LA 102 (LW 102) 21

บทท 2

ววฒนาการแหงกฎหมาย

ดงไดกลาวมาแลวในบทท 1 วากฎหมายยอมเกดมาพรอมกบการทมนษยอยรวมกนใน

ชมชน เพอใหชมชนอยกนอยางสงบสข และใหการเยยวยาแกผเสยหายเนองจากการถกทา

ละเมด ในการนชมชนยอมตองมการวางกฎเกณฑวาสงใดบางทผอยในชมชนสามารถทาได

และสงใดบางทผอยในชมชนไมสามารถทาได ขอปฏบตตาง ๆ เหลานไดมการถายทอดจากคน

รนหนงสคนอกรนจนเปนการถอปฏบตกนมาเปนเวลาอนยาวนาน ซงเราเรยกกนวา

กฎหมายจารตประเพณ (customary law)1

เมอมนษยสามารถคดคนตวอกษรได จง

นาเอากฎหมายจารตประเพณมาบญญตไวเปนลายลกษณอกษร เพอใหเกดความแนนอน

และชดเจน เรยกกนวา กฎหมายลายลกษณอกษร (written law) สาหรบกฎหมายจารต

ประเพณสมยโบราณมวาอยางไรนน กลาวกนวาผคนไดลมกนไปหมดแลว หรอนามา

บญญตไวเปน ลายลกษณอกษรแลว จงเปนการยากทจะกลาวกนวากฎหมายเรองนน ๆ

มทมาจากจารตประเพณใดบาง

2.1 กฎหมายยคโบราณ

สาหรบกฎหมายลายลกษณอกษรทเกาทสดนาจะไดแก ประมวลกฎหมายของ

กษตรยฮมมราบ (King Hammurabi) (1792-1750 B.C.) แหงอาณาจกรบาบโลน ซงสลก

ลงไปในแทงศลาไดโอไรท (diorite) ดวยอกษรลม (cuneiform) ในประมวลกฎหมายของ

กษตรยฮมมราบซงกลาวกนวาเปนการนาเอากฎหมายจารตประเพณมาบญญตเปน

ลายลกษณอกษร หลกกฎหมายทมชอเสยงทสดของกษตรยฮมมราบ ไดแก กฎหมาย

เกยวกบการลงโทษระบบตาตอตา ฟนตอฟน (an eye for an eye, a tooth for a tooth)

1ศาสตราจารยหยด แสงอทย ไดอธบายวากฎหมายจารตประเพณเปนกฎหมายทไมไดเปนลาย

ลกษณอกษร แตเปนกฎหมายทราษฎรรสกกนทวไปวาเปนกฎหมายและรฐไดใชขอบงคบเชนวานเสมอน

กฎหมายในลกษณะเดยวกนตลอดมา ดหยด แสงอทย, เรองเดม, หนา 71.

LA 102 (LW 102) 22

หรอทรจกกนดในชอวา Lex talionis เปนการลงโทษผกระทาความผดในลกษณะเดยวกน

กบทกระทากบผอน

ในสวนของกฎหมายเอกชนนน ในศลาจารกของกษตรยฮมมราบ มกฎหมายวา

ดวยการเชาทดน การเชาอาคารสงปลกสราง การเชาปศสตว มกฎหมายครอบครว

กฎหมายวาดวยสญญา มหลกวาดวยเสรภาพในการแสดงเจตนา การซอขายทรพยใช

หลกผซอพงระวง (caveat emptor)

กฎหมายทมความเกาแกรองลงมาจากกฎหมายของกษตรยฮมมราบ ไดแก

กฎหมายของโมเสส ซงอยในชวงประมาณศตวรรษท 16 ถงศตวรรษท 13 กอนครสตกาล

กฎหมายของโมเสสเปนทงคาสอนในทางศาสนาและเปนบทบญญตทางกฎหมายพนฐาน

ในโลกตะวนตกทนบถอศาสนาครสตในปจจบน บทบญญตของโมเสสทมลกษณะเปน

กฎหมาย เชน ความผดฐานฆาคนตาย ความผดฐานลกทรพย และความผดฐานกระทาช

เปนตน

2.2 ววฒนาการกฎหมายโรมน

กฎหมายในอดตกาลทมอทธพลตอกฎหมายปจจบนในภาคพนยโรป ในอเมรกาใต

และบางประเทศในภาคพนเอเชยนาจะไดแกกฎหมายโรมน

กฎหมายโรมนถอกาเนดขนในอาณาจกรโรมน เมอป 753 กอนครสตกาล แบงการ

ปกครองออกเปนสามยค คอยคทหนง ไดแก ยคกษตรย (Regal period) ตงแตป 753-

509 กอนครสตกาล ยคทสอง ไดแก ยคสาธารณรฐ (Republic period) ตงแตป 509 ถงป

27 กอนครสตกาล และยคทสาม ไดแก ยคจกรวรรด (Imperial period) ตงแตปท 27 กอน

ครสตศกราชถงปครสตศกราชท 565

1. การประมวลกฎหมาย 12 โตะ

พวกโรมนมการประมวลกฎหมายเปนครงแรกในยคสาธารณรฐเมอป 451

กอนครสตกาล สาเหตหลกของการประมวลกฎหมายกเนองจากมการขดแยงกนระหวาง

ชนชน โดยในอาณาจกรโรมนขณะนนมการแบงประชาชนออกเปนสองชนชน คอกลม

หนงเรยกกนวาพวกพาทรเซยน (Patrician) ซงเปนชนปกครองกบอกกลมหนงซงเปน

พวกสามญชน เรยกกนวา พวกเพลบเบยน (Plebeian) ซงไดแก พวกพอคาวานช ชางฝมอ

LA 102 (LW 102) 23

เกษตรกร เปนตน นอกจากนบางตารายงมการกลาววามชนชนทสามซงไดแกพวก

ไคลเอนท (Client) พวกไคลเอนทเปนพวกทลภยจากสงครามและอพยพมาพงพาอาศยอย

กบชนชนสง ในลกษณะทชนชนสงเปนผใหความอปการะโดยมอบทดนใหแกพวก

ไคลเอนททากน

พวกชนชนสงเทานนทสามารถดารงตาแหนงทางการปกครอง การแตงงานกน

ระหวางคนตางชนชนเปนสงทตองหาม 1

1 แตสงสาคญทสดคอการทชนชนสงแตเพยงกลม

เดยวเทานนทผกขาดความรเรองกฎหมาย เปนเหตใหพวกสามญชนไมทราบวาตนเองม

สทธและหนาทตามกฎหมายอยางไรบาง พวกสามญชนจงไดมการพยายามเรยกรองให

พวกชนชนสงตรากฎหมายออกเปนลายลกษณอกษร ซงพวกชนชนสงกพยายามบายเบยง

เพราะไมตองการใหพวกสามญชนมความรเรองของกฎหมาย จนในทสดพวกสามญชนได

กลาวแกพวกชนชนสงวาหากไมมการบญญตกฎหมายออกมาเปนลายลกษณอกษร

พวกตนเองจะอพยพจากกรงโรมทงหมด พวกชนชนสงจงไดยอมจานน โดยมการตง

คณะกรรมการชดหนงจานวน 10 คน ในป 451 กอนครสตกาล เพอจดการรวบรวม

กฎหมายทงหลายเขยนลงในแผนทองบรอนซ จานวน 10 แผน แตมการเหนวากฎหมายท

รวบรวมไวยงไมครบถวน ในป 450 กอนครสตกาล จงมการตงคณะกรรมการขนมาอกชดหนง

จานวน 10 คน จดการรวบรวมกฎหมายเพมขนมาเขยนลงในแผนทองบรอนซ (bronze)

อก 2 แผน รวมเปน 12 แผน ซงตอมาชอเรยกวา กฎหมาย 12 โตะ (the law of the

twelve tables)2

1. โตะท 1, 2 และ 3 วธพจารณาความแพงและการบงคบคด

กฎหมาย 12 โตะ ประกอบดวย

2. โตะท 4 อานาจการปกครอง

3. โตะท 5, 6 และ 7 ความอนบาล มรดกและทรพยสน

4. โตะท 8 กฎหมายอาญา

5. โตะท 9 กฎหมายมหาชน

6. โตะ 10 กฎหมายเกยวกบสงศกดสทธ

7. โตะท 11 และ 12 กฎหมายเพมเตม

1Tellegen-Couperus, Olga, A Short History of Roman Law (London: Clays Ltd., St. Ivas Plc.), p. 7. 2คาวากฎหมาย 12 โตะ นาจะมาจากการสกกรอนของภาษา จากคาวา tablet เปน table คอตว t

ทายคากวา tablet หายไป เปนการเขยนลงในวสดโลหะสเหลยมผนผา ไมใชเขยนลงบนโตะ

LA 102 (LW 102) 24

การบญญตกฎหมาย 12 โตะ นบวาเปนความพยายามของชาวโรมนทจะวาง

กฎเกณฑของสงคมอยางละเอยด และกฎหมาย 12 โตะ ดารงความสาคญเปนเวลากวา

1000 ป จวบจนกระทงสมยจกรพรรดจสตเนยนจงประสบความสาเรจในการประมวล

กฎหมายครงใหม

2. การประมวลกฎหมายของจกรพรรดจสตเนยน

เมอจกรพรรดจสตเนยนไดปกครองอาณาจกรโรมนตะวนออกอยทเมอง

คอนสแตนตโนเปล (Constantinople) เมอวนท 1 เมษายน ค.ศ.527 กไดมงทจะฟนฟ

อาณาจกรโรมนใหกลบมาอยภายใตการปกครองของจกรพรรดองคเดยวกน อยภายใต

กฎหมายและศาสนาเดยวกน พระองคจงไดใชกาลงทหารยดครองดนแดนบางสวนคนจาก

เผาชนเยอรมนผรกราน ไดแกดนแดนอฟรกาเหนอ อตาลและภาคใตของสเปนบางสวน

ทรงใหสรางวหารเซนตโซเฟยใหเปนโบสถทใหญทสดในศาสนจกรและเปนสญลกษณแหง

ความเปนอนหนงอนเดยวกนของจกรวรรดกบฝายศาสนา ทายทสดจกรพรรดจสตเนยน

ใหดาเนนการประมวลกฎหมายใหมทงหมด

การประมวลกฎหมายของจกรพรรดจสตเนยนถอวาเปนผลงานทยงใหญและ

ดารงความสาคญตลอดมา ความสาเรจครงนเกดจากการทไดมการศกษาและตระเตรยม

งานของจกรพรรดจสตเนยนและทรโบเนยน (Tribonianus) ราชเลขาธการทมหนาท

เกยวของกบเรองของกฎหมายโดยตรงเปนเวลาหลายป การประมวลกฎหมายครงนใช

เวลาทงหมดประมาณ 7 ป กลาวคอตงแต ค.ศ.528 ถง ค.ศ.534 ผลงานทเกดจากการ

ประมวลกฎหมายครงนไดชอในภายหลงวา Corpus Juris Civlis1

วตถประสงคของการประมวลกฎหมายครงนกเพอมงใหกฎหมายทงทบญญต

ไวเปนลายลกษณอกษรและไมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษรใหมผลใชบงคบเสมอกน

นอกจากนยงอาจใชเปนตารบตาราสาหรบใหนกศกษาไวศกษาดวย กฎหมายทจ ด

รวบรวมใหมนมผลใชบงคบแทนกฎหมายทมอยเดมทงหมดและใหถอวาเปนทมาแหง

กฎหมายทงปวง ดวยเหตนจงทาใหกฎหมายโรมนมรปแบบเดยวกนตลอดทวจกรวรรด

แทนกฎหมายเดมทมอยอยางมากมายและสบสนยง

1Corpus Juris Civils แปลเปนภาษาองกฤษวา Body of Civil Law หรอแปลเปนภาษาไทยวา

ประมวลกฎหมายแพง

LA 102 (LW 102) 25

การประมวลกฎหมายของจกรพรรดจสตเนยนประกอบดวย

1. Code ในป ค.ศ. 528 จกรพรรดจสตเนยนสงใหประมวลตวบทกฎหมาย

ทงหมดทมอย โดยตงคณะกรรมการขนมาจานวน 10 คน โดยมทรโบเนยนและศาสตราจารย

ทางกฎหมายรวมอยดวย คณะกรรมการจะตองตรวจสอบตวบทกฎหมายตงแตยคกษตรย

และกฎหมายทสภาตาง ๆ ตราขนมาจนกระทงถงกฎหมายทจกรพรรดจสตเนยนบญญต

ขนมาเอง ความจรงกฎหมายทบญญตขนมากอนยคจกรวรรดนนเมอมาถงสมยจกรพรรด

จสตเนยนกคงลาสมยเสยแลว หรอมฉะนนกคงไดนามาบญญตไวในกฎหมายยคจกรวรรด

หรอมอยแลวในขอเขยนของนกกฎหมายในภายหลง นอกจากนยงมบทบญญตทตราขน

ในสมยจกรพรรดธโอโดซอสอกดวย คณะกรรมการทรวบรวมกฎหมายนไดรบมอบอานาจ

ใหตดขอความทเหนวาฟมเฟอยเกนไปและยงไดรบอานาจใหขจดขอแยงของตวบท

กฎหมายดวย การรวบรวมกฎหมายครงนกระทาสาเรจในป ค.ศ.529 จกรพรรดจสตเนยน

ประกาศใชเปนกฎหมายแทนกฎหมายทงหมดทเคยมอยเดมและใหถอวาเปนแหลงทมา

ของกฎหมายโรมน

อยางไรกตาม การบญญตกฎหมายไมไดหยดยงอยเพยงเทาน หลงจากท

ไดประกาศใช Code นแลว จกรพรรดเนยนกไดตรากฤษฎกาของจกรพรรดเพมเตมขนมา

ใหมโดยมงทจะหาขอยตแกปญหาขอกฎหมายซงยงเปนทถกเถยงกนอย คาวนจฉยขอ

กฎหมายเหลานรวมเรยกวา Quinquaginta Decisiones (Fifty Decisions) ซงแปลวา

“คาวนจฉยทง 50” เมอมการจดทา Digest หรอ Pandect ทาให Code ลาสมยไปภายใน

เวลาเพยง 5 ป จงจาเปนตองแกไขและประกาศใชใหม เมอวนท 16 มถนายน ค.ศ.534

การรวบรวม Code ครงใหมนเรยกวา Codex Justinianus Repetitae Praelectiones

หรอเรยกเปนภาษาองกฤษวา Justinian’s Code of Resumed Reading

2. Digest หรอ Pandectae1

1Digest เปนคาในภาษาลาตนแปลวา การจดอยางมระบบ Pandectae เปนคาในภาษากรก แปลวา

หนงสอทมทกเรอง

สวนนเปนสวนสาคญทสดในการรวบรวมกฎหมาย

ของจกรพรรดจสตเนยน เปนการรวบรวมกฎหมายทไมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร

(jus) ซงไดแกขอเขยนของนกกฎหมายตาง ๆ จกรพรรดจสตเนยนไดตงคณะกรรมการ

ขนมาชดหนงในเดอนธนวาคม ค.ศ. 530 มทรโบเนยนเปนประธาน โดยมวตถประสงคท

จะลดจานวนขอเขยนเหลานลงและจดใหเปนระเบยบทานองเดยวกบ Code ขอเขยนทาง

LA 102 (LW 102) 26

กฎหมายสวนใหญเหลานมกจะเปนของนกกฎหมายในยคคลาสสกคอตงแตป 100 กอน

ครสตกาลจนถงกลางครสตวรรษทสาม คณะกรรมการรวบรวมนกลาวอางวาไดตรวจสอบ

หนงสอจานวนถง 2000 เลม แตนามารวบเรยงเรยบเรยงใหม เหลอเพยง 50 เลม โดย

แบงออกเปนลกษณะตาง ๆ สวนขอความทคดลอกเอามานนไดระบชอผแตง ชอหนงสอ

และลาดบเลมของหนงสอไวดวย เนองจากจานวนหนงสอทใชในการเรยบเรยง Digest

หรอ Pandectae มจานวนมาก จงอาจเปนไปไดวามการแบงคณะกรรมการรวบรวม

ออกเปนกลม ๆ ไปเรยบเรยงมากอน และนามารวมตอกนในภายหลงกได จสตเนยนได

จดพมพเผยแพรและประกาศให Digest หรอ Pandectae มผลใชบงคบเปนกฎหมายเมอ

เดอนธนวาคม ค.ศ.533 ตงแตเมอไดประกาศใช Digest หรอ Pandectae แลวทาใหมผล

เปนทมาแหงกฎหมายทไมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษร และจกรพรรดจสตเนยนยง

ไดหามมใหอางองถงหนงสอทมกอน Digest หรอ Pandectae อกตอไป ทงนเพราะเหนวา

ขอความทดทสดและทถกตองทสดแหงกฎหมายทมไดบญญตไวเปนลายลกษณอกษรได

นามาบรรจไวใน Digest หรอ Pandect แลว

3. Institutes จกรพรรดจสตเนยนมความเหนวา การทจะศกษา Digest ให

ไดผลดนนจะตองรหลกเบองตนของระบบกฎหมายเสยกอน จงจดตงคณะกรรมการพเศษ

ขนมาชดหนงใหมหนาทจดทาตารากฎหมายโดยยอเพอการน ตารานพมพขนเมอวนท 21

พฤศจกายน ค.ศ.533 และมผลใชบงคบเมอวนท 31 ธนวาคม ค.ศ.533 พรอมกบ Digest

กบ Pandect, Institutes มลกษณะเปนการเรยบเรยงคาสอนทางกฎหมายเหมอนตารา

เลมอน ๆ เชน คาสอนของไกอส (Gaius) เปนตน Institutes มขอแตกตางกบ Digest ใน

ขอทวา Institutes ไมไดระบทมาของขอความทคดลอกมา แตกเปนทเหนไดวาขอความ

สวนใหญของ Institutes ไดมาจากตารากฎหมายของไกอส (Gaius) นอกจากนการแบง

กฎหมายออกเปนสามสวนวามเรองบคคล ทรพย และการฟองคดความ กไดแบบอยางมา

จากไกอสดวย

4. Novels ความจรงการประมวลกฎหมายไดสาเรจเรยบรอยแลว แตการ

บญญตกฤษฎกาของจกรพรรดกยงคงดาเนนตอมาเรอย ๆ จกรพรรดจสตเนยนได

วางโครงการทจะรวบรวมกฤษฎกาเหลานเขาไวดวยกนเรยกวา Novellae Constitutiones

หรอ Novels แตโครงการนไมเคยไดทาเลย ทพบเหนในปจจบนเปนการรวบรวมอยาง

ไมเปนทางการ แตกนบเนองเปนสวนหนงของ Corpus Juris Civilis กฎหมายทรวบรวม

LA 102 (LW 102) 27

ไวใน Novels สวนใหญจะเกยวกบกฎหมายมหาชน หรอเรองของฝายศาสนา แตกมบางสวน

ทเปนการปฏรปกฎหมายเอกชนโดยเฉพาะทเกยวกบกฎหมายครอบครวและมรดก

3. การสบทอดกฎหมายโรมนสโลกสมยใหม

นบตงแตจกรพรรดจสตเนยนไดประมวลกฎหมายโรมนทรวมเรยกในภายหลง

วา Copus Juris Civilis แลว กไดมการใชกฎหมายนในโรมนตะวนออกสบทอดมา

จนกระทงกรงคอนสแตนตโนเปลตกอยในอานาจของพวกเตอรกในป ค.ศ.1453 จกรพรรด

จสตเนยนทรงหามมใหเขยนคาอธบายกฎหมายใดๆ ทงสน ทงนเพอปองกนไมใหมขอ

ขดแยงกนในภายหลง แตมขอยกเวนอย 2 ประการคอ ไมหามการทาดชนและการสรปยอ

ขอความกฎหมายของแตละหนา ทายทสดขอหามของจกรพรรดจสตเนยนกถกละเลยโดย

ปรยายเมอมการเรยบเรยงกฎหมายทมอยใน Code, Digest และ Novels เสยใหมเปน

ภาษากรกใหส นและงายอยในเลมเดยวกน เรยกวา Basilica จกรพรรดลโอ (Emperor

Leo the Wise)1

สาหรบในจกรวรรดโรมนตะวนตกนน เมอจกรวรรดตกอยในอานาจของพวก

อนารยชนแลว ชาวโรมนทางใตซงไดแกพวกทอยทางใตของฝรงเศส สเปน และอตาล

กถกปกครองโดยกฎหมายโรมนผสมกบกฎหมายเผาชนของพวกอนารยชน ไดแก Lex

Romana Visigothorum สวน Code, Institutes และ Novels กเปนทรจกสบตอมาบางใน

อตาล สาหรบ Digest นน ผคนไดลมหมดเสยแลว ในทางตอนเหนอของยโรปไมปรากฏ

รองรอยของกฎหมายโรมนเหลออยเลย

ไดนามาประกาศใชเปนกฎหมาย จงทาใหกฎหมายโรมนใชกนตอมาจนป

ค.ศ. 1453 นอกจากนยงมคมอกฎหมายทเรยบเรยงโดยผพพากษาแหงเมองซาโลนกา

(Salonica) ในป ค.ศ.1345 ซงกลาวกนวาเปนหลกกฎหมายของประเทศกรกจนกระทงถก

ยกเลกไปเมอมการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงในป ค.ศ.1946

อทธพลของกฎหมายโรมนเรมมขนอกครงหนงเมอมการฟนฟการศกษาใน

ศตวรรษท 11 บคคลทสาคญทสดไดแก เออรนไรอส (Irnerius) ซงมชวตอยประมาณ

ป ค.ศ.1055-1130 ไดทาการศกษาและสงสอนกฎหมายโรมนตามทปรากฏใน Corpus

Juris Civilis ชนดบทตอบททเมองโบโลนญา (Bologna) ประเทศอตาล การศกษา

กฎหมายใชวธทาคาอธบายไวตามขอบกระดาษ หรอเขยนคาแปลคาอธบายไวระหวาง

1Emperor Leo the Wise 886-911.

LA 102 (LW 102) 28

บรรทดของตวบทกฎหมาย มการอางองถงซงกนและกน และขจดขอขดแยงของกฎหมาย

เพราะมฉะนนแลวจะไมสามารถนาไปใชไดเลย กลมเออรนไรอส (Irnerius) ไดชอใน

ภายหลงวาพวกกลอสเซเตอร (Glossator)

กลาวกนวามนกศกษาถงจานวน 10,000 คนมาจากทกเมองของประเทศตางๆ

ในยโรปมาศกษากฎหมายโรมนทเมองโบโลนญา (Bologna) ในประเทศอตาล ในศตวรรษ

ท 12 การศกษาไดแผขยายไปยงมหาวทยาลยตาง ๆ ทกอตงขนทงในประเทศอตาลและท

อนๆ ในประเทศองกฤษมการสอนกฎหมายโรมนในมหาวทยาลยออกฟอรด ตงแตกลาง

ศตวรรษท 12 เอคเคอรซอส (Accursius) ซงอยในกลมกลอสเซเตอรไดรวบรวมเอา

คาอธบายและคาแปลมาเรยบเรยงเสยใหมไดชอวา Glossa Ordinaria

การหนกลบมาศกษากฎหมายโรมนกนใหมในมหาวทยาลยเทากบเปนการ

ฟนฟทางดานวชาการเทานน แตไมไดมผลตอกฎหมายทใชในศาลเลย ตอมากฎหมายท

ใชอยเปนประจาในเวลานนกยอมไมอาจหลกเลยงอทธพลของกฎหมายโรมนไปได

ในขณะเดยวกนสานศษยของเอคเคอรซอสกไดนากฎหมายโรมนไปปรบใชกบปญหาท

เกดขนในเวลานน คาอธบายกฎหมายทพวกกลอสเซเตอรจดทาขนยอมไมเปนการ

เพยงพอ พวกหลงกลอสเซเตอร (post-glossator)หรอทเรยกกนอกอยางหนงวาพวก

คอมเมนเทเตอร (Commentators) กไดนาเอากฎหมายไปแปลความอยางไมเครงครดนก

เพอใชไดกบสภาพของบานเมองในสมยกลาง พวกคอมเมนเทเตอรมกจะอาศยคาอธบาย

ทพวกกลอสเซเตอรรวบรวมไวมากกวาตวบทกฎหมายเดม ผลงานของคอมเมนเทเตอร

จงไมไดมาจากตวบทกฎหมายโดยตรง แตกใชไดผลดมากในทางปฏบต ผมช อเสยงทสด

ของกลมคอมเมนเทเตอรไดแก บารตรส (Barturus) ซงมชวตในชวงป ค.ศ. 1314-1357

และสานศษยของบารตรสไดแกบาลดส (Baldus) ซงมชวตอยในชวงป ค.ศ. 1327-1400

จากการศกษาและการเผยแพรของสานกเรยนทงสองกฎหมายโรมนจงเปนท

ยอมรบวาเปนกฎหมายทใชรวมกน (Jus commune) ของประเทศตาง ๆ ในยโรปตะวนตก

มพระราชบญญตฉบบหนงของประเทศสเปนซงตราขนมาในป ค.ศ.1449 บงคบใหศาล

ทงหลายถอเอาความเหนของบารตรส (Bartulus) และบาลดส (Baldus) เปนหลกในการ

ชขาดตดสนคดในกรณทไมมกฎหมายลายลกษณอกษรทใชบงคบแกคดโดยตรง

ในประเทศเยอรมนกมลกษณะเชนเดยวกน โดยในศตวรรษท 16 ศาลในประเทศเยอรมน

ยอมรบเอาความเหนของบารตรสและบาลดสมาใชบงคบได แตไมไดมกฎหมายบงคบไว

LA 102 (LW 102) 29

เชนกรณของสเปน สาหรบประเทศองกฤษนน แมจะมการสอนวชากฎหมายโรมนใน

มหาวทยาลยมากอนกตาม แตกมไดหยงรากลกลงไปในการปฏบตงานของศาล ทงนอาจ

เปนเพราะวากษตรยองกฤษไดรวบรวมอานาจการปกครองไวทสวนกลาง กอตงศาลหลวง

ททาใหเกดคอมมอนลอว (Common Law) ทใชแทนกฎหมายจารตประเพณของศาล

ทองถน นอกจากนในประเทศองกฤษยงมสานกฝกอบรมกฎหมายอนเปนชมรมวชาชพทม

ความมนคงพอสมควร สานกฝกอบรมเหลานตงอยใกล ๆ กบศาลขององกฤษ และอย

หางไกลจากสถาบนการศกษาระดบมหาวทยาลย ทาใหสามารถรวมมอกบศาลในการแยก

กฎหมายโรมนออกไป

ตอมาในศตวรรษท 16 และ 17 ไดมกลมผศกษากฎหมายโรมนทมหาวทยาลย

บรกส (Bourges) ประเทศฝรงเศส มชอวา ฮวแมนนสต (Humanist) พวกนพยายามชาระ

ตวบทกฎหมายโรมนทพวกกลอสเซเตอรและคอมเมนเทเตอรไดแปลไวหรออธบายเกน

เลยไปใหกลบคนสเนอความเดมของตวกฎหมาย บางครงถงกบคนไปถงกฎหมายโรมน

ยคคลาสสก กลาวคอ ตงแตป 100 กอนครสตกาลจนถงป ค.ศ. 250 พวกฮวแมนนสตเปน

ผมความรท งภาษาลาตนและภาษากรกเปนอยางดมาก แตผลงานของพวกฮสแมนนสตม

ลกษณะไมทนกบสภาพการณยคสมยของบานเมองและไมอาจนาไปปรบใชไดเหมอนกบ

สองกลมแรก

อยางไรกตามการศกษาของพวกฮวแมนนสตนาสแนวคดใหมของสานก

กฎหมายธรรมชาต ซงเรยกรองใหมการประมวลโดยเหนวาหลกกฎหมายทดและ

สมเหตผลควรจะไดรวบรวมไวเปนลายลกษณอกษรในประมวลกฎหมาย มประเทศตาง ๆ

ตอบสนองขอเรยกรองเชนน เชน มการประมวลกฎหมายในบาวาเรย และปรสเซย ในป

ค.ศ. 1756 และ 1794 ตามลาดบ แตทสาคญทสดคอการประมวลกฎหมายแพงของประเทศ

ฝรงเศส ในป ค.ศ. 1804 ซงจดเปนแบบอยางแหงประมวลกฎหมายประเทศตาง ๆ ทวโลก

ในเวลาตอมา

4. ววฒนาการกฎหมายคอมมอนลอว

สกลกฎหมายคอมมอนลอวถอกาเนดขนในประเทศองกฤษ โดยแรกเรมเดมท

ประเทศองกฤษมพวกพคส (Picts) อาศยอย ตอมากถกพวกเคลท (Celts) รกราน

พวกโรมนกไดยกกองทพมารกรานเกาะองกฤษในปท 54 กอนครสตกาลและผนวก

องกฤษเขาเปนสวนหนงของจกรวรรดโรมน ในขณะทองกฤษอยในความปกครองของ

LA 102 (LW 102) 30

โรมน พวกโรมนไดกนาเอาศาสนาครสตมาเผยแพร เมออานาจของจกรวรรดโรมนเรม

เสอมลง จงมการเรยกเอากองทหารโรมนทประจาอยในประเทศองกฤษกลบไปในป

ค.ศ. 410 แมพวกโรมนจะครอบครองประเทศองกฤษอยนานถงประมาณเกอบสศตวรรษ

กไมปรากฏหลกฐานวาชาวโรมนไดนาเอากฎหมายโรมนมาใชในประเทศองกฤษ

แตประการใด

ในศตวรรษท 5 และท 6 พวกชนเผาเชอสายเยอรมนนกอนไดแก พวก

เอนเจลส (Angles) พวกแซกซอน (Saxon) และพวกจทส (Jutes) ไดมารกรานองกฤษ

อาณาบรเวณทเคยอยในความปกครองของพวกโรมนกตกอยในอานาจเดดขาดของชนเผา

เชอสายเยอรมนนก แตชนเผาตางๆ เหลานเปนอสระแกกนและกน และทาสงครามรบพง

กนเองอยเสมอ ไมเคยเปนอนหนงอนเดยวกนเลย ศาสนาครสตทพวกโรมนนาเขามา

เผยแพรกเสอมสญไปดวย จนกระทง ค.ศ. 597 นกบญออกสตน (St.Augustine) ซงเปน

นกบวชในศาสนาครสตจากกรงโรมไดนาศาสนาครสตเขามาเผยแพรอกครงหนงจนเปนท

แพรหลายไปทวประเทศองกฤษ กษตรยเอเธลเบรตแหงเคนท (Aethelberht) ไดบญญต

กฎหมายจารตประเพณแหงเผาชนตามแบบอยางกฎหมายโรมนขนมาเปนครงแรกเมอ

ประมาณ ป ค.ศ. 6001

พวกแซกซอนตะวนตกซงตงถนฐานอยทางตอนใตของแมนาเทมส และรอบๆ

เมองวนเซสเตอรกสามารถตงตนมอานาจเหนอเผาชนเยอรมนนกอน ๆ และจดตงเปน

อาณาจกรอนหนงอนเดยวกน แตในขณะเดยวกนกไมไดทาลายการปกครองอยางเปน

อสระของหวหนาเผาชนอน ๆ พวกเดนส (Danes) กเรมเขามารกรานประเทศองกฤษ

ในชวงศตวรรษท 9 จนสามารถครอบครองดนแดนทางดานตะวนออกของประเทศองกฤษ

บรเวณใดกตามทพวกเดนสไดรบชยชนะ กฎหมายของพวกเดนส (Danelaws) กมผลใชบงคบ

ขอความในกฎหมายนนมเพยง 90 ประโยคสน ๆ เทานน เปนบท

บญญตเกยวกบอตราคาสนไหมทดแทนในการทาละเมด เชน ถาบคคลชกตอยผอนดวย

หมดทจมกสามชลลง ถาหากชกผอนจนกระทงลกนยนตาหลดออกมาใหใชคาสนไหม 50

ชลลง เปนตน7

2

1Baker, J.H., An Introduction to English Legal History, 2nd ed; (London: Butterworths,

1979), p. 2. 2Honnold John, ed., The Life of the Law (New York: The Press of Glencoe, 1964), p.8.

LA 102 (LW 102) 31

ในป ค.ศ. 899 กษตรยอลเฟรด (King Alfred) ซงเปนชาวแซกซอนไดขบไล

พวกเดนสออกไปและสามารถรวบรวมชนเผาตาง ๆ ทงหมดใหอยภายใตอานาจ กลาวกน

วาพระเจาอลเฟรดเปนผสนใจในความยตธรรมเปนอยางยง ในคาปรารภของกฎหมายท

พระเจาอลเฟรดตราขนมาใชกบชาวแซกซอนตะวนตกกลาววาพระองคไดทรงศกษา

กฎหมายของกษตรยเอเธลเบรต และผครองนครอน ๆ รวมทงพระคมภรกอนจะทาการ

บญญตกฎหมาย นบเปนการศกษาเปรยบเทยบจารตประเพณเผาชนขององกฤษเปนครงแรก

อยางไรกตาม ในป ค.ศ. 1013 พวกเดนสกลบมอานาจขนมาอกครงหนงในรชสมยกษตรย

สเวน (Sweyn) และคานท (Cnut) ประเทศองกฤษกลายเปนสวนหนงของจกรวรรดเดนมารก

จกรวรรดเดนมารกถกแบงแยกอกครงหนงในป ค.ศ. 1042 พระเจาเอดเวรด (King

Edward) ไดขนครองราชยเปนกษตรยองกฤษ พระเจาเอดเวรดมเชอสายเปนทงชาว

แซกซอนและชาวนอรมนส (Normans) พระองคไดอาศยอยในมอรมงดตงแตป ค.ศ. 1013

ถง 1040 จงมขาราชการบรพารเปนชาวนอรมนสทงหมด เมอพระเจาเอดเวรดสนพระชนม

ดยกแหงนอรมงด (Duke of Normandy) ซงอยทางฝ งฝรงเศสไดยกกองทพขามชองแคบ

องกฤษเขามาทวงสทธในราชสมบตและไดสรบกษตรยเฮโรลด (Harold) จนไดรบชยชนะ

ทเมองเฮสตงส (Hastings) ดยกแหงนอรมงด จงไดเปนกษตรยสบตอมา ทรงพระนามวา

พระเจาวลเลยม (William I) และมฉายาวา วลเลยมผพชต (William the Conqueror)

การทพระเจาวลเลยมอางสทธในราชบลลงกโดยการสบราชสนตตวงศนนยอม

นบวามความสาคญยง เพราะพระองคสามารถรบทดนของขนนางทสรบตอตานพระองค

ได ทาใหอาจนาเอาระบบการปกครองแบบศกดนาสวามภกด (Feudalism) ตามแบบอยาง

ในภาคพนยโรปมาดดแปลงใชในการปกครองประเทศองกฤษอยางไดผลด นอกจากน

พระองคยงนาเอาขาราชบรพารนกปกครองและนกบรหารมาไวในราชสานกเรยกวา ควรอา

รจส (Curia Regis) งานสวนใหญของควรอา รจส ไดแกเรองเกยวกบการเงน เพราะ

กษตรยองกฤษตองใหความอปถมภแกขาราชบรพารเปนจานวนมากจนเกนความสามารถ

ทจะจายจากรายไดทไดรบจากทดนของกษตรย

1. ววฒนาการของศาลองกฤษ

ศาลของประเทศองกฤษนบวาเปนองคกรทมความสาคญยงสาหรบประเทศ

องกฤษ เพราะเปนองคกรทกอกาเนดกฎหมายคอมมอนลอวขนมา ดงนนศาลและ

กฎหมายคอมมอนลอวจงไมอาจแยกออกจากกน การศกษาถงววฒนาการของศาลของ

LA 102 (LW 102) 32

ประเทศองกฤษจงนบวาเปนสงจาเปนอยางยง ววฒนาการของศาลประเทศองกฤษนนอาจ

แยกออกเปนสองสวน คอศาลทองถนและศาลหลวง 8

1 ของกษตรยองกฤษ ซงจะขอกลาว

ตามลาดบดงน

1.1 ศาลทองถน

ประเทศองกฤษเดมไดแบงการปกครองออกเปนเขตแดนตาง ๆ ซงม

อานาจปกครองเปนอสระแกกน แตละเขตแดนมการประชมของบคคลทเปนไทแกตนเอง

(folkmoot) เพอวนจฉยกจการทมผลกระทบตอการปกครองเขตแดนนนโดยตรง เมอเขต

แดนเหลานนตกอยในอานาจของกษตรย เขตแดนเหลานนกไมไดสลายตวไป แตกลบ

กลายเปนเขตการปกครองทเรยกวาไชร แตละไชรมการประชมปรกษากนในกจการตาง ๆ

เชนเดม เรยกวา Shiremoot หรอไชรสภา ในการประชมของไชรสภานนมไชรชฟ (Sheriff)

เปนประธาน ภายหลงจากไชรไดเปลยนมาเปนหนวยการปกครองเรยกวาเคานต

(County) การประชมของไชรสภาจงกลายเปนศาลเคานต (County Court) ไชรรฟ นอกจาก

เปนประธานการประชมของไชรสภาแลว ยงมหนาทปกปองความสงบสขของพระเจา

แผนดน มหนาทรกษาความสงบและความเปนระเบยบเรยบรอยในทองถน มหนาทตดสน

ความทงคดแพงและคดอาญา แตคดสวนมากจะเปนคดอาญาเสยมากกวา เมอมการ

ฟองรองเปนคดในศาล ศาลจะทาการพพากษาเสยกอนแลวจงกาหนดวธพจารณาตาม

วธการอยางใดอยางหนง ดงน

1. การสาบานตน (compurgation) คอการใหจาเลยสาบานตนวาไมผด

ถาจาเลยสาบานตนไดจาเลยกจะพนขอหาไป บางครงศาลอาจใหจาเลยหาคนมารวม

สาบานดวยตามจานวนทศาลกาหนด ซงอาจมจานวน 12 คน หรอมากกวานนกได สดแท

แตวาจะเปนคดรายแรงเพยงใด

2. การพสจนดวยวธการทรมาน (trial by ordeal) การพสจนดวยการ

ทรมานนอาจเปนการทรมานดวยไฟ (fire ordeal) หรอทรมานดวยนา (water ordeal)

การทรมานดวยไฟใชสาหรบคนทมยศศกดเทานน สวนการทรมานดวยนาใชสาหรบคน

ทวไป

1คาวาศาลหลวง, ศาลของกษตรยองกฤษหรอศาลคอมมอนลอว มความหมายอยางเดยวกน

LA 102 (LW 102) 33

การทรมานดวยไฟนนมการนาแทงเหลกไปเผาไฟใหรอนจนแดงแลว

ใหจาเลยถอไว หรอใหเดนบนผาลไถนาทเผาไฟเสยจนรอน ครนแลวใหเอาผามาพนมอ

หรอพนเทาทงไวสามวน ถามอหรอเทาพองกแสดงมความผด ถาไมพองกแสดงวาเปน

ผบรสทธ

การทรมานดวยนามสองแบบคอการทรมานดวยนารอน (hot-water

ordeal) และการทรมานดวยนาเยน (cold-water ordeal)

การทรมานดวยนารอนทาโดยวธใหจาเลยจมแขนลงไปในนาเดอดถง

ขอศอก ถาจาเลยไมไดรบบาดเจบกพนขอหาไป

การทรมานดวยนาเยนใชวธโยนจาเลยลงไปในแมนาหรอสระ

ถาจาเลยลอยนาโดยไมไดวายนาขนมากถอเปนหลกฐานไดวาจาเลยผด ถาจาเลยจมนา

จาเลยกพนผด

3. การพจารณาดวยการตอส (trial by battle) เปนการพจารณาความผด

ดวยการใหจาเลยตอสกบโจทกโดยเชอวาสวรรคคงชวยใหผถกตองเปนฝายชนะ

จะเหนไดวาวธการพจารณาตามแบบตาง ๆ ทใชในศาลทองถน

ตามทกลาวมาแลวเปนการนาเอาความเชอในทางศาสนามาเปนเครองมอทจะชวยพสจน

ความบรสทธของผไมผด

นอกจากศาลเคานตตามทกลาวมาแลวในประเทศองกฤษยงมศาล

ทองถนอกประเภทหนงเรยกวาศาลรอย (Hundred Court) คาวารอยหรอฮนเดรด

(hundred) นอาจหมายถงหนวยการปกครองทมหนงรอยครอบครว หรออาจหมายถงทดน

จานวน 100 ไฮด (Hind) กได 1 ไฮด มเนอทเทากบ 120 เอเคอร ซงเพยงพอสาหรบใชใน

การเพาะปลกเลยงดหนงครอบครว

ผคนทอาศยอยในฮนเดรดทงหมดจะประชมกนหนงครงทก 4 สปดาห

ผมาประชมจะทาการชขาดตดสนขอพพาทตาง ๆ ลงโทษผกระทาความผดและเกบภาษ

ผเปนประธานในการประชมไดแกรฟ (reeve) ในสมยโบราณปญหาเกยวกบทดนจะ

พจารณากนในศาลรอย นอกจากนยงมเขตอานาจเหนอคดอาญาบางประเภทเทานน

หลงจากทพวกนอรมนสไดครอบครองเกาะองกฤษแลว ศาลเคานตและศาลรอยไดลด

ความสาคญลงไปมาก ในทสดศาลเคานตกกลายเปนสวนหนงของศาลหลวงทมเขตอานาจ

เพยงเลกนอยเทานน โดยในคดแพงศาลเคานตมเขตอานาจพจารณาคดทนทรพยทพพาท

LA 102 (LW 102) 34

กนไมเกน 40 ชลลง สวนคดอาญามเขตอานาจเหนอคดมสดมเนอร (Misdemeanor) คอ

คดทเปนความผดทางอาญาเลกนอยเทานน สาหรบศาลรอยนนมกฎหมายใหยกเลกใน

ภายหลง

1.2 ศาลหลวง

ศาลหลวงของประเทศองกฤษนนเดมไมไดเกดจากพระราชบญญต

พระธรรมนญศาลยตธรรม หากแตววฒนาการมาจากการปฏบตงานในกจการตาง ๆ ของ

ควรอารจส หรอราชสานกศาลหลวงจนแยกตวออกเปนศาลตาง ๆ ดงน

1. ศาลเอกซเชคเกอร (The Court of Exchequer)

คาวาเอกซเชคเกอร (Exchequer) มาจากคาวา “Sacrarium” ใน

ภาษาลาตนแปลวา ตาหมากรก ทเปนเชนนกเพราะวาผาทปบนโตะในหองทใชเกบภาษ

ของกษตรยเปนผาตาหมากรก คาวาเอกซเชคเกอรปรากฏขนในครงแรก เมอป ค.ศ. 1118

ในรชสมยพระเจาเฮนรท 1 หองทใชเกบภาษนนแบงออกเปนสองชน ชนลาง (lower

chamber) ใชเปนทรบและตรวจสอบภาษ สวนชนบน (upper chamber) ใชเปนทตกลงขอ

โตแยงกน ไชรรฟ (Sheriff) ซงมหนาทจดเกบภาษจะตองนาเงนภาษทตนตองรบผดชอบ

มาสงมอบทหองจดเกบภาษน นอกจากนนหองนยงใชเปนทจดทาบญชและเกบรกษา

เอกสารอน ๆ อก ขณะเดยวกนยงมอานาจออกหมายเรยกลกหนของกษตรยมายงททา

การเกบภาษดวย เจาหนาทของเอกซเชคเกอรเปนขนนางระดบบารอน (Baron) มหนาท

ควบคม ตรวจสอบและตดสนขอโตแยงตาง ๆ สภาพการณเปนอยเชนนจนกระทงป ค.ศ.

1236 จงเรมใหฟองความในศาลเอกซเชคเกอรได เอกซเชคเกอรจงเรมจะกลายเปนศาล

ขนมาและเปนศาลทสมบรณในตอนแรกของศตวรรษท 14 โดยม “ชพบารอน” (Chief

Baron) เปนประธานศาลและบารอนอน ๆ รวมอยดวย ในศตวรรษท 13 บารอนเหลาน

แมจะเปนนกกฎหมายและอาจเคยเปนผพพากษาในศาลอนมาแลวกตาม แตกมไดมฐานะ

ทดเทยมกบผพพากษาศาลอนจนกระทง ค.ศ. 1579 อนเปนรชสมยของพระนางเจาอลซาเบธ

ท 1 บารอนทงหลายในศาลเอกซเชคเกอรจงมฐานะเทาเทยมกบผพพากษาของศาลอน

ในศตวรรษท 12 ศาลเอกเชคเกอรมเขตอานาจในการตดสนคดได

ทกชนดไมวาจะเกยวของกบภาษอากรหรอไมกตาม ทงนเพราะวาผปฏบตงานใน

เอกซเชคเกอรถอวาเปนการปฏบตงานของควร อารจส จงมอานาจในการตดสนคดความผมา

รองตอควร อารจสดวย เมอศาลคอมมอนพลส (Common Pleas) ไดตงหลกแหลงแนนอน

LA 102 (LW 102) 35

ในวหารเวสตมนสเตอร (Westminster) แลว ศาลเอกซเชคเกอรจงไดจากดเขตอานาจอย

เหนอคดทเกยวกบการเงนของกษตรยเทานน แตทงนอานาจการเกบภาษของกษตรยนน

ไมไดจากดไวเฉพาะแตผเปนหนกษตรยโดยตรงเทานน หากแตยงอาจเกบจากผทเปนหน

ลกหนของกษตรยเปนทอด ๆ ออกไป ลกหนของกษตรยจงมารองขอใหศาลเอกซเชคเกอร

เรยกเงนจากลกหนของตนอกทอดหนง หลกเชนนเรยกวา ควอมนส (Qua Minus) มผล

ทาใหเอกซเชคเกอรมเขตอานาจเหนอคดแพงเปนสวนมาก ทงโจทกยงอาจรองขอใหศาล

เอกซเชคเกอรบงคบหนตามกฎหมายสาขาเอคควตไดอกดวย

ในทสดศาลเอกซเชคเกอรยงมเขตอานาจอทธรณดวย ทงนเกดจาก

การทผพพากษาประชมกนเพอพจารณาเรองทสาคญ ๆ อยางไมเปนทางการ และเปน

ศาลทแนนอนในป ค.ศ. 1338 เมอศาลเอกซเชคเกอรปฏเสธไมยอมใหศาลคงสเบนช

ตรวจสอบคาพพากษาของตน ตอมาในป ค.ศ. 1585 ศาลเอกซเชคเกอรยงไดรบอานาจให

ตรวจสอบขอผดพลาดของศาลคงสเบนซไดดวย

ศาลเอกซเชคเกอรดารงอยตอมาจนถกยกเลกไปโดยเดอะ จตดเจอร

แอคท (The Judicatire Act 1873) ซงจดระเบยบศาลทงหมดเสยใหม

2. ศาลคอมมอนพลส (Common Pleas) สวนทสองของการ

ววฒนาการของควร อารจส เกยวกบงานดานตลาการเชนเดยวกน ทงนเนองมาจากหลกทวา

การประสทธประสาทความยตธรรมและการรกษาความสงบสขเปนหนาทของกษตรย

โดยตรง ดงนนเมอพระองคเสดจไปทใดกตาม ประชาชนยอมรองขอความเปนธรรมได

เสมอ แตถาหากคดความมากเกนไป พระองคกยอมไมสามารถพจารณาคดทงหมดได

ดวยพระองคเอง จงจาเปนตองใหบคคลทอยในราชสานกหรอควร อารจส จดการแทนดวย

วธการแตงตงผพพากษาเดนทางไปตามทตาง ๆ ในลกษณะเปนวงจร (Iter) ผพพากษาท

ไดรบแตงตงมหนาทเกยวกบคดทางอาญาและตรวจสอบเรองเกยวกบการเงน เมออานาจ

การตดสนคดความของกษตรยมความมนคงมากขน ประชาชนกเรยกรองใหควร อารจส

ของกษตรยตดสนขอพพาทระหวางกนเองมากขน ความจรงกษตรยมหนาทประสทธ

ประสาทความยตธรรมอยแลว แตทงนไมใชเปนการกระทาใหเปลาเพราะกษตรยตอง

จายเงนคาจางแกบคคลททางานในราชสานก ซงไดมการฝกอบรมมาแลวเปนอยางดใน

การตดสนคดความ กษตรยเองกชอบทจะใหศาลหลวงตดสนคดระหวางเอกชนตอเอกชน

(Common Pleas) ประชาชนทงหลายรวมทงผทไดรบมอบทดนจากกษตรยโดยตรง

LA 102 (LW 102) 36

(tenants-in-chief) กชอบทจะใหศาลหลวงของกษตรยตดสนขอพพาทมากกวาทจะใหศาล

ทองถนตดสน เพราะถงอยางไรกตองถกบงคบใหไปศาลหลวงอยแลวเมอมการอทธรณคด

จากศาลทองถนไปยงศาลหลวง แตศาลของกษตรยมขอเสยอยประการหนงคอจะตดตาม

กษตรยไปทตาง ๆ เสมอ

มนกประวตศาสตรกลาววา พระเจาเฮนรท 1 (Henry I) ซงครองราชย

ระหวางป ค.ศ. 1100-1135 ไดแตงตงบคคล 5 คน จากราชสานก เสมยน 2 คน และ

เจาหนาทอนอก 3 คนใหประจาอยในควรอา รจส เปนการถาวรเพอรบขอเรยกรองตาง ๆ

และเสนอเรองใหกบควร อารจส ชขาดเมอไมอาจตดสนได กรณเชนนอาจถอไดวาเปน

การเรมตนของศาลคอมมอนพลสทตองประจาอย ณ ทแหงใดแหงหนงเปนการแนนอน

และกลายเปนขอเรยกรองประการหนงของพวกขนนางในแมกนา คารตา (Magna Carta)

ซงตอมาไดกาหนดใหอยในทองพระโรงวหารเวสตมนสเตอร เมอถงปลายศตวรรษท 13

ศาลคอมมอนพลสกไดแยกตวออกจากควรอา รจส โดยเดดขาด และมเขตอานาจ

กวางขวางและดารงความสาคญตลอดมา ในศตวรรษท 14 และศตวรรษตอ ๆ มาไดมการ

แขงขนกบศาลคงสเบนซอยางมาก แตเปนเอกสทธอยางหนงของศาลคอมมอนพลสทวา

เฉพาะแตซารเจนท (Serjeant) คอทนายความอาวโสเทานนจงจะมสทธวาความในศาล

คอมมอนพลสได ศาลคอมพลสมวธการพจารณาทซบซอนมากเนองจากระบบรท (writ)

และตองเสยคาใชจายสง เพราะฉะนนเฉพาะแตผมความรารวยเทานนจงสามารถนาคดมา

สศาลคอมมอนพลสได

ศาลคอมมอนพลสถกยบไปเมอป ค.ศ. 1875 เมอมการจดระเบยบ

ศาลเสยใหมเชนเดยวกบกรณของศาลเอกซเชคเกอร

3. ศาลคงสเบนซ (King’s Bench)

ศาลคงสเบนซ เดมรวมอยกบควรอา รจส เปนศาลทพจารณา

เกยวกบคดทกษตรยมสวนไดเสยโดยตรง ซงสวนมากเปนคดอาญา ดงนนกษตรยองกฤษ

จงเปนผพจารณาคดเหลานนรวมกบควรอา รจส โดยตรง กษตรยองกฤษจงมความ

ใกลชดกบควรอา รจส อยางมาก จนถอเปนหลกวาผทรวมอยในควรอา รจส ทงหมดเปน

ผพจารณาคด แมในทางปฏบตจะทาเชนนนดวยพระองคเองไมได บคคลทไดร บ

มอบหมายจงเขาสวมอานาจแทนจนกลายเปนศาลคงสเบนซกอนปครสตศกราช 1300

LA 102 (LW 102) 37

ในภายหลงศาลคงสเบนซยงมเขตอานาจเหนอคดแพงและมอานาจพจารณาคดทอทธรณ

มาจากศาลทองถนดวย

ศาลคงสเบนซ (King’s Bench) มชอเรยกวา ศาลควนสเบนซ

(Queen’s Bench) เมอกษตรยขององกฤษเปนสมเดจพระราชน

2.3 ระบบรท (Writ System)

เมอพวกนอรมนสครอบครองเกาะองกฤษแลว ไดนาเอาระบอบการปกครองแบบ

ศกดนาสวามภกด (feudal system) มาปกครองประเทศองกฤษ บคคลทถอวาอยระดบ

สงสดในระบอบการปกครองน ไดแก กษตรย ซงเมอชวงชงไดดนแดนใดมากจะแบงใหขน

นางไปครอบครองหาผลประโยชน พวกทไดรบทดนจากกษตรยโดยตรงเรยกวา tenant-

in-chief พวกนไดรบอานาจในการปกครองบรเวณทดนทตนไดรบมอบมา ตามหลกการ

ปกครองแบบศกดนาสวามภกดกษตรยจะใหความคมครองแกขนนางทไดรบมอบทดน

สวนขนนางผไดรบมอบทดนกตองกระทาการตอบแทนกษตรยตามแตประเภทของการถอ

ครองทดน เชน การถอครองทดนโดยรบหนาทสรบเปนการตอบแทน (knight service)1

หนาทสาคญประการหนงในระบอบการปกครองแบบศกดนาสวามภกดคอการถอ

วากษตรยเปนผประสทธประสาทความยตธรรมแกประชาชน แตในขณะเดยวกนขนนางท

ไดรบมอบทดนไปกมอานาจตดสนคดขอพพาทภายในเขตแดนของตนเอง กษตรยจะไม

เขาไปกาวกายเลย เวนแตคดเกยวดวยผทไดรบมอบทดนจากพระองคโดยตรง หรอผอย

ในความปกครองของผครองทดนตางรายกน คนทอยในความปกครองขนนางคนหนงยอม

ไมยอมไปขนศาลของขนนางอกคนหนง จงจาเปนตองมาขอความเปนธรรมจากศาลของ

กษตรย ปกตศาลของกษตรยจะรบคดไวพจารณาเฉพาะตอเมอมผมารองขอใหพจารณา

เทานน การรองขอเชนนผเสยหายตองขอใหกษตรยออกหนงสอไปยงไชรรฟ (Sheriff)

การถอครองทดนโดยมหนาทตองสงอาวธยทโธปกรณแกกษตรย เปนตน ผไดรบมอบ

ทดนชนตนนอาจมอบทดนใหกบผอนอกตอไปกได นอกจากนยงอาจมผใชแรงงานทามา

หากนเพาะปลกอยบนทดนนนและตกตดไปกบทดนนนตลอดไปไมวาทดนนนจะเปลยน

เจาของไปกทอดตาม เรยกกนวาพวกเซรฟ (serf)

1คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว., ฝรงศกดนา (กรงเทพมหานคร: สานกพมพกาวหนา, 2516), หนา 47-80.

LA 102 (LW 102) 38

ใหนาตวผถกกลาวหามาศาลหรอเปนคาสงของกษตรยใหผถกกลาวหามาศาล คาสงเชนน

คอ รท (writ) คาวา รท จงหมายถงหนงสอทกษตรยมไปยงขาราชการเพอใหดาเนนการ

ทางดานบรหารหรอทางดานตลาการ หนงสอนตองมตราแผนดนประทบไวเปนเครองหมาย

รบรองความถกตองแทจรง ดงนนผมอานาจออกหนงสอนจงไดแกชานเซลเลอร

(Chancellor) ซงเปนราชเลขาธการของกษตรยโดยปรยายเพราะเปนผรกษาตราแผนดน

ประชาชนจะนาคดมาสศาลไดตอเมอไดไปซอรทมาจากชาลเซลเลอรมาบรรยายฟอง

กลาวหาผททาใหตนเสยหายเพอยนฟองตอศาล ในการนผมาซอรทตองชาระเงนคาฤชา

ธรรมเนยมตามอตราทกาหนดไว ดงนนสาหรบทางดานตลาการ รทจงหมายถงหนงสอท

ไดประทบตราแผนดนออกในนามของกษตรยทมไปยงเชอรรฟของแตละเคานต หรอขนนาง

ของแตละเขตแดนใหดาเนนการเรองตาง ๆ ดงทระบไวในรท กลาวกนวาในป ค.ศ. 1200

ททาการของชานเซลเลอรมรทอยหลายประเภททเปนแบบฟอรมทว ๆ ไปอยแลว รทท

สาคญในเวลานนไดแก

รท ออฟ ไรท (Writ of Right) ซงใชสาหรบฟองเรยกทดนคนโดยสงใหขนนาง

เจาของเขตแดนบงคบใหจาเลยทยดครองทดนไวโดยไมชอบคนใหแกโจทก ถาหากขนนาง

เจาของเขตแดนไมดาเนนการใหเชอรรฟซงเปนขาราชการดาเนนการแทน เพอไมใหเกด

การรองเรยนวามความไมเปนธรรมเกดขน

รท ออฟ เทรสพาสส (Writ of Trespass) เปนรททใชฟองเรยกคาสนไหม

ทดแทนเมอมการทาละเมดตอรางกายและทรพยสน รทนดารงความสาคญตลอดมาเปน

เวลาหลายศตวรรษ เปนรททส งใหเชอรรฟแหงทองททคดเกดขนนาตวจาเลยมาใหอยตอ

หนาผพพากษาของกษตรยตามวนทกาหนด เพอใหเหตผลวาทาไมจาเลยจงใชกาลงและ

อาวธทารายโจทกหรอบกรกเขาไปในทดนของโจทก หรอเอาทรพยสนของโจทกไป และ

ทารายโจทกจนไดรบความเสยหายอยางมาก อนเปนการกระทบถงความสงบสขของ

พระเจาแผนดน นอกจากนยงมรทอน ๆ อก เชน รท ออก คฟเวอรเนนท (Writ of Covenent)

ใชสาหรบเรยกคาเสยหายเมอมการผดสญญาชนดมการประทบตราชอคสญญาลงใน

เอกสาร (Sealed Contract) รท ออฟ เดททนว (Writ of Detenue) ใชสาหรบเรยกทรพย

หรอราคาทรพยคนจากผรบฝากทรพย เปนตน ในศตวรรษท 13 รทตาง ๆ ทชาลเซลเลอร

ออกมามถง 50 ประเภทเศษ จนเปนทรงเกยจของพวกขนนาง เพราะเปนการเพมอานาจ

ของศาลหลวง จงมการตรากฎหมาย “เดอะ โพรวชน ออฟ ออกฟอรด 1258” (The

LA 102 (LW 102) 39

Provision of Oxford 1258) หามมการออกรทประเภทใหม ๆ ขนมาอก เวนแตจะไดรบ

พระบรมราชานญาตจากกษตรยหรอไดรบอนญาตจากสภาองคมนตร

อยางไรกตามในศตวรรษท 14 ชานเซลเลอรกไดจดทารทประเภททคลายคลงกบ

รททเคยมอยแลวออกมาอก ทงนโดยอาศยอานาจในพระราชบญญต “สแตตทว ออฟ

เวสตมนเตอร (Statue of Westminter II, Consimili Casu, 1288) ขอเสยของรทคอ

ถาโจทกฟองคดโดยใชรทผดประเภท ไมตรงกบขอเทจจรงและลกขนยงไมไดชขาดใน

ขอเทจจรง โจทกอาจฟองคดใหมไดแตตองเสยเวลาและเสยคาใชจายอกมาก ถาลกขนได

ชขาดแลว โจทกกจะเปนฝายแพคดโดยไมมทางแกไขแตประการใด รททใชฟองคดถก

ยกเลกไปเมอ ค.ศ. 1875 โดย เธอะ จดเคเจอร แอคท (The Judicature Act 1875) การฟอง

คดในศาลไฮคอรด (High Court) ในสมยปจจบนใชรท ออฟ ซมมอนส (Writ of Summons)

เพยงอยางเดยวเทานน รทนออกในนามของสมเดจพระราชนสงใหจาเลยมาศาล เพอให

การตอขอกลาวหาของโจทก อยางไรกตามฟองของโจทกจะตองมเหตแหงคดเสมอ

2.4 การกอกาเนดคอมมอนลอว

เมอดยกแหงนอรมงดไดขนครองราชยเปนกษตรยแหงประเทศองกฤษ พระองค

กยงคงปลอยใหประชาชนในทองถนตาง ๆ ใชกฎหมายจารตประเพณของแตละทองถนไป

ตามเดม ซงจารตประเพณเหลานมความแตกตางกนอยางมากตามแตละทองถน ใน

ขณะเดยวกนพระเจาวลเลยมกไดพฒนาการปกครองสวนกลางใหมความเขมแขงยงขน

โดยเฉพาะการบรหารงานยตธรรม มการสงผพพากษาเดนทางไปตดสนคดความทว

ประเทศ มการใชวธพจารณาคดในศาลหลวงของกษตรยโดยการรบฟงพยานหลกฐานของ

โจทกและจาเลยแทนการพจารณาคดแบบตางๆ เชนการใหจาเลยสาบานตน หรอการให

จาเลยพสจนดวยวธทานองดานาลยเพลง (trial by ordeal) ของศาลทองถนดงไดกลาว

มาแลว ในขณะเดยวกนผพพากษาทกษตรยใหเดนทางไปตดสนคดความในทองถนตางๆ

มกจะใชหลกกฎหมายจารตประเพณอนหนงอนใดเปนการเฉพาะแทนทจะใชจารต

ประเพณของแตละทองถนไปปรบกบแตละคด ในขณะเดยวกนกษตรยกไดสราง

หลกเกณฑกฎหมายใหม ๆ ขนมาทสามารถนาไปใชไดทวพระราชอาณาจกร หลก

กฎหมายทเกดจากคาพพากษาของศาลหลวงซงมผลผกพนไมแตเฉพาะคความในคด

เทานน หากแตยงมผลผกพนทกผคนในประเทศองกฤษดวย หลกเกณฑกฎหมายท

LA 102 (LW 102) 40

กอกาเนดขนมาใหมเหลานจงมชอเรยกโดยรวมวา the common law of England คอ

เปนกฎหมายทอาจใชไดกบทกผคนในประเทศองกฤษ ตอมาคาวา the common law of

England ลดลงมาเหลอเพยง the common law ดงทใชกนอยในปจจบน แตปจจบน

คาวาคอมมอนลอว (common law) มหลายความหมาย สดแลวแตวาจะถกนาไปใชใน

ความเนอความใด

1. คาวา Common Law อาจมความหมายตรงขามกบคาวา statutory law คอ

กฎหมายทบญญตขนโดยรฐสภาในขณะท คอมมอนลอวคอกฎหมายทไมไดบญญตโดย

รฐสภา หากแตมอยในคาพพากษาของศาลซงมทมาจากจารตประเพณของบานเมอง (the

custom of the Realm) และกลาวกนวาถาหากจะมจารตประเพณเชนนนอยจรงตงแตครง

โบราณกาลกคงถกลมเลอนไปจนหมดแลว

จากการใหความหมายของคาวาคอมมอนลอวดงกลาวขางตนผลกคอเมอม

การขดกนระหวางคอมมอนลอวกบกฎหมายทบญญตขนโดยรฐสภา (statutory law)

กฎหมายทบญญตขนโดยรฐสภายอมมผลบงคบเหนอคอมมอนลอว ทงนมาจากหลกความ

เปนผมอานาจสงสดของรฐสภาในการบญญตกฎหมาย (legislative supremacy of Parliament)

ผพพากษาจะปฏเสธการนาเอาพระราชบญญตมาใชโดยอางวาขดกบคอมมอนลอวไมได

หรอจะอางวาคอมมอนลอวมการววฒนาการจนทาใหพระราชบญญตลาสมยไปแลวยอม

ไมไดเชนเดยวกน ในขณะเดยวกนรฐสภาสามารถทจะตรากฎหมายมายกเลกหลก

กฎหมายคอมมอนลอวได

2. คาวาคอมมอนลอว (Common Law) มความหมายตรงกนขามกบเอคควต

(Equity) โดยเหนวาคอมมอนลอวคอกฎหมายทเกดจากคาพพากษาของศาลหลวง

ในขณะทเอคควตคอกฎหมายทเกดจากการนาเอาหลกเกณฑแหงความยตธรรมมาใชใน

การปรบกบคดโดยศาลชานเซอร (Court of Chancery) ศาลหลวงกอนทมการมการปฏรป

ระบบศาลโดย the Judicature Act 1873-5 ไดแกศาลควนสเบนช (Queen’s Bench) ศาล

คอมมอนพลส (Common Pleas) และ ศาลเอกซเชคเกอร (Exchequer) ซงมววฒนาการ

มาจากราชสานกศาลหลวงในปลายศตวรรษท 13

3. คาวาคอมมอนลอว (Common Law) มความตรงกนขามกบคาวาซวลลอว

(Civil Law) โดยคอมมอนลอวเปนสกลกฎหมายทกาเนดขนในประเทศองกฤษ เปน

กฎหมายทเกดจากคาพพากษาของศาล ในขณะทสกลกฎหมายซวลลอวถอกาเนดขนใน

LA 102 (LW 102) 41

อาณาจกรโรมนและใชแพรหลายอยในทวปยโรป ในทวปเอเซย และทวปอเมรกาใต มการ

บญญตเปนประมวลกฎหมายโดยอาศยหลกเกณฑของกฎหมายโรมน

1. ววฒนาการของเอคควต (The Development of Equity)

หลงจากทมการจดตงศาลหลวงขนมาเรยบรอยแลวในสมยพระเจาเฮนรท 2

(ค.ศ. 1154-89) และจะตองใชรท (writ)ในการฟองคดความ การออกรทใหม ๆ กถกจากด

โดยพระราชบญญตเดอะ โพรวชน ออฟ ออกฟอรด (The Provision of Oxford, 1285)

เพราะรฐสภาเหนวาการใหชานเซลเลอรออกรทใหม ๆ ไดเทากบเปนการบนทอนอานาจ

นตบญญตของรฐสภา จงทาใหกฎหมายและการเยยวยา (remedy) ไมยดหยนเทาทควร

ศาลหลวงของกษตรยมกจะใหคาสนไหมทดแทนเปนเงนตรามากกวาการบงคบใหจาเลย

กระทาการเฉพาะสงเพอบรรเทาความเดอดรอนของโจทก ดงนนในศตวรรษท 14 เมอศาล

คอมมอนลอวไมอาจใหการเยยวยาไดอยางเพยงพอแกโจทกในบางกรณ ผไดรบความ

เดอดรอนจงถวายฎกาตอองคพระมหากษตรย หรอสภาทปรกษาของกษตรยโดยตรง

เรองทขอความเปนธรรมเชนนมเพมขนอยางมากมาย กษตรยจงตองมอบคดตาง ๆ

เหลานใหชานเซลเลอรเปนผตดสน ความจรงชานเซลเลอรมหนาทบรหารงานศาลโดยตรง

อยแลว กลาวคอ เปนผออกรทสาหรบใชฟองคดในศาลหลวง เมอตองมาทาหนาทตลาการ

เสยเอง ททาการของชานเซลเลอรจงกลายเปนศาลไปโดยปรยาย มชอเรยกวาศาลชานเซอร

(Court of Chancery) สาหรบการฟองคดนน ชานเซลเลอรจะออกรทใหไปฟองคดยงศาล

ชานเซอรหากเหนวาคดนนไมอาจจดการไดอยางเตมทในศาลคอมมอนลอว ซงบางครง

อาจเปนเพราะศาลคอมมอนลอวไมอาจบงคบคดเอากบผมอทธพล แตรทของชานเซล

เลอรนนออกในพระปรมาภไธยของพระเจาแผนดน การขดขนคาสงของศาลชานเซอรจง

เทากบเปนการหมนพระบรมเดชานภาพ ศาลชานเซอรจงบงคบคดไดดกวา อกประการ

หนงการเยยวยาในศาลคอมมอนลอวเปนแตเพยงการใหคาสนไหมทดแทนเปนเงนตรา

ถาโจทกประสงคใหศาลคอมมอนลอวบรรเทาความเดอดรอนเปนประการอน กตองมาฟอง

ตอศาลชานเซอร ผพพากษาในศาลชานเซอรไดแกชานเซลเลอร (Chancellor) ซงสวนมาก

มกจะเปนนกบวชในครสตศาสนา การตดสนคดใชหลกความสานกอนดงาม หลกศลธรรม

หลกกฎหมายและหลกศาสนา การพจารณาคดไมไดใชลกขนเหมอนอยางศาล

คอมมอนลอวซงตดสนคดโดยอาศยหลกกฎหมายทมอยในคาพพากษาแตเกากอนและ

LA 102 (LW 102) 42

บทบญญตกฎหมายของรฐสภา เนองจากศาลของชานเซลเลอรใหการเยยวยาไดดกวา

ศาลคอมมอนลอว จงเปนทนยมชมชอบของประชาชน อานาจของศาลชานเซอรจงเพม

มากขน ทาใหเกดการขดแยงกบศาลคอมมอนลอว เชน ศาลชานเซอรอาจหามมใหมการ

บงคบคดตามคาพพากษาของศาลคอมมอนลอว ถาหากชานเซลเลอรเหนวาคาพพากษานน

ขดตอความเปนธรรม ในการนแมจะไมเปนการกลบคาพพากษาของศาลคอมมอนลอว

กตาม แตผลแหงคาพพากษานนกแทบจะไมมความหมายเลย เพราะฝายชนะคดในศาล

คอมมอนลอวไมอาจบงคบคดไดตามคาพพากษา ศาลคอมมอนลอวจงเหนวาผทพยายาม

หลกเลยงคาพพากษาในกรณเชนนเปนการผดกฎหมายและลงโทษผไปศาลชานเซอร

ในตอนปลายครสตวรรษท 16 หลกกฎหมายทใชอยในศาลชานเซอรเรมม

ลกษณะเปนการแนนอนและมความขดแยงกบคอมมอนลอวในบางประเดน ในรชสมยพระเจา

เจมสท 1 ไดทรงชขาดในป ค.ศ.1615 วาในกรณทมการขดแยงกนระหวางคอมมอนลอว

และเอคควตแลว ใหเอคควตมผลใชบงคบ ขอใหสงเกตวาเอคควตไมใชระบบกฎหมายท

สมบรณในตวมนเอง กลาวกนวาถาหากประเทศองกฤษไมมเอคควตประเทศองกฤษ

กยงคงดารงอยได แตถาประเทศองกฤษมแตเอคควตโดยไมมคอมมอนลอวเลย ประเทศ

องกฤษจะไมสามารถดารงอยไดเลย

2. เขตอานาจของศาลชานเซอร

มนกเขยนตาราในศตวรรษท 19 ไดจาแนกเขตอานาจของศาลชานเซอร

ออกเปนสามสวน ดงน

1. ศาลชานเซอรมเขตอานาจแตเพยงผเดยวเหนอคดบางประเภททศาล

คอมมอนลอวไมอาจบรรเทาความเดอดรอนได เชน การบงคบเกยวกบการจดตงทรสต 1 0

1

(Trust) การคมครองผจานองอสงหารมทรพย ในกรณเชนนสทธและการเยยวยามลกษณะ

เปนการอาศยหลกความเปนธรรม

2. ศาลชานเซอรมเขตอานาจซาซอนกบศาลคอมมอนลอว ไดแกในกรณท

ศาลคอมมอนลอวยอมรบในสทธของโจทกแตไมไดกาหนดวธการเยยวยาไวอยางเพยงพอ

เชนการผดสญญาซอขาย การเชาทดน การทาละเมด หรอการจะทาละเมด เชน การกอให

1ทรสต (trust) เกดจากการทบคคลหนงโอนทรพยสนใหแกบคคลทสองซงเรยกวา ทรสต (trustee)

ในกรณเชนนเอคควตบงคบใหผรบโอนทรพยสนจะตองจดการทรพยสนนนเพอประโยชนของบคคลทสาม คอ

ผรบประโยชน (beneficiary) การกอตงทรสตอาจกระทาโดยพนยกรรมหรอในระหวางมชวตกได

LA 102 (LW 102) 43

เกดการรบกวนหรอกอใหเกดความราคาญ สาหรบในกรณแรกซงไดแกการผดสญญา

ศาลอาจสงใหปฏบตการชาระหนเฉพาะสง (specific performance) บงคบใหฝายหนง

ฝายใดปฏบตตามสญญา สวนในกรณหลงไดแกการทาละเมดซงศาลอาจสงใหจาเลย

งดกระทาการ ละเมดหรอการรบกวน (injunction) ตอไป ถาหากโจทกฟองคดทง 2

ประเภทนในศาลคอมมอนลอว สงทโจทกจะไดรบไดแกคาสนไหมทดแทนเปนเงนตราและ

เมอเกดความเสยหายขนแลวเทานน

3. ศาลชานเซอรมเขตอานาจเสรมสาหรบในกรณทศาลคอมมอนลอวยอมรบ

ในสทธของโจทกโดยใหการเยยวยาไดอยางเพยงพอ แตไมสามารถบงคบตามสทธได

เนองจากมขอบกพรองเกยวกบกระบวนการบงคบตามสทธนน ชานเซลเลอรอาจบงคบให

จาเลยสงมอบเอกสารทอยในความครอบครองของจาเลยใหโจทกตรวจสอบได

3. หลกกฎหมายทใชในศาลเอคควต

ในสมยแรกเรมจดตงศาลชานเซอรนน ศาลใชหลกสานกอนดงามและหลก

ความเปนธรรมในการตดสนคด แตไมมความนกคดทจะยดถอหลกบรรทดฐานคา

พพากษาแตประการใด ในศตวรรษท 17 มการตงผพพากษาไปแทนชานเซลเลอรซงเปน

นกบวชในครสตศาสนาและพมพรายคาพพากษา (report) ขนมาจงทาใหมการถอตาม

คาพพากษาทเคยมอยแตเกากอนและวางหลก (maxims) ทใชในการตดสนคด เชน

1. เอคควตจะไมบงคบตามสญญาทฝายหนงของสญญามอานาจการตอรอง

เหนอกวาอกฝายหนงมาก

2. บคคลทมาแสวงหาความเปนธรรมจะตองมาดวยมอสะอาด

3. เอคควตไมใชเปนเครองมอสาหรบการแกแคน

4. เอคควตใชบงคบเอากบตวบคคล

5. เอคควตเปนฝายตามกฎหมาย

6. เอคควตจะตองใหผทไดรบความเสยหายไดรบการเยยวยาเสมอ

7. เอคควตคอความเสมอภาค

8. ระหวางความเทาเทยมกนผทมากอนยอมมสทธดกวา

ฯลฯ

ตามทกลาวมาแลวทงหมดพอทจะสรปขอแตกตางระหวางคอมมอนลอวกบ

เอคควตได ดงน

LA 102 (LW 102) 44

1. สภาพแหงคด

คอมมอนลอวบงคบเอากบทรพยสนของจาเลย กลาวคอโจทกไดรบคา

สนไหมทดแทนเปนเงนตราเทานน การไมปฏบตตามคาบงคบของศาลไมเปนหมนอานาจ

ศาล สาหรบเอคควตนนบงคบเอากบเนอตวรางกาย การไมปฏบตตามคาสงของศาลเปน

การหมนอานาจศาล

2. การพจารณาคด

คดคอมมอนลอวใชลกขนเปนผวนจฉยขอเทจจรง สวนผพพากษาเปน

ผวนจฉยขอกฎหมาย

สาหรบคดเอคควตนนพจารณาตอหนาชานเซลเลอร ไมมการพจารณาขอเทจจรง

โดยลกขน ชานเซลเลอรเปนผพจารณาทงขอเทจจรงและขอกฎหมาย

3. การเยยวยา

คดคอมมอนลอวใหการเยยวยาแตเฉพาะเปนเงนตรา สาหรบคดเอคควต

นนโจทกอาจไดรบความบรรเทาความเดอดรอนโดยศาลอาจสงใหจาเลยปฏบตการชาระ

หนเฉพาะสง (specific performance) ตามทระบไวในสญญาหรอสงหามจาเลยกระทาการ

สงหนงสงใด (injunction)

หลงจากทประเทศองกฤษไดปฏรปกจการศาลในป 1873-75 โดย เธอะ

จดเคเจอร แอคท (The Judicture Act) ทาใหศาลสวนกลางมอานาจใชทงกฎหมาย

คอมมอนลอวและเอคควต ดงนนโจทกจงอาจนาคดคอมมอนลอวและเอคควตมาฟองใน

ศาลเดยวกนโดยไมตองแยกฟองเหมอนสมยกอน

2.5 ววฒนาการกฎหมายไทย

เนองจากมการถอกนวา อาณาจกรสโขทยเปนตนกาเนดของอาณาจกรไทย จงถอ

กนวากฎหมายไทยมตนกาเนดมาจากกฎหมายของพอขนรามคาแหง พอขนรามคาแหง

ทรงประดษฐลายสอไทขนมา เมอป พ.ศ. 1826 (มหาศกราช 1205) ทรงสลกขอความ

ลงในหลกศลาแทงหนง ซงนยมเรยกกนวาศลาจารกพอขนรามคาแหง หรอศลาจารกหลก

ท 1 ในศลาหลกนมขอความทเปนกฎหมายหลายลกษณะดวยกน ไดแก กฎหมายภาษ กฎหมาย

LA 102 (LW 102) 45

ซอขาย กฎหมายลกษณะมรดก กฎหมายวธพจารณาความ กฎหมายรองทกข กฎหมาย

เกยวกบทดน กฎหมายมนษยธรรมและกฎหมายเกยวผล ภย11

1

ขณะเดยวกนอาณาจกรลานนาไทยกมกฎหมายทพระเจามงรายกษตรยผสราง

เมองเชยงใหม เมอ พ.ศ. 1839 ทรงบญญตขนมาเพอใชปกครองประชาชนทอยในอาณาจกร

ลานนาไทย มชอเรยกวา “มงรายศาสตร” ในมงรายศาสตรไดกลาววา พระเจามงราย

ไดทรงอาศยมลคดววาทในคมภรพระธรรมศาสตรมาเปนหลกในการบญญตมงรายศาสตร

ในมงรายศาสตรมบทบญญตกฎหมายเรองการจดรปแบบกองทพ การลงโทษและ

การปนบาเหนจทหาร การกาหนดความผดรายแรงทอาจลงโทษประหารชวตได

การปองกนตวทอนญาตใหฆาผกระทาผดได การกาหนดโทษ วธพจารณาความ องคประกอบ

ในการกาหนดคาเสยหายและกาหนดโทษ กฎหมายแพงและกฎหมายอาญา12

2

นอกจากนในสมยสโขทยมศลาจารกอกหลกหนงคอ ศลาจารก หลกท 38 ซงเปน

บทบญญตในเรองเกยวกบการกระทาความผดทางอาญา จงมการตงชอวา “กฎหมาย

ลกษณะโจรสมยสโขทย”

ตอจากสมยสโขทย ไดแก สมยกรงศรอยธยา สมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจา

อทอง) ไดกอตงอาณาจกรกรงศรอยธยาขนมาเมอ พ.ศ. 1893 มกษตรยปกครองตดกนมา

รวม 34 พระองค เปนเวลา 417 ป จงไดเสยกรงแกพมาเมอป พ.ศ. 2310 กลาวกนวา

กษตรยกรงศรอยธยาคงจะไดตรากฎหมายขนมาเพอใชในการปกครองบานเมองเปน

จานวนมาก แตเปนทนาเสยดายทตนฉบบกฎหมายเมอครงกรงศรอยธยาคงสญหายหมด

จนถงเมอครงกรงรตนโกสนทร พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดทรง

จดการประมวลกฎหมายทงหลายทใชในขณะนน ซงเขาใจวาเปนฉบบทคดลอกกนตอ ๆ

มาตงแตสมยกรงศรอยธยา

สาเหตทมการประมวลกฎหมายในขณะนน เนองจากมการรองทกขของนายบญศร

ชางเหลกหลวง ความวา เจาพระยาศรธรรมราช ไดนาความขนกราบบงคมทลวา นายบญศร

ชางเหลกหลวงรองทกขกลาวโทษพระเกษมและนายราชาอรรถ เหตเนองจากอาแดงปอม

ภรรยานายบญศรฟองหยานายบญศร นายบญศรใหการแกพระเกษมวา อาแดงปอม

นอกใจทาชดวยนายราชาอรรถแลวมาฟองหยานายบญศร นายบญศรไมหยา พระเกษม

1รายละเอยดศกษาไดจากหนงสอประวตศาสตรกฎหมายหมายไทยและระบบกฎหมายหลก 2ประเสรฐ ณ นคร, มงรายศาสตร (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเลยงเซยงจงเจรญ, 2514).

LA 102 (LW 102) 46

หาพจารณาตามคาใหการของนายบญศรไม พระเกษมพดจาแทะโลมอาแดงปอมและ

พจารณาไมเปนสจไมเปนธรรมเขาดวยอาแดงปอมแลวคดขอความมาใหลกขน ณ ศาล

หลวงปรกษาวา เปนหญงหยาชาย ใหอาแดงปอมกบนายบญศรขาดจากผวเมยกนตาม

กฎหมาย

พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช จงทรงพระกรณาตรสวา หญง

นอกใจชายแลวมาฟองหยา ลกขนปรกษาใหหยากนนนหาเปนยตธรรมไม จงมพระราช

โองการตรสสงใหเจาพระยาพระคลงเอากฎหมาย ณ ศาลหลวงมาสอบกบฉบบหอหลวง

ฉบบขางท ไดความวา ชายหาผดมไดหญงขอหยา ทานวาเปนหญงหยาชายหยาได

ถกตองตรงกนทงสามฉบบ จงทรงเหนวาทางฝายศาสนจกรนน พระไตรปฎกฟ นเฟอน

วปรต กยงอาจอาราธนาพระราชาคณะทงปวงใหทาสงคายนาชาระพระไตรปฎกใหถกตอง

ตามพทธบญญตได ดงนนทางฝายราชอาณาจกรเมอกฎหมายฟ นเฟอนวปรต จงควรทจะ

ชาระใหถกตอง พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหตงคณะกรรมการ

ชดหนง ประกอบดวยอาลกษณ 4 ลกขน 3 ราชบณฑต 4 จดการชาระบทกฎหมายตงแต

พระธรรมศาสตรเปนตนไป มใหเนอความผดเพยนซากน จดเปนหมวดหมเขาไว ดดแปลง

บทกฎหมายทวปลาสใหถกตองตามความยตธรรม เมอชาระเสรจเรยบรอยแลวจงให

อาลกษณเขยนเปนฉบบหลวง จานวน 3 ชด ประทบตราพระราชสห พระคชสห และบวแกว

อนเปนตราประจาตาแหนงสมหนายก สมหพระกลาโหม และเจาพระยาพระคลงไวเปนสาคญ

ทงน เพอแสดงใหเหนถงความถกตองแทจรงของกฎหมาย และแสดงใหเหนวากฎหมาย

นนมอานาจใชบงคบตลอดทวราชอาณาจกร พรอมทงมบทหามมใหลกขนเชอฟงกฎหมาย

อนทมไดมตราทงสามนประทบอย กฎหมายทงสามฉบบนเกบไวทหองเครองหนงชด

หอหลวงหนงชด และทศาลหลวงหนงชด กฎหมายทไดเขยนขนใหมนชดหนงม 41 เลม

เมอมการบญญตกฎหมายตราสามดวงขนมาแลว กมการใชปกครองบานเมอง

เรอยมา ในรชสมยรชกาลท 2 สมเดจพระพทธเลศหลานภาลยกไดทรงบญญตกฎหมาย

ขนมาหลายฉบบ ฉบบทมชอเสยงไดแกกฎหมายเกยวกบยาเสพตด มชอเรยกวา

“พระราชบญญตหามสบฝน กนฝน ซอฝน ขายฝน จ.ศ. 1173”1

1มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กฎหมายตรา 3 ดวง, ฉบบพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตรและ

การเมอง แกไขปรบปรงใหม เลม 3 (กรงเทพมหานคร: สถาบนปรด พนมยงค, 2548), หนา 417.

ในสมยรชกาลท 3 มการ

LA 102 (LW 102) 47

ตรากฎหมายขนมาใชเพมเตมอกหลายฉบบเชนเดยวกน ฉบบทมชอเสยงรจกกนดไดแก

“พระราชบญญตลกษณะโจรหาเสน จ.ศ. 1199”1

ในปเดยวกนกบทรชกาลท 1 ทรงบญญตกฎหมายตราสามดวงขนมา ทางประเทศ

ฝรงเศสจกรพรรดนโปเลยนไดจดทาประมวลกฎหมายแพงขน ซงนยมเรยกกนวา

“ประมวลกฎหมายนโปเลยน (Code Napléon) การจดทาประมวลกฎหมายของจกรพรรด

นโปเลยนเปนการจดทากฎหมายอยางเปนระบบ เปนทชนชอบของประเทศตาง ๆ ในยโรป

และประเทศลาตนอเมรกา ในชวงตนศตวรรษท 19 ประเทศตาง ๆ เหลานจงไดจดทา

ประมวลกฎหมายแพงและประมวลกฎหมายอน ๆ ตามแบบอยางประเทศฝรงเศส และถอ

กนวาประเทศทไมใชประมวลกฎหมายเปนประเทศทลาหลงในเรองกฎหมาย ซงรวมถง

ประเทศไทยดวย อนเปนสาเหตใหชาวตะวนตกยกเปนเหตเจรจาขอตงศาลกงสลของเขา

เพอชาระคดทคนในบงคบของเขาทเปนคดความกนเอง หรอในเมอคนในบงคบของเขา

เปนจาเลยของคนในบงคบของไทย สาหรบประเทศไทยนน องกฤษไดสงทตมาขอเจรจา

ทาสนธสญญาในสมยรชกาลท 4 ซงนยมเรยกกนวา “สนธสญญาเบารง” โดยกาหนดให

คนในบงคบขององกฤษไมตองขนศาลไทย ใหไปขนศาลกงสลของตนเอง

ประเทศอน ๆ กไดมาทาสนธสญญาทานองเดยวกบสนธสญญาเบารงกบไทย จาก

การทประเทศไทยยงไมมกฎหมายตามแบบอยางประเทศตะวนตก เปนสาเหตใหประเทศ

องกฤษอางขนมาเพอขอจดตงศาลกงสลของตนเพอชาระคดทคนในบงคบขององกฤษเปน

ความกนเอง ตลอดจนคดทคนในบงคบขององกฤษเปนจาเลยของคนในบงคบของไทย

เมอแรกตงศาลกงสลใหม ๆ เจาของประเทศกยงมาสเดอดรอน เพราะการคาขาย

ตดตอกบตางประเทศยงมนอย เมอการคมนาคมสะดวกรวดเรวขน มชาวตางประเทศเขา

มาตงภมลาเนาในประเทศไทยมากขน การตดตอคาขายกบชาวตางประเทศกมมากขน

คดความขอพพาทระหวางคนตางชาต รวมตลอดจนคนในบงคบของคนตางชาตกบคน

ไทยกเพมมากขน จนประเทศไทยเรมมความรสกอดอดตอการทตองสญเสยอานาจ

อธปไตยทางศาลของตนเอง

เพอใหไดคนมาซงเอกราชทางศาลของประเทศไทย จงไดมาจดตงกระทรวง

ยตธรรมขนในป พ.ศ. 2415 เพอจดวางระเบยบศาลเสยใหม มการวาจางชาวตางประเทศ

1เรองเดยวกน, หนา 525.

LA 102 (LW 102) 48

ทมความรความเชยวชาญทางกฎหมายจากประเทศตะวนตก รวมตลอดจนนกกฎหมาย

ชาวญปนมาเปนทปรกษากฎหมาย เพอจดทาตวบทกฎหมายขนมาใหม ตามแบบอยาง

กฎหมายชาตตะวนตก เพอใหสอดคลองกบสภาวะสงคมสมยใหม ทาใหคนไทยไดรอบร

กฎหมายมากขน และเปนเครองมอเพอใหเกดความสะดวกในการพจารณาพพากษาอรรถคด

ทงปวง และประการสาคญทสดเพอประเทศไทยรบเอกราชทางศาลกลบคนมา

ในสมยรชกาลท 5 ไดมการจดทาประมวลกฎหมายขนมาเปนลาดบแรก มชอ

เรยกวา กฎหมายลกษณะอาญา ร.ศ.127 เมอประกาศใชกฎหมายลกษณะอาญาแลว ไดม

การจดทาประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง และพระธรรมนญศาล

การจดทาประมวลกฎหมายทงหมดเรมตงแต พ.ศ. 2441 มาเสรจสาเรจครบถวน

เมอ พ.ศ. 2478 รวมเปนระยะเวลา 38 ป เปนเหตใหนานาชาตทเคยมศาลกงสลใน

ประเทศไทยยอมรบนบถอตวบทกฎหมายไทย ตลอดจนระเบยบและวธการพจารณาคด

ของศาลไทยและยกเลกศาลกงสลทตงอยในประเทศไทยทงหมด เปนเหตใหไทยไดรบ

เอกราชทางศาลกลบคนมาโดยสมบรณ

2.6 อทธพลกฎหมายตางประเทศทมตอกฎหมายไทย

จากการทไดศกษาววฒนาการของกฎหมายตางประเทศ ทาใหเราสามารถทราบ

วาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดรบอทธพลจากกฎหมายประเทศตาง ๆ

ทงทอยในระบบซวลลอว และคอมมอนลอว เชน ใน บรรพ 1 และบรรพ 2 ไดลอกเลยนมา

จากกฎหมายแพงเยอรมน และกฎหมายแพงญปน บรรพ 3 วาดวยเอกเทศสญญา มการ

เอาแบบอยางกฎหมายมาจากหลายประเทศ โดยเฉพาะในลกษณะ 1 กฎหมายวาดวย ซอขาย

ไดยดถอพระราชบญญตซอขายสนคา (The Sale of Goods Act 1893) มาเปนแบบอยาง

ในสวนทเปนกฎหมายวาดวยตวเงนไดนาเอาบทบญญตสวนใหญของเธอะบลล ออฟ

เอคซเจนจ แอคท ค.ศ. 1882 (The Bill of Exchange Act, 1882) ขององกฤษมาเปน

รากฐานในการราง นอกจากนกฎหมายวาดวยหนสวน บรษทจากด กไดตนแบบมาจาก

กฎหมายองกฤษเชนเดยวกน

ในสวนทเปนกฎหมายลมละลาย คอพระราชบญญตลมละลาย ร.ศ. 127 กไดรบ

อทธพลมาจากกฎหมายองกฤษเชนเดยวกน นอกจากนยงไดนาเอาหลกกฎหมายของ

LA 102 (LW 102) 49

องกฤษเรอง เฮนอส คอรปส (Habeas Corpus) มาใชในประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญา มาตรา 90 เพอปลอยตวผทถกคมขงหรอถกจาคกโดยมชอบดวยกฎหมาย

ใหสงเกตวากฎหมายแพงและกฎหมายพาณชยของไทย มการบญญตรวมเปน

ประมวลกฎหมายฉบบเดยวกน ไมไดมการบญญตเปนประมวลกฎหมายแยกตางหากจากกน

ทงน อาจเปนเพราะในขณะทมการจดทาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยของไทยใน

สมยรชกาลท 6 ธรกจการพาณชยของไทยยงไมเจรญกวางขวางมากนก จงไมมความ

จาเปนตองจดทาเปนประมวลกฎหมายแพง และประมวลกฎหมายพาณชย ตามแบบอยาง

ประเทศฝรงเศส และเยอรมน และใหใชประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงสาหรบคด

พาณชยดวย