Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 23

8/7/2019 Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 23.

1/399


2/399


3/399


4/399


5/399


6/399


7/399

XZJ rs/^ ^^-G^ s~

COLLECTIOSELECTA

SS. ECCLESI/E PATRUM,cxxx.

PATRES QUINTI ECCLESIiE S.ECULI.S. AUGUSTIJSUS.

XXIII.


8/399

l'KOSTA! I.NSIPEK VE.NALKMONJIS PESSULANI,Kvvn VlflKNQLE , Bir.Li0POi.AV ;

P,1IUSIIS',

AvvD BIBLIOPOI.AM, cui >omk> almce;SOCIETK l'OLK LA VUBI.IL^.ATION DtS ROxAS MVnES,

fiiic dcs Saints-P('rcs, n" iG.

S.-.\LDI, E lYPnGH.UfIEO i;KLIN-.>L\Nn.Vf;.


9/399

COLLECTIOSELECTA

SS. ECCLESItE patrcm,COMPLECTENS

EXQUISIJ ISSIMA OPERATIIM DOGMATICA E l' MORALIA, TUM APOLOGETICA ET ORATOBIA;

ACCURASTIDUS

D. A. B. CAILLAU,CASOSICO IIONORARIO CENOMAIVENSI ET CADtiaCENSI,

JNONNLLLISQUE CLERI GALLICANI PRESBYTERLS,UNA CUM

D. M. N. S. GUILLON,EPISCOPO MAUOCUIENSI, IM FACULTATE THEOLOGI.E PARISIENSl ELOQUENTI*: SACR.C

PP.OFESSOP.E, AUCTORE LlBRl CUI TITULUS GALLICE :BIIiLIOTHEQUE CHOISIE DES P^RES GRECSET LA TINS.

OPUS REGI DIGATUM.

TOMUS CENTESIMUS TRIGESIMUS.

PARISIIS,APUD PARENT-DESBARRES, EDITOREM,

VIA VULGO DIGTA DE SEINE , 48.M. DCCC. X.VXVI.


10/399

^tr^6/?

-tr.as


11/399

SANCTI AURELII

AUGUSTINIHIPPONENSIS EPISGOPI

OPERUM Lvoi.z3iPARS IV.OPERA ORATORIA.

CLASSIS VI.SERMONES INEDITI.

cxxx.


12/399

Ov


13/399

ILLUSTRISSIMOET

REVERENDJSSIMOIN CHRISTO PATRI

DD. ALOYSIO BOVIO,MELFITENSI ET RAPOLLENSI EPISCOPO,

OLIM

IM MONASTERIO CASSINENSl SEMINARII RECTORI.LECTORl IBIDEM SACRiE THEOLOGI^.

MONTISCASSINENSIS ITERUM ABBATI,ABBATI MONASTEUII CAVENSIS,

CONGREGATIONIS CASSINENSIS PR^SIDI , stc.

S^Pirs attentlusque nobis perpendentibus ^ cuipotissimum nostras de sancto Augustino lucubra-^tiones dedicare dcberemus , semper ante oculosobversabatur tanta illa tanti Doctoris imago , qucesimilem sui virum non solum ordinis sublimitatesed dotibus ingenii et virtutum splendore expostu-lare videbatur. Quem sollicifius exquirere studeba-mus , (jucm i'i;v tandrtn


14/399

4 DF.BKATlO.jicrlrndiiin, tiiiii fm llilcr (jikiiii jcllcltcr, ic iincnto,inccnln.ns , racrcndlsslnic Prcvsul, nijus bcncio-lcntla slc nostrls nrrldcrc dlgnntd cst lahorlhus , utprurmni illud tcntameniuni benlgnofai^orcprosequivohicrit.

Tii cnlin sancti licnedlcti non indlgni nominisaJunmus , illlus, inijuam, Bc.nedlcti , ^y?/f scienterncsciens ct sapicntcr intloctus \ tot doctonnn et sa-pienium, imo ipsius sapientice ct doctrince quasipaier jdurihiis ahhlnc swculis evaslt. Tu sciibadoctus in regno ccjclorum profcrcns de thesaurotuo nova ct vctera'^, omni sapicntia cruditus \multotcmpore datus ad diligentiam legis ctProphc-larum*, In studiosamjuventutcm acccpturn a Deolumcn rc/iindcrcrolulsti. Tu yiugustinlance virtutisctsclcntlce scdiiliis ccmulaior, noti hononim amhltu,sedmerltorumgradlhussummum sucerdotii apiceniascendlsti. Tu, Doctoris nostri lector assiduus, nodsillis beati Augustini supplementis exercitatam ma-nutn admoilsti , slcut tcstantur decem Romcejamin jnihllcum dati sermones , quomm cmissio vcle-mm monurneniomm curiosas rnentes rccrcavii. Tucum venerahlllhus iuis collegis itifirmitaiis nosirceanlccessor.Tu in ardiia, quam ingrcdimur, via, tuiusnobllisque anlesignanus ; tuis iuommque vesiigiissemper et uhicjue insistcre, hoc nostrum desideriutn,hcvc glorla nostra^ hoc tiostrum atierUum perpe-iuumque studluni.

' S. Gregor. Maguus in vita S. Bcnei.l;cti, ' Maltli. xiii , 5:>. ^Act. vii, 21. 4 Prolog rccli.


15/399

DEDICATIO. 5Fortc inler tania iua prcesentis ministeiii opcra,

inter illas episcopalcs vigilias , inter continiias noninfimce sedis sollicitudines , inicr dclusa aut con-tempta difficilium temponim pericula, nonminimalaus erit te, pauperum cjuonmidam sacerdotumnon minus scientianim studio c/uam animanim sa-luti addictum, temasuscepisscmunera, cjuce utgratahabere voIuCris suppliciier deprecaniur

TUAE AMPLITUDINIS

kumillimi et devotissimi

servi

A. B. CAILLAU, canoDicuslionorarius cenomanensis et cadurcensis,

B. SAIKT-WES, Sancti-Ludovici inRoma canonicus.


16/399


17/399

PRiEFATTO.SYNOPSIS.

I. Monasterionim eiicomium ci ulillUis. II. Bi-bliothecceitaliancc inpluribus inlacice. III. Montis-Cassinimonasterium et archiiium. lY . MonachorumS. Bcnedicii modestia et studium. Y. BibliothecaLaurentiana-Medicea , Florentice.Yl. Biblioihecaprincipis Ghigi , et scssoriana , sive Sanctcc-Crucisin Jerosolymis , Romce. YII. Extraciorum ex hisbibliothecis series. YIII. Edemlonim caialogus. IX.Auihenticitaiis notce. X. Prirna noia : nominisinscriptio. XI. Sccunda noia : discordaniium ab-seniia. XII. Tertia noia : concordaniium prcesentia.XIII. Editionis ordo. XIY. Codicurn vetustas. XY.Codicumfides. XYL Codicum correctio. XYII. Epi-logus.

I. Si quis illas tam multiplices , tam accuratas , tamdoctas monachorum lucubrationes perpendere , et prse-sertim ingentes eorumdem lalx)res raris istis et levibusrecentium philosophorum opusculis conferre voluerit, nonpoterit animus temperare , quin altuni justumque dolo-rem concipiat, cum veterum illorum venerabiliumqueclaustrorum nonnisi sparsas hinc et iUinc ruinas, imoet saepius ne ruinas quidem illarum pietatis et doctrinaequasi academiarum , in toto christianissirao regno oculiquaerentium perspexerint. Quod autem ingrata simul etdemens procul ejecit Gallia , multae adhuc sapientiores


18/399

vr, r.Fi.TH).iiociion cl rolii;iosiori'S sorvarc L;lorianUir rcgioncs, cl im-priniis sancla iila roniana Ecclcsia, (jn.T nlpote imilalisccntruni , cl tolius orbis niatcr, ([uidtjuid bonum est,(|ui(l(jui(l salutarc, ([uidciuid vcncrandum , non rclinctmodo , scd ct ardcnlius fovct ac lonyius propagare niti-tur. Hic adhuc Carmcli decus; hic divitcm in sua panper-latc Francisci progcnlcm , hic doclos Dominici alumnos-,hic polcntcm scicntia et virlule Ignalii familiam ; hic tamcclci)rcm in liltcrarum annalibus simplicis illiusBcncdictiprosapiam vidcre datur ct admirari j hic adhuc clauslrisilcntium non oralioni solum ct pcenitcntirc, scd ct laborict doctrinrc favcns j hic impcnsio niulto mclius studioet lectioni longnc \l\x hor?c , qua3 mundani sa}Hentes soe-pius in otio, et forte in cupiditatum insania inaniter ctiion sinc crimine consumunt.

II. II.TC cogitantibus nobis gratissimum ad aurcs in-sonuil nunlium, ct illud ([uidem ab ore illustrissimocmis-sum , }ilur(^s Italise bibliothecas nc a Bcnedictinis ([uidcmMaurinis interrogatas fuissc, cum illas tam commcndandasahunde editiones emittercnt , ita nt mnlti , ncc indignihinc et indc intacti rcmancrent thcsauri , in lucem nonsinc magnaEccIcsicTC utilitatc itcrum profcrcnch. Qune fuerittalis in tot tantisc[uc viris ncgligcntiac aut potius prcCter-missionis causa , non salis constarc vidctur, sive , utnonnulli volunt , illi cxhaustis majoribus bibliothccis,ni-hil inminoribus dclitcsccrc crcchdcrint, sive, ut ab aliispro-babilius traditur, nonnull.nc bcUi aliorumve casuum dilH-cultates, qua3 talcm im[-)cdircnt laborem , intercesserint;([uidquid sit, nihilomiinis ccrtum cvacUt, in plurimisItalicc bibliothccis antiquos repcriri prctiososquc codiccs,cx quibus , quasi cx ditioribus mctallis spiritualc ad or-namcntum EcclcsicT , argcntum ct aurum potcst crui.

III. Prinia intcr illas cL cochcum numcro, ct mo-


19/399

pujEfAtio. 9niimentorum vetuslate cminet blbllothcca illa Montis-Cassini, quoe post Yaticanam non infimum locum tencreliaud immcrito dixcrim. Quis cst inter pios, qui non au-dierit hujus vencrandi Montis sanctitatcm, ubi Bcncdictuspost scriptam in Subiaco rcgulam , novum grati^e ct vir-tutis lontem reserarc dignatus est ^ ubi ex illa turre, quaadhuc superstite beata terra gloriatur, et S. Scholasticscsororis, et S. Germani episcopi animas ad coelos cvolarcconspexit ; ubi tanti magistri , jam a quindccim SDCculisdefuncti, vivit adhuc indiscipuhs indeficiens inexhaustus-que spiritus ? Quis agrorum ubertatis ac proinde populo-rum abundantice cupidus , aridos montcs in virides cam-pos hortosque fertiles conversos, asperas rigidasque sylvasamoenis foecundisque pratis locum cedentes, valles incultaset paludosas ditissimis, fchci mutatione, luxuriantcs mcssi-bus, et tuguria, et villas et civitates ocuhs, quosprimumhorrida terrebat sohtudo, laetum jucundumque oirerentesaspcctum, quis hcec omnia, indefessis monachorum labori-bus ad efrectum perducta, contemplando non cxultet? Quisintcr artium hberahum amatorcs non mirctur illam ingentismonasterii molem , triphcia claustra , columnas columnissuperpositas, marmora sculpturae artificio illustrissimorumprincipum vultus spirantia , et imprimis temphun ilhid inquo tanti lapides pretiosi admirationem rapiunt, ut solumsupersit pro laudc silentium ; tantoc primorum artistarumtalDclloe attonitis occurrunt ocuhs , ut dcfixi in obtutuindesinenter hsercant ; tantae divitiae in ipso semiiianturpavimento , ut vix pedes movere quisque stupefactus au-deat? Quis deniquc in htteratura sive ecclesiastica , siveprofana vcl paululum excrcitatus magna cum aviditatenon amplectatur veteres illos pretiososquc codices, in qui-l3us hinc Ciccronis, Virgihi , Phnii, Senecoe, aliorumcpicillustrissimorum oratorum, autpoctarum , autphilosoplio-


20/399

10 PR^FATIO.rnni, noii rortcadhnc corrccta salis ' opcra, illinc sanctio-rcs Chrysoslomi , Origcnis, Augusrini, Lconis , Grcgorii,c3Ptcrorum(|uc primi nominis chrislianomm doctorumlucnbrationcs , manu jihis minusve fidch , scd antiquauln((uc ct ubi(|uc vcncrabih script.^v; ct dclincatoc contincn-tur? Quis igilur justo sanoc[uc judicio praiditus vcncran-dura illum monasticum ordlncm , ct cum eo aha plcraquerchgionis instituta dc humano gcncre, hcct ingrato, itabcno mcrila non snspiciat,qusauros in lu-ceraemlttcredetrimcntum reputat, suspiclones invenimus,sed nobilera illam generosamque veras doctrinae hberah-tatera quae repertas hinc ct inde gemmas possidere non

' In archivio Montis-Cassini rcperituv unus Virgilii coJcs , in quo quidamcelebris illius poetaj versus, alias inconipleti, integri lcgunlur; sic .Eneid.lib. II, V. 65 j Et crimino al> uno

Oiscc umncs,


21/399

Pll^FATlO. 11cnrat, nisi ad piiblicam utilitaLem illas omnium oculisvaleat ostentare, Hic nobis conversari datum cum doctoillo Montis-Cassini archivista , ecclesiasticam doctrinamquserentibus non parum commendabili , cum Patre illoFrangipane, decem S. Augustini usque adhuc ignotorumsermonura editore ', qui a quadraginta et amphus annislectionietmeditationi vetustissimorum codicum addictus,quidquid a raajoribus acceptum , quidquid a semetipsostudiohabuit comparatum, nobiscum communicare, excel-lentissiraus magister, non dubitavit. Inde si quid iDonura,si quid sapiens, si quid doctum, in hacnostra coUectione,reperiatur totum iilud non labori nostro, sed ejus consiliispotius referendum libenter declararaus.

V. Post celebre illud Montis-Cassini archivium , cele-brem pariter pariterque divitem Laurentianam-MediceamFlorentise bibliothecara , annuente supremo civitatis etregni Duce , favente autem illustrissirao ejusdera biblio-ihecae rectore DD. Delfuria , invisere et explorare nobisconcessum est; cujus quidem laboris, jam ab annis qua-tuor incoepti, nondum penitus consummati, sed consum-mandi celeriter, quasi prselibamentum hodie proferiraus.

VI. Non prseterraittenda insuper Excellentissimi Prin-cipis Ghigi Romae bibhotheca, necnon et archiviumsanctseCrucis in Jerosolymis ^, unde plures eruimus beati

' Habendum est illud 8. Augustini supplementum ad complendam ejus edi-tionem. Stampatum est Romfc an. 1819, edente Octavio Fraja-Frangipane.Addenda etiam Dionysii eaitio viginti-quatuor ejusdem Doctoris sermonumViennae typis mandatorum anno 1792. Uos sermones huic nostrse editioni adjun-gere curabimus.

2 Bibliotheca Sessoriana, sive Sanctee-Crucis in Jerosolymis multa possidetadhuc inedita , qua; reverendus hujus monasteiii archivista , DD. Leander deCorrieri in publicum emittere jamdiu sibi propoiiebat, quando morte prro-ventusest. Stampis jam supposuei'at tres sancti Ambrosiisermones. Cajterorumpromulgationem non possunt non vehementer exoptare docti omnes Ecclesiaealunini , vt utinam illa nobis etiam iresciiberc liccret


22/399

12 pr^fIxio.Pclri.Damiani sormoiios, ([uibuscum docli illius Cardiiia-lis opcium cililio plcuior cL pcricclior cvadcl.

VI r. llacc sunt autcm opcra sive Iragmcnla, c[ux exdi-vcrsis iJlis doclrin.T lbnlil)us hausta in ]nd)licum cmittcrestatuimus. 1" Quidcm mulli sancti Auguslini scrmoncs hucuscpic incditi, (luorum numcrum asscrcrc huc usquc nonpossumus, cum copistarum labor non sit adluic ad fincmus([uc pcrductus. SuIHciat aunotarc jam in isto voluminesc\agiula ct amphus scrmoncs bcali Doctoris contincriqui quidcm omncs aut lere omnes ex bil)liothcca Montis-Cassini prodcunt ; quinquaginta alios, ex eadcm biblio-thcca dcpromptos ct ad nos a Roma missos , nostri jurisjam faclos cssc , pluresquc a bibliothcca Florentina spcrari,cum a tribus annis constanter rcscribendo incumbantnonnulli amaiuicnscs ; 2" alii quidam scrmoncs cidcniS. Augustino non merito tributi , sed , utpotc anLi(|ui etincditi, non omnino rejiciendi -, S'^ nonnulli S. Chrysos-tomi sermoncs, ([uorum sola versio latina nobis occurrit4" S. Leonis Vi\\)ve scrmones duo , 5" cpistola , una etquidcmpretiosissima, S. Bernardi ; G^fragmentaquaedamE. PctriDamiani,quibus adjunguntur cjusdem [ircces, ser-moncs et c^iistolre , ab Eminentissimo Cardinali Zurla,sanctac roman.-E Ecclesioe olim Yicario , nobis communi-catoe ; /o S. Hieronymi fragmenta , 8 S. Hilarii dc Laudi-hus Pauli; 9" S. Maximi c[->istola ; 10" Pauli diaconifragmcnta , et alia minoris momenti.

VIII. Primum quidcm volcbamus horum sermonumpromulgationem diilcrre, usquedum, com[-)lcto penitusopcrc, omnes sinud ad luccmdarc in promptu (mcrgcrct.Scd nova rcccnlius publico pi-omissa S. Augustini editionostram ejusdcm Doctoris cditioncm anticipandi causamprrcbuit, imo ct faclis comprobandi , quanto prctiosiornovis illis tlicsauris hccc nostra cvadcrcl, undc in hoc volu-


23/399


24/399


25/399


26/399

l(i i'nr.F\Tio.diocs, umlc scrmo assumitur; 2"* aulhciiticilalis argumcnla^3" locus, ([ucm Iractalus tcncre (lcl)crct in Maurinorumcditionc. Se(|nitur synopsis, (|ua, ad majus lcgcntis com-moduiu , piiciuuiliatur (juiti(|ui(l in variis capitulis sivenumcris continctur. Ad calccm vcro paginarum rcjccimusvariantcs codicum lectioucs , ct sancta3 Scripturre libro-rnni ct vcrsuum indicalioncm.XIV. Unum autcm nunc supcrcst, scilicct ut pauca decodicum vetustate , fide et correctione prrenotcmus.Ve-

tustatcm plerorunKiue ad undecimum saeculum rcferen-dam putamus, (juan(|uani plurimi anli([uiores possint ju-dicari , ut viderc cst cx tabula codicum infra stamj^iata.XV. Fidcs autcm, ex anti([uitatcjamiisasserta, mnjor

adliuc cx corumdcm cum aliis multis variorum Europse])il)liothccarum conformilate cvadit 5 sic plcra([uc sanc-rum doctorum stampata huc us([ue opera, paucis, ct soepenon immerito , varianlibus, in iis nostris occurrunt ma-nuscriptis ; sic in illis legitur, paucis mutatis, duodecimscrmoncs, ([ui a Dyonisio cx Vcnetiana bibliolhcca nupercdita fuerunt , sic plures in biblotheca Laurcntiana Flo-rentinc repcriuntur, et cum Montis - Cassini lectionibuslectiones Florcntise non inutiliter ali([uando contulimus.XVI. Quoad vcro eorumdem correctioncm , nullus cst

doctus, ([ui ncsciat ([uanlis soepius mcndis vetcrcs sca-turiant codiccs, ita utamanuenses modo similitudinelittc-rarum decepti vcrbum unum in alterius locum j)0sucrint;modo autem involuntaria ncgligcntia, aut praemcditatocrrorc laboranles, pimcta cx uiio loco in alterum non sinescnsus pra>judicio transtulerint ; modo mentis distraclione])ra^occu[)ati non verba solum , scd ct lincas, ct integrasentcntiarum mcmbra transcciulerinl; unde codices nuncrescribcnti cuilibet non ])arvum o[)us incumbit, veramscu variorum coUatione codicum , seu profunda contextus


27/399


28/399


29/399


30/399


31/399

TABULA. 21sincnsis, cujus jussu inarmarium librorum fuitpositusanno 1023,ut paletex fol. 585eju6(lem Codicis. Conlinetpartem librorum deCivitate Dei.Cod. XXXIX, alias lxviii, in-fol. membranaceus, folior. S90, cha-

racleribus latinis iissimilibus quos d^t Mablllonius libr. v, de Rodiplomatica, p. 369, tabul. xiii, n. 4. Coatinet Expositionem inEpistoIasbeatiPauli, quae ex titulo antiquo sancto Augustino Iri-buitur, ex recentissime autem apposito Bedaj presbytero.Cod. Lvii, alias xxxix, in-fol. maximo, membranaceus, folior.

587, characterlbus longobardis xi saBculi. Continet Commentariain Psalmos ex SS. Augustino et Ilieronymo.Cod. Lxxx, aliasLxiv, in-fol. membranaceus, folior. 168, charac-

leribus longobardis xi saeculi. Continet Vitam vel Obitum sanctiAugustini episcopi.

Cod.xciii, alias cl, in-fol. membranaceus , folior. 322,charac-teribuslatinisxi saeculi, juxta specimen quod exhibetMabilloniusdeRedipIomatica,p. 369, tabul. xiii, n.2. Habet sermonemsancti,Augustini, qui incipit : Prolixa oratio , elc.

Cod. xcvii , alias lxxxviii , in-fol. membranaceus, folior. 275,characleribus antiquioribus longobardis sajculi x, ante raedium,qui accedunt etiam ad francicam, seu meroviugianam scripturam.Habet initium tractalus sancti Augustiui episcopi in co : DixiiJesus Pelro : Sequere me.Cod. xcviii, alias clx, in-fol. membranaceus, folior. 557, charac-

teribus longobardis xi saeculi, post medietatem. Habct Sermoucssancti Augustini.Cod. c, alias ccxi, in-fol. membranaceus , folior. 190, characle-

ribus longobardis xi saeculi principiantis. Continet sancti Augus-tini Sermones.

Cod. ci, alias cxcix, in-fol. raembranaceus, folior. 2o9, charac-teribus longobardis sseculi xi. Continet Sermonem sancti Au-gustini.

Cod. cii, alias cxx, in-fol. raembranaccus , folior. 307, charac-teribus longobardis, saeculi xi ante mediura. Conlinet Serraoucssancti Augustini.

Cod. ciii. alias clxxxiv, in-fol. merabranaceus, folior. 267, sa;-culixi ineuntis, vel x ad finem, longobardicc cxaratus. Contiuetejusdem gancti Doctoris Sermones.


32/399

22 CUDICL.M MOM1S-C.ASS1I1I(loil. civ, ilin* XVIII. iii-fdl. macno. luenihranaceus, folior. l.si,

cliaracleribus lon^ohardi-. s.oculi xi, nisi eliain forlasse soeculi x,cum valJe siinilliini videanlur iis (lui sub Aliiierno abbalc, scriplifuerc. Sedil auteni Aligcruusin Cassiueusi Calbcdraabauuo 945aJ auQura 99G. Conliuel saucli Auguslini Sermones.CoJ. cv, alias xix, iu-fol. meiubrauaceus, folior, 272, charac-

teribus longobarJis saeculi xi posl meJiura.ConliDet Uomiliariumdc Terapore.CoJ. cvi, alias xci, in-fol. mcmbranaceus, folior. "80, characle-

ribus longobarJis sfflculi xi , ac propric anni lOlO. Conlinet sanctiAugustiui Sermoncs.Cnd. cvn, alias cxxv, in-fol. menibrauacous , folior. 182, cha-

raclcribus longobardis sajculi xi. Continct Sermones sancti Au-gustini.Cod.cvni, alias xx, in-fol. magno, mcrabranacens , folior. 285,

charactcribus longobardis saiculi xi post meJium. Continet sanctiAugustini Scrmones.Cod. cix, aliasxxv, in-fol. raagno, membranacens, folior. 248,

characteribus longobardis xi gaeculi. Continet Sermones sancli Au-gusllni.Cod. cx, alias xxxvni, in-fol. maximo, merabranaceus, folior.

308, charactcribus longobardis saeculi xi, utconQrmaluraGattulain indice MMS. cassinensiura, p. o.Conlinct Sermones sancti Au-gastini.Cod. cxi, alias xxxvn, in-fol. maximo. folior, 210, charactcribus

longobardis sajculi xi. Continct Homiliarium cum aliquibus ho-miliis non vulgatis.

Cod. cxii, alias xciii, in-fol. membranaccus, folior. 179, charac-teribus longobardis saeculi x ineuulis, temporeTheobaldiabbatis,ut ex characteribus ipsis facilc erui possc videtur. ContinetsanctiAugustini Serraones.

Cod. cxiii, alias lxx, in-fol. raembranaceus, folior. 227, charac-teribus longobardis sajculi xi. ^Conlinet diversas de sancta Qua-dragesima Homilias.

CoJ. cxiv, alias lxv, in-fol. mcmbranaccus, folior. ii2,charac-teribus longobardis xi sajculiadiuitium.ContiuetsancliAugustiuiScrraoues.


33/399


34/399


35/399


36/399


37/399


38/399


39/399

S. AUR. AUGUSTINIHIPPONENSIS EPISCOPISERMONES INEDITL

SERMONESDE SGRIPTURA.

SERMO I.De ligno dlgnoscentise boni et mali

Hic sermo rejectus est in appendicem a Maurinis,sicut et sequens, ita ut ex duohus unusjiat in editis ,et quidem perperam, Sola duhitandi ratio occurrit,quod in codice Corheiensi extet sine nomine, et aquibusdam fuerit S. Amhrosio ascriptus, quihus egorationihus me minime moveri lihentissimefateor, Inaliquihus enim veterihus lihris contineri et ipsi incla'mant Maurini; quin et tres nunc inventi, illis autemnondum cogniti, occurrunt codices, qui sanctiAu-'gustinifoetum hunc esse testantur. Legitur enim induohus codicihus cassinensihus , nempe cod. cni,fol. 206, etcod. c\i,fol. 350y et quidem cum nominebeati Doctoris, Eidem pariter tribuitur in biblio^


40/399


41/399

SETVMO I. DE LIGNO DIGJfOSCEKTI^ BO^I ET MALI. 31per trausgressioncni iatebat. In ea apparuithominis trans-gressio, iii qua logis pr^cccptio firmata fait'. Dixit illisDeus : Ex omni ligno quod est iii medio paradisi ede-)) tis, de illa autem^ arbore, quae cst in medio paradisiM non edetis^ iie morte^ moriamini {a). Iii hoc verbolex erat a Domino homini posita , in quo^ fuit praemiumvitae constitutum cum interminatione sententiae. DixitDeus : Mortc moriemini % si gustaveritis (b) ; et dia-l)olus dixit : Morte non moriemini^. Stetit homo interfactorem Deum et diabolum deceptorem. Deus mortem^minatur, si tangatur arboris frnctus \ diabolus, si sumaturfructus, promittit deos essc futuros^. Sic arbor illa vio-lata^j appetita est venenosa dulcedo mortis*, etcontemptaest salubritas perpetuae vitae.

III. Sed dixit*^ aliquis calumniator : Yides quia in illaarbore fuit facta mors. Rcspondeamus vanae quoestioni.Non fuit plane in illa arbore facta, sed inventa per homi-nem. Hsec fuit probatio hominis, non deceptio Salvatoris.Nam si Deus hominem non amasset , nec et fecisset necante*^ praemoneret, si mortificare voluisset. Quod si antcnon prasmoneret, non erat misericordia, sed impietas, necjustitia , sed injustitia , ut ipse fecisset misericorditer ho-minem et labi fecisset injuste. Haec impietas nec in homineesse debet, quanto magis in Deo non fuisse credenda est,qui fons bonitatis et pietatis est. Quis hominum, Fratres

(a) Gen. ii, 16, 17. (i) Id. in, 4- Edit. in qua Jtrinata Juerat legis prceceptio. * Edlt. vero. ^ In

Cod. male moriemini \ deest vox morte. 4 Edit. male : Lex erat a Deoposita homini , in eafuit pra:mium coiistitutum. 5 Edlt. Deus dixit : Sigustaueritis morte moriemini. ^ Edit. non morte moriemini. 7Cod.tninus Lene morte. 8 h[q (.^ sajpius in cditis verba eadem leguntui', sedordine paululum divei-so; ab indicanda levi illa ditTereiitia abhlnc absHne-bimus , nisi mutalio scnsum affecerit. 9II;l'C plirasis deest in editis. '" il/oriw desideratur in editis , et quidem male; male iterum Codox habctappetitia. " Elit, Jicit. " Edit. iicc et antca.


42/399


43/399

SERMO 1. rE LIGNO niGNOSCEISTI/E RONl ET M\l,l 1. 33rimi, uiide homiiics pcrimuiitur ? aucli crgo. Non fcrruininakim est, sed homo^ qui ad factum utitur fcrro, ipsemalus cst. Nam vis nossc quia bonum cst ferrum ? Unusco utitur ad putaudam^ vineam, et alius ad pcrpctrandurahomicidium. Uniis^ se pascit ferro, ct ahus innoccntiam^pcrirait gladio ; iniiis agrum fcrro coHt, ct aliiis in paceferro sanguincm prodit : unus opcratur fcrro ut vitamsustcntct suam , ahus autem fcrro vitam cripit ahcnam.Nara et judex gladiura portat, ut in rcum^ animadvertat,ct innocentcm aljsolvat.

V. Adhuc audi , si vacat, Calumniator; vinum bonumdicis csse an malum? puto quod dicis esse bonum , nonmalum , et hoc ad judicium a^quitatis , et non ad cbrieta-lis bencficium'^. Ergo bonura cst vinum, bonum valde.Bene quod in uno'' confcssus cs bonam csse Dci crcatu-ram ^ ct cgo confitcor Ijonara cssc. Quarc ergo unus acci-pit ad sobrietatem, ct aliusad clnietatcm^? numquid quiaunus incljriatur ^ ct turpis vidctur, idco malcdieenda estcrcatura Dei? Alius sobrie bibit, et benedicit Deura in ipsasobrictatc- nam qui inebriatur, in fovcam cadit, et ali-qnoties, c|uodpcjuscst, raortcraincurrit^*^. Gibi, cpios no-bis Dcus largitus cst ad cdcndura ^^, non sunt raali , scdboni, et taraen, si amplius sumantur ^'-, perniciosi sunt ctnocivi. Numcpiid idco mala diccnda cst Dcicrcatura, cpiianocct, auL alicpubus pcrniciosa cst? Sed c[ui cam in per-niciera salutis sufc araplius prcesuraunt c|uara c[uod Dcus

' In Edit. (leost honio. ^ Etlit. pulaiiduin. ^ EJit. alius. 4 Edi(,iwiocentein. ^ Iii CoJ. Jeest iii. '^ Edit. jmio (juodlonuin cssc ilicaset lioc cequiiutis juclicio , iioii chrietatis hencfwio. 7 EJit. ni;i!e in viuo. ^ Edit. Quare ergo unus accipit cuin sohrieiate , cdius ad ehrielalciiilCud. niale accepit. 9 EJit. inale unus de eo ehrialur. " Cod. nialealius inehriatur, et injoi^eani cadit, alicjuotics, cjuod pejus est, luorteiii in-currit. " Edit. Doiiunus iargiri dignalus cst ad uienduin. '=Edil.privsumaiuur.

CXX.X. 3


44/399

3i s. ArGUSTiiNi rpiscopigenrri himinno Inrgilus cst, ipsis nociva est'. Niim hoc,|U()il dictiuussuin, Ixnc onmibiis cognilum cst^. Scimusali(|uos mullo vino ct cibopraplbcatos ct mortepracventos'^.Nunujuid in vino aut cibo fuit mors? Alxsit, scd intem-perantia ciborum lecit eos in mortcm incidere *. Sicntfcrrum non ideo malum dicendum est, quia de eo hitro f'e-cit* homicidium ; sed ipsc mahis cst, qui eo ntilur adperimendum hominem. Ita et ilhi arljor non luit mahiscd bona ; sed hoc fuit planc mahun, quod homo l)ci prrc-ceptnm Iransgrcssus cst. Nam quidquid Dominus ad usumhominis dare dignatuscst, l)onum cst''. Ecce et" de NovoTestamcnto j)rofcro testimonium , honaesse*^ qune Deusfecit. In Actibus Apostolorum obdormisse Petrumlegitur',ct visum vidisse : u Deponi de coelo vas quoddam can-H didum, vehit linteum, in quo erant volatilia, qua-) drupedia , ct serpentia ^" posila. Et dixit ad eum vox : Surge , macta^^ et manduca. Et dixit : Absit, Domine;)) nunfjuam manducavi quidquam commune ^- aut im- numdum. Iteriim([ue ad cum vox ^^ : Qurc Deus, in-)) quit,sanctificavit, tucommunenedixeris(r/). )) Quidest,Calumnjator? li?ec non solum bona? sed sanctificata csseonniia ex ^^ ore divino probavimus.

VI. Arbor igitur*^ hcec non fuit mala, scd bona, ncc(fl) Act. X , I I ;, cl scq-j.' Edit. mnle : sed quia in pcrnicicm salutis sucv aiiiplius prasuuiuiit

et f/und Deus c;fneri liuinano largitus est ipsis nocivuin rst. "Lilit. ctf/u(e dicturus suiii hene oninibus iiota sunt. ^ Edit. non habent: et inorteprasi'ciitos . 4 Edit. cadcre. ^Eilit. sic et \>\o sicut, etjacit \noJccit. '"' Edit. nain honutn est quidquid Deus hornini ad utendum tribuere dig-natus est. ' In Edil. deest ct. 8 jit omnia. 9 Edit. legimus. ' Edit. serpentia terrce. " Edit. Surgc , Petrc , victiina et nianduca, ctPvtrus ait. " Edit. quoninm nunquain conicdi. '^ Edit. cui dixit ^et i)0ldee?l inquil. '4 Eilit. 11011 lialicnt ex. '' Apnd cnfdpm d( !idei;'liirvox iifttur.


45/399


46/399

3G S. AlGtSTIM l.l'lSf;(l'lItiiloscrnKmi.s rasliilium lacial audilovibus ; (lcljilorcm nii'dico; dilalioncm pcto ; scd vcrcor iic dcbilor occurral, clcrcdilor ahscnliam pnx incl

SI^IIMO 11.Dc ligno dignosccnlkc boni cl mali U.

Jciem (le hoc Serfnone dicendum ac de prcvcedenti,Notandum est tantum hic unum sohmimodo occur-rere codicem, nempe Cod. w, fol. 352. Ilic recurrit ttfortior quidem duhitatio de causa propter quamSermo isterejeclus est aMaurinis. Asseritur enim, necincertc , sedclare, lunninem invitum non peccarepeccare voluntate, non necessitate ; Job vincinon po-tuisse, quia non vohut, etc. quce quidem sententice nonerant.gratce docti

SYNOPSIS.I. Exorcliiim. 11. Cur Dcus sciens Adam poccalurum, noneum

revocavita poccato. III. Morscxflivini mandaticontcmptu.IV. Andebuit Dcus permilterc peccatum? V. Adam nonideo malus, quiagenitor homicida?. VI. Nec Deus, quia Adaa peccatoris creulor.VI ". Conclusio.

I. Df.bitum dc quo snpra ' cnro solvero sermonom ; sedprislinos meos non iuvcnio crcdilorcs^ aliqnos vidco, ali-

' IJm: 'peilia de quo supra dcsuiit iu Edit.


47/399

Slir.MO II. Dl". I.ICNO I)lr.NOSCE]>TM: nOM EX MALI II. t\7(|iios rcqiiiro. O crcdilor pigcr, ciim vciicris iit dcbitumcxigas, quid ibscutiam ^ procuras? Dcl)ilor satisracere de-bito- cupit, ct creditor dcsidiosus absciitiam facit ^. Novamrcm video-, instat dcbitor crcditori, iit debitum resti-tuat^, ct ille, utrccipiat, venirc cxcusat. Scd quid iutcrest?si^ crcditor venire noluit, rcddat debitor quod promisit.

ir. Adhuc calumniator ilJc pristinus , tot probationibusconvictus, non acquiescit, seddicit : Sciebat Deus homi-ncm posse peccare , annon''? Rcspondcamus ci , ne vi-dcatur sibi ahquid dixisse : Sciebat phuic. Si ergo scicbateum posse peccare , quare non eum revocavit a peccato ?QuarePQuia invitum non decuit coronari'. Quis, inquam,Fralresmei, prsemium nonpugnanti dabit^? Autquseco-rona non dimieanti? Aut qua3 sine conflictu victoria?Audi Apostohim divino ore loc[uentcm : Nemo corona-)) tur, nisi qui legitime ccrtavcrit (


48/399

38 S. AtGLSrlWJ KlM.SioI'1ccnsu , vinci non poluil , (|iila noc voluit. Filios* amisil,cl Dominum bencclixit. Parum liiil- hoc ^ postca ulce-lihus'' plcnus , in stcrcorc jacuit, et nihil maU advcrsu'^Deum loqui vohiil \ Licct dolorihus urgeietur loquiverlxi tamcn non rucrnnt impropcrii. Cni cliam u\orsna non ad adjnuiiium, scd ad dccc|ilionem fncrat re-scrvata''; ad adjutorium quidem dial)oh , sed ad decep-lioncm pLino mariti. Sul)rogata^ a dialjolo, talia pcrsua-dehat diccns : Quandiu haec patcris? dic vcrbum conlra Dominum, ul indignetur tihi, et moriaris(a).

alVectus uxoris ! o uudagma conjiTgalis! non dixit Confitere Domino ut propiticlur tihi et vivas, sed Blasphcma^ inquit , Deum _, ut indignetur tihi et moriaris ". O argumenta serpentis anliqui ! Pcr uxoremputavit^ dcciperc , cujus animam vulncrihus^ ad hlas-phcmiam no*n vahiit incitare^^*. Deo nec sic Joh quid-quam ingrate aut contrarium estlocutus; neque per sug-gestionem uxoris , diaholo , scd polius Deo , toleransohedivit. Adam vero quid tale perlulit? Quod cum dia-bolo certamen ha])uit? Nihil tale pertulit : quare dia])olopotius quam Dco o])edivit?

III. Sed adiuic, Calumnialor, dicis^^ : Quarc Dcus dixit Morte moriemini, nisi quia Deus ipsam mortem fc-cit, qui eam non avertit? Respondetur tibi, et inhoc, Ca-lumniator ineptissime. Si tu, cum sis corruptiljilis ' - homo,

(f/) Job. XI, g.' In Cod. dcest \o\Jilios. ' r.dit. est. 3 Cod. inaTe vulneribus .

4 Edil. male potuit ; et post simplicein virgulam licct dnlorihus nrgcbaturloqui ; sed 2'crha nonjtmrant improperii. 5jJt cui jani uxor sua nonadjutorium , sed deceptio Jiiit. Plnasis sequens intesra uecst. ^ Edit. su-bornata. 7 In Cod. dcsunt lia?c cx Iiis vcrbis : O nj/ectus , ctc. , qua; sup-plentur c\ Editis. SEdit. putavit Joh. 9 Edit. animum vulneribus ple-nuni. 'Cod. irritare ; et postea sine sensu lepifur dimidiata plirasis : etncc sic potuit , sed adjutorem Den. n Codex male dicit. > In Edif.decst cnmiptihi/it.


49/399

6EUMO II. DK LlOnO DIOIVOSCEJSTI BOKI ET MALI II. 39liabens sub te famiilos, quibns iit se, ne in periciilummohis corruant , vit; committis prneceptum ; et in hisomnibus contigerit uni eorum per incurine negligentiam ,laqueum incurrere necis^, numquid mors ejus tibi impu-tanda erit, et non potius ei, qui Uiam admonitionemcon-temnendo mortem incurrit? Sic necDeo mors Adae :,scri-benda est, qui eum ante transgressum ^ , iii mortem neincurreret , monuit. Certe^ manifestum est Deum'^ no-luisse hominem perire^, neque mortem fecisse 5 juxta di-centis testimonium sapientissimi Salomonis : Deus mortem non fedt, nec Iretatur in perditione vivorum (). Adam namque" praeceptum Dei contempsit''. Non verbe-ribus caesus , neque gladio percussoris fuit mulctatus.Imperatoris nempe facta ^ nemo sine periculo sui sangui-nis contemnit. Homines utique imperatorissuscipiuntcunjtremore et veneratione vilissimam chartulam, atramentoconscriptain^, et velut divinos apices adorant. Sed Scrip-turse divinae leguntur, verba Dei tonant, ipse Dominusquodam modo prsesentibus loquitur, nec vcneratur^",nec timetur , neque adoratur , nec auditur ; sed , quodpejus est,velut fastidicntes, discurrente per ilhcita visu ,auditum avertentes, inanibus obnoxia cum detractionefabulisoccupamur ^^ Imperator longe positus^ dc charta

(ii] Sap. I, i3.' Edit. haheus Jilios , omnes ac/inones , omnihus prcEceptum das , ut te

seauantur, et imitentuv in omnihus , et si unus eorum contemptor extite-fit, et per malam coiwersationem mortem incurrcrit. ' Edit. transgres-sionem , et deinde incideret. ^ Edit. nam. 4 Edit. monuisse Dominuniulque noluisse. -'YLiWi.mori, cl post ec ipsumjecisse mortem.TestiJica-tiir huic verho sapientissimus Salomon dicens. ^" In Edit. deest namque. 7 Edit. iieglcxit, et in mortein incidit. Phvasis seqnens in iisdem integradesideratur. ^ Edit. revei-a, Fratres , imperatoris i9flcrm (nempe epis-tolam) sine periculo , etc. 9 Edit. scriptam. '"Vox passiva, id est, nonrecipit venerationein. " Edit. et non auditur, nut fastidiosi h?>nniesaudiunt , aut ,


50/399


51/399


52/399


53/399

f

SERAIO III. liX ISTUD : I^E TAllDES COiNYEUlT AD DOMIZ^CtM. 43

%\'\A V^Vt^WWWX*^ V\.XVWW\/VWVW\WW W/W WW/vvwwwvwv tvwVVW\VW W\'- WV\V

SERMO 111.//? istiid : Ne tardes converti ad Dominiim (


54/399


55/399


56/399

46 S. AKllSTlINl 1 PlSrOMnicns prnecipilia despcrationis, inoipil perire sperando.Ouoniodo spcrandor* OiiandocnnKnic , in([nil, fuero con-vcrsus. tolmn inilii Dcus ]n-oniillil diniiltcre , spero inipsius miscricordia , (juia loluni inilii diniilicl. Kt dif!"crtdo dic iu dicni ; clsuhilo iulral illi dics cxlrcnuis mortis,i't pcrit dilalio. ct rcstat dannialio', Ad amhos ila([neScri[Uura lo(|uilur. l)cs[")cranilo volchas [icrirc, audi Do-niinum diccnlcm : IVoio niorlcm im|)ii, ([uantum nt re- verlalnr ct vivat (a) : mori > olchas , rcdi cX vive ^ site Dtns pcrirc vclit, pec(\antem tolleret , qnando tantapeccasti. Sed adluic cnm vivis ^ , ad pnenitenliam invita-ris. Et h.Tc tihi desperanti Dens dicit : Nolo mortcm im->) pii. Tu vis mortem tuam- egonolo-, non te lccisli,etdespcrando ptMiisti. Deus autem, ct cum nou esses, fc^citte, et ])ostca ]KMditum ([usesivit te, et ]X'r sanguincm Filiisui invenit et red(?mit te, et i^ise tihi clamat rcmcdia. Apraecipitio^ desperationis redi : (c Quia nolo mortcm impu, ([uantnm et revertatnr ut vivat ,

IV. C(e|)isti ])crire, rediisti a jirajcipitio desperationis,sed velut in medio sla , uolo te ire in contraria, nec depeccatis tuis desperatione diOldas, nec de vita longioreconfidas. Convertere ergo. Sed dicis : Cras, in([uit, meconverlo. Quare non liodie^? Et quid mali si cras? Imoquid mali si hodie? Ego scio quia longa erit vita mea.Hoc scio, quia Deus non promisit. Mathematicus-neforte longam vitam tihi promisit, qui cum quo pereatquaerit? Sed ad extremum dico: Longaeritvitatua, con-cedo ^ si longa erit, bona sit-, si brevis, et ijisa sit hona.Nam (piid te oirendit vita tua, quam sola vis liaheremab,ut inter omnia bona tua sis malus? Sed dic mihi, Frater,

(a) Ezecl. xxxnr, 2. Vide scim. xx, n. 4- Codex nialo cu/'m. ^ Icl. ud privcipitinm

desperationis redi. 4 Vidc eerni. xi., n. 5.


57/399

SEKMO II. lA ISTtD : AE TAIIDKS i;OIMVEilTI AD DOMIJMLAI. 47numquid nosli quantum tomporis victurus sis? aut ubilegis indulgenliam te aceeplurum , si te non correxeris ?Legis aliquaiido longam vltam tibi essc promissam, autforte cum nlorte pactum fecisti? Spero cjuia centum annisvives; addc et decies centum; quid proderit? Nam et ipseAdam , si adhuc hodie viveret, paucos annos vixcrat,quia omnes fmierat.

Y. Esto ergo correctus, esto paratus, et non timebisdiem ullimum Tanquam furem, qui dormienti elfodiat parietein (


58/399

48 s. AiGiSTiNi EnscorinniiiKis \cslr.i>, l)i'0 ;m\ili;niU', coiivorlnlis, ul aiiloliibu-n:il Chrisli iion tlamuinicli , scd coroiuudi lclicilcr vc-uialis. Aincn.

SERMO lY./// ilhid : lulralc por angustani portani () Ibid. i3, i^.


59/399

SERMO IV. I^" ILLUD : IJNTRATE PEU ANGISTAM P(J1(T\M. iOII. Qvre est hacc via lata? qwpe , nisi sapciilariam voliin-

tatuni atque viliorum? Quarc lala dicitur? Quia })er eamplurimi aml)ulant. Sicut enim terrestris via, qurccumquelataest, multas ad ambulandum lurbas homiiumi rccipit, etinvitat ; sic et ^ horum via ideo lata dicitur, quia mul-tos in vitiis ambulare delectat. Ergo, Dilectissimi , fugiteviamlatam, hoc est, fugiteviam turpem atfpie vitiosam.Fugite viam eljrietatis, et ipsa enim lata est. cpiia omnesrecipit ebriosos. Fugite viam impudiciticC , et illa enisnlataest, quia omnes recipit impudicos. Fugite viam cupi-ditatis, quia omncs, cpii aliena rapiunt, per viam cupidi-tatis incedunt. Fugite illam viam, quam multi sequuntar,quam multi diligunt. Muiti enim, inquit Dominus, vocati, pauci autem electi (a). Nonvos societas atque exempJadelectent hominum pi-urimorum , quia plures sunt (jaipeccata amant, quam qui justitia delectentur. Sed mehusest cum paucis ire ad regnum coeleste atque perpetuum,quam cum multis admortemetsuppHcium sempiternum.Mehus est ut vos paucos sequamini bonos , quam multosmalos. Quia mehus cst cum paucis ire ad vitam , quamcum multis ingehennam.

III. Quam arcta ergo , inquit Dominus , et angusta via quae ducit ad vitam , et pauci sunt qui inveniunt eam. Deiila enim superius lata via dixit : Multi sunt qui ambulant per eam. De hac autem angusta via: Pauci sunt quiinveniunteam. Unde intelligere debe-mus,quod hsec angusta via,non solum laljoriose ambulatur,sed etiam difficile inquiritur.Namcumdicat : Paucisunt qui inveniunteam , ostenditquodmulti suntquieam quae-rere videntur, sed pauci sunt qui eam invenire mereantur.Quare pauci inveniunt , cum multi quaerunt? Utique quia

(a) Mattli. XX, 16.' Codex raalc sicut.

cxxx. ^


60/399

,')() -S. Aic: STIM Ki'iscoriimill! ^[u.ciuiU, *xd iion ocqualilcr quan-uut. Alii enini(|u;iTuiil diligonter, alii negligcnlcr, scd non inveniuntnisi qui diligcnter qua?runt. Ecce nunc multi sunt in Ec-clesi:i , ct onuies autcni per ipsum quod ad Ecclcsiamvcniunt, salutem quixncrc vidcnlur. Sed numquid a;(jua-iittr (|uacrunt? 'Sow cnim qua^rit viam salutis (]ui cbrio-sus est, ctsi Eccl\si;Tclimcn ingredi;itur; non c[u;erit viamsalutis, qui avaritiain sci|uilur, licet in Ecclesia csscvidcatur; non enim f[uan'i vi;un s;ilutis, (jiii lioinicidio '[>olluilur-, non (|u;iM'il, (|uiimpudiciti;i sordidjitur. Omniacnim lu\;C vitiavinc mortissunt. Et ideo qui in viam mor-tis ambuJant, viam vila?penitus non rcquirunt. Unde est([uod Salvalor dicit in Evangcliopaucos csse qui inveniuntangustam vi;im. Si pauci autemsnnt, crgovix inveniuntur.Ergo (juasi abjcondita est ac latet. Et veruiii dicit. Laletquidcm , scd non in uiia re , n(.H[ue in uno loco, sed inrebus mullis ct in vii tulilnis mullis. Lalct cuim [irimumin fidc et in credulitale , quia invenire viam vita* nonva-l(it, nisi ([ui fideliter credit, secundum illud : (c Nisi cre- dideritis, non inlelligetis((7). Sicut(?rgo intclligere ali-(]uis Deum non potest, nisi antc credidciit ; sic [:)crveniread vitam non potest, nisi, fide discente, penelraverit.Hac ergo ratione, DllecLissimi, latet via vilae in fide. Latetautem in castitate : (( Im[Dudici enim , inquit Apostolus,(( rcgnum Dci non possidebunt (/;). Ergo si im[)udici advitam TiOn veniunt, nisi ([ui castus luerit, vitam perpe-tuam miniuie vide])it. Latet ([uoc[ue baec via vitae et ineieemosynis et largilate : (( Eleemosyna, ijiquit Scriptura, a morle liberat homincs(c); ergo avaritia mittit inmortem.

V. Si crgo, Dilcclissimi , unam vultis ([ua^rerc ct(a) Fojte Hebr. xr, 3. (/> i (",or. vi, c), 10. - r^ To!


61/399

SERMO IV. IN ILLUD : lHTRAXE PEK AKGVSTAM PORXAM. 51invenire bonam viam, hffic diligite, haec tenete,qu8e con-tinentin se viam vitffi , quia qui

per viam istius ambuia-verit, in lumei-i intrabitin a^ternum , ct vitam possidebitperpetuam. Amen^

' Vide Serinonem m.


62/399


63/399

I SANCTl AURELIIAUGUSTINI,EPISCOPI HIPPONENSIS,

SERMONES INEDITI.CLASSIS II.

SERMOXES DE TEMPORE.

SERMO V.De Annuntiatione.

Legitur in duobus Codicihus Montis- Cassinijiempe Cod. cx,fol. 27-, et ci,fol. 178. Codex cx ter-minotuT' ante numerum v , Codex ci prosequiturusque adfnem. Habelur i?2superin bibliotlieca Lau-rentianay Florentice , Plut. xiv, Cod. 1, fol. 89 , etquidem integer. Codex L^aurentianus profert nomensancti Leonisj duo autem Cassinenses nomen sanctiAugustini reprcesentant ; et verius quidem, ut legentipatebit ex verborum oppositionibus S. Jugustino,non autemS. Leoni familiarihus. Ln Editis prcepo-nendum fuisset Sermoni clxxxiv , et primus locusinter sermones Classis n de fempore illi dehetur.


64/399

hi S. AltiLSTI.-Xl EPISCOI'!

SYNOPSIS.I. fiabriel ad Mariam saliiiandani missus advoiiil. II. Maria

lia^sifatio ot lornlio cum Angolo. III. Maria virgo in partii niiui-sura. IV. Maria' ai^sousus. V. Gonoralio ChriUi inoiiarraliiiis. VI.Maria virgiiiitatc ot liiiinilitate Doi Matcr facta. VII. Clirisli donahuniilibus ct niaiisuctis.

I. Adventuh Domini ot Salvatoris nostri, in qiiohomi-num genus, luiinano indiitus corporc', dignatus cstvisitare, pcr totuin hodie Siieculum univcrsalis frcquentatEcclcsia, ct annivcrsario rcdilu'^ clllciliu' valdc jiicunda.Qnod cnim scmclpro rcdcmptionc salutis propri;c faclumcrcdcns mundus acccpit , colcndum in aetcrnas progenicspostcris consccravit, fccitquc tunc ut ex vcteri vita inno-vatae mcntis lactitia nasccrctur. Nunc crgo transacti tcm-poris miraculum antc oculos pr.Tscntalnm% dum ca qu3edudum gcsta sunt divinoe lectiones proferunt, solcmnitcrannuis vicibus devotissime cclebratur^. Ecce audivimus,cum sanctum Evangclium lcgerctur , missum a Dominode rcgalibus thronis Gabrielem archangelum, promitten-tem Mariiie virgini filium. Ingrcssus nam([ue adeam, ([usehominiljus vcrccundise sccrcto latcbat in abdito, scrmo-nis auspicio talitcr salutavit : Avc, Maria, inquit, ave gratia plena, Dominus tecum(). annuntiatio miri-fica! osalutatio pcrcgrina, plenitudinis copiam portans, etvirgineum pcclus illustrans! DescenditigiturAngclus flam-migcro volatu micans, ct Marise domiciliumsimuletmen-tcm su.TC clarilatis fulgore collustrans. Praevcnicns itaquejudicem pr.rco tam praeclarusetmilis, tamfestinus ct pro-

(a) Luc. I, 28.' In codice Lauicut lieesl hunutao. ^IJ. male vedituin -^ CoJ.

I.TUi'. rrtrscntiiftii-. ' Cnil. I.aiir. d-lphrantnr.


65/399


66/399

56 S. AIGLSTIM KflSCOPIliuiu vacuo utoro goiiciaho , (|uocl iion concipio:' Ma-millis nrlilisuncle pmcbcJjo lahiis inrantis sugcic poslulan-tis, (luantlo lorum nici cu])ilis* ncc inccnlivus aniorposscdcril juvcnilis'^, ncc aniplcxus aIi(juando Goncesserilmaritalis?

III. Et Angclus : iS'on ita, Maria, non ita, nolicxpavcs-ccrc , noli tlc lua3 sanctitalis intcgritalc soHicitiidinemgcvcrej intacfa manc])is , v\ dc pnjlc gaudcbis ^ : incx-perta conjugio, gaudcbis dc lilio : sinc conjunctionc mor-talis viri cfliccris nurus Altissimi, cpiia filiiim gcncraturaes Dci. Joseph vcro ille vir castus, ctjustili;e nominc dc-coratus, non maritiis, scd cnstos tuus, non acccdct ad tc,scd Sjiirilus sanctus supcrvcnict in lc ; )> ncc ardcns car-nalilibidine sponsus adliaerebit tibi,sed Virtus Altissimi obumbrabit tibi^ proptcrca ct cjuod nascctur cx tc)> sanctum, vocaLiturFilius Dci (). O domicilium Dcodignum ! prius c|uam Angeli^ luculcntissimatcstificationcsibimclapprobarct, cjucm'' dc palatii aulapattnnidclatum,qualcm iilum cssc' propriis auriljus suscipcrct, nullumvcrbum protulil cx orc pudico^, rcsponsionis asscnsum.

IV. At ulji Maria illacsa^ virgiuitalis intcgrilatcm audi-vit vcridica stipulationc lirmatam^, rcspondit coiiLiuuo, insacratissimo suo pcctorc'" pcrornaL(! componcns alliilurumcubicularc^^ secretum : Ecce, incpiit, ancilla Domini;)) fiat^^ milii sccundum vcrbum luum (/'). Tancpiam dicc-rct : tt Paralum cor mcum, Dcus, (c) paratumcormcum'\

(a) Luc. I, 35. (i) IbiJ. 36. (c) Psal. lvi, 7. Cod. Laur. cubiculi. ' ("oJ. Laur. ncc ingenitus ainor juuenilis pos-

sedcrit. 'Cod. Laur. ^auJehis ile Jilio. 'i Cod. Laur. ncc ardefiiscarnis libidine , nec sponsus adhcerebit , sed, etc... Cod. Cass. niali! ad-ficeret. ^ Cod. Laur. In^chis. GCod. Laur. cjuod. 7 C-od. Lauv.(fua/e illud est. " Cod. Laur. vrotulit ore. 9 Co(L Laiir. anr/irit in-tr^ritalcm Tcridicii (islifndatione Jirinatd. '" In Cod. Lanr. dftst suo. " Cod. Laur. sibi cuhilare. '=" Cod. Laur. cnntini^at. '-Cod.l aur. djcfo iemcl parntvm cor niruri protcrMiilur ejuia . r-fc.


67/399

SEKMO V. DE AKNU3NTIATI0JSE. il/(|iiia iiilacliis permaiiel uterus meus*. CoiUiugat milii,dabriel archangele, secundumverbum tuum ()-, veniatad cubiculum - suum , Qui in sole posuit tabornaculumy< suum (b). Oriatur mihi virt>iui permancnli Sol jus-') titia3(c), in cujus pennis ?cterna pcrmanet sanitas, cuiperpetua castitate tlorescens mea perduret^ integritas. Egrcdiatur sicutsplendor Justus(r/) ct Salvator quasi facuhi (c^) )) accendatur. Solis facuhi totum iUustrat, etqune forsitan obstare videntur radiis suis specuhiria^ inte-rius penetrat, et nihil pcnitus dissipat. Procedat^ jam adoculoshominum Spcciosusforma prse fihis hominum( /'), procedat velutsponsusde thalamo suo (g% )) quia securafactasum de proposito meo.

V. Quis istam generationem, Fratres mei, poterit scr-monc narrare .^ Quis linguoe facundia valeat cxphcare? In-lcmcrafa servantur virginitatis jura (et)nalur?c^, etinfansintrinsecus coalescit in virgine. Durn vero impletum est lcm-pus ut pareret, expositus estparlus sacer, cujus parientemnuUus ccgnoverat pater'. Hsec est ineffalHlis conjunctionuptiahs, Verbi et carnis, Dei et hominis. Ita namque fac-tum est, inter Deum et hominem^, MediatorDei et hominum homo Christus Jesus(A). Et ideo pretiosissimuscoujugii tlialamus electus est Virginis uterus, ut quia expeccatis sordentibus^ squalidus eflectus fuerat mundusveniens Creator mundi sine opere mundi , ex mundis vis-

() Luc. I, 38. (b) Psal. xvui, G. (c) Malacb. iv, .2. (f/) Isai.LVi, I. (e) Eccli. XLVui, i. (/") Psal. xliv, 3. (g" I.l. xviii, G. [h) I TiiH. II, 5.

' CoJ. Laiir. meus uterus. ' Cod. Laur hahilaculuin. ^ CoJ. (^ass.x. male perduceret. Cod. Laur. peniurare decrefit. 4 CoJ. Laur. pe-tularia. ^CoJ. Laur. procedat Sponsus de thalamo. ^CoJ. Lnur.intementas sertuitiir virginitutis jure natura;. 7 Cod. Laur. cufus con~ceptionis modum homo noii cognoferul. '^CoJ. Cass. cxi malc intcrlht-minnin , inlcr Dfuin ct Jinniinrs. fiM. uiale ex 5


68/399

')8 6. AlGlSTl.M Kiisioricohbuselliiiuhni-lur' iiimuii(luiii, fl iiono iiiiiaculoiialus

m niiindo, nuiiKlus- rccilmcrct nuinduni. Yonit nanKiuclilius lioininis, sicut ait ipscFilius Dci ct liominis, Non ut jutliccl nuuulum, scd ut saK um faciat numdum ().

VI. l)ic milii jam, quaeso, Sancti sanctorum IMatcr, quaematcrni lloris odorcni ct nivcum lilium^ convallium sinesucco ' humanrc propaginis ct sinc imhrc carnalis scmiuisin sinus Ecclcsiujseminasti ^ ^ dic mihi, quaeso, unica Malcr,(|uilnis nianihus, vcl (juo Divinilas^ arlicuhi in ulcro tuojormavit iilium, cujus Dcus solus cst j)atcr. l)ic , oh.-êcrotc, per Deuni' qui lalem fecit te, ut et ipse ficrct iu te;dic, inquam, mihi cpiid iioni egisti" ? Quantum pne-niium'' oblidisliPpcr quaspotcstat(\saml)iisti"'?(pios ctiampatronosadiiibuisti"?c|u.xsuirragiapracmisisti^^?(luo sen-suvel qua cogitatione adhoc, ut acciperes, pcrvenisti? UtYirtus et Sapicntia Patris, Qua3 attingit a fine usc[ue ad fincm fortiter, et disponil onmia suavitcr (/'), totusu])ic|ue manens, ct sine ulla sui mutabilitate in utcrotuovcnicns , ila castuni castclium tui vcnlris incolucrit, utingredicns non I;edc'rct , et cxicns incolumem '^ custodi-rct. Dic ergo mihi,ciuomodo ad h.nec pervenisti ? Et ista '^ :(( Quierisa mc, quicl"ô])tulcrim munerisaitmcimatcrefii-ccrcr Creatoris "*? Oi)]atiomca virginitas est ; promissiomea non a me mihi data^', sed ab ipso milii auctore om-

() Joan. XII, /jy, cl III. 17 (f') Sap. viii, i.' Cod. Ciss. iiialc ejfusus cst. ^ Cod. Laiir. iuuIl- inunJuin. ^ Coil.

Cass. inale litiorum. 'i Cod. Latir. sulco. 5(ôd. Cass.m sinu Ecclcsi(fscminasti. CoJ. Laiir. iii siiiu Ecclesice gevminasti ; uterque dcfecLuosus. ^ Uteique Codcx liabet Diiînitatis , sed phrasis sensus cxigcre videturDifinilas. 7 Cod. Cass. eum. ^ Cod. Laur. gessisti. 9Cod. Laur.prcemii. '" Cod. Lauv. abisti. " (jod. Laur. Juibuisti. " CoJ. Laur.promisisli. '^Cod Laur. ma!e incoloinis. '4 In Cod. Laur. dcs^nt duoilla vorl)n. '-^ Cod. Laur. efuoJ. '^ Cod. Laar. .Salrotnris. ':Cod.Laur. ffocta.


69/399


70/399

60 S. AirGUSTlNI EPISCOPIbibcrc posliilal^ convivarc cum publicanis cl peccalori-bus non rccusal', cui faniili;o ccrloslium Dignilatumcuni Iremoro ministranl. Rcguli filium llcx rcgum rcddiditsanum, nonadliibcnsdivcrsis pigmcntis cpythcmam'^, sedin lingua-' Ijajulans mcdicinam. Exlinctum fcbribus curatscrvumCcnturionis, cujus laudabilis fidcs invcntacst,quiaita CcnturiodcDominivirtute ficricrcdidit, quantum ipsesuis militibus subditis impcrans. Ita prcTsumpsit passionesparalysis*, ut Dominus miscricordlter visitando sanarct^Mulicris longo tcmporc ])lagam in qua hcmoroysimorbi''sentina tabida fcccrat mcmbra, ipse Salvator tacitam sen-licns fidcm, ct cxcunlcm dc sc virtutcm, siccavit impor-tunuin^ sanguinis fontcm. Etqnando cuncta percurram?narrandi dclicit tcmpus quam^ magnifica potestate etprofunda bcnignitatecuncta pcrfecit. Qui magnus adpar-vos, humilis ad supcrbos, plcnus pictato dcsccndit, novafccit in sacculo, qui novus vcnit in saeculum ^". In cujusmirabilem formam suas^' Evangclistce monstrant figuras:liomo, lco, vitulus, aquila. Ilomodc Virgino natusest sinehomiuej ut Ico lortis procubuit in mortem , ct potestatepropria est exaltatus in cruccj tanquam novellus vituluspro pcccatis populi volunlarie mactatus in passione, ctsi-cut a([uila vchcmcns , rcccpto corpore, de tumulo sur-gens, stricto secans aerem omnium lapsus'^ calcavit, et))) ascendit in coclum 5 cui esthonor et gloria in stecula Sicculorum. Amcn.

(rt) Psal. xvii, II. (h) Iil. ciu, 3.Cod. Laur. cum pcccatoj-ibus , cuijtimilice ; crctcra sensu truncafo dcsitnt. ' Cod. Laur. epithimam. ^ Cod. Laur. sedlingua. ^ Cod. hmr. para-

h lici-i. 5 Cod. Laur. sanavit. ^ Cod. Cuss. plaga. 7 Cod. Laur. hu-mnre innrhi. * Cod. Laur. imporluni. ') Cod. Cass. qna, "'(>od.Laur. nd sau:ultim. " Cod. Ca.'S. suam. " Cod. Gaffi. secans ae.vCod. I.aur. nininiim /apsii. '^Cod. I.anr. anihulat.


71/399


72/399

02 S. AUGtSTlM F.IMSC.OPIsona


73/399


74/399

C4 S. AlGtSTIM EPISCOPIEsaias : Eao Virgo cnmipiot ct paricl (iliiim , ct vo- cal)itur nomcn cjus Emmanucl, (|uo(l inlcrprclalur :> Nobiscum Dcus (


75/399


76/399

66 S. ALGISTIM Eviscori

SY^OPSIS.T. Jnssi(i iiitlicit l(U[iii'n(Ii ani,':u-inni. IF. An!^';iria UciW.i ({ii.T ad

unitalcin 'Irinilatcmqno pclHliiCit. 111. Divinitas iina ot triiia. IV.Triuitas auri comparatLono iJliisfratur. V. Uniis Dcus, non tres Dii.VI- ('.liristus, incariiatus cx Virijinc , paslor, ovis, et urics. Vll.CliristiNalivilasnnnuntiala Pastoribiis. VIII. Incarnatio dominicaidoncis tcstibus cst confirmata. IX. Dcus nasci vohiit , ut moripossct et morlc nos ab infcris salvare. X. Dcus conccptns ctnatuscx Virginc scnipcr iinmaculala. XI. Ulcrus Virginis Dco non ia-dignus. XI 1. Virgo concepit immocul,ala, ct pcpciit pcr virtutcmomuipoteniis Dei. XIII. Dcus uteri contaciu loedari uon potuit,Quia omnia mundamundis. XIV. Idcm Eli;c et corvorumcxcniplodcmonstratur. XV. Excmi>lo solis iterum confirmatur argumcn-luni. XVI. Utcrus Virgiiiis i:i purilntc faclus. XVlf. Locus ubiDcus Moysi ariparuit sanctus fuit; quanto magis Mariic utcrus?XVIII. Filius Doi ut in fornaccm ignis, ita iaMari;c uterum in-gressus. XIX. Ex Virginc nasci potuit, qtiisihc scmine germinaretecit virgam Aaron. XX. Airgsc germinantis faclum narratur.XXI. Virgic miraculum Virgini malri accommodatur. XXII. Im-maculalce Incaruatiouis modus cvolvilur. XXIII. Virgo virga uu-ccni pcpcrit. XXIV. Adducuntur iu confirmationcm Isaiae vcrba :a Exiet Virgo dc radicc Jessc, elc... XXV. Ezecliielis, uccnouct rursus Isau-c , et David lestimonla. XXVI. Nasci potiMt ex Vir-ginc qui primoplasto costam sinc passionis vestigio valuit sublra-hcrc. XXVli. Cbrisiiaiiisin miraculosa Nativitatc bftaudum.

^ ,1. SainctxjsIiIc ciim declinat diccndi laboreni ^ , imperi-tia3 nostric imponit pudorem. Sed nos postponimus to-tum pudorem, ne in hoc tanto devotionis nostrse conventu,imo veritatis ac fidei proventu , quo exliibuistis lestivi-tati dominicoeNativitatis honorcm, malecautumvideamuspalpare torporem. Jussio nobis indixit angariam , cbaritas

* Cvcdo liic figi ilo S. Paulo , ciijiis, ul ju^oLabile est, lccta fiiernnt hacverlja cx Pioiihela cilata : GciicriUuniarn ejns quis enurrabitl Isai. Lin, 8.Act. vxii, 33.


77/399


78/399

68 S. AUGUSTINI EPISCOPI tiuis, Dciisunuscst. Mcclialornulcmuniusiioncst, Deus)) aulcm unus csL(


79/399


80/399


81/399

SERAIO VII. IN NATALI DOMINI I. 71triumphimi,eLhominibiis, qui dudumcum Deohabebantdivorlium, pacis redditum est sacramentum, et luctum ac-cepit diabolus sempiternum. a Fuemnt autem, inquit, Pastores in illa regione pernoctantes et custodientes)) nocturnas vigihas super gregem suum. Angelus autem)> Domini astitit ilUs, et claritas Dei circumfulsit illos 5 et)) timuerunt Pastores timore magno nimis. Et dixit iilis)) Angelus : Ne timueritis ; ecce enim annuntio vobis gaudium magnum quod erit universse terrae : quia natus est vobis hodie Salvator , qui est Christus Dominus, in ci- vitate David. Et hoc vobis signum : Invenietis infan- tem pannis involutum , et positum in prsesepio (a). Ite, ite, Pastores, ad stabuhmi ; currite celeres ad prag'-sepium ; il^i invenietis hodie agnum natum, gaudium iios-"trum, obtectum , ex peccatis nostris, sordidorum invo-lucro pannorum ; qui iion pro unius popuh hberatione vo-luit mactari , sed pro cunctis debebat gentibus crucifigi.Infans in praesepio, juvenis pependit in hgno.

VIII.Nativitatis dominicae Sacramentum, quodjuxta Apostohim , manifestatum est in carne, justificatum est in Spiritu, visum est Angehs, prfedicatum est gentibus, creditum estin hoc mundo, assumptum est in gloria (^);quod Patriarchce susceperunt, Prophetse ante testati sunt,Angeh fundaverunt, Apostoh firmaverunt, Martyres pa-tiendo confessi suiit, factis vcritas docuit, fides iiostraprobavit, virtus implevit, et ad nos usque per gratiam di-vini sacramenti transivit. Haljemus hujus fidei testes ido-neos, assertores prol^atos, ot Apostolos magistros. Quodenim videri non poterat in Deitatis majestate , innotuitevidenter in carnis humihtate , et quod celabatur sapien-tibus in virtutecoclesti, revelatum est parvuhs in inhrmi-tate carnah; et ut erigeretur infirmitas , coelestis est hu-

(tf) Luc. II, 8-12. (/>) I Tim. III, iG.


82/399

72 S. AUGLSTINI EPISCOPIinilintn suhliniitas. Scd itn ost liumiliataDivinitas, ut nonainitteret (|uod liabet in natura vcritatis, et tanien virtu-lem sumeret inlirmitas cx commereio Divinitatis.

IX. Factum est ut Evangelista tcstatus cst; virtus in-fnmitate cmicuit. Deus carnem ita ex Yirginis matris vulvasuscepit, ut non pr.Tcunte seminatione carnali caro exis-terct^ sed ex operatione coelesti et conjunclione Ycrbi^ etcum, nimio aircctionis desiderio, vult hominem reparare,hominem rcfbrmavit in hominc, et virginem carnem as-sumpsit ex Yirgine. Amavit te Homo-Deus , ct fecit sejMoptcr te, liominem Deus. Susccpit te, ct subjccit se,Apostolodicente : k Seipsumexinanivit,formamserviacci- piens, in simihtudinchominisconstitutus, ethabitu in- vcnlus ut homo. Proptcr quod et Deus exaltavit eum etM donavit ei nomen quod cst super omne nomen (a). Inanivit sc , et implevit te : inanivitse claritate, et implevitte. Inclinavit se, et erexit te. Inde denique per SjMritumsanctum Propheta psalmidicus cantavit : Domine, in-a clina coelos , et descende (b). Descendit ad te , ut tuascenderes ad cum 5 et tantum inclinavit se , ut qui morinon norat ex se, morerctur pro te , sed tamen aJ) se, quianisi vellet mori , mors ei non poterat dominavi ; et nisiliodie vellet nasci , non posset teneri conditione carnah.Voluit crgo nasci, ut vellet ct mori. Quia nisi primumcarnem Jibens sul)iret, iii secundo, nuUi se passioni sub-jiceret; necmors ad eum possetaccedere, nisi veUetcarnem,quoe habet conditionem moriendi, suscipcre. Sed nec|ueipsa caro mori posset, nisi voluisset , ipso dicente : Pono nnimani meam a me , et nemo auferet eam a me ^ sed ego pono eain a me. Potestatem habeo ponendi ani- luam meam-, et potestatem haljco iterinn sumcndi eam (r). Nobis autein non prodessct, nisi mori vohiis-

'") I'liili)> V, 7


83/399

SERMO VII. ^JS NAtALI DOMIM I. 73set, quia nisi mori voluisset, liomo ad a^ternitatcm prislinamnon rediisset.Mortuus cst crgo quia voluit-, sed hominem,qui mortuus fuerat, ad immortalitatem ex sua mortetransvexit. Inclinavit ergo coelos et descendit (),)) Cap-tivavit inferos, etascendit, Apostolo dicente : Captivam duxit captivitatem (b). )> Interea non dixit , Captivatoremsed Captivitatem : )> imo vero captivatorem , quia captivi-tatem. EtquamcaptivitatemPmortem. Occidit ipsamlitte-ram, etperdidit magister sceleris scliolam. Exarmavit arma-tum, eripuit iJli gladium suum, et duxit captivatorem cumipsa captivitatecaptivum. Hoc Scriptura testatur diciens : Ibit mors et egredietur , et dial^olus ante pedes ejus stetit (c). Qui ergo ante pedes victoris stetit victus,quomodo possit stare, nisi captivus? Inclinavit coelos et descendit ad mundum. Captivavit diabolum, etascendit in coelum , ut cjui est per naturam regnator incoelis, esset per carnem dominator in terris , et per mor-tem fieret Iriumphator in inferis , Apostolo dicente : Ut omne genu curvetur , coelestium , terrestrium et infer-V norum(


84/399


85/399

SEHMO VTI. IN NkTklA DOMIM I. 75inler virglnes, mater est; qula conceplt et pcperit, etvirgo cssG non desiit. Bencdicta tu inter mulieres^

j

quia cum esset futura matcr, non erat sensura quod mu-lier.. XI. Sed indignus est, inquiunt hoeretici, uterus Deoft immortalem Deum non potuit generare mortalis , quiastultum est credere deparvis magna proferri, etde mini-mis ingentia procrcari. Jamsitibi, quisquises, Perfide, extemporalibus rebus ostendero^ plus esse quod nascitur,ab eo qui generat, et magnificentius esse quod profertur,ab eo ipso qui profert , blasphema tibi claudentur ora jet veluti ofTas accipiens, Impudens, oblatrandi amittes li-centiam. Quaero ergo ex te quidtibi praestantius videatur,mel aut apis-, musca an cera. Si comparationem facis,quae conficit, vilis est ; et plus est ipsa, quam conficit ore,confectio : et pretiosiora^ sunt mella quam musca^ etpulchrior est in opere , quae deformis invenitur in cor-pore. Casta tamen mater producit examina liberorum,quae nec concubitum pertulit nec maritum ct favumexhibet dulcedinis, quae in corpore taxaturpretiovihtatis.Accipe adhuc ahud : aurum de terra nascitur, et plus estterra quod nascitur de terra; sericum texit aranea, etplus est sericum quam aranea j ostreae expuunt margari-tam , et plus est margarita quam ostrea ; tingunturlanae conchiliis, et viha sunt conchiha ipsa , cum sit pur-pura pretiosa. Ex visceribus montium pretiosi lapides ex-cluduntur , in quorum comparatione totus ipse mons vilisest , quia unius gemmae pretium meritum cujushbet mon-tis excedit. Ecce in visceribus petrarum gemmae fulgortenetur inckisus ^ inde idem prosatus, et non ahunde con-ceptus ^ et muko minus est qui gignit , ab illo qui gigni-tur. De inferioribus tamen superba nascuntur 5 de modi-

Cod. male extcndero. ^ Id. pixUosa.


86/399


87/399

I SERMO VII. IN NAtALI DO.MINI I. 77 quoniam vanse sunt (a). )> Quibus concinens apostolusPaulus ait ; U]ji sapicns? ubi scriba? ubi conquisitor hujus soeculi? Nonneper stultitiam iufatuavit Dominus sapientiam hiijus mundi? Etenim nCn cognovit mundus per sapientiam Deum. Placuit enim Deo per stultitiam prredicationis salvos facere credentes (b). Quod; ergo stultum ssecuhest, hoc sapientiaDei est(c)5 utper . sapientiam Dei reprobetur sapientia mundi (d). Qu8bcum sophismatum syllogismis in astutia vanitatis putatse posse proficere, non intelhgit virtutem Deiper omnipo-tentiam, quae vidt posse perficere. Omnipotenti enim nonpotest de eo quod fecerit, ut diximus , in rebus naturis-que praescribi ; c[uia quod fecit , ante non fuit : sed necde materia ulla protuht et sic fecitj sed Dixit et facla sunt, praecepit et creata sunt(e), quoe ante non fue-rant. Cui ergo subest facere quod non est , ex eo quodjam est \ quod vult facere non potest? Ubi intercedif^conjunctio viri, generationis profectus exsemine est^ hcethoc iii sterihbus foeminis vacuetur , in quibus vacat af-fectus seminis, sinon interveniat munus auctoris. Ubi au-tem opus virtutis auditur , nihil illic comparationis ad-mittitur

jquia quod divina virtus perficit, comparationem

de mortahbus non admittit 5 quia si comparatur exem-plo, non erit shigulare , et caret miraculo, quod non ha-betnovitatem.; ^XIII. Sed putas Deum, Incredule, ex contactu uteripotuisse Ibedari? Non quidem consentio sacrilegio tuo, sedrespondeo blasphemio tuo. Si enimhoc exvase illo corchstui inc[uinatissimo ructasti , non esse tibi incognita Apos-toh illa sententia debuit, qua dictumst: Quia omnia

(rt) Psal. xciii, ; et iCor. 111, 20. (/^) Id. i,20;2. (i:)lbid.25. (t/) Ibi. 19. (f) Psal. csLvm, 5.v Codex male iiou cst. - Id. pcjpciam inlcr.


88/399


89/399


90/399

80 8. AtGUSTIin EPISCOPInuiiulo : Quia(|uid(juid totigcril, diclumcst, imnumdus, iminuiuluiu crit( Scd iinnuindum sanclo viro niliilesso poluit, in cnjus pcrsona pr.oscriptum gcncralc ccs-sjivit ; ac proinde ostcndilur pcrsonale esse quod caveljaturin animanlibus singulis, ([uod |)cr mcritum utcntis irri-lum pcnlucitur in corvis ^ iiisi (juia audivit corvus ([uodnon vult audirc Judiinus. lllc audicndo liiclus est mun-dus, Judocusnonaudicndo rcmansit immundus. ProbavitAposlolus qui dixit (( Quia omnia munda mundis. Im-mundum crgo csse non potuit, (juod immundus corvusletigit-, ctuterum immundum csse potuit qucm Christusimplcvit? intcrea corvos ministros ubi([ue devotoslnigros in colorc, scd candidos in timore 5 immundos innomine, scd mundos in opcrc. Emundavit.tandcm corvuscnlpam suam, et reversus est ad obedientiam; tunc enimcxicns de arca, non rcdiit; nunc pastus necessarios servoDci opportunus obsonator exhibuit.XV. Sed putas immundum fuisse uterum Virglnis , ut

ad rcm, dc c[ua loquimur, redcamus*, accipe ergorationemdc slmiH cxcnqilo , qui ckd)itas , cjui indignum Dco putasutcrum , aut cx utero Dcum idlum contagium contraherepotuisse. Sol mundum uniformi claritate collustrat , etdiversus in singulis effectus invenitur. Ceram solvit , in-cUuat iutum, stcrcora discocjuit, ccenulenta dcsiceat-, etila radios suos per chversa jaculatur , ut exhis, qu.ne vi suiardoris exsuccat, penitus nesciat inc[uinari. Deus ergoin-quinari possetex utcro , cumsolnon incpinctur ex cocno?aut Christus contaminaretur ex vulva , cum solnon infi-ciatur cx cloaca? Verumtamen etiam immundus ex origincsua possit crcdi ille uterus, scd ingrcssu Dei factus estmundus. l'bi cnim totam Virginem virtus Altissimiobum-braverat , ubi VcrJ)um se incorruptibUiter corporabat

{o) ^'um. nx ,22.


91/399

SERMO VII. IN NATALI DOMINI I. 81ubi Spiritus sanctus membra plasmal)at, immiindumesse quid poterat , cum ex conversatione Vcrbi quidc^uidimmundum crcdi potuit, sine dubio possct repenle mun-dari ? Et si immundam secundum lcgem in profluvio san-guinis mulierem tactu fimbriae ipsius emundavit , eodemDco uterum ingresso , etiamsi uterus naturaliter essetimmundus , mundari non potuit?XYI. Huc accedit quia uterus Virginis fuit sanctus

mundus, purus, illaesus, illibatus, sicut ab artifice Deofactus , ita artificis ipsius majestate repletus j in quo ag-novit integrum opus suum Deus 5 dc quo exivit Deusquasi novus maritus de thalamo suo. Novus enim mari-tus carnis exivit de puro thalamo ventris , et parvae sanc-titatis putatur hic utcrus, ut Deus^ quem ferre nonpoterat totus mundus, in viscerijjus cjus teneretur in-clusus ?

XVII. Apparuit"^ Dominus sancto Moysi in monte Cho-reb , cum rubus igni arderet et non arderet 5 ct flammaspinas lamberet et non cremaret. Voe vobis, peccatores,quihsec praetereuntcs auditis ! ardetflamma, etnoncom-buritur spina. Arsura sunt corpora in gehenna et nonfniitur in ardente substantia, sicut non fmitur etpojna.Et vox ad eum talis emissa est: Moyses , Moyses , solve caiceamentum de pedibus tuis ; locus enim, in quo stas, terra sancta est(a). Si ergo terra illa sanctificata est quiaibi Moysi majestas apparuit , quanto magis sanctificatusest uterus in quo ipsa majestas intravit ? Ecce intrat iatenebris lucerna , et splendore suo lucere facit totam do-mum. Intravit lumen verum , id cst Deus, inuterum , etfecit uterum sanctum. Sanctus ergo ille uterus fuit, inquem Sanctus intravit , sanctificavit , et sanctus sicut

(rt) Exoil. ni, 5.' Cod. niale Dcuni. 2 ViJc Scnii. vi ct vii,

cxxx. G


92/399

$i S. ALGUSTi:! EPISCOPIiiilravil, c ' it , Angelo dicente : Propler c[iiod cl (|ui ex te nascetur Sanelus, vocabitur Filius Dei(r/). XVIII. Absit cigo, absit utdcdignarclurintrare in ute-runi Viryinis, qui non dcdiyuatus cst inlrare in eaniiuumijjnis ardentis , teste Nabuchodonosor, qui ait : Nonne Ires viros misinius ligatos in medio ignis ardentis? Et (juomodo viileo (jualuor viros solutos et deambulantes iu medio ignis , etcorrupUo nulla in eis? et similitudo (juarli similis est Filio Dei (A). Qui ergo intravit inlornaeem ignis ardentis^, ipse intravit inuterum Vir^înispcrmanentis. Quis est (|ui intravit in fornaeem iynis?Filius Dei. Quis intravit in uUrum îriînis? Filius Dei.lUinc exeussit (lammam , liine cxclusit naluram. Sieutergo arsit in fornaee ignis et non eombussit , ita exivit exvulva Virginis et nihil corrupit. In fornace ignis, pro tri-bus pueris cruendis intravit j pro toto mundo redimendoinuterum Virginis intrare non debuit?XIX. Sed contra naturam, inquiunt Judaei, Virgo pa-

rcre non potuit^ impudcntia singularis ! semper cadit,ct nunquam ccdit. Et si ille non cedit (|ui sempcr cadit,multo magis veritas non cedit, (jUtC nunquam cadit , etsemper vincit , Scriptura dicente : Veritas vincit, ct in-)) valescit, et vivit,et obtinetinsrccula(


93/399


94/399

84 s. iiuieriM ErisconYirya cccc prolulit qiiod virga non habuit'. Non radicala])lai)laiio , ncc dclbssa sarculo, non animala succo, nccfa'cundala scminario, non mcrsa cxculto -arvo, ct lamcugcrminavit in florc, Iruclilicavit in IVondc, ct Iructus dc-dil (juos non liabuit in radicc. Et cum jam totum per-didisscl quodhabcbat cx arborc, ulpolc quai cssetabscisaad tcslimoiiium tamcn pnucipui saccrdotis, virga cxhibuitquod naturahs origo non habuit : quia contra naturamnuccs conccpit ct pepcrit. Yirgo crgo non potuit contranaluram Dci Fihum gcncrarc? Eccc cgodicam tibi ([ucm-admudum Virgo conccpit ct pcpcrit ^ tu mihi ostendc qua-litcr virga omni suggeslu natuiTC vacua gcrminavit. Scdprocul thibio ncc conccptum potcris virgaj cxplicarc, nccYirginis paraim. Si crgo noii potcris dicere quemadmo-dum virga peperit nuces , Yirginem potcris dicere quem-admodum conccpit ct pcperit veritatem? Accipc ergodominicte Incarnationis cllcctum, quia virgee parcntislion polcs cxphcarc mysterium.

XXII. Ycni ad me, et dicam tibi quod intus audivi.Pu-dorc hic, non ratione conturbor, et volo in sermone esseverccuudiam, dummodo non sit in fide periculum. Davcniam, Christc, et parceori meo, quia Incarnaticnis tivaeraysterium tcmerarius narrator attingo^; et tu quideniclausum dimisisti utcrum tuum, scd nobis pcrmisisti ape-rire increduhs Evangehum tuum. Dicam tandem quod incul)iculo naturoc conficitur. In vulva Yirginis gcnitahssan-guis, et germinans humor ' fuit. lluic sanguini vcl humoriYcrbum se vchit coagulum miscuit, ct sanguinis vel liu-moris substantia congclata carnem fecit. Accessit Spiritussanctus, et ha3C quce fuoi-ant gelata, et Yerbi quodam ghi-tino commassata, formavit ; formata distinxit^ et formam

YiJe Serna. ccxlv, ii. 3. ^Cod. cxcultali. ^ Assolct sanctus Doctor inoniiclpati.li qiia; dildcilia sunt , Deo se commendare , ul wpius in scriptiiaulhcnficis viJcre et. 'tCoJev nialc s^inineus.


95/399

SEHMO Vlt. IN NAtAI.I DOMINI I. 85homiinis, quaDeus inclusus iulineamentis suis tenel^atur,explicuit. Ecce halics quemadmodum Virgo concepit. Siquoeris quahter et peperit, dicam tibi : ita peperit sicutante concepit; quia qui uterum insensibihter intravit,incorruptibihter sicut intravit , exivit. Nam, ut agnos-cas verum ordinem ofhcii naturahs , Virgo peregit tem-pora pariendi, virga non habuit tempora germinandi.Illa enim , decursis novem mensibus , peperit : virgaintra triduum , quod in natura non habuit , germinavit.Ecce ipse primus homo nec patrem docetur habuissenec matrem : ex hmo enim terrae factus est quae non ha-beret originem. Quomodo ergo corpus factum est sine se-mine? quomodo caro extitit sine carne? Ex vulva tamenquodam modo exivit terrc^e, et nihil tamen consumptum estin matrice. Unde ne dubites quin si in rem praesentem tehujus comparationis induco, nulla tibi nascatur in hac as-sertione cunctatio. Sohs radius specular penetrat, ct so-hditatem ejus insensibih subtihtate pertrajicit , et videturintrinsecus qui extat extrinsecus^ Nec cum ingrediturdissipat, nec cum egreditur violat; c|uia et ingressu etegressu ejus specular integrum perseverat. Specuhar ergonon rumpit radius sohs ; integritatem Virginis ingressus autegressus vitiare poterat veritatis ?

XXIII. Sed quid ukerius moror? Audiat Christianus quodnon vult audire Judaeus, ut hic proficiat redemptus, illedeficiat induratus. Vere illa Aaron virga Virgo Maria fuit,quae verum sacerdotem concepit et peperit, dequo dictumest : Tu es sacerdos in cetcrnum (). Superiori versiijam dixerat Virgam potestatis suse emittet Dominus ex Sion(Z>); M nam quodet nucem peperit, imago dominicicorporis fuit. Nux cnini trinam habet in sna unione sub-stantiam ; corium, tcstam et nucleum. Per corium , caro

(ii) Psal. cix, 4. (/>)Ibid. 2.' Vid Serm. wxivAppendicisMaurinensis, n, 3, 4


96/399


97/399


98/399

88 S. AUGUSTINI EPISCOPI cnit claiisn. Et ait ad mc Domlnus : Porta lircc claiisa crit ct noii apcrictur, ct ncmo transit pcr cam*, quia Dominus Dcus ipsius Isracl ipse inlrabit per cam, ct cxict, ct crit clausa (


99/399


100/399


101/399


102/399

^* 8. iUGUSTINI EPlSCOPimus Isaias m diehus anticiuis sancti Spiritus auctoiit If'pr.Tdicit: Eccc, inquit, Virgo in utero accipiet et pai ("> rilium(r/). Quod {ccmina parturit, vcrne Incarnatic t^'est fidc\s ; ({uod virgo parit, aeterna nascentisest gloi fKisciUir ab inlacta fcemina Christus , quia ias non er. imut virlus pcr vohiptatem , caslitas per luxuriam, ] flcorruptionem incorruptio nasceretur, Nec poterat ncordiue advcntarc de ca-lo, qui vetustum mortis destru(venichat imperium ; neque vero potcrat universita 1Dominus formam scrvi suscipere , qua nos redimere d tponehat, nisi eum peperisset ancilla. Aut quomodo p ai,nohis sputamenta, palmas, et cruccm Dei FiHus sustin kret, nisi se filium hominis pr.Thuissct? ae

II. Vere infehx Judaea, quae per aduherii calumnian iiitenel)rosis suspicionihus tantum sihi lumen ohscura ib(quae, dum non credit Virginem concepisse, dignationeDei sui luimanum vocat in crimen , et invidite sure h


103/399

SEHMO IX. IN NATALI DOMIM III. 93ililres , ob salutem genlium beneficiorum Dei augmcnta

'pi rescunt. Olim namqueposttransitum Maris Rubri, utti brseorum populo divini cultus disponcret prcecepta ,ii ysenfamulum suum vocavit in montem, quatenus pera am servulum genti exiguae dispositionum suarum pro-et voluntatem. Nunc vero ut in fine temporum , ut

m itibus universis perennis vitae sacramenta deferret, ipseccelestibus, de sinu Patris adveniens, ita se homini,

fjitijique homincm inseruit , et univit , ut incomprehensi-gioria, unus idcmque , et homo esset, et Deus. Sic

p|jn potentissimus prodiit ex Maria , ut et infirma carnisliii )iret et Unigeniti non amitteret majestatem , ac tempe-nento quodam admirandi mysterii, et per hominem

laBus cum hominibus loqueretur, et homo per Deum derjlbolo triumpharet.

t%V>VVVVVVVtVVVI'\iVV\VVVt't/VMVV\^\VVI \V\ VVVtVVVt VVVt X^VV^VVVt \VV^XVVV'%>/Mlfvv

SERMO IX.In Natali Domini III.

{0li| . .dEcedem rationes militant in hujus Sermonis gra-,Jzm, quce authenticitatem stahiliant prcecedentis.Ax eodem enim Codice xii_, n. Q , imo et ex cdtero^Jpdice Laurentiano eruitur, ut videre est apud Bi-iothecamBandini tom. i,fol.A2>0, Cod.xTi.xiUj cumymine sancti Augustini. JSihilaliunde apparet quod)stare possit quin adniittatur. Ponatur post prcB-^dentem cum numero de Natali Domini xvi.


104/399


105/399


106/399

96 s. ALGUSTiNi Eriscorinil, veslem quam noii habobat, induxit ; cnmque sicutiuveuit ( lausam reli(|uit. Sieut ille natus solus cst intermoituos liljer; sie istius e\ ([ua nalus est matris pudorsolus csl intcger. Kva inobcdicns mcruit pa-nam ^ Mariaobediendoconseeuta cst gloriam. Ula, guslando prohibi-tunijCst malcdielaj hucc, crcdendo Angelo, cst benedicla.

SERMO X.In Natah Domini IV.

Multade liocScrnione dicejula.Ex eodemCodiceex-tractas, eamdeni auctoritatem sihi vindicare videtur.Ohjicitur auteni 1" similitudo in quihusdani cum ser-mone cxxi . AppendicisMaurinensis,n . A, et cxci v^prouta Lovaniensihusfuerat editus , tom. v Maurinorum,p. 895. Sed notandum est illam similitudinem non esseopponendam , cum potiusfavcat, quam noccatSermo-nis hujus authcnticitati; senno enini Appcndicis evi-denter complectitur multas hinc et inde detractas exS. Aui^ustino et forte aliis quihusdam scntentias.Quidmirumsirecurrant in Scrmone aulhenlico scn-tentice quce indefuerunt depromptce? 2" Dicitur itc-T^uni quasdam voccssanctiAnd)rosii in eo inveniri.Sedqucedam tantum vcrha, ct illa quidcm incomplcta re-pcriuntur ex uno sermone citalo a Cassianoj cum cul-tem hicsermo sit deperditus, cuni Cassianus circa no-mcn crrarepotucrit, et cdiundc voccs non omnino con-cordent, ita utfacile supponi possit ecundcm dicendiformam a duohus pariter scriptorihus fuisse adhihi-tam, non remanct sufficicns prohalio ad rejiciciulum


107/399

SERMO^X. I^ JJATALI DO.MIM IV. 97sennonem quisanctiAuûsllniprcefertnomcn, ct niliilcontinet sancti Doctoris indignum. Ponatur postprwcedentem cum numero in Natali Domini xvii.

SYNOPSIS.I. Christi Xalivitas; Mari;e virgiiiitas, II. Aiigcli annunliatio.

III. Stella dc ca'lo fulgcns, IV. Magorum mystica munora.I. DiEi hiijus adventum si pleno possimus ore narrare

integra salutis nostrae mystcria noscercmus. At vero cumlioc in unum' , tam admiranda conveniant, quse suntcxplicata sermonibus, quae vox, qua3 lingua cuncta com-plcctitur, cum singulaqusequemiranda (videantur?'^). Na-lalis esthodie Salvatoris, sedoportet ortum Christi nata-lem soeculi nos vocare. Natalis est Salvatoris : hoc est undemundus vitamaccepit, ethix, quceperierat, mortahbus re-paratur. Nascitur, quem Regem gentium Proplietee testatisunt. Nascitur exYirgine , sicut Propheta testatur dicens Ecceconcipiet Yirgo,et pariet fihum, et vocabunt nomcnM ejusEmmanuel,quodinterpretaturNobiscumDeus(irituin saiicluiii. Lovaiiiciises

mcliiis. îôvan. iiuUus grinitus parluriculis sentitur.cxxx. 7


108/399


109/399


110/399

100 s. ALijisiiM trjscon

- V\\\V\\\IV\\V\V\V\\\\\VV\\V\V\\V\\VV\\\\\\V\V\\\\VVV\\VV\1W\VVVW\\*\'*

SKIIMO \I.In Nalali Domini V.

]\ ihilohslat qiii/f admiltdlur Sermo iste.AuctoritasCodiciSyCt styli concordaiitia pariter coiweniunt . Le-gitur enini in Coclice \n , fol. 10. Locus ejus postj)rax'C(lcnteni cuni nuniero in Natali Doniini yi\in.

SYNOPSIS.I. Xiitivitas Clirisli ninndo l.rtiti.np caiisa. II. Aiigoli ad Marianisalutatio. III. Bcauo Virginis i)ra'Coniiini.

I. Fi\ATnEScharissimi, Nativitas Salvatoris rcdemptio cstpeccatoris. Non cnim possctliberari pcccator, nisivcnissetin forma scrvi Salvator'. Hodie crgo Natalis cst Dominigaudcte, servi; Natalis est llcdcmptoris, exultate, re-dcmpti; Natalis cst mcdici, l. Jiib (iiiciii. - Ivsi tlosiijcivlm- iii Oulicc.


111/399


112/399


113/399


114/399

104 S. Air.LSTIM EnSCOFI i\iil (iliclmn a (l.Tsaie Aui;iislo. ul profilcrctiu" univcrsus oil)is tcnro. Wvcc profcssio prima fhcla cst()etc.Clu-islo nasccntc, univcrsus jM-ofilclur orhis, {|uia ccnsusC.iTPsari, profcssio (lchclur Auclori. In luimmo cst imagoCaesaris, in hominc cst imago Dci. Profilctur ilaquc or-l)is, ul simihuulo Rcgis fbrmctur in nummo, cl imagoDci rcibrmclur in liomine , ac sic rctldatur nummus Cae-sari, ut homo Dco ; ct implcatur illud, quod a Dominodiclum cst' : Ucdditc quai sunt Caesaris Cresari, ct quoe sunt Dci Dco (//). H.tc profcssio , inquit , prima facta)i cst; prima mvstcrio , nonlcmporc- mcrito, non or-dinc ; non dcscriptione , sed fide. Nam cum longe anteorl)is tcrrsR romanis ccnsihus suhjaccrct , ([uomodo nuncprimum profitcri orhis dicitur universus, nisi ([uia mvsliceilivina pncnuntiantur humanis. Ascendit itaquc ct Jo-) scph, utprofitereturcum Mariauxoresihidcsponsata(c).licnc asccndit; quia sempcr ad divina suhhmis hahctur as-ccnsus. Asccndit nt profitcrctur sc sponsum cssc, nonconjugem 5 custodcm, non maritum ; datum ad ohsequiunigcrmiiiis, non ad copuhim gcnitricis; divlnam cssc inutcro soholcm, non liumanam. Asccnditct Maria, ut pro-fitcrctur se plus iamulam ([uam parcntcm ; habcre seconccptus indicia , conscientiam tamen non hahere 5 por-tarc divinum munus, nonpondus humanum-, quia quandogcnitricis virginitas pcrmanct , gcrmcn pcrcrcditur etprohatur Auctoris.

II. Et cum cssct ihi, implcti sunt dies ut pareret^r/);hoc cst, implcli sunt chcs magis ssccuhuium tcmporum^quam dierum. Audi Apostolum : Postquam vcnit })le- nitudo temporum, misit Deus Fihum suum (e'), ut

(rt) Luc. II, 1,2. (b) Matth. XXII, 21. ((0 Luc. 11, 4. { G.-.I. IV, .'|.' Viiio i'\)\st. c\xvii, 11. G Tijict. in .loaii. xi , 11.9. IiiP*;il, xciv,ii. 3, clalibi.


115/399


116/399

106 B. AVGtSTINl EPISCOri^\\\ W"* VV*\ VVV'* VVVV VVVIVVV* VVV"* VVV\ V\\%\\V\V1VVvwww^^^vwvw^vwwwv vvv\v\

SEUMO xm.lu Natali Dominl \U.

JlicSermo ex eodem Codicey^u, foL 19^ cxtractnsin multis cumsermone cxxi Appendicis concordat;necmiriun videri debet, cum s

Documents

Augustinus. Opera Omnia. [Caillau, Guillon Ed.] 1835. Volume 23