31 PC 422

ตอนท 2 พฒนาการวยรน

32 PC 422

33 PC 422

การสอนวชาแนะแนวจะมลกษณะการเรยนการสอนแบบยดนกเรยนเปนศนยกลาง

ดงนนอาจารยจงจาเปนตองเขาจะธรรมชาตของนกเรยนซงอยในวยรน (ระดบมธยมศกษา)

เพอทอาจารยจะไดเตรยมการสอนอยางมประสทธภาพ และไมทาตนเองใหเปนสงแวดลอมท

ทาลายนกเรยนดวยความรเทาไมถงการณ คลายกบสานวนทวา “รเขา รเรา , รบรอยครง ชนะ

รอยครง” ดงนนเราจงเรมทาความเขาใจความหมายและลกษณะพฒนาการวยรนดงน

ความหมายของวยรน

“วยรน (Adolescence) เปนวยหวเลยวหวตอจากวยเดกไปสวยผใหญ” นกจตวทยา

พฒนาการไดแบงวยรนออกเปน 3 ระยะคอ

วยรนตอนตน (อายประมาณ 11-14 ป) เปนระยะเรมแรกจากการเปลยนแปลงจาก

เดกไปสวยรน โดยวยรนจะสงเกตตวเองไดจากการเรมมขนขนในทลบ และตอมาเกดขนขน

ตามลาตว ระยะนไดรบการขนานนามวา “เจรญเตมไปดวยขน”

วยรนตอนกลาง (อายประมาณ 15-18 ป) ระยะนบางครงถกเรยกวา วยหนมสาว

เพราะวยรนชายและวยรนหญงจะมวฒภาวะทางเพศ เมอวยรนหญงหรอชายมเพศสมพนธก

จะสามารถใหกาเนดลกได ระยะนไดรบการขนานนามวา “ยคของความเปนมนษย” ในระยะ

นพฤตกรรมแบบเดกจะคอยๆ หายไปและมการแสดงออกของความเปนหญงสาวหรอชายหนม

เขามาแทนท ดงนน การเปลยนแปลงสวนใหญจงเปนดานจตใจทเกดจากการพฒนาทาง

รางกาย

วยรนตอนปลาย (อายประมาณ 18-21 ป) ระยะนไดรบการขนานนามวา “ขนบรรล

วฒภาวะ (Maturity)” วยรนจะมสภาพรางกาย อารมณ สงคม การรคด และจรยธรรม

บทท 3

พฒนาการวยรน

34 PC 422

เทาเทยมผใหญ ไดแก รปรางแบบบรษหรอสตร สงคมทมเพอนสนทหรอเพอนรวมทกขรวมสข

แบบผใหญ เปนตน

พฒนาการ (Development) หมายถง “การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อารมณ

สงคม การรคด และจรยธรรมทดตอเนองกนไปอยางมระบบ” ซงพฒนาการของวยรน

แตกตางกน เนองจากอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอม

จากการศกษา วยรนทมความฉลาดมากหรอนอย เปนผลมาจากการถายทอดโครโมโซม

จากพอ และแมมาสลกเปนสวนใหญ ตวอยางเชน การศกษาอทธพลของพนธกรรมตอ

พฒนาการของทางสตปญญา ของนายโรเบรต โพลมน (นกจตเวช ชาวองกฤษ) ไดแยกยน

(Genes) หรอหนวยถายพนธรกรรมจากเลอดของเดกอจฉรยะมาศกษาเปรยบเทยบกบเดก

ธรรมดาทวไป ทมหาวทยาลยไอโอวา ประเทศสหรฐอเมรกา การศกษาเรองนใชเวลา 6 ป

พบวา ยนไอจเอฟ 2 อาร (IGF 2 R) ในโครโมโซม 6 อยใน DNA (Deoxyribonucleic Acid)

ของเดกอจฉรยะ มมากกวาเดกธรรมดาทวไป (จากหนงสอพมพไทยรฐ ปท 48 ฉบบท 14543,

2540 : 7) แตมนษยไดพยายามสรางสงแวดลอมทสงเสรมสนบสนนพฒนาการวยรนใหดยงขน

เชน การจดการเรยนการสอนกลมสาระวชาตางๆ เพอใหวยรนมความคดความเขาใจ มความร

และทกษะตางๆมากขน ตลอดจนใชเทคนคการสอนททาใหวยรนมความจา ความเขาใจ

ความสามารถในการสอสาร และทกษะชวตในการดารงชวตอยางมประสทธภาพดวยการเปด

โอกาสใหวยรนไดเรยนรดวยการกระทา

ในโลกปจจบนวยรนไดรบการศกษาในโรงเรยน หรอใฝหาความรจากแหลงขอมล

ตางๆ ไดแก การอานหนงสอพมพ หรอความรจากสอหลากหลายประเภท โดยเฉพาะวยรน

นยมใช Internet ในการศกษาคนควาดวยตนเอง จะพบวาวยรนมความร ความคดเหน และ

ความสามารถมากกวาผใหญบางคน นนคอ สงแวดลอมมอทธพลตอพฒนาการทางความคด

ความเขาใจเพมขน แตในทางตรงกนขาม ถาวยรนทใชเทคโนโลยไปในทางหาความสขสวนตว

มากจนเกนไป เชน การใชคอมพวเตอรไปในการ Chat หรอเลน Facebook กบเพอนจนหาม

รงหามคา ใชในการเลนเกมสเกนกวา 3 ชวโมงตดตอกน หรอไมมการนอนหลบพกผอนอยาง

เพยงพอ อาจจะทาใหเกดปญหาตางๆ เชน การหนออกจากบานไปพบเพอนทรจกกนใน

วยรน พนธกรรม สงแวดลอม

35 PC 422

Internet การตดเกมส สมฤทธผลทางการเรยนตาลง เปนตน เพอใหเขาใจพฒนาการวยรนโดย

ละเอยด จงแบงแยกพฒนาการวยรนเปนรายดาน ดงน

ลกษณะพฒนาการวยรน แบงออกไดเปน 5 ดาน ดงน

1. พฒนาการทางดานรางกาย เกดจากการทตอมพทอตารผลตฮฮรโมน ทาให

วยรนมการเจรญเตบโตแบบพงพรวด (Growth Spurt) และกระตนใหตอมไรทออนๆ ทางาน

มากกวาวยทผานการเปลยนแปลงทางรางกายแบงเปน 4 ดาน คอ

1.1 การเปลยนแปลงขนาดของรางกาย เปนการเตบโตทางดานสวนสงและ

นาหนก ทเพมขนอยางพงพรวดในเดกหญงอาย 10-13 ป สวนเดกชายอาย 12-14 ป นนคอ

เดกหญงโตเรวกวาเดกชาย 1-2 ป (ผศ. น.พ. สาธต วรรณแสง 2525 : 19) โดยเฉลยวยรน

จะมสวนสงเพมขน 4-6 นวตอป และจะเรมคงทเมอวยรนหญงอายประมาณ 15-16 ป สวน

วยรนชายอาจจะสงไดจนกระทงอายประมาณ 20 ป

1.2 การเปลยนแปลงสดสวนของรางกาย จากรปรางแบบเดกทมลกษณะ

เปนสเหลยมผนผา วยรนชายจะกลายเปนมสดสวนคลายสามเหลยมควา และวยรนหญงจะม

รปรางคลายนาฬกาทรายบอกเวลา แขนขายาวเรวขน ทาใหดเกงกาง มอและเทาโตมากขน

ใบหนาของวยรนหญงจะเปนรปไขมากขน สวนวยรนชายมรปเปนสเหลยมและมมมากขน

1.3 ลกษณะปฐมภมทางเพศ วยรนจะมการเปลยนแปลงทอวยวะเพศซงมมา

แตกาเนด ในดานปรมาณ คอขยายใหญขน และดานคณภาพคอมการหลงนาอสจ (วยรนชาย)

หรอการผลตไข (วยรนหญง) ผลทตามมาทาใหวยรนชายและหญง ถามเพศสมพนธกนจะ

สามารถใหกาเนดลกได (แตเนองจากวยรนยงอยในวยเรยน จงมกจะแกไขปญหาดวยการทา

แทง)

1.4 คณลกษณะทตยภมทางเพศ (Secondary Characteristic) หมายถงลกษณะ

ทางรางกายทแสดงความแตกตางระหวางเพศ (ไมเกยวกบการสบพนธ) แตปรากฎใหเหนชด

วาเปนหญงหรอชายอยางแทจรง

36 PC 422

ตารางท 3.1 การเปรยบเทยบคณลกษณะทตยะภมทางเพศระหวางวยรนชาย - หญง

วยรนชาย วยรนหญง

ผม - แขงกระดาง แนวผมทขมบเวาเขา - ผมออน นมสลวย

ขน - มหนวด มเครา ขนขนบรเวณ

หนาอก และรกแร

- มขนขนตามรางกาย และรกแร

เสยง - แตกหรอหาว

- กลามเนอขนเปนมดๆ และไหล

กวาง “ชายอกสามศอก”

- มลกกระเดอกแหลมยนออกมา

- การหลงนาอสจ

- แหลมเลก

- หนาอกขยาย

- สะโพกผายออกมา

- การเดนบดไปบดมา ออนแอน

- การมประจาเดอน

2. พฒนาการทางอารมณ

วยรนไดรบการขนานนามวา เปน “วยพายบแคม (Storm and Stress)” หรอม

อารมณทรนแรงและบบคน บางครงกกลาววา วยรนมอารมณทมากกวาปกต

อารมณทมากกวาปกต เปนผลลพธทไดจากการเปรยบเทยบระหวางปฏกรยา

ทางอารมณของบคคลในเวลาเฉพาะ กบปฏกรยาทางอารมณของบคคลนนในเวลาปกต เชน

ความทกขทรมานและชอกชาทคนรกตตวออกหางจากวยรน ความอจฉารษยาเพอนทมฐานะ

รารวย หรอมสงของราคาแพงใช การเกบกดอารมณโกรธทถกเพอนดถกเหยยดหยาม เปนตน

ในเรองอารมณทมากกวาปกตน นกจตวทยามความคดเหนทขดแยงกนอย กลมหนงเชอวา

วยรนตองมอารมณทมากกวาปกต และแสดงอารมณทมากกวาปกตแตกตางกนตาม

เอกลกษณของแตละบคคล (Gesell และคณะ 1956) เชน วยรนชายคนหนงถกตอวาจากแฟน

เรองไมไดรบโทรศพทจากเธอทงวนเมอวยรนชายไปรวมงาน “ปฐมนเทศนกศกษาใหม”

ปรากฎวาวยรนชายเกดความเครยด และฆาตวตายในคนวนนน แตนกจตวทยาอกฝายหนงม

ความคดเหนวา วยรนไมมอารมณทมากกวาปกต โดยแสดงใหเหนวาวยรนบางคนไมรสกอด

37 PC 422

อดในตนเอง หรอไมสรางความเดอดรอนใหแก พอแม หรอผใหญ (ชวตของวยรนกราบเรยบ

เหมอนวยเดกทผานมา)

ลกษณะของอารมณทมากกวาปกตของวยรน วยรนจะแสดงพฤตกรรมของอารมณรนแรง

และบบคนในลกษณะสาคญ 4 ประเภท ดงน

2.1 ความรสกทรนแรงและไวเกนไป เมอวยรนไดรบความกระทบกระเทอนเพยง

เลกนอย กจะแสดงพฤตกรรมทรายแรงกบตนเอง ไดแก พอแมตาหน ทาใหวยรนกนยาตาย

หรอหนออกจากบาน

2.2 อารมณทไมคงท เปลยนแปลงอยตลอดเวลา วยรนจะมอารมณทเปลยนแปลง

รวดเรว และหายไดงาย ไดแก วยรนรองไหเพราะเพอนแหย แตเมอเพอนงอกยมแยมไดทนท

(แตในกรณทมอดมคตเขามาเกยวของ วยรนบางคนจะมอารมณทถาวร อาทเชน ความรกชาต

- สถาบน การรกความยตธรรม เปนตน) ดงนนผใหญบางคนจงใชวยรนใหรวมมอในการ

เรยกรองความยตธรรม โดยอางเหตผลวา เปนการกระทาของผรกชาตไทย หรอคนความ

ยตธรรมกลบสปวงชน

2.3 การควบคมอารมณไมคอยได เนองจากวยรนมอารมณมากมายหลายประเภท

และมความรนแรง บางครงจงแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสมกบกาลเทศะ เชน วยรนรกเพอน

เมอใครพดดถกเพอนกอาจทารายดวยกาลงเพอปกปองเพอน (โดยไมใชเหตผล หรอหา

ตนเหตในเรองนนกอนการแกแคน)

2.4 อารมณคาง (Moody) เปนอารมณทเกดจากความผดหวง และลดความรนแรง

ลง (แตยงตดอยภายในใจ) ถาเปนเวลานาน วยรนจะมพฤตกรรมเครยด ซมเศรา หรอฆาตว

ตาย เชน วยรนชายอาย 14 ป ตองการมคอมพวเตอรเปนของตนเองเพอใชเลนเกมส แตพอ

แมมฐานะยากจนจงไมไดซอให ตอมาเดกชายผกคอตายพรอมจดหมายลาตายวา อธษฐานจะ

ไปเกดทประเทศญปน เพอจะไดมเกมสเลนสมความปรารถนา

สวนอารมณโดยทวไปทพบในวยรน กมอารมณเชนเดยวกบวยเดกทผานมา

ไดแก ความกลว ความวตกกงวล ความโกรธ ความอจฉารษยา ความรก ความอยากรอยาก

เหน ความโศรกเศรา และความสข แตเขาจะพบการแสดงพฤตกรรมเหลานแตกตางจากวย

เดกในดานสงเรา เชน เดกจะอจฉารษยาพหรอนองทมสงของหรอไดรบการเอาใจใสจากพอแม

มากกวาตนเอง แตเมอเปนวยรนจะแสดงความอจฉารษยาเพอนๆ ทมแฟนหรอสถานภาพทาง

38 PC 422

เศรษฐกจทสงกวาเพราะวยรนทรารวยมโอกาสใชเวลาวางทากจกรรมทสนกสนาน ซอของใช

ราคาแพง หรอไปเทยวตางประเทศ เปนตน

อารมณทมอทธพลตอวถชวตของวยรนมากและอาจทาใหวยรนบางคน

หมดอนาคนคอ ความรกระหวางหญงชายทมความรสกทางเพศเขามาแทรกแซง จงมการ

เปรยบเทยบความแตกตางระหวางความรกกบความรกใคร ดงน

ความรกใคร (Sexuality) หมายถง สภาพอารมณทรนแรงกวาความรก มทศทาง

โดยตรงคอ วยรนเพศทตรงกนขามกบตนเอง และมองคประกอบมาจากความปรารถนาทาง

เพศ เมอวยรนรกแฟนอยางรนแรงจะมลกษณะหลงใหลใฝฝนและทมเททกสงทกอยางใหแฟน

เพอคาดหวงใหแฟนรกตอบ พฤตกรรมทแสดงออกมา เชน การใหสงของหรอออกเงนเลยงด

แฟน (โดยตนเองหรอพอแมจะลาบากเพยงใดกไมสนใจ) สงทเปนปญหาสงคมตามมาคอ

วยรนตงครรภในวยเรยนและโยงไปสวธการแกไขทผดพลาด เชน ฆาลกตนเองตาย วยรนท

เปนแมรสกผดมากๆ กลายเปนแมเสยสต หรอบางคนตองออกจากโรงเรยนและหาเงนดวย

อาชพขายตวเลยงลกเพราะเพอนชายไมรบผดชอบหรอไมแนใจวาวยรนหญงมเพศสมพนธกบ

คนอนดวย ตรงกนขามกบความรก (Love) เปนสภาพอารมณทเปนสข เกดขนกบบคคลทก

เพศทกวย โดยพฒนามาจากความชอบซงกนและกน หรอมประสบการณทมความสขดวยกน

และมกจะมการสนบสนนใหคนทตนรกมความเจรญกาวหนาในทางทด

นกจตวทยาศกษาพบวา อารมณของวยรนบางสวนไดถกสะสมมาตงแตเกด

และในวยรนจะมอารมณทสบสนวนวายมากหรอนอยขนอยกบสงคมทวยรนอาศยอย วาจะม

มาตรฐาน หรอเงอนไขทางสงคมเขมงวดหรอใหอสระตามความแตกตางของวยรน เพอให

เขาใจในเรองน จงนาเอาทฤษฎจตสงคมของอรคสน (Psychosocial Theory of Erik H.

Erikson) มาอธบายประกอบ ดงน

อตชวประวตของอรคสน (Erikson)

อรคสนเกดวนท 15 มถนายน ค.ศ. 1902 ใกลเมอง

Frankfurt, ประเทศเยอรมน เปนลกชายของนาง Karla

Abraham (ชาวยว) กบพอชาวเดนมารก (ทระบเอกลกษณ

ไมได) อรคสนเปนเดกขโรค อยกบแมตามลาพงจนกระทงอ

รคสนอาย 3 ป แมจงแตงงานกบ Dr. Theodor Homburger

(กมารแพทยชาวยว) ทเมอง Karlsruhe, (ตอนใตของ

39 PC 422

ประเทศเยอรมน) ดงนนอรคสนจงเตบโตมาดวยความเชอวา ตนเปนลกของ Dr. Theodor

Homburger

ป ค.ศ. 1975 อรคสนประกาศวา แมปดบงความจรงเรองทแมแตงงานมากอน

และอรคสนกเปนลกของคนเดนมารกคนหนง ซงทอดทงแมไปกอนทอรคสนจะเกดมา

(Paul Roazen, 1967 อางคาพดของอรคสนวา พอทงไปขณะทอรคสนเพงเกดมา อรคสน

อาจจะเกดจากพอแมทไมไดแตงงานกน และเชอสายทไมรวาพอเปนใครกสนบสนนใหอรคสน

จนตนาการวา อรคสนเปนลกเลยงตลอดชวกลปาวสาน) Dr. Theodor Homburger แตงงาน

กบ Karla มบตรสาว 3 คน แตอรคสนไมรสกใกลชดกบนองสาวตางพอเลย เมออรคสนอาย

18 ป ไดสาเรจการศกษาจากโรงเรยนเตรยมเขาสมหาวทยาลย และเปนระดบการศกษา

สงสดในชวตของอรคสน ความรสกแปลกแยกจากทกสงในครอบครวชนชนกลาง ทาใหอรคสน

เรมเดนทางคนหาสไตลชวตทแตกตางมากมาย (Erikson, 1975)

อรคสนมพรสวรรคทางดานสเกตภาพ และไดทองเทยวไปในประเทศฝรงเศส

เยอรมนตอนใต และอตาลตอนเหนอ ในฐานะทอรคสนเปนนกศลปนพเนจร การเปนนก

ศลปนจงมความหมายเพยงการแสวงหาเอกลกษณและเปนการขดขนวถชวตแบบหนง (ไมใช

อาชพทเฉพาะเจาะจงของอรคสน) ซงอรคสนไดอางวาชวงเวลานนของชวตมแตความไมนาพง

พอใจ มการขดขน และสบสนวนวาย จนกระทงอรคสนไดรบจดหมายจาก Peter Blos (เพอน

ทพบกนสมยเปนวยรนทเมอง Karlsruhe และไปเทยวอตาลดวยกน ทงสองคนกลายเปนนกจต

วเคราะหทมชอเสยงในเวลาตอมา)

อรคสน (1975) พจารณาจดหมายของ Blos วานาจะสามารถชวยใหอรคสนพน

จากการเปนศลปนพเนจรได และอรคสนเปรยบเทยบ Blos วาคลายกบ Wilhelm Fliess ท

ชวยเหลอ Freud ใหรอดพนจากชวตทยากลาบาก (Friedmar, 1999) ในจดหมายนน Blos

ถามอรคสน วาจะมาทางานรวมกนในโรงเรยนทสรางขนแบบใหมสาหรบเดก Vienna โรงเรยน

ทกอตงโดยนาง Dorothy Tiffany Burlingham (เศรษฐชาวอเมรกนและเปนเพอนตลอดชพของ

Anna Freud) ไหม ในทสด Erikson ตดสนใจเดนทางไปทาหนาทเปนตวเตอร ใหลก 4 คน

ของ Burlingham ในขณะท Anna Freud ทาจตวเคราะหเดก 4 คนน และในระหวาง 6 เดอนท

อรคสนใชเวลาใน Vienna. อรคสนไดศกษาแนวคดของพวกจตวเคราะห และการศกษาแบบไม

มชนเรยน

40 PC 422

อรคสนสาเรจการฝกอบรมเกยวกบจตวเคราะหจาก Anna Freud ซงแกกวา

อรคสน เพยง 7 ป และไดรบการยอมรบใหเปนนกจตวเคราะหในโครงการฝกอบรมนกจต

วเคราะหและไดเปนสมาชกถาวรของสมาคม “Vienna Psychoanalytic Society”

Anna Freud ทางานอยในหองเดยวกนกบ Freud (ซงมอาย 70 ป และปวยเปน

มะเรงทขากรรไกรจงเจบปวดเวลาท Freud พด) อรคสนมความสมพนธกบ Freud นอยมาก

แตอรคสนกใหความเคารพยกยอง Freud วาเปนบดาแหงจตวเคราะหตลอดมา (ในเวลาตอมา

มนกจตวทยาหลายทานยอมรบวาทฤษฎจตสงคมของอรคสนชวยสนบสนนทฤษฎจตวเคราะห

ของ Freud ใหสมบรณแบบ)

ในขณะอยทเวยนนา อรคสนไดแตงงานกบ โจน เซอรสน (Joan Serson) ซง

เปนนกเตนราทเกดในประเทศแคนาดา เซอรสนเปนศลปน และครผใชแนวคดของพวกจต

วเคราะหดวย เซอรสนมความเกงดานภาษาองกฤษ ตอมาจงกลายเปนบรรณาธการทมคณคา

และผรวมเขยนตาราของอรคสนโดยบงเอญ อรคสนมลก 4 คน : ลกชาย 3 คน คอ ไค

(Kai),จอน (Jon), เนล (Neil) และลกสาว 1 คน คอ ซ Sue

ในวยผใหญ ไค (Kai) และ ซ (Sue) ทาอาชพเปนนกวชาการทมชอเสยง แต

จอน (Jon) ผซงแบงปนประสบการณของพอในฐานะทเปนศลปนพเนจร ทางานเปนกรรมกร

และไมเคยมความรสกใกลชดกบพอแม สวน เนล (Neil) ลกคนเลกสด เกดมาเปน Down

Syndrome และมชวตสนมากประมาณ 20 ป ทนททเนลเกด อรคสนบอกลกทงสามคนวานอง

ของพวกเขาเสยชวตตงแตเกด ถงแมวาในเวลาตอมาอรคสนไดสารภาพความจรงใหไค (Kai)

ฟงเพราะเกดความขดแยงใจระหวางความซอสตยตอเดกคนหนงกบการโปปดเดกอก 2 คน

รวมทงอรคสนรสกฝาฝนคาแนะนาทตนใหคนไขเสมอๆ วา “เราตองมความซอสตยตอปญหาท

เกดขนในครอบครว และอยาทาใหสมาชกคนใดคนหนงของครอบครวตอตานกบคนอนๆ”

(Friedman, 1999)

ในป ค.ศ. 1933 ลทธเผดจการ (พวกนาซทมฮตเลอรเปนผนา) ไดเกดขนใน

ยโรป อรคสนและครอบครว (Jon และ Kai) จงยายออกจาก Vienna ไปอยทเดนมารก ดวย

ความหวงวาจะไดรบการยอมรบเปนพลเมองของชาวเดนนส

เมอรฐบาลเดนนสปฏเสธคาขอเปนพลเมอง อรคสน ภรรยา และลก 2 คน จง

ออกจากโคเปนเฮเกน และอพยพไปอยประเทศสหรฐอเมรกา ในสหรฐอเมรกา อรคสนยงคงใช

ชวตยายจากทหนงไปยงอกทหนง อรคสนตงหลกแหลงครงแรกทเมองบอสตน สถานททอรค

สนตงสถาบนการฝกหดจตวเคราะหทปรบปรงใหมกบเดก วยรน และผใหญ ภายหลงการม

41 PC 422

ชอเสยงอยางรวดเรว ในฐานะทเปนนกจตวเคราะห (แตไมมหนงสอแนะนาตวทางการแพทย

หรอใบปรญญาจากมหาวทยาลยใดๆ) อรคสนยอมรบตาแหนงเปนนกวจยท Massachusetts

General Hospital Harvard Medical School, และ Harvard Psychological Clinic ในระหวาง

2 ปทอย Harvard Psychological Clinic อรคสนไดทางานกบ Henry Murray นกจตวทยาทม

ชอเสยง เมอเรย ไดสอนอรคสนใชเทคนคการวจยเกยวกบ Projective และเปนผใหคาแนะนา

เกยวกบมโนทศนของ “พฒนาการของวชาทวาดวยการศกษาปฏกรยาของสงแวดลอมกบ

พนธกรรม” (Epigenetic development) ในฐานะทเปนเงอนไขเพอใชในคลนก ดงนน

อรคสนจงถกบงคบจากสงคมวาจะมวฒปรญญาเอก และอรคสนจงเขาเรยนโปรแกรมดษฎ

บณฑตท Harvard แตกพบวายากมากจงยตการเรยนกอนไดรบปรญญาเอก

อรคสนตองจดตารางเวลาทยงยากมากสาหรบคลนกในบอสตส และแคมบรดจ

อรคสน (ในขณะนนอรคสนเปนทรจกในนาม Erik Homburger) ดารงตาแหนงในมหาวทยาลย

Yale ป 1936 อยางไรกตามเขาไดบอกความจรงแกคนบางคนท Yale วาตนเปนชาวยว เพราะ

วตกกงวลกบการมชยชนะของพวกตอตานยวในสถานศกษาแหงน ตอมาอกสองปครงอรคสน

กไดออกจากมหาวทยาลย Yale และยายไปอย University of California at Berkeley

หลงจากนนอรคสนไดใชชวตและศกษาประชาชนของชาวอนเดยแดง (Sinox) ในสถานกกกน

Ridge ท South Dakota ตอมาอรคสนจงไดไปอยกบประชาชนของชาว Yurok ท Northern

California และประสบการณตางๆเหลานในดานมนษยวทยาทางวฒนธรรมไดเพมความ

รงเรอง (Cultural anthropology) และความสมบรณของทฤษฎบคลกภาพของอรคสนมาก

ยงขน

ในขณะทอรคสนยายไป California อรคสนไดรบการรบรองใหเปนประชาชน

ของสหรฐอเมรกาและไดเปลยนนามสกลของตนเองเปน Erikson ในอตชวประวตของอรคสน

ไมคอยชดเจนในเรองเหตผลสาหรบการเลอกเปนชาวอเมรกน แตอรคสนไดเปดเผยวาความ

เปนพลเมองชาวอเมรกาของตนไดเปดโอกาสยงใหญคลายกบของ Leif Ericsson ซงเปนนก

สารวจชาวยโรปคนแรกทคนพบดนแดนใน North America

ในระหวางทอาศยอยใน California อรคสนเกยวของกบทฤษฎบคลกภาพอยาง

คอยเปนคอยไป และในทสดแยกทฤษฎของตนออกจากทฤษฎของ Freud ตอมาในป ค.ศ.

1950 ไดพมพตาราชอ “Childhood and Society” เปนครงแรกเพอเผยแพรความรเกยวกบ

แนวคดของอรคสนในหวขอเรองตางๆ เชน วยเดกในชนเผาอเมรกาพนเมอง 2 เผา, การ

เจรญเตบโตของ Ego, 8 ขนของพฒนาการมนษย และวยเดกของฮตเลอร อยางไรกตาม ใน

42 PC 422

ทสดอรคสนสรปวาอทธพลขององคประกอบทางจตวทยา วฒนธรรม และประวตศาสตรม

อทธพลตอเอกลกษณ (Identity) ของบคคลและเปนปจจยทแทจรงภายใตการยดถอบทบาท

ตางๆทหลากหลายมารวมกน “Childhood and Society” เปนผลงานชนเอก และทาใหอรค

สนมชอเสยงระหวางประเทศในฐานะทเปนนกคดเชงจนตนาการ และมบทบาทการเปนผนาทด

ทสดคนหนงของนกทฤษฎบคลกภาพเชงจตวเคราะหรนใหม (Neo - Freudian)

ป ค.ศ. 1949 อรคสนกลายเปนนกวชาการทเตมไปดวยความมนคงใน Berkely

แตเกอบจะทนททนใดทขาราชการของ University of California เรยกรองวาสมาชกของคณะ

ทกคนตองเซนตชอแสดงความจงรกภกดเพอเปนหลกประกนในคาสาบานตอสหรฐอเมรกา

การเรยกรองเชนนนเกดขนโดยทวไปเพราะมคนอเมรกนจานวนมากขนทฝกใฝลทธ

คอมมวนสตและพยายามจะลมลางรฐบาลสหรฐอเมรกา อรคสนไมไดเปนคอมมวนสต แตอรค

สนกตองออกจาก California และกลบไปท Massachusetts.

ตอมาอก 10 ป อรคสนไดทางานเปนนกบาบดท Austen Riggs, ศนยการ

ปฏบตเกยวกบการฝกอบรมและการวจยทางจตวเคราะหในเมอง Stockbridge รฐ

Massachusetts. อรคสนกลบไปทมหาวทยาลย Harvard ในป ค.ศ. 1960 ในฐานะทเปน

นกวชาการเกยวกบมนษย เปนตาแหนงทใหสอนนกศกษาระดบปรญญาตร ในป ค.ศ. 1970 อ

รคสนเกษยณจากตาแหนงนไปประกอบอาชพอสระดวยการเขยน การบรรยาย ดแลคนไข 2-3

คน อยางขยนขนแขง โดยทางานรวมกบภรรยาของอรคสนและ Helen Kivnick ในการทาวจย

เรองผสงวย (Aging (ด J.M. Erikson, 1988; Erikson, Erikson & Kivnick,1986) ในระหวาง

หลายๆ ปแรกของการเกษยณอาย อรคสน อยทเมอง Marin รฐ California และกลบไปท

Cambridge, Massachusetts ในป ค.ศ.1987 Erik H. and Joan M. Erikson ไดกอตงศนยการ

บาบดทน ตอมาครอบครวของอรคสนไดยายครงลาสดอก 1 ครง ไปท Cape Cod เปนสถานท

ทอรคสนพกอาศยโดยมสขภาพทไมด อรคสนไดเสยชวตในสถานดแลคนสงอายในวนท 12

พฤษภาคม 1994 เมอเขาอาย 91 ป

ผลงานของอรคสนทมชอเสยงไดแก Childhood and Society (1950, 1963,

1985) Young Man Luther (1985) Identity : Youth and Crisis (1968) Gandhi’s Truth

(1969) Dimensions of a New Identity (1974) Life History and the Historical Moment

(1975) Identity and the Life Cycle (1980) และ The Life Cycle Completed (1982)

43 PC 422

ทฤษฎจตสงคมของอรคสน (Erikson’s Psychosocial Theory)

สาระสาคญ

1. บคลกภาพ คอ Ego “Ego หมายถง ความสามารถในการปรบตวทเอาชนะ

วกฤตทางจตสงคมของแตละบคคล” โดยรวบรวมมาจากประสบการณและการกระทาในรป

ของความรสกผสม ซงแปรผนตามบทบาทในแตละวย

อโก (Ego) ม 3 ประเภท คอ

1.1 อโกทางรางกาย (Body Ego) คอ ประสบการณเกยวกบรางกาย ซงบคคล

มองเหนวาตนเอง (Self) ทางรางกายแตกตางจากบคคลอน ทาใหบคคลนนเกดความพงพอใจ

หรอไมพงพอใจ นนคอบคคลทพงพอใจในสภาพรางกายของตนเอง จะมบคลกภาพทด

(Strong Ego) ตรงกนขามกบบคคลทมสภาพรางกายไมเปนไปตามทตนเองตองการกจะเกด

ความไมพงพอใจตนเอง (Weak Ego)

1.2 อโกในอดมคต (Ego Ideal) คอ จนตนาการของบคคลทเกยวกบตนเอง

ทสรางขนในรปของภาพรวมของเอกลกษณสวนตว (Entire personal identity) เชน คนม

รปรางใหญโตจะรสกแขงแรง มความภาคภมใจ และเปนนกกฬาได ในกรณทพบปญหาคน

รปรางใหญโตจะคดวาตนสไดแนๆ

1.3 อโกทเปนเอกลกษณ (Ego Identity หรอ Variety of social roles they

play) คอ จนตนาการของบคคลเกยวกบการแสดงบทบาทตางๆ ในสงคมทบคคลนนเกยวของ

เชน บคคลคนหนงอาจจะมบทบาทเปนลก หรอพคนโต หรอนกเรยน ซงคนแตละคนมหลาย

บทบาทจงทาใหตนเองสบสน หรอแสวงหาเอกลกษณของตนเองงายหรอยาก

2. ชวงวกฤตมไดตลอดชวต หมายความวา บคลกภาพของบคคลสามารถเปลยน

แปลงไดทกๆ ชวงของชวต (ตงแตเกดจนตาย) ขนอยกบสงคมทบคคลนนเกยวของดวย เชน

บางคนตอนเดกเรยนหนงสอเกงแตพอถงวยรนหนเรยนเพราะคบเพอนชอบเทยว ตรงกนขาม

เดกอกคนเรยนไปเรอยๆ แตพอถงวยรนจะตองสอบแขงขนเขาเรยนตอกลายเปนคนขยน เกง

และสอบไดเกรด 4 หลายวชา

44 PC 422

ทฤษฎจตสงคมของอรคสน บางครงถกเรยกวา “วฏจกรชวต 8 ขนของอรคสน”

ทฤษฎนอธบายวาบคลกภาพของบคคลเปลยนแปลงไดตลอดเวลาตงแตเกดจนตาย ขนอยกบ

สงคมทบคคลนนเกยวของดวย บคคลจงมบคลกภาพ 2 แบบ คอ บคลกภาพทพงปรารถนา

(Strong Ego) เมอบคคลสามารถแกไขความขดแยงทางจตสงคมได แตถาบคคลไมสามารถแกไข

ความขดแยงทางจตสงคมได บคคลนนจะเปนบคคลทมปญหา (Weak Ego) ไดดงน

บคคลมความสมพนธกบบคคลอน

ความขดแยงทางสงคม + จตใจ

(Psychosocial Conflicts)

Crisis

บคลกภาพทพงปรารถนา บคลกภาพทมปญหา

Strong Ego Weak Ego

(= Basic strength) (= Core pathology)

แผนผงท 3.2 แสดงพฒนาการทางบคลกภาพของมนษย

หรอ “วงจรชวต (Life Cycle) ของ Erikson”

อรคสน มความเชอวา พฒนาการทางบคลกภาพ (Ego) หรอการปรบตวของบคคลตอ

สงคมจะเกดขนและเปลยนแปลงไดทกๆ ชวงของชวตมใชเกดไดเฉพาะชวง 5 ปแรกของชวต

(ตามแนวคดของ Freud) เทานน เพราะสงคมทลอมรอบบคคลมบทบาททสาคญตอพฒนาการ

ทางบคลกภาพในรปของการปรบตว โดยบคคลจะพยายามปรบตวใหเปนไปตามการเรยกรอง

45 PC 422

ของสงคมเฉพาะทบคคลนนเปนเจาของ เพอวตถประสงค 2 ประการ คอ (1) ทาใหสงคมนนคง

มอยตอไป (2) บคคลสามารถมชวตอยตอไป โดยลกษณะของการปรบตวของบคคลอาจจะ

เหมาะสมกบสงคมหนง แตอาจจะไมเหมาะสมสาหรบสงคมอนกได

ธรรมชาตการปรบตวของสงคม เนองจากสงคมจะคงมอยตอไปได ถาการปฏสมพนธ

ของรางกาย จตใจและสงคมของมนษยดาเนนตอเนองกนไปอยางมแบบแผน เชน การสบพนธ

ของเพศชายและเพศหญงกอใหเกดสงคมหนวยแรกคอ ครอบครว ลกษณะความเปนอยของ

มนษยททารกจะตองพงพาอาศยผใหญ หรอลกษณะการทางานตามความแตกตางระหวางเพศ

ซงสงคมคาดหวงไว ตวอยางเชน ผใหญทเปนชายจะมรางกายทแขงแรง อาจจะตองออกไปลา

สตว ตกปา เขารวมในสมาคมตางๆ หรอทางานดานกสกรรม แตผใหญทเปนหญงอาจตองถก

ผกมดกบงานบานมากกวา เชน การตงครรภ การใหกาเนดทารก และการเลยงลกดวยนม

เปนตน เพราะฉะนน บทบาทตางๆ ทางสงคมทถกสรางขนมา จงเปนการใหรางวลแกบคคล

แตละคนทแสดงพฤตกรรมตามบทบาทนน และมผลพลอยไดคอ ทาใหสงคมหนงดาเนนตอไป

หรอบางครงอาจเกดสงคมแบบใหมขน

นอกจากน สงแวดลอมภายในสงคมทมนษยอาศยอยมการเปลยนแปลง มความ

ซบซอนมากขน มความแตกตางกนมากขน จงทาใหบคคลจาเปนตองมการปรบตวทซบซอน

เชน มทกษะและการผกพนทจาเปนสาหรบการดารงชวตทางสงคมทยงยากมากขน โดย

สมาชกทงหลายจะตองมพฤตกรรมและบคลกภาพในการทาใหเปนไปตามทสงคมนยมในแตละ

ชวงวยกาหนด เชนเดกจะไดรบการสอนวาอะไรทจาเปนตองทาเพอการอยรวมกบผอนและ

เพอการมชวตอยตอไป แตถงแมวาทกสงคมจะสอนสงนแกสมาชกใหม ผลปรากฏวาคณสมบต

ทถกตองในการดารงชวตแตกตางกนจากสงคมหนงไปสอกสงคมหนง เชน การประกอบอาชพ

หาเลยงตนเองของวยรนอเมรกนอาจเรมตนตงแตอาย 16 ปขนไป แตในสงคมไทย วยรนกลบ

ไดรบการอปการะเลยงดจากพอแมตอไปจนกระทงถงวยผใหญตอนตน (คอประมาณอาย 23 ป)

ตวอยางอนๆ ของอรคสน ในเรองการใชปากเปนทางหาความสขของทารกไดมการ

อธบายวาทารกทกคนตองผานตลอดขนปากเหมอนกนอยางเหมาะสม แตหนทางของการ

ตอบสนองขนนอาจแตกตางกนตามสงคมทตางกน เชน ในสงคมหนง อาจมการเลยงลกดวย

นานมแมเปนระยะเวลายาวนาน และแมจะเลยงดลกดวยตนเองไมหางไกลลกไปไหน แตสงคม

อนๆ ลกอาจถกหยานมจากแมตงแตหลงคลอดมาเพยง 2 - 3 วนเพราะแมตองกลบไปทางาน

และทงทารกใหอยในความดแลของปยาตายาย หรอญาตพนองทมอายมากกวา (Du Bois,

1944)

46 PC 422

สรปไดวาสงคมและบทบาทตางๆ ทสงคมประดษฐขนมาตามกระแสนยมของสงคมใน

ชวงเวลาตางๆ กลายเปนสวนประกอบทงหมดของการทาหนาทของแตละบคคลและสงคมทม

การปรบตว อรคสนความสามารถปรบตวใหเขากบสงคมไดสาเรจวา “Ego” นอกจากน อโกยง

สามารถเปลยนแปลงไดตลอดชวต แมวาสงคมอาจจะคาดหวงพฤตกรรมทแนนอนจากผใหญ

ในฐานะทเปนสมาชกของสงคมคอ ผใหญตองแสดงพฤตกรรมเพอรกษาและทาใหสงคมนนคง

มอยตลอดชวกลปาวสาน แตความคาดหวงทคลายคลงกนนจะไมถกนามาใชสาหรบทารก เดก

และวยรนในบางสงคม เพราะฉะนนอรคสนจงเชอวา มนษยทกคนเปนผลตผลของชววทยา

จตวทยาสงคมและพฤตกรรมการปรบตวในเวลาทแตกตางกนในชวตของบคคลนน เชน ชวต

ในครอบครวสาหรบทารกคอการมผดแลใหทารกบรโภคอาหาร และครอบครวไมไดคาดหวงให

ทารกทางานพเศษในภาคฤดรอน แตครอบครวอาจจะคาดหวงใหวยรนทางานในภาคฤดรอน

หรอมเปาหมายของการประกอบอาชพ และถาวยรนคนใดยงแสดงพฤตกรรมแบบเดกคอตองม

ผดแลใหบรโภคอาหารตอไป วยรนนนยอมจะถกตาหนวามพฤตกรรมหรอบคลกภาพทไม

เหมาะสม ดงนน พฤตกรรมหนงจะเปนสงทเหมาะสมในการปรบตว ในระยะเวลาหนงของชวต

แตไมจาเปนวาพฤตกรรมนนจะตองดาเนนตอไปในสวนทเหลอของชวต และพฤตกรรมใหม

บางอยางจะตองคอยๆ ปรากฏขนมาแทนทตามความตองการของสงคม หรออาจจะถก

ดดแปลงในบางสวนเพอดาเนนตดตอเนองกนไปตลอดชวตของบคคล ดงนน อรคสนจงเชอวา

อโกตองพฒนาความสามารถทแตกตางกน 8 ประการหรอพฒนาการทางจตสงคมของมนษยม

8 ขนนนเอง

3. ธรรมชาตเกยวกบการเปลยนแปลงในแตละขนของพฒนาการทาง

บคลกภาพตามทฤษฎจตสงคม มดงตอไปน

3.1 ในแตละขนของพฒนาการทางบคลกภาพจะมชวงวกฤตของสงคม

สาหรบทจะพฒนาการในเรองนนๆ โดยเฉพาะ เชน ระยะวยรนจะมสงทตองพฒนาใน

เรองนนๆ โดยเฉพาะคอการรจกตนเอง - ความสบสนไมรจกตนเอง ถาอโกทกาลงพฒนา

บรรลความสามารถทเหมาะสม ชวงวกฤตของอารมณกจะถกแกไขปญหาไดและพฒนาการ

ของอโกทสมบรณจะสามารถดาเนนตอไป ในทางกลบกนถาคณสมบตของอโกทเหมาะสมไม

ถกพฒนาผลทตามมากคออารมณทไมด นนคอถาวยรนสามารถรจกตนเองหรอแสวงหา

เอกลกษณของตนเองได ปญหาชวงวกฤตในระยะวยรนกจะหมดไป แตถาวยรนไมสามารถ

แสวงหาเอกลกษณของตนเองไดกจะมปญหาบคลกภาพ หรอมความสบสนไมรจกตนเอง

47 PC 422

ความไววางใจ ความไมไววางใจ

ขนท 1 + -

เพราะฉะนนในแตละขนของพฒนาการจงมโอกาสทจะพฒนาไปไดทงทางบวกหรอทางลบ

ทงน ขนอยกบองคประกอบตางๆ ทางสงคม และพฒนาการทงทางบวกและลบไมสามารถแบง

แยกกนโดยเดดขาด เชน

บคคลจะเกดอารมณในลกษณะของความรสกผสมระหวางความรสกทง 2 ดาน คอบวกและลบ

ถาบคคลมความรสกโนมเอยงไปทางบวกมากกวาทางลบ บคคลนนกจะมพฒนาการทาง

บคลกภาพทด เชน ในการขามถนน เรามกเลยวขวาแลซายกอน ซงแสดงวาเรามความรสกไม

ไววางใจแฝงอย เมอเหนวาไมมรถหรอรถยงแลนอยไกล เราจงขามถนน นนคอเรามความรสก

ไววางใจมากกวาไมไววางใจ ซงแสดงวาเราเปนคนมบคลกภาพทด แตถาเราทาทาจะขามซาๆ

แตขามไมไดเพราะไมไววางใจมากกวา ยอมทาใหเหนวาเรามบคลกภาพไมด หรอผทพบเหน

อาจเขาใจวาเราเปนคนบา เปนตน

3.2 ในแตละขนของพฒนาการทางบคลกภาพจะมความสมพนธกนอยาง

ใกลชดกบขนถดไป และมผลตอเนองกนไปอยางมแบบแผนทงแนวตงและแนวนอน

ตลอดชวต นนคอ ความขดแยงระหวางความรสกบวกและลบในแตละขนตอนจะตองไดรบ

การแกไขใหสาเรจกอนทจะไปถงขนตอไป เพราะถาหากไมสามารถทาไดสาเรจในขนใดขน

หนง จะเปนเหตใหเกดการชะงกงนของพฒนาการขนตอไปหรอมปญหาทางบคลกภาพได เชน

ทารกทไดรบความรสกไมไววางใจจากสงคมในขนแรก เมอโตขนยอมมความรสกละอายใจและ

ความสงสย สวนพฒนาการอาจจะเปนไปในแนวนอน เชน ทารกแรกเกดไดรบการเลยงดจาก

คณแมอยางดยอมเกดความรสกไววางใจ แตเมอคณแมไปทางาน ทารกตองอยกบพเลยงซง

ไมคอยรกเดกและใหอาหารแบบอดๆ อยากๆ ทารกอาจมความรสกไมไววางใจแทน

นอกจากน พฒนาการในขนแรกไมด ในขนตอไปอาจมพฒนาการในทางทดหรอไมดกได เชน

ทารกทมความรสกไมไววางใจอาจพฒนากลายเปนความรสกเปนตวของตวเองหรอม

ความรสกละอายใจและความสงสยในวยเดกไดดงแผนผงตอไปน

48 PC 422

ขนท 1 ความรสกไววางใจ ความรสกไมไววางใจ

ขนท 2 ความรสกเปนตวของตวเอง ความรสกละอายใจและความสงสย

4. ขนตางๆ ของทฤษฎจตสงคมของอรคสน

เนองจาก อรคสนเปนผตดตามแนวความคดของฟรอยด จงมข นตางๆ ของจต

สงคมทคลายคลงกบขนตางๆ ของทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด คอขนพฒนาการ 8 ขนตอน

ของอรคสนนน 5 ขนแรกเปนขนคขนานกบ 5 ขนของฟรอยด ซงจะอยในวยทารก วยเดกและ

วยรน สวนอก 3 ขนหลงอยในชวงวยผใหญ โดยอรคสนจะใหความสนใจใน 5 ขนแรกมากกวา

3 ขนหลง และอธบายขนตางๆ ในลกษณะของการทาหนาทตอเนองกนของอโก เพอใหเกด

ความเขาใจพฒนาการทางบคลกภาพของวยรนวาเกดขนมาจากประสบการณในขนตนอยางไร

และมแนวทางในการพฒนาตอไป จงควรมาพจารณาขนตางๆ ของจตสงคม

พฒนาการ 8 ขนและชวงวกฤตของจตวทยาสงคม

ตามทฤษฎของอรคสน (ดดแปลงจาก Steinberg, 1963 : 266)

1. วยทารก

(0-1 ป)

ความไววาง

ใจกบความ

ไมไววางใจ

2. วยเดก

ตอนตน

(1 - 3 ป)

ความเปน

ตวของตว

เองกบความ

ละอายใจ

ความสงสย

49 PC 422

3. วยเลน

(3 - 5 ป

ความคด

ทเรมกบ

ความรสกผด

4. วยเรยน

(6 - 11 ป)

ความขยน

หมนเพยร

กบความร

สกตาตอย

5. วยรน

(12 - 16 ป)

การรจก

ตนเองกบ

ความสบสน

ไมรจก

ตนเอง

6. วยผใหญ

ตอนตน

(18 - 21 ป)

ความรสก

ผกพนกบ

การแยกตว

7. วยผใหญ

(22 - 40 ป)

การทา

ประโยชน

ใหสงคมกบ

การคดถงแต

ตนเอง

8. วยทมวฒภาวะ

(40 ปขนไป)

ความรสก

มนคงใน

ชวตกบ

ความรสก

สนหวง

ขน 1 ความรสกไววางใจ - ความรสกไมไววางใจ คอ ระยะแรกเกดถง 1 ป ตรง

กบขนปากของฟรอยด ขนนทารกจะใชอวยวะรบความรสกทงหมดภายในตนเอง เชน ตา ห

จมก และอนๆ รวมทงทางปากดวย (ตามทฤษฎจตวเคราะห) เพอปรบตวเขากบโลกทางสงคม

หรอรวบรวมรายละเอยดเกยวกบความรสกไวทงหมดอยางมประสทธภาพ ซงจะพฒนาเปน

ความรสกไววางใจและความรสกไมไววางใจตอตนเองและบคคลอน โดยจะขนอยกบวธการ

เลยงดของแมหรอคนทเลยงทารกเปนสงสาคญมากกวาปรมาณของอาหารหรอการแสดงความ

รกใครอยางผวเผน โดยทารกทไดรบประสบการณทใหความสขหรอความพอใจจากการตดตอ

กบโลกภายนอก จะมการแสดงพฤตกรรมแบบยดตนเองเปนศนยกลางดวย เชน ถา

ความสมพนธระหวางแมกบลกและความรกใครผกพนของพอแมเปนไปอยางจรงจง และ

50 PC 422

พอเหมาะกบความตองการของทารก ตวอยางเชน เวลาทารกหวกไดทานนมหรอทารกไดอย

ในบรรยากาศทอบอนอยางพอเหมาะ ทารกกจะเกดความรสกตอโลกในทางทดอยางม

ความสมพนธกน โลกเปนสถานททใหการสนบสนนและไมทารายทารกใหบคคลตกตะลง

เพราะฉะนน ทารกจะพฒนาความรสกเกยวกบความไววางใจขนพนฐานขน แตถาทารกได

ประสบความเจบปวดและไมสะดวกสบาย ทารกจะรสกวาโลกไมไดสนบสนน หรอเตมไปดวย

อนตราย ทารกกจะพฒนาความรสกไมไววางใจขน

ดงนน ทารกเผชญกบชวงวกฤตของอารมณอยางรวดเรวโดยธรรมชาต

ระหวางความไววางใจกบความไมไววางใจ (อรคสนไดเสนอแนะวาพฒนาการของแตละขน

สามารถละคาวา “ความรสก” ไดเพอความสะดวกในการใชมากขน) อรคสนมความเชอวา

ความรสก 2 ชนดนอยในฐานะทเปน 2 ขนหรอจดปลายของทางเลอกในมตอนเดยวกน ดงน

ความไววางใจ ความไมไวงางใจ

อรคสนเนนวาบคคลไมควรพฒนาความไววางใจอยางเตมทหรอความไม

ไววางใจอยางเตมท เพราะถาบคคลหนงพฒนาความไววางใจอยางเตมท บคคลนนจะดเหมอน

เปนคนทไมมการปรบตว ถาบคคลพฒนาความไมไววางใจอยางเตมท บคคลนนกจะอยใน

อนตรายอยางแทจรง (ตวอยางเชนบคคลไมมองดรถกอนจะขามถนนเพราะบคคลนนมความ

ไววางใจวาคนขบรถจะไมชนหรอทารายเขา ตรงกนขามกบบคคลทเปนเจาของความรสกไม

ไววางใจ อาจจะหวาดระแวงและรสกวาโลกนเตมไปดวยอนตรายอยางแนนอน และบคคลจะ

ไมยงเกยวกบบคคลหรอสงคม ดงนน อรคสนเชอวา ถาบคคลพฒนาความไววางใจมากกวา

ความไมไววางใจ ยอมทาใหพฒนาการของอโกทสมบรณหรอมบคลกภาพทดตอไป และถา

บคคลพฒนาความไมไววางใจมากกวาความไววางใจแลว ยอมพฒนาอโกทออนแอหรอมอง

โลกทางลบ

ขน 2 ความรสกเปนตวของตวเอง - ความรสกละอายใจและความสงสย (อาย

1 - 3 ป) เทยบเทากบขนทวารหนกของฟรอยด อรคสนเชอวาเดกในวบนไดรบความพอใจโดย

ผานตลอดการฝกหดเกยวกบการใชกลามเนอสวนตางๆ ของรางกายมากพอๆ กบกลามเนอ

ทวารหนก เดกตองเรยนรวา เวลาใดทเดกควรฝกหดกลามเนอทางรางกายของแตละบคคล

(Erikson, 1963) ดงนน เดกในระยะนจงมกลามเนอทแขงแรง และเปนวยแหงการทดลองใช

กลามเนอสวนตางๆ เพราะเดกมความรสกไววางใจพอแมและสงแวดลอม และทาใหเดกรสก

51 PC 422

วาเขาสามารถควบคมรางกายหรอการเคลอนกลามเนอของตนเองได (เชน แตงกายเอง

รบประทานอาหารดวยตนเอง) เดกจงเกดความรสกเปนอสระหรอมความรสกเปนตวของ

ตวเอง แตในทางตรงกนขาม ถาเดกพบวาตนเองไมสามารถควบคมตนเองไดอยางอสระ และ

เดกรบรวาคนอนๆ ทาสงตางๆ แทน (เชน พอแมปอนอาหารหรอชวยเดกทากจวตรประจา

ของเดกทกอยาง) เดกกอาจจะพฒนาความรสกละอายใจและความสงสย เพราะฉะนน พอแม

จงสามารถฝกใหเดกรจกการขบถายเปนเวลาและเปนสถานท โดยตองมการยดหยนอยาง

เหมาะสม ตลอดจนเปดโอกาสใหเดกไดฝกทากจวตรประจาวนชวยตนเองดวย จงจะทาใหอโก

พฒนาอยางสมบรณและดาเนนตอไปในขนสงขน

ขน 3 ความคดรเรม - ความรสกผด (อาย 3 - 5 ป) ตรงกบขนอวยวะเพศของ

ฟรอยด ในวยนเดกจะพยายามเอาชนะปม Oedipus (หรอ Electra) โดยมสงคมเขามา

เกยวของ ดวยการคาดหวงใหเดกกาวออกมาสสงคมและละทง “ลกษณะการตดแม (หรอพอ)”

ถาเดกสามารถกาวมาสโลกภายนอกไดโดยปราศจากการนาหรอการกระตนจากพอแม เดกก

จะเรมตนพฒนาความคดรเรมในรปของพฤตกรรมแบบตางๆ เชน เดกมกจะซกถามดวย

คาถามวา “ทาไม....” อยเสมอ เดกชอบเลนกบเพอนๆ แทนการอยกบพอแมตลอดเวลา หรอ

เดกอาจจะเลยนแบบพฤตกรรมของผใหญทเปนพอแมหรอบคคลอนทมเพศเดยวกนกบเดก

เพราะฉะนน ในวยนผใหญจงสามารถจะสอนจรยธรรมแกเดกได เชน มารยาท ความ

เออเฟอเผอแผ เปนตน นอกจากนเดกยงจะรสกวาตนเองสามารถตดสนใจไดวาเมอไหรจะใช

ความสามารถ ในการเคลอนไหวเพอสมพนธกบโลก แตในทางตรงกบขาม ถาเดกยงคงม

“ลกษณะการตดแม” และตองเคลอนไหวไปในทศทางทพอแมบงคบ เดกกจะไมเกดความคด

รเรม แตจะเกดความรสกผดแทน

ขน 4 ความขยนหมนเพยร - ความรสกตาตอย (อาย 6 - 11 ป) ตรงกบขนแฝง

ของฟรอยด ฟรอยดไมไดใหความสนใจกบขนนมากนกเพราะเชอวาพลงแรงขบสญชาตญาณ

อยอยางสงบ แตอรคสนกลบใหความสาคญกบขนนมาก เพราะเดกในทกสงคมมชวตความ

เปนอยภายในโรงเรยน และเดกเรมตนเรยนรเกยวกบงานทจาเปนสาหรบการเปนสมาชกของ

สงคมในฐานะทเปนผใหญ โดยเดกอาจจะไดรบการสงสอนทกษะชวตดานตางๆ เชน การม

มารยาท การแตงกาย การปรงอาหาร การซอมแซมเครองใชตางๆ เปนตน ถาเดกเรยนรความ

ชานาญเหลานไดอยางด เดกกจะมความรสกขยนหมนเพยร แตในทางตรงกนขาม ถาเดกรสก

วาตนเองไมมความสามารถเรยนรงานทจาเปนในฐานะสมาชกคนหนงของสงคม และเดกรสก

วาบคคลรอบตวและเพอนรนราวคราวเดยวกนสามารถทาได เดกจะรสกตาตอย

52 PC 422

ขน 5 การรจกตนเอง - ความสบสนไมรจกตนเอง (หรอขนวยรน อาย 12 - 17 ป)

ตรงกบขนสนใจเพศตรงขามของฟรอยด ซงข นนเกยวกบการสบพนธตามแรงขบสญชาตญาณ

ทกาลงบงเกดขนในระยะวยรน แตอรคสนมองวยรนนกวางขวางกวาคอขนนวยรนจะเกยวของ

กบการเปลยนแปลงทงหมดทางดานรางกาย สรรวทยาและจตวทยา และการเปลยนแปลง

ทงหมดนเปนปญหาทางจตสงคมทสาคญ เพราะบคคลไดมชวตอยมาถง 12 ป และวยรนได

พฒนาความรเกยวกบเขาคอใคร อะไรบางทตนสามารถจะทาไดหรอทาไมได ถาวยรนได

พฒนามาอยางประสบความสาเรจ วยรนจะมพฒนาการของความไววางใจมากกวาความไม

ไววางใจ ความเปนตวของตวเองมากกวาความละอายใจและความสงสย ความคดรเรม

มากกวาความรสกผด และความขยนหมนเพยรมากกวาความรสกตาตอย ในเหตการณใดๆ ก

ตามความรสกทงหมดนจะพฒนาไปสการเขาใจวาบคคลนเปนใคร และบคคลสามารถทาอะไร

ได ซงในระยะวยรนความรสกนกาลงถกทาทาย โดยวยรนพยายามคนหาตนเองจากสภาพ

รางกายทมองเหน และจากความรสกทแตกตางกนรวมทงจากความคดเกยวกบสงตางๆ ใน

แนวทางใหม เพอใหเกดความเขาใจในเรองตน (Self) เพราะความตองการรจกตนเองอยาง

ปะตดปะตอกน โดยเหตผลคอ การปรบตว วยรนจงมกจะมคาถามพนฐานเกยวกบคาจากด

ความของตนเองนนเอง เนองจากในระหวางระยะวยรนบคคลจะมความรสกและความสามารถ

ใหมเกดขน (ตวอยางเชน แรงขบทางเพศและความคดทเปนนามธรรม) มากพอๆ กบความ

ตองการชนดใหมทจะบงเกดขนในสถานภาพของวยรนในสงคม ทาใหวยรนพยายามคนหา

บทบาททมความสมดลระหวางความตองการของแตละบคคลและสงคมเพอประสบความสาเรจ

เกยวกบการแสวงหาเอกลกษณ (Identity) อรคสน (1959) จงเรยกการเปลยนแปลงขนาด

ใหญของอารมณทปลกเราในชวงวกฤตนวา “ชวงวกฤตของการแสวงหาเอกลกษณ (Identity

Crisis)” และมองดวาชวงวกฤตนอยในฐานะของความจาเปนเพอรวมกระบวนการทางจตวทยา

เปาหมายของสงคม และคาสงตางๆ เขามาใชในการปรบตวของแตละบคคคล โดยแสดงออก

ในรปของความรสกผดถก คณลกษณะสวนตว อดมคต และเอกลกษณของวยรน

ขน 6 ความรสกผกพน - การแยกตว (อาย 18 - 21 ป) ขนท 6 ถงขนท 8 เปนขน

ทอรคสน มความคดแตกตางจากฟรอยด บคคลทพฒนาผานขนท 5 มาดวยด บคคลนนจะเกด

ความรสกตองการมเพอนสนทเพอจะแบงปนสงทตนมอย บคคลในวยนจงมงอยกบการทางาน

เพอสรางฐานะใหเปนปกแผน มความรบผดชอบ เรมเลอกคครอง และในทสดกมการสมรสซง

เปนการทาตามทสงคมนยม ผลทตามมาคอ ครอบครว ซงถอวาเปนหนวยพนฐานของสงคม

และสงคมเรยกรองจากผใหญในวยนมากกวาวยทผานมาเพอผลตสมาชกใหม โดยสมาชกใหม

53 PC 422

จะไดรบการสงสอนจากครอบครวและสงคมทกแหงเพอยอมรบและปฏบตตามทสงคมนยม

ชมชอบ ซงมวตถประสงคเพอรกษาใหสงคมมอยตลอดชวกลปาวสานและมความมนคง ดงนน

ในวยผใหญตอนตนจะเกดความรสกใกลชดทงทางดานเพศ และมการแลกเปลยนซงกนและกน

ทงสองฝายในดานความรสก ความคด และเปาหมาย แตในทางกลบกน ถาบคคลไมสามารถ

สรางความผกพนใกลชดกบบคคลอนได บคคลนนจะมความรสกแขงขนชงดชงเดน และ

ทะเลาะววาทกบบคคลอน ดงนน บคคลจงเกดความรสกแยกตวเองออกมา

ขน 7 การทาประโยชนใหสงคม - การคดถงแตตนเอง (หรอวยผใหญ อาย 22 -

40 ป) ในขนน สงคมตองการใหผใหญแสดงบทบาทตางๆ ในฐานะสมาชกของสงคมทกอ

ประโยชนและมสวนชวยเหลอสงคม เชน การมลกหลานเพอสบวงศตระกลและเปนคนด

คนทางานมายดไดตองเสยภาษ จตรกรตองวาดภาพ และผเชยวชาญตองเผยแพรความคด

เปนตน ถาผใหญแสดงบทบาททสงคมคาดหวงไดอยางประสบความสาเรจ และกาลงมสวน

ชวยเหลอหรอกาลงผลตสงทถกคาดหวงแลว (หรอถาบคคลมพฒนาการในขนท 5 และขนท 6

มาด กจะเกดพฒนาการขนท 7) คอบคคลจะมความพรอมหรอความรสกตองการการทา

ประโยชนใหสงคมและรจกอบรมชนรนหลง แตถาบคคลใดไมพฒนามาถงขนนบคคลนนก

จะเกดความรสกทอถอยตอชวตและการคดถงแตตนเอง

ขน 8 ความรสกมนคงในชวต - ความรสกสนหวง (อาย 40 ปขนไป) ในขน

สดทายของพฒนาการทางจตสงคมน บคคลตระหนกวาตนเองกาลงไปถงจดจบของชวงชวต

ถาบคคลไดกาวหนาอยางประสบความสาเรจโดยผานตลอดขนตางๆ ของพฒนาการทมากอน

นนคอบคคลไดรบความไววางใจมากกวาไมไววางใจเปนตวของตวเองมากกวาความละอายใจ

และสงสย ถาบคคลไดมเอกลกษณ ไดมความรสกผกพนและไดกอประโยชน บคคลนนกจะ

เผชญหนากบหลายปสดทายของชวตดวยความกระตอรอรน ยอมรบความจรงในวยท

เปลยนแปลงไปมความสขในชวต ยอมรบการแก การเจบ การตายทจะเกดขน ทาใหบคคลเกด

ความรสกมนคงในชวต ในทางตรงกนขาม ถาอดตบคคลไดรบแตความลมเหลว มปมดอย

มเอกลกษณทสบสนและไมพอใจในชวตทผานมา บคคลกจะไมกระตอรอรนในหลายปสดทาย

ของชวต และไมยอมรบสภาพการเปลยนแปลงทเกดขน บคคลจะเกดความรสกสนหวง

ทอดอาลยในชวต และมกจะกลวตายเพราะบคคลรสกวาเวลากาลงจะหมดและตนเองยงไมได

รบสงทตองการในชวตตลอดจนไมมญาตมตรหรอเพอนฝง

54 PC 422

ความหมายของเอกลกษณ (Identity)

เบอรเจอรและทอมสน (Berger & Thompson< 1995 : 581) ไดใหความหมายของคา

วาเอกลกษณ (Identity) คอการใหคาจากดความตนเองของบคคล ในฐานะทแยกแตละ

บคคลออกมาในรปของบทบาท เจตคต ความเชอและความปรารถนา” โดยเกดจาก

การสงเคราะหความตองการเกยวกบการปรบตวทางดานชววทยา จตวทยา และสงคม

ของวยรนแตละบคคล

เอกลกษณกบความสบสนของเอกลกษณ ตามแนวคดของอรคสน

กอนระยะวยรน เอกลกษณของเดกจะแยกเปนสวนๆกระจายอย แตเมอใกลสนสด

ระยะวยรนจะมการผสมผสานและปะตดปะตอสวนตางๆ เหลานกลายเปนเอกลกษณของวยรน

แตละบคคล กระบวนการบรณาการนเปนศนยกลางของชวงวกฤตทางจตวทยาสงคมขนท 5

ของอรคสน : ชวงวกฤตเกยวกบเอกลกษณกบความสบสนของเอกลกษณ จากการคดเลอกชด

ตางๆ ของขอผกมดขนพนฐาน เชน อาชพ ศาสนา จรรยาบรรณ เพศ และอดมการณทาง

สงคม (Erikson, 1975; Bourne, 1978a) ดวยความสมพนธทเปนไปไดและจนตนาการทงหมด

ทาใหการคดเลอกเรองเหลานแคบลง แรงกดดนจากวฒภาวะและสงคมรวมกนบงคบใหวยรน

สะทอนการเปลยนแปลงในรปแบบของสถานททวยรนควรจะอยในสงคม แนวคดทบคคลอนม

ตอวยรนและความคดเหนของวยรนตอชวตในอนาคต ซงสมฤทธผลของความรสกเกยวกบ

เอกลกษณของวยรนจะมความสมดลและตดตอเรองราวดงกลาวอยางไดเรองไดราว โดยเปน

กระบวนทใชทงสตปญญาและอารมณอยางเตมท ซงอรคสนเชอวาไมใชวยรนทกคนทประสบ

ความสาเรจในการแสวงหาเอกลกษณในระยะวยรน นนคอ วยรนทกคนจะมปญหาการ

แสวงหาเอกลกษณไมมากกนอย

นอกจากน อรคสนเสนอความคดวา เงอนไขหรอกญแจเพอทาใหชวงวกฤตเกยวกบ

เอกลกษณหมดไปอยทการปฏสมพนธระหวางวยรนกบคนอนๆ โดยผานตลอดการตอบสนอง

ตอปฏกรยาโตตอบจากบคคลสาคญในชวตของวยรน นอกจากน วยรนจะคดเลอกความร

เบองตนจานวนมากมายขนอยกบความเชอ เจตคต และคานยมของแตละบคคล และกลายเปน

สวนหนงของเอกลกษณสดทายของวยรน การปฏสมพนธกนระหวางคนอนกบวยรนเปน

กระจกสะทอนขอมลวา วยรนเปนใคร และวยรนควรจะเปนใคร วยรนเรยนรจากคนอนวาอะไร

ทวยรนควรจะกระทาตอไป และอะไรทวยรนทาแตควรจะไมทาตอไป วกฤตของชวงวยรนจง

55 PC 422

เกยวของกบการใหคาจากดความตนเอง (Self - definition) และเพอแกไขวกฤตของวยรน

จงตองผกมด (commitment) ตนเองกบบทบาทใดบทบาทหนง

ดงนนการบากบนเพอเอกลกษณจงเปนกระบวนการทางสงคมมากพอๆกบทางสมอง

โดยเฉพาะเนนบทบาททางสงคมของวยรน เอกลกษณสดทายของวยรนเปนผลของการรจกซง

กนและกนระหวางวยรนกบสงคม : วยรนพยายามบกบนเพอแสวงหาเอกลกษณของตนเอง ใน

เวลาเดยวกนสงคมกพสจนชอเสยงและหลกฐานจากวยรนดวย

บรบททางสงคมเกยวกบพฒนาการของเอกลกษณ (The Social Context of Identity

Development)

ธรรมชาตและผลลพธของกระบวนการในบรบททางสงคมมากมายมผลตอความ

พยายามของวยรนเพอสรางความรสกเกยวกบเอกลกษณ เชน เอกลกษณของวยรนจะเรม

กระบวนการดวยการเปนทรจกในสงคม สงคมจะมบทบาทสาคญในการตดสนใจวาเอกลกษณ

ใดเปนทางเลอกทด และทางเลอกใดทพงปรารถนาหรอไมพงปรารถนา

ผลทตามมาคอ วถทางเกยวกบพฒนาการของเอกลกษณจะแปรผนตามวฒนธรรมท

แตกตางกน (ทงวฒนธรรมยอย วฒนธรรมในอดตและปจจบน) ดงนน เอกลกษณจงอยในฐานะ

ทเปนปรากฏการณทไรพรมแดน (A global phenomenan, Marcia 1964, 1966 อางถงใน

Learner Spainer, 1980 : 347)

ยงบรบททางสงคมทวยรนใชประกอบการตดสนใจเกยวกบชวงวกฤตของเอกลกษณม

ขอบเขตกวางมากเทาใด กทาใหความรสกเกยวกบเอกลกษณยากลาบากมากเทานน เชน

วยรนกบชวงวกฤตของเอกลกษณในดานอาชพ ถาวยรนตดตามเสนทางแคบเพอเขาสอาชพ

แบบผใหญในอดต (ไดแก การแตงงานและมลก วยรนจะแบงหนาทโดยการทางานหารายได

สาหรบบรษ และงานบานสาหรบสตร) แตทกวนนวยรนชายและวยรนหญงตองถามตนเอง

เหมอนกนวา ถาตองการเปนโสดหรอมชวตคแบบอยกนตามความพอใจไมมขอผกมดใดๆ

หรอการแตงงานตามประเพณ หรอถามตนเองวา ถาเลอกอยางนน จะทาเมอไหร (เชน จะมลก

เมอไหร) และวยรนชายและหญงจะตองรวบรวมตวเลอกตางๆเขามาสการวางแผนอาชพและ

ชวต ความนาจะเปนไปไดของวยรนยคน จงผานชวงวกฤตของเอกลกษณดวยเวลาทยดยาว

มากขน และมความยากลาบากยงขน (เชน วยรนไทยในชวงป พ.ศ. 2540-2543 ประสบกบ

ชวงวกฤตของเอกลกษณมากมายใน “ยคตมยากง” ทาใหวยรนสวนใหญตองปรบเปลยนวถ

ชวตในการเลอกเรยนในสถาบน อดมศกษาทพอแมมรายไดพอทจะสนบสนนหรอกเงนของ

56 PC 422

รฐบาลเรยน การใชสงของตางๆ เปลยนจากนยมของตางประเทศมาใชของไทย การหางานทา

กยากมากเพราะหนวยงานตางๆไมมการเปดรบแตมนโยบายใหเกษยณกอนกาหนดหรอลด

อตราผทางานหรอยอมรบเงนเดอนนอยลง การแตงกายทถกตองตามกาลเทศะหรอตามสบาย

เปนตน) วยรนจงมลกษณะคลาย “คนไรแนวทางชวต” และใชชวตสบายๆ วนแลววนเลา

เพราะคดวาตนเองจบการศกษาตามทพอแมสงสอนมา แตไมสามารถหางานทาได (บณฑต

ระดบปรญญาตรตกงานถง 8 แสนคนในป 2554)

ดงนน การแสวงหาเอกลกษณจงเปนการคนหาเพอสรางตนเองในฐานะทเปนแตละ

บคคลแยกออกมาตางหาก ในเวลาเดยวกนวยรนกกาลงรกษาความเชอมโยงเกยวกบความร

เบองตนทมความหมายทงในอดตและการยอมรบคานยมของกลมเพอนและ/ หรอบคคลอนใน

กระบวนการเกยวกบ “การคนหาตนเอง” วยรนพยายามเพอพฒนาเอกลกษณทางดานเพศ

จรยธรรม การเมอง และศาสนา ใหมนคงสอดคลองกน และอยางมวฒภาวะไปสเอกลกษณ

แบบผใหญ โดยเชอมโยงชองวางระหวางประสบการณในวยเดกกบเปาหมายสวนตว คานยม

และตดสนใจวาทางเลอกใดบางทจะเกดขนแกตนเอง (Erikson, 1975)

สถานภาพของเอกลกษณ

การศกษาประวตพฒนาการเกยวกบเอกลกษณของวยรนแตละคน และการแปรผน

ของสงแวดลอมทกวางขวางซงวยรนประสบมา ปรากฎวาวยรนเรมแสวงหาเอกลกษณและ

แกไขชวงวกฤตเกยวกบเอกลกษณในแนวทางทแตกตางกน โดยวยรนอาจจะประสบปญหาใน

พฒนาการของเอกลกษณทสาคญ 3 ปญหา คอ ความสบสนของเอกลกษณ การปองกน

เอกลกษณ และ การหยดการกระทาบางอยาง วยรนจงตองปฏเสธดวยการคดเลอก

แนวทางบางอยาง แตดดซมหรอเลยนแบบคณลกษณะบางอยางตามเปาหมาย คานยม และ

อดมการณของวยรน ซงสงแวดลอมในยคสารสนเทศ (หรอ IT) มการเปลยนแปลงรวดเรวมาก

และกวางขวางทวโลก ปญหาทวยรนประสบจงมอปสรรคและความรนแรงทแตกตางจากพอแม

หรอบคคลสาคญทเปนตนแบบซงวยรนนยมยกยอง การแสวงหาเอกลกษณของวยรนกระทา

ไดยากลาบาก แตเปาหมายสดทายของการแสวงหาเอกลกษณของวยรนทกคนคอ

สมฤทธผลของเอกลกษณ หรอเอกลกษณทประสบผลสาเรจ

57 PC 422

ขอตกลง (Commitment)

ม (Present) ไมม (Absent)

เอกลกษณทประสบผลสาเรจ การหยดการกระทาบางอยาง

การสารว ม (Present) (Identity Achievement) (Moratorium)

(Exploration) ไมม (Absent) การปองกนเอกลกษณ ความสบสนเกยวกบเอกลกษณ

(Identity Foreclosure) (Identity Diffusion)

แผนผงท 3.3 ลาดบขนตางๆ ของสถานภาพเกยวกบเอกลกษณ

ไดมาจากการวดของ Marcia

(อางจาก Laurence Steinberg, Adolescence, 1993 : 274)

เจมส มารเซยร (James Marcia, 1980) ไดทาการศกษาพฒนาการเกยวกบ

เอกลกษณเปนระยะเวลานานตามทฤษฎของอรคสนเปนเวลาหลายปและใชวธการวจยทงแบบ

ขามวฒนธรรมและแบบระยะยาวกบกลมตวอยางวยรนอาย 12-24 ป ผลปรากฏวา การ

แสวงหาเอกลกษณจะเรมตนขนเมอวยรนมอาย 18 ปขนไป และการสรางเอกลกษณของวยรน

แตละบคคลจะแตกตางกนตลอดชวงอาย 18-24 ป และจากการวจยโดยใชกลมตวอยางเปน

นกศกษา 86 คน ดวยการสมภาษณแบบกงโครงสรางและใชคาถามปลายเปดเกยวกบ

เอกลกษณและขอผกมด สามารถสรปสถานภาพเกยวกบเอกลกษณ (Identity Status) ของ

วยรนไดเปน 4 สถานภาพ คอ ความสบสนเกยวกบเอกลกษณ การปองกนเอกลกษณ การ

หยดการกระทาบางอยาง และเอกลกษณทประสบความสาเรจ นอกจากนมารเซยรพบวา

วยรนมความแตกตางเกยวกบสถานภาพของเอกลกษณมากทสดเมอมอายระหวาง 18-21 ป

เพอใหเขาใจแตละสถานภาพเกยวกบเอกลกษณ จงแยกเปนหวขอยอยดงน

1. ความสบสนเกยวกบเอกลกษณ หมายถง กระบวนการสรางเอกลกษณของวยรน

ทมแนวทางไมแนนอน สบสน และกระจดกระจาย หรอวยรนไมใชความพยายามในปจจบน

เพอสรางขอผกมดตางๆ ทาใหวยรนกลายเปนคนทเอาแนเอานอนอะไรไมได เฉอยชา และไมม

58 PC 422

แนวโนม (Berger and Thompson, 1995 : 583) เชน วยรนไมรวาจะเรยนตอสาขาวชาใด

ในขณะทวยรนสบสนตอการแสวงหาเอกลกษณทาใหวยรนบางคนจงมปญหาการแสวงหา

เอกลกษณ เชน วยรนจะพดวา “ทกคนอยากเปนคนดแตไมรวาดนนเปนอยางไร” หรอ “ทาดก

ไมเหนมอะไรเกดขน” เปนตน

เอกลกษณทไมด (Negative Identity) หมายถง เอกลกษณทวยรนเอาเอกลกษณ

ทไมดจากบคคลในสงแวดลอม และคดเลอกมาแสดงพฤตกรรมในทางตรงกนขามกบเอกลกษณ

ทพอแมหรอมาตรฐานทางสงคมคาดหวงใหวยรนนาไปปฏบตเพอเปนคนทสมบรณแบบ

(Berger and Thompson, 1995 : 583) เชน วยรนทเปนลกของคร แตไมสนใจเรยน ตองออก

จากโรงเรยนกลางคน หรอหนไปเลนดนตร หรอลกของพอแมทเครงศาสนาแตลกชอบกระทา

ผดศลธรรมหรอไมเชอวาพระเจามจรง การคายาเสพตดเพอเปนคนรวยโดยเชออยางผดๆ วา

“ทาชวไดดมถมไป” เปนตน

2. การหยดการกระทาบางอยาง หมายถง การหยดเกยวกบการสรางเอกลกษณ

อยางใดอยางหนง จงเปดโอกาสใหวยรนมเวลาคนหาอยางกระตอรอรน หรอไดสารวจหรอ

ทดลองทางเลอกทเปนไปได โดยปราศจากการสรางตวเลอกสดทาย (Berger and Thompson,

1995 : 583) เชน วยรนบางคนหลกเลยงคาอบรมสงสอนของพอแมดวยการนอนและใสหฟง

วทย หรอทมเทเวลาทงหมดฝกงานทวยรนสนใจ โดยการเขาประกวดแขงขนเวทตางๆ เพอ

ความสขไปเรอยๆ เปนตน

3. การปองกนเอกลกษณ หมายถง สถานภาพทไมเคยประสบกบวกฤตใด เพราะ

ชวงเวลาเกยวกบการสารวจและทดลองในการสรางเอกลกษณดวยบทบาทหนง หรอชดของ

บทบาทตางๆ ถกกาหนดไวเรยบรอยแลว (กอนวยรนจะมวฒภาวะ) โดยวยรนประเภทนจะ

ยอมรบคานยมและเปาหมายของพอแม (หรอบคคลทมอานาจ) โดยปราศจากการสารวจหรอ

ทดลองบทบาททเปนทางเลอกอนๆ ทาใหวยรนมงหนาเขาสบทบาทนนโดยตรง หรอ ถกบงคบ

เขาสบทบาทนนโดยออม (Berger and Thompson,1995 : 582) เชน วยรนตอนตนทมงมนจะ

เปนแพทย กปรงแตงจตใจและทากจวตรประจาวนทกๆดาน (เชน เรยนพเศษวชาคณตศาสตร

วทยาศาสตร เพอสอบเขาคณะแพทย เปนตน) โดยวยรนไมไดพจารณาความนาจะเปนไปได

ในอาชพอนๆ แตกระบวนการเหลานจะเกดอปสรรค เมอวยรนไมมศกยภาพสอดคลองกบ

เปาหมายหรอคานยมทบคคลทมอานาจกาหนดไว

4. เอกลกษณทประสบความสาเรจ หมายถง วยรนไดสรางความรสกเกยวกบ

เอกลกษณอยางตดตอกนไดเรองราว และสรางขอผกมดภายหลงชวงเวลาหนงของชวงวกฤต

59 PC 422

และการทดลอง (Steinber, 1993 : 274) เอกลกษณทประสบความสาเรจประกอบดวยการให

คาจากดความเกยวกบตนเอง เอกลกษณทางเพศ จรยธรรม การเมอง และอาชพ เปนตน

การวจยสถานภาพเกยวกบเอกลกษณโดยทวไปพบวา

1) ผทมสมฤทธผลเกยวกบเอกลกษณ มสขภาพทางจตทดมากกวาคนอนๆ (เชน

แตละบคคลในกลมนจะไดคะแนนจากการวดของมารเซยรสงในดานการจงใจใฝสมฤทธผล

การใหเหตผลทางจรยธรรม ความใกลชดกบกลมเพอน และความสามารถดานการสะทอนกลบ)

2) ผทมการหยดการกระทาบางอยางสง จะมความวตกกงวลสง มความขดแยง

ใจกบผทมอานาจในประเดนตางๆสง แตมการกวดขนตนเองและเผดจการนอย

3) ผทมการปองกนเอกลกษณ แสดงใหเหนวาเผดจการมากทสด และตองการ

การสนบสนนจากสงคมสงทสด มอสรภาพตาทสด และมความใกลชดกบพอแมมาก

4) ผทมความสบสนเกยวกบเอกลกษณสง จะมปญหาสขภาพจต และปญหา

ความสมพนธระหวางบคคล (เชน ถอยหนจากสงคมมากทสด และมความใกลชดกบกลมเพอน

นอยทสด) (Bourne, 1978b)

อทธพลของครอบครวตอการสรางเอกลกษณ จากการศกษาพบวา วยรนทม

พฒนาการเกยวกบเอกลกษณทสมบรณแบบ มกจะมาจากครอบครวทมคณลกษณะสมพนธ

แบบอบอนและไมบงคบมากเกนไป (Grotevant and Cooper, 1986) เพราะวยรนเหลานจะไดรบ

การกระตนใหมความเชอมนในตนเอง นอกจากน การขาดความอบอนจากพอหรอแม ทาใหม

ปญหาในการสรางขอผกมด และในทสดทาใหเกดความสบสนเกยวกบเอกลกษณ (Campbell,

Adams, and Dobson, 1985)

การเปลยนสถานภาพเกยวกบเอกลกษณ อรคสนมแนวความคดวา ความรสก

เกยวกบเอกลกษณของวยรนเกดขนและสญหายในระยะวยรนไมใชในหนงครงและไมใช

ทงหมดในเวลาหนง ชวงวกฤตของเอกลกษณเปนพนผวและพนผวใหมทผานเขามาตลอด

วงจรชวต เราจงพยายามคนหาวาแตละบคคลเปลยนสถานภาพเกยวกบเอกลกษณแบบหนง

ไปสแบบอนๆ โดยเฉพาะในระยะวยรนและวยผใหญตอนตนไดอยางไร นกจตวทยาบางทาน

ศกษาจากกลมวยรนทเปนนกศกษาหลกสตร 4 ป พบวาความสบสนเกยวกบเอกลกษณ และ

การหยดการกระทาบางอยาง เปนการเปลยนแปลงเกยวกบเอกลกษณทเกดขนอยางไม

สมาเสมอ แตการศกษาระยะยาวพบวาประมาณ 1 ใน 3 ของกลมนกศกษาทมสมฤทธผลและ

การปองกนเอกลกษณจะมการเปลยนแปลงสถานภาพอยตลอดเวลาภายใน 4 ป (Adams and

60 PC 422

Fitch, 1982; Waterman Gray, and Waterman, 1974; Waterman and Goldman, 1967)

นอกจากนศกษาพบวาการแบงแยกสถานภาพเกยวกบเอกลกษณเปนประเภทตางๆ กระทาได

เฉพาะในระหวางระยะวยรนถงวยผใหญตอนตนเทานน โดยสถานภาพเหลานมระยะเวลาสน

ชวคราวคอนขางมากกวาลกษณะทเปนระยะยาวนาน

3. พฒนาการทางสงคม

สงคมของวยรนไดเปลยนแปลงจากพอแมหรอคร ไปเปนเพอนรนราวคราว

เดยวกน เพราะเพอนชวยใหวยรนรอดพนอนตราย (ซงพอแมหรอครทาไมไดเพราะมชองวาง

ระหวางวย) ในการดารงชวตของวยรนจงมลกษณะการตดตอททาใหวยรนแตกตางจากเดก

และผใหญ ซงเราเรยกวา วฒนธรรมคนหนมสาว (Youth Culture)

ความหมายของวฒนธรรมคนหนมสาว หมายถง ระบบการตดตอและรปแบบ

ของพฤตกรรม เพอการมชวตอยทแสดงออกมาอยางแนนอนในระหวางวยรน ไดแก

การตดตอสอสารโดยใช E-mail หรอ Facebook แทนพดคยทางโทรศพท การทาผมทรง

เกาหล การรบประทานอาหารเกาหลหรอญปน การฟงเพลงหมอลาซง เปนตน

ลกษณะการคบเพอนของวยรน แบงไดเปน 3 ประเภท ดงน

1. ฝงชน (Crowds) เปนกลมเพอนของวยรนทใหญทสด มสมาชกประมาณ 15 -

30 คน เปนเพศชายและหญงมารวมกลมกนดวยความสนใจทเหมอนกน หรอโอกาสทจาเปน

ไดแก เพอนเรยนวชาเลอกเดยวกน การมารวมกลมปลกตนไมปองกนภาวะโลกรอน การเขา

ชมรมตางๆ กระทากจกรรมนอกหลกสตร เปนตน

2. เพอนสนท มสมาชก 5-6 คน วยรนคบกนเปนเพอนสนทใน 3 รปแบบคอ

2.1) กก (cliques) สมาชกในกลมจะเปนเพศชายและหญงและอายเทากน

มารวมกนดวยมาตรฐานของผใหญหรอชนชนทางสงคม ไดแก วยรนทมฐานะรารวยจะเลน

เทนนส วยรนทมฐานะปานกลาง - ตา จะเลนกฬาฟตบอล (กฬาประเภทอนๆ ทคาอปกรณ

การเลนไมแพงมาก) การใชสนคาราคาแพงและผลตภณฑจากตางประเทศสาหรบวยรนทม

ฐานะรารวย แตวยรนฐานะปานกลางจะซอเสอผาราคาถก โดยอางวาเปลยนบอยๆไดตาม

แฟชน

2.2) แกง (Gang) สมาชกในกลมมกจะเปนเพศชาย มารวมกลมกนดวย

คณสมบต หรอความสามารถของแตละคน และแสดงพฤตกรรมทสรางความเดอดรอนใหแก

สงคม ไดแก แกงลกขโมย แกงรถซง

61 PC 422

3. เพอนคห (Pals) สวนใหญมสมาชกคนเดยว ซงวยรนไววางใจและเลาทกสงทก

อยางใหฟงได (ถาเปนชายหนงคน และหญงหนงคน จะเรยกวา “แฟน” ถาเปนชายทงคหรอ

หญงทงค จะเรยกวา “เพอนคห” หรอ “ปาทองโก” ในปจจบนมการคบเพอนตางเพศอกหนง

คน เพอทดแทนแฟนทไมสามารถไปไหนมาไหนไดในบางครง คนทเปนแฟนสารองจงถกตง

ชอวา “กก”)

4. พฒนาการทางการรคด (หรอสตปญญา หรอความคดความเขาใจหรอความร

หรอความถนด)

บคคลทกคนมการสมผสสงเราภายในโลก โดยใชอวยวะรบสมผส 5 ทาง ทาให

เกดการรบรดวยการแปลความหมายสงเราในโลก และบรณาการกลายเปนความรหรอ

ประสบการณของบคคลเพมขนตามอายทมากขน ทาใหบคคลมความสามารถทางพทธพสย

หรอปญญาในการแกปญหาหรอการปรบตวของบคคลแตกตางกน เราจงแบงนกเรยนตาม

ความสามารถในการวเคราะห หรอการใหเหตผลตอสภาพแวดลอมเหลานวา “เกง” หรอ “โง”

โดยแสดงความสามารถเหลานตามคะแนนทอาจารยแตละกลมสาระตดสนใหแกนกเรยนแตละ

บคคล สวนบคคลทวไปตดสนจากการกระทา และ/หรอ ผลงานของแตละบคคล เพอทาความ

เขาใจในเรองน จงควรเรมจากความหมายของการรคดดงน

“การรคด (Cognition) หมายถง ความสามารถในการใหเหตผล การ

จนตนาการ การหยงร (Insight) การตดสนใจ และการปรบตวของบคคล (ซงจดวาเปน

พฤตกรรมภายใน โดยเปนกระบวนการทางสมอง)”

วธว ดระดบการรคด จะกระทาไดโดยการสงเกต (จากภาษาพด) หรอวด

ทางออมจากขอสอบของอาจารยในรปแบบของคะแนน, เกรดหรอประเมนจากผลงานของ

นกเรยน เชน สงประดษฐ รายงาน การแสดงความคด การแสดงออก เปนตน นอกจากน

นกจตวทยาจะใชแบบทดสอบทางสตปญญาของ Alfred Binet โดยนาคะแนนทไดจากการนา

แบบทดสอบมมาคานวณใชสตรดงน

62 PC 422

I.Q. = x 100

I.Q. = Intelligence Quotient (คะแนนความสามารถทางสตปญญา)

M.A. = Mental Age (อายสมอง – เดอน)

C.A = Chronological Age (อายจรง – เดอน)

แฮร สแตค ซลลแวน (Harry Stack Sullivan, 1892 – 1949) ไดอธบายกระบวน

การรคดของบคคล วาเกดจากความสมพนธระหวางบคคล 3 ระดบ ดงน

1. Prototaxic (ระดบการคดขนตน) เปนความคดระดบทารก เปนประสบการณ

เบองตน ซงยงไมพฒนาปรบปรง คอ ลกษณะความคดอยในระดบประสาทสมผส(Sensorimotor)

ทารกมองเหนคนและสงตางๆผานหผานตา แตไมสามารถคดแบบเชอมโยงได (Associative

thinking) นนคอ การรบรส งตางๆอยางไมเฉพาะเจาะจง

2. Parataxic (ระดบการคดคขนาน) เปนความคดระดบทารกไปจนตลอดชวต ม

ลกษณะความเขาใจเกยวกบความสมพนธของสงตางๆ (Associative thinking) ประสบการณ

ความนกคด และความฝนปนๆกนไป จรงบางไมจรงบาง (ความคดทเปนจรง เชน เดกเชอวาม

เทวดา นางฟา ยกษ เปนตน ความคดทเปนโลกทศนสวนตว เชน “แมซอ” มาเลนดวย

บางครงประสบการณฝงใจไปจนเปนผใหญ เชน การกลวผ – อยคนเดยว กลวทสง เปนตน)

บางคนเรยกวาความคดเชงจนตนาการ

3. Syntaxic (ระดบการคดสงเคราะห) เปนความคดขนทสงสด พฒนาในชวงวย

เดกและเพมมากขนเมอบคคลมอายมากขน บคคลสามารถเรยงลาดบประสบการณหรอ

สญลกษณทมความหมาย และใชเหตผลขอเทจจรงมาพสจนเหตการณตางๆไดอยางถกตอง

เชน ความพยายามอยทไหน....ความสาเรจอยทนน “สขทกขอยทใจ” เปนตน

นอกจากน ซลลแวนไดเสนอแนะวา เราจะเขาใจบคลกภาพของบคคลไดจากการ

สงเกต หรอศกษาความสมพนธของบคคลนนกบผอน เชน วยรนทมความสมพนธไมดกบ

เพอน จะทาใหบคคลนนรสกไมปลอดภย หรอมความวตกกงวล และในทสดกอาจเกด

ความเครยด

IQ = 91 – 110 เกณฑปกตของคนทวไป

63 PC 422

เพยเจท (Piaget) เปนผทศกษาเรองการรคดของบคคล และไดรบการยอมรบวา

ทฤษฎของเขาเปนทฤษฎสากล ทาใหเราสามารถเขาใจพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกมาวา

บคคลนน เกง หรอ โง มปญหา หรอไมมปญหาในการเรยน หรอในการปรบตว วาเดดมา

ไดอยางไร โดยเฟยเจทไดตงทฤษฎพฒนาการทางการรคด (Cognitive Development)

ขนมา ซงจะอธบายโดยเรมตนจากอตชวประวตของเฟยเจทดงน

อตชวประวตของเพยเจท (Piaget)

Jean Piaget เกดวนท 9 สงหาคม 1806 ทเมอง Neuchâtel,

ประเทศ Switzerland โดยมพอชอ Arthur Piaget ซงเปนศาสตราจารย

ทางดานวรรณคดสมยเกา และสนใจประวตศาสตรในทองถน สวน

แมชอ Rebecca Jackson เปนคนฉลาดและขยนทางาน เพยเจท

พบวาแมมอาการโรคประสาทเลกนอย (ซงทาใหเพยเจทเกดความ

สนใจในวชาจตวทยา) เพยเจทเปนลกชายคนโตชอบความเปนอสระ

อยางมากและมความสนใจพเศษในเรองหอย จงมการสะสมหอย

ประเภทตางๆ

เมอเพยเจทอายได 10 ปไดทาเอกสารวทยาศาสตรทศกษาดวยตนเองเปนครงแรก

ในขณะทเฟยเจทเรยนอยโรงเรยนมธยมศกษาตอนปลาย ไดเผยแพรหนงสอในหวขอเรอง

สตวจาพวกหอยและปลาหมก ทเขาโปรดปราน และในเวลาวางเพยเจทชอบไปทางานกบ

Mr.Godel (ผอานวยการพพธภณฑ Neuchâtel เกยวกบประวตศาสตรทางธรรมชาต) ซง

Mr.Godel มชอเสยงมากในหมนกเรยนชาวยโรป ในวยรนเพยเจทเผชญกบวกฤตเกยวกบ

ความมนใจในตนเองเพราะแมกระตนใหเพยเจทไปสอนศาสนา ซงตองศกษาเกยวกบวชา

ปรชญาและการประยกตตรรกวทยาไปใช แตเพยเจทกลบอทศตนเองใน “การอธบายความร

เกยวกบชววทยา” ในทสดความสนใจทางดานวชาปรชญากลมเหลว เพยเจทจงหนไปศกษา

คนควาเกยวกบวชาจตวทยาแทน

เมอจบมธยมศกษาตอนปลาย เพยเจทเขาเรยนมหาวทยาลย Neuchâtel ตอมาเพยเจท

เจบปวยและถกสงตวใหไปพกฟนทภเขา 1 ป เมอกลบมาเพยเจทเรยนตอในมหาวทยาลย

เพยเจทไดเขยนปรชญาชวตของตนเองเกยวกบ อนทรย จตใจและสงคม ป ค.ศ.1918 เพยเจท

ไดรบปรญญาเอกสาขาวทยาศาสตรทางธรรมชาตจากมหาวทยาลย Neuchâtel

64 PC 422

เมออายครบ 22 ป เพยเจททางานในหองทดลองทาง จตวทยาทเมอง Zurich เปน

เวลา 1 ป และทางานในคลนกจตเวชศาสตรทมชอเสยงของ Bleuler. ในระหวางนกไดรบ

คาแนะนา ใหไปทางานรวมกบ Freud , Jung และคนอนๆ ตอมาป ค.ศ.1919 เพยเจทไดสอน

วชาจตวทยาและปรชญาทมหาวทยาลย Sorbonne ในเมอง Paris และไดพบกบ Simon ซง

ศกษาวจยเกยวกบแบบทดสอบทางสตปญญา แตเพยเจทไมสนใจสไตลของแบบทดสอบทาง

สตปญญาในเชง “ถก” หรอ “ผด” ของ Simon ดงนนเพยเจทจงเรมตนสมภาษณผถกทดลอง

หลายคนในโรงเรยนชาย (แทนการใชเทคนคการสมภาษณแบบจตเวชทเพยเจทไดเรยนรมา

กอน) เพยเจทเรมตนหาคาตอบจากคาถามวา เดกมเหตผลอยางไร

ป ค.ศ. 1921 เพยเจทไดเขยนบทความเรองจตวทยาเกยวกบสตปญญา และพมพครง

แรกในวารสารชอ “Journal de Psychologie” ในปเดยวกน เพยเจทไดรบตาแหนงในสถาบน J.J.

Rousseau, Geneva และรวมมอกบนกศกษาทาการศกษาวจยเกยวกบการใหเหตผลของเดก

ในโรงเรยนประถมศกษา การวจยนกลายเปนขอมลประกอบการเขยนตาราจตวทยาเดก

(Child Psychology) 5 เลมแรก แม เพยเจทจะพจารณาวาเปนผลงานเบองตน แตกไดรบการ

ตอบรบในทางบวกจากสาธารณชน ในป ค.ศ. 1923 เพยเจทไดแตงงานกบนกศกษาทรวม

ทางานดวยกนชอ Valentine Châtenay ป ค.ศ. 1925 กไดใหกาเนดบตรสาวคนแรก ค.ศ.

1927 มบตรสาวคนท 2 และ ค.ศ. 1931 ไดใหกาเนดบตรชายคนเดยว บตรทง 3 คนกลายเปน

กลมทดลองสาคญ ของเพยเจทและภรรยาทใชในการทาวจยโดยใชการสงเกต และรวบรวม

รายละเอยดเกยวกบพฤตกรรมการเปลยนแปลงความสามารถทางสตปญญา

ป ค.ศ. 1929 เพยเจทไดรบตาแหนงใหเปนผอานวยการ International Bureau of

Education เพยเจททางานในตาแหนงนจนกระทง ป ค.ศ. 1967 เพยเจทนบวาเปนคนแรกท

นาสตร (ภรรยา) เขาสวงการจตวทยาเชงทดลอง ในป ค.ศ. 1940 เพยเจทไดเปนศาสตราจารย

ทางจตวทยาการทดลองและเปนผอานวยการหองทดลองทางจตวทยา ตลอดจนดารงตาแหนง

ประธาน Swiss Society of Psychology ป ค.ศ. 1942 เพยเจทไดไปบรรยายท College de

France ในระหวางทนาซบก การบรรยายนจงกลายเปนตาราทมชอเรยกวา “The Psychology

of Intelligence” เมอสงครามสนสดลง เพยเจทไดรบแตงตงใหเปนประธาน Swiss

Commission of UNESCO ในระหวางนเขาไดรบใบประกาศเกยรตคณจานวนมาก เชน

• Sorbonne (1946)

• University of Brussels และ University of Brazil (1949)

65 PC 422

• Introduction of Genetic Epistemology (1952) เปนตาราทอธบายวชาวาดวย

การกาเนดและธรรมชาตของความรโดยเนนดานพนธศาสตร เพยเจทไดรบการแตงตงใหเปน

ศาสตราจารยของ Sorbonne ป ค.ศ. 1955 ตอมา (ป ค.ศ. 1956) เพยเจทไดตง International

Center for Genetic Epistemology และดารงตาแหนงเปนผอานวยการ นอกจากนเพยเจทได

ตงสถาบนวทยาศาสตรขนท University of Geneva เมอเพยเจทยตการทางานปรากฎวาผลงาน

ของเพยเจทมตาราและบทความรวมกนมากกวา 60 เรอง เรองทมชอเสยงมากทสดคอ

“Language and Thought of The Child (แรกเกด – วยรน)”

เพยเจทเสยชวตเมอวนท 16 กนยายน ค.ศ. 1980 ทเมอง Geneva เพยเจทไดรบการ

ยกยองวาเปนนกจตวทยาคนสาคญทสดคนหนงในศตวรรษท 20

สาระสาคญของทฤษฎพฒนาการรคดของเพยเจท ม 3 ประเดนดงน

1. พฒนาการทางการรคด (หรอคาเดมของเฟยเจท ใชคาวา “สตปญญา”) เกด

จากการปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม เรมตงแตแรกเกดจนสนสดชวต

ซงเพยเจทศกษาพบวาวยรนอาย 18 ปจะเรมมพฒนาการรคด เจรญถงขดสงสด และจะม

ลกษณะคงทตอจนถงวยผสงอาย ซงผสงอายบางทานการรคดอาจจะนอยลง โดยสงเกตพบวา

มอาการหลงลมมากขน แตผสงอายบางคนอาจจะเพมขนเพราะทางานดวยการใชสมองหรอ

ศกษาหาความรและประสบการณตางๆ ตอเนอง เพอเขาใจในเรองนมากขนจงเรมประเดนดวย

คาถามวาการรคดเกดขนไดอยางไร

- พฒนาการทางการรคดของแตละบคคลมความแตกตางกนขนอยกบอทธพล

ของพนธกรรม และสงแวดลอม ดงแผนผง 3.4

66 PC 422

พฒนาการทางการรคด

พนธกรรม สงแวดลอม

(สารพนธกรรม = DNA (การอบรมเลยงด หรอ

หรอ ธรรมชาต) สภาพแวดลอมทางการเรยนร)

แผนผง 3.4 แสดงสงทมอทธพลตอพฒนาการทางการรคด

การรคดเกยวกบสงเราในโลกของนกเรยนแตกตางกน นกเรยนบางคนใชเวลาในการ

เกดการรคดงาย แตบางคนยาก ทงนเพราะพนธกรรมเปนขอบเขตจากดของบคคล ทงใน

ดานการรบขอมลตางๆเขาสความจา (จางายลมยาก หรอจายากลมงาย) ทาใหนกเรยนม

ประสบการณหรอความรไมเทากน อาจารยในฐานะทเปนสงแวดลอมประเภทหนงจงมบทบาท

หนาทสงเสรมความคด ความเขาใจในสงเราทจาเปนแกนกเรยน โดยการจดเนอหาสาระเรยง

ตามลาดบจากงายไปยาก มเทคนคการทาใหนกเรยนเขาใจและจดจาไดไดนาน โดยใชสอ

ตางๆ ตลอดจนมการทาแบบฝกหด หรอฝกทกษะดวยการจดการเรยนรทมประสทธภาพ

2. ความคดและการใหเหตผลของเดกและผใหญแตกตางกน ตวอยางเชน

ความหมายของคาวา “ทอฟฟ” เดก (นกเรยน) จะคดวาอมทอฟฟยงนานยงด และจะทาใหไม

งวงในเวลาเรยน ตรงกนขามกบผใหญ (อาจารย) จะคดวาอมทอฟฟในเวลาเรยนเปนการเสย

มารยาท หรอไมมวนยในตนเอง รวมทงทอฟฟจะทาใหนกเรยนฟนผ เดกและผใหญจงคด

แตกตางกน คอเดกคดวาการอมทอฟฟด แตผใหญคดวาไมด เปนตน

3. ทกคนจะมขนตอนของการพฒนาการรคดเหมอนกน (จะขามขนไมได)

หมายความวาทกคนจะตองพฒนาในขนตอนตนกอน จงจะสามารถพฒนาการรคดในขนทสง

กวาตอไป (หรอขน 1 ไปขน 2 ไปขน 3 ไปสข น 4) ตามชวงอายของบคคลนน แตในชวตจรง

วยรน (หรอวยผใหญ) จะมพฒนาการในพฒนาการทางการรคดตามทฤษฎของเพยเจท จาก 2

กระบวน ดงแผนผง 3.5 การรคดของวยรนควรอยในขนปฏบตการคดโดยใชนามธรรม เรา

อาจจะพบวา บางสถานการณวยรนแกไขปญหาดวยปฏบตการคดโดยใชรปธรรม เชน การ

67 PC 422

ทะเลาะววาทกน วยรนใชการทารายรางกายศตร (แทนทจะใชหลกการคดวาจะทาอยางไร

โดยคานงถงผลเสยทจะตดตามมา)

โดยธรรมชาตมนษยจะมการพฒนาทางสมองตงแต 3 เดอนแรกทอยในครรภมารดา

แตจากการวจยของเฟยเจท ศกษาพบวาบคคลจะมพฒนาการตงแตเกดจนกระทงตายดวย

กระบวนการ 2 กระบวนการ คอ การรวมกระบวนการเขาเปนระบบ และการปรบตว

การรคด 1. การรวมกระบวน การเขาเปนระบบ

2. การปรบตว สมดล 2.1 การรบเขาไว

2.2 การจดทาใหเหมาะ

แผนผงท 3.5 แสดงกระบวนททาใหเกดการรคด

1. การรวมกระบวนการเขาเปนระบบ (Organization) หมายถง การจดหรอ

ผสมผสานภายใน โดยวธการรวบรวมกระบวนการตางๆ เขาเปนระบบอยางตดตอกนเปน

เรองราวโดยธรรมชาต ไดแก

- เดกเลกเหนสงของกจะใชมอควา

- ทารกจะควา คลาน คบ ยน เดน วง

- เดกเลกทนอนในเปลจะแกวงมอ – เทา ซงเปนพฤตกรรมซาๆงายๆ โดยไมเจตนา

2. การปรบตว (Adaptation) หมายถงการเปลยนแปลงปรบปรงเนองจากการท

บคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอม ซงประกอบดวย 2 กระบวนยอย คอกระบวนการรบเขาไว

และกระบวนการจดทาใหเหมาะ อยางสมดลจงทาใหเกดพฒนาการทางการรคดจากขนหนง

ไปสอกข นหนง

2.1 กระบวนการรบเขาไว หรอการดดซม (Assimilation) จะเปนกระบวน

การทเกดขนกอน คอ เมอบคคลมปฏสมพนธกบสงใด กจะมการดดซมภาพหรอรบ

เหตการณตางๆ เขาไปตามประสบการณของแตละบคคล และบคคลจะแสดงพฤตกรรม

ตอบสนองตอสงเราใหมตามประสบการณเดมทแตละบคคลมอย เพราะบคคลคดวา

68 PC 422

สงเราใหมนเปนสวนหนงของประสบการณดงเดม เชน เดก 1 ขวบหยบสงตางๆ เขาปากเสมอ

เพราะมประสบการณจากการดดนมจากแม หรอวยรนจดจาคาจากดความของคาศพทเฉพาะ

วชาไวเปนความรพนฐานเมอพบคาศพทนนในเนอหาวชาอนๆ วยรนจะสามารถแปล

ความหมายคาศพทนนไดถกตอง แตกระบวนการรบเขาไวอาจจะถกตองหรอผดพลาดกได

ขนอยกบความจารายละเอยดไดมากหรอนอย เชน เดกเลกทสามารถเรยก “แม” ได ใน

ตอนตนอาจจะใชเรยกผหญงทกคนวาแม (คอการรคดทใชผดพลาด) เปนตน ในบางกรณจาก

การดทวบอยๆ และเดกเหนภาพการทารายกน เมอเผชญปญหากบบคคลอน กจะแกไขปญหา

ดวยการทารายศตรเหมอนในทว หรอเดกทพอแมทางานขยนขนแขงและใชจายในสงทจาเปน

เดกกจะกลายเปนคนขยนทางานและใชจายประหยดตามตวแบบ (Modeling) คอพอ แมท

กระทาใหเหนซาๆ

2.2 การจดทาใหเหมาะ (Accommodation) คอ การเปลยนความเขาใจหรอ

ความ คดเดมใหเขากบสงแวดลอมใหม หรอเปนการนาความรใหมทไดไปปรงแตงขน

ใหเหมาะสมกบสถานการณนน เชน เราไดเรยนรเทคนคการสรางมนษยสมพนธจากตารา เรา

กสามารถดดแปลงเทคนคนไปใชกบเพอนทมความแตกตางกนไดอยางเหมาะสม เปนตน แต

ในปจจบน การคบหาบคคลทวไป ความคดเดมคอคนไทยเปนคนด แตจากการรบขาวสาร

ตางๆทบคคลชอบหลอกลวงในสงคมมากขน ทาใหเราตองใชเวลานานพอสมควรในการศกษา

พฤตกรรมของคนทมาคบดวย หรอนกประดษฐใชความรเรองไฟฟาไปประยกตในการสรางสง

อานวยความสะดวกสบายในชวต เชน เครองซกผา เครองปรบอากาศ หรอ อาจารยเขารบการ

อบรมเรองเทคนคการสอนใหสนกและมประโยชน กสามารถนามาพฒนาการสอนในชนเรยน

วชาทอาจารยรบผดชอบไดอยางมประสทธภาพมากขน

ความสมดล (Equilibrium) เปนการผสมผสานความคดใหมนนใหกลมกลนเขา

กนไดกบความคดเกา หรอความพอดของปฏกรยาสมพนธระหวางบคคลกบวตถ ซงทา

ใหบคคลสามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมได หรอนาไปสการเจรญเตบโตของสตปญญา นน

คอเมอมปฏสมพนธกบสงใดกจะเรมใชกระบวนการรบเขาไว แตปรากฎวาไมประสบความสาเรจ

บคคลกจะใชกระบวนการจดทาใหเหมาะ ซงเมอมการเปลยนไปมาระหวาง 2 กระบวนการน

ทาใหบคคลสามารถประสบความสาเรจไดกถอเปนความสมดล เชน การทาขอสอบปรนย

นกศกษาบางคนใชการเดาแตหลายครงกสอบไมผานนกศกษาจงเปลยนวธการเตรยมตวเปน

อานตาราและลองทาแบบฝกหดทายบทหรอตอบคาถามทตนเองสรางขนมา ปรากฏวาในทสด

สามารถสอบผานวชานนได เปนตน

69 PC 422

เพยเจท (1970) สรปวา “การปรบตวทางการรคดประกอบดวย ความสมดลระหวาง

การรบเขาไวและการจดทาใหเหมาะ โดยบคคลจะใชการรบเขาไวกอน แลวจงนาการจดทาให

เหมาะมาใชรวมดวย”

ดงนนพฒนาการทางความรคดจะพฒนาจากขนหนงไปสอกขนหนง ทาใหบคคลม

ประสบการณหรอมโนทศน (Concept) หรอความรเพมมากขนตามอายทเพมขน เพยเจทตง

ชอแบบแผนความคดนวา สกมา (Schema)

Schema หมายถง แบบแผนการรคดทอยในสมอง และเปนผลตผลของทง

ประสบการณและวฒภาวะทไมคงท แตจะสะสมเพมพนขนเรอยๆ ซงมการรวบรวมและจด

ระเบยบของการปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม ซงอยในรปของมโนทศน (Concept)

ภาพในใจ (Image) ความร การใหเหตผล, ภาษา, ความเขาใจ, ความคด และวธการแกไข

ปญหา ไดแก วยรนทศกษาคนควาจากการอาน หรอชอบการกระทาสงตางๆ จะมความรหรอ

ประสบการณมากกวาวยรนทเลนเกมสเรองหนงซาๆ เปนตน

ดงนนอาจารยแนะแนวจงจดสงเราเพอใหนกเรยนไดมปฏสมพนธ และทาใหการรคด

เพมขนไดนนคอ เพยเจทไมเนนวาพฒนาการนเปนเรองของธรรมชาตทงหมด แตพฒนาการ

ตองขนอยกบประสบการณทแตละบคคลเกยวของดวย แตเพยเจทไมเหนดวยทจะจด

ประสบการณเพอเรงใหบคคลขามจากพฒนาการหนงไปสอกข นหนง แตควรจะปลอยใหบคคล

พฒนาไปตามเวลา โดยเนนความสาคญทวาควรเขาใจตวบคคลมากกวา ถาจะจดประสบการณ

เรงบคคลใหไดผลดกคอชวงหวเลยวหวตอจากขนหนงไปสอกขนหนง เชน เดกทมอาย 7 ป

สามารถจะเรงใหเดกรจกการใชเหตผลไดเหมอนเดกในขนปฏบตการคดโดยใชรปธรรม

ทฤษฎพฒนาการทางการรคดของเพยเจท เปนทฤษฎทซบซอนมากทสดทฤษฎ

หนง โดยแบงแนวทางพฒนาการทางการรคดเปนขนตางๆ และขนสดทายของพฒนาการเปน

ขนทมความสมพนธกบวยรน โดยตรง

ขนตางๆ ของทฤษฎพฒนาการทางการรคด

เพยเจทไดอธบายทฤษฎพฒนาการทางการรคดออกเปน 4 ขน ซงความคดรวบยอด

เกยวกบขนตาง ๆ ของบคคลแสดงหลกฐานใหเหนวาความคดของเดกแตกตางจาก

ความคดของวยรนและผใหญ โดยเพยเจทไดระบความสาเรจของแตละขนวามความสมพนธ

70 PC 422

กน คอขนสงจะรวมความเขาใจและสะสมสงทไดรบความสาเรจในขนตนไวดวย ขนตางๆ ของ

การรคดมดงน

1. ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensori-motor Stage) ตงแตแรกเกด

ถงอาย 2 ป มลกษณะดงน

- การเรยนรโดยผานประสาทสมผสทง 5 และแกไขปญหาดวยการกระทา ไดแก

ทารก 1 เดอน เคลอนไหวไมได กจะใชอวยวะรบสมผสคนหาประสบการณ (ตวอยางเชน

แสดงปฏกรยาสะทอนทางตา โดยมองดวตถเคลอนไปมา แสดงพฤตกรรมซาๆโดยแกวงเทา

ไปมา และเตะโมบายมเสยงดงเมอเดกแกวงเทาไปโดน)

- การคนพบความสมพนธระหวางการสมผสกบพฤตกรรมการเคลอนไหว ไดแก

การใชมอจบสงตางๆ เขาปาก การคลาน/เดน/วงไปบรเวณตางๆ บางครงกใชนวจมรปลกไฟท

วางอยใกลๆ พน ทาใหทารกเรยนรความแตกตางระหวางตนเองและสงแวดลอมในวงจากด

หรอเรยนรเฉพาะวตถทปรากฎอยตอหนาเทานน นนคอ ในตอนแรกทารกจะแสดงการรคดใน

รปของปฏกรยาสะทอน แตตอมาปฏกรยาสะทอนตางๆจะถกประสานกนเขาเปนนสยพนฐาน

ขนอยกบการเรยนรและวฒภาวะ

ในระยะน ความคดรวบยอดเกยวกบวตถของเดกจะพฒนาอยางคอยเปนคอย

ไปจากแบบแผนการรวบรวมขอมลในสมองโดยเรมจากอวยวะรบสมผสแลวเขาสความจาจาก

การสมผส ไปสความจาระยะสนและระยะยาว ตอนแรกทารกไมรจกขอบเขตตาง ๆ แมแต

ขอบเขตของรางกายทตนเปนเจาของ ทารกตอบสนองตอวตถในสนามของการรบรโดยเปน

ปฏกรยาสะทอน เดกวยนแยกความจรงออกจากจนตนาการไมไดจงเกดเหตการณการสญเสย

ชวต เชน เดกเอานวมอแหยทชองสาหรบเสยบปลกไฟฟา และถกไฟฟาดดตาย เปนตน

2. ขนเกดกอนปฏบตการ (Preoperational Stage) เดกอายระหวาง 2-7 ป เอลคายน

(Elkind, 1967) เรยกขนนวา “ชยชนะแหงสญลกษณ” ตวอยางทแสดงใหเหนถงพฒนาการของ

ระบบของสญลกษณ คอ ภาษา โดยคาตางๆถกนามาใชเปนสญลกษณเพอแทนความหมาย

หรอมโนทศนเกยวกบวตถ เหตการณ และความรสก ซงแสดงออกมาใน 3 ลกษณะ คอ

การเลนทใชสญลกษณ เพอถายทอดความคดของเดกทตองการสอสารหรอ

ตดตอสมาคมกบบคคลอน ไดแก เดกใชผาขนหนหรอหมอนขางมาเลนเปนตกตา โดยพดคย

และแสดงทาทางตางๆ เดกบางคนใชกงไมสองกงแสดงเปนเครองบนไอพน และทาเสยงคลาย

เครองบนดวย เดกวยนจะชางซกถามสงตางๆ

71 PC 422

การเลยนแบบอยางชาๆ จากบคคลภายในบานหรอสอตางๆ ไดแก เดกหญงจะ

ชอบแตงหนา ทาปากตามแบบคณแม หรอเดกชายแสดงทาทางแบบพอ บางครงเดกใชคาพด

หรอการกระทาเลยนแบบบคคลจากโทรทศน หรอ “ขวญใจของเดก” เชน เดกหญงดนองชาย

วา “อยาทาเลอะเทอะนะ” เดกๆชวนกนมาเลน “เกมสตบกนเถอะ (คลายนางเอกและนางอจฉา

ในละครไทยบางเรอง)” ลกพดดาวารถทปาดหนาดวยคาพดหยาบคายตามทพอเคยพด เดกวย

นจะสงเกตพฤตกรรมของคนรอบขาง และสามารถเลยนแบบโดยใชสญลกษณหรอภาษา

(คาพดหรอทาทาง) ไดเพมขน

การยดตนเองเปนศนยกลาง (Egocentrism) อายประมาณ 2-5 ป หมายถง

เดกไมเขาใจความคดของคนอนหรอคดวาบคคลอนคดเหมอนตนเอง ดงนนเราจะ

พบวา เดกมกใชภาษาเพอสอสารกบผอน/ เพอน โดยไมสนใจวาบคคลอนจะฟงหรอไมฟงสงท

เดกพด ไดแก เดกอธบายกตกาการเลนกบเพอน โดยเดกนกวาเพอนจะเขาใจตามความ

คดเหนนน ผลทเกดตามมาคอเกดการทะเลาะววาทกนบอยๆ ในวยเดก เพราะเดกเรมคด

อยางมเหตผลตามใจตนเอง และตดสนวาถก – ผดขนอยกบการรบรส งเราเพยงดานเดยว

หรอใชการหยงร (Insight) จงทาใหบคคลอนเขาใจวา เดกดอรน ดงนนผใหญจะไมไดรบ

ประโยชนในการทจะอธบายเหตผลใหเดกวยนฟง เพราะเดกไมสามารถเขาใจถงความคดเหน

ของผอนได

ขนเกดกอนปฏบตการ เพยเจท ใหความหมายของ “ปฏบตการ (Operation)”

หมายถง การกระทาทสมเหตสมผล ดงนน ขนกอนปฏบตการ จงแสดงวาพฤตกรรมทเดก

แสดงออกมาไมใชการใชเหตผลแบบผใหญ (ศรบรณ สายโกสม 2546 : 22) ขนนแบงเปน 2

ขนยอย ดงน

ขนยอยท 1 ขนกอนเกดความคดรวบยอดหรอมโนทศน (อาย 2-4 ป) เปนขนการ

เรยนรทยดตนเองเปนศนยกลาง พฒนาการทางการรคดจงมขอบเขตจากด ทาใหเดกมความ

ผดพลาดในการแยกแยะสญลกษณของวตถจากวตถจรงในโลกทแทจรง สงเกตไดจากเดกใช

คาพดแตกตางจากสงทอางถง เพราะเดกอาจจะไมทราบวาวตถและคาทใชเปนของสองสงท

เปนอสระจากกน บางครงเดกใชคาทแปลก และละเวนรายละเอยดทตรงกบเนอเรอง ไดแก

เดกอาย 2 ป พดประโยคไมถกหลกไวยากรณ (“ขาวไมกน”) เรยกชอสตวผดพลาด (เรยก

“สนข” เปน “แมว” หรอจากประโยคทเราพดวา “อาหารมประโยชน” เดกจะนาไปใชกบทกสงท

เกยวของโดยไมรความหมาย เชน “หมากฝรงมประโยชน”) นนคอ เดกใชแบบแผนความคด

72 PC 422

ดวยกระบวนการรบเขาไว มากกวาการจดทาใหเหมาะตามความหมายทบคคลอนใชกนตาม

ประเพณ

ขนยอยท 2 ขนการคดแบบใชการหยงร (Intuition Thought) อายประมาณ 4-7 ป

ในขนนการยดตนเองเปนศนยกลางจะลดลง แตการใชเหตผลจะเปนแบบการหยงรมากกวา

การใชเหตผลอยางมระบบ เดกในระยะนมความคดรวบยอดมากขน และเขาใจความสมพนธ

ของสงตางๆ แตยงไมเขาใจความคงท (Conservation) ของวตถ ตวอยางเชน การใหเดกอาย

5 ปจนตนาการเกยวกบจานวนลกหน 12 ลกทแสดงคกบตกตาแมและตกตาพอ โดยนาลกหน

6 ลกมาวางขางๆตกตาแม และอก 6 ลกมาวางขางๆตกตาพอในตาแหนงทตรงกนทง 2 แถว

(ดงภาพท 3.6 ก.) เดกอาย 5 ปเมอเหนการแสดงเชนนและไดรบคาถามวา “ตกตาตวใดมลก

หนใหเลนมากกวากน – ตกตาแมหรอตกตาพอหรอทง 2 ตวมเทากน” เดกจะตอบวา “ตกตา

ทง 2 ตวมลกหนใหเลนเทากน” ตอมาเอาลกหนของตกตาแมวางหางกนตอหนาเดก (ดง

ภาพ ข.) และถามคาถามเหมอนเดม เดกอาย 5 ปในขนการหยงรจะตอบวา ตกตาแมมลกหน

ใหเลนมากกวา

ภาพท 3.6 ภาพแสดงการคด แบบใชการหยงรของเดก

ก. ข.

การทดลองตอมา เฟยเจทใชภาชนะ ก. และ ข. ทมขนาดเทากนใสนาไวสงเทากน

ตอมาเทนาจากภาชนะ ข. ลงในภาชนะ ค. (ทกวางมาก) ตอหนาเดก เมอถามเดกวา นาใน

ภาชนะ ก. และนาในภาชนะ ค. เทากนหรอไม เดกตอบยนยนวานาในภาชนะสง (คอภาชนะ

ก. มนามากกวาภาชนะ ค.) แมวาจะทดลองทาเชนนหลายครงตอหนาเดกกตาม

73 PC 422

ตวอยางท 2 ภาพแสดงการคดแบบใชการหยงรของเดก

ข ก ค

นอกจากน เฟยเจทไดหกแทงทอฟฟแทงหนงตอหนาเดกใหออกเปนหลายๆ แทง

และถามเดก ปรากฏวาเดกยนยนวาสวนตางๆ ทหกออกมาหลายชนมมากกวาทอฟฟแทงตน

กาเนด หมายความวาสถานการณทกาหนดใหเดกในขนนจะรวมจดสนใจอยทปรมาณมากกวา

คณภาพ หรอใชการหยงรตามการรบรของตนเองมากกวาความถกตองตามหลกเหตผลทาง

วทยาศาสตร

สรป เดกในขนนจะรวมจดสนใจในรายละเอยดทสาคญเพยงดานเดยว โดยละทง

ความสาคญอนๆทเหนชดเจนนอยกวา ไดแก รวมจดสนใจอยทปรมาณมากกวาคณภาพ

หรอใชการหยงรตามการรบรของตนเองมากกวาความถกตองตามหลกเหตผลทาง

วทยาศาสตร ดงนนเดกจงยงไมสามารถเขาใจในเรองความคงทของวตถ เพราะคดยอนกลบ

ไมได

3. ขนปฏบตการคดดวยรปธรรม (Concrete Operation Stage) เดกอายประมาณ

7-10 ป ขนนเดกจะเรยนรความคดทประสานกนอยางมระเบยบมากขน และเรมใชเหตผลใน

การแกไขปญหาหรอสงทมตวตนได เชน เดกสามารถแบงเน 100 บาท (ธนบตรใบละ 20

บาท) ใหแกเพอน 5 คน ไดเทาๆ กน มการพฒนาการใชหลกเหตผลในการแกปญหาสงทเดก

เคยมประสบการณโดยตรง หรอวตถทมตวตนจรง (แตเดกยงไมสามารถแกปญหาทมความ

ซบซอนทางภาษาหรอการใชถอยคาเพอการเปรยบเทยบได)

ความสามารถเกยวกบการชแจงเหตผลของเดกแสดงถงคณลกษณะทมการพฒนา

ทกษะทสาคญ 3 ประเภทคอ

74 PC 422

1) การเปลยนรป (ความสมพนธและลาดบ)

2) ความคงท และ

3) การรวมทกขน

เบรนนารด (Brainerd, 1974) ศกษาพบวาทกษะทง 3 ประเภทเกดขนในระหวางวยเดก

ตอนกลาง

การเปลยนรป เปนความสามารถของเดกเพอจดความรเบองตนในชดตางๆให

เรยบรอย ไดแก ถา X = Y และ Y = Z ∴ X = Z ดวย / หรอ ถา X > Y และ Y > Z ∴ X >

Z ดวย

ความคงท เดกคนพบความหมายเกยวกบความคงทในแนวทางของการ

เปลยนแปลง หรอการเปลยนรปทกาหนดให โดยเดกสามารถแยกแยะและจดสงของใหเขาเปน

หมวดหม สามารถเขาใจเรองสวนยอยและสวนรวม และสามารถคดยอนกลบได ไดแก เดก

สามารถเขาใจไดวา ในทางคณตศาสตร : การลบ กลบกนกบการบวก และการหาร กลบกนกบ

การคณ เดกรวาดนนามนกอนกลมสามารถทาใหเปนเสนแบบไสหรอก และสามารถป นไส

กรอกใหกลบเปนกอนกลมเหมอนเดมได หรอนาเมอไดรบความรอนจะกลายเปนไอ และ

สามารถควบแนนกลบมาเปนนาไดอก

ในขนนเดกสามารถพฒนาดานความคงทในเชงปรมาณและคณสมบตเกยวกบ

รปรางภายนอกของวตถ เชน เดกเรยนรความคงทเกยวกบปรมาณของดอกไม ซงครงแรกเอา

ดอกไม 1ดอกปกแจกนแตละใบ ตอมาเอาดอกไมออกจากแจกนและมารวมกองไว ถามเดกวา

ปรมาณดอกไมมากหรอนอยกวาเดม เดกสามารถตอบไดวา ปรมาณของดอกไมมเทากนทง

2 ครง

สรป ขนปฏบตการคดโดยใชรปธรรม เดกมการพฒนาทางสตปญญา และ

ความคดทกาวหนามากขน เดกสามารถมองเหนความแตกตางของสงตางๆดวยวธการ

แบงแยกออกเปนประเภท และสามารถเขาใจความคงทของวตถสงของ แมวารปรางจะ

เปลยนแปลงไป ตลอดจนสามารถเขาใจความสมพนธเกยวกบสวนยอยและสวนรวม เดกเขาใจ

การแบงหมวดหม ลาดบ หรอการเปรยบเทยบวตถสงของ โดยยดถอเกณฑอยางใดอยางหนง

ดงนนเดกจงสามารถปฏบตตามคาสงทเปนขนตอน สามารถสรางความสมพนธกบผอนโดยใช

ความคดอยางมเหตผล หรอความเปนไปไดในการแกปญหา และสามารถเขยนแผนทแสดง

เสนทางการไป-กลบ สถานทตางๆ ได (เชน บาน โรงเรยน)

75 PC 422

4. ขนปฏบตการดวยนามธรรม (Formal Operational Stage) วยรนอายประมาณ

11-15 ป เปนขนการคดโดยใชหลกการทางวทยาศาสตรหรอหลกการทางทฤษฎ หรอระเบยบ

แบบแผนทางตรรกวทยาเพอแกไขปญหาหรอโจทยทมลกษณะทเปนนามธรรมได ขนการรคด

นจงเปนขนทสาคญและแสดงใหเหนวาวยรนแตกตางจากเดก

เฟยเจทศกษาพบวา ระยะวยรนตอนตน เปนชวงเวลาทสาคญของพฒนาการ

ทางการรคด เพราะเปนเวลาทมการปฏสมพนธกนระหวางวฒภาวะทางชววทยาของบคคลท

เปลยนแปลงอยางรวดเรวกบการเปลยนแปลงของการเรยกรองทางสงแวดลอมทซบซอน

เพมขน ดงนนลกษณะการรคดของวยรนจงประกอบดวย ความคดในเรองความเปนไปได

(Possibilities) ความคดทมหลายมต (Multidimension) และความคดเกยวกบมโนทศนทเปน

นามธรรม (Abstract concepts) วยรนแสดงคณลกษณการรคดนเปน 2 แบบ แบบแรก วยรน

ตอนตนสาธตความคดทเปนนามธรรมหลายครง ในขณะทคนอนๆ คดเพยงในรปของรปธรรม

(ไดแก ชวตในอนาคต วยรนคนหนงอาจจะเพอฝนตางๆ นานา แตวยรนบางคนอาจจะคดวา

ขอใหมงานทาและมเงนใชในแตละวนกพอแลว แบบทสอง ในสถานการณหนงวยรนอาจใช

เหตผลอยางมระเบยบแบบแผน แตในสถานการณอนวยรนอาจไมใชเหตผลใด (ไดแก การ

ลงทะเบยนเรยน วยรนจะทาอะไรมการเตรยมตวลวงหนาตามขนตอน แตการกนอาจจะกน

โดยไมตองคดถงผลทจะตามมา ดงนน ความรอบรเกยวกบ “การรคดดวยนามธรรมทมนคง

ขน” ของวยรนจงไมเปนสากล แตสามารถสรางขนไดดวยสงแวดลอมทเพยงพอ (ไดแก ในการ

เรยนการสอนกระบวนวชาทางวทยาศาสตร การใชสถานการณการแกไขปญหาทาง

วทยาศาสตร สงคม หรอโดยธรรมชาต) เพราะฉะนน ความถของการใชการรคดดวยนามธรรม

ขนอยกบวยรนแตละบคคล หรอสถานการณแตละประเภท ตวอยางเชน สรนทร ผลกลวย

(2524) ไดเปรยบเทยบการพฒนาการคดหาเหตผลตามหลกตรรกศาสตรในขนปฏบตดวย

นามธรรมของนกเรยนระดบอาย 11 - 16 ป ในเมองและชนบท ผลการวจยพบวา การ

พฒนาการคดหาเหตผลตามหลกตรรกศาสตรของเดกในเมองสงกวาเดกในชนบททระดบอาย

11 - 12 ป แตไมพบความแตกตางในระดบอนๆ ปราโมทย ศรด และคณะ (2528) ไดศกษา

พฒนาการทางสตปญญาการเรยนรข นการคดและปฏบตการแบบนามธรรมตามทฤษฎของ

เฟยเจทของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย เขตการศกษา 7 เครองมอทใชในการวจยคอ

แบบทดสอบทคณะผวจยสรางขน ผลการวจยพบวา นกเรยนในกลมตวอยางมพฒนาการทาง

สตปญญาการเรยนรอยในขนการคดและปฏบตการแบบรปธรรมรอยละ 56.5 ขนตอเนองรอย

ละ 37.2 และขนการคดและการปฏบตการแบบนามธรรมรอยละ 6.3 และ พชย สระดม และ

76 PC 422

คณะ (2529) ไดศกษาพฒนาการทางสตปญญาขนการคดดวยนามธรรมตามทฤษฎของเฟย

เจท โดยใชกลมตวอยางทเปนนกเรยนชางอตสาหกรรมระดบประกาศนยบตรวชาชพชนปท 1

ในเขตภาคเหนอ เครองมอทใชในการวจยคอ แบบทดสอบทคณะผวจยสรางขน ผลการวจย

พบวา นกศกษาในกลมตวอยางรอยละ 67.9 มพฒนาการทางสตปญญาขนรปธรรม รอยละ

30.9 มพฒนาการทางสตปญญาขนตอเนอง และรอยละ 1.2 มพฒนาการทางสตปญญาขน

นามธรรมซงจดวานอยมาก นกศกษาคณะวชาชางไฟฟามคะแนนเฉลยจากการสอบ

แบบทดสอบสงกวานกศกษาคณะวชาชางกลและคณะวชาชางโยธา แตนกศกษาคณะวชาชาง

กลและคณะวชาชางโยธามคะแนนเฉลยดานพฒนาการไมแตกตางกน

สรปไดวาวยรนจะสามารถเขาใจและใชภาษาทมความซบซอน ตลอดจนสามารถ

คานงถงความรสกของคนอน และใชภาษาในการสอสารตดตอกบบคคลอนใหเขาใจไดอยาง

ถกตอง ตวอยางเชน ความรนแรงทเกดขนใน “วนสงกรานตเลอด 10-14 เมษายน 2552” ม

การรณรงคดวยขอความทเปนนามธรรมวา “หยดทารายประเทศไทย หยดใชความ

รนแรง” หรอสภาษต / สานวนสอนใจตางๆ วยรนสามารถเขาใจและนาไปประยกตใชในการ

ดารงชวต เชน

“ทาอะไรพลาด ไมควรโทษผอน เพราะไมมใครลมเราได ถาเราไมลมตวเอง”

สรปขนตางๆเกยวกบพฒนาการทางการรคดของเพยเจท

ขน อายโดยประมาณ คณลกษณะทสาคญ

1. ขนประสาทสมผส และการ

เคลอนไหว 0 - 2 ป - การเรยนรโดยผานประสาท

สมผสทง 5 แกไขปญหาดวย

การกระทา

2. ขนกอนปฏบตการ 2 - 7 ป - การใชสญลกษณตางๆ เพอ

แสดงใหเหนวตถภายใน

ความคดของเดก

- ภาษาเปนสญลกษณในการเลน

และภาษาทใชมขอบเขตจากด

- การยดตนเองเปนศนยกลาง

(2 - 5 ป)

77 PC 422

ขน อายโดยประมาณ คณลกษณะทสาคญ

3. ขนปฏบตการคดโดยใช

รปธรรม

7 - 11 ป - ความสามารถเขาใจเรองความ

คงทของวตถ ความสมพนธ

ระหวางสวนยอยและสวนรวม

การจดหมวดหมโดยใชเกณฑ

เดยว

- ความเชยวชาญเกยวกบ

ตรรกวทยา และความคด

อยางมเหตผลกบสงทเปน

รปธรรม (การกระทาทยอน

กลบได)

4. ขนปฏบตการคดโดยใช

นามธรรม

11 ปขนไป - ความสามารถแกไขปญหาทเปน

นามธรรมได

- ความสามารถคานงถงความรสก

ของคนอนได และใชภษาตดตอ

ได

- สรางทฤษฎและสรางสมมตฐาน

อยางมเหตผลกบผลทตามมาได

5. พฒนาการทางจรยธรรม

สงคมในยคปจจบนมกถกตราหนาวามจรยธรรมเสอมลง แตถามการสอบถามหรอ

พดคยกบทกคน จะไดรบคาตอบวาอยากจะเปนคนทมจรยธรรมสง (หรอเปน “คนดศรสงคม”)

เพราะโดยธรรมชาตของมนษยตองการปจจย 4 และมชอเสยงทกคน แมแตวยรนการสรางปญหา

ใหแกสงคมอาจเกดจากธรรมชาตของมนษยทอยากรอยากเหนหรอมเพอนฝง จงแสดง

พฤตกรรมทเพอนๆชกชวนและตวเองกมความสามารถหรอสนใจ โดยขาดการพจารณาถง

ความเดอดรอนของผอน เชน การซงรถมอเตอรไซค การทะเลาะววาท การกระทาผดทางเพศ

ดงนนพฒนาการทางจรยธรรมกเปนผลมาจากพนธกรรม และ/หรอ สงแวดลอมเชนเดยวกน

กบพฒนาการดานอนๆ

78 PC 422

ในระยะตอนตนความสนใจเกยวกบพฒนาการทางจรยธรรมมงมนในเรองของ

ระเบยบวนย กฎหรอกฎหมาย เพอทาใหแนใจวาบคคลจะเรยนรเพอปรบตวทางดานสวนตว

และสงคม ตอมาจงพฒนาในรปของจรยธรรมโดยตรงสวนวยรนไดรบความสนใจในเรอง

จรยธรรม เนองจากวยรนไดกลายเปนผทเชอฟงกฎของสงคมมากขน ในทางตรงกนขามวยรน

ไดรบความสนใจมากกวาวยอนๆ ในดานน เพราะวยรนเกเรเพมขนหรอมพฤตกรรมเบยงเบน

จากมาตรฐานทสงคมกาหนดไว จากผลงานของกลเอค (Glueck, 1966) ศกษาพบวา สงททา

ใหวยรนกลายเปนคนเกเรมาจากสาเหตทสาคญ 2 ประการคอ

1. ความเกเรของวยรน ไมใชปรากฎการณใหมทเกดขนเฉพาะในชวงระยะ

วยรน แตเกดขนมาอยางคอนขางตอเนอง ในรปของพฤตกรรมโดยสญชาตญาณของมนษย

ซงมจดเรมตนตงแตวยเดกโดยเฉพาะในชวงอาย 2 หรอ 3 ปแรกของชวต สามารถนามาใช

ทานายไดวาบคคลนนจะกลายเปนคนเกเรในเวลาตอมาหรอไม (ไดแก เดกทมรปรางใหญโต

เมอโตเปนวยรนกจะใชกาลงแกปญหาเรองอนๆ ตามความเคยชนมกจะใชพละกาลงในการ

แกไขปญหาการทะเลาะววาทกบเพอน เปนตน)

2. ความเกเรของวยรนเกดขนจากความสมพนธอยางใกลชดระหวางบคคลกบ

สงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงสงแวดลอมทางบาน ไดแก พอเปนนกเลง ลกกมกเปนนกเลง

ตามแบบอยางของพอ เปนตน

ความหมายของ “จรยธรรม”

“จรยธรรม (Moral)” มาจากคาละตนวา “mores” แปลวา ทาทาง ขนบธรรมเนยม และ

วถชาวบาน สวนพฒนาการทางจรยธรรมประกอบดวยการเรยนรเกยวกบความคดรอบยอด

ของจรยธรรม หรอหลกการของความถกตองและความผด เปนตน พฒนาการทางจรยธรรม

เปนพฤตกรรมภายในของบคคลทวดโดยตรงไมได และเปนพฒนาการทคขนานกบพฒนาการ

ทางการรคด ดงนนการจะสงเสรมบคคลใหมพฒนาการทางจรยธรรมสงขน จงกระทาไดโดย

การใหความร การฝกหด การสรางสถานการณ เปนตน

การศกษาเกยวกบพฒนาการของความคดรวบยอดของคาวาจรยธรรมไดเปดเผยวา

ความคดรวบยอดของจรยธรรมเปนลกษณะเฉพาะตงแตแรกเกด และมความสมพนธกบสงคม

หรอสถานการณเฉพาะทบคคลนนไดเรยนรมา ดวยเหตผลทความสามารถทางของวยรนม

เพมขน จงทาใหความคดรวบยอดเกยวกบความถกและความผดแตกตางกนในแตละสงคม

79 PC 422

ประกอบกบความคดรวบยอดโดยทวๆ ไปของจรยธรรมถกเรยนรอยางคอยเปนคอยไป โดย

วยรนจะจดจาความรเบองตนอยางงายดายจากสถานการณตางๆ กนในสงคม (ครอบครวหรอ

โรงเรยนอบรมสงสอน) และวยรนมการรวบรวมมาตรฐานของจรยธรรมตามทสงคมยอมรบจาก

การกระทาดวยตนเอง

เนองจากเดกกอนวยเรยนไมมความสามารถคดสงทเปนนามธรรมได เดกจงใหคา

จากดความของจรยธรรมวาเปนพฤตกรรมทด ในรปของการกระทาทพเศษ เชน “เชอฟงแม”

หรอ “การชวยเหลอผอน” เมอเดกมอายประมาณ 8 ปหรอ 9 ป ความคดรวบยอดของจรยธรรม

ในวยเดกจะกลายเปนการสรปความเหมอนหรอการพดคลมโดยทวๆ ไปมากขน ตวอยางเชน

เดกทกคนตระหนกวา “การขโมยเปนสงทผด” เดกจงไมขโมยสงของตางๆ

ความคดรวบยอดของจรยธรรมทสรปความเหมอน จะสะทอนคานยมทางสงคมทรจก

กนในฐานะทเปน “คานยมทางจรยธรรม” คานยมทางจรยธรรมของวยรนจะไมคงทเพราะ

วยรนมการเกยวของกบบคคลอนๆมากขน และบคคลอนๆเหลานยงเปนเจาของคานยมทาง

จรยธรรมทแตกตางจากสงทวยรนไดเรยนรคานยมทางจรยธรรมมาจากทางบานและ/ หรอ

โรงเรยน ดงนน รหสทางจรยธรรมของวยรนแมจะถกวางฟอรมไวอยางถกตองดแลว แมวาจะ

แตจากแรงกดดนทางสงคมอาจจะทาใหทศทางของจรยธรรมของวยรนเปลยนไปสระดบตาม

กฎเกณฑหรอจรยธรรมของกลมสงคมของผใหญ

ในปจจบนความหมายของ “จรยธรรม” มหลายความหมาย ในทนจะใชความหมาย

จรยธรรมของโคลเบอรก (Kholberg) ดงน

“จรยธรรม เปนความรสกผดชอบชวดตามกฎเกณฑและมาตรฐานของความ

ประพฤตในสงคม โดยบคคลจะพฒนาขนกระทงมพฤตกรรมเปนของตนเอง และสงคมจะ

ตดสนวาการกระทานนถกหรอผด” สวนศาสตราจารย ดร. ดวงเดอน พนธมนาวน (2538 : 113)

ใหคาจากดความ จรยธรรม (เดมเรยกวา คณธรรมหรอคานยม) หมายถง ระบบการทา

ความด ละเวนความชว โดยระบบ หมายถง สาเหตทบคคลจะกระทาหรอไมกระทา และผล

ของการกระทาหรอไมกระทา ตลอดจนกระบวนการเกดและการเปลยนแปลงพฤตกรรมเหลาน

นอกจากนนกจตวทยาหลายทานศกษาพบวา พฒนาการทางจรยธรรมมากหรอนอย

แปรผนตามระดบการพฒนาการรคดของบคคลนน นนคอบคคลทฉลาดจะมการตดสนใจเลอก

เหตผลสาหรบการแสดงพฤตกรรมเชงจรยธรรมอยในระดบสงกวาบคคลทมระดบการรคดตา

และในการตดสนใจวาบคคลมจรยธรรมสงหรอตาถกกาหนดดวยเกณฑมาตรฐานของสงคมแต

ละแหงทบคคลนนอาศยอย เชน คนบางเผาในทวปแอฟรกาใตยงมพฤตกรรมกนคนเปนอาหาร

80 PC 422

และถกตดสนวาถกตองในชนเผานน ในทางกลบกนในประเทศไทย การทบคคลฆาผอนตายจะ

ถกตดสนวากระทาผดและถกลงโทษตามกฎหมายไทย และถานาเนอคนมากน สงคมจะตดสน

วาบคคลนนมพฤตกรรมผดปกตทนท

เกณฑการตดสนวาบคคลมจรยธรรม สง – ตา

ดวงเดอน พนธมนาวน และ จรรยา สวรรณทต (2524) ไดเสนอแนะวา พฤตกรรมทจะ

แสดงวาบคคลมจรยธรรมสงหรอตา สามารถตดสนไดจาก 2 ประการ ตอไปน

1) ลกษณะทสงคมตองการใหมอยในสมาชกของสงคม หมายถง พฤตกรรมท

สงคมนยมชมชอบ ใหการสนบสนน และผทแสดงพฤตกรรมสวนใหญจะเกดความพงพอใจใน

ตนเองวาไดกระทาสงทถกตองเหมาะสม เชน การลกใหคนชรา เดก และสตรนงในรถโดยสาร

ประจาทาง การบรจาคเงนชวยเหลอผทเคราะหรายจากภยธรรมชาตหรอการสงคราม เปนตน

2) ลกษณะทสงคมไมตองการใหมอยในสมาชกของสงคม หมายถง พฤตกรรมท

สงคมลงโทษหรอพยายามกาจด และผทแสดงพฤตกรรมนนสวนใหญรสกวาเปนสงทไมถกตอง

และไมสบายใจ เชน ลกอกตญ�ทารายรางกายพอแม การหยบของของผอนไปโดยไมไดรบ

อนญาต การทจรต เปนตน

ดงนน ผทมจรยธรรมสง คอ ผทมลกษณะของพฤตกรรมประเภทแรกมาก และ

ประเภทหลงนอย

โคลเบอรกไดนาแนวคดของเพยเจทมาใชในการสรางทฤษฎพฒนาการทาง

จรยธรรม โดยเชอวาบคคลจะพฒนาทางจรยธรรมสงหรอตา ขนอยกบการรคดดงนนควรทา

ความเขาใจแนวคดของเพยเจท ดงน

เพยเจทเชอวา พฒนาการทางจรยธรรมของมนษย ยอมขนอยกบความฉลาดใน

การทจะรบรกฎเกณฑ และลกษณะตางๆ ทางสงคม ดงนน จากการศกษาวจยของเพยเจท

(1965) เกยวกบพฒนาการทางจรยธรรมของบคคล แบงเปน 2 ขน คอ (1) ขนยดคาสง และ

(2) ขนยดหลกแหงตน

1) ขนยดคาสง (หรอขนของลทธความจรงเกยวกบจรยธรรม หรอขนจรยธรรม

โดยการบงคบ) พฤตกรรมของวยรนเปนคณลกษณะของความเชอฟงตอกฎตางๆ โดย

อตโนมตปราศจากเหตผลหรอการตดสนใจ วยรนพจารณาวา พอแมและผใหญทมอานาจอย

81 PC 422

ในฐานะผมอานาจเหนอทกสงทกอยาง และวยรนปฏบตตามกฎตางๆทบคคลเหลานไดกาหนด

ไว โดยปราศจากความสงสยเกยวกบความยตธรรมทวยรนควรจะไดรบ ในขนพฒนาการทาง

จรยธรรมนวยรนตดสนการกระทาในฐานะ “ถก” หรอ “ผด” ในรปของผลทตนเองจะไดรบจาก

การกระทาเปนหลก มากกวาในรปของการจงใจทอยเบองหลงเกยวกบผลทเกดตามมา

ภายหลง (โดยไมไดพจารณาถงเจตนาของการกระทา) ตวอยางเชน การกระทาทไดรบ

พจารณาวา “ผด” เพราะวยรนไดรบการลงโทษ (โดยไมไดเปรยบเทยบวาใครควรไดรบการ

ลงโทษมากกวากน หรอตงใจทามากกวา) ไดแก วยรนไมทาการบานสงคร ครจะต หรอการทง

ขยะในทสาธารณะจะถกปรบไมเกน 2,000 บาท

2) ขนยดหลกแหงตน (หรอขนของจรยธรรมทมอสรภาพ หรอจรยธรรมโดย

ความรวมมอ) วยรนตดสนพฤตกรรมในรปของเจตนาทแฝงอยภายใน หรอพจารณาโดยอาศย

กฎเกณฑตางๆทเกดจากการตกลงกนของบคคลตงแต 2 คนขนไป และอาจจะเปลยนแปลงไป

ไดตามความจาเปนหรอเจตนาในการตดสนวาการกระทาใดผดหรอถก โดยปกตขนนเรมตน

ระหวางอาย 7 ป หรอ 8 ป และขยายตอไปจนกระทงเดกมอาย 12 ปขนไป ในระหวางอาย 5

ป ถง 7 ป หรอ 8 ป ความคดรวบยอดเกยวกบจรยธรรมของเดกเรมตนเปลยนแปลงโดยการ

ทดลองตดสนใจเกยวกบจรยธรรมดวยตนเอง หมายความวา การตดสนความถกหรอผดทาง

จรยธรรม พจารณาจากเจตนาของการกระทาขณะนน เชน ถาบคคลทาแจกนแตกดวยเจตนา

รายหรอความโกรธ บคคลนนจะถกตดสนวากระทาผดทางจรยธรรม แตถาบคคลทาแจกนแตก

เพราะความประมาท การกระทานถกตดสนวาไมผด การตดสนใจในขนท 2 น เพยเจทเชอวา

เปนพนฐานของการรจกใชเหตผลทางจรยธรรมของบคคล กฎตางๆถกมองในฐานะทเปน

ผลลพธของการตกลงกนระหวางบคคลตางๆ ซงอยในความสมพนธน ไมใชในฐานะขอบงคบ

ทางสงคมทไดเรยนรมาจากพอแมหรอผทมอานาจ แตเปนการรวมมอและเปนอสระ นนคอ

บคคลแตละคนมความเทาเทยมกนในความสมพนธเชนน ดงนน กฎตางๆจงถกสรางขนใน

ความสมพนธทไดมาจากความสนใจซงกนและกน เพราะฉะนน การกระทาตางๆถกตดสนวาด

หรอเลวในรปของกฎตางๆจาก “สญญา (Contract)” การลงโทษเรองใดกตามจงเปนไปตามกฎ

ในสญญาทจะตดสนโดยบคคลทงหลาย (ไมใชมาจากผลงโทษ) หรอเรยกวาตามกระแสสงคม

เปนตน

ฉะนน บคคลอาย 5 ป และอาย 18 ป อาจมพฤตกรรมตอสถานการณทาง

จรยธรรมทเหมอนกน เชน การไมทจรตในการสอบหรอไมขโมยของจากเพอน การตอบสนอง

ทคลายคลงกนนไมไดหมายความวาเหตผลพนฐานของการตอบสนองจะเหมอนกน แตเดกท

82 PC 422

อายนอยกวาอาจจะไมคดโกงหรอขโมยเพราะกลวการลงโทษทางกาย ในขณะทวยรนอาย 18

ป ใหเหตผลวาเปน “การกระทาทไมมวฒภาวะ” หรอเกยวของกบการตกลงกนภายในระหวาง

เพอนฝง วาเปนการแสดงทไมเคารพในสทธหรอทรพยสมบตซงกนและกน (ไมใชการ

หลกเลยงการลงโทษทางกาย) ดงนน เพยเจทจงเชอวา การใหเหตผลทางจรยธรรมของบคคล

อาย 5 ปและ 18 ปทมชนดแตกตาง ยอมจะมระดบของพฒนาการทางจรยธรรมทแตกตางกน

หรอไมคลายคลงกน (แมวาการตอบสนองทแสดงออกมาจะมลกษณะคลายคลงกน)

แตในบางกรณเดกมความคดหรอความรบผดชอบคลายคลงกบความคดของ

วยรนหรอผใหญ แสดงวาเดกบางคนสามารถแสดงแนวความคดของตนวาอะไรถกหรอผดได

กอนวยอนสมควร ทงน เนองมาจากการอบรมเลยงดของพอแมหรอการอบรมเลยงดภายใน

ครอบครว ตวอยางเชน ฮอลสไทน (1972) ศกษาพบวาวยรนชายและหญงระดบมธยมศกษาป

ท 2 มระดบขนของการเรยงพฒนาการทางจรยธรรมของโคลเบอรกสงกวาบคคลในชวงอาย

เดยวกน โดยวยรนเหลานอยในครอบครวทพอแมคอยใหเหตผลเกยวกบเรองความขดแยง

ระหวางสงทไมชอบ 2 สงทางจรยธรรมเสมอ

สวนการวจยการตดสนเชงจรยธรรมตามทฤษฎของเพยเจทเกยวกบเดกท

ดอยพฒนาการ ผลปรากฎวาเดกทมพฒนาการชากวาเดกอนๆในดานการตดสนเชงจรยธรรม

คอ เดกทมารดามระดบการศกษาตา (ตากวาชนมธยมศกษาปท 1) มารดาไมไดประกอบ

อาชพ เดกมทอยในบรเวณชานเมอง โดยเดกหญงทมารดาไมไดประกอบอาชพจะดอย

พฒนาการทางจรยธรรมมากกวาเดกชายและเดกหญงทมารดาประกอบอาชพ สวนเดกท

มารดาเลยงดลกแบบรกนอยและแบบใชเหตผลนอยจะมพฒนาการทางการตดสนเชงจรยธรรม

ลาชากวาเดกในกลมเปรยบเทยบการเลยงดแบบอนๆ ซงผลการศกษาประการสดทายน

สอดคลองกบผลการวจยใชเหตผลเชงจรยธรรมตามทฤษฎของโคลเบอรกในวยรนไทยดวย

(ดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจนปจจนก, 2519 และ 2520)

สรป เพยเจทเชอวาบคคลทกคนมการใหเหตผลทางจรยธรรมโดยผานตลอด

ทง 2 ขนโดยระยะแรก บคคลเกยวของกบวตถประสงคและจรยธรรมทเปนรปธรรม บนพนฐาน

ของการบงคบซงกาหนดโดยผทมอานาจ สวนระยะท 2 บคคลตดสนพฤตกรรมทางจรยธรรม

โดยนกคดเอาในใจดวยตนเอง บนพนฐานความเขาใจทเปนนามธรรมตามสญญาทตกลงกน

ความสมพนธทมความรวมมอของแตละบคคล ดงนน การลงโทษเรองใดกตามจงเปนไปตาม

กฎในสญญาทจะตดสนโดยบคคลหลายคน เชน การทารายงาน หรอออกคายพฒนาชนบท

เปนการประชมตกลงรวมกนของสมาชกในกลมวาจะกระทา หรอไมกระทาสงใด หรอการตง

83 PC 422

กรรมการสมานฉนทในกรณทมความขดแยง โดยการระดมสมองเพอแสดงเหตผลรวมกน และ

สรปวธการแกไขปญหาน (ซงเปนการคานงถงสวนรวมมากกวาสวนตว หรอถกตองแตอาจจะ

ไมถกใจ)

ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม ของโคลเบอรก

(Kohlberg’s Moral Development)

อตชวประวตของโคลเบอรก

โคลเบอรกเกดป ค.ศ. 1927 ท Bronxville, New York, U.S.A และ

สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายท Andover Academy ในรฐ

Massachusetts (โรงเรยนเอกชนสาหรบเดกเกงและรารวย) แตโคลเบอรก

ไมไดเขาศกษาตอมหาวทยาลยในทนท เพราะโคลเบอรกอาสาสมครไป

เปนชวยเหลออพยพชาวอสราเอล โดยโคลเบอรกทาหนาทเปนคนขบท

2 ในเครองบนบรรทกคนอพยพจากสวนตางๆ ของยโรปไปสงทประเทศอสราเอล ป ค.ศ.

1948 โคลเบอรกลงทะเบยนเรยนท University of Chicago โดยไดคะแนนจากแบบทดสอบ

คดเลอกเขาศกษาตอในระดบทสงมาก ดงนนโคลกเบอรกจงใชระยะเวลาเรยนนอยมาก และ

สาเรจการศกษาระดบปรญญาตรภายใน 1 ป

ตอมาโคลเบอรกศกษาตอในระดบปรญญาโทสาขาจตวทยา ซงในครงแรก โคลเบอรก

คดวาจะเปนนกจตวทยาคลนกเพราะโคลเบอรกสนใจผลงานของเฟยเจทมาก โคลเบอรก

เรมทาการสมภาษณเดกและวยรนในประเดนเกยวกบจรยธรรม

ป ค.ศ. 1955 โคลเบอรกไดวเคราะหลกษณะคาตอบของวยรนชายชาวอเมรกน (อาย

10-16 ป) และวฒนธรรมอนๆ (เกาะบรเตนใหญ แคนาดา ไตหวน แมกซโก และตรก) จาก

เรองราวทสรางสถานการณทเกดความขดแยงระหวางสงทไมชอบ 2 สง แลวนาคาตอบ

ทงหมดมาสรปมาตงเปนทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม ในป ค.ศ. 1958 โคลเบอรกไดรบ

ดษฎนพนธจากการนาเสนอทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม (ใหม)

โคลเบอรกเปนคนทไมมพธรตองและถอมตว แมวาจะเปนผเชยวชาญทแทจรง โคล

เบอรกมความคดกาวไกลและลกซงในเรองจตวทยาและปรชญา โดยรวบรวมความฉลาดของ

“นกจตวทยายคเกา” และบคคลสาคญ เชน รสโซ John Dewey เปนตน มาวเคราะหพฒนาการทา

84 PC 422

ใหบคคลตางๆ เขาใจพฒนาการมนษยมากขน และไดไปสอนท University of Chicago (1962 -

1968) ในป ค.ศ. 1968 โคลเบอรกยายไปสอนท Harvard University

วธการของโคลเบอรกเกยวกบการประเมนการใหเหตผลเชงจรยธรรม

ในการศกษาการใหเหตผลทางจรยธรรมของบคคล โคลเบอรกไดประดษฐลาดบของ

เรองตางๆ ซงแตละเรองแสดงสถานการณทมความขดแยงระหวางสงทไมชอบ 2 สง

(Avoidance-Avoidance Conflict) คอความตองการสวนตวกบกฎเกณฑของสงคม ในทนจะ

แสดงใหเหนตวอยางเรองท 1 เรองและการจดเทคนคสาหรบการระบการใหเหตผลเชง

จรยธรรม

ในสภาวะสงคราม “วนหนงเมอเสยงสญญาณทางอากาศเรมดงขนจโจมอยางไมทน

รตว ชาวบานทกคนแนใจวาระเบดไฮโดรเจนกาลงมาทงในเมอง มทางเดยวทจะมชวตรอดคอ

ตองหลบไปอยในหลมหลบภย ปรากฏวามเพยงครอบครวโจนสเทานนทไดขดหลมหลบภยขน

และมคณสมบตคอมอากาศใหบคคลเพยง 2 คนหายใจไดนานเพยง 5 วน ดงนน เมอเพอน

บานวงตรงมาทหลมหลบภยนและกาลงพยายามขาไปในหลมใหได นายโจนสคดวาถาใหทก

คนเขามาในนนนหมายความวาทกคนจะตองตายทงหมดรวมทงตนเองและภรรยาดวย โจนส

จงถอปนกลและตะโกนบอกใหเพอนบานหยดการพงประตเขามา มฉะนนเขาจะยงทกคน แต

เพอนบานกไมยอมฟงเสยงคงพยายามพงประตใหได ถามวาถาทานเปนนายโจนส จะตดสนใจ

ยงเพอนบานหรอจะอนญาตใหทกคนเขามาในหลดหลบภย”

จากเรองนอะไรคอสงทเปนลกษณะเดนของเรองในทานองความขดแยงระหวางสงทไม

ชอบ 2 สงจากจรยธรรม ประการแรก เรองทานองนเปนความจรง ททาใหผฟงเกดความ

ขดแยงใจเนองจากความตองการเพอเลอกทางหนงจาก 2 ทางเลอกซงยอมรบไมไดในทาง

วฒนธรรม คอ (1) การฆาเพอนบานเพอครอบครว โจนสจะไดมชวตอยตอไป (2) อนญาตให

คนอนๆ และครอบครวโจนสตายรวมกน นนคอ โคลเบอกรจะถามผฟงวา นายโจนสควรทา

อยางไร และทาไมนายโจนสจงควรทาเชนนน

จากการวเคราะหลกษณะคาตอบทวยรนไดตอบตามเนอเรองของความขดแยงระหวาง

สงทไมชอบ 2 สงทางจรยธรรมหลายๆ เรอง ในป 1955 โคลเบอรกไดทาการวจยระยะยาว

เกยวกบวยรนชายชาวอเมรกนอาย 10 - 16 ป (วยรนตอนตนถงวยหนมสาว) และในระยะ

ตอมาไดศกษาสารวจพฒนาการทางจรยธรรมของเดกชายในวฒนธรรมอนๆ เพมขนอก 5

แหงคอ เกาะบรเตนใหญ แคนาดา ไตหวน แมกซโก และตรกดวยการวจยขามวฒนธรรม ผล

85 PC 422

ปรากฏวาคาตอบของเดกชายทงหลายแสดงวถทางพฒนาการเกยวกบเหตผลเชงจรยธรรม

โดยสะทอนใหเหนเนอหาสาระของวฒนธรรมทแตกตางกนในความคดเกยวกบคานยม

ออกเปน 6 ประการ ดงนน โคลเบอรก (1958 และ 1963) จงนาเอาคานยมหรอเหตผลเชง

จรยธรรมทง 6 มาเรยงเขาสโครงสรางทางจรยธรรม หรอขนตางๆ ในทฤษฎพฒนาการทาง

จรยธรรมของโคลเบอรก

สาระสาคญของทฤษฎโคลเบอรก มดงน

1. การใหเหตผลเชงจรยธรรม หมายถง การทบคคลใชเหตผลในการตดสนใจ

เลอกทจะกระทาหรอเลอกทจะไมกระทาพฤตกรรมอยางใดอยางหนง (การใหเหตผลเชง

จรยธรรมเปนดชนบงชพฒนาการทางจรยธรรมของบคคล) โดยทางออม

2. การมเหตผลเชงจรยธรรมของบคคลในแตละขนของพฒนาการจะมากหรอ

นอย ขนอยกบระดบการรคดของบคคลนน

3. พฒนาการทางจรยธรรม ถกกาหนดเปนระดบและขนตอนทเปนสากล

ขนตางๆของการใหเหตผลเชงจรยธรรม ตามแนวคดของโคลเบอรก ไดแสดงให

เหนวา การใหเหตผลทางจรยธรรมของบคคลม 3 ระดบ คอระดบกอนกฎเกณฑ ระดบม

จรยธรรมตามกฎเกณฑและประเพณนยม และระดบมจรยธรรมของตนเอง โดยแตละระดบรวม

เอาแนวโนมของคานยม 2 ประการเขาไวดวยกน และเรยงเหตผลตามประเภททผตอบแบบวด

จรยธรรม คอคาตอบทผตอบแบบวดจรยธรรม 10 ป ใชตอบมากทสดเปนขนท 1 ไปจนถง

ขนท 6 ซงผตอบมอาย 16 ป ใชตอบมากกวาผตอบทมอายตากวา

86 PC 422

สรปขนตางๆ ของการใหเหตผลเชงจรยธรรมของโคลเบอรก

ระดบของจรยธรรม ขนการใหเหตผลเชงจรยธรรม

ก. ระดบกอนกฎเกณฑ (2 – 10 ป)

(ผลของการกระทา)

ขน 1 ยดหลกการหลบหลกการลงโทษ (2 – 7 ป)

ขน 2 ยดหลกการแสวงหารางวลทเปนวตถสงของ

(7 – 10 ป)

ข. ระดบตามเกณฑ และประเพณ

นยม (10 – 16 ป)

(สถาบน)

ขน 3 ยดหลกการทาตามทผอนเหนชอบ (10 – 13 ป)

ขน 4 ยดหลกการทาตามหนาททางสงคม เคารพ

กฎหมาย (13 – 16 ป)

ค. ระดบมจรยธรรมของตนเอง

(16 ป – ผใหญ)

(สงใดสาคญมากกวา)

ขน 5 ยดหลกการควบคมตนเองโดยทาตามคามน

สญญา (16 – ผใหญ)

ขน 6 ยดหลกการอดมคตสากล (ผใหญ)

(ดดแปลงมาจาก : รายงานการวจยสถานภาพการวจย สาขาจตวทยาในประเทศไทย

ระหวาง พ.ศ. 2516 - 2535 ของจรรจา สวรรณทตและคณะ, 2538 : 26 - 27)

จากขนตางๆ ของโคลเบอรก แสดงใหเหนวา ความคดรวบยอดเกยวกบการใหเหตผล

ทางจรยธรรมวาม 3 ระดบ คอ ระดบกอนกฎเกณฑ ระดบตามกฎเกณฑ และระดบมจรยธรรม

ของตนเองโดยแตละระดบรวมเอาแนวโนมของคานยม 2 ประการเขาไวดวยกนและเรยง

เหตผลประเภททผตอบอาย 10 ปใชตอบมากทสดเปนขนท 1 ไปจนถงขนท 6 ซงผตอบมอาย

16 ปใชตอบมากกวาผตอบอายตากวานมกใชตอบโดยกาหนดใหข นนเปนขนสงทสด

โคลเบอรกอธบายเพมเตมวา บคคลจะเปลยนแปลงความกาวหนาเกยวกบความคด

ทางจรยธรรมโดยผานตลอดระดบทตรงกน ซงสะทอนถงโครงสรางทางจรยธรรมวาเปนสากล

และระดบของพฒนาการนจะเกดขนอยางตอเนองเปนลาดบ โดยไมมการเกดแบบกระโดดขาม

ขนอยางเดดขาด เชน การใหเหตผลทางจรยธรรมในระดบกอนกฎเกณฑ (ขน 1 และขน 2)

จะตองเกดขนกอนการใหเหตผลทางจรยธรรมในระดบมจรยธรรมตามกฎเกณฑ (ขน 3 และ

ขน 4) เสมอ หรอผใหญทมความคดอยในขนท 5 จะตองผานขนท 4 กอนเสมอ นอกจากน

วยรนอาจจะมการแปรผนเกยวกบอตราความกาวหนาของขนพฒนาการทางจรยธรรมแตกตาง

87 PC 422

กนคอเรวหรอชา ทงน ขนอยกบสงเราของสงแวดลอมทางสงคม และ ณ จดใดจดหนงของชวต

บคคลจะมการพฒนาทางจรยธรรมจากขนหนงไปยงอกขนหนง และอาจจะมมากกวาหนงขนก

ไดในเวลาเดยวกน แตการเปลยนแปลงจากขนหนงไปยงอกขนหนงมลกษณะคอยเปนคอยไป

โคลเบอรกยงมความเชออกวาขนทางจรยธรรมสามารถแสดงใหเหนชดของการรคดทเพมขน

อยางเพยงพอเกยวกบโลกทางกายภาพและสงคมทคงทอยางมความสมพนธกน ดงนน บคคล

ในขนท 6 จงรบทราบวากฎหมาย บทบาท และขอผกมด (ขน 3,4 และ 5) วามอะไรบางท

สงคมตองการใหบคคลกระทา ยงกวานน ในทกๆ เรองของสถานการณความขดแยงระหวาง

สงทไมชอบ 2 สงน การใหเหตผลทจดวาอยข นสงสด (ขนท 6) เปนขนทบคคลทกคนชอบ

มากกวาขนอนๆ แตจากการวจยพบวาบคคลสวนใหญมพฒนาการทางจรยธรรมถงขนท 4

เทานน (ทงนอาจจะเพราะมนษยยงมกเลสอยมาก) เพอใหเขาใจขนตางๆ ทางจรยธรรมมาก

ขน จงแบงออกเปนหวขอดงตอไปน

ก. ระดบกอนกฎเกณฑ (Preconventional level) หรอระดบเรมมจรยธรรม

ระดบน การตดสนใจเลอกระทาจะเปนไปตามกฎเกณฑทผมอานาจเหนอตนกาหนด

ไว และบคคลสวนใหญจะคานงถงผลของการกระทาวา จะเลอกทาในสงทเปนประโยชนแก

ตนเอง (โดยไมคานงถงผลทจะเกดขนแกผอน)

ขนท 1 ยดหลกการหลบหลกการลงโทษ (อาย 2 - 7 ป) เดกมแนวโนมวาจะ

เชอฟงหรอเคารพกฎเกณฑ เพอหลกเลยงการลงโทษทางกายจากบคคลทมอานาจ เชน เดก

ไมรบของจากคนแปลกหนาเพราะหลกเลยงการถกแมต หรอยอมทาตามคาสงของผใหญ

เพราะทานมอานาจทางกายเหนอกวาเดก

ขนท 2 ยดหลกการแสวงหารางวล (อาย 7 - 10 ป) เดกเลอกกระทาในสงท

จะนาความพอใจมาใหตนเองหรอบคคลทใกลชด (เชนพอแม) ตวอยางเชน บคคลลกใหหญงม

ครรภนงในรถเมลเพราะสขใจทไดทาเชนนน หรอเดกสมครแขงขนเกมสโชวเพอลารางวลใน

บางกรณ การลกขโมยอาหารจะถอวา เปนสงท “ถก” ทางจรยธรรมสาหรบเดกยากจน เพราะ

พอแมกาลงหวโหยและอาหารจะทาใหตนเองและพอแมมความสข (ซงการลกขโมยเปนสงทผด

ตามมาตรฐานของสงคม) มพยานหลกฐานบางอยางแสดงวาเดกเรมรจกการแลกเปลยนกน

แบบเดกๆ เชน เขาใหขนมฉน ฉนตองใหขนมแกเขา เขาขวนฉนฉนกขวนเขา (การ

แลกเปลยนเชนนไมไดเกดจากการรกความยตธรรม) ดงนน พฒนาการในขนท 2 นจะเปลยน

ไปสระดบ ข.ซงอยสงกวา

88 PC 422

ข. ระดบมจรยธรรมตามกฎเกณฑ และประเพณนยม (Conventional level)

ระดบนกระทาตามความคาดหวงของสถาบนตางๆ (เชน ครอบครว สงคม

ประเทศชาต กฎหมาย หรอศาสนา) โดยคานงถงสถาบนทอยในสงคม เพราะฉะนน การ

กระทาทจะถกตดสนวาถก คอการกระทาตามทสงคมตองการใหบคคลกระทา หรอทาตาม

ระเบยบของสงคม

ขนท 3 หลกการทาตามทผอนเหนชอบ (อาย 10 - 13 ป) การเปนเดกด คอ

ทาในสงทผอ นพอใจหรอยอมรบ และชวยเหลอผอน เพราะบทบาทเหลานสงคมเปนผกาหนด

วาเปนการกระทาทถกและเพอรกษาความสมพนธทดกบคนอนๆ เชน “เดกดคอเดกทมวนย

ใฝความรคคณธรรม นาประชาธปไตย (คาขวญในวนเดกป 2543) หรอ “รอบคอบ รคด มจต

สาธารณะ” (คาขวญในวนเดกป 2553) ดงนน การทาตามความคาดหวงในขนนจะไมม

บทลงโทษใดๆ

ขนท 4 หลกการทาตามหนาททางสงคมเคารพกฎหมาย หมายถงกฎและ

คาสงของผปกครองหรอสงคมทต งไวอยางแนนอนและเปนสงทเดกตองกระทาตามอยางเปน

พธรตรองมากกวาการคานงถงความพอใจสวนตว เชน กฎหมายระเบยบของโรงเรยน ซงมบท

กาหนดโทษ ถาไมทาตามกฎและคาสงเหลานน สวนผลพลอยไดคอเปนการชวยรกษาสถาบน

ตางๆ ใหคงมอยตอไป เชน การสบบหรบนรถเมลมโทษปรบอยางตา 500 บาท การทจรตใน

การสอบของนกศกษามหาวทยาลยรามคาแหง คอ มโทษปรบตกทกกระบวนวชาในภาคเรยน

นนและหามลงทะเบยนเรยนอก 2 ภาคเรยนถดไป เปนตน สวนผลพลอยไดคอการชวยรกษา

สถาบนทางสงคมใหคงอยตอไป เมอบคคลเรมพจารณาเชนน กแสดงวาบคคลนนจะคอยๆ

พฒนาไปสข นมจรยธรรมของตนเอง

ค. ระดบมจรยธรรมของตนเอง (Postconventional level)

ระดบการตดสนใจไดมาจากการนาเอาสถานการณของความขดแยงมาพจารณา

ตรกตรองโดยตรง แลวตดสนใจไปตามความสาคญของสงใดมากกวากน ถงแมวาบางครง

อาจจะไมตรงกบความคดเหนของกลมพวกพอง

ขนท 5 หลกการควบคมตนเองโดยทาตามคามนสญญา (อาย 16 ป -

ผใหญ) การตดสนใจคานงถงกฎหรอความสาคญของคนหมมากไมทาตนใหขดตอสทธอนพงม

พงไดของผอนตามกฎหมายรฐธรรมนญ โดยความถกตองเปนเรองราวของ “คานยม” และ

“ความคดเหน” ของสวนตวหรอสามารถควบคมตนเองได เชน การแตงกายสภาพเรยบรอยใน

ทสาธารณะ (ทงๆ ทมเสรภาพจะแตงกายแบบใดกได)

89 PC 422

ขนท 6 ยดหลกการยดอดมคตสากล (วยผใหญขนไป) เปนขนของการ

ตดสนกระทาตามสตรสกผดชอบดวยตนเองของแตละบคคล โดยประกอบดวยการมความร

สากล นอกเหนอจากกฎเกณฑในสงคมของตน และมความยดหยนทางจรยธรรมเพอ

จดมงหมายในบนปลายอนเปนอดมคตทย งใหญ ซงอาจจะตรงกบหลกประจาใจในพทธศาสนา

ทเรยกวา หรโอตตปปะ คอ ความละอายใจตอการทาความชว และความกลวบาป เชน

คนขบรถชนคนอนบาดเจบสาหส (แทนทคนขบจะหนไป) กลบนาคนเจบไปสงโรงพยาบาล

ทงๆ ทรวาตนเองอาจจะถกจบแตมความรสกละอายใจทจะไมร บผดชอบหรอยดหลก

มนษยธรรม มากกวากลวบทลงโทษทางกฎหมาย เปนตน

การศกษาวจยเกยวกบการพฒนาการทางจรยธรรมตามทฤษฎโคลเบอรกใน

ประเทศไทย ไดแกงานวจยของวเชยร ทองนช (2521) ซงไดเปรยบเทยบการใหเหตผลเชง

จรยธรรมของนกเรยนอาย 9 - 11 ป ในจงหวดชลบรทมการอบรมเลยงดและภมหลงทางสงคม

ตางกน เดช วโย (2522) ไดเปรยบเทยบพฒนาการดานการคดใชเหตผลเชงจรยธรรมของ

นกเรยนระดบประถมศกษา ในเขตการศกษา 9 ทไดรบการอบรมเลยงดตางกน ละอองทพย

พลานภาพ (2532) ไดศกษาใหเหตผลเชงจรยธรรมของเดกประถมศกษาตอนปลาย ทอยใน

สภาพแวดลอมตางกน และทพวรรณ ลมสขนรนดร (2535) ไดศกษาตวแปรทเกยวของกบการ

ใหเหตผลเชงจรยธรรมของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3, 5 และมธยมศกษาปท 2 งานวจย

ทงสเรองดงกลาวเปนการศกษากบกลมตวอยางทเปนนกเรยนระดบชนประถมศกษาและ

มธยมศกษาตอนตน โดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการทาวจย ผลการวจยโดยสรปคอ

นกเรยนทมอายมากมการใชเหตผลเชงจรยธรรมสงกวานกเรยนทมอายนอย นกเรยนหญงม

การใหเหตผลเชงจรยธรรมสงกวานกเรยนชาย นกเรยนทไดรบการอบรมเลยงดและอยใน

สภาพแวดลอมตางกน มการใหเหตผลเชงจรยธรรมตางกน คอเดกทไดรบการอบรมเลยงด

แบบประชาธปไตยมการใหเหตผลเชงจรยธรรมสงทสด นอกจากนมการวจยของทพยสดา

นลสนธพ (2523) และบญชร แกวสอง (2522) ทไดศกษาพฒนาการทางจรยธรรมของเดก โดย

ยดหลกการใหเหตผลตามทฤษฎของโคลเบอรก โดยกลมตวอยางเปนเดกอาย 4 - 6 ป และ

เดกวยรนอาย 13 - 18 ป ในสงคมเมองและชนบท ทมการอบรมเลยงดตางกน ผลการวจย

พบวา เดกทไดรบการอบรมเลยงดแบบประชาธปไตยมพฒนาการทางจรยธรรมสงกวาเดกท

ไดรบการอบรมเลยงดแบบลงโทษ และแบบปลอยปละละเลย (จากรายงานการวจยสถานภาพ

การวจยสาขาจตวทยาในประเทศไทยระหวาง พ.ศ. 2516 - 2535 ของจรรจา สวรรณทต และ

คณะ 2538 : 27 - 28)

90 PC 422

วยรนปจจบนมปญหาเกยวกบพฒนาการทางจรยธรรมมากกวาในอดต เพราะการรคด

ทไรพรมแดน (จากวฒนธรรมตางประเทศ) ประกอบกบตนแบบทดกคลมเครอ ยอมเปนหนาท

ของอาจารยแนะแนวตองจดเนอหาสาระโดยประยกตไปใชในการจดการเรยนวชาแนะแนวได

หลายรปแบบดงน

1. การสอนเรองจรยธรรมควรเหมาะสมกบอาย และระดบขนการรคดของนกเรยน

2. ครเปนแบบอยางทด (อดทน – เสยสละ – มนาใจ – ซอสตย) ดวยการกระทา

มากกวาคาพดทใชเหมอนชาวบานทวๆ ไป

3. การสอนจรยธรรมมวธการดงน

- การลองผดลองถกในการวางแผนแกไขปญหาในขณะนน, กลมสมพนธ

- การสอนโดยการใชสอโดยตรง (เชน มารยาท การมการไมเหนแกตว ความ

ซอสตย ความกตญ� เปนตน)

- การเลยนแบบ (พอแม, คร, ดารา, ผนา) และไดรบขอสนเทศทางออมจากการ

แสดงละคร หรอพฤตกรรมในสอตางๆ การสมภาษณ

4. เปดโอกาสใหฝกพฒนาจรยธรรม เชนการรวมมอตงกฎระเบยบของสงคม

(หองเรยน) การสาธตความดดวยการชกจงหรอแสดงพฤตกรรมใหสงคมเกดการตระหนกรใน

เรองการใชสทธเลอกตงแบบประชาธปไตย การอนรกษตนไมหรอสตวในปาสงวนแหงชาต

เปนตน

บคลกภาพทพเศษของวยรน

บคลกภาพของวยรนมทงบวกหรอลบ แตในทนจะอธบายลกษณะบคลกภาพทไม

เหมอนบคคลในวยอนๆ ซงเปนการแสดงพฤตกรรมทงหมดของวยรน เพอความ”เดน ด ดง

ของวยรน” แตมกจะมผลกระทบตอวยรนและสงคมในทางลบมากกวา บคลกภาพประเภทน

นกจตวทยาเรยกชอวา “การยดตนเองเปนศนยกลาง (Egocentrism)”

ความหมายและประเภทของการยดตนเองเปนศนยกลาง

การยดตนเองเปนศนยกลาง คอ การทบคคลไมสามารถจะมองเหนความ

แตกตางระหวางตนเองกบสงแวดลอม หรอวยรนคดวาผอนคดหรอกระทาเหมอนตนเอง

ทงนเพราะวยรนมพฒนาการทางการรคดดขนจงเกดความเชอมนในตนเองสง และรบรสง

91 PC 422

ตางๆ ตามอารมณชววบ (คลายการกระทาโดยอารมณเหนอเหตผล) จงสรางความเดอดรอน

ใหแกตนเอง หรอผทเกยวของโดยไมมเจตนา เราพบการยดตนเองเปนศนยกลางเกดขนใน

วยรนตอนตนเปนสวนใหญ เมอวยรนมความรทเปนจรงมากขน ลกษณะเหลานจะมแนวโนม

ลดนอยลง รปแบบของพฤตกรรมการยดตนเองเปนศนยกลางในวยรนม 2 ประเภท คอ

1. ผชมในมโนภาพ (Imaginary Audience) หมายถง ความคดวาตนจะไดรบ

ความร สกชนชมหรอยกยองสรรเสรญจากผชมในมโนภาพ หรอบคคลอนทตน

เกยวของดวยในฐานะทเปนบคคลพเศษ หรอการมจตสานกวาตนเองสงสงทาอะไรถกตอง

เสมอ เชน การพดคาหยาบคายหรอศพทแสลง การแสดงทาทางวาดเลศหรอเกงกาจทกท การ

ใสเสอผาตามแฟชนหรอแหวกแนว การฉดสผมของวยรนชาย การสกตามตว การเปนผนา

ประทวงเรองตางๆ การมเพศสมพนธในวยเรยนโดยเชอวาตนเปนคนนาสมย เปนตน

บคลกภาพแบบนทาใหวยรนอาจจะมความเชอในลกษณะวา ตนมความสาคญอยางยงตอ

บคคลอน (คลายสานวนทวา “ขาดฉนแลวเธอจะรสก”) ทงในดานบวกหรอลบ ตรงกนขาม

วยรนบางคนคดวาตนเองสาคญ เพราะ “ตนตองทกขทรมานเพยงคนเดยวในโลกน” โดยม

ความเจบปวดหรอประสบการณทลาบาก เชน การมรปรางนาเกลยด ทางานหนกไมมเวลา

พกผอนหรอไดรบอะไรเหมอนคนอน (คลายคาพดประชดชวตวา “เกดมาเพอใชกรรมเกา”)

2. Personal Fable หมายถง ความคดและความรสกวาตนเองเปนอมตะและสง

ไมดจะไมมวนทจะมาเกดกบตนได หรอเปนความเชอวาประสบการณของวยรนเปน

ลกษณะทเฉพาะ (unique) (Steinberg 1993 : 63) เชน การแขงขนรถดวยความเรวสงโดยไม

กลวอบตเหต การใชยาเสพตด การมเพศสมพนธโดยไมระวงการตงครรภ การทาแทง การ

ศลยกรรมตกแตงดวยวธการทพศดาร เปนตน

วยรนสวนใหญอยากเปนคนดและเดนในทางทสงคมยอมรบ แตสงคมของเพอนอาจทา

ใหวยรนเกดความขดแยงใจหรอกาวไมทนสงคมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ดงนนเราจง

พบวยรนบางคนพดวา “ไมมเปาหมายในชวต” หรอ “คนดไมรวาเปนอยางไร” เพอสงเสรมให

วยรนเปนคนทมบคลกภาพทด เราอาจใชงานพฒนาการ (Developmental Task) ของฮาวก

เฮอรส (Havighurst, 1953) เปนเกณฑพจารณาไดประเภทหนง

งานพฒนาการ

92 PC 422

งานพฒนาการ (Developmenttal/ Task) หมายถง การเรยนรงานหรอสงตางๆท

เปลยนแปลงไปในแตละวย ซงทาใหบคคลมความสข และประสบความสาเรจในชวต

ดงน Havighurst (1953) ไดกาหนดงานพฒนาการของวยรนทจะตองฝกใหเชยวชาญ (อาย

ประมาณ 12 - 18 ป) มดงน

1. สรางความสมพนธทดและเหมาะสมกบเพอนรนราวคราวเดยวกนทง 2 เพศ

2. แสดงบทบาททางสงคมไดเหมาะสมกบเพศของตน

3. ยอมรบสภาพรางกายของตนเอง และสามารถปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลง

ไดอยางด รวมทงรกษาสขภาพของตนเอง

4. รจกควบคมอารมณของตนเองไดโดยไมตองพงผใหญ

5. มความมนใจในความรบผดชอบและใชจายเงนตนเอง การเลอกและเตรยมตว

เพออาชพ การแตงงาน และการมครอบครว

6. เรมเตรยมตวทจะเปนพลเมองทด

7. มความตองการและรจ กพฒนาตนเองใหร บผดชอบตอตนเองและสงคม

ตลอดจนมความรสก ความเขาใจและตดสนใจเลอกคานยมและมาตรฐานทตนควรยดถอเปน

หลกในการดารงชวต

เนองจากวถชวตของบคคลทกคนยอมมสขหรอทกข วยรนกประสบความ

เดอดรอนในเรองใดเรองหนงททาใหคณภาพชวตของวยรนดหรอเลว เพราะเปนหวเลยวหวตอ

ของชวต ซงนกจตวทยามความเชอวามนษยทกคนใฝด การทวยรนไดมความรเกยวกบปญหา

วยรนยอมเปนแนวทางหนงทวยรนซงมศกยภาพและอยใกลชดกบตนเองมากกวาผอน จะได

นาไปแกไขและ/ หรอปองกนปญหา หรอลขตชวตของวยรนใหมคณภาพมากทสดและสงคมก

จะเกดปญหานอยลง เราจงควรมาทาความเขาใจเรองปญหาวยรน

ปญหาวยรน

“ปญหาวยรน หมายถง พฤตกรรมทวยรนแสดงออกมาแลวทาใหวยรน หรอ/ และ

บคคลทเกยวของขาดความสข หรอไดรบความเดอดรอนในขณะนนหรอในอนาคต”

เราอาจจะแบงปญหาวยรนเปน 5 ดานตามพฒนาการของวยรน แตนกจตวทยาการใหการ

ปรกษา (Counselor) ไดแบงแยกปญหาของนกเรยนเปน 3 ประเภทคอ

1. ปญหาทางการปรบตว

2. ปญหาทางการศกษา

93 PC 422

3. ปญหาทางอาชพ

ปญหาทางการปรบตว หรอสวนตว - สงคม เชน การคบเพอน การแสดงความรสก

ทางเพศ ปญหาการเกดชองวางระหวางวย การเสรมสรางบคลกภาพทด การรกรวมเพศ (เกย

หรอเลสเบยน) การรกบคคลทมอายมากกวา การสรางความสมพนธทดกบบคคลอน การแบง

เวลาวางใหเปนประโยชน การใชจายเกนตว เปนตน

ปญหาทางการศกษา เชน หลกสตรการศกษาตอในระดบทสงขน โลกกวางทาง

การศกษา วธการเรยนการสอนอยางมประสทธภาพ การวางแผนการศกษาตอ

ปญหาทางอาชพ เชน โลกกวางทางอาชพ การเลอกอาชพทสจรต การทางานอยางม

ประสทธภาพ การหาแหลงขอมลทางอาชพ เทคนคการหางาน วธการสมครงาน การทางาน

การวางแผนพฒนาการทางอาชพ เปนตน

วธการแกไขและปองกนปญหาวยรน

นกจตวทยาไดเสนอแนะวธการแกไขและปองกนปญหาวยรนอยางมประสทธภาพ

ดวยขนตอนตามลาดบ 3 ขน ดงน

ขนตอนทหนง คนหาตนเหตของปญหาทแทจรง ตนเหตของปญหา ไดแก วยรน

ครอบครว (เชน พอ แม ญาตพนอง) และสงแวดลอม (เชน เพอน โรงเรยน สถานเรงรมย บคคลท

เกยวของในสงคม สอตางๆ เครองมอสอสาร อาวธ เครองอานวยความสะดวก) เปนตน

ขนตอนทสอง การแกไขทตนเหตแหงปญหาโดยตรง ตวอยางเชน วยรนใชยาเสพ

ตด เพอใหเพอนยอมรบวยรนวาเปนพวกเดยวกน วธการแกไขปญหาคอเราอาจจะใชการ

สมภาษณ เพอใหวยรนพดคยเกยวกบแนวความคดในการคบเพอนวา ใชวธการอะไรบาง (ถา

เราพบวาเทคนคการคบเพอนยงไมเพยงพอ และนาจะเพมทางเลอกทเหมาะสม) อาจารยอาจ

จดกจกรรมการสรางมนษยสมพนธใหวยรนไดกระทาเพอเกดการเรยนรพฤตกรรมทเหมาะสม

และทาใหเพอนยอมรบวยรนไดโดยไมตองใชยาเสพตด เปนตน

ขนตอนทสาม ถาแกไขตนเหตแหงปญหาโดยตรงไมได วยรนควรหาสงอนชดเชย

ในทางสรางสรรคแทน ตวอยางเชน วยรนเกดมายากจนเพราะพอแมเปนลกจางใชแรงงาน

วยรนสามารถชวยใหตนเองหรอพอแมมชวตทดข นได โดยวยรนหางานทสจรตทาในวนเวลาท

วางจากการเรยน หรอวยรนขอทนการศกษาประเภทยากจนจากหนวยงานตางๆ หรอฝกซอม

ความสามารถพเศษเพอเขาแขงขนชงเงนรางวลในเกมสโชว เปนตน

94 PC 422

แผนผงท 3.6 แสดงขนตอนการแกไข และปองกนปญหาวยรน

ขนท 1 คนหาสาเหตของปญหา วยรน

(มมากกวา 1 ขอ) พอ หรอแม

เพอน

โรงเรยน / สถานเรงรมย

สอ

อนๆ (เทคโนโลย)

ขนท 2 แกไขทสาเหตของปญหาโดยตรง

ขนท 3 ถาแกไขทสาเหตโดยตรงไมได กใหหาสงอนทจะใชชดเชยในทางสรางสรรค

ตวอยางการแกไขปญหาวยรน “ปญหาการดมสรา”

ตนเหตของปญหาการดมสราของคณ “ลาสมย”

1. คณลาสมยเขาใจวาการดมสรา แสดงความเปนผใหญหรอลกผชาย

2. เพอนๆชกชวนใหดม คณลาสมยจงไมกลาปฏเสธ เพราะกลวเสยนาใจเพอน

3. คณลาสมยเขาใจวาเปนการสบทอดวฒนธรรมไทย “มงานรนเรงทไหน พไทยก

ตองเมาทนน” เปนตน

วธการแกไข และปองกนปญหาการดมสราของคณลาสมย

1. ถามความหมายของคาวา “ผใหญ” และ “ลกผชาย” วามลกษณะอยางไร

2. (ถาคาตอบในขอทหนงยงไมนาพงพอใจ) ควรใหขอมลเกยวกบ พฤตกรรมแบบ

“ผใหญและลกผชาย” เพมเตมได “โดยใชสอรปแบบตางๆ แทนการใหคาแนะนาอยางเดยว”

3. การจดกลมอภปรายระหวางวยรนในชนเรยน หวขอเรอง “วธการผกใจมตร”

4. การจดบรรยากาศใหวยรนแสดงความสามารถเพอ “เดน ด ดง” และเพอนๆ

ยอมรบ เชน การแขงขนกฬาส การแสดงดนตรประจาสปดาห การโตวาท การจดบอรด การ

95 PC 422

จดโครงการเชญวทยากรมาบรรยาย หรอเชญชวนใหคนมาเทยว “ประเพณรนเรงของ

สถานศกษา”

5. การโฆษณาในสอตางๆ เชน “ใหเหลาเทากบแชง” เปนตน เพอเปลยนเจตคต/

การรคดของบคคลในสงคมใหบคคลลดการใหสงเราหรอเหลาเปนของขวญ เปนตน

สรป

วยรน เปนวยหวเลยวหวตอ จากวยเดกไปสวยผใหญ โดยเดกหญงจะยางเขาสวยรน

เรวกวาเดกชาย ประมาณ 1-2 ป

วยรนแบงเปน 3 ระยะ คอ วยรนตอนตน (อายประมาณ 11-14 ป) วยรนตอนกลาง

(อายประมาณ 15-18 ป) และวยรนตอนปลาย (อายประมาณ 18-21 ป)

พฒนาการ คอ การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อารมณ สงคม ความคดความ

เขาใจ และจรยธรรมทมตอเนองกนไปอยางมระบบ (ขนอยกบพนธกรรม และสงแวดลอม)

พฒนาการทางดานรางกายม 4 ลกษณะ คอ

1) การเปลยนแปลงขนาดของรางกาย

2) การเปลยนแปลงทางดานสดสวน

3) การเปลยนแปลงลกษณะปฐมภมทางเพศ

4) การเปลยนแปลงลกษณะทตยะภมทางเพศ

พฒนาการทางอารมณ จะมลกษณะอารมณทมากกวาปกต คอ

1) ความรสกทรนแรงและไวเกนไป

2) อารมณทไมคงท เปลยนแปลงอยตลอดเวลา

3) การควบคมอารมณไมคอยได

4) อารมณคาง

อคว หมายถง ความสามารถทางอารมณของแตละบคคลในการตระหนกรความรสก

ของตนและผอน ซงทาใหบคคลประสบความสาเรจทกดานในชวต

แนวทางในการพฒนาอคว ไดแก การตระหนกรในตนเอง การบรหารจดการกบ

อารมณของตน การจงใจตนเอง การรจกสงเกตความรสกผอน และการดาเนนความสมพนธท

ดกบผอน

96 PC 422

ลกษณะการคบเพอนของวยรนม 3 แบบ คอ ฝงชน เพอนสนท (กก และแกง) และ

เพอนคห

การรคด หมายถง ความสามารถในการใหเหตผล การจนตนาการ การหยงร การ

ตดสนใจ และการปรบตวของบคคล

เพยเจท เชอวา

1) พฒนาการทางการรคด เกดจากปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม

2) ผใหญกบเดกมการรคดทแตกตางกน

3) พฒนาการทางการรคด ม 4 ขน ดงน

- ขนประสาทสมผสและการเคลอนไหว

- ขนเกดการปฏบตการคด

- ขนปฏบตการคดโดยใชรปธรรม

- ขนปฏบตการคดโดยใชนามธรรม

พฒนาการทางการรคดเกดจาก 2 กระบวนการคอ

1) การรวมกระบวนการเขาเปนระบบ

2) การปรบตว (การรบเขาไว และการจดทาใหเหมาะ)

จรยธรรม หมายถง ความรสกผดชอบชวดตามกฎเกณฑ และมาตรฐานของความ

ประพฤตในสงคม

โคลเบอรก เชอวา พฒนาการทางจรยธรรม (เปนทฤษฎคขนานกบพฒนาการ

ทางการรคดของเฟยเจท) ม 3 ระดบ (6 ขน) คอ

1) ระดบกอนกฎเกณฑ (หลกการหลบหลกการลงโทษ – การแสวงหารางวล)

2) ระดบมจรยธรรม ตามกฎเกณฑและประเพณนยม (หลกการทาตามทผอ นเหนชอบ

และหลกการทาตามกฎหมาย)

3) ระดบมจรยธรรมของตนเอง (หลกการควบคมตนเอง – อดมคตสากล)

การยดตนเองเปนศนยกลาง หมายถง การทบคคลไมสามารถจะมองเหนความ

แตกตางระหวางตนกบสงแวดลอม หรอวยรนคดวาผอนคดและกระทาเหมอนทตนคด (ซง

ขดแยงกบความจรง)

97 PC 422

การยดตนเองเปนศนยกลางของวยรน ม 2 ประเภท คอ

1) ผชมในมโนภาพ

2) Personal Fable

ปญหาวยรน ม 3 ประเภท คอ

1) ปญหาการปรบตว

2) ปญหาทางการศกษา

3) ปญหาทางอาชพ

ขนตอนในการแกไขปญหา คอ

1) หาตนเหตของปญหา

2) แกไขทตนเหตแหงปญหา

3) ถาทาขอ 2 ไมได ใหหาวธการชดเชยในทางสรางสรรค

คาถามทายบท

1. วยรน หมายความวาอะไร

2. จงอธบายพฒนาการทางรางกายของวยรนมาใหเขาใจ

3. พฒนาการทางรางกายมอทธพลตอวยรนอยางไร

4. อารมณทมากกวาปกตของวยรนมลกษณะอยางไร

5. ความฉลาดทางอารมณ (EQ.) คออะไร และมความสาคญตอวยรนอยางไร

6. จงอธบายวธการพฒนาความฉลาดทางอารมณ (EQ.) ของวยรนมาใหเขาใจ

7. วฒนธรรมคนหนมสาว คออะไร

8. เพราะเหตใดวฒนธรรมคนหนมสาวจงมความสาคญตอวยรน

9. จงอธบายลกษณะการคบเพอนของวยรนมาใหเขาใจ

10. จงอธบายทฤษฎพฒนาการทางความคดความเขาใจของเพยเจทมาใหเขาใจ

11. ทานเชอหรอไมวา วยรนมพฒนาการทางความคดความเขาใจเทากบผใหญ เพราะ

เหตใด

12. การยดตนเองเปนศนยกลางของวยรนมลกษณะอยางไรบาง

13. เอกลกษณของวยรน หมายความวาอะไร

14. ปญหาการแสวงหาเอกลกษณของวยรน มลกษณะอยางไร

98 PC 422

15. จงอธบาย และยกตวอยางสถานภาพของเอกลกษณวยรนมาใหเขาใจ เพยง 2

สถานภาพ พรอมยกตวอยางประกอบดวย

16. จงเขยนสาเหตและวธแกไข ปองกนปญหาการหนเรยนมาใหเขาใจ