Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

พยาบาลและผดงครรภกบการน ากราฟดแลการคลอดไปใช

Midwifery and Partograph

จารศร กลศรปญโญ* Jareesri Kunsiripunyo

บทคดยอ

กราฟดแลการคลอดเปนกราฟทน ามาใชเพอบนทกความกาวหนาของการคลอดซงมรายละเอยดเกยวกบมารดาและทารกในครรภ สามารถเตอนพยาบาลและผดงครรภทน าไปใชประเมนความกาวหนาของการคลอดวาเปนไปอยางปกตหรอไม เพอการตดสนใจสงตอ,เรงคลอด หรอเตรยมมารดาเพอรบการผาตดคลอดทางหนาทองภายในเวลาทเหมาะสม กราฟดแลการคลอดเพยงแผนเดยวสามารถสรปสภาวะของมารดาและทารกในครรภในระยะรอคลอด อยางมขนตอนและมคณภาพ พยาบาลและผดงครรภมความส าคญมากเพราะเปนผกราฟดแลการคลอดไปใชเพอปองกนการคลอดลาชาไดอยางมประสทธภาพ ลดการใชหตถการในระยะคลอด และลดอตราการตายของมารดาในระยะคลอดไดอยางชดเจน

ค าส าคญ: พยาบาลและผดงครรภ, กราฟดแลการคลอด

Abstract

The partograph is a graphic record of the progress of labour and relevant details of the mother and fetus. It was initially introduced as an early warning system to detect labour that was not progressing normally. This would allow for timely transfer to occur to a referral center, for augmentation or Caesarean section as required. It increases the quality and regularity of observations made on the mother and fetus, and it also serves as a one-page visual summary of the relevant details of labour. Midwifery is very important to assess progress of labour., and has been shown to be effective in preventing prolonged labour, in reducing operative intervention, and in improving the neonatal outcome.

Keywords: Midwifery, Partograph

441

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

บทน า

อตราการตายของมารดาในประเทศไทย มอตราสงกวาเกณฑทกระทรวงสาธารณสขก าหนด จากสถตขององคการอนามยโลก ป 2556 พบอตราการตายของมารดาระหวางคลอด คดเปน 26 ตอประชากรแสนคน ซงเกนกวาทก าหนดไววา ไมเกน 15 ตอประชากรแสนคน สาเหตสวนใหญเกดจากการคลอดทเนนนาน และท าใหเกดการตกเลอด ,ตดเชอหรอ การคลอดทตดขด ท าใหมดลกแตก (กรมการแพทย, 2556) ซงสวนใหญเปนสาเหตทสามารถปองกนได ในป 1989 องคการอนามยโลก ไดรเรมโครงการ Safe Motherboard Iniative โดยมวตถประสงคส าคญคอ การลดอตราตาย และอตราปวยของแม เนองจากการตงครรภ และการคลอด ในโครงการน World Health Organization (WHO) ไดน าแผนกราฟดแลการคลอด (Partograph) มาเผยแพร โดยมงหวงใหประเทศสมาชกตางๆ ไดน าไปใช ดแลมารดาขณะคลอด กราฟดแลการคลอดนนดดแปลงมาจาก Friedman curve และน ามาสรางเปนกราฟ (World Health Organization, 2014) โดยใหแกนแนวนอนเปนเวลา สวนแนวแกนตงเปนการเปดขยายของปากมดลกในหนวยเซนตเมตร และเพมขอมลตางๆทส าคญและตองบนทกไวดวย เชน อตราการเตนของหวใจทารก การหดรดตวของกลามเนอมดลก สญญาณชพของมารดา ยาทมารดาไดรบ เปนตน ซงแบบฟอรมดงกลาวถอวาเปนสากลทวโลก ในปจจบนกราฟดแลการคลอด (Partograph) ถกน ามาเปนเครองมอชวยตดตามดแลการคลอด และสามารถบอกความผดปกตไดแตเนนๆเพอจะไดปองกนอนตรายทอาจเกดขนแกมารดาและทารก ผใชกราฟดแลการคลอด สามารถตดสนใจไดวา เมอไรทตองใหการชวยเหลอ จากหลายๆการศกษา แสดงใหเหนแลววา ผทมความรอบรในการใชกราฟดแลการคลอดจนปราบความส าเรจสามารถชวยลด อตราตายของมารดาและทารก (Udeme Asibong et al, 2014) ในประเทศไทยพยาบาลและผดงครรภเปนผทใกลชดมารดาในระยะรอคลอดมากทสด และน ากราฟดแลการคลอดมาใชเมอมารดาเรมเจบครรภจรงเพอชวยในการตดสนใจวาเมอไรควรสงตอผปวยเมอไรควรตดสนใจรายงานแพทยเพอพจารณาผาคลอด หรอเมอไรตองใหการรกษาเรงดวนปจจบนเปนทยอมรบกนวาสามารถลดอตราการตายของมารดาและทารกลงได พยาบาลหองคลอดเปนผทใกลชดผคลอด และมบทบาทโดยตรงในการใชกราฟดแลการคลอด (Partograph) เพอประเมนความกาวหนาของการคลอด หากพบวามปจจยใดทสงผลใหการคลอดผดปกต พยาบาลและผดงครรภเปนบคคลแรกทตองใหความชวยเหลอ และสามารถรายงานใหผเกยวของอนๆ เพอชวยหาทางแกไข ใหมารดา ทารกไดรบความปลอดภย จงตองมความรความเขาใจในการน ากราฟดแลการคลอด (Partograph) มาใชดวยความเขาใจ เพอชวยใหการคลอดด าเนนไปอยางมคณภาพและปลอดภย

องคประกอบของกราฟดแลการคลอด กราฟดแลการคลอดประกอบดวย 3 สวน (สรศกด ฐานพานชยกล,มปป) คอ การบนทกภาวะของทารกใน

ครรภ (Condition of fetus) การบนทกความกาวหนาของการเจบครรภ (Progress of labor) และการบนทกภาวะของมารดา (Condition of mother)

สงทตองบนทกใน Partograph 1. การบนทกสภาวะทารกในครรภ อยสวนบนสดของ partograph แบงเปน

1.1 อตราการเตนของหวใจทารกในครรภ (FHR) เปนจ านวนครง/นาท อตราการเตนของหวใจทารกในครรภ ( Fetal heart rate) ตารางบนสดของแผน partograph แตละชองเทากบ 10 ครง/นาท เรมตงแต 100 – 180 ครง/นาท การบนทกใหท าทก 1 ชวโมงหรอ ครงชวโมง โดยใชเครองหมาย “. ” จด

1.2 ลกษณะเยอหมทารก (membranes) น าคร า (liquor) ทงจ านวนและส ลกษณะของเยอหมทารกและลกษณะของน าคร า (Membranes and liqour) ชองบนทกอยต ากวา FHR ลงมา จะท าการบนทกเมอมการตรวจภายใน โดยใชตวยอแทนคอลกษณะของเยอหมทารก ดงน

I = membranes intact (ถงน ายงไมแตก) R = membranes rupture (ถงน าแตกแลว)

442

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

SRM = spontaneous rupture of membranes (ถงน าแตกเอง) ARM = artificial rupture of membranes (เจาะถงน า) C = clear liqour draining น าคร าใสปกต M = meconium stained liquor draining น าคร ามขเทาปน A = ถงน าแตกแลวแตตรวจภายในไมพบน าคร า B = blood stained (น าคร ามเลอดปน)

1.3 การปรบตวของศรษะทารก (moulding) เปนภาวะปกตของทารกในขณะเจบครรภคลอด เพอลดความกวางของกระโหลกศรษะ(BPD)เพอสะดวกในการผานเขาสองเชงกราน และชองคลอด ในกรณท moulding มากเกนไป อาจแสดงถงขนาดทารกทโตเกนไปส าหรบเชงกรานมารดา การบนทกใชสญญลกษณดงน

O ศนยส าหรบภาวะปกตของกระโหลกศรษะ ทารกโดยกระดกกระโหลกของศรษะทารก จะแยกหางพอสมควร สามารถคล า sagital suture ไดชดเจน

+ กะโหลกศรษะเคลอนมาชดกนพอดท าใหคล ารองตรงกลางกระโหลกศรษะไมชดเจน จะไดเปนเสน ++ มการเกยกนของกระโหลกศรษะ (overlapping) คล าไดกระโหลกเหลอมกนอย +++ มการเกยกนของกระโหลกศรษะมาก ( severe overlapping) คล าไดกระโหลกเหลอมกนมากกวา 0.5

เซนตเมตร

2.การบนทกความกาวหนาของการคลอด (Progression of labour) กราฟดแลการคลอดใชบนทกความกาวหนาของการคลอด (Progression of labour) ในระยะท 1 ของการ

คลอดเทานน (Oladapo OT et al, 2006) โดยบนทก ใน Latent phase (ระยะปากมดลกเปดชา) และ Active phase (ระยะปากมดลกเปดเรว)

1. ระยะปากมดลกเปดชา (Latent phase ) เรมตงแตเจบครรภคลอดจรง(มดลกบบรดตวสม าเสมอ อยางนอย2 ครงใน 10 นาทนานไมนอยกวา 20 วนาท) จนปากมดลกเปด ประมาณ 3 ซม. ปกตระยะนไมเกน 8 ชม. ถานานกวา 8 ชวโมง ตองตรวจสอบหาสาเหตหรอสงตอไปรกษาในโรงพยาบาลทมความพรอม

2.ระยะปากมดลกเปดเรว (Active phase) เรมตงแตปากมดลกเปด 3 ซม.ขนไป (รวมกบการเจบครรภจรง)จนกระทงปากมดลกเปดหมด (ปกตการบบรดตวทดคอ 3 ครงใน 10 นาทนาน 40-60 วนาท) ระยะนจะมอตราการขยายของปากมดลก 1 เซนตเมตรตอชวโมง หรอมากกวาน

3. เสน Alert line เปนเสนทลากจากต าแหนง 3 เซนตเมตร ไปยงต าแหนง 10 เซนตเมตรในแนวทะแยง แทนอตราการเปดขยายของปากมดลก 1 เซนตเมตรตอชวโมง โดยเรมทต าแหนงชวโมงท 8 เมอลากผาน alert line หมายถงปากมดลกเปดชากวา 1 เซนตเมตร/ชวโมง จะท าใหระยะการคลอดยาวนาน ขน จงควรตดสนใจสงตอหรอถามความพรอมท าคลอดไดทกวธกดแลอยางใกลชดมากขน

4. เสน Action line เปนเสนทลาก ขนานกบเสน Alert line ไปทางขวา 4 ชวโมง ถาลากมาถงหรอผานเสนaction line แสดงวาความกาวหนาของการคลอดลาชามาก ตองรบหาสาเหตและใหการรกษาทนท การบนทกความกาวหนาของการคลอดประกอบดวย

1. การเปดขยายของปากมดลก (Cervical dilatation) จะมตารางเพอบนทกกราฟในแนวตงจะแบงเปน ชองซงแสดงถงการเปดของปากมดลก 1 ชองเทากบ 1 เซนตเมตร แนวนอนจะแบงเปน 24 ชอง จาก 0 ถง 24 ซงแสดงถงจ านวนชวโมง 1 ชอง = 1 ชวโมง ของการเปดของปากมดลกใหบนทกดวยเครองหมาย กากบาท “X” การตรวจภายในครงแรกตองตรวจดการเปด ของปากมดลก ,ความบางตว (Effacement), สภาพของถงน า ระดบของสวนน า(Station), ความกวางของทางคลอด (ความชดเจนของ ischial spine) และความโคงของกระดก sacrum การบนทกเมอผคลอดมาในระยะ Latent phase ใหเรมบนทกตงแตเจบครรภจรง และการบนทกเมอผคลอดมาในระยะ Active phase ใหเรมบนทกเมอปากมดลกเปด 4 เซนตเมตร.การบนทกการเปดขยายของปากมดลกใหท าบนเสน Alert line ดวยเครองหมาย “X”ลงเวลาทตรวจในชองเวลาใหตรงกบ “X”

443

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

2. การเคลอนต าลงของศรษะทารก (Descent of fetal head) ความกาวหนาของการเจบครรภคลอดทดตองมการเปดของปากมดลก ประเมนโดยการตรวจทางหนาทอง

เหนอกระดกหวหนาว และแบงเปน 5 ระดบโดยใชบรเวณหนาผาก (Sinciput = S) และทายทอย (Occiput = O) เปนจดเปรยบเทยบ (Landmark) รวมทงสวนน า(Vertex = V) โดยใชนวมอชดกน 5 นว

ระดบ 5/5 ศรษะทงหมดอยเหนอกระดกหวหนาว ดงนน O,S และ V จะอยเหนอกระดกหวหนาว โดยใชนวมอชดกน 5 นว

ระดบ 4/5 คล าOcciput ไดชดเจน Sinciput อยสงจะได 4 นวมอชด ระดบ 3/5 Occiput พอคล าได Siciput คล าไดชดเจน วดทางหนาทองจะได 3 นวมอชด ระดบ 2/5 Occiput ถงกระดกหวหนาว Sinciput พอคล าไดระดบ Vertex อยตรง ischialspine ตรวจ

ทางหนาทองได 2 นวมอชด ระดบ 1/5 คล าไดแต Sinciput 1 นวเหนอกระดกหวหนาว ระดบ 0/5 คล าไมไดเลยทง O, S, และ V การบนทกกราฟระดบศรษะทารก ใชตารางเดยวกบการเปดของปากมดลก โดยในแนวตงซายมอส ดจะ

ก าหนดระดบตงแตตงแต 0 ถง 5 (Descent of head) แตละชองมตวเลขก ากบเชนเดยวกบการเปดขยายปากมดลก การบนทกใชวงกลม “O” เปนเครองหมายแทน และชวงเวลาของการบนทกกเชนเดยวกบการเปดขยายของปากมดลก ใหลากเสนตรงเชอมระหวางเครองหมาย “O” แตละจดเนองจากการตรวจทางหนาทองอาจไมไดรบการฝกหดมากอน จงอาจใชการตรวจภายในแทน แตถาหากม Caput succedaneum ใหญๆ กควรตรวจทางหนาทองเปรยบเทยบการตรวจระดบศรษะทางหนาทองกบการตรวจภายใน Station จากการตรวจภายใน การเคลอนลงของศรษะจากการตรวจทางหนาทอง

เปรยบเทยบการการตรวจระดบศรษะทางหนาทองกบการตรวจภายใน Stationจากการตรวจภายใน การเคลอนต าลงของศรษะจากการตรวจหนาทอง

- 2 (Float)5/5 - 1 4 (4/5) 0 3 (3/5) + 1 2 (2/5) + 2 1 (1/5)

3. การบบรดตวของกลามเนอมดลก (Uterine contraction) ความกาวหนาของการคลอดทดตองมการบบรดตวของกลามเนอมดลกทดดวย การบบรดตวประกอบดวยความถ (frequency) นบเปนจ านวนครงใน 10 นาท และระยะเวลาของการแขงตว (duration) แตละครงเปนวนาท โดยมหลกเกณฑในการบนทก คอ

3.1. แตละชองมคาเทากบ 1 contraction เชน ส าหรบ 2 contraction ตองใช 2 ชองส าหรบความถ 3.2. การบนทกระยะเวลาของการบบรดตว ท าโดยการระบายดวยปากกา หรอดนสอในลกษณะดงน

444

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

การแปลผลการบนทกจากภาพ เปนดงน ครงชวโมงแรก มดลกบบรดตว 2 ครง แตละครง นานไมถง 20 วนาท ครงชวโมงท 3 มดลกบบรดตว 3 ครง แตละครงนาน นอยกวา 20 วนาท ครงชวโมงท 6 มดลกบบรดตว 4 ครง แตละครงนาน 20 - 40 วนาท ครงชวโมงท 7 มดลกบบรดตว 5 ครง แตละครง นานกวา 40 วนาท

สภาวะของมารดา (Maternal condition) การบนทกสภาวะของมารดา จดอยในชวงสดทายของแผนกราฟ ไดแก Vital signs ในสวนบนและการตรวจ

ปสสาวะในสวนลางการบนทก Vital signs แบงเปน ความดนโลหต Blood pressure (BP) กบ ชพจร (Pulse rate) จะอยในตารางบน สวนอณหภมรางกายจะอยตรงกลาง โดยมวธการบนทก ดงนคอ

ความดนโลหต : ใหใชเครองหมาย แทนโดยลกศรบนชทต าแหนงsystolic BP และลกศรลางชทต าแหนงdiastolic BP

ชพจร : ใหใชเครองหมาย แทน และบนทกลงตรงต าแหนงเลขซายมอและใหตรงกบเวลาทบนทก อณหภมรางกาย : ใหใชตวเลขก ากบลงไปเลย (องศาเซลเซยส)

ความถของการบนทก ใหขนอยกบแบบแผนของหองคลอดนนๆ เชน วดความดนโลหตและชพจรทก 1ชวโมงและวดอณหภมรางกายทก 4 ชวโมงเปนตน ในกรณทมความเสยงบางอยางอาจตองวดใหบอยมากขนการตรวจปสสาวะ ทก าหนดใหม 3 อยาง คอ การตรวจ protein, acetone และ จ านวน (volume) ความถในการบนทกขนกบหองคลอดในแตละแหง ในประเทศไทยนยมการตรวจ urine sugar และ protein ในขณะแรกรบ ไมนยมตรวจ acetone การใชยาและการรกษา

แบงเปนสองสวนคอ การให Oxytocin และการยาและสารน าตางๆ สวนนจะอยเหนอตอการบนทกสภาวะของมารดา หรออยใตการบนทกการบบรดตวของมดลก

1 การให Oxytocin ไมจ าเปนตองใหทกราย การใหoxytocin มอย2 กรณคอ ใชกอใหเกดการเจบครรภคลอด (Medical induction) และชวยเสรมการเจบครรภคลอด (Augmentation) ในกรณทใช oxytocin ใหระบจ านวนตวเลขในชอง ‘oxytocin” U/500 ml (U=unit) เชน 5 หรอ10 unit และระบจ านวนหยด (ควรใชเปน microdrip) ตอนาทในชองดานลาง เชนเรมจาก10 microdrops/นาท

2) การใหยาและการรกษา ใหบนทกในชองทก าหนดไวใตตอชองของ oxytocin เชนให 5%D/NSS 1000 cc ใหยาแกปวด,ยาลดความดนโลหต (Nepresol) หรอ magnesium sulfate เปนตน ใหระบเวลาทใหยาหรอสารน าดวย

เมอบนทกกราฟดแลการคลอดแลว สามารถน ามาประเมนความกาวหนาของการคลอดวาผดปกตหรอไม เพอน ามาเปนแนวทางในการใหการพยาบาลตอไป บทบาทพยาบาลและผดงครรภกบการน ากราฟดแลการคลอดไปใช

เมอพบความผดปกตของความกาวหนาของการคลอดใหพยาบาลประเมนดงตอไปน 1 ระยะ latent phase ยาวนานผดปกต (prolonged) ถาหญงตงครรภมาโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลใน

ระยะ latent phase (ปากมดลกเปดนอยกวา 3 เซนตเมตร) และอยในระยะนตอไปนานมากกวา 8 ชวโมง ถอวาผดปกตตองใหการรกษา หรอในสถานพยาบาลทไมมความพรอม ตองรบสงตวไปรกษา ตอทนท

2 เมอเสนกราฟลากผานเสน alert lineในระยะ active phase ทปกตเสนกราฟทเกดจากการเปดขยายของปากมดลกจะอยบนดานซายหรออยบน เสน alert line ซงบงถงอตราการเปดขยายของปากมดลก 1 เซนตเมตรตอชวโมง หรอมากกวา แตถาเสนกราฟลากผานเสน alert line ไปทางขวาจะเปนสญญาณเตอนวาระยะเวลาของการเจบครรภคลอดอาจจะยาวนานกวาปกต

445

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

ในกรณทเสนกราฟลากผานเสน alert line ไปทางขวา ควรปฏบตดงน 2.1 ในสถานพยาบาลทไมพรอมส าหรบการคลอดผดปกตหรอตองใชวธการผาตด เชน สถานอนามยหรอ

โรงพยาบาลชมชนขนาดเลก ใหรบสงตอหญงตงครรภดงกลาว ไปรกษาตอยงโรงพยาบาลทมความพรอมมากกวายกเวนวาใกลคลอดมากแลวและประเมนแลววาสามารถคลอดเองได ความจ าเปนในการสงตอในขณะนเพอใหสถานพยาบาลทรบหญงตงครรภดงกลาว มเวลาพอเพยงในการดแล และประเมนความกาวหนาของการเจบครรภเมอเสนกราฟลากถงเสน action line

2.2 ในสถานพยาบาลทมความพรอม ใหเจาหนาทเอาใจใสและตดตามดแลความกาวหนาอยางใกลชด ถายงไมไดเจาะถงน ากใหท าในระยะน

3 เมอเสนกราฟลากถงหรอเลยเสน action line ดงไดกลาวแลววาเสน action line คอเสนทลากขนานกบเสน alert line ไปทางขวา หางกน 4 ชวโมง เมอเสนกราฟลากมาถงหรอลากผาน action line ตองรบหาสาเหตของความลาชา และใหการรกษาทเหมาะสมตอไป ขนตอนนควรท าในสถานพยาบาลทมความพรอมเทานน

เพอใหเหนบทบาททชดเจนพยาบาลผดงครรภควรใชกราฟดแลการคลอดเปนเครองมอในการตดตามการคลอด และใหความชวยเหลอตามขอบเขตของวชาชพใหสอดคลองกบแนวทางการปฏบตขององคการอนามยโลก ดงน

1. แนวทางการปฏบตใหเรมบนทกเมอ 1.1 เรมเจบครรภจรง 1.2 ถงน าคร าแตก ยงไมเจบครรภและเรมให Oxytocin 1.3 เจาะถงน า ไมวาจะให Oxytocin ไมวาจะเรมให Oxytocin มากอนหรอไม 1.4 ถาเรงคลอด ใหบนทกเมอเขาสระยะเจบครรภจรงหรอเมอถงน าแตก

2. การตรวจภายใน ใหท าทก 4 ชวโมง ทก 1-2 ชวโมงถามขอบงช 3. การวด Vital signs ใหท าตามความเหมาะสมแตละแหงแตไมควรนานเกน 4 ชม. 4. การตรวจการหดรดตวของมดลก ใหท า ทก 2 ชม.ใน latent phase ทก1 ชม.ใน active phase

หรอเมอให Oxytocin ใหท าตรวจกอนการเพมจ านวนหยด 5. การตรวจการเคลอนต าลงของศรษะทารกทางหนาทอง ตองท ากอนการตรวจภายในทกครง 6. การฟง FHS ตองท า ทก 1 ชวโมงใน latent phase และ ทก 1/2 ชม. ใน active phase หรอเมอให

Oxytocin 7. เมอ Prolonged latent phase (มากกวา 8 ชงโมง) ใหประเมนทางคลนก (medical assessment)

ถาปกต ดวาเปน true labor pain หรอไม ถาเปนใหเจาะถงน าและให Oxytocin หลงใหครบ 8 ชวโมงถายงไมเขา active phase ใหน าไปผาตดคลอด

8. เมอเสนกราฟเลยไปอยระหวางalert line และ action line ใหเจาะถงน า ยงไมตองให Oxytocin และใหประเมนการตรวจภายในหลงจากครบ 4 ชวโมง

9. เมอกราฟลากผานเสน action line ใหประเมนทางคลนก (medical assessment) ถาปกตใหปฏบตดงน 9.1 ใหสารน าเขาหลอดเลอด 9.2 ใหปสสาวะเองหรอสวนปสสาวะ 9.3 ใหยาแกปวดถาปวดมาก 9.4 เรมให Oxytocin ถายงไมไดใหมากอนและมดลกหดรดตวไมด 9.4 ถา 3 ชวโมงแลวไมมความกาวหนา ใหเตรยมมารดาเพอพรอมผาตดคลอดทางหนาทอง

446

Corresponding Author: อาจารย สาขาวชาการพยาบาลมารดา ทารก และการผดงครรภ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน กาญจนบร

บทสรป

กราฟดแลการคลอด (partograph) เปนเครองมอทชวยใหพยาบาลและผดงครรภตดตามมารดาและทารกในระยะท 1 ของการคลอด สามารถคดกรองการคลอดผดปกตไดรวดเรว หรอการสงตอ และสามารถลดอบตการณ การปวย และตายของมารดา และทารกปรก าเนดได สามารถน ามาใชเพอเพมคณภาพการดแลการคลอด

เอกสารอางอง

กรมการแพทย. (2556). แมรอด ลกปลอดภย. [ออนไลน]. สบคนเมอวนท 23 ตลาคม 2559, จาก http://www.pr.moph.go.th/iprg/module.php?mod=news_print&idHot

สรศกด ฐานพานชยกล. คมอการใชกราฟดแลการคลอด ส าหรบเจาหนาทสาธารณสข กองอนามยครอบครว กรมอนามย. (เอกสารอดส าเนา).

Agan TU, et al. (2010). Trends in maternal mortality at the University of Calabar Teaching Hospital, Nigeria, 1999-2009. Int J Womens Health, 2, 249-254.

Dolea C & AbouZahr C. (2003). Global burden of obstructed labour in the year 2000. Evidence and information for policy (EIP). Geneva, Switzerland: World Health Organization.

Fawole AO, et al. (2008). Knowledge and utilization of the partograph among obstetric care givers in south west Nigeria. Afr. J Reproductive Health. 12(1), 22-29.

Opiah MM, et al.(2012). Knowledge and utilization of the partograph among midwives in the Niger Delta Region of Nigeria. Afr J Reprod Health. 16(1), 125-132.

Oladapo OT, et al (2006). Knowledge and use of the partograph among healthcare personnel at the peripheral maternity centres in Nigeria. J Obstet Gynaecol. 26(6), 538-541.

World Health Organization.(2014, September 9 ) .Beyond the Numbers. Reviewing maternal deaths and complications to make pregnancy safer. Retrieved October 23, 2016, from http://www.whqlibdoc.who.int/publications/2004/9241591838.pdf.

World Health Organization. (2014, September 9). Preventing Prolonged Labour: a practical guide. The partograph. Part I: Principles and Strategy. Retrieved October 23, 2016, from: http://whqlibdoc.who.int/hq/1993/WHO_FHE_MSM_93.8.pdf.

World Health Organization. (2014, September 9). Preventing Prolonged Labour: a practical guide. The partograph. Part II: User's Manual. Retrieved October 23, 2016, from: http:// whqlibdoc.who.int/hq/1993/WHO_FHE_MSM_93.9.pdf.

World Health Organization. (1999) .Reduction of maternal mortality. A joint WHO/UNFPA/UNICEF/World Bank statement. Geneva, Switzerland: World Health Organization.

447

วยรนตงครรภ:จดเปลยนททาทาย Teenage Pregnancy : Turning Point Challenge

จารศร กลศรปญโญ* Jareesri Kunsiripunyo, R.N., M.N.S., Ph.D.

บทคดยอ

ในปจจบน เมอไดยนดานลบของวยรนตงครรภมกท าใหผเกยวของรสกยงยาก ล าบากใจ ทงๆททราบความจรงกนอยแลววาการตงครรภวยรนเปนชวงเวลาทยากล าบากส าหรบมารดาและทารก ทงเรองความเสยงในดานสขภาพ การหยดพกการศกษา การใชยาและสารเสพตด การทารณกรรมเดก, ความรนแรงในครอบครว, ความยากจน, ภาวะซมเศราและอนๆ แทนทจะมองวาการตงครรภวยรนเปนความลมเหลวควรเปลยนมมมองวาวยรนตงครรภอาจจะเปน เปนจดเปลยนททาทาย เพราะส าหรบส าหรบวยรนบางคนการตงครรภชวยใหชวตพวกเขาประสบความส าเรจมากขน หากเรามกลมใหความชวยเหลอสนบสนน และสามารถเชอมโยงแลกเปลยนประสบการณกบบคคลทชวยใหพวกเขาผานชวงชวตจรงทส าคญนไปได

ค าส าคญ: วยรนตงครรภ,จดเปลยนททาทาย

Abstract At present, we are all a little tired of hearing the negative aspects of teenage pregnancy. We

know that teenage pregnancy is a difficult time for mother and baby to face health problems, finish their educations, an increased risk for drugs and substance abuse, violence, child abuse, domestic violence, poverty, depression, and the list goes on. Instead of looking that teenage pregnancy is failing.We looking at the different view, Teenage pregnancy can be a turning point challenging time. For some teens, pregnancies actually helped them to lead more successful lives. That’s why we have created a specialized support group just for pregnant teens to help them through this critical period real-life experiences.

Keywords: teenage pregnancy, Turning Point Challenge

บทน า สถานการณการตงครรภในกลมแมวยรน อายระหวาง 13-19 ป เปนปญหาในสงคมทสะสมมาอยางตอเนอง

จากสถตสาธารณสข (ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย, 2557) พบวาภาวะเจรญพนธในประเทศไทยไดลดต ากวาระดบทดแทน อตราการเจรญพนธรวมไดลดลงถงระดบ 1.5 ซงจากการส ารวจประชากรหญง 1,000 คน ป 2539 มการตงครรภ 31 คน และในป 2554 ลดลงเหลอ 24 คน ขณะทอตราการคลอดบตรของวยรน อาย 15 -19 ป ตอหญงวยเดยวกน 1,000 คน ในชวง 11 ปมแนวโนมสงขนมาเรอยๆ ตงแตป 2546 ถง ป 2550 และลดลงใน

448

ป 2551 ทอตรา 39.79 หลงจากนนกมแนวโนมสงขนโดยในป 2554 มอตราสงสดท 46.60 และคอยๆลดลง ในป 2556 ทอตรา 41.54 อนาคตประเทศไทยอาจตองเผชญปญหา “เดกดอยคณภาพ” ถาสภาวะการมบตรของวยรนไทยไมไดรบการแกไขปญหาอยางแทจรง การพฒนาคณภาพประชากรตองเรมตงแตการเกด โดยมการเตรยมความพรอมพอแมกอนตงครรภดแลครรภขณะคลอด และหลงคลอดทงแมและทารก การเกดทมคณภาพจะตองเปนผลมาจากการตงครรภทผหญงมความพรอมและตงใจ การมเพศสมพนธในวยเรยนนอกจากเปนสาเหตการตดเชอโรคตดตอทางเพศสมพนธและเอดสเพมขน (วลยา ธรรมพนชวฒน, 2553) ยงเปนสาเหตของการตงครรภไมพรอมและไมต งใจอกดวย จะเหนไดวาในชวง ป 2551 –2555 พฤตกรรมการมเพศสมพนธในวยเรยนของเยาวชนไทยมแนวโนมสงขนเรอยๆ แมวากระทรวงสาธารณสขไดออกนโยบายและยทธศาสตรพฒนาอนามยการเจรญพนธแหงชาตฉบบท 1 ด าเนนการในป 2553-2557 มจดประสงคขอหนงคอ ลดปญหาการตงครรภของมารดาอายต ากวา 20 ปกตาม แตประเทศไทยยงคงมสถตผหญงตงครรภโดยมอายต ากวา 20 ป สงขนอยางตอเนองในชวง 20 ปทผานมา เรามการศกษาวจยทเกยวของกบวยรนตงครรภกนอยางกวางขวางในหลายๆแงมม เชนการหาสาเหตของการตงครรภ ปญหาดานสขภาพในระยะตงครรภและระยะคลอด ปญหาดานจตสงคม ปญหาการทารณกรรมและสมพนธภาพของมารดาและทารก ปญหาดานการปรบตวและแบบแผนในการด าเนนชวต เปนตน จะเหนไดวาการศกษาดงกลาว ท าใหเราไดผลการวจยทหลากหลายประเดน เชนทราบสาเหตวาสวนใหญเกดจากการมเพศสมพนธโดยไมพรอม ขาดความรในการปองกนทงกอนและหลงการมเพศสมพนธ สงผลใหเกดการตงครรภไมพงประสงค ซงเสยงตอการท าแทงผดกฎหมาย และสงผลกระทบตอเดกทจะเกดมา (ศรตยา รองเลอน, ภทรวลย ตลงจตร และสมประสงค ศรบรรกษ , 2555) หลายหนวยงานพยายามเขามาชวยแกไขปญหาในหลากหลายรปแบบเพอน าไปหาทางปองกนแกไข.แตสถตการตงครรภวยรนกลบมแนวโนมทสงขน (ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2558) คงถงเวลาแลวทสงคมไทยตองยอมรบความจรงวาวธการแกปญหาโดยการพยายามลดจ านวนมารดาวยรน ควรตองท าควบคไปกบการใหความชวยเหลอวยรนทตงครรภแลวใหสามารถผานชวงวกฤตของชวตไปใหได แทนทจะมองในเชงลบ ควรมองเปนโอกาสในการเรยนรชวตจรง เปนจดเปลยนททาทายใหมารดาวยรนผานประสบการณจรง และสรางกลมเพอสนบสนน ประคบประคองกนและกน ใหเกดมมมองใหมในการด าเนนชวต

ผลกระทบของการตงครรภในวยรน ผลกระทบของการตงครรภทมตอตววยรนตงครรภ มทงผลกระทบทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานครอบครว

และสงคม ดงน 1. ผลกระทบทางดานรางกาย การตงครรภในวยรนจะท าใหเกดภาวะแทรกซอนไดมากกวาการตงครรภในสตร

ทมอายมากกวา 20 ป ภาวะแทรกซอนท เกด ขนม ไดท งในระยะต งครรภ ระยะคลอด และระยะหลงคลอด ภาวะแทรกซอนในระยะตงครรภ ไดแก การมภาวะโลหตจาง ภาวะทพโภชนาการ ภาวะความดนโลหตสงระหวางตงครรภ การแทงบตร และการคลอดกอนก าหนด เนองจากสตรวยรนทตงครรภมกจะขาดความสนใจในการดแลตนเอง มการฝากครรภลาชา หรอไมมการฝากครรภ ส าหรบภาวะแทรกซอนในระยะคลอด ไดแก การทศรษะทารกไมไดสดสวนกบเชงกรานมารดา และภาวะแทรกซอนในระยะหลงคลอด ไดแกการตกเลอดหลงคลอด และมการฉกขาดของหนทางคลอดมาก (Pillitteri, 1995) ซงภาวะแทรกซอนดงกลาวจะสามารถปองกนไดโดยวยรนตงครรภ มการไปฝากครรภตงแตในระยะไตรมาสแรกของการตงครรภและฝากครรภอยางเนอง วยรนตงครรภมกจะไปฝากครรภลาชา เนองจากไมยอมรบการตงครรภ มความยงยากเกยวกบการวางแผนอนาคตของตนเอง และมฐานะยากจน ภาวะแทรกซอนจากการตงครรภของวยรนจะมากกวาผทมอายเกนกวา20 ปโดยเฉพาะอยางยงมฐานะยากจน เกดภาวะทพโภชนาการ ไมไดฝากครรภหรออายนอยกวา17 ป ยงอายนอยเทาใดกยง มโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของการตงครรภทงในระยะการคลอด ระยะคลอดและหลงคลอดไดมากขน

ผลกระทบทเกดกบทารกไดแกการคลอดกอนก าหนด และทารกน าหนกนอย นอกจากนในระยะยาวยงพบวามารดาวยรนทไมสามารถเรยนรและเขาใจพฤตกรรมและอารมณของบตร ไมมความอดทนในการตงครรภท าใหเกดการท าแทง หรอถาคลอดบตรการเลยงดบตรจงอาจท าใหเกดการทอดทงบตร ท ารายรางกายหรออาจถงขนฆาบตรของตนได

449

(ศรเพญ ตนตเวสส, ทรงยศ พลาสนต, อนทรา ยมาภย, ชลญธร โยธาสมทร, อภญญา มตเดช ,และณฐจรส เองมหสกล, 2556) ทารกทเกดจากวยรนตงครรภทยากจนมกมภาวะทางโภชนาการทต า สงผลตอพฒนาการทางดานจตสงคม อกทงมารดาในกลมนยงมปญหาดานพฤตกรรมดวยจากการศกษาของเฟอรสเตนบอรกและคณะ (Furstenberg et. al, 1987 cited in May & Mahlmeister, 1994) พบวาผลกระทบตอบตรในวยเรยนและวยรน ซงศกษาตดตามบตรของมารดาวยรนในชวง 17 ปตอมา พบวาสวนใหญจะมความลมเหลวทางดานการเรยน โดยรอยละ 50 มการเรยนซ าชน รอยละ 40 มปญหาเกยวกบระเบยบวนย ขาดเรยน มพฤตกรรมรนแรงและถกพกการเรยน (สพชฌาย สหะวงษ, 2554) สวนหนงมปญหาการมเพศสมพนธเรวและมปญหาการตงครรภ สวนหนงมปญหาการหนออกจากบาน มปญหาดานกฎหมาย และมปญหาการใชสารเสพตด

2. ผลกระทบทางดานจตใจ เมอมการตงครรภเกดขน จะมการเปลยนแปลงดานฮอรโมนท าใหมการเปลยนแปลงดานอารมณและจตใจ หญงตงครรภวยรนมกจะมอารมณแปรปรวนงาย มกครนคดถงแตเรองของตนเอง โดยเฉพาะอยางยง ถาเปนการตงครรภทยงไมพรอมหรอเปนการตงครรภนอกสมรสจะท าใหหญงตงครรภวยรน มความกลววาผปกครองจะรวตกกงวล สบสนกบเหตการณทเกดขน รสกอบอาย บางคนอาจไมตองการทารกในครรภ ละแกไขปญหาดวยการท าแทง (สรศกด ฐานพานชสกล, 2555) นอกจากนนหญงตงครรภไมไดรบการยอมรบจากบดาของทารกในครรภถกปฏเสธความรบผดชอบ ถกทอดทง หรอไมไดรบการยอมรบจากบดามารดาอาจท าใหสตรวยรนรสกไรคณคาและอาจฆาตวตายเพอหนปญหาการตงครรภไมพงประสงค

3.ผลกระทบตอครอบครว บดามารดาและสมาชกในครอบครวของวยรนตงครรภ โดยเฉพาะเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยน มกจะมความโกรธ ผดหวงและอบอายเมอทราบวาบตรสาวตงครรภจงมกไมยอมรบการตงครรภ และถกฝายชายปฏเสธ ไมรบผดชอบ อาจมการกดกน ไมใหฝายชายเกยวของกบบตรทเกดมา (สรศกด ฐานพานชสกล, 2555) บางครอบครวอาจตองมภาระหรอมปญหาการเลยงดทงมารดาวยรนและบตรทเกดมาเพมขนดวย โดยเฉพาะในครอบครวทมรายไดนอย จงอาจน ามาซงความเครยดของครอบครวได

4.ผลกระทบตอสงคม ผลกระทบตอสงคมอนเนองมาจากการตงครรภในวยรน ไดแกปญหาเกยวกบการท าแทงซงเปนปญหาทเกยวของกบกฎหมายและศลธรรม นอกจากนนการทสงคมตองแบกรบภาระเลยงดเดกทถกทอดทงและมปญหาครอบครว ท าใหรฐบาลสญเสยคาใชจายในเรองการเลยงดการจดการศกษา การรกษาพยาบาล และสวสดการสงคมอน ๆ แกเดกเหลานนเปนจ านวนมากในแตละปดวย วยรนตงครรภโดยเฉพาะถาเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยน อาจถกต าหนตเตยนและไมไดรบการยอมรบจากครอบครว สงคม ท าใหตองแยกจากสงคม กลมเพอน (มาลวล เลศสาครศร, 2557) และถาไมไดรบการยอมรบจากฝายชาย อาจตองเลยงดบตรตามล าพง นอกจากนน ถามการสมรสเกดขนมกพบวาอตราการหยารางเพมสงขนในกลมครอบครววยรน (อดณา ศรสมบรณ , เยาวลกษณ เสรเสถยร, ฉววรรณ อยส าราญ และวรรณา พาหวฒนกร, 2554)

จากผลกระทบดงกลาวขางตน สงผลใหวยรนตงครรภ ตองแบกรบปญหาตางๆ เปนชวงวกฤตในชวต การจะกาวขามผานชวงนไปไดตววยรนเองตองมการปรบตวอยางมาก และตองสามารถปฏบตหนาทตามภารกจหรอตามพฒนกจของการตงครรภตามขนตอน (Duvall. A, 1977) หากสามารถเผชญปญหาขณะตงครรภและปฏบตตามขนตอนของพฒนกจในขณะตงครรภไดส าเรจจะท าใหขามผานจดเปลยนนไดอยางมประสทธภาพ พฒนกจของการตงครรภในสตรวยรน

วยรนตงครรภทประสบความส าเรจในการปฏบตหนาทตามพฒนกจของการเปนมารดาระยะตงครรภจะสามารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดาซงจะสงผลตอพฒนกจของการเปนมารดาในระยะตอๆไปได ซงพฒนกจในระยะตงครรภ มดงตอไปน (May & Mahlmeister, 1994)

1.การยอมรบการตงครรภ (Accepting the pregnancy) โดยทวไปการตงครรภน ามาซงความยนดและความสขแกหญงตงครรภและครอบครวถาการตงครรภนนเปนการตงครรภทมการวางแผนและมความพรอมส าหรบการมบตร ซงจะชวยใหวยรนตงครรภมการยอมรบการตงครรภไดงาย ในทางตรงขามถาการตงครรภนน เปนการตงครรภในขณะทยงไมพรอม เชน การตงครรภนอกสมรส ตงครรภในวยเรยน วยรนตงครรภจะรสกตกใจ เสยใจ กลมใจ กลว กงวลใจ โดยกลววาครอบครวและสงคมจะร กลวหมดอนาคต กลวจะมปญหาการคลอด (ชมพนช ดอกค าใต , 2555). เปนตน

450

วยรนทยงไมพรอมในการตงครรภจะหมกมนอยกบปญหาของตนเอง ไมยอมรบการตงครรภโดยบางคนจะหาทางออกโดยการท าแทง หรอถามการด าเนนการตงครรภตอมกขาดความสนใจในการดแลตนเองและทารกในครรภเชน ไมไปฝากครรภหรอไปฝากครรภลาชา (ดลฤด เพชรขวาง, จรรยา แกวใจบญ, เรณ บญทา และ กลยา จนทรสข, 2554) ปฏบตตนในขณะตงครรภไมเหมาะสม และด าเนนชวตเชนเดยวกบกอนตงครรภ

2.การสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภ การทวยรนตงครรภจะสามารถสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภไดนนจะตองรบรวาทารกในครรภเปนอกชวตหนง ซงจะสามารถรบรไดอยางชดเจนเมออายครรภมากขนและทารกในครรภมการดนเกดขน อยางไรกด ผทมความพรอมในการตงครรภจะมความรสกรกทารกในครรภไดตงแตแตทราบวาตนเองตงครรภในขณะทคนทไมพรอมและไมตองการมบตรจะสรางสมพนธภาพกบ ทารกในครรภไดลาชาหรอไมสามารถสรางสมพนธภาพทดกบทารกในครรภ บางคนจะรสกร าคาญเมอลกดน บางคนอาจรสกเฉยๆตอบตร โดยบางคนอาจรสกทงรกและเกลยดบตร การทไมสามารถสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภไดส าเรจอาจท าใหเกดปญหาการละเลยไมสนใจหรอทอดทงบตรในภายหลงได (นภาพร นพพฒนกล และวณา จระแพทย, 2557)

3.การปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเองในการปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเอง แบงไดเปนการปรบตวดานรางกายและการปรบตวดานจตใจ

3.1 การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ตองมการปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายทงขนาดการเคลอนไหวและการท าหนาทของรางกายวยรนตงครรภบางคนทไมสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายหรอภาพลกษณของตนไดส าเรจจะรสกไมพอใจทรปรางมองดนาเกลยด รสกอดอดไมคลองตว รสกอายททอ งขยายใหญขน ในขณะทผทสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายขณะตงครรภไดจะรสกพอใจทครรภขยายใหญขน ซงแสดงวาลกแขงแรงหรอรสกวาเปนเรองปกตของหญงตงครรภ (พมพศร พรหมใจษา , กรรณการ กนธะรกษา และจนทรรตน เจรญสนต, 2557)

3.2 การเปลยนแปลงดานอารมณ จะมการเปลยนแปลงดานอารมณซงอาจมผลมาจากการเปลยนแปลงดานฮอรโมน จะมความรสกหงดหงดโมโหงายใจนอย บางคนอาจรสกกลวและวตกกงวลเกยวกบสขภาพของบตรในครรภเชน กลวลกพการ กลวลกไมแขงแรง บางคนจะกลวและวตกกงวลเกยวกบการคลอดอยางไรกดบางคนรบรวาตนเองมอารมณดขน และใจเยนมากขน เนองจากการตงครรภและการมบตรท าใหตองเปนผใหญขน (บญฤทธ สขรตน, 2557)

4.การปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรส หญงตงครรภจะมการปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรสใน 2 เรองคอจะมการพงพาอาศยคสมรสมากขนและจะมการเปลยนแปลงดานความสมพนธทางบางคนแยกทางกบสามเพศ (กลธดา หตถกจพาณชกล, 2555)

5.การเตรยมการคลอดและการเปนมารดา พฒนกจของการเปนมารดาในระยะตงครรภจะสมบรณเมอตงครรภมการเตรยมตวเพอการคลอดและเตรยมตวส าหรบบทบาทการเปนมารดา (Duvall, A, 1977) โดยสวนใหญจะมการพดคยสอบถามเรองราวเกยวกบการเตรยมตวเพอการคลอดหาความรเกยวกบการปฏบตตนในระยะทตงครรภและระยะคลอดรวมทงหาความรเกยวกบวธการเลยงดเดก

6. การยอมรบบทบาทการเปนมารดาหญงตงครรภจะยอมรบบทบาทการเปนมารดา โดยจะเรมเรยนรบทบาทการเปนมารดาในระหวางตงครรภโดยเรยนรจากจนตนาการ การสงเกตจากมารดาคนอน ๆ การเลอกพฤตกรรมเพอเลยนแบบหรอหลกเลยง รวมทงการทดลองแสดงบทบาทสมมตโดยการทดลองเล ยงเดกคนอน ๆ การเรยนรเหลานจะชวยใหหญงตงครรภ สามารถเตรยมตวส าหรบบทบาทการเปนมารดาได

จากพฒนกจ 6 ขนตอนขางตน วยรนตงครรภตองพยายามเรยนรดวยตนเอง และจากสงคมรอบขางเพอใหตนกาวผานพฒนาการของชวตไปอกขน และด าเนนชวตตออยางมนใจ (Friedman, M.M, 1986)

451

การสงเสรมสขภาพวยรนในระยะตงครรภ

วยรนตงครรภสามารถมสขภาพดโดยไดรบการกระตนใหดแลตวเองและทารกในครรภอยางถกตองและเหมาะสม เพราะนอกจากตองดแลทารกในครรภเพมขนแลวตววยรนเองยงอยในวยเจรญเตบโตดวย การสงเสรมสขภาพตนเอง สามารถปฏบตได ดงน

1. ไปรบบรการฝากครรภโดยเรวอยางตอเนอง เพอรบการประเมนสขภาพมารดาและทารกในครรภ2. ตรวจคนหาโรคตดตอทางเพศสมพนธ และรบการรกษาทถกตองหากตรวจพบความผดปกต3. รบประทานอาหารสขภาพ ในระหวางตงครรภควรไดรบกรดโฟลค แคลเซยม เหลก โปรตนฟอสฟอรส

สารอาหารทจ าเปนอนๆ และวตามนกอนคลอด เปนประจ าทกวนเพราะชวยในการเตบโตของตนเองและทารกในครรภ

4. ออกก าลงกายและบรหารรางกายอยางเหมาะสม เขารวมโปรแกรมการบรหารรางกายเพอเตรยมความพรอมในการคลอด

5. ควบคมน าหนกใหเหมาะสม ดวยการบรโภคอาหารทมประโยชน ไมปลอยใหน าหนกเพมมากหรอลดมากจนเกนไป รวมถงการวางแผนควบคมน าหนกหลงคลอดดวย

6. หลกเลยงสารทมความเสยง เชน แอลกอฮอล บหร และยาเสพตดทผดกฎหมายอน ๆ ทมผลกระทบกบตนเองและทารกในระหวางตงครรภ รวมทงการใชยาตามใบสงของแพทยอยางระมดระวง

7. เมอเกดความทอแทใจ หาเพอนคยทใหก าลงใจ หาคนทผานประสบการณคลายๆกนแลวประสบความส าเรจในการแกปญหา มาชวยประคบประคองจตใจ

8. เตรยมตวเปนแมดวยการเขาเรยนเกยวกบการเตรยมตวคลอด การเลยงลกดวยนม การดแลทารกแรกเกด9. เตรยมปรกษาดานการเงน สถานทคลอด สถานทดแลบตรหลงคลอด และคนชวยดแลบตร

บทบาทพยาบาลในการเปนจดเปลยนททาทายใหวยรนตงครรภ พยาบาลสามารถมสวนรวมใหวยรนตงครรภ ผานชวงชวตจรงทส าคญนไปได ดวยการเขาใจและยอมรบวาการ

ตงครรภวยรนเปนความยากล าบาก ชวยประสานความเขาใจในครอบครว ใหก าลงใจ สงเสรม สนบสนน ชวยใหชวตพวกเขาประสบความส าเรจมากขน เปนจดเปลยนททาทาย และใหบรการอยางครอบคลม ดงตอไปน

1. บรการขอมลขาวสาร ความรเกยวกบสขภาพวยรนในขณะตงครรภ ทถกตองครบถวน ทนสมย สะดวกรวดเรว ครอบคลมประเดนส าคญ ดวยระบบวธการ สอทหลากหลายนาสนใจ

2. บรการใหค าปรกษา รปแบบตางๆ ทงในและนอกเวลาราชการแกวยรนตงครรภ รวมทงพอแมผปกครอง ทงทมความเปนสวนตวและรกษาความลบ

3. ใหการดแลทไดมาตรฐานทงขณะตงครรภ คลอด หลงคลอด และระยะเลยงดบตรและการคมก าเนดทเหมาะสม โดยเปดโอกาสใหครอบครวเขามามสวนรวมบรการสงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟ ตามสภาพปญหาของวยรนตงครรภ ด าเนนการแบบองครวม ผสมผสาน เคารพและปกปองสทธผรบบรการ เขาถง และใชบรการไดสะดวกรวดเรว และไมตตรา ซ าเตม ทงในสถานพยาบาลและในระบบของภาคเครอขาย

4. ประเมนสถานการณ/ปญหาของวยรนตงครรภทตองการการดแลเฉพาะ (ตองอาศยการประเมนรายบคคล-case manager) ในกลมท ขาดเรยน การเรยนตกต า หยดเรยนกลางคน มปญหาความสมพนธในครอบครว เชน ถกแบงแยก ท ารายรางกาย มปญหาพฤตกรรมไมพงประสงค เชน ลกขโมย กาวราว ตดเกม ตงครรภไมพรอม รวมกบโรคตดตอทางเพศสมพนธ ใชสารเสพตด เชน บหร เหลา ยาบา เปนตน

5. จดกลมฝกทกษะชวตการเปนมารดา บดาเชน ฝกใชอปกรณตางๆ เชนชดคลมทองทเหมาะสม เสอผาของใชทารก อปกรณนงในรถของทารกอปกรณชวยอมทารก การใหนมบตร การอาบน าทารก เปนตน

452

6. ใหขอมลองคกรภาคเครอขายทใหการชวยเหลอแมวยรนและบตรสถานทปลอดภยส าหรบมารดาและทารกสถานทรกษาพยาบาลเมอตองการความชวยเหลอ หรอขอค าปรกษาและแหลงสนบสนนการชวยเหลอเลยงดบตร หนวยงานภาครฐ หรอชมชนทชวยเหลอดานการเงนหรอสงของ

7. จดกจกรรมเชงรกท าความเขาใจกบชมชนถงรากเหงาของปญหา ความเหนอกเหนใจ และการสรางความรบผดชอบรวมกนวา อบตการณวยรนตงครรภ เปนผลพวงของปญหาทชมชนตองรวมมอกนแกไข การจดหรอมอบหมายใหชมชนหรอหนวยบรการสขภาพในชมชนมการเยยมบานวยรนตงครรภเพอตดตามภาวะสขภาพ ตดตามใหมาตรวจตามนด ใหค าแนะน า และความชวยเหลอขณะทแมวยรนอยทบาน การท ากลมชวยเหลอ (group support) เพอใหแมวยรนไดมโอกาสแลกเปลยนประสบการณและดแลซงกนและกน หรอการเลอกวยรนทเคยผานประสบการณการตงครรภแลวกาวผานภาวะวกฤตในชวตแลวประสบความส าเรจ มาพดคยปรกษาเชอมโยงแลกเปลยนประสบการณทท าใหพวกเขาผานชวงชวตจรงทส าคญนไปได จดใหมศนยใหค าปรกษาและชวยเหลอแมวยรน หรอจดหนวยบรการเคลอนทเขาไปใหการปรกษาดแลแมวยรนในชมชน รวมถงการสรางเครอขายความรวมมอของกลมตาง ๆ ในชมชนกลมเพอนชวยเพอน และเสรมสรางศกยภาพของศนยพฒนาครอบครว หรอ หนวยงานทใหบรการสงคมส าหรบแมวยรนเพมขน

8. บรการสงตอหนวยงานทเกยวของ เนองจากการดแลชวยเหลอแมวยรนและครอบครว ตองเปนบรการทรอบดานครอบคลมความตองการทงดานรางกาย จตใจ และสงคม ดงนนการท างานของหนวยงานใดหนวยงานหนงจงไมสามารถใหบรการไดอยางครอบคลม จ าเปนตองใชทมสหวชาชพในการใหบรการ โดยผานระบบการใหความชวยเหลอแบบเบดเสรจ (one stop service) ซงจะชวยเหลอแมวยรนไดอยางเปนระบบ ครบวงจร และลดขนตอนทยงยากซบซอน

บทสรป ปญหาวยรนตงครรภเปนสงทสรางความล าบากใจใหกบวยรนและครอบครวเปนอยางมาก อาจไมจ าเปนตอง

ถามค าถามวา ท าไม เพราะอะไรตองเปนแบบน เราควรเปลยนค าถามททาทายกวา วาเราจะชวยเหลออยางไรใหกาวผานจดเปลยนตรงนไปได การคนหาวยรนตงครรภอยางรวดเรว การบรการดานสขภาพทเขาถงสะดวก รวดเรว การใหค าปรกษา การจดโปรแกรมทสงเสรมการเรยนรและการตดตามทตอนองและการสงตอทเหมาะสมจะชวยลดความคบของใจและท าใหวยรนตงครรภตระหนกถงคณคาในตนเอง วาพวกเขามตวตน เปนทตองการสงคม มความมนใจ กลาสอสารกบครอบครว ชมชนและสงคมภายนอก สงคมไทยอาจไดสมาชกทมคณภาพมากขน แค เปลยนวกฤตเปนโอกาส เปลยนปญหาเปนกระบวนการเรยนรดวยประสบการณจรง

เอกสารอางอง

กลธดา หตถกจพาณชกล. (2555). ผลของโปรแกรมการสอนรวมกบการมสวนรวมของสามตอการปรบตวดานบทบาทการเปนมารดาของมารดาวยรนในระยะหลงคลอด. ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

ชมพนช ดอกค าใต. (2555). การศกษาประสบการณการตงครรภไมพงประสงคในวยรน เขตต าบลไมยาอ าเภอพญาเมงราย จงหวดเชยงราย. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย,มหาวทยาลยพะเยา.

ดลฤด เพชรขวาง, จรรยา แกวใจบญ, เรณ บญทา และกลยา จนทรสข. (2554). การตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน.วทยาลยพยาบาลบรมราชชนนพะเยา.

นภาพร นพพฒนกล และวณา จระแพทย. (2557). ผลของการสงเสรมบทบาทการเปนมารดารวมกบการใชโปรแกรมคอมพวเตอรชวยสอนตอพฤตกรรมการดแลทารกแรกเกดของมารดาวยรนครรภแรก.วารสารเกอการณย. ปท 21(1), 144-160.

453

บญฤทธ สขรตน. (2557). การตงครรภในวยรน : นโยบาย แนวทางการด าเนนงาน และตดตามประเมนผล. (พมพครงท 2). นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

พมพศร พรหมใจษา, กรรณการ กนธะรกษา และจนทรรตน เจรญสนต. (2557).ผลของการสงเสรมการสนบสนนทางสงคมตอบทบาทการเปนมารดาในสตรตงครรภวยรน.พยาบาลสาร.41(1), 97-106.

มาลวล เลศสาครศร. (2557). ปจจยทเกยวของกบการตงครรภไมพงประสงคของสตรวยรนตามการรบรของนกศกษาชน ปท 1 วทยาลยเซนตหลยส.วารสารพยาบาลทหารบก.15(1), 90-98.

วลยา ธรรมพนชวฒน. (2553). เพศศกษาส าหรบวยรนไทย.วารสารสภาการพยาบาล. 25(4), 5-9. ศรเพญ ตนตเวสส, ทรงยศ พลาสนต, อนทรา ยมาภย, ชลญธร โยธาสมทร, อภญญา มตเดช และณฐจรส

เองมหสกล. (2014, September 15). การทบทวนสถานการณการตงครรภในวยรนไทย .รายงานการวจย จากสถานการณการตงครรภในวยรนในประเทศไทย 2556.Retrieved October 23, 2016, from http://www.hitap.net/research/13577.

ศรตยา รองเลอน, ภทรวลย ตลงจตร และสมประสงค ศรบรรกษ. (2555). การตงครรภไมพงประสงคในวยรน: การส ารวจปญหาและความตองการ การสนบสนนในการรกษาพยาบาล. วารสารพยาบาลศรราช. 3(2), 14-27.

สพชฌาย สหะวงษ. (2554). การศกษาประสบการณจากการสะทอนคดของนกเรยนหญงวยรน กรณทออกโรงเรยนกลางคนเนองจากการตงครรภไมพงประสงคและกรณยตการตงครรภ เพอเรยนตอไปในโรงเรยน.วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สรศกด ฐานพานชสกล. (2555). การตงครรภทไมตองการ.ในวกฤตในเวชปฏบตปรก าเนด. กรงเทพฯ:บรษท พ.เอ.ลฟวง จ ากด.

ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2557, July 17 ). สถานการณการคลอดบตรของวยรนไทย ป 2556 2557. Retrieved October 23, 2016, from http://www. dcy.go.th/webnew/uploadchild/cld/download/file_th_20152002002459_1.pdf.

ส านกอนามยการเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2558). คมอแนวทางปฏบตการดแลแมวยรน.(พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ศนยสอและสงพมพแกวเจาจอม.

อดณา ศรสมบรณ, เยาวลกษณ เสรเสถยร, ฉววรรณ อยส าราญ และวรรณา พาหวฒนกร. (2554). ผลของโปรแกรมการสงเสรมบทบาทการเปนมารดาตอความส าเรจในบทบาทการเปนมารดาของมารดาวยรนทไมไดวางแผนการตงครรภ. พยาบาลสาร.29(2), 74-81.

Duvall, A. (1977). Marriage and family relationships.(5th ed). Philadelphia:J.B. Lippincott. Friedman, M.M. (1986 ). Family nursing: theory and assessment. (2nd ed). New York: Appleton- Century

Crofs. May, K.A. &Mahlmesister, L.R. (1994).Maternal and neonatal nursing : Family centered care.(3rd

ed). Philadephia: J.B. Lippincott. Pilliteri, A. (1995). Maternal and child health nursing: Case of childbearing and family. (2nd ed). New

York: J.B.Lippincott.

454

การพฒนารปแบบผดแลผสงอายอยางมจตสาธารณะ DEVELOPMENT OF ELDERLY CAREGIVER WITH PUBLIC

CONCIOUSNESS MODEL

ดร.ขวญสมาณา พณราช 1

รศ.สมณฑา สทธพงซสกล 2

ผศ.ศรสรางค พฒธนานรกษ 3

ผศ.อญชล นวลคลาย 4

อาจารยสรวลย วรอณ5

บทคดยอ การวจยนมวตถประสงค เพอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย

ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกสาธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอายระหวางกอนและหลงการอบรมดวยกระบวนการพาอก การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง โดยใชการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก กลมตวอยาง คอ ประชาชนในต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม จ านวน 29 คน ไดมาจากการสมเลอกแบบเจาะจง จากประชาชนทมความสนใจในการดแลผสงอาย ในต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ระหวางวนท 1-10 เดอนธนวาคม 2560 โดยใชแบบทดสอบในการเกบขอมลกอนและหลงการอบรม สถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ Paired Sample t-test และ One-way ANOVA

หลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก ผลการวจยพบวา หลงการอบรมมคะแนนเฉลยสงกวากอนการอบรมในดานความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย, และพฤตกรรมการดแลผสงอายมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ทงหมดทกดาน ในสถานการณปจจบนและอนาคต คะแนนเฉลยมคาแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ 0.05 นอกจากนการประเมนสดาน คะแนนเฉลยมคาแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

ขอเสนอแนะจากการวจยครงน การอบรมดวยกระบวนการพาอกในดานความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกสาธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอายสามารถท าใหการมสวนรวมในการดผสงอายมประสทธภาพเพมขน ยงไปกวานนกระบวนการพาอกยงสามารถใชในการอบรมการเปนวทยากรฝกอบรมได เพราะฉะนนองคการปกครองสวนทองถนควรมนโยบายและแผนโดยจดกจกรรมการอบรมผดแลเพอใหประชาขนในทองถนไดพฒนาศกยภาพดวยการเพมพนความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย และทกษะการดแลผสงอาย เพอประโยชนของครอบครว และอาจน าไปประกอบอาชพหลก หรอสรางรายไดเสรมไดอกดวย

ค าส าคญ : ผดแลผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย พฤตกรรมการดแลผสงอาย

Abstract

The research objective was to compare mean scores of knowledge and understanding on elderly health care, elderly care skill, public consciousness on elderly care and elderly care behavior between before and after implementation through the PAIC process. This quasi-experiment research used the PAIC Process for training. The sample group of the 29 local

455

peoples were selected with purposive sampling from people who is interesting in elderly care and live in Khamriang Sub-district, Kuntarawichai District, Maha Sarakham Province during 1 -1 0 December 2017. The questionnaire was used to collect data with both before and after training. Paired t-test and One-Way ANOVA were used to analyze the data. After Participation-Appreciation-Influence-Control (PAIC) implemented, the results revealed that the mean scores of posttest of knowledge and understanding on elderly health care, elderly care skill, public consciousness on elderly care and behavior and training achievement were higher than pretest with statistical significance (p < 0.01for all aspects). In present and future situations illustrated that mean scores were not different with statistical significance (p > 0.05 and p > 0.05). Furthermore Four Dimensional Evaluation, the mean scores were not different with statistical significance (p > 0.05). Recommendation of the research, training on knowledge and understanding on elderly health care, elderly care skill, public consciousness on elderly care and elderly care behavior with PAIC process, it is able to increase participation on elderly care, the PAIC process can used to train the trainer of training, therefore, the local administrative organization should formulate policy and plan by arranging the activities on elderly caregiver training for local people to develop their competencies by increasing their knowledge and understanding on elderly health care, elderly care skill, public consciousness on elderly care and elderly care behavior. This will be benefit for their family and they are able to use it as an career or complementary income. Keywords: Elderly caregiver, Elderly care skill, Public consciousness on elderly care, Elderly care behavior 1-5 อาจารยประจ าคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน บทน า

ในป ค.ศ.2015 แผนกประชากรของหนวยงานสวสดการสงคมและเศรษฐกจไดรายงานเกยวกบประชากรสงอายวาประชากรโลกนนมแนวโนมวาประชากรสงอายทจะสงขนโดยเฉพาะอยางยงประเทศท พฒนานอยในหกภมภาคอาฟรกา เอเชย (ยกเวนประเทศญปน) ลาตนอเมรกน แครบเบยน อเมรกาเหนอ และโอซเนย (ยกเวนประเทศออสเตรเลย และนวซแลนด) ภมภาคทมการพฒนามากกวาซงประกอบดวยภมภาคอน ๆ ยกเวนสามประเทศจากภมภาคท พฒนานอยทประกอบดวย 48 ประเทศ พบวา ระหวางป ค.ศ. 2015 ถง ค.ศ. 2030 ประชากรสงอาย 60 ป และมากกวา จะมถงรอยละ 56 โดยจะเพมจ านวนจาก 901 ลานเปน 1.4 พนลานในป ค.ศ. 2050 แสดงวาโครงสรางของประชากรไดเปลยนแปลงเขาไปสสงคมผสงอาย (Aging Society) โดยสมบรณ ซงขณะนยโรปกลายเปนภมภาคทมผสงอายมากทสดในโลก โดยเฉพาะอตาล กรซ เยอรมน สวสเซอรแลนด หลายตอหลายประเทศ จงพยายามศกษาและวจยเกยวกบผสงอายมากขนเพอพฒนาประเทศของตนใหสงคมผสงอายมคณภาพ คอ “สงคม

456

ผ ส งอ าย ท ม ค ณ ภ าพ ” ต อ ไป ใน อน าคต (Department of Economic and Social Affairs Population Division, 2015)

ประเทศไทยมประชากรสงอายเพมขน จาก 4 ลานคน (รอยละ 6.8 ) ในป 2537 เปน 10 ลานคน (รอยละ 14.9 ) ในป 2557 และคาดวาจะเพมเปน 20.5 ลานคน (รอยละ 32.1) ในป 2583 โดยในป 2558 กระทรวงสาธารณสขด าเนนการประเมนคดกรองสขภาพผ สงอาย จ านวน 6,394,022 คน พบวาเปนกลมตดสงคมประมาณ 5 ลานคนหรอรอยละ 79 และเปนผสง อายทมภาวะพงพง กลมตดบานตดเตยงจ าเปนตองสนบสนนบรการดานสขภาพและสงคม ประมาณ 1.3 ลานคน หรอรอยละ 21 เพราะฉะนนส านกงานอนามยผสงอาย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขจงเลงเหนถงความส าคญการเตรยมพรอมการดแลผสงอายอยางเปนระบบนนจะตองมแผนการพฒนาสงคม และเศรษฐกจเพอรองรบระบบสงคมในอนาคตตอไป (เอกชย เพยรศรวชรา, 2556) ในปจจบนปญหาสขภาพของประชาชนในประเทศไทยไดเปลยนแปลงรปแบบไปตามสภาพเศรษฐกจและสงคมทมความซบซอนมากขน การเปลยนแปลงทเหนไดชดทางดานสขภาพอนามยคอจากโรคเรอรงซงมแนวโนมสงขน เชน โรคมะเรง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคเบาหวาน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2547:26) จากการส ารวจสภาวะการท างานของประชากร พ.ศ. 2551 ประชากรผสงอายวยตน (อาย 60-69 ป ) มรอยละ 59 ผสงอายวยกลาง (อาย 70-79 ป ) มรอยละ 32 และผสงอายวยปลาย (อาย 80 ป ขนไป) มรอยละ 10 สวนสถานการณปญหาสขภาพของผสงอาย พบวา มโรคประจ าตวเรอรง รอยละ 72–80 มอาการปวดตามขอตาง ๆ รอยละ 43-48 โรคความดนโลหตสง รอยละ 14-27 มโรคเบาหวาน รอยละ 3-9 มปญหาเกยวกบเทาท าใหเดนไมสะดวก รอยละ 16.34 มปญหาหกลม โดยหกลมนอกบานมากกวาในบานและมกเกดจากการสะดดสงกดขวางหรอพนลน รอยละ 10 (ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน, 2552) ในกลมวยสงอาย แมจะมอายยนยาวขนแตประสบปญหาการเจบปวยดวยโรคเรอรงเพมขนโดยพบวารอยละ 31.74 เปนโรคความดนโลหตสง รองลงมาคอ เบาหวาน รอยละ 13.32 และหวใจรอยละ 7.03 สงผลตอภาระคาใชจายดานการรกษาพยาบาลของภาครฐในอนาคต ซงสอดคลองกบการสงเสรมการลดปจจยเสยงดานสขภาพอยางเปนองครวม โดยสรางเสรมสขภาวะคนไทยใหมความสมบรณแขงแรงทงรางกายและจตใจ พฒนาความรและทกษะในการดแลสขภาพของตนเอง ครอบครว ชมชน สรางการมสวนรวมในการพฒนานโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพควบคกบการพฒนาระบบบรการสาธารณสขใหมคณภาพ (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2557)

การดแลสขภาพของผสงอายจงเปนเรองส าคญของการจดการสขภาพของผดแลทตองใหความส าคญวาการดแลสขภาพผสงอายทดตองค านงถง การใหความดแลทถกสขลกษณะ ภายใตการปฏบตท เหมาะสม และมสภาพแวดลอมทสนบสนนการดแลผสงอายอยางมประสทธภาพและประสทธผล รวมทงการสรางเสรมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมแกผสงอาย ดแลการออกก าลงกายใหสม าเสมอ จดการใหผสงอายมการพกผอนและนนทนาการทเหมาะสมกบอาย และสภาพรางกายของของผสงอายแตละคน โดยรวมถงการฟนฟทงภายในคอจตใจและภายนอกคอรางกายของผสงอายของแตละราย ทงเพราะหากสภาวะสขภาพของผสงอายแตละรายนนยอยแตกตางกนตามวย สภาพกายภาพ จตใจ เศรษฐกจ และสงคม แตถาผดแลมจตส านกสาธารณะในการดแลผสงอายอยางแทจรง กอรปดวยความรก เมตตา กรณา และมความรความเขาใจในเรองการดผสงอายอยางถกตองตามหลกวชายอมจะมสวนชวยเสรมสรางความแขงแรงของสขภาพของผสงอายไดเปนอยางดยง อก

457

ทงซงจะสรางเสรมความมนคงทางเศรษฐกจ สงคม และคณภาพชวตของผสงอาย และประเทศโดยปรยาย การดแลสขภาพของผสงอายทดของผดแลผสงอายจะเปนองคประกอบส าคญอยางยงในการสนบสนนท าใหผสงอายมความรสกดตอตนเอง ครอบครว และมคณภาพชวตทด ดงนนการดแลสขภาพผสงอายจงครอบคลมถงอารมณ จตวญญาณ ฟนฟทางกายภาพและ หรอสงคมทท าใหผสงอายสามารถสรางความสมดลในชวต และมความสขกาย และสขใจมคณภาพชวตทดอยางแทจรง (Pusdorn et al., 2012; Jukravalchaisri et al., 2013)

ตามแผนพฒนาเศรษฐกจสงคมแหงชาตฉบบท12 (พ.ศ.2560-2564) ฉบบปจจบนจะมประเดนการเตรยมพรอมดานก าลงคนและการเสรมสรางศกยภาพของประชากรในทกชวงวย มงเนนการยกระดบคณภาพทนมนษยของประเทศ โดยพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงวย เพอใหเตบโตอยางมคณภาพ การหลอหลอมใหคนไทยมคานยมตามบรรทดฐานทดทางสงคม เปนคนด มสขภาวะทด มคณธรรมจรยธรรม มระเบยบวนย และมจตส านกทดตอสงคมสวนรวม การพฒนาทกษะทสอดคลองกบความตองการในตลาดแรงงานและทกษะทจ าเปนตอการด ารงชวตในศตวรรษท ๒๑ ของคนในแตละชวงวยตาม ความเหมาะสม การเตรยมความพรอมของก าลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทจะเปลยนแปลงโลกในอนาคต ตลอดจนการยกระดบคณภาพการศกษาสความเปนเลศ การสรางเสรมใหคนมสขภาพดท เนนการปรบเปลยนพฤตกรรมทางสขภาพและการลดปจจยเส ยงดานสภาพแวดลอมทสงผลตอสขภาพ โดยส านกงานอนามยผสงอาย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขโดยไดจดท าคมอการดแลผสงอาย โดยมแนวทางการปฏบตใหแกผดแลผสงอายใหมประสทธภาพมากทสด เพอใหผสงอายไดรบการดแลทมคณภาพ สมศกดศรและมคณภาพชวตทด (กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข, 2557)

จากการศกษางานวจยจ านวนหลายเรองในทางสขภาพ ดวยการจดอบรมโดยใชกระบวนการอบรมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอกสามารถพฒนาใหผเขารบการอบรมเกดจ ตส านกสาธารณะในการปฏบตตนเพอตนเอง ครอบครว และสงคม รวมทงสามารถถายทอดความรความเขาใจทรบจากการอบรมไมวาจะเปนการดแลสขภาพ หรอการอนรกษสงแวดลอม ในงานวจยหลายเรองดงเชนงานวจยของ ขวญสมาณา พณราช และคณะ (Phinnarach, et al., 2012b) เรองการพฒนารปแบบความเขมแขงของชมชนดวยการดแลสขภาพโดยใชกระบวนการพาอก และ นภาภรณ จงวฒ เวศย และคณะ (Jongwutives, et al., 2012a) วจย เรองการพฒนารปแบบการจดการสงแวดลอมของโรงพยาบาลโดยกระบวนการพาอก รวมทงงานวจยของวนทนา กลางบรมย (2557) เรอง การพฒนารปแบบชมชนเขมแขงในการปองกน ควบคมโรคมาลาเรย ในจงหวดกาฬสนธ และ ดวงสมร กองกล และคณะ (Gonggool et al., 2012a) วจย เรองการพฒนาเครอขายอาสาสมครสงแวดลอมศกษาดวยกระบวนการพาอก ดงทนงนภส เทยงกมล ไดพฒนาเปนทฤษฎการสรางแรงบนดาลใจในการมจตสาธารณะในการรกษาสขภาพ และอนรกษสงแวดลอม (นงนภส เทยงกมล, 2554)

ส านกงานอนามยผสงอาย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขจงเลงเหนความส าคญในการพฒนาใหมผดแลผสงอายตามมาตรฐานทางวชาการซงเปนการพฒนาระบบการดแลผสงอายในรปแบบทหลากหลายเพอชวยบรรเทาปญหาทางดานสขภาพทจะเกดขนกบผสงอายทงในปจจบนและในอนาคต และเปนการพฒนาทสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคม

458

แหงการเรยนร โดยยดคนเปนศนยกลางการพฒนาทงในดานการจดบรการสขภาพและสวสดการสงคมอยางบรณาการ โดยการมสวนรวมของทกภาคสวนอยางตอเนองตามแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 10 (กระทรวงสาธารณสข, 2550) บคคลผซงมบทบาทหนาทในการใหความรดานการดแลสขภาพ อนประกอบดวย แพทย พยาบาล โภชนากร เภสชกร นกกายภาพบ าบด นกสงคมสงเคราะห บคลากรสาธารณสข แมวาทกฝายมหนาทในการสงเสรมสขภาพ ปองกนความเจบปวย สอนและใหค าปรกษาเกยวกบสขภาพ แตการพฒนาศกยภาพผดแลผสงอายอยางถกตองตามหลกวชาเพอตอบสนองสงคมผสงอายของประเทศไทยนนยอมเปนประโยชนตอผสงอายเอง และลดภาระของครอบครวของผสงอาย และสงคมโดยรวม จงเปนแนวทางการปฏบตทเหมาะสมกบสงคมผสงอายโดยแทจรงเปนรปธรรม (Pusdorn et al., 2012; Jukravalchaisri et al., 2013)

การวจยครงนเพอเปนการพฒนารปแบบผดแลผสงอายทมจตส านกสาธารณะ ซงเปนการเตรยมความพรอมใหแกผสงอาย ครอบครว ชมชนและสงคม ใหประสบความสขทางดานรางกาย จตใจ อารมณและสงคม อนจะสนบสนนใหทกฝายในสงคมด ารงชวตไดอยางมคณคาและมความสขอกดวย วตถประสงค

1. เพอศกษาการใชรปแบบการพฒนาผดแลผสงอายทมจตส านกสาธารณะ โดยใชการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) ของผดแลผสงอาย

2. เพอศกษาผลสมฤทธการใชรปแบบการพฒนาผดแลผสงอายทมจตส านกสาธารณะ โดยใชการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) ของผดแลผสงอาย พจารณาจาก

2.1 เปรยบเทยบความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอายกอนและหลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC)

2.2 เปรยบเทยบทกษะการดแลผสงอายการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) 2.3 เปรยบเทยบจตส านกธารณะการดแลผสงอายการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม

(PAIC) 2.4 เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลผสงอายการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC)

กรอบแนวคดในการท าวจย การศกษาวจยครงนเพอพฒนารปแบบการดแลสขภาพผสงอาย โดยสอดแทรกเนอหาสาระเกยวกบ ดานความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอาย

459

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการท าวจย สมมตฐาน 1. คะแนนความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอายหลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) สงกวากอนการประชม 2. คะแนนทกษะการดแลผสงอายหลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) สงกวากอนการประชม 3. คะแนนจตส านกธารณะการดแลผสงอายหลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) สงกวากอนการประชม 4. คะแนนพฤตกรรมการดแลผสงอายหลงการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวม (PAIC) สงกวากอนการประชม วธการวจย การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง โดยใชการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก กลมตวอยาง คอ ประชาชนในต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม จ านวน 29 คน ไดมาจากการเลอกแบบเจาะจง จากประชาชนทมความสนใจในการดแลผสงอาย ในต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม จดอบรมระหวางวนท 1-10 เดอนธนวาคม 2560 เครองมอทใชในการวจย 1. คมอการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมพาอก 2.แบบสอบถาม ประกอบดวย คณลกษณะทางประชากรจ านวน 7 ขอ ความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย จ านวน 7 ขอ ทกษะการดแลผสงอาย จ านวน 7 ขอ จตส านกสาธารณะการดแลผสงอาย จ านวน 7 ขอ และพฤตกรรมการดแลผสงอายจ านวน 7 ขอ โดยตรวจสอบคณภาพเครองมอ มดงน

460

2.1 หาคาความเทยงตรงเชงเนอหาของแบบสอบถาม โดยหาความสอดคลองระหวางแบบสอบถามกบ เน อห า โดยใช ส ต ร IOC (Index of Objective Congruence) (Rovinelli& Hambleton, 1977) โดยผทรงคณวฒ 5 ทาน เลอกขอทมคาตงแต 0.5 (0.67-1.00) มาใชในการวจย 2.2 หาคาความเชอมนของแบบสอบถามโดยใชสตรสมประสทธแอลฟา (Cronbach, 1951) มคาเชอมนของความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอาย และทงฉบบเทากบ 0.823, 0.845, 0.911, 0.876.และ 0.954 ตามล าดบ การเกบรวบรวมขอมล 1. จดการฝกอบรมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก (PAIC) เพอพฒนา การดแลสขภาพผสงอาย 2. ผชวยวจยแจกแบบทดสอบใหกบผเขารบการอบรมจ านวน 29 คน ทงกอนและหลงการอบรม 3. น าแบบทดสอบ มาตรวจสอบจ านวนและตรวจสอบความถกตองและความสมบรณของแบบทดและจดหมวดหมขอมลใหสะดวกตอการเตรยมการวเคราะหขอมล 4. น าขอมลทไดตรวจสอบแลวไปใชในการวเคราะหขอมลทางสถตตามล าดบตอไป สถตทใชในการวจย ใชสถตอยางงาย ไดแก การแจกแจงความถ (Frequency Distribution) คารอยละ (Percent) คาเฉลย (Mean) คาเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และการวเคราะหขอมลเพอทดสอบสมตฐานการวจย ไดแก การวเคราะหดวยสถตอางอง (Inferential Statistics) ดวยการสถตทใชในการวเคราะหขอมลคอ Paired Sample t-test และ One-way ANOVA (McDonal, 2014) สรปผลการวจย

1. ลกษณะประชากรของกลมตวอยาง ผลการศกษาลกษณะประชากรของกลมตวอยาง จ านวน 29 คน พบวาสวนใหญเปนเพศหญงอายระหวาง 25-55 ป มวฒการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย ลกษณะครอบครว เปนครอบครวเดยว อาศยบานของตนเอง และมรายไดระหวาง 5,001-10,000 บาท ตาราง 1.คณลกษณะประชากรของกลมตวอยาง

คณลกษณะประชากร กลมตวอยาง ความถ รอยละ

เพศ ชาย หญง

10 19

34.48 65.52

อาย ระหวาง 25-55 ป, คาเฉลย=32.00, S.D.=5.25

29

100.00

461

คณลกษณะประชากร กลมตวอยาง ความถ รอยละ

นบถอศาสนา พทธ อสลาม

28 1

96.55 3.45

ระดบการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย อาชวะศกษา ปรญญาตร ปรญญาโทและสงกวา

2 9 10 5 3 -

6..90 31.04 34.48 17.24 10.34

- ลกษณะครอบครว ครอบครวเดยว ครอบครวขยาย

19 10

66.52 34.48

ทอยอาศย บานของตนเอง เชา

20 9

68.97 31.03

รายได (บาท) <5,000 5001-10,000 10,001-15,000 15,001-30,000 30,001-50,000 >50,0000

5 18 5 1 - -

17.42 62.69 17.24 3.45

- -

รวม 29 100.00

1. การเปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอน

อบรมและหลงอบรมของกลมตวอยาง การอบรมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก ปรากฏผลดงตาราง 2 ตาราง 2 เปรยบเทยบคะแนนเฉลยกอนอบรมและหลงอบรมของกลมตวอยาง

หวขอทอบรม

หลงอบรม กอนอบรม t

p X S.D. X S.D.

ความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย

6.75 1.30 4.50 1.28 11.23 0.00**

ทกษะการดแลผสงอาย 32.45 5.77 24.15 4.69 20.15 0.00**

จตส านกธารณะการดแลผสงอาย

32.09 4.95 27.86 4.65 18.35 0.00**

462

หวขอทอบรม

หลงอบรม กอนอบรม t

p X S.D. X S.D.

พฤตกรรมการดแลผสงอาย

33.01 5.55 29.29 4.41 22.37 0.00**

ผลสมฤทธ 104.30 12.39 85.80 13.51 37.17 0.00**

** นยส าคญทางสถตทระดบ 0.01

จากตาราง 2 แสดงวา หลงอบรมดวยกระบวนการแบบพาอก พบวา คะแนนเฉลยของหวขอ ความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอาย สงกวากอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 3. การประเมนการมสวนรวม 3 ดานของกลมตวอยางในสถานการณปจจบน ประกอบดวยการประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอน และการประเมนโดยผอ านวยความสะดวก เพอใชตรวจสอบการมสวนรวมในสถานการณปจจบน ผลปรากฏ ดงตาราง 3 ตาราง 3 การประเมนการมสวนรวม 3 ดานของกลมตวอยางในสถานการณปจจบน

Source of Variation Sum of squares df Mean Square F Sig. Between Group Within Group Total

2.64 22.70 25.35

2 58 60

0.88 0.33

2.66 0.11

* นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จากตาราง 3 การประเมน 3 ดาน ประกอบดวยการประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอน และการประเมนโดยผอ านวยความสะดวก เพอใชตรวจสอบการมสวนรวมในสถานการณปจจบนพบวา ผลการวเคราะหดวย . One-way ANOVA พบวาคาเฉลยของคะแนนทงสามดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาการประเมนทงสามดานสอดคลองกน 4. การประเมนการมสวนรวม 3 ดานของกลมตวอยางในสถานการณอนาคต ประกอบดวยการ ประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอน และการประเมนโดยผอ านวยความสะดวก เพอใชตรวจสอบการมสวนรวมในสถานการณปจจบน ผลปรากฏ ดงตาราง 4

ตาราง 4 การประเมนการมสวนรวม 3 ดานของกลมตวอยางในสถานการณอนาคต Source of Variation Sum of

squares df Mean

Square F Sig.

Between Group Within Group Total

2.88 32.16 35.04

2 58 60

1.44 0.63

1.58 0.59

* นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

463

จากตาราง 4 การประเมน 3 ดาน ประกอบดวยการประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอน และการประเมนโดยผอ านวยความสะดวก เพอใชตรวจสอบการมสวนรวมในสถานการณอนาคตพบวา ผลการวเคราะหดวย One-way ANOVA พบวาคาเฉลยของคะแนนทงสามดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต แสดงวาการประเมนทงสามดานสอดคลองกน

5. การประเมน 4 ดาน ส าหรบการแสดงบทบาสมมตของวทยากร ทประกอบดวย การ ประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอนวทยากร การประเมนโดยผฟง และการประเมนโดยวทยาการผเชยวชาญ เพอประเมนการแสดงบทบาทสมมตการเปนวทยา ผลดงปรากฏใน ตาราง 5 ตาราง 5 การประเมน 4 ดานของกลมตวอยางในการแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร

Source of Variation Sum of Squares df Mean Square F Sig. Between Groups 0.54 2 0.85 1.77 0.49 Within Groups 12.67 58 0.48 Total 13.21 60 * นยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 จากตาราง 5 การประเมน 3 ส าหรบการแสดงบทบาสมมตของวทยากร ทประกอบดวย การประเมนตนเอง การประเมนโดยเพอนวทยากร การประเมนโดยผฟง และการประเมนโดยวทยาการผเชยวชาญ พบวา ผลการวเคราะหดวย One-way ANOVA พบวาคาเฉลยของคะแนนทงสดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถต แสดงาการประเมนทงสามดานสอดคลองกน อภปรายผล วจารณผลการศกษาวจยจะด าเนนการอภปรายตามสมมตฐานการวจยดงน

1. ประเดนผลสมฤทธการอบรม ผลจากการวจยคาเฉลย: หลงอบรมดวยกระบวนการแบบ พาอก พบวา หลงการอบรมคะแนนเฉลยของหวขอ ความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอาย สงกวากอนอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 ซงสอดคลองสมมตฐานทตงไววา คะแนนความรความเขาใจการดแลสขภาพผสงอาย ทกษะการดแลผสงอาย จตส านกธารณะการดแลผสงอาย และพฤตกรรมการดแลผสงอายหลงอบรมจะสงกวากอนอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 พบวาสอดคลองกบงานวจยของ งานวจยของ-;ขวญสมาณา พณราช และคณะ (Phinnarach, et al., 2012b) เรองการพฒนารปแบบความเขมแขงของชมชนดวยการดแลสขภาพโดยใชกระบวนการพาอกพบวา หลงอบรม ความรการดแลสขภาพตนเอง ความตระหนกการดแลสขภาพตนเอง คณลกษณะอาสาสมครการดแลสขภาพตนเอง พฤตกรรมการอนรกษสงแวดลอม พฤตกรรมการดแลสขภาพชมชน และผลสมฤทธการอบรม สงกวากอนอบรมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 และ นภาภรณ จงวฒ เวศย และคณะ(Jongwutives, et al., 2012a) เรองการพฒนารปแบบการจดการสงแวดลอมของโรงพยาบาลโดยกระบวนการพาอก สงแวดลอมศกษา พบวา หลงอบรมคะแนนเฉลย

464

ของการอนรกษพลงงาน การจดการน าเสย การจดการขยะ ภมทศนและการจดการความปลอดภย และผลสมฤทธการอบรม สงกวาคะแนนเฉลยกอนการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0 .01 รวมทงงานวจยของวนทนา กลางบรมย (2557) เรอง การพฒนารปแบบชมชนเขมแขงในการปองกน ควบคมโรคมาลาเรย ในจงหวดกาฬสนธ ศกษา พบวา หลงอบรมคะแนนเฉลยของความรเกยวกบการเกดโรค ความรเรองการปองกน ความรเกยวกบการรกษา ความตระหนก แรงบนดาลใจ การมสวนรวมในการปองกน ควบคมโรคมาลาเรย และผลสมฤทธการอบรม สงกวาคะแนนเฉลยกอนการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 นอกจากนยงพบวาสอดคลองกบงานวจยของ บษรา เกษสม ทศกษาเรอง “ผลของการใชกระบวนการกลมตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพผสงอาย ต าบลคลองฉนวน อ าเภอเวยงสระ จงหวดสราษฎรธาน” ทผลการวจย พบวา หลงทดลอง กลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ดานอาหาร ดานการออกกาลงกาย ดานอารมณและการจดการความเครยด ดกวากอนทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และ กลมทดลอง มคะแนนเฉลยพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ดานอาหาร ดานการออกกาลงกาย ดานอารมณและการจดก ารความเครยด ดกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (บษรา เกษสม, 2560) และปฐมธดา บวสม และคณะ (2560) ทวจย เรอง “ผลของการใชโปรแกรมสงเสรมสมรรถนะแหงตนตอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของผสงอายกลมเสยง โรคความดนโลหตสงในต าบลรมณย อ าเภอกะปง จงหวดพงงา” ทพบวาหลงการทดลองผสงอายกลมเสยงโรคความดนโลหตสง กลมทดลองและกลมควบคม มการรบรความสามารถในการดแลตนเอง ความคาดหวงถงผลลพธการปฏบตตว และพฤตกรรมการดแลตนเอง มากกวากอนทดลอง และพบวา หลงทดลอง ผสงอายกลมเสยงโรคความดนโลหตสง ระหวางกลมทดลองและกลมควบคม มการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ ท ง 3 ดาน แตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (ปฐมธดา บวสม และคณะ , 2560) และยงสอดคลองกบงานวจยของวทยา ทนวรรณ และคณะ ทศกษาเรอง การปองกนตนเองจากสารเคมทางการเกษตรของนกเรยนในจงหวดมหาสารคาม ทพบวา ความรในการปองกนตนเอง สงแวดลอมศกษา และพฤตกรรมการปองกนตนเอง และและผลสมฤทธการอบรม สงกวาคะแนนเฉลยกอนการประชมเชงปฏบตการอยางมสวนรวมแบบพาอก อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01 2. ประเดนผลการวจยในสวนการประเมนการมสวนรวมทงในสถานการณปจจบนและอนาคต นนกเปนไปในแนวทางเดยวกนกบงานวจยของขวญสมาณา พณราช และคณะ (Phinnarach, et al., 2012b) เรองการพฒนารปแบบความเขมแขงของชมชนดวยการดแลสขภาพโดยใชกระบวนการพาอกพบวา การประเมน 3 ดานทงสถานการณปจจบนและอนาคต ทพบวาคะแนนเฉลยทง 3 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ นภาภรณ จงวฒเวศย และคณะ(Jongwutives, et al., 2012a) เรองการพฒนารปแบบการจดการสงแวดลอมของโรงพยาบาลโดยกระบวนการพาอก สงแวดลอมศกษา พบวา การประเมน 3 ดานทงสถานการณปจจบนและอนาคต ทพบวาคะแนนเฉลยทง 3 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ งานวจยของวทยา ทนวรรณ และคณะ เรอง การปองกนตนเองจากสารเคมทางการเกษตรของนกเรยนในจ งหวดมหาสารคาม พบวา การประเมน 3 ดานทงสถานการณปจจบนและอนาคต ทพบวาคะแนนเฉลยทง 3 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (Tinvan et al., 2015) รวมทงงานวจยของวนทนา

465

กลางบรมย (2557) เรอง การพฒนารปแบบชมชนเขมแขงในการปองกน ควบคมโรคมาลาเรย ในจงหวดกาฬสนธ ศกษา พบวา การประเมน 3 ดานทงสถานการณปจจบนและอนาคต ทพบวาคะแนนเฉลยทง 3 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 3. ประเดนผลการวจยในสวนการประเมน 4 ดานใน การแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร นน สอดคลองตรงกนกบงานวจยของขวญสมาณา พณราช และคณะ (Phinnarach, et al., 2012b) เรองการพฒนารปแบบความเขมแขงของชมชนดวยการดแลสขภาพโดยใชกระบวนการพาอกพบวา การประเมน 4 ดานใน การแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร ทพบวาคะแนนเฉลยทง 4 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 และ นภาภรณ จงวฒเวศย และคณะ(Jongwutives, et al., 2012a) เรองการพฒนารปแบบการจดการสงแวดลอมของโรงพยาบาลโดยกระบวนการพาอก สงแวดลอมศกษา พบวา การประเมน 4 ดานใน การแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร ทพบวาคะแนนเฉลยทง 4 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 รวมทงงานวจยของวนทนา กลางบรมย (2557) เรอง การพฒนารปแบบชมชนเขมแขงในการปองกน ควบคมโรคมาลาเรย ในจงหวดกาฬสนธ ศกษา พบวา การประเมน 4 ดานใน การแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร ทพบวาคะแนนเฉลยทง 4 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 งานวจยของวทยา ทนวรรณ และคณะ เรอง การปองกนตนเองจากสารเคมทางการเกษตรของนกเรยนในจงหวดมหาสารคาม พบวา การประเมน 4 ดานใน การแสดงบทบาทสมมตเปนวทยากร ทพบวาคะแนนเฉลยทง 4 ดานแตกตางกนอยางไมมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 (Tinvan et al., 2015) บรรณานกรม

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2557). รายงานประจ าป 2557. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข. คณะกรรมการอ านวยการจดท าแผนพฒนาสขภาพแหงชาต กระทรวงสาธารณสข. (2550). แผนพฒนา สขภาพแหงชาต ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2550 – 2554). กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศกในพระบรม ราชปถมภ. นงนภส เทยงกมล. (2554ก). การวจยเชงบรณาการแบบองครวม (Holistically Integrative Research). พมพครงท2. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. วนทนา กลางบรมย. (2557). การพฒนารปแบบชมชนเขมแขงในการปองกนควบคมโรคมาลาเรยใน จงหวดกาฬสนธ โดยบรณาการหลกการสงแวดลอมศกษา. ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต (สงแวดลอมศกษา) มหาวทยาลยมหาสารคาม. ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน. (2552). การพฒนาระบบดแลผสงอาย. นครปฐม : ส านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน. ส านกงานสถตแหงชาต. (2547). รายงานประจ าป 2547. [กรงเทพฯ] : ส านกงาน. เอกชย เพยรศรวชรา. (2556). รายงานการส ารวจสขภาวะผสงอายไทย ป 2556 ภายใตแผนงาน สงเสรมสขภาพผสงอายและผพการ. นนทบร :กลมอนามยผสงอาย ส านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. Buasom, P., Promsiripaiboon, Y. and Sonkasetrin, A.. (2017). Effects Of Self-Efficacy

466

Program On Health Behavior Modification In Elderly Of High Blood Pressure Risk Group In Rommanee Sub-District, Kapong District, Phangnga Province. Community Health Development Quarterly Khon Kaen University, 5 (4). 549- 587. Bureau of Elderly Health, Department of Health, Ministry of Public Health. (2014). Manual of Elderly Caregiver Training 420 hours. Bangkok: The War Veterans Organization. Cronbach, J. (1951). Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16 (3), 297–334. Department of Economic and Social Affairs Population Division. (2015). World Population Aging. New York: United Nation. Gonggool, D., Thiengkamol, N., & Thiengkamol, C. (2012a). Development of Environmental Education Volunteer Network through PAIC Process. European Journal of Social Sciences, 32 (1):136-149. Jongwutiwes, N. Thiengkamol, N., & Thiengkamol, T. (2012a). Development of Hospital Environment Management Model through PAIC. Mediterranean Journal of Social Sciences, 3 (11):303-310 Jukravalchaisri, J., Koktatong , K., Koktatong , U. (2013). Development Model of Elderly Health Care Behavior with Public Mind. Mediterranean Journal of Social Sciences,4(6), 141-155. Keasisom, B. (2017). The Results of Group Process To Elderly’s Health Promotion Behavior In Thumbonklongchanoun Weingsa District Suratthani Province. . Community Health Development Quarterly Khon Kaen University, 5 (2). 176- 193.

Kueasuk, Ch., Yainta, N., Sanpaiboonkit, p., Klunklin, A. (2015). Tha Kwang Model Long Term Care for Elderly Tha Kwang Health Care Center, Ampher Saraphi, Chaingmai Province. Nursing Journal, 42 (3) :187-192.

McDonal, J.H. (2014). Handbook of Biological Statistics. Third Edition. Maryland : Sparky House Publishing Ministry of Public Health. (2007). The 9 th of National Health Plan. Bangkok: Ministry of Public Health.

National Statistical Office. (2012). .Survey of Thai Elderly Population B.E. 2556. Retrieved on 10 Sep 2017 from: https://www.m-society.go.th/ewt_news.php?nid=13101 National Statistical Office. (2014). Survey of Thai Elderly Population B.E. 2556. Retrieved on 10 Sep 2017 from:

467

https://www.m-society.go.th/ewt_news.php?nid=13101 Office of the National Economic and Social Development Board. Office of Ministry of

Prime Minister. 2018). The 12th National Economic and Social Development (B.E.2560-2564). Bangkok: Office of Ministry of Prime Minister .

Phinnarach, K., Thiengkamol, N., & Thiengkamol, C. (2012b). Development of Community Strength with Healthy Self-Care Model through PAIC Process. European Journal of Social Sciences, 34 (4): 549-558.

Pusdorn, A., Thiengkamol, N., Thiengkamol Khoowaranyoo, T. (2013). Elderly Self Health Care in Roi-Et Province. European Journal of Scientific Research, 104 (4):569-579.

Rovinelli, R. J. and Hambleton, R. K. (1977). On the use of Content Specialists in The Assessment of Criterion-referenced Test item Validity. Dutch Journal of Educational Research, 2, 49-60.

Soudsomboon, S. (2014). Social Welfare for Aging People in Thailand. Journal of Southern Technology 7 (1) : 73-82.

Tinvan W., Prasertsri, N., &Thiengkamol, C. (2015). Self-Prevention from Agriculturally Chemical Substance. EAU Heritage Journal, 9 (2):246-257.

468

Colaizzi, P. (1978). Psychological research as the phenomenologist views it. New York: Oxford University Press.

Gibbs, G. (1988). Learning by Doing: A guide to teaching and learning methods. Further Education Unit, Oxford Brookes University, Oxford.

Johns, C. (2002). Guided Reflection: Advancing Practice. (ed.) Oxford: Blackwell Science.

Schon, D. (1983). Reflective practice. Basic book. pp. 49.

479