1

การคลงรฐบาล (Public Finance)

2

I. บทบาทของรฐในระบบเศรษฐกจแบบผสม

1.1 ความจ าเปนทจะตองมภาครฐบาล 1) ระบบทนนยมการจดสรรทรพยากร จะ เกด ประสทธภาพ แตไมรบประกนการกระจายรายได 2) โดยทวไปของระบบทนนยม มกจะมการแขงขน ทไมสมบรณจรง คอมการผกขาด รวมกลม 3) หนวยในสงคมซงถกสมมตวามขาวสารขอมล สมบรณ ซงอาจจะไมเปนจรง

3

4) ในกรณเกดผลกระทบภายนอกตอสวนรวม (Externalities) 5) บรการบางอยางทมขอบเขตกวางไกล และให ประโยชนกบสงคมมาก เรยกวา สนคาสาธารณะ 6) สนคาบางอยางทเอกชนท ากไดแตรฐบาลเหนวา ประชาชนควรไดรบอยางเหมาะสม (Merit Goods)

4

7) เพอเขามาก าหนดกฎเกณฑของตลาดขนมา 8) เพอทรฐบาลจะเปนผใหตวอยางหรอสงเสรม นสยทด ใหกบประชาชน 9) สงเสรมการพฒนาในระยะยาว เพราะการปรบตว ของภาคเอกชนมกเปนแบบระยะสน 10) เพอเปนการชวยเหลอผทชวยตนเองไมไดใน สงคม

5

1.2 หนาทหลกของรฐบาล 1. Allocation Function 2. Distribution Function 3. Stabilization Function ซงการทรฐจะท าหนาทตางๆ ได จะตองมเงน นนกคอ การคลงรฐบาล (Public Finance)

6

II. ความรทวไปเกยวกบการคลง

2.1 ความหมายของการคลง หมายถง การศกษาวธด าเนนการของรฐบาลในการหารายได การใชจาย ตลอดจนผลกระทบทจะเกดขนจากการด าเนนการนน

7

2.2 การศกษาวชาการคลง ศกษาใน 3 สวนคอ 1. สวนทรฐบาลหามาได (Public Revenue) หรอรายรบของรฐบาล ซงประกอบดวย รายได เงนก และเงนคงคลง 2. สวนทรฐบาลใชไป (Public Expenditure) 3. สวนอนๆ (Others)

8

2.3 หนวยงานทเกยวของกบการคลง 1) กระทรวงการคลง ท าหนาทเกยวของกบการ บรหารงานคลงเปนสวนใหญ

9

2) ส านกงบประมาณ ทส าคญไดแก - การวางนโยบายเกยวกบการบรหาร งบประมาณ - ใหค าแนะน าและเสนอขอคดเหนเกยวกบ การบรหารการคลงและงบประมาณ - การจดท าและเสนองบประมาณรายรบ- รายจายประจ าป - วเคราะหงบประมาณ ควบคมการเบก จายเงน

10

3) ธปท. มหนาทในการควบคมระบบการเงนของ ปท. 4) ส านกงานตรวจเงนแผนดน มหนาทดงน 4.1 ตรวจสอบรายงานการรบจายเงนประจ า ป งปม. 4.2 ตรวจสอบบญชทนส ารองเงนตราประจ าป 4.3 ตรวจสอบการรบจาย การเกบรกษา และการใชจายเงนและทรพยสนอน 4.4 ตรวจสอบเกยวกบการจดเกบภาษอากร คาธรรมเนยมและรายไดอน

11

III. ความรทวไปเกยวกบงบประมาณ 3.1 ความหมายของงบประมาณ คอ แผนทางการคลงของรฐบาลทรฐบาลจด ท าขนประจ าป เพอแสดงรายรบรายจายของรฐบาลตามโครงการตาง ๆ

12

3.2 ความส าคญของงบประมาณ 1) เปนตวชใหเหนถงแนวนโยบายในการด าเนนงาน ของรฐ 2) เปนเครองมอในการคาดคะเนสถานการณทาง ศก. 3) เปนเครองมอทฝายนตบญญตใหควบคมฝายบรหาร 4) เปนเครองมอในการบรหารทมประสทธภาพ

13

3.3 สวนประกอบของงบประมาณ ประกอบดวย 2 สวน

1) งบประมาณรายรบ

2) งบประมาณรายจาย

รายรบ-รายจาย ของรฐ

รายรบ ของรฐ

รายรบ-รายจายของรฐ

ถกจดสรรเพอการใชจายในรอบ 1 ป คอ

งบประมาณแผนดน

ปงบประมาณแผนดนของไทย

แตละปโดยรอบปงบประมาณแผนดนในรอบ

1 ป จะนบจาก 1 ต.ค.-30 ก.ย.

ปงบประมาณแผนดน

.......... ตวอยางเชน

งบประมาณแผนดน ป 2559

(1 ต.ค. 2558-30 ก.ย. 2559)

รายรบของรฐบาล สามารถจ าแนกเปน 3 ประเภท

1. รายรบทไดมาจากการจดเกบภาษอากร

2. รายรบทไมมาจากการจดเกบภาษ

3. รายรบทไมใชรายได

1. รายรบทไดมาจากการจดเกบภาษอากร

ประกอบดวย

ภาษทางตรง ภาษทางออม ภาษลกษณะ

อนญาตเชน คาใบอนญาตอาวธปน คา

ใบอนญาตการพนน

(เปนรายรบดานนสวนใหญของประเทศไทย)

TAX ภาษ หมายถง เงนทรฐเรยกเกบจากบคคลหรอนต

บคคล เพอน าไปพฒนาประเทศและคณภาพชวตของ

ประชาชนในประเทศใหเจรญ และดขน ภาษถอเปน

แหลงรายไดส าคญของรฐ ซงคณะผบรหารประเทศ

ตองน ามาจดสรรและใชใหเกดประโยชนสงสดตอ

ประเทศชาต และประชาชน

2. รายรบทไมมาจากการจดเกบภาษ คอ รายไดทมจากการประกอบธรกรรมอยางอนของรฐไดแก

2.1 รายไดจากการขายสงของและบรการ อนไดแก การขายหลกทรพย

และ ทรพยสน เชนการขายสนทรพยทเปนอสงหารมทรพย คาขาย

ผลตภณฑธรรมชาต คาขาย หลกทรพย คาขายบรการและคาเชา เปนตน

2.2 รายไดจากรฐพาณชย คอผลก าไรขององคการของรฐบาล

รฐวสาหกจ รายไดจากโรงงานยาสบ รายไดจากการขายสลากกนแบงรฐบาล

(ลอตเตอร)เปนตน

2.3 รายไดอน เชน คาแสตมป ฤชา คาปรบ เงนรบคนและรายได

เบดเตลด

3.รายรบทไมใชรายได

คอ

>> รายรบทมาจากการกเงน จากธนาคารกลาง ธนาคารออม

สน ธนาคารพาณชย

>> การกจากประชาชน โดยการขายพนธบตรรฐบาล เปนตน

>> การยมเงนคงคลง ทรฐบาลเกบสะสมไวและสามารถยมมา

ใชในปทรายจายสงเกนกวารายได

รายจาย ของรฐ

ผบรหารงบประมาณของรฐ

คอ

รฐบาล

(Cabinet)

1. รายจายประจ า

2. รายจายเพอการลงทน

3. ช าระหน

รายจายของรฐบาล แบงออกเปน 3 สวนหลก ๆ คอ

1. รายจายประจ า เงนเดอน+ สวสดการตาง ๆ

>> ขาราชการประจ า เชน คร ทหาร ต ารวจ พยาบาล

>> ขาราชการการเมอง(นกการเมอง)

เชน ส.ส. ส.ว. ส.อบต. ส.อบจ. นายก อบต. ฯลฯ

>> ลกจางของรฐ พนกงานราชการ พนกงานมหาวทยาลย ฯลฯ

อน ๆ

เชน เปนคาไฟฟา คาน าประปา คาบรการตาง ๆ ของทาง

ราชการ

รายจายของรฐบาล แบงออกเปน 3 สวนหลก ๆ คอ

2. จายเพอการลงทน ใชพฒนาประเทศ

เชน

>> การสราง ถนน สะพาน โรงพยาบาล เปนตน

>> โครงการตาง ๆ ของภาครฐ ตามนโยบายรฐบาล

>> การลงทน ของรฐทเรยกวา รฐพาณชย ตาง ๆ

เชน รฐวสาหกจ เปนตน

รายจายของรฐบาล แบงออกเปน 3 สวนหลก ๆ คอ

3. จายในการช าระคนเงนก

เชน

>> ในกรณทมพนธะในการช าระ

- หนจากการกยม

- ซอพนธบตรรฐบาล(Government Bond) คนจากประชาชน

- คนเงนคงคลง

รายจายของรฐบาล แบงออกเปน 3 สวนหลก ๆ คอ

29

3.4 หลกเกณฑในการจดท างบประมาณ 1) หลกคาดการไกล (Foresight) 2) หลกประชาธปไตย (Democracy) 3) หลกดลยภาพ (Balance) 4) หลกสารตถประโยชน (Utility) 5) หลกความเทาเทยมกน (Equity) 6) หลกสมรรถภาพ (Efficiency)

30

3.5 ลกษณะของงบประมาณทด ม 4 ประการคอ 1) ตองเปนศนยรวมของเงนแผนดน แตในบางกรณกจ าเปนตองตงเงนงบพเศษไวตางหาก

- ขอดคอ ถาเปนเงนจ านวนเพยงเลกนอย กจะเกดความสะดวก ทนเหตการณ โดยเฉพาะในกรณ ฉกเฉน และยงมความคลองตวในการปฏบตงานดวย

31

- ขอเสย ถาเปนเงนจ านวนมากกอาจเปนอนตรายตอระบบ ศก.ได โดยเฉพาะถาเปน งบพเศษทตงขนเพราะ :- แรงกดดนทางการเมอง จากความรเทาไมถงการณ หรอมเจตนาทจะใชเงนใหสะดวกขน

32

- ส าหรบ ปท.ไทย งบพเศษนอกงบประมาณ เชน * เงนทนหมนเวยน * เงนงบประมาณของรฐวสาหกจ * เงนกและเงนชวยเหลอจากตางประเทศ * งบประมาณขององคการบรหารสวน ทองถน * เงนรายไดของสถาบนการศกษาและสาธารณสข

33

2) ตองถอหลกพฒนา 3) ตองถอหลกประหยด 4) ตองมระยะเวลาทเหมาะสม

34

IV. กระบวนการงบประมาณ (Budget Process) มเปน 3 ขนตอน 4.1 การจดเตรยมงบประมาณ (Budget Preparation) 1) ก าหนดปฏทนงบประมาณประจ าป 2) ประมาณการรายรบและรายจาย ม 4 หนวยงาน คอ - ส านกงบประมาณ - กระทรวงการคลง - สภาพฒนฯ - ธนาคารแหงประเทศไทย

35

3) สภาพฒน และ สน.งปม. เสนอแนว นโยบาย งปม. 4) ครม. ก าหนดแนวนโยบายงบประมาณ 5) ส านกงบประมาณก าหนดวงเงนราย กระทรวง 6) คณะรฐมนตรพจารณาอนมตวงเงนราย กระทรวง 7) ส านกงบประมาณแจงวงเงนรายกระทรวง

36

8) กระทรวงจดสรรและปรบยอดวงเงน แตละกรม โดย (1) พจารณาวางาน/โครงการนน อยในแผน หรอไม (2) สอดคลองกบแนวนโยบายของรฐบาลหรอไม (3) เปนหนาทของหนวยงานนนๆ หรอไม (4) ความพรอมของหนวยงานทขอโครงการมา (5) ผลตอบแทนจากการโครงการวาคมหรอไม (6) พจารณาจากหลกประชาธปไตย (7) พจารณาจากหลกความประหยด

37

9) กรมจดท าค าขอตงงบประมาณ 10) กระทรวงพจารณาอนมตงบประมาณของกรม 11) ส านกงบประมาณพจารณารายละเอยด งบประมาณ 12) ครม. พจารณาราง พรบ.งบประมาณรายจาย ประจ าป

38

4.2 การพจารณาอนมตงบประมาณ (Budget Adoption) 1) รฐสภาพจารณาอนมต ซงตางจาก พรบ. อนๆ คอ (1) ตองพจารณาทละวาระ รวม 3 วาระ

วาระท 1 วาระรบหลกการ ซงถาไมรบหลกการรฐบาลจะมทางออก 2 ทางคอตองลาออกหรอไมกยบสภา

39

วาระท 2 พจารณาโดยคณะกรรมาธการวสามญ ในการน หนวยราชการจะมาใหขอมลและรวมชแจงกบ ผอ านวยการส านกงบประมาณดวย

วาระท 3 วาระอนมตใหใชเปนกฎหมาย โดย น าราง พรบ.งบประมาณ เสนอตอวฒสภา

40

(2) การพจารณากฎหมายงบประมาณ การแปรญตต - จะลดงบประมาณทขอตงจายเพอช าระหนเงนก หรองบประมาณทมขอผกพนตามกฎหมายไมได - จะลดจ านวนเงนทขอตงเปนงบประมาณรายจายได แตจะเพมไมได

41

2) พรบ.งบประมาณราย ทเสนอตอรฐสภา จะตองเสนอรายละเอยดค าของบประมาณดวย

42

4.3 การบรหารงบประมาณ (Budget Execution) 1) สวนราชการขอเงนประจ างวด 2) ส านกงบประมาณ พจารณาอนมตเงน ประจ างวด 3) การวางฎกา ทกรมบญชกลาง หรอคลง จงหวด 4) การอนมตฎกา 5) การเบกจายเงนประจ างวด

43

6) สตง. ตรวจสอบการใชจายเงน โดย หนวยงานตางๆ เมอเบกจายเงนไปแลว จะตองสงหลกฐานให สตง. ตรวจสอบ 7) รายงานตาง ๆ เปนการรายงานผลการ ปฏบตงานวา ถกตองและส าเรจตามแผนงาน งาน/โครงการ หรอไม

44

V. นโยบายงบประมาณ (Budget Policy) แบงเปน 3 ประเภท 1) นโยบายงบประมาณสมดล (Balanced Budget) - คอนโยบายทรายไดและรายจายของรฐบาลมจ านวนเทากน - ทงนเพอตองการรกษาวนยทางการเงนการคลง - กรณนจะไมตองไปเกยวของกบ เงนคงคลง และ เงนก

45

2) นโยบายงบประมาณเกนดล (Surplus Budget) - คอนโยบายงบประมาณ ทรายจายนอยกวา รายได - ผลกคอเงนสวนหนงถกดงออกมาจากระบบ เศรษฐกจแลวถก น าไปเกบไวเปนเงนคงคลง - นโยบายแบบนเหมาะส าหรบในกรณทเกด ภาวะเงนเฟอ

46

3) นโยบายงบประมาณขาดดล (Deficit Budget) - เปนนโยบายงบประมาณทรายจายมากกวารายได - ดงนนจะตองไปหาเงนมาอกสวนหนง โดยการน าเงนคงคลง ออกมาใช และ/หรอกยมเงน

47

- ผลของการใชนโยบายคอ งบประมาณทขาดดล น จะกระตนท าให Aggregate Demand ลดลง - นโยบายงบประมาณแบบน เหมาะส าหรบในกรณ ทเกดภาวะเงนฝด หรอ ตองการเรงรดพฒนา ปท.