctur : (( Dimitte

» nobis debila nostra ', d nisi ab eis ((ui bapli/ali sunt,

diccretur ? Itenujuc cleemosynarum Jartîtas et bencficcn-

tia (luantalibet, cui tandem ad dimittenda sua peccata

prodesset, si baplizatus non esset ? Poslremo regni creio-

rum ipsa felicitas , ubi non habebit Ecclcsia macnlam aut'

"^"'

rugam aut ali^juid ejusmodi , ubi nibil reprehcnsionis,

nihii simuiationis erit, ubi non soium rcatus , sed nec

concupiscentia erit uila peccati, quorum erit, nisi bapti-

zatorum ?

XXXIX. Ac per hoc non solum omnia peccata, sed

omnia prorsus hominum mala , christiani lavacri sancti-.^"^'"i*

tate toiluntur, cjuo mundat Ecclesiam suam Christus, ut ^ ^^^^

exhibeat eamsibi, non in isto s?ecuio, sed in futuro, non

habentem macuiam , aut rugam, aut aiiquid ejusraodi '-.

Nam qui modo eam talem esse dicunt, et tamen in ilia

sunt 5 (juoniam et ipsi fatentur se habere peccata , si ve-

rum dicunt, profecto quoniam mundi non sunt a peccatis,

habet in eis Ec(îesia macuiam : si autem faisum dicunt,

quia cordc dupiici ioquuntur, liabet in eisEcclesia rugam.

Si autem se dicunt habere ista , non ipsam : ergo sc non

csse mcmbra ejus, nec se ad corpus ejus pertinere fatean-

tur ut etiam sua confessione damnentur.

XL. De hac autem concupiscentia carnis,quam cura-

vimus a nuptiaiibus bonis tam proiixa disputatione distin-

guere,propter novos hasreticos, qui cum luTec reprelien-

dilur calumniantur, quasi nuptiae reprehendanlur •, uL

scilicet eam tanquam bonnm naturaie laudando , suum

' Matlli. VI, 12. — 2 Ephes. v, aS.

CXLl. 15



226 S. ALGL8TIK1 EPISCOPl

pestilerum dogma confirraent,quo asserunt prolem quae

per illam nascitur, nuUum trahere originale peccatum

de hac ergo carnis concupiscentia, beatus Ambrosius Me-

diolanensis episcopus, cujus sacerdotali ministerio lava-

crum regenerationis accepi , sic breviter est locutus, cum

exponens Isaiam prophetam, carnalem Christi nativita-

tem insinuaret ; « Ideo, inquit, et quasi homo per universa

)) tentatus est , et in similitudine hominum cuncta susti-

)) nuit : sed quasi de Spiritu natus , abstinuit a peccato *.

)) Omnis enim homo mendax", et nemo sine peccato nisi

)) unus Deus. Servatum est igitur ut ex viro et muHere

)) id est, per illam corporum commixtionem nemo videa-

» tur expers esse deiicti. Qui autem expers est delicti,

)) expers est etiam hujusmodi conceptionis^. )) Numquid-

nam et sanctus Ambrosius nuptiarum bonitatem, ac non

potius istorum haereticorum, quamvis tunc nondum ap-

parentium vanitatem, hujus suae sententiae veritate dam-

navit? Quod ideo commemorandum putavi, quia Pelagius

sic laudat Ambrosium , ut dicat : « Beatus Ambrosius

i/ûw" episcopus , in cujus praecipue libris Romana elucet

» fidesjqui scriptorum inter Latinos flos quidam specio-

)) sus enituit , cujus fidem et purissimum in Scripturis

» sensum ne inimicus quidem ausus est reprehendere *.»

Poeniteat ergo eum, quod sensit adversus Ambrosium;

ne poeniteat eum quod sic laudavit Ambrosium. Habes

hbrum et molestia longitudinis, et diflicultate quaestionis

quam mihi fuit ad dictandum, tam tibi ad legendum ne-

gotiosum , quibus particuhs temporum te invenire potuit

aut potuerit otiosum. Quem profecto, quantum me Do-

minus adjuvare dignatus est, elaboratum inter ecclesiasti-

'• • Hebr. iv, i5. — ' Psal. cxv, 2. — ^ Ambrosius a Pelagio laudatus. —4 ApuJ Anibios. lib. m pro libero Arbitrio.

\o'%^>^



UE Nl PTIIS El CONCUPISCEMIU, LIB. I. 227

cas ciiras meas, non tibi ingererera inter publicas tuas,

nisi ab homine Dei qui te familiarius novit audissem, quodtam libonter legas

, ut etiam nocturnas aliquas horas Jec-

tioni vigilantcr impendas.

i:>



228 ^- AiJGLibxiiNi bi'ibcoi'i

K-VV* VVV»\ VV%VVV»WV»VVVl^WtWV>VW»WWWVtXVV^VW»VVVl^VW» WV» VVVt WV» VVV»l,M

LIBER ir.

Senlentias JaUani, exprimo lihroriim qualuor^ quos

ille contra Ubram de Nuptas et Concupiscenlia

priorem ediderat, incertiauctoris manu decerpias,

et sibi Comite Falerio curante allatas , refellit

Augustinus posteriore lioc libro : catliolicum dog-

ma de originali mcdo vindicai ab cuhersaru

calumniis et argatiis , atque imprimis id a Ma-

nichworum nefaria hceresi procul abesse demons-

trat.

I. IwTER mililite tu^ curas el illustris personae quam

pro meritis geslas , actusque reipublicae necessarios ,iili

dilectissimeet honorande Valeri , tanto sludio te adver-

sus h£ereticos iu eloquia divina flagrare ,satis dici non

potest, quanta menlisjucunditate delecter. Itaque postea-

quam legi Utteras Sublimitatis Tuse, quibus de hbroquem

ad te scripsi gratias agis ; sed et admones, ut per fratrem

et coepiscopum meum Alypium audiam, quid de quibus-

'^ dam locis ejusdem libri hflerelici disputationis assumant5

ad hoc scribendum excitatus sum. Et quia non tantum

relatu memorati mei fratris id didici, verumetiam prolatas

ab eo chartulas legi, (juas post ejus de Ravenna profectio-

nem Komara mittere ipse curasti : ubi adversariorum po-

I Scriptus anno Chiisti 420. --> Yide piaefat, Opeiis iinperfecti conlra Ju-

lian. et Episl. ccvii, aU Claudium. ^



DF. Nl PTtrS FT CONCI VISCKNTI \, I.in. II. 520

ttii VvTniloquia reperiro , ad ca respondorc , adjuvanto

Domino, cpianta possum vcritatc et Scripturarum divina-

rum auctoritatc, proposui.

Il.Cliartula cui nunc respondco, hoc titulo prnenolatur

(( Capitula dc lihro Augustini (piem scripsit , contra ((U.ne

dc libris pauca dccerpsi. » Hicvidco, eum qui tunc prnes-

tantine ista scripta direxit, de nescioquibus ealibris, causa,

(]unntum cxistimo, cclerioris responsionis, nc tuam ditler-

ret iiistantiam , voluisse decerpere. Qui autem sint isti

libri cum cogitarcm , eos esse arbitratus sum,quorum

mentionem Julianus fecit in Epistola ' ((uam Romam -J

misit , cujus excmplum simiil ad me usquc pcrvenit. Ibi

((uippe ait: (( Dicuntetiam istas, quae modo aguntur, nup-

tias a Deo institutas non fuisse,quod in libro Augustini

lcgitur, contra ((ucmcgomodo quatuor

libcllis resîondi.»

Crcdo cx his libellis ista dccerpta sunt : unde mclius

fortasse fuerat, ut univcrso ijDsi operi ejus, quod ((uatuor

voluminibus explicavit, redarguendo et refellendo nostra

laborarct intentio ^ nisi ct cgo rcsponsionem diffcrrc no-

luissem •, sicut nec tu transmissionem scriptorum, quibus

respondendum cst , distulisti.

III. Vcrba crgo de hbro meo tibi a me misso tibique

notissimo ista posuit, qu?e rcfutare conatus est. (( Damna-

tores nos esse nuptiarum opcrisque divini, quo ex maribus

ct freminis Deus homincs creat, invidiosissime clamitant

quoniam dicimus cos, qui dc tali commixtionc nascuntur,

trahere originalc peccatum;eosquc , dc jiarcntibus qua-

libuscumque nascantur , non negamus adhuc esse subdia])olo, nisi rcnascantur in Christo "-. » In his verbis meis

testimonium ApostoH quod interposui prcietermisit, cujus.

se premi magna mole sentiebat. Ego enim cum dixissem, "^^

homines natos trahere originale peccatum5 mox hoc in-

' Vi.le lib. I Oper. impeii. cap. 18. — ' Vide supra, lil). ). c^\>. 1.



230 s. Aiir.iJSTiNJ KiMsroci

luli(|uod Apostolus ail : « Per uuum liominem poocatum

» intravit iii mundum , et per peccatum mors , ct ita in

)> omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt *; ^

quo testimonio , ut diximus,praetermisso caetera ille con-

texuit, quae supra commemorata sunt. Novit enim quem-

admodum soleant haec verba apostolica, quae praetermisit,

' accipere catholicorum corda fidelium : quae verba tam

recta et tanta luce fulgentia tenebrosis et tortuosis inter»

pretationibus novi haeretici obscurare et depravare mo-liuntur.

,

^ IV. Deinde alia mea verba subtexuit, ubi dixit : « Nec

t,/(^ advertunt,quod ita nuptiarum bonum malo originah

quod inde trahitur , non potest accusari , sicut adulterio-

rum et fornicationum malum bono naturah,quod inde

nascitur, non potest excusari. Nam sicut peccatum , sive

hinc sive inde trahatur , opus est diaboii : sic homo , sive

hinc sive inde nascatur , opus est Dei ^ » Etiam hic ea

praetermisit, in quibus aures cathohcas timuit. Nam ut ad

* haec verba veniretur , supra dictum erat a nobis : « Hoc

ergo quia dicimus,quod antiquissima atque firmissima

J"' cathohcae fidei regula continetur , isti novelli et perversi

^ dogmatis assertores,qui nihil peccati esse in parvuhs

dicunt, quod lavacro regenerationis abluatur, tanquam

damnemus nuptias, et tanquam opus Dei, hoc est, homi-

nem qui ex ilhs nascitur , opus diaboh esse dicamus, infi-

dehter vel imperite calumniantur. » His ergo nostris prae-

termissis , sequuntur illa nostra quae posuit , sicut supra

scriptum est. In his itaque quae praetermisit , hoc timuit

o«V^ quia cuncta Ecclesiae cathohcae pectora convenit^ fidem-

que ipsam antiquitus traditam atque fundatam , clara

quodam modo voce compellat , et adversus eos veheraen-

tissime permovet quod diximus , « quia nihil peccati esse

' Roin. V, 12. — =* Videsupra, lib. i, cap. i.



DE NIPTIIS ET C0NCIJPI8CENTI\, I.IB. II. 231

in parviilis dicunt,quod lavacro regenerationis ahlua-

lur. » Omnes enim ad ecclesiam non propter aliud cum

parvulis currunt , nisi ut in eis originale peccatum gene-

ratione primnR nativitatis attractum , regeneratione se-

cundiin nativitatis expietur.

V. Deinde ad nostra superiora verha revertitur,quae

nescio cur repetat. « Eos autera qui de tali commixtione

nascuntur, dicimus trahere originale peccatum ; eosque,

de parentibusqualibuscumque

nascantur,

non ncgamusadhuc esse sub diabolo , nisi renascantur in Christo ^ »

Haec verba nostra et paulo ante jam dixerat. Deinde sub-

jungit quod de Christo diximus , « qui de eadem sexus^

utriusque commixtione nasci noluit. » Sed etiam hic prae-

termisit quod ego posui , « ut per ejus gratiam de potes-

tate eruti tenebrarum , in regnum illius,qui ex eadem

sexus utriusque commixtione nasci noluit, transferantur.»

Vide, obsecro te, quae nostra verba vitavit, tanquam ini-

micus omnino gratiae Dei,quse venit per Jesum Christum

Dominum nostrum. Scit enim ab illa Apostoli sententia,

qua dixit de Deo Patre : « Qui eruit nos de potestate tene-

» brarum , et transtulit in regnum Filii charitatis suae

» improbissime et impiissime parvulos separari ^ ; » ideoprocul dubio verba ista praetermittere quam ponere maluit.

VI. Post haec illud nostrum posuit, ubi diximus : « Haec

enim quae ab impudentibus impudenter laudatur pudenda

concupiscentia , nulla esset , nisi homo ante peccasset :

nuptioe vero essent, etiamsi nemo peccasset; fieret quippe

sine isto morbo seminatio filiorum ^. » Huc usque ille verba

^/mea posuit. Timuit enim quod adjunxi, « in corpore vitae ^ c^

illius , sine quo nunc fieri non potest in corpore mortis

hujus. » Et hic ut meam sententiam non finiret , sed eam

' Vide lib. 1 Oper. impcrf. cap. 64. — ^ Coloss. 1, i3. — ' Vide lil»

Oper. impevf. cap. 67.



232 S. ArGUSTINI EPISCOPl

'^^^"'^''^"qaodam modo detruncaret , illud Apostoli testimonium

formidavit, ubi ait : « Miser ego homo, quis me liberabit

» de corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Chris-

» tum Dominum nostrum ^: » Non cnim erat corpus

mortis hujus in paradiso, ante peccatum,propter quod

diximus , « in corpore vitae ilUus quse ibi erat ,sine isto

morbo seminationem fieri potuissefiHorum,sine quo nunc

in corpore mortis hujus fieri non potest. » Ut autem ad

istam commemorationem humanae miseriaeet divinae gra-tiee veniret Apostolus, supra dixerat : «Video aliam legem

» in membris meis, repugnantem legi mentis mese, et capti-

Mvantem me in lege peccati, quae estin membris meis'^. »Post

» haec autem verba exclamavit : « Miser ego homo quis me

^)liberabit de corpore raortis hujus ? Gratia Deiper Jesum

wChristum Dominum nostrum. » In corporeigitur mortis

hujus, quaiein paradiso ante peccatum fuit, profecto non

erat aha lex in membris nostris repugnans legi mentis nos-

trse : quia et quando nolumus, et quando non consentimus,

nec ei raembra nosfcra ut impleat ([uod appetit exhibemus,

habitat tamen in eis, et mentem resistentem repugnan-

temque sollicitat : ut ipse conflictus, etiamsi non sit dam-

^ nabilis, quia non perficit iniquitatem •, sit tamen misera-

. bilis,quia non habet pacem. Satis igitur adraonuerim

,

sic istum verba mea velut refellenda sibi proponere

voluisse, ut alicubi mediis detractis, sententias interrum-

peret ; alicubi extremis nonadditis decurtaret : et cur hoc

fecerit, sullicienter ostenderim.

VII, Nunc ad ea quae sicut voluit , nostra proposuitquse sua opposuerit , videamus. Sequuntur enim jam

. verba ejus;

et sicut iste insinuavit qui tibi chartulam

misit,

prius alic|uid de praefatione conscripsit,procul

dubio librorum illorum de quibus pauca decerpsil. Id

• Roni. vn, "i^. — ' Il)id. 23.



T)V. Nl PTirS ET CONCtPTSCENTIA, I.IB. H, 1^^

aulom ila scse habet' :<(l)octores, inquit, nostri temporis,

tVatcr bcatissirac, et nefari.e (|u<'c adhuc fcrvet, sedilionis

auctores , ad hominum, quorum sanctis studiis uruntur,

contumclias ct exilium decreverunt per ruinam totius

EcclesiiC pcrvcnirc : non inteiligentes (|uantum his con-

lulirint honoris, (|uorum ostendcrunt gloriam nisi cum

calholica religione non potuisse convclli. Nam si (piis aul

liberum in hominibus arbitrium , aut Dcum esse nasccn-

lium conditorcm dixerit, Goelcstianus et Pclagianusvoca-

lur. Ne igiturvocentur haeretici, fiunt Manichoei ; et dum

falsam verentur infajniam. verum crimen incurrunt-,instar

,

.

ferarum, (ju.ne circumdantur ])innis, ut cogantur in retia

(|uii)us ([uoniam deest ratio , in verum exitium vana for-

midine contruduntur. »

VIH. Non est ila ut loqueris, quicumque ista dixisti;

non est ila : mullum falleris , vel fallere meditaris : non

liberum negamus arbitrium; sed, (( Si vos Fihus libera- ^

» verit , ait Veritas , tiinc vere iiberi eritis ". » Hunc vos

invidelis liberatorem,quibus captivis vanam tribuilis

libertatem. « A quo enim quis devictus est, sicut dicit

» Scriptura , huic servus addiclus est"^

: » nec quiscpiam

nisi per gratiam liberatoris isto solvitur vinculo servitutis, ^ha quo est hominum nullus immunis. (( Per unum quippe ,-"'""

» hominem peccafum inlravitin mundum , et per p(^cca-

» tum mors, et ita in omnes homines pertransiit , in quo

omnes peccaverunt *. » Sic est ergo Deus nascentium

conditor, ut oranes ex uno eant in condemnationem, quo-

rum non fuerit renasccntium liberator. Ipse f[uippe dictus

eslfigulus , cx eadem massa faciens aliud vas in honorem

secundum misericordiam,aliud in contumeliam secundum

judiciura ^: cui cantat Ecclesia : <» Misericordiam et judi-

• Vitle lib. I Oper. imperf. cap. ^S. — - Joan. viii, 36. — ^ 1 Peti. n, rg.

— 4 Roni. V, 12. — 5 Itl. jv, 21.



^'

234 S. AUGTJ8T1NI EPISCOPl

)) cium ^ )) Non itaque sicut te atque alios fallens loqueris

« Si quis aut liberum in hominibus arbitrium , aut Deum

)) esse nascentium conditorem dixerit, Coelestianus et Pe-

» lagianus vocatur ~: )> ista quippe catholica fides dicit.

L, V Sed si quis ad colendum recte Deum, sine ipsius adjutorio

jf / dicit esse in hominibus liberum arbitriumêt quisquis

.V^ 5 ita dicit Deum nascentium conditorem , ut parvulorum

^ neget a potestate diaboli redemptorem, ipse Pelagianus et

Coelestianus vocatur. Liberum itaque in hominibus esse

arbitrium, et Deum esse nascentium conditorem, utrique

dicimus 5 non hinc estis Coelestiani et Pelagiani : hberum

autem esse quemquam ad agendum bonum sine adjutorio

Dei, et non erui parvulos a potestate tenebrarum *, et sic

transferri in regnum Dei, hoc vos dicitis ; hinc estis Coe-

lestiani et PelagianiJ Quid obtendis ad falJendum com-

munis dogmatis tegmen , ut operias proprium crimen,

unde vobis inditum estnomen âtque ut nefario vocabulo

terreas imperitos , dicis : « Ne igitur vocentur haeretici

fiunt Manichaei ? »

IX. Audi ergo breviter,qui in ista qusestione versetur.

Catholici dicunt humanam naturam a creatore Deo bono

*

conditam bonam , sed peccato vitiatam medico Christo

indigere. Manichaei dicunt humanam naturam, non a Deo

conditam bonam peccatoque vitiatam, sed ab aeternarum

principe tenebrarum de commixtione duarum naturarum,

quse semper fuerunt , una bona et una mala , hominem

creatum. Pelagiani et Coelestiani dicunt humanam natu-

rama

bono Deoconditam bonam , sed ita esse in nascen-

tibus parvulis sanam , ut Christ: non habeant necessariam

in illa aetate medicinam. Agnosce igitur in tuo dogmate

nomen tuum , et Gathohcis a quibus confutaris , desine

' Psal. c, I. — ' Vide lib. iii Oper. imperf. cap. loi. — ' Coloss.

I, i3.



nE NtPTIIS ET CONCl PlftCENTlA, LIB. II. 235

ohjicere et dogma tt nomen alienum. Nam veritas ulros-

que redargiiil ; cl .Maiiit;h;eos , et vos. Manii.h;eis fiiim

dicit : « Non legistis quia ijui ah initio iecit hominem» masculum et heminam lecil eos ? et dixit : Proptcr hoc

)) reJinquet homo patrem et malrem^ et adh;erei)it uxori

» suae , et erunt duo in carne una : itaque jam non sunt

» duo , sed una caro. Quid ergo Deus conjunxit, homo

» non separct ^ » Ita quippe oslenditet hominum condi-

torem, et conjugum copulatorem Deum

,

advcrsus Mani-

chaeos,qui utrumque horum negant. Vohis autem dicit :

« Venit fiHushominis quaerere et salvare quod perieraf^.»

Sed vos, egregii Christiani , respondete Christo : Si quod

perierat quaereret salvare venisti, adparvulosnonvenisti;

isti nec perierant, et salvi nati sunt : vade ad majores, de

verbis tuis tibi praescribimus: « Non est opus sanis medi-

» cus, sed male habentibus ^. » Ita fit, ut Manichaeus qui

homini commixtam dicit esse naturam malam,velit inde

saltem salvari a Christo animam bonam : tu vero in par-

vuhs , cum salvi sint corpore , nihil a Christo salvandum

esse contendis. Ac per hoc Manichaeus quidem naturam

humanam detestabiliter vituperat ; sed tu crudehter lau-

das^ Quicumque enira tibi crediderint laudatori, infantes

suos non ofFerrent salvatori. Tam scelerata sentienti, quid

tibi prodest non metuere quod tibi fit ut salubriter metuas,

et te hominem facit esse , non bestiam, quae circumdatur

pinnis, ut cogatur in retia ? Opus erat ut veritatem teneres,Yj^

ejusque studio non timeres : nunc vero ita non limes, ut ^^

si timeres , cvaderes potius retia maligni,quam incurre-

^

^

res. Mater catholica te ideo terret,quia et tibi et aliis a

<^*

te timet : et si per filios suos in aliqua potestate positos

agit ut timeas , non id agit crudelitate, sed charitate. Tu

autem vir fortissimus timere homines , ignavum putas.

• MaUli. III, 4- — ' Luc. iix, 10. — 3 Matlli. ix, iu.



236 s. Atigtstini episcopi

t^^ .Deum emo time , cl noli antiqua fidei calholicne funda-

>K ^ nienta conari tanta obstinatione subvcrtere. Quanquam\N

.^ iste tuus animus animosus , utinam saltem in hac causa

hominestimeret : utinam, inquam,saltem paveretignavia,

quam periret audacia.

X. Yideamus et c?etera qu?e connectit. Sed quid faciam,

utrum singula ejus proponam, quibus respondeam •, an

eis praetermissis quse cathoHca fides conlinet, ea sola per-

Iractem atque confutem, in ([uibus a tramite veritatis

• exorbitat^ et haeresim Pelagianam, (anquam venenosa vir-

gulta, fructicibus catholicisconatur inserere ? Hoc quidem

certe brevius est ; sed prospiciendum arbitror , ne (juis-

quam libro meo lecto, et non lectis omnibus quae ab illo

dicta sunt, exislimet ea me proponere noiuisse, ex quibus

isla ejus pendent , et ex quibus quasi consequenter vera

esse monstrantur,quae falsa redarguo. Non itaque pigeat

utraque huic opusculo noslro indita , et ea scilicet quae

iile dixit , et ea qute ipse respondeo , universa atlendere

et considerare lectorem.

XI. Quae sequuntur ergo, ita praenotavit, qui tuae di-

lectioni chartulam misit : « Gontra eos, inqait,qui nuptias

damnant , et fructus earum diabolo assignant. » Non igi-

tur contra nos, qui neque nuptias damnamus, quas etiam

in ordine suo debita praedicatione laudamus : nec earum

• fructus diabolo assignamus : fructus quippe nuptiarum

homines sunt, qui ordinate inde generantur, non peccata

cum quibus nascuntur : nec ideo sunt homines sub dia-

bolo , quia homines sunt , ubi sunt fructus nuptiarum•,

sed quia peccatores sunt , ubi est propago vitiorum. Dia-

"^ bolus enim culpae auctor est, non naturae.

XII. Attende et caetera,quibus se existimat adversus

nos huic praemisso titulo consonare. « Deus, inquit, qui

Adam ex Jimo fuerat fabricatus, Evam construxit e costa.



HE Ml'lll> ET C(»NCLU'1SCEM1A, l.llJ. 11. 2ii7

ft (li\il : (( lla'c vocaUilur Vil;i, (|uoni;iin inalcr cslomiiiiini

liommmn '. » Noii (|ui{lcni ila .sciipUim csl : scd (|m(l

ad nos ? solct cnim accidcrc, ut nicmoria lallat in vcrbis,

dum lamcii scntciilia tencalur. Nec Ev.nenomcn, ut appel-

JarcliirVita, Dcus imposuit, scd maritus. Sic cnim lcgitur :

(( Et vocavit Adam nomen uxoris suae Vita, (juoniam ipsa

« mater est omnium viventium ^ « Sed hoc forlassis ita

inteUexerit , ut Dcns per Adain nomcn illud \i\fv impo-

suisse crcdatur , tanf[uani per Proplictam. Nam in lioc

([uod appcllata cst Vita materque vivcntiurn, magnum est

Ecciesiae sacramentum , undc nunc dissercre longum est,

et suscepto operi non nccessarium. Nam ct ilJud ([uod

dicit Apostolus : (( Sacramcntum lioc magnum est , ego

» autem dico in Christo et in Ecclesia ^,

» ipse Adam

dixit : (( Propter hoc relinquet homo matrem et patrem,

» ct adhaerebit uxori sure , ct erunt duo in carne una^ »

Quod tamen Dominus Jesus in Evangelio Deum dixisse

commemorat : quia Deus utiquc per hominem dixit, ([uod

homo prophctando pr?edixit ^ Ergo quae sequuntur in-

tnere : (( Prima, inquit , appellatione

,qui operi parata

esset , ostendit, et dixit : (( Crescite , et multiplicamini,

» ct rej^lctc tcrrani'^. » Quis enim nostrum negat ad opus _^pariendi a Dom.ino Deo creatore omnium jjonorum l)ono , \prneparatam fuisse mulierem ? Adhuc vide quid adjungat: \

(( Deus igitur , inquit, maris creator et ioeminae convc-

nientia generationibus niembra formavit, et gignicorpora

de corporibus ordinavit5quorum tamen ellicientire po-

tentia operationis intervenit , omne i[uod est ea adminis-

trans virtutc qua condidit. » Etiam hoc esse cathoHcum

confitemur. Et quod deinde subjungit :« Siigitur, inquit,

non nisi per sexum foetus, non nisi per corpus sexus, non

' Gen. u, 22. — ' Id. III, 20. — 3 Ejihes. v, 02, — 4 Gcn. n, 24- —5 Matth. XIX, 4. — 'i Gen. 1, 28.



23$ S. AUGUSTIM EPISCOPI

nisi per Deum corpus,quis ambigat ioecunditatem Deo

jure reputari. »

XIII. Post hsec quae veraciter et catholice dicta sunt

imo in divinis libris veraciter scripta , non autem ab isto

catholice dicta sunt,quia non intentione catholici pec-

toris dicta sunt5jam propter quod ea dixit, Pelagiana et

Coelestiana haeresis incipit introduci. Namque attende

quod sequitur : « Tu vero , inquit,qui dicis : Eosque

de parentibus qualibuscumque nascantur , non negarausadhuc esse sub diabolo, nisi renascantur in Christo :

ostende ergo nunc_, quid suum diabolus cognoscatin sexi-

bus, per quod fructum eorum , ut dicis,jure possideat

diversitatem sexuum ? sed haec in corporibus est,quse

Deus fecit. Commixtionem ? sed non minus benedictionis

quam institutionisprivilegiovindicatur.Vox enim Dei est:

<( Relinquet homo patrem et matrem et adhaerebit uxori

» suae, et erunt duo in carne una ^»Vox Dei est : « Cres-

, » cite, et muitiplicamini , et repiete terram ~. » An forte

ipsam foecunditatem ? Sed ipsa est instituti causa con-

jugii. »

;^V «. XIV. Vides igitur quemadmodum nos interroget,quid

^^ suum diaboius cognoscat in sexibus,per quod sub illo

sint,qui de parentibus quaiibuscumque nascuntur , nisi

renascantur in Christo : utrum diversitatem sexuum

dicamus ad diaboium pertinere , an commixtionem , an

ipsam foecunditatem. Respondemus itaque, nihil horum :

quia et diversitas sexuum pertinet ad vasa gignentium, et

utriusque commixtio ad seminationem pertinet fiiiorum ,

et ipsa foecunditas ad benedictionem pertinet nuptiarum.

Haec autem omnia ex Deo : sed iste in his omnibus noiuit

^ nominare concupiscentiam carnis^quae non est a Patre

sed ex mundo estj cujus mundi princeps dictus est dia-

« Gen. u, 24. — ^ itl. 1, 28. »



DE NOPTHS KT COWCtPlSCE.^TlA, LIB. II. 239

bolus ': (jui eam m Domiiio non invcnil, (|uia Dominus

homo non pcr ipsam ad homincs venit? undo dicitetiam

ipse : « Eccevenit princops hujus raundi , et in me nihil

» invenit-: » nihil utic|ue peccati, nec quod a nascente

trahitur, nec quod a vivente additur. Hanc istc noiuit

nominare in his omnibus, quae commemoravit, naturah-

bus bonis,de qua etiamnuptiae conlundivitur, quajde his

bonis omnibus gloriantur. Nam ((uare illud opus conjuga-

turum subtrahitur et absconditur etiam oculis fihorumnisi quianon possunt esse in laudanda commixtione, sine

pudenda hbidine ? De hac erubuerunt etiam qui primi

pudenda texerunt \ ((uae prius pudenda non fuerimt, sed ^tanquam Dei opera praeclicanda atque glorianda. Tunc v;,'^'*'

ergo texerunt, quando erubuerunt : tunc autem erubue- yrunt

,quando post inobedientiam suam inobedientia

'

membra senserunt. De hac erubuit etiam iste laudator :

commemoravit enimsexuum diversitatem, coramemoravit^

commixtionem, comraemoravit icjecunditatem^ illam vero

commemorare verecundatus est. Nec rairum si pudet lau-

dantes,quod videmus ipsos pudere generantes.

XV. Sed adjungit , et dicit : « Per quid igitur sub

diabolo sunt, quos Deus fecit ? » Sibique veluti ex nostra

voce respondet : « Per peccatum , inquit , non per natu-

ram. » Deinde nostrae responsioni suam referens :« Sed ut

non potest , inquit , sine sexibus esse foetus , ita nec sine^

voluntate delictura. » Ita vero^ ita est. « Sic enim per

» unum hominem peccatum intravit in mundum , et per

» peccatum mors, et ita in omneshomines pertransiit,

M in quo omnes peccaverunt ^. » Per unius ilhus voluntatera

malam omnes in eo peccaverunt, quando omnes ilJe unus

tuerunt,de quo propterea singuh peccatura originale ^\J(^^

traxerunt. « Dicis enim, inquit, ideo illos esse sub diabolo,^

• i Joau. II, i6. — a ionu. juv, 60.— 3 Gea. 111, 7.-4 Jioui. v, 12.



240 S. AXGlSriM El'lSCOl'1

quia de sexiis iitnus([iie commixtione naseunlur. » Dico

plane, propter delictum eos esse suJi diabolo : ideo autem

expertes non esse delicti,quia de iila commixtione sunt

vj nati,quoe sine pudenda libidine non potest etiam quod

iiK^ honestum cst operari. Dixit hoc eliam beatissimae menio-

? ^ riae Ambrosius ecclesiae Mediolanensis episcopus , cum

Christi carnalem nativitatem ideo diceret expertem esse

dehcti. quia conceptus ejus utriusque sexus commixtionis

est expers ^ nuUum autem hominiûn esse sine delicto, qui

de iila commixtione conceptus sit. Nam ejus verba ista

sunt *: (( Ideo , inquit, et quasi homo per universa ten-

tatus est, et in simihtudine hominum cuncta sustinuit :

sed quasi de Spiritu natus, abstinuit a peccato. (( Omnis

» enim homo mendax "^, et nemo sine peccato , nisi unus

)) Deus. »

Servatumest igitur , inquit , ut ex viro et mu-

iiere , id est,per iliam corporum commixtionem , nemo

videatur expers esse dehcti.rQui autem expers est dehcti^.

. ^ expers est etiam hujusmodiconceptionis.wNumquidetiam

v<? istum, o Pelagiani et Goelestiani , audebitis dicere Mani-

iS^ choeum ? quod eum dicebat esse Jovinianus haereticus

contra cujus impietatem vir ille sanctus etiam post partum

permanentem virginitatem sanctae Mariae deiendebat ^. Si

ergo illum Manichaeum dicere non audetis , nos cum in

eadem causa, eadem sententia fidem cathohcam defenda-

mas, cur dicitis Manichaeos ? Aut si et ihum fidehssimum

virum hoc secundum Manichoeos sapuisse jactatis, jactate,

jactate, ut mensuram Joviniani perfectis impleatis : nos

cum illo homine Dei patienter vestra maledicta et convicia

sustinemus. Et tamen haeresiarches vester Pelagius fidem et

purissimum in Scripturis sensum sic laudat Ambrosii, ut

dicat ^, ne inimicum quidem ausum esse reprehendere.

« Ambios, ih Isai. — « pgal. cxv, 2. — 3 yide Ambros. Epist. Lxxxi ad

Siiicium. — 4 Vide lib. deGratia Christi, cap.°43.



DE NI rTIlS ET CONCUnSCEWTIV, Lin. 11. 241

Quo ergo proîvssi riuMilis allendito , el vos ali ausi-

l)us .loviniani landem alicjuando cohibete. Quaravis ille

iiimislaud.indo nuplias,sanct;e illas viiginilati adsequavit-,

et tamen nuptiarum tVuctihus al) utero etiani reccntibus

Christum salvatorem et de potestate diaboii redemplorem

necessarium non negavit : quod vos negatis ^ et quiavobis

proeorum salule, {|ui nonduni pro se lo((ui possunt, et

[)ro lidei calliolicie lundami-nlis resistimus, ManiclKXOs

nos esse jactatis. Sedjam sequentia videamus.

XVI. Ilursus i|uippe interrogans dicit : « Quem igitur

parvulorum conliteris auctoremi'l)eum verum?» llespon-

deo, Deuni verum. Deindesubjungit : « Sed malum ille noii

lecit. » Ac rursus interrogat, « utrum diabolum parvulo-

rum contiteamur auctorem.)) llursusque rcspondet: « Sed

naturam hominis ipse non condidit. » Deinde quasi con-

cludit atque intert : « Si mala commixtio , delbrmis et

conditio corporum , et ideo corpora quoque malo a te

deputantur auctori. » Cui respondeo : Maio auctori non

deputocorpora, sed delicta, quorum causa factum est, ut

cum in corporibus , hoc est , in Dei operibus, totum pia-

ceret, accideret tamen masculo et foemin.e quodpuderet,

[ut non esset commixtio qualis esse potuit in corpore vitae }

ilUus, sed qualem videmus erubescentes in corpore mortis

liujus. « Deus vero, inquit, divisit in sexu^ quodinopera-

tione conjungeret. Ab ipso igitur commixtio corporum, a

quo est origo corporum.LJam supra respondimus, haec ex

Deoesse-, sed non delictura,non merabrorum inobedien-

tiam per carnis concupiscentiam,quae uon est a Patre

'.'

Deindedicit: « Tot ergo rerum bonarum, id est, corporum,

sexuum ,conjunctionum malos fructus esse non possc,

nec homines ob hoc a Deofieri, ut a diaboio. sicut dicis,

inquit, legitirao jure teueantur. « Jam dictum e.sl, uou

'•

I Joan 11, lO.

CXLl. IG



242 S» AtJGUSTINI EPISCOPI

cos ideo teneri,quia homines sunt

,quod naturae nomeii

est, cujus auctor diabolus non est ; sed quia peccatores

sunt, quod culpae nomen est, cujus diabolus auctor est.

XVII. Sed inter tot nomina bonarum rerum , idest,

corporum, sexuum, conjunctionum, libidinem vel concu-

cf^J^ piscentlam carnis iste non nominat. Tacet,quia pudet :

^^^[et mira (si dici potest) pudoris impudentia, quod norainare

pudet, laudare non pudet. Denique vide, qucmadmodum

^^, magis eamcircum loquendo maluerit significare, quam

!^*^^J*^ dicere .« Postquam autem vir, inquit , naturali appetitu

^rx^ cognovit uxorem. » Ecce iterumdicere noluit, carnis con-

cupiscentia cognovit uxorem : sed « naturali, inquit, ap-

petitu : )) ubi adhuc possumus intelligere ipsam volunta-

tem justam et honestam, tiua voluit filios procreare;non

illam Hbidinem, de qua iste sic eruljescit, ut ambigue no-

bis loqui malit, quam perspicue quod sentit exprimere.

Quid est « naturali appetitu? )) An non et velle esse sal-

vum, et velle ipsos suscipere, nutrire, erudire filios, na-

turalis est appetilus, idemque rationis est, non libidinis?

*^ Sed[quia hujus novimus intentionem^jjideo non eum pu-

tamus his verbis, nisi libidinem membrorum genitalium

^ significare voluisse. Nonne tibi videntur haec verba foha

i^^riy^' esse ficulnea, sub quibus latet, quid aliud, quam id quod

pudet?Ita quippe iste sibi circumlocutionis hujus obsta-

cula, sicut illi succinctoria consueruntJContexat et dicat

« Postquam autem vir naturali appetitu cognovit uxorem,

dicit Scriptura divina, « Concepit Eva et peperit filium,

)>

et vocavit nomen ejus Cain^)) Sed quid^ inquit, dicit

Adam audiamus : « Acquisivi hominem per Deum ^. » Unde

constat opus Dei esse,quem per Deum acquisitum Scrip-

tura divina testatur. )> Quis hinc dubitet? quis hoc neget,

\ [maxime catholicus Christianus?jOpus Dei est homo : sed

1 Gen. lii, 7. — » Id. iv, i.



HE NI miS RT CONCl PISCEMI.V, l.!U. II. 243

caiiiis concupisLonlia, siiic (nia, si peccaUim non pr.Tces-

sissct,traiupnll;cvolunt,iliohccJicnlibussicuticaetcramcm-

1)13 gcnitalibus, serainaretur liomo, nonesta Patre, sed ex ^

niundo cst ',

XVI II. Verumnunc, obsccrotepauloattentius intuere,

*liiod nomen invenerit, quo rursus operirct, quod eru-

bcscit aperire. « Gcnuerat enim eum, inquit, Adam poten-lia membrorum, non divcrsitate meritorum. » Quiddixc-rit, « divcrsiiatc

mcritorum, » ihteor non intelbgo : sed« potenlia mcmbrorum, » credo, illud voluit dicere, quodpudct evidcntcr diccre. Maluitcnim dicere « membroruinpolcnlia, » quam carnis concupiscentia. Plane, etiam si

nou cogitavit, significavit aliquid, quod ad rcm pertinere

videatur. Quid cnim potentius raembris hominis, quandonon serviunt volunlati liominis ? Qux tamen etsi frenen- ^'o^^

tur tcmpcrantia vei continentia, usus eorum aJiquanlum^ ^''"''^*^

motus tamen eorum non est in hominis potcstate. Genuitergo Adam fibos hac, ut istc dicit « membrorum suorum ^potcntia, » de qua prius quam illos gigneret, erubuit J.^bO^*'''ôst peccaum. Si autem non peccasset, non eos genuisset ^^Z^^membrorum potentia, sed membrorum obedientia.j Ipse '^^-•^"^'"'^^l

quippe essct potens, ut eis subjectis voluntate imperaret, f^^'i Zsi potentiori et ipso subjectus eadem voiuntate serviret. "^K^^^r^ /U-

XIX. « Pon aliquanta iterum dicit Scriplura divina,

mquit, « Cognovit Adam Evam uxorem suam, et concepit,

» et peperit filium, et vocavit noraen ejus Seth, dicens:

» Suscitavit railii Dominus semen aliud pro Abel, quera

)) occidit Cain^ »

Deinde addit, et dicit, « Ad documen-tum instituti coitus,ipsumsemendivinasdiciturexcitasse.

Non intellexit homo isie quod scriptum est : putavit enim 4

ad hoc esse dictum, Suscitavit mihi Dominussemen aliud

pro Abei, ut credortur[Deus iili excilasseli]>idinem coeundi,"

Joaii 11, iG — i Rom. iv, 25.

16.



244 S. AlGISXlNI El'lSCOI'1

cujus moUi excilcrelur scmen, ul gremio lo-miufc po.sscl

iiitimdi. Nescit non essc dictum ,excitavit mihi.scmen :

^ ^ nisi, dcdit mihi lilium. Deniquc hoc Adam non dixit post

coitum suum, quo semen emisit, sed post conjugis par-

tum, quo fiiium Deo donante suscepit. Nam quse gralula-

tio est, nisi forte hbidmosorum et suum vas in morbo con-

cupiscenti?e,quod vetat Apostolus

,possidentium ',

si

seraen extrema cocndi voluptate fundatur, nec sequatur

conceptus aut partus, ubi nuptiarum verus est fructus ?

XX. Neque hoc ideo dixerim, quod alius putandus sit

^praeter summum et verum Deum, vel humani seminis, vel

ipsius houanis creator ex semine : sed hoc tranquilla de

homine obedientia membrorum ad nutum vokmtatis exis-

set , si peccatum non praecessisset. jNeque nunc agiiur de

^

^^

natura seminis,sed de vitio. Illa quippe habet auctorem

^*^^^V** Deum, ex isto autem trahitur originale peccatum. Nani si

semen ipsum nullum habet vitium, quid est quod scrip-

tum est in hbro Sapientiae : « Non ignorans quoniam ne-

» quam est natioillorum, et naturahs mahtia ipsorum, et

)) quoniam non poterat mutaricogitatio illorum in perpe-

)) tuum •, semen enim erat maledictum ab initio - ? » Nempe

de quibuscumque dicatista, de hominibus dicit. jQuomodo

est ergo cujushbet hominis mahtia naturalis et semen raa-

ledictum ab initio, nisi ad illud respiciatur, quod per unum

horainera peccatum intravitin mundum, et per peccatum

mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes

peccaverunt^? Cujus autem hominis mala cogiiatio non

potest in perpetuum mutari, nisi quia per se ipsam non

potest, sed si gratia divina sul)veniat ; qua non subveniente

quid sunt homines, nisi quod ait apostokis Petrus ,velut

muta animaUa procreata naturakter in captivitatem et

interitum'^? Unde uno loco Paulus apostolus utrumque

I I Thess. IV, 5. — ' Sap. xii, lo. — ^ Rom. v, i2. — 4 2 Petr. n, 12.

\



UE NtrTIIS ET CO^CUPiSCENHA, LIB. II. 245

commeniorans, ct iram Dei cum qua nascimur, ol graliam

qua liberamur : « Et nos omnes, inquil, ali(|uando con-

)) versali sumus in dcsitieriis carnis noslrae, facientes vo-

» iuntatem carnis cl aireclionum, et eramus nalura fdii

» ira», siciit el c;eteri. Ueus aulem qui dives est in mise-

» ricordia propter multam dilectioncm t(ua dilexit nos

» et cum essemus mortui pcccatis , convivificavit nos

» Chrislo, cujusgratia sumussalvi lacti '. » Quid est ergo

malitia naturalis hominis, et semen maledictum ab initio,

et procreali naturalilcr in cai^tivilatem et interitum , et

natura lilii ircne? Numquid in Adam naturaista siccondita

est? Absit : sed quia in ilio vitiata, sic per oranes jam na-

turaliler cucurrit et currit, ut ab hac perditione non libe-

ret, nisigratia Dei per Jesum Ghristum Dominum nostrura.

XXI. Quidest

ergo tjuod iste adjungit ct dicit de Noect fiiiis ejus, (juod « Similiter benedicti sint ut Adam et

Eva, dicentc Deo : « Ciescite, ct muiliplicamini , et re-

» plete terram, et dominamini ejus'^? » Quibus Deiverbis

addit sucT, dicens : k Voluptas ergo ista, (|uam tu diaboli-

cam vis videri, jam in supradictis conjugibus habebatur, /

qu?e utinstitutione bona, ita etiam benedictione perman- "^

sit. Non enim dubitatur, de hac ad Noc et ad fdios ejus

corporumcommixtione diclum, cujus jam usus inoieverat : ^« Crescite et mullipiicamini, et replete terrara. » Non

x^"^

opus est eadem mullis verbis repetere. De vitio liic agitur,"^^

([uo est depravata natura bona, cujus vitii auctor est dia-

])oIus ; non de naturoe ipsius bonitate , cujus auctor est

Dcus : qui neque ab ipsa vitiata depravataque natura suatn

abstinuit bonitatem, ut auferret ab homine foecunditatem,

vivacilatem , sanitatem , ipsanKjue substantiam animi et

corporis, sensus atque ralionem, alimenta , nutrimenta

,

incrementa; « Qui etiam facit oriri soiem suum super bo-

' Ephcs. II, 3. - ' Gcn. ix, i

.



246 S. AUGUSTINl EPISCOPl

» nos et malos, et pluit super justos et injustos', » et

quidquid boni est naturne humanse a Deo bono , etiam in

illis hominibus qui non liberabuntur a malo.

XXII. Voluptatera tamen iste et hic dixit, quia potest

\s<^^*'^voluptas et honesta esse ^

non dixit carnis concupiscentiam,

''Vvi*-^*'*^^ vel hbidinem, quaepudenda est : sed in consequentibus

^^^0^*''^ aperuit verecundiam suam, nec dissimulare potuit abeo,

(^^ quod violenter ipsa natura prsescripsit. « Et iUud, inquit,

» Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et ad-

» haerebit uxori suse, et erunt duo in carne una'^. » Et

posthaec Dei verba, sua ipse subjungens, « Ut exprimeret,

inquit, fidem operum, Propheta prope pericukim pudoris

accessit. » O aperta prorsus pt vi veritalis extorta confessio

Propheta ergo , ut exprimeret fidem operum,prope pe-

riculum pudoris accessit, quia dixit, Erunt duo in carne

una, ubi commixtionem maris et foeminae intelhgi voluit.

Dicatur causa, cur in exprimendis operibus Dei, Propheta

prope pericukim pudoris accesserit. Ita-ne vero humana

opera pudenda esse non debent , sed plane glorianda , et

divina pudenda sunt? Ita-ne vero in eioquendis et expri-

mendis operibus Dei, non honoratur Prophetae vel amor

vel labor, sed perichtatur pudor.? Quid enim potuit Deus

facere, quod ejus prsedicatorem pudeat dicere.? Et quod

est gravius, pudeat hominem ahcujus operis, ipiod non

homo, sed Deus fecit in homine : cum omnes opifices

quanto possunt labore et industria idagant, ne de suis

operibus erubescant? Sed profecto illud nos pudet, quod

puduit primos illos homines, quando pudenda texerunt.

^ Illa est poena peccati, illa plaga vestigiumque peccati^

ilia iliecebra famesque peccati, illa lex in membris

repugnans legi mentis, illa ex nobis ipsis adversus nos

ipsos inobedienta,

justissimo reciprocatu inobedienti-

« Matth. V, 45. — » Gen. 11, 24.



DE NlPrUS ET CONCl PISCE>TIA, I.IB. II. 247

bus rcddila. Hiijus nos pudcl, et merito pudel. Nam si

hoc Jioii cssel,quid uobis essel ingratius, quid irreliyio-

sius, si iii menibris noslris, non dc vilio vel de pteiia nos-

ira, sed de Dei confunderemur operibus?

XXIII. Dicit etiam isle muUa IVustra de Abraham et

Sara,quomodo ex repromissione aceeperint filium

^ el

[tandem eoncupiseentiam nominat : non tameii addit car-'

nis,quia ipsa pudenda est. In concupiscentiae autem no- f^

mine ahquando gloriandum est : quia est et concupiscen-

tia spirilus adversus carnem ', est etconcupiscentia sapien-

liae ^JAit ergo : « Certe hanc concupiscentiam sine qua

nulla foecunditas est, malam naturaliter definisti : unde

ergo per donum coeleste in senibus excitatur? Astrue jam

hoc, si potes, ad opus diaboli pertinere, quod Deura

vides conferre pro munere. » Ita hoc dicit, quasi concu-piscentia carnis iilis ante defuerit , et hanc eis donaverit

Deus : qu.np procul dubio inerat in corporc mortis hujusj

sed foecunditas defuit , cujus auctor est Deus , et ipsa

donata est quando voluit Deus. Absit aulem ut dicamus,

quod nos putavit esse dicturos, Isaac sine concubitus ca-

lore generatura.

XXIV. Sed ipse jara dicat, quare interiret anima ejus

de genere suo , si circumcisus die non esset octavo : quid

ipse peccasset,quid otlendisset Deum, ut de aliena in se

negligentia tara severa sententia puniretur, si nuUura es-

set originale peccatum ? De circumcidendis enim Deus sic

mandavit infantibus : « Masculus qui non circumcidetur

» carnem prseputii sui octavo die, disperiet aniraa ejus de

» genere suo, quia testamentum meura dissipavit ^. » Di-

cat iste, si potest, quomodo puer ille testaraentura Dei

dissipavit, octo dierura, quantura ad ipsum proprie atti-

net, innocens infans : et taraen nullo raodo Deus vel sancta

' Gal. V, 17, — 2 sap. VI, 21. — ^ Gen. xvn, i4-



MJ248 S. AUGUSTINI EPISCOM

. ft^ Scriptura id mendaciter diceret. Timc ergo dissipavit tes-

^^ tamentiimDei , non hoc de imperata circumcisione , sed

illud de ligni prohibitione, quando per unum hominem

peccatum intravit in mundurn, et per peccatum mors, et

ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccave-

runt ^ Et hoc in illo significabatur expiari circumcisione

octavi diei , hoc est, sacramento Mediatoris in carne ven-

turi : quia per eamdem fidem venturi in carne Christi, et

morituri pro nobis, et tertio die, qui post septiraum sab-

bati fuerat futurus octavus , resurrecturi, etiam justi sal-

vabantur antiqui : « Traditus est enim propter delicta

nostra, et resurrexit propter justificationem nostram ~. »

T~ |Ex quo enim instituta est circumcisio in populo Dei,quod

•J^ / ^''^*^ ^"'^^ signacukim justitiae fidei ^, ita ad significationem

"^.r i* purgationis valebat et in parvuUs originalis veterisque pec-

^ cati, sicut et baptismus ex illo valere coepit ad innova-

tionem hominis, ex quo est institutus. Non quod ante

circumcisionem justitia fidei nulla erat ^ nam cum adhuc

J^ esset in praeputio, ex fide justificatus est ipse Abraham,

^' pater gentium quse fidem ipsius fuerant sectaturse *: sed

superiorilius temporibus omni modo latuit sacramentumjustificationis ex fide. Eadem tamen fides mediatoris sal-

vos justos faciebat antiquos, pusillos cum magnis;non

vetus lestamentuni quod in servitutem generat ^ non lex

quae non sic est data,quse posset vivificare ^, sed gratia

Dei per Jesum Christum Dominum nostrum '. Quia sicut

-• credimus nos Christum in carne venisse, sic iUi venturum :

sicut nos mortuum , ita iUi moriturum : sicut nos re-

surrexisse, ita iUi resurrecturum : et nos vero et iUi , ad

judicium mortuorum vivorumque venturura. Non ergo

iste humanam male defendendo impediat a salute natu-

" Rom. V, 12. — ' IJ. ly, '.>.v>.— i Ibid. ii.— 4Ibid. lo. — SQai. ,v, 5^.

— ^ Id. 111, 21. — 7 Roni, II, 25.



DE NDPTIIS ET CONCDPI8CEKTIA, LIH. £C. 249

ram : (juia omnes sub pecoato nascimur, et per unum so-

lum, (|ui sine peccato natus est , liberamur.

X\V. u Ista , in(|uit, corporum commixtio , cum ca-

lore, cum voluptate, cum semine, a Deofacta, etprosuo

mo(K) laudabilis approbatur, (ju.ie ali(|uando etiam am-

plum ellicitur munus piorum. » Dixit , <( cum calore; »

dixit , (( cum voluptate5

» dixit , « cum seniine : » non

lamon dicere ausus est , cum bbidine : (juare, nisi ([uia

nominarc erubescit, quam laudare non erubescit ? Munusautem piorum propagatio est secunda filiorum, non com-

motio pudenda membrorum : ([uam non haberet in gene-

randis fdiisnatura sana, nunc autem habet eam natura

vitiata. Ac per hoc et ([ui inde nascitur indiget renssci,

ut sit membrum Christi; et de quo nascitur, si jam re-

natus est, indigct liberari ab ea, quse in corpore mortisluijus est lege peccati. Quae cum ita sint, quomodo adjun'

git et dicit: « Confitearis ergo necesse est, originaie quod

linxeras, interiisse peccatum? » Non ego finxi originale ^

peccatum, quod cathofica fides credit antiquitus : sed tu,

qui hoc negas, sine dubio es novus haereticus. Sub dia-

i)olo autem sunt, judicio Dei , omnes cum peccato gene-

rali, si non fuerint in Christo regenerati.

XXVI. Sed quia de Abraham loquebatur et Sara , sub-

junxit atque ait : (( Quod si dixeris, usus in eis vigebat,

et foetus non erat. Respondebo, quem conditor promisit,

conditor dedit, non concubitus, scd Dci opus est qui nas-

citur : « Qui enim primum hominem fecit cx pulvere om-

nes fabricatur ex semine. » Sicut ergo tunc limus , qui'

assumptus est materia, non auctor hominis fuit : ita nunc

vis illa voluptatis confectrix commixtrixque seminum, non

explet operationis vicem; sed de thesauris naturae offert

Deo, unde ille hominem dignetur operari. « Haec omnia

' Gen. 11, 7.



250 S. AUGUSTIM EPISCOPI

quse dixit , excepto quod ait , a voluplale semina confici

atque misceri , rccte diceret , si in eis calholicum sensum

defendere niteretur. Quia vero scimus, quid ex his mo-

liatu efficere, profecto dicit etiam recta perverse. lUud

itaque,quo excepto csetera vera esse non abnuo , ideo

non est verum,quia voluptas iila concupiscentire carnalis

non conficit semina, sed eaquoe jam sunt in corporibus a

vero Deo condita , a quo et ipsa conduntur corpora , non

fiunt a voluptate, sed excitantur et emittuntur cum vo-

luptate. Utrum autem utriusque sexus semina in muhebri

utero cura voiuptate misceanlur, viderint foeminae quid in

secretis visceribus sentiant : nos non decet inaniter usque

ad ista esse curiosos. Libido lamen illa erubescenda, unde

pudenda ipsa appellata sunt membra, non fuit in corpore

vitse illius, quae in paradiso fuit ante peccatum , sed coe-

^r pit esse in corpore mortis hujus retril)uta inobedientia

fU^' inobedienliae post peccatum. Sine qua libidine poterat

opus fieri conjugura in generatione fiiiorum, sicut multa

opera fiunt obedientia caeterorum sine illo ardore mem-

brorum, quae voluntatis nutu raoventur, non sestu libidi-

nis concitantur. . c ; ,. .

XXVII. Attende caetera : « Hoc etiam, inquit, Apos-

toli confirmal auctoritas. Gum enim beatus Paulus de

mortuorum resurrectione ioqueretur, ait : u Insipiens tu,

» quod seminas non vivificatur. » Et infra : « Deus autem

» dat ilh corpus prout vult , et unicuique seminum pro-

- » priura corpus. » Si ergo Deus, inquit, liumano seraini,

quod nerao negat vel prudentium vel piorura,propriura

sicul omnibus rebus corpus attribuit, unde quemquam

reum natum probabis ? Tandem oro respicias,

quibus

\ laqueis pcccati naturalis sulfocetur assertio. Verura age,

inquit , tecum, precor, mitius. Mihi crede, etiam te

' i Cor. XV, 36 et 38.






Deo gaudet auctore•,quod autem impii sunt, ad studiorum

^ pravitatem, quae unicuiquedelibera voluntate contingit. »

XXVIII. His omnibus, quae tam multa dixit, respon-

demus : nihil divinis testimoniis,quae interposuit , esse

dictum de pudenda libidine,quam dicimus non fuisse in

corpore beatorum, quando nudl erant, et non confunde-

bantur'. Nam primum illud Aposlolide seminibusdictum

\ est frumentorum, c|U8e prius moriuntur ut vivificentur -.

./^^' Quam sententiam scilicet apostolicam, quo consilio nescio,

^ noluit iste complere ^ nam eam huc usque commemoravit

« Insipiens lu,quod seminas non vivificatur. » Apostolus

autem addit : « nisi moriatur. » Sed iste qnantum exis-

timo, quod de frumentis dictum est, de humano semine

accipi voluit ab eis qui hoec legunt, et Scripturas sanctas

vel nesciunt , vel non recordantur. Denique non solum

istam sententiara decurtavit, ut non adderet, nisi moria-

tur : verum etiam sequentia praetermisit , ubi aperuit

Apostolus de quibus seminibus ioqueretur. Ait enim

Apostolus : Et quod seminas , non corpus quod futurum

est seminas, sed nudum granum fere tritici, aut aUcujus

cseterorum, His prsetermissis, iste contexuit quod deindedicit Apostolus : Deus autem illi dat corpus prout vult , et

unicuique seminum proprium corpus : tanquam de con-

cumbente homine dixerit Apostolus, Insipiens tu, quod

seminas non vivificatur : ut intelligeremus non ab homine

A. concubitu fdios seminante , sed a Deo vivificari semen hu-

manum. Sic enim fuerat praelocutus : « quia voluptas illa

non explet operalionis vicem, sed de thesauris naturae of-

fert Deo, unde ille hominem dignetur operari. » Et sub-

junxit testimonium, quasi hoc dixerit Apostolus : Insipiens

tu, quod seminas non vivificatur, hoc est, non a te vivifi-

catur, sed hominem de tuo semine Deus operatur : tan-

' Qen. u, 25. — ' I Cor. xv, 36.



DK Wtl'TII8 ET ConcUPISCEMlA, LIU. II. 253

<|iKim .il) Apostolo nirdi.i illa (|n;i' pnrlcrmisil islc, noii

(licta siiil: at(|iu,> ita sc liahcat cjiis S(^nfciitia, vclut (Jc liu-

nianoseniine Joqueretur: (( Insipiens tu, quodseminas non)) vivificaiur, Deiis antcm iili dat corpus prout vult,ct uni-

^

» cuu|ue scmiiuini proprium corpus. » Denique post hseo

Apostoli verba sic infert sua : « Si ergo Deus, inquit, hu-

nianoscmini, (juod nemo negat vel prudentium vel piorum,

proprium sicut omiiibus rebiis corpus altribiiil ; » (piasi

Apostolus de humanoseminein illo testimonio sit locutus.

\X1X. De qua iraude cjuid adjuvaretur ejus inlentio,

cum ali(|uanto attcntius cogitarcm, nihil potui repcrire,

nisi (piia lcstem voluit adhibere Apostolum, (juo probaret

Deum, (|uod et nos dicimus, de humanis scminibus ho-

mmem operari. Et cum ei teslimonium niillum occurre-

ret, isto abusus est fraudulenter, timens utique, ne forte i

si appareret Apo.stolum ncyi de humanis seminibus, sed

de frumentis illa dixisse, jhinc admoneremur, unde refu-

taretur, non religiosae voluntatis, sed libidinosf« volupta- /

tis pudens nominator, et impudens prj^dicator. De ipsis

(juippe seminibus, quae in agris agricolne seminant, potest

ipse redargui. Cur enim non credamus, Denm potuisse in

paradiso concedere homini beato de suo semine , quodconccssum videmus agricolis de tritici semine ut eo modoillud sereretur sine ulla pudenda libidine, acTvoluntatis

nutum membris obsequentibus genitahbus : sicut hoc se-

ritur sine ulla pudenda libidine , ad voluntatis nutum

agricoiarum obsequentibusmanibus; honestiore in paren-

tibus gignendorum desiderio filiorum,

quam est implen-dorum in arantibus horreorum ; ac deinde Greator omni-

potens incontaminabili ubique praesentia et creatrice po-

tentia de seminibus hominum prout veilet, cjuod et nunc

lacit, operarelur iii fceniina sicut dc seminibus frumento- ^

rum prout vult operatur in terra, beatis matribus sine ii-



254 S. AriGfSTINI EPISCOPI

bidinosa voluptateconcipieiitibus, sine serumnoso gemitu

parienlibus : quandoquidem in illa felicitate et in cor-

^ pore nondura mortis hujus , sed vitae illius, non esset foe-

minis in excipiendis seminibus quod puderet, sicut non

essetin edendis foelibus quod doleret? Quisquis noncredit,

vel credi non vult , hominibus ante omne peccatum in illa

paradisi felicilate versantibus hoc potuisse Dei voluntate

I

etbenignitateconcedi,non optandaefcecunditatis laudator,

sed pudendae voluptatis amator est.

XXX. Item ahud ex libro divino testimonium quod

posuit de Abimelech', et Deo volente clausa omnivulva

in domo ejus ne muHeres ejus parerent, atque aperta rur-

sus ut parerent, quid ad rem pertinet? quid habet de illa

^pudenda libidine, de qua nunc quaestio est? Numquid

ipsam Deus detraxit illis foeminis, reddiditque cum voluit?

Sed poena fuit ut parere non possent, beneficium vero iit

parere possent more hujus corruptibilis carnis. Non enim

tale beneficium Deus conferret corpori mortis hujus,

s^"' quale non haberet nisi corpus vitae ilHus in paradiso ante

c<^^" .v^^ peccatutT;, ut et conceptus proveniret sine libidine pru-

%^ riente, et partus sine dolore cruciante. Cur autem non

intelHgamus, quandoquidem dicit Scriptura , a foris

omnem valvam fuisse conclusam, ahquo dolore factum

esse, ut non possent foeminae concubitum perpeti, qui do-

lor Deo succensente fuisset inflictus, miserantedetractus?

\Nam si ad impedimentum serendae prolis esset hbido de-

trahenda, viris esset detrahenda non foeminis.[Foemina

enim posset voluntate concumbere, etiam desistente

libidine qua stimularetur, si viro non deesset, qua excita-

retur.jNisi forte, quia scriptum est, et ipsum Abimelech

fuisse sanatum, virilem dicturus est ei hbidinem redditam.

Quam profecto si amiserat, quid opus fuit eum divinitus

' Gen. XX, i8 et 17.



PE NUPTIIS ET CONCI PISCENTIA, LIB. II. 2;i5

acJmoneri, ut Abrahnenon misccretur uxori? Sed sanatura

dicit, quia domus cjus ab illa peste sanata est.

XXXI.Jam

iiunc illatria videamus, quorum trium

(|nodlibct dixerimus, nihil ait dici posse profanius : « (juod

hominem Deus aut non fecerit, aut diabolo fecerit , aut

certe diaboius Dei sit imaginem, hoc est, hominem fabri-

catus. » Horum trium primum et novissimum nou dici a

nobis, etiam ipse, si non sit excors aut nimium pervicax,

confitetur. De illo quaestio est, quod secundo medioque ^loco posuit, ubi sic faliitur, ut a nobis hocexistimet dici,

quod diabolo Dous hominem fecerif, tanquam inhomini-

bus quos Deus cx hominibus parcntibus creat, hoc intcn-

dat, hoccuret, hocsui operis ratione provideat, uthabeat

diaholiis servos, quos ipse sibi facere non potest. Absit ut

hoc quahscumque vel puerihs pietas suspicetur. Bonitate

sua Deus facit homines, et primos sine peccato, et caeteros

sub peccato, in usus profundarum cogilationum suarum.

Sicut enim de ipsius diaboh maJilia novit ille quid agat,

Pt quod agit juslum estet bonum. quamvis sit de quo agit

injustus et malus, nec eum propterea creare noiuit,quia

maliim futurum csse prnescivit : ita de universo genere

humano, quamvis nuilus

hominumsine

peccati sorde nas-catur, bonura iile qui sumrae bonus est operatur ; alios ^ ^'

faciens tan(|uam vasa misericordiae;quos gratia discernat "^V-î/^'

ab eis qui vasa sunt irae ; aiios tanquam vasa ira3, ut no- '•'"''^^'

tas faciat divitias gloriae suae in vasa raisericordiae ^ Eat

iste nunc, et adversus Apostoium, cujus ista sententia est,

argumentetur; imo adversus ipsum figuium, cui respon-

dere prohibet Apostolus, dicens : (( O homo, tu quis es

» qui respondeas Deo? Numquiddicit figraentum eiquise

» fmxit: Quare sic me fceisti? An non habet potestatem

» figuius luti ex eadem raassa facere aiiud vas in honorem

Rom. IX, a3.



.a

266 S. AUGTJSTlNr EPISCOM

» aliud in contumeliam ' ? » Niiraquicl ergo vasa irse negat

isteesse sub diabolo? aut(|uia sub diabolo sunt , alius ea

quam ipse facit, qui vasa misericordine facit ? aut aliunde

cl non ex eadem massa facit ? Hic itaque dicat, Ergo Deus

vasa diabolo facit : quasi nesciat Deus sic eis uli ad opera

sua justa et bona, sicut ipso utitur diabolo.

XXXII. An vero filios perditionis hcedos sinislrae partis

^ diabolo pascit, et diabolo nutrit, et vestit, quia facit solem

suum oriri super bonos et malos, et pluit superjustos et

injustos'^? Sic itaque creat malos, quomodo pascit et nu-

Irit malos : quia quod eis creando tribuit, ad naturse per-

tinet bonitatem^5 et quod eis pascendo et nutriendo dat

incrementum, non utique malitiae eorum, sed eidem bonae

naturae quam creavit bonus, bonum tribuit adjumentum.

?" ' In quantum enim homines sunt, bonura est naturae, cujus

;y' auctor est Deus : in quantura autera cum peccato nascun-

tur, perituri si non renascuntur, ad seraen pertinent raa-

ledictum ab initio \ illius antiquse inobedientiae vitio. Quo

lamenbene utitur factoretiara vasorura irae, utnotas faciat

divitias gloriae suae in vasa misericordiae % ne meritis suis

tribuat, si ad eamdera massam quisque pertinens gratia

liberetur, « Sed qui gloriatur, in Domino glorietur ^ »

XXXin. Ab hac fide apostolica atque catholica vera-

^ cissima et fundatissiraa , cura Pelagianis iste discedens,

non vult nascentes esse sub diabolo, ne parvuli portentur

ad Ghristura , ut eruantur a potestate tenebrarura ,et in

regnum ipsius transferantur '^. Ac sic accusat Ecclesiara

tolo orbe ditfusara , in qua ubique oranes baptizandi in-

fantuli non ob ahud exsuttiantur, nisi ut ab eis princeps

mundi mittatur foras^ : a quo necesse est vasa irse possi-

' Koiii. IX, 20. — ' Matlh. xxv, 53, et v, 45 — 3 Vide lib. iu Oi.ei-. im-

|)erfect. cap. i^-i.— ''•

Saii. xn, ii. — 5 Roni. ix, 23. — ^ 2 Cor. x, 17.-

7 Coloss. 1, i3.— 5^ Joan. sii, 3i.



I)E WtPTlIS ET CONCl PI.sCENTIA, LIB. II. 257

dcanUir, cumoxAdnm nasciinlur, si in Chrislo non renas-

cantur, et in ejus regnum pcr gratiam lacla vasa niiseri-

cordise transierantur. Contra istam fundatissimam veniens

veritatem, ne universam Clirisli Ecclesiam oppugnare vi-

deatur, cjuasi me uiumi aliociuilur, et velut corripiensal-

([ue admonens dicit : « Etiam te Deus fecit, sed quod est /

talendum, gravis error inlecit. » Sane (|uod me Deus f'e-

ceril agnosco, et gratias ago : qui tamen cum ir;c vasis

perissem, si tantum ex Adam me lecisset, et in Christo non

relecisset. Quod cum possessus Pelagiana impietate non

credit, si in tanto malo in finem usque perdurat, nonipsc,

sed catholici videant, qualis et quanlus eum error, non J

infecerit, sed plane interfecerit.

XXXIV. Attende sequentia : « Quod autem , inquit

iilii ex conjugio suscepti naturaliter boni sunt, Apostolo

dicente discamus, qui ait de improbis : « llelicto na-

» turali usu foeminfe exarserunt in desideria sua, invi-

» cem mascuh in masculos turpitudinem operantes ^ » Os-

tendit ergo, inquit, usum foeminae et naturalem esse , et

pro suo modo laudabilem : flagitium autem ex voluntate

propria exerceri contra institutionis pudorem. Merito ita-

que, inquit,

et in bene utentibus genus concupiscentiEe^modusque laudatur, et in lurpibus excessus ejus punitur.

Denique eodem tempore Deus Abrahae et Sarae marcentia

aevo membra vegetavit ^, quo in Sodomis ipsa igneo imbre

punivit^ Si igitur putas, inquit, [accusandum membro-

rum vigorem, quoniam per ipsum Sodomitae flagitiis obliti

suiit; accusabis etiam creaturam panis et vini, quoniara

hinc quoqueeos peccasse Scripturadivina significavit. Dicit

enim Dominus per Ezechielera prophetam*,«Verumtamen

M ha3 iniquitate Sodom?e sororis tuae. Superbia in saturi-

» tate panum et abundantia vini fluebant, ipsa et filii ejus,

' Roin. I, 27. — a Gen. jlxi, i .— 3 Id. ix, 24.

CXLI. 17



258 S. AVGUSTINI EPISCOPI

» et manum pauperis et egentis noii adjuvabant '.» Eligc

jam, inquit, utrum mavis, aut rcputa divino operi com-

mixtionem corporum, afut creaturam panis et vini simili-

ter malam esse defini. Quod si feceris, aperte Manichoeus

"esse convinceris. Concupiscentiaeautem naturalis qui mo-

dum tenet, bono bene utitur;qui modum non tenet, bono

male utitur. Quid dicis ergo , inquit -;Ita nuptiarum

bonum malo originali, quod inde trahitur, non potest ac-

cusari; sicut adulteriorum malum bono naturah, quod

inde nascitur, non potestexcusari? His sermonibus, inquit,

quod negaveras concessisti, quod concesseras sustuhsti

et nihil magis laboras, quam ut parum intelhgaris. Ostende

sine commixtione nuptias corporales : aut unum ahquod

huic operi nomen imponito, et vel bonum, vel mahim

conjugium nuncupato. Spopondisti utique bona te defi-

nire conjugia ; si conjugium bonum, si homo fructus con-

jugu bonus, si hic fructus opus Dei malus esse non potest,

quiper bonura ex bono nascitur^ ubi igitur originale ma-

lum, quod tot praejudiciis interemptum est.? »

XXXV. Ad haec respondeo , non solum fihos ex conju-

gio , verum ex adulterio bonum ahquod esse, secundum

opus Dei quo creati sunt:

secundum autem originale pec-catum , in damnatione nasci estAdam primo, non solum

si de adulterio, verum etiam si de conjugio generentur,

nisi in Adam secundo, qui ex Christus, regenerentur.

Quod autem ait Apostolus de improbis, « Relicto naturali

» usu foeminseexarseruntin desideria suain invicem, mas-

^,^ S^ » culi in masculos turpitudinem operantes ^

: » non dixit

'^tv^Vûsum conjugalem, sed naturalem, eum volens inteUigi^

^^ <^ qui fit membris ad hoc creatis, ut per ea possit ad gene-

randum sexus uterque misceri. Ac per hoc, cum eisdem

' ' Ezecli. \vi, \g. — ' Vide supra, lib. r, cap. i. — 3 Roni i, 27. —4 Videlib. v Oper, iniperf. cap. 17.

-J^vh

*^



I»K IStI'IIlS lil C.OACI'1'I.SCEMIA, I.IU. 11, 250

mcmhris rliam mdvliiti (|iiist|iu' miscetur, iialunilis cst

usus, ncclamc"nlaudal)ilis,sfdculpabilis. Al) ca vcroparlecorporis, tpioe noii ad gcncrandum csl inslitula, si ct con-jugc (piistjuc utalur, contra naturam est et flagitiosum.^

Dcnicpic prius id<'m Apt^slolus dc licminis dixit »: nain

l(cmin;c corum immutavcrunt naluralcm usuni in eumusum qui cst contra naturam : dcinde de masculis in

masculos turpiiudincm operanlibus, relicto usu lcemineo ^^naturali. Non crgo isto nomine, id cst, usu naturali , con- .;<^v^^^'

jugalis cst laudata commixtio, sed immundiora et scclera- >\V''>'^'

tiora (lagilia dcnolata sunt, (|uam si illicite et Ibeminis,"

S("d lamcn naturalitcr ulerentur.

XXXVI. Panom vcro ct vinum sic non reprehendimus

proptcrluxuriosos (^t ebriosos, ciuomodo nec aurum prop-

tcr cupidos et avaros- Quocirca commixtionemquoquehoncst im conjugum non rcprchendimus propter pudcn-

dam corpornm libidinem. Illa enim posset esse nulla prae-

ccdcntc pcrpetratione peccali, de qua non erubescerent

conjugati^ haec autem exorta est post peccatum,quam

coacti snnt velare confusi. Unde remansit posterioribus i

conjugatis, quamvis hoc malo beneetlicite utentibus, in

^

cjusmodi opcre humanum vitare conspectum, atque ita

confitcri tjuod pudendum est, ciim debeat neminem pu-

dere quod bonum est. Sic insinuantur haec duo, et ho-

num laudand* conjunclionis, unde filii generentur, et

malum pudendae libidinis, unde qui generantur, regene-

randi sunt ne damncntur. Proinde pudenda libidine qui

liciteconcumbit,malo bene utitur

:

qui autem illicite,'

raalo maleutitur. Rcctius enim accipit nomen mali quara

boni, unde erubescunt ct raali ct boni : racliusque credi-"^

mus ei qui dicit : (( Scio quia non habitatin me, hocest, in

' Rouj. I, 27. — > Vide lib. iii Opcr. impeif. cap. 142, 169 et 170. —— ^ Gen. III, 7.

17.



260 &• A.lJGt)SllJSI EPISCOI'1

)) canie mca boiium ' •, » «lu.nrn huic qui dicil hoc bonum,

t*^ûndc si conrunditur, confUclur malum •, si autem non

.r""^^

conlundilur, addit impudentiam, pejus malumMlecte

igitur diximEfs : « Ita nuptiarum bonum malo originah

quod inde trahilur non potest accusari , sicut aduiteno-

rum malum bono naturab quod inde nascitur non potest

excusari : » quoniam natura bumanaquse nascitur vel de

conjugio, vel de adulterio, Dei opus est^ Quaesi malum

esset, non esset generanda-, si malum non haberet, non

esset regeneranda : atque ut ad unum verbum utrumque

concludam, natura huraanasi mahim esset, salvanda non

^5,esset 5

si ei mah nihil inesset, salvanda uon esset. Qui ergo

^*^ dicit eam bonum non esse, bonumnegat conditse creato-

^r rem : qui vero negat ei malum inesse, misericordem vitiatse

,^ invidetsalvatorem. Quapropter in hominibus nascentibus

necjue excusanda sunt aduUeria per bonum quod inde a

conditore bono creatum est , nec accusanda conjugia per

malum quod ibi a misericorde salvatore sanandum est.

XXXVII. «Ostende, inquit, sine commixtione nuptias

corporales. » Non ostendo ego nuptias corporak^s sine

yh'^ commixtione : sed nec ipse ostendit eamdem commixtio-

'x^^ nem sine confusione. In paradisso autem si peccatum non

praecessisset, non esset quidem sine utriusquc sexus com-

mixtione generatio, sed esset sine confusione commixtio.

Esset quippe in coeundo tranquilla mcmbrorum obedien-

tia, non pudenda carnis concupiscentia, Proinde con-

iugium bonum est, unde ordinate seminatus nascitur

homo; et fructus conjugii bonus, quod est ipse qui ita

nascitur homo : sed peccatum malum est, cum quo nas-

citur omnis homo. Deus quippe fecit et facit hominem :

sed per unum hominem peccatum intravit in mundum

I Hoin. vu, i8. — 2 Vide lib. ii! Opev, imperl. cap. i^S. ~ 3 Ibid. cap.

i44 et i88.



DK Nl VIIIS V.T CONCUPISCEMIA, I.lli. II. 2G1

el per peicaliini inors ' ; cl iln iii omncs liomines peilran.

siil, iii <|iio oiniuvs pcccjivrruiit.

WWIll. « Novo, inc|uit, ycnerc (Jisscrcndi , ct caLlio-

lii iim pronioris, et Manicli.Teo palrocinaris, dicendo nup-

lias ct magnum honnm , et magnum malum. » Prorsus

Huid Io(iuatur, ignorat, sive ignorare se simulat. Autenim

non intclligit, aut non vuit intelligi (juid dicamus. Sed si

non intelligit, pr.Teoccupatione impeditur erroris : si au-

tcm non vidt(|uid dicamus intelligi, per\icacia3 vitium est,

(|uo suum dclendit errorem. Et Jovinianus , ([ui paucos

ante annos novellam conatus esthaeresim condere, Mani-

chaeis patrocinari dicebat catholicos, quod advcrsus eum

sanctam virginitatem luiptiis praeferehant. Sed responsu-

rus est, iste non se (juod Jovinianus de indilVerentia nup-

tiarum virginumque sentire. Nec ergo dico, quod isti hocsentiant : verumtamen pbc Jovinianum catholicis Mani-

chaeos obiicientem , non esse hoc novum , novi hseretici >

recognoscant. Nos ilaque nuptias bonum dicimus csse, non ^^^^malum. Sed sicuti Ariani Sabellianos nos csse criminantur, ^ ^ ^^

quamvis non dicamus unum eumdemque esse Patremet

Filium et Spiritum sanctum, quod Sabelliani dicunt; sed

dicamus unam eamdemque csse naturam Patris et Filii et

Spiritus sancti, quod calholici chcunt : ita Pelagiani no-

bis Manichaôs objiciunt, quamvis non dicamus esse ma-

lum nuptias, quod dicunt Manichaei; sed dicamus malum

primis homini[)us, idest, primis conjugibus accidissc, et

inde in omnes homines pertransisse,quod dicunt calho-

lici. Sed sicut Ariani dum Sabellianos lugiunt-, in pejus

aliquid inciderunt; (|uia Trinitatis ausi sunt non pcrônas

discernere, sednaturas : ita Pelagiani dum Manicharorum

pestem in perversum vitare conantur, de nupliarum

' Poini. V, i9. — •" Vitlo lib. V Opor- imperf, cap. •?:*».

^ ^



S. . AlGl STIJNl RriPCOVl

iracLu ipsis Manichseis convincuntur perniciosiora sen-

tire, credendo parvulos Christo medico non egere.

XXXIX. « Definis , inquit, hominem, si de fornicatione

"i^nascatur, reum non esse, si de conjugio , innocentem

non esse. Huc enim pervenit quod dixisti, bonum natu-

rale de adulteriis posse subsistere, malum originale eliam

de conjugio trahi. » Frustra omnino conatur apud intel-

ligentem lectorem,quae sunt recta pervertere. Absit enim

ut dicamus , hominem , si de fornicatione nascatur, reum

non esse. Sed dicimus, hominem, sive de conjugio, sive

de fornicatione nascatur , bonum ahquid esse,propter

auctorem naturse Deum ; malum aliquid trahere, propter

originale peccatum. Quod ergo dicimus , « bonum natu-

rale etiam de adulteriis posse subsistere, malum autem

originale etiam de conjugio trahi, » non huc pervenit, quoille conatur adducere^ non nasci reum de adulteriis, nec

^- innocentem de nuptiis : sed ex utroque reum generatione

factum, propter originale delictum -^ et utrumque regene-

ratione absolvendum, propter nalurae bonum.

XL. u Unum ex his , inquit, verum est, alterum fal-

sum. » Huic eadem brevitale respondeo : Imo utrumque

verum est, neutrum falsum. « Verum est, inquit, quod

adulteriorum culpam homo qui inde nascitur, non potest

excusare: quia quod adulteri fecerunt, ad vitium perti-

net voluntatis; quod autem genuerunt, ad laudera spec-

tat foecunditatis : quia si quis furtivum Iriticum serat, non

nascitur messis obnoxia. Vitupero itaque, inquit , furem,

sedlaudo segetem» Innocentem pronuntio qui nascitur ex

generositate serainum, dicente Apostolo : « Deus illi dat

» corpus prout vult*, et unicuique seminum proprium cor-

» pus *: » condemno vero flagitiosum

,qui ex propositi

perversitate peccavit. »

' 1 Cor. XV, 38.



DE .^T PTirs ET CONCUPISCENTIA, LIU. i|. 2G.3

XLI. Ad hnnc adjungit et dicit : « Prorsus autem si ma-liim de nuptiis trahilur,

accusnri possunt, cxcusari nonpossunl; ct in diaboh juro opus earum f'ructum(|ue cons-

lituis: (juia omnis causa mah , (jxpcrs boni cst. Homo au-

tem, iiKjuit, qui de nuptiis nascitur, noncriminibus, sed.

seminibus imputatur. Scminum vero causa in condilione

corporum est : quibus corporibus qui maie utitur, boni

meritum,non genus sauciat. Liquido igitur, inquit, cla-

ret, bonum non esse causam mali. Si crgo , inquit, trahi--^

tur ct de nupliis originale malum, causa mali est con-

ventio nuptiarum : et necesse est malum csse, per quod et

ex quo maius fructus apparuit, dicente Domino in Evan-

gelio: « Ex fructibus suis arbor agnoscitur'. » Quomodo,inquit, tu audiendus putaris, qui dicis bonum esse conju- j

gium , de quo nihil aliud quam malum prodire definis?

Constat igitur rea esse conjugia , si peccalum inde origi-

nale deduciturjnec posse defendi, nisi fructus eorum in-

nocens approbetur. Defenduntur autero, et bona pronun-

liantur : fructus ergo approbatur innocuus. »

XLIL Ad haec responsurus, prius volo esse intentum

lectorum, nihii agere istos, nisi utFsaivator non sit parvu-

lis necessarius, quos peccata prorsus a quibus saiventur

negant habere. Haec tanta perversitas et tantae inimica gra-

tiae Dei, quae data est per Jesum Christum Dominum

nostrum, qui venit quaerere et saivare quod perierat \ in-

sinuare se nititur cordibus parum intelligentium ] laude

operum divinorum. hoc est, laude naturae humaucC, laude

seminis, laude nuptiarum, iaude utriusque sexus com-mixtionis, laude faecundilatis : c[uae omnia bona sunt.

Nolo enim dicere, laude libidinis : quia eam et ipse nomi- /

nare confunditur, ut ahud aliquid, non ipsam , laudare vi- Jf'^deatur. Ac per hocmaiaquaeacciderunt naturae, non dis-

^'

' Matlli. VII, i6. — » Luc. xix, lo.



264 S. AUfUISTINl EPTSCOPl

cernendo ab ipsiiis bonitate naturae , non cam, (

quia

falsum est, ) ostendit sanam, sed sanari non permittit

segrotam. Et ideo illud quod diximus , « quod adulterio-

rum ciilpam, bonum quod inde nascitur, id est, homo non

potest excusare, » verum esse concedit : et hoc, unde

nuUa inter nos qusestio est, etiam similitudine fueris fur-

tivum triticum seminantis, de quo bona utique messis nas-

citur, astruit et confirmat ut potest. Illud autem alterum

quod dixiraus, a Nuptiarum bonum malo originaU quod

inde trahitur, non potest accusari, » non vult consentire

quod verum sit : quia si consenserit, non Pelagianus hae-

reticus, sed Christianus catholicus erit. « Prorsus, inquit,

si malum de nuptiis trahitur, accusari possunt , excusari

non possunt; et in diaboh jure opus earura fructumque

constituis : quia omnis causa mali , expers honi est. » Et

ad hoc caetera attexit , utprobet causam mah bonum esse

non posse-, et ideo nuptias, quia bonum sunt , causam

maH non esse; ac per hoc de ilhs peccatorem, qui neces-

1 sarium habeatsalvatorem, nasciomnino non posse : quasi

nos nuptias causam dicamus esse peccati;quamvis homo

qui ex iUis nascitur, non nascatur sine peccato. Nuptiae

institutfe sunt causa generandi, non peccandi : propter

quod illa est a Domino benedictio nuptiarum. « Crescite,

» et muhipl/camini, et replete terram -. » Peccatum autem

quod inde a nascentibus trahitur, non ad nuptias pertinet,

sed admalum quod accidit hominibus, quorum conjunc-

tione sunt nuptiae. Nam malum pudendae hbidinis et

po-test esse sine nuptiis, et potuerunt esse nuptiae sine illo :

ad conditionem autem pertinet corporis , non vitae ilHus,

\ sed mortis hujus, ut nunc non possint esse nuptiae sine

illo, quamvis ipsum possit esse sine iUis. Nam utique sine

nuptiis est pudenda carnis concupiscentia,quandoaduJte-

' Gen. 1, 28.

I



DE Nl l'rirs ET CONCTTPISCETVTI \, I.IB. II. 2G5

rin ol (|iwequc stupra ;U(|U(' immunila commillil, longe

contrnria pucli(iti;i' nupliarum ; aul (juando nulla ista

connnittit, ([uia homo inilla consensionc pcrmiltit, ct ta-f^"

mcn snrt;itcl movetur ct movct, ct plerumcjuc in somnis

ail ipsius opcris simililiuiincm ct sune motionis pcrvcnit fi-

ncm. Hoccrgomalnm ncc in ipsis nuptiis malumcst nup-

tiarnm : scd habent illud in corporc mortis hujus para-

tum, cliam si nolunt, sine quo non possunt implerequod

volunt. Non igitur, ah earum inslitutione, (;|une benedicta^ -

est, ad cas vcnit : scd ab co ((uod ex uno homine pccca-

tum intravitin mundum, et per peccatum mors , et ita in

omncs homincs p(M'transiit , in quo omnes pcccaverunt *.

XLIll. Quid cst ergo ((uod ait : « Ex fruclibus suis ar-

bor agnoscilur, » quia hoc in Evangclio dixisse Dominum

lcgimus ? Numquid inde Dominus lo(|uebatur -, et nonpotius dc duabus voluntatibus hominum, bona scilicet et

mala, istam bonam, illam malam arborem dicens; quia

de bona voluntate opera bona nascuntur, et mala de mala, <^, ^

nec possunt bona de mala , et mala de bonaPQuod si

nuptias tanquam arborem bonam, secundum istam quam

commemoravit evangelicam similitudinem posuerimus :

profccto e contrario fornicationcm posituri sumus arbo-

rem malam. Ouamoi)rem si homo ita dicitur tructus nup-

tiarum, tanqnam bonus ex arbore bona, procul dubio

nasci homo de fornicatione non debuit : <( Mala (juippe

» arbor bonos fructus non facit '. » Porro sidixerit, non yÂ%

illic arboris loco ponendum esse adulterium_, scd natu- '^f.,^''

ram potius hnmanam, de qna nascitur homo: ita etiam

hic non erit arbor connubium, sed natura humana, de qua

nascilur homo. Nihil proinde valet ad istam quaestionem

similitudo illa evangelica : quia non sunt nuptiae causa

peccati, quod trahitur a nascente , et expiatur in renas-

' Rom. V, 12,— » Vide lib, v Oper. iiwperf. cap 21. — ^ Matth. vn, i8.



266 S. AlIGDSTINI EPISCOPI

cente; sed voluntarium peccatum hominis primi, origina-

Ji.s est causa peccati : « Dicis iterum, inquit : « Nam si-

cut peccalum, sive hinc, sive inde a parvulis trahatur,

opus est diaboli •, sic homo, sive hinc, sive inde nascatur

opus est Dei. » Et dixi hoc, et verissime dixi : et si non

Pelagianus, sed cathohcus esset, nihil aliud et ipse in Ca-

tholica diceret.

XLIV. Quid est ergo quod (juserit a nobis : « Per quid

peccatum inveniatur in parvulo , utrum per voluntatem,

'^ an per nuptias, an per parentes ? » Sic enim loquitur,

et tanquara ad omnia ista respondet , et a peccato quasi

cuncta ista purgando , nihil vult remanere unde peccatum

inveniaturin parvulo. Verlâ denique jam ipsa ejus attende

« Perquid igitur, inquit, peccatum invenitur in parvulo?

Per voluntatem ? Nulla in eo fuit. Pernuptias? Sed hae

pertinent ad opus parentum,quos in hoc actu non pec-

casse praemiseras 5 sed quantum ex consequentibus appa-

ret, non hoc vere concesseras. Ipsae sunt igitur execrandae,

inquit, quse causam fecerunt mali : sed illae solae opus

indicant personarum. Parentes igitur qui conventu suo

causam fecere peccato, jure daranabiles sunt. Ambigi

ergo, inquit, jam non potest, si tuam sequamur senten-

tiam, conjuges seterno supplicio mancipari quorum labore

aclum est, ut ad dominatum exercendum in homines

diabolus perveniret. Etubi est quod paulo ante hominem

opus Dei dixeras? Quia si per originalem malum in homi-

"^nibus, per malum jus diaboh in homines, diabolum esse

dicis auctorem hominum, a quo est origo nascentium. Si

aulem credis a Deo hominem fieri, et esse conjuges inno-

centes-, vide quam stare non possit trahi ex his originale

peccatum. »

XLV. Ad omnia ista huic respondet Apostolus^, qui

• > Vide lib. 1 Opev. imperf. cap. 35.



DE Nl PTIIS ET CONCl PISCENTIA, I.IU. II. 267

iu\|uo volunlaltm arguit parvuli , t|u,Te propria in illo

iioutluni esl ad prccanduni ; n(.'C|uc nuplias in (|uanlum

nupliaisunt ,[(|Uoe liabont a Deo non solum inslilutionem, ^'^

verum etiam benedictionemj; neque parenles, in t|uantum

parenles sunt, invicem licite atc(ue legitime atl procrean-

dos filios conjugali : sed : <( Per unum, incjuil, hominem

» peccatum in hunc mundum intravit , et per peccatum

» mors ; et ita in omnes homines pertransiit, in tjuo om-

)) nes peccaverunt'. » Quod isti sicalholicisauribusmen-

tibusc(uejperciperent , advcrsus fidem gratiamt|ue Christi

rebelles animos non liaberent, neque conarentur inaniter,

ad suum proprium et haerelicum sensumjhaec apostolica

verba tam dilucida et tara manifesta convertere, asseren-

tes hoc ideo dictum esse,quod Adam peccaverit primum,

in tjuo de caetero tjuistjuis peccare voluit,peccandi inve-

nit exemplum : ut peccatum scilicet non generatione J

ab illo uno in omnes homines, sed illius unius imitatione

transirel. Cum profecto , si Apostolus imitationem hic

inteiligi voluisset , non per unum hominem, sed per dia- \

bolum polius in hunc mundum peccatum intrasse, et per

omncs homines pertransisse dixisset. De diabolo quippe

scriptum est : « Imitantur autem eum ,qui sunt ex

» parte ipsius -. » Sed ideo per unum hominem dixit , a

quo generatio utique hominum coepit , ut per generatio- 4

nem doceret isse per omnes originale peccatum^

XLVI. Ouid autem ahud indicant etiam sequentia

verba apostolica ? Cum enim hoc dixisset , adjunxit :

« Usque enim ad legem peccatum in mundo fuit : id est,

» quia haec lex potuit aufcrre pcccatum *. » Peccatum i^s.<^^'^

autem, inciuit , non deputabatur, cum lex non esset. Erat ^j^^^****'

ergo, sed non deputabatur; quia non ostendebatur, quod

' Rom. V, 12. — ' Sap. n, q5. — ^ Videlib. ii Oper. imperf. cali. 67 —4 Rom. V, i3.



2G8 S. AtGUSTlNT EPISCOPr

deputaretur. Sicut enim alibi dicit : « Per legem cognitio

» peccati.^ » Sed regnavit, inquit, mors ab Adam usque

ad Mo} sen "^: hoc est, quod supra dixerat, usque ad legem

non ut a Moyse deinceps non esset peccatum, sed quia nec

per Moisen lex data regnum potuit mortis auferre, qune

non regnat uiique nisi per peccatum. Regnum porro ejus

est, ut hominem mortah^m in secundam etiam, quae sem-

piterna est, praecipitet mortem. Regnavit autem : in qui-

bus? « Et in his, inquit, qui non peccaverunt in simihtu-

)) dinem prsevaricationis Adae, qui est forma futuri ^ »

Gujus futuri, nisi Christi? Et quahs forma , nisi a contra-

rio ? Quod aiibi etiam breviter dicit : « Sicut in Adani

)» omnes moriuntur, ita et in Christo omnes vivificabun-

Lnc' )) tur ^. » Sicut in illo illud , ita in isto istud : ipsa est

forma. Sed hocc forma non omni ex parte conformis est:

unde hinc Apostohis secutus adjunxit : Sed non « sicut de-

» hctum, ita et donatio. » Si enim ob unius dehclum muhi

». )) mortui sunt, multo magis gratia Dei et donum ingratia

)) unius hominis JesuChristiin mukosabundavit^ )) Quid

est, multo magisabundavit, nisi quia omnes qui per Chris-

tum hberantur, temporahter propter Adam moriuntur,

propter ipsum autem Christum fine sine victuri sunt?« Et

)) non,inquit,sicut per unumpeccantem,itaestetdonum.))

Nam judicium quidem ex unoin condemnationem, gratia

autem ex muhis dehctis in justificationem. Ex uno ergo,

quid, nisi dehcto ? quia sequitur, gratia autem ex multisde-

hctis. Dicantisti, quomodoexuno dehclo in condemnatio-

nern, nisi quia sufhcit adcondemnationemetiamunum ori-

ginale peccatum,quod in omnes homines pertransiit? Gra-

tiavero ideo ex muUis dehclis in justificationem,quianon

solum iilud unum solvit, quod originahter trahitur, sed

' Rom. III, 9.0. — 2 I(J. V, i,|. — • Il)i(]. r4 e^ i5. — 't I Coi, xv, "22. —5Rom. V, i5.



Dt: .NUPllIS ET CONCUPISCEMlA, LIB. 11. 269

i'li;ini i;rlrra,--«|ii;e iii uno(|UO(|ii(; liomitic niolu proprijcv

voluiilalis addunlur : « Si enim ob unius dcliclum mors

» regnavit per unum, muho magis qui abundantiam gra-

» liseet justiline aceipiunt, in vita regnabunt pcr unum Jc-

)) sum Christum. lta(|uc sicut pcr unius dclictum in om-

)) ncs homincs ad condcmnationcm, ita ct pcr unius justi-

)) ticalioncm in omncs homines ad justificationcm vitae'. »

Adhucpcrmancanl in vanitatc mentis sufe, ctdicantunum

liomincm non propagincm trajccissc, sed cxemplum pr;r-

J)uissepeccati. Quomodo ergo per unius delictum in omnes

liomincs adcondcmnationem, ct non potius perniiiltasua

cujus(pic dclicta : nisi cjuia etiam si illud unum sit tantuni ,

^

idoneum cst pertluccrc ad condcmnationcm ,' etiam nullis

additis caeterisl^ sicut perducit parvulos morientes cpji ex

Adam nascuntur , si in Christo non renascantur? Quid

crgo a nobis c[uaerit iste , cpiod non vult ab Apostolo au-

dire, « pcr cpiid peccatum inveniatur in parvulo, utrum

pcr voluntatem, an pcr nuptias, an perparcntes? Ecce

audiat pcr cjuid , audiat et taceat,per cjuid peccatum

inveniatur in parvulo : w Per unius delictum , incjuit

)) Aposfolus, in omnes homincs ad condemnationcm. »

Omnes autem dixit ad condcmnationem per Adam, ct

omnes ad justilicationcm pcr Clirislum -: cum ulicpic non

omnes eos qui moriuntur in Adam, transferatChristusad

vitam : sed omncs dixit atque omnes,quia sicut sine

/

Adam nullus ad mortem , ita sine Christo nullus ad vitam.

Sicut dicimus de littcrarum magistro, si in civitate solus

est,Omnes iste hiclitteras docct:

nonquiaomn(?s discunt,

sed (|uia nemo nisi ab ipso. Denique quos antc omnes di-

xerat, multos postea dixit, eosdcm ipsos tamen omncs

multoscpae significans. « Sicut enim, incjuit. per inobe-

)) dientiamuniushoniinispeccatoresconstituti sunt multi,

' Kom. Vj i;. — ' ViJe lib. i de peccatoi , Meiit. cap. 28



270 S AIGUSTINI EPISCOPl

» iia et per unius obedientiam justi constiluentur multi '. »

XLVIl. Aclhuc quaerat, « per quid peccatum invenia-

tur in parvulo. » Respondeant ei paginae sanctae : « Per

» unura hominem peccatum in hunc mundum intravit,

» et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertran-

)) sit, in quo omnes peccaverunt^ Ob unius delictum

)) multi mortui sunt : Judicium ex uno in condem-

)) nationem ; Ob unius dehctum mors regnavit per unum:

))

Per unius dehctum in omnes homines ad condemnatio-)) nem : Per unius inobedientiam peccatores constituti

» sunt multi^. » Ecce per quid dehctum inveniturin par-

vulo. Jam credat originale peccatum : sinat venire parvu-

los, ut salventur, ad Christum'*. Quid est quod dicit,

« Non peccat iste (jui nascitur, non peccat ille qui ge-

nuit, non peccat iste qui condidit : per quas rimas inter

tot praesidia innocentiae,peccatum fingis ingressum ? »

Quid quaerit latentem rimam,cum habeat apertissimara

januam? « Per unum hominem, ait Apostolus ; per unius

» dehctum , ait Apostolus^ per inobedienliam unius ho-

» minis, ait Apostolus^ » Quid qunerit amphus.? qnid

quserit apertius? quid quaerit inculcatius?

XLVIII. « Sipeccatum, inquit, ex voluntate est, mala

voluntas qurfi peccatum facit : si ex natura, mala natura. »

^Cito respondeo, Ex voluntate peccatum est. Quserit forte,

utrum et originale peccatum? Respondeo, prorsus et ori-

ginale peccatum : quia et hoc ex voluntate primi hominis

seminatum est, ut et in illo esset, et in omnes transiret.

Sed quod seculus adjunxit, « Si ex natura, mala natura : »

quaero ab illo, ut, si potest, respondeat, Sicut manifestura

est, ex voluntate mala tanquam ex arbore mala, fructus

ejus fieriomnia opera mala; sic ipsam voluntatera raalam,

' Rom. V, 19 — ' Ihkl i->.—

^ Ibid. iS-ig. — 4 Maic x, t^. - ^ Roni.

V, 12, etc.



nE NtPTIIS ET CONCl FISCENTU, LIB. II. 271

id ( st , ipsam fructuum malorum arborom mnlam unde

dicat cxortam. Si cx aiiyelo, c|u:d erat ipso angcius, nisi

l)onum opus l)ei? Si ex homine, c|uid eratipse liomo, nisi

boiuim opus l)ci ? imo (|uia voiunlas mala anêio ex an- <

geio, ex liomine iiomini orta (jst, cjuid erant li;ec duo ante-

quam in eis ista maia orirenlur, nisi bonum opus Dei, et

bona atc|ue iaudanda natura? Eece ergo ex bono oritur

maium, nec luit omnino unde oriri posset, nisi ex l)ono :

ipsam dico voluntatcm malam , cjuam nulium praecessit

malum; non opera maia, cjuae non sunt nisi ex voiuntate

^

maia, tan(|uam ex srborc maia. Nec ideo tamen ex bono'

potuit oriri voluntas mala c|uia bonum lactum est a bono

Deo;[sedquia de nihilo lactum est, non de Deo^^ Quid '

ergo est (|uod dicit : (( Si natura opus (^st Dei, per opus

Dei opus diaboli transire non sinitur? » Nonne opus dia-

boli, quando primum in angelo, qui diaboius lactus est,

ortum est, in opere Dei ortum est? Quapropter si maium

cjuod omnino nusquam erat, in Deiopere oriripotuit, cur

maiuin quod alicubi jam erat, per opus Dei transire non

potuit, praesertim cum ipso verboutaturApostoius,dicens,^

<( Et ita in omnes homines pertransiit"^? » Numquid homi- .Jy

nes non sunt opus Dei ? Pertransiit ergo peccatum per ho- ^^. ^^

mines, hoc est, opus diaboii per opus Dei : alque ut aiio '^ ^h

modo idipsum dicam, opus operis Dei per opus Dei.[Et f^ ÂKr^/-

ideo Deus est soius immutabiiis et potentissimae bonitatis y oji^ -^

qui et antec[uam esset uliuni maium, bona opera fecit

omnia, et de malis qute in bonis ab eo faclis orta sunt, X^%

bene operatur per omnia.

^XLIX. (( In uno, inquit, hominejurevituperatur inten- '"^

tio, et origo laudatur, quia duo suntquae contrariis appii-

centur : in parvulo autem unum est, natura tantum,-^

quia voiuntas non est. Iliud ergo unum,iuquit, aut Deo

' Vide lib. V Oper. impeil. cap. 3i, 33, 38, etc. — ' Rora. v, 12.



272 S. AXJGUSTINI EPiscon

ascribetur, aut dsemoni. Si natiira, in(|iiit, pcr Deum est,

non potest in ea esse origrnalemnlum. Si a diabolo, nihil

erit per quod homo divino operi vindicetur. Perfecte ita-

^([ueManichaeus est, (jui malum originale defendit. » Au-

diet potius adversum ista quod verum est. In uno homine

jure vituperaturintentio, et natura ]audatur, quia duo sunt

quae contrariis applicentur : sed etiam in parvulo, non

unum est tantum, id est, natura, in qua creatus est homo

^Vh-*' a Deo bono; habet enim et vitium, quod per unum in

omnes homines pertransiit, sicut ait Apostolus, non sicut

desipit Pelagius, vel Goelestius, veieorum quicumque dis-

cipulus^ Horum itaqueduorum, quse in parvulo esse di-

ximus, unum ascribitur Deo, alterum diabolo, Et quod

utrumque propter unum horum, id est, propter vitium,

subjicitur potestati dial)oli, ideo non est incongruum, quia

non fit ipsius diaboli potestate, sed Dei. iSubjicitur autem

vitium vitio, natura naturae^ quia et in diabolo utrum-

que est : ut cnm dilecti et electi de potestate tenebra-

rum eruuntur, cui jure subduntur, appareat quid done-

tur justificatis iônis a Deo bono -, iiene operante et de

malis.

L. Qtiod autem iste silji quasi religiose dicere visusest,« Si naturaper Deum est, non potest in ea esse originale

malum : » nonne religiosius silji alius videtur dicere, Si

natura per Deum est, non potest in ea oririuilummaium?

Et tamen falsum est : hoc enim Manichsei asserere voiue-

runt-, et non creaturam Dei factam de nihiio, sed ipsam

naturam Dei maiis omnibus impiere conati sunt. Non enim

ortum est maium nisi in l)ono, nec tamen summo et im-

mutabiii quod est natura Dei, sed facto de nihilo per sa-

pientiam Dei. Est itaque per quod homo divino operi vin-

dicetur',

quia nonessethomo, nisi divino opere crearetur :

• Rom. V, 12.— ' Coloss. i, i3.

\



UE xyUPTIlS ET COWCCriSCE/STlA, LIL. u. 273

malum autcm non csscl iu |)arvulis, nisi volunlalt; primi

liomuus petrarflur, t-l orijîuc viliala pcccatum uriyinale

trahcretur. Non crô sicut islc ait, « Perfecte Manichceus

cst, qui malum oriiînalc ilercudit : seci perlccte Pclagia-^'

nus est, cjui malum originale nou crcdit. » Ne(|ue enim ex

(|uo esse cd-pit lAlanichfei pestilentioia doctrina, e\ illo

cceperunt iri Ecclesia Dei parvuli baptizandi exorci/ari et

cxsulllari, ut ipsis mvstcriis ostcnderctur non eos iu re^-

num Lluisti nisi erutosa tencbrarum potestate Iransferri' :

autin libris Manichaei legilur, ((uod venerit filius hominis

tiuaerere et salvare (juod perierat'^ : aut cjuod per unumhomiuem pcccatum in huncmundum intravit '

^ etcsetera

ad eamdem sententiam pertinentia, c|U8e supra commemo-ravimus

:aut cpiod reddit Deus peccata patrum in filios^

aut cjuod in Psalmo scriptum est : (c Ego in iniquitatibus

» conceptus sum, et in peccatis mater mea in utero me» aluif

: » aut, (c Ilomo vanitati similis factus est , dies

» ejus velut umbra pr.Ttereunt" : » aut, Ecce veteres po-

» suisti dies meos, et substantia mea quasi nihilum ante te^

» verumtamen universa vanitas, omnis homo vivens' : »

aut quod Apostolus dicit% « Omnis creatura vanitati sub-

» jecta est : » Aut in libro Ecclesiastae, « Vanitas vanita-

» tum, et omnia vanilas. Quc-e abundantia est homini in

» omni kbore suo quem ipse laborat sub sole^? » aut in

libro Ecclcsiastico, « Jugum grave super filios Adam a

» dieexitus de ventre matris eorum, usquein diem sepul-

» tur* in matrem omnium '": » aut quod dicit Apostolus,

« In Adam omnes moriuntur" : » aut quod dicit

sanctusJob, ubi de peccatis suis loquitur, « Homo enim nalus ex

» muliere, brevis vitae et pienus iracundiae, sicut flos foeni

Coloss. 1, i3. — » Luc. XIX,

lo. — 3 Rom. v, i^. — 4 E\od \\. —i Psal. L, 7. — c Id. cxLiii, 4. —7 Id. xxxviii, 6.-8 Rom. vui, 20* —'J Eccle. 1, 2. — o

Eccli. xl, i, — ^'i Cor. xv, 22.

CXLI. IS



$1^4 ..iS. AUGUSTIWl EPISCOPl

» decidit, fugit autem sicut umbra et non stabit^ nonne et

» hujus curam tecisti, et hunc fecisti intrare in conspectu

» tuo in judicium? Quis enim erit mundus a sordibusPne

» unus c[uidem,etiam siuniusdieifueritvitaejussuperter-

» ram * ?» Quas enim dixerit sordes, quia peccata intelligi

voluit, ipsa lectio indicat, ubi prorsus unde loquatur ap-

paret : unde est et illud apud prophetam Zachariam, ubi

aufertur a sacerdote vestis sordida , et dicitur ei : « Ecce

abstuli peccala-

tua: »

Puto quod ista omnia ,

et caetera

hujusmodi,quse indicant omnem hominem sub peccato

et maledicto nasci, non leguntur in tenebris Manichaeorura^

^ sed in luce catholicorum.

LI. Quid autem dicam de ipsis divinarum Scripturarum

tractatoribus,qui in catholica Ecclesia floruerunt,({uomodo

hcTec non in ahos sensus conati sunt vertere, quoniam sta-

biles erant in antiquissima et robustissima fide, non autem

novitio movebanlur errore. Quos si colligere et eorum

testimoniis uti velim, et nimis longum erit, et de canoni-

cis auctoritatibus , a quibus noii debemus averli , minus

fortasse videbor prsesumpsisse quam debui. Verumtamen

ut omittam beatissimum Ambrosium, cui Pelagius, sicut

jam commemoravi% tam magnum integritatis in fide

perhibuit testimonium5qui tamen Ambrosius nihil ahud

defendit in parvuhs, ut haberent necessarium medicum

Christum, nisi originale peccatum^ ; numquid et gloriosis-

simae coronae Cyprianus dicetur ab ahquo, non solum

fuisse, sed vel esse potuisse Manichaeus, cum prius iste sit

passus, quam illa in orbe Romano pestis apparuit^?Ettamen in libro de Baptismate parvulorum, ita defendit ori-

"^ ginale peccatum, ut propterea dicat, et ante octavum

' Job, XIV, I juxla LXX. — ^ Zacliar. iii, 4- — ^ ^'^^f^ supra, lib. i, caj).

ultimo. — 4 Ambios. in Isai. supra cilatus, lib. i , ca|>. 35. — * Cyprian.

£2>ist. olim Sg. rmnc 64 ad Fiduin.

'Ci



I)E NlPTIIi hl LO^Cl l>lSCE«liA, Llb. 11. 275

clioni,si necesso sil, parvulum baptizari oporlcre, no pc-r.'at animaojus. Qucm lanto vuJt inlcJligi ad iiKlulycntiam

baptismi laciiius pcrveiiiro, cjuanto magis ei dimittuntiir

iion propria, sed aliena peccata. IIos iste audeat dicerc

Maniclijfos,

ct [anlic|uissimam EccJcsiae traditionem isto

iiefario criiiiine aspergal^ (ûa exorcizantur , ut dixi, ct

exsulUaniur parvuJi, ut in regnum Christi a potestate le-

nebrarum, hoc cst, diaboJi et angeJorum ejus eruti, trans-

feran'ur'. ^fosautcm paratiorcs sumus cum istis viris, ct

cum EccJesia Christi in liujus fidei antiquitate firmata,

quaeiibet maJedicta et contumeJias perpeti, quam cum Pe-lagianis cujuslibet eJoquii praedicatione laudari.

LII. Aisitcrum, inquit, et dicis : NuJJa csset concupis-centia

,nisi homo ante peccasset ; nuptise vero essent

etiamsi nemo peccasset.u Non dixi : «

NulJa essct concu-piscentia;» quia est ct gJorianda concupiscentia spirituaJis,

qua concupiscitur sapientia ^: sed dixi : « NuJJa esset[pu-

denda concupiscentia> ReJegantur verba mea, quse etiamipse posuit

,ut quftnta ab iJJo fraude commemorcntur

appareat. Sed quo voJuerit eam nomine appeJJet. iJJa dixi.

quod non esset, nisi homo ante peccasset, de qua erubue-

runt in paradiso,qui pudcnda texerunt, quam nemo negat,

quoniam peccalum inobedientiae praecesserat, ideo subse-

cutam 3. Qui autem vult intelHgere quid senserint, debetv^

considerare quid texerint. Succinctoria quippe sibi defoJiis ficuJneisS "on vestimenta fecerunt; qu£e suecinctoria

Graece 7;£pi!:i,u.aT* nuncupantur. Quid autem cooperiant

perizomata,omnibu<; notum est : quae nonnulJi Latini cara-

pestria sunt interpretati. Quis autem ignorat qui campes- V

tranlur, quas partes corporis contegant ? Has enim tege-

' Coloss. I, i3. -' Sap. XI, 21. — ? Gcn. ni, 7. -4 Vide lib. 1 contraduas Ei)istolas Pelagianorum cap. 16, et contra Julian. cap. 6, et lib. v,

cap. 2.

18.



275 S- VIGUSTIM EVISCOPI

hanl Romanijuvcnes, quando nudi exercebanturincampo,

unde hoc genus legminis tale nomen accepit.

Llll.«Illee ergonupti?e, inquit, qusesineconcupiscentia,

\sine motu corporum , sine necessitate sexuum, ut dicis,

esse potuerunt, a te pronuntianlur laudabiles :ista vero

conjugia quce nunc aguntur , a diabolo inventa defmis.

Ula itaque ,inquit

,quse institui potuisse somnias

,bona

deliberas : ista vero de quibus dicit Scriptura divma :

« Relinquet homo patrem et malrem, et adhaerebit uxori

). suse, et erunt duo in carne una^ •, » profiteris mala dia-

^bohca, morbumpostremodebere, non conjugiumnuncu-

pari. )) Non est mirum, si Pelagiani dicta nostra in sensus

quos Yolunt detorquere conantur •, c|uando et de Scriptu-

ris sanctis , non u])i obscure aliquid dictum est,scd ubi

''-

clara et aperta sunt testimonia,id facere consueverunt,

more quidem hsereticorum etiam caeterorum. Quis enim

diceret , « sine motu corporum , sine necessitate sexuum

nuptias esse potuisse ? Deus enim fecit sexus, quia mascu-

him et foeminam fecit eos ,sicut scriptum est -. Unde

autem fieri posset , ut qui fuerant conjungendi ,et ipsa

conjunctione generaturi , sua corpora non moverent;

quandoquidem nullus fit hominis ad hominem corporahs

accessus, si desit corporis molus ? Non ci go hic quaestio est

^ de motu corporum, sine quo non possent omnino misceri;

sed de pudendo motu genitahum^ qni profecto non esset,

et tamen seminatrix commixtio non decsset ,si gemtaha

non hbidini,sed vohuitati sicut csetera membra servirent.

Annon etiam nunc in corpore mortis hujus imperatur

pedi ,brachio ,

digito ,labro ,

hnguse,

et ad nutum

nostrum continuo porriguntur ? Humori denique,quod

i est mirabihus, in vesica intus posito, cum ]ibet, et quando

'

ejus copia non urgemur, imperatur ut profluat, et obtem-

I Gen. 11, T^. — ' lljid- '^:-



I)E NIPTIIS EX CONCl l'ISCENTlA, I.lli. II. 277

piMal : inio ip.sis abiJiii.s viscciihiis cl ncivis, (juibns ideni

liiiinor iH)nliiu'lnr, inipLTalur ut fiini propcllanl , cxpri-

manl, cjiiianl. cl si sanilas adcsl, sinc clillicuhale serviunt

volnnlali. (Juanlo cii;o facilins ali|uc lran(juillius obe-

(licnlibus gcnilalibuscorporis parlibuscl ipsum nicnibrum

porrigcrclur , cl homo seminaiclur , nisi hominibus iUisj

inobcdicnlibus mcmbrorum islorum inobedicnlia justo

supplicio ri>ddcr(Hur ? Quod supplicium casti senliunt, (|ui

procnl dubio mallcnt, si poss(.'iil, jnbent(! voluntatcMjuam/prnricntc voluplate filios seminare. Immundi aulem qui

proptcr istum nior])um , non solum merctrices, verura-

etiam conjuges amant , dc hoc supplicio carnis graviore

supplicio mcnlis exultanl.

LIV. Absit ergo ut dicamus,quod nos dicere iste

confingit , (( ista conjugia (|ure nunc .iguntur , a dial)olo

invcnta. » Prorsus ipsa' sunL nupli;e , cjuas ab initio Deus ^Jt/f

instituit. Hoc enim bonum suum ad hominum generatio-^k*>f ''f^ j

nem inslituium diam damnalis liominlbus non dclraxit ,*

"''"'^^.^/C'*^

quibus non dctraxit etiam scnsuscarnis et membra, pro-

cul dubio munera sua, quamvis jam debita damnatione./

moritura. Isla3, incjuam, sunt nuptiae, de tûibus dictum

cst, ( excepto (piod liic figuratum csl magno illo Christi

ct Ecclesiae sacramento ) : (c Proptcrca relinquet homo

» patrcm ct matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo

))incarne una ', » Hoc enim ante peccalum dictum cst ;

ct si ncmo pcccasscl , sine pudcnda libidine posset tieri.

Et nunc quamvis sine illa non tiat in corpore raortis hujus,

ipsum est tamen quod non cessatfieri, uladha?reat horao

uxori suae, et sint duo in carnesua. Quamobrem etsi di- .

citur, nunc alias esse nuptias, alias vero si nemo peccasset {©«^ i^

esse potuisse, non secundum earum naturam , sed secun- ''•"'

sj^*^

dum quamdam in deterius mutatam dicitur qualitatem.

' Gen. II, i!\.



V jfS^ 278 S. AUGUSTINI EPISCOPI

>,;ijp\ Sicut alius dicitur, quamvis idem ipse sit homo, qui muta-

^N^N verit vitam sive in melius , sive in deterius : aliud est

enim justus, aliud peccator5quamvis idem ipse sit homo.

Sicaliae nuptise sine pudenda libidine, aliae cum pudenda

libidine : cum tamen secundum constitutionem suamV

. . . . . . .

^ qua legitime conjungitur muher viro , et fides carnalis

^ debiti ab adulteriorum peccato servatur immunis , et hoc

more legitimo filii seminantur , esedem ipsge sunt nuptise

quas Deus instituit^ quamvis diabolus non ipsas, sed ho-

, mines ex quibus nuptiae fiunt, antiqua peccati persuasione

êf4,v»^^*^^ sauciaverit, inobedientiae persuadendo peccalum, cui per

divinum judicium inobedientia membrorum reciproca

redderetur ^ in qua conjugati, quamvis erubuerint nu-

ditatem suam , nupliarum tamen a Deo institutam non

omnimodopotuerunt amittere bonitatem.

LV. Hinc iste pergit ab eis qui conjunguntur , ad eos

qui gignuntur,

propter quos in hac qugestione tantis

adversus novos h?ereticos disputationibus laboramus : et

occulto Dei compulsus instinctu dicit aliquid , ubi totum

istum nodum sua confessione dissolvit. Volens enim nobis

4 majorem invidiam commovere,quia dicimus etiam de

^lcgitimis nuptiis sub peccalo parvulos nasci : « Illos ergo,

inquit, qui nunquamnati sunt, bonos potuisse esse dicis :

- istos vero quimundum irapleverunt,pro quibus Christus

mortuus est, diaboli opus et de morbo natos, et ab exordio

reos defmis. Probavi itaque^ inquit, nihil te aliud agere,

quam ut Deum neges horum, qui sunt, hominum condi-

toi'em. » Ego quidem conditorem hominum omnium,quamvis omnes sub peccato nascantur , et pereant nisi

^\sr renascantur , non dico nisi Deum. Vitium quippe insemi-

.o3\^ natura est persuasione diaboli,per quod sub peccato nati

\ ^ sunt, non natura condita qua homines sunt. Libido autem

pudcnda tion moveal membra , nisi quando volumus , et



DE Nt PTIIS ET CONCCPISCENTIA, LIH. II. 279

non ostmorbus, Non (\c illa erubescat etiam licitus et Iio-

iicslusconjugatornmconcubitus^vitandoconspectiimclap-

pctcndo sccrctum,ct non cst morbus. Non prohibcat Apos-

tolus in lioc morbo possideri uxores , et non est morbus.Quod cnim Grnecus habct, £v TvaOei sT^tOmia;, alii Latine inter-

prctati sunt,in morbo desiderii vel concupisccntifE ', alii ^

vero in passione concupiscentia^ , vel si quo alio modo in

aliis at(juc aliis codicibus invenitur : sed passio in linoua

Latina, maximc usu locjucndiccclesiastico, non nisiad vi-

tuperationcm consucvit intcUigi.

LVL Quodlidct autem de pudenda concupiscentia carnis

isle sentiat, de parvulis, pro (juibus laboramus, ut salva-

tore indigere crcdantur, ne sine salute moriantur, attende

c|uid dixerit:verba cjus repeto. <( Ilios ergo, inquit, qui

nuncjuam nati sunt , bonos poluisseesse dicis : istos vero

qui mundum impleverunt,pro quibus Christus mortuus

est, diaboli opus, et de morbo natos , ct ab exordio reos

definis. » si nodum solvat etiam contentionis, quomodonodum solvit istius ((uaestionis ! Numquid cnim se modode majoribus ista locutum esse dicturus est 'i De parvulis

agitur,de nascentibus agitur , de his nobis

,quia rei ab

exordio definiuntur a nobis, ab illo invidia commovetur,

quia cos dicimus reos, pro quibus Christus mortuus est.

Cur ego pro iliis Christus mortuus est , si non sunt rei ?J

Inde prorsus, inde obtinebimus causam, unde excitandam

putavit invidiam. Ipsc dicit : « Quomodo rei sunt parvuii,

pro quibus Christus mortuus est ? » Nos respondemus :

Imo parviili quomodo rei non sunt, pro quibus Christusmortuus est ? Ista controversia judicem queerit. Judicet

ergo Christus,et cui rei mors ejus profecerit, ipse dicat.

« Hic est, iuquit, sanguis meus, qui pro muilis elTundeturl

» in remissionem peccatorum -. » Judicet cum illo et

' I Thess. IV, 5. — ' Matth xxvi, 28.



280 s. AiGisTiNi EPiscorr

Apostolus,quia et in Apostolo lipse loquitur Christus.

Clamatet dicit de Deo Patre : « Qui proprio filio non

» pepercit , sed pro nobis omnibus tradidit eum *. Puto

quod ita dicat Christum traditum pro oranibus nobis, ut

in hac causa parvuli non separentur a nobis. Sed quid

opus est hinc satagerc , unde jam nec iste contendit :

quandoquidem non soium confitetur mortuum fuisseetiam

pro parvulis Christum •, verumetiam inde nos arguit, quod

eosdem parvulos reos dicimus,pro quibus mortuus est

Christus ? Jam itaque Apostolus qui dixit,pro nobis

omnibus traditum Christum , dicat etiam quare sit pro

nobis traditus Christus. « Traditus est , inquit, propter

» delicla nostra, et resurrexit propter justificationem nos-

)) trarn -. » Si igitur, sicut iste et confitetur, et profite-

lur , et dicit, et objicit , in eis sunt et parvuli pro quibus

Iraditus est Christus, et propter delicta nostra traditus est

^Chrisus -^-habent profecto et parvuii delicta originalia,

pro quibu^ traditus est Christus : habet quod in eis sanet,

qui , sicut ipse ait , non est opus sanis medicus , sed male

habentibus ^: habet cur eos salvos faciat

,qui venit in

mundum, sicut dicit apostolus Paulus

,peccatores salvos

facere *: habet quod in eis remittat

,qui sanguinem se

fudisse testatur in remissionem peccatorum : habet propter

quod eos quêrat, qui venit, utdicit, quaerere et salvum

facere quod perierat ^: habet quod in eis solvat Filius Dei,

qui propterea venit , sicut dicit apostolus Joannes, ut

solvat opera diaboli ^. Huic ergo parvuiorum saluti inimi-

' cus est, qui eorum sic asserit innocentiam, ut sauciatis et

vulneratis neget necessariam medicinam.

LVII. Jam quod sequitur et adjungit , attende. « Si

ante peccatum , inquit, per Deum creatum est unde ho-

' Rom. viii, 32. — > 1(1. IV, 25. — ^ Mallli. n, i2. — 4 i Tim. i, i^.

— 5 x,uc. XIX, 10. — ^'I Joan. iii, S.



DE M 1'Trrs KT r(i\r.tiMscf:NTi \, i.in. ii. '2Rt

niincs nnsc^crciilur,prr iliiiholtiin auicni Mndc parenlesJ

('onimov(Menlnr ,asciiholnr sino clnbio sanctitns nascon-

lihus ol culpa generantibus. Quod (|uia nianifoslissime

nuptias damnat , amoveto hunc sonsum prccor de Eccle-

siarutn medio , et vere credito (piia per Jesum Christum

facta sunt oninia, et sino ipso factum cst niliil '. « Ita hoc

dicit, (piasi iios dicamus, por diabolum ali(|uid substantiae

cr(\Ttiim in hominihiis. Persuasit malnm diaJiolus tancjuara

poccatum , non croavit t.mrpiam naturam. Sod plane na-

luriv porsnasit, cpiia liomo nnlura ost, ot idoo oam porsua-

dondo viliavit. Qui onim viilnorat , non creat membra,^

sed vexat. Sod vnlnora ((une corporibus inflignntnr, mem-

bra faoinnt clandicaro, vel aegre movori, non eam virtu-

tem qua jnstus est homo : vulnus autem, (juod peccatum

vocatnr, ipsain vitam vulnerat, qua recte vivebatur. Hocautom vaklo lunc mnjus atque aJtius diabolus inflixit ,

(|uam sunt isla hominil)US nota peccata. Undo illo magno

primi hominis poccato, natura ibi nostra in deterius com-

mulata, non soinm facta est peccatrix,vorumetiam gene- \

rat peccatoros : et tamen ipse languor quo iione vivendi

virtus periit, non est utique natura, sed vitium : sicut certe

mala in corpore vaietudo ^jjion est ulla suhstantia vel i

natura, sed vitiuni]: et iicet non semper , tamen plerum-

(pie maiae valotudines parentnm ingenerantur quodam

modo, etapparont in corporibus fiiiorum.

LVIIl. Hoc autcm peccatum , (juod ipsum hominem

in paradiso in pejus mutavit, quia muito est grandius ^-y^V

(juam judicare nos possumus, ab omni nascente trahitur, i ^^

nec nisi in renascente romittitur;

ita ut etiam de parenti-

bus jam renatis, in quibus remissum atque tectum (^st,

tralialur in reatum nascentium filiorum, nisi et ipsos, (juos

prima carnaiis nativitas obiigavit, secunda spiritaiis absol-

' I Joan, 1. 3.



k 282 S. AUGUSTINI EPISCOPI

J^ vat^Cujus rei mirabilis mirabile Creator in oliva et oleas-

r^ troproduxitexemplum,ubinoii solum ex oleastri,verum-

V-*^ etiam ex olivae semine non nisi oleaster exoritur. Quamvis

^^V^' y-*^* et in hominibus natura generatis, gratia regeneratis, sit

ista carnalis concupiscentia repugnans legi mentis : tamen

quia reraissa est in remissione peccatorum , non jam illis

inpeccatura reputatur, nec nocet aliquid , nisi ejus moti-

bus ad illicita consentiatur.jProles vero eorum, quia non

per spiritalern , sed per carnalem concupiscentiam semi-

natur , velut ex illa oliva quidem nostri generis oleaster,

'. sic inde reatum nascendo trahit, ut nisi renascendo libe-

'^ rari ab illa peste non possit.j^Quomodo ergo allirmat iste

nos ascribere sanctitatem nascentibus , et culpam gene-

rantibus? cum potius veritas monstret, etsi fuerit sanctitas

in generantibus,

originalem culpam inesse nascentibus,quaenon aboleatur nisi in renascentibus.

/LIX. Quae cum ita sint , de ista carnis concupisentia et

de libidine imperiosa impudicis , domanda pudicis,pu-

denda tamen et pudicis et impudicis , sentiat iste quod

libet^ quia ei sicut video nuiitum placet :Inon eam laudare

cunctetur, quam nominare confunditurV appelleteam,si-

cutappellavit, membrorum vigqrem,nec castarum aurium

V revereatur horrorem : appellet membrorum potentiam,

nec caveat impudentiam. Dicat, si non erubescit, in para-

diso si nemo peccasset , hunc ibi vigorem velut florem

virere potuisse 5 nec opus fuisse ut tegeretur,quod ita

moveretur, ut inde nemo confunderetur^ sed parata con-

juge/semper exerceretur , nunquam reprimeretur, ne ali-

^ quando voluptas tanta tantae felicitati negaretur. Absit

.V^_ enhm ut iila beatitudo posset aut in loco illo non habere

,- quod veliet , aut in suo corpore vel animo sentire quod

/" fiTS' noilet;: ac per hoc si motus libidinis voluntatem hominum

' Yide lib. vi Oper. iinpert.



PE NUPTIIS ET CONCUPrSCENTlA, LIB. II. 283

pr.Tvenirol , volnnlas continuo secjuerotur;uxor , (|U8e

propter hoc^nun{|uam al)scMs esso debebat', sive concep-

lura, sivc jani gravida, illico admoveretur 5 et aut proles

seminaretur^ aut voluptas naturalis et laudabilis explere-

tur ; et poriret scmen liominis , ne appctitus tam bonje

concupiscentire Iraudaretur ; tanlum non sc converterent

conjuges in eum usum, qui est contra naturam, sed quo-

ties delectaret , membris ad hoc creatis et genitalibus

uterentur.Yerumtamen c|uid si etilleususcontra naturam.

forsitan deh^ctarot, c|uid si et in hanc voiuptatem lauda-

biiis iiia iibido adhinnires , utruirssequerentur eam, quo-

niam suavis esset ; an repugnarent, quoniam turpisesset?

Si secjuerenlur, ubi est cogitatio ([uaiiscumque honosatis?

Si repugnarent, ubi ost pax tantne feiicitatis ? Hic si Ibrte

erubuerit , et dixerit tantam paccm foiicitalis iliius, tan-

tumqne ordinem in his rebus esse potuisse, ut nunc[uam

carnis concupiscentia voiuntatem illorum hominum prae-

veniret ;êd cum ipsi velient, tunc iiia consurgereCi: tunc

autem veilent,quando ad seminandos filios opus esset •,

ita ul nulius seminis esset irritus jactus , nuilus fieret yW^

concubitus, quem non sec(nerctur conceptus et partus, ^âd nutnm serviente carne , ad nutum servionte libidine. '

Hoc si dicit, saltem consideret nunc in hominibus non esse

quod dicit.jJEt si non vuit concedere vitium esse iibidi-

nem : dicat saltem per iliorum hominum inobedientiam

etiam ipsam vitiatamesse carnis concupiscentiam"; ut iiia

qucc obedienter et ojdinale moveretur, nunc inohedienter

inordinaleque moveatur: ita ut ipsis c|uoque pudicis ad

nutum non obtemperet conjiigalis, sed etquando non est

necessaria moveatur, et cjuando necessaria est , aiiquando

citius, aiicjuando tardius, non eorum sequatur nutus, sed

suos exc^rat motus. Hanc ergo ejiis inobedientiam inobe- -,

dientes illi tunc homines receperunt, et in nos propagine



284 S. AlGLiSTINI EPISCOPI DE IVUPTIIS, ETC.

transfaderunt. Neque euim ad eoium nutum, sed utique

inordinate movebatur, quando, membra prius glorianda,

tunc jam pudenda texerunt..

LX. Sed ut dixi, sentiat de ista libidineiste quod libet,

praedicetutlibet, laudet quautum lilx^t,(sicut enim multis

locis significat, muiUim libet, ) ut ejus si non usibus, sal-

tem laudibus Pelagiani oblectentur,

quicumque eorum

proposito conlinenti.Te carnali conjugio non fruuntur :

tantum parvulis parcat , ut non eos laudet inutiliter, de-

fendatque crudeliter ; salvos csse non dicat •, noiv ad

laudatorem Pelagium_, sed ad salvatorem Christum venire

^ permitlat. Nam ut jam liber iste claudatur, quoniam ita

sermo illius terminatus est, qui in charlula quam misisti,

scriptus est, ut diceret : « Vere credito,quia per Jesum

facta sunt omnia, et sine ipso factum est nihil ' : » concedat

Jesum eliam parvulis esse Jesum : et ut per eum facta

omnia faletur per id quod est Verbum Deus ; ita etiam

parvulos ab eo salvos fieri fateatur per id quod est Jesus,

P si vult calholicus esse Ghrislianus. Sic enim scriptum cst

in Evangelio : « Et vocabunt nomen ejus Jesum ^; ipse

«enimsalvumfacietpopulum suum a peccatiseorum.wldeo

ergo Jesum, quoniam Jesus latine Salvatorest. Ipse enim

salvum faciel populum suum , in quo populo sunt utique

et parvuh. Salvum autem faciet a peccatis eorum : sunt

ergo et in parvidis peccata originalia,propter quaR Jesus,

id est, Salvator possit esse et ipsorum.

? Joaii. I, 3. — ' Mattl). i, -ii



S. AUR. AUGUSTINIimM'(>.M<:.\sis ruMscopi

DE ANIMA

ET EJUS ORJGINE

LIBKl IV.

LIBEK [.

AD KLNATUM MONACHUM.

Acceplis a tienato duohus lihiis I inceiitu I ictoris,

qui Augustini sententiain de aniincc natuva, et ejus-

dein de ipsius origine cunctationein improbabat

ostendit Auguslinus,juvenein arroganter de se

ipso sentienteni, ut de re tain ahdila decideret, iii

errores intolerandos incurrisse. Tuin deinde Scrip-

turaruin testiinonia, quihus prohare se J ictorcxis-

timabat, aniinas a. Deo, non ex propagine fieri,

sed novas singulis nascentihus insufflari, demons-

trat amhigua esse, atque ad lianc ipsius opinionem

confirmandam miniine idonea'^.

' Sciipti sub lineui anni jig. — > Vide Retiact. lib. p, ca|i- 56.



286 S. AlGUSTlNl El'lSCOPI

I.SiivcERiTATEM tiiam erga nos^Renate fratercharissime,

et fraternam benevolentiam , ac mutuae dilectionis affec-

tum probatum quidem et antea tenebamus : verum nunc

probatiorem nobis amica diligentia demonstrasti, quod

mihi duos libros, ejus quidem hominis quem penitus igno-

rabam, nec tamen ideo contemnendi, Vincentii Victoris,

(sic enim praenotatum ibi nomen ejus inveni,) proxime

prseterita aestate misisti : quamvis mihi, eo quod absens

fuissem , in autumni fine sint redditi. Quomodo enim t.u

charissimusnieusposses veldeberes in meam non perferre

notitiam, cum in manus tuas venissent cujuslibet hominis

qualescumque Htterae, licet ad alium scribentis, ubi tamen

nomen commemoraretur et legeretur meum, ita ut contra-

diceretur verbis meis,quse in quibusdam opusculis edi-

dissem ?

Hocitaque fecisti,

quodsincerissimus et dilectis-

simus amicus meus facere debuisti,

II. Sed hinc angor paululum, quod adhuc tuse sancti-

tati minus quam vellem cognitus sura : quandoquidem

putasti me sic accepturum, quasi tu mihi injuriam fece-

ris, notum faciendo quodalius fecit. Quantum autemhoc

absit ab animo meo, vide, ut ne ab iJlo quidem me passum

injuriam conquerar. Cum cnim aliter qusedam quam ego

saperet, numquidnam debuit reticere? Unde mihigratum

esse debet, quod ita non tacuit, utid etiam legere possi-

mus. Deberet quidem tantum scribere potius ad me, quam

ad aiterum de me : sed quod mihi esset ignotus , non est

ausus semihiingerereinmeorumrefutationedictorum.Nec

consulendum me putavit, ubi sibividetur minime dubi-

tandum, sed plane cognitam et certam tenere sententiam.

Obtemperavit autem amico suo, a quo se, ut scriberet, di-

cit esse compulsum. Et si quid inter disputandum, quod

in meam contumeliam redundaret , expressit ; non eum

' Vkle D. Guillon, loiu. xxi, pag. 44"5^'



DE AJNIMA ET EJ t S ORIGIÊ, X.lb. I. 287

conviciaiilis volunljit-e credidcrin) , sed diversa seiUienlis

necessitate {eoisse. Ubi enini milii animus erga me homi-

nis ignotus est et incertus, melius arbitror meJiora sentire,

i|uam inexplorata culpare. Fortassis enim amore mei fecit,

sciens ad me pervenire posse quod scripsit ; dum in eis

rebus errare me non vuJt , in quibus se potius errare nonputat. Et ideo debeo etiam ejus habere gratam bcnevo-

Jentiam, cujus me necesse est improbare senlentiam : ac

perhoc in eis quci? noii recte sapit, adhuc leniler corri-

gendus mihi videtur, non aspere detestandus5pr£esertim

quia, sicut audio, nuper catholicus factus est, (juod ei gra-

tuJandum est. Caiuit enim Donatistarum veJ potius Ro-gatistarum divisione et errore, quo antea tenebatur : si

tamen calhoJicam veritatem sicut oportet inteJIigat, ut

vere de ilJius conversione gaudeamus.

III. Habet enim eIo(|uium, quo possit expJieare qu«senlit. Unde cum illo agendum est, eique optandum ut

recta seniial, ne faciat essedelectabilia qufe sunL inutilia,

et quae diserta dixerit, vera dixisse videatur. Quamvis et

in ipso eJoquio habeat multa emendanda, et a nimia exun-

dantia reprimenda. Quod in ilJo tibi quoque, ut viro gravi,

sicut tua indicaut scripta , disphcuit. Sed hoc vel faciJe

corrigitur, vel sine detrimento fidei a levibus mentibus

amatur, toleratur a gravilius. Habemus enim jam quos-

dam spumeos in sermone, sed in fide sanos. Non itaque

desperandum est, etiam hoc in isto, (quamvis sit tolera-

biJe, si permaDserit,) posse tamen expurgari et temperari,

atque ad integrumet solidum vel perduci, vel revocari

modum; pr.ieserlim quia juvenis esseperhibetur, ut quod

muius habet perilia, suppleat diligentia5 et quod cruditas

loquacitatis eruclat, aetatis maturitas decoquat. llJud est

molestum et periculosura vel perniciosum, si cum lauda-

tur eloquentia, persuadealur iiisipienlia, et in pretioso po-culo bibatur pestifera potio.



2M S. AtGLSTlWl El'lSCOi'1

IV. Ut enim jam incipiam demonstrare, quae pnecipue

sint in ejus disputalione vilanda : « Animam dicjt a Deo

quidem factam, nec Dei esse partem sive naturam ^ quod

omnino verum est : sed cum eam non vult ex nihilo fac-

lam fateri, et aliam nullam creaturam nnde sit facta com-

memorat, atque ita illi dat auctorem Deum , ui neque ex

nullis extantiJDUS , » id est, ex nihiio, neque ex aliqua re,

quae non est quod Deus est, sed « de se ipso eam fecisse

credatur ; » nescit eo se revolvi,, quod declinasse se pu-tat, ut sciiicet nihii aliud anima quam Dei natura sit ; ac

sic consequenter et de Dei natura fiat aiiquid ab eodem

Deo, cui faciendo materia de c{ua lacit, sit ipse qui facit :

acperlioc et Dei sit natura mutabiiis, et mutata in dete-

rius ejusdem ipsius Dei ab eodem ipso Deo natura dam-

netur. Quod pro tua fideli inteiiigentia,quam non sit

opinandum, et quam sit a corde catholico seciudendum,

longeque fugiendum, vides. Ita quippe anima vel de flatu

facta,vel Dei flatus factus est ipsa, ut nonde ipso sit, sed ab

ipso de nihiio creata sit. Neque enim sicut homo quando

sufflat, non potestde nihiio flatum facere, sed quem de islo

aere ducit, himc reddit ; ita Deo putandum est auras aiiquas

circumfusas jam fuisse, quarum exiguam quamdam parti-

cuiam spirando traheret, et respirando refunderet, quando

in hominis faciem sufHavit, eique illo modo animam fecit.

Quod et si ita esset, nec sic de ipso, sed de subjacenli re

aiiqua flabiii posset esse quod flavit. Sed absit ut negemus

omnipotentem de nihiio tlatum vitse facere potuisse, quo

fieret liomo in animam vivam:

atque in eas contrudamurangustias, ut vel jam fuisse aliquid quod ipse non esset,

unde flatum faceret, opinemur •, vei quod mutabile fac-

tum videmus, de se ipso fecisse credamus. Quod enim dc

ipso est, necesse est ut ejusdem naturae sit cujus ipse est,

ac per hoc etiam jmmulabile sit. Anima vero, quod omues



l»E AMMA ET EJIS OUIGINE, Llll. i. 28J»

laleiilur, niutahilis osi. Non crgo de ipso {|uia non est im-mutabiJis sicut ipse. Si aulem de nulla re alia facla est, deluhilo lacta est procul dubio, sed ab ipso.

V « Ouod vero eam non spirituro, scd corpus esse con-tendit

: ,, c,ukI aliud vuJt cllicere, (|uam nos non ex animaet corpore, sed ex duobus xel eliam tribus constare cor-poribus? Cum enim spiritu, anima

, et corpore constarcnos dicit, et omnia h.Tc tria corpora esse asserit

;profecto

ex tribus corporibus nos putal esse compactos. In cpia opi-nione quanta eum sequatur absurdilas, ilJi polius (,uamtibi demonstrandura puto. Verum isle toierabilis error esthommis, (,ui nondum cognovit esse ali(juid, (,uod cumcorpus non sit, corporis tamen quamdam similitudinemgerere possit.

VI. IlJud ,3lane quis ferat,

quod in secundo libro, cumc,ua'stionem dillicilJimam solvere conaretur de originalipeccato, quatenus ad corpus animamque pertineat si

annna non de parentibus trahitur, sed a Deo nova insuf-llalur; hanc crgo tammolestam et lam profundam nitensenodarequ.Tstionem

: « Merito, inquit, per carnem, ,)ris-

cam reparat liabitudinem, quam visa fucrat paulisperamisisse per carncm, ut per eam incipiat renasci, per quammeruerat inquinari. » Gernis nempe liominem ausum sus-cipere ciuod vires ejus excedit, in tam immane pracipi-tium decidisse, ut diceret inquinari animam meruisse percarncm

;cum dicere nullo modo possit, unde hoc meritum

traxerit ante carnem. Si enim a carne incipit meritum ha-bere

peccati, dicat si potest, unde ante ,5eccatum suumcarne meruerit inquinari. Nam hoc meritum quo in car-nem peccatricemmissa est, utinquinaretur ex illa, prof(>cto

autexsemeti|,sahabuit, aut, quod vero multo amphusabhorret, ex Deo. Ex carne quip,)e meritum non potuithabereante caruera, (,uo merito inquinanda mitteretur in

CXLl.j,j



290 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

carnem. Si ergo a semetipsa lioc meritum habiiit;quo-

motlo habuit, quae ante carnem nihil mali fecit? Si autem

hoc meritum ex Deo dicitur habuisse; quis hocaudiat,

quis ferat, quis dici impune permittat? Non enim hoc loco

quseritur, quid meruerit, ut judicarelur damnanda post

carnem : sed quid meruerit ante carnem ita damnari, ut

inquinanda mitteretur incarnem. Explicet hoc si potest,

qui est ausus dicere, inquinari animam meruisse per car-

nem.

VII. Item alio loco, cum eamdem, qua se ipse impli-

cuerat, velut explicandam proponeret quaestionem, tan-

quam ex persona adversariorum ait : « Cur, inquiunt,Deus

animam tam injusta animadversione mulctavit, ut in cor-

pus eam peccati relegare voJuerit, cum consortio carnis

peccatrix esseincipit,

quae peccatrixesse

nonpotuit? » In

hujusquscstionis tanquam scopuloso gurgite, debuitutique

cavere naufragium, nec eo se committere , unde se non

erueret transeundo , sed forte redeundo , id est,

poe-

nitendo. Nam de praescientia Dei se nititur liberare, sed

frustra. Prsescientia quippe Dei eos quos sanaturus est,

peccatores praenoscit, non facit. Nam si eas animas liberat

a peccato, quas innocentes et mundas imphcuit ipse pec-

cato; vulnus sanat quod intuht nobis, Jion quod invenit

in nobis. Avertat autem Deus, et omnino absit , ut dica-

mus, quando lavacro regenerationis Deus mundat animas

parvulorum, tunc eum mala sua corrigere, quae illis ipse

fecit, cum eas nulium habentes peccatum peccatrici carni,

cujus originah peccato contaminarentur, admiscuit. Quas

tamen iste accusans dicit inquinari meruisse per carnem

nec potest dicere unde tantummalimeruerint ante carnem.

VIII. Hanc ergo quaestionem frustra se putans de prse-

scientia Dei posse dissolvere, adhuc se involvit, et dicit

« Anima si peccatrix esse meruit, quse peccatrix esse non



DE ANIMA ET EJIS oniGINE, LIB. 1. 201

poluit, tamen neqiie in peccato remansit, quia in Christo

prjrfignratain peccato cssc non debuit, sicut esse non po-

tuit. » Quid est quod dicit, « peccatrix csse non poluit,

vel in peccato essc non potuit, » nisi, credc, si non venirct

in carnem? Neque enim potuit originali peccato esse pec-

catrix, aut quoquo modo in originali peccato esse, nisi per

carnem, si de parente non trahitur. Videmus crgo eamper gratiam hberari a peccato : scd non videmus unde mc-

ruerit hnerere peccato. Quid est ergo quod dicit, « Si pec-

catrix cssc meruit, non tamen in peccato remansit? » Si

enim ab iilo qucieram, cur non in pcccaio remanserit, rec-

tissimerespondebit, quod eam Christi gralia liberaverit.

Sicut ergo dicit, unde anima parvuli fuerit liberata pec-

catrix, sic etiam dicat unde mcrucrit esse peccatrix.

IX. Sed quid dicit, qui hoc quod praelocutus est, conti-

git? Namqueut istam qufcstionem sibi proponeret, ait

« Alia substruuntur opprobria qucruhs murmurationibus

oblatrantium, et excussi quasi quodam turbine identidem

interimmaniasaxa coUidimur. » Hocsiego deillodicerem,

forsitan succenseret. Verba sunt ejus : quibus prcemissis

proposuitqusestionem, in qua ipsa saxa quibus colllsus

naufragavit , ostenderet. Ad hoc enim perductus est, ct

tam horrendis cautibus illatus, impulsus, infixus, ut eruere

se nisi emendando quod dixit , omnino non possit ; non

valens ostendere quo merito anima sit facta peccatrix,

quam dicere non timuit ante orane suum peccatum me-ruisse fieri peccatricem. Quistam immane supphcium rae-

retur sine peccato, ut in ahena iniquitate conceptus, ante

quam exeal de visceribus matris, jam non sit sine peccato ?

De hac autem poena parvulorum animas,qui regeneran-

tur in Christo, nuUis eorum praecedentibus meritis gra-

tuita hberat gratia : ahoquin gratia jam non est gratia *.

' Rom. XI, 6.

19.



292 S. AyGUSTllNl episcoij

Proinde isle homovalde inlelligens, cui displicet in tanta

protunditate, et si non docla, tamen cauta nostra cunc-

tatio, dicat si potest, in hanc poenam quo pervenerit anima

merito, de qua poena liberat gralia sine merito. Dicat, ut

quoddixit, aliqua, si valuerit^ ratione defendat. Non enim

hoc exigerem, nisi ipse dixisset, quod anima meruerit esse

peccatrix. Dicat meritum ejus, utrum bonum fuerit, anne

malum.? Si bonum, quo merito bono venit in malum? Si

malum, unde ahquod malum meritum ante omne pecca-

tum? Item dico, Si bonum, non ergo eam gratis, sed se-

cundum debitum hberat gratia, cujus praecessit meritum

bonum : ac sic gratia jam non erit gratia. Si autem ma-

lum, qusero quod sit : an quod venit in carnem, quo non

venisset, nisi apud quem non est iniquitas ipse misisset?

Nunquam igitur nisi se in pejora proecipitans, hanc suamsententiam molietur astruere, qua dixit quod anima me-

ruit essepeccatrix.Et de his quidem parvuhs, quorum in

baptismo diluitur originale peccatum , invenit qualiter-

cumque quod diceret,quoniam praescientia Dei prsedes-

tinatis in vitam seternam nihii obesse potuisset, paulisper

alieno inhaerere peccato. Quod tolerabiliter diceretur, si..

non iste verbis suis implicaretur, dicens quod meruerit

anima esse peccatrix ; unde seomnino non liberat, nisi hoc

eum dixissepoeniteat.

X. De illis autem parvulis qui raorte praeveniuntur

prius quam baptizentur in Christo, cum respondere vo-

luisset , ausus est eis promittere , non solum paradisum,

verum etiamregnum coelorum : non inveniensqua exiret,

ne Deum animas innocentes dicere cogeretur aeterna morte

damnare, quas nullo merito praecedentepeccati, carniin-

serit peccatrici. Sed utcumque sentiens quid mali dixerit,

sine ulla Christi gratiaanimas redimiparvulorum in<3eter-

nam vitam regnumque coelorum, etin eis possesolvi ori-



DE ANIMA r/r EJUS ORir.lNE, LIB. I. 293

giiiale peccatum sinc baptismo Christi, in quo fit remis-

sio peccatorum : videns ergo, in quam se profunditalem

naufragosi gurgitis jecerit. « Sane, incpiit, pro eis ohla-

lionesassiduas, et oflerenda jiigiter sanctorum censeo sa-

crificia sacerdolnm. » Ecce aliud unde nunquam exilurus

est, nisi eum dixisse pneniteat. Quis enim oHerat corpus

Christi , nisi pro eis (|ui membra sunt Christi ? Ex quo au-

tem ab illo dictum est, « Nisi quis renatus fuerit ex aqua

» et Spiritu , non potest intrare in regnum Dei^ : » et alio

loco, « Qui perdiderit animam suam propter me, inveniet

» eam -: » nemo fit meml)rum Christi, nisi aut haptis-

mate in Christo, aut morte pro Christo.

XI. Unde et latro illc, non ante crucem Domini secta-

tor, sed in cruce confessor^, de cpio nonnunquam praeju-

dicium captatur, sive tentatur, contra baptismatis sacra-

menlum, a Cypriano sancto inter Martyres computatur,

qui suo sanguine baptizantur, quod plerisque non bap-

tizatis fervente persecutione provenit^. Tanto namque

pondere appensum est, tantumque valuit apud eum qui

hrcc novit appendere, quod confessus est Dominum cru-

cifixum, quantum si fuisset pro Domino crucifixus. Tunc

enim fides ejus de ligno floruit, quando Discipulorum

marcuit; nisi cujus mortis terrore marcuerat, ejus resur-

reclione reviresceiet. lllienim de.speraverunt de moriente,

ille speravit in commoriente : refugerunt illi auctorem

vit.T , rogavit ille consortem poensc ; doluerunt illi tan-

quamhominis mortem, credidit ille regnaturum esse post

mortem : deseruerunt illi sponsorem salutis , honoravit

ille socium crucis. Inventa est in eo mensura Martyris

qui tunc in Ghristum credidit, quando defecerunt qui

> Joan. ui, 5. — » Matth. x, Sg. — 3 Luc. xxm, 43. —4 Cyprian. Epist.

ad Jubaianum. YiJe lib. iv contia Donat. cap. xxu, ct in Levit. cap xlviii,

et Hb. II Retract. cap. i8 et S5



294 S. ALGISTINI EPISCOPl

fiituri erant martyres. Et hoc quidem oculis Domini cla-

rum fuit, qui non baptizato, tanquam martyrii sanguine

abluto, tantam felicitatem statim contulit. Sed etiam

nostrum quis non consideret, quanta fide, quanta spe,

quanta charitate mortem pro Christo vivente suscipere po-

tuit,qui vitam in moriente quaesivit ? Huc accedit

,quia

non incredibiliter dicitur_, latronem qui tunc credidit,

juxta Dominum crucifixum, aqua illa quae devulnere la-

teris ejus emicuit, tanquam sacratissimo baptismo fuisse

perfusum. Ut omittam quod eum, antequam damnare-

tur baptizatum non fuisse, quoniam nemo nostrum novit,

nemo convincit. Verum haec ut volet quisque accipiat,

dum tamen de baptismo non praescribatur Salvatoris prse-

cepto, hujus latronis exemplo et non baptizatis parvulis

nemo promitlat inter damnationem regnumque coelorum,

quietis vel felicitatis cujuslibet atque ubilibet quasi me-

dium locum. Hoc enim eis etiam haeresis Pelagiana pro-

misit ; quia nec damnationem metuit parvuhs5quos nul-

lum putat habere originale peccatumj nec sperat eis

regnum coelorum , si non perveniunt ad baptismatis sa-

cramentum. Iste autem cum confiteatur parvulos origi-

nali obstrictos esse peccato, eis etiam regnum coelorum

non baptizatis ausus est polliceri : quod nec illi ausi sunt,

qui eos asserunt sine ullo prorsus esse peccato. Ecce qua-

libus se laqueis prsesumptionis innectat, nisi eum talia

scripsisse poeniteat.

XII. De fratre autem sanctae Perpetuse Dinocrate , nec

Scriptura ipsa canonica est, nec illa sic scripsit, vel qui-

cumque iilud scripsit, ut ilium puerum qui septennis

mortuus fuerat, sine baptismo diceret fuisse defunctum :

pro quo illa imminente martyrio creditur exaudita, ut a

poenis transferretur ad requiem. Nam illius oetatis pueri,

et mentiri, et verum ioqui, etconfiteri, et negarejam



DE ANIMA ET EJUS ORIGINE, LIB. I. 295

possunt. Et ideo ciim J)aplizantur,jam et Symbolum red-

dunt, ol ipsi pro se ad interrogata respondent. Quis igitur

scit, utruni puer ille post baptismum persecutionis tom-

pore a patre impio per idololatriam fuerit alienatus a

Christo, proptcr quod in damnationem mortis icrit, nec

inde nisi pro Ghristo moriturae sororis precibus donatus

exierit ?

XIII. Sed etiam si hoc isti concedatur, quod salva fide

catholica et ecclesiastica regula, nulla ratione conceditur,

ut pro non baptizatis cujuslibet aetatis hominibus offera-

tur sacrificium corporis et sanguinis Ghristi, tanquam per

hujusmodi pietatem suorum ad regnum coelorum quo

perveniant adjuventur : quid responsurus est de tot mil-

libus infantum, qui nascuntur ex impiis, nec in manus

piorum aliqua vel divina vel humana miseratione perve-

niunt, et de ista vita in illa tenerrima aetatc, sine lavacro

regenerationis abscedunt? Dicat, si potest, unde istae ani-

nic^sic peccatrices fieri meruerunt, ut a peccato saltem

nec postea liberentur. Si enim quseram,quare damnari

mereantur, si non baptizantur ; recte mihi respondetur,

propter originale peccatum. Item si quaeram, unde traxe-

rint originaie peccatum^ iste respondebit, ex carneutique

peccatrice. Si ergo quaeram, unde damnari meruerint in

peccatricem carnem,quae nihil mali fecerant ante car-

nem 5 hic inveniat quid respondeat 5 et sic damnari ad alie-

norum pcccatorum subeunda contagia, ut nec baptisma

regeneret male generatos, nec sacrificia expient inquina-

tos. Ibi enim et de talibus hi parvuli nati sunt, sive adhucusque nascuntur, ut eis nulio taii possit adjutorio sub-

veniri. Hic certe omnis argumentatio deficit. Non enim

quaerimus , unde animae damnari meruerint post carnis

consortium peccatricis : sed quaerimus, unde animse

damnari meruerint ad subeundum carnis consortiura




peccatricis , nullum peccatum habentes ante carnis con-

sortium peccatricis. .\on est nt dicatur, « Niiiil eis ob-

luit alieni peccati paulisper communicata contagio, qui-

l)us in Dei pra^scientia fuerat parata redemptio. » De

his enim nunc loquimur, quibus ante baptismum de

corpore exeuntilûs redemptio nuUa succurrit. Non est

ut dicatur, « Eas quas baptisma non abluit, sacrificia

pro eis crebra mundabunt, quod praesciens Deus, pau-

iulum illas voluit ahenis hserere peccatis, sine ullo exi-

tio damnationis seternse, et cum spe felicitatis seternae. »

De his enim nunc loquimur, qnarum nativitas apud

impios et ex impiis nulla taha potuerit invenire praesidia.

Quae quidem si adhiberi possent, procul dubio non bap-

tizatis prodesse non possent : sicut nec illa quse de hbro

Machabaeorum commemoravit sacrificia pro peccatori-

bus mortuis*, eis ahquid profuissent, si circumcisi non

fuissent.

XIV. Inveniat ergo, si potest, iste quid dicat, cum ab

illo quseritur, quid meruerit anima, sine ullo peccato, vel

originali, vel proprio , sic ad subeundum alienum pecca-

lum originale damnari, ut non ab illo valeat liberari : et

videatquid ehgat e duobus, ntrum dicat ctiam eas ani-

mas moricntium parvulorum,quce hinc sine lavacro re-

generationis ai)scedunt, et pro quibusnullum sacrificium

corporis Dominici offertur, a nexu peccati originahs ab-

soivi •, cum Apostolus doceat, ex uno irc omnes in condem-

nationem'-', quibus utique non subvenit gratia, ut per

unum eruantur in redemplionem:

an dicat animas nonhabentes ullum vel proprium, vel originale peccatum, et

omni modo innocentes, simplices, puras, a justo Deo, cum

eas ipse non liberandas carni inserit peccatrici , ff^terna

damnatione puniri.

' 1 Mad). XII, 43. — ' Kom. v, iG.



DE ANIMA ET EHS ORIGINE, I.IB. I. 297

XV. Ego nihil islorum (luorum dicondum esse con-

(irmo; ncc illud tcrtium, alibi pcccasse animas anle car-

ncm, ut damnari mererentur in carnem. Apostolus quippc

apertissime definivit, nondum in carne natos nihil cgisse

boni seu niali*. Undc constat parvulos, ut remissione

indigcant peccatorum, non nisi originalc contraxisse pec-

catum. Nec illud (juartum, cas animas parvulorum sine

baplismate moriturorum a justo Deo in carnem peccatri-

cem relcgari atque damnari, quas praescivit, si ad aelatem

pervenissent, in qua libero utcrentur arhitrio, male fuisse

victuras. Hoc namque nec iste ausus est dicerc, in tantis

angustiis constitutus : imo etiam contra istam vanitatem

jam salis manifeste ac breviter cst locutus, ubi ait, « In-

justum Deum futurum fuisse, si non perfectis propria'

voluntatisoperibus, vellcthomiucm judicarenon natum. »

Hoc cnim rcspondit, cum tractaret quaestionem adversus

eos qui dicunt : Cur Deus hominem faciebat, (|uem , iit

potc praescius , sciebat futurum non bonum? Xon nalum

enim judicaret, si propterea creare noluisset, quia non

bonum futurum esse proescisset. Et utique sicut et huic

visum est, de perfectis ejus operibus debuisset hominem

judicare, non de prsecognitis , nec fieri aliquando permis-

sis. Nam si peccata,quoe si homo viverat commissurus

(^sset, etiam non commissa damnantur in mortuo, nullum

beneficium collatum cst illi, (jui raplus cst nemalitia mu-

taret intellectum ejus : quandoquidcm judicabitur secun-

dum eam,qu?e in illo fuerat futura , malitiam ;

non se-

cundum eam, quse in illo inventa est , innocentiam: et de

nullo morluo baptizato poterit esse securitas^ quia et

post baptismum, non qualitercumque peccare, vcrum

etiam apostatare homines possunt. Quid si ergo qui bap-

tizatus hinc raptus est, apostata erat futurus, si viveret-

' Koni. IX, II. — » Sap. iv, n



298 S. lUGUSTINI EPISCOPI

nuUum-ne illi beneficium putabimus esse collatum,quod

raptus estne malitia mutaret intellectum ejus; et propter

Dei praescientiam , non sicut fidele membrum Christi, sed

sicut apostatam judicandum esse censebimus? Quanto

enim melius, si peccata nondum facia, nondum cogitata,

sed praecognita et futura puniuntur, projicerentur illi

duo de paradiso ante peccatum, ne in ioco tam sancto et

beatifico peccaretur? Quid quod ipsa exinanitur omnino

proesci^tia , si quod praescitur non erit? Quomodo enimrecte dicitur praesciri futurum

,quod non est futurum ?

Quomodo ergo puniuntur peccata quae nulla sunt, id est,

quae nec vita ista nondum incipiente commissa sunt ante

carnem, necmorte praeveniente post carnem?

XVI. Hoc itaque medium , ex quo anima missa est in

carnem, quo usque solveretur a carne, quoniam parvuli

anima est, nec liberi arbitrii gessit aetatem, non invenit

unde damnaretur non percepto baptismo, nisi originale

peccatum. Ex hoc peccato juste damnari animam non ne-

gamus : quia peccato supplicium lex justa constituil. Sed

ad hoc peccatum subeundum cur damnata sit, quaerimus,

si non ex illa una trahitur, quae in generi humanis primo

patre peccavit. Quamobrem si Deus non damnat innocen-

tes, nec facit nocentes quos perspicit innocentes ; et si

animas non liberat sive ab originalibus, sive a propriis

peccatis, nisi in Ecclesia Ghristi baptismus Christi; et si

animae ante carnem nullum habuerunt omnino peccatum5

et si peccata antequam committantur, et multo magis

quae nunquam commissa sunt, damnari justa lege nonpossunt^ nihil horum quatuor iste dicat : et , si potest,

explicet, parvulorum animae, quae sine baptismo exeun-

tes in damnationem mittuntur, quo merito in carnem

peccatricem quae nihil pcccaverunt, missae sunt, ut illic

invenirent peccatum, propter quod merito damnarentur.



DE ANIMA ET EJtS ORIGIME, LIB. I. 299

Porro si quatuor ista dcvitans, quae sana doctrina con-

dcmnat, idc.st, si non audcnsdiccre, veisinc uJlopcccato

cxislentes, a Dco ficri animas pcccalrices, aut sine Chrisli

sacramento ineissolvi originaJe peccatum, aut eas alicubi

peccassc, antcquam miltcrentur in carnem, aut ca quae

nun(|uam liabucrunt in cis pcccata damnari : si haec no-

bis non audens dicere, quoniam non sunt uti(|ue dicenda,

dixerit parvulos non trahcre originale peccatum , nec

habcreunde damnentur, si non acccpto sacramcnto rcge-

nerationis hinc excant- in haeresim Peiagianam sine dubi-

tatione damnabiiem damnandus incurret. Quod ei ne con-

tingat, quanto melius tenet de animae origine cunctatio-

nem mcam, ncaudeatafiirmare, quodnechumanaratione

comprehendit, nec divina auctoritale defendit, ne coga-

tur insipientiam proiilcri , dum veretur ignorantiam con-

fitcri.

XVII. Hic forte dicat, sententiam suam divinaaucto-

ritate defendi : quoniam sanctarum Scripturarum testi-

moniis probarese exislimat, animas a Deo, non ex propa-

gine fieri, sed novas singulis insufflari. Probet, si polest,

et fatebor me didicisse ab iiio,quod magna intentione

quaerebam. Sed quserat aiia, ne fortassis inveniat ; nam

hoc istis testimoniis, quae jam posuit^ non probavit. Om-

nia quippe quae hic adhibuit, ad aliquid certa sunt^ ad

hoc vero, quod de animae origine quseritur, demonstran-

tur ambigua. Certum est enim Deum dedisse hominibus

flatum et spiritum, dicentePropheta: « Sic dicit Dominus

» qui fecit coeium, et fundavit terram, et quae sunt in ea,

» qui dat flatum popuio super eam , et spiritum caicanti-

» bus eam^ » Hoc testimonium iste in eam sententiam

vuit accipi, quam defendit, ut quod ait, « dat flatura po-

pulo, » non ex propagine facere aniraas popuio, sed novas

' Isai. xLii, 5.



300 S. ATG».8TI»i EPI8COP1

insuftiare credatur. Audeat ergo dicere non ipsum nobis

dedisse carnem,quia de parentibus origo carnis attracta

est. Et ubi ait Apostolus delrumenti grano, Deus illi dat

corpus quomodo voluerit ' : neget, si audet, de tritico tri-

ticum nasci, et herbam ejus ex semine secundum genus.

Quod si negare non audet-, unde igitur scit, quomodo

dictum sit, « Dat flatum populo : » ulrum eum trahens de

parentibus, an insufllans novum ?

XVIII. Unde etiam scit, ulrum repetitio sententias sit,

» Qui dat flatum populo super eam , et spiritum calcanti-

)) bus eam : )) ut de una re utrumque dictum intelligatur,

et non animam vel spiritum quo natura vivit humana^ sed

Spiritum sanctum significare voluerit. Si enim flatu non

posset significari Spiritus sanctus, non Dominus post re-

surrectionem insufliasset Discipulis, et dixisset: « Accipite

)) Spiritum sanctum^. » Neque scriptum esset in Actibus

Apostolorum, « Factus est subito de coelo sonus, quasi

>> ferretur flatus vehemens, et visse sunt iilis linguae divisae

» sicutignis, qui etinsedit super unumquemqueeorum, et

» impleti sunt omnes Spiritu sancto^. » Quid si hoc Pro-

pheta praenuntiavit, dicens, « Qui dat flatum populo su-

» peream?» et tanquam exponens quid dixerit flatum

repetivit atque ait, « Etspiritum calcantibus eam? » Tunc

enira evidentissime factum est, quando impleti sunt om-

nes Spiritu sancto. Aut si nondum dicendus est populus,

centum viginti homines, ((ui tunc in loco uno aderant:

certc quando simui quatuor vel quinque miliia credide-

runt, et baptizati acceperunt Spiritum sanctum^, quisdu-

bitaverit simul popuium accepisse Spiritum sanctum, et

multitudinem quae ambulabat in terra, id est , homines

calcantes terram? Nam iile qui datur ad naturam horainis

pertinens, sive ex propagine detur, sive novus insufHetur,

ir Cor. XV , ^8 — ' Joan. xx, 22. — ^ Acl. 11, 3.-4 Id. iv, 3i



HE AMMA Kl KJts OIUGIWE, IIU. I. 'iOl

( (|uoriini nihil aHirmanduin csso dico, donec alterulrum

sinc ull.i clubilalioneclarescat,)non datur calcantibus ter-

ram, sed adhuc materno utero inclusis. Dedit ergo Uatum

))opuIo super terram, et spiritum caicantibus eam, (|uando

niulli simul credentes, simul repleli sunt Spiritu sancto.

Kt ipse dat eum popuio suo, etsi non simui omnibus, sed

suo cuique tempore, donec discedendo de hac vita, et suc-

cedendo in hanc vilam, universus ejusdem populi nume-

rus complealur:

ut hoc sancta3 ScripturcC ioco non aliud

sit flatus, aliud spiritus|; sed ejusdem sententiae repetitio.

Sicut non est alius qui habilat in coeiis, et aiius Dominusj

nec aliud ost irridere, et aiiud subsannarc : sed eadem

sententia repetita est, ubi iegitur, « Qui habitat in cceiis,

)) irridebit eos, et Dominus subsannabit eos^ » Vei cum

dictum est : « Dabo tibi genteshoereditatem tuam,etpos-

» sessionem tuam fines terra?-. » Non ulique aliud dixit

haereditatem, aliud possessionem ; nec aliud genles, aliud

iines terrae : sed ejusdem scnlentiae repetitio est. Etinnu-

merabiies inveniet hujusmodi iocutiones divinorum Elo-

quiorum, si advertat quod legit.

XIX, Quod autera Gr.Tcus dicit Trvsr.v, hoc Latini varie

interpretati sunt, aiiquando flatum , aiiquando spiritum,

aliquando inspirationem. JSam hoc verbum habent codi-

ces Grseci in islo prophetico testimonio, de quo nunc

agimus, ubi dictum est, « Qui dat flatum populo super

» eam : » hoc est, ~'<w. Ipsum verbum cst et ubi homo

animatus est. « Et insuillavit Deus in faciem ejus flatum

»vitae^.

»

Sed ipsum verbum est et in Psaimoubi canitur

« Omnis spiritus laudet Dominum'. » Ipsum est et in li-

bro Job, ubi scriptum est : « Aspiratio autem Omnipo-

» tenlis est quae docet^ » Noluit dicere flatus, sed aspi-

' Psal. 11 4. — - IbiJ. 8. — ^ Geii. 11, 7.-4 Psal, cl, 6.-5 joL, xxxii,

8, juxta LXX.




ratio, cnm in Grseco sit -rrvovi : quod etiam in illis verbis

Prophetse de qiiibus nunc disputamus. Et certe hoc loco,

nescio utrum debeat dubitari Spiritumsanctum esse signi-

ficatum. Agebatur enim de sapientia, unde sit in homini-

bus ; Quia non ex numero annorum, sedSpiritus, inquit,

est in hominibusj aspiratio autem omnipotentis est quae

docet; ut intelhgeretur ista repelitione, non se de spiritu

hominis dixisse, quodait, Spiritusest in hominibus. Vo-

lebat enim ostendere unde habeant sapientiam, quia non

a se ipsis5 et repetendo id exposuit dicens : « Aspiratio Om-

» nipotentis est quae docet. » Item alio loco in eodem libro,

intellectus^ inquit, labiorum meorum pura intelligit : Spi-

ritus divinus qui fecitme, aspiratio autem Omnipotentis,

quse docet me. Et hic quod ait, aspiratio, vel inspiratio,

inGrseco est

-r.vo-h,

qui inillis

Prophetse verbis interpreta-tusest flatus^ Quamobrem cum temere negetur de anima

hominis vel de spiritu hominis esse dictum, « Qui datfla-

» tum populo super eam, et spiritum calcantibus eam^ : »

quamvis ibi et Spiritus sanctus multo credibilius possit in-

teUigi : qua tandem ratione audebit aliquis definire, ani-

mam vel spiritum,quo natura nostra vivit ^, loco illo

voluisse significare Prophetam? Gum profecto si aper-

tissime diceret, « Qui dat animam populo super terram, »

adhuc quserendum esset, utrumeam Deus ex origineprae-

cendentis generis , ipse det , sicut ex origine praecedentis

generis, et ipse tamen dat corpus , non soium homini aut

pecori, sed etiam semini tritici, aut alicuius caeterorum

quoraodo voluerit : an vero novam, sicut horao primus

accepit, insulllet.

XX. Sunt etiam qui hsec verba prophetica sic intelli-

gant, ut quod ait : « Dedit flatum populo super eam , » id

' Job, xxxui, 3 juxta LXX. — ' Isai. xm ,5. — ^ Forte cieest, a Deo,

non ex propagine daii.



nE ANimA et ejls origine, lib. i. 303

cst, siiper tcrram, non nisi animam velint accipi (latum :

(|uod vero atljunxit, «Et spiritiim calcantihnseam, » Spi-

ritum sanctum significatum arbitrentur: illo scilicet or-

(Jine, quo et Apostolus dicit : (( Non primum quod spiritalc

» est, scd (juod animale, postea spiritale*. » Nam ex hac

prophetica sentcntia etiam elegans ille sensus eiiculpitur,

([uod ita dixcrit, <( Calcantihus eam, » ut vellct intelHgi

contemnentibus eam. Qui cnim accipiunt Spiritum sanc-

tum, amore coelestium terrena contemnunt. Hne omnes

sententicie non sunt contra fidem, sive utrumque, id est,

ct flatum et spiritumquipertinet ad humanam naturam,

quisqueintelligat, sive utrumque dictum accipiatde Spi-

ritu sancto, sive flatum ad animam , spiritum vcro ad

Spiritum sanctum referat. Sed si anima et spiritus homi-

nis et hic inteUigendus est, sicut non dubitandum est

quod eum Deus det • ita quferendum estadhuc unde det,

utrum ex propagine, sicut ipse quidem dat, sed tamen ex

propagine dat corporis membra •, an vero novum , neque

propagatum singulis insulllando distribuat : quod non

ambigua, sicut iste facit, sed aliqua certissima voluraus

divinorum Eloquiorum auctoritate defendi.

XXI. Eadem ratione etiam quod dicit Deus, <( Spiritus

» cnim a me exiet, et omnem flatum ego feci : » de Spiritu

quidem sancto accipiendum est quod ait^, « Spiritusa me

» exiet; » de quoet Salvator ait, A Patre procedit^ : sed

quod dictum est, <( Omnem flatum ego feci, » de omni

anima dictum negarinon potest. Sed omne etiam corpus

ipse facit : quod autera ex propagine corpus huraanumfaciat, nullus ambigit. Ac per hoc de aniraa, cum eara

constet abillo fieri, unde eam fliciat, utrum ex propagine

sicut corpus, an insuillando sicut primam fecit , adhuc

utique requirendum est.

' 1 Cor. XV, 46. — 3 Isai. lvh, i6.— 3 Joan, xv, 26,



304 S. A.UGUSTIM EPISCOPI

XXH. Adjecit etiam tertium testimonium, quia scrip-

tumest, K Qui fuigit spiritum hominis in ipso^ » Quasi

hoc negetur 5sed unde eum fmgat^, hocquaeritur. Nam et

corporalem hominis oculum quis nisi Deus fingit? Et puto

quod non extra^ sed in ipso; et lamen, ut cerlum est,

expropagine. Gum ergo et spiritum hominis in ipso fm-

gat, quaerendum est utrum nova insutHatione, an tractum

ex propagine.

XXIII. NovimusetiamMachabseorumjuvenummatrem,

foecundiorem virtutibus quando fihi passi sunt,quam

fcetibus quando nati sunt , eos sic fuisse adhortaiam , ul

diceret : « Fiiii , nescio quomodo paruistis in ventrem

))meum. Neque enim ego spiritum et animam donavi vo-

)) bis , nec singulis vobis vultus et membra Ibrmavi : sed

»

Deusqui fecit

mundumet

omniaquae in

eosunt, fecitque

))hominum genus, et omnium inquirit actum, et ipse vobis

«spiritum et animam reddet cum magna misericordia ^.))

Novirnushflec quidem, sed huic quomodo sulfragentur ad

id quod asserit non videmus. Quis enim Chrislianorum

neget Deum donare hominibus animam et spiritum ? Sed

eodem modo existimo istum negare non posse , Deum

donare hominibus linguam , aurem , manum,pedera

,

oranesque corporis sensus etoranium formam naturamquc

merabrorura.Quomodo enim haec Dei dona esse negaturus

est, nisi se obhviscatur esse Christianura? Sed sicut constat

ex propagine ab iilo haec fieri atque donari : ita quseren-

dum est etiam , spiritus et anima hominis unde ab iiio

efliciatur, a quo elliciente donatur, utrum ex parentibus,

an ex nihiio5an quod iste afiirmat, sed omni modo caven-

dum est, ex aiiqua flatus ejus existente natura, non de

nihiio creata, sed de ipso ?

XXIV. Cum igitur Scripturarum testimonia qiiae com-

» Zach. XII, I. — » Subaudi lingal. ~ ' 2 Maclt. vii, 32.



UE AMMA HT SJUb UKIGIÊ, Llb. 1. 305

niemorat, nc(|uaijii;im tloceant id cjuod persuadore cona-

fin-,( (|uod cnim ad hanc (juoeslioncm allinet, omnino

non exprimunt :) ([uid est (|uod dicit : « Animam ex tlatu

Dei constantcr asserimus, non ex traduce, tjuia ex Deo

datur ? )) Quasi corpus ex alio detur, (juam ex illo a quo

creatur, ex (juo onuiia, per (juem omnia, in (|uo umnia ';

(|uamvis non ejus natura, sed ex ejus opificio. « Netjue ex

nihilo, in(|uit, ([uia e\ Deo proficiscilur. )) Hoc phuie non

adhuc ([uoerendum monemus, utrum ita sit :

sed prorsus

verum non esse quod dicit , id est,quod anima nec ex

traduce sit, ncc exnihilo ; hoc, inquam, verum non esse

sine dubitatione firmamus. Unum est enim e duobus, si ex

traduce non est, ex nihilo est ^ nc ita sit ex Deo, ut naturae

sit Dei,quod omnino sacrilegum est credere, Sed adhuc

utrum non sit ex traduce, certa teslimonia flagitamus aut

(ju.trimus : non qualia iste posuit , hoc quod quaerimus

quibus non ostenditur.

XXV. Qui ulinam in tanta profunditate quaestionis,

quandiu quid dicat ignorat , imitaretur IMachabaeorum

matrem : quae cum sciret de viro se fdios concepisse, et a

Creatore omnium, sive secundum corpus, sive secundum

animara et spiritum sibi creatos esse , ait tamen : « Nescio

(luomodo paruistis in ventrem mcum ^. « Vellem iste

diceret,quid ista nesciebat. Hsec enim quae dixi, utique

sciebat,quomodo secundum corpus in ejus uterum

venerint ; quia de viro cos sc concepisse dubitare non

poterat. Confitebatur ctiam, quia ct hoc utique sciebat,

quod Deusillis

animam et spiritum dederit ,

quod ipse

ilhs vultus et membra Ibrmavcrit. Quid crgo ncsciebat ?

Anforle ((uod nescimusetnos, utrum animam ctspiritum

quem Deus ilhs sine dubio dedit, de parentibus traxerit

an novum sicut homini primo insuillaverit.? Sed sive hoc,

• Rom. XI, 36. — » 2 Mach. vu, 22.

cxLi. 20



3I9S S. AUGUSTINI EPISCOPI

sive aliquid de naturae liumanae institutione nesciebat,

nescire se dicebat ; non quod nesciebat , temere defen-

debat. Nec tamen istehuic diceret, quod nobis dicere non

erubuit : « Homo in honore positus non intellexit; compa-

)) ratus est pecoribus insensatis, et simihs lactus estilhs^:»

Ecce ista muher dixit de fihis suis : « Nescio quomodo pa-

. )) ruistis in ventrem meum : « nec tamen comparatur peco-

ribus insensatis.«Nescio,)) dixit: et quasi quaererentab ea,

cur nesciret , adjunxit : « Neque enim ego spiritum et

» animam donavi vobis. )) Ille ego qui donavit, scit unde

fecerit quod donavit, utrum ex propagine attraxerit, an

novum insufHaverit : quod ego_,

inquit , nescio. « Nec

singuhs vobis vultus et membra formavi : )> ille scit qui

formavit, utrum simul cum anima formaverit , an vero

jam formatis animam dederit.Quo ergo modo, utrum illo

an isto in ejus ventrem venerint fihi, nesciebat 5et illud

tamen sciebat , totum quod dedit redditurum esse qui

dedit. Sed ehgat iste in naturae humanse tam profundo

abditoque secreto,quid muher ista nescierit : tantum

non judicet mentientem , nec pecoribus insensatis com-

paret nescientem. Quidquid erat quod illa nesciebat,

profecto ad naturam hominis pertinebat : quod tamen

sine culpa homo nesciebat. Quapropter dico etiam ego

de animamea, nescio quomodo veneritin corpus meum,

nequeenim ego illam mihi donavi : scit ille qui donavit,

utrum illam de patre meo traxerit, an sicut primo hpmini

novam creaverit. Sciam etiam ego si ipse docuerit, quan-

documque voluerit. Nunc autem nescio , nec me pudetut istum , fateri nescire quod nescio.

XXVI. « Disce, inquit, ecce Apostolus docet. Discam pla-

ne5 Apostolus docel, si non enim nisi Deus per Apostolum

docet. Sed quid est tandem,quod docet Apostolus? « Ecce,

• Psal. xLYiii, i3.



DE ANIMA EX EJUS OIVIGINE, LIB. l. 307in(|uit

,cum Atheuiensibus ioqueretur , hoc constanter

exposuit , dicens :

Cum ipse det omnibus vitam et spiri-«tum.), Quis enim hoc negat ? .( Sed inteliige , inquitquod ait Apostoius

: det, inquit, non dedit; ad infinitum

et juge tempus revocans, non de prseterito et periecto

pronuntians. Et quod sine cessatione dat, semper dat •

sicut scmper est ipse qui dat. >, VcrlDa ejus posui, sicut in

eorumquosmisisti,sccundoiibro ejus inveni. Ubi primum

•

vide quo progressus fuerit, dum nititur allirmare quodnescit. Ausus est enim dicere : Deum non nunc solumatque in isto tantummodo sêcuio, sed per infinitum tem-pus sme cessatione, atque omnino semper animas nascen-tibus dare. « Semper, inquit, dat, sicut semper est ipsewquidat.), QuidApostoius dixerit,quia satis apertum est

me mteihgere, absit ut negem : quod autem iste dicit'

debetetiamipseinteihgere contra fideraesse christianamatque uiterius cavere ne dicat. Cum enim mortui resur-rexerint

,jam nemo nascetur : atque ideo tunc non dabit

nascentibus animas,sed eas quas dat in isto Sc^cuio cum

corponbus judicabit. Non ergo semper dat, quamvisipse

semper sit qui nunc dat. Nec tamen quoniam beatusApostolus non dixit

, « dedit, sed, det5„ inde conficitur

quod vuit isle conficere, non eum ex propagine animasdare. Ipse quippe dat, etiamsi de propagine dat. Quia et

corporis membra, et corporis sensus, et corporis formam,et corporis omnino substantiam ipse hominibus dat'quamvis ex propagine det. Neque

enim quia Dominusait: «Sifoenum agri, quod hodie est, et cras in chbanum))mittitur, Deussic vestit^,, necait, vestivi, sicutprimumquando instituit

5sed ait, vestit, quod et nunc iacit

5 ideonegabimus iiha de origine sui generis procreari. Quid si

ergo sic etiam anima et spiritus hominis et a Deo datur,• Act. xvu, 25. — » Mattb. vi, 3o.

20.



3Qg S. AlGlSllM EFISCOPI

nuandiu datur-, et tamen ex propagine sui genens datur?

Quod ego nec defendo, nec refello. Sed si defendendum

est, vel refellendum, perspicuis, non ambiguis testnuonus

id 'agendum esse comraoneo. Nec propterea peconbus

insensatis sum comparandus ,quia hoc me nondum scire

pronuntio •, sed potius cautis hominibus, quia non audeo

docere quod nescio. Istum autem non ego vicissim, quasi

rependens maledictum pro maledicto,pecoribus comparo ;

sed tanquam fiiium moneo , ut quodnescit, se nescue

fateatur , neque id quod nondum didicit , docere raoha-

tur : ne comparetur, non pecoribus ,sed ilhs hominibus

quos dicit Apostolus ,volentes esse legis doctores

,non

intelhgentes ,neque quse loquuntur ,

neque de quibus

aflirraant î i

XXV II. Nam unde est, quod ita Scripturas, de quibus

ioquitur , non curat advertere ût cum iegerit homines

esse ex Deo, non eos eliam secundum corpus, sed tantum

secundum animam et spiritum ex Deo esse contendat '^

Quod enim ait Apostolus : « Ex ipso sumus *: « non vult iste

a^d corpus, sed tantum ad animam et spiritum esse reie-

rendum. Si ergo ex Deo non sunt corpora , ialsum est

(luodscriptumest: « Ex quo omnia, per quemomnia, m

))quoomnia K » Deinde uln dicit idem Apostolus : « Sicut

))enim muher ex viro, ita et vir per mulierera'

: «exponat

nobis iste quam propaginem signihcare voluerit, ammae, an

corporis, an utriusque ? Sed non vult esse animas ex pro-

pagine. llestat ergo, utsecunduraipsum atque omnes qui

animarum propaginem destruunt, corpus tantum mascu-

hnum et foemininum significaverit Apostolus ,dicens :

« Sicut enim muher ex viro, ita et vir per mulierem : ).quia

muher ex viro facta est, ut etiam vir per mulierera postea

nasceretur. Si ergo htec Apostoius dicens, non etiam ani-

«i Tim. I

-. - ^ Acl. xvn, 28.- ^ Uom. xi, 36. — ^ i Cor. xi, Vi.



OE ANIMA ET K.TlS ORIGINE, l.ll). I. 3()9

mns elspiritus, scd lantiim corpora utrius(|ue sexus volcbat

iutelligi, cur conlinuo suhjunxit: ((Omnia autcm ex Deo :»

» nisi (|uia et corpora ex l)eo ? lla (|uippe ait : « Sicut cnim

» mulier (^x viro, ita et vir per mulierem; omnia autem ex

» Deo. » Kligat ergo iste unde sit diclum. Si de corporlbus,

profectoct corpora ex Deo sunt. Quid est ergo, quod ubi-

cum(|ue iste in Scripturis legit, (( ex Deo, » quando de

hominibus agitur, non ct corpora, scd tantum animas et

spiritus vult intclligii' Si vero quod dictum : (( Omniaautcmwex Deo, » et dc corpore utriusque sexus, et de anima ac

spiritu dictum est : ergo secundum omnia est mulier ex

viro. Mulier enimex viro, vir per muiierem, omnia autem

ex Deo. Quae omnia, nisi dequibus io([uebatur_, id esl, et

ille vir ex quo mulier , et illa mulier qu£c e>; viro , et ille

vir qui per mulicrem ?

Ncqueenim illc vir per muliercm,

ex quo viro mulier : sed vir (|ui natus cst postea ex viro

per mulicrem, quemadmodum hodie(|uc nascnntur. Ac

pcr hoc si cum ista dicerct Apostolus, de corporibus lo-

quebatur,procul dubio corpora utriusque sexus ex Deo.

Porro si non vult csse ex Deo hominum nisi animas (^t

spiritus5profecto etiam secundum animam et spiritum

mulier ex viro, et nihil jam relinquetur cis, qui contra

animarum propaginem disputant. Si autcm ita dividit,

ut dicat muliercm cx viro esse secundum corpus , ex Deo

autem secundum animam et spiritum;quomodo erit

verum quod ait Apostolus : Omnia autem ex Deo , si

mulieris corpus ista est ex viro , ut non sit ex Deo ? Qua-

proptcr ut Apostolus potius verum loquatur , quam iste

Apostolo prseferatur, mulicr ex viro est ' ,sivc secundum

solum corpus , sivc secundum totum, quo constat hu-

mana natura : ( nihil enim horum tanquam certum afKr-

mamus, sed quid horum verum sit adhuc quaerimus : ) et

l Coi. XV, 12.



310 S. ArGUSTINI EPISCOPI

vir per mulierem, sive ex patre tota hominis natura

ducatur quae per mulierem nascilur, sive sola caro, unde

adhuc quaestio est : omnia tamen ex Deo, unde nulla

qusestio est , id est , et corpus et anima et spiritus , et

viri et mulieris. Et si enim non ex Deo nata vel tracta

sunt , vel manarunt , ita ut ejus naturse sintj tamen ex

Deo sunt. A quo enim creata , condita , facta sunt , ab illo

habent ut sint.

XXVIII. « Sed dicendo, inquit, Apostolus, et ipse

det omnibus vitam et spiritum ;deinde addendo ^ , fecit-

que ex uno sanguine omne genus hominum : animam

et spiritum originahter retuht ad auctorem, corpus ad

traducem. » Imo vero qui non vult temere animarum

negare propaginem , antequam hquido clareat , utrum

ita , et non ita sit , habet quod in istis verbis Apos-

toh intelhgat, « ex uno eum sanguine » dixisse, ex

uno homine , a parte totum significante locutionis modo.

Si enim ipsi iicet intelhgere a parte totum quod scriptum

est, « Et factus est homo in animam vivam^ ; » ut illic

intelligatur et spiritus , de quo Scriptura ibi tacuit : cur

aliis non hceat sic accipere quod dictum est, « ex uno

» sanguine ; » ut ilhc et anima et spiritus possit intelligi

quoniam homo significatus nomine sanguinis , non solum

constat ex corpore, verum etiam ex anima et spiritu?

• Sicut enim qui propaginem defendit animarum , non

hinc istum debet oppriraere,

quia de primo homine

scriptum est, « In quo omnes peccaverunt^ : non enim

dictum est, in quo omniura caro peccavit^ sed omnesdictum est, id est, omnes homines : cum homo non sola

sit caro : sicut ergo hinc iste non debet opprimi,quia

forte ita dictum est , omnes homines , ut secundum solara

carnem intelligerentur : sic iste non hinc debet premere

' Acl, XVII, of). — 2 Gen. ii, •j. — ^ Rom. v, t2.



DE ANIMA ET EJIS ORIGINE, LIB. I. 311

defensorespropaginisanimaiura, (luiadictumesL, « omne

genus hominum ex uiio sanguine, tanquampropterea sola

caro perlineat ad propagineni. » Si enim hoc est verum,

ijuod isti asserunt^ , ut non sit anima ex aniraa, sed caro

ex carne sit lantum : ita dictum esl, a ex uno sanguine,»

ut non totus homo significaretur a parte, sed tantum unius

iiominis caro : illud vero ((uod dictum est , in (juo omncs

peccaverunt, sola omnium hominum caro intelhgenda

est, quc-e inde transfusa est, a toto partem significante

Scriptura. Si autem illudest verura, quod totus homo ex

toto horaine propagatur , id est , corpus , anima et spi-

ritus : ibi proprie dictum est, in quo omnes horaines

peccaverunt; hic autem tropice, « ex uno sanguine, »

totum significatur a parte , id est , tolus horao , ([ui ex

anima constat et carne, vel potius, ut iste amat Joqui , ex

aniraa et spiritu et carne. Nara et ex parte totura , et ex

toto partera divina eloquia significare consueverunt. Exparte enira totum significatum est, ubi legitur, « Ad te

» oranis caro veniet* : » quia ex carne intelhgitur totus

homo. Ex toto autera pars, cum dicitur Christus sepultus,

cum sola ejus caro sepulta sit. Jam illud quod in hoc

Apostoli testiraonio positum est, quia « Ipse dat omnibus

)) vitam et spiritum, )) secundurasuperiorem disputationem

puto quod neminera raoveat. Ipse enim dat : sed adhuc

quaerimus unde det , utrum ex nova insufllatione , an ex

propagine. Ipse quippe dare etiara carnis substantiam

rectissime dicitur, quam tamen dare ex propagine non

negatur.

XXIX. Nunc videamus illud de Genesi testimonium

ubi facta mulier de latere viri, adducta est ad eum, et

dixit, « Hoc nunc os ex ossibus meis , et caro de carne

)) raea. )) Hoc quippe putat iste, « quod dicere debuerit

' Fovte iste asserit. — ' Psal. txiv, 3.



312 S. AUfiUSTINI EPTSCOPI

Adam ' anima ex anima mea , vel spiritus de spiritu meo

si etiam hoc de illo tractum esset. » Sed illi qui propagi-

nem asserunt animarum , hinc se putant invictius suam

munire sententiam, quia cum scriptum sit, detraxisseDeum

costamde latere viri, eamque aedificasse inmulierem, non

est additum,quod in ejus faciem suHiaverit flatum vitae:

ideo, inquiunt, quia jam de viro fuerat animata. Nam si

non fuisset, nequaquam nos , inquiunt , sancta Scriptura

hujus rei cognitione fraudasset. Ad illud vero quod ait

Adam, « Hoc nunc os ex ossibus meis^ et caro decarne

» mea , » nec ait, spiritus vel anima, de spiritu meo vel de

anima mea : sic ab eis responderi potest, quemadmodum

superius demonstratum est , ut a parte totum intelligatur

hoc dictum, « Os et caro mea • » sed quae animata fuerint

detracta, non mortua. Neque enim, hoc Omnipotentem

facere potuisse , ideo negandum est,quia nullus homi-

num potest ahquid cum anima de humana carne praeci-

dere. Nam quod Adam secutus adjunxit, « Haec vocabitur

» muHer, quia de viro suosumpta est- : » cur non ait po-

tius, unde opinio confirmaretur istorum, quoniam de viro

suo caro ejus sumpta est? Hic itaque ilh ([ui contra sen-tiunt

,possunt dicere, quia non scriptum est carnem

muheris, sed mulierem de viro suo sumptam , totam de-

bere accipi cum anima et spiritu. Nam et si anima sexu

caret, non tamen quando appeliantur mulieres, excepta

anima eas necesse est intelHgi. Alioquin non ita se admo-

» nerentur ornare : « Non in tortis crinibus , aut auro

» vel margaritis, aut veste pretiosa , sed quod decet, in-

)) quit , muheres,promittentes pietatem per bonam con-

» versationem^ » Utique pietas intus estin anima vel in

spiritu , et tamen muheres appelJatee sunt, etiam ut se

intus ornarent, ubi nullus est sexus.

' Gcn. II, o3. _ 2 il.id _ -iI Tim. ii, g.



DE ANIMA F,T R] I S ORtGINE, I.rn. I. 313

XXX. Cum ita(|ue isti sic inter se allernante scrmone

cerlavcrint; ego intcr cos sic jndico, ut nc incognilis

fidant, ct tcmcrc audcant allirmarc{[U()d ncsciunt , ulros-

([uc commoneam. Si cnim scriptum esset : Insudlavit

llatum vit.-e in facicm nuilicris, ct facta cst in animam

vivam : nec siccssel jamconsctjucns, ut non propagarctnr

e\ parentibus anima , nisi etiam de filio corum hoc scrip-

tnm similiter legeretur. Fieri enim potuil, ut memhrum

non animatum dc corporc cxtractum indigcret animari

filii vcro anima c\ palre pcr matrcm propaginis transfu-

sione traheretur. Cum vero tacitum cst, occultatum est,

non negalum5si^d ne(|ue aflirmatum. Ac pcr hoc sicuhi

forte non tacitum est , clariorihus documcntis cst as-

trucndum , ex eo quod non sufllavit Deus in animarum

propagincm. Unde nec illi qui defcndunt facicm mu-lieris, aiiquid adjuvantur- nec iili qui cam. ncgant, idco

((uia non dixit Adam , (( anima de anima mca , » del)cnt

sibi persuadere ((uod nesciunt. Sicut enim eadcm non

soluta, sed manentc quaestionc, potuit tacerc Scriptura,

((uod mulier Deo sufflante sicut vir ejus acceperit animam :

sic eadem non soluta, sed manente quaestione, potuit ta-

cere Scriptura , ut Adam non diceret, (( Anima de anima

» mea. » Ac per hoc si primie mulierisanima ex viro est,

a partc totum significatum esl, ul)i iegitur, « Hoc nunc os

» ex ossibus meis, et caro de carne mea ^» cum tota ex viro,

non caro sola sit sumpta. Si autem non est ex viro, scd

eam Deus insulllavit sicut viro^ a toto pars significata est,

uhi Jegitur , de viro suo sumpta est : cum caro ejus non

lota sit sumpta.

XXXI. Quapropter cum his lcstimoniis,quod ad hanc

rem pertinet, utique ambiguis, non solvatur haec quaestio5

illud tamen scio, sic argumentari homines, qui ex hoc

pntant animam mulieris non (e^ssc de anima viri ,quia non




est dictum, « Anima de aniraa mea •, sed, caro de carne

» mea : » quemadmodum argumentantur ApoUinaristge

vel quicumque sunt alii, adversus animam Domini- quam

propterea negant, quia scriptum legunt : « Verbum caro

» factum est^ » Si enim et anima, inquiunt, ibi esset^

debuit dici, « Yerbum homo factum est. » Sed istis

propterea dicitur, carnis nomine solere Scripturam totum

hominem nuncupare, sicut ibi, « Et videbit omnis caro

» salutare Dei"^

5 » non enim caro sine anima ahquid vi-

dere potest^ : quia piurimis ahis sanctarum Scripturarum

locis , non solum carnem , verum etiam animam huma-

nam, id est, rationalem inesse homini Christo, sine ulla

ambiguitate monstratur. Unde etisti, a quibus animarum

propago defenditur,possent accipere a parte totum esse

dictum, « Os de ossibus meis, et caro de carne mea*, »

ut ilhc intelhgeretur et anima, quemadmodum Verbum

carnem factura nonsine anima accipimus : si quemadmo-

dum alia testimonia docent habere huraanam animam

Christum , ita et isti aliquibus non ambiguis testimoniis

propaginem astruerent animarum. Pari vice igitur ad-

monemus etiam hos,

qui aniraarum propaginem de-

struunt, ut novas a Deo sufliari animas certis documentis

asserantj et tunc iilud quod dictum est, « Os ex ossibus

» meis, etcarode carne mea, » non tropice a parte totum,

ut simul inteiligatur et anima , sed proprie de sola carne

dictum esse defendant.

XXXII. Q«ae cura ita sint, video iibrum istum jam esse

ciaudendum. Onmia quippe ,quae mihi maxime necessaria

videbantur , continet5quibus hi qui iegerint , sciant se

cavere debere, ne huic homini, cujus duos iibros mihi

misisti , in hoc consentiant, ut credant aniraas sic ex flatu

Dei esse, ut non sint ex nihilo. Hoc enim qui credit, etsi

. ' Joan. 1, 14. — ' Isai, xl, 5. — ^ Luc. jii, 6.-4 Gen. ii, 2.5.



DE ANIM.V ET EJUS ORIGINE, LIB. I. 315

verbis negct , reipsa claniat animas Dci haberc sul)stan-

liam, ct ipsius gcnus essc, non munerc, sctl natura. Nam

dc quo cjuisque naturae suce originem ducit, de illo naturae

suae genus ducere negari sol)rie nullo pacto potcst. Iste

autem ita sibi est ipse contrarius, ut « genus Dci esse ani-

mas dicat, non natura , sed muncre ; et tamcn non

factas ex nihiio, sed ex illo dicat originem ducere : » ac

sic eas , (juod prius negaverat , ad Dei naturam revocare

non dubitat.

XXXIII. Animarum autera novarum sine propagine

insufllationem , dcicndi quidcra minime prohibemiis, sed

ab cis c[ui potucrint abquid invcnire , vel in canonicis li-

bris,quod non sit ambiguum dissolvendae huic obhgatis-

siraae quoestioni, vel in ratiocinationibus suis, quod non

sit contrarium cathohcre veritati : non a tahbus quahs iste

apparuit, cpii non invenicndo quid diceret, et dehbera-

tionera suara nolendo suspendere, viressuas omnino non

metiens, nc taceret, ausus est dicere, « inc[uinari ani-

mam nicruisse per carnem, et esse meruisse animara pec-

catriccra ;» cujus nullura raeritum , seu bonura seu

raalura, ante carnem potuit invenire. « Et parvuhs sine

baptismo de corpore exeuntibus solvi posse originale pec-

catum, et ollcrendum pro eissacrihcium corporis Christi_, »

qui Christo non sunt incorporati per ejus sacraraenta in

ejus ecclesia. « Eosque sine lavacro regenerationis de hac

vita eraigrantes, non ad requiem tantura ire, sedad reg-

nura coelorura posse etiara pervenire, » Et aha multa

absurda , quae orania colhgero, atquc in isto hbro dige-rere, longura visum est. Absitergo utanimarum propago,

si falsa est , a tahbus refellatur5et animarura novarum

insulllatio , si vera est , a tahbus defendatur.

XXXIV. Quamobrera cjuicuraquc volunt defendere,

quod dicuntur aniraae novae nascentibus insulUari , non



316 S. MGtSTINr EPTSCOPr

de parentibus trahi, alicfuid illorum quatuor quae supra

commemoravi , caveant omni modo : hoc est, ne dicant,

a Deo fieri animas peccatrices per alienum originale pec-

catum : ne dicant parvulos, qui sine baptismo exierint,

pervenire posse ad vitam feternam regnumque criplorum,

originali peccato per quod libet aliud resolalo:ne dicant,

animas peccasse alicubi ante carnem , et hoc merito in

carnem peccatricem fuisse detrusas : ne dicant, peccata,

quae in eis inventa non sunt, quia praescita sunt, merito

fuisse punita, cum ad eam vitam, ubi ea committerent

permissae non fuerlnt pervenire. Nihil ergo istorum qua-

tuor dicentes, quoniam quodhbet eorum falsum atque

impium est^ inveniant etiam Scripturarum de hac re cer-

tissima testimonia, et hanc sententiam suam , non solum

me non vetante, verum etiam favente et gratias agente,defendant. Si autem non inveniunt certissimam de hac re

auctoritatem divinorum Eloquiorum, et ahquid illorum

quatuor per inopiam dicere compelluntur;cohibeant se,

ne per ipsam inopiam etiam parvulorum animas non ha-

bere originale peccatum, secundum Pelagianam hacresim

olim damnabilem, nuperrimeque damnatam, dicere com-

peJlantur. Melius est enim homini fateri se nescire quod

nescit,quam in ha?resim vel damnatam incurrere, vel

novam condere, dum temereaudet defensare quod nescit.

Alia hujus hominis falsa et absurda , in quibus non tam

periculose, verumtamen a tramite veritatis exorbitat

quoniam mulla sunt, et ad ipsum etiam, si Dominus vo-

luerit , aliquid de libris ejus volo scribere , ibi forsitan

omnia , vel si omnia non potuero, plurima ostendam.

XXXV. Tstum autem hbrum,quem ad te potius

,qui

curam et fidei nostrse et existimationis meae, ut verus ca-

tholicus et bonus amicus, fideliter benigneque gessisti, quam

ad alium quemquam scribendum putavi , tu legendum



I)i; \MM\ Ei F.Jis <»Klc;lWE, Llii. I. .'i 1

(lal)is vol (l('sc'iilKMi(liim (|uiljiis potucris, vcl (juihiis dau-

tlum esse judicavciis. In (|uo islius juvenis jMiesumplio-

Mcm ita rcprimendam et rcdar<ûendam putavi, ut tamen

eum diligam ; ncc damnari, scd emcndari vciim : at(|uc

ila prorucrc in domo magna, (ju.t cst Ecclesia catliolica,

ipio cum miscricordia divina pcrduxit, ut sit in illa vas in

lionorc sanctificatum ', utiJe Domino, ad omne opus ho-

num scmpcr paratum, et benc vivendo, ct sana docendo.

Porro autcm si ipsum oporlct ut diligam, sicut liacio ;

t|uanto magis le, frater cujus erga me bcnevolentiam ,et

cujus catliolicam fidcm cautam ct sohriam optimc novi?

Undc factum cst , ut cos lihros qui tihi displicueruni, ct

in tjuihus nomen meum aliter tpiam velles positum com-

pcristi, describendos mihique mittcndos vere fraterna pla-

neque sincera dilectione curart^s, Tantum crgo ahest , ut

hinc tuae chaiitati succcnseam,quia fecisti; ut potius, nisi

fecisscs, integro jure amiciliae succensere deberem. Ago

itaque uhercs gratias. Quemadmodum autem acceperim

factum tuum , hinc manifestius indicavi , ([uod hunc ad tc

librum, mox ut illos legi, sinc aliqua dilatione conscripsi.

» I Tim. II, 20.



318 S. AUGtJSTIWI EPISCOW

A/VVtVVVVVVVXVVVVVVVVVVVVVVVVX^l/VVVVVVVVVViVVVtVVVXVVVtVVV^VVVVVVVt^/VVlVVV^VVVVV*

DE ANIMA

ET EJUS ORIGINE

LIBER 11.

AD PETRUM PRESBYTERUM.

Petrum admonetAugiistinus,

necommittat ut libros

de animce origine a Vincentio fîctore ad eum

scriptos laudando approhasse, aut quoe temere ille

scripsit,pro dogmatibus catholicis habere existi-

metur. Errores Victoris varios , eosque graiîssi-

mos notat , et verbis confutat paucis. Petro de-

mum ipsi suadet, ut Victorem ad eos corrigendos

adducat.

Domino dileclissimo fratri cl compresbytcro Petro, Aiigustiuus

episcopus in Domino salutem.

Peuvenerlnt ad me duo libri Vincentii Victoris,quos

ad sanctitatem tuam scripsit, mittente mihi eos fratre

nostro Renato, homine quidem laico, sed pro sua fide et

eorum quos diligit, prudenter religioseque soUicito. Qui-



DE AMMA El EJIS ORIGIME, LIB. II. .'$19

hus lcctis vldi hominem iu scirnoiie quitlcm, iion solum

ustjuc ad suiliciciuiam, vcium cliam usque ad rcdundau-

liam proiluentem ; sed in rebus, de quibus loqui voluit,

iiondum sicut oportct instructum : cjuod si ei luerit Do-

mino donantc collatum, potcrit cssc utilis pluribus. Ilabet

enim non minimum iacuitatis, qua possit explicare atque

ornare quae sentit , si prius det operam recta sentire. Valde

quippc sunt noxia prava diserta; quia hominibus minus

cruditis, eo quod diserta sunt, videntur et vera. Quo-modo autem eosdera libros ipse acceperis, nescio : verum-

lamen si verura est quod audivi, diceris eis recitatis ita

cxiluisse laetitia, ut caput juvenis illius senex, et laici

presbyter osculatus, didicisse te quod ignorabas, gratias

egeris. Ubi quidem nou improbo humilitatera tuam, imo

vcro ctiam laudo , c(uod honorasti doctorem tuum : nec

homincm, scd ipsam qure tibi pcr illum loqui dignata cst

veritatcm : si taraen potueris deraonstrare, quid per illum

veritatis acceperis. Vellem itaque rescriptis tuis, ciuid te

docuerit , me doceres. Absit enim ut erubescam a presby-

tero discere, si a laico tu non erubuisti, praedicanda et

iraitanda humilitate, si vera didicisti.

II. Proinde, Irater dilectissirae, quid ab eo didiceris,

nosse cupio, ut si jam id sciebam, gratuler pro te; si

autem nesciebam, discam per te. Ita-ne tu ignorabas duo

quc-edam esse , animam et spiritum , secundum id quod

Scriptum est : « Absolvisti ab spiritu meo aniraam

» mcam ^ » Et utrumque ad naturam hominis pertinere,

ut totus

homosit

spiritus et aniraa et corpus. Sed ali-

quando duo ista siraul nomine animae nuncupari, quale

est illud : « Et factus est homo in animara vivam ~. » Ibi

quippe ct spiritus inteUigitur. Itemque aliquando utrura-

que nomine spiritus dici , sicuti est : « Et inclinato capite

' Job, vii, justa LXX. — 2 Gen. ii, 7.



320 S. AuaUSTlM EPISCO?!

» tradidit spirituni ': » ubi et anima necesse est inteliiga-

tur. Et utrumque unius esse substantiae. Puto quod istajam

sciebas. Si autem nesciebas, non te aliquid quod magno

periculo nescitur, didicisse scias. Et si quid hinc subtilius

disputandum est, melius cum ipso agitur, cujus jam no-

vimus et eloquium : utrum cum dicitur anima, ita ut si-

mul intclligatur et spiritus, utrumque anima sit, spiritus

autem aliquid animae sit, an, sicut ei visum est a parte

totum appelletur hoc nomine : sive ctiam utrumque spi-

ritus sit,pars vero ejus sit quse proprie dicitur anima

5 an

et hoc a parte totum vocetur, quando ita dicitur spiritus,

ut simul intelhgatur et anima : sic enim huic placet. Ve-

rum ista, ut dixi, et subtihter disseruntur, et sine ullo vel

certe sine magno periculo nesciuntur.

IIL Itemque alios esse corporis, alios autem animae

sensus, miror si iste te docuit 5 et tu homo id aetatis et ho-

noris, antequam istum audires, unum atque idem puta-

bas esse, quo album nigrumque discernitur, quod nobis-

cum vident etiam passeres^ et quo justum atque injustum

dijudicatur, quod videbat Tobias, etiam carnis luminibus

perdiiis -. Hoc si ita est, profecto quando audiebas vel le-

gebas, « lilumina oculos meos, ne unquam obdormiam in

» mortem^ : » non nisi carnisocuioscogitabas. Autsihoc

obscurum est, certe quando illud Apostoii recolebas, « II-

» luminatos oculos cordis vestri* : » nos sub fronte et

supra buccas cor habere credebas. Aiosit ut de te hoc sen-

tiam. Neque hoc te igitur iste docuit.

IV. At si forte ante hujus doctrinam , quam modo te

invenisse laetaris, animae naturam Dei putaiâs esse portio-

nem : hoc p-iane cum horrendo periculo falsum esse ne-

sciebas. Et si ab isto didicisli, quod anima portio Dei non

sitâge Deo gratias quantas potes

,quod non antequam

' Joan xiXj 3o. — ' TobiK, iv. — 3 psal. xn, ^. — 't Ephes, j, i8.



DE AMMA ET EJLb ORIGINE, LIB. II. 321

hoc didicisti, de corpore cxisli. Exisses cnini magnus hae-

reticus, ot blasphemator liorrendus. Nullo modo lamen

etiam id dc te existimaverim, tjuod homo cathohcus, nc-

que contemptibihs presbyter, animae naturam portionem

Dei sentiebas esse. Unde fatcor dilectioni tuae, timeo nc

fortehoc te istc docuerit, quod potius sit contrarium ei

fidei quam tenebas.

V. Sicut enim non arbitror te unquam in Cathohca

animam credidissc Deiesseportionem, vel ullomodoanimaeet Dei eamdem csse naturam : ita metuo ne forte consen-

seris huic horaini, « quod animam Deus non de nihilo fe-

cerit, sed ita ex ipso sit ut ab ipso emanaverit. » Hocenim

etiam verbum iste posuit inter caetera, quibus in hac quaes-

tione ad immane praecipitium exorbitavit. At vero hoc si

te docuit, nolo me doceas : imo etiam volo, ut

quoddi-

diceras, ipsedediscas. Parum est enim non credere neque

dicere, quod pars Dei sit anima. Neque enim et Fihum

vel Spiritum sanctum partem Dei esse dicimus : et taraen

dicimus Patrem et Fihura et Spiritum sanctumunius ejus-

demque esse naturae. Parum est ergo ut non dicamus ani-

mam esse partem Dei : sed hoc etiam opus est ut dicamus,

non eam et Deum unius ejusdemque esse naturas. Unde

ille recte quidem ait, « genus Dei essc animas, munere, non

natuia, « ac per hoc non omniura, sed fidehum : sed rursus

ad id quod dechnaverat devolutus est, et Deum atque ani-

mam ejusdem dixit esse naturaej non quidem his verbis,

sed aperta manifestaque sententia. Cumenim animam ita

esse dicit ex Deo, ut eam nec ex aha natura, nec ex nihilo,

sed ex semetipso creaverit5quid persuadere conatur, nisi

id quod ahis verbis negat, animam scihcet ejusdem cujus

Deus est, esse naturije ? Omnis quippe natura vel Deus est,

qui nuUum habet auctorcm; vel ex Deo est, quia ipsum

habet auctovem . Sed quae habet aucLorem Deum ex quo tst

CXLl. 21




aliqua facta non est, aliqua facta est. Porro quae facta

non est, et tamen ex ipso est, aut genita est ab iilo, aut

procedit ex illo : quae genita est, Filius est unicus5quae

procedit, Spiritus sanctus : et haec Trinitas unius est ejus-

demque naturse. Nam haec tria unum sunt , et singulum

quodque Deus, et simul omnia unus Deus, immutabilis,

sempiternus, sine temporis ullo initio sive termino. At

vero illa natura quae facta est , creatura nuncupatur :

Creator autem Deus, illa scilicet Trinitas. Creatura ergo

ita esse dicitur ex Deo, ut non ex ejus natura facta sit. Ex

illo enim propterea dicitur, quia ipsum auctorem habet ut

sit : non ita, ut ab illo nata sit, vel processerit; sed ab

illo creata, condila, facta sit, partim ex nulla aha, id est,

omnino ex nihilo, sicut coelum et terra, vel potius univers,*»

mundanae molis universa cum mundo concreata materia:

partim vero ex alia jam creata atque existente natura, si-

eut vir ex limo, mulier ex viro, ex parentibus homo : crea-

tura tamenomnis ex Deo, sed creante vel ex nihilovel ex

ahquo, non autetti gignente vel producente de se ipso.

VI. Si haec cum catholico loquor, raagis commonens

quam docens. Neque enim esse tibi arbitror nova , vel au-

dita quidem et antea, non tamen credita : sed, ut existimo,

siclegis epistolam meam, ut hic agnoscasetiara fidera tuam,

quae nobis in catholica Ecclesia, Domino donante, coramunis

est. Si ergo haec, utdicere coeperara, cura catholico loquor

unde obsecro credis esse animam, non uniuscujusque nos-

trum dico, sed primam primo ilH homini datara ? Si ex ni-

hilo , et factara tamen insutflatamque a Deo : id credis

quod ego. Si autem ex aliqua alia creatura, quae unde

anima fieret, tanquam materies subjacebat artifici Deo,

sicut pulvis unde fieret Adam^ vel costa ejus unde Eva,

vel sicut aquse unde pisces et volucres , vel sicut terra

unde aniraaha quaeque terrestria : non est catholicum,



DE ANIMA ET EJl S OniGIÊ, LIB. II. 323

iion est vorum. Quod si neque ex nihilo, neque ex aiia

quacumque creatura, sed exsemetipso Deum, hocest, exnatura sua lccisse, vcl faccre animas, quod ahsil, cxistimas :

hoc quidem abisto didicisti^ sed non tibi gratuJor, ncquelongc blandior, cum illo a fide cathoiica exorbitasti. Toiera-

bdius cnim5quod quidem falsum est, tamen, ut dixi,

tolerabilius, cx aiic|ua aiia crcatura,quam quidem jam fe-

cerat Deus, quam cx Dei naturaanimam conditamcrederes,

utquod estmutabilis, quod peccat, quod fit impia, quodetiam si impia perduraverit in fine, sine fine damnabitur,

non ad Dei naturam cum horrenda blasphemia referretur.

Abjice, frater, abjice obsecro istam, non piane fidem, sed

execrandae impictatis errorem, ne homo gravis seductus a

juvene, et a iaico presbyter, cum istam cathoiicam fidem

esse arbitraris, de numero fidelium,quod a te avertat

Dominus, eximaris. Non enim sic tecum agendum est, ut

cum illo5 aut ea venia tuusistetam horrendus, qua juvenis

illius, iicet ab iilo ad te transierit, erroresl dignus. lileovili

catholicosanjindusnuperaccessit, tu in cathoiicis pastori-

bus deputaris. Nolumus ita curetur quse venit ab errore ad

Dominicum gregem, ut prius pestifera contagione disper-dat ovis ulcerosa pastorem.

VII. Quod si dicis: Hoc me ille non docuit, nec huic

errori ejus ulio modo, quamiibet diserti et ornati sermonis

illectussuavitate consensi : ago ingentes Deo gratias. Sedqurero, unde ifli caput exosculatus , ut dicitur, gratias

egeris te didicisse, quod usque ad auditamdisputationemiilius ignorabas

: aut si faisum cst, hoc te fecisse atquedixisse, hoc ipsum peto nobis intimare digneris, ut inanis

rumor tuis litteris refeilatur. Si autem verum est, illa hu-mihtale homini egisse te gratias : gaudeo quidem si te iiiud

non docuit, quod superius quam sit detestandura caven-

dumque monstravi:et non reprehendo quod gratus fueris

21.



324 S. AUGtSTmi EPISCOPl

Lanla humilitate doctori, si aliquid aliud disputanle illo,

verum atque utile didicisti : sed hoc quid sit inquiro ^ an

forte animara non spiritum esse, sed corpus? Non quidem

magnum doctrince Christianse arbitror esse detrimentum

ista nescire : et si de corporum generibus subtiliter dispu-

tetur, hoc majore difiicultate quam utilitate perdiscitur.

Si autem Dominus voluerit, ut ad ilium ipsum juvenem

scribam,sicutdesidero, ibisciet fortasse diiectio tua, etiam

hoc quam non te docuerit : si tamen id te ab iilodidicisse

Isetaris. Sed ne quid forte aliud sit, quod constat esse utile,

et ad fidem necesariam pertinere, peto rescribere non

graveris.

VIII. Nam iiiud quod rectissime et valde saiubriter

credit, judicari animas cum de corporibus exierint , ante-

quam veniant ad iiiud judicium, quo eas oportet jam red-

ditis corporibus judicari, atque in ipsa in qua hic vixerunt,

carne torqueri , sive gioriari : hoc ita-ne tandem ipse nes-

ciebas ? Quis adversus Evangeiium tanta obstinatione men-

tis obsurduit, utin iilo pauperequi posl mortema])latus est

in sinum Abrahae', et in iiio divite ejus in inferno crucia-

tus exponitur, ista non audiat, vel audita non credat.? Sed

numquid te docuit, quomodo animasine corpore de digito

pauperis aqusestiiiam desiderarepotuit; cum ipse confes-

sussit, ahmenta corporea nonnisi propter fuiciendas rui-

nas corruptibilis corporis sui animam quaerere? Verba

ejus ista sunt : « Numquidquia anima, inquit, aut cibum

quserit aut potum, ad ipsam transire credimus pastum ? »

Et paulo post : « Unde inteiligitur, inquit , et probatur,

non ad animam pertinere ciborum sustentacuia , sed ad

corpus^ cuietiam prceter cibum procuratur simili ratione

vestitus, ut iiii necessarius videatur pasturse suggestus

cui competit et ipsos habere vestitus. » Hanc ille senten-

• LUC, XVI, 22.



DE ANTMA F.T EJCS OnTGINF,, T.lli. II. SSfl

tinm snam satis evidoiitc»; exposilani , nonnulla ctiam si-

mililiuiine illuslrans, acijecit, at(|ue ail : « Quid autcm

pulamus in(|uilinum quem(|uam suae liabitalioni prospi-

cere? Nonne si eam scnseritaut tecto tremere, aut nutare

paricte, aul labare tunclaminc, dcstinas cjuaerit , strucs

congerit, {juibus imminentem possit ruinam sedulo diligen-

fercjue fulcire, ne subpericulomansionisdiscrimen videa-

tur pcndcre mansori? Ita ergo etanimam recognosce, in-

(juit, carni su.e desiderarc cibum, cx cjua ipsum concipit

sine dubio desiderium. » Haec nempe ille juvcnis sua sensa

verbis luculentissimis et suflicicntissimis explicavit, asse-

rens non animae rccjuiri alimenla, scd corpori ; cura cjui-

dem illius, scd tanc[uam babitantis in domo, et moribundae

carnis imminentes ruinas provida refectione fulcientis. Et

illud ergo explicet tibi, (juid anima illa divitis ruitu-

rum dcstinare cupiebat, cjuae mortalc corpus jam uticjue

bal)el3at, et tamen sitiebat, et aquse stillam de digito pau-

peris re([uirebat. Habet ubiseexerceat iste doctor senum :

((unerat, ct inveniat, si potuerit, cui rei anima illa apud

inferos bumidum alimentum^ vel tam exiguum mendica-

ret, cum ruinoso habitaculo jam careret.

IX. Tncorporeum sane Deum esse quod credit, gratulor

eum liinc saltem a Tertulliani deliramentis csse discretura ^

Ille quippe sicut animam, ita etiam Deum corporeum esse

contendit. A c[UO iste in hoc dissentiens, mirabiliora per-

suadere molitur, Deum incorporeum, non de nihilo facere,

sedde semetipso flatum exhalare corporeum.O doctrinam

cui omnis aetas aures subrigat,quae homines annosos, quaedenique presbyteros mereatur haberc discipulos 1 Legat,

legat in concione quod scripsit, notos atque ignotos, doc-

tos atque indoctos recitaturus invitet. Seniores cum ju-

nioribus convenite,quod nesciebatis discite, quod nun-

' Tcrtull. Ub. ileAninia. Vide Au2;ust. TI;T*res. i.ixxvi, et F.pipr cxc



326 S. A.UGUSTIN1 EPISCOPl

quam audieratis audite. Ecce isto docente , non aliunde

quod aliquo modo est, nec ex eo quod oranino non est,

Deus flatum creat ^ sed ex eo quod ipse est, cum sit incor-

poreus , corpus suiilat. Naturam ergo suam, antequam

muletur in peccati corpore , ipse mutat in corpus. An

dicit, quod ex sua natura non mutat aliquid , cum flatum

facit. Non ergo eum de se ipso facit : non enim aliud est

ipse, aliud natura ejus. Quis hoc insanissimus opinetur ?

Quod si dicit, ita Deum de sua natura facere flatum , ut

. ipse integer maneat : non inde quaestio est : sed utrum

quod non aliunde, nec de nihilo, sed de illo est, non hoc

sit quod ille, id est, ejusdem naturse et essentiae. Nam et

Fiho genito integer manet 5sed quia eum genuit de se

ipso , non aUud genuit quam id quod ipse est. Excepto

enim quod hominem assumpsit, et Verbum caro factum est,

alius est quidem Verbum Dei Fihus , sed non est ahud :

hoc est, alia persona est, sed non diversa natura. Et unde

hoc, nisi quia non creatus ex alio, vel ex nihilo, sed natus

ex ipso est •, non ut mehor quam erat esset, sed omnino

ut esset , et quod est ille, unde natus est , esset, hoc est,

unius ejusdemque natur.oe, cequahs, coaeternus, omni modo

simihs,pariter immutabihs ,

pariter invisibilis, pariter

incorporeus,pariter Deus •, hoc omnino quod Pater, nisi

quod Fihus est ipse, non Pater ? Si autem manet quidera

ipse integer Deus, nec tamen de nullo, vel de aho, sed de

se ipso diversum ahquid in deterius creat, et de incorporeo

Deo corpus emanat; absit ut hoc cathohcus animus bibat

non enim est fluentum fontis divini, sed figmentum cordis

humani.

X. Jam vero quam inepte laboret, animam, quam putat

esse corpoream, vindicare a passionibus corporis , dispu-

tans de animse infanlia, de paralyticis et oppressis animae

sensibus, de amputatis membris corporis absque anima"



DE ANIMA ET EJI S ORIGINE, LIB. II. 327

sectione , non tccum, scd cum illo potius agere dcbeo :

illi (juippe insudandum est, ut rationem reddat dictorum

suorum •, ne de opere juvenis velle fatigare videamur

gravitalem senis. Quod aulcm similitudines morum qui

reperiunturin filiis,non ex animoe semine venire disputat:

consequens cst ((uidem, ut lioc scntiant quicumque animae

propaginem destruunt •, sed nec illi qui hanc astruunt,

ibi constituunt pondus asscrtionis suoe. Vident enim et

fdiosparentum dissimiles moribus

:

([uod ideofieri

pu-tant

,quia et ipse unus homo plerumque suis moribus

ahos mores dissimiles habet , non utique anima altera

accepta, sed vita in melius vel in deterius commutata. Ita

dicunt, non esse impossibile, ut aiiima non habeat eos

mores,quos habet ille a quo propagata est

5quandoqui-

dem ipsa una nunc alios , ahas alios habere morcs potest.

Quare si hoc te credis ab isto didicisse,quod anima non

sit ex traduce : utinam id vere didicisses j rae tibi docen-

dum hbentissime traderem. Sed ahud est discere , ahud

videri sibi didicisse. Si ergo te didicisse arbitraris quod

adhuc nescis 5 non plane didicisti , sed temere credidisti

quod hbenler audisti , et subrepsit tibi falsiloquium per

suaviloquium. Quod non ideo dico , quia falsum esse jamcertus sim, animas potius insulUari novas,quam de origine

parentum trahi ; hoc enim adhuc ab eis qui docere id

possunt, existimo requirendum : sed quia iste de hac re

ita disseruit , ut non solum eani,quae adhuc discutienda

est , non solveret qusestionem ; verumetiam taha diceret,

({uae falsitatis non habeant dubitationem. Gum enim vellet

probare dubia, ausus est dicere sine dubio reprobanda.

XI. An vero tu reprobare dubitabis, quod cum de

anima loqueretur : « Non vis , inquit , animam ex carne

peccati contrahere valetudinem , ad quam vicissim sancti-

ficationem videas transire per carnem , ut per ipsam re-



328 S. ATJGUSTINl EPTSCOPI

paret stalum, per qiiam perdiderat meritum ? Aut num-

quid quia baptismo corpus abiuitur , non transit ad ani-

mam vel spiritum, quod creditur conferri per baptis-

mum? Merito ergo per carnem, priscam reparat habitudi-

nem, quam visa fuerat paulisper amisisse per carnem, ut

per eam incipiat renasci per ([uara meruerat inquinari. »

Vide in his verbis,quantura iste tuus erravit doctor.

Dixit, « animam per carnem reparare statum,per quam

perdiderat meritum. » Habuit ergo anima aliquem statum

et ahquod meritum bonum ante carnem,quod vult eam

reparare per carnem, quando caro lavacro regenerationis

abluitur. Vixerat itaque alicubi ante carnem in statu et

merito bono5quem statum et quod meritum perdidit

cum venissetin carnem. Dixit, « eam per carnem reparare

habitudinem priscam, cjuara visa fuerat paulisper amisisse

per carnem. » Habuit ergo ante carnem habitudinem

antiquam 5hoc est enim « priscam : » et ista quahs esse

potuit, nisi beata atque laudabilis habitudo ? Quam repa-

rari per sacramentum baptismatis asseverat ; cum eam

nolit ex illa originera trahere per propaginem,quam

constat in paradiso aHquando fuisse fehcem. Quomodo

igitur aho loco « animam se dicit constanter asserere,

non ex traduce, neque ex nihilo, neque per semetipsara,

neque ante corpus ? » Ecce isto loco vult animas ante

corpus alicubi vivere tam beate, uteadem illis per baptis-

mum beatitudo reddatur. Et tanquam sui rursus obhtus

adjungit et dicit : « Ut per eam,» id est, per carnem,

incipiat renasci , per quam meruerat inquinari. Superiusmeritum significaverat bonum perditum fuisse per car-

nem: nuncautem significat malura meritum, quo factum

est ut veniret vel mitteretur in carnem , dicendo, « per

quam meruerat inquinari. » Si enim meretur inquinari,

non cst utique mcritum bonum. Dicat, (juid peccavit



DE ANIMA ET ETTJS ORIGINE, I.IB. 11. 329

antoquam pcr carncm in(|uinaivtur, ut per carnem intjui-

nari mererelur. Dicat, si polest, ([uod nullo modopotest

ijuia invenire hic quid verum dicat, omnino non potest.

XH. Item ali({uanto post ait : (( Anima ita(jue si pecca-

trix essc meruit,qune peccatrix esse non potuit , tameii

neque in peccato remansit, quia in Christo pr.Tefigurata,

in peccato esse non debuit, sicut esse non potuit. » Rogo

te, frater, putas-neista saltem postea legisti etconsiderasti,

et ((uid in recitantc laudaveris, vel unde post recitationerai

gratias egeris cogitasti ? Quid est , obsecro te : « Anima

itac{ue si peccatrix esse meruit,qune peccatrix esse non

potuit? Quid est meruit et non potuit 5» cum mereri hoc

non potuisset, nisi peccatrix fuisset ;non autem fuisset,

nisi esse potuisset;utanteomne malnm meritum peccans

inde sibi meritumfaceret, undeadaJia peccata, deserente

Domino, perveniret ? An ideo dixit, (( quae peccatrix esse

non potuit , » quia nisi in carnem veniret, peccatrix esse

non posset ? Quid ergo meruit , ut eo mitteretur, ubi

peccatrix esse posset,quo nisi venisset , alibi peccatrix

esse non posset ? Dicat,quid meruit. Si enim meruit esse

peccatrix , ahquid jam peccaverat, unde mereretur iterum

esse peccatrix. Sed h?ec fortassis obscura esse videantur,

aut obscura esse jactentur, cum sint apertissima. Neque

enim dicere debuit, (( quod anima meruerit peccatrix esse

per carnem, » cujus nec bonum nec malum meritum re-

perire poterit ante carnem.

XIII. Sedad manifestiora veniamus. Cumenim magnis

coarctaretur angusliis, quomodo animae originaJis peccativinculo teneantur obstrictae , si non ex ilia trahunt origi-

nem ({uae prima peccavit, sed eas puras ab omni contagione

et propagatione peccati, peccatrici carni Crealor insulliai;

ne dicalur illi, quod sic insulllando eas Deus etlicit reas :

primo de praescienlia Dei hanc opinionem munire tenlavit.




« quod eis praeparaverit redemptionem. » In cujus re-

demptionis sacramento parvuli baptizantur , ut abluatur

originale peccatum, quod de carne traxerunt5quasi facta

sua Deus emendet,quod eas insontes fecerat inquinari.

Sed posteaquam ventum est, ut de iliis loqueretur, quibus

tali non subvenitur auxilio , et antequam baptizentur

expirant : « In hoc, inquit, loco non me quasi auctorem

spondeo , sed aHquid de exemplo conjicio. Habendam

dicimus de infantibus istiusmodi rationem , qui praedes-

tinati baptismo, vitse praesentis, antequam renascantur in

Christo, praeveniuntur occiduo. Legimusenim, inquit, de

talibus scriptum : «Raptus est ne malitia mutaret iliius in-

)) tellectum, aut ne fictio deciperet animam ejus. Propter

M hoc properavit de medio iniquitatis iilum educere •,pla-

» citaenim Deo erat anima ejus: et consummatus in brevi,

» replevit tempora longa ^ » Quisistum dedignetur habere

doctorem ? Ergo-ne parvuli,quos plerumque volunt

homines baptizari , et dum curritur, ante moriuntur, si

retardarentur in ista paululum vita, ut baptizati continuo

morerentur, malitia mutaret intellectum illorum, et fictio

deciperet animam eorum5et ne hoc eis contingeret, sub-

ventum illis est, ut ante raperentur quam ])aptizarentur?

In ipso ergo baptismate mutarentur in pejus, et fictione

deciperentur , si post baptisma raperentur. O admiranda

atque sectanda doctrina ! Sed hoc de vestra prudentia,

qui adfuistis , cum recitaret , iste praesumpsit , et de tua

maxime ad quem scripsit, et cui recitatos libros tradidit,

utcredituros vos esse confideret, de non baptizatis infan-

tibus esse scriptum, quod de omnium sanctorum immatu-

ris aetatibus scriptum est, cum quibus male actum stulti

arbitrantur, si de hac vita celeriter rapti fuerint , nec ad

annos quos homines pro magno divino munere sibi exop-

' Sap. IV, II.



DE ANIMA ET EJV8 OHIGINE, LIB. II. 331

tant, pervenire potuerint. Quale est autem dicere : « In-

fantos pra^dtstinatos baptisnio, vita3 praesentis, antequam

renastantur in Christo, occiduo prieveniri ;» velutali(|ua

vis fortunae , sive fati, sive cujuslibet rei, non permittat

Deum (|uod praedcstinavit implere? Et quomodo ipse illos

rapit,quia placuerunt illi ? An eos et ipse prsedestinat

baptizari , et ipse (juod prnedestinavit, non sinit fieri ?

XIV. Sed attende cjuid adliuc audeat, cui displicet in

tanta liujus profunditat(; quiestionis cautior quam scien-

tior nostra cunctatio. « Ausim dicere, inquit, istos perve-

nire posse ad originalium indulgentiara peccatorum ,non

tamen ut coeleste inducanlur in regnum : sicuti Jatroni

confesso quidem, sed non baptizato, Dominus non coelo-

rum regnum tribuit^ sed paradisumj cum utique jam

maneret , « Qui non renatus fuerit ex a^jua et Spiritu

» sancto, non intrabit in regnum cteJorum-. » Pr.Tcipue

quia multas esse mansiones apud Patrem suum Dominus

profitetur , in quibus designantur merita muJta et diversa

mansorum ^: ut hic non baptizatusperducatur ad veniam,

baptizatus ad palmam,quae est parata per gratiam. »

Cer.nis hominem, paradisum atque mansiones quae sunt

apud Patrem, a regno separare coeJorum , ut etiam non

baptizatis abundent Joca sempiternae feJicitatis. Nec videt,

cum ista dicit, ita se noJJe baptizati cujuspiam parvuli

mansionem a ccjeJorum regno separare, ut ipsam Dei Patrjs

domum, veJ aJiquas partes ejus inde separare non timeat.

Neque enim Dominus Jesus in universitate creaturae, vel

in c{uaJibet universitatis parte^ sed in domo Patris mei,dixit, mansiones muJtae sunt. Quomodo ergo erit in Dei

Patris domo non baptizatus , cum Deum patrem habere

non possit nisi renatus? Non sit ingratus Deo, qui eum

dignatus est a Donatistarum veJ Rogatistarum divisione

' Luc. xxiii, 43. — " Joan, iii, 5. — ^ Id. xiv, 2.

l



s. kvav&Tim EPiscopi

liberare, utipsam domnm Dei Patris qiiserat dividere, et

aliquam ejus partem extra regnum coelorum ponere , ubi

non baptizati valeant habitare. Et quo pacto ipse regnum

coelorum se intraturum esse praesumit, de quo regno in

quanta vult parte domum ipsius regis excludit. Sed de

latrone illo, qui juxta Dominum crucifixus speravit in

Dominum etiam crucifixum , et de fratre sanctae Perpetuse

Dinocrateargumentatur, quod etiam non baptizatis dari

possit indulgentia peccatorum et sedes aliqua beatorum :

quasi quisquam, cui non crederenefas esset, huic indica-

verit, quod non fuerint baptizati. De quibus tamen in eo

libro, quem scripsi ad fratrem nostrum Renatum,plenius

quid mihi videretur exposui : quod tua dilectio poterit

nosse, si non spreveris legere^ nam ille petenti non pote-

rit denegare.XV. ^stuat tamen iste, atque horrondis sufTocatur

angustiis. Attentius enim fortasse quam tu quid mali di-

cat attendit, praeter Ghristi scilicet baptismum solvi in

parvuhs originale peccatum. Denique ut ahquatenus in

hac causa vel sero ad Ecclesise sacramenta confugiat,

« Pro his sane, inquit, oblationes assiduas et offerenda

jugiter sanctorum censeo sacrificia sacerdotum. » Habeto

istum, si placet, etiam censorem , si parum fuerat habere

doctorem, ut sacrificium corporis Christi etiam pro his

ofleras, qui Ghristo non sunt incorporali. Rem quippe

tam novam, atque a discipiina ecclesiastica et a regula

veritatis ahenam , cum libris suis auderet inserere, non

ait, puto ; non ait, existimo 5 non ait, arbitror ; non ait sal-

tem , suggero , vel dico5sed , censeo : ut sciiicet si otfen-

deremur novitate seu perversitate sententiae , terreremur

auctoritate censuroe. Videris tu, frater, quomodo sustinere

possis istum docentem : Catholici tamen qui sanum sa-

piunt sacerdotes, quibus et te oportet adjungi , absit ut



\

DE \N1MA ET EJIS OniGlWE, I.ID. II. 333

aciiuiescant isLum audire censcnlem,quem polius optanl

lesipisccntem ac clolcntem , ct tiuod ista senserit , imo

vero eliam scripserit, correctione saluberrima poeniten-

tem. « Sed hoc, inc[uit, exemplo MachaJjaeorum in prse-

lio cadentium asLruo facicndum', qui cum furlim de in-

terdictis olterrent, atc(uc in ipso certamine cecidissent, a

sacerdolibus, ait, iuvenimus iioc initum consihum luisse,

ut cpiorum animas ex vetito reatus obstrinxerat, sacrifi-

ciorum oblatio repararet. » Ilaistud dicit, c[uasi proincir-

cumcisis illa oblatalegerit sacrificia, sicut haec nostra pro

non baptizatis censuit otTerenda. Gircumcisio quippe fuit

ilhus temporis sacramentum,quod praefigurabat nostri

temporis baptismum.

XVI. Verumtamen iste in sui comparatione qualis pos-

terius apparuit, tolerabihus adhuc errat. Nam velut pcjeni-

tuerit eum ^(nonquod debuit pccnitcre, id est, Cjuod au-

sus fuerit asserere non baptizatis relaxari originale pecca-

tum, atque indulgentiam dari omnium peccatorum, etin

paradisum , hoc est, Jocum tantse fehcitatis mittantur, et

beatas mansiones in domo Patris habere mereantur,) sed

illud eum potius poenituerit, quod eis minoris beatitudinis

extra regnum ccelorum concesserit sedes •, adjunxit, atque

ait^ « Aut si forle cpiispiam reluctetur, latronis anima;

vel Dinocratis interim temporarie collatum paradisum5

nam superesse illis adhuc in resurrectione praemium regni

coelorum : quanquam sententia ilU principalis obsistat,

« Quia qui non renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto

» non intrabit in regura coelorum : » tamen teneat etiam

meum in regnum ccelorum : tamen teneat etiam meum

in hac parte non invidentis assensum , modo misericordiae

praescientiaeque divinae et elfectum amplificet et atfec-

tum. » Haec verba in secundo ejus libro lecta descripsi.

' -2 Mach. xii, 43.



334 S. AUGTJSTIMl EPISCOPI

Numquid in hac causa erroris audaciam, temeritatera,

prsesumptionem habere quispiam posset ampliorem?Ipse

sententiam dominicam recordatur, ipse commemorat, ipse

suis litteris interponit, ipse dicit, « quanquam sententia

illa principalis oi)sistat , « Quia qui non renatus fuerit ex

» aqua et Spiritu sancto, non intrabit in regnum ccelorum :»

et audet tamen sueg censurae levare cervicem contra sen-

tentiam principalem. « Teneat^ inquit , etiam meum non

invidenlis assensum : » qui dicit animas non baptizato-

rum temporarie mereri paradisura: propter has enira, la-

Ironem atque Dinocratem , tamquam praescribendo , vel

potius praejudicando commemorat : in resurrectione au-

tem in meliora transferri et regni ccelorum percipere

praemium : « quanquamsententia, inquit, principalisob-

sistat. » Jam ergo ipse considera, qusesote, frater,quis-

quis cuipiam praebet assensum adversus auctoritatem sen-

tentiae principalis, quam sententiam merebitur principis?

XVII. Novellos haereticos Pelagianos justissime conci-

liorum cathoHcorum et sedis apostohcae damnavit aucto-

ritas, eo quod ausi fuerint non baptizatis parvulis dare

quietis et salutis locum, etiam praeter

regnum coelorum*.Quod ausi non fuissent , nisi negarent eos habere originale

peccatum, quod opus esset absolvi per baptismatis sacra-

raentum. Iste autem sicut catholicus dicit, parvulos ori-

ginah obstriclos esse peccato, et tamen eos ab hujusmodi

vinculo sine lavacro regenerationis absolvit et post mor-

tem in paradisum misericors mittit5

post resurrectionera

vero etiara in regnura coelorura misericordior introducit.

Talis sibi Saiil misericors visus est-, quando pepercit regi,

quem Deus prsecepit occidi : sed raerito inobediens raise-

ricordia, vel misericors inobedientia reprobata atque dam-

nata est : ut caveat homo , ne ab illo misericordiara me-

' Vidc Epist. cxc, ad Optatum. — ' i Keg. xv, 9.



DE ANIMA EX EJUS ORIGINE, LIU. II. 335

reaturhomo, contra ejus sententiam a quo factus est

homo. Intonat per os proprii corporis veritas : « Si (juis

n non tuerit rcnalus cx aijua ct Spirilu, non polest in-

» troirc in regnum Dei^ » Atque ut ab hac sententia

exccptos martyres faciat,quibus contigcrit anle pro

Christinomincoccidi, ((uamChristi baptismatc dilui, dicit

aho loco, <( Qui pcrdiderit animam suam propter me, in-

» veniet eam -. » Et ne cuiquam (jui non rcnatus fucrit

christianae fidci lavacro , promittatur peccati originahs

abohtio, clamat Apostolus, Per unius dciictum in omnes

» homines ad condemnationem ^. » Contra quam con-

demnationcm Dominus unum esse ostendcns salutis auxi-

lium:((Qui crediderit, inquit, et baplizatus fuerit, salvus

» erit; qui vero non credidcrit, condemnabitur^ » Cujus

mysteriumcredulitatis in parvuhs per

corumrcsponsio-

nem a quibus gestantur , impletur^ne si factum non fue-

rit, eant ex uno omnes in condemnationem. Et tamen

contra tam manifestas voces, quas concinit veritas proce-

dit in medium magis vecors quam misericois vanitas, et

dicit, Non solum noneunt in damnationem parvuli, et si

nullum eos christianae fidei lavacrum a vinculo originahs

peccati absolvat ; verum etiam felicitate paradisi post mor-

tem interim perfruuntur, post resurrectionem vero etiam

regni ccelorum felicitatem possidebunt. Haec iste contra

catholicam fundatissimam fidem numquid dicere auderet,

si qucestionem solvendam de animae origine vires suas ex-

cedentem suscipere non audcref.'

XVIII. Horrendis est enim coarctatus angustiis ab eis

qui dicunt, « Cur Deus animam tam injusta animadver-

sione mulctavit , ut in corpus eam peccati relegare vo-

luerit ; cum consortio carnis peccatrix esse incipit,quae

peccatrix esse non potuit ? » Utique enira dicunt , « Nou

' Joan. 111, 5. — ' Mattb. x, Sg. — 3 Rom. v, i8. — 4 Maic xvi, i6.



S. XUGUSTIJVI EPISCOPI

potuit anima esse peccatrix , nisi eam Deus miscuisset

carnis consortio peccatricis. » Qua ergo justitia id fece-

ritDeus, cum iste invenire non posset^ maxime propter

aeternam damnationem morientium parvulorum,quibus

non baptizatis expiatum non fuerit originale peccatum :

cur itaque Deus justus et bonus, parvulorum animas,

quibus praescivit non sulDventurum Ghristianae gratiae

sacramentum, ab omni noxa propaginis liberas , mit-

tendo in corpus quod cx Adam trahitur, vinculo peccati

originalis obstrinxerit, atque isto modo reaa ceternse dam-

nationis effecerit, cum invenire non posset ; nec veliet

dicere etiam ipsas ex illa una originem trahere peccatri-

cem : maluit per naufragium miserabile exire, quam

temerarium cursum velis depositis, et remis suae disputa-

tionis inhibitis, provida deliberatione frenare. Viluit

quippe juveni senilis nostra cunctatio,quasi huic moles-

tissimce ac periculosissimae quaestioni magis fuerit impetus

eloquentiae, quara consilium prudentiae necessarium. Et

prsevidit hoc etiam ipse , sed frustra. Nam haec sibi velut

ab adversariis propositurus objecla, » Ex hinc alia, inquit,

substruuntur opprobria querulis murmurationibus obla-

trantium, et excussi quasi quodam turbine, identidem

inter immania saxa coUidimur. » His praedictis quaestio-

nem supra dictam scopulosisshnam sibi proposuit , ubi a

fide catholica naufragavit , nisi refecerit poenitendo quod

fregit. Ulum ego turbinem atque illa saxa devitans, navem

ilhs committere noiui : et de hac re ita scripsi, ut rationem

potius cunctationis meae, quam temeritatem praesump-

tionisostenderem^ » Quod opusculum meum cum apud

te invenisset, irrisit, seque illis cautibus animosiore im-

petu quam consulliore commisit. Sed quo eum praefi-

''*Inlib. 111 de libero aibitrio, cap. 2r, lib. u de peccator. Merit. cap. ui-

tim, ct Epist. clvi, ad Hieionym, cl cxc, ad Optatuni.



L»E AM\(A Kl EJLS OKlGli\E, l.llJ. II. ."l.i?

(lenlia ista pcrtluxerit, puto quod nunc vidcas : uherius

autem ago Deo gratias, si et antea jam videbas. Cumcnim nollet coliibere pra^cipilem eursuni, propter aneipi-

tem excursum, miserabilem invenit incursum asserens

Deum parvulis sine Christiana regencratione defunctis, et

modo paradisum, et postea regnum conlerre cociorum.

XIX. Scripturarum vero testimonia quaecumque posuit,

quibus animas Deum non ex illius prim.ne propagine attra-

here, sed sicut ipsam primam suasquibus(|ue singuHs insuf-

flare, velut probare conatus est , ita sunt , tjuod ad istam

quaestionem attinet, incerta et ambigua, ut etiam aliterac-

cipi, (juam ipse vult, facillime possint. Quod jam in eo libro

quem scripsi ad amicum nostrum , cujus commemoratio-

nem superius feci, satis, quantum existimo, demonstravi.

Testimonia quippe ipsa quae adhibuit, ubi legiturDeus

animas vel dare , vel facere , vel fingere; unde ilias det

velunde faciat sive fingat, non ostendunt ; utrum ex pro-

pagineillius primae, an insuillandosicut iiiam primam. Iste

autem ex eo ipso quod legitur animas Deus dare, sive fa-

cere, sive fingere ^, jam putat animarum negatam essc pro-

paginem: cum Deus, eadem Scriptura teste, eliam corpo-

radet, sive faciat, sive fingat-, quoe tamen ab illo ex pro-

pagine seminis dari, fieri, fingi nemo ambigit.

XX. Item quod scriptum est, « Ex uno sanguine Deum)) fecisse omne genus hominum ^5 » vel quod ait Adam :

« Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea ^: »

quia neque ibi dictum est , ex una anima5 neque hic,

anima de anima mea•,

putat negari animas fiiiorum exparentibus ,. vel iliius mulieris ex viro : quasi vero si non

ex uno sanguine, sed ex una anima diceretur, ahud quam

totus homo inteliigeretur, nec corporis propagatio negare-

» Isai. xm, 5, et lvii, i6. — » Zacli. xii, i. — ^ Acl xvir, '26- —4 Gcm.

ii, 23.

cxLi. 22



33g 5. lUGUSTINI EVISCOPl

tur. Sic etiam si dictum esset, aiiima de anima mea : non

utique negaretur caro, quam de illo exemptam fuisse cons-

tabat. A parle enim totum, sicut etiam a toto partem ple-

rumque Scriptura significat. Nam certe si non ex uno san-

guine, sed ex uno homine, illo loco scriptum esset, insti-

tutura esse genus liumanum ûnde iste adhibuit testi-

monium^ non prsejudicaret istis qui negant animarum

propaginem5quamvis non sola anima, nec sola caro, sed

utrumque sit homo. Responderent enim a toto partem , id

est, ab homine solam hominis carnem, Scripturam signi-

ficare potuisse. Sic ergo et ii qui defendunt animarum

propaginem , illud quod dictum est , ex uno sanguine, per

sanguinem scilicet hominem , id est, a parte totum signi-

ficatum esse contendunt. Sicut enim videtur illos juvare

quod dictum est, ex uno sanguine, nec dictum est, ex unohomine : sic videtur et istos juvare quod dictum est : « Per

» unum hominem peccatum intravit in mundura, et per

» peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in

» quo omnes peccaverunt^ ; » nec dictum est, in quo om-

nium caro peccavit. Itemque sicut illos videtur juvare quod

dictum est : « Hoc nunc os ex ossibus meis, et carode carne

» mea ^» quia pars est dicta, non totum : sic iterum istos

quod ibi continuo sequitur, « Hsec vocabitur mulier, quo-

» niam de viro suo sumpta est. » Debuit enim dici, aiunt,

quoniam de viro suo caro ejus sumpta est ; si non tota rau-

her, id est, cum anima , sed sola caro sumeretur ex viro.

Porro autem utrisque auditis, qui sine studio partium

judicat, videt profecto, ncc contra istos qui propaginem

animarum defendunt proferenda illa testimonia ubi pars

nominatur, quia potuit Scriptura significare ilhc a parte

totum , sicut Verbum caro factum est ^ cum legimus, non

ulique carnem solam , sed hominem totum inteUigimus :

Kom. V, 12. — 2 Joan. i, i4-



DE ANIMA EJ EJl.S OHIGIAE, Lll!. U. .339

iicc coiilra illos (jni propagiiicm animarum dcslruuiU;

ista proicrcnda, uhi uoii pars hominis, scdtotum com-mciuoralur

j(juia potuit ibi Scriptura a toto partcm signi-

ficarc, sicut sepultum confitemur Christum, cum cjus

caro sola sepulta sit. Ac per hoc propaginem animarumnec temcre astrucndam

, nec temere destrucndam dici-

mus:sed admonemus , alia lcstimouia csse ciucercnda,

qux non inveniantur ambigua.

XXI. Quamobrem ([uid te isie docucrit, et unde gratias

agcris, nondum scio. ]>Ianet ([uippe illa quaestio sicut erat,

n\ qua ([uaeritur de animarum origine, utrum illas Deus

ex propagine illius unius,quam primo insufflavit ho-

mini5an ex flatu suo , sicut primo homini , det, faciat,

fingat hominibus, quas eum dare, facere, fingere, fides

christiana non dubitat. Quam questionem iste cum solvere

conarctur, nec vires suas intueretur, destruens animaruiff

propagincm, et asserens eas puras ab omni contagione

peccati non de nihilo, sed de se ipso insutllare Creatorem,

et naturam Dei mutabilitatis opprobrio,quod necesse

non fuerat, infamavit^ et dum vult reddere ralionem, ne

Deus credatur injustus, si puras ab omni peccato animas,

etiam illas quas christiana regeneratione non redimit

vinculo pcccati originalis innectit, ea dixit quse te iiolo

docuerit. Tantum enim salutis et feJicitatis non baptiza-

tis parvulis tribuit, quantum nec Pelagiana hseresis po-

tuil. Et tameu de tot miflibus parvulorum,qui nascun-

tur ex impiis, et inter impios moriuntur, non quibus

homines per baptismura , cUm velint, subvenire non pos-

sunt, scd de quibus ba})tizandis nemo potuit vel poterit

cogitare^nec quisquam pro eis obtulit vel oblaturus est

sacrificiurn,quod isLe ctiara pro nobis baptizatis ccnsuit

oflerenduni,quid diceret non invenit. De quibus si fuerit

inleiTogatus, eorum animae quid meruerint, ut illas Deus

22.



340 S. AtGUSTlNI EPISCOPI

nec abluendas baptismo, nec expiandas Christi corporis et

sanguinis sacrificio , et in seterniim damnandas carni in-

serat peccatrici 5aut oranino haerebit , et ei nostra cunc-

tatio vel sero placebit , aut simul pro omnibus parvulis,

qui toto orbe terrarum sine christiano baptismate mo-

riuntur, etiam eorum nominibus tacitis, quoniam nes-

ciuntur in Ecclesia Christi , non incorporatis corpori

Chrisli, ofterendumcorpus Christi esse censebit.

XXII. Absit a te, frater, ut h«c tibi piaceant, absit ut

ista , vel didicisse gaudeas , vel docere prsesumas : alio-

quin longe melior invenietur ipse quam tu. Quia in exor-

dio primi sui libri modeste atque humiliter praelocutus est,

dicens : « Cum tibi parere desidero , notam praesumptio-

nis incurro. » Et paulo post : « Quandoquidem ,inquit

nec mihi ipse sim credulus, ea quae dixero posse probari-,

studeamque semper etiam propriam sententiam non tueri,

si improbabilis detegatur^ et sit mihi cordi, proprio judi-

cio damnato , meliora magis et quae sint veriora sectari.

Nam ut est optimi propositi laudandique consihi, facile ad

veriora transduci ; ila improbi obstinatique judicii est, nolle

citius ad tramitem rationis inflecti. » Haec quippe ille si

veraciter dixit, atque ut locutus est senlit, magnse profecto

spei animum gerit. Item in fme Hbri secundi : « Nec pu-

tes, inquit, ad invidiam tuam forsitan revocandum, quod

in tua dictorum meorum conslituam potestate judicium.

Ac ne forte cujusquam curiosi lectoris obtutus , inter ii-

iitas fibras eiementorumvestigia remanentia sollicitent et

otfendant, contextampaginaeseriem pollice severo discer-

pe :meque hujus censionis experte, puni atramenta quae in

gna eloquia signaverunt 5 ne hac occasione et tuum erga

me judicium, quo mihi vehementer indulges, et meae

quse iatebant ineptiae rideantur. «

XXIII. Istoigiturcum iliesuosiibros et initio praemuni-



DE ANIMA ET CJIS ORIGINE, LIB. If. 341

verit, et termino conitmmiverit, alqiietuis luimeris impo-

suerit onus religiosum correclionis et emendalionis suae :

hoc aputl te inveniat ((uocl petivit, ut emendes eum justus

in misericordia, et arguas eum^^ oleum autem peccatoris

((uo impinguetur caput ejus, absit a manibus at((ue oculis

luis, id est, assentatio indecens adulantis , et deceptoria

lenitudo blandientis. Quod si emendare negligis , cum vi-

deas emendandum , adversus charitatcm facis : si autem

tibi emendandus propterea non videtur, ((uia pulas eura

recte ista sensisse , adversus veritatem sapis. Et ideo ille

melior, ((ui emendari est paratior, si non defuerit emen-

dalor, ((uam tu, si vel sciens irridenter contemnis erran-

lim, vel nesciens pariter sectaris errorem. Omnia ita((ue

in eisdem libris ad te scriptis et tibi traditis sobrie vigilan-

ter((ue considera, et jÎura ((uam ego invenies fortasse cul-

(oanda. Et ((unecunK(ue ibi sunt approbanda at((ue lau-

danda, si quid in eis re vera forsitan ignorabas, atque isto

disserente didicisti , evidenter profitere quid illud sit ^ ut

(le hoc te gralias egisse, non de his quae illic improbanda

lam multa sunt , omnes noverint,qui vel recitante illo te-

cum simul audierunt , vel eosdem postea hbros legerunt :

ne in ejus ornato eloquio tanquam in pretioso poculo te

invitante, etsi non bibente, venenum bibant, si tii c(uid

inde biberis , et quid non biberis nesciunt , et propter lau-

dem tuam omnia illic bibenda salubriter arbitrantur.

Quamvis et audire, et legere, et quse dicta sunt haurire

memoria, c(uid est nisi bibere? Sed praedixit Dominus de

fidelibus suis,

c(uod etsi

mortiferum ((uid biberint, noneis nocebit -. Ac per hoc qui cum judicio legunt , et se-

cundum regulam fidei a{3probanda approbant , et impro-

bant improbanda ; etiam si commendant memoriae quae

improbandadicuntur, nulla venenata sententiarum pravi-

Psal. c\i., 5. — ' Maic. xvi,' i8.



342 S. ATJGITSTINI EPISCOPI

tate laeduntur, Haec me gravitatem et religionem tuam,

sive mutua sive praevia charitate monuisse vel commo-

nuisse minime poenitebit, Domino miserante, quomodoli-

bet accipias, quod tibi praerogandum putavi. Agam vero

ei uberes gratias, de cujus misericordia saluberrimum est

fidere, si ab his pravitatibus et erroribus,quos ex Jibris

hujus hominis ostendere his litteris potui, alienam atque

integram fidem tuam , vel invenerit epistola ista , vel fe-

cerit.



DE ANIMA ET EJU.s ORIGINE, Lll!. III. ;i4.i

DE ANIMA

ET EJUS ORIGINE

LIBER III.

AD YINCEINTIUM VICTOREM.

Tincentio Victori monstrai,quce

necesseest in siiis

de origine anijiice libris eniendet, si vidt esse ca-

tholicus : eaque superioribas libris ad Renatuni

et ad Petrujji fajn refutata, hoc tejtio ad Victo-

lejii ipsuJJi scjipto perstringit breviter Augustinus,

el ad ujidecijJi ejTorum capita leôcat.

I. QroD mihi ad te scribendum putavi, hoc prius co-

gites , fili dilectissime Victor , volo , si te contemnerem

nequaquam id rae fuisse facturum. Nec ideo tamen hu-

mihtate nostra sic abutaris, ut propterea te existimes

approbatum , quia cernis non fuisse contemptum. Nonenim sequendum , sed corrigendum te dihgo : et quoniam

nec corrigi posse despero, nolo mireris mc contemnere

non posse quem dihgo. Si enim te antequam nobis com-

municares, diligere debui , ut esses catholicus : quanto

magis te jam communicantem dihgere debeo , ne sis novns



344 S. AtGUSTINI EPISCOPI

haerelicus, et ut sis lalis catholicus, cui resistere nullus

possit haereticus. Quantumenim apparet ex donis ingenii,

quae jam tibi largitus est Deus,profecto sapiens eris , si te

non esse credideris ; atque ut sis , ab illo qui facit sapien-

tes,pie , suppliciter , instanterque poposceris- etmalueris

errore non decipi, quam errantium laudibus honorari.

II. Prius me in libris tuis titulus tuinominis pro te

sollicitum reddidit. Cum enim quis esset Vincentius Vic-

tor , ab eis qui te noverant , et forte aderant , requisissem;

audivi te faisse Donatistam , vel potius Rogatistam,

nuper autem communicasse cathohcse. Et cum gauderem

tantum,quantum de his solemus

,quos ab illo errore li-

beratos esse cognoscimus •, imo vero etiam multo ampHus,

quod ingenium tuum,quo delectabar in litteris tuis

videbara non remansisse apud adversarios veritatis : ad-

ditum est a referentibus,quod me inter illa gaudia con-

tristaret, ideo te cognominari vohiisse Vincentium, quod

Rogati successorem,qui hoc nomine appellatus est

,

adhuc tanquara magnum et sanctum virum animo teneas;

et ob hoc ilhus nomen , tuum volueris esse cognomen.

Nec defuerunt qui dicerent , etiam hoc a te fuisse jac-tatum

,quod ipse tibi nescio qua visione apparuerit

atque ad hos conficiendos hbros , de quibus tecum agere

isto nostro opusculo institui, sic adjuverit, ut ea tibi

scribenda,quantum ad res ipsas rationesque attinet , ipse

dictaret. Quod si verum est, jam te illa dicere potuisse

non miror,

quse , si patienter auscultes admonitioni

mese , et eos hbros cathohca mente consideres atque per-

tractes, te dixisse procul dubio poenitebit. Ille quippe

qui se , sicut eum prodit Apostolus , transfigurat in an-

gelam lucis^ in eum tibi est transfiguratus,quem tu

fuisse vel esse tanquam lucis angelum credis. Et eo qui-

I 2 Cor. XI, 1/^.



DE ANIMA ET E,I(3 OUIGIKE, I.IB. III. 346

dem modo miniis ad decipiondoscalholicos valct, quando

se non in liicis angclos , scd in h.iereticos transfigural :

sed te ah eo ialli jam calliolicum nollem. Cruciclur crgo

le didicisse quse vera sunt, (juanto magis laetatus fuerat

se tibi persuasisse (|u<t falsa sunt. l't autem non diligas

homincm mortuum , cujus dilectio tibi obesse potest,

prodesse illi non potest; hoc breviter intuearis admoneo;

quod uti([ue ille non est sanctus et justus, si tu haerctico-

rum Donatistarum vel Rogatistarum la(jueos evasisti : si

autem illum sanclum ct juslum arbitraris, tu commu-

nicando catholicis interisti. Profecto enim te catholicum

iingis, si animo illud es , (|uod erat ille (|uem diligis. Et

nosti quam terribiliter scriptum sit, quod Spiritus sanctus

disciplinae fugiet fictura'. Si autem veraciter communi-

cans,

non te catholicum fingis:

quid adhuc haereticummortuum sic diligis, ut ejus velis te jactare adhuc no-

mine , cujus jam non tcneris errore? Nolumus te habcre

tale cognomentum , tanquam sis haeretici mortui monu-

mcntum. Nolumus talem titulum habere librum tuum,

((ualem lalsum cssc diceremus , si in ejus sepulcro lege-

remus. Non enim Vincentium Victorem scimus esse , sed

victum : et utinam fructuose , sicut te vinci volumus ve-

ritate. Astute autem putaris et callide, cum libros tuos,

quos crcdi cupis illo tibi revclante dictatos , appellas

Vincentii Victoris , non tam Vincentium te quam illum

vocari voluisse A^îctorem , velut tibi revclando quse scri-

beres, vicisset errorem. Ut quid tibiisla, fili? Esto potius

verus , non fictus catholicus, ne te fugiat Spiritus sanctus,

et nihil tibi possit prodesse Vincentius, in quem se ad te

fallenduni transfiguravit raalignissimus spiritus : ejus

quippe sunt illa,qnalibet tibi fraude persuasa. Quae si

admonitus pia humilitate et catholica pace correxeris

' Sap. I, 5.



346 S. AtGUSTIWI EPISCOPI

errores fuisse judicabuntur studiosissimi juvenis, emen-

dari potius quam in eis remanere cupientis. Si autem pro

eis tibi etiam contentionem,quod absit, persuaserit per-

vicacem •, jam tanquam haeretica dogmata cum suo necesse

erit auctore damnari, cura scilicet pastorali et medicinali,

prius quam per incautum vulgus serpant dira contagia

cum dilectionis non veritate , sed nomine , salubris negli-

gitur disciplina.

III. Si quaeris quaenam illa sint,poteris quidem legere

mea scripta ad fratres nostros , Renatum Dei servum , et

presbyterum Petrum , ad quem tu eadem ipsa , de quibus

nunc agimus, scribenda existimasti, « ejus, ut asseris,

voluntati petentis obtemperans. >> Dabunt enira tibi ut

legas procul dubio , si volueris , et ingerent etiam non

petenti. Verumtamen etiam hic, quse maxime in eisdem

libristuis, et in fide tua emendari cupiam, non tacebo.

Primum est, quod « animam non ita visa Deo esse fac-

tam , ut eam ex nihilo fecerit , sed ex semetipso. » Ubi

non putas esse consequens, ut naturae sit Dei : quia pro-

fecto quam sit impium , et ipse cognoscis. Qua impietate

ut careas,

ita oportet ut dicas animae auctorem Deum, ut

ab illo facta sit, non de illo. Quod enira de illo est , sicut

unigenitus Filius, ejusdem naturse cujus et ille est. Ut

autem anima ejusdem naturae non sit cujus est ille, facta

est quidem ab illo, sed non de illo. Aut ergo dic unde,

aut fatere de nihilo. Quid est quod dicis , « eam particu-

lam esse quamdam halitus naturae Dei? » Numquidnam

ipsura halitum naturse Dei , cujus halitus est isla par-

ticula, negas ejusdem cujus Deus est esse naturse? Si

negas, ergo de nihilo et istum halitum fecit Deus, cujus

halitus animam vis esse particulam. Aut si non de nihilo,

dic unde illum fecerit Deus? Si de se ipso, ergo ipse est,

quod absit, materies operis sui. Sed dicis, « Gum de se



nE ANIMA ET EJUS OHIGINE, LIB. 111. 347

ipso halilnm vel flatum facit , ipse integer manel : » cjuasi

non et ignis liieern.r inlegcr maneat, cum de illo altera ae-

cenditnr, et tamcn ejusdcm , non altcrius sit naturre.

IV. Sed, intjuis , « cura a nohis uter intlatur, non ali-

qua portio nostne natuiie, vel (|ualitatis intunchtur^ eum

hic ipse spiritus,quo hausto uler impletus extenditur,

sine aliqua nostri diminutione egeratur. » His verbis tuis

ndhuc addis et immoraris , et inculcas similitudincm quasi

neccssariam , qua intelligamus (|uomodo Deus sine suae

naturae aliquo detrimento, et de se ipso animam faciat,

et facta de ipso , non sit quod ipse. Dicis enim : « Num-

quid animoe nostrae est portio utris inflatio, aut homines

fingimus cum utres inflamus, aut detrimentum nostri in

alicpio patimur, cum flatus nostros in diversa partimur?

Sed nullum patimur detrimentum, cum ex nobis ad ali-

quid transmittimus flatum , et manentc in nobis plena

flatus proprii qualitate et integra quanlitate , nullum nos

meminimus damnum ex utris inllatione sentire. Isla si-

militudinc, qua3 satis eiegans et congruens tibi videtur,

(juantum fallaris attende. D(ûm cjuippe dicis incorpo-

reum, non de nihilo a se 1actara , sed de se ipso animam

sulllare corpoream : cum flatum nos , licet corporeum,

subtiliorem tamen emittamus, quam nostra sunt corpora;

nec eum de anima nostra , sed de hoc aere per viscera

corporis exhalemus. Pulmones quippe anima, cujus nutu

moventur etiam caetera corporis membra , ad hunc aerium

spiritum ducendum atquc rcddendum, sicut folles movet.

Praeter enim alimenta solida et fluxa , unde est cibus et

potus , hoc tertium nobis Dens alimentum circumfudit

aurarum,quas ita carpimus, ut sine cibo ct potu diu esse

possimus , sine hoc autem alimento tertio,quod aura

nobis, cjnae undique circumsistit, spirantibus et respiran-

tibus exhibet, nec exiguo temporis spatio possiraus vi-




vere^ Sicut autem cibus et potus non solum ingerendi,

verum etiam per meatus ad hoc institutos egerendi sunt

ne utroque Igedant, vel non intrando, vel non exeundo :

ita hoc tertium flabile ahmentum,quia in nobis manere

non sinitur, nec immorando corrumpitur, sed egeritur raox

ut ingeritur 5non alios, sed eosdem meatus, id est, os,

aut nares, aut utrumque, et qua intraret , et qua exiret

accepit.

V. In teipso tibi proba ipse quod dico : emitte spiritum

flando , et vide utrum dures, si non receperis : recipe

respirando, et vide quas patiaris angustias, si non rursus

emiseris. Hoc igitur facimus, quando utrem , sicut dicis,

inflamus,quod facinius ut vivamus : nisi quod tunc

paulo plus ducimus, ut paulo plus eraittamus , ut spiri-

tum flabilem, id est, ventum in utrem implendum et

extendendum non quiete spirandi etrespirandi, sed anhe-

landi impetu coarctemus. Quomodo ergo dicis , « Nuflum

patimur detrimentum, cum ex nobis ad aUquid transmitti-

mus flatum, et manente in nobis plena flatus proprii quaJi-

tate et integra quantitate , nuflum nos meminimus damnum

ex utris inflatione sentire? » Apparet te, fdi, si ahquando

utrem inflasti, non advertisse quid egeris. Quod enim in-

flando amittis , statim recipiendo non sentis. Sed potes

hoc faciflime discere, si hoc potius vehs,quam tua dicta,

quia jam dicta sunt , non inflans utrera , sed inflatus ipse

defendere, et auditores tuos, quos veris rebus aedificare

debes , inani strepitu ventosi sermonis inflare. In hac

causa non te ad magistrum mitto , nisi ad te ipsum.

Emitte flatum in utrem, et os claude continuo, naresque

detine , et sic saltem senti verum esse quod dico. Cum

enim coeperis augustias intolerabiles perpeti,quid cupies

ore aperto naribusque recipere , si quando sutflasti, nihiJ

> Virgil. ALneid. lib. i et ni.



DE AMMA El EJt> oniGinE, LIB. III. 349

le cxislimas amisissei^ Vide in tjuo malo sis , nisi liauricndo

resumasciuodeirundendoreddideras. Vide, illa insulllatio

tjualia damna el dclrimenta tecisset, nisi ea respiralio

rcparasset. Nisi enim quod impenderis ad utrem implen-

dum, ad te itidem alcndum adilu patefacto rcdicrit,

quid tibi, non solum unde illum inllare, sed unde tu

possis vivere , rcmancbit?

VI. Haec dcbuisti considerare, cum scribcres^ et non

ista similitudinc utrium iudatorum vel intlandorum in-

Iroduccrc nobis Dcum, aut cx alia natura c[ua3 jam erat

sicut nos ex isto circumfuso aere flatum facimus, animas

flarc^ aut certe, quod et abhorret ab ista similitudine , et

al)undat impietate, Deum sine uUo quidem sui detrimento,

sed taraen de sua natura mutabilc aiitjuid vel proferre,

vcl quodcst

pejus,

tanquam sui operis materies ipse sit,

facere, i t crgo aliquam de nostro flatu ad hanc rcm adhi-

beamus similitudinem, id potius est credendum : ([uod

sicut nos non de natura nostra , sed ([uia omnipotentes

non sumus, de isto acre circumfuso quem trahimus et

reddimus, cum spiramus et respiramus, flatum facimus

(|uando sufllamus , nec viventem nec sentientem,quamvis

nos vivamus atcjue sentiamus-, ita Deum non de sua na-

tura, sed quia sic omnipotens est, ut possit creare quod

vult, etiam ex eo quod omnino non est, id est, de nihilo

flatum facere posse viventem atque sentientem 5 sed plane

cum sit immutabihs ipse mutabilem.

VII. Quid autem sibi vult, quod huic similitudini at-

tendum putasti ad exemplum de heato Ehsaeo, quia flando

in ejus faciem mortuum suscitaverit^? Itane tu flatum

Ehsaei faclum tuisse putas animam pueri.^ Non usc[ue

adeo te a vero exorbitare crediderim. Si ergo anima iUa

quae viventi ablata fuerat ut raoreretur, eadem ipsa illi

» 4 Reg. IV, 34.



,S. AUGUSTIWI EPISCOPI

ut revivisceret reddita est, quid ad rem perlinet quod

dixisti, « nihil Elisseo luisse dirainutum , » quasi ab illo

aliquid transisse, unde viveret, credatur in puerum?

Quod si propterea dictum est, quia flavit et integer man-

sit5quid opus erat ut hoc de Elisoeo mortuum resusci-

tante diceres,quod de quovis Oante et neminera susci-

tante dicere nihilominus posses? Incaute sanelocutus es,

(cum absit ut credas flatum Ehsaei factum fuisse revivis-

centis animam pueri •, ) quod primum Dei factum , ab

istius Prophetse facto hoc dislarc voluisti,quod iUe se-

mel , iste ter flaverit. Dixisti quippe « Ehsaeura in iaciera

defuncti filii illius Sunamitis, ad instar primaevae originis

insufliasse. Et cura emortua membra, inquis, in vigorera

pristinura redanimata,per haiitum Prophetse divina vir-

tus accenderet, iiihil Ehsseo fueritimminutum, percujusflatum corpus emortuum redivivam animam recepit et

spiritum : nisi quod semel Dominus in faciem hominis

insufllavit et vixit, tertio Elisaeus in faciem mortui spi-

ravit et revixit. » Sic sonant tua verba ista, quasi flandi

tantum numerus interfuerit , ut non quod fecit Deus

etiam Propheta fecisse credatur. Et hoc ergo emendan-

dura est. Tam multum quippe interfuit inter iflad opus

Dei, et hoc Elisaei , ut ille flaverit flatum vitae,quo fierel

homo in animam viventem ; iste autera flaverit flatum

neque sentienlem neque viventem, sed aliquid signifi-

candi gratia figurantem. Denique ut puer iste revivis-

ceretnon eum animando Propheta fecit, sed eum amando

ut hoc Deus faceret impetravit. Quod autem iflum ter

suiflasse dicis, aut memoria, sicut fieri.solet, aut men-

dositas codicis te fefeflit. Quid plura? Non sunt tibi ad

hoc astruendum ahquaexempia et argumenta quaerenda,

sed potius emendanda et mutanda senlentia. Noli ergo

credere , noli ergo dicere , noh docere , « quod non de ni-



DE ANIMA ET EJUS OKIGINE, LIB. HI. Sfll

hilc), sctl de sua nalura fecerit animam Deus, » si vis csse

calholicus.

VIII. Noh credere , nec dicerc, necdocere , « Per infi-

nitum tempus, at(jue ita semper Deiim aninias dare, sicut

semper est ipse qui dat, » si vis esse cathohcus. Erit enim

tempus c|uanclo non dabit animas Deus, cum tamen esse

ipse non desinat. Poterat cjuidem sic accipi , cjuod aisti,

« seniper dat , » ut inleihgeretur sine cessatione dare,

cpiandiu homincsgenerant et generantur, sicut diclum est

de cjuibusdam : « Semper discentes , et ad veritatis scien-

» tiam nuncjuam pervenientes ^: » non enim sic accipitur

cjuod hic positum est , semper , velut nuncjuam desinant

discere; cum procul dubio non discant , (|uando in hoc

corpore destiterint vivere , vel cum coeperint suppficio

gehennalis ignis ardere : sed tu non permisisti sic accipi

Verbum tuum, cum dixisti , « semper dat ^» c[uandoc[ui-

demid ad infinitum tempusrevocandum putasti. Et parum

hoc fuit : sed tanc{uam cjuaereretur abs te, ut apertius ex-

plicares cjuomodo dixeris, « semper dat;» addidisti atcjue

dixisti, « sicut semper est ipse qui dat , » Hoc sana et

catholica fides omnino condemnat. Absit enim ut creda-

mus, quod animas Deus semper dat, sicut semper est ipse

c{ui dat. Sic enim semper est ipse , ut nunquam esse de-

sistat : animas autem non semper dabit, sed eas finito ge-

nerationis s?eculo , non-jam nascentibus quibus dandae

sint, procul dubio darecessabit.

IX. Noii credere, nec dicere, nec docere ,« Animam

meritum ahquodperdidisse

per carnem,

tanquamboni

meriti fuerit ante carnem, » si vis essecathoiicus. Nondum

enim natos Apostoius nihii egisse dicit boni vei maii '.

Unde ergo anima potuit ante carnem habere meritura

bonum , ubi nihii egerat boni ? An forte audebis cam

' 1 Tirn. m, 7. — ^ Rom. \i, 11.



362 s. alglsxim EPiscopi

dicere anle carnem bene vixisse,quam non poles osten-

dere vel fuisse ? Quomodo ergo dicis : « Non vis animam

ex carne peccati contrahere valetudinem, ad quam vicis-

sim sanctificationem videas transire per carnem , ut per

ipsam reparet statum,per quam perdiderat meritum ? »

Haec dogmata,quibus putatur anima ante carnem ha-

buisse aliquem statum bonum et meritum bonum, si forle

nescis exceptis antiquis hsereticis, etiam recentius in Pris-

cillianistis jam cathoHca damnavit Ecclesia.

X. NoU credere , nec dicere , nec docere ,« Animam

per carnem reparare habitudinem priscam et per illam

renasci, per quam meruerat inquinari, » si vis esse catho-

licus. Ut enim omittam in eo quod dixisti : « Merito ergo

per carnem,priscam reparat habitudinem

,quam visa

fuerat pauHsper amisisse per carnem, ut per eam incipiat

renasci, per quam meruerat inquinari, » tam in proximo

te ipsum tibi ipsi extitisse contrarium 5 ut homo qui paulo

ante dixeras , animam per carnem reparare statum per

quam perdiderat meritum , ubi nuUo modo potest nisi

bonum meritum intelhgi,quod vis utique per carnem in

baptismate reparari, rursus eam diceres inquinari meruisse

per carnem, ubijam non potest bonum sed malum meri-

tum inteJhgi : ut ergo id omittam^prorsus vel bonum,

vel malum meritum credere habuisse animam ante carnem,

cathohcum non est.

XI. Noli credere, nec dicere, nec docere, « quod anima

meruerit esse peccatrix ante omne peccatum , » si vis esse

catholicus. Valde enim malum meritum est, meruisse fieri

peccatricem. Et utique tam mahira meritum nullo modo

habere potuit ante omnepeccatum, prsesertim priusquam

veniret in carnem,quando meritum nec malum potuit

habere, nec bonum. Quomodo igitur dicis : « Aniraa itaque

si peccatrix esse meruit, cjuae peccatrix esse non potuil,



DE ANIMA ET EJ l S OIUGIWE, LIU. III. 353

lameii neque in pcccalo rcmansit,quia in €hrislo pncfi-

gurata in peccato cssc non debuit, sicutesse non potuit. »

Attende quid dicas, et desisle jam dicere. Quoraodo enimmeruit, etquomodo non potuit esse peccatrix? Quomodo,quoeso te, peccatrix esse meruit

,quoe male non vixit ?

Quomodo, quaeso te,peccatrix facta est, qu£e peccatrix

esse non potuit ? An si , « non potuit , » ideo dicis,quia

praeter carncm non potuit : quomodo ergo meruit essc

peccatrix,quo merito in carnem mitteretur • quandoqui-

dem ante carnem non potuit esse peccatrix , unde mali

aliquid mereretur ?

XII. Noli credere, nec dicere, nec docere , « Infantes

antequam baptizentur morte praeventos, pervenire posse

ad originalium indulgentiam peccatorum , » si vis esse

catholicus. Exempla enim quae te fallunt, vel de latrone

qui Dominum est confessus in cruce, vel de fratre sanctae

Perpetuae Dinocrate, nihil tibi ad hujus erroris sententiam

sutVragantur, Latro quippe ille^ quamvis potuerit judicio

divino inter eos deputari,qui martyrii confessione pur-

gantur, tamen etiamutrum non fuerit baptizatus, ignoras.

Nam ut omittam quod creditur, aqua simul cum sanguine

exilente de latere Domini,juxta confixus potuisse perfundi,atque hujusmodi sanctissino baplismate dilui : quid si in

carcere fucrat baptizatus,quod et postea persecutionis

tempore nonnulli clanculo impetrare potuerunt ? Quid si

et antequam teneretur ? Neque enim propterea illi pu-

blicae leges parcere poterant,quantum attinet ad corporis

mortem,quoniam divinitus remissionem acceperat pec-

catorum. Quid si jam baptizatus in latrocinii facinus et

crimen incurrerat, etnon expersbaptismatis, sed tanquam

pccnitcns accepit scelerum veniam quae baptizatus admisit?

quandoquidem pietas tem fidelis , et Domino in animo

' Luc. xxiii, 43.

CXLT. 23




ejus , et nobis in verbis ejus apparuit. Nam si eos , de

quibus non scriptum est utrum fuerint baptizati , sine

baptismo de hac vita recessisse contendimus •, ipsis ca-

lumniamur Apostolis,

qui prseter apostolum Paulum

quando baptizati fuerint ignoramus ^ Sed si ipsos bapti-

zatos esse per hoc nobis innotescere potuit,quod beato

Petro Dominus ait : « Qui lotus est , non indiget nisi ut

» pedes lavet *: » quid de ahis, de quibus vel tale nihil

legimus dictum, de Barnaba, de Timotheo, de Tito, deSila, de Philemone, de ipsis evangelistis Marco et Luca,

de innumerabilibus coeteris : quos absit ut baptizatos esse

dubitemus,quamvis non legamus ? Dinocrates aulem

septennis puer , in quibus annis pueri cum baptizantur

jam Symbolum reddunt, et pro se ipsi ad interrogata res-

pondent , cur non tibi visus fuerit baptizatus potuisse ab

impio patre ad gentilium sacrilegia revocari , et ob hoc

fuisse in poenis , de quibus sorore orante hberatus est,

nescio. Neque enim et ipsum vel nunquam fuisse Chris-

tianum , vel catechumenum defunctum fuisse legisti ?

Quanquam ipsa lecto non sit in eo canone Scripturarum,

unde in hujusmodi qusestionibus testimonia proferenda

sunt.

XIII. Noli credere , nec dicere , nec docere , « Quos

Dominus preedestinavit ad baptisraum,prsedestinationi

ejus eripi posse, et ante defungi quam in eis fuerit quod

omnipotens praedestinavit impletum, si vis esse cathohcus.

Nescio enim quge hic potestas contra potestatem Dei ca-

sibus datur , quibus irruentibus quod ille praedestinavit

fieri non sinatur. Hic error quanta errantem voragine

impietatis absorbeat, exaggerare non opus est 5 cum pru-

dentem virum et corrigi paratum breviter admonuisse

sulliciat. Tua quippe ista sunt verba : « Habendam dici-

I Act. IX, 18. — » Joan. xiii, lo.



DE ANIMA ET EJLS OHIGIÊ, LIU. 111. 355

mus, inquis, de iniantibus istiusmodi rationcm, qui pra;-

dcstinati baptismo, vitiie prnescntis,antccjuam renastantur

mChristo, prjiivcniuntur occiduo. >. Er|ô-nc pr^dcstinali

baptismo, vitae praiscntis, antequam ad cum pcrvcniant,

pra3vcniuntur occiduo , et praedcslinaret Deus quod fu-turum non fuissc prnescivit, aut hoc luturum non fuissc

nescivit, ut cjus aut praedcslinatio irustrarctur, aut pne-scicntia iaileretur ? Vides quanta liinc dici possent , nisi

quod paulo ante dixi tcnercm, ut liincte breviter admo-nerem.

XIV. Noii credere, nec dicere, nec docere , « De inian-tibus, qui priuscjuam renascantur in Christo, prreveniun-

lur occiduo, scriptum csse : « Raptus cst ne maiitia mutet>i Uiius inteiiectum \ » aut ne fictio decipiat animara ejus,

proptcr hoc properavit demedioiniquitatis illum educere,placita enim erat Dco anima ejus , et c nsummatus in

brevi cxpievit tcmpora ionga , » si vis esse catlioiicus. Hocenun ad ilios omnino non pertinet, sed ad eos potius, qui

ijaptizaii et pie viventes, diu non permittuntur liic vivere,

non annis,sed sapientiae gratia consummati. Iste vero

error, (juo putatur lioc de parvulis antequam baptizentur

moricntibus esse dictum; ipsi sacrosancto lavacro into-

leraljiicm iacit injuriam, si parvuius qui baptizatus rapi

poterat,propterca prius rapitur, ne maiitia mutet ilbus

inteiiectum, aut ne fictio decipiat animam ejus : quasi in

eodem baptismo liaec esse malitia credatur , et fictio quam pejus mutetur et decipiatur , si non ante rapiatur.

Deinde quoniam piacita erat Deo anima ejus, properavit

de medio iniquitatis iilum educere, ita ut nec pauiuium

remoraretur, ut quod in eo prsedestinarat, impieret : sed

contra suam prsedestinationem facere maiuit , tanquam

festinans,ne quod ei placuerat in non baptizato, exter-

' Sap. IV, II.

23.



356 S. AUGtSTINI EPISCOPI

minaretur iii baptismo : tanquam moriturus infans ibi

pereat, quo currendum est cumillo ne pereat. Quis ergo

hsec verba scripta in libro Sapientiae ,de parvuiis sine

baptismate mortuisdicta esse crederet, diceret, scriberet,

recitaret, si ea sicut oportuerat, cogitaret ?

XV. Noli credere, nec dicere, nec docere ,« Aliquas

mansiones esse exlra regnum Dei, quas esse Dominus dixit

in domo Patris sui , si vis esse catholicus. Non enim ait,

sicut hoc testimonium ipse posuisti : « Multse mansiones

sunt apud Patrem meum : » quod si ita dixisset, non alibi

essent intelhgendse quam in domo Patris ejus : sed aperte

ait : « In domo Patris mei raansiones multse sunti.Quis

itaque audeat aliquas partes domus Dei separare a regno

Dei j ut cum reges terrae non tantum in domo sua , nec

tantum in patria sua , sed longe lateque etiam trans mare

regnare inveniantur 5 rex qui fecit coelum et terram nec

in tota dpmo sua regnare dicatur ?

XYI. Sed forte dicas omnia quidem perlinere ad Dei

regnum, quia regnat in coehs, regnat in terris, in abyssis,

in paradiso, in inferno, (ubi enim non regnat, cujus ubi-

que summapotestas est?) sed aliud esse regnum coelorum,

quo fas non est accedere, nisi lavacro regenerationis ablu-

los, propter Dominicam veram fixamque sententiam^

ahud autem asse regnum terrarum, vel aUarum creaturse

partium , ubi possunt esse ahquge mansiones doraus Dei,

quamvis pertinentes ad regnum Dei , non tamen ad reg-

num coelorum, ubi excellentius et beatius est regnum Dei

ita fieri, ut nec ahquse domus Dei partes atque mansiones

a regno Dei nefarie separentur êt tamen non omnes in

regno coelorum mansiones proeparentur5alqne in iis quae

in regno coelorum non sunt,

possint fehciter habitare

quibus eas etiam non baptizatis Deus dare voluerit5ut in

I Joan. XIV, 2. — 2 Id. 111, 5.



DE ANIMA F.T EJ l S OniGINE, LIB. III. 3r>7

icgno Dci sint, quanivis in rcgnc c(cloriim, quia l)aptizati

non sunt, csso non possint.

WII. Hocqui dicunt, vidcnturquidem sibi dicercali-

(juid, quia Scripturas ncgligcnter attcndunt, ct ([uomodo

regnum Dci dicatur, unde oramus diccntes : « Veniat reg-

» num tuum •, » non intclligunt : ((uia regnum Dei di-

citur, ubi cum illo fidclis familia cûs beatc ct sempiterne

tota regnabit. Nam secundum potestatem quae illi super

omnia est, ctiam nunc utiquc rcgnat. Quid ergo cst (|uod

oramus ut vcniat, nisi ut cum illo regnare mereamur.^ Sub

ejus autem potestate ctiam illi erunt,qui pccna aeterni

ignis ardebunt : numquidnam ob hoc etiam ipsos in regno

Dei futuros dicturi sumus? Aliud cst enim regni Dei mu-

neribus honorari, aliud regni Dei lcgibus cocrceri. Ut au-

tem tibi manifestissime appareat, non esse rcgnum coelo-

rum distribuendnm baptizatis, et alias partes regni Dei

dandas quibus tibi visum est, non baptizatis; ipsum Do-

minuni audi,qui non ait : Si quis non renalus fuerit ex aqua

et Spiritu, iion potest intrarcin regnum crelorum-, scd non

potcst^ inquit, inlrare in regnum Dei. Nam vcrba cjns de

hac rc ista simt ad Nicodemum : « Amen, amen dico tibi,

)) nisi ([uis natus fuerit dcnuo, non potest viderc regnum

» Dei-. » Ecce non hic dixit rcgnum C(Delorum, sed Dei.

Et cum respondidisset Nicodcmus atc[ue dixisset, « Quo-

» modo potest homo nasci, cum senex sit? numquid potest

» in ventrem matris sune iterato introire, ctnasci? » Eam-

dcm Dominus sententiam planius apcrtiusque repetens ait,

« Amen, amen dico libi, nisi quis renatus fuerit ex aqua

» et Spiritu, non potest introire in rcgnum Dei. » Ecce

nechicdixitregnumccjelorura,sedrcgnum Dei. Quodenim

dixerat, « Nisi quis natus fuerit denuo; » hoc quidesset ex-

posuit dicens^ « Nisi quis rcnatus fueritex aqua et Spiritu.»

' IMaltli. VI, 10. — > .lorni. in, 3.



358 S. AUGDSTIKI EPISCOPI

Et quod dixerat, non potest videre; hoc exposuit dicendo,

non potest introire. IJlud tamen quod dixerat, regnum

Dei, non alio nomine repetivit. Neque nunc opus est quae-

rere atque disserere, utrnm regnum Dei regnumque coe-

lorum cum aliqua differentia sit intelligendura, an res una

sit duobus appellata nominibus : sufiicit quod non potest

introire in regnum Dei, qui non fuerit lavacro regenera-

tionis ablutus. Mansiones autem aliquas constitutas in

domo Dei separare a regno Dei_, qnam sit a veritate de-

vium, puto quod jam intelligas. Et ideo quod putasti, in

aliquibus mansionibus, quas Dominus multas esse dixit in

domo Patris sui, raansuros quosdam etiam non renatos ex

aqua et Spiritu, ut fidem catholicam teneas, admoneo, si

permitlis, emendare nondifferas.

XVIII. Noli credere, necdicere,

necdocere, « Sacrifi-

cium Christianorum pro iis qui non baptizati de corpore

exierint, ofTerendum, » si vis esse catholicus. Quia nec

illud quod de Machabaeorum lihris comraemorasti sacrifi-

cium Judaeorum^ pro eis qui non circumcisi de co)'pore

exierant, ostendis oblatum. In qua tua sententia tam nova,

et contra Ecclesiae totius auctoritatem disciplinaraque

prolata, verbo etiara insolentissimo usus es, dicens : « Pro

his sane oblationes assiduas et ofFerenda jugiter sanctorum

censeo sacrificia sacerdotura : » ut te horao laicus sacer-

dotibus Dei nec discendo subderes, nec saltem simul quae-

rendo misceres, sed censendo prseponeres. Aufert libi ista,

fili : non sic in via, quam Christus humihs se ipsum esse

docuit, ambulatur:

nuUus cum hoc turaore per angustara

portam ejus ingreditur.

XIX. NoU credere, nec dicere, nec docere, « Aliquos

eorum qui sine baptismo Christi ex hac vita emigraverint,

interim uon ire in regnum ccielorum , sed in paradisura

' ">. Macli. XII, 43.



DE ANIMA ET EJUS OniGIWE, Llll. III. 359

postea vero in resurrectione mortuorum ctiam ad regni

coelorum bcatitudinem pK^rvcniro, » si vis esse catholicus.

Hoc cnim cis dare nec Pelagiana haeresis ausa est, quae

opinatur parvulos non trahere originale peccatum : quos

lu quamvis sicut catholicus cum peccato nasci fatearis

nescio qua tamen pcrversioris novitate opinionis, sine bap-

tismate salutari, et ab hoc pcccato cum quo nascuntur

absolvi, et in regnum coelorum asscris introduci. Neque

consideras, in hac causa quanto deterius sapias quam Pe-

lagius. Ule quippe Dorainicam sententiam pertimescens,

qua non baptizati in regnum coelorum non permittuntur

intrare, licet eos quos ab omni peccato liberos credit, non

illo audet parvulos mittere : tu vero sic contemnis quod

dictum est : « Si quis non renatus fuerit ex aqua et Spi-

» ritu,

non potestintroire

in regnumDei ^ ; »

ut exceptoerrore, quos audes a regno Dei paradisum separare

,qui-

busdam quos reos nasci, sicut catholicus, credis, sine bap-

tismaie mortuis, et ilhus reatus absolutionem, et regnum

coelorum non dubites insuper polliceri : quasi contra Pe-

lagium in originali peccato astruendo tunc esse possis ca-

thohcus verus , si contra Dominum fueris in destruenda

ejus de baptismo sententia hoereticus novus. Nos te, di-

lectissime, non sic volumus haereticorum esse victorem, ut

error vincat errorem, et, quod est pejus, major minorem.

Dicis enim : « Aut si Ibrte quispiam reluctetur, latronis

animae vel Dinocratis interim temporarie collatum esse pa-

radisum, nam superesse iihs adhuc in resurrectione prse-

mium regni coelorum ; quanquam sententia illa principahs

obsistat,Quia qui non renatus fuerit ex aqua etSpiritusanc-

to, non intrabit in regnum coelorum ;tamen teneat etiam

meum in hac parte non invidentis assensum, modo mise-

ricordiae praescientiaeque divinae et efFectum amphficet, et

' Joan. m, 5.



360 S. JLUGUSTINl EPISCOn

affectnm. » Hsec verba tua sunt, ubi te confiteris consen-

tire dicenti, quibusdam non baptizatis sic temporarie

collatum esse paradisum, ut supersit illis in resurrectione

prgemium regni coelorum, contra sententiam principalem,

qua constitutum est, nonintraturum in illud regnum, qui

non renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto. Quam sen-

tentiam principalem timens violare Pelagius, nec illos sine

baptismo in regnum coelorum credidit intraturos,quos

non credidit reos : tu autem et originalis peccati reos par-

vulos confiteris, et tamen eos sine lavacro regenerationis

absolvis, et in paradisum mittis , et postea etiam regnum

coelorum intrare permittis.

XX. Haec atque hujusmodi , si et alia forsitan in tuis

libris attentior et otiosior invenire potueris, sine ulla dila-

tionejam corrige, si animum catholicum geris, id est , si

veraciter prselocutus es, dicens, « quod tibi ipsi credulus

non sis ea probari posse quse dixeris ;et quod semper stu-

deas etiam propriam sententiam non tueri, si improbabilis

delegatur ; et sit tibi cordi, proprio judicio damnato,

meliora magis et quae sunt veriora sectari. » Modo proba

charissime, non te fallaciter ista dixisse, ut de tua indole

non solum ingeniosa, verum etiam cauta, pia, modesta,

gaudeat catholica Ecclesia, non de contentiosa pertinacia

hoeretica exardescat insania. Nunc est ut ostendas, quanta

post haec bona verba quae tua commemoravi , sinceritate

pectoris dixeris, quod continuo subjecisti : « Nam ut est,

inquis, opVimi propositi laudandique consilii, facile ad

veriora transduci 5 ita improbi obstinatique judicii est,

nolle citius ad tramitem rationis inflecti. » Esto igitur op-

timi propositi landandique consilii , et facile ad veriora

transducere : nec sis improbi obstinatique judicii, ut no-

lis citius ad tramitem rationis inflecti. Si enim haec libe-

raliter elocutus es, si non iii labiis ista sonuisti, sed intus



DE ANIMA ET EJUS OUIGINE, LIB. III. 3Cl

ct gcrroanitus in i orde scnsisti ^ in tuae correctionis tanto

bono ctiam moras odisti. Parum quippc tihi luit dicerc,

« improbi obstinaticjue esse judicii, nollc ad tramitem ra-

tionis inflecti , » nisi adderes « citius : » ut hinc ostende-

res quam sit execrandus, (jui bonum hoc nunquam fa-

cit;quando quidcm qui tardius facit, tanta tibi videatur

severitate culpandus, ut merito improbi judicii obstinati-

que dicatur : Audi ergo te ipsum, tuque potissimum ct

maxime cloquii tui fructibus utere, ut citius te ad rationis

tramitem gravitate mentis inflectas, quam te inde minus

erudite parumqueconsulte lubrico setatis averteras.

XXI. Nimis longum est, omnia qu.ie in tuis libris, vcl

potius in te ipso volo emendaii, pertractare atque discu-

tere, et saltem brevem tibi dc singulis corrigcndis reddere

rationem. Nec ideo tamen te conlemnas, ut arbitreris in-genium et eloquium tuum parvi esse pendendum. Nec

sanctarum Scripturarum memoriam in te parvam esse cog-

novi : sed eruditio minor est,quam tantae indoli labo-

rique congruebat. Itaque te nec amplius quam oportet tibi

tribuendo vanescere volo, nec rursusteabjiciendo ac des-

perando frigescere. Utinam tua scripta tecum legere pos-

sem , et colioquendo potius,quam scribendo

,quse sint

emendanda raonstrarem. Facilius hoc negotium perage-

retur nostra inter nos sermocinatione, quam litteris : quae

si scribenda csset, multis voluminibus indigeret. Verum

tamen ista capitaUa, quse certoetiam numero comprchen-

dere volui, instanter admoneo, ne corrigere differas, et ea

prorsus a fide et praedicatione tua facias aliena : ut quanta

tibi facultas est disputandi, munere Dei utaris utiliter ad

aedificationem, non ad destructionem sanae salubrisque

doctrinse.

XXII. Sunt autem ista, de quibus, ut potui, jam dis-

serui : sed breviter ea repetendo percurram. Unum est,



362 s. AuavsTiM episcopi

« Quod animam non ex nihilo, sed se de ipso Deum fecisse

dixisti. » Alterum, « Perinfmitum tempus, atqueita sem-

per Deum animas dare, sicut semper est ipse qui dat. »

Tertium, « Animam meritum aliquod perdidisse per car-

nem, quodhabuerit ante carnem. » Quartum : « Animam

per carnem reparare habitudem priscam , et per eamdem

carnem renasci, per quammerueratinquinari. » Quintum,

« Quod anima meruerit esse peccatrix ante omne pecca-

catum. » Sextum , « Infantes antequam baptizentur, morte

praeventos, pervenire posse ad originalium indulgentiam

peccatorum. » Septimum, « Quos Dominus praedestina-

vit ad baptismum, praedestinationi ejus eripi posse, et

ante defungi, quam in eis fuerit quod omnipotens prsedes-

tinavit impletum. » Octavum , « De infantibus qui prius

. quam renascantur in Christo,praeveniuntur occiduo,scrip-

tum esse : « Raptus est ne malitia mutaret intellectum il-

» lius^ : » etcaetera quae in eam sententiam in Sapientiae

Jibro leguntur. Nonum ,« Aliquas mansiones esse extra

regnum Dei, earum quas Dominus esse dixi»t in domo Pa-

tris sui. » Decimum est , « Sacrificium Christianorum pro

eis qui non baptizati de corpore exierint offerendum. »

Undecimum , « Aliquos eorum qui sine baplismo Christi

ex hac vita emigraverint, interim non ire in regnum, sed

in paradisum;postea vero in resurrectione mortuorum

etiam ad regni coelornm beatitudinem pervenire.

XXIII. Haec interim undecim multum aperteque per-

versa , et fidei catholicae adversa , nunc jam nihil cuncteris

extirpare atque abjicere ab animo, a verbo, ab stylo tuo;

si vis ut te, non solum ad altaria transisse cathoHca, sed

vere catholicum esse gaudeamus. Nam hsec si pertinaciter

singula defendantur, tot hsereses facere possunt, quot

opiniones esse nuraerantur. Quocirca considera, quam

' Sap. IV, II.



DE ANIMA ET EJI S ORIGINE, LIB. ril. 363

sit horrrndiini, ut omncs sint in uno liomino, qurc dam-

nahiles essent in singulis singul.'?^. Sed si lu pro eis nullc

contentionc pugnaveris, imo vcro eas fidelibus verbis et

littcris cxpugnavcris , laudabilior oris censor in te ipsum,

(piam si (|ucmlibet alium recta ratione reprchcndcres^ et

mirabilior corum cmcndator , (juam si nunt[uam illa sen-

sisses. Adsit Dominus tuae menti, et tantam spiritui tuo

spiritu suo facilitatcm humilitatis, lucem veritatis, dul-

cedincm charitatis , paccm pictatis infundat , ut victor

tui animi esse malis in veris, quam cujuslibet contradi-

centis in falsis. Absit autem ut te arbitrcris, hrec opinando,

a fide catholica reccssisse, quamvis ea fidei sint advcrsa

catholicae, si coram Dco, cujus in nullius corde oculos

fallitur , veraciter te dixisse respicis , « non te tibi ipsi

esse crcdulum probari ca qunc dixeris possc ; ac studcre

te semper etiam propriam sententiam non tueri , si impro-

babilis detegatur, eo quod sittibi cordi, proprio damnato

judicio, meliora magis ct quae sint veriora sectari. » Iste

quippe animus etiam in dictis per ignorantiam non catho-

licis , ipsa est correclionis praemeditatione ac prnepara-

lione catholicus. Scd iste sit modus hujus voluminis, ubi

requicscat paululum lector, ut ad ca quse sequuntur,

ejus intentio ab alio renovetur exordio.



364 S. AUGtJSTINI EPISCOPl

%M/%'A/V\^«VV^^ \/\A/\«VVVt^VVV^'VVV^'VVV^VVV%/V^VVt«VV^^t /V%'VVVk«vvv^^^

DE ANIMA

ET EJUS ORIGINE

LIBER IV.

AD VINCENTIUM VrCTOF.EM.

Primum cunctationem suam de animorum origine

immerito reprehendi, Vincentio Tîctori demons-

trat, et se ah eo,quia nihil hinc dejinire ausus

est , injuria pecoribus comparari. Deinde vero

quod incunctanter dixit , anhnam spiritum esse

noncorpus , hoc temere etiam redarguia J ictore

ut animam corpoream natura sua, et spiritum ah

ipsa in hominibus distinctum statuere conetur.

Quem refellens Augustinus,posteaquam ea dili-

genter excussit, quibus probare ille nitebatur cor-

poream esse animam; ostendit hanc ipsam spiiî-

tum etiam vocari in Scripturis,quamvis revera

isto nomine proprie , id ipsius animce,quo ratioci-

namur et intelligimus , nuncupetur.

I. AcciPE nunc jam etiam de me ipso quse tibi dicere

cupio , si possim , hoc est , si ille donaverit , in cujus manu

sunt et nos et sermones nostri. Reprehcndisti enim mc



UE ANIMA tX EJLS ORIGIHE, LIIl, IV. 365

his immero , cxprimciis cliam mcum nomcii : ct cum lc

iii principio lihri lui impcrilirc luoe admodum conscium ct

doctrin.ne adminiculo destitulum, me vero uhi nominasti

doctissimum ac peritissimum dixcris^ tamen cjuihus in

rehus tihi visus es nosse, quod cgo vel nescirc mc fatcor,

vd (juamvis ncsciam scire procsumo , lihcrlatc cjua opor-

lchat, non tantum senem juvenis, et episcopum laicus,

Ncrum ctiani liomincm tuo judicio doclissimum et peri-

tissimum non duhitasti reprchcnderc. Ego autcm ct mcdoctissimum ac peritissimum nescio, imo vero me non

csse certissime scio ; et ficri posse non ambigo , ut alicpiid

impcrito ct indocto cuipiam scire contingat, c[Uod aJicjuis

doctus et pcrilus ignorat : et in hoc te plane Jaudo , c[Uod

veritatem , etsi non cjuam percepisti , certe c[uam pulasti

homini prretulisti^ ideo c[uidem temcre, c[uia cxistimasti

scirc te c[uod ncscis^ scd idco Jihcre, cjuia personam non

reverilus , eJegisti aperire c[uod sentis. Unde te inteJIigere

oportet , c[uanto esse nohis dejjeat cura major, Dominicas

oves revocare ab errorihus^ si et ovihus turpe est, vitia

pastorum, si c[ua cognoverint , eisdem occuJtare pasto-

rihus. O si iJIa reprehenderes mea, qu.ne justa reprehen-

sione sunt digna ! Neque enim negarc deheo , sicut in

ipsis morihus, ita multa esse in tam multis opusculis meis,

qua* possint recto judicio, et nulla temeritate culpari. Ex

c[uibus si aliqua ipse reprehenderes, illic et tihi fortassis

ostenderem , c[ualem te esse , in quibus non perperam re-

prehenderis, vellem 5 neque tibi juniori major , et praepo-

situs subdito, correctionis cxemplum,

quanto humilius,

tanto saluhrius exhiberem. Sed ea in me reprehendisti

c[uae non corrigere bumilitas, sed partim fateri,partim

defendere veritascogit.

II. Ilaec autem sunt : unum, quocl de origine anima-

rumjquoe post primum hominem datae sunt , vel dantur



3G6 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

hominibus, noii sum ausus aliquid defmire, quia fateor

me nescire : alterum,

quod animam scire me dixi spiritum

esse, non corpus. Sed in hoc altero duo reprehendisti5

«num,quod non eam crederem corpus esse

5alterum

quod eam spiritum crederem. Tibi enim videtur etcorpus

esse animam, et non esse spiritum. Audi igitur purga-

tionem meam contra reprehensionem tuam , et ex hac oc-

casione qua me tibi purgo , in te ipso disce quae purges.

Recole verbalibri tui, ubi me primitus nominasti. « Scio,

inquis,plerosque et facile peritissimos viros , insuper et

consultos tenuisse filentium, aut nihil expressius elocutos,

cum definitionem disputationibus suisinchoataexpositione

subtraherent^ siculi nuper apud te Augustini doctissimi

viri prsedicatique episcopi comprehensum htteris lectitavi

modestius quidem, ut reor, ac verecundius hujusce rei

arcana rimantes , intra se ipsos tractatus sui devorasse ju-

dicium , neque se posse ex hinc ahquid determinare pro-

fessos. Sed mihi crede , satis superque videtur absurdum

atque incongruum rationi , ut homo ipse expers sui sit

aut is qui rerum omnium creditur adeptus esse notitiam,

sibi ipsi habeatur ignotus. Quid autem differt homo a

pecore, si nescit de sua qualitate naturaque disquirere

atque disserere , ut merito in illura conveniat quod scrip-

tum est , « Homo cum esset in honore , non intellexit

» assimilatus est jumentis, et comparatus est eis'. » Nam

cum Deus bonus nihil non ratione condiderit , ipsumque

hominem animal rationale, intellectus capacem, rationis

compotem , sensuque vivacem ,qui omnia rationis expertia

prudenti ordinalione distribuat, procreaverit, quid tam

inconvenienter dici potest,quam ut eum sola sui notione

fraudarit ? Et cum sapientia mundi,quse sese usque ad

veri cognitionem supervacua quidem investigatione pro-

' Psal. XLTiii, i3.



DE AMMV EX BJUS ORKilMB, Llli. IV. 367

lemlit, (|uia scire iu(|uit pcr (|uem licct (|Ufc sunt vera

cognosci, aliqua tamen vicina , imo athnia veritati tcnla-

verit super animne natura despicere : quam indecens atque

pudemdum est, reliL;iosum quemijuam de hoc ipso aut

nihil sapere , aut penitus sibi interdixisse ne sapiat. »

111. Ista tua nostr.ê ignoranliic disertissima et luculen-

tissima castigatio, omnia quae ad naturam hominis perti-

nent , sic te scire compellit , ut si eorum ali(juid ignora-

veris, non meo, sed tuo judicio pecoribus compareris.Quamvis enim nos insignitius videaris attingere , eo quod

dixisti , « Homo cum essct in honore , non intellexit , »

quia in (|uo tu non es , honore sumus Ecclesiae : tamen

eliam tu in eo es honore natuiie, ut pecoribus praeleraris,

quibus secundum tuum judicium comparandus es, si ali-

quid eorum quae ad naturam tuam constat pertinere,

nesciveris, Ne(jue enim eos aspersisti hac reprehensione

tantum modo, qui hoc nesciunt quod ego nescio , lioc est,

humanse animse originem, (

quam quidem non penitus

nescio, scio enim Deum Uavisse in faciem primi hominis,

lactumque esse hominem in animam vivam *;quod tamen

nisi legissem,per me ipse scire non possem ) : sed dixisti

<( Quid autem ditlert homo a pecore , si nescit de sua qua-

litate naturaque disquirere atque disserere ? » Quod sen-

sisse ita videris , tanquam de universa sua qualitate atque

natura sic homo disquirere atque disserere debeat, ut

iiihil eum sui lateat. Quod si ita est,jam te pecoribus

comparabo, si mihi non responderis tuorum numerum

capiliorum. Si

autemquantumcumque proficiamus in hac

vita , aliqua nos ad naturam nostram pertinentia nescire

concedis, quaero id quantum quatenusque concedas; ne

torte et hoc ibi sit, quod animne nostrjie non omni modo

scimus originem : quamvis quod ad saiutera pertinet ficki,

' Gen. 11, 7.



368 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

divinitus animam datam , eamque non ejus cujus Deus est

esse nalurae , remotis ambagibus noverimus. An forte

hactenus putas naturam suam cuique nesciendam,qua-

tenus eam tu nescis; hactenusque sciendam, quatenus

eam tu scire potueris j ut si paulo amplius te quis nescierit,

eum pecoribus compares, quod scientior illo essepotuisti

atque ita si quis eam paulo plus te scierit , eadem justitla

te ille pecoribus comparabit.^ Dic ergo quatenus nobis na-

luram nostram nescire concedas , ut a pecoribus salva sit

noslra distantia : et considera tamen ne plus a pecoribus

distet, qui ejus aliquid nescire se scit, quam qui se putat

scire quod nescit. Natura certe tota hominis est spiritus

anima et corpus : quisquis ergo a natura humana corpus

alienare vult, desipit. Medici tamen qui appellantur ana-

tomici,per merabra

,per venas

,per nervos

,per ossa

per medullas,per interiora vitalia , etiam vivos homines

quandiu inter manus rimantium vivere potuerunt dissi-

ciendo scrutati sunt, ut naturam corporis nossent : nec

tamen nos,quia ista nescimus

,pecoribus compararunt.

Nisi forte dicturus es, eos pecoribus comparandos, qui

animae naturam , non qui corporis nesciunt. Non ergo ita

prseloqui debuisti. Neque enim aisti , « Quid differt homo

a pecore, si nescit de animse suae quahtate atque natura

sedaisti, si nescit de sua qualitate naturaque disquirere

atque disserere. » Quahtas utique nostra et natura nostra

cum corpore computatur,quamvis de his quibus consta-

mus singillatim singuhs disseratur. Verum ego quam

multa possim de hominis natura scientissime disputare,

si exphcare vehm,plura volumina implebo : multa me

tamen ignorare confiteor.

IV. Tu autem quo vis pertinere, quod in superiore

libro de flatu hominis disputavimus, utrura ad animae na-

turara,quia ipsa id agit in homine j an ad corporis

,quod



DE \NIMi ET EJls ORIGI>E, LIB. IV. 369

ab ea movelur ut id agat; an ad hujus acris, cujus reci-

procatu id agere declaratur ; an potius ad omnia Iria ,

adanimam scilicet qure corpus movet , et ad corpus c[uod

motu flatum recipit atque reddit , et ad auram istara un-

dique circumtusam quae intrando aJit, relevat exeundo?

Et tamen hoc htteratu> homo atque facundus utique ne-

sciebas , (juando credebas, et dicebas, et scribebas , et in

conventu multitudinis congrcgatae legebas , ex natura

nostra nos utrem inflare , et in natura nostra nos minus

nihil habere : cum hoc unde faciamus, facilhme posses,

non divinas et humanas paginas perscrutando, sed in tc

advertendo nosse cum velles. Quomodo igitur tibi com-

mittam ut me doceasde origine auimarura, quod rae nes-

cire confiteor; qui quod tuis naribus atque ore sine in-

termissione facis , unde facias ignorabas ? Et praestet

Dominus , ut a me comraonitus , cedas potius quara re-

sistas tara in proraptu posit£e atque apertissirate veritati :

nec dc utre intlando sic interroges pulmones tuos , ut eos

adversus me habere malis inflatos,quam eis acquiescere

te docentibus, et responsum tibi verum , non loquendo

etaltercando, sed spirando

et respirando reddenlibus.

Proinde ignorantiam raeam de origine animarmn te cor-

ripientem atque objurgantem non moleste ferrem, imo

insuper et gratias magnas agerera, si eara raihi, non solum

duris percuteres conviciis, sed veris etiam excuteres dictis.

Si enira me posses docere quod nescio, non solum et verbis,

sed et pugnis credentera deberera patientissirae sustinere.

Y. Nam fateor dilectioni tuae,quantum attinet ad

istam queestionem, unum de duobus valde cupio nosse,

si possim vel de animarum origine quod ignoro ,vel

utrum pertineat ad nos hoc nosse cum hic vivimus. Quid

si enim ex illis rebus est, de quibus nobis dicitur, « Al-

» tiora te ne quaesieris, et forliora te nescrutatus fueris,

cxLi. 24



370 S. jLlgxjstini episcopi

» sed quae praecepit tibi Dominus , illa cogita semper ^ ? »

Verum hoc nosse cupio , aut ab ipso Deo sciente quod

creat , aut etiam ab aliquo docto sciente quod dicat , non

ab homine nesciente quod anhelat. Infanliam suam quis-

que non recolit , et putas horainem nisi Deo docente posse

cognoscere, unde in matris utero vivere coeperit; prae-

sertim si usque adeo illum adhuc lateat humana natura,

ut non solum quid intus habeat , verum etiam quid ad

eam forinsecus accedat, ignoret? Ita-ne, dilectissime, tu

me docebis aut quemquam _,unde homines nascentes ani-

mentur, qui nesciebas adhuc usque unde viventes sic

alantur , ut illo ahmento paululum subtracto continuo

moriantur? Tu me docebis aut quemquam, unde homines

aniraentur, qui nesciebas adhuc usque unde utres, quando

inflantur, impleantur? Utinam quemadmodum nescis unde

origo sit animarum, sic ego saltem scirem utrura mihi in

hac vita sciendura esset. Si enim ex iUis est altioribus

,

quse inquirere scrutarique prohibemur ; timendum est ne

hoc , non ignorando , sed quaerendo peccemus. Neque

enira propterea non esse de illis altioribus putare debe-

mus, quia non ad Dei natuvam pertinet, sed ad nostram.

VI. Quid quod nonnuUa in operibus Dei,quam Deus

ipse , in quantum cognosci potest, dillicihus cognoscun-

tur? Nam didiciraus Deura esse Trinitatem,quot autem

animahum genera creaverit, saltera terrestriura,quae

in

arcam Noe intrare potuerunt , adhuc usque nesciraus ^.

Nisi hoc tu jam forte didicisti. In hbro etiam Sapientiae

scriptum est : « Si enim tantum potuerunt valere , ut pos-

» sent aestimare saecukira : quoraodo ejus Dominum non

» facihus invenerunt ^? » An quia hoc intra nos est, ideo

non aitius nobis cst? Interior enira est animae nostrae na-tura quam corpus. Quasi vero corpus ipsura non facihus

' Eccli. m, 22. — 2 Qeii. VII, 8. — ^ Sap. xiu, g.



DE ANIMA ET EJliS OniGINE, I.IB. IV. 371

iiosse poiuit anima exlrinsccus per oculos ipsius corporis,

(|uaminlrinsecus per se ipsam. Quid enim est in inteslinis

corpoiis, ubi non cst ipsa? Et tamen etiam qu.-^que in-

torna atque vitalia oculis corporis- inquisivit, ct (piiclquid

cx eis disccre potuit,per oculos corporis didicit. Et ccrte

ibi erat, cliam (|uando illa ncsciebat. Et cum viscera in-

trinsecus noslra non possint sine anima vivere, faciliusea

poluit anima vivificarequam nosse. An ibrte ad ejus cog-

nitionem altius est corpus ejus,quam ipsa

5 et ideo si

velit iu(|uirere atque dissorere, quando semen hominis

convertatur in sanguinem,quando in solidam carn(^m,

quando ossa durari, quando incipiant meduJJari5quot sint

gcnera venarum atque ncrvorum,quibus discursibus et

anfractibus universum corpus illae irrigent, iiJi ailigentj

utrum in nervis deputanda sit cutis, utrum in ossibus

dentcs^ dislant cnim, quod mcduiJa carent; et quid abutnsque dillerant ungues, quoniam Jiis duritia similes

sunt, praecidi autem et crescere, commune illis est cumcapiilis, quisnam sit usus venarum, non sanguinis, sed

acris, quas arterias vocant : liaec atquc iiujusmodi de

natura corporis sui si

anima nosse desideret, tunc-ne di-ccndum est iiomini, Altiora te ne quaesieris , et for-

» tiora te nc scrutatus tiieris :^ » si autem de sua origine

quod nescit inquirat, non cst ailius neque fortius,quam

ut id possit appreliendere? Et absurdum existimas atque

iucongruum rationi, ut nesciat anima, utrumnam divi-

nitus iiisulUatasit, an de pareniibus tracta, cum hoc jampraeferitum non meminerit , et inter illa deputet

,quse

irrevocabiliter, sicut infantiam , ct caelera recentis ab

utero aelalis oblita cst, si tamen cura sensu ejus aliquo

factuin est quando factum est : nec putas absurdum atque

incongruum, ut corpus sibi subditum ncsciat, et quod• Eccli. iii, 22.

24.




non est de praeteritis ejus, sed de praesentibus prorsus

ignoret, utrum venas moveat ut vivat in corpore, nervos

autem ut membris corporis operetur : et si ita est, cur

nervos non moveat, nisi velit•,pulsus autem venarum,

etiam si nolit, sine intermissione agat : de qua parte cor-

poris cseteris dominetur,quod ii^flp.&vwbv vocant, utrum de

corde , an de cerebro, an dispertitis de corde motibus , de

cerebrosensibus, andecerebroetsensibusetvoluntariismo-tibus decordeauteranonvoluntariis venarum pulsibus; etsi

de cerebro illa duo facit, cur sentiat etsi nolit, membra vero

non moveat nisi velit? Cum igilur haec in corpore nisi ipsa

non faciatj cur nescit quod facit, vel unde facit? Nec ei

turpe est ista quod nescit • et turpe esse existimas, si nesciat

unde velquomodofacta sit, cum se ipsa non fecerit? Anima

vero, nulli sciunt, quomodo haec, et unde agat in corpore^,

ideo ad illa altiora ac fortiora id pertinere non putas?

VII. At ego hinc tibi majorem moveo quoestionem, cur

paucissimi noverint unde agant, quod omnes agunt. For-

tasse diclurus es,Quia ilh didicerunt artem anatomicam

vel empiricam,

quas medicinalis continet disciplina,

quam pauci assequuntur : caeteri vero ista discere nolue-

runt, cum potuissent si utique voluissent. Ubi omitto di-

cere , cur multi conentur discere ista, nec possintjquia

tardo, quod multum mirum est, impediuntur ingenio, ea

discere ab aliis, quae aguntur ab eis ipsis, et in eis ipsis.

Sed haec ipsa est maxima qusestio , cur arte non mihi opus

sit, ut esse in coelo sciam solem, et lunam, et alia sidera

et arte mihi opus sit, ut sciam, quando digitum moveo,

unde incipiam , a corde , an a cerebro , an ab utroque , an

a neutro •, et doctore non egeam , ut sciam quid sit tam

longe altius super me, ab alio autem homine discere ex-

pectem, unde agatur a me quod agitur in me. Nam cum

in corde cogitare dicamur, et quod cogilamus, nullo alio



DE ANIMA ET EJUS OniGINE, LIB. IV. 373

liominc scicnto sciamiis; ipsum lamcn cor uhi cogitamus,

ncscimus in (jiia pailc cornoris habcamus, nisi ah aho dis-

camus i|ui ncscit (piod cogitamus. Nec ignoro, cum audi-

mus, ut cx tolo cordc diligamus Dcum, non hoc dici dc

illa particula carnis nostr.ie ciu.c suh costis latct •, sed dc illa

vi qua cogitationes (iunt i\ux merito appellalur hoc no-

mine, quia sicut motus non cessat in cordc, unde se pul-

sus ditlundit usquequaque venarum, ita non (|uiescimus

aliquid cogitando versarc. Vcrumtamen cum omnis scnsusab anima insit et corpori, curetiam in tenebris, et oculis

clausis, sensu corporis qui vocatur tactus, memhra forin-

sccus nostra numeremus 5 ipsius autem anim<ie interiore

praesentia, qua cunctis quae vivificat atque animat, praesto

est, nulla intrinsecus nostra viscera noverimus, non medi-

cos empiricos, ncc anatomicos, nec dogmaticos, ncc me-

thodicos, sed homincm scirc arhitror neminem.

Vlll. Et quisquis fuerit conalus haec discere non frus-

tra ci dicitur : <( Altiora te ne quiiesieris, et fortiora te ne

» scrutatus fueris '. » Neque enim alliora sunt quam potcst

nostra statura contingere, sed quam potest nostra conjec

tura comprehendere 5et fbrtiora quam potest vis humani

ingenii penetrare : et tamen non cst coelum cfch , non di-

mensio siderum , non modus maris atquc terrarum , non

infernus inferior : nos sumus, qui nos comprchendere non

valemus; nos modulum scientire nostrae altiores fortiores-

que superamus; nos non possumus capere nos , et certe

non sumus extra nos. Nec ideo comparandi pecoribus,

quia id

quod sumusnon penitus invenimus : et compa-

randos nos pecorihus putas, si quodfuimus obliti sumus;

si tamen id ahquando noveramus. Neque enim nunc aniraa

mea trahitur ex parentihus, aut insufHatur a Deo : utrum-

lihet horum fecerit , tunc fccit quando me creavit : non

' Eccli. m, "22.



374 S. AlGtSTIISI EPISCOPI

eliam nimc de me, vel in me facit : actum illiid atque

transactum est, nec praesens mihi est , nec recens. Ne id

quidem scio, utrum id scierim, oblilusque sim ; an vero

nec tunc quando factum est, id sentire ac nosse potuerim.

IX. Ecce modo, modo dum sumus , dum vivimus , dum

nos vivere scimus , dum meminisse nos , et intelligere , et

velle certissimi sumus, qui nos naturae nostrae magnos cog-

nitores esse jactamus,quid valeat memoria nostra , vel

intelljgentia, vel voluntas, omnino nescimus. Araicus qui-

dam meus jam inde ab adolescentia , Simplicius nomine,

homo excelientis mirabilisque memorise cum interrogatus

esset a nobis, quos versus Virgilius in omnibus libris su-

pra ultimos dixerit, continuo, celeriter, memoriterque res-

pondit. Quaesivimus etiam superiores ut diceret, dixit. Et

credidimus eum posse retrorsum recitare Virgiiium. De

quocumqueloco voluimus, petivimus ut faceret, fecit. De

prosa etiam de quacumque oratione Ciceronis, quam me-

morice coramendaverat, id eum facere voluimus, quantum

voluimns sursum versus secutus est. Cum admiraremur,

testatus est Deum, nescisse se hoc posse ante illud experi-

mentum : ita,quantum ad memoriam attinet, tunc se

ejus animus didicit ^ et quandocumque discere, nisi ten-

tando e). experiendo non posset. Et utique antequam ten-

taret, idem ipse erat5 cur se igitur nesciebat?

X. Snepe nos praesumimus ahquid memoria retenturos,

et cum id putamus, non scribimus; nec nobis postea cum

volumus venit in mentem, nosquepoenitet credidisse ven-

turum, vel htteris non iliigasse ne fugeret^ et subito rur-sus, cum id non quseramus, occurrit. Numquid nos non

eramus, quando id cogitabamus ; nec tamen hoc sumus

quod fuimus, quando idcogitarenonpossumus. Quidergo,

quod nescio quomodo subtrahimur negamurque nobis

ilemquc nescio quomodo proferirnur ad nos, reddimurque



DE ANIM4 BT EJfS OHIGINE, Lin. IV. 375

nobis : quasi alii simus, et alil)i simus, (jnaiido(|iirerimus,

iiec invenimus c|uo(i in memoria noslra posuimus ; ne([ue

nos ipsi ad nos ipsos veluti alibi positos pervenire possimus,

et tuiic perveniamus (juando invenimus. llbi enim (juae-

limus nisi apud nos ? et (juid (|uaerimus nisi nos? (|uasi non

simus in nobis, et ali(|uo recesserimus a nobis. Nonne at-

tendis, et cxhorrescis tantam profundilatem? F.t tjuid est

hoc aUud (|uam nostra natura, nec (luahs fuit, sed quaUs

nuncest? Et ecce magis qujeritur,

([uamcompiehenditur.

Saepe mihi piopositam quaestionem putavi me intellectu-

rum, si inde coiîtarem^ cogitavi, nec potui : saepe non

putavi, et tamen potui. Vires itaque intelhgcntiae meae non

sunt mihi utique cognitae, et credo quia nec tibi.

XI. Sed me contemnis forsitan confiteniem, et propter

hoc quoque pecoribus comparabis. Ego autem monere, vel

sinondignaris,certcadmonerenon desino, ut agnoscaspo-

tius communem infirmilatem, in qua virtus perficitur : ne

pro cognitis incognita praesumendo, ad veritatem pervenire

non possis. Puto enim esse aiiquid, quod et lu intelligere

quaeris, nec potes, nec tamen quaereres, nisi te posse spera-

res. Ac per hoc et tu vires intelhgentiae tua3 nescis, qui na-

turae tuae scienliam profileris, nec mecum ignorantiam con-

fiteris. Quid dicam de volunlate, ubi cerlehberum a nobis

proedicatur arbitrium? Nempe beatissimus apostolus Petrus

volebatpro Domino animam ponere ^: plane voiebat : neque

enim Deumid polhcendofallebat : sedquantas vires haberet,

voluntas ipsa nesciebat. Proinde vir tantus,qui Fihum Dei

esse cognoverat, se latebat. Scimus nos ita([ue ahquid velle,

seu noUe : sed voluntas nostra eliam cum bona est, quantum

valeat, quantas vires habeat, quibus tentationibus cedat,

quibusve non cedat, si nos non falhmus, fili dilecte, nesci-

mus.

' Joan. XIII, 37.



376 S. AUGTISTINl EPISCOPI

XII. Vide igitur quam multa non praeterita, sed pr.T-

sentia de natura noslra, nec tantum quod ad corpus, ve-

rum etiam quod ad interiorem hominem pertinet ignore-

raus , nec tamen pecoribus comparemur, Et tu, quia

praeteritam originem animse meae non omnino nescio, sed

non plene scio ; nam scio mihi datam esse a Deo, nec ta-

men esse de Deo ; tanto me convicio dignum putasti. Et

quando possum de natura spiritus et animse nostrse com-

memorare omnia quae nescimus? Ubi potius exclamare de-bemus ad Deum, quod ille exclamavit in Psalmo : « Miri-

)) ficata est scientia tua ex rae 5 invaiuit, non potero ad il-

» lara^. » Gur enim adjecit, ex me, nisi quia ex se ipsoquam

incomprehensibihs esset Dei scientia conjiciebat, quando-

quidem se ipsum comprehendere non valebat ? Rapiebatur

Apostolus in tertium coelura, et audiebat ineilabiha verba,

quae non hcet horaini loqui , et utrum in corpore hoc ilh

accidisset, an extra corpus, nescire se dicit '^, nec a te cora-

parari pecoribus pertimescit. Sciebat se spiritus ejus esse

in tertio coelo, esse in paradiso, et utrum esset in corpore

nesciebat. Et utique tertium coelum et paradisus non erat

ipse apostolus Paulus ; corpus vero ejus et anima atque

spiritus ejus ipse erat. Ecce sciebat magna, alta atque di-

vina, quae ipse non erat j et hoc nesciebat, quod ad natu-

ram ipsius pertinebet. Quis in tanta occultarum rerum

scientia, tantam sui ipsius ignorantiam non miretur? Quis

postremo crederet, nisi qui non falht hoc diceret : Quid

oremus sicut oportet nescimus? Ubi esse nostra maxirae

debet intentio, ut nos in ea quae ante sunt extendamus^:

et me, si in eis quse retro sunt, ahquid de mea origine

oblitus sura,pecoribus comparas , cura audias euradem

Apostohmi dicentera : « Qu£e retro oblitus, iii ea quae

» ante sunt extentus, secundum intentionera sequor ad

> Psal. oxwviii, 6. — ' o Cor. xii, 4.—

' Roni. viii, 26.



DE \NIMi ET EJIS ORIGINE, LIB. IV. 377

» palmam supern.ne vocationis Dei in Christo Jesu ' ? »

XIll. An forte cliam hoc (|uia di\i, Ouid orcmus sicut

oportct nescimus : irridendum me arhilraris et irrationa-

libus similem animantibus judicas? Kt forte tolerabihus.

Cumenim reclo sanoque judieio futura nostra prseteritis

praeferamus, ct oratio nobis non propter ipiod fuimus,

sed propter quod erimus sit neccssaria, multo est ulique

moleslius nesc ire quid orcmus, quam quemadmodum

exorli fuerimus. Sed veniat lil)i in mentem ubi lioc lege-

ris, vel relegendo recole : el noli in me hujus convicii la-

pidem jacere •, ne ad quem non vis,perveniat. Ille ipse

quippe doclor genlium Apostolus dixit , « Quid enim ore-

» mussicut oportet, ncscimus : » Quod non tantum verbo

docuit, sed suo (luoque demonstravit exemplo. Nam

contra utilitatem et salutis su;ie perfectionem nesciens

orabat ut discederet ab eo stimulus carnis, quem sibi

datum dixit, ne magnitudine revelationum suarum extol-

leretur^ El quia illum Dominusdiligebat, non fecit quod

ignoranter peLcbat. Sed tamen ubi ait , « Quid enim orc-

» mus sicut oportet, nescimus : » mox adjunxit^ (( Sed

» ipse Spiritus interpellat pro nobis gemitibus inenarrabi-

» libus. Qui autcm scrutatur corda , scit (juid Spirilus

» sapiat, quia secundum Deum interpcllat pro sanctis : id

» est, inlerpellare sanctos facit. » Ule utique Spiritus,

« quem Deus misit in corda nostra , clamanlem, Abba,

» Pater^ : et in quo clamamus » Abba, Patcr : » utrnm-

queenim dictum, et accepisse nos Spirituni clamantem,

Abba, Pater: et in quo clamamus, Abba

, Pater, ut

exponeretur quomodo dixit claniantem, hoc est, clamarc

facientcm, ut ipso faciente clamemus. Doceat ergo et hoc

me quando voluerit, si hoc mihi expedire novit, ut sciam

' Philip. 111, i3. — 5 Rom. viii, 26. — 3 2 Cor. xii , 8. — 'i Gal. iv, 6, pt

Roni. vnr, i5.



378 S. AtJGTTSTlNI EVISCOPI

unde secundum animam origincm ducam. Sed ille hoc

me doceat Spiritus, qui altitudinem Dei scrutalur; «on

homo qui spiritum nescit , unde uter instatur. Absit ta-

mem ut ego hinc te pecoribus comparcm. Non enim hoc,

quia non poteras, sed quia non adverteras, nesciebas.

XIV. Verum tu fortasse, quamvis altiora sint,quse de

animarum origine requiruntur, quam est unde ducimus

et reddimus flatum •, tamen eadem altiora de Scripturis

sanctis te didicisse confidis,

de quibus per fidem didici-

mus, quae nulla possent humana ingenia vestigare. Nam

longe utique praestantiusest, nbsse resurrecturam carnem

ac sine finc victuram,quam quidcjuid in ea medici scru-

tando discere potuerunt,quod nullo sensu anima perci-

pit, cum praesentia sua vegetet cuncta quse nescit : et

/ longe est melius, nosse animam,quoe in Christo renata

et renovata fuerit , in seternum beatam futuram,quam

quidquid de illius memoria , intelligentia, voluntate nes-

cimus. Hvec autem quse dixi praestantiora , atque mehora,

nullo modo nosse valeremus, nisi divinis crederemus elo-

quiis. His ergo eloquiis fidere te fortassis existimas, nede

origine animarum sententiam defmitam proferre cuncteris.

Primum si ita esset, non ipsi humanse naturae tribuere

debuisti,quod scit homo de sua qualitate atque natura

disquirere atque disserere , sed Dei muneri. Dixisti enim,

u Quid differt homo a pecore, si hoc nescit? » Quid igitur

opus est aliquid legere, ut hoc sciamus, si eo ipso quo a

pecore distamus, jamhoc scire debemus? Sicut enim nihil

mihi legis ut me vivere sciam, habet enim natura meaut

hoc nescire non possim : ita si et illud scire naturae est

cur mihi de hac reprofers quibus credam testimonia Scrip-

turarum? Numquid soli distant a pecore qui eas legunt?

Nonne ita creati sumus, ut distemus a pecoribus, et ante-

quam ad aliquas litteras pervenire possimus? Quid est



OE AMMA ET EJHH OniOINF, I.lll. rv. 379

t|ii:eso tiiioti l;inliim natiir.c noslrre arrogas, ul lo ipso

quo clistat a pecore, jani noril ile origine auimarum dis-

quirere aujue disserere-, et rursus cam sie faeis hujus

coynilionis expertem , ut hoc scire humanitus nequeat,

nisi divinis leslibus eredat?

W. Deinde et in hoc falleris. Nam divina testimonia,

qu;e ad istam (ju;cslionem solvcndam referre voluisti,

non id aperiunt. Aiiud cst i|uod illa demonstrant , sinc

quo vere non possumus pie vivere, quod scilicetanima-

niin nostrarnm Deum habcamus datorem, creatorem,

iormntorem. Sed t|uomodo idfaciat, utrum novas eas

fhiudo, an de parentibus trahendo, non exprimunl, nisi

tlc illa una quam primo homini dedit. Lege diligenter

(juod scrijisi ad fr;itrem noslruni Dei servum Renalum :

ibi enim t[uia idosteudi, non fuil necesse et liic scribere.

Velies autem mc definire quod ipse definisti, ut in tales

angustias contruderev, in tiuales ipse contrusus adversus

catholicam fidem tol et lanta iocutus es, ut ea si fideliter

att|ue humiiiter recolas atque consideres, videas profecto

quantum tibi profuisset, si scisses nescire quod nescis-, et

quantum tilii prosit, si vel nunc scias. Nam si intelligentia

tibi placet in natura hominis , t[uoniam revera si eam nonhaberel , nihii, quantum ad animas pertinet, a pecori-

bus distaremus ; inlellige quid non inteiligas , ne totum

non intelligas^ etnoli despicere liominem, qui ut veraci-

tcr intelligat quod non intclligit, hoc se non inlelligere

inlelligit. Unde autem dictum sit insacro Psalmo, « Homo

» in honore cum csset, non intellexit, comparatus est

)> pecoribus insensatis, ctsimilis factus est illis' : » iege et

intellige, ut hoc opprobrium humiliter potius ipse caveas,

quam super alteri objicias. De his enim dlctum est,qui

islam vitam solam deputant vitam , secundum carnem

Psal. xLViii, i3.



3^80 S. AtjGT STINI EPISCOPI

viventes, et post mortem nihil sperantes veiuti pecora

non de liis, qui neque negant se scire quod sciunt , et

confitentur se nescire quod nesciunt, et potius intelligunt

infirmitatem suam, quam de sua virtute confidunt.

XVI. Non itaque displiceat praesumptioni tuse juvenili

raeus senilis timor^ fili. Ego enim, si hoc quod de anima-

rum origine quserimus , nec Deo , nec aliquo spiritali ho-

mine docente, scire potuero, paratior sum defendere, qiiam

recte etiam hoc Deus, sicut aha multa, nos scire nolue-

rit, quam temeredicere, quod aut ita sit obscurum, uthoc

non solum ad ahorum intelhgentiam perducere ne quem,

sed nec ipseintelhgam ; autcerte etiam haereticos adjuvet,

qui propterea persuadere conantur ab omni noxa puras

esse animas parvulorum, ne sciliceteademnoxa in aucto-

rem Deum recurrat et redeat, quod insontesanimas, qui-

bus nec lavacrum regenerationis subventurum esse prses-

civit, dando carni peccatrici, esse compulerit peccalri-

ces, nulla baplismatis gratia subventura, qua liberentur

a damnalione perpetua. Quandoquidem innumerabiles

animae infantum antequam baptizentur , de corporibus

exeunt. Absit enim , ut hoc volens diluere , dicam quse

ipse dixisti : « Quod anima per carnem meruerit inquinari,

et esse peccatrix , nullum habens ante peccatum,quo

/ recte id meruisse dicatur. Et quod etiam sine baptismo ori-

ginaha peccata solvantur. Et quod regnum quoque cwlo-

rum non baptizatis in fine tribuatur. m Hoec atque hujus-

modi venena fidei nisi dicere tiraerem , fortasse de hac re

definire ahquid non timerem. Quanto melius igitur nonseparatim de anima dispulo et afiirmo quod nescio-, sed

quod apertissime Apostolum video docuisse , simphciter

teneo^ Ex uno homine omnes homines ire in condemna-

tionem qui nascuntur ex Adam , nisi ita renascantur in

' Roni. V, 18.



\

DE ANIMA ET EJIS OKIGINE, LIB. IV. 381

Clnisto, siciUi instituit iit renascantur, antequam corpore

morianlur, (|uos prsedestinavit atl jeternara vitam miseri-

corclissimus gralia largilor : qui est et illis quos praedesti-

navit ad seternam mortcm, justissimus supplicii retributor-,

non solum propter illa, quae volenles adjiciunt , verum

etiam si infantes nihil adjiciant, propter originale pecca-

tum. Haec est in illa quaestione definitio mea , ut occulta

opera Dei habeant suum secrelum, salva fide mea.

XVII. Nuncjam, quantum Dominus donare dignatur,

etiam ad illiud debeo respondere, ubi de aniraa loquens,

meum nomeniterasti, atque dixisti : Nonenim, sicut Au-

gustinus peritissimus episcopus profitetur, incorporeara et

eamdem spiritum esse permittimus. » Prius itaque utrum

anima incorporea , sicut ego dixi , an corporea , sicut tu

existimanda sit, disputemus. Deindc utrumetiam ipsa se-

cundum Scripturas nostras dicatur spiritus5quamvis

eliam proprie spiritus nuncupetur, non universa, sed aii-

quid ejus. Ac primum scire vellem, corpus quid esse,

definias. Si enim non est corpus, viisi quod membris car-

naUbus constat^ nec terra erit corpus, nec caelum , nec

lapis, nec aqua, nec sidera, nec si quid hujusmodi est.

Si autem corpus est quidquid majoribus et minoribus

suis partibus majora et minora spatia locorum obtinen-

tibus constat^ corpora sunt etiam ista quae commemo-

ravi : corpus est aer, corpus est lux ista visibiiis, et ora-

nia, sicut dicit Apostoius, corpora coeiestia , et corpora

terrestria ^

XVIII. Sed utrum aiiquid taie sit anima , scrupulosis-

sime ac subtiiissime qufcritur. Vcrumtamen tu , unde tibi

maxime gratulor, Deum corpus non essc confirmas. Sed

me rursus soilicitum facis , ubi dicis : « Si anima caret

corpore , ut sit, sicut quibusdam piacet, cassae inanitatis

' I Cor. XV, 40.




aerioe futilisque substantise . » His enim tuis verbis videris

credere, omne quod caret corpore, inanisessesubstantiae.

Quod si ita est, quoraodo Deum audesdicere carere corpore,

nec times ne sequatur inanis eum esse substantiae? Porro si

et corpore caret Deus, quod jam confessus es; et eum inanis

esse substantice absit ut dicas : Non ergo inanis substantiae

est, quidquid corpore caret. Et ideo qui incorpoream dicit

esse aniraam, non est consequensuteam velit videriinanis

futilisquesublantia3 : quia et Deum, qui non est inane ali-

quid, cimul iiicorporeum confitetur. Vide autem quantum

inter sit inter id quod dico, et quod tu me existimas dicere.

Ego enim nec aerise substantiae animam dico ^ alioquin

corpus esse confiteor. Aer quippe corpus est , secundum

omnes qui de corporibus cum loquuntur,quid loquan-

tur sciunl.

Tu autem propter id quod incorpoream dixianimara , non solum « cassoe inanitatis, sed ob hoc aeriam

me putasti eam dixisse substanliani: cum et corpus eara"

non esse dixerira,quod est aer

5 et quod aere irapletur,

inane esse non possit. Quod nec utres tui te adraonere

potuerunt. Qaid enim abquid in eos, nisi aer, quando

inflantur, arctatur? Qui iisque adeo inanes non sunt, ut

eadem plenitudine etiamponderasufferant. Quod si ferte

aliud libi videtur esse flatus, abud aer; cura aer motus

ipse sit flatus, quod et flabello agilato doceri potest

certe vasa quaebbet concava quae putas inania, ut plcna

esse cognoscas, ab ea parte qua iraplentur, deprirae in

aquam, et vide quod nihil humoris possit intrare repel-

lente aere, quo plena sunt. Cum autem ore sursum versus

coflocantur, sive ex latere, tunc recipiunt liquorem, si

quis infunditur vel ingreditur, exeunte atque evadente

aere, qua exitus patet. Hoc praesenti facilius posset de-

monslrari facto quam scripto. Sed non est hic diutius im-

morandum, cum sive intefligas aeris naturam esse corpo-



DE ANIMA ET EJUS ORIGIHE, LIB. IV. 383

rcara, sivc non intclligas, me tamcn putare non dcbes

vcl acriani dixisse animam, scd omnino incorporcam :

quod et tu csse conlileris Deum , quem dicere non audes

inane esse aliquid^ sed ncgarc non polcs omnipolcntiset

immutabilis essc substantiac. Cur ergo metuimus , ne sit

cassae inanitatis anima, sisit incorporea, cum Deum incor-

poreum esse fateamur, nec eum cassoe inanitatis esse di-

camus? Sic itaque potuit incorporeus incorporcam crcare

animam, quemadniodum vivcnsvivcntem, quamvis im-

mulabilis mutabilem, et omnipotens longc imparem.

XIX. Gur autem animam nolis cssc spiritum, sed corpus

eam velis essc , non video. Si enim propterea spiritus non

est, quia distincte Apostolus nominavit spiritura dicens :

((Etinteger spiritus vester, et aniraa, et corpus^ : » eadem

causa est, cur ea non sit corpus, quia distincte nominavit

et corpus, Si autem allirmas quod et anima corpus sit,

quamvis distincte corpore nominato;permitte ut etiam

spiritus sit,quamvis distincte spiritu nominato. Multo

enim magis tibi debet videri anima spiritus esse quam

corpus5quia spiritum et animam unius fateris esse sub-

stantiae , unius autem substantiae animam corpusque esse

non dicis. Quo igitur pacto corpus est anima, cum ejus et

corporis sit diversa natura •, et spiritus non est anima,

cum ejus et spiritus sit una eademque natura? Quidquod

ista tua ratione etiam spiritum corpus esse cogeris dicere?

Alioquiii si spiritus corpus non est, et anima corpus est •,

non sunt spiritus et anima unius ejusdemque substantiae.

Tu autem utrumque, quamvis duo qusedam scntias, unam

fateris habere substantiam. Ergo et spiritus corpus est,

si anima corpus est : neque enim aliter possunt unius

ejusdcmque esse naturse. Proindc sccundum te , illud

quod ait Apostolus: Spiritus vester, et anima, et corpus :

' 1 Thess. V, a3.




tria sunt corpora ; sed ex his duo, anima et spiritus unius

naturse sunt corpora ^corpus autem illud

,quod etiam

caro dicitur, diversse naturae est. Etex his tribus, ut opi-

naris , corporibus,quorum unum diversae, duo vero sunt

unius ejusdemque substantiae , constat lotus homo ,una

qu£edam res atque una substantia. Ista cum asseras, non

vis tamen ut duae res unius ejusdemque substantise, id est,

anima et spiritus habeant unum spiritus nomen : cum

du£e res non unius ejusdemque , sed imparis diversseque

substantiê , id est , anima et corpus habeant unum , sicut

putas, corporis nomen.

XX. Sed hoc omitto , ne de nominibus inter nos sit

potius controversia,quam de rebus. Quisnam sit homo

interior videamus, utrum anima, an spiritus, an utrum-

que. Sed sicut te scripsisse video , interiorem hominemanimam dicis. De hac enim loquebaris, cum diceres : «Et

gelante substantia quae comprehendi non poterat, etiiceret

corpus ahud intra corpus naturae suae vi et spiramine

conglobatum, exindeque inciperet homo interior apparere^

quem veluti in forma vaginae corporahs inclusum , ad si-

miUtudinem sui dehneavit exterioris hominis habitudo. »

Deinde infers: « Flatus ergo Dei animam fecit, inio flatus

ex Deo anima factus est, elligiata subslantialis^ et secun-

dum naturam suam corporea, et sui corporis simihs, ima-

ginique conformis. » Post haec incipiens loqui de spiritu :

« Hgec_, inquis, anima quae ex flatu Dei haberet originem,

sine sensu proprio atque intellectu intimo esse non potuit,

quod est spiritus. » Sicut ergo video, interiorem hominem

vis esse animam ^ intimum , spiritum : tanquam et iste

interior sit animae, sicut ilia corpori. Ita fit, ut quemad-

modum corpus per interiora cava sua recipit ahud corpus,

quod est anima , sicut putas ^sic et anima credenda sit

habere interiora inania,qua corpus tertium receperit



DE ANIMA ET EJUS OMGINE, LIB. IV. 385

spiritum : atquc ita lotus homo constet cx tribus , extc-

riorc ,interiorc, inlimo. Ita-ne nondum respicis, (juanta

te absurdissima conse(juantur , cum animam conaris asse-

verare corpoream ? Deinde dic mihi : Quis eorum renova-

bltur in agnitionem Dei, secundum imaginem ejus ([ui

creavit illum ^ ? Interior, an intimus ? Apostoius (juidem,

praeter interiorem et exteriorem, non video quod sciat

alium interioris interiorem , id cst , totius hominis inli-

mum. Sed elige querii volueris, qui renovclur secundumimaginem Dei

5quomodo hanc recipiet

,qui jam sumpsit

exterioris imaginem ? Si enim per membra exterioris cu-

currit interior et gelavit : (hoc enim ctiam verbo usus es,

tanquam figmentum fusile fieret ex forma lutea,qute de

pulvere facta est :)quomodo eadem manente forma, quae

impressa illi est vel expressa de corpore, potest reformari

ad imaginem Dei ? An duas habebit imagincs, a summo

quidem Dei , ab imo autem corporis5 sicut in nummo

dicitur : Caput et navia (14)? An forte dicis,quod anima

coeperit imaginem corporis , et spiritus capiat imaginem

Dei, tanquara illa contigua corpori , et ille sit Deo ; ac sic

ad imaginem Dei homo ille intimus, non iste interior re-

formetur ? Sed frustra hoc dicis. Nam si et ille intimus ita

estper anima^ omniamembradiifusus, utilla percorporisj

jamctiamipse per animam coepit imaginemcorporis,sicul

illa eum forma formavit j ac per hoc non habet ubi ca-

piat imaginem Dei, manente in se ista imagine corporis5 nisi

quemadmodum nummus, ut dixi, aliter ex inferiore, aliter

exparte superioreformetur. Ad ista te absurda quandode

anima cogitas, carnalis cogitalio corporum, vehs nolisve,

compeUit. Sed Deus, ut etiam ipse rectissime confiteris,

non est corpus : quomodo igitur capiat ejus imaginem

corpus ? Obsecro te ,frater , ut non conformeris huic

« ColoSS. III, 10.

CXLI. 25



386 S. AlGUSTINI EPISGOPI

sajculo , sed reformeris in novitate mentis tuse, nec sapias

secundum carnem, quoniam raors est ^.

XXI. Sed inquis : « Si anima caret corpore, quid est quod

apud inferos dives ille cognoscit? Gerte, inquis, noveratjam

Lazarum, non noverat Abraham : unde illi tanto ante tem-

pore defuncti Abrahae provenit agnitio ? » Hoec dicens , si

agnitionem hominis provenire non putas sine corporis for-

ma^ ut noveris te ipsum, credo quod assidue speculum at-

tendis, ne sifueris obhtus faciem tuam, non te possis agnos-

cere. Rogo te, quem raagishominum novit homo quam se

ipsum , et cujus rainus potest faciem videre quam suam ?

Quis autem potest cognoscere Deum,quem tu quoque

incorporeum esse non dubitas ^ si praeter corporis for-

raara, sicut putas, non potcst cognitio provenire, id est

si corpora possunt sola cognosci ? Quis autem Christianus

de tam magnis difiicillimisque rebus disputans , animum

in verba divina tam neghgenter intendat, ut dicat : « Si

incorporea est anima, necesse est careat forma? » Oblitus

es, te formam legisse doctrinae ? Ergo corporea est forma

doctrinse ^. Obhtus es, scriptum esse de Christo Jesu , an-

tequam hominem fuisset indutus, quod in forma Dei erat ^?

Quomodo ergo dicis : « Si incorporea est anima , necesse

est careat forma; cum audias formam Dei

,quem non

esse corporeum confiteris 5 et ita loqueris tanquam forma

nisi in corporibus esse non possit ?

XXII. Dicis etiam : « Cessare iUic nomina , ubi non

distinguitur forma 5 et nihil iUic agere appeUationem

nominura , ubi nuUa est designatio personarura. » Hincvolens probare Abrahse animam fuisse corpoream, quia

dici potuit : Pater Abrahara. Jara diicimus, etiam ubi

corpus nuUum est, esse formam. Si autem appeUationem

nominum nihil putas agere, ubi non sunt corpora 5nu-

' Roni, Mi, 2, et viii; 6. — ^ Id. vr, 17. — ^ Philip. 11, 6.



DE ANIMA BT E.H s OKlOlrtE, Lll!. IV. 387

inera ista nomiiia, i|ua?so te : Fructus autem spiritusest

chantas, gaudium, pax, longauimitas, Ijeniguilas, hoiuLas,

fides, maiisueludo , contiuenlia ': et dic mihi utrum res

ipsas non agnoscas, quarum ista sunt nomiaa, vel sic agnos-

cas, ut ah(|ua hneamenta corporum videas. Ecce, ut alia

taceam, dic mihi (juam (iguram, qu* membra

,quem

colorem charitas habeal;qu;e certe, si ipse inanis non es,

inane ahtjuid tibi videri non potest. « Cujus auxiiiura

imploratum est, in(|uis, corporeus utique visus est alque

formalus. » Audiant te homines , et Dei nemo imploret

auxilium, quia nerao eum potest videre corporeum.

XXXIII. (( Denique, inquis, rnembra illic animae des-

cribuntur, ut vere sit corpus : » et vis , (( per oculum to-

tumcaput inleliigi, » quia dictus est levasse oculos suos;

« per linguam iauces, per digitum manura, » quia dictumest : « Mitle Lazarum , ut iutinguat extremum digiti sui

» in aquam, et reirigeret linguam meam -. » Tamen ne

per membrorum nomina de Deo tibi corporeo praescriba-

tur, dicis « pcr haec incorporeas intelligendas esse virtu-

tes : » cjuia Dcum rcctissime defendis non esse corporeum.

Quid igitur causae est , cur nomina ista membrorura mDco tibi corpus non faciant , in anima faciant? An vero

quando de creatura hacc dicuntur , proprie accipicnda

sunt; quando autem de Greatore, tropiceatque translate?

Pennas itaque corporeas daturus es nobis;quoniam noa

Creator, sed creatura, id est, homo dicit : « Si assumpsero

» pennas meassicut columba ^. » Porro autem, si propte-

rea linguara habebat dives ille corpoream, quoniam dixit:

Refrigeret linguam meam : in nobis quoque adhuc in

carne viventibus,manus habet ipsa lingua corporeas, quia

scriptum est : « Mors et vita in manibus linguae ^. » Puto

etiam non tibi videri, vel esse creaturara, vel corpus

' Gal. V, 22. — ' Luc. XVI, 24. — ' Psal. cxxxni, 21 .— '5 Prov. xxxvu, 4«

25.



388 S. AtGLSTINI EPISCOPI

esse peccatum : cur ego habet faciem? An non audis in

Psalmo : « Non est pax ossibus meis, a facie peccatorum

Mmeorura*. »

XXIV. Quod vero « illum Abrahse sinum existimas

esse corporeum , et per ipsum asseris totum corpus ejus

agnosci : m vereor ne in re tanta joculariter atque irriden-

ter, non serio graviterque agere credaris. Neque enim

usque adeo desiperes, ut arbitrareris corporeum unius ho-

minissinum ferretot animas, imo, utsecundum teloquar,

« ferre tot corpora bene meritorum,quot illuc angeli

sicut Lazarum perferunt. » Nisi opinaris fortasse illam

unam animam solam , ad eumdem sinum pervenire me-

ruisse. Si non jocaris , et errare pueriliter non vis , sinum

Abrahae intellige, reraotam sedem quietis atque secretam,

ubi est Abraham. Et ideo Abrahae dictura , non quod

ipsius tantura sit, sed quod ipse pater multarum gentium

sit positus -,quique est ad imitandum fidei principatu

propositus : sicut Deum Abraham , et Deum Isaac, et

Deum Jacob, se Deus vocari voluit, cum sit innumerabi-

liura Deus^.

XXV. Neque me hsec ita disserere existimes , tanquamnegem fieri posse, ut anima raortui sicut dormientis, in

similitudine corporis sui sentiat, seu bona, seu mala. Nam

et in somnis quando aliqua dura et molesta perpetimur

nos uiique sumus j et nisi evigilantibus nobis iUa praete-

reant, pcenas gravissiraas pendimus. Sed corpora esse cre-

dere^quibus hac atque illac quasi feriraur et vohtaraus in

somnis, hominis est qui parum vigilanter de rebus tahbus

cogitavit : de his quippe visorura imaginibus , maxime

aniraa probatur non esse corporea : nisi vehs et illa cor-

pora dicere,quae prseter nos ipsos tara muha videmus in

somnis, ccelura, terram , mare, solem , lunam, stellas,

' Psal. xxx\ii, 4. — ^ Gen. xvir, 3. — ^ Exod 111, 6.



T)E ANIMA ET EJ l S ORIGINE, LIB. IV. ^S9

lluvios, montcs, arborcs, aninialia. Ha3c (|ui coipora csse

crcdit ,incredihilitcr desipit ; sunt tamen corporibus

omnino simillima. Ex hoc generc sunt etiam, quae alia

significantia divinitus dcmonslranlur, sive in somnis, sive

in extasi ; ([u.ne unde (iant, id est, (juaenam sit velut ma-

teries eorum,

quis indagare potest aut dicere ? Procul

duhio tamen spiritalis est, non corporalis. Namquc hujiis-

modi species vciut corporum non tamen corpora, et vi|î-

lantium cogitatione forraantur , et profunditate raemorise

continentur, ct ex ejus abditissimis sinibus , nescio ([uo

mirabih ct ineliabih modo , cum recordamur prodeunt,

et quasi ante oculos prolata versantur. Tam multas igitur

et tam magnas corporum imagines, si anima corpus esset,

capere cogitando vel memoria continendo non posset.

Secundum tuam quippe definitioncm ,k corporea sub-

stantia sua corpus hoc exterius non excedit. Qua igitur

magnitudine, qute nuUa illi est, imagines tam magnorum

corporum et spatiorum atque regionum capit ? Quid ergo

mirum, si et ipsasibi in sui corporis similitudine apparet,

et quando sine corpore apparet ? Neque enim cum suo

corpore sibi apparct in somnis, et tamen in ea ipsasimili-

tudinecorporissui,([uasi per loca ignota etnota discurrit,

et laeta sentit multa vel tristia. Sed puto quod nec tu

audeas dicere, figuram illam corporis atque membrorum,

quam sibi habere videtur in somnis , verum corpus esse.

Nam isto modo erit verus mons, quem sibi videtur ascen-

dere j et corporea domus, quam sibi videtur intrare5 et

arbor vera lignumque verum corpus habens, sub ([ua sibi

videtur jacere ; et a([ua vera, quam sibi videtur haurire5

et omnia in quibus quasi corporibus versatur , corpora

erunt sietipsa corpus est, quaesimihimagineintercuncta

illa vcrsatur.

XXVI. De conscriptis visionibus Martyrum dicendum



390 s. AratisTiNi ei'iscoi'1

tibi csl aliquid : (|uoniam lu etiam inde lestimonium adhi-

bendum putasti. Nempe sancta Perpetua visa sihi est in

somnis, cum quodam JLgyptio in virum conversa luctari.

Quis autem duhitet, in illa similitudine corporis animam

ejus fuisse, non corpus, quod utique in suo foemineo sexu

inanens, sopitis sensibus jacebat in stratis, quando anima

ejus in illa virilis corporis similitudine luctabatur ? Quid

hic dicis ? Verum-ne erat corpus illa viri similitudo , an-

non erat corpus, quamvis haberet simiHtudinem corporis?

Elige quid veiis. Si corpus erat , cur non servabat vaginae

sure formam ? Necjue enim in iJhus fccminse carne virilia

repererat genitaha, unde ita posset sese coarctando, et, ut

tu loqueris, « geiando fbrraari. » Deinde obsecro te, cum

corpus dormientis adhuc viveret, quando ejus anima luc-

tabatur , in sua vagina erat , uticjue omnibus membris vi-

ventis inclusa , et in ejus corpore suam formam , de quo

fuerat formata , servabat : nondum quippe artus illos,

sicut fit in morte , rehquerat ; nondum membra ex mem-

bris formata ex formantibus cogente vi mortis extraxerat

unde igitur erat virile animae corpus , in quo sibi luclari

cum adversario videbatur ? Si autem non erat corpus, et

tamen erat ahquid simile corporis, in quo sane verus Jaboraut vera laetitia sentiretur

,jam ne tandem vides

,quem-

admodum fieri possit, ut sic in anima similitudo quaedam

corporis, nec ipsa sit corpus ?

XXVII . Quid si taie aiiquid apud inferos geritur, et in

eis senon corporijms, sed corporum simihtudinibusanimae

agnoscunt? Cum enim tristia patimur, quamvisinsomnis,

etsi membrorum corporeorum sil iJJa simiJitudo, non mem-

bra corporea ; non est tamen poense simiJitudo, sed poena :

sic etiam ubi Jaeta sentiuntur. Sed quoniam sancta Perpe-

tua nondum erat mortua , non vis hinc tibi fortasse prae-

scrilii : cum valde ad rem pertineat , cujus esse naturse



DE ANIMA. ET EJUS OHIGIME, LIB. IV. 391

existimes illas simililudincs corporum quas habemus iii

somnis;el tola ista causa iinita sit, si eas et similes eor-

poribus , et non esse corpora confiteris. VerumtanienDinocrates frater ejus morluus erat : hune vidit cum ilJo

vulnere,quod vivus habuit , et unde est perductus ad

mortem. Ubi est quod tantis conatibus lalDorasti, cum

ageres de praecisionemembrorum, ne simul concidi anima

putaretur ? Ecce vuJiius erat in anima Dinocratis,quod

eam vi sua,quando erat iii ejus corpore , exclusit e

corpore. Quomodo ergo secundum tuam opinionem :

« quando membra corporis praeciduntur, ab ictu se sub-

trahit , et in alias partes densando se colligit , ne aliqua

pars ejus vulnere corporis amputetur, » etiamsi dormienti

atque nescienti membrorum aliquid prsecidatur? Tantam

quippe illi tribuisti vigilantiam , ut etiam visis occupata

somniorum, si plaga irruerit ignoranti, quacaro leriatur,

se illa providenter perniciterque subducat, ne possit feriri

atque vexari , sive concidi : nec attendis homo prudens,

quod si se anima inde subduceret , nec illa percussio sen-

tiretur. Sed inveni quod potueris, quid inde respondeas,

quomodo anima partes suas abripiat, et recondatintrorsus,

ne ubi praeciditur seu percutitur corporis membrum,amputetur et ipsa atque vexetur. Dinocratem aspice , et

dic cur ejus anima non se subtraxerit ab eo corporis loco,

qui mortifero vulnere vastabatur, ne in illa fieret quod in

ejus facie etiam post mortem ipsius corporis appareret ?

An forte etiam tibi placet , ut istas potius simihtudines

corporum quam corpora esse credamus 5 ut quomodo

apparet quasi vulnus, quod non est vulnus, ita quod non

est corpus, quasi corpus appareat ? Nam si anima vulne-

rari potest ab eis qui vulnerant corpus, nihil-ne metuen-

dum est , ne possit occidi ab eis qui occidunt corpus ?

Quod Dorainus apcrtissime fieri non posse testatur '. Et

Matth. X, 28



392 S. AtTGUSTlNI EtlSCOPI

tamen anima Dinocratis mori non potuit , unde corpus

ejus est mortuum : et quasi vulnerata visa est, sicut cor-

pus fuerat vulneratum,quoniam corpus non erat , sed

habebafr in similitudine corporis etiam similitudinem

vulneris : porro autem in non vero corpore vera miseria

fuit animoe,qu?e significabatur adumbrato corporis vul-

nere , de qua sororis sanctse orationibus meruit liberari.

XXVIII. Jam illud quale est , dicere quod « anima

formam de corpore accipiat , et cum incremento corporis

protendatur etcrescat-, » et non attendere quam mons*

truosa evadat anima juvenis sive senis , si ejus brachium

praecidatur infantis ? « Gontrahit enim se, ut dicis, animae

manus, ne ipsa etiam cum rnanu corporis amputetur, et

in ahas se partes corporis densando concludit. » Ac per

hoc illud animae brachium,quam breve corporis fuit

unde coeperat formam , tam breve servabitur ubicumque

servetuFj quia perdidit formam, cujus incremento posset

pariter crescere. Exit ergo anima juvenis aut senis,qui

manum , cum esset parvus , amisit , habens quidem duas

manus,quia una refugiens non est amputata cum cor-

pore , sed alteram juvenilem vel senilem , alteram vero

sicut primum fuerat , infantilem. Tales animas, !crede

mihi , non forma corporis facit , sed erroris deforraitas

fmgit. Non mihi videris ab isto errore posse erui, nisi Deo

adjuvante dihgenter consideraveris visa somniantium , et

inde cognoveris esse quasdam quae non sint corpora , sed

simihtudines corporum. Quamvis enim et ea quae similia

corporibus cogitamus, ex eo genere sint :

tamen quod admortuos attinet, aptior conjectura de dormientibus duci-

tur. Neque en:m frustra eos,qui mortui sunt, appellat

sancta Scriptura dormientes', nisi quia est quodam modo

consanguineus lethi sopor '^

I Thess. IV, 12. — ' Virgii. /Eneiil. vers.'vi, '>.']8.



DE ANIMA ET EJUS OniCINE, LIB. IV. 393

XXIX.Proinde si anima corpus csset, et corporea esset

figura in (jua se videt in somnis, eo quod de corpore ejus

fuisset expressa ; nullus hominum membro corporis am-putato , sicut eo caret , ita sine iilo se viderct in somnis,

scd potius scmper integrum , eo ([uod animae ipsius nihil

luerit amputatum. Cum vero aliquando se integros vi-

deant, aliquando autem sicut sunt, ex quacum^jue parte

truncatosjquid aliud ista res docet , nisi animam , sicut

aliarum rerum quas sentit in somnis, ita ct corporis, modo

sic , modo sic, non veritatem, sed simiiitudincm gerere ?

Gaudium vero ejus sive iristitia , dclectatio vel offensio,

sive sit in corporibus , sive in corporum similitudinibus,

vera est. Tu ipse nonne dixisli , vereque dixisti : (( Ali-

menta et vestimenta non esse animê, sed corpori neccs-

saria ? » Cur ergo aquae stiilam desideravit apud inferos

dives ^ ?Cur Samuel sanctus post mortem^, ut ipse quofjue

commemorasti, sohto induni(into vestitus apparuit? Num-

quid ille ruinas animse, sicut carnis, per humoris ahmen-

tum reficere cupiebat ? Numquid iste de corpore vestitus

exierat ? Sed in il)o vera erat molestia, qua cruciabatur

anima ^ non tamen verum corpus^ cui qusereret ahmenta.

Et iste sic potuit appai^re vestitus , ut non corpusesset,

sed simihtudinem corporis haberet et anima et habitus.

Nequc enim se anima sicut in membra corporis ,ita et in

vestimenta porrigit, et coarctat , ut etiam inde formetur.

XXX. Post raortem vero quam vim cognitionis corrup-

tibihbus exoneratre corporilnis animoe accipiant etiam non

JDOnae, ut vel pariter malas, vel etiam bonas valeant in-

terioribus sensibus intueri et agnosccre, sive in ipsis non

corporibus, sed simihtudinibus corporum, sive in bonis

aut mahs affectionibus mentis , in ([uibus nulla sunt quasi

lineamenta membrorum , ([uis valeat indagare? Undeest

' Luc. XVI, 24. — ' I Reg. xviii, i^-



394 s. AUGUSTIHl EPISCOPI

et illud,quod patrem Abrahara dives ille, cum in tormen-

tis esset, agnovit cui figura corporis ejus non erat nota,

cujus corporis simiiitudinem quamvis^ incorporea potuit

anima retinere. Quis autem recte dicat, se aliquem homi-nem cognovisse, nisi in quantum potuit ejus vitam volun-

tatemque cognoscere, quae utique moles non habet vel

colores? Sic enim et nos ipsos certius quam cseteros novi-

mus, quia nobis conscientia nostra nota est et voluntas :

quam plane videmus , et

mea tamen

aliquam corporis si-mihtudinem non videmus. Hanc in alio quamvis praesenle

non cernimus, etiam cujus absentis faciem novimus, re-

colimus, cogitamus. Nostram vero faciem eo modo nosse,

recolere, cogitare non possumus, et tamen nos ipsosno-bis magis quam illum cognitum verissime dicimus : ita

clarum est,ubi sit potior hominis veriorque notitia.

XXXI. Cum ergo aliudsit in anima, quo corpora verasentimus, quod facimus quinque sensibus corporis; aliud

quo praeter ipsos similia corporibus non corpora cerni-

mus, ubi et nos ipsos non ahter quam similes corpori-

bus contuemur^ aliud quo nec corpora nec similitudi-

nes corporum, sicut fidem, spem, charitatem, sine ullis

coloribus et tumoribus eorumque simihtudinibus , cer-tms sane firmiusque conspicimus; ubi magis esse et quo-dam modo familiarius habitare debemus , ubi renovarim agnitionem Dei secundum imaginem ejus qui creavit

nos, nonne in hoc quod tertioloco posui? Ibi enim certeneque ullum sexum, neque ulJam sexus similitudinemgerimus.

XXXII. Nam illa masculinae vel foeminin^ animceforma, membris viriHbus mulieribusque distincta , sinoncorporissimilitudo, sed corpus est, velis nolis, est mascu-lus

;vehs nolis, est foemina, queecumque aut masculus ap-

' Luc. XVI, ?3.



DR AMM^ KT BJtS OHIGINE, JiB. IV. 395

paretaut l(t:>iniiia. Scii lanieii bi sccundum tuam upinionem

et corpus cst anima, et vivum corpus est, ct hahcl mam-

mas prolnmiilas et propcnihilas, ct non hahct harham, ct

hahct vulvam et gcnilalia c|u;e liahent la^njinai corporis

memhra, et non est ffemina : cgo-nc nondicam vera cons-

tantius , et hahet oculum, et habet linguam, ct hahct cJi-

gitum , et habet c?etera simiha corporis mcmhra, ct hcec

tota est corporis similitudo, non corpus : cum hoc quod

ego dico prohet apud se quist|ue, cum corpora imagina-

tur ahsentiuin;prohet certe, cum figuras et suam et alias

suorum rccoht somniorum : a te autem hujus monstri,

ubi ct verum est, et vivum est, et fcemineum cst corpus,

etlccmincus non est sexus, nullumin natura rerum profe-

ratur exemplum?

XXXIII. Quod enim de phoenice loqueris , ad rem de

qua agitur omnino non perlinet. Resurrectionem quippcilia significat corporum

, non sexum destruit animarum :

si tamen, ut creditur, de sua morte renascitur. Sed arbi-

tror quod tuum sermonem parum putaveris fore plausihi-

lem , si non multa de phcenice more adolescentium decla-

mares. Numquid enim sunt in ejus corpore genitaiia mas-

cuUna et non est masculus, vei foemininae et non est fce-

mina? Tu autem attende quid dicas, quid astruere,quid

persuadere coneris. Animam dicis per cuncta membra

difiiisam gelando riguisse, et a vertice usque ad ima ves-

tigia, a medullis intimis usque ad superficiem cutis, totam

totius accepisse corporis formam : ac per hoc accepit in

foemineo corpore quidquid habent loemineorum viscerum

foeminaB, et verura est hoc corpus, et haec vera sunt

membra, ct tamen non est foemina. Cur obsecro te, in

vero et vivo corpore omnia sunt membra foeminea , et

non est fcemina? In vero et vivo corpore membra sunt

omnia mascuiina, et non est masculus? Quis ista credcre,



396 S. AUGUSTINl EPISCOPI

dicere, docere praesumat? An quianon generant animae ?

Ergo nec muli et mulae sunt niasculi et foeminae. An quia

nec concumbere poterunt sine carneis corporibus animae?

Sed hoc aufertur et his qui castrantur : et tamen cum eis

adimatur et opus etmotus, non adimitur sexus, figura

quantulacumque raascuhnorum manente membrorum.

Nemo unquam mascukim negavit eunuchum. Quid quod

apud te animse etiam eunuchorum testes integros habent,

et si cuiquam genitalia prorsus tota toUantur, tota in ejus

animaj secundum opinionem tuam , et omnino integra

permanebunt? Novit enim se sul)traherc, sicut dicis, cura

ea pars carnis cceperit exsecari5 ut ea forma quae inde

sumpta est, quando illud unde sumpta est amputatur, non

pereat^ sed quamvis infusa gelaverit, motu tamen celer-

rimo rapiatur, et interius recondatur^ ut salva servetur :

et tamen non sit masculus apud inferos, mascuhnorum

genitahum secum afferens totum,qui cum illa in corpore

non haberet, masculus fuit propter eorura solum locum.

Falsa sunt hoec , fih : si non vis ut sit in anima sexus5non

sit et corpus.

XXXIV. Non omnis simiHtudo corporis corpus est.

Dormi, et videbis

:

sed cum evigikveris , vigilanter dis-

cerne quod videris. In somnis enim tibi velut corporeus

apparebis : neque id corpus tuum, sed anima tua, nec

verum corpus , sed simihtudo corporis eiit. Jacebit enim

corpus tuuni , arabulabit ipsa : silebit hngua corporis tui,

loquetur illa : clausi erunt ocuH tui , videbit illa : et uti-

que viventia jacebunt tui corporis membra, noii mortua.

Ac per hoc nondum extracta est velutde vagina sua, gelata

illa forma, sicut putas, animae tuae, et in ea tamen tota

atque integra cernitur simihtudo carnis tuae. Ex hoc ge-

nere simihtudinum corporahum,quae non corpora sicut

corpora apparent , sunt omnia quae sanctos iibros legens



DE ANIMV F.T EJUS OKir.lNE, LIB. IV. .397

in propheticis ctiam visionibiis non intelligis : quibus sig-

nilicantur ea (iu.t i;eruntur in teniporibus, vel pr.Tsenti,

vel pr.Tterito, vel luturo. Falleris autem in eis, non ([uia

sunt ipsa fallacia, sed quia non ea sicut accipienda sunt

aceipis. Ubi enim vis.ne sunt animrc marlyrum , in ea-

dem revelatione visus est et agnus ([uasi occi sus, ha-

bens cornua septem ' : ibi e^jui, aliaque animalia, sicut

oportuit figurata : ibi postremo et stelKne ceciderunt, et

ca'Iuni phcitum est ut hber^ nec tamen tunc concidit

mundus. Ista ita(jU(;omnia si sapienter accipimus, (juam-

vis dicamus visa veracia , non lamen vera dicimus cor-

pora.

XXXV. Prolixioris autem sermonis est, de isto ge-

nere similitudinum corporahum diligentissima disputa-

tio, utrum et angeli, seu boni , seu mali sic appareant,

quando specie hominum , vel ([uorumlibel corporum ap-

parent-, an habeant aliqua vera corpora, et in ipsorum

polius veritate videantur5an vero in somnis vel in exlasi,

in istis cernantur, non corporibus, sed similitudinibus

corporum^ vigilantibus autem vera cernenda, ct si opus

est, etiam tangenda ingerant corpora. Sed ista in hoc li-

bro re([uirenda et pertractanda esse non arI)itior. Nunc

de anima incorporea satis dictum sit : quam si corpoream

maviscredere, prius tibi definiendum est ([uid sit corpus,

ne forte cum de re ipsa inter nos constet, incassum de no-

mine laboremus. Quanta tc tamen absurda secuta sint talc

corpus in anima cogitantem,qualia sunt quse ab omni-

bus eruditis corpora nuncupantur, id est, quae per distan-

tiam longitudinis , latitudinis, altitudinis , locorum occu-

pant spatia, minora minoribus suis partibus , et majora

majoribus, puto quod jam prudenter advertas.

XXXVI. Restat ostendere quemadmodum,quamvis et

^ Apoc VI, 9, et V, 6.



398 S. AUGUSTIWI EPISCOPl

proprie dicatur spiritus , non universa anima , sed ali-

quid ipsius, sicut Apostolus dicit, « Et integer spiritus

» vester, et aniraa , et corpus *: » vel illud multo expres-

sius in libro Joh, « Absolvisti animam meam ab spiritu

» meo'^ » tamen et universa anima appelletur hoc nomine;

quamvis multo magis haec qusestio nominum videatur esse,

non rerum. Cum enim constet esse aliquid in anima^ quod

proprie spiritus nominetur, quo excepto proprie nomi-

natur et anima , jam de rebus ipsis nulla contentio est

praeserlim quia illud etiam ego dico proprie vocari spiri-

tum,quod et tu dicis , id est

,quo ratiocinamur et

intelhgimus, quando ita distincte ista dicuntur,que-

madmodum Apostolus ait, Et integer spiritus vester,

et anima, et corpus. Hunc autem spiritum etiam men-

tem videtur appeJlare,

cumdicit, «

Mente servio legi» Dei, carne autem legi peccati^. » Nam ipsa sententia

est. « Et caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus

» adversus carnem* : » ut quod ibi dicit mentem , hoc

intelhgatur hic spiritum dicere : non sicut tu existimas,

« universam mentem vocari, quae constat ex anima et spi-

ritu; » quodubi legeris, nescio. Mentem quippe nostram,

nisi rationale et intellectuale nostrum dicere non sole-

mus : ac per hoc quod ait idera Apostolus , « Renovamini

» autem spiritu mentis vestrae*; » quid aliud dicit, nisi, re-

novamini mente vestra? Sic enim spiritus mentis nihil est

ahud quam mens, quomodo corpus carnis nihil aliud po-

test esse quam caro : nam et hoc scriptum est, « In expo-

, » lialione corporis carnis; ubi carnem corpus carnis ap-» pellat*^. » Dicit sane et alio modo spiritum hominis,

quem prorsus a mente discernit : « Si enim oravero lingua,

» inquit, spiritus meus orat, mens autem mea infructuosa

' I Thess. V, 23. — ' Job, vii, juxta LXX. — 3 Rom. vii, 25, — 4 Gal.

V, 17.— 5 Epbes. IV, 23.-6 Coloss. 11, 11.



DE ANIMA. ET EJU8 OniGlHE, LlB. IV. 399

» cst'. » Verum nunc non de islo spiritu locjuimiu , (jui

cst a mcntedistinctus. Uabct iste suam canuicmque dilli-

cilem qurestionem : multis cnim modis alque in diversis

significationibus Scripturne divinre spiritum iiomiiiant^;

scd dc(|uo nunc agimus, (juo ratiocinamur, intclligimus,

sapimus , constat inter nos sic cum cliam propric spiritum

nuncupari , ut non sit univcrsa anima, sed aliquid ejus.

Tamcn animam etiam spiritum csse , si proptcrca ncgas

(juia cjus inlciligcntia distinctc dicitur spiritus^ potcris

negare universum semen Jacob appellarilsraei^, quoniam

exccpto Juda, etiara distinctc appellatus est Isracl in tri-

bubus dccem, (juae in Samaria tunc fuerunt. Scd quid

opusest hic diutius immorari?

XXXVII. Jam nunc unde facilius ostendamus, attende

eam qure anima est, ctiam spiritum dici, cum audis V(.'l lc-

gis, Domino moriente. (juod scriptum cst : « Et inclinato

)) capite tradidit spiritum^ : )) ila vis intelligi, tanquam a

parte significaverit totum non quod ea quae a;iima est,

possit et spiritus nuncupari. At ego ut possim expeditius

probare quod dico, te ipsum teslem citius et commodius

adhibebo. Sic enim spiritura definisti, ul pecoia apparcant

non spiritum haberc, scd aniniam. Irrationalia quippe

ideo dicuntur, quod vim non habeant intelligentise atque

rationis. Undecum hominemipsum admoneres suam nosse

naturam, ita locutus es : (( Nam cum Deus bonus nihil noii

ratione condiderit , ipsumque hominem animal rationale,

intellectuscapacem, rationis compotem, sensuquevivacem,

qui omnia rationisexpertia prudenti ordinatione distribuat,

procreaverit. )> His tuis verbis satis asseruisti quod omnino

verissimum est hominem esse compotem rationis atque

intelligentise capacem, quod utique non sunt animalia ra-

' i Cor. iiv, i4. — ' Confer lib. xii de Genesi ad litteram, cap. 7, 8 et

seqq. — 33 Reg. xii, 28. — 4 Joan, xix, 3o.



400 S. A.UGUSTINI EPISCOPI

tionis expertia. Unde et testimonio divino, eos qui non

intelligunt, pecoribus comparasti, non utique habentibus

intellectum ^ Quod et alio loco scriptnm est, « Nolite esse

» sicut equus et mulus, quibus non est intellectus*. » Quae

cum ita sint, attende etiam quibus verbis spiritum defi-

nieris atque descripseris, cum iilum ab anima distinguere

nitereris. « Haec anima, inquis, quae ex flatu Dei habet ori-

ginem, sine sensuproprio atque intellectu intimo essenon

potuit, quod est spiritus. » Et paulo post: « Et quamvis

aniroa, inquis, animet corpus •, tamen quod sentit, quod

sapit,quod viget , spiritus sit necesse est. » Item paulo

post : « Aliud erit, inquis, anima, et aliudspiritus, sapien-

tia et sensus animae. » His verbis satis indicas, quid esse

spiritum hominis sentias , id est, rationale nostrum,quo

sentit atque intelligit anima ^ non sicut sentitur corporis

sensibus, sed sicut est ille intimus sensus, ex quo est ap-

pellata sententia. Hinc autem pecoribus sine dubitatione

praeponimur, eo quod sunt iila rationis expertia. Non ha-

bent itaque spiritum pecora, id est, intellectum et rationis

ac sapientiae sensum, sed animamtantum. Nam et de illis

dictum est : « Producant aquae repentia animarum viven-

» tium, et producat terra animam viventem^. » Ut ergo

plenissime ac planissime noveris , eam quae anima est

more divinorum eloquiorum etiam spiritum dici, appella-

tur pecoris spiritus. Et utique non habent pecora iilum

spiritum, quem tua diiectio discernens ab anima definivit.

Unde manifestum est, quod generali vocabuio anima pe-

coris recte potuitsic

vocari, sicutlegitur in iibro

Eccie-siastae : « Quis scit, spiritus filiorum hominis si ascendat

» ipse sursum, .et spiritus pecoris si descendat ipse deor-

» sum in terram*? » Itemquein diiuvii vastitateita scrip-

' Psal. XLViu, i3. — > Id. XXXI, 9.— ^ Gen. i, 2o et 24. — 4 Eccli.

111, 21.



i)E \Nni\ i-T Ejis oui(;i«i;, Liu. iv. 401

tum cst : (( Kt inoitiui cst omiiis caro, (|Ufe movebatur su-

» pei tcriam, volatilium, pccoruni, ctjumeiitorum, cl fe-

» rarum, et omnis serpens cpii movetur supcr terram, et

» omnis liomo , et omnia (ju;eeumc|ue habent spiritum

» vitre'. » Llbi remolis omnibus ilubitalionis ambagibus,

ênerale nomen animre essc inteiligimiis, spiritum. Cujus

tiuidem nominis signilicalio tam latc patet, ut etiam Deus

vocetur spiritus. Et iste flatus aereus -, cpiamvis sit cor-

poreus, appellatur in Psalmo spiritus tcmpestatis '. Qua-

propter et eam, cjuae anima est, etiam spiritum nuncupari,

puto (|uo(i admonitus his, ({uce commemoravi, divinarum

tcstimoniis paginarum, ubi et anima pecoris, cui non est

intellectus, appellata legitur spiritus, nonnegabis uitcrius.

Quocirca si et ilia t[uae de anima incorporea disputata

sunt, capis et sapis, non est unde tibi displicem, quod eamme scire dixi non corpus esse, sed spiritum : cjuia ct cor-

pus non esse monstratur, et generali nomine spiritus nun-

cupatur.

XXXVIII. Quamobrem si hos ad te libros impensa di-

lectione conscriptos, repensa dileclionc sumis et legis jsi in

principio primi tui libri audis et teipsum, et studes, sicut

dixisti,tuamsententiam nontueri, si improbabiiis detega-

tur: »iiiaprsecipueundecimcave,decjuibus teinliljrosupe-

riore commonui. (cNeanimamsicdieasexDeo, ut eam non

de nulla, nec de aha, sed de sua natura creaverit : aut t|uod

per infinitum tempus, attjue ita semper animas det_, sicut

semper est ipse t[ui dat : aut animam meritum ali([uod

perdidisse per carnem, quod hal)uerit ante carnem : aut

animampercarnem repararehabitudinem priscam, perque

ipsam carnem renasci, pcr quam meruerat inquinari : aut

quodanima anteomnepeccatum meruerit esse peccatrix :

aut infantes sine regeneratione iDaptismatis mortuos, ad

' Gen. vii, 21. — ' Joan. iv, Q^. — ^ psal. liv, 9.

cxLi. 2G



402 S. AltiUSXIMl EPXSCOPl

indulgenliam perveniie originalium peccatorum : aut quos

Dominus proedestinavit ad baptismum, proedestinationi

ejus eripi posse, et ante defungi, quam in eis quodOmni-

potens praedestinavit impleri : aut de his qui prius quam

haptizentur expirant,dictumessequod scriptum est.« Rap-

)) tus est ne malitia mutaret illius intellectum' ; » atquc

ad hunc sensum caetera pertinentia : a aut earum aliquas

mansiones extra regnum Dei esse, quas multas in domo

Patris sui Dominus dixit esse ; aut sacrificium corporis et

sanguinis Ghristi pro his qui non baptizati de corpore

exierint otferendum : aut ahquos eorum qui sine Christi

baptismate moriuntur, in paradisuminterimrecipi,acpost-

modum et regni coelorum beatitudinem consequi. » Hoec

praecipue cave, fdi, nec cognominari Vincentius delecteris,

sivis esse viclor erroris.Nec te quando ahquid nescis, exis-

times scire ; sed ut scias, disce nescire, neque enim ahquid

in occultis Dei operibus ignorando, sed temere incognita

pro cognitis astruendo, et falsa pro veris proferendo ac

defendendo, peccatur. Ignorantiam vero meam, utrum

animaehorainumnov<Tefiant,ande parentibus,(quas tamen

acreatore Deo non de ipsius substantia fieri dubitarefasnon

est,)autnon debere reprehendi, aut ab eo debere, a quo

potest docente et auferri, et habere in se animas corpo-

rum simiUtudines incorporeas 5 ipsas autem non esse cor-

pora : et saiva distinctione animae et spiritus, etiam uni-

versahter animam spiritum nuncupari,puto quod per-

suaserim charitati tuae. Si autem persuadere non po-

tui, utrum tamen ea dixerim quse persuadere debuerint,

qni legent potius judicabunt.

XXXIX. Si qua sane aha, quae plurima in tuis libris

emendanda mihi videntur, scire fortasse desideras, venire

tibi non sit onerosum, non tanquam discipulo ad magis-

• Sap. IV, II.



DE AJVIMV ET EJ l S ORIGINE, LHi, IV, 403

lium, sed pnmsevo ad grandievum, forti ad infirmum. Etsi

enim non eos edere debuisti, majore tamen et veriore glo-

ria (|uisi|ue corrcctussua confessionc reprehcnditur, ((uam

cujusliJjCL crranlis orc laudalur. Quamvis iu corumdcin

rccitalione librorum auditorcs ct laudatorcs tuos non om-

ncs isla ((uae saiia doctrina improbat, vcJ antc scnsissc,

vd ad ca tibi conscnsissccrcdiderim : sed acic mentis i|3S0

luae rccitationis impctu cursu((ue pcrstricta , h«Tcc parum

advcrtcre potuisse 5 aut certc ctiam illos qui advcrlerc po-

tucrunt, non in te rerum liquidissimam veritatcm , scd

vcrborum alllucntiam ct ingcnii facullatcm indolcmquc

laudassc. Plerumque enim laudatur, praedicatur et ama-

tur cloquium in spc juvcnis ^ ct si nondum habeat matu-

ritatcm fidcm((uc doctoris. Quapropter ut ct tu rccte sa-

pias, ct alios noii tantummodo dclectare possit, verum

ctiam a^dificare quod loqueris ^ curam tc oportet gerere

dc sermonibus tuis remotis plausibus alienis.

26.





S. AUR. AUGUSTINIIIIPPONENSIS KPISCOPI

COXTUA DUAS EnSTOLAS

PELAGIANORUM,

AD BONIFACIUM

UOMAN.E ECCLESLT. EPISCOPUM

LIBRIIV.

'S-SSMOJlMMaS

LIBER I.

Epistolce a Juliano , ut ferehatur, Romam missce

respondet Augustinus : ac primum cathoUcam doc-

trinam vindicat ah illius calumniis , tum Pelagia-

norum ka;reticum sensum in eajidei projessione,

quam epistolcE auctor Catholicis opponehat ^ la-

tentem retegit et refeUit'^.

I. NovERAM te quidem fama celeberrima praedicante ^,

et frequentissimis atque veracissimis nuntiis quanta esses

Dei gratia plenus acceperam, beatissimc atque venerande

• Scripli anno 420 aut paulo post. — ^ Vide Retract. lib. 11, cap. Gi. —' Vide D. (luillon, toni. xxir, pag. 2o8-aii.



40Q S. AUGUSTIISl EPISCOPI

papa Bonifaci. Sed poslea quam te eliam praesentia cor-

porali frater meus vidit Al^^pius, acceptusque a te benig-

nissime ac sincerissime , mutua miscuit dictante dilec-

tione colloquia, tecumque convivens, et parvo licet tem-

pore , magno tibi junctus affectu , se simul et me refudit

animo tuo, teque mihi reportavit in suo, tanto major in

me tuae sanctitatis est facta notitia, quanto certior amici-

tia. Neque enim dedignaris,qui non alta sapis, quamvis

alliuspraesideas, esse amicus humilium, et amorem repen-

dere impensum. Quid est enim aliud amicitia, quae non

aliunde quam ex amore nomen accepit , et nusquam nisi

in Christo fideHs est, in quo sclo esse etiam sempiterna ac

felix potest? Unde et accepta per eum fratrem, per quem

te familiarius didici , majore fiducia, ausus sum ahquid

ad tuam beatitudinem scribere de his rebus, qure hoc

tempore episcopalem curam , si qua in nobis est, ad vi-

gilantiam pro grege Dominico stimulo recentiore solU-

citant.

11. Novi quippe hseretici, inimici gratise Dei, quae da-

tur pusilhs et magnis per Jesum Christura Dominum nos-

trum, etsi jam cavendi evidentius apertiore improbatione

monstrantur ; non tamen quiescunt scriptis suis minus

cautorum vel minus eruditorum corda tentare. Quibus uti-

que esset respondendum, ne se vel suos in ilJo nefando

errore firmarent , etiam si non metueremus , ne quem-

quam catholicorum veri simili sermone deciperent. Cum

vero non desinant fremere ad dominici gregis caulas, at-

que ad diripiendas tanto pretio redemptas oves , aditus

undecumque rimari, communisque sit omnibus nobis qui

fungimur episcopatus oflicio,(quamvis ipse in ea praeemi-

neas celsiore lastigio), specula pastorahs : facio quod pos-

sum pro mei particula muneris,quantum raihi Dominus

adjuvantibusorationibus tuis donare dignatur, ul pestilen-



CONTRA DUAS EPI8T. PELAGtAN. Lin. I. 407

tibiis et insidiantil)us eorum scriplis mcdeiUia et munien-

tia scripta pr.elendam ; (|uil)us rahies (|ua luriunt, aul

etiam ipsa sanelur, aut a ia;dendis aliis repellatur.

III. llaec autcm quae duabus epistolis eorum respon-

deo; uni scilicct quam dicitur Romam niisisse JuJianus,

credo ut per illam, (|uos posset , suos aut inveniret , aut

laceret; alteri autem quam decem et octo velut episcopi

parlicipes ejus erroris , non ad quoslibet, sed ad loci ipsius

episcopum sua caJlidilate tentandum, et ad suas partes, si

posset fieri, traducendum , ausi sunt Tliessalonicam scri-

berc : hvcc ergo quae istis , ut dixi , duabus epistoJis iJJo-

rum , ista disputatione respondeo , ad tuam potissimum

dirigere sanctitatem, non tam discenda ([uam examinanda,

et uJ)i forsitan aiiquid displicuerit, emendanda constitui.

Indicavit enim mihi frater meus, quod eas iJIi dare ipse

dignatus es,quoe in tuas manus , nisi vigilanlissima diii-

gcntia fratrum nostrorum filiorum tuorum , venire non

possint. Ago autem gratias sincerissimoe in nos benevoien-

tiae tuae,quod eas me latere noluisti iitteras inimicorum

gratise Dei , in quiJ)us reperisti noraen meum caiumniose

atque evidenter expressum. Sed spero de Domino Deo

nostro, quod non sine mercede quse in coelis est , ilii me

iacerant dente maiedico, quil)us me pro parvuiis, ne fal-

laci iaudatori Peiagio perditi reiinquantur , sed veraci sal-

vatori Christo liberandi ofFerantur, oppono.

IV. Jam itaque Juiiani respondeamus epistoise : <( Di-

cunt, inquit, ilii Manichaei,quibiis raodo non communi-

camus, i(i est, toti isti cum quibus dissentimus, cjuia primihominis peccato, id est, Adae, iiberum arbitrium perierit,

et nemo jam potestatera habeat bene vivendi , sed omnes

in peccatum carnis suse necessitate cogantur. » Manichaeos

appellat cathoiicos, more illius Joviniani, qui ante pau-

cos annos haereticus novus , virginitatem sanctae Marise



408 S, AlGUSTINI EPISCOPI

destruebat, et virginitati sacrae nuptias fidelium coaequa-

bat, Nec ob aliud hoc objiciebat catholicis, nisi quia eos

videri volebat accusatores vel damnatores esse nuptia-

rum.

V. Liberum autem arbitrium defendendo prsecipitant,

ut de illo potius ad faciendam justitiam, quara de Domini

adjutorio confidatur, atque ut in se quisque , non in Do-

mino glorietur ^ Quis autem nostrum dicat,quod primi

hominis peccato perierit liberum arbitrium de humanogenere ? Libertas quidem periit per peccatum , sed illa

quae in paradiso fuit, habendi plenam cum immortalitate

justitiam^propter quod natura humana divina indiget

gratia, dicente Domino : « Si vos Filius liberaverit, tunc

» vero hberi eritis ^: « utique hberi ad bene justeque vi-

vendum. Nam liberum arbitrium usque adeoin peccatore

non periit, ut per iliud peccent, maxime omnes qui cum

delectatione peccant et araore peccati , hoc eis placet quod

eos Jibet. Unde et Apostolus : « Cum essetis, inquit, servi

» peccati, liberi fuistis justitiae^. » Ecce ostenduntur etiam

peccato minime potuisse, nisi aha hbertate, servire. Liberi

ergo a justitia non sunt, nisi arbitrio voluntatis : hberi

autem a peccato non fiunt, nisi gratia Salvatoris. Propter

quod admirabiUs doctor etiam verba ipsa discrevit : « Cum» enim servi essetis, inquit, peccati, liberi fuistis justitiae.

» Quem ergo fructum habuistis tunc in his , in quibus

» nunc erubescitis? Nam finis illorum mors est : nunc au-

» tem liberati a peccato , servi autem facti Deo , habetis

» fructum vestrum in sanctificationem , finem vero vitam» feternam ^. » Liberos dixit justitise, non liberatos: a pec-

cato autem non liberos, ne sibi hoc tribuerent5 sed vigi-

lantissime raaluit dicere hberatos , referens hoc ad illam

Domini sententiam : « Si vos Filius liberaverit, tunc vere

' I Cov. 1, 3i. — ' Joan. viii. 36. — ^ Rom. vi, 20. — 4 Joan. vui, 36.



CONTTlA DUAS EPI8T. PELAOIAN. LIB. I. 409

)) liheri critis. » (Aim itacjne non vivant bonc (ilii liomi-

niim, nisiollocti (ilii l)ci- (|ui(i cstcjuod istc libcro arhilrio

vult bene vivendi tribuere potcstatem •, cum haec polestas

non dctur nisi gratia Dci, per Jcsum Christum Dominum

nostrum ', diccnte Evangeiio : « Ouotquot autem rcccpc-

» runt eum , dedit eis potcstatcm fdios Dei (ieri^^ »

VI. Sed nc fortc dicant, ad hoc esse adjutos, ut habe-

rent potestatcm ficri (ilii Dei 5 ut autcm hanc accipere me-

rercntur, prius cum libcro arbitrio, nulla adjuti gratia rc-

ceperunt : haec est quippe intentio qua gratiam destruere

moliuntur, ut eamdari sccundum merita nostracontendant:

ne forte crgo hanc evangeiicam scntcntiam sic dividant, ut

mcritum ponant in co c[uod dictum est, « Quotquot autem

» reccperunt eum ; » ac deinde non gratis datam, sed huic

merito reddilam gratiam in eo (|uod sequitur, « Dcdit eis

» potestatcm filios Dei fieri : » nunKpiid si quaeratur al)cis,

(|uid sit, reccperunt eum, dicturi sunt aliud , nisi credi-

derunt in eum ? L'l igitur ct hoc sciant ad gratiam perti-

ncrc , legant quod ait Apostolus : « \n nuiio cxpavcscatis

» ab adversariis , qua3 quidem est illis causa perditionis

» vestrae autem salutis ^: » et hoc a Deo ; « t|uia voliis

» donatumestproGhristo, non tanlum utcredatisin eum,» sed ut cliam patiamini pro co. » Nerape utrumque dixit

esse donatum. Itcm quod ait : <( Pax fratribus et charitas

» cum fidc a Deo Patre et Domino Jesu Christo^. Lcgant

» ctiam quod ipse Dominus ait : « Ncmo potest venirc ad

» me nisi Pater qui misit me, traxerit eum ^. » Ubi ne

(juisquam putet aliud dictum esse , venire ad me, quam

credcre in me;paulo post cum dc suo corpore et san-

guinc loqueretur, ct scandaiizati essent plurimi in ser-

mone ejus, ait : « Verba quae ego locutus sum vobis, spi-

' Rom. vii, 25.— ' Joan. i, 12. — 3 Pliilip. i, 28 et 29.-4 F.plies. vi,

23. — 5 Joan. VI, 44-



410 S. AUGU8TIN1 EPISCOPI

» rilus et vita sunt; sed sunt quidam ex vobis qui non

» credunt. » Deinde subjunxit Evangelista : Scicbat enim

» Jesus ab initio, qui essent credentes, et quis traditurus

» esset eum, et dicebat, Propterea dixi vobis, quia nemo

» potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo ^ »

Sentcntiam scilicet iteravit qua dixerat : « Nemo potest

» venire ad me , nisi Pater qui misit me, traxerit eum. »

Et boc propter credentes et non credentes se dixisse ma-

niiestavit ,

exponens quod dixerat:« Nisi Pater qui misitme, traxerit eum : » idipsum aliis verbis repetendo in eo

quod ait: « Nisi fucrit ei datum a Patre meo^. » lUe quippe

trabilur ad Chrislum, cui datur ut credat in Christura.

Datur ergo potestas ut filii Dei fiant, qui credunt in eum,

cum hoc ipsum datur ut credant in eum. Quse potestas

nisi detur a Deo, nuUa esse polcst ex hbero arbitrio :quia

nec liberum in bono erit, quod liberator non hberaverit;

sed in nialo liberum habet arbitrium^ cui delectationem

mabtiae vel occultus vel manifestus deceptor insevit, vel

sibi ipse persuasit.

VII. Non itaque, sicut dicunt nos quidam dicere, et iste

audet insuper scribere, « omnes in peccatum , veluti in-

viti, carnis suse necessitate coguntur : » sed si jam in ea

aelate sunt , ut proprige mentis utantur arbiirio , et in pec-

cato sua voluntate retinentur, et a peccato in peccatum

sua voluntate prsecipitantur. Neque enim agit in eis etiam

qui suadet etdecipit, nisi ut peccalum voluntate commit-

tant, vel ignorantia veritatis, vel delectatione iniquitatis,

vel utroque malo et caecitatiset infirmitatis. Sed haec vo-

luntas quae hbera est in mahs,quia delectatur malisvideo

libera iit bonis non est, quia hberata non est. Nec potest

homo boni aliquid velle, nisi adjuvetur ab eo qui malum

non potest velle, hoc est, gratia Dei per Jesum Christum

• Joan. V), 64, elc. — ' Ibid. 44-



COMHA Dl AS EriST. rELAGIAN. Lllt, I. 411

Dominum noslrnm : w Omiic t-nim (|iiO(l iion cst cx fidc

jicccatiim csl '. » Ac ptr lioc Ijoiki volunlas (ju.x* sc abs-

Irahit a peccalo, fidclis csl ; « Quia justus cx fidc vivil '^ »

Ad (idcm auicm jicrlinct crcdcrc in Clirislum \ Et ncmo

potcsl crcdcrc in cum, hoc cst, ad cum, nisi fucrii illi

datum. Ncmo igitur potesthabcre voluntatcm justam, nisi

nullis pr.Tccdcntihus mcritis acccpcrit veram, hoc est, gra-

tuitam dcsupcr gratiam.

VIII. IIoc isti nolunt elati et supcrhi, ncc purgando

defcnsorcs, sed extollcndo praecipitatores liberi arbitrii *.

Qui non ob aliud nobis hscc dicentibus indignanlur, nisi

quia gloriari in Doniino dcdignantur. Tinuiit tamcn Pc-

lagius episcopale judicium Palaestinum : cJ. cum ei fuisset

obj(ectum, (|uod diccrcl gratiam Dci sccundum mcrita nos-

Ira dari; negavit sc diccre, et eos qui hoc dicerent, ana-

themalizando damnavit. Nec aliud tamen dcfcndcrc mve-

nitur in libris, quos postmodum scripsit •, fraudem se pu-

tans hominibus judicantibus fccisse mentiendo, aut nescio

quomodo suum sensum verbis ambiguis obtegendo.

IX. Sed jam videamus quod sequitur: <( Dicunt ctiam,

inquit , istas qure modo aguntur nuptias a Deo institutas

non fuisse:

quod in libro Augustini lcgitur % contra qucmego modo quatuor libellis respondi. Cujus Augustini dicta

inimici nostri in veritatis odium suscepcrunt. His ejus ca-

lumniosissimis verbis breviter video rcspondendum : quia

repetit ea postea , ubi vult ipse insinuare,quasi conlra

nostra isti (juid dicant. Ibi cum illo, quantum res postulare

vidchitur, Domino adjuvante certandum est. Nunc ergo

respondeo, a Deo nuptias institutas, ct tunc, quandodic-

tum est : « Proplerea relinquet homo patrem suum et ma-

' Rom. XIV, 23 — 2 ij V, )2, et Habac. ii, iFi. — 3 nom. i, 17.—

4 VMe lib. de Gestis Pelagii, cap. i^. — ^ Loquilur dc lib. 1 de Nupliis et

Concupisc.



412 S. A.TJGrSTINI EPISCOPI

» Irem siiam , et adhaerebit uxori suae , et erunt duo in

» carne una ^: » et nunc, propter ((uod scriptum est : « A

» Domino jungitur viro mulier -. » Neque enim aliud fit

etiara nunc quam aliud, ut adhaereat homo uxori suse, et

sint duo in carne una. De ipsis quippe nuptiis, quae nunc

fiunt, consultus est Dominus a Judaeis, utrum liceret qua-

cumque causa dimittere uxorem ^. Et isto commemorato

testimonio legis adjunxit : « Quod ergo Deus conjunxit

homo non separet^.

» Hoc testimonium legis adhibuitetiam apostolus Paulus, cum viros moneret, ut ab eis di-

ligerentur uxores ^ Absit ergo , ut in libro meo contra lisec

testimonia divina iste aliquid legerit. Sed vel non intelli-

gendo, vel magis calumniando, in alium sensura conatur

detorquere quod legit. Librum autem meura, contra quem

se quatuor libellis respondisse commemorat, post damna-

tionem Pelagii Coelestiique conscripsi. Quod ideo dicen-

dum putavi, quoniam iste dicit, abinimicis suis in odium

veritatis dicta mea fuisse suscepta : ne ideo quis(|uam exis-

timet, propter hunc librum meum inimicos gratiae Christi

novos haereticos fuisse damnatos. In eo autem libro de-

fensio est potius, quam reprehensio nuptiarum.

X. « Dicunt etiam, inquit, raotum genitahum et com-

mixtionem conjugum, adiabolofuisse repertam : et prop-

terea eos qui nascuntur innocentes , reos esse : et a dia-

bolo fieri, non a Deo, quia de hac diaboHca coraraixtione

nascuntur. Hoc autera sine ahqua ambiguitate Manichaeum

est. » Irao sicut diciraus a Deo nuptias institutas propter

ordinatam generationera fdiorura 5 ita dicimus fihorumgignendorum serainationem sine raotu genitahum et sine

commixtione conjugum nec in paradiso, si filii gignerenlur,

esse potuisse. Sed utrura tahs eorura motus atque com-

' Gen. II, 24. — ' Piov. xix, i\. — 3 Mallh. xix. 3. — -S Ibid. 6. —

* EpheiB. V, 25.



CONTRA DUAS EPIST. PELAGIAN. LIB. 1. 4 13

mixlio tiiisset , si nemo pcccasset, qualis nunc est cum pu-

denda lihidinc, liinc cst qUcTstio : de ((ua diligentius postea,

si Dcus volucrit , disiûtaJjimus.

XI. Quid tamen isli velint,quid intendant

,quo rcm

pcrducerc moliantur , adjuncla istius verha declarant,

ubi ait nos dicere, » propterca eos (|ui innocentes nascun-

tur reos esse , et a diaholo ficri , non a Dco,quia de hac

diaholica commixtione nascuntur. » Cum itaque nos nec

diaholicam dicamus conjugum commixtionem , maximc

fidchum, qu.e fit causa gencrandorum ((ui postea rcgcne-

randi sunt , liliorum : nec homines ullos a diaholo ficri

scd a Deo in (juantum homines sunt : et tamen ctiam de

conjugihus fidehhus rcos nasci , tanquam c\ oliva oleas-

trum,propter originalc peccatum ^ et propter hoc cssc

suh diaholo, nisi renascantur in Christo ; quoniam diaholusculpoc auctor est, non naturae : contra illi parvulos dicen-

tcs nullum trahere originale pcccatum , ct idco non csse

sub diaholo ; quid eflicere lahorant, nisi ut illa Dei gratia

evacuetur in parvulis, qua eruit nos, sicut dicit Apostolus,

de potestate tenebrarum , et transtulit in regnum filii

charitatis suae * ? Quandoquidem parvulos negant esse in

potestate tenehrarum, etiam anteDomini liberatoris auxi-

lium; itain eis laudantes opus Greatoris, ut misericordiam

destruant Redemptoris. Quam nos quoniam ct in majo-

ribus ct in parvulis confitemur , « Iioc dicit sine aliqua

amhiguitate csse Manichaeum : » cum sit antiquissimum

catholicum , unde novum istorum dogma evertatur hse-

reticum.

XII. « Dicunt , inquit , sanctos in Vetcre Tcstamento

non caruissc peccatis , id est , nec per emendationem a

criminibus fuisse liheros , sed in rea tua morte fuisse de~

prehensos- Imo diciraus vel ante Legem vel tempore Ve-

' Coloss. 1, i3.



414 S. ACGUSTINl EPISCOPI I

teris Testamenti a peccalis fuisse liberatos,non virtute

propria ,« quia maledictus omnis qui spem suam ponit ia

» homine '•, » et in hoc sine dubio maledicto sunt

,quos

etiam Psalmus divinus notat : « Qui confidunt in virtute

))sua ^: nec Vetere Testamento, quod in servitutem gene-

rat, quamvis certoe dispensationis gratia divinitus datum

sit ^: nec ipsa Lege sancta et justa et bona, ubi scrip-

tum est : « Non concupisces^quoniam non est data qucc

posset vivificare , sed prsevaricationis gratia posita est

donec veniret semen cui promissum est *: sed liberatos

esse per sanguinem ipsius Redemptoris,qui est unus me-

diator Dei ethominum homo Christus Jesus ^. Isti autem

inimici gratiae Dei,quae data est pusillis et raagnis per

JesumChrislum Dominum nostrum, ideo dicunt antiquos

homines Deiperfectoe

fuisse justiliae, ne Christi incarna-tione, passione, resurrectione, cujus fide salvi facti sunt,

credantur eguisse ^.

XIII. « Apostolum etiam Paulum , inquit , vel omnes

Apostolos dicunt semper iramodeiata hbidine fuisse pol-

lutos. » Quis hoc veiprofanus audeat dicere.? Sed nimirum

iste propterea sic calumniatur,quia contendunt id quod

dixit Apostolus : « Scio quia non habitat in me, hoc est,

» in carnemea, bonum 5 velle enim adjacet mihi, perficere

» autem bonum non invenio ^'j » et caetera talia, non eum

dixissse de se ipso, sed nescio cujus alterius,qui iila pa-

teretur, induxisse personam : propter quod iocus ipse in

ejus epistola diiigenter considerandus et scrutandus, ne

in ejus aiiqua obscuritate deiitescat error istorum. Quam-vis ergo iatius hiiic Apostolus disputet , et magno diiitur-

noque conflictu gratiara defendens adversus eos, qui gio-

' Jerem. xvii, 5.-2 Psal. XLviii, 7. — 3 Cal. iv, 24, et Rom. vii,

12. — 4 Exod. XX, 7. — 5 Gal. ui, i2. — ^ i Tim. 11, 5.-7 Rom.

vii, 18.



COWTIVA m AS ElMsr. VELAGIAM. MB. I. 415

riabaiUur iii Loge : tamen ad rem perlinenlia pauca con-

tingimus. Unde * ait : « Quia non justificahitur ex Lege

»omnis caro coram illo. l*er Legem cnim cognilio pec-

» cali. Nunc autem sine Lege justitia Dei manifestata est,

» testificata per Legem et Prophelas : juslitia autem Dei

)) per fidem Jesu Ciiristi , in omnes (jui credunt. Non cst

)) cnimdistinctio.Omnes enim peccaverunt, et cgentgloria

)) Dei, justificati gratis per gratiam ipsius,per redemplio-

» nem qune est in Chrislo Jesu -. » Et itcrum : « Ubi est

» gloriatio ? Exclusa est. Ver quam legcm ? factorum ?

»Non, sed per Jcgem fidei. Arbitramur enim justificari

» hominem per fidem sine operibus Legis ^ » Et iterum :

« Non enim per Legem promissio Abrahae aut seminiejus,

»ut haeres esset mundi , sed per justitiam fidei. Si enim

» qui per Legem haeredes sunt, exinanila est fides, el eva-

»cuataest promissio. Lex enim iram operatur. Ubi enim

» non est Lex , nec praevaricatio ^. » Et alio loco : « Lex

» autem subintravit , ut abundaret delictum : ubi autem

» abundavit delictum , superabundavit gralia °. » Item

» alio loco : « Peccatura enim vobis non dominabitur5

» non enim estis sub Lege , sed sub gratia ''. » Itemque

alio loco : « An ignoratis, fratres, scientibus enim Legem

»loquor, quia Lex dominalur homini in quantum tem-

» pus vivit ? Mulier enim sub viro, vivo marito juncta est

» Legi : si autem mortuus fuerit vir ejus , evacuata est a

» Lege viri \ » Et paulo post : « Itaque, fratres mei , et

» vos mortui estis Legi per corpus Christi, ut sitis alterius,

»quiex mortuis resurrexit, ut fructificemus Deo. Cum» enim cssemus in carne

,passiones peccatorum , ([uae per

» Legem sunt, operabantur in merabris nostris, ut fructum

» ferrent raorti ; nunc vero evacuati sumus a Lege mortis

' Forte Inde. — ' Rora. ni, 20, etc. — ^ ibid. 27 et 28. —4 IJ. iv, i3,

et seqq. — ^ IJ, v, 20. — <* Id. vi, l^. — 7 Id. vil, l et 2.



416 s. algustini episcopi

» in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate spiritus

» et non in vetuslate litterre ^ » His atque hujusmodi

contestationibus doctor ille gentium satis evidenter os-

tendit , Legem non potuisse auferre ,sed potius auxisse

peccatum,quod auferat gratia : quoniam Lex iubere

novit, cui succumbit infirmitas^

gratia juvare,qua in-

funditur charitas. Ne quis enim propter haec testimonia

vituperet Legem, etmalam esse contendat, vidit Apostolus

male intelligentibus quid posset occurrere , et eamdem

sibi ipse proposuit quoestionem : « Quid ergo dicemus ?

» inquit, Lex peccatum est ? Absit : sed peccatum non

» cognovi nisi per Legem ^. » Hoc jam superius dixerat

« Per Legem enim cognitio peccati ^. » Non ergo ablatio,

sedcognitio.

XIV. Hinc autem jam incipit, propter quod ista consi-

deranda suscepimus, introducere personam suam, et tan-

quam de se ipso loqui: ubi nolunt Pelagiani ipsum Aposto-

lum inteliigi, sed quod in se alium transfiguraverit, id est,

hominem sub Lege adhuc positum , nondum per gratiam

liberatum. Ubi quidem jam debent concedere,quod in

Lege nemo justificalur ', sicutalibi idem Apostolus dicit^

sed adcognitionem peccati , et adipsius Legis prsevaricatio-

nem valere Legem, ut cognito auctoque peccato per fidem

gratia requiratur.Non autem timent ista de Apostolo intel-

ligi, quae posset et de prseteritis suis dicere, sed ea quaese-

quuntur timent. Hic enim : « Goncupiscentiam , inquit,

» nesciebara, nisi Lex diceret: Non concupisces.Occasione

» autem accepta,peccatum per mandatum operatum est

» in me omnem concupiscentiam. Sine Lege enim pecca-

» tum mortuura est : ego autem vivebam aliquando sine

» Legc : adveniente autem mandato peccatum revixit 5 ego

» autem mortuus sum. Et inventum est mihi mandatum

' Rom. vn, ij, etc. — ' 3 jbid. 7.— 4 Id. iii, 20. — ^ Gal. ni, 11.



COJNTllA UUAS Jtl-ibi, IKI.AGIAA. UU. 1. il7

» i(uod eial in vitam, lioc osse iii mortem. Peccalum ouim

» accepla occasionc i)er mandatum ivMla mc, et per illud

)> occidit. Itacjue Lex quidem sancta, et mandalum sauctum

)) etjustum et bonum.Quod ergo bonum est, mihifactum

)) est mors ? Absit. Scd peccatum ut apparcat peccatum,

)) per bonum mihi opcratum esl moitcm, ut liat supra

)> modum peccator aut peccatum per mandatum '. )) Hsec

omnia, sicut dixi, potest vidcri Apostolus de sua vitacom-

memorassc praeterita :

ut illud (juod ait : « Ego autem)) vivebam aliquando sine Lege ;

)) aelatem suam primam

ab infantia ante rationales annos voluerit intclligi : (juod

autem adjunxit : « Adveniente autem mandato peccatum

)) revixit , ego autem mortuus sum ^» jam se praecepti

capacem, sed non etlicacem, et ideo prajvaricatorem Legis

ostenderet.

XV. Ncc moveat quod ad Philippenses scripsit : « Se-

)) cundum justitiam quae in Lege est,qui fuerim sine

» quereLi ^ » Potuit enim esse intus in aflcctionibus

pravis prsevaricator Legis, et tamen conspicua opera Legis

implere, vel timore hominum, vel ipsius Dei ^ sed poense

formidine , non dilectione et delectalione justitiae. Aliud

est enim voluntate benefaciendi benefacere , aliud autem

ad malefaciendum sic voluntate inclinari, ut etiam facerct

si hoc posset impune permitti. Nam sic profecto in ipsa

intus voluntate peccat,qui non voluntate , sed timore

non peccat. In quibus interioribus suis talem se fuisse

sciens Apostolus ante gratiam Dei,quae per Jesum Ghris-

tum Dominum nostrum est , alibi hoc apertissime con-fitetur. Scribens tjuippe ad Ephesios : « Et vos , inquit,

» cum essetis mortui dehctis et peccalis vestris, in quibus

» ahquando ambulastis secundum sseculum mundi hujus,

» secundum principem potestatis aeris spiritus ejus qui

' Roni. vu, 7-12. — 2 Philip. iii, 6.

cxLi. 27



418 S. UGUSXIM EPISCOI'1

» nuiic operatur in filiis difiidentiae, in quibus et nos omnes

» aliquando conversati sumus in desideriis carnis nostrse,

» facientes voluntatem carnis et affectionum ,et eramus

» naturaliter filii irae , sicut et caeteri : Deus autem qui

» dives est in misericordia,propter multam dilectionem

» qua dilexit nos , et cura essemus mortui peccatis , con-

» vivificavit nos Christo, cujus gratia sumus salvi facti *.»

Rursus ad Titum : h Fuimus enim et nos, inquit, stulti

» aliquando et increduli, errantes , servientes desideriis et

» voluptatibus variis , in malitia et invidia agentes , abo-

» minabiles , invicera odio habentes '^. » Talis Saulus fuit,

quando secundura justitiam quae in Lege est , sine que-

rela fuisse dicit. Nam quia non post hanc abominabilem

vitam, utessetsine querela, in Lege profecerat, moresque

mutaverat, evidenter his quae sequuntur ostendit;

quan-

doquidem rautatum se non dicit ab his malis , nisi per

gratiam Salvatoris. Adjungens enira hoc ipsura etiam hic,

sicut ad Ephesios, ait : « Gura autem benignitas et huma-

» nitas illuxit Salvatoris nostri Dei, non ex operibus justi-

» tiae, quae nos fecimus ^sedsecundurasuaramisericordiam

» salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et renova-

» tionis Spiritus sancti,quera ditissirae effudit super nos,

» per Jesum Ghristum Salvatorem nostrura, ut justificati

» gratia ipsius , haeredes efficiamur secundura spem vitae

» aeternae^. »

XVL Quod autera ait in hoc Epistolae loco ad Roraa-

nos , (( Peccatura ut appareat peccatura,per bonum mihi

» operatum esl mortem^ : » congruit superioribus ubi

dixit , (( Sed peccatura non cognovi , nisi per legera ; nam

» concupiscentiam nesciebara , nisi lex diceret : Non con-

» cupisces^. » Et superius, (( Per legem cognitio pec-

' Ephes. II, I et seqq. — 2 Tit. 111, 3.-3 Ibid. 4 et seqq. — 4 Roni. vn,

i3. — Slbid. 7.



CONTIIA in As EPIST. PELAGXAW. I.IU. I. -ÎO

M cati'; » hoc enini et hic dixit, ut appareat pcccntuni:

ul ilhul (juod dixcrat, « Sini! Jege enim peccatum mor-

» luum cst -5

» non intclligamus nisi tanquam noii sit

latet, non apparet, penitus ignoratur, tanquam in nescio

(|uilnis ii^norantiiP lenchiis sit sepultum. Et (luod ait,

<c Kgo autcm \ivcham alic|uando sine lege^ : » (juid ait,

nisi, viveremihi videbar? Et cjuod adjunxit, <c Advcniente

D autem mandato pcccatuni revixit* : » (|uid est aliud,

(|uam eminuit et apparnit? Nec tamen ait, vixit : sed,

revixit. Vixerat enim ah(|uando in paradiso, (piando con-

tra datum praeceptum satis apparebat admissum : cum

autem a nascentibus trnhitur, tnncjuam mortuuni sit latet,

donec lepugnans justitiae malum ejus prohibitione sentia-

tur , cum ahud jubetur atque approbatur, aiiud delectat

al(juedominalur:

tunc peccatum c|uodam modo in nolitia

nati hominis reviviscit^ quod in notitia primum facti homi-

nis alicjuando jam vixerat.

XVII. Sed quod sequitur, non ita expeditum est,quo-

modo de Paulo possit inteliigi. <( Scimus enim , imjuit,

» (|uia lex spiritaiis est , ego autem carnalis sum. » Non

ait, liii : sed , sum^ Nuraquid ergo Apostolus , cum haec

scriberet, carnahs rnit? An secundum corpus hoc dicit ?

Adhuc cnim;;erat in corpore mortis hujus'', nondum facto

quod ahbi dicit , « Serainatur corpus aniraale, surgcl

» corpus spiritale". » Tunc enira ex toto se, id est, ex

utraque parte qua constat, spiritalis homo erit, quando

spiritale etiam corpus erit. Neque enim absurdum est , ut

sit in illa vita etiam caro spiritalisj si potuit esse in hac

vita, inhisquiadhuc carnaiia sapiunt, etiam spiritus ipse

carnaiis. Sic ergo ideo dixit : « Ego autem carnalis sura ; »

quia nondum spiritale corpus habebat Apostolus. Sicut

• Rom. m, 20.— ' IJ. vn, 23. — ^ IbiJ. 8.—

'» IbiJ. 9. — ^ IbiJ. i^.—

<" IbiJ. 24.— 7 I Cor. XV, 44-

27.

I



420 S. ATrGUSTINI EPISCOPl

posset dicere, Ego aiitem mortalis sum : quod utique

nonnisi

secundumcorpus intelligeretur dixisse,

quodnondum iuerat immortalitate vestitum. Item quod ad-

junxit : « Venumdatus sub peccato : » ne quisquam eum

nondum redemptum Christi sanguine existimet, etiam hoc

secundum illud potest intelhgi, quod ait : « Et nos pri-

» mitias habentes spiritus, et ipsi in nobismetipsis inge-

)) miscimus adoptionem expectantes, redemptionem cor-

» poris nostri^ » Si enim secundum hoc se dicit venum-

datum sub peccato,quod adhuc non est redemptum

a corruptione corpus ejus^ vel venumdatum ahquando in

prima transgressione praecepti, ut haberet corpus corrup-

tibile quod aggravat animam '^

: quid prohibet hic Apos-

tolum intelhgi de se ipso dicere,quod ita dicit , ut

eliam in ipso possit intelligi ; etiam si in sua persona nonse solum , sed omnes accipi velit

,qui se noverunt spiri-

tali delectatione cum carnis atlectione sine consensione

confligere?

XVIII. An forte metuimus ea quae sequuntur : « Quod

)) enim operor, ignoro^ ; non enim quod volo hoc ago^ sed

»

quod odi illud facio: »

ne forte ex his verbis quispiamconsentire carnis concupiscentiae ad opera mala suspicetur

Apostolum? Sed considerandum est quod adjungit : « Si

M autem quod nolo hoc facio, consentio legi quoniam bona

» est^. » Magis enim se dicit legi consentire, quam carnis

concupiscentiae. Hanc enim peccati nomine appellat. Fa-

cere ergose dixit et operari, non affectu consentiendi et

implendi, sed ipso motu concupiscendi. Hinc ergo, inquit^

consentio legi quoniam bona est : consentio,quia nolo

quod non vult. Deinde dicit, Nunc autem jam non ego

operor illud, sed id quod habitat in me peccatum ^ Quid

I Honi. VIII. 23. — ' Sap. ix, i5. — ^ Rom. vii, 19. — 4 Ibid. i6. —5 Ibid. ir.



CONTRA DUAS EPrST. pelaoiAn. lib. t. 421

cst, Nunc aiilcm; tiisi jam nunc sul) gratia , (|iire libcravit

deioctationcm voluntatis a conscnsione cupiditatisi' Non

cnim mclius intclligilur : « Non cgo opcror, nisi ([uia non

» conscntit exhibcrc membra sua arma inic|uitalis pecca-

to'. ))Nam sict concupiscit, ctconsentit, et agit, cjuomoilo

non ipsc illud opciatur, ctiam si se operari doleat, ct vinci

graviter ingemiscat?

XIX. Jam illud cjuod se(|uitur, nonne unde lof|uatur,

apcrtissimc oslendit? Scio cnim ciuia non habitat in mehoc est, in carne mea, bonum-. Si enim non exponcret

adjungendo, hoc est, in carne mea , aliter fortasse acci-

pcrclur (|uod dixit, in me. Ac per hoc versat hoc idem

repetcns, et inculcans, « Velle enim adjacet mihi, pcrficere

» autem bonum non. » lloc est enim perficere bonum, ut

ncc concupiscat liomo. Imperfectum est autcm bonum,

c|uando concupiscit, etiam si concupiscentine non conscntit

ad malum. « Non enim quod volo facio bonum , inc|uit,

« scd c[uod nolo malum hoc ago. Si autem c|uod nolo

)) ego hoc facio, jam non ego operor illud , sed c[uod ha-

)) bitat in me peccatum^. )> Id repetivit inculcans, et tan-

cjuam lardissimos de somno excitans : « Invenio ergo

)) legcm , inquit , mihi volenti facerc bonum, quoniam

» mihi malum adjacet^ » llJa ergo bonum cst volenti i"a-

cere, adjacet autem malum ex concupiscentia , cui non

consentit c[ui dicit,jam non ego operor illud.

XX. Apertius autem quod sequitur utrumque declarat

« Condelector enim legi Dei secundum interiorcm homi-

» iiem; video autem aliam legem in membris meis, re-

» pugnantem lcgi mentis meae ct captivantem me in legc

» peccali, c[U3e est in membris mcis^ » Sed quod dixit,

captivantem rae,potest movere , si nuUa consensio est.

' Rom. VI, i3. ~ ' lil. VII, i8. — ' IbiJ. 19 et 70 — 4 Thi.l. or. —5 IbiJ. 9.2.



S. AUGISTINI EriSCOPI

Uiule propler tria ista , duo scilicet de quibus jam dispu-

tavinms, quod ait , Ego autem carnalis sum , et venumda-

tus sub peccato, et hoc tertium, Captivantem me in Jege

peccati quae estin membris meis,potest videri Apostolus

eum describere qui sub lege adhuc vivit , nondum sub

gratia. Sed sicut iila duo exposuimus,propter carnem

adhuc corruptibilem dicta ; sic et hoc potest intelligi , ut

captivantem me, dixerit, carne, non mente^ motione,

non consensione : et ideo captivantem me ,quia et in

ipsa carne non est aJiena natura , sed nostra. Sicut ergo

exposuit ipse quid dixerit : « Scio enim quia non habitat

)) in me , hoc est , in carne mea bonum ^: )> sic jam ex

ilJius expositione hunc locum debemus accipere , tanquam

dixerit, captivantem me, hoc est, carnem meam, in lege

peccati quae est in membris meis.

XXI. Deinde subjungit propter quod dicta sunt om-

nia. « Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mor-

)) tis hujus? Gratia Dei per Jesum Christum Dominum

)) nostrum. )) Atque inde conciudit, « Igituripseegomente

)> servio iegi Dei, carne autem iegi peccati^. » Carne sci-

licet iegi peccati , concupiscendo ;mente autera legi Dei

eidem concupiscentise non consentiendo. Nuiia ergo con-

demnatio est nunc his qui sunt in Christo Jesu". Non

enim damnatur, nisi qui concupicentise carnis consentit

ad maium. « Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu lil)e-

)) ravit te a iegepeccati et mortis* : m ne sciiicet consen-

sionem tuam concupiscentia sibi vindicet carnis. Etea quae

sequuntur , eumdem sensum magis magisque demons-

trant : sed adhibendus est modus.

XXII. Visum autem aliquando etiam mihi fuerat (15),

hominem sub lege, isto Apostoli serraone describi. Sed vim

raihi fecerunt postea ista verba, quod ait : « Nunc autem

• Rom. VII, i8, — > Ibid. 24 et 25. — 3 jj. ym^ 5. — 4 ibid. 2.



CO^TRA m AS EPIST. PELAQIAN. LIB. I. 423

» jam non cgo opcror illiiil '. » \d hoc enim perliiiel illiid

quod ait et postca : « Nulla crgo conderanalio csl nunc his

» qui sunt in Ghnsto Jcsu -. » Et quia non vidco quomodo

diccrct homo sub lcge5a Condclcctor legi Dci secundum

» intcriorem homincm ': » cum ipsa dclectatio boni

,qua

etiam non conscntit ad malum , non timore poenaj , scd

amorejustiti.-e, (hoc est enim condelectari,) non nisi gra-

tine deputanda sit.

XXllI. Nam et ubi ait : « Quis me iiberabit de corpore» mortis hujus^? » quis negct Apostolum cum haec di-

cerct , adhuc fuisse in corpore mortis hujus ? A quo utique

impii non hbcrantur,quibus cadem corpora ad lorracnta

eetcrna rcdduntur. Liberari ergo est a corporc mortis hu-

jus , omni sanato languore coucupisccntiae carnis , non

ad pocnam corpus recipere, sed ad gloriam. Huic loco et

illud satis consonat : « Etiam nos ipsi primitias habentes

» spiritus , ct ipsi in nobismetipsis ingemiscimus , adop-

» tionem expectantes, redemptionem corporis nostri^. »

Nimirum enim gemitu isto ingeraiscimus, in quo dicimus :

« Miser cgo homo,quis me hberabit de corpore mortis

» hujus*^? M IUud etiam ubi ait : « Quod enim operor,

» ignoro " : » quid est aliud , quam nolo , non approbo

non consenlio , non facio ? Ahoquin contrarium est his

quae superius dixit : « Per legem cognitio peccati ^: » et :

« Peccatum non cognovi nisi per legem^ : » et : « Pecca-

» tum ut appareat peccatum,per bonum mihi operatura

» est raortera^'\ » Quomodo enim peccatum per legem cog-

novit, quod ignorat? Quomodo apparet peccatum,

quodignoratur? Sic ergo dictum est , ignoro, non facio, quia

nulla consensione id ego ipse comraitto ; quomodo dic-

' Rora. VII, 20. — ' Id. vni, i.— ^ U. vii, 22. — 4 Ibid. l^. —

5 Id. viii, 23.— C Id. vil, 24. — 7 Ibid. i5. — « Id. iii, 20. — 9 Id. vii, 7.

— ô Ibid. i3.



S. AUGUSTnVI EPISC.OPl

turus est Dominus impiis : « Non novi vos^; » quem pro-

cul dubio latere nihil potest : et sicut dictum est : « Eum

» qui non noverat peccatum -5» quod est , non fecerat :

neque enim non noverat quod arguebat.

XXIV. His atque hujusmodi in ista Scripturae Aposto-

licae circumstantia diligenter consideratis, recte inteiligi-

tur Apostolus, non quidem se solum in sua persona, ve-

rum alios etiam sub gratia constitutos significasse^ sed

secum nondum in illa constitutos pace perfecta , in qua

absorbebitur mors in victoriam ^. De q.ua post dicit : « Si

» autem Christus in vobis, corpus quidem mortuum est

» propter peccatum ; spiritus autem vita est, propter jus-

» titiam. Si ergo Spiritus ejus qui suscitavit Jesum ex mor-

» tuis, habitat in vobis5qui suscitavit Christum Jesum a

» morluis, vivificabit et mortalia corpora vestra per inha-» bitantem Spiritum ejus in vobis*. » Vivificatis igitur

mortalibus corporibus nostris, non solum ad peccandum

consensio nulla erit, sed nec ipsa cui non consentiatur car-

nis concupiscentia remanebit. Quam spiritui resistentem

non habere in carne mortah , ille tantummodo homo po-

tuit, qui non per ipsam ad homines venit. Et ideo Aposto-

los quia homines erant, et corpus quod corrumpitur et

aggravat animam^, in hujus vitse m.ortaHtate portabant,

absit ut dicamus, sicut iste calumniatur, « semper immo-

derata hbidine fuisse pollutos : » sed dicimus a consen-

sione pravarum hbidinum Uberos , de concupiscentia ta-

men carnis, quam moderando frenabant, tanta humihtate

et pietate gerauisse, ut optarent eam non habere potius,

quam domare.

XXV. Proinde iste quod addidit nos dicere : « Chris-

lum et a peccatis liberum non fuisse, sed carnis necessi-

' I Matth. vn, a3. — » 2 Cov. v, Qi. — 3 i Cor. xv, 54. — ^ Rom. viii,

10 et II. — sgap. IX, I.').



CONTRA ni\S F.PTST. PF.l.AGIAN. LIB. I. 425

Into monlilum, et aliis maculatiim liiisso (idictis, vidorit

:i (|nil)us audicrit , vel iii (juorum litleris lcgcrit5 (|Uod

(|ui(lcm fortasse non intcllexit, et in sensus calumniosos

malitia lallcnte convertit.

WVI. « nicuntcliam, in(|uit, baptisma non dare om-

ncm iM(lulgcntiam pcccatorum , ncc auferrc crimina, scd

radere, ut omnium peccatornm radices in mala carne te-

ncantur. » Ouis hoc adversus Pelagianos. nisi infidelis af-

lirmct ? Dicimus crgo baptisma dare omnium indulgcnliam

peccatorum, et auforre crimina, non radere, nec « ut om-

nium peccatorum radices in mala carne teneantur (juasi

rasorum in capite capillorum, unde crescanl itcrum rcse-

canda peccata. » Nam et istam similitudinem comperi,

sua? illos adhibere calumnine, tanquam hoc nos sentiamus

at(|ue dicamus.

XXVII, Scddcistaconcupiscentiacarnis fallicoscrcdo,

vcl fallere^ cum qua necessc est ut etiam baptizatus, ct

hoc si diligentissime proficit, et Spiritu Dei agitur, pia

mente condigat. Sed haec etiamsi vocatur peceatum ', non

utique quia peccatum est, sed quia peccato facta cst, sic

vocatur : sicut, Scriptura manus cujusque dicitur, quod

manus cam fecerit. Peccata autem sunt, (|u?e secundum

carnis concupiscentiam vel ignorantiam illicite fiunt, di-

cuntur, cogitantur : quae transacta etiam reos tenent, si

non remittantur. Et ista ipsa carnisconcupiscenlia in bap-

tismo sic dimittitur, ut quamvis tracta sit a nascentibus,

nihil noccat renascentibus. E\- (juibus tamen, si filios car-

naliter gignunt, rursus trahitur; rursusque est nocitura

nasccntibus, nisi cadem forma renascentibus remittatur,

et insit nihil obfutura vilse futuroe, quoniam reatus ejus

generatione tractus, regeneratione dimissus est : et ideo

jam nonsit peccatum, sed hocvocetur, sivequod peccato

' Roni. viii, i^.



429 S. AUOVSTINI EPISCOPI

facta sit, sive quod peccandi delectatione moveatur, etsi

ei vincente delectatione justitiae non consentiatur. Nec

propter ipsam, cujus jam reatus lavacro regenerationis

absumptus est, dicunt in oratione baptizati : « Dimitte no-

» bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus

» nostris ^: » sed propter peccata quse fiunt, sive in ejus

consensionibus, cum ab eo quod libet vincitur quod placet,

sive cum per ignorantiam malum quasi bonura placet,

Fiunt autem, sive operando, sive loquendo, sive quod fa-

cillimum atque celerrimum est, cogitando. A quibus om-

nibus quis etiam fidelium gloriabitur castura se habere

cor '^, aut quis gloriabitur raundum se esse a peccato? II-

lud sane quod in oratione sequitur^ propter ipsam dicitur :

« Ne nos inferas in lentationera, sed libera nos a malo^. »

Unusquisqueenira, sicut

scriptum est, tentatur a concu-piscentia sua abstractus et illectus^; deinde concupiscentia

cum conceperit, perit peccatura.

XXVIII. Hi omnes concupiscentiae partus, et ipsius

concupiscentiae reatus antiquus, baptisraatis ablutione di-

raissi sunt; et quidquid parit nuac ista concupiscenlia, si

non sint illi partus, quinon solum peccata, verura etiam

crimina nuncupantur, pacto illo quotidianae orationis ubi

dicimus : » Dimitte nobis debita nostra, sicut demittimus^

» et eleemosynarum sinceritate mundantur. » Nequeenim

quisquam sic desipit, ut dicat ad baptizatos dominicum

illud non pertinere praeceptum, « Dimittite, et dimittetur

» vobis; date, et dabitur vobis^ » Nullusautem inEccle-

sia recte posset ordinari minister, si dixisset Apostolus,

« Si quis sine peccato*^ : » ubi ait : « Si quis sine criraine

» est^ » Aut si dixisset, Nullum peccatum habentes :ubi

ait, Nullum crimen habentes. Multi quippe baptizati fide-

' Mafth. VI, 12. — ' Prov. xs, 9. — ^ MaUh. vi, i3. — 4 Jacob. 1, i^.

— 5 Luc. VI, 37. — 6 Tit. I, G. ~ 7 i Tm. m, 10.



CONTRA DliAS BPIST. PELAGIAN. M«. I. 427

les snnt siiie ciimiiio, sine porcato ault-m in lino vita nc-

minom dixerim, t|uantalil)L't 1'elagiani, cjuia h.Tcditimus,

adversum nos inllentur ct disrumpantur insania : non tjuia

alitjuid peccali rcmanet, quod in baptismate non rcmilta-

tur;scd (juia a nobis in hiijus vitnc infirmitatcmancntibus

tiuotidie fieri non tjuiescunt, t|ua; lidehter oranlibus et

misericorditer operantibus (juotidie remittaiitur. Haec est

fidei calhoJicfie sanitas, t|uam sanctus ubi(|uc scminat Spi-

ritus, non pravitatis hrercticfi vanitas et pr.xsumplio spi-

ritus.

XXIX. Jam itaque de caetero videamus, quemadmo-

dum postcat|uamnobis calumnioseputavito)))icienda qu.ie

credimus, et finoenda quae non credimus, suam ipse veJ

Pclagianorum fidera profiteatur. « Contrae haec, inquit,

nos (|uotidie disputarnus, et ideo noJumus prrevaricatori-

bus adhibere consensum, quia nos dicimus Jiberum arbi-

triura inomnibus esse naturaliter, nec Adae peccato perire

potuisse : quod Scripturarum omnium auctoritate firma-

tur. )) H?ec si quemadmodum oportet, non contra Dei

gratiam diceretis ; non consensum praevaricatoribus adhi-

beretis, sed vestrura sensum corrigeretis. Hinc autem

quantum potuimus, et quantum sullicerc visum est, supe-

rius disputavimus.

XXX. <( Dicimus, inquit, has quae nunc aguntur in orbe

terrarum, a Deo nuptias institutas, nec reos esse conjuges,

sed fornicatoreset adulteros condemnandos. )) Hoc verum

et catholicum est : sed quod vos hinc vuJtis ellicere, ut de

coramixtione raasculi et Ibeminae, nihil peccati nascentestrahant, quod iavacro regenerationis expietur, hoc laJsura

est et haereticum.

XXXI. <( Motum, inquit, genitaJium, id est, ipsam vi-

riJitatem sine qua non potest esse commixtio, a Dco dici-

mus institutam. » Ad hoc respondemus, motum genita-



4W •*S. AUGUSTINI EPISCOPI

lium, et, ut verbo ejus utar, virilitatem , sine qua non

potest esse commixtio, Deus sic instituit, ut nihil haberet

pudendum. Non enim fasfuit, ut ejus erubesceret creatura

de sui opere creatoris ^ sed inobedientia membrorum sup-

plicio justo primis hominibus inobedientibus reddita est,

de qua erubuerunt, quado fohis ficulneis pudenda taxe-

runt% quGS prius pudenda nonfuerunt.

XXXII. Neque enim sibi tunicas, ut totum corpus te-

gerent post peccatum , sed succinctoria consuerunt,qu?e

nonnuIH interpretes nostri minus diligentes tegmina in-

terpretati sunt. Quod quidem verum est : sed generale

nomen et tegmen, quoindumentum et operimentum omne

possit intelligi. Etideo debuit ambiguitasevitari, ut quem-

admodum Grsecus iT£pi(:w[y.a,Ta posuit,quibus non teguntur

nisipudendaecorporispartes, sicetLatinus, autipsumGrae-cum poneret, quia et ipsojamconsuetudo utitur pro Latino,

vel sicut quidam succinctoria, vel sicut ahi melius campes-

Iria nominarunt. Ex illo quippe hoc nomen est, quod pu-

denda juvenes tegebant antiquo more Homano,quando

nudi exercebantur in campo : unde campestrati appellan-

tur hodieque, qui eadem membra cingendo cooperiunt.

Quanquam si ea quibus peccatura est, tegenda fuerant

post peccatum ; ne tunicis quidem indui debuerunt,

sed manum et os tegere, quia sumendo et vescendo pec-

carunt. Quid sibi ergo vult, quod accepto prohibito

cibo , cum fuisset prsecepti facta transgressio , in illa

membra aspectus intenditur ? Quse ibi novitas ignota sen-

titur, et se compellit adverti? quod apertione significatur

oculorum'^. Neque enim eis vel quando ille nomina peco-

ribus et volucribus imponebat, vel quando illa pulchrum

lignum vidit etbonum, oculi non patebant^-, sed aperti,

hoc est, intenti, ad intuendum facti sunt : sicut scriptum

' Gen, 111, 7. — » Id, 11, "20. — ^ Id. m, 6 et 7.



COWXnA DUAS EPIST. PELAGIAJN. LIB. I. Al\)

ost do Agar ancilla Sarie, (|iiocl aporuil oculos suos, ol vi-

ilil puloum, (|uos olausos uli(|uo nou habobal'. Ll orgo

nuclitatis suae, (luam (luolidic proloclo inlucbantur, nec

conlundobantur, oos subito sic pudoret, iit mombra illa

jani nuda lorre non posscnt, sod slatim opcrirc curaront^

nonne ctillo in motu aperto, ct illa in occulto, contra su£e

voluntatis arbitrium inobediontia illa mcmbra senserunt,

(luibus nti(|uc nutu voluntario sicut c.ieteris dominari dc-

buorunt ?

Quod morito passi sunt cjuia ot ipsi obediontossuo Domino non fuerunt : Erubuerunt ergo, ita secreatori

suo non cxhibuissc servilium, ut in eis' mcmbris ex c|ui-

buscssonl filiiprocreandi, mercronturamittorcdominatum.

XXXIII. Hoc pudoris genus, haec erubescendi neces-

sitas certe cum omni homino nascitur, et ipsis cjuodam

modo nalur.T; legibus imporatur, ut in hac ro verecundon-

tur etiam ipsa pudica conjugia j noc cjuiscjuam tam malc

turpiterciue proficiat, ut cjuia cognovit Doum csse condi-

torem naturre auctoremciue nnptiarum, ideo etiam mis-

condus uxori, si cjuis eum videat, non de his motibuseru-

bescat, cjuaeratcjue secretum, ubi non solum alienorum,

vcrum etiam suorum omnium possit vilarc conspoctum.

Itaciue sua culpa sibi accidens malum, natura humanapormiltatur agnoscere^ ne cogatur, autcjuod cst impu-

dentissimum, de his suis motibus non erubescere, aut c[uod

est ingratissimum, do sui crcatoris operibus crubesccrc.

Quo tamen malo,proptcr bonum generationis filiorum,

benc utuntur pudica conjugia. Solius autem carnalis vo-

luplatis causa libidini consentire, peccatum est;

quamvis

conjugatis secundum voniam concedatur,

XXXIV. Sed constituite Pelagiani servata honestato ac

iaicunditate nuptiarum , si nemo peccasset, qualem velitis

in paradiso vitam iiiorum hominum cogitare , ct unum de

' Gen. XXI, 19. — * Forle in ea uiembra.



4tb ,S. AliGUSTlNI EPISCOPI

his quatuor rebus eligite. Procul dul)io enim, aut quoties-

cumque libuisset, toties concubuissent : aut frenarent

libidinem, quando concubitus necessarius non fuisset; aut

tunc ad nutum voluntatis libido consurgeret, quando esse

concubitum necessarium casta prudentiaprsesensisset 5 aut

nuUa ibi omnino existente libidine , ut csetera membra

quseque ad opera sua, sic ad opus proprium etiara geni-

talia jussis volentium sine ulla difiicultate servissent. Ho-

rumquatuor quod vultis eligite. Sed putoquodduo priora

respuetis. ubi libidini autservitur, aut repugnatur. Nam-

que illud primum tam praeclara honestas, hoc autem se-

cundum tam magna fehcitas non vult, Absit enim , ut

tantae ilhus beatitudinis decus , aut prsecedentem semper

sequendo hbidinem ageret turpissimam servitutem , aut

ei resistendo non haberet plenissimam pacem : absit

inquam, ut carnis concupiscentiam non opportune ad ge-

nerandum, sed inordinata commotione surgentem, aut

ilh menti placeret consentiendo satiare, aut iih quieti

necesse esset dissentiendo cohibere.

XXXV. Duarum vero rehquarum quamhbet elegeritis,

non est adversus vos ulla contentione laborandum. Et si

enim quartam nolueritis ehgere, ubi estomniumobedien-

lium membrorum sine uUa hbidine summa Iranquilhtas

quoniam jam vos ei fecit vestrarum disputationum im-

petus inimicos : iilud vobis saltem placebit,quod tertio

loco posuimus, ut illa carnahs concupiscentia , cujus rao-

tus ad postremam, quae vos multum delectat, pervenit

voluptatem, nunquam in paradiso, nisi cum ad gignen-dum esset necessaria , ad voluntatis nutum exurgeret.

Hanc si placet vobis in paradiso collocare, et per talem

concupiscentiam carnis, quse nec praeveniret, nec tarda-

ret, nec excederet imperium voluntatis, vobis videtur in

illa lelicitate filios potuisse geuerari , non repugnamus.



CONTRA DUlS EPIST. PELAGIAN. LIB. I. 431

A(J hoc enimqiiod agimus, sullicit nobis (juia nunc lalis

in liominibus non csL, (|ualcm in illius lclicilalis loco csse

potuisse conccditis. Qualis quippe nunc sit, prolecto om-

nium sensus morlalium,cl si cum vcrecundia, confiletur:

(juia ct castos etiam nolcnles, eamque tempciantia cas-

tiganfces, inquieludine inordinala importunaque soliicitat,

et plcrum((ue sesc volcntibus subtrahit, nolcnlibus inge-

rit : ut nihil aliud inobedicnlia sua, quam illius priscc

inobcdicnliic pcenam se csse tcslctur.

Unde mcritodc iJia

et tunc primi homines, quando pudenda texerunt', et

nunc t(ui se utcum((ue homincm esse considerat, omnis

pudcns impudensque confunditur, absit ut de opere Dci,

sed de pcena primi veterisque peccati. Verum vos non

pro religiosa ratione, sed pro animosa contentione, nec

pro humano pudore , sed pro vestro furore , ne vcl ipsa

concupiscentia carnis vitiata credatur, et exea trahi orgi-

nale peccatum-, talem prorsus qualis nunc est, in paradi-

sum conamini disputando revocare, eamque iilicessc po-

tuisse contendere, quam vel semper set(ueretur inhoncsta

consensio, vel aliquando coerceret miseranda dissensio.

Nos autem non multum curamus quid vos dc illa sentire

delectet. Quidquid tamen hominum per iliam nascitur, si

non renascatur , sine dubitatione damnatur, et necesse est

esse sub diabolo , si non inde liberetur a Christo.

XXXVI. Homines, inquit, Dei opus esse dcfendimus-,

nec ex iilius potentia vel in malum vei in bonum inviluin

aliquem cogi; sed propria voiuntaie, aut bonum facere,

aut malum : in bono vero opcre a Dei gratia seraper ad-

juvari, in malum vero diaboii suggestionibus incitari. »

Ad haec respondemus, Homines esse opusDei, in quantum

liomines sunt, sed sub diaboio esse, in quantura peccato-

res sunt, nisi eruantur indeper eum, qui non ob aiiud fac-

• Gen. ui, 7.



432 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

tus est inter Deum et homines mediator, nisi quia ex ho-

minibus non potuit ' esse peccator. Nec ex Dei potentia vel

inmalum vel in bonum invitum aliquen. cogi ; sed Deode-

serente pro meritis ire in malum, et Deo adjuvante sine me-

ritis converti ad bonum. Non enim est homo bonus si noJit5

sed gratia Dei etiam ad hoc adjuvatur ut velit : quoniam

non inaniter scriptum est , « Deus est enim qui operatur

» in vobis et velle et operari pro bona voluntate ^: » et,

« Prseparatur voluntas a Domino^. »

XXXVII. Vos autem in bono opere sic putatis adjuvari

hominem gratia Dei, ut excitanda ejus ad ipsum bonum

opus voluntate, nihil eam credatis operari. Quod satis

ipsa tua verba dcclarant. Cur enim non dixisti, hominem

Dei gratia in bonum opus excitari, sicut dixisti, « in ma-

lum diaboli suggestionibus incitari-, sed aisti , in bono

opere a Dei gratia semper adjuvari ? » tanquam sua volun-

tate, nulla Dei gratia bonum opus aggressus, in ipso jam

opere divinitus adjuvetur, pro meritis videlicet voluntatis

bonae^ ut reddatur debita gratia, non donetur inde-

bita : ac sic gratia jam non sit gratia , sed sit illud quod

Pelagius in judicio Palcestino ficto corde damnavit, gra-

tiam Dei secundum merita nostra dari*, Dic mihi, obse-

cro, quid boniPaulus adhuc Saulus volebat, ac nonpotius

magna mala, c[uando spirans csedem pergebat ad vastandos

horrenda mentis caecitate ac furore Christianos^? Quibus

meritis bonae voluntatis Deusillum ab his malis ad bona,

mirabili et repentina vocatione convertit? Quid ego dicam,

quibus meritis, cum ipse clamet , « Non ex operibus jus-

» tiliae qua3 nos fecimus , sed secundum suam misericor-

» diam salvos nos fecit^. » Quid illud quod jam comme-

moravi dixisse Dominum, « Nemo potest venire ad me,

' IntcUiiîLur ipse Cliristus. — ^ Pliilip. n, i3. — ^ Prov. vni, juxta LXX.

— 4 Rom. XI, 6. — 5 I Cor. ix, i.— '' Tit, 111, 5.



CONTRA Dl Ab EnsT. PEL\GIAN. LIB. 1. 433

)) (|uocl intelligilui', crcdere in me ;nisi ei datum luerit a

• Patrc nioo ' ? » l'trum jam volcnii credcre pro meritis

hoiine voluntatis lioc datur : au potius ut crcdat, ipsa vo-

Juntas,sicut Sauli , desuper excitatur, etiam si tam sit

aversus a fidc, ut credentes ctiam pcrscquatur ? Ht quid

enim nohis Dominus pr.Tcepil, ul orcmus pro eis qui nos

pcrsc(|uuntur-? Num^juid hoc oramus, ut cis pro i)ona

corum voluntate gratia Dei retribuatur, ac non polius ut

mala in honum voluntas ipsa mutetur? Sicut credimus,

tunc a sanctis quos persequebalur , non inaniter oratum

esse pro Saulo, ut ad fidem quam vastabat, voluntas ejus

converteretur. Et illius quidem conversio desuper facta

manisfesto ctiam miraculo apparuit *: ([uam multi ini-

mici Christi ([uotidie f.ubito Dei occulta gratia trahuntur ad

Ghristum. Quod verbum si non ex Evangelio posuissemquanta de mc propter hoc istc dixisset : cum ctiam nunc

cbluctetur non mihi, scd illi qui damat : « Nemo potest

» venire ad me, nisi Pater qui misit me, traxerit eum^?»

Non enim ait, duxcrit, ut illic ali([uo modo intelligamus

praecedere voluntatem. Quis trahitur, si jam volebat? Et

tamen nemo venit, nisi velit. Trahitur ergo miris modis

ut velit, ab illo qui novit intus in ipsis hominum cordibus

operari , non ut hominos,quod fieri non potcst , nolcntcs

credant. sed utvolentos ex nolentibus hant.

XXXVIII. Hocverum esse non conjectura suspicamur

humana, sed cvidentissima divinarum Scripturarum auc-

toritate dignoscimus. Legitur in Paralipomcnon Jibris :

« Etquidem in Juda facta est manus Dei, ut daret illis cor

» unum, ut facerent prseceptum regis et principum in vcrbo

)> Domini*^. » Itemper Ezechielem pro[:>helam Dominusdi-

cit : « Dabo eis cor ahud , et spiritum novum dabo eis, et

' Joan. VI, 66.— » MaUh. v, 44.— -* Act. vii, Sg.—-4 Id. ix. — 5 Joan.

VI, 44- — '^ 2 Par. XXX, i2.

GXLI. 28




» evellam cor eorum lapideum de carne eorum , et dabo

» eis cor carneum, ut in prseceptis meis ambulent, et jus-

» tificationes meas observent, et faciant eas '. » Quid esl

autem quod Esther illa regina orat , et dicit , « Da ser-

» monem concinnum in os meum , et verba mea claritica

» in conspectu leonis, et converte cor ejus in odium im-

» pugnantis nos - ? » Ut quid ista in oratione dicit Deo,si

non operatur Deus in cordibus hominum voluntatera ? Sed

forte hoc mulier insipienter oravi. Videamus ergo utrum

inaniter praemissus fuerit orantis aftectus , et consecutus

non fuerit exaudientis eflectus. « Ecce ingreditur ad re-

» gem^ » Ne multa dicamus : Et quia non ordine suo in-

grediebatur, magna necessitate compulsa, intuitus est

eam , sicut scriptum est , velut taurus in irapetu indig-

nationis suaj. « Et timuit regina , et conversus est color

» ejus per dissolutionem , et inclinavit se super caput de-

» licatae suae,quse prsecedebat eam. Et convertit Deus,

» et transtulit indignationemejus in lenitatem. » Jam se-

quentia commemorare quid opus est, ubi Deum comple-

visse quod illa rogaverat *, divina Scriptura testatur, ope-

rando in corde regis, quid ahud, quam voluntatera, qua

jussit et factum est,quod ab eo regina poposcerat? Quam

Deus jam , ut fieret, exaudierat,qui cor regis, antequam

muheris sermonem poscentis audisset, occuUissimaet effi-

cacissima potestate convertit , et transtuht ab indignatione

ad lenitatem, hoc est, a voluntate laedendi ad voluntatem

favendi : secundum illud Apostoh : « Deus operatur in

» vobis et velle ^. » Numquid homines Dei qui haec scrip-

serunt, imo ipse Spiritus Dei, quo auclore per eos ista

conscripta sunt , oppugnavit hberum hominis arbitrium ?

Absit : sed omnipotentis in omnibus et judiciura justissi-

' Ezech, xxxvi, -26 et -27. — » Esther, xiv, i3. — ^ Id. xv, 5 et seqq-—* M. XVI. — 5 philip. 11, i3.



COWTRA DlAS EPIST. PELACIAW. LIB. £. 435

mum, etauxilium misericordissimum commcndavil. « Sut-

»iicit

enim scire homini, quod non est iniquitas apud» Deum'. » Jam c|uomodo ista dispeuset, laciens alios se-

cundum mcrilum vasa irae"^, alios secundum gratiamvasa

misericordiai^j quis cognovit sensum Domini, aut quis

consiliarius ejus fuiti' Si ergo ad honorem gratiae pertine-

mus, non simus ingrati, tribuendo nobis quod accepi-

mus. « Quid enim habemus, quod non acccpimus*? »

XXXiX. Dicimus, inquit, « sanctos Veteris Testamenti

periecta liinc justilia ad a^ternam transisse vitam, id est,

studio virtutis ab omnibus recessisse peccatis : quia et illi

quos legimus aliquid peccasse,postea tamen eos emen-

dasse cognovimus. » Quantaelibet fuisse virtutis antiquos

praedices justos, iion eos salvos fecit nisi fides Mediatoris,

qui in remissionem peccatorum sanguinem fudit. Ipsorum

enim vox est : « Credidi propter quod locutus sum ^. »

Unde ait et apostolus Pauius : « Uabentes autem eumdem» spiritum fidei , secundum quod scriptum est : Credidi

» propter quod locutus sum^ et nos credimus

,propter

» quod ct loquimur *^.» Quid est, eumdem spiritum5 nisi

quem justi quoque illi habuerunt, qui ita dixerunt? Dicitetiam apostolus Petrus : « Quid vultis jugum iraponere

» gentibus,quod neque nos portare potuimus , neque

» patres nostri ? Sed per gratiam Domini Jesu Christi cre-

» dimus saivi fieri, quemadmodum et illi ^. » Hoc vos non

vultis iniraici huic gratiae,ut eadem gratia Jesu Christi

saivi facti credantur antiqui : sed distribuitis terapora

secundum Pelagium, in cujus libris hoc legitur; et ante

Legem dicitis salvos factos esse natura, deinde per Lcgem,

postrmo per Christum quasi hominibus duorura superio-

rura temporura , ante Legera scihcet et in Lege , sanguis

' Rom. IX, 14. — * IbiJ. 22. — ^ Id. 11, 34. — 4 i Cor. iv, 7.-5 Psal.

cxv, 3. — ° a Cor. IV, i3. — 7 Act. xv, 10 et 11.

28.



436 s. algxjstini episcopi

Christi non fuerit necessarius : evacuantes quod dictum

est : « Unus enim Deus, unus et mediator Dei , et homi-

» num homo Christus Jesus K »

XL. « Gratiam Christi, inquiunt, omnibus necessariam

et majoribus et parvulis confitemur •, et eos qui dicunt de

duobus baptizatis natum non debere baptizari,anathe-

matizamus. )> Novimus quomodo non secundum Paulum

apostolum, sed secundumPelagium h^reticum ista dica-

tis : parvulis videlicet baptismum necessarium, non propter

remissionempeccatorum,sedtantummodopropterregnum

ccelorum. Datis enim eis extra regnum Dei locum salutis

et vitae seternge , etiamsi non fuerint baptizati. Nec atten-

ditis quod scriptum est ; « Qui crediderit et baptizatus

» fuerit , salvus erit •,qui autem non crediderit, condem-

» nabitur^))Propter quod inEcclesia Salvatoris per ahos

parvuli credunt , sicut ex aliis ea quse iUis in baptismo

remittuntur peccata traxerunt. Nec illud cogitatis,

eos

vitam habere non posse,qui fuerint expertes corporis et

sanguinis Christi dicente ipso ;« Nisi manducaveritis car-

» nemmeam, et biberitis sanguinem meum, non habebitis

» vitam in vobis K )) Aut si evangehcis vocibus cogimim

confiteri, nec vitam salutemque posse habere parvulos de

corpore exeuntes , nisi fuerint baptizati5

quserite cur

compellantur non baptizati secundse mortis subire sup-

phcium,judicanteillo quineminem damnatimmentum

5

et invenietis quod non vultis, originale peccatum.

XLI. « Eos etiamqui dicunt , inquit ,

baptisma non

omnia peccata delere, condemnamus •,quia scimus plenam

purgationem per ipsa mysteria conferri. Hoc dicimus et

nos : scd parvulos quoque per ipsa mysteria,primse na-

tivitatis et obnoxi.-^ successionis vincuiis solvi ,non dicitis

vos. Propler quod de Ecclesia Chrisli, qu£e hoc anliquilus

•' Tiui. ii, 5 — ' Marc. xvi, 16. — ^ Joaii. vi, 54-



CONTR A nUAS EPI5T. PELAr.rAN. I.IB. I. 4.37

t(Micl, oporlcl iil sicul alii li.Ticlici scgrc<;cmini cl vos.

XLll. Jam vcro ijuod ila concluilil cpislolam , ul dical

«Nemocrgo vos scducat, nec se ncgent impii isla senlire.

Scd si vcrum dicunt , aut audicnlia dctur , aul ccrlc isli

ijxsi cpiscopi, (jui nunc dissidcnt , damncnl (|u.c supra

di\i cum iManich.Tis ista tenere, sicut nos ista damnamus

(|u;c dc nohis jactant ; et fit plcna concordia : (piod si

nolunt, scitote cos cssc Manichreos, ct ab eorum vos ahsli-

ncte consorliis : » contcmncndum cst potius (juam rcfcl-

lendum. Quis cnim nostrum duhitat analhema dicere

Manich.neis , ([ui dicunt a bono Deo nec homines ,ncc

nuptias inslilutas , ncc Legcm datam,quae pcr Moysen

Hebrfeo populo ministrata est ? Sed et Pelagianis non

immerito anathema dicimus : <( Qui tam sunt ininiici

» gratinp Dci , (ju?e venit pcr Jcsum Christum Dominum

» noslrum ', » ut eam dicant non gratis, sed secundum

merita nostra dari, ac sic gratia jam non sit gratia ;tan-

lumque constituunt in lihcro arhitrio -, quo in profundum

demersus cst homo , ut co hcne utendo dicant homincm

mereri gratiam : cum nemo bene illo uti possit , nisi per

graliam, quae non sccundum debitum redditur, sed Deo

gratis miserante donatur. Parvulos autem ita contenduntessejam salvos, ut a Salvatore audeant negare salvandos.

Et haec execrabilia dogmata tcnenteset seminantes, adhuc

insupcr flagitant audicntiam cum damnati debeant agere

poenitenliam.

' Rom. VII, 25. — ' Kl. XI, G.



438 S. AUGUSTIWl EPISCOPI

LIBER II.

Epistolam Pelagianorum alteram , calumniis in

Catholicos instar primce refertam, qu(e octode-

cim episcoporum nomine Thessalonicam ahipsis

missa est, excutiendam suscipit. Ac primo Catho-

licos haud quaquam incidere in Manichceorum

errores, dum Pelagianorum dogmata detestantur,

hcereticis iisdem inter se coUatis ostendit. Calum-

niam prcevaricationis in posteriore Pelagii Coeles-

tiique suh Zosimo damnatione admissce propulsat

aRomanis clericis, ostendens Pelagiana dogmata

nunquam Romce approhata , tametsi Zosimi cle-

mentia lenius cdiquandiu actum sit cum Ccelestio

ut ad corrigendos errores suos adduceretur. Gra-

tice nomine nec fatum asseri a Catholicis , nec

personarum acceptionem Deo trihui: quamvis re-

vera Dei gratiam non secundum merita homi-

num dari dicant , et honi cupiditatem primam

inspirari a Deo, ita ut omnino non incipiat homo

ex malo in honum commutari,nisi hoc in illo agat

indehita et gratuita misericordia Dei.

I. Jam nunc aliam, non Juliani tantum, sed ei commu-

nem cum plurimis Pelagianis episcopis,quam Thessalo-

nicam miserunt , consideremus epistolam, eique, Domino

adjuvante, respondeamus , ut possumus. Quod opus nos-



CONTn\ DCA5 BPIST. PEL\01AN. r.IH. II. 4T0

Irnmno longiim fiat, ((iiam tausa^ ipsius neces.silas poslii-

lat;quid opiis est ea i|uocjue relellere

,qu.e dogmatis

eorum insidiosa venena non continent , sed tantum in

auxilium suum , vel pro catholica fide contra Manichrno-

rum, sicut lotjuuntur, profanilalcm, consensionem Orien-

talium episcoporum videntur exposcere ; nihil aliud ni-

tentes,nisi ut horribili haeresi objecta, cujusse adversarios

esse confmgunt , lateant inimici gratire in laude naturne.

Quis enimcis

hinc commovit alitjuando (juaeslionem? Autcui Catholicorum propterea displicent, quia damnanteos

quos praedixit Apostolus rccessuros a fide , cauteriatam

habentes conscientiam, « prohibentes nubere, abstinentes

» a cibis,quos immundos putant , nec putantes a Deo

» cuncta esse condita '?»Quis eos aliquando negare com-

pulit,quod omnis creatura Dei bona sit , et nulla sub-

stantia sit ([uam non summus fccerit Deus nisi ipse Deus

qui non est ab aliquo factus? Non ista in eis, quse constat

esse cathohca, reprehenduntur atque damnantur. Impie-

tatem quippe Manichaeorum nimium stultara et noxiam,

non .solum fides catholicadetestatur; vcrumetiamhaeretici

omnes, quinon sunt Manichaei. Unde et isti Pelagiani hoc

benefaciuntjManichaeis analhema dicere,et eorum errori-

buscontradicere. Sedfaciunt duomala, quibus etipsi ana-

thematizandi sunt : unum, quod catholicos Manichaeorum

nomine criminantur : alterum,quod etiam ipsi haeresira

novi erroris inducunt. Neque enim quia Manichaeorura

morbo non laborant,

propterea fidei sanae sunt. Non

unum pestilentiae est genus, quemadmodum in corporibus,

ita et in mentibus. Sicut ergo medicus corporis non con-

tinuo pronuntiasset a mortis periculo liberum,quem ne-

gasset hydropicum , si alio lethali morbo perspexisset

aegrotum ; ita istis non idco verilas gratulalur , (|uia Ma-

' r Tini. iv, i et secjr].



440 S. AUGTJSTINI EPISCOPl

nichaei non sunt, si alio genere perversitatis insaniunt.

Quapropter aliudestquodanathemalizamuscum eis, aliud

quod in eis. Detestamur enim cum eis,quod recte dis-

plicet etiam ipsis 5 ita tamen ut detestemur in eis, unde

recte displicentipsi.

II. Manichaei dicunt, Deum bonum non omnium natu-

rarum esse creatorem : Pelagiani dicunt , Deum non esse

omnium aetatum in hominibus mundatorem, salvatorem,

liberatorem Catholica utrosque redarguit , et contra

Manichaeos defendens Dei creaturam , ne ab illo instituta

negetur ulla natura ^ et contra Pelagianos, ut in omnibus

aetatibus perdita requiratur humana natura. Manichaei

carnis concupiscentiam non tanquam accidens vitium,

sed tanquam naturam ab aeternitate malam vituperant :

Pelagiani eam tanquam nullum vitium , sed naturale sit

bonum insuper laudant, Catholica utrosque redarguit

Manichaeis dicens : Non natura, sed vitium est : Pelagia-

nis dicens : Non a Patre, sed ex mundo est : ut eam velut

maiam valetudinem sanari utrique permittant, desinendo

illi tanquam insanabilem credere, isti tanquam laudabilem

praedicare. Manichaei negant homini bono ex libero arbi-

trio fuisse initium mali : Pelagiani dicunt etiam hominem

malum sufiicienter habere liberum arbitrium ad facien-

dum praeceptum bonum. Gatholica utrosque redarguit, et

iUis dicens : « Fecit Deus hominem rectum ^: » et istis

dicens : Si vos Filius liberaverit , vere liberi eritis ^. »

Manichaei dicunt , animam particulam Dei , naturae malae

commixtione habere peccatum :Telagiani dicunt, animamjustam, non quidera particuiam, sedcreaturam Dei, etiam

in ista corruptibili vita non habere peccatum. Catholica

utrosque redarguit, Manichaeis dicens : « Autfacite arbo-

» rem bonam, et fructum ejus ])onum ; aut facite arborem

' Eccle. vii, 3o, — ' Joan. viii, 36.



CONTRA DT AS EPIST. PELAGIAN. LIB. II. 441

)) malam , ct rructiim ciu.s mnliim '

;)> {jiiod nondi( (Mcliir

homini, qui naluram faccrc non potcst, nisi cjuia pcccalum

non nalura, scd vilium est : Pelagianisdicens : « Si dixc-

)>rimus quia pcccatum non habcmus,nosipsos scducimus,

)) ct vcritas in nobis non cst •. » llis morbis inter sc con-

trariis Manicli.xn Pclagiani(|uc condigunt, dissimili volun-

tatc , simili vanitate -, separati opinione diversa , scd pro-

piu(|ui monlc pcrvcrsa.

III. Jam vero gratiam Christi simul oppugnanl, hap-

tismum ejus simul evacuant, carnem ejus simul cxhono-

rant •, scd ctiam hfcc modis causisquc divcrsis. Nam Ma-

nichaei mcritis naturae bonse , Pdagiani autcm mcritis

voluntalis bonae,pcrhibcnt divinitus subveniri. Illi di-

cunt : Debet hoc Deus laboribus membrorura suorum :

isti dicunt : Debethoc Dcus virtutibus scrvorum suorum.

Ltrisquc ergo mcrccs non imputatur secundum gratiam,

sed secundum debitum^. Manichfeilavacrum regeneratio-

nis, id cst, a(ûam ipsam dicunt supcrfluam, nec prodcsse

aliquid profano corde contendunt : Pclagiani autcm, (|uod

in sacro baptismatc ad expianda peccata dicitur , nihil

opitulari infantibusnullum peccatum habentibus asserunt.

Ac per hoc in parvulis baptizandis, ([uantum ad remissio-

nem attinet peccalorum , Manichaei visibile destruunt

elementum : Pelagiani autem etiam invisibile sacramen-

tum. Manichciei carnem Christi exhonorant, partum vir-

ginis blasphemando ^Pelagiani autera carnem redimen-

dorum carni redemptoris aequando. Propterea quippe

natuscst Christus

,

nonuti({uc in carne peccati , sed in

similitudine carnis peccati,quia caetcrorum hominum

nascitur caro peccati ^. Manichcei crgo omnem carnem

penitus detestantes ,auferunt carni Christi perspicuam

veritatem : Pelagiani vero nullam carnem pc^ccati nasci

« Mattli. XII, 33. — ' I Joan. i, 8. — ' Roni. iv, 4- — ^ U* viii, 3.



442 S. AVGVaTINI EPI8COP1

asseverantes, auferunt carni Christi propriam dignitatem.

IV. Desinant itaque Pelagiani catiiolicis objectare quod

non sunt , sed ipsi potius festinent emendare quod sunt

nec ideo se velint haberi amabiles, quia odioso Manichaeo-

rum adversantur errori; sed merito se agnoscant odibiles,

quia suum non aversantur errorem. Possunt enim duo

errores inter se esse contrarii, sed sunt ambo detestandi,

quia sunt ambo contrarii veritati. Nam si propterea sunt

diligendi Pelagiani , quia oderunt Manichaeos ^ diligendi

sunt et Manichaei, quia oderunt Pelagianos. Sedabsitul

Catholica mater propter alterorum odium, alteros eligat

amare : cum monente atque adjuvante Domino debeat

utrosque vitare, et cupiat utrosque sanare.

V. Quin etiam Romanos clericos arguunt, scribentes,

« eos jussionis terrore perculsos non erubuisse praevari-

cationis crimen admittere , ut contra priorem sententiam

suam,qua gestis catholico dogmali adfuerant

,postea

pronuntiarent malam hominum esse naturam. » Imovero

Pelagiani spe falsa putaverant , novum et execrabile dogma

Pelagianum vel Coelestianum persuaderi quorumdam

Rom.anorum catholicis mentibus posse^quando illa in-

genia, quamvis nefando errore perversa, non tamen con-

temptibilia , cum studiose corrigenda potius, quam facile

damnanda viderentur, aliquanto lenius, quam severior

postulabat Ecclesise disciplina, tractata sunt. Tot enim et

tantis inter Apostolicam sedem et Afros episcopos curren-

tibus et recurrentibus scriptis ecelesiasticis , etiam gestis

de hac causa apud illam sedem Coelestio praesente et res-

pondente confectis5quaenam tandem epistola venerandse

memoriae papae Zosimi ^ quse interlocutio reperitur, ubi

prceceperit credi oportere, sine uUo vitio peccati originalis

honiinem nasci? Nusquam prorsus hoc dixit, nusquam

' Vide lib. de Peccato origin. cap. 2 et 6.



CONTHA DUA» BPIST. PELAOIAN. I.ID. H. 443

omnino conscripsit. Scd cum lioc Calcsiins in siio lilxllo

posuissct, inlcr illa clunlaxal dc c|uibus sc adliuc dubilare

et instrui velle confessus est , in homine accrrimi ingenii,

qui profcclo si corrigcrctur plurimis profuissct, voiuntas

emcndationis, non falsitas dogmatis approbata est. Et

proptcrca libcilus cjus catholicus dictus cst , cjuia et hoc

cathoiicae mcntis est, si qua forte aiiter sapit, quam veritas

exigit, non ca certissimc dcfinirc, sed dclccta ac demons-

Iratarcspucrc. Non enim h.Trclicis, scd calholicis Apos-

toius loquebatur, ubi ait : Quotcjuot crgo pcrlccti hoc

sapiamus, ct si quid alitcr sapilis , id (juotiue Deus vobis

revciabit. Hoc in iilo lactum cssc putabatur, quando se

iitteris bcatae mcmoriae papoe Innocentii,quibus dc hac

rc dubitalio tota subiata est , consentire respondil. Et

hoc ut plcnius et manifcstius in illo ficrct, cxpcctabatur,

vcnturis ex Af'ricalittcris,in qua provincia cjus aIi(|uanto

caliiditas cvidentius innotuerat. Quce Jlomam litterae

posteaquam vencrunt, id conlinentes, non sulllccre homi-

nibus tardioribus ct sollicitioribus,quod se generaliter

Innocentii episcopi litteris consentire fatebatur ; sed

aperte eum debcre anathematizare^quae in suo libello

prava posucrat ^ ne si id non fccisset, multi parum intcl-

ligentcs magis in iibcilo ejus iila fidci vencna a sede Apos-

tolica crederent approbata, propterea quod ab illa dictum

erat,eum iibeliumcsse cathoiicum,quamemendata, prop-

ter iilud quod se papae Innocentii iitteris consenlire ipse

responderat : tunc ergo cura ejus praescntia posceretur,

ut certis ac diiucidis rcsponsionibus , vei astutia hominis

vei correctio dilucescerct, et nuiii arabigua remancrct, se

subtraxitet negavit examini. Nec ditrcrendura jam fuerat,

sicut factum cst, quod aliis prodesset, si nimium perver-

sorum pertinaciae dcmenticeque non posset. Sed si, quod

absit, ita tunc fuisset de Coelestio vel Peiagio in Bomana



444 S. AUGtSTINI EPISCOPI

Ecclesia judicatum , ut illa eorum dogmata,qunc in ipsis

et cum ipsis papa Innocentius damnaverat , approbanda

et tenenda pronuntiarentur , ex lioc potius esset praevari-

cationis nota Romanis clericis inurenda. Nunc vero cum

priraitus beatissimi papae Innocentii litterse episcoporum

litteris respondentis Afrorum, pariter hunc errorem, quem

conanturistipersuadere, damnaverint : successor quoque

ejus sanctus papa Zosimus hoc tenendum esse,quod isti

de parvulis sentiunt, nunquam dixerit, nunquam scripse-

rit ^ insuper etiam Coelestium se purgare molientem ad

consentiendum supra dictis sedis Apostolicae litteris crebra

interlocutione constrinxerit: profecto quidquid interea le-

nius actum est cum Coelestio, servata duntaxat antiquis-

simse et robustissimae fidei firmitate , correctionis fuit

clementissima suasio, non approbatio exitiossimapravita-tis. Et quod ab eodem sacerdote postea Ccelestius et

Pelagius repetita auctoritate damnati sunt,paululum

intermissae,jam necessario proferendae ratio severitatis

fuit, non prsevaricatio prius cognitae vel nova cognitio

veritatis.

VI. Sed quid opus est nos de hac re loquendo diutius

immorari , cum extent hinc atque inde gesta et scripta

directa , ubi possint , cuncta illa,quemadmodum acta

sint, vel cognosci vei recognosci ? Interrogationibus enim

sancti praecessoris tui , et Coelestii responsionibus quibus

se beati papfe Innocentii litteris consentire professus est,

quis non videat quemadmodum sit Coelestius colligatus,

et vinculo saluberrimo obstrictus , ne ulterius defendere

auderet in baptismate parvulorum non dimitti originale

peccatum? Venerabihs quippe Innocentii episcopi de hac

re ista sunt verba ad Carthaginiense concilium ': « Libe-

rum enim, inquit, arbitrium olimille perpessus, dum suis

' Innocent, Epist. apndAugust. clxxxi, num. 7.



COMRA ni AS EriST. PELAGIAN. Llll. 11. 445

iiKonsiilliiis iililur lionis , cadcns in pra-varicalionis pio-

liuula tiemcrsus, niliil (|ucma(luni exincJc surj^crc posscl

invenit : suacjuc in .elernum Jibcrtatc dcccplus , liujus

ruinae jacuisset oppressu , eum post Christi pro sua gratia

libcrasscl advcnlus, (|ui |)cr nov.c regencralionis purilica-

tioncm omnc piiclciilum vitium sui baplismalis iavacro

purgavit. » Quid ista sedis Apostoiicae sententia clarius

at(|ue manilcstius ;' lluic se C(x'lestius consentirc prolcssus

est, (|uaiulo cuni illi a sancto praeccssorc tuo dictum csset

« IlJa omnia damnas quae jactata sunt de nominc tuo ?»

ipsc respondit : « Damno secundura sentcntiam beatae

memoria? pr.necessoris tui Innocentii.» Interca3tcra autem

quae dc nomine cjus jaclata fucrant , diaconus Coelestio

Paulinus objecerat , (pod diceret, « peccatura Xdx ipsi

soli ol)fuisse , et non generi humano ; ct quod infantes

nuper nati , in eo essent statu , in t[uo Adam luit ante

peccatum. Proindesi objecta Pauhni, secundura senten-

tiam beati papas Innocentii veraci cortle atque ore dara-

narct •, (juid ci remanerct deinceps unde contenderet,

nullum esse ex pr?eterita primi hominis transgressione in

parvulis vitium,quod per novae regenerationis purifica-

tionem sacro baptismate purgaretur ? Sed illud se res-

pondisse lallacitcr novissimo exitu ostcndit , cura sc sub-

traxit examini , ne secundum Africana rescripta ipsa

omnino de hac ([uaestione verba commemorareet anathe-

matizare, qua; in hbello suo posuit , cogeretur.

VII. Quid illud quod idcm Papa de hac ij^^sa causa etiam

Numidiae rescripsit episcopis , t[uia de utroque conciho et

de Carthaginiensi scilicet et de Milevitano scripta susce-

pcrat , nonne a[ierlissimc tle [xirvuhs lo([uilur - ? Haec

enira ejus verba sunt : « lllud vero, ([uod eos vestra fra-

ternitas asserit, praedicare,parvulos aeternoe vitae praemiis

' Zozimo. — = Iniioceiil. Epist. iiilcr .\ui;ustiniaiias, CLXxxii, nuui. 5-



446 9. kVGrV&Tim EPiscopi

etiamsine baptismatis gratia posse donari, perfatuum est.

Nisi enim manducaverint carnem Filii hominis ', et bibe-

rint sanguinem ejus , non habebunt vitam in semetipsis.

Qui autem hanc eis sine regeneratione defendunt, viden-

tur mihi ipsum baptismum velle cassare, cum prsedicant

hos habere,quod in eos credimus non nisi baptismate

conferendum. » Quid ad haec dicit ingratus, cui sedes

Apostolica jamsuaprofessionequasi corr6cto benignissima

lenitate pepercerat ? Quid ad haec dicit ? utrum post hujus

vitae finem parvuli, etiamsi dum vivunt non baptizentur

in Ghristo, in vita seterna erunt, an non erunt ? Si dixerit,

erunt: quomodo ergo quoe de nomine ejus jactata sunt,

secundum sententiam beatae memorise Innocentii se dara-

nasse respondit ? Ecce beatae memoriae Innocentius papa

sme baptismo Christi , et sine participatione corporis etsanguinis Christi vitam non habere parvulos dicit. Si

dixerit, non erunt : quomodo ergo non accipientes Eeter-

nam vitam, utique consequenter aeterna morte damnantur,si nullum trahunt originale peccatum ?

VIII. Quid ad haec dicunt isti, qui suas calumniosas im-

pietates audent etiam scribere, audent et Orientahbusepiscopis raittere? Tenetur Coelestius litteris venerabilis

Innocentii prtfibuisse consensura : leguntur ipsê merao-rati antislitis litterae

, scribentis non baptizatos vitam par-vulos habere non posse. Quis autem negabit id esse conse-quens ut mortem habeant, qui non habent vitara? Undeergo in infantibus ista miserabilis pcena, si nulla originalis

est culpa? Quomodo igitur ab istis fidei desertoribus et

oppugnatoribus gratiae Romani clerici prsevaricationis ar-

guuntur sub episcopo Zosimo, quasi aliud senserint in

damnatione posteriore Ccelestii et Pelagii, quam quod subInnocentio in priore senserunt? Quia utique cum litteris

' Joan. VI, 54.



CONTHA DDAS EPIST. PELA&lAH. LIB. II. 447

venerabilis Innocentii de parvulis, nisi baplizarentur in

Christo , iii neterna mortc mansuris , catliobc;e lidci clarc-

ret anticjuitas^ protecto Ecclcsifc iloman;c praevaricator

potius esset, quicumque ab illa scntentia deviasset : quod

Deo propitio, {luoiiiam tactum non est, sed ipsa constan-

ter repctila Ccel(>slii el l*clagii damnatione servata est; in-

tclligant se isli esse unde alios criminantur, et aliquando a

tidei praevaricalione sanentur. Malam quippe hominum

esse naturam, noii dicit catholica iides, inquantum homoa creatore primitus institutus est; neque nunc quod in

illa Deus creat, cura horaines ex hominibus tacit, hoc

est malum ejus; sed quod ex illo vilio primi liominis

trahit.

IX. Jam nunc illa videnda sunt,quse in epistola sua

iiobis objicientes, breviter posuerunt, quibus haec est nos-

tra responsio. Peccato Adae arbitrium liberum de homi-

num natura periisse non dicimus : sed ad peccandum va-

iere in hominibus subditis diabolo ; ad bene autem pie-

c|ue vivendum non valere, nisi ipsa voiuntas hominis Dei

gratia tuerit liberata, etad omne bonum actionis, sermo-

nis, cogitationis adjuta. Neminem nisi Dominum Deum

dicimus nascentium conditorem, nec a diabolo, sed ab

ipso nuptias institutas : omnes tamen sub peccato nasci

propter propaginis vitium ; ct ideo esse sub diabolo, do-

nec renascantur in Ghristo. Nec sub nomine gratiae fatum

asscrimus, quia nuliis hominum meritis Dei gratiam dici-

mus antecedi. Si autem quibusdam omnipotentis Dei vo-

iunlatem piacetfati

nomine nuncupare^profanas quidem

verborura novitates evitamus^ sed de verbis contendere

non amaraus.

X. Unde autem lioc eis visum fuerit nobis objicere,

quodfatum asseramussub nomine gratiae, cum ahquanto

' I liui. VI, ao.




attenlius cogitarem^prius eorum verba quae consc({uuu-

tur inspexi. Sic enim hoc nobis objiciendum puLarunt :

« Sub nomine, inquiunt, gratiae ita fatum asserunt, ut

dicant, quia nisi Deus invito et reluctanti homini inspira-

verit boni , et ipsius imperfecti, cupiditatera, nec a malo

declinare , nec bonum possit arripere. » Deinde aliquanto

post, ubi ipsi quae defendant, commemorant,quid de hac

re ab eis diceretur, attendi. « Baptisma, inquiunt, omni-

bus necessarium esse aetatibus confitemur : gratiam quo-

queadjuvare uniuscujusque bonum propositum, non ta-

men reluctanti studium virtutis immittere,quia persona-

rum acceptio non est apud Deum^ » Ex his eorum verbis

intellexi, ob hoc ilios vel putare vel pulari velle, fatum

nos asserere sub nomine gratiae, quia gratiam Dei nonse-

cundum merita nostra dicimus dari, sed secundum ipsius

misericordissimam voluntatem, qui dixit, « Miserebor,

» cui misertus ero, et misericordiam praestabo cui miseri-

» cors fuero-. » Ubi consequenter adjunctum est, « Igitur

» non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei^. ^)

Posset etiam hincquispiam similiter stultusiati assertorem

Apostolum putare vefdicere*. Verum hic se isti satis ape-

riunt. Cum enim propterea nobis calumniantur , dicentes

nos fatum gratioe nomine asserere,quia non secundum

merita nostra dari dicimus Dei gratiam5

procul dubio

confitentur,quod ipsi eam secundum nostra merita dari

dicunt : ita caecitas eorum occultare ac dissimulare non

potuit, hoc se sapere atque sentire, quod sibi objectum

Pelagius in episcopali judicio Palaestino subdoio timore

damnavit. Objectum quippe illi est ex verbis quidemdis-

cipuU sui Goelestii, quod etiam ipse diceret, « gratiam Dei

secundum merita nostra dari. » Quod ille detestans, veJ

quasi detestans , ore duntaxat anathematizare non distu-

' Coloss. lu, a5. — ' Exod. xxxiii, 19. — 3 Rom. i\, i5. — 4 Ibid. 16,



COWTKA DUAS EPIST. PBLAGlAW. LIB. 11. 449

lit : sed siciit ojus libri posterioros indicant, ct istorum

scctatorum cjus nudal asscrlio, licto cordc scrvavit, do-

ncc postca, ((uod tunc metu tcxcrat ncgantis aslutia,

ctiam in litteras profcrret audacia. Et adhuc non reformi-

dant, nec saltcm vcrccundanlur cpiscopi Pelagiani litteras

suas cathoJicis Oricntaiibus cpiscopis mittcrc, quibus nos

assertores fati essc criminantur, quia non dicimus gratiara

Dci sccundum mcrita nostra dari, (|uod Pelayius cpisco-

pos Orientalcs mctuens, ct diccrc non ausus ct damnarccompulsus est.

XI. Itane vero, fiiii superbiae, inimici gratiae Dci, o

novi h.ieretici Pclagiani, (juisquis dicit, gratia Dei omnia

hominis bona merita proeveniri, nec gratiam Dci meritis

dari, ne non sit gratia, si non gratis datur, sed debita me-

rentibus redditur; fatum vobis videtur asserere? Nonne

etiam vos ipsi (juaiibet intentione necessarium baptismum

omnibus setatibus dicitis ? Nonne in hac ipsa epistola ves-

tra , istam de baptismo sentcntiam, et de gratia juxta po-

suistis ? Gur non vos baptismus, qui datur intantijjus, ipsa

vicinitate commonuit^ ciuid sentire de gratia debeatis?

Haec enim verba sunt vestra . (( Baptisraa omnibus neces-

sarium esse aetatibus confitemur : gratiam quoque adju-

vare uniuscujusque bonum propositura , non taraen re-

luctanti studium virtutis immittere , « quia personarum

» acceptio non est apud Deum^ : » In his omnibus vcrbis

vestrisde gratia quod dixistis, interim taceo : de baptis-

mate redditc rationem, cur illud dicatis omnibus esse aeta-

tibus necessarium , quare sit necessarium parvulis dicite :

profecto quia cis boni aiiquidconfert, et idcm aliquid nec

parvum, nec mediocre, sed magnura est. Nam etsi eos

negatis attrahere quod in baptisrao reraittatur originale

peccatura : tamen illo regenerationis lavacro adoptari ex

« Coloss. lu, 25;

CXLi. 29



450 S. ACGUSXIKl EPISCOPI

filiis hominum in Dei filios non negatis •, imo etiam praedi-

catis. Dicite ergo nobis, quicumque baptizati in Ghristo

parvuli de corporeexierunt ^ hoc tam subbmedonum qui-

bus praecedentibus meritis acceperunt? Si dixeritis , hoc

eos parentum pietate meruisse : Respondebitur vobis, Gur

aliquando piorum filiis negatur hoc bonum, et filiis tribui-

tur impiorum? Nonnunquam enim de religiosis orta pro-

les in tenera aetate atque ab utero recentissima praeveni-

tur morte, ante quaralavacro regenerationis abJuaturj et

infans natus ex inimicis Christi misericordia Ghristiano-

rum baptizatur in Ghristo : plangit baptizata mater non

baptizatum proprium; et ab impudica exposilum, bapli-

zandum casta foetum colligit alienum. Hic certe merita pa-

rentum vacant, vacant vobisfatentibus ipsum etiamparvu-

lorum. Scimus enim vos non hoc de anima humana cre-

dere,quod ante corpus terrenumahcubi vixerit, etahquid

operatasit vei boni vel mah, undeistam in carne diiferen-

tiaramereretur. Quae igitur causahuic parvulo baptismum

procuravit, ilh negavit? An ipsi fatum habent,quia meri-

tum non habent? aut in his est acceptio a Domino perso-

narum? Nam utrumque dixistis, priusfatum, acceptionem

postea personarum : ut quoniam utrumque refutandum

est, rcmaneat quod vultis adversus gratiam introducere

meritum. Piespondete igitur de meritis parvuiorum , cur

alii baptizati, alii non baplizatidecorporibus exeant, nec

parenlum meritis vei polieant vel careant tam exceilenti

bono, ut fiant filii Deiexhorainum fdiis, nuiiis parentum,

nuihs meritis suis. Nempe reticetis 5 et vos ipsos potius in

eo quod nobis objicitis, invenitis. Nam si ubi nonest me-

ritum, consequenter esse dicilis fatum , et ob hoc in gra-

tia Dei meritum hominis vultis inteliigi, ue fatum coga-

mini confiteri; ecce vos potius asseritis fatum in baptis-

male parvulorura, quorum nullum esse fatemini meritum.



CONTHA DUA5 EPIST. PELAGIAN. LlB. H. 451

Si autem in l)aptizandis parvuJis, et nullum mcriUun

omnino pnvccdorc : ct lamcn talum non cssc couccdilisj

cur nos quando dicimus graliam Dci proplcrca gralis dari,

negralia non sit, et non tanquam debilara mcritis prte-

ccdculibus rcddi, fati asscrlorcs cssc jaclatis? non intcJli-

gcntes, in juslificaudis impiis, sicut proplerea merita non

sunt,quia Dei gratia est ^ ita propterea non esse fatum,

cpiia Dci gralia csl; ita propterea non esse acceptionem

personarum, quia Dci gratia cst.

XII. Fatum quippcqui allirmant, de siderum positione

ad tempus quo concipitur quisque vel nascitur, quas cons-

teJJatioucs vocant, non soJum aclus et cvcnta, verura

cttam ipsas nostras voJuutates pendcre contendunt : Dei

vero gratia non soJum omnia sidera et omnes coeJos, ve-

rum etiam omnes Angelos supcrgrcditur. Deinde fati as-

sertores et bona et mala liominum fato tribuunt : Deus

autem in maJis hominum merita eorum debita retribu-

tione persequitur, bona vero per indelîtam gratiam mi-

sericordi voluntate largitur^ utrumque faciens non per

stellarum temporale consortium , sed per suae severitatis

et bonitatis aeternum altumque consilium. Neutrum ergo

pertinere videmus ad fatum. Hic si respondetis, hanc ip-

sam Dei benevolcntiam,qua non merita sequitur, sed

bona indebita gratuita bonitate largitur, fatum potius esse

dicendum : cum hanc Apostolus graliam vocet, dicens,

« Gratia salvi facti estis per fidcm, et hoc non ex vobis, sed

» Dei donum est, non ex operibus, ne forte quis extolla-

» tur' : » nonneattenditis, nonne perspicitis, non a nobisdivinae gratiae nomine fatura asseri, sed a vobis potius di-

vinam gratiara fati nomine nuncupari?

XUl. Ttemque, acceptio personarum ibi recte dicitur,

ubi ilie qui judicat relinquens causae meritum de qua ju-

I Ephes. u, 8.

29.




dicat, alteri contra alterum sufFragatur, quia invenit ali-

quid in persona quod honore vel miseratione sit dignum.

Si autem quispiam duos habeat debitores , et alteri velit

dimittere debitum , alterum exigere ;cui vult donat , sed

neminem fraudal : nec acceptio personarum dicenda est,

quando iniquitas nuila est. Ahoquin eis qui parum intelli-

gunt,potest acceptio personarum videri , ubi vineae do-

minus operariis ^, qui una hora illic opus fecerunt, tan-

tum dedit, quantura ilHs qui pertulerunt pondus diei et

sestus, sequales faciens in mercede, quorum tam magna

distantia fuerat in labore. Sed quid respondit de hac ve-

luti acceptione personarum adversus patremfarailias raur-

murantibus : « Amice , inquit, non facio tibi injuriam.

» Nonne ex denario convenisti mecum? ToUe quod tuum

» est, et vade. Volo autem et huic novissimo dare sicut et

M tibi. An non licet mihi quod volo facere? An oculus

)) tuus nequam est, quia ego bonus sum? » Nempe hic

tota justitia est : Hoc volo : Tibi , inquit, reddidi , huic

donavi; neque ut huic donarem, tibi aliquid abstuli, aut

quod debebam vel minui vel negavi. An non hcel mihi

facere

quod volo? Anoculus tuus

nequamest, quia ego

bonus sum ? Sicut ergo hic nulla est acceptio personarumj

quia sic ahus gratis honoratur, ut aiius debito non frau-

detur "^

5 sic etiam cum secundum propositum Dei vocatur

aiius, alius non vocatur, vocato datur gratuitum bonum,

cujus boni est vocatio ipsa principium •, non vocato red-

diturmaium, quia omnes rei sunt ex eo, quod per unum

hominem peccatum intravit in mundum^ Et in iiia qui-

dem operariorum simiiitudine , ubi unum denarium ac-

ceperunt, qui una hora, et qui duodecies tantum iabora-

verunt,qui utique secundum rationes humanas , sed va-

was, pro quantitate iaboris sui duodecim denarios accipere

' P»latt!i. XX, 9 — 5 Ibid. i3 ct seq. — ^ Roiii. vii, 28, et v, 12.



CONTRA DUAS EPIST. PELAGIAN. I.IB. II, 453

dchucrunt, ulriquc in l)ono ('one(|uati , non alii liherati,

alii (Jamnali sunt : (juia ct ilii ([ui plus lahoravcrunt, et

quod sic vocati sunt ut vcnirent, et quod sic pasti ut nondeficerent , ah ipso patrcCamilias hahuerunt. V,h'\ autcm

dicitur : « Ergo cui vult miserctur, et qucm vult ohdurat^

» qui facit aliud vas in honorem, aliud in contumeliam ^: »

bonum quidem immerito et gratis datur, quia ex eadera

massa est cui non datur, malum vcro merito et dehitum rcd-

ditur, (juia in massa pcrditionis

malum nialo non nialc red-ditur ; et ei cui redditur malum cst, (juia supplicium ejus

est; ci vero a cjuo redditur, honum cst, (juia rectc factum

cjus est. Nec ulJa est acceptio personarum in duobus dehi-

toribus aequaliter reis, si alteri dimittitur, alter exigitur,

(juod pariter ah utroque dcbctur.

XIV. Sed ut id quod dicimus alicujus exempli mani-

fcstatione clarescat, constituamus aliquos ab aJiqua mere-

trice geminos editos, atque ut ab aliis coUigerentur ex-

positos : horum sine haptismo expiravit unus , alius hap-

tizatus. Quod hic fatum fbrtunamve fuisse dicamus, quae

omnino nuJIa sunt ? Quam personarum acceptionem , cum

apud Deum nuJIa esset , etiam si in istis uJJa esse potuis-

set qui uticjuc nihil hahebant ,

unde alter alteri praefer-

rctur, meritaque nulla propria, sive bona,quihus mere-

retur alius J)aptizari ^ sive mala, quibus alius sine haptis-

mate mori? An aliqua parentum fuerunt, ulî fornicator

pater, mcretrix mater? Sed qualiacumque illa fuerint,

non utique istis tam diversa conditione morientibus ulJa

diversa , sed utrique communia. Si ergo nec fatum, quia

nullae stcllce ista decernunt j nec fortuna, quia non for-

tuiti casus haec agunt^ nec personarum, nec meritorum

diversitas hoc fecerunt : quid restat,quantum ad hapti-

zatum attinet, nisi gratia Dei quae vasis factis in honorem

I Koni. IX, i8 et 21.



454 S. AUGTJSTIWI EPISCOPI

gratisdatur•, quantum autem ad non baptizatum, ira Dei

quse vasis factis in contumeliam pro ipsius massfe mcritis

redditur? Sed in i]lo qui bapliznlus est,gratiam Dci vos

confiieri cogimus, et merilum ejns nullum praecessisse

convincimus: de illo autem sine baptismate mortuo, cur

ei dcfuerit sacramertlum, quod et vos latemini omnibus

setatibus necessarium , et quid isto modo in eo fuerit

vindicatimi, vos videritis

,qui non vullis esse originale

delictum.

XV. Nobis in duobus istis geminis unam procul dubio

habentis causam, dillicultatem quaestionis cur alius sic

alius vero sic mortuus est, velut non soJvendo solvit Apos-

tokis : qui cum et ipse de duol)us geminis tale aliquid

proposuisset,propter quod non ex operibus

,quia non-

dum operati fuerant aliquid boni velmali, sed ex vocante

dictum est: « Major serviet minori *

: » et : « Jacob di-

lexi, Esaii autem odio habui : » et hujus profunditatis hor-

rorem usque ad hoc perduxisset , ut diceret : « Ergo cujus

» vult miseretur, et quem vult obdurat ^: » sensit conti-

nuo quid moveret , et sibi verba contradicentis,

quse

Apostolica auctoritate coerceret , opposuit. Ait enira :

« Dicis itaque mihi quid adhuc conqueritur? nam volun-

» tati ejus quis resistitPResponditque ista dicenti : homo» tu quis es qui respondeas Deo? Numquid dicit figmen-

» tum ei qui se fmxit :Quare sic me fecisti?An non habet

» potestatem figulus luti ex eadera massa facere aliud qui-

» dem vas in honorem, aliud in contumeham^? » Deinde

secutus , tam magnumque secretum, quantum aperien-

dum csse hominibus judicavit, aperuit dicens : « Si autem

» volens Deus ostendere iram, et demonstrare potentiam

» suam, attulit in multa patientia vasa iree quse perfecta

» sunt in perditionem, et ut notas faceret divitias gloriae

Rom. IX, II. -» Ibid. i8.;— 3 ibid. 19 et seqq.



coNTn\ nuAs epist. pelagiais. i.tn. ii. 4r>r)

» siiae in vasa misericordi;p (|u;n pnrparavil in gloriam '. »

lloc est grali.T Dci, ncn solum aiijiilorium , vcrum cliam

clocumcntum : adjutorium scilicet in vasis miscricordi.E •,

in vasis autem irae documcntum : in cis cnim oslcndit

iram , ct dcmonslrat potcnliam suam , (piia tam potcns cst

honilas cjus, ut bcnc utatur cliam malis-, ct in cis notas

facit divitias gloria» suje in vasa Triiscricordia', quoniam

(|uod al> irae vasis cxigit juslilia punicntis, hoc vasis mi-

scricordi.T dimillit gralia, libcrantis :

ncc Ix-ncricium (|uod

quihusdam gratis tribuitur, appareret, nisi Dcus aliis ex

eadcm massa pariter reis justo supplicio condemnatis, fpiid

utris(jue dcbcretur, ostenderct. Quis enim te disccrnit ?

ait idcm Apostolus, homini tanquam dc semctipso ct de

suo proprio bono glorianti : « Quis cnim te disccrnit"? »

utique ab irae vasis , a massa perditionis,qune pcr unum

omnes misit in damnationem : « Quis tc disccrnit? > Et

tanquam respondisset : « Discernit me fidcs mea, propo-

» situm meum, meritum mcum. Quid enim habcs, incjuit,

» quod non accepisti? Si autcm et accepisti, quid gloria-

» ris quasi non acceperis? hoc est, quasi de tuo sit, unde

» discerneris. » Ergo ille discernit,qui unde disccrnaris

impertit, poenam debitam removcndo, indebitam gratiam

largiendo : illc discernit,qui cum tenebrse essent .«ûper

abyssum , dixit : « Fiat lux, et facta est lux : et divisit,

» hoc est, discrevit intcr lucem et tencbras^ » Non enim

cum solse essent tenebrae , cpiid discerncret invenit : sed

lucem faciendo discrevit, ut justificatis impiis dicatur :

« Fuistis enim aliquando tenebrae,

nunc autemlux in

» Domino* : » ac sic cjui gloriatur, non. in se ipso, sed in

Domino glorietur ^ llle discernit, qui de nondum natis

neque qui aliquid egerant boni aut mah,ut secundum

Rom. \x, 11 et 'i3. — î Cor. iv, 7.

—' Gen. i.' 2. — i Eplic« v, 8 —

5 1 Cor. X, i6.



^56 S. AUGUSTINI EPlSCOn

cleclionetn propositum ejus maneret, non ex operibus *

sed ex se ipso vocante dixit : « Major servict niinori-': »

atque idipsum commendans postea per Prophetam : « Ja-

» coId, inquit, dilexi, Esaii autem odio habui K » Elec-

tionem quippe dixit , ubi Deus non ab alio factum quodeligat invenit, sed quod inveniat ipse facit : sicut de reli-

quiis Israel scriptum est : « ReliquicC per electionem gra-

» tiac factse sunt *. » Si autem gratia,jam non ex operi-

bus; alioquin gratia

jam non est gratia. Propter quod pro-fecto desipitis

,qui dicente veritate , Non ex operibus, sed

ex vocante dictum est5 vos dicitis , Ex futuris operibus

,

quae Deus illum facturum esse prsesciebat , Jacob fuisse

dilectum: atque ita contradicitis Apostolo dicenti, Non

ex operibus: quasi non posset dicere

, Non ex prsesenti-

bus, sed futuris operibus. Sed ait, Non ex operibus , ut

gratiam commendarel: « Si autem gratia, jam non ex ope-

» ribus-, aJioquin gralia jam non est gratia. » Preecedit

namque, non debita, sed gratuita gratia, ut per illam

fiant bona opera: ne si praecesserint bona opera , tan-

quam operibus reddatur gratia , ac sic gratia jam non sit

gratia.

XVI. Sed ut vobis auferretur omnis vestrse cabginis la-

tebra, propterea geminos tales proposui,qui neque pa-

rentum meritis juvarentur, et ambo infantise primordiounus baptizatus

, alter sine baptismate morerentur ; nediceretis Deum, sicut de Jacob et Esad contra Apostolumdicitis, opera eorum futura prsescisse. Quomodo enimprescivit ea lutura..

quae illis in infantia morituris, quiapr.Tescientia ejus falii non potest, praescivit potius non fu-

tura? aut quid prodest eis qui rapiuntur ex hac vita, ne

malitia mutet intellectum eorum \ aut ne fictio decipiat

Rom. IX, II. - 2 Gen. xxv, ii. - ^ Malach. i, 2. - 4 Rora, xi, 5 et

6.-5 Sap. IV, II.



CONTnA DlAS EPIST. PEL&GIAN. LID. 11. 457

animam ooriim, si pcccalum eliam (|Uod est factum, dic-

tum, cogitalum, tancjuam commissum fucrit, sic punilur?

(Juod si ahsurdissimum, iusulsissimum , demenlissimum

est,quoslihet homines cx his peccalis

,quorum nec rea-

lum ex parentihus trahere, sicut dicitis , nec ea non so-

lum committere, sed nec saltem (Ogitare potuerunt, esse

damnandos ; redit ad vos frater ille geminus hapti/ati non

haptizatus, et tacitus quacrit a vohis , unde fuerit a fra-

terna fehcitate discretus , cur illa infelicitate punitus, ut

illo in Dei fdium adoptato , ipse non acciperet omnihus

aptatihus necessarium , sicut latemini , sacramentum^ si

quemadmodum nulla est fortuna vel fatum , vel apud

Deum acceptio personarum , ita nullum est gratiae sine

meritis donum, nullum originale peccatum. Huic prorsus

infanti

linguam vestram vocemque suhmittitis, huic nonloquenti c|uid loquamini non hahetis.

XVII. Jam nunc videamus, ut possumus , hoc ipsum

qaod voiunt praecedere in homine, ut adjutorio gratiae

dignus haheatur, et qui mcrito ejus non tanquam inde-

hita trihuatur , sed dehita gralia trihuatur : ac sic gratia

jam non sit gratia : videamus tamen quid illud sit. « Sub

nomine, inquiunt, gratiae ita fatum asserunt, ut dicant,

quia nisi invito et reluctanti homini inspiraverit boni , et

ipsius imperfecti, cupiditatem , nec a malo declinare

nec honum possit arripere. » Jam de fato et gratia quam

inania loquantur ostendimus : nunc illud est quod de-

hemus advertere utrum invito et reluctanti homini Deus

inspiret boni cupiditatera, ut jam non sit reluctans, nonsit invitus, sed consentiens hono, et volens bonum. Isti

enim volunt, in homine ab ipso homine incipere cupidi-

tatem honi, ut hujus coepti meritum etiam perficiendi

gratia consequatur : si tamen hoc saltem volunt. Pelagius

enim facilius dicit impleri quod bonum est, si adjuvet




gratia. Quod additamento , id est , addendofacilius, uti-

que significat hoc se sapere, qnod etiam si graliae de-

fuerit acljiitorium,potest

,qiiamvis diilicilius , impleri

bonum per liberum arbilrium. Sed istis, quid in hac re

sentiant, non de illo auctorc hnius h.ieresis praescribamus ;

permittamus eos cum suo libcro arbitrio esse liberos et

ab ipao Pclagio; a.tque ista verba eorum,quae in hac cui

respondemus epislola posuerunt,potius atlendamus.

XVIII. Hoc enim nobis o])jiciendum putarunt, (|uod

« invito et reluctanti homini Deum dicamus inspirare_, »

« non quanticumque boni , sed « et ipsius imperfecti

cupiditatem. Fortassis ergo ipsi eo modo saltem servant

locum gratiae , ut sine iiia putent hominem posse habere

boni , sed imperfecti cupiditatem^

perfecti autem non

faciiius per illam posse , sed nisi per iilam omnino nonposse. Verum et sic gratiam Bei dicunt secundum merita

nostra dari : quod in Oricnte Pelagius Ecclesiasticis gestis

damnari timendo damnavit^ Si enim sine Dei gratia per

nos incipit cupiditas boni; ipsum coeptum erit meritum

cui tanquam ex debito gratiae veniat adjutorium : ac sic

gratia Dei non gratis donabitur , sed secundum meritum

noslrum dabitur. Dominus autem ut responderetfuturoPe-

lagio, non ait : Sine me diflicile potestis aliquid facere :sed

ait : « Sine me nihil potestis facere '^. » Et ut responderet

futuris etiam istis in eadem ipsa Evangelica sententia, non

ait, Sine me nihil potestis perficere, sed, facere. Nam si per-

ficere dixisset, possent isti dicere, non ad incipiendum bo-

num, quodanobisest;sedadperficicndum, esseDeiadjuto-

rium ne cessarium. Verum audiantet Apostolum. Dominus

enim cum ait, « Sine me nihil potestis facere : » hoc uno

verbo initium finemquecomprehendit. Apostolus vero tan-

quam sententise Dominicae exposilor apertius utrumquedi-

' Vide supra, lib. de Gestis Pelagii, cap. xl^. — ^ Joan. xv, 5.



CONTRA nUA8 EPIST. PELAOIAN. I.IB. 11. 469

stin\it , diccn.s : u Ononinm (|ni in vohis opns honum cce-

)) pit, pcilicict iis(|nc in dicni (^lnisli Jcsn'. n Scd in

Scriptnris sanctis apnd ennulcm Apostohim, islo unde

locp.innn-, nmphns invenimus. Loipiimur enim nunc de

boni cnpidil.ilc, rpiam si vohint a nohis incipcrc, a I)o-

mino pcilici, vidcant (piid rcspoiuh ;inl diccnti Apostolo :

« Non (piia idonei snmns cogitarc alicpiid cpiasi cx nohis-

» mctipsis, scd snHicicnlia nostra cx Dco cst*. » Cogi-

tare, ait , alicj.iid , ulicpic honnm:

minns est aulcmcogitarc qnam cupcrc. Cogitamns qnippc omne qnod cii-

pimus, ncc tamen cnpimus omne quod cogitamus^ qno-

niam nonnnnc(uam et quod ron cnpimns cogitamus.

Cum igitur minns sit cogitare qnamcupcre^ potcst cnim

liomo cogilarc bonum,quod nondum cupit ; et profi-

cicndo postca cnpere, (piod antca non cnpiendo cogi-

tavit : qnomodo ad id quod minns est , id cst , ad cogi-

tandnm aliquid boni non sumus idonei tanquam ex

nohisnictipsis , sed suflicientia nostra cx Deo est; et ad id

quod est ampUus, id est, ad cupicndnm aliquid honi sine

divino adjutorio idonei sumus ex hbero arbitrio? Neque

enim et bic Apostolus ait , Non quia idonei sumus cogi-

tare quod perfcctnm est, tanquam ex nohismelipsis : sed

cogilare, aitjahqnid^ cui contrarium est nihii. Unde est

illud Domini : « Sine me nihil potestis facere"*. »

XIX. Sed nimirum quod Scriptnm est : (( Hominis est

prcieparare cor , et a Domino rcsponsio bngnae *: » non

bene intelligendo lalkinlur, ut existiment cor praeparare,

hoc est, l)onnm inchoare, sine adjutorio gratise Dci adhominem pertinere. Ahsit ut sic ini.elhgant fdii promis-

sionis , tanqnam cum andierint Dominum dicentem :

(( Sine me nihil potestis facere : » quasi convincant eum

dicentes : (( Ecce sine te possumus cor praeparare : » aut

' Philip. I, 6. — * 2 Cor. iii, 5. — ^ Joan. xv, 5. — 4 Prov. xvi, i.



460 S. AUGUSTINl EPISCOPl

cum audierint a Paulo apostolo : « Non quia idonei sumus

» cogitare aliquid quasi ex nobismetipsis, sed sulUcientia

» nostra ex Deo est ^: » tanquam et ipsum convincant

dicentes , Ecce idonei sumus ex nobismetipsis prseparare

cor, ac per hoc et boni aliquid cogitare. Quis enim potest

sine bona cogitatione ad bonum cor praeparare? Absit ut

sic intelligant, nisi superbi sui arbitrii defensores et fidei

catholicse desertores. Ideo quippe Scriptum est : « Ho-

minis est praeparare cor , et a Domino responsio linguse : »

([uia homo praeparat cor , non tamen sine adjutorio Dei

(jui sic tangit cor, ut homo prseparet cor. In responsione

autem linguae, id est, in eo quod praeparato cordi lingua

divina respondet , nihil operis habet homo , sed totum

est a Domino Deo.

XX. Nam sicut dictum est: « Hominis est prsepa-

rare cor, et a Domino responsio linguae : » ita etiam

dictum est : « Aperi os, et adimplebo illud^. » Quamvis

cnim nisi adjuvante illo, sine quo nihil possumus facere os

non possumus aperire : tamen nos aperimus iliius adju-

mento et opere nostro; implet autem illud Dominus sine

opere nostro. Nam quid est prseparare cor, et os aperire, nisi

voluntatem parare? Et tamen in eisdem litteris legitur.

« Praeparatur voluntas a Domino ^: » et : « Labia mea

» aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam^. » Ecce

Deus admonet, ut praeparemus voluntalem in eo quod

legimus : « Hominis est praeparare cor : » et tamen ut

hoc faciat homo, adjuvat Deus^ quia praeparatur volun-

tas a Domino. Et , Aperi os, ita dicit jubendo, ut nemo

possit nisi ipse id faciat adjuvando, cui dicitur, « Labia

» mea aperies. » Numquid istorum ahqui ita desipiunt, ut

ahud os , ahud labia esse contendant, et mirabili vani-

' 1 Cor. 111, 5. — - P?al. lx^x, i i. ~ ^ Piov. vm, juxta LXX. — 4 Psal.

L, 17



CONTRA DU\S EPISl. PELAGlAN. LlU. U, 401

tale homineni dicant osaperire, labia hominis Dcum ?

Quan(|uam Deus illos et ah hac ahsurdilate compcscit,

ubi ad Moyscn lamulum suum dicit : « Ego apcriam os

» tuum, et instruam te quae debeas loqui'. » In sen-

tentia crgo illa ubi dicitur : ( Aperi os , et adimplebo

» illud ; » quasi unum eorum vidctur ad homincm per-

tinerc, alterum ad Dcum : \n hac autem ubi dicitur :

u Ego apcriam os tuum , et inslruam te; » utrumcjue ad

Deum. Quarc hoc , nisi (juia in uno istorum coopcratur

homini facienti , alterum solus facitV

XXI. Quapropter multa Deus lacit in homine bona,

qu?e non facit homo : nulla vero facit homo, ({u.tc

non fiicit Deus ut taciat homo. Proindc cupiditas boni

non homiiii a Domino esset , si bonum non esset : si

autem l)onum est, non nisi ab illo nol)is cst, qui summc

atque incommutabihter bonus est. Quid est enira honi

cupiditas, nisi charitas , de qua Joannes apostolus sine

ambiguitate loquitur, dicens : « Charitas ex Deo est**? »

Nec initium ejus ex nobis, et perfectio ejus ex Deo ; sed

si charitas ex Deo , tota nobis ex Deo est. Avertat enim

Deus hanc amentiam , ut in donis ejus nos priores facia-

mus, posteriorem ipsum : (( Quoniam misericordia ejus

» praeveniet me % » et ipse est cui fideliter veraciterque

cantatur : (( Quoniam praevenisti eum in benedictione

» dulcedinis*. » Et quid hic aptius inteHigitur, quam

ipsa de qua loquimur cupiditas boni/ Tunc enim bonum

ccncupisci incipit,quando dulcessere coeperit. Quando

autem timore poenae, non amore justitiae fit bonum, non-

dum bene fit bonum ; nec fit in corde quod fieri videtur

in opere , ((uando mallet homo non iacere , si posset im-

pune. Ergo benedictio dulcedinis est gratia Dei, qua

iit in nobis ut nos delectet et cupiamus , hoc est, ame-

' ExoJ. IV, (2. — ^ Joan. iv, 7.— 3 Psal. LViii, u. — 4 Id. xx, 4-




mus quod praecipit nobis ; in qua si nos non prffivenit

Deus,non solum non peificitur , sed nec inchoatur ex

nobis. Si enim sine ilio niiul possumus facere^ profecto

nec incipere, nec perficere : quia ut incipiamus , dictum

est: « Misericordia ejus praeveniet me% » ut perficiamus,

dictum est: « Misericordia ejus subsequetur me^. »

XXII. Quid est ergo,quod in consequentibus , ubi ea

quae ipsi sentiunt commemorant, dicunt se confiteri

« gratiam quoque adjuvare uniuscujusque bonum propo-situm, non tamen reluctanti studium virtutisimmittere? »

Hoc quippe ita dicant, velut homo a se ipso sine adju-

torio Dci habeat propositum bonura studiumque virtutis,

quo merito praecedente dignus sit atljuvari Dei gratia sub-

sequente. Pulant enim fortasse ita dixisse Apostolum :

« Scimus quia ddigcntibus Deum omnia cooperatur in

» bonum, iis qui secundum propositum vocati sunt* : »

ut propositum hominis vellet intelligi,quod propositum

tanquam bonum meritum sequatur misericordia vocantis

Dei : ignorantes ideo dictum esse, qui secundum propo-

situm vocati sunt , ut Dei, non hominis propositum in-

telhgatur, quo eos quos prsescivit et prsedeslinavit con-

formes imaginis Fihi sui, elegit ante mundiconstitutionem.

Non enim omnes vocati ^ , secundum propositum sunt vo-

cati : quoniam multi vocati, pauci electi. Ipsi ergo se-

cundum propositum vocati, qui electi ante constitutionein

mundi. De hoc proposito Dei dictum est et illud, quod

jam coramemoravi de geminis Esaii et Jacob : « Ut se-

» cundum electionem propositum Dei maneret , non ex

» operibus, sed ex vocante dictum est^qui raajor serviet

» minori ^. » Hoc propositura Dei et illo commemoratur

loco, ubiad Timotlieum scribens ait : « Coliabora Evan-

' Joan. XV, 5. — » Psal. lviu, ii. — 3 Jd. xxii, 6.-4 Roin. vin, 28. —^ Matth. xi, i6. — 6 Rom. ix, ii.



COWTRA DUAS EPIST. PELAGIA^. LIB. II. 463

» gelio secundum virtutem Dei salvos nos facicntis ct vo-

» canlis vocalionc sua sancla,- non sccunduin opcra nos-

» tra , sed secundum suum proposilum etgratiam, qu;e

» dala cst nohis in Cliristo Jcsu antc s.ficula a'tcrna, ma-

» nifcstata autcm nunc pcr advcntum Salvatoris noslri

» Jesu Christi'. » Hoc est ergo propositum Dei undc di-

citur : « Omnia coopcratur in bonum illis qui secundum

» propositum vocatisunt^ » Hominis autcm propositum

bonuin adjuvat quidcm subsequens gratia, sed ncc ipsum

esset nisi praeccderet gratia. Studium quoque hominis

quod dicitur bonum, quamvis cum esse coepcrit, adju-

vctur gratia, non tanicn incipit sine gratia : sed ab illo

inspiratur, de quo dicit Apostolus : « Gratias autera Deo,

» c|ui dcdit idem studium pro vobis in corde Tili^ » Si

studium quisquc ut pro aliis habeat, Deus dat j ut pro ipso

se habeat, quis alius est daturus?

XXHl. Qu[ie cum ita sint , nihil in Scripluris sanctis

homini a Domino video jnbcri^ propter probandum libe-

rum arbitrium, quod non inveniatur veldari ab cjus boni-

tate , vel posci propter adjutorium gratiae demonstran-

dum : ncc omnino incipit homo cx malo in bonum pcr

iniiium fidei commutari, nisi hoc in illo agat indcbitact gratuita misericordia Dei. De qua suam cogitationem

recolens quidam, sicut legimus in Psalmis ; « Numquid

» obUviscctur, inquit, niisereri Deus, aut continebit in

» ira sua miserationes suas? Et dixi ; Nunc ccepi , haec

» mttatio dexter.ie Excelsi*. » Gum ergo dixisset, « nunc

» coepi; » non ait, haec mutatio arbitrii mei : sed « dex-

» teroe Excelsi. » Sic itaque Dei gratia cogitetur, ut ab

inilio bonoe mutationis suae usque in finem consura-

mationis qui gloriatur in Domino glorietur^ Quia si-

1 Tim. 1, 8 etseqq. — ' Roni. vni, 28. — ^ "2 Cor. viii, i6. — 4 Psal.

Lixvi, 10 et II. — 5 2 Cor. x, 17.



4H4 S. AUGISTINI CONTRA Dl AS EPIST., ETC.

cut nemo potest bonum perficere sine Domino , sic

nemo incipere sine Domino. Sed hic sit hujus volu-

minis terminus, ut legentis reficialur intentio et ad se-

quentia reparetur.

FINIS TOMI GENTESIMI QUADRAGESiMI-PRIMl.



1%. \\\> \l\l >\.\\l\l\«>lvt\t\\\v\t\\\\\\

Al\'I\OTA'llO\liS.

Amsoiaiio ( 1 ) pag. 8H.

Avito lorsitan, Passerio, et Doniino ex duce, c|uoruni

nomina qua' in geslis Diospolitanis expressa non eranl,

invenies in Apologetico Orosii, cap. 3.

Anmotatio (2) ibid.

Dicit Augustinus lie iis quae apud Joannem episeopiiin

iii Jerosolvmitano consessu ante iudicium Diospolilanum

acta luerant, ut perspicuum ex cap 14, n. 37.

AwNOTATio (3) pag. 95.

J(un i>e6ti\ agens , scilicel apiid i^piscopos Synodi

Diospolitanae, qui prius apud Joanncm iion conlcclis ycs-

tii) ad sibi objecta responderat. Videsupra cap. l(i.

Aknotatio (4) pag. 96.

Kes hyec post uiuim aut alterum annum dehnita iiiit a

Carlhaginensi concilio cap. 0, T el 8.

cxi.i. ;w



;466 AMVOTATIOJNEb.

Aknotatio (5) pag. 101.

Judicium istud Aurelio Carthaginensi episcopo habitum

est sub initium anni 402 , ut intelligitur ex epistola ad

Innocentium,qua3 apud August. est clxxv, n. 1 et 6.

Annotatio (6) pag. 102.

Anno 415 , Pelagius haeresis accusatus in judicium

venit , celebratum apud Diospolim mense Decembri.

]{»*,.. u.». AwNOTATio (7) pag. 106.

Huc spectat epistola xxxn Innocentii Papaead Joannem

Jerosolymitanum, incipiens : Direptiojies , ccedes ^ in-

cendia , onine facimis extiêmce denientice,genero-

sissimce sanctce virgines Eustochiiim etPaula deplo-

raverunt in locis ecclesice tuce perpetrasse diabolum,

etc. Epistola quoque ejusdem xxxiii ad Hieronymum,

cujus initium est : Nunquam honi aliciuid contentio-

nemfecisse in Ecclesia, testatur Appstolus.

iIjou-vV, i,j'ii.. Anmotatio (8)pag. 110.

Alhina socrus Piniani et Melanioe maler fuit. Confer

epistolam cxxiv ab Augustino iisdem in Africa anno 411

constitutis, etcxxvi ipsiAlbinae scriptam.



AWNOTATIOWES. 467

AwNOTATio (9) pag. 134.

Libclliim Komre gostis ecclesiasticis a Coelcstio allcga-

tiim dicil rursum infra cap. xxiii, ct lih. dc Pcccalo ori-

ginali, cap. 2 ct 5 ct c. Gcsla illa Ccelestio ,(ul iii lil). ii

contra diiasEpistolas Pclagianorum cap. ui tiisiaiur) prce-

sente et pnecedente confecta sunt sub Zosimo , anno

Christi 417.

AknotAtio (10) pag. 148.

Non extat hoc opus Ambrosii,(liher in Isaiam pro-

phetam) (juod rursum citat Augustinus in lib. de Pcccato

originali, cap. 41 •, lib. i de Nuptiis et Concup. cap. 35 ;

lib. 1 contra Jubanum, cap. 4 et lib. ii , cap. 4 , contra

duas Epistoias Pelag. cap. 11. Merainit ejusdem operis

Ambrosius ipse lib. 11 in Lucam, n. 52 ad cap. 2, 19.


Pauhnus ille, teste Mercatore in Commonitorio super

nomine Cceleslii , diaconus Ambrosii Mediolanensis epis-

copi fuit, et vitae illius , hortante Augustino^ scriptor, qui

se versalum esse in Africa testatur , ct vilam scripsisse

Joanne prsefecto praetorio, id est , anno 412 aut 413 aut

422. Judicium porro dc quo agitur, Carthagine habitum

fuit sub initium anni 412 ex epistola ad Innocentium,

inter Augustinianas clvxv, n. 1 e. 9. Conferhb. de Gestis

PeJagii, cap. 11, n. 23.

30.



168 A>N(>lAilOÊS.

Anjsotatio (12) pag. 152.

Mercator iii Coiiiinoiiilorio adversus haeresim Pelagii

scribit, Rufmum quemdam natione Syrum sub Anastasii

pontificatu Romam primum invenisse quaestionem conlra

Iraducem peccati. Is est , aliis quidem Rutinus Aquileien-

616, qui Pelagio, quod ad errorem de x>y.ij.y.i-ri.riiy., praji-

visse notatur ab Hieronymo in Epist. ad Ctesiphonlem :

aliisvero Rutinus aliter, ex lxvi Hieronymo Epistola no-

tus, idem ille tbrte qui peccati traducem rejicit in eo libro

de Fide, quam Jacobus Sirmondus nomine Rutini Paises-

tinae provinciae presbyteri publicavit. Certe Aquileiensis

vix , ac ne vix quidem credi possit , aut Romam ivisse

pontitice Anastasio, aut ibi cuni Pammachio mansisse.

AnnotAtio (13) png. 163.

Possidius inVita Ang. cap. 18. Etlioc iale de i/lis Ec-

clesice Dei catholicce prolatum judiciuni audiens et

sequens etiani piissinius impevator Honorius, sutstos

legihus damnatos inter luereticos liaheri dehere cons-

tituit.^"t'^-''


lllustrabit hanc vocem /i/ay/aMacrobii locus lib. i Sa-

turnalium cap. 7 , ubi de Jano scribit : Cum primus

quocpie cera signaret , seri>avit et in hoc Satui^ni re-

iêrentiatn, ut quoniam ille na^n fuerat advectus ^ ex

una quidem parte sui capitis ejfigies, ejr altera vero



*NN(/IA I IONK8. 4<»9

it(i\'is (•.vpnnwrfliii (/iio Sdlurni mcinniKini clmni

III postfios profxi^dicl . hs ilii /iiissf si^/Kitiim,

/i(i(/ic(pn' inl('//igitiir in (t/cir iimi .ck/k piicii (/e/Ki/ios

III sii/)/i/uc jdctd/itcs , Cdpitd diil nd\'ini ( legendum

hie videlur, (\tput dut navia yj /iisu lestc vclustnU\

evc/dnianl . Noi^lratiN (i.illiee . Croii- oii pi/c.

Annotatio (15) pag. 42-2.

Tta visum illi riieia» in exposilione cjuarnmdam propo-

silionum Kpistohe iul Komanos,propobit. 44 el 4."), et

in Epislolam ad Galatas, cap. .'», n. 47 et lib. i ad Sim-

plicianum, quapst. i, n. T et 9.





<VV>AVV\« VVMWIVwvt WVtWV« Vl/MWVtVW\%«/M wvtwv«wx%VW»WVVWMvwvw\\ v^

CONCORDANTIA

BIBLIOTHEC^. LATIN/E CUM GALLICA.

BIBLlOTHECi LATINA. BIBMOTHEC.A GALLICA.

De Gestis Pelaijii, iib. i, p. 4'i- Ejusdein anaiysis etFragmenta, tom.

XXII, p. 20b-2l I.

De Gratia Cliiisti ct de Peccato Eorumdem tragmcnta, tom. xxii,p.

originali, lib. n, p. iio. iS^-iô.

De Nuptiis et concupiscenlia, lib 11. Eorumdem analysis, tom. xxii, p.

p. igQ. ?28-23i.

De Anima et ejus origine, lib. iv, Eorumdem anaiysis et fraginenta

p. 286. tom. XXI, p. 44"55'

Contra duas Epistolas Pelagianorum, Eorumdem analysis, tom. xxii, p.

libri IV, p. 3oi. 2ii-2i5.



fcrijr.UA-j

-ii.» K -lirjj

.>; ,.•!•/< ,1(10} .



ivvwtxt VV\t«t,V1 VVW»VHVVH\lVV\.VHV»v»m\lH«VW»>.k\>V.VV»VlHVVHVVV\Vl»\»

l^DEX

TOMl CEMESIMI (^K ^L)l\AGi:SIMl-i»IUMI

DL; l»tKI"ECriUM; JLSTIH.L liOMUMS, uuu. l. UaU mI)i cliaitul.i

delioitionuin, quiu Gcelestii cssu dicebantur, Auiûstinus ratiocina-

tiones primuiii singulas, i|uibiis illc, vel si ciuis alius erioris souu>,

perperain dcfiniebat |io>so iioiuiiieni liic sine pcccato essc, dissulvil

brevibus rcsponsis, doccns pcileclionciu plenitiidinciiKpic juslifia;

illain, qiia iioiiio sinc ullo juorsus pcccato sit, iiec >iiie gratia pos-

sibilem jier vires iiatur:i', pra.'scrtini vitiata;, iiec unquani essc pr;L—

senlis liujus vila-. l'ergit inde ad auctoiitatcs, quas eadein cliartula

de Scripluris corrou,atas continebat, alias quibiis liomini pr;ucipitur

ut sit imiuaculatus et pcrrcctus, alias (|uibus coiniuemoratur non

esse giavia Dei maudata, alias tandeni quasi liis, quic a Catlioiicis

contra Pclagiaiios pioferri solcrcnt, aucloritatibus contrarias. pi.

Dli GESTIS PELAGII, miiep. I. Singuia crrorum ca[)ita Pelagio apud

l'al;estinain Synoduiii objecta, cuin cjusdeiii ad illa re-iioiisionibus,

luinutatini cxcutiuntur. Quanciuani autciu absolutionem a Syuodo

Pelagius consecutussit, in eo laiiien vesidere adbuc suS|)icionein Iiio-

reseos, monstrat Augusliuus ; ac deniqueiioniincm Synodi sententia

sic essc absolutum, ut ipsa iiicresis, propter quain in judicium venil,

incunctanter damnala iuerit.

L)K GRATIA GURIS''! LT DE PECCATO OKIGINALl, Linni u. —LiBEu I. DE GKATIA CHKISTI. Pelagium gratiic contessioiie fucuin

lacere o^tendit : quippc qui gratiain vel in iiatura el libcro arbitrio

ponat, vel io iegc atquc doctrina : qui praeterea divina gralia solaiu

voluntatis et actionis posîbilitatem, ul vocat, non ipsam volunta-

tem et aclionem adjuvari dicat: et illam insuper adjuvantcni gra-

tiara a Deo secundum luerita iiominum dari, atque ad id soium ju-

vare eos putet, et prajcepta faciiius possint implere. Expendit Au-

gustinus loca opusculorum ipsius, quibus ille Dei gratiam diserte a

sc commcndatam jaclab.il ; et luoc dc legc ac doctrina, feu de divina



474 INDEX.

revelatione ac de Christi exemplo, qure ad doctvinam ajquc revo-

cantur, aut de peccatonim remissione interprelari posse demons-

trat; nec apparere omnino, an vere christianam gratiam, id est,

adjutorium hene aêndi adjunctum naturaj atque doctrince perinspirationemjlagrantissimceet luminosisimce charitatis agnoscat

Pelagius : qui postremo Ambrosium, tantopcre ab ipso laudatum,

prseclara qusedam in commendationem divinsc gratiae dicentem au-

dire jubetur. pai^. 109

— LiBER II. DE PECCATO ORIGINALT. Ostendit Augustinus, Pela-

gium in qusestione de originalipeccato ac de parvulorum baf,tismate

nihil re ipsa dissentire a discipulo ipsius Ccelestio qui peccatum ori-

ginale confiteri nolens, vel etiam aperte negare ausus, Carthagine

prius, ac postea Romae, episcopalibus judiciis damnatus est. Quses-

lionem enim istam non earum esse, ut hserelici iidem volebantj in

quibus prseter fidei periculum errare contingit : imo hunc eorum

errorem ipsa omnino fidei christianse petere fundamenta. Refellit

eos postea, qui originalis vitii dogmate nuptiarum bonitati detrahi,

Deoque ipsi, hominis qui per nuptias generatur conditori injuriam

fieri contendebant. 151

DE NUPTIIS ET CONCUPISCENTIA, libri h. — ltber i. Nuptiarum

propria et naturalia bena exponit. In illis bonis non computandam

carnis concupiscentiam probat : hanc enim omnino esse malum,

quod non de nuptiarum natura venil, sed ex antiquo peccato nup-

tiis accidit : quo tamen nialo nuptiae bene utuntur ad liberorum

procreationem. Propter hanc vero concupiscentiam fieri,ut etiam de

legitimis nuptiis filiorum Dei, non filii Dei, sed filiisseculi nascantur, qui

peccati vinculo, licet ab eo per gratiam liberatis parentibus, obs-

tricti sunt, alque sub diaboli potestate caplivi, nisi eadem similiter

Christi gratia liberentur. Explicat quomodo concupiscentia in bap-

tizatis maneat actu, non reatu. Baptismi sanctitate non hunc tan-

tummodo originalem reatum, sed peccata alia et omnia prorsusho-

minum mala auferenda esse docet. Tandem concupiscenlise malum

a nuptiarum bonitate distinguendum esse, Ambrosii auctoritate

confirmat. 191

— LiBER 11. Sententias Juliani, ex primo librorum quatuor, quos ille

contra librum de Nuptiis et Concupiscentia priorem ediderat, incerti

auctoris manu decerptas, el sibi Comite Valerio curante allatas, re-

fellit Augustinus posteriore hoc libro : catholicum dogma de originali

nialo vindicat ab adversarii calumniis et argutiis, atquc imprimis id

a Manichaeorum nelaria hsresi procul abesse demonstrat. 228

DE ANIMA ET EJUS ORIGINE, libui iv. - libek i. Acceptis a Renato



l^DEX. 475

(luolxis libiis Vmcciilii Victoris, (|iii \uîistini sententiani Uu aniiuu:

iiatuia, et ejusdem dc ipsius oiininc cunctntionum iinpiobabat, os-

teiiJit Augustinu», juveucm arroganlci du se ipso scntieDtem, ut de

re tam abdita ilccideret , in eriorcs intoicrandos iiicurriMe. Tumdeindo Scriptuvarum tesliinonia, quibu-; probarc se Vii.tor existima-

bal, aiiimas a Deo, noii ex |iro|)aîiie lieri, .scil novas i>int;uli( iias-

centibus insuHlari, (lcinoii'-lral ambijiua esse, al(|ui' ad iianc ipsius

opinionein conlirmandain inininie idonea. pa^- 28^

— LinKn II. Petruni admonet Augustinus , iie commillat ut iibros de

animiv Orlîne a Vincenlio Victorc ad eum pcriplo* Iniidand" ;ippro-

basse, aut (jux temcrc iiie scripsit, pro dogmatibus cathoiicis iiaberc

existinietur. Errores Victoris varios, cosîue gravissimo» nolat, et

verbis conlutat paucis. Pelro dcmum ipsi suadet, ut Victorem ad

eos corrigendos adducat. 318

— LiBER iii. Vincenlio Viclori monslrat, qua^ necesse cst in suis de ori-

ginc animx libris emendct, si vuit esse catholicus : eaipc supcrio-

ribus libris ad Kcnatum et ad Pctrum jam retutata, boc tertio ad

Victorem ipsum scripto pcrstriogit breviter Augustinus, el ad unde-

cim errovum capita rcvocat. 343

— LiBER IV. Primum cunctalionem suani de animaruin origine imme-

rito repreliendi , Vincentio Victori demonstrat, el se ab eo,

(piia

niliil liinc dclinire ausus est, injuria pecoribus comparari. Deinde

vero (juod incunctantcr di\il, animam spiritum esse, non corpus,

iioc temere etiam redargui a Victorc, ul animam corpoream natura

sua, et spiritum al) ipsa in lioniinibus distinotum statuere conctur.

Qucurrefeiiens Augustinus, postcatiuam ea diliêntcr excussit, (juibus

probare ilie nitebatur corpoream essc animam ; ostendit hanc ipsam

spirilum eliam vocari in Scripturis , (|uamvis revcra isto nominc

proprie, id ipsius animx', (juo ratiocinamur et inlcliigimus, nuncu-

palur. 36i

CONTRA DUAS EPISTOLAS PELAGIANORUM, lidri iv. — liber i.

Epistol.-e a Juiiano, ut ferebatur, Romam missa? respondet Augusli-

nus : ac primum catiolicam doctrinam vindicat ab ipsius calumniis,

tum Pelagianorum h.xreticum sensum in ea lidei professione, (]uam

cpislolse auctor Cathoiicis opponebat, latentem retcgit et refellit. 403

— LiBER II. Epistolam Pelagionorum aiterani , caiumniis in Cathoiicos

instar primaj refertam, qu.-e octodecim cpiscoporum nomine Thes-

salonicain ab ipsis missa est, cxcutiendam suscipit, Ac primo Catho-

iicos baud (juaquam inciderc iii Manicli;eorum errorcs, duin Pelagia-

2;ianorum dogmala detestantur , h;ureticis iisdein inter se coliatis

ostendit. Oalumniam pra^varicationis in posteriore Peiagii Ccclestii-



476 liNUEX.

ijue siib Zosimo (luimiat one admissie iiio|>iilsat a Kuiaaiiis tluriti^,

ostendens Pelagiana «logmata nuncniam Romffi appiobata, tamelsi

Zosinii clementia lenius aliquandiu actum sit cum Coelestio, ut ad

conigendos errores suos adducerctur. Gratiai noiiiine nec fatum as-

seii a Catholicis, nec personarurn acceptioncm Deo Iribui : rpiam-

vis revera Dei gratiam non secundum merita hominum dari dicant,

et boni cupiditatem i»rimam inspirari a Deo , ita ul omnino uon

incipiat homo ex malo in bonuin commutari, nisi hoc in illo agat in-

debita et gratuita niisericordia Dei pug. 43«

AmNOTATIONES. '

jg-;

CONCORDANTIA BlBMOTHEC* LATIN* CUM GALMCA. 171

EXPLICIT INDEX.











PLEASE DO NOT REMOVE

Documents

Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 34