Τεύχος 2 / 2020 - Bank of Greece · Τεύχος 2 / 20. 20 ü , ικονομικό ûελτίο, εύχος 2 / 2020 – εριεχόμενα

Οικονομικό Δελτίο

Τεύχος 2 / 2020

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2020 – Περιεχόμενα

1

Περιεχόμενα

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 2

Συνοπτική παρουσίαση 2

Συμπλήρωμα: Αποφάσεις που έλαβε το Διοικητικό Συμβούλιο στις 18 Μαρτίου 8

1 Εξωτερικό περιβάλλον 10

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 19

3 Οικονομική δραστηριότητα 26

4 Τιμές και κόστος 32

5 Χρήμα και πίστη 38

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις 47

Πλαίσια 50

1 Χρήση πληροφοριών από άρθρα εφημερίδων ως δείκτη της

πραγματικής οικονομικής δραστηριότητας 50

2 Ο ρόλος της φορολογίας των πολυεθνικών στην πρώτη

αντιστροφή των ροών ξένων άμεσων επενδύσεων στη ζώνη του

ευρώ 54

3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την

περίοδο 30 Οκτωβρίου 2019 – 28 Ιανουαρίου 2020 58

4 Οι επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέτρων για την

αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής 64

Στατιστικά στοιχεία 68

ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2020 – Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις

Συνοπτική παρουσίαση

2

Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις


Κατά τη συνεδρίασή του για τη νομισματική πολιτική στις 12 Μαρτίου, το

Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να λάβει ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων

νομισματικής πολιτικής. Σε συνδυασμό με τα σημαντικά μέτρα τόνωσης της

οικονομίας μέσω της νομισματικής πολιτικής που έχει ήδη θέσει σε εφαρμογή, τα

μέτρα αυτά θα στηρίξουν τη ρευστότητα και τις συνθήκες χρηματοδότησης για τα

νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζες και θα συμβάλουν στη διατήρηση της

ομαλής παροχής πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία. Μετά την τελευταία

συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου στο τέλος Ιανουαρίου, η εξάπλωση του

κορωνοϊού (COVID-19) αποτέλεσε μείζονα διαταραχή για τις προοπτικές ανάπτυξης

της παγκόσμιας οικονομίας και της οικονομίας της ζώνης ευρώ και αύξησε τη

μεταβλητότητα στις αγορές. Έστω και αν είναι εν τέλει παροδικής φύσεως, θα

επηρεάσει σημαντικά την οικονομική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, θα επιβραδύνει

την παραγωγή λόγω διατάραξης των αλυσίδων εφοδιασμού και θα μειώσει την

εγχώρια και την εξωτερική ζήτηση, ιδίως μέσω της δυσμενούς επίδρασης των

αναγκαίων μέτρων περιορισμού της διασποράς του ιού. Επιπλέον, η αυξημένη

αβεβαιότητα επηρεάζει αρνητικά τις προγραμματιζόμενες δαπάνες και τη

χρηματοδότησή τους. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την ανάπτυξη

στη ζώνη του ευρώ είναι σαφώς καθοδικοί. Πέραν των κινδύνων που είχαν εντοπιστεί

προηγουμένως και οι οποίοι σχετίζονται με γεωπολιτικούς παράγοντες, την άνοδο

του προστατευτισμού και τις ευπάθειες σε αναδυόμενες αγορές, η εξάπλωση του

κορωνοϊού αποτελεί μια νέα και σημαντική πηγή καθοδικού κινδύνου για τις

προοπτικές ανάπτυξης. Στο πλαίσιο αυτό, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ έλαβε

σειρά αποφάσεων νομισματικής πολιτικής για να διατηρήσει την κατεύθυνση της

νομισματικής πολιτικής και να στηρίξει τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής στην

πραγματική οικονομία.

Οικονομική και νομισματική αξιολόγηση στις 12.3.2020,

ημερομηνία συνεδρίασης του Διοικητικού Συμβουλίου

Η επιδημία του κορωνοϊού που βρίσκεται σε εξέλιξη επιδεινώνει τις

προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία, όπως ενσωματώνονται στις

μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020. Οι εξελίξεις μετά την τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων

υποδηλώνουν ότι ο καθοδικός κίνδυνος για την παγκόσμια δραστηριότητα που

συνδέεται με την εξάπλωση του κορωνοϊού έχει εν μέρει υλοποιηθεί, γεγονός που

σημαίνει ότι η παγκόσμια δραστηριότητα εφέτος θα είναι ασθενέστερη από ό,τι

προβλέπουν οι προβολές. Η επιδημία έπληξε την παγκόσμια οικονομία τη στιγμή

που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται ενδείξεις σταθεροποίησης της οικονομικής

δραστηριότητας και του εμπορίου και η υπογραφή της Φάσης 1 της εμπορικής

συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, που συνοδεύθηκε από μειώσεις των δασμών, είχε



3

μειώσει την αβεβαιότητα. Σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα, η προβλεπόμενη παγκόσμια

ανάκαμψη αναμένεται να επιδείξει πολύ συγκρατημένη δυναμική. Θα εξαρτηθεί από

την ανάκαμψη ορισμένων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς που εξακολουθούν

να είναι ευάλωτες, ενώ η προβλεπόμενη κυκλική επιβράδυνση στις προηγμένες

οικονομίες και η διαρθρωτική μετάβαση σε βραδύτερη αναπτυξιακή τροχιά στην Κίνα

θα επηρεάσουν δυσμενώς τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές. Οι κίνδυνοι για την

παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έχουν μεταβληθεί, αλλά παραμένουν κυρίως

καθοδικοί. Επί του παρόντος, ο μεγαλύτερος καθοδικός κίνδυνος αφορά τις δυνητικά

ευρύτερες και πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις της επιδημίας του κορωνοϊού καθώς

εξακολουθεί να εξελίσσεται. Οι παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν

συγκρατημένες.

Η αντίληψη των κινδύνων παγκοσμίως επιδεινώθηκε έντονα και η

μεταβλητότητα των αγορών αυξήθηκε απότομα, καθώς ο κορωνοϊός

εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο προς το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου

(12.12.2019 έως 11.3.2020). Τα μακροπρόθεσμα επιτόκια μηδενικού κινδύνου της

ζώνης του ευρώ υποχώρησαν σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από ό,τι στην αρχή της

περιόδου. Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων του δείκτη ΕΟΝΙΑ

μετατοπίστηκε απότομα προς τα κάτω και αναστράφηκε στις βραχυμεσοπρόθεσμες

διάρκειες, πράγμα που υποδηλώνει ότι οι αγορές αναμένουν περαιτέρω χαλάρωση

της νομισματικής πολιτικής. Συμβαδίζοντας με την απότομη άνοδο της παγκόσμιας

αποστροφής των επενδυτών προς τον κίνδυνο, οι τιμές των μετοχών στη ζώνη του

ευρώ υποχώρησαν έντονα, ενώ οι διαφορές αποδόσεων των κρατικών και εταιρικών

ομολόγων διευρύνθηκαν. Σε ευμετάβλητες αγορές συναλλάγματος, το ευρώ

ανατιμήθηκε σημαντικά έναντι των νομισμάτων 38 από τους σημαντικότερους

εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ.

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ παρέμεινε

χαμηλός σε 0,1% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο του 2019, έπειτα από ρυθμό

0,3% το προηγούμενο τρίμηνο, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη

υποτονικότητα του τομέα της μεταποίησης και την επιβραδυνόμενη άνοδο των

επενδύσεων. Τα εισερχόμενα οικονομικά στοιχεία και τα στοιχεία των ερευνών

υποδηλώνουν ότι η αναπτυξιακή δυναμική στη ζώνη του ευρώ θα κινηθεί σε χαμηλά

επίπεδα, χωρίς να αντανακλώνται ακόμη πλήρως οι εξελίξεις που συνδέονται με τον

κορωνοϊό, ο οποίος άρχισε να εξαπλώνεται στην ηπειρωτική Ευρώπη στο τέλος

Φεβρουαρίου και επηρέασε δυσμενώς την οικονομική δραστηριότητα. Σε ένα

μακροπρόθεσμο ορίζοντα στον οποίο θα έχουν εκλείψει οι διαταράξεις της

δυσλειτουργίας λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού, ο ρυθμός ανάπτυξης της ζώνης

του ευρώ αναμένεται να ισχυροποιηθεί εκ νέου, υποστηριζόμενος από τις ευνοϊκές

συνθήκες χρηματοδότησης, την κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη

του ευρώ και την αναμενόμενη επανεκκίνηση της παγκόσμιας δραστηριότητας.

Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ

του Μαρτίου 2020, προβλέπεται αύξηση του ετήσιου πραγματικού ΑΕΠ κατά

0,8% το 2020, 1,3% το 2021 και 1,4% το 2022. Σε σύγκριση με τις

μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του

Δεκεμβρίου 2019, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν

αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,3 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2020 και κατά



4

0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2021, κυρίως λόγω του κορωνοϊού, αν και η

πρόσφατη ταχεία εξάπλωση του κορωνοϊού στη ζώνη του ευρώ αντανακλάται εν

μέρει μόνο. Συνεπώς, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την ανάπτυξη

στη ζώνη του ευρώ είναι σαφώς καθοδικοί. H εξάπλωση του κορωνοϊού αποτελεί μια

νέα και σημαντική πηγή καθοδικού κινδύνου για τις προοπτικές ανάπτυξης

επιπρόσθετα προς τους κινδύνους που είχαν εντοπιστεί προηγουμένως και οι οποίοι

σχετίζονται με γεωπολιτικούς παράγοντες, την άνοδο του προστατευτισμού και τις

ευπάθειες σε αναδυόμενες αγορές.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση (flash estimate) της Eurostat, ο

ετήσιος εναρμονισμένος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ

μειώθηκε σε 1,2% τον Φεβρουάριο του 2020, από 1,4% τον Ιανουάριο. Με βάση

την απότομη μείωση που κατέγραψαν οι τρέχουσες τιμές του πετρελαίου και των

τιμών των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, ο μετρούμενος

πληθωρισμός είναι πιθανόν να μειωθεί σημαντικά τους επόμενους μήνες. Η

αξιολόγηση αυτή αντανακλάται μόνο εν μέρει στις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2020, οι οποίες

προβλέπουν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί σε 1,1%

το 2020, 1,4% το 2021 και 1,6% το 2022 και παραμένουν εν πολλοίς

αμετάβλητες συγκριτικά με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων του

Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019. Μεσοπρόθεσμα, ο πληθωρισμός θα

ενισχυθεί από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Οι επιπτώσεις του

κορωνοϊού στον πληθωρισμό περιβάλλονται από υψηλό βαθμό αβεβαιότητας,

δεδομένου ότι οι καθοδικές πιέσεις που συνδέονται με την ασθενέστερη ζήτηση

ενδέχεται να αντισταθμιστούν από ανοδικές πιέσεις που σχετίζονται με διαταράξεις

της προσφοράς. Η πρόσφατη απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου

συνεπάγεται σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους για τις βραχυπρόθεσμες

προοπτικές του πληθωρισμού.

Η νομισματική δυναμική υποχώρησε από τα ικανοποιητικά επίπεδα προς το

τέλος του καλοκαιριού του 2019. Οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα

εξακολούθησαν να επιδεικνύουν αποκλίνουσες εξελίξεις στις διάφορες

κατηγορίες δανείων. Ενώ τα δάνεια προς τα νοικοκυριά παρέμειναν ανθεκτικά, η

χρηματοδότηση των επιχειρήσεων επιβραδύνθηκε. Οι ευνοϊκές συνθήκες

χρηματοδότησης των τραπεζών και τραπεζικού δανεισμού εξακολούθησαν να

στηρίζουν τις χορηγήσεις και, συνεπώς, την οικονομική ανάπτυξη. Η συνολική

καθαρή εξωτερική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ

σταθεροποιήθηκε, υποστηριζόμενη από ευνοϊκές συνθήκες δανειακής

χρηματοδότησης. Ωστόσο, η πρόσφατη αύξηση της αποστροφής προς τον κίνδυνο

ενδέχεται να προκαλέσει επιδείνωση των συνθηκών μη τραπεζικής χρηματοδότησης

των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ

αναμένεται να υποχωρήσει το 2020 και το 2021 και να σταθεροποιηθεί το 2022.

Η υποχώρηση αποδίδεται εν πολλοίς στα χαμηλότερα πρωτογενή

πλεονάσματα. Οι εξελίξεις αυτές αντανακλώνται και στις προβολές στην κατεύθυνση

της δημοσιονομικής πολιτικής, η οποία θα είναι επεκτατική το 2020 και το 2021 και

γενικά ουδέτερη το 2022. Παρά τη σχετικά επεκτατική κατεύθυνση της



5

δημοσιονομικής πολιτικής στις προβολές, ο λόγος δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ

στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνει σε σταδιακά καθοδική πορεία, λόγω

της ευνοϊκής διαφοράς επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης και του κάπως θετικού

πρωτογενούς αποτελέσματος για όλη την περίοδο. Οι εξελίξεις που συνδέονται με

την εξάπλωση του κορωνοϊού (COVID-19) μετά την οριστικοποίηση των προβολών

υποδηλώνουν σαφή επιδείνωση των προοπτικών της δημοσιονομικής κατεύθυνσης.

Εκτός από τις ήδη ανακοινωθείσες δημοσιονομικές πολιτικές, η δέσμευση του

Eurogroup για κοινή και συντονισμένη δράση θα τύχει μεγάλης στήριξης εν όψει της

εξάπλωσης του κορωνοϊού.

Η δέσμη μέτρων νομισματικής πολιτικής

Στις 12.3.2020 το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να λάβει ολοκληρωμένη δέσμη

μέτρων νομισματικής πολιτικής. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν τρία βασικά στοιχεία:

(α) διαφύλαξη των συνθηκών ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα μέσω μιας σειράς

πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) με ευνοϊκούς όρους,

(β) προστασία της συνεχιζόμενης ροής πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία

μέσω ριζικής αναπροσαρμογής των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης

αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ), και (γ) αποτροπή της προκυκλικής αυστηροποίησης

των συνθηκών χρηματοδότησης της οικονομίας μέσω αύξησης του προγράμματος

αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP).1

1. Σε περιόδους αυξημένης αβεβαιότητας, είναι απαραίτητο να παρέχεται

ρευστότητα με γενναιόδωρους όρους προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα για

να αποτραπούν φαινόμενα στενότητας ρευστότητας και πιέσεων στην τιμή της

ρευστότητας, συμπεριλαμβανομένης της περιόδου κατά την οποία ο κορωνοϊός

μπορεί να θέσει προκλήσεις λειτουργικού κινδύνου για τους συμμετέχοντες στο

χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε

να διενεργήσει, προσωρινά, πρόσθετες πράξεις πιο μακροπρόθεσμης

αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ), με σκοπό την άμεση παροχή στήριξης σε

ρευστότητα προς το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ζώνης του ευρώ. Μολονότι

το Διοικητικό Συμβούλιο δεν διαπιστώνει ουσιώδεις ενδείξεις πιέσεων στις

αγορές χρήματος ή ελλείψεις ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα, αυτές οι

πράξεις θα παράσχουν έναν αποτελεσματικό μηχανισμό στήριξης σε

περίπτωση ανάγκης. Οι πράξεις θα διενεργούνται μέσω δημοπρασίας

σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή. Οι όροι τους θα είναι πολύ ελκυστικοί,

με επιτόκιο ίσο με το μέσο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων.

Αυτές οι νέες ΠΠΜΑ θα παρέχουν ρευστότητα με ευνοϊκούς όρους με σκοπό

την κάλυψη της περιόδου μέχρι την πράξη ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ που είναι

προγραμματισμένη για τον Ιούνιο του 2020.

2. Καθώς τα εισοδήματα και τα σχέδια δαπανών των νοικοκυριών και των

επιχειρήσεων πλήττονται από την εξάπλωση του κορωνοϊού, έχει κρίσιμη

σημασία να στηριχθούν οι τραπεζικές χορηγήσεις προς όσους έχουν πληγεί

περισσότερο από τις οικονομικές συνέπειες, ιδίως τις μικρομεσαίες

1 Περισσότερες λεπτομέρειες βλ. Lane, P.R., “The Monetary Policy Package: An Analytical Framework”,

The ECB Blog, ECB, 13.3.2020.

https://www.ecb.europa.eu/press/blog/date/2020/html/ecb.blog200313~9e783ea567.en.html



6

επιχειρήσεις. Έτσι, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να εφαρμόσει

σημαντικά ευνοϊκότερους όρους κατά την περίοδο Ιουνίου 2020-Ιουνίου 2021 σε

όλες τις πράξεις ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ που εκκρεμούν στη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Σε

όλη τη διάρκεια της εν λόγω περιόδου, το επιτόκιο αυτών των πράξεων

ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ θα είναι κατά 25 μονάδες βάσης χαμηλότερο από το μέσο επιτόκιο

που εφαρμόζεται στις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης του

Ευρωσυστήματος. Για τους αντισυμβαλλομένους που διατηρούν τα επίπεδα

χορήγησης πιστώσεών τους, το επιτόκιο που θα εφαρμόζεται σε αυτές τις

πράξεις θα είναι χαμηλότερο και, στη διάρκεια της περιόδου που θα λήξει τον

Ιούνιο του 2021, μπορεί να διαμορφωθεί έως και κατά 25 μονάδες βάσης

χαμηλότερο από το μέσο επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής

καταθέσεων. Επιπλέον, το μέγιστο συνολικό ποσό που οι αντισυμβαλλόμενοι

θα έχουν στο εξής δικαίωμα να δανείζονται μέσω των πράξεων ΣΠΠΜΑ-ΙΙΙ

αυξάνεται στο 50% του υπολοίπου των αποδεκτών δανείων, όπως είχε

διαμορφωθεί στις 28.2.2019. Έτσι, ο συνολικός δυνατός όγκος χρηματοδότησης

μέσω του προγράμματος αυτού αυξάνεται κατά περισσότερο από 1 τρισεκ.

ευρώ σε σχεδόν 3 τρισεκ. ευρώ. Συνολικά, οι νέοι όροι των ΣΠΠΜΑ θα

συμβάλουν στη σημαντική ελάφρυνση των συνθηκών χρηματοδότησης που

προσδιορίζουν την παροχή πιστώσεων από τις τράπεζες προς τις επιχειρήσεις

και τα νοικοκυριά. Προς τον σκοπό αυτό, το Διοικητικό Συμβούλιο ανέθεσε στις

επιτροπές του Ευρωσυστήματος να διερευνήσουν μέτρα που θα καθιστούν πιο

χαλαρό το πλαίσιο παροχής εξασφαλίσεων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι

αντισυμβαλλόμενοι θα εξακολουθήσουν να είναι σε θέση να αξιοποιούν πλήρως

τη χρηματοδοτική στήριξη της ΕΚΤ.

3. Είναι πολύ σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι η νομισματική πολιτική θα έχει

επαρκώς διευκολυντική κατεύθυνση, ιδίως σε περιβάλλον υψηλής αβεβαιότητας

και αυξημένης χρηματοπιστωτικής μεταβλητότητας. Στο πλαίσιο αυτό, το

Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να διαθέσει προσωρινά ποσό ύψους

120 δισεκ. ευρώ για πρόσθετες καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού μέχρι το

τέλος του έτους, διασφαλίζοντας την ισχυρή συμβολή των προγραμμάτων

αγοράς περιουσιακών στοιχείων του ιδιωτικού τομέα. Το Διοικητικό Συμβούλιο

εξακολουθεί να αναμένει ότι οι καθαρές αγορές στοιχείων ενεργητικού θα

διενεργούνται για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται αναγκαίο προκειμένου να

ενισχυθεί η διευκολυντική επίδραση των επιτοκίων πολιτικής της ΕΚΤ και ότι θα

λήξουν λίγο πριν αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ. Σε συνδυασμό

με τα υφιστάμενα προγράμματα αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP), αυτό θα

στηρίξει ευρύτερα τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και θα χαλαρώσει τα

επιτόκια που είναι σημαντικά για την πραγματική οικονομία. Επιπλέον, η

αύξηση του ποσού των μηνιαίων αγορών θα ενισχύσει την παρουσία του

Ευρωσυστήματος στην αγορά σε αυτή την περίοδο αυξημένης μεταβλητότητας,

συμπεριλαμβανομένης της πλήρους αξιοποίησης της ευελιξίας που είναι

ενσωματωμένη στις APP να ανταποκρίνονται στις συνθήκες της αγοράς. Αυτό

μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινές διακυμάνσεις της κατανομής των ροών

αγορών τόσο μεταξύ κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων όσο και μεταξύ

χωρών ως αντίδραση σε διαταραχές "φυγής προς την ασφάλεια" και διαταραχές

ρευστότητας. Αυτές οι αποκλίσεις από την υπό ομαλές συνθήκες κατανομή

μεταξύ των χωρών εντάσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος, υπό την



7

προϋπόθεση ότι η κλείδα κατανομής εξακολουθεί μακροπρόθεσμα να στηρίζει

το συνολικό απόθεμα τίτλων που διακρατεί το Ευρωσύστημα.

4. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει τα επιτόκια της

ΕΚΤ αμετάβλητα. Αναμένει ότι θα παραμείνουν στα σημερινά τους ή σε

χαμηλότερα επίπεδα έως ότου διαπιστώσει ότι οι προοπτικές για τον

πληθωρισμό συγκλίνουν σθεναρά προς επίπεδο επαρκώς πλησίον, αλλά κάτω

του 2%, εντός του χρονικού ορίζοντα προβολής και ότι αυτή η σύγκλιση

αντανακλάται κατά τρόπο συνεπή στη δυναμική του υποκείμενου πληθωρισμού.

5. Τέλος, το Διοικητικό Συμβούλιο σκοπεύει επίσης να συνεχίσει να επανεπενδύει,

πλήρως, τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του

προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο μετά

την ημερομηνία κατά την οποία θα αρχίσει να αυξάνει τα βασικά επιτόκια της

ΕΚΤ και πάντως για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί για τη διατήρηση ευνοϊκών

συνθηκών ρευστότητας και ενός διευκολυντικού, σε μεγάλο βαθμό, χαρακτήρα

της νομισματικής πολιτικής.

Εν όψει των τρεχουσών εξελίξεων, το Διοικητικό Συμβούλιο θα εξακολουθήσει να

παρακολουθεί προσεκτικά τις συνέπειες από την εξάπλωση του κορωνοϊού για την

οικονομία, τον μεσοπρόθεσμο πληθωρισμό και τη μετάδοση της νομισματικής

πολιτικής του. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι έτοιμο να προσαρμόσει καταλλήλως όλα

τα μέσα που διαθέτει προκειμένου να διασφαλίσει ότι ο πληθωρισμός θα κινηθεί

προς επίπεδα συμβατά με την επιδίωξή του κατά τρόπο διαρκή, σύμφωνα με τη

δέσμευσή του για συμμετρία.

Παράλληλα, είναι πλέον αναγκαίο να συμφωνηθεί μια φιλόδοξη και συντονισμένη

κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής λόγω της επιδείνωσης των προοπτικών

και για την προστασία από την περαιτέρω υλοποίηση καθοδικών κινδύνων. Το

Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για τα μέτρα που έχουν ήδη

λάβει αρκετές κυβερνήσεις προκειμένου να διασφαλίσουν επαρκείς πόρους για τον

τομέα της υγείας και να στηρίξουν τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους που

πλήττονται. Ειδικότερα, χρειάζονται μέτρα όπως η παροχή εγγυήσεων τα οποία θα

συμπληρώσουν και θα ενισχύσουν τα μέτρα νομισματικής πολιτικής που έλαβε το

Διοικητικό Συμβούλιο.


Συμπλήρωμα: Αποφάσεις που έλαβε το Διοικητικό Συμβούλιο στις 18 Μαρτίου

8

Συμπλήρωμα: Αποφάσεις που έλαβε το Διοικητικό

Συμβούλιο στις 18 Μαρτίου

Η πανδημία του κορωνοϊού αποτελεί μια κατάσταση συλλογικής έκτακτης ανάγκης για

τη δημόσια υγεία που έχει ελάχιστα προηγούμενα στην πρόσφατη ιστορία. Αποτελεί

επίσης ακραία οικονομική διαταραχή που απαιτεί φιλόδοξη, συντονισμένη και

επείγουσα ανταπόκριση πολιτικής σε όλα τα μέτωπα. Στις 18 Μαρτίου το Διοικητικό

Συμβούλιο ανακοίνωσε νέο έκτακτο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων

λόγω πανδημίας (pandemic emergency purchase programme - PEPP) για να

αντιμετωπίσει την άνευ προηγουμένου κατάσταση που πλήττει τη ζώνη του ευρώ. Το

πρόγραμμα θα έχει προσωρινή εφαρμογή και θα επιτρέψει στην ΕΚΤ να διαφυλάξει

τη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής και, τελικά, τη δυνατότητά της να εξασφαλίζει

τη σταθερότητα των τιμών στη ζώνη του ευρώ. Ειδικότερα, οι εξελίξεις στις

χρηματοπιστωτικές αγορές οδήγησαν σε αυστηροποίηση των συνθηκών

χρηματοδότησης, ιδίως στις μεγαλύτερες διάρκειες. Η καμπύλη μηδενικού κινδύνου

κινήθηκε ανοδικά και οι καμπύλες αποδόσεων των κρατικών ομολόγων – που

διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην τιμολόγηση όλων των περιουσιακών στοιχείων –

αυξήθηκαν παντού και παρουσίασαν μεγαλύτερη διασπορά. Εκπληρώνοντας την

εντολή του, το Διοικητικό Συμβούλιο έλαβε τις εξής αποφάσεις:

1. Διενέργεια νέου προσωρινού προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων

για τίτλους του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα με σκοπό την αντιμετώπιση

των σοβαρών κινδύνων που προκαλούνται για τον μηχανισμό μετάδοσης της

νομισματικής πολιτικής και τις προοπτικές της ζώνης του ευρώ από την

εμφάνιση και την κλιμακούμενη διάδοση της νόσου COVID-19.

Αυτό το νέο έκτακτο πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων λόγω

πανδημίας θα έχει συνολικό ύψος 750 δισεκ. ευρώ. Οι αγορές θα διενεργούνται

έως το τέλος του 2020 και θα περιλαμβάνουν όλες τις κατηγορίες περιουσιακών

στοιχείων που είναι αποδεκτά για το τρέχον πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών

στοιχείων (APP).

Για τις αγορές τίτλων του δημόσιου τομέα, η κατανομή των αγορών ανά χώρα

θα εξακολουθήσει να βασίζεται στην κλείδα συμμετοχής των εθνικών κεντρικών

τραπεζών στο κεφάλαιο της ΕΚΤ (capital key). Παράλληλα, οι αγορές στο

πλαίσιο του νέου PEPP θα διενεργούνται ευέλικτα. Αυτό επιτρέπει διακυμάνσεις

στη διαχρονική κατανομή των ροών των αγορών μεταξύ των διαφόρων

κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων και μεταξύ των χωρών.

Για τους τίτλους του Ελληνικού Δημοσίου θα χορηγηθεί εξαίρεση από τις

απαιτήσεις καταλληλότητας προκειμένου για αγορές μέσω του PEPP.

Το Διοικητικό Συμβούλιο θα διακόψει τις καθαρές αγορές περιουσιακών

στοιχείων μέσω του PEPP μόλις κρίνει ότι η φάση κρίσης του κορωνοϊού έχει

λήξει, αλλά σε κάθε περίπτωση όχι πριν από το τέλος του έτους.

2. Διεύρυνση του φάσματος των αποδεκτών περιουσιακών στοιχείων μέσω του

προγράμματος αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP) ώστε να

περιλαμβάνει εμπορικά χρεόγραφα που εκδίδονται από μη χρηματοπιστωτικές

επιχειρήσεις, καθιστώντας όλα τα εμπορικά χρεόγραφα επαρκούς


Συμπλήρωμα: Αποφάσεις που έλαβε το Διοικητικό Συμβούλιο στις 18 Μαρτίου

9

πιστοληπτικής διαβάθμισης αποδεκτά για αγορές μέσω του προγράμματος

CSPP.

3. Χαλάρωση των κριτηρίων καταλληλότητας με προσαρμογή των κύριων

παραμέτρων κινδύνου του πλαισίου παροχής εξασφαλίσεων. Ειδικότερα, θα

διευρυνθεί το φάσμα των Πρόσθετων Δανειακών Απαιτήσεων (ACC) ώστε να

συμπεριλαμβάνει απαιτήσεις που συνδέονται με τη χρηματοδότηση του

επιχειρηματικού τομέα. Με αυτό τον τρόπο οι αντισυμβαλλόμενοι θα μπορούν

να συνεχίσουν να αξιοποιούν πλήρως τις πράξεις αναχρηματοδότησης του

Ευρωσυστήματος.

Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ έχει δεσμευθεί να εκπληρώσει τον ρόλο του

στηρίζοντας όλους τους πολίτες της ζώνης του ευρώ σε αυτή την εξαιρετικά δύσκολη

περίοδο. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΚΤ θα διασφαλίσει ότι όλοι οι τομείς της οικονομίας

μπορούν να επωφελούνται από υποστηρικτικές συνθήκες χρηματοδότησης, οι

οποίες θα τους δώσουν τη δυνατότητα να απορροφήσουν αυτό τον κλονισμό. Αυτό

ισχύει εξίσου για τις οικογένειες, τις επιχειρήσεις, τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις.

Το Διοικητικό Συμβούλιο θα πράξει παν ό,τι είναι αναγκαίο στο πλαίσιο της εντολής

του. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι σε πλήρη ετοιμότητα να αυξήσει το μέγεθος των

προγραμμάτων του για την αγορά περιουσιακών στοιχείων και να προσαρμόσει τη

σύνθεσή τους, όσο χρειαστεί και για όσο χρειαστεί. Θα διερευνήσει όλες τις επιλογές

και όλα τα ενδεχόμενα προκειμένου να στηρίξει την οικονομία ώστε να ξεπεράσει

αυτό τον κλονισμό.

Στον βαθμό που ορισμένα αυτοεπιβληθέντα όρια ενδεχομένως παρεμποδίζουν τα

μέτρα που χρειάζεται να λάβει η ΕΚΤ προκειμένου να εκπληρώσει την εντολή της, το

Διοικητικό Συμβούλιο θα εξετάσει το ενδεχόμενο αναθεώρησης αυτών των ορίων

στον αναγκαίο βαθμό ώστε οι ενέργειές του να είναι ανάλογες προς τους κινδύνους

που αντιμετωπίζουμε. Η ΕΚΤ δεν θα ανεχθεί κανέναν κίνδυνο για την ομαλή

μετάδοση της νομισματικής πολιτικής της σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ.


Εξωτερικό περιβάλλον

10

1 Εξωτερικό περιβάλλον

Η υπό εξέλιξη επιδημία του κορωνοϊού (COVID-19) επιδείνωσε τις προοπτικές της

παγκόσμιας οικονομίας, όπως ενσωματώνονται στις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020. Οι εξελίξεις μετά την τελευταία

ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις προβολές υποδηλώνουν ότι ο

καθοδικός κίνδυνος για την παγκόσμια δραστηριότητα που σχετίζεται με την

εξάπλωση του κορωνοϊού έχει εν μέρει υλοποιηθεί, γεγονός που σημαίνει ότι η

παγκόσμια δραστηριότητα εφέτος θα είναι ασθενέστερη από ό,τι αναμενόταν στις

προαναφερθείσες μακροοικονομικές προβολές. Η εξάπλωση της επιδημίας έπληξε

την παγκόσμια οικονομία τη στιγμή που είχαν αρχίσει να εμφανίζονται ενδείξεις

σταθεροποίησης της δραστηριότητας και του εμπορίου και η υπογραφή της λεγόμενης

εμπορικής συμφωνίας πρώτου σταδίου (“Phase 1”) μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, που

συνοδεύθηκε από μειώσεις των δασμών, είχε μειώσει την αβεβαιότητα. Σε χρονικό

ορίζοντα πέραν του τρέχοντος έτους, η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα

αναμένεται να ανακάμψει, αν και με πολύ μέτριο ρυθμό. Θα εξαρτηθεί από την

ανάκαμψη ορισμένων αναδυόμενων οικονομιών της αγοράς που εξακολουθούν να

είναι ευάλωτες, ενώ η προβλεπόμενη κυκλική επιβράδυνση στις προηγμένες

οικονομίες και η διαρθρωτική μετάβαση σε βραδύτερη αναπτυξιακή τροχιά στην Κίνα

θα επηρεάσουν δυσμενώς τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές. Οι κίνδυνοι για την

παγκόσμια δραστηριότητα έχουν μεταβληθεί, αλλά παραμένουν κυρίως καθοδικοί.

Προς το παρόν, ο μεγαλύτερος καθοδικός κίνδυνος αφορά τις δυνητικά ευρύτερες και

πιο μακροχρόνιες επιπτώσεις της επιδημίας του κορωνοϊού, καθώς βρίσκεται ακόμη

σε εξέλιξη. Οι παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις παραμένουν συγκρατημένες.

Παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και εμπόριο

Η εξάπλωση του κορωνοϊού έχει σκιάσει τις παγκόσμιες προοπτικές. Καθώς η

κατάσταση εξακολουθεί να εξελίσσεται σε καθημερινή βάση, είναι πολύ δύσκολο να

εκτιμηθεί πόσο καιρό θα διαρκέσουν οι διαταραχές στην παραγωγή και το εμπόριο

και πώς θα αντιδράσουν οι καταναλωτές ανά τον κόσμο στην προκύπτουσα

αβεβαιότητα. Επιπλέον, η εξάπλωση του ιού σημειώνεται ύστερα από περίοδο

εξασθένησης της παγκόσμιας δραστηριότητας. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ

παγκοσμίως (εκτός της ζώνης του ευρώ) υποχώρησε σε 2,9% το προηγούμενο έτος,

καταγράφοντας τον χαμηλότερο ρυθμό από τη Μεγάλη Ύφεση. Αυτή η επιβράδυνση

ήταν ευρύτερη και εντονότερη σε σχέση με τα πιο πρόσφατα επεισόδια του 2012-13

και του 2015-16. Καθοριστικός παράγοντας αυτής της εξέλιξης ήταν η ταυτόχρονη

κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων, οι οποίες – μέσω της αυξημένης

αβεβαιότητας – ώθησαν τις επιχειρήσεις να μεταθέσουν χρονικά τις επενδύσεις και

τους καταναλωτές να αναβάλουν την αγορά διαρκών καταναλωτικών αγαθών. Με τη

σειρά του αυτό οδήγησε σε έντονη μείωση της παγκόσμιας μεταποιητικής

δραστηριότητας και του εμπορίου. Επιπλέον αρκετές ΑΟΑ επλήγησαν από

ιδιοσυγκρατικές διαταραχές, οι οποίες ενέτειναν ακόμη περισσότερο την

επιβράδυνση της παγκόσμιας δραστηριότητας πέρυσι. Ταυτόχρονα, ορισμένες

σημαντικές προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς έθεσαν σε



11

εφαρμογή πολιτικές τόνωσης της ζήτησης, περιορίζοντας έτσι και τον ρυθμό και το

βάθος της επιβράδυνσης το 2019.

Η επιδημία έπληξε την παγκόσμια οικονομία τη στιγμή που είχαν αρχίσει να

εμφανίζονται ενδείξεις σταθεροποίησης της δραστηριότητας και του εμπορίου.

Ο σύνθετος δείκτης ΡΜΙ για την παραγωγή της παγκόσμιας οικονομίας (χωρίς τη

ζώνη του ευρώ) σημείωσε άνοδο τον Ιανουάριο, υποστηριζόμενος από θετικότερα

στοιχεία τόσο για τον τομέα της μεταποίησης όσο και για τον τομέα των υπηρεσιών.

Η ενίσχυση της παραγωγής στον τομέα της μεταποίησης σήμαινε ενδεχομένως την

απαρχή της ανάκαμψης – ύστερα από παρατεταμένη περίοδο επιβράδυνσης. Αυτές

οι ενδείξεις ήταν ορατές κυρίως για τις ΑΟΑ, ενώ στις προηγμένες οικονομίες οι

εξελίξεις ήταν πιο ανάμικτες. Η τάση όμως αυτή διακόπηκε πρόσφατα από την

εξάπλωση του κορωνοϊού, που οι κινεζικές αρχές προσπάθησαν να περιορίσουν

παρατείνοντας την περίοδο διακοπών για το Σεληνιακό Νέο Έτος και επιβάλλοντας

αυστηρά μέτρα απομόνωσης στην επαρχία Hubei, το επίκεντρο της επιδημίας.

Εξαιτίας αυτών των μέτρων, η μεταποίηση στην Κίνα σημείωσε κατακόρυφη πτώση

τον Φεβρουάριο και υπήρξαν ορισμένες αρνητικές δευτερογενείς επιδράσεις στην

περιφέρεια της Ασίας-Ειρηνικού, η οποία συνδέεται στενά με την Κίνα μέσω των

αλυσίδων εφοδιασμού, ενώ επίσης αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς

τουριστικούς προορισμούς για τους Κινέζους. Η ευρύτερη διάχυση δευτερογενών

επιδράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν πιθανώς περιορισμένη τον Φεβρουάριο,

όπως υποδηλώνει η σχετική σταθερότητα του παγκόσμιου ΡΜΙ για τη μεταποίηση

εκτός Κίνας (βλ. Διάγραμμα 1). Ωστόσο, καθώς η παραγωγή στην Κίνα επανέρχεται,

αλλά σταδιακά, στα φυσιολογικά της επίπεδα και πολλές χώρες έχουν επιβάλλει

μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, στο προσεχές διάστημα

αναμένεται μια πιο επίμονη και ευρύτερη επίδραση στην παγκόσμια μεταποιητική

δραστηριότητα.

Διάγραμμα 1 Παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για την παραγωγή

(δείκτες διάχυσης)

Πηγές: Markit και Haver Analytics.

Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος 2020.

Ύστερα από μια περίοδο χαλάρωσης, πιο πρόσφατα οι χρηματοπιστωτικές

συνθήκες σε παγκόσμιο επίπεδο αυστηροποιήθηκαν έντονα. Η προηγούμενη

46

48

50

52

54

56

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Global

Global excluding China



12

περίοδος χαλάρωσης σημειώθηκε μετά την ανακοίνωση της προαναφερόμενης

εμπορικής συμφωνίας πρώτου σταδίου, η οποία με τη σειρά της οδήγησε σε μεγάλη

αύξηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων υψηλού κινδύνου. Αυτή η ανοδική

πορεία διακόπηκε απότομα κατά τα μέσα Φεβρουαρίου, με την έντονη υποχώρηση

των αγορών μετοχών, καθώς η επιδημία εξακολούθησε να προκαλεί δυσμενείς

επιδράσεις στην Κίνα και να εξαπλώνεται σε άλλες χώρες. Από την τελευταία

ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020, οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές

συνθήκες έχουν αυστηροποιηθεί σημαντικά τόσο στις προηγμένες οικονομίες όσο και

στις ΑΟΑ, καθώς η επίδραση της έντονης διόρθωσης στις αγορές μετοχών και η

αύξηση των διαφορών αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων αντισταθμίστηκαν μόνο

εν μέρει από τη μείωση των επιτοκίων μηδενικού κινδύνου. Στις ΑΟΑ η

αυστηροποίηση ήταν λιγότερο έντονη σε σύγκριση με τα πρόσφατα επεισόδια

χρηματοπιστωτικής πίεσης, όπως το καλοκαίρι του 2018, καθώς οι συναλλαγματικές

ισοτιμίες των ΑΟΑ παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές έναντι του δολαρίου

ΗΠΑ. Αυτό αντανακλούσε κυρίως τα ληφθέντα και τα αναμενόμενα μέτρα

νομισματικής χαλάρωσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, τα οποία

συγκράτησαν την άνοδο του αμερικανικού νομίσματος, αντισταθμίζοντας την ανοδική

πίεση που άσκησαν οι εισροές προς τα ασφαλή κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020 προβλέπουν ότι η παγκόσμια ανάκαμψη θα επιδείξει πολύ συγκρατημένη

δυναμική κατά τον χρονικό ορίζοντα προβολής. Στις προβολές, η παγκόσμια

δραστηριότητα (χωρίς τη ζώνη του ευρώ) αναμένεται να φθάσει στο 3,1% εφέτος,

ελαφρά υψηλότερα από την εκτίμηση 2,9% για το 2019. Μεσοπρόθεσμα, η

παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να αυξηθεί ελαφρά σε 3,5% και 3,4% το 2021 και το

2022 αντίστοιχα, κάτω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο (3,8%). Σε σύγκριση με τις


Δεκεμβρίου 2019, οι προβολές για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2020 είναι γενικώς

αμετάβλητες, καθώς οι προς τα άνω αναθεωρήσεις που συνδέονται με τη μείωση

των εμπορικών δασμών αντισταθμίζονται από τις προς τα κάτω αναθεωρήσεις το

α΄ τρίμηνο του 2020 λόγω της εξάπλωσης του ιού στην Κίνα. Στις προβολές του

Μαρτίου, οι μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία εξαρτώνται

από την ανάκαμψη σε ορισμένες ΑΟΑ. Ωστόσο, η πορεία ανάκαμψης αυτών των

χωρών κρίνεται εύθραυστη εν μέσω αντίξοων παραγόντων από το εξωτερικό

περιβάλλον που, σε συνδυασμό με την εσωτερική πολιτική αβεβαιότητα, θα

μπορούσαν να εκτροχιάσουν τις προοπτικές ανάκαμψής τους. Οι εξελίξεις από την

τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις προβολές υποδηλώνουν

ότι ο επικείμενος καθοδικός κίνδυνος που συνδέεται με τις επιπτώσεις του

κορωνοϊού στην παγκόσμια οικονομία έχει εν μέρει πραγματοποιηθεί. Με τη σειρά

του αυτό συνεπάγεται ότι η παγκόσμια δραστηριότητα εφέτος πιθανόν να είναι

ασθενέστερη από ό,τι προβλέπεται στις μακροοικονομικές προβολές Μαρτίου 2020

των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ.

Στις ΗΠΑ η οικονομική δραστηριότητα αναμενόταν να παραμείνει σταθερή

βραχυπρόθεσμα. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 2,1% σε ετήσια βάση το

δ΄ τρίμηνο του 2019, παρόμοια με τα προηγούμενα τρίμηνα. Ο ρυθμός αύξησης της

κατανάλωσης επιβραδύνθηκε περισσότερο από ό,τι αναμενόταν και οι επενδύσεις



13

πάγιου κεφαλαίου των επιχειρήσεων υποχώρησαν για τρίτο συναπτό τρίμηνο. Η

διακοπή της παραγωγής του Boeing 737 Max αναμένεται να έχει αρνητική επίδραση

στη μεταποιητική δραστηριότητα το α΄ τρίμηνο του 2020. Πιο μακροπρόθεσμα, η

ανάπτυξη αναμενόταν να υποχωρήσει στο πλαίσιο της ωρίμανσης του οικονομικού

κύκλου και της εξασθένησης της επίδρασης που είχε η φορολογική μεταρρύθμιση

του 2018. Ο ετήσιος μετρούμενος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή υποχώρησε

ελαφρά τον Φεβρουάριο σε 2,3% από 2,5% τον προηγούμενο μήνα. Αν εξαιρεθούν

τα είδη διατροφής και η ενέργεια, ο ετήσιος πληθωρισμός άγγιξε το 2,4% από 2,3%

τους προηγούμενους τέσσερις μήνες. Ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί

σταδιακά άνω του στόχου 2% της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ μέχρι το τέλος

του χρονικού ορίζοντα προβολής. Στις 3 Μαρτίου, ύστερα από έκτακτη σύσκεψη, η

Ομοσπονδιακή Τράπεζα μείωσε το επιτόκιο πολιτικής της κατά 50 μονάδες βάσης σε

1-1,25%, αναφερόμενη στους κινδύνους για την οικονομική δραστηριότητα από την

εξάπλωση του ιού. Θεσπίστηκαν περαιτέρω μέτρα, όπως η παροχή ρευστότητας και

πρόσθετες δημοσιονομικές δαπάνες, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις

της επιδημίας στην οικονομία.

Στην Κίνα η δραστηριότητα αναμένεται να αποδυναμωθεί σημαντικά το

α΄ τρίμηνο και να ανακάμψει στη συνέχεια. Μεσοπρόθεσμα το πραγματικό ΑΕΠ

αναμένεται να παραμείνει σε τροχιά σταδιακής επιβράδυνσης. Ο ετήσιος ρυθμός

αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε το 2019 σε 6,1%, από 6,6% το 2018, εξαιτίας της

μικρότερης συμβολής των επενδύσεων και του εμπορικού ισοζυγίου. Οι επιπτώσεις

από την εξάπλωση του κορωνοϊού θα αποτελέσουν το κυρίαρχο στοιχείο στο εγγύς

μέλλον, ενώ οι χαμηλότεροι δασμοί στο πλαίσιο της εμπορικής συμφωνίας με τις

ΗΠΑ αναμένεται να στηρίξουν το εμπόριο. Μεσοπρόθεσμα η πρόοδος στην

υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων αναμένεται να διευκολύνει την ομαλή

επιβράδυνση και εξισορρόπηση της κινεζικής οικονομίας. Μετά την τελευταία

ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις προβολές, τα εισερχόμενα στοιχεία

σχετικά με την Κίνα υποδηλώνουν ότι η επιβράδυνση το α΄ τρίμηνο θα μπορούσε να

είναι μεγαλύτερη από ό,τι αναμενόταν. Επιπρόσθετα, μια πιο σταδιακή επιστροφή

της παραγωγής στην κανονικότητα φανερώνει ότι η ανάκαμψη της δραστηριότητας

θα μπορούσε να απαιτήσει κάπως περισσότερο χρόνο από ό,τι προβλέπεται στις

μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020. Στη

δέσμη μέτρων οικονομικής πολιτικής που θεσπίστηκαν στην Κίνα μετά την εκδήλωση

της επιδημίας περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, μια πιο διευκολυντική νομισματική

πολιτική και πρόσθετες δημοσιονομικές δαπάνες.

Στην Ιαπωνία η οικονομική δραστηριότητα υποχώρησε σημαντικά το

δ΄ τρίμηνο, αντανακλώντας τη συμβολή αρνητικών διαταραχών, στις οποίες

συμπεριλαμβάνεται η υποχώρηση της εγχώριας ζήτησης ως αποτέλεσμα της

αύξησης του φόρου κατανάλωσης, διαταραχές στην παραγωγή εξαιτίας των ισχυρών

τυφώνων τον Οκτώβριο και η ασθενής εξωτερική ζήτηση. Οι αρνητικές δευτερογενείς

επιδράσεις από την εξάπλωση του κορωνοϊού στην Κίνα, που έπληξε την ιαπωνική

οικονομία μέσω της σημαντικής μείωσης των εσόδων από τον εισερχόμενο τουρισμό

για τον εορτασμό του Σεληνιακού Νέου Έτους, σε συνδυασμό με πρώιμες ενδείξεις

δυνητικών διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, αναμένεται να επηρεάσουν

δυσμενώς τη δραστηριότητα το α΄ τρίμηνο. Επιπλέον, οι ιαπωνικές αρχές θέσπισαν

σειρά μέτρων για να αναχαιτιστεί η εξάπλωση του κορωνοϊού που, σε συνδυασμό με



14

την πιο επιφυλακτική συμπεριφορά των καταναλωτών, αναμένεται να έχουν αρνητική

επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα. Η ιαπωνική κυβέρνηση αντέδρασε

λαμβάνοντας δύο έκτακτες δέσμες δημοσιονομικών μέτρων, στις οποίες

συμπεριλαμβάνονται και μέτρα για τη στήριξη των ΜΜΕ. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας

δήλωσε ότι παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και είναι έτοιμη να προσφέρει

ρευστότητα και να διασφαλίσει τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών. Τα

μέτρα δημοσιονομικής ώθησης που ανακοινώθηκαν από τις ιαπωνικές αρχές στα

τέλη του 2019 αναμένεται να στηρίξουν την ανάπτυξη το 2020-2021.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο η δραστηριότητα αναμενόταν να ανακάμψει το

α΄ τρίμηνο. Όμως, οι οικονομικές επιπτώσεις του κορωνοϊού είναι πιθανό να

οδηγήσουν σε εκ νέου επιβράδυνση το β΄ τρίμηνο. Ο ρυθμός αύξησης του

πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε αμετάβλητος το δ΄ τρίμηνο του 2019, αντανακλώντας τη

συνεχιζόμενη επιβράδυνση της υποκείμενης δυναμικής που είχε παρατηρηθεί τους

προηγούμενους μήνες του έτους και την ευρύτερη επιβράδυνση από το

δημοψήφισμα του 2016. Η εγχώρια ζήτηση υποχώρησε σημαντικά το δεύτερο

εξάμηνο του 2019 στο πλαίσιο του υψηλού βαθμού αβεβαιότητας που συνδεόταν με

το Brexit και την προεκλογική εκστρατεία το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Ενώ το

γενικό κλίμα βελτιώθηκε έντονα μετά το ξεκάθαρο αποτέλεσμα των εκλογών και την

επακόλουθη συντεταγμένη αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο τέλος

Ιανουαρίου, δεν αναμενόταν αποφασιστική καμπή στη δραστηριότητα το 2020,

ακόμη και πριν από την εξάπλωση του ιού, λόγω της εναπομένουσας αβεβαιότητας

όσον αφορά τις μελλοντικές εμπορικές διαπραγματεύσεις Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ.

Αντιδρώντας στην εξάπλωση του κορωνοϊού, η Τράπεζα της Αγγλίας μείωσε το

επιτόκιο πολιτικής της κατά 50 μονάδες βάσης σε 0,25% και θέσπισε πρόγραμμα

στοχευμένου δανεισμού που απευθύνεται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ενώ το

σχέδιο του προϋπολογισμού που κατέθεσε η κυβέρνηση συμπεριλαμβάνει σειρά

δημοσιονομικών μέτρων για την αντιμετώπιση του οικονομικού αντίκτυπου της

επιδημίας.

Στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, η οικονομική

δραστηριότητα αναμενόταν να υποχωρήσει από τα άνω του δυνητικού ρυθμού

ανάπτυξης επίπεδα. Αυτή η συγκράτηση του ρυθμού ανάπτυξης αντανακλούσε

κυρίως την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων στο πλαίσιο μιας πιο

προχωρημένης φάσης του κύκλου των κοινοτικών κονδυλίων, ενώ η καταναλωτική

δαπάνη αναμενόταν να υποστηριχθεί από τις εύρωστες αγορές εργασίας.

Η οικονομική δραστηριότητα στις χώρες που αποτελούν μεγάλους εξαγωγείς

βασικών εμπορευμάτων αναμενόταν να ενισχυθεί κάπως εφέτος. Στη Ρωσία η

οικονομική δραστηριότητα επιταχύνθηκε στη διάρκεια του 2019 και αναμενόταν

περαιτέρω άνοδός της, η οποία θα στηριζόταν στις πρόσθετες κοινωνικές δαπάνες

που αποφάσισε η νέα κυβέρνηση. Ωστόσο, διαφαίνονται μεγάλοι καθοδικοί κίνδυνοι,

καθώς η παγκόσμια εξάπλωση του κορωνοϊού, η πρόσφατη κατάρρευση της

συμφωνίας των χωρών ΟΠΕΚ+ και η έντονη υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου

καθιστούν τις προοπτικές ιδιαίτερα αβέβαιες. Καθοριστική για τις μεσοπρόθεσμες

προοπτικές είναι η αβεβαιότητα όσον αφορά την επιβολή πρόσθετων διεθνών

κυρώσεων, καθώς και τις προτεραιότητες πολιτικής της πρόσφατα διορισμένης

κυβέρνησης. Το ΑΕΠ είχε αναθεωρηθεί προς τα επάνω για το προσεχές διάστημα,



15

κυρίως λόγω των υψηλότερων δημόσιων δαπανών. Στη Βραζιλία, το οικονομικό

κλίμα άρχισε να βελτιώνεται το δ΄ τρίμηνο. Ωστόσο, η ανάπτυξη παραμένει

υποτονική λόγω των αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών

(συμπεριλαμβανομένου του παγώματος του προϋπολογισμού) και του αβέβαιου

εξωτερικού περιβάλλοντος, που πρόσφατα επιδεινώθηκε από την αυξανόμενη

εξάπλωση του κορωνοϊού. Ο βαθμός στον οποίο θα εφαρμοστούν πρόσθετες

απαραίτητες δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις θα επηρεάσει σημαντικά τις προοπτικές

ανάπτυξης μεσοπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες, αν δεν

αντιμετωπιστούν, θα συνεχίσουν να αποτελούν την κυριότερη πηγή κινδύνων. Ως εκ

τούτου, η συμμόρφωση προς τους δημοσιονομικούς κανόνες, όπως το ανώτατο όριο

δαπανών, καθιστά λιγότερο πιθανή την υιοθέτηση μεγάλης δέσμης μέτρων

δημοσιονομικής τόνωσης.

Στην Τουρκία, τα επίπεδα δραστηριότητας εξακολουθούν να ανακάμπτουν

έντονα ύστερα από την πρόσφατη ύφεση που σχετιζόταν με την κρίση. Ο

ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ κινήθηκε σε θετικό έδαφος το

γ΄ τρίμηνο και ενισχύθηκε περαιτέρω το δ΄ τρίμηνο του 2019. Η επεκτατική

δημοσιονομική πολιτική και η ταχεία πιστωτική επέκταση αποτέλεσαν τις κινητήριες

δυνάμεις της εύρωστης αύξησης της κατανάλωσης των νοικοκυριών και της

σταθεροποίησης των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα. Και στις δύο περιπτώσεις

αναμένεται να συνεχίσουν να ενισχύουν την ανάπτυξη εφέτος. Όμως, οι ρυθμοί

ανάπτυξης παραμένουν σχετικά χαμηλοί για τα ιστορικά δεδομένα, λαμβάνοντας

υπόψη την εξασθένηση του δυναμικού της οικονομίας.

Στα τέλη του 2019 είχαν παρουσιαστεί ενδείξεις σταθεροποίησης του

παγκόσμιου εμπορίου. Οι παγκόσμιες εισαγωγές αποδείχθηκαν ισχυρότερες, σε

μεγάλο βαθμό λόγω της σημαντικής αύξησης των εισαγωγών στην Τουρκία, την Κίνα

και άλλες ΑΟΑ. Αντιθέτως, τα χαμηλότερα από το αναμενόμενο στοιχεία σχετικά με

τις εισαγωγές για τις προηγμένες οικονομίες το δ΄ τρίμηνο του 2019 αντανακλούσαν

μια σειρά ιδιοσυγκρατικών διαταραχών που αναμένεται να τερματιστούν

βραχυπρόθεσμα. Στην Ιαπωνία, αυτοί οι παράγοντες συνδέονται με τον περιορισμό

της εγχώριας ζήτησης ύστερα από την αύξηση του φόρου κατανάλωσης και τις

επιπτώσεις ενός ισχυρού τυφώνα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ αντανακλούν

τη σταδιακή ανάλωση αποθεμάτων που είχαν συσσωρευθεί το προηγούμενο

διάστημα. Η αποκλίνουσα εξέλιξη του εμπορίου μεταξύ προηγμένων οικονομιών και

ΑΟΑ ήταν επίσης εμφανής και στα στοιχεία για το εμπόριο αγαθών. Συνολικά, οι

παγκόσμιες εισαγωγές αγαθών περιορίστηκαν κατά 0,7% το δ΄ τρίμηνο του 2019 (βλ.

Διάγραμμα 2). Ωστόσο, η εξάπλωση του κορωνοϊού αναμένεται να καθυστερήσει τη

σταθεροποίηση του παγκόσμιου εμπορίου, επηρεάζοντας αρνητικά κυρίως τη

μεταποίηση παγκοσμίως, όπως φανερώνουν τα πιο πρόσφατα στοιχεία ερευνών.

Καθώς ο ιός εξακολουθεί να εξαπλώνεται διεθνώς, οι επιπτώσεις στο εμπόριο θα

είναι πιο σημαντικές από ό,τι προβλέπεται στις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ τον Μάρτιο του 2020.



16

Διάγραμμα 2 Δείκτες ερευνών και παγκόσμιο εμπόριο αγαθών (χωρίς τη ζώνη του ευρώ)

(αριστερή κλίμακα: τριμηνιαίος ρυθμός μεταβολής, δεξιά κλίμακα: δείκτες διάχυσης)

Πηγές: Markit, CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis και υπολογισμοί ΕΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος 2020 για τους δείκτες PMI και Δεκέμβριος 2019 για τις παγκόσμιες εισαγωγές

αγαθών. Οι δείκτες και τα στοιχεία αφορούν το παγκόσμιο σύνολο χωρίς τη ζώνη του ευρώ.

Η πρόσφατη υπογραφή της λεγόμενης εμπορικής συμφωνίας πρώτου

σταδίου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας προσφέρει μια ανάπαυλα από τις εμπορικές

εντάσεις. Στο πλαίσιο της συμφωνίας και οι δύο χώρες μείωσαν τους διμερείς

εμπορικούς δασμούς τους και η Κίνα δεσμεύθηκε να αγοράσει επιπλέον αγαθά και

υπηρεσίες αξίας 200 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ από τις ΗΠΑ την επόμενη διετία. Αν και

αυτή η μερική αποκλιμάκωση της εμπορικής σύγκρουσης των δύο χωρών στηρίζει

την ανάκαμψη της μεταποιητικής δραστηριότητας και του εμπορίου σε παγκόσμιο

επίπεδο, εξακολουθεί να υπάρχει υψηλή αβεβαιότητα ως προς τη μελλοντική πορεία

των εμπορικών πολιτικών παγκοσμίως.

Οι προοπτικές του παγκόσμιου εμπορίου παραμένουν υποτονικές με βάση τα

ιστορικά δεδομένα, καθώς η εισοδηματική ελαστικότητα του εμπορίου

αναμένεται να παραμείνει κάτω από τη “νέα κανονικότητα” της μίας μονάδας.2

Αυτό αντανακλά έναν συνδυασμό παραγόντων, όπως π.χ. οι υψηλότεροι δασμοί και

η αυξημένη αβεβαιότητα πολιτικής. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020, η παγκόσμια αύξηση των εισαγωγών

(χωρίς τη ζώνη του ευρώ) αναμένεται να επιταχυνθεί σταδιακά από 0,3% πέρυσι σε

1,4% το 2020 και να φθάσει σε 2,6% και 2,7% το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Η

εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να

αυξηθεί κατά 1,6% εφέτος και να επιταχυνθεί σε 2,5% και 2,6% το 2021 και το 2022

αντίστοιχα. Ενώ οι προβολές για την εξωτερική ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της

ζώνης του ευρώ για το 2020 έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω σε σύγκριση με τις


Δεκεμβρίου 2019, αυτή η αναθεώρηση σχετίζεται κυρίως με τις καλύτερες του

αναμενόμενου επιδόσεις του δεύτερου εξαμήνου του 2019, καθώς και τις υψηλότερες

διμερείς εισαγωγές μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ως αποτέλεσμα των χαμηλότερων δασμών

2 Βλ. για παράδειγμα, IRC Trade Task Force “Understanding the weakness in global trade – What is the

new normal?”, Occasional Paper Series, No 178, ECB, September 2016.

42

44

46

48

50

52

54

56

58

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Global merchandise imports (left-hand scale)

Average global merchandise imports, 1991-2019 (left-hand scale)

Global PMI, manufacturing output (right-hand scale)

Global PMI, new export orders (right-hand scale)

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecbop178.en.pdf

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/scpops/ecbop178.en.pdf



17

στο πλαίσιο της συμφωνίας πρώτου σταδίου. Καθώς αυτή η συμφωνία υποστηρίζει

κυρίως τις διμερείς εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών, δεν θεωρείται

ένδειξη υψηλότερης εξωτερικής ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται

στη ζώνη του ευρώ. Λαμβανομένων υπόψη αυτών των παραγόντων, η εξωτερική

ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ στις προβολές του Μαρτίου

αναμένεται να είναι γενικώς σύμφωνη με τις προβολές του Δεκεμβρίου για το 2020

και το 2021. Οι εξελίξεις από την τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη

στοιχείων στις προβολές υποδηλώνουν ότι η παγκόσμια εξάπλωση της επιδημίας

του κορωνοϊού επιδρά αρνητικά στο παγκόσμιο εμπόριο και επομένως και στην

εξωτερική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες της ζώνης του ευρώ. Εάν ληφθούν

υπόψη και αυτές οι εξελίξεις, τότε οι παγκόσμιες εισαγωγές και η εξωτερική ζήτηση

για αγαθά και υπηρεσίες της ζώνης του ευρώ θα είναι ασθενέστερες από ό,τι

προβλέπεται στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του

Μαρτίου 2020.

Οι κίνδυνοι για τις προοπτικές της παγκόσμιας δραστηριότητας έχουν

μεταβληθεί, αλλά παραμένουν κυρίως καθοδικοί. Ο νέος και επί του παρόντος

μεγαλύτερος καθοδικός κίνδυνος αφορά τις δυνητικά ευρύτερες και πιο μακροχρόνιες

επιπτώσεις της εξάπλωσης της επιδημίας του κορωνοϊού. Οι εξελίξεις στην

παγκόσμια οικονομία από την τελευταία ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων

στις προβολές υποδηλώνουν ότι αυτός ο καθοδικός κίνδυνος έχει ήδη υλοποιηθεί εν

μέρει.3 Οι καθοδικοί κίνδυνοι που οφείλονται στις εμπορικές εντάσεις έχουν

υποχωρήσει κάπως μετά την υπογραφή της συμφωνίας πρώτου σταδίου, αλλά η

αβεβαιότητα ως προς τη μελλοντική πορεία των παγκόσμιων εμπορικών πολιτικών

παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Ο κίνδυνος του Brexit χωρίς συμφωνία έχει μετατεθεί

για το τέλος του έτους και θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων

ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου ως προς τη μελλοντική τους σχέση. Επιπλέον, μια

εντονότερη επιβράδυνση στην Κίνα θα αντιμετωπιζόταν ολοένα δυσκολότερα με

μέτρα τόνωσης της οικονομίας και θα αποτελούσε πρόκληση για την τρέχουσα

διαδικασία εξισορρόπησης. Η ανατιμολόγηση των κινδύνων από τις

χρηματοπιστωτικές αγορές μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στην παγκόσμια

δραστηριότητα, ιδίως στις ΑΟΑ.

Εξελίξεις στις τιμές διεθνώς

Οι τιμές του πετρελαίου έχουν μειωθεί σημαντικά, καθώς εντάθηκε η ανησυχία

για την παγκόσμια ζήτηση στο πλαίσιο της εξάπλωσης της επιδημίας. Οι

διαφωνίες μεταξύ των μελών της συμμαχίας ΟΠΕΚ+ ως προς τις περικοπές της

παραγωγής ενέτειναν περαιτέρω αυτή τη μείωση. Αρχικά οι τιμές του πετρελαίου

δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα από την είδηση για την επιδημία στην Κίνα στα τέλη

Ιανουαρίου. Ανέκαμψαν κάπως για σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά άρχισαν να

υποχωρούν με την εξάπλωση του ιού σε όλο τον κόσμο. Στις αρχές Μαρτίου

κατέρρευσε η συμμαχία ΟΠΕΚ+ μεταξύ των χωρών του ΟΠΕΚ και ορισμένων

χωρών που δεν αποτελούν μέλη του οργανισμού, καθώς η Ρωσία αρνήθηκε να

3 Περισσότερες λεπτομέρειες για τα σενάρια κινδύνου βλ. στο Πλαίσιο 3 των μακροοικονομικών

προβολών των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Μάρτιος 2020.



18

περιορίσει την παραγωγή πετρελαίου. Η Σαουδική Αραβία απάντησε

ανακοινώνοντας αύξηση της παραγωγής και προσφέροντας καλύτερες τιμές

προκειμένου να αποκτήσει μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς. Αυτό είχε σαν

αποτέλεσμα να σημειωθεί μία από τις μεγαλύτερες πτώσεις της τιμής του πετρελαίου

μέσα σε μία ημέρα που έχουν ποτέ καταγραφεί.

Στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020 οι τιμές του πετρελαίου αναμενόταν να παραμείνουν σχετικά σταθερές

κατά τον χρονικό ορίζοντα προβολής. Η μείωση των άμεσων (spot) τιμών

μετατόπισε το τμήμα της καμπύλης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί

των τιμών του πετρελαίου που αφορά τις βραχείες διάρκειες περισσότερο προς τα

κάτω σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες διάρκειες, οδηγώντας σε άμβλυνση της

καμπύλης κατά τον χρονικό ορίζοντα προβολής. Σε σύγκριση με τις


Δεκεμβρίου 2019, οι παραδοχές για τις τιμές του πετρελαίου ήταν 5,5%, 3,2% και

2,5% χαμηλότερες για το 2020, το 2021 και το 2022 αντίστοιχα. Από την τελευταία

ημερομηνία για τη συμπερίληψη στοιχείων στις προβολές του Μαρτίου, η τιμή του

πετρελαίου έχει υποχωρήσει σημαντικά και η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent

διαμορφώθηκε στις 11 Μαρτίου στα 34,5 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι.

Ο παγκόσμιος πληθωρισμός παραμένει υποτονικός, αντανακλώντας τη

δυναμική της ανάπτυξης. Στις χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας

και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή σημείωσε μικρή

άνοδο σε 2,1% τον Δεκέμβριο του 2019 από 1,8% τον προηγούμενο μήνα (βλ.

Διάγραμμα 3). Ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας σημείωσε άνοδο τον

Δεκέμβριο, αφού είχε κινηθεί αρνητικά τους τέσσερις προηγούμενους μήνες, ενώ οι

τιμές των ειδών διατροφής παρέμειναν σχετικά σταθερές. Στο μεταξύ, ο ετήσιος

πυρήνας του πληθωρισμού ΔΤΚ (χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της

ενέργειας) παρέμεινε αμετάβλητος από τον προηγούμενο μήνα στο 2,1%.

Διάγραμμα 3 Πληθωρισμός τιμών καταναλωτή ΟΟΣΑ

(ετήσιος ρυθμός, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: ΟΟΣΑ και υπολογισμοί ΕΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Ιανουάριος 2020.

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Energy contribution

Food contribution

Contribution of all components except food and energy

Inflation excluding food and energy

Inflation including all components


Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

19

2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

Η αντίληψη των κινδύνων παγκοσμίως επιδεινώθηκε έντονα και η μεταβλητότητα των

αγορών αυξήθηκε απότομα, καθώς ο κορωνοϊός (COVID-19) εξαπλώθηκε σε όλο τον

κόσμο προς το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου (12.12.2019 έως 11.3.2020). Τα

μακροπρόθεσμα επιτόκια μηδενικού κινδύνου της ζώνης του ευρώ υποχώρησαν

αισθητά, σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από ό,τι στην αρχή της περιόδου, ενώ οι

διαφορές αποδόσεων μεταξύ των κρατικών ομολόγων στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκαν

αισθητά προς τα τέλη της εξεταζόμενης περιόδου. Η καμπύλη των προθεσμιακών

επιτοκίων του δείκτη ΕΟΝΙΑ μετατοπίστηκε απότομα προς τα κάτω και αναστράφηκε

στις βραχυμεσοπρόθεσμες διάρκειες, πράγμα που υποδηλώνει ότι οι αγορές

αναμένουν περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Συμβαδίζοντας με την

απότομη άνοδο της παγκόσμιας αποστροφής των επενδυτών προς τον κίνδυνο, οι

τιμές των μετοχών στη ζώνη του ευρώ υποχώρησαν έντονα, ενώ οι διαφορές

αποδόσεων των κρατικών και εταιρικών ομολόγων διευρύνθηκαν. Σε ευμετάβλητες

αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σημαντικά έναντι των νομισμάτων 38

από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ.

Οι μακροπρόθεσμες αποδόσεις κρατικών ομολόγων μειώθηκαν σημαντικά στη

ζώνη του ευρώ συνολικά και παγκοσμίως (βλ. Διάγραμμα 4) υπό συνθήκες

υψηλής μεταβλητότητας. Οι διακυμάνσεις των μέσων αποδόσεων των κρατικών

ομολόγων της ζώνης του ευρώ μπορούν να χωριστούν σε τρεις επιμέρους φάσεις.

Από τις 12 Δεκεμβρίου 2019 έως τα μέσα Ιανουαρίου του 2020 οι αποδόσεις

αυξήθηκαν ελαφρώς, λόγω της βελτιωμένης παγκόσμιας διάθεσης για ανάληψη

κινδύνων και κάποιας εκτιμώμενης υποχώρησης των μακροοικονομικών δεικτών. Στη

διάρκεια της δεύτερης φάσης και μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου 2020, οι εξελίξεις σχετικά

με τον κορωνοϊό και τα απογοητευτικά μακροοικονομικά στοιχεία οδήγησαν σε

επιδείνωση της διάθεσης για ανάληψη κινδύνων και οι αποδόσεις των κρατικών

ομολόγων άρχισαν να υποχωρούν κατά μέσο όρο. Στην πιο πρόσφατη φάση, οι

αποδόσεις των κρατικών ομολόγων υπέστησαν περαιτέρω σημαντική μείωση,

καθώς ο κορωνοϊός άρχισε να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο και οι ανησυχίες

σχετικά με τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του άρχισαν να προκαλούν

αναταράξεις στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές. Κατά την εξεταζόμενη

περίοδο συνολικά, η σταθμισμένη ως προς το ΑΕΠ απόδοση των δεκαετών κρατικών

ομολόγων της ζώνης του ευρώ υποχώρησε κατά 33 μονάδες βάσης, επιστρέφοντας

σε αρνητικά επίπεδα (-0,12%). Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων στις

ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο επίσης μειώθηκαν, σε 0,88% και 0,27% (μειωμένες

κατά 102 και 54 μονάδες βάσης) αντίστοιχα, αντανακλώντας κυρίως τις παγκόσμιες

ανησυχίες σχετικά με τον κορωνοϊό και την αναμενόμενη αντίδραση της νομισματικής

πολιτικής, σε συνδυασμό με τη στροφή των επενδυτών προς ασφαλέστερες

τοποθετήσεις σε περιουσιακά στοιχεία μηδενικού κινδύνου.



20

Διάγραμμα 4 Αποδόσεις δεκαετών κρατικών ομολόγων

(ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Ημερήσια στοιχεία. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 12.9.2019. Πιο πρόσφατες

παρατηρήσεις: 11.3.2020.

Συμβαδίζοντας με τη μεταβαλλόμενη διάθεση για ανάληψη κινδύνων, οι

διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι των

επιτοκίων των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας (overnight

index swap – OIS) αυξήθηκαν σε ορισμένες χώρες, με αξιοσημείωτη εξαίρεση

τη Γερμανία (βλ. Διάγραμμα 5). Ειδικότερα, οι διαφορές αποδόσεων των δεκαετών

κρατικών ομολόγων της Ελλάδος, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας

αυξήθηκαν κατά 45, 25, 15 και 32 μονάδες βάσης σε 1,87, 1,64, 0,77 και 0,67

ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα. Αντίθετα, στη Γερμανία η διαφορά αποδόσεων του

δεκαετούς κρατικού ομολόγου μειώθηκε κατά 10 μ.β. σε -0,32 της ποσοστιαίας

μονάδας, ενώ στη Γαλλία παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερή, σε 0,08 της

ποσοστιαίας μονάδας. Η σταθμισμένη ως προς το ΑΕΠ διαφορά αποδόσεων του

δεκαετούς ομολόγου της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε κατά 5 μ.β. σε 0,31 της

ποσοστιαίας μονάδας.

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20

GDP-weighted euro area average

United Kingdom

United States

Germany



21

Διάγραμμα 5 Διαφορές αποδόσεων των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι

του επιτοκίου OIS

(ποσοστιαίες μονάδες)


Σημειώσεις: Για τον υπολογισμό της διαφοράς αποδόσεων αφαιρείται το δεκαετές επιτόκιο OIS από την απόδοση του δεκαετούς

κρατικού ομολόγου. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 12.9.2019. Πιο πρόσφατες

παρατηρήσεις: 11.3.2020.

Ο δείκτης EONIA και το νέο βραχυπρόθεσμο επιτόκιο αναφοράς του ευρώ

(€STR) διαμορφώθηκαν σε -45 και -54 μ.β. κατά μέσο όρο την εξεταζόμενη

περίοδο.4 Η υπερβάλλουσα ρευστότητα μειώθηκε ελαφρώς την εξεταζόμενη

περίοδο κατά 22 δισεκ. ευρώ σε περίπου 1.770 δισεκ. ευρώ. Η εξέλιξη αυτή

αντανακλά κυρίως τις οικειοθελείς αποπληρωμές από τη δεύτερη σειρά στοχευμένων

πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ II) και, σε μικρότερο

βαθμό, μια αύξηση των αυτόνομων παραγόντων απορρόφησης ρευστότητας, που

αντιστάθμισαν την αυξημένη ρευστότητα από την επανέναρξη των καθαρών αγορών

περιουσιακών στοιχείων από το Ευρωσύστημα την 1.11.2019.

Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων EONIA μετατοπίστηκε προς τα κάτω

και είχε αντιστραφεί στις βραχυμεσοπρόθεσμες διάρκειες μέχρι το τέλος της

εξεταζόμενης περιόδου (βλ. Διάγραμμα 6). Παρόλο που η καμπύλη ήταν αρχικά

σχεδόν οριζόντια στις βραχυμεσοπρόθεσμες διάρκειες, στο τέλος της εξεταζόμενης

περιόδου έφθασε σε -0,60% στα μέσα Μαΐου 2020, και στο χαμηλό επίπεδο του

- 0,72% τον Απρίλιο του 2021. Παρά τις μειώσεις αυτές, η καμπύλη των

προθεσμιακών επιτοκίων EONIA παραμένει πάνω από τα επίπεδα που είχαν

καταγραφεί το καλοκαίρι του 2019. Συνολικά, οι συμμετέχοντες στην αγορά

εξακολουθούν να αναμένουν παρατεταμένη περίοδο χαμηλών και αρνητικών

επιτοκίων.

4 Η μεθοδολογία προσδιορισμού του EONIA άλλαξε στις 2.10.2019 και πλέον υπολογίζεται ως το €STR

προσαυξημένο κατά ένα σταθερό περιθώριο 8,5 μονάδων βάσης. Βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Goodbye

EONIA, welcome €STR!”, Economic Bulletin, Issue 7, ECB, 2019.

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20

GDP-weighted euro area average

Germany

France

Italy

Spain

Portugal

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2019/html/ecb.ebbox201907_01~b4d59ec4ee.en.html

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2019/html/ecb.ebbox201907_01~b4d59ec4ee.en.html



22

Διάγραμμα 6 Προθεσμιακά επιτόκια EONIA

(ποσοστά % ετησίως)


Οι τιμές των μετοχών της ζώνης του ευρώ άρχισαν να υποχωρούν αισθητά στα

τέλη Φεβρουαρίου υπό συνθήκες αυξημένων ασφαλίστρων κινδύνων (βλ.

Διάγραμμα 7). Οι τιμές των μετοχών στη ζώνη του ευρώ και παγκοσμίως αυξήθηκαν

περαιτέρω κατά το πρώτο διάστημα της εξεταζόμενης περιόδου και έφθασαν σε νέα

ιστορικώς υψηλά επίπεδα σε ορισμένα τμήματα της αγοράς. Οι αγορές μετοχών

υπέστησαν αρχικά μια βραχύβια μείωση στα τέλη Ιανουαρίου, όταν άρχισαν να

εντείνονται οι ανησυχίες για τον κορωνοϊό, αλλά περιορίζονταν κυρίως στην Κίνα.

Τελικά, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν απότομα συνολικά, καθώς ο κορωνοϊός

εξαπλώθηκε εκτός Κίνας και η απροθυμία ανάληψης κινδύνων και η αβεβαιότητα

αυξήθηκαν παράλληλα στα τέλη Φεβρουαρίου. Συγκεκριμένα, οι τιμές των μετοχών

των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ) στη ζώνη του ευρώ μειώθηκαν κατά

19% την περίοδο 21.2.2020-11.3.2020, ενώ των τραπεζών υποχώρησαν κατά 30%.

Στις ΗΠΑ, οι τιμές των μετοχών των ΜΧΕ και των τραπεζών υποχώρησαν κατά 12%

και 36% αντίστοιχα. Η τεκμαιρόμενη μεταβλητότητα της αγοράς μετοχών αυξήθηκε

κατακόρυφα στη ζώνη του ευρώ και παγκοσμίως.

-0.75

-0.50

-0.25

0.00

0.25

0.50

2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027

11 March 2020

12 December 2019



23

Διάγραμμα 7 Δείκτες τιμών μετοχών στη ζώνη του ευρώ και τις ΗΠΑ

(δείκτης: 1 Ιανουαρίου 2015 = 100)


Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 12.9.2019. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις:

11.3.2020.

Αφού παρέμειναν σχετικά σταθερές για κάποιο χρονικό διάστημα, οι διαφορές

αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων που έχουν εκδώσει χρηματοπιστωτικές

και μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκαν

απότομα στα τέλη Φεβρουαρίου, καθώς ο κορωνοϊός εξαπλώθηκε εκτός Κίνας

(βλ. Διάγραμμα 8). Στις 21.2.2020, οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων των

ΜΧΕ επενδυτικής βαθμίδας και των ομολόγων του χρηματοπιστωτικού τομέα έναντι

του επιτοκίου μηδενικού κινδύνου αυξήθηκαν κατά 42 και 53 μ.β. αντίστοιχα και

διαμορφώθηκαν σε 104 και 127 μ.β. Αυτή η διεύρυνση αντανακλά την επιδείνωση

της διάθεσης για ανάληψη κινδύνων, όπως παρατηρείται και στην αγορά μετοχών.

Ταυτόχρονα, οι πιστοληπτικές διαβαθμίσεις και οι μετρήσεις της συχνότητας

αναμενόμενης αθέτησης υποχρεώσεων παρέμειναν γενικά αμετάβλητες.

25

50

75

100

125

150

175

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20

Euro area banks

Euro area NFCs

US banks

US NFCs



24

Διάγραμμα 8 Διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ

(μονάδες βάσης)

Πηγές: Δείκτες iBoxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Οι διαφορές αποδόσεων υπολογίζονται ως περιθώρια ανταλλαγής περιουσιακών στοιχείων με επιτόκιο μηδενικού

κινδύνου. Οι δείκτες περιλαμβάνουν ομόλογα με διαφορετικές διάρκειες (αλλά με εναπομένουσα διάρκεια τουλάχιστον ένα έτος) με

αξιολόγηση επενδυτικής βαθμίδας. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις 12.12.2019. Πιο

πρόσφατες παρατηρήσεις: 11.3.2020.

Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ενισχύθηκε σημαντικά σε όρους

σταθμισμένης ως προς το εξωτερικό εμπόριο ισοτιμίας (βλ. Διάγραμμα 9) εν

μέσω αυξημένης μεταβλητότητας. Η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική

ισοτιμία του ευρώ, μετρούμενη έναντι των νομισμάτων 38 από τους σημαντικότερους

εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ, ανατιμήθηκε κατά 2,6% την εξεταζόμενη

περίοδο. Όσον αφορά τις εξελίξεις στις διμερείς συναλλαγματικές ισοτιμίες, το ευρώ

ενισχύθηκε σημαντικά έναντι του δολαρίου ΗΠΑ (κατά 1,8%), αν και σε περιβάλλον

αυξημένης μεταβλητότητας. Το δολάριο ΗΠΑ είχε ενισχυθεί το πρώτο δεκαπενθήμερο

του Φεβρουαρίου, εν μέρει λόγω της αυξημένης αβεβαιότητας όσον αφορά τις

προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά άρχισε να υποχωρεί στα τέλη

Φεβρουαρίου, αντανακλώντας τις προσδοκίες για χαλάρωση της νομισματικής

πολιτικής στις ΗΠΑ, μία τάση που συνεχίστηκε μετά τη μείωση του επιτοκίου που

εφάρμοσε η ομοσπονδιακή τράπεζα στις αρχές Μαρτίου και καθώς οι εξελίξεις για

την εξάπλωση του κορωνοϊού εξακολουθούσαν να επιδεινώνονται. Παράλληλα, το

ευρώ ανατιμήθηκε πολύ έναντι της λίρας Αγγλίας (κατά 3,7%) και ενισχύθηκε σε

σχέση με τα περισσότερα άλλα νομίσματα, συμπεριλαμβανομένων των νομισμάτων

κρατών-μελών της ΕΕ που δεν συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ και των σημαντικών

αναδυόμενων οικονομιών. Το ευρώ υποτιμήθηκε σημαντικά έναντι του φράγκου

Ελβετίας (κατά 3,2%) και του γιεν Ιαπωνίας (κατά 2,0%), συμβαδίζοντας με τη

μείωση της προθυμίας των επενδυτών να αναλάβουν κινδύνους.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20

Financial corporate bond spreads

NFC bond spreads



25

Διάγραμμα 9 Μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι επιλεγμένων νομισμάτων

(ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Η ΣΣΙ-38 είναι η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των νομισμάτων 38 από τους

σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της ζώνης του ευρώ. Θετική (αρνητική) μεταβολή αντιστοιχεί σε ανατίμηση (υποτίμηση) του

ευρώ. Όλες οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες στις 11.3.2020.

-8 -4 0 4 8 12 16 20 24

Croatian kunaIndian rupeeBrazilian realTaiwan dollarRomanian leuDanish krone

Hungarian forintIndonesian rupiahSouth Korean won

Turkish liraRussian roubleSwedish kronaCzech koruna

Polish zlotyJapanese yen

Swiss francPound sterling

US dollarChinese renminbi

EER-38

Since 12 December 2019

Since 11 March 2019


Οικονομική δραστηριότητα

26

3 Οικονομική δραστηριότητα

Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ παρέμεινε χαμηλός σε

0,1% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο του 2019, έναντι 0,3% το προηγούμενο

τρίμηνο, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη υποτονικότητα του τομέα της μεταποίησης

και την επιβραδυνόμενη άνοδο των επενδύσεων. Τα εισερχόμενα οικονομικά στοιχεία

και τα στοιχεία των ερευνών υποδηλώνουν ότι η αναπτυξιακή δυναμική στη ζώνη του

ευρώ βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Ωστόσο, δεν αντανακλούν ακόμη πλήρως τις

εξελίξεις που συνδέονται με τον κορωνοϊό (COVID-19), ο οποίος άρχισε να

εξαπλώνεται στην ηπειρωτική Ευρώπη στο τέλος Φεβρουαρίου και επηρέασε

δυσμενώς την οικονομική δραστηριότητα. Σε ένα μεσοπρόθεσμο ορίζοντα στον οποίο

θα έχουν εκλείψει οι διαταράξεις της δυσλειτουργίας λόγω της εξάπλωσης του

κορωνοϊού, ο ρυθμός ανάπτυξης της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ισχυροποιηθεί εκ

νέου, υποστηριζόμενος από τις ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, την κατεύθυνση

της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ και την αναμενόμενη επανεκκίνηση

της παγκόσμιας δραστηριότητας. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020 για τη ζώνη του ευρώ, το ετήσιο

πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 0,8% το 2020, 1,3% το 2021 και 1,4%

το 2022. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του

Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019, οι προοπτικές για την αύξηση του

πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,3 της ποσοστιαίας

μονάδας για το 2020 και κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2021, κυρίως λόγω

του κορωνοϊού, αν και η πρόσφατη ταχεία εξάπλωση του ιού στη ζώνη του ευρώ

αντανακλάται μόνο εν μέρει. Συνεπώς, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές

για την ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ είναι σαφώς καθοδικοί. Η εξάπλωση του

κορωνοϊού αποτελεί μια νέα και σημαντική πηγή καθοδικού κινδύνου για τις

προοπτικές της ανάπτυξης επιπρόσθετα προς τους κινδύνους που συνδέονται με

γεωπολιτικούς παράγοντες, την άνοδο του προστατευτισμού και τις ευπάθειες σε

αναδυόμενες αγορές.

Η οικονομική ανάπτυξη της ζώνης του ευρώ επιβραδύνθηκε το δ΄ τρίμηνο του

2019, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη υποτονικότητα του μεταποιητικού

τομέα. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,1% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο

του 2019, έναντι 0,3% το προηγούμενο τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 10). Η

υποτονικότητα της ανάπτυξης το δ΄ τρίμηνο ήταν αποτέλεσμα της έντονης

συρρίκνωσης του μεταποιητικού τομέα, ενώ οι τομείς των υπηρεσιών και των

κατασκευών εξακολούθησαν να εμφανίζουν ισχυρότερη δυναμική. Η εγχώρια ζήτηση

συνέβαλε θετικά στην ανάπτυξη (κατά 1,0 ποσοστιαία μονάδα), ενώ οι καθαρές

εξαγωγές και οι μεταβολές των αποθεμάτων συνέβαλαν αρνητικά (κατά 0,8 και 0,1

της ποσοστιαίας μονάδας αντίστοιχα). Συνολικά, η αύξηση του προϊόντος το

δ΄ τρίμηνο οδήγησε σε ετήσια αύξηση του ΑΕΠ ύψους 1,2% το 2019, από 1,9% το

2018.



27

Διάγραμμα 10

Πραγματικό ΑΕΠ ζώνης ευρώ και συνιστώσες αυτού

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές και τριμηνιαίες συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: δ΄ τρίμηνο 2019.

Η απασχόληση εξακολούθησε να αυξάνεται το δ΄ τρίμηνο του 2019, με ρυθμό

ανόδου 0,3% σε τριμηνιαία βάση (βλ. Διάγραμμα 11). Στις περισσότερες χώρες

της ζώνης του ευρώ σημειώθηκε αύξηση της απασχόλησης, η οποία ωστόσο ήταν

περισσότερο επικεντρωμένη στους τομείς των κατασκευών και των υπηρεσιών. Η

απασχόληση είναι σήμερα σχεδόν 4,3% υψηλότερη από το προ της κρίσης ανώτατο

επίπεδο, που είχε καταγραφεί το α΄ τρίμηνο του 2008. Λαμβάνοντας υπόψη την πιο

πρόσφατη αύξηση, έχει σημειωθεί σωρευτική άνοδος της απασχόλησης στη ζώνη

του ευρώ και ο αριθμός των εργαζομένων έχει αυξηθεί κατά 12,0 εκατ. άτομα έναντι

του β΄ τριμήνου του 2013, όταν είχε καταγραφεί το κατώτατο επίπεδο απασχόλησης.

Η θετική εξέλιξη του ρυθμού αύξησης της απασχόλησης το δ΄ τρίμηνο του 2019

έρχεται σε αντίθεση με το περιβάλλον μέσα στο οποίο σημειώνεται, δηλ. την

εξασθένηση της πραγματικής δραστηριότητας, με μείωση της παραγωγικότητας της

εργασίας ανά απασχολούμενο κατά 0,2%. Η υψηλότερη από το αναμενόμενο αύξηση

της απασχόλησης στη ζώνη του ευρώ ενδεχομένως συνάδει και με την ανθεκτικότητα

της εγχώριας ζήτησης, που χαρακτηρίζεται από υψηλότερη ένταση εργασίας, σε

σύγκριση με τον τομέα του εξωτερικού εμπορίου, που χαρακτηρίζεται από

χαμηλότερη ένταση εργασίας και σημείωσε ασθενέστερη αύξηση.

Παρά τα σταθερά επίπεδα των πρόσφατων βραχυχρόνιων δεικτών της αγοράς

εργασίας το α΄ τρίμηνο του 2020 μέχρι στιγμής, η βραχυχρόνια δυναμική της

απασχόλησης εξακολουθεί να εξαρτάται από τις επιπτώσεις του κορωνοϊού. Το

ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώ διαμορφώθηκε σε 7,4% τον Ιανουάριο του

2020, παραμένοντας αμετάβλητο από το δ΄ τρίμηνο του 2019 στο χαμηλότερο

επίπεδο που έχει καταγράψει από τον Ιούλιο του 2008. Δείκτες ερευνών

υποδηλώνουν περαιτέρω αυξήσεις της απασχόλησης το α΄ τρίμηνο του 2020, με τον

σύνθετο Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την απασχόληση να παραμένει

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

GDP at market prices

Private consumption

Government consumption

Gross fixed capital formation

Net exports

Changes in inventories



28

γενικά σταθερός σε 51,4 τον Φεβρουάριο του 2020, έναντι 51,4 τον Ιανουάριο του

2020 και 51,3 το δ΄ τρίμηνο του 2019.


Απασχόληση στη ζώνη του ευρώ, PMI για την απασχόληση και την ανεργία

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές, δείκτες διάχυσης, ποσοστά εργατικού δυναμικού)

Πηγές: Eurostat, Markit και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) εκφράζεται ως απόκλιση από την τιμή 50 διαιρούμενη διά του 10. Πιο

πρόσφατες παρατηρήσεις: δ΄ τρίμηνο 2019 για την απασχόληση, Φεβρουάριος 2020 για τον PMI και Ιανουάριος 2020 για το ποσοστό

ανεργίας.

Η ιδιωτική κατανάλωση εξακολούθησε να αυξάνεται το δ΄ τρίμηνο του 2019, αν

και με βραδύτερο ρυθμό σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο. Η ιδιωτική

κατανάλωση αυξήθηκε κατά 0,1% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο του 2019, μετά

από κάπως ισχυρότερη άνοδο το γ΄ τρίμηνο. Η πρόσφατη συγκράτηση της δαπάνης

των νοικοκυριών αντανακλούσε εν μέρει ημερολογιακές επιδράσεις τον Δεκέμβριο. Η

άνοδος της απασχόλησης ενισχύθηκε το δ΄ τρίμηνο του 2019 σε ένα περιβάλλον

ισχυρών μισθολογικών αυξήσεων. Το γεγονός αυτό συνεπάγεται σταθερή αύξηση

του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών και υποστηρίζει την

εμπιστοσύνη και τις δαπάνες των καταναλωτών. Επιπλέον, ενώ οι συνθήκες

χρηματοδότησης παραμένουν πολύ ευνοϊκές, η καθαρή θέση των νοικοκυριών

βελτιώθηκε το γ΄ τρίμηνο του 2019.

Οι διαθέσιμοι βραχυχρόνιοι δείκτες υποδηλώνουν κάποια ανθεκτικότητα της

ιδιωτικής κατανάλωσης στις αρχές του 2020, η οποία όμως είναι άμεσα

συναρτημένη με την εξάπλωση του κορωνοϊού στην Ευρώπη. Πρόσφατα

στοιχεία για τις λιανικές πωλήσεις δείχνουν συγκρατημένη, αλλά σταθερή αύξηση της

καταναλωτικής δαπάνης, με κάποια μεταβλητότητα γύρω στην αλλαγή του έτους. Ο

όγκος των λιανικών πωλήσεων αυξήθηκε κατά 0,6% τον Ιανουάριο του 2020, μετά

από πτώση 1,1% τον Δεκέμβριο του 2019. Επιπλέον, η εμπιστοσύνη των

καταναλωτών αυξήθηκε για δεύτερο συνεχή μήνα τον Φεβρουάριο του 2020. Η πιο

πρόσφατη βελτίωση αντανακλά τις ευνοϊκότερες αντιλήψεις των νοικοκυριών για την

παλαιότερη και τη μελλοντική οικονομική τους κατάσταση. Η εμπιστοσύνη των

καταναλωτών παραμένει υψηλότερη από τον ιστορικό μέσο όρο της και συνάδει με

τη συνεχιζόμενη σταθερή αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Ωστόσο, τα πρόσφατα

μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού αναμένεται να έχουν

σημαντικές επιπτώσεις στην κατανάλωση στο προσεχές διάστημα.

7

8

9

10

11

12

13

-0.6

-0.4

-0.2

0.0

0.2

0.4

0.6

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Employment (left-hand scale)

PMI assessment of employment (left-hand scale)

Unemployment rate (right-hand scale)



29

Η ανάκαμψη των αγορών κατοικιών αναμένεται να συνεχιστεί με βραδύτερο

ρυθμό σε σχέση με το 2019 και να επηρεαστεί αρνητικά από την εξάπλωση του

κορωνοϊού. Οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση το

δ΄ τρίμηνο του 2019, αντανακλώντας τη συγκράτηση της δυναμικής της ανάπτυξης

στις αγορές κατοικιών της ζώνης του ευρώ. Αν και ο ρυθμός αύξησης των

επενδύσεων σε κατοικίες υποχώρησε για τρίτο συνεχές έτος το 2019, πρόσφατοι

βραχυχρόνιοι δείκτες και αποτελέσματα ερευνών υποδηλώνουν θετική, αλλά

επιβραδυνόμενη δυναμική. Η παραγωγή στον τομέα των κατασκευών όσον αφορά

την οικοδομική δραστηριότητα μειώθηκε κατά 1,0% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο

του 2019, καταγράφοντας μείωση για τρίτο συνεχές τρίμηνο. Οι δείκτες

εμπιστοσύνης των κατασκευαστικών επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για

τους τελευταίους μήνες δείχνουν θετική, αν και επιβραδυνόμενη, δυναμική το

δ΄ τρίμηνο του 2019 και στις αρχές του 2020. Ο δείκτης PMI για τη δραστηριότητα

στην αγορά κατοικιών διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 50,6 το δ΄ τρίμηνο του 2019

και σε 52,6 τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2020.

Ο ρυθμός αύξησης των επιχειρηματικών επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ

επέδειξε ιδιαίτερη μεταβλητότητα το 2019, συγκαλύπτοντας την επιβράδυνση

των επενδύσεων σε μηχανήματα και εξοπλισμό και μεγάλες διακυμάνσεις στις

επενδύσεις σε άυλα στοιχεία ενεργητικού. Οι επενδύσεις εκτός κατασκευών

αυξήθηκαν κατά 8,0% σε τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο του 2019, λόγω της

τριμηνιαίας αύξησης 20% στις επενδύσεις σε προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας, που

αφορούν κυρίως την Ιρλανδία. Στο μεταξύ, ο ρυθμός αύξησης των τριμηνιαίων

επενδύσεων σε μηχανήματα και εξοπλισμό επιβραδύνθηκε το 2019 και

συρρικνώθηκε το δ΄ τρίμηνο, αποτέλεσμα που αποτυπώθηκε στην ιδιαίτερα

υποτονική βιομηχανική παραγωγή κεφαλαιακών αγαθών το τρίμηνο αυτό. Η κάμψη

της δυναμικής αντανακλά εν μέρει τη συνεχιζόμενη υψηλή οικονομική αβεβαιότητα

και τις υποτονικότερες συνθήκες ζήτησης. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του

2020 η εκτίμηση των παραγγελιών για εξαγωγές και οι προσδοκίες για την

παραγωγή στον τομέα των κεφαλαιακών αγαθών βελτιώθηκαν κάπως, σύμφωνα με

πληροφορίες που είχαν συλλεχθεί πριν από την εξάπλωση του κορωνοϊού στην

Ευρώπη. Όσον αφορά τους δείκτες εμπιστοσύνης για τον τομέα των κεφαλαιακών

αγαθών, ο PMI για τον Ιανουάριο και ο δείκτης οικονομικού κλίματος (ESI) για τον

Φεβρουάριο σημείωσαν άνοδο σε σχέση με τα επίπεδα που είχαν καταγράψει το

δ΄ τρίμηνο του 2019, αλλά παρέμειναν κάτω από τους ιστορικούς μέσους όρους. Οι

δείκτες μελλοντικών εξελίξεων, όπως η αβεβαιότητα στον τομέα της μεταποίησης,

παρουσίασαν μικρή υποχώρηση τον Ιανουάριο και η υποχώρηση των προσδοκιών

για τα κέρδη των εισηγμένων επιχειρήσεων ανακόπηκε τον Φεβρουάριο. Η

ανάκαμψη των κερδών, οι ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης και τα άφθονα

αποθέματα ρευστότητας των επιχειρήσεων αναμένεται επίσης να συμβάλουν στη

σταδιακή ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των επενδύσεων.

Ενώ οι εξαγωγές αγαθών σε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ ανέκαμψαν το

δ΄ τρίμηνο του 2019, λόγω βελτιώσεων έναντι αναδυόμενων οικονομιών της

αγοράς, η ανάκαμψη αυτή πιθανόν να αντιστραφεί το α΄ τρίμηνο του 2020

λόγω των επιπτώσεων της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Οι ονομαστικές

εξαγωγές αγαθών σε χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ αυξήθηκαν κατά 1,3% σε

τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο του 2019. Ειδικότερα, οι εξαγωγές στην Τουρκία, τη



30

Βραζιλία, την Κίνα και την υπόλοιπη Ασία ανέκαμψαν στο τέλος του 2019. Ωστόσο, οι

εξαγωγές αγαθών στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο υποχώρησαν την ίδια περίοδο,

στην πρώτη περίπτωση εξαιτίας των χαμηλότερων εξαγωγών φαρμάκων και στη

δεύτερη περίπτωση εξαιτίας της σταδιακής ανάλωσης των αποθεμάτων που είχαν

σχηματιστεί προηγουμένως σε σχέση με το Brexit. Οι εμπορικές συναλλαγές εντός

της ζώνης του ευρώ παρέμειναν αναιμικές, αντανακλώντας την υποτονικότητα της

βιομηχανικής παραγωγής και των επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ. Όσον αφορά το

μέλλον, οι διαθέσιμοι προπορευόμενοι δείκτες υποδηλώνουν υποχώρηση των

εξαγωγών λόγω κορωνοϊού. Ο δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στη

ζώνη του ευρώ για τον Φεβρουάριο του 2020 υποχώρησε έντονα και οι πιο

πρόσφατες δημοσιεύσεις δεικτών για τη ναυτιλία (π.χ. του Baltic Dry Index, δείκτη

διεθνών ναύλων για πλοία μεταφοράς ξηρού (χύδην) φορτίου) εμφανίζουν σημαντική

αντιστροφή της πορείας τους. Οι δείκτες αυτοί δεν ενσωματώνουν ακόμη τις

συνέπειες της εξάπλωσης του κορωνοϊού στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της ζώνης

του ευρώ. Οι επιπτώσεις του κορωνοϊού στις εμπορικές συναλλαγές στη ζώνη του

ευρώ αναμένεται να εκδηλωθούν μέσω της διατάραξης των αλυσίδων εφοδιασμού

εντός και εκτός της ζώνης του ευρώ, χαμηλότερης εξωτερικής ζήτησης, επιδείνωσης

της εμπιστοσύνης και έντονης πτώσης σε υπηρεσίες όπως ο τουρισμός και οι

μεταφορές.

Τα εισερχόμενα οικονομικά στοιχεία και τα στοιχεία ερευνών υποδηλώνουν

κάποια σταθεροποίηση της ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ, αν και σε χαμηλά

επίπεδα, αλλά δεν αντανακλούν πλήρως τις εξελίξεις που συνδέονται με την

εξάπλωση του κορωνοϊού στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ο σύνθετος δείκτης PMI

για την παραγωγή αυξήθηκε τον Φεβρουάριο του 2020, καθώς βελτιώσεις

σημειώθηκαν στις συνιστώσες τόσο της μεταποίησης όσο και των υπηρεσιών, με

αποτέλεσμα να ανεβεί ο μέσος όρος για τους δύο πρώτους μήνες του 2020 επάνω

από τον μέσο όρο του δ΄ τριμήνου του 2019 (51,4 έναντι 50,7). Ο δείκτης ESI της

Ευρωπαϊκής Επιτροπής αυξήθηκε τον Φεβρουάριο, υπερβαίνοντας τον μακροχρόνιο

μέσο όρο του. Ο μέσος όρος του μέχρι στιγμής για το 2020 είναι 103,0, έναντι 100,6

το δ΄ τρίμηνο του 2019. Παρόλο που ο δείκτης ESI υποχώρησε στον τομέα των

κατασκευών και εμφάνισε μικρή κάμψη στον τομέα του λιανικού εμπορίου, οι

εξελίξεις αυτές αντισταθμίστηκαν σε γενικές γραμμές από τη βελτίωση του

οικονομικού κλίματος στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών και στα

νοικοκυριά. Παρά τις ενδείξεις σταθεροποίησης με βάση τα στοιχεία ερευνών, οι

χρόνοι παράδοσης από τους προμηθευτές και οι επιχειρηματικές προσδοκίες

σύμφωνα με τις έρευνες μέχρι τον Φεβρουάριο ήδη έδειχναν ότι η δραστηριότητα στη

ζώνη του ευρώ αντιμετώπιζε περιορισμούς λόγω των επιπτώσεων του κορωνοϊού

στην Κίνα. Οι εξελίξεις που σχετίζονται με την εξάπλωση του ιού μετά την εισβολή

του στην Ευρώπη θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε περαιτέρω διατάραξη των

αλυσίδων εφοδιασμού και να επηρεάσουν τόσο την κατανάλωση όσο και τις

επενδύσεις, λόγω πολύ υψηλών επιπέδων αβεβαιότητας και αυξημένης

μεταβλητότητας στις χρηματοπιστωτικές αγορές.


του Μαρτίου 2020 για τη ζώνη του ευρώ, το ετήσιο πραγματικό ΑΕΠ αναμένεται

να αυξηθεί κατά 0,8% το 2020, 1,3% το 2021 και 1,4% το 2022 (βλ.

Διάγραμμα 12). Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των



31

εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019, οι προοπτικές για

την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,3 της

ποσοστιαίας μονάδας για το 2020 και κατά 0,1 της ποσοστιαίας μονάδας για το

2021, κυρίως λόγω του κορωνοϊού, αν και η πρόσφατη ταχεία εξάπλωση του ιού στη

ζώνη του ευρώ αντανακλάται μόνο εν μέρει. Συνεπώς, οι κίνδυνοι που περιβάλλουν

τις προοπτικές για την ανάπτυξη στη ζώνη του ευρώ είναι σαφώς καθοδικοί. Η

εξάπλωση του κορωνοϊού αποτελεί μια νέα και σημαντική πηγή καθοδικού κινδύνου

για τις προοπτικές ανάπτυξης επιπρόσθετα προς τους κινδύνους που σχετίζονται με

γεωπολιτικούς παράγοντες, την άνοδο του προστατευτισμού και τις ευπάθειες σε

αναδυόμενες αγορές.


Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των προβολών)

(τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο “Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Μάρτιος 2020”,

που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 12 Μαρτίου 2020.

Σημειώσεις: Τα διαστήματα που παρουσιάζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές βασίζονται στις διαφορές μεταξύ των

πραγματοποιήσεων και των προηγούμενων προβολών που είχαν καταρτιστεί επί σειρά ετών. Το εύρος κάθε διαστήματος είναι

διπλάσιο από τον μέσο όρο της διαφοράς, σε απόλυτες τιμές. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των διαστημάτων,

βάσει της οποίας γίνεται και η διόρθωση για έκτακτα γεγονότα, περιγράφεται στο κείμενο με τίτλο “New procedure for constructing

Eurosystem and ECB staff projection ranges”, ΕΚΤ, Δεκέμβριος 2009.

-0.50

-0.25

0.00

0.25

0.50

0.75

1.00

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202003_ecbstaff~dfa19e18c4.el.html

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/newprocedureforprojections200912en.pdf



Τιμές και κόστος

32

4 Τιμές και κόστος

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός

(βάσει του ΕνΔΤΚ) μειώθηκε σε 1,2% τον Φεβρουάριο του 2020, από 1,4% τον

Ιανουάριο. Με βάση την πρόσφατη απότομη μείωση των τιμών του πετρελαίου και

των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, ο μετρούμενος

πληθωρισμός είναι πιθανόν να υποχωρήσει σημαντικά τους επόμενους μήνες. Αυτή η

αξιολόγηση αντανακλάται μόνο εν μέρει στις μακροοικονομικές προβολές των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2020, σύμφωνα με τις

οποίες ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί σε 1,1%

το 2020, 1,4% το 2021 και 1,6% το 2022, και οι οποίες σε γενικές γραμμές δεν έχουν

αναθεωρηθεί σε σύγκριση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων του

Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019. Mεσοπρόθεσμα ο πληθωρισμός θα

στηριχθεί από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ. Οι επιπτώσεις του

κορωνοϊού για τον πληθωρισμό περιβάλλονται από υψηλή αβεβαιότητα, δεδομένου

ότι οι καθοδικές πιέσεις που συνδέονται με την ασθενέστερη ζήτηση ενδέχεται να

αντισταθμιστούν από ανοδικές πιέσεις που συνδέονται με διαταραχές στην

προσφορά. Η πρόσφατη απότομη μείωση των τιμών του πετρελαίου δημιουργεί

σημαντικούς καθοδικούς κινδύνους στις βραχυπρόθεσμες προοπτικές του

πληθωρισμού.

Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο πληθωρισμός βάσει

του ΕνΔΤΚ μειώθηκε τον Φεβρουάριο. Η μείωση από 1,4% τον Ιανουάριο σε 1,2%

τον Φεβρουάριο αντανακλούσε την υποχώρηση του πληθωρισμού των τιμών της

ενέργειας, η οποία υπεραντιστάθμισε τις αυξήσεις στον πληθωρισμό των τιμών των

ειδών διατροφής, των υπηρεσιών και των μη ενεργειακών βιομηχανικών αγαθών.

Ενώ ο πληθωρισμός των τιμών της ενέργειας παρέμεινε ο κύριος παράγοντας της

δυναμικής του μετρούμενου πληθωρισμού, ο πληθωρισμός των ειδών διατροφής, με

ρυθμούς άνω του 2%, συνέβαλε πρόσφατα σε σημαντικό βαθμό στο επίπεδο του

πληθωρισμού.



33

Διάγραμμα 13 Συμβολή συνιστωσών στον μετρούμενο πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του

ευρώ

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί EΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος 2020 (προκαταρκτικές εκτιμήσεις). Οι ρυθμοί ανάπτυξης για το 2015 έχουν

υποστεί στρέβλωση προς τα άνω, εξαιτίας μίας μεθοδολογικής μεταβολής (βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Νέα μέθοδος υπολογισμού του

δείκτη τιμών πακέτων διακοπών στη Γερμανία και η επίδρασή της στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2,

EΚΤ, 2019).

Οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού παρέμειναν γενικώς συγκρατημένοι.

Ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ εκτός των ειδών διατροφής και της ενέργειας

αυξήθηκε σε 1,2% τον Φεβρουάριο, αφού είχε ενισχυθεί μέτρια σε 1,3% τον

Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο και είχε υποχωρήσει σε 1,1% τον Ιανουάριο. Άλλοι

δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού ήταν πιο σταθεροί τους τελευταίους μήνες

(στοιχεία διαθέσιμα μόνο μέχρι τον Ιανουάριο, βλ. Διάγραμμα 14). Ο πληθωρισμός

βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, των ειδών διατροφής, των ειδών που

σχετίζονται με τα ταξίδια και την ένδυση, όπως επίσης ο δείκτης PCCI (Persistent

and Common Component of Inflation) και ο δείκτης Supercore,5 συνέχισαν να

χαρακτηρίζονται από τη γενική στασιμότητα που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του

προηγούμενου έτους.

5 Για περαιτέρω πληροφορίες για αυτούς τους δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού, βλ. τα Πλαίσια 2

και 3 στο άρθρο με τίτλο “Measures of underlying inflation for the euro area”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος

4, ΕΚΤ, 2018.

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

HICP

Services

Non-energy industrial goods

Food

Energy

https://www.bankofgreece.gr/Publications/ekteconmonth201902.pdf


https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/articles/2018/html/ecb.ebart201804_03.en.html



34

Διάγραμμα 14 Δείκτες υποκείμενου πληθωρισμού

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί ΕΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος 2020 για τον ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας

(προκαταρκτική εκτίμηση) και Ιανουάριος 2020 για όλους τους άλλους δείκτες. Το εύρος των δεικτών του υποκείμενου πληθωρισμού

περιλαμβάνει τα ακόλουθα: ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των μη επεξεργασμένων

ειδών διατροφής, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής, ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας, των ειδών

διατροφής, των ειδών που σχετίζονται με τα ταξίδια και των ειδών ένδυσης, περικομμένο μέσο όρο του ΕνΔΤΚ (10%), περικομμένο

μέσο όρο του ΕνΔΤΚ (30%), και σταθμισμένη μέση τιμή του ΕνΔΤΚ. Οι ρυθμοί ανάπτυξης για τον ΕνΔΤΚ χωρίς την ενέργεια και τα είδη

διατροφής για το 2015 έχουν υποστεί στρέβλωση προς τα άνω, εξαιτίας μίας μεθοδολογικής μεταβολής (βλ. το πλαίσιο με τίτλο “Νέα

μέθοδος υπολογισμού του δείκτη τιμών πακέτων διακοπών στη Γερμανία και η επίδρασή της στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ”,

Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2, EΚΤ, 2019).

Οι προϋπάρχουσες πιέσεις στις τιμές όσον αφορά τα μη ενεργειακά

βιομηχανικά αγαθά του ΕνΔΤΚ παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές στα

μεταγενέστερα στάδια της αλυσίδας της προσφοράς. Ο πληθωρισμός των τιμών

παραγωγού για πωλήσεις μη διατροφικών καταναλωτικών αγαθών στην εγχώρια

αγορά, ο οποίος αποτελεί έναν δείκτη πιέσεων επί των τιμών στα μεταγενέστερα

στάδια της αλυσίδας της προσφοράς, διαμορφώθηκε στο 0,7% σε ετήσια βάση τον

Ιανουάριο, παραμένοντας αμετάβλητος από τον Οκτώβριο και πάνω από τον

ιστορικό μέσο όρο του. Ο αντίστοιχος ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού των τιμών των

εισαγομένων αυξήθηκε από -0,1% τον Δεκέμβριο σε 0,5% τον Ιανουάριο. Οι δείκτες

των πιέσεων επί των τιμών σε προγενέστερα στάδια της αλυσίδας της προσφοράς

παρέμειναν ασθενείς, αλλά αυξήθηκαν ελαφρώς, με τον ετήσιο πληθωρισμό των

τιμών παραγωγού για τα ενδιάμεσα αγαθά να αυξάνεται σε -1,0% τον Ιανουάριο, από

-1,1% τον Δεκέμβριο, και τον πληθωρισμό των τιμών των εισαγομένων για τα

ενδιάμεσα αγαθά να αυξάνεται από -1,2% τον Δεκέμβριο σε -0,4% τον Ιανουάριο.

Ο ρυθμός αύξησης των μισθών υποχώρησε. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της

μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό διαμορφώθηκε στο 1,7% το δ΄ τρίμηνο του

2019, από 2,1% το γ΄ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 15). Ο μέσος όρος καθ' όλη τη

διάρκεια του 2019 διαμορφώθηκε στο 2,0%, ελαφρώς χαμηλότερα από το 2018

(2,2%). Τα στοιχεία για το 2019 έχουν επηρεαστεί από τη σημαντική μείωση των

εισφορών κοινωνικής ασφάλισης στη Γαλλία.6 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των

μισθών και ημερομισθίων ανά μισθωτό, που δεν περιλαμβάνει τις εισφορές

6 Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. το Πλαίσιο 5 με τίτλο “Πρόσφατες εξελίξεις στις εισφορές

κοινωνικής ασφάλισης και τον κατώτατο μισθό στη ζώνη του ευρώ”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 8, ΕΚΤ,

2019.

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

HICP excluding energy and food

HICP excluding energy, food, travel-related items and clothing

Supercore

PCCI

Range of measures







35

κοινωνικής ασφάλισης, ήταν 2,1% το δ΄ τρίμηνο, έναντι 2,5% το γ΄ τρίμηνο, και

ανήλθε κατά μέσο όρο σε 2,4% το 2019, έναντι 2,3% κατά μέσο όρο το 2018. Ο

ετήσιος ρυθμός αύξησης των συμβατικών αποδοχών στη ζώνη του ευρώ υποχώρησε

στο 2,0% το δ΄ τρίμηνο του 2019, από 2,6% το γ΄ τρίμηνο. Η μείωση αυτή οφειλόταν

κυρίως στις εφάπαξ πληρωμές στον τομέα της μεταποίησης στη Γερμανία το

γ΄ τρίμηνο. Από την εξέταση των διαφόρων δεικτών και πέραν των πρόσκαιρων

παραγόντων προκύπτει ότι ο ρυθμός αύξησης των μισθών υποχώρησε ελαφρώς

κατά τη διάρκεια του 2019, αν και με ρυθμούς είτε πλησίον είτε ελαφρώς άνω των

ιστορικών μέσων όρων του.

Διάγραμμα 15 Συμβολή των συνιστωσών της μισθολογικής δαπάνης ανά μισθωτό

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες)

Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: δ΄ τρίμηνο 2019.

Οι δείκτες των πιο μακροπρόθεσμων προσδοκιών για τον πληθωρισμό που

βασίζονται σε στοιχεία της αγοράς υποχώρησαν σε ιστορικώς καινοφανή

χαμηλά επίπεδα στις αρχές Μαρτίου, μετά από την απότομη διόρθωση λόγω

της παγκόσμιας εξάπλωσης του κορωνοϊού. Αυτές οι πρόσφατες μειώσεις στους

δείκτες των προσδοκιών για τον πληθωρισμό που βασίζονται σε στοιχεία της αγοράς

ακολούθησαν την αύξηση που παρατηρήθηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2019 και

διήρκεσε έως τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου τον Ιανουάριο. Από τα μέσα

Ιανουαρίου το επιτόκιο των συμφωνιών ανταλλαγής που συνδέονται με τον

πληθωρισμό μετά από πέντε έτη και για ορίζοντα πέντε ετών μειώθηκε κατά 42

μονάδες βάσης και διαμορφώθηκε σε 0,91%. Ταυτόχρονα, η πιθανότητα

αποπληθωρισμού (με βάση μέσο πληθωρισμό στην επόμενη πενταετία κάτω του

μηδενός) με βάση στοιχεία της αγοράς (ουδέτερη ως προς τον κίνδυνο) αυξήθηκε σε

22%. Η μελλοντική εξέλιξη των δεικτών των προσδοκιών για τον πληθωρισμό που

βασίζονται σε δείκτες της αγοράς εξακολουθεί να υποδηλώνει ότι θα υπάρξει

παρατεταμένη περίοδος χαμηλού πληθωρισμού. Σύμφωνα με την έρευνα της ΕΚΤ

μεταξύ των Εξειδικευμένων Φορέων Διενέργειας Προβλέψεων (Survey of

Professional Forecasters) για το α΄ τρίμηνο του 2020, η οποία διενεργήθηκε κατά τη

διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας του Ιανουαρίου του 2020, όπως επίσης τις

τελευταίες δημοσιεύσεις στοιχείων από την Consensus Economics και το Βαρόμετρο

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Compensation per employee growth

Negotiated wages

Social security contributions

Wage drift



36

της Ζώνης του Ευρώ, οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό βάσει

στοιχείων ερευνών τον Ιανουάριο βρίσκονταν επίσης σε ιστορικώς χαμηλά επίπεδα.

Διάγραμμα 16 Προσδοκίες για τον πληθωρισμό που βασίζονται σε δείκτες της αγοράς



Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: 11.3.2020.

Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020 προβλέπουν άνοδο του υποκείμενου πληθωρισμού μεσοπρόθεσμα. Οι

προβολές αυτές εκτιμούν ότι ο μετρούμενος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ θα

διαμορφωθεί κατά μέσο όρο σε 1,1% το 2020, 1,4% το 2021 και 1,6% το 2022, και

σε γενικές γραμμές δεν έχουν αναθεωρηθεί σε σχέση με τις προβολές των

εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου του 2019 (βλ. Διάγραμμα

17). Ο ασθενέστερος ρυθμός του μετρούμενου πληθωρισμού το 2020, σε σύγκριση

με το 2019, αντανακλά την αξιοσημείωτη πτώση των τιμών της ενέργειας βάσει του

ΕνΔΤΚ δεδομένων των υποτονικών εξελίξεων στις τιμές του πετρελαίου (έως την

τελευταία ημερομηνία υποβολής στοιχείων για τις τεχνικές παραδοχές της 18ης

Φεβρουαρίου), εν μέρει λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ο πληθωρισμός (βάσει

του ΕνΔΤΚ) χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής δεν αναμένεται να

σημειώσει αξιόλογη μεταβολή και θα διαμορφωθεί σε 1,2% κατά τη διάρκεια του

2020 και θα ενισχυθεί σταδιακά στο 1,4% το 2021 και στο 1,5% το 2022. Πέρα από

την επίδραση στην τιμή του πετρελαίου, οι επιπτώσεις της εξάπλωσης του

κορωνοϊού στον πληθωρισμό περιβάλλονται από σημαντική αβεβαιότητα. Στις

προβολές υιοθετείται η παραδοχή ότι οι καθοδικές πιέσεις στις τιμές που συνδέονται

με την ασθενέστερη ζήτηση το 2020 αντισταθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από τις

ανοδικές επιδράσεις που σχετίζονται με τις διαταραχές της προσφοράς, αν και η

αξιολόγηση αυτή υπόκειται σαφώς σε καθοδικούς κινδύνους.

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

One-year rate one year ahead

One-year rate two years ahead

One-year rate four years ahead

One-year rate nine years ahead

Five-year rate five years ahead



37

Διάγραμμα 17 Πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των

προβολών)


Πηγές: Eurostat και το άρθρο με τίτλο "Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Μάρτιος 2020",

που δημοσιεύθηκε στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 12 Μαρτίου 2020.

Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: δ΄ τρίμηνο του 2019 (στοιχεία) και δ΄ τρίμηνο του 2022 (προβολή). Τα διαστήματα που

παρουσιάζονται γύρω από τις κεντρικές προβολές βασίζονται στις διαφορές μεταξύ των πραγματοποιήσεων και των προηγούμενων

προβολών που είχαν καταρτιστεί επί σειρά ετών. Το εύρος κάθε διαστήματος είναι διπλάσιο από τον μέσο όρο της διαφοράς, σε

απόλυτες τιμές. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των διαστημάτων, βάσει της οποίας γίνεται και η διόρθωση για

έκτακτα γεγονότα, περιγράφεται στο κείμενο με τίτλο “New procedure for constructing Eurosystem and ECB staff projection ranges”,

ECB, December 2009. Η τελευταία ημερομηνία υποβολής στοιχείων που περιλαμβάνονται στις προβολές είναι η 18η Φεβρουαρίου

2020.

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202003_ecbstaff~dfa19e18c4.el.html



Χρήμα και πίστη

38

5 Χρήμα και πίστη

Η νομισματική επέκταση επιβραδύνθηκε σε σχέση με τους άνετους ρυθμούς που

καταγράφονταν στα τέλη του καλοκαιριού του 2019. Οι εξελίξεις στις πιστώσεις προς

τον ιδιωτικό τομέα συνέχισαν να διαφέρουν μεταξύ επιμέρους κατηγοριών δανείων.

Ενώ τα δάνεια προς τα νοικοκυριά παρέμειναν ανθεκτικά, τα δάνεια προς τις

επιχειρήσεις παρουσίασαν επιβράδυνση. Οι ευνοϊκές συνθήκες άντλησης

ρευστότητας εκ μέρους των τραπεζών και χορήγησης τραπεζικών δανείων συνέχισαν

να στηρίζουν τη χορήγηση δανείων και ως εκ τούτου την οικονομική ανάπτυξη. Η

συνολική καθαρή εξωτερική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων της ζώνης του ευρώ

σταθεροποιήθηκε, υποβοηθούμενη από το μειωμένο κόστος δανειακής

χρηματοδότησης. Πάντως, λόγω της πρόσφατης αύξησης της απροθυμίας ανάληψης

κινδύνων, ενδέχεται να επιδεινωθούν οι συνθήκες μη τραπεζικής χρηματοδότησης

των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ).

H νομισματική επέκταση επιβραδύνθηκε σε σχέση με τα τέλη του καλοκαιριού

του 2019. Ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του Μ3 επιταχύνθηκε σε 5,2% τον Ιανουάριο,

από 4,9% τον Δεκέμβριο (βλ. Διάγραμμα 18), κυρίως χάρη σε θετικές επιδράσεις της

βάσης σύγκρισης συνδεόμενες με τα εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα, γεγονός το

οποίο υποκρύπτει τη συνεχιζόμενη επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των πιο

βραχυπρόθεσμων νομισματικών μεγεθών. Θετική επίδραση στην αύξηση της

ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια είχε το πολύ χαμηλό κόστος ευκαιρίας

διακράτησης νομισματικών μέσων, ενώ αντίθετα αρνητική επίδραση στην αύξηση

του Μ3 είχε η επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης. Όπως και τα

προηγούμενα τρίμηνα, η αύξηση του Μ3 συνέχισε να προέρχεται κυρίως από το

στενό νομισματικό μέγεθος Μ1, το οποίο περιλαμβάνει τις καταθέσεις μίας ημέρας

και το νόμισμα σε κυκλοφορία. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του M1 έφθασε σε 7,9%

τον Ιανουάριο, από 8,0 τον Δεκέμβριο.

Διάγραμμα 18 M3, M1 και δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Τα δάνεια είναι διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης

ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

M3

M1

Loans to the private sector



39

Οι καταθέσεις μίας ημέρας εξακολούθησαν να έχουν την κυριότερη συμβολή

στην αύξηση της ποσότητας χρήματος. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των

καταθέσεων μίας ημέρας παρέμεινε εν πολλοίς σταθερός στο 8,4% τον Ιανουάριο,

έναντι 8,5% τον Δεκέμβριο, ενώ η συμβολή του στον ετήσιο ρυθμό αύξησης του Μ3

έχει μειωθεί από το φθινόπωρο του 2019 και στη μείωση αυτή συνέβαλαν, αναλυτικά

κατά τομέα, τόσο οι καταθέσεις μίας ημέρας των επιχειρήσεων όσο και οι αντίστοιχες

καταθέσεις των νοικοκυριών. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του νομίσματος σε

κυκλοφορία συνέχισε να κυμαίνεται γύρω στο 5% τον Ιανουάριο, γεγονός που

υποδηλώνει ότι το τρέχον περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων δεν οδήγησε σε

επιτάχυνση της υποκατάστασης των καταθέσεων με μετρητά. Η ελαφρά επιτάχυνση

του ετήσιου ρυθμού αύξησης του Μ3 τον Ιανουάριο οφειλόταν κυρίως στα

εμπορεύσιμα χρηματοδοτικά μέσα (δηλ. Μ3 μείον Μ2), τα οποία είχαν θετική

συμβολή στη μηνιαία δυναμική του Μ3. Αυτό ανέστρεψε την περιοριστική επίδραση

των εμπορεύσιμων χρηματοδοτικών μέσων στο Μ3 τον Δεκέμβριο, λόγω της έντονα

αρνητικής καθαρής έκδοσης χρεογράφων κατά τον μήνα αυτόν, ενδεχομένως

εξαιτίας επιδράσεων τέλους του έτους.

Οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμειναν η κύρια πηγή δημιουργίας

χρήματος με την ευρεία έννοια. Οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα συνέχισαν

να έχουν σταθερή και σημαντική συμβολή στην άνοδο της ποσότητας χρήματος με

την ευρεία έννοια τον Ιανουάριο (βλ. το μπλε τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος

19). Η ετήσια συμβολή των πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα έως τον Ιανουάριο

του 2020 αντανακλούσε κυρίως τον υψηλό ετήσιο ρυθμό ανόδου των σχετικών

δανείων. Οι χρηματικές ροές από το εξωτερικό ήταν ο δεύτερος πιο σημαντικός

παράγοντας δημιουργίας χρήματος και είχαν εν πολλοίς σταθερή συμβoλή στο Μ3

από τον Νοέμβριο του 2019 και μετά, αντανακλώντας την προτίμηση των επενδυτών

για περιουσιακά στοιχεία της ζώνης του ευρώ (βλ. το κίτρινο τμήμα στις ράβδους του

Διαγράμματος 19). Η επανέναρξη των καθαρών αγορών τίτλων μέσω του

προγράμματος αγορών στοιχείων ενεργητικού (APP) τον Νοέμβριο είχε

περιορισμένη μόνο άμεση επίδραση στο Μ3 κατά τους τρεις πρώτους μήνες. Αυτό

οφείλεται ενδεχομένως στο γεγονός ότι μεταξύ των κύριων φορέων από τους

οποίους το Ευρωσύστημα αγοράζει ομόλογα περιλαμβάνονται τράπεζες και μη

κάτοικοι. Επιπλέον, η επανέναρξη των καθαρών αγορών τίτλων δεν έχει

αντισταθμίσει την αρνητική επίδραση στην αύξηση του Μ3 από λήγοντα χρεόγραφα

που δεν σχετίζονται με το APP (βλ. το κόκκινο τμήμα στις ράβδους του Διαγράμματος

19). Η αρνητική επίδραση των πιο μακροπρόθεσμων χρηματοοικονομικών

υποχρεώσεων παρέμεινε μικρή (βλ. το σκούρο πράσινο τμήμα στις ράβδους του

Διαγράμματος 19).



40

Διάγραμμα 19 M3 και παράγοντες μεταβολής του

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Οι πιστώσεις προς τον ιδιωτικό τομέα περιλαμβάνουν τα δάνεια των ΝΧΙ προς τον ιδιωτικό τομέα και τις τοποθετήσεις των

ΝΧΙ σε χρεόγραφα που εξέδωσε ο ιδιωτικός μη χρηματοπιστωτικός τομέας της ζώνης του ευρώ. Υπό αυτήν την έννοια, περιλαμβάνουν

επίσης και χρεόγραφα που εκδίδονται από φορείς εκτός ΝΧΙ και αγοράζονται από το Ευρωσύστημα μέσω του προγράμματος αγοράς

ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε εν

γένει ουσιαστικά αμετάβλητος εν μέσω αποκλινουσών εξελίξεων μεταξύ των

επιμέρους τομέων. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων των ΝΧΙ προς τον

ιδιωτικό τομέα (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως

προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο

ομίλου – notional cash pooling) διαμορφώθηκε στο 3,8% τον Ιανουάριο, έναντι 3,7%

τον Δεκέμβριο (βλ. Διάγραμμα 18). Σε αντίθεση με τον ετήσιο ρυθμό αύξησης των

δανείων προς τα νοικοκυριά, ο οποίος παρέμεινε σε τροχιά ελαφράς επιτάχυνσης

(3,7% τον Ιανουάριο, έναντι 3,6% τον Δεκέμβριο), ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των

δανείων προς τις επιχειρήσεις σταθεροποιήθηκε στο 3,2%, επιβεβαιώνοντας έτσι την

επιβράδυνσή του που έχει ξεκινήσει από τον Σεπτέμβριο του 2018. Η σημαντική

ανομοιογένεια που παρατηρείται όσον αφορά την αύξηση των δανείων μεταξύ των

επιμέρους χωρών αντανακλά, μεταξύ άλλων, τις μεταξύ τους διαφορές ως προς τη

φάση της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και τις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν

μεταξύ χωρών ως προς τη διαθεσιμότητα άλλων πηγών χρηματοδότησης, το

επίπεδο δανειακής επιβάρυνσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων και τις

εξελίξεις στις τιμές των κατοικιών (βλ. Διάγραμμα 20).

Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις

συνάδει με το γεγονός ότι η κυκλική τους εξέλιξη εμφανίζει χρονική υστέρηση

σε σχέση με την πραγματική οικονομική δραστηριότητα. Η επιβράδυνση του

ρυθμού αύξησης των τραπεζικών δανείων προς τις επιχειρήσεις συνεχίζει να αφορά

κυρίως τους τομείς της μεταποίησης και του εμπορίου, οι οποίοι επλήγησαν ιδιαίτερα

από την επίμονη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας.

Αντιθέτως, μέχρι στιγμής υπάρχουν λιγοστές ενδείξεις μετάδοσης των αρνητικών

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

10

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

M3

Net external monetary flows

General government debt securities held by the Eurosystem

Credit to general government from MFIs excluding the Eurosystem

Credit to the private sector

Inflows from longer-term financial liabilities and other counterparts



41

επιδράσεων στον τομέα των υπηρεσιών (όπως στις επιχειρήσεις που παρέχουν

υπηρεσίες σχετικές με ακίνητα), ο οποίος είναι ο τομέας προς τον οποίο κατευθύνεται

το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των δανείων προς τις ΜΧΕ. Κρίνοντας από τα

αποτελέσματα της Έρευνας Τραπεζικών Χορηγήσεων (BLS) της ζώνης του ευρώ, η

επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις φαίνεται ότι

προήλθε κυρίως από την πλευρά της ζήτησης, δηλ. οφείλεται στις μειωμένες ανάγκες

χρηματοδότησης για πάγιες επενδύσεις. Επίσης, ως προπορευόμενος δείκτης, η

BLS υποδηλώνει ότι ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις επιχειρήσεις θα

επιβραδυνθεί κάπως περαιτέρω το πρώτο εξάμηνο του 2020. Τα πιστοδοτικά

κριτήρια παρέμειναν μέχρι στιγμής αμετάβλητα, εν μέσω μιας σχετικά περιορισμένης

αρνητικής επαναξιολόγησης του πιστωτικού κινδύνου που ενέχουν οι επιχειρήσεις,

ιδίως οι μικρομεσαίες, οι οποίες τείνουν να παρουσιάζουν ιδιαίτερα υψηλή κυκλική

ευαισθησία.

Διάγραμμα 20 Δάνεια των ΝΧΙ σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ


Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Τα δάνεια είναι διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης

ρευστών διαθεσίμων σε επίπεδο ομίλου (notional cash pooling). Η διασπορά μεταξύ των χωρών υπολογίζεται ως το εύρος μεταξύ ενός

ελαχίστου/μεγίστου για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

Τα δάνεια προς τα νοικοκυριά για αγορά κατοικίας συνέχισαν τη βαθμιαία

ανοδική τους πορεία, ενώ σταθεροποιήθηκε ο ρυθμός αύξησης της

καταναλωτικής πίστης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα

νοικοκυριά για αγορά κατοικίας επιταχύνθηκε σε 4,1% τον Ιανουάριο, από 3,9% τον

Δεκέμβριο, συνεχίζοντας τη σταθερή ανοδική πορεία που ακολουθεί από το 2015

(βλ. Διάγραμμα 21). Σε επίπεδο ζώνης του ευρώ, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της

καταναλωτικής πίστης παρέμεινε υψηλός και ανήλθε σε 6% τον Ιανουάριο,

αμετάβλητος σε σχέση με τον Δεκέμβριο, αλλά μειωμένος ελαφρώς έναντι των

αρχών του 2018, οπότε υπερέβαινε το 7%. Σε αντίθεση με την εύρωστη αύξηση των

στεγαστικών δανείων και της καταναλωτικής πίστης, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των

λοιπών δανείων προς τα νοικοκυριά παρέμεινε υποτονικός στο -1,0% τον Ιανουάριο,

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Euro area

Germany

France

Italy

Spain

Cross-country dispersion

a) MFI loans to NFCs

-9

-6

-3

0

3

6

9

12

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

b) MFI loans to households



42

έναντι -1,2% τον Δεκέμβριο. Η αδυναμία που παρατηρείται σ’ αυτήν την κατηγορία

αποδίδεται εν πολλοίς στα δάνεια προς μικρές επιχειρήσεις (ελεύθερους

επαγγελματίες, ατομικές επιχειρήσεις και αγρότες), που καταγράφονται στον τομέα

των νοικοκυριών. Οι οντότητες αυτές πιθανώς επλήγησαν ιδιαίτερα από την

επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και μπορεί να βασίζονται για την

κάλυψη των χρηματοδοτικών τους αναγκών και σε πηγές χρηματοδότησης εκτός του

τραπεζικού τομέα, όπως σε εσωτερικά κεφάλαια.

Διάγραμμα 21 Δάνεια των ΝΧΙ προς τα νοικοκυριά ανά σκοπό

(ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, με εποχική και ημερολογιακή διόρθωση)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Η χρονοσειρά που αφορά τα συνολικά δάνεια προς τα νοικοκυριά είναι διορθωμένη ως προς τις πωλήσεις και

τιτλοποιήσεις δανείων. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

Η ακαθάριστη δανειακή επιβάρυνση των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ ως

σύνολο σταθεροποιήθηκε τα τελευταία τρίμηνα στο επίπεδο του τέλους του

2007.7 Η σταθεροποίηση αυτή σε επίπεδο ζώνης του ευρώ συνέβη εν μέσω

αποκλινουσών εξελίξεων μεταξύ των επιμέρους χωρών όσον αφορά το χρέος των

νοικοκυριών. Ταυτόχρονα, τo κόστος δανειακής εξυπηρέτησης των νοικοκυριών

υποχώρησε σε νέο ιστορικώς χαμηλό επίπεδο, γεγονός που επηρέασε θετικά τη

βιωσιμότητα του χρέους.

Οι συνθήκες χρηματοδότησης των τραπεζών παρέμειναν ευνοϊκές. Το σύνθετο

κόστος δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, το οποίο έχει

υποχωρήσει σε σχέση με την αρχή του 2019, συμβαδίζοντας με τα επιτόκια της

αγοράς παρέμεινε σε πολύ χαμηλά επίπεδα το δ΄ τρίμηνο του 2019 και τον Ιανουάριο

του 2020 (βλ. Διάγραμμα 22). Η εξέλιξη αυτή αντανακλά τη σημαντική μείωση των

αποδόσεων των τραπεζικών ομολόγων, οι οποίες διαμορφώθηκαν σε ιστορικώς

χαμηλά επίπεδα το 2019, αν και από τα τέλη Φεβρουαρίου έχουν ανακάμψει, ιδίως

λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού (COVID-19). Προκειμένου για τις τράπεζες της

ζώνης του ευρώ, τα επιτόκια εκτοκισμού των καταθέσεων, οι οποίες αποτελούν την

κύρια πηγή τραπεζικής χρηματοδότησης και για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα

στοιχεία έως τον Ιανουάριο του 2020, παρέμειναν σε ιστορικώς χαμηλό επίπεδο,

7 Βλ. “Households and non-financial corporations in the euro area: third quarter of 2019”, European

Central Bank, January 2020.

-4

-2

0

2

4

6

8

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Total

House purchase

Consumer credit

Other lending

https://www.ecb.europa.eu/press/pr/stats/ffi/html/ecb.eaefd_early2019q3~5339c5bf96.en.html



43

συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ευνοϊκών συνθηκών τραπεζικού δανεισμού. Θετική

επίδραση στις συνθήκες δανεισμού των τραπεζών είχαν επίσης οι στοχευμένες

πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης ΣΠΠΜΑ ΙΙΙ, όπως αναφέρθηκε

από τις τράπεζες που συμμετείχαν στην έρευνα BLS, καθώς και η επανέναρξη τον

Νοέμβριο του 2019 των καθαρών αγορών τίτλων εκ μέρους της ΕΚΤ.

Τα περιθώρια χορηγήσεων-καταθέσεων της ζώνης του ευρώ παρέμειναν

ουσιαστικά αμετάβλητα τον Ιανουάριο. Παρότι τα περιθώρια χορηγήσεων-

καταθέσεων των νέων δανείων έχουν συμπιεστεί από το 2014, καθώς η μείωση των

επιτοκίων των δανείων ήταν μεγαλύτερη από τη μείωση των επιτοκίων των

καταθέσεων, η συνακόλουθη καθοδική πίεση στην κερδοφορία έχει αντισταθμιστεί

από τους αυξανόμενους όγκους χορηγήσεων. Η συνολική επίδραση στο καθαρό

εισόδημα από τόκους (οριζόμενο ως το γινόμενο των επιτοκιακών περιθωρίων επί

τους όγκους) ήταν ελαφρώς θετική αυτήν την περίοδο. Μετά τη μείωση του επιτοκίου

της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων από την ΕΚΤ τον Σεπτέμβριο, έχει αυξηθεί

περαιτέρω το ποσοστό των καταθέσεων των επιχειρήσεων οι οποίες εκτοκίζονται με

αρνητικά επιτόκια, με αποτέλεσμα την ενίσχυση των περιθωρίων χορηγήσεων-

καταθέσεων των τραπεζών, τα οποία διαμορφώθηκαν σε 1,34% τον Ιανουάριο του

2020. Επιπλέον, οι τράπεζες σημείωσαν περαιτέρω πρόοδο ως προς τη βελτίωση

των ισολογισμών τους, λ.χ. μέσω της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Παρά την πρόοδο αυτή, η κερδοφορία των τραπεζών της ζώνης του ευρώ παραμένει

χαμηλή με βάση τα ιστορικά δεδομένα, γεγονός που οφείλεται εν μέρει και στον

έντονο ανταγωνισμό τόσο εντός του τραπεζικού τομέα όσο και από μη τραπεζικά

ιδρύματα, καθώς και στην ανάγκη να αυξηθεί η αποδοτικότητα κόστους του

τραπεζικού τομέα.8

Διάγραμμα 22 Σύνθετος δείκτης κόστους δανειακής χρηματοδότησης των τραπεζών

(σύνθετο κόστος χρηματοδότησης μέσω καταθέσεων και δανεισμού από την αγορά χωρίς παροχή ασφάλειας, ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: ΕΚΤ, Markit iBoxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ.

Σημείωση: Το σύνθετο κόστος καταθέσεων υπολογίζεται ως μέσος όρος των επιτοκίων για νέες καταθέσεις διάρκειας μίας ημέρας,

καταθέσεις με συμφωνημένη διάρκεια και καταθέσεις υπό προειδοποίηση, σταθμισμένων ως προς τα αντίστοιχα υπόλοιπα. Πιο

πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

8 Βλ. “Financial Integration and Structure in the Euro Area”, European Central Bank, March 2020

0

1

2

3

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Euro area

Germany

France

Italy

Spain

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/fie/ecb.fie202003~197074785e.en.pdf



44

Τα ευνοϊκά επιτόκια χορηγήσεων συνεχίζουν να υποστηρίζουν την οικονομική

ανάπτυξη. Τα σύνθετα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων για δάνεια προς ΜΧΕ και τα

αντίστοιχα επιτόκια για δάνεια προς νοικοκυριά για αγορά κατοικίας παρέμειναν εν

πολλοίς σταθερά τους τρεις μήνες έως τον Ιανουάριο του 2020 (βλ. Διάγραμμα 23).

Αυτό συμβαδίζει με την περιορισμένη διακύμανση που εμφανίζουν τα

βραχυπρόθεσμα επιτόκια της αγοράς, παρά τη μεταβλητότητα των αντίστοιχων

μακροπρόθεσμων επιτοκίων. Τον Ιανουάριο του 2020 το σύνθετο τραπεζικό επιτόκιο

χορηγήσεων για δάνεια προς ΜΧΕ διαμορφώθηκε σε 1,55%, αμετάβλητο έναντι του

Δεκεμβρίου και οριακά μόνο υψηλότερο έναντι του ιστορικώς χαμηλού επιπέδου του

Αυγούστου του 2019. Το σύνθετο τραπεζικό επιτόκιο χορηγήσεων για στεγαστικά

δάνεια παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερό στο 1,44%, έναντι του ιστορικώς

χαμηλού επιπέδου 1,41%, όπου είχε διαμορφωθεί τον Δεκέμβριο του 2019. Εξαιτίας

των ανταγωνιστικών πιέσεων, του ευνοϊκού κόστους χρηματοδότησης των τραπεζών

και της μετακύλισης της μείωσης του επιτοκίου της διευκόλυνσης αποδοχής

καταθέσεων στην οποία προέβη η ΕΚΤ τον Σεπτέμβριο του 2019, τα επιτόκια

χορηγήσεων για δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά της ζώνης του ευρώ

παρέμειναν γύρω στα ιστορικώς χαμηλά τους επίπεδα. Ως επί το πλείστον, τα

σύνθετα τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων για δάνεια προς επιχειρήσεις και

νοικοκυριά μειώθηκαν σημαντικά μετά την ανακοίνωση των μέτρων της ΕΚΤ για

χαλάρωση των πιστωτικών συνθηκών τον Ιούνιο του 2014. Μεταξύ Μαΐου 2014 και

Ιανουαρίου 2020 τα σύνθετα επιτόκια χορηγήσεων προς ΜΧΕ, καθώς και προς

νοικοκυριά για αγορά κατοικίας, σημείωσαν πτώση κατά περίπου 140 και 150

μονάδες βάσης αντίστοιχα.

Διάγραμμα 23 Σύνθετα επιτόκια χορηγήσεων σε επιλεγμένες χώρες της ζώνης του ευρώ

(ποσοστά % ετησίως, κινητοί μέσοι όροι τριών μηνών)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Ο δείκτης συνολικού κόστους τραπεζικού δανεισμού υπολογίζεται με άθροιση των βραχυπρόθεσμων και

μακροπρόθεσμων επιτοκίων κατόπιν στάθμισης ως προς τον μέσο όρο του όγκου των νέων δανείων για ένα κυλιόμενο 24μηνο. Η

τυπική απόκλιση μεταξύ χωρών υπολογίζεται για ένα σταθερό δείγμα 12 χωρών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατη παρατήρηση:

Ιανουάριος 2020.

0.0

0.4

0.8

1.2

1.6

2.0

0

1

2

3

4

5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Euro area

Germany

France

Italy

Spain

Cross-country standard deviation (right-hand scale)

a) Rates on loans to NFCs

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

0

1

2

3

4

5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

b) Rates on loans to households for house purchase



45

Η ετήσια ροή συνολικής εξωτερικής χρηματοδότησης προς τις ΜΧΕ της ζώνης

του ευρώ σταθεροποιήθηκε σε θετικά επίπεδα το δ΄ τρίμηνο του 2019 (βλ. το

τμήμα (α) του Διαγράμματος 24). Οι ροές δανειακής χρηματοδότησης προς τις

ΜΧΕ εμφανίζουν επιβράδυνση από το δ΄ τρίμηνο του 2018, παράλληλα με την

επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Ωστόσο, η καθοδική πορεία των

εξωτερικών ροών χρηματοδότησης ανακόπηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2019. Το

2019 η καθαρή έκδοση χρεογράφων διαμορφώθηκε σε εν γένει παρόμοια επίπεδα

με το 2016-2017, ενώ ήταν σημαντικά αυξημένη έναντι του 2018. Ταυτόχρονα, η

λήψη τραπεζικών δανείων εκ μέρους των επιχειρήσεων επιβραδύνθηκε προς το

τέλος του 2019 εξαιτίας των μειωμένων δανειακών αναγκών που συνδέονταν με την

επίδραση με χρονική υστέρηση της επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας

από τα μέσα του 2018 και παρά το ευνοϊκό σχετικό κόστος της δανειακής

χρηματοδότησης. Τα δάνεια από μη τραπεζικά ιδρύματα (δηλ. από μη ΝΧΙ) έγιναν

λιγότερο αρνητικά το γ΄ τρίμηνο του 2019 και στη συνέχεια ελαφρώς θετικά το

δ΄ τρίμηνο, ένδειξη ότι ενισχύθηκε ελαφρά η έκδοση εταιρικών ομολόγων μέσω

μορφωμάτων (conduits) χρηματοδότησης των ΜΧΕ. Πρόσφατα στοιχεία

υποδηλώνουν ότι η καθαρή έκδοση χρεογράφων ήταν υψηλή τον Ιανουάριο και τον

Φεβρουάριο του 2020. Η καθαρή έκδοση εισηγμένων μετοχών έγινε πιο έντονα

αρνητική σε ετήσιους όρους το δ΄ τρίμηνο του 2019, αντανακλώντας τη συνεχιζόμενη

υποτονικότητα της εκδοτικής δραστηριότητας, τη στροφή προς τις μη εισηγμένες

(έναντι των εισηγμένων) μετοχών το β΄ τρίμηνο του 2019 και μια σημαντική επίδραση

της βάσης σύγκρισης. Επιπλέον, το επίμονα υψηλότερο κόστος της χρηματοδότησης

μέσω της έκδοσης εισηγμένων μετοχών σε σχέση με το κόστος δανειακής

χρηματοδότησης δρα ανασταλτικά όσον αφορά τη χρήση εισηγμένων μετοχών ως

μέσου χρηματοδότησης.

Τον Ιανουάριο του 2020 το κόστος χρηματοδότησης των ΜΧΕ πλησίαζε το

επίπεδο του Σεπτεμβρίου 2019, αλλά έκτοτε εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί

σημαντικά (βλ. το τμήμα (β) του Διαγράμματος 24). Τον Ιανουάριο του 2020 το

συνολικό ονομαστικό κόστος εξωτερικής χρηματοδότησης των ΜΧΕ, που αποτελείται

από τον τραπεζικό δανεισμό, την έκδοση χρεογράφων στην αγορά και τη

χρηματοδότηση μέσω της έκδοσης μετοχών, ήταν 4,7%. Ως εκ τούτου, ήταν

αυξημένο κατά μόνο 14 μονάδες βάσης σε σχέση με τον Απρίλιο του 2019, μήνα

κατά τον οποίο η σχετική χρονοσειρά βρισκόταν σε ιστορικώς χαμηλό επίπεδο.

Ωστόσο, έκτοτε και μέχρι τη λήξη της περιόδου αναφοράς (11.3.2020), το συνολικό

κόστος χρηματοδότησης εκτιμάται ότι έχει αυξηθεί σημαντικά, φθάνοντας στο 5,1%.

Αυτό αντανακλά την αύξηση τόσο του κόστους χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης

μετοχών κατά 85 μονάδες βάσης όσο και του κόστους χρηματοδότησης μέσω της

έκδοσης χρεογράφων κατά 10 μονάδες βάσης. Οι εξελίξεις και στους δύο δείκτες

κόστους μπορούν να αποδοθούν στη ραγδαία και έντονη επιδείνωση της διάθεσης

για ανάληψη κινδύνων λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού, που οδήγησε σε

αύξηση των ασφαλίστρων κινδύνου των μετοχών και σε διεύρυνση των περιθωρίων

των εταιρικών ομολόγων (βλ. Ενότητα 2).



46

Διάγραμμα 24 Εξωτερική χρηματοδότηση των ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ

(τμήμα (α) του διαγράμματος: ετήσιες ροές σε δισεκ. ευρώ, τμήμα (β) του διαγράμματος: ποσοστά % ετησίως)

Πηγές: Eurostat, Dealogic, ΕΚΤ, Merrill Lynch, Bloomberg, και εκτιμήσεις Thomson Reuters και ΕΚΤ.

Σημειώσεις: Τμήμα (α) του διαγράμματος: Η καθαρή εξωτερική χρηματοδότηση είναι το άθροισμα των δανείων από ΝΧΙ, της καθαρής

έκδοσης χρεογράφων, της καθαρής έκδοσης εισηγμένων μετοχών και των δανείων από φορείς εκτός ΝΧΙ. Τα δάνεια από ΝΧΙ είναι

διορθωμένα ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων και ως προς τη διευκόλυνση συγκέντρωσης ρευστών διαθεσίμων σε

επίπεδο ομίλου. Τα δάνεια από μη ΝΧΙ περιλαμβάνουν δάνεια από λοιπά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, από ασφαλιστικές επιχειρήσεις

και ταμεία συντάξεων, μείον τα τιτλοποιημένα δάνεια. Η ράβδος με το γραμμικό μοτίβο αφορά εκτιμήσεις (now-cast) για το δ΄ τρίμηνο

του 2019. Τμήμα (β) του διαγράμματος: Συνολικό κόστος χρηματοδότησης των ΜΧΕ, υπολογιζόμενο ως μεσοσταθμικό κόστος του

τραπεζικού δανεισμού και της χρηματοδότησης μέσω της έκδοσης χρεογράφων και μετοχών, με βάση τα αντίστοιχα υπόλοιπα. Ο μπλε

ρόμβος αφορά εκτίμηση (now-cast) για τον Μάρτιο του 2020 για το συνολικό κόστος χρηματοδότησης με την παραδοχή ότι τα

τραπεζικά επιτόκια χορηγήσεων παραμένουν αμετάβλητα στα επίπεδα του Ιανουαρίου 2020. Πιο πρόσφατη παρατήρηση στο

τμήμα (α): γ΄ τρ. 2019 για τα στοιχεία λογαριασμών της ζώνης του ευρώ – οι εκτιμήσεις για το δ΄ τρ. του 2019 βασίζονται σε

στοιχεία της ΕΚΤ (BSI και SEC) και της Dealogic. Στο τμήμα (β): 11 Μαρτίου 2020 για το κόστος χρηματοδότησης μέσω της αγοράς και

Ιανουάριος 2020 για το κόστος δανεισμού.

-200

-100

0

100

200

300

400

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

MFI loans to NFCs (adjusted)

Net issuance of debt securities by NFCs

Net issuance of listed shares by NFCs

Loans from non-MFIs to NFCs (excl. securitisations)

Total

a) Net external financing of euro area NFCs based on selected instruments

0

2

4

6

8

10

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Overall cost of financing

Cost of equity

Cost of market-based debt

Short-term cost of lending indicator

Long-term cost of lending indicator

b) Nominal cost of external financing for euro area NFCs by components


Δημοσιονομικές εξελίξεις

47

6 Δημοσιονομικές εξελίξεις

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ

προβλέπεται να μειωθεί το 2020 και το 2021 και να σταθεροποιηθεί το 2022,

σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του

Μαρτίου 2020. Η μείωση μπορεί να αποδοθεί κυρίως στα χαμηλότερα πρωτογενή

πλεονάσματα. Οι εξελίξεις αυτές αντανακλώνται και στην κατεύθυνση της

δημοσιονομικής πολιτικής, η οποία, σύμφωνα με τις προβολές, αναμένεται να είναι

επεκτατική τόσο το 2020 όσο και το 2021 και να γίνει σε γενικές γραμμές ουδέτερη το

2022. Παρά τη σχετικά επεκτατική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής, ο λόγος

δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ στις προβολές αναμένεται να

παραμείνει σε βαθμιαία καθοδική τροχιά λόγω της ευνοϊκής διαφοράς επιτοκίου-

ρυθμού ανάπτυξης και του κάπως θετικού πρωτογενούς αποτελέσματος καθ’ όλη την

περίοδο. Ωστόσο, οι εξελίξεις σχετικά με την εξάπλωση του κορωνοϊού (COVID-19)

που σημειώθηκαν μετά την οριστικοποίηση των προβολών υποδηλώνουν ενίσχυση

της επεκτατικής κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό, η

δέσμευση του Eurogroup για τη λήψη κοινών και συντονισμένων μέτρων πολιτικής

πρέπει να τύχει θερμής υποστήριξης.

Στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020, το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του

ευρώ προβλέπεται να επιδεινωθεί το 2020 και το 2021 και να σταθεροποιηθεί

το 2022.9 Βάσει των μακροοικονομικών προβολών των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ

του Μαρτίου 2020, ο λόγος του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης για τη ζώνη του

ευρώ αναμένεται να αυξηθεί από το εκτιμώμενο 0,7% του ΑΕΠ το 2019 σε 1,1% το

2020 και στη συνέχεια σε 1,5% τόσο το 2021 όσο και το 2022 (βλ. Διάγραμμα 25). Η

επιδείνωση του δημοσιονομικού αποτελέσματος το 2020 και το 2021 οφείλεται

κυρίως στο χαμηλότερο κυκλικώς διορθωμένο πρωτογενές αποτέλεσμα. Η εξέλιξη

αυτή αντισταθμίζεται εν μέρει από τις χαμηλότερες δαπάνες για τόκους, ενώ η

κυκλική συνιστώσα μειώνεται οριακά κατά τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα

προβολής.

9 Βλ. “Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ, Μάρτιος 2020”

που δημοσιεύθηκαν στον δικτυακό τόπο της ΕΚΤ στις 12 Μαρτίου 2020.

https://www.ecb.europa.eu/pub/projections/html/ecb.projections202003_ecbstaff~dfa19e18c4.el.html#toc1



48


Δημοσιονομικό αποτέλεσμα και οι συνιστώσες του

(% του ΑΕΠ)

Πηγές: ΕΚΤ και μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020.

Σημείωση: Τα στοιχεία αφορούν τον τομέα της γενικής κυβέρνησης της ζώνης του ευρώ ως σύνολο.


του Μαρτίου 2020, οι δημοσιονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ για την

περίοδο 2020-22 υποδηλώνουν μια αισθητά πιο υποστηρικτική δημοσιονομική

πολιτική σε σχέση με τις προβολές των εμπειρογνωμόνων του

Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2019. Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα της

γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ ως ποσοστό του ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς

τα κάτω κατά 0,2 της ποσοστιαίας μονάδας για το 2020 και κατά 0,4 της ποσοστιαίας

μονάδας τόσο για το 2021 όσο και για το 2022. Αυτές οι αναθεωρήσεις προκύπτουν

από το χαμηλότερο πρωτογενές αποτέλεσμα και την ασθενέστερη από το

αναμενόμενο κυκλική συνιστώσα, ενώ η συνιστώσα των δαπανών για τόκους

παραμένει αμετάβλητη.

Η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής για τη ζώνη του ευρώ

εκτιμάται ότι το 2020 και το 2021 θα είναι επεκτατική και το 2022 θα είναι σε

γενικές γραμμές ουδέτερη.10 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής εκτιμάται

ότι ήταν ελαφρώς επεκτατική το 2019 και αναμένεται περαιτέρω χαλάρωσή της το

2020 και το 2021, γεγονός που θα στηρίξει την οικονομική δραστηριότητα. Η εξέλιξη

αυτή οφείλεται κυρίως στην αύξηση των δαπανών, ιδίως για μεταβιβάσεις, στη

Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία, καθώς και σε μειώσεις τόσο των άμεσων

φόρων όσο και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης στη Γαλλία και την Ολλανδία.

Το 2022 η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αναμένεται να είναι γενικώς

ουδέτερη.

10 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής αντανακλά τον προσανατολισμό και το μέγεθος των

μέτρων τόνωσης της οικονομίας από τις δημοσιονομικές πολιτικές, πέραν της αυτόματης αντίδρασης

των δημόσιων οικονομικών στον οικονομικό κύκλο. Μετρείται εδώ ως η μεταβολή του κυκλικά

διορθωμένου πρωτογενούς δημοσιονομικού αποτελέσματος, χωρίς να συνυπολογίζεται η κρατική

στήριξη προς τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την έννοια της

κατεύθυνσης της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ βλ. στο άρθρο με τίτλο “The euro area

fiscal stance”, Economic Bulletin, Issue 4, ECB, 2016.

-2.0

-1.5

-1.0

-0.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2018 2019 2020 2021 2022

Cyclically adjusted primary balance (net of financial sector support)

Cyclical component

Interest payments

Financial sector support

Budget balance

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/eb201604_article02.en.pdf

https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/other/eb201604_article02.en.pdf



49

Ο συνολικός λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

προβλέπεται να παραμείνει σε βαθμιαία καθοδική τροχιά στις

μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου

2020. Σύμφωνα με τις προβολές, ο συνολικός λόγος χρέους γενικής κυβέρνησης

προς ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να μειωθεί από 84,5% του ΑΕΠ το 2019 σε

82,6% του ΑΕΠ το 2022. Στη μείωση αυτή θα συμβάλει η ευνοϊκή διαφορά επιτοκίου-

ρυθμού ανάπτυξης,11 ενώ η σωρευτική συμβολή του πρωτογενούς αποτελέσματος

προσεγγίζει το μηδέν κατά τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής (βλ.

Διάγραμμα 26). Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2019, ο λόγος του

χρέους προβλέπεται να μειωθεί με βραδύτερο ρυθμό λόγω των χαμηλότερων, βάσει

των προβολών, πρωτογενών πλεονασμάτων και της λιγότερο ευνοϊκής κυκλικής

συνιστώσας. Η ταχύτερη εξάπλωση του κορωνοϊού μετά την οριστικοποίηση των

προβολών του Μαρτίου 2020 υποδηλώνει ότι η πορεία του λόγου του δημόσιου

χρέους προς το ΑΕΠ αναμένεται να είναι χειρότερη από ό,τι προβλέπεται στις

προβολές.


Παράγοντες μεταβολής του δημόσιου χρέους

(% του ΑΕΠ)

Πηγές: ΕΚΤ και μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020.

Σημείωση: Τα στοιχεία αφορούν τον τομέα της γενικής κυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ ως σύνολο.

Η εξάπλωση του κορωνοϊού αποτελεί σοβαρή διαταραχή για την παγκόσμια

οικονομία και την οικονομία της ζώνης του ευρώ και πρέπει να αντιμετωπιστεί

με φιλόδοξες και συντονισμένες δημοσιονομικές πολιτικές. Σήμερα είναι

αναγκαία η έγκαιρη και στοχευμένη στήριξη του τομέα της υγείας και των

πληττόμενων επιχειρήσεων και νοικοκυριών για να αντιμετωπιστεί επιτυχώς η

πρόκληση που θέτει για τη δημόσια υγεία ο περιορισμός της εξάπλωσης του

κορωνοϊού και για να αμβλυνθούν οι οικονομικές της επιπτώσεις. Συνεπώς, η

δέσμευση του Eurogroup για κοινά και συντονισμένα μέτρα πολιτικής είναι αξιέπαινη.

11 Περισσότερες πληροφορίες βλ. στο πλαίσιο με τίτλο “Διαφορά επιτοκίου-ρυθμού ανάπτυξης και

δυναμική του δημόσιου χρέους”, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2, ΕΚΤ, 2019.

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2018 2019 2020 2021 2022 2019-22

Primary balance (-)

Deficit-debt adjustment

Interest-growth differential

Consolidated gross debt Cumulative change



ΕΚΤ, Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2020 – Πλαίσια

Χρήση πληροφοριών από άρθρα εφημερίδων ως δείκτη της πραγματικής οικονομικής

δραστηριότητας

50

Πλαίσια

1 Χρήση πληροφοριών από άρθρα εφημερίδων ως δείκτη

της πραγματικής οικονομικής δραστηριότητας

Massimo Ferrari και Helena Le Mezo

Οι μέθοδοι ανάλυσης κειμένου (textual analysis) έχουν χρησιμοποιηθεί

εκτεταμένα στην οικονομική βιβλιογραφία για τη μέτρηση του

μακροοικονομικού κινδύνου και της αβεβαιότητας.12 Ωστόσο, τα στοιχεία σχετικά

με την ποσότητα των πληροφοριών για την πραγματική οικονομική δραστηριότητα

που μπορούν να αντληθούν από αυτούς τους δείκτες είναι περιορισμένα. Το παρόν

πλαίσιο παρουσιάζει έναν δείκτη για την πραγματική οικονομική δραστηριότητα στις

Ηνωμένες Πολιτείες, ο οποίος βασίζεται στην ανάλυση κειμένου άρθρων

εφημερίδων. Ο δείκτης καταρτίζεται με τη χρήση στοιχείων από τη βάση δεδομένων

Factiva, η οποία συλλέγει όλα τα άρθρα που δημοσιεύουν οι μεγάλες εφημερίδες για

μια μεγάλη ομάδα χωρών. Τα άρθρα των εφημερίδων που δημοσιεύονται στις

Ηνωμένες Πολιτείες εξάγονται από τη βάση δεδομένων και χρησιμοποιούνται για την

κατάρτιση ενός δείκτη οικονομικής δραστηριότητας βασιζόμενου σε ανάλυση

κειμένου.13 Για κάθε ημέρα από τον Ιανουάριο του 1970 και εξής ο δείκτης μετρά τον

αριθμό των άρθρων που αναφέρονται σε επιβράδυνση (ή ύφεση) της οικονομίας των

ΗΠΑ σε σχέση με τον συνολικό αριθμό των άρθρων που δημοσιεύονται στις

Ηνωμένες Πολιτείες. Διαισθητικά αναμένεται ο κατασκευασμένος δείκτης να

συμμεταβάλλεται με τον οικονομικό κύκλο καθώς οι εφημερίδες αφιερώνουν

περισσότερο χώρο στο θέμα της οικονομικής επιβράδυνσης. Επιπλέον, ο δείκτης

αναμένεται να παρουσιάζει ταχύτερη ανταπόκριση στις εξελίξεις εκείνες του

οικονομικού κύκλου οι οποίες χρειάζονται κάποιο χρόνο για να γίνουν εμφανείς στις

συνολικές μακροοικονονομικές μεταβλητές και συχνά δημοσιοποιούνται με χρονική

υστέρηση. Τέλος, ο δείκτης αυτός μπορεί να επικαιροποιείται εύκολα και με μεγάλη

συχνότητα (καθημερινά), καθώς και να εφαρμόζεται σε μεγάλο αριθμό προηγμένων

και αναδυόμενων οικονομιών.

Ο κατασκευασμένος δείκτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την

παρακολούθηση των εξελίξεων της πραγματικής οικονομικής δραστηριότητας

στις ΗΠΑ σε πραγματικό χρόνο. Το Διάγραμμα Α δείχνει ότι ο δείκτης παρουσιάζει

ικανοποιητική συσχέτιση με περιόδους οικονομικής επιβράδυνσης στις ΗΠΑ,

μετρούμενες σε όρους μείωσης της βιομηχανικής παραγωγής ή με βάση τις

12 Μερικά πρόσφατα παραδείγματα είναι: Caldara, D. and Iacoviello, M., “Measuring Geopolitical Risk”

International Finance Discussion Papers, No 1222, Board of Governors of the Federal Reserve System

(United States), 2018, Baker, R.S., Bloom, N. and Davis, S.J., “Measuring Economic Policy

Uncertainty”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 131(4), Oxford University Press, 2016, pp.

1593-1636. Για μια πρόσφατη εφαρμογή μεθόδων ανάλυσης κειμένου για τη ζώνη του ευρώ

βλ. Azqueta-Gavaldón, A., Hirschbühl, D., Onorante, L. and Saiz, L., “Sources of economic policy

uncertainty in the euro area: a machine learning approach”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, Frankfurt

am Main, November 2019.

13 Χρησιμοποιείται η ίδια μεθοδολογία όπως εκείνη που υιοθέτησαν οι Caldara, D. and Iacoviello, M.,

“Measuring Geopolitical Risk”, International Finance Discussion Papers, No 1222, Board of Governors

of the Federal Reserve System (United States), 2018.




51

ημερομηνίες των υφέσεων, όπως αυτές προσδιορίζονται από το (National Bureau of

Economic Research (NBER) των ΗΠΑ). Η συσχέτιση δείχνει ότι ο βασιζόμενος σε

ανάλυση κειμένου δείκτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση των

οικονομικών εξελίξεων σε πραγματικό χρόνο και με μεγάλη συχνότητα, καθώς

περιέχει σημαντικές πληροφορίες για τον οικονομικό κύκλο.

Διάγραμμα A Δείκτης βασιζόμενος σε ανάλυση κειμένου και υφέσεις στις ΗΠΑ

(βασισμένος σε κείμενα δείκτης επιβράδυνσης, υφέσεις στις ΗΠΑ και βιομηχανική παραγωγή, έτος βάσης του δείκτη 2010=100)

Πηγές: Factiva, Haver Analytics και υπολογισμοί των συγγραφέων.

Σημειώσεις: Ο δείκτης κατασκευάζεται με βάση τον αριθμό των κειμένων που δημοσιεύθηκαν και κάνουν λόγο για επιβράδυνση της

οικονομίας των ΗΠΑ ως ποσοστό του συνολικού αριθμού των άρθρων που δημοσιεύονται καθημερινά στις ΗΠΑ. Κατόπιν,

υπολογίζονται αθροιστικά δεδομένα σε μηνιαία συχνότητα. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

.

Ο δείκτης έχει και προβλεπτικό περιεχόμενο σε σχέση με την οικονομική

δραστηριότητα στο μέλλον. Η υπόθεση αυτή μπορεί να ελεγχθεί τυπικά αν ο

δείκτης προστεθεί σε ένα τυποποιημένο υπόδειγμα πιθανοτήτων ύφεσης.14

Εκτιμάται η παρακάτω εξίσωση:

𝑃(𝐶𝑟𝑖𝑠𝑖𝑠)𝑡+𝑘 = 𝛼 + 𝛽1[𝑦𝑖𝑒𝑙𝑑𝑡3−𝑚𝑜𝑛𝑡ℎ𝑠 − 𝑦𝑖𝑒𝑙𝑑𝑡

10−𝑦𝑒𝑎𝑟 ] + 𝛽2𝐼𝑛𝑑𝑒𝑥𝑡 + 𝜀𝑡+𝑘 (1)

όπου η πιθανότητα ύφεσης στον μελλοντικό ορίζοντα (𝑡 + 𝑘) προβλέπεται από την

κλίση της καμπύλης αποδόσεων στον παρόντα ορίζοντα (διαφορά μεταξύ

βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων αποδόσεων), η οποία είναι κλασική

μεταβλητή που προβλέπει μια ύφεση, και από τον δείκτη που βασίζεται στην

ανάλυση κειμένου.15 Ο δείκτης παρέχει πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την

καμπύλη αποδόσεων στις ΗΠΑ. Η καταλληλότητα προσαρμογής (goodness of fit)

των υποδειγμάτων πιθανοτήτων ύφεσης συνοψίζεται από τη λεγόμενη καμπύλη

λειτουργικών χαρακτηριστικών δέκτη (receiver operator curve – ROC), η οποία

μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο της ακρίβειας των προβλέψεων που

14 Σύμφωνα με τον Wright, J.H., “The yield curve and predicting recessions’’, Finance and Economics

Discussion Series, 2006-07, Divisions of Research and Statistics and Monetary Affairs, Federal

Reserve Board, Washington D.C., February 2006.

15 Τα υποδείγματα καμπύλης αποδόσεων αναθεωρήθηκαν πρόσφατα στο πλαίσιο των προγραμμάτων

αγοράς στοιχείων ενεργητικού των μεγάλων κεντρικών τραπεζών. Βλ. Box “US yield curve inversion

and financial market signals of recession”, Economic Bulletin, Issue 1, ECB, Frankfurt am Main, 2020.

0.00

0.01

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

0.07

60

70

80

90

100

110

120

130

1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019

US IP (left-hand scale)

Index (right-hand scale)

NBER recessions




52

πραγματοποιούνται μέσω του υποδείγματος.16 Η στατιστική τιμή της καμπύλης ROC

παρουσιάζεται στο Διάγραμμα Β και δείχνει ότι ο προσδιορισμός του υποδείγματος

με τρόπο ώστε να περιλαμβάνει τον δείκτη που βασίζεται σε άρθρα εφημερίδων

υπερέχει έναντι της απλής καμπύλης αποδόσεων σε βραχυπρόθεσμους ορίζοντες.

Όταν στις εκτιμήσεις λαμβάνονται υπόψη και πληροφορίες από άρθρα εφημερίδων,

βελτιώνεται σημαντικά η προβλεπτική ικανότητα του υποδείγματος. Αυτή η

διαπίστωση δεν αλλάζει σε περίπτωση που η ύφεση οριστεί διαφορετικά σε σχέση

με τον ορισμό του NBER (που ορίζει μια ύφεση ως συρρίκνωση της βιομηχανικής

παραγωγής επί 8 συνεχείς μήνες) ούτε αν εξαιρεθεί η περίοδος της παγκόσμιας

χρηματοπιστωτικής κρίσης.

Σύμφωνα με τις ενδείξεις που παρουσιάζονται στο παρόν πλαίσιο, οι

πληροφορίες που εξάγονται από άρθρα εφημερίδων είναι χρήσιμες για την

παρακολούθηση των οικονομικών εξελίξεων και συμπληρώνουν τα

μακροοικονομικά δεδομένα. Τα άρθρα των εφημερίδων συλλέγουν ευρύ σύνολο

πληροφοριών σχετικά με τον οικονομικό κύκλο, οι οποίες δεν καταγράφονται άμεσα

στις μακροοικονομικές χρονοσειρές. Το γεγονός ότι ο δείκτης αυτού του είδους που

βασίζεται στην ανάλυση κειμένου είναι διαθέσιμος σε ημερήσια βάση και μπορεί να

επικαιροποιείται καθημερινά τον καθιστά χρήσιμο και σημαντικό για την

παρακολούθηση και την πρόβλεψη των οικονομικών εξελίξεων, ιδίως σε

βραχυπρόθεσμους ορίζοντες.

16 Η στατιστική ROC συγκρίνει την περίπτωση ορθής ταυτοποίησης μιας ύφεσης, δηλ. όταν πράγματι

υπάρχει ύφεση (true positive), με τις περιπτώσεις εσφαλμένης ταυτοποίησης ύφεσης που δεν υπάρχει

πράγματι (false positives). Όσο πιο κοντά στον κατακόρυφο άξονα βρίσκεται η εκτιμώμενη στατιστική

τιμή της καμπύλης ROC, τόσο υψηλότερη είναι η προβλεπτική ικανότητα του υποδείγματος. Επιπλέον,

είναι δυνατόν να συνοψιστεί το γράφημα της καμπύλης ROC, εάν υπολογιστεί η περιοχή που βρίσκεται

κάτω από την καμπύλη ROC αλλά πάνω από τη γραμμή των 45ο (η οποία δείχνει τυχαία κατανομή).

Όσο μεγαλύτερη είναι η περιοχή κάτω από την καμπύλη, τόσο ακριβέστερο είναι το υπόδειγμα.




53

Διάγραμμα B Στατιστικές καταλληλότητας προσαρμογής (goodness of fit) για τα υποδείγματα

πιθανοτήτων ύφεσης σε διαφορετικούς ορίζοντες πρόβλεψης σε μήνες

(δείκτης, αριστερή κλίμακα)

Πηγές: Factiva, Haver Analytics και υπολογισμοί των συγγραφέων.

Σημειώσεις: Η καταλληλότητα προσαρμογής εξάγεται από τη στατιστική ROC που προκύπτει από το υπόδειγμα πιθανοτήτων ύφεσης,

το οποίο εκτιμάται: α) μόνο με την καμπύλη αποδόσεων, β) μόνο με τον δείκτη που βασίζεται στην ανάλυση κειμένου, γ) με

συνδυασμό των δύο. Η στατιστική υπολογίζεται ως η κανονικοποιημένη απόσταση ανάμεσα στις ορθές προβλέψεις του υποδείγματος

και στην τυχαία κατανομή (δηλ. 50% σταθερή πιθανότητα συρρίκνωσης). Όσο μεγαλύτερη η απόσταση, τόσο υψηλότερη η τιμή της

στατιστικής ROC. Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος 2020.

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Index only

Yield curve only

Index and yield curve

a) NBER recessions

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

b) Eight consecutive months of contraction in industrial production


Ο ρόλος της φορολογίας των πολυεθνικών στην πρώτη αντιστροφή των ροών ξένων άμεσων

επενδύσεων στη ζώνη του ευρώ

54

2 Ο ρόλος της φορολογίας των πολυεθνικών στην πρώτη

αντιστροφή των ροών ξένων άμεσων επενδύσεων στη

ζώνη του ευρώ

Virginia Di Nino και Andrejs Semjonovs

Το παρόν πλαίσιο εξηγεί πώς η φορολογία των πολυεθνικών επιχειρήσεων

μετά την πρόσφατη μεταρρύθμιση της φορολογίας των επιχειρήσεων στις

ΗΠΑ έχει επηρεάσει τις ροές ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ) προς και από

τη ζώνη του ευρώ.17 Στη ζώνη του ευρώ, όπως και σε άλλες προηγμένες

οικονομίες, οι επενδύσεις επιχειρήσεων-κατοίκων στο εξωτερικό κατά κανόνα

ξεπερνούν τις επενδύσεις ξένων επιχειρήσεων στη ζώνη του ευρώ. Στη διάρκεια του

2018 όμως, οι καθαρές εκροές ΞΑΕ (που αντιστοιχούν σε καθαρές απαιτήσεις ΞΑΕ

της ζώνης του ευρώ – γενικώς επενδύσεις εγχώριων επιχειρήσεων σε συνδεδεμένες

εταιρίες του εξωτερικού) έγιναν εισροές και οι καθαρές εισροές ΞΑΕ (ή αλλιώς οι

καθαρές υποχρεώσεις, δηλ. οι καθαρές επενδύσεις των ξένων επιχειρήσεων στη

ζώνη του ευρώ) μετατράπηκαν σε εκροές. Αυτές οι κινήσεις κεφαλαίων συνδέονται

σε μεγάλο βαθμό με ορισμένα μέτρα της μεταρρύθμισης στη φορολογία νομικών

προσώπων στις ΗΠΑ που τέθηκαν σε ισχύ στην αρχή του 2018.18

Η αντιστροφή των ροών ΞΑΕ της ζώνης του ευρώ οφείλεται αποκλειστικά σε

ροές από και προς (α) τις ΗΠΑ και (β) υπεράκτια κέντρα (βλ. Διάγραμμα Α). Οι

πολυεθνικές των ΗΠΑ ξεκίνησαν αποεπενδύσεις από τη ζώνη του ευρώ

(δημιουργώντας έτσι καθαρές εκροές ΞΑΕ σε διμερείς όρους) το 2017, δηλ. πριν από

τη μεταρρύθμιση της φορολογίας νομικών προσώπων, όμως οι συνολικές ροές ΞΑΕ

της ζώνης του ευρώ κατέγραψαν αντιστροφή το δεύτερο εξάμηνο του 2018, όταν

άρχισαν οι αποεπενδύσεις και των εξωχώριων κέντρων από τη ζώνη του ευρώ.

17 Βλ. επίσης το πλαίσιο με τίτλο “Euro area foreign direct investment since 2018: the role of special

purpose entities”, Economic Bulletin, Issue 5, ECB, 2019.

18 Βλ. επίσης το άρθρο με τίτλο “Multinational enterprises, financial centres and their implications for

external imbalances: a euro are perspective” στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου.




55

Διάγραμμα A Ροές ΞΑΕ της ζώνης του ευρώ (καθαρές απαιτήσεις και καθαρές υποχρεώσεις) κατά

περιοχή προέλευσης ή προορισμού

(σύνολο συναλλαγών σε κυλιόμενη περίοδο 4ων τριμήνων, σε δισεκ. ευρώ, μη εποχικώς διορθωμένα στοιχεία)

Πηγή: Eurostat.

Σημειώσεις: Για τις απαιτήσεις, θετικό (αρνητικό) πρόσημο υποδηλώνει καθαρές αγορές (πωλήσεις) μέσων εκτός ζώνης ευρώ από

επενδυτές της ζώνης του ευρώ. Για τις υποχρεώσεις, θετικό (αρνητικό) πρόσημο υποδηλώνε ι καθαρές αγορές (πωλήσεις) μέσων της

ζώνης του ευρώ από επενδυτές εκτός ζώνης ευρώ. Εξωχώρια κέντρα: Ανδόρρα, Αντίγκουα και Μπαρμπούντα, Ανγκουίλα, Αρούμπα,

Μπαρμπάντος, Μπαχρέιν, Βερμούδες, Μπαχάμες, Μπελίζ, Νήσοι Κουκ, Κουρασάο, Ντομινίκα, Γρενάδα, Γκέρνσεϊ, Γιβραλτάρ,

Χονγκ Κονγκ ΕΔΠ, Νήσος του Μαν, Τζέρσεϊ, Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, Νήσοι Κέιμαν, Λίβανος, Αγία Λουκία, Λιχτενστάιν, Λιβερία,

Νήσοι Μάρσαλ, Μοντσερράτ, Μαυρίκιος, Ναούρου, Νιούε, Παναμάς, Φιλιππίνες, Σεϋχέλλες, Σιγκαπούρη, Άγιος Μαρτίνος, Νήσοι Τερκς

και Κέικος, Σαιντ Βενσέντ και Γρεναδίνες, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Παρθένοι Νήσοι ΗΠΑ, Βανουάτου και Σαμόα. Πιο πρόσφατες

παρατηρήσεις: γ΄ τρίμηνο 2019.

Η αντιστροφή των καθαρών ροών ΞΑΕ παρατηρήθηκε μόνο σε ορισμένα

χρηματοπιστωτικά κέντρα της ζώνης του ευρώ, δηλ. χώρες που καταγράφουν

μεγάλες χρηματοοικονομικές ροές, και έλαβαν χώρα μέσω συναλλαγών

οντοτήτων ειδικού σκοπού (βλ. Διάγραμμα Β). Σε άλλες οικονομίες της ζώνης του

ευρώ, οι ροές παρέμειναν ήπιες χωρίς ιδιαίτερη γεωγραφική ανακατανομή των

συναλλαγών ΞΑΕ. Επίσης, η διπλή αντιστροφή (απαιτήσεις και υποχρεώσεις)

αντανακλά τον υψηλό βαθμό συμμεταβολής μεταξύ των ροών απαιτήσεων και

υποχρεώσεων σε χώρες όπου παρατηρούνται οι πρακτικές κυκλικής διαδρομής και

διέλευσης (round tripping & pass-through practices) από σταθερό σημείο των

κεφαλαίων των πολυεθνικών επιχειρήσεων.19 Ωστόσο στην Ιρλανδία, η αναδίπλωση

των ακαθάριστων εισροών και εκροών ΞΑΕ αφορούσε πρωτίστως συναλλαγές με

άλλα χρηματοπιστωτικά κέντρα της ζώνης του ευρώ (και όχι των ΗΠΑ) και

υλοποιήθηκε νωρίτερα, αρχής γενομένης από το δ΄ τρίμηνο του 2017.20 Δεδομένης

της σύνθετης δομής του παγκόσμιου δικτύου ΞΑΕ, μια πιθανή εξήγηση που να

συνάδει με αυτά τα στοιχεία είναι ότι μέρος των επαναπατρισθέντων κερδών από την

19 Οι κυκλικές διαδρομές των κεφαλαίων αφορούν περιπτώσεις όπου μία επιχείρηση πωλεί στοιχεία

ενεργητικού σε μία άλλη επιχείρηση (ή επιχειρήσεις) με έδρα σε άλλη επικράτεια, με συμφωνία

επαναγοράς των ίδιων ή παρόμοιων στοιχείων ενεργητικού στην ίδια περίπου τιμή. Τέτοιες συναλλαγές

αυξάνουν τα έσοδα και τις δαπάνες χωρίς να επηρεάζουν τα κέρδη. Συχνά συνδέονται με πρακτικές

διέλευσης, όπου η άλλη επιχείρηση πληρώνει φόρο επί των αποδόσεων των περιουσιακών στοιχείων

και η αρχική επιχείρηση επιτυγχάνει φορολογική έκπτωση.

20 Βλ. Emter L., Kennedy, B. and McQuade, P., “US profit repatriations and Ireland’s Balance of Payments

statistics”, Quarterly Bulletin, Central Bank of Ireland, Q2 2019.

-1,000

-800

-600

-400

-200

0

200

400

600

800

1,000

03/16 06/16 09/16 12/16 03/17 06/17 09/17 12/17 03/18 06/18 09/18 12/18 03/19 06/19 09/19

Total liabilities

Liabilities vs. the United States

Liabilities vs. other areas

Liabilities vs. offshore centres

Assets vs. the United States

Assets vs. other areas

Assets vs. offshore centres




56

Ιρλανδία μπορεί να πραγματοποιήθηκε μέσω άλλων χρηματοπιστωτικών κέντρων

της ζώνης του ευρώ.

Διάγραμμα B Συναλλαγές ΞΑΕ που αποτελούν υποχρεώσεις της ζώνης του ευρώ: οντότητες

ειδικού σκοπού έναντι λοιπών συνδεδεμένων οντοτήτων-κατοίκων


Πηγές: ΟΟΣΑ και Eurostat.

Σημειώσεις: Οι μπλε και οι κόκκινες περιοχές αντανακλούν καθαρές εισροές επενδύσεων σε λειτουργικές μονάδες που αποτελούν

οντότητες ειδικού σκοπού. Οι κίτρινες και οι πράσινες περιοχές αντανακλούν καθαρές εισροές ΞΑΕ σε όλες τις άλλες οντότητες-

κατοίκους της ζώνης του ευρώ που είναι συνδεδεμένες εταιρίες των ξένων επιχειρήσεων. Χρηματοπιστωτικά κέντρα είναι: το Βέλγιο, το

Λουξεμβούργο και η Ολλανδία. Στο υπόλοιπο της ζώνης του ευρώ περιλαμβάνονται όλες οι άλλες χώρες-μέλη εκτός της Ισπανίας, της

Κύπρου, της Λεττονίας και της Μάλτας, οι οποίες εξαιρούνται λόγω έλλειψης στοιχείων. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: γ΄ τρίμηνο

2019.

Η ανάλυση των ακαθάριστων ροών ΞΑΕ ανά είδος μέσου φανερώνει ότι η

αντιστροφή αφορούσε κυρίως μετοχικό κεφάλαιο, χωρίς όμως να

περιλαμβάνεται η συνιστώσα που αφορά επανεπένδυση κερδών

(βλ. Διάγραμμα Γ). Από αυτή την άποψη, η αντιστροφή υπογραμμίζει το γεγονός ότι

οι αποφάσεις για επενδύσεις ΞΑΕ υπαγορεύονται πρωτίστως από φορολογικούς

λόγους. Και δεν οδήγησε σε αλλαγή της σύνθεσης ή της γεωγραφικής κατανομής

ΞΑΕ (μετοχικό κεφάλαιο και χρέος) προς άλλες οικονομίες της ζώνης του ευρώ.

Επιπλέον, τα επανεπενδυόμενα κέρδη παρέμειναν ουσιαστικά ανεπηρέαστα, καθώς

τα παρελθόντα κέρδη που επαναπατρίστηκαν με τον ευνοϊκό φορολογικό συντελεστή

που εφάρμοσαν εφάπαξ οι ΗΠΑ δεν καταγράφηκαν ως διανομή εισοδήματος (τα

μεγάλα, έκτακτα μερίσματα καταχωρούνται στο ισοζύγιο πληρωμών ως συναλλαγές

σε μετοχικό κεφάλαιο ΞΑΕ). Ως αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής, και εν μέσω

σταθερών καθαρών ΞΑΕ στην Ιρλανδία και της μεταφοράς της έδρας τους στην

Ιρλανδία από ορισμένες μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ, τα έσοδα από

τη φορολογία των επιχειρήσεων συνέχισαν να αυξάνονται στην Ιρλανδία το 2018.21

21 Στο παρελθόν, οι μειώσεις των συντελεστών φορολογίας των επιχειρήσεων στις ΗΠΑ φαίνεται ότι

συνέβαλαν σε αύξηση της απασχόλησης και του ΑΕΠ στην Ιρλανδία διαμέσου των επενδύσεων σε

κλάδους που λαμβάνουν χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Αυτή τη φορά όμως, ενδέχεται να υπάρχει

κίνδυνος εκροών κεφαλαίου, ως αποτέλεσμα των μεταβολών στις δραστηριότητες των πολυεθνικών

στη χώρα. Βλ. Clancy, D., “US corporate tax rate cuts: Spillovers to the Irish economy”, Working Paper

Series, No 38, European Stability Mechanism, 2019.

-1,000

-500

0

500

1,000

1,500

2014 2015 2016 2017 2018 2019

Financial centres: special purpose entity transactions

Financial centres: other resident entity transactions

Rest of the euro area: special purpose entity transactions

Rest of the euro area: other resident entity transactions




57

Διάγραμμα Γ Καθαρές ροές ΞΑΕ σε χρηματοπιστωτικά κέντρα της ζώνης του ευρώ (απαιτήσεις και

υποχρεώσεις) ανά είδος μέσου


Πηγή: ΟΟΣΑ.

Σημειώσεις: Για την Ιρλανδία δεν δημοσιεύθηκαν στοιχεία για ορισμένα τρίμηνα για τις συνιστώσες που αφορούν χρέος, μετοχικό

κεφάλαιο και επανεπένδυση κερδών. Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τη Μάλτα και την Κύπρο. Οι καθαρές υποχρεώσεις

απεικονίζονται σε αντεστραμμένη κλίμακα στο αρνητικό τμήμα του κάθετου άξονα όταν είναι θετικές. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις:

γ΄ τρίμηνο 2019.

Ενώ ορισμένες διατάξεις της φορολογικής μεταρρύθμισης των ΗΠΑ

αναμενόταν να έχουν πρόσκαιρες επιδράσεις στις συναλλαγές ΞΑΕ, η

μεταρρύθμιση περιείχε και μέτρα κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης,

που ενδέχεται να επηρεάσει τις ακαθάριστες και καθαρές ροές ΞΑΕ

μακροπρόθεσμα. Η μεταρρύθμιση περιλάμβανε εφάπαξ μείωση φόρου επί

παρελθόντων μη επαναπατρισθέντων κερδών. Ωστόσο, η ήδη θεσπισθείσα πλήρης

φορολογική απαλλαγή των κερδών εξωτερικού υπό τη μορφή μερισμάτων γενικώς

ισχύει εξίσου είτε τα κέρδη επαναπατρίζονται είτε διακρατούνται στο εξωτερικό. Αυτό

μειώνει το κίνητρο των πολυεθνικών των ΗΠΑ να επαναπενδύσουν τα κέρδη τους

στο εξωτερικό. Εξάλλου, η μεταρρύθμιση επίσης περιλαμβάνει μέτρα κατά της

διάβρωσης της φορολογικής βάσης, τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν τις

ακαθάριστες και καθαρές ροές ΞΑΕ μακροπρόθεσμα. Μειώνει τα κίνητρα των

αμερικανικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ να μεταφέρουν άυλα περιουσιακά τους

στοιχεία σε υπεράκτια κέντρα, καθώς προβλέπει μείωση του φόρου έως και 37,5%

επί άυλων εσόδων προερχόμενων από το εξωτερικό. Η αντιστροφή των

ακαθάριστων ροών ΞΑΕ στη ζώνη του ευρώ ενδέχεται επομένως να αποτελεί

μετάβαση των ξένων επενδύσεων σε μια νέα ισορροπία. Αν και είναι νωρίς για

αξιολογήσεις, οι αποεπενδύσεις συνεχίστηκαν το 2019 και, σε χρηματοπιστωτικά

κέντρα της ζώνης του ευρώ, επηρέασαν όχι μόνο τις υποχρεώσεις σε μετοχικό

κεφάλαιο αλλά και τη συνιστώσα των ΞΑΕ που αφορά χρέος (βλ. Διάγραμμα Γ). Οι

μηνιαίες εκτιμήσεις για το τελευταίο τρίμηνο του 2019 υποδηλώνουν ότι η αντιστροφή

πιθανώς έχει ανακοπεί και μια εξομάλυνση των συνθηκών να είναι σε εξέλιξη, αλλά

οι ροές παραμένουν αρκετά υποτονικές με βάση τα ιστορικά δεδομένα.

-1,500

-1,000

-500

0

500

1,000

1,500

2014 2015 2016 2017 2018 2019

Reinvestment of earnings (assets)

Reinvestment of earnings (liabilities)

Equity (assets)

Equity (liabilities)

Debt (assets)

Debt (liabilities)

No breakdown

Total net FDI


Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 30 Οκτωβρίου 2019

– 28 Ιανουαρίου 2020

58

3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής

πολιτικής την περίοδο 30 Οκτωβρίου 2019 – 28

Ιανουαρίου 2020

Pamina Karl και Marco Weißler

Το παρόν πλαίσιο περιγράφει τις πράξεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ

κατά την έβδομη και την όγδοη περίοδο τήρησης ελάχιστων αποθεματικών

του 2019, οι οποίες διήρκεσαν από τις 30.10.2019 έως τις 17.12.2019 και από

τις 18.12.2019 έως τις 28.1.2020 αντίστοιχα. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο τέθηκε

σε ισχύ το σύστημα δύο βαθμίδων για τον εκτοκισμό των υπερβαλλόντων

αποθεματικών. Από την έβδομη περίοδο τήρησης, η οποία ξεκίνησε στις 30.10.2019,

με το σύστημα αυτό εξαιρείται μέρος της υπερβάλλουσας ρευστότητας που

διακρατούν τα πιστωτικά ιδρύματα (δηλ. τα ρευστά διαθέσιμα που τηρούν οι

τράπεζες πέραν των ελάχιστων αποθεματικών) από την εφαρμογή του αρνητικού

επιτοκίου που ισχύει για τη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων.22 Έτσι, αυτά τα

ποσά υπερβάλλουσας ρευστότητας εκτοκίζονται πλέον με επιτόκιο 0% ετησίως.

Άλλες πρόσφατες εξελίξεις είναι οι καθαρές αποπληρωμές ρευστότητας που είχε

χορηγηθεί μέσω των στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης

(TLTROs) καθώς και η επανέναρξη των αγορών στοιχείων ενεργητικού.

Ανάγκες σε ρευστότητα

Οι συνολικές ημερήσιες ανάγκες του τραπεζικού συστήματος σε ρευστότητα,

οι οποίες ορίζονται ως το άθροισμα των καθαρών αυτόνομων παραγόντων και

των υποχρεωτικών αποθεματικών, διαμορφώθηκαν σε 1.505,7 δισεκ. ευρώ

κατά την επισκοπούμενη περίοδο. Το ποσό αυτό ήταν 53,7 δισεκ. ευρώ

χαμηλότερο σε σχέση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο (δηλ. κατά την

πέμπτη και έκτη περίοδο τήρησης του 2019, βλ. Πίνακα Α). Οι καθαροί αυτόνομοι

παράγοντες μειώθηκαν κατά 55,4 δισεκ. ευρώ, ενώ τα ελάχιστα υποχρεωτικά

αποθεματικά αυξήθηκαν κατά 1,7 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 134,3 δισεκ.

ευρώ.

Η μείωση των καθαρών αυτόνομων παραγόντων οφείλεται κατά κύριο λόγο

στην αύξηση των στοιχείων του ενεργητικού του ισολογισμού του

Ευρωσυστήματος (αξία των καθαρών απαιτήσεων έναντι του εξωτερικού και

των καθαρών απαιτήσεων σε ευρώ). Οι αυτόνομοι παράγοντες από την πλευρά

του ενεργητικού αυξήθηκαν κατά 55,1 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκαν σε 1.009,1

δισεκ. ευρώ, αντανακλώντας τόσο την αύξηση κατά 33,2 δισεκ. ευρώ των καθαρών

απαιτήσεων έναντι του εξωτερικού, η οποία ήταν ανάλογη του ρυθμού αύξησης κατά

την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο, όσο και την αύξηση κατά 21,9 δισεκ. ευρώ

στις καθαρές απαιτήσεις εκπεφρασμένες σε ευρώ, που διαμορφώθηκαν σε 238,0

22 Τα υπόλοιπα των επιλέξιμων αποθεματικών υπολογίζονται βάσει των μέσων ημερήσιων υπολοίπων

που τηρούνται στους τρεχούμενους λογαριασμούς των ιδρυμάτων κατά τη διάρκεια της περιόδου

τήρησης. Η εξαίρεση από τα αρνητικά επιτόκια ισχύει για την υπερβάλλουσα ρευστότητα που τηρούν οι

τράπεζες στον τρεχούμενο λογαριασμό μέχρι ένα πολλαπλάσιο των ελάχιστων αποθεματικών των

πιστωτικών ιδρυμάτων. Το Διοικητικό Συμβούλιο όρισε τον αρχικό πολλαπλασιαστή σε έξι.




59

δισεκ. ευρώ. Οι αυτόνομοι παράγοντες από την πλευρά του παθητικού παρέμειναν

σχεδόν αμετάβλητοι κατά μέσο όρο (μείωση κατά 0,4 δισεκ. ευρώ). Παρόλο που οι

λοιποί αυτόνομοι παράγοντες και τα τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία αυξήθηκαν

κατά 42,3 δισεκ. ευρώ και 20 δισεκ. ευρώ αντίστοιχα, αυτές οι αυξήσεις

αντισταθμίστηκαν πλήρως από τις μειωμένες καταθέσεις του Δημοσίου, οι οποίες

διαμορφώθηκαν κατά μέσο όρο σε 219,8 δισεκ. ευρώ την επισκοπούμενη περίοδο,

αφού είχαν φθάσει στο ιστορικώς υψηλό επίπεδο των 298,6 δισεκ. ευρώ κατά την

έκτη περίοδο τήρησης. Συνολικά, οι καθαροί αυτόνομοι παράγοντες – οι οποίοι

ορίζονται ως οι παράγοντες απορρόφησης ρευστότητας από την πλευρά του

παθητικού μείον τους παράγοντες απορρόφησης ρευστότητας από την πλευρά του

ενεργητικού – υποχώρησαν σε 1.374,4 δισεκ. ευρώ.

Πίνακας A Συνθήκες ρευστότητας του Ευρωσυστήματος

Υποχρεώσεις

(μέσοι όροι, δισεκ. ευρώ)

Τρέχουσα εξεταζόμενη περίοδος: 30 Οκτωβρίου 2019 έως 28 Ιανουαρίου 2020

Προηγούμενη

εξεταζόμενη

περίοδος: 31 Ιουλίου 2019

έως 29 Οκτωβρίου

2019

Έβδομη και όγδοη

περίοδος τήρησης

Έβδομη περίοδος

τήρησης: 30 Οκτωβρίου έως

17 Δεκεμβρίου

Όγδοη περίοδος

τήρησης: 18 Δεκεμβρίου

έως 28 Ιανουαρίου

Πέμπτη και έκτη


Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 2.380,2 (-0,4) 2.384,8 (-37,1) 2.375,0 (-9,8) 2.380,6 (+87,3)

Τραπεζογραμμάτια σε κυκλοφορία 1.271,8 (+20,0) 1.262,9 (+10,1) 1.282,2 (+19,3) 1.251,8 (+17,8)

Καταθέσεις Δημοσίου 219,8 (-62,7) 226,6 (-72,1) 211,8 (-14,7) 282,4 (+11,9)

Λοιποί αυτόνομοι παράγοντες1 888,7 (+42,3) 895,3 (+24,8) 880,9 (-14,4) 846,4 (+57,6)

Τρεχούμενοι λογαριασμοί πλέον των υποχρεωτικών ελάχιστων

αποθεματικών 1.510,1 (+284,9) 1.528,0 (+272,7) 1.489,2 (-38,8) 1.225,2 (-17,2)

Υποχρεωτικά αποθεματικά 134,3 (+1,7) 134,1 (+0,9) 134,5 (+0,3) 132,6 (+2,5)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων 256,4 (-253,6) 257,9 (-198,7) 254,6 (-3,3) 510,0 (-77,4)

Πράξεις εξομάλυνσης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων για απορρόφηση ρευστότητας 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (+0,0)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημείωση: Όλα τα μεγέθη του πίνακα έχουν στρογγυλοποιηθεί στο πλησιέστερο 0,1 δισεκ. ευρώ. Τα στοιχεία εντός παρενθέσεως

υποδηλώνουν τη μεταβολή από την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο ή περίοδο τήρησης.

1) Υπολογίζονται ως το άθροισμα των λογαριασμών αναπροσαρμογής, των λοιπών απαιτήσεων και υποχρεώσεων προς κατοίκους της

ζώνης του ευρώ, του κεφαλαίου και των αποθεματικών.




60

Στοιχεία ενεργητικού






έως 29 Οκτωβρίου

2019

Έβδομη και

όγδοη περίοδος

τήρησης





τήρησης: 18 Δεκεμβρίου

έως 28 Ιανουαρίου



Αυτόνομοι παράγοντες ρευστότητας 1.009,1 (+55,1) 1.020,9 (+32,7) 995,4 (-25,5) 954,0 (+41,7)

Καθαρές απαιτήσεις έναντι του εξωτερικού 771,1 (+33,2) 773,3 (+14,8) 768,6 (-4,7) 737,9 (+38,5)

Καθαρές απαιτήσεις σε ευρώ 238,0 (+21,9) 247,6 (+17,9) 226,9 (-20,7) 216,1 (+3,2)

Μέσα νομισματικής πολιτικής 3.272,2 (-22,4) 3.284,3 (+5,1) 3.258,1 (-26,2) 3.294,6 (-46,6)

Πράξεις ανοικτής αγοράς 3.272,2 (-22,4) 3.284,3 (+5,1) 3.258,1 (-26,2) 3.294,6 (-46,4)

Δημοπρασίες 644,0 (-39,9) 665,5 (-5,0) 619,0 (-46,5) 683,9 (-31,1)

ΠΚΑ 2,3 (-0,2) 1,8 (-0,2) 2,9 (+1,1) 2,5 (-2,6)

LTRO διάρκειας 3 μηνών 3,4 (+0,5) 2,7 (-0,1) 4,3 (+1,6) 2,9 (-0,3)

Πράξεις TLTRO-ΙΙ 589,8 (-87,3) 657,6 (-5,3) 510,8 (-146,8) 677,2 (-29,5)

Πράξεις TLTRO-ΙΙI 48,5 (+47,2) 3,4 (+0,6) 101,1 (+97,7) 1,3 (+1,3)

Χαρτοφυλάκια οριστικών συναλλαγών 2.628,2 (+17,5) 2.618,8 (+10,1) 2.639,1 (+20,3) 2.610,7 (-15,1)

Πρώτο πρόγραμμα αγοράς

καλυμμένων ομολογιών

2,0 (-0,8) 2,3 (-0,5) 1,7 (-0,5) 2,8 (-0,3)

Δεύτερο πρόγραμμα αγοράς


2,9 (-0,3) 2,9 (-0,1) 2,9 (-0,0) 3,2 (-0,3)

Τρίτο πρόγραμμα αγοράς


263,8 (+2,8) 262,9 (+2,3) 264,8 (+1,9) 260,9 (-0,8)

Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων 47,9 (-4,9) 47,8 (-3,6) 47,9 (+0,0) 52,8 (-8,6)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων που έχουν

εκδοθεί έναντι περιουσιακών

στοιχείων

28,2 (+2,1) 27,9 (+1,7) 28,6 (+0,7) 26,1 (-0,1)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του

δημόσιου τομέα

2.099,9 (+12,3) 2.093,4 (+6,0) 2.107,6 (+14,3) 2.087,6 (-4,8)

Πρόγραμμα αγοράς τίτλων του

επιχειρηματικού τομέα

183,5 (+6,2) 181,6 (+4,2) 185,6 (+4,0) 177,3 (-0,4)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,0 (-0,0) 0,0 (-0,0) 0,0 (+0,0) 0,0 (-0,2)

Πηγή: ΕΚΤ.






61

Άλλες πληροφορίες που αφορούν τη ρευστότητα






έως 29

Οκτωβρίου 2019

Έβδομη και


τήρησης





τήρησης: 18 Δεκεμβρίου έως

28 Ιανουαρίου


περίοδος

τήρησης

Συνολικές ανάγκες ρευστότητας1 1.505,7 (-53,7) 1.498,4 (-69,0) 1.514,3 (+15,9) 1.559,5 (+48,2)

Καθαροί αυτόνομοι παράγοντες2 1.371,4 (-55,4) 1.364,3 (-69,9) 1.379,8 (+15,6) 1.426,9 (+45,6)

Υπερβάλλουσα ρευστότητα3 1.766,5 (+31,3) 1.785,9 (+74,0) 1.743,8 (-42,0) 1.735,2 (-94,5)

Πηγή: ΕΚΤ.



1) Υπολογίζονται ως το άθροισμα των καθαρών αυτόνομων παραγόντων και των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών.

2) Υπολογίζονται ως η διαφορά μεταξύ των αυτόνομων παραγόντων ρευστότητας από την πλευρά του παθητικού και των αυτόνομων

παραγόντων ρευστότητας από την πλευρά του ενεργητικού. Για τους σκοπούς του εν λόγω πίνακα, τα "τακτοποιητέα στοιχεία"

προστίθενται και αυτά στους καθαρούς αυτόνομους παράγοντες.

3) Υπολογίζεται ως το άθροισμα των τρεχούμενων λογαριασμών πλέον των υποχρεωτικών ελάχιστων αποθεματικών και της

προσφυγής στη διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων μείον την προσφυγή στη διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης.

Εξελίξεις στα επιτόκια

(μέσοι όροι, ποσοστά %)





έως 29

Οκτωβρίου 2019

Έβδομη και


τήρησης





τήρησης: 18 Δεκεμβρίου έως

28 Ιανουαρίου


περίοδος

τήρησης

ΠΚΑ 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00) 0,00 (+0,00)

Διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00) 0,25 (+0,00)

Διευκόλυνση αποδοχής καταθέσεων -0,50 (-0,05) -0,50 (+0,00) -0,50 (+0,00) -0,45 (-0,05)

EONIA1 -0,454 (-0,05) -0,454 (+0,01) -0,454 (+0,00) -0,408 (-0,04)

€STR2 -0,539 (-0,04) -0,539 (+0,00) -0,540 (-0,00) -0,496 (-0,05)

Πηγή: ΕΚΤ.



1) Υπολογίζεται ως το €STR συν 8,5 μονάδες βάσης από την 1.10.2019. Οι διαφορές στις μεταβολές που παρουσιάζονται μεταξύ του

επιτοκίου ΕΟΝΙΑ και του €STR οφείλονται σε στρογγυλοποίηση.

2) Τα στοιχεία pre-€STR περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των μέσων όρων πριν από τις 30.9.2019.

Χορήγηση ρευστότητας μέσω των εργαλείων νομισματικής

πολιτικής

Το μέσο ύψος της ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των πράξεων ανοικτής

αγοράς – τόσο μέσω δημοπρασιών όσο και μέσω των χαρτοφυλακίων

νομισματικής πολιτικής – μειώθηκε κατά 46,6 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας τα

3.294,6 δισεκ. ευρώ (βλ. Διάγραμμα A). Όπως και κατά τις δύο προηγούμενες

περιόδους τήρησης, η υποχώρηση αυτή οφειλόταν κυρίως στη μειωμένη ζήτηση στις

δημοπρασίες. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες εξεταζόμενες περιόδους του 2019, η




62

ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω των χαρτοφυλακίων νομισματικής πολιτικής

αυξήθηκε εκ νέου ως αποτέλεσμα της επανέναρξης των καθαρών αγορών τίτλων

μέσω του προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού (APP) τον Νοέμβριο του

2019.

Διάγραμμα A Εξέλιξη της ρευστότητας που χορηγήθηκε μέσω των πράξεων ανοικτής αγοράς και

της υπερβάλλουσας ρευστότητας

(δισεκ. ευρώ)

Πηγή: ΕΚΤ.

Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 28 Ιανουαρίου 2020.

Η μέση ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω δημοπρασιών υποχώρησε την

εξεταζόμενη περίοδο κατά 31,1 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 683,9 δισεκ.

ευρώ. Η μείωση κατά 39,9 δισεκ. ευρώ σε 644,0 δισεκ. ευρώ οφειλόταν κυρίως στη

χαμηλότερη ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω των στοχευμένων πράξεων πιο

μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ). Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

στη ζώνη του ευρώ αποπλήρωσαν οικειοθελώς, κατά μέσο όρο κατά τη διάρκεια των

δύο περιόδων τήρησης, 87,3 δισεκ. ευρώ της χρηματοδότησης που είχαν λάβει μέσω

της δεύτερης σειράς στοχευμένων πράξεων πιο μακροπρόθεσμης

αναχρηματοδότησης (ΣΠΠΜΑ II). Αυτό υπερέβη την απορρόφηση νέας

χρηματοδότησης μέσω ΣΠΠΜΑ III, η οποία αυξήθηκε κατά 47,2 δισεκ. ευρώ σε 48,5

δισεκ. ευρώ κατά μέσο όρο την εξεταζόμενη περίοδο. Επιπλέον, η παροχή

ρευστότητας μέσω των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης υποχώρησε ελαφρώς,

από 2,5 δισεκ. ευρώ σε 2,3 δισεκ. ευρώ. Η παρατηρούμενη μέση μείωση θα ήταν

ακόμη μεγαλύτερη χωρίς την πράξη κύριας αναχρηματοδότησης (MRO) που

διεξήχθη στο τέλος του έτους, μέσω της οποίας κατανεμήθηκαν 7,9 δισεκ. ευρώ. Το

ανεξόφλητο υπόλοιπο των πράξεων πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης

(ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών αυξήθηκε ελαφρώς, κατά 0,5 δισεκ. ευρώ.

Η ρευστότητα που χορηγήθηκε μέσω των χαρτοφυλακίων νομισματικής

πολιτικής του Ευρωσυστήματος αυξήθηκε κατά 17,5 δισεκ. ευρώ και

διαμορφώθηκε σε 2.628,2 δισεκ. ευρώ, λόγω της επανέναρξης των καθαρών

αγορών τίτλων. Τα μέσα υπόλοιπα αυξήθηκαν κατά 12,3 δισεκ. ευρώ σε 2.099,9

δισεκ. ευρώ στο πρόγραμμα αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα (PSPP) και κατά 6,2

δισεκ. ευρώ σε 183,5 δισεκ. ευρώ στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων του

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

07/14 01/15 07/15 01/16 07/16 01/17 07/17 01/18 07/18 01/19 07/19 01/20

Tender operations

Outright portfolios

Excess liquidity




63

επιχειρηματικού τομέα (CSPP). Επιπλέον, τα υπόλοιπα στο πλαίσιο του τρίτου

προγράμματος αγοράς καλυμμένων ομολογιών (CBPP3) και του προγράμματος

αγοράς προϊόντων τιτλοποίησης (ABSPP) αυξήθηκαν κατά 2,8 δισεκ. ευρώ και 2,1

δισεκ. ευρώ αντίστοιχα.23 Οι εξοφλήσεις ομολόγων που διακρατούνται στο πλαίσιο

του προγράμματος για τις αγορές τίτλων (SMP) ανήλθαν συνολικά σε 4,9 δισεκ.

ευρώ την υπό εξέταση περίοδο.

Υπερβάλλουσα ρευστότητα

Καθώς μειώθηκαν οι ανάγκες σε ρευστότητα, η μέση υπερβάλλουσα

ρευστότητα αυξήθηκε σε σύγκριση με την προηγούμενη εξεταζόμενη περίοδο

κατά 31,3 δισεκ. ευρώ και διαμορφώθηκε σε 1.766,5 δισεκ. ευρώ (βλ.

Διάγραμμα Α). Παρά τη χαμηλότερη χορήγηση ρευστότητας μέσω δημοπρασιών, η

υποχώρηση των καθαρών αυτόνομων παραγόντων και η επανέναρξη των καθαρών

αγορών τίτλων είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της υπερβάλλουσας ρευστότητας

στη ζώνη του ευρώ.

Επιπλέον, η σύνθεση της υπερβάλλουσας ρευστότητας επηρεάστηκε από την

έναρξη του συστήματος δύο βαθμίδων για τον εκτοκισμό των πλεοναζόντων

αποθεματικών στη ζώνη του ευρώ από την έβδομη περίοδο τήρησης. Αυτό

οφείλεται στο γεγονός ότι μόνο τα υπόλοιπα που τηρούνται στους τρεχούμενους

λογαριασμούς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μέχρι το μέγιστο ποσό

εξαιρούνται από την αρνητική απόδοση με το επιτόκιο που ισχύει για τη διευκόλυνση

αποδοχής καταθέσεων. Αυτό οδήγησε σε αναπροσαρμογή των κεφαλαίων που

κατέχουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα από τη διευκόλυνση αποδοχής

καταθέσεων, τα οποία μειώθηκαν κατά 284,9 δισεκ. ευρώ.

Εξελίξεις στα επιτόκια

Το €STR παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερό κατά τη διάρκεια της έβδομης

και όγδοης περιόδου τήρησης. Το επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής

καταθέσεων της ΕΚΤ και τα επιτόκια των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης

(MRO) και της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης παρέμειναν αμετάβλητα κατά

την εξεταζόμενη περίοδο. Ως εκ τούτου, το €STR παρέμεινε σταθερό κατά την

έβδομη και όγδοη περίοδο τήρησης σε -53,9 και -54,0 μονάδες βάσης αντίστοιχα. Η

εισαγωγή του συστήματος δύο βαθμίδων δεν είχε σημαντική επίδραση στα επίπεδα

του €STR. Το ΕΟΝΙΑ, το οποίο από τον Οκτώβριο του 2019 υπολογίζεται ως το

€STR προσαυξημένο κατά ένα σταθερό περιθώριο, κινήθηκε παράλληλα με το

€STR.

23 Ακόμη και με την πλήρη επανεπένδυση, περιορισμένες προσωρινές αποκλίσεις στο συνολικό μέγεθος

και τη σύνθεση του APP ενδέχεται να προκύψουν για λειτουργικούς λόγους. Βλ. το άρθρο με τίτλο

“Taking stock of the Eurosystem’s asset purchase programme after the end of net asset purchases”,

Economic Bulletin, Issue 2, ECB, 2019.

https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/articles/2019/html/ecb.ebart201902_01~3049319b8d.en.html


Οι επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

64

4 Οι επιπτώσεις των δημοσιονομικών μέτρων για την

αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Steffen Osterloh

Το παρόν πλαίσιο αξιολογεί τις επιδράσεις στην ανάπτυξη και τον

πληθωρισμό από τα δημοσιονομικά μέτρα για τη μείωση των εκπομπών

αερίων του θερμοκηπίου στον χρονικό ορίζοντα των προβολών των

εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2020. Οι στόχοι που έχουν τεθεί σε

επίπεδο ΕΕ σχετικά με τη μείωση των εκπομπών και οι στόχοι πολιτικής για το

διάστημα 2021-30 βασίζονται στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια με χρονικό

ορίζοντα έως το 2030, το οποίο υιοθετήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το 2014.

Το πλαίσιο θέτει δεσμευτικούς στόχους για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων

του θερμοκηπίου κάτω από τα επίπεδα του 1990, δηλ. μείωση των εκπομπών κατά

20% έως το 2020 και τουλάχιστον κατά 40% έως το 2030. Οι πολιτικές μείωσης των

εκπομπών άνθρακα στην Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνουν: (α) το Σύστημα

Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) (EU Emissions Trading System – ETS)

της ΕΕ, το οποίο καλύπτει περίπου το 45% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου

της ΕΕ και περιορίζει ιδίως τις εκπομπές που προέρχονται από τομείς υψηλής

χρήσης ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συν την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη

Νορβηγία, π.χ. σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, κλάδους έντασης ενέργειας και

πτήσεις μεταξύ αεροδρομίων που βρίσκονται εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού

Χώρου (ΕΟΧ), και (β) εθνικά μέτρα για τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ,

όπως οι μεταφορές, η θέρμανση και η γεωργία.

Το ΣΕΔΕ της ΕΕ ορίζει με βεβαιότητα την ετήσια μείωση των εκπομπών στους

τομείς που καλύπτει, ωστόσο αφήνει περιθώρια αβεβαιότητας ως προς την

εξέλιξη των τιμών των δικαιωμάτων. Το ΣΕΔΕ της ΕΕ λειτουργεί με βάση την αρχή

“cap and trade”, δηλ. θέτει ένα ανώτατο όριο (cap) στη συνολική ποσότητα

ορισμένων αερίων του θερμοκηπίου που μπορεί να εκπέμπεται από τις βιομηχανικές

εγκαταστάσεις που καλύπτει το σύστημα και επιτρέπει στις επιχειρήσεις να

ανταλλάσσουν τα δικαιώματα εκπομπών τους. Το ανώτατο όριο μειώνεται με την

πάροδο του χρόνου, έτσι ώστε να περιορίζονται οι συνολικές εκπομπές. Το μερίδιο

των δημοπρατούμενων δικαιωμάτων, δηλ. των δικαιωμάτων που δεν παρέχονται

δωρεάν στις επιχειρήσεις, αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου και έφθασε σε 57%

κατά την περίοδο εμπορίας 2013-20. Το τίμημα που πρέπει να καταβάλλουν οι

επιχειρήσεις για το δημοπρατημένο μερίδιο των δικαιωμάτων λειτουργεί όπως ο

φόρος στο περιεχόμενο σε άνθρακα των εισροών μιας εταιρίας, καθώς αυξάνει

αμέσως το κόστος παραγωγής τους. Σύμφωνα με την εμπειρική βιβλιογραφία, οι

αυξήσεις κόστους που οφείλονται σε προηγούμενες αυξήσεις των τιμών των

δικαιωμάτων ΣΕΔΕ μετακυλίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στις τιμές καταναλωτή.24

Η εξέλιξη των τιμών των δικαιωμάτων στο ΣΕΔΕ της ΕΕ την τελευταία διετία

πιθανώς προκάλεσε κάποιες περιορισμένες πληθωριστικές πιέσεις, αλλά οι

αγορές αναμένουν περαιτέρω μέτριες μόνο αυξήσεις στη διάρκεια του

24 Βλ. π.χ. Martin, R. et al., “The Impact of the European Union Emissions Trading Scheme on Regulated

Firms: What Is the Evidence after Ten Years?”, Review of Environmental Economics and Policy, Vol.

10, issue 1, 2016, σελ. 129 -148.

https://academic.oup.com/reep/article-abstract/10/1/129/2583833?redirectedFrom=fulltext

https://academic.oup.com/reep/article-abstract/10/1/129/2583833?redirectedFrom=fulltext



65

χρονικού ορίζοντα των προβολών. Η τιμή ΣΕΔΕ, αφού παρέμεινε σχετικά

σταθερή σε χαμηλά επίπεδα, κατά μέσο όρο γύρω στα 6 ευρώ ανά τόνο CO2 την

περίοδο 2012-2017, αυξήθηκε σημαντικά το 2018 και το 2019 και διαμορφώθηκε το

2019 γύρω στα 25 ευρώ ανά τόνο. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε επίσης σε μεγάλη

αύξηση των δημόσιων εσόδων από τα δημοπρατημένα δικαιώματα και σε πρόσθετο

κόστος για τις επιχειρήσεις. Αυτό συνεπάγεται θετική επίδραση στον πληθωρισμό

της ζώνης του ευρώ το 2018 και το 2019 και αρνητική αλλά πολύ μικρή επίδραση

στον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Ωστόσο, παρά τον συνεχιζόμενο καταμερισμό των

δικαιωμάτων εκπομπών, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί του ΣΕΔΕ δεν

υποδηλώνουν περαιτέρω έξαρση των τιμών, οπότε δεν αναμένεται να επηρεαστούν

σημαντικά οι τιμές καταναλωτή τα επόμενα έτη. Εντούτοις, οι ευμετάβλητες τιμές των

δικαιωμάτων εξακολουθούν να αποτελούν παράγοντα κινδύνου για τον ΕνΔΤΚ.

Η μείωση των εκπομπών στους υπόλοιπους (εκτός ΣΕΔΕ) τομείς

κατοχυρώνεται στον Κανονισμό για τον Επιμερισμό των Προσπαθειών (Effort

Sharing Regulation). Το εν λόγω νομοθέτημα θεσπίζει δεσμευτικούς ετήσιους

στόχους εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τα κράτη-μέλη της ΕΕ κατά τις

περιόδους 2013-20 και 2021-30. Συνολικά, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005, οι

εθνικοί στόχοι επιδιώκουν να επιτύχουν από κοινού μείωση 10% περίπου έως το

2020 και 30% έως το 2030. Αντίθετα με τους τομείς εντός ΣΕΔΕ, στην περίπτωση

των τομέων εκτός ΣΕΔΕ υπεύθυνα για τον σχεδιασμό πολιτικών για την επίτευξη των

εθνικών στόχων είναι τα κράτη-μέλη.

Η Γερμανία υιοθέτησε πρόσφατα εθνικό σύστημα τιμολόγησης άνθρακα για

τομείς που δεν καλύπτονται από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, το οποίο αναμένεται να

επηρεάσει θετικά τον πληθωρισμό. Ως τμήμα της “κλιματικής δέσμης μέτρων” που

συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο του 2019, θα υιοθετηθεί το 2021 εθνικό σύστημα

τιμολόγησης άνθρακα για τους τομείς των μεταφορών και της θέρμανσης κτιρίων.

Καθώς το σύστημα τιμολόγησης άνθρακα θα ξεκινά με καθορισμένη τιμή που θα

αυξάνεται σταδιακά έως το 2025, αρχικά προσομοιάζει με φόρο άνθρακα. Οι

προβολές του Δεκεμβρίου 2019 αντανακλούσαν την αρχική συμφωνία του

κυβερνητικού συνασπισμού για τιμή εκκίνησης 10 ευρώ ανά τόνο CO2 για το 2021.

Προβλεπόταν θετική επίδραση στον ΕνΔΤΚ μεταξύ 2021 και 2022, ενώ η επίδραση

στο ΑΕΠ αναμενόταν να είναι μικρή.25 Προβλέπεται μικρή επίδραση στις τιμές και το

ΑΕΠ, καθώς μεγάλο μέρος των εσόδων από την πώληση δικαιωμάτων θα

χρησιμοποιηθεί ως αποζημίωση προς τη βιομηχανία και τους καταναλωτές, ιδίως

μέσω χαμηλότερων τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας λόγω της μείωσης του φόρου

που επιβλήθηκε από τον νόμο περί ανανεώσιμης ενέργειας της Γερμανίας

(Erneuerbare-Energien-Gesetz – EEG) συμβαδίζοντας με τις αυξανόμενες τιμές του

CO2. Επιπλέον, θα αυξηθούν οι δαπάνες που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή.

Οι προβολές του Μαρτίου 2020 περιλαμβάνουν αναθεωρημένη δέσμη μέτρων, η

οποία προβλέπει πολύ υψηλότερη τιμή (25 ευρώ) ανά τόνο CO2 το 2021 και αύξηση

σε 55 ευρώ ανά τόνο έως το 2025. Ωστόσο, οι μακροοικονομικές επιδράσεις αυτής

της αναθεώρησης αναμένεται να είναι μικρές, καθώς θα περιοριστούν οι επιπτώσεις

της υψηλότερης τιμής του CO2 λόγω της ανακοίνωσης ότι το σύνολο των πρόσθετων

25 Ποσοτικές εκτιμήσεις βλ. στο “The impact of the Climate Package on economic growth and inflation”,

Monthly Report, Deutsche Bundesbank, Frankfurt am Main, December 2019.

https://www.bundesbank.de/resource/blob/818798/2069cf82b1380197948a64185b54590d/mL/2019-12-prognose-data.pdf



66

εσόδων θα χρησιμοποιηθεί για την περαιτέρω μείωση της τιμής της ηλεκτρικής

ενέργειας μέσω της μείωσης του φόρου EEG.

Δεν προβλέπονται πολλές αυξήσεις των φόρων άνθρακα τα επόμενα έτη. Σε

συνδυασμό με τα συστήματα cap and trade, οι φόροι άνθρακα που επιβάλλονται

στην περιεκτικότητα των καυσίμων σε άνθρακα θεωρούνται το οικονομικά

αποδοτικότερο μέσο μείωσης των εκπομπών άνθρακα. Η αυτόματη σταδιακή αύξηση

των τιμών του άνθρακα για την επίτευξη των εθνικών στόχων περιορισμού των

εκπομπών θα επέτρεπε στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν,

αλλά καμία από τις οκτώ χώρες της ζώνης του ευρώ που επιβάλλουν φόρο άνθρακα

δεν διαθέτει σήμερα τέτοιο αυτόματο μηχανισμό. Η Ιρλανδία ψήφισε νόμο για την

αύξηση των φόρων άνθρακα το 2020 με πολύ μικρές δημοσιονομικές επιπτώσεις για

το σύνολο της ζώνης του ευρώ και η κυβέρνηση δήλωσε την πρόθεσή της να

εφαρμόσει γραμμικές αυξήσεις του φόρου έως το 2030. Η Πορτογαλία διαθέτει

μηχανισμό που συνδέει τον συντελεστή του φόρου άνθρακα με την τιμή των

δικαιωμάτων ΣΕΔΕ της ΕΕ του προηγούμενου έτους, ο οποίος οδήγησε πρόσφατα

σε ορισμένες αυξήσεις. Οι υπόλοιπες χώρες δεν προβλέπουν επί του παρόντος

αύξηση του συντελεστή φορολογίας άνθρακα.

Αρκετές χώρες προγραμματίζουν αυξήσεις περιβαλλοντικών φόρων κατά τη

διάρκεια του χρονικού ορίζοντα που αφορούν οι προβολές, αλλά το συνολικό

μέγεθός τους είναι περιορισμένο σε επίπεδο ζώνης του ευρώ. Περισσότερες

από τις μισές χώρες της ζώνης του ευρώ σκοπεύουν να αυξήσουν άλλους

περιβαλλοντικούς φόρους πλην των φόρων άνθρακα την επόμενη διετία. Οι αυξήσεις

αυτές αφορούν ως επί το πλείστον ειδικούς φόρους κατανάλωσης στην ενέργεια και

τα καύσιμα, αλλά και φόρους στα οχήματα και τα αεροπορικά εισιτήρια. Η

μεγαλύτερη αύξηση αυτής της φορολογίας προβλέπεται στην Ολλανδία, αν και οι

μακροοικονομικές επιπτώσεις θα αντισταθμιστούν εν πολλοίς με μειώσεις των

φόρων στην ενέργεια. Στις άλλες χώρες, τα μεγέθη αυτά είναι συνήθως μικρά

(σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η ετήσια αύξηση είναι μικρότερη από 0,1% του

ΑΕΠ) και, για το σύνολο της ζώνης του ευρώ, το ύψος τους είναι ελάχιστο. Επιπλέον,

σε ορισμένες περιπτώσεις, θα εφαρμοστούν μέτρα έμμεσης φορολογίας με

επεκτατική επίδραση, όπως μειώσεις φόρων ως κίνητρα για τη χρήση δημόσιων

συγκοινωνιών, ηλεκτροκίνησης ή υγραερίου. Τέλος, η χρήση της άμεσης φορολογίας

για τη στήριξη της μετάβασης στην πράσινη οικονομία είναι περιορισμένη.

Συνολικά, η επίδραση των κλιματικών μέτρων στο ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ

και τις τιμές το 2020-22 αναμένεται να είναι μικρή, αλλά μεσοπρόθεσμα η

αυστηροποίηση των στόχων για τη μείωση των εκπομπών μπορεί να επιφέρει

ανοδικούς κινδύνους για τις προοπτικές του πληθωρισμού. Αν και αναμένονται

ορισμένες επιδράσεις στον πληθωρισμό της ζώνης του ευρώ το 2021 και το 2022

από τη δέσμη μέτρων της Γερμανίας, κανένα άλλο μεγάλο κράτος-μέλος δεν έχει επί

του παρόντος συγκεκριμένα σχέδια για παρόμοιο σύστημα τιμολόγησης του

άνθρακα. Επιπλέον, δεν αναμένονται σημαντικές επιδράσεις σε άλλες χώρες που

επιβάλλουν ήδη φόρο άνθρακα. Αρκετά κράτη-μέλη σχεδιάζουν αυξήσεις των

περιβαλλοντικών φόρων αλλά οι συνέπειες για την ανάπτυξη και τις τιμές στη

διάρκεια του χρονικού ορίζοντα των προβολών προβλέπεται να είναι μικρές για το

σύνολο της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, μεσοπρόθεσμα, η επίδραση των κλιματικών



67

μέτρων στις τιμές μπορεί να αυξηθεί λόγω πιθανής περαιτέρω αυστηροποίησης των

στόχων για τη μείωση των εκπομπών ως μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης

Συμφωνίας (European Green Deal) που ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή

Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2019. Πιο φιλόδοξοι στόχοι μπορεί να ασκήσουν θετική

επίδραση στις τιμές των δικαιωμάτων εκπομπών βάσει του ΣΕΔΕ της ΕΕ και μπορεί

να συνεπάγονται την εφαρμογή νέων εθνικών μέτρων με θετική επίδραση στο γενικό

επίπεδο των τιμών, όπως εθνικά ΣΕΔΕ ή φόροι άνθρακα.

68

Στατιστικά στοιχεία

Statistics

S 1ECB Economic Bulletin, Issue 2 / 2020 - Statistics

Contents

1 External environment S 2 2 Financial developments S 3 3 Economic activity S 8 4 Prices and costs S 14 5 Money and credit S 18 6 Fiscal developments S 23

Further information

ECB statistics can be accessed from the Statistical Data Warehouse (SDW): http://sdw.ecb.europa.eu/ Data from the statistics section of the Economic Bulletin are available from the SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004813 A comprehensive Statistics Bulletin can be found in the SDW: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=1000004045 Methodological definitions can be found in the General Notes to the Statistics Bulletin: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000023 Details on calculations can be found in the Technical Notes to the Statistics Bulletin: http://sdw.ecb.europa.eu/reports.do?node=10000022 Explanations of terms and abbreviations can be found in the ECB’s statistics glossary: http://www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/glossa.en.html

Conventions used in the tables

- data do not exist/data are not applicable . data are not yet available ... nil or negligible (p) provisional s.a. seasonally adjusted n.s.a. non-seasonally adjusted

1 External environment


1.1 Main trading partners, GDP and CPI

GDP 1) CPI

(period-on-period percentage changes) (annual percentage changes)

G20 United United Japan China Memo item: OECD countries United United Japan China Memo item:States Kingdom euro area States Kingdom euro area 2)

Total excluding food (HICP) (HICP)and energy

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2017 3,9 2,4 1,9 2,2 6,8 2,5 2,3 1,9 2,1 2,7 0,5 1,6 1,52018 3,7 2,9 1,3 0,3 6,6 1,9 2,6 2,1 2,4 2,5 1,0 2,1 1,82019 . . 1,4 0,7 6,1 1,2 2,0 2,2 1,8 1,8 0,5 2,9 1,2

2019 Q1 0,8 0,8 0,6 0,5 1,4 0,5 2,2 2,2 1,6 1,9 0,3 1,8 1,4 Q2 0,7 0,5 -0,1 0,6 1,6 0,1 2,3 2,2 1,8 2,0 0,8 2,6 1,4 Q3 0,7 0,5 0,5 0,0 1,4 0,3 1,9 2,2 1,8 1,8 0,3 2,9 1,0 Q4 . 0,5 0,0 -1,8 1,5 0,1 1,8 2,1 2,0 1,4 0,5 4,3 1,0

2019 Sep. - - - - - - 1,6 2,1 1,7 1,7 0,2 3,0 0,8 Oct. - - - - - - 1,6 2,0 1,8 1,5 0,2 3,8 0,7 Nov. - - - - - - 1,8 2,1 2,1 1,5 0,5 4,5 1,0 Dec. - - - - - - 2,1 2,1 2,3 1,3 0,8 4,5 1,3

2020 Jan. - - - - - - 2,3 2,1 2,5 1,8 0,7 5,4 1,4 Feb. 3) - - - - - - . . . . . . 1,2

Sources: Eurostat (col. 3, 6, 10, 13); BIS (col. 9, 11, 12); OECD (col. 1, 2, 4, 5, 7, 8).1) Quarterly data seasonally adjusted; annual data unadjusted.2) Data refer to the changing composition of the euro area.3) The figure for the euro area is an estimate based on provisional national data, as well as on early information on energy prices.

1.2 Main trading partners, Purchasing Managers’ Index and world trade

Purchasing Managers’ Surveys (diffusion indices; s.a.) Merchandise

imports 1) Composite Purchasing Managers’ Index Global Purchasing Managers’ Index 2)

Global 2) United United Japan China Memo item: Manufacturing Services New export Global Advanced EmergingStates Kingdom euro area orders economies market

economies

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 53,2 54,3 54,7 52,5 51,8 56,4 53,8 53,8 52,8 5,8 3,1 7,62018 53,4 55,0 53,3 52,1 52,3 54,6 53,1 53,8 50,8 4,4 3,1 5,32019 51,7 52,5 50,2 50,5 51,8 51,3 50,3 52,2 48,8 -0,5 0,3 -1,0

2019 Q1 52,8 54,8 50,6 50,6 51,5 51,5 50,9 53,4 49,6 -0,8 -0,1 -1,3 Q2 51,5 51,8 50,5 50,8 51,6 51,8 50,4 51,8 49,4 -0,6 -1,2 -0,2 Q3 51,4 51,4 50,1 51,3 51,4 51,2 50,4 51,7 48,5 1,4 1,6 1,2 Q4 51,3 51,9 49,5 49,2 52,6 50,7 51,3 51,4 49,6 -0,7 -3,1 0,9

2019 Sep. 51,2 51,0 49,3 51,5 51,9 50,1 50,9 51,3 48,6 1,4 1,6 1,2 Oct. 50,8 50,9 50,0 49,1 52,0 50,6 51,1 50,7 49,6 1,3 0,3 1,9 Nov. 51,6 52,0 49,3 49,8 53,2 50,6 51,7 51,6 49,5 0,1 -1,7 1,3 Dec. 51,6 52,7 49,3 48,6 52,6 50,9 51,2 51,8 49,5 -0,7 -3,1 0,9

2020 Jan. 52,4 53,3 53,3 50,1 51,9 51,3 51,3 52,8 49,5 . . . Feb. 45,0 49,6 53,0 47,0 27,5 51,6 42,6 45,8 44,5 . . .

Sources: Markit (col. 1-9); CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis and ECB calculations (col. 10-12).1) Global and advanced economies exclude the euro area. Annual and quarterly data are period-on-period percentages; monthly data are 3-month-on-3-month percentages. All data

are seasonally adjusted.2) Excluding the euro area.

2 Financial developments


2.1 Money market interest rates(percentages per annum; period averages)

Euro area 1) United States Japan

Euro short-term Overnight 1-month 3-month 6-month 12-month 3-month 3-monthrate deposits deposits deposits deposits deposits deposits deposits

(€STR) 2) (EONIA) (EURIBOR) (EURIBOR) (EURIBOR) (EURIBOR) (LIBOR) (LIBOR)

1 2 3 4 5 6 7 8

2017 - -0,35 -0,37 -0,33 -0,26 -0,15 1,26 -0,022018 -0,45 -0,36 -0,37 -0,32 -0,27 -0,17 2,31 -0,052019 -0,48 -0,39 -0,40 -0,36 -0,30 -0,22 2,33 -0,08

2019 Aug. -0,45 -0,36 -0,41 -0,41 -0,40 -0,36 2,16 -0,10 Sep. -0,49 -0,40 -0,45 -0,42 -0,39 -0,34 2,13 -0,09 Oct. -0,55 -0,46 -0,46 -0,41 -0,36 -0,30 1,98 -0,11 Nov. -0,54 -0,45 -0,45 -0,40 -0,34 -0,27 1,90 -0,10 Dec. -0,54 -0,46 -0,45 -0,39 -0,34 -0,26 1,91 -0,06

2020 Jan. -0,54 -0,45 -0,46 -0,39 -0,33 -0,25 1,82 -0,05 Feb. -0,54 -0,45 -0,47 -0,41 -0,36 -0,29 1,68 -0,07

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area, see the General Notes.2) The ECB published the euro short-term rate (€STR) for the first time on 2 October 2019, reflecting trading activity on 1 October 2019. Data on previous periods refer to the

pre-€STR, which was published for information purposes only and not intended for use as a benchmark or reference rate in any market transactions.

2.2 Yield curves(End of period; rates in percentages per annum; spreads in percentage points)

Spot rates Spreads Instantaneous forward rates

Euro area 1), 2) Euro area 1), 2) United States United Kingdom Euro area 1), 2)

3 months 1 year 2 years 5 years 10 years 10 years 10 years 10 years 1 year 2 years 5 years 10 years- 1 year - 1 year - 1 year

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 -0,78 -0,74 -0,64 -0,17 0,52 1,26 0,67 0,83 -0,66 -0,39 0,66 1,562018 -0,80 -0,75 -0,66 -0,26 0,32 1,07 0,08 0,51 -0,67 -0,45 0,44 1,172019 -0,68 -0,66 -0,62 -0,45 -0,14 0,52 0,34 0,24 -0,62 -0,52 -0,13 0,41

2019 Aug. -0,84 -0,88 -0,93 -0,92 -0,65 0,23 -0,27 0,03 -0,94 -1,00 -0,73 -0,12 Sep. -0,70 -0,76 -0,81 -0,77 -0,52 0,24 -0,10 0,03 -0,83 -0,86 -0,58 -0,02 Oct. -0,67 -0,69 -0,69 -0,62 -0,36 0,32 0,17 -0,01 -0,70 -0,69 -0,41 0,14 Nov. -0,61 -0,63 -0,65 -0,57 -0,30 0,34 0,18 0,04 -0,66 -0,65 -0,33 0,23 Dec. -0,68 -0,66 -0,62 -0,45 -0,14 0,52 0,34 0,24 -0,62 -0,52 -0,13 0,41

2020 Jan. -0,62 -0,65 -0,68 -0,64 -0,40 0,26 0,06 -0,11 -0,69 -0,71 -0,46 0,10 Feb. -0,68 -0,74 -0,79 -0,78 -0,57 0,16 0,13 -0,06 -0,80 -0,85 -0,64 -0,13

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area, see the General Notes.2) ECB calculations based on underlying data provided by Euro MTS Ltd and ratings provided by Fitch Ratings.

2.3 Stock market indices(index levels in points; period averages)

Dow Jones EURO STOXX indices United Japan

States Benchmark Main industry indices

Broad 50 Basic Consumer Consumer Oil and Financials Industrials Technology Utilities Telecoms Health care Standard Nikkeiindex materials services goods gas & Poor’s 225

500

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2017 376,9 3.491,0 757,3 268,6 690,4 307,9 182,3 605,5 468,4 272,7 339,2 876,3 2.449,1 20.209,02018 375,5 3.386,6 766,3 264,9 697,3 336,0 173,1 629,5 502,5 278,8 292,9 800,5 2.746,2 22.310,72019 373,6 3.435,2 731,7 270,8 721,5 324,4 155,8 650,9 528,2 322,0 294,2 772,7 2.913,4 21.697,2

2019 Aug. 363,6 3.355,3 704,2 262,0 722,8 303,0 144,1 639,4 523,4 325,7 281,9 778,9 2.897,5 20.629,7 Sep. 379,7 3.514,5 738,2 271,3 751,1 319,7 151,8 669,4 545,0 338,5 294,7 804,3 2.982,2 21.585,5 Oct. 382,8 3.551,2 748,2 273,3 742,2 316,6 157,0 671,1 556,8 341,4 306,7 791,7 2.977,7 22.197,5 Nov. 398,4 3.693,1 794,5 283,0 761,3 328,8 163,6 711,6 585,2 339,4 304,8 837,7 3.104,9 23.278,1 Dec. 400,9 3.715,3 799,3 290,0 755,9 322,8 165,1 716,0 598,5 341,8 295,3 862,5 3.176,7 23.660,4

2020 Jan. 406,9 3.758,2 791,2 295,5 758,6 324,6 166,1 728,8 624,6 362,0 291,6 886,8 3.278,2 23.642,9 Feb. 407,1 3.734,9 797,3 292,3 734,5 301,0 168,4 722,8 635,8 391,4 298,1 895,0 3.277,3 23.180,4

Source: ECB.



2.4 MFI interest rates on loans to and deposits from households (new business) 1), 2) (Percentages per annum; period average, unless otherwise indicated)

Deposits Revolving Extended Loans for consumption Loans Loans for house purchase

loans credit to sole Over- Redeem- With and card By initial period APRC 3) proprietors By initial period APRC 3) Compositenight able an agreed overdrafts credit of rate fixation and of rate fixation cost-of-

at maturity of: unincor- borrowingnotice Floating Over porated Floating Over 1 Over 5 Over indicatorof up Up to Over rate and 1 partner- rate and and up and up 10to 3 2 2 up to year ships up to to 5 to 10 years

months years years 1 year 1 year years years

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

2019 Feb. 0,03 0,43 0,32 0,70 5,97 16,61 5,28 5,71 6,27 2,41 1,58 1,85 1,87 1,84 2,09 1,80 Mar. 0,03 0,41 0,30 0,76 5,90 16,65 5,41 5,61 6,17 2,36 1,59 1,82 1,83 1,81 2,06 1,78 Apr. 0,03 0,41 0,32 0,75 5,88 16,66 5,56 5,63 6,19 2,36 1,59 1,78 1,77 1,77 2,02 1,75 May 0,03 0,44 0,31 0,79 5,81 16,67 5,61 5,76 6,34 2,33 1,57 1,80 1,73 1,74 1,99 1,72 June 0,03 0,44 0,32 0,82 5,81 16,63 5,42 5,67 6,24 2,31 1,55 1,74 1,67 1,65 1,95 1,67 July 0,03 0,43 0,31 0,80 5,75 16,58 5,74 5,73 6,30 2,34 1,55 1,72 1,59 1,57 1,90 1,61 Aug. 0,03 0,43 0,28 0,78 5,75 16,60 6,15 5,75 6,35 2,25 1,51 1,69 1,54 1,50 1,84 1,56 Sep. 0,03 0,43 0,27 0,78 5,82 16,61 5,65 5,61 6,17 2,22 1,46 1,65 1,49 1,43 1,77 1,48 Oct. 0,03 0,42 0,24 0,83 5,70 16,63 5,89 5,55 6,19 2,26 1,45 1,59 1,44 1,39 1,74 1,44 Nov. 0,03 0,42 0,23 0,73 5,61 16,64 5,36 5,53 6,25 2,21 1,43 1,59 1,61 1,48 1,80 1,47 Dec. 0,03 0,42 0,22 0,80 5,58 16,70 5,44 5,28 5,89 2,09 1,46 1,58 1,43 1,39 1,75 1,41

2020 Jan. (p) 0,02 0,42 0,27 0,73 5,62 16,70 5,63 5,69 6,25 2,21 1,46 1,52 1,43 1,42 1,73 1,44

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area.2) Including non-profit institutions serving households.3) Annual percentage rate of charge (APRC).

2.5 MFI interest rates on loans to and deposits from non-financial corporations (new business) 1), 2) (Percentages per annum; period average, unless otherwise indicated)

Deposits Revolving Other loans by size and initial period of rate fixation Composite

loans and cost-of-Over- With an agreed overdrafts up to EUR 0.25 million over EUR 0.25 and up to 1 million over EUR 1 million borrowingnight maturity of: indicator

Floating Over Over Floating Over Over Floating Over OverUp to Over rate 3 months 1 year rate 3 months 1 year rate 3 months 1 year

2 years 2 years and up to and up to and up to and up to and up to and up to3 months 1 year 3 months 1 year 3 months 1 year

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2019 Feb. 0,03 0,03 0,52 2,21 2,15 2,41 2,33 1,65 1,64 1,69 1,13 1,39 1,56 1,64 Mar. 0,03 0,07 0,62 2,17 2,17 2,38 2,30 1,66 1,58 1,68 1,19 1,36 1,57 1,65 Apr. 0,03 0,06 0,54 2,19 2,19 2,36 2,26 1,67 1,60 1,64 1,16 1,33 1,44 1,62 May 0,03 0,04 0,46 2,14 2,18 2,38 2,29 1,66 1,59 1,63 1,09 1,17 1,50 1,57 June 0,03 0,03 0,57 2,17 2,13 2,33 2,25 1,63 1,55 1,56 1,09 1,28 1,39 1,55 July 0,03 0,04 0,56 2,11 2,07 2,50 2,20 1,66 1,57 1,54 1,16 1,32 1,39 1,56 Aug. 0,03 -0,04 0,54 2,08 2,07 2,36 2,19 1,64 1,59 1,53 1,06 1,32 1,40 1,52 Sep. 0,03 -0,05 0,88 2,16 2,03 2,25 2,15 1,61 1,51 1,44 1,10 1,26 1,29 1,54 Oct. 0,02 -0,03 0,44 2,08 2,01 2,41 2,11 1,61 1,54 1,40 1,14 1,40 1,27 1,56 Nov. 0,02 -0,04 0,39 2,06 2,02 2,36 2,13 1,59 1,55 1,41 1,14 1,34 1,29 1,55 Dec. 0,01 0,00 0,42 2,09 2,00 2,28 2,08 1,58 1,54 1,39 1,26 1,21 1,37 1,55

2020 Jan. (p) 0,01 -0,06 0,33 2,09 2,17 2,32 2,11 1,63 1,57 1,45 1,11 1,23 1,28 1,55

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area.2) In accordance with the ESA 2010, in December 2014 holding companies of non-financial groups were reclassified from the non-financial corporations sector to the financial

corporations sector.



2.6 Debt securities issued by euro area residents, by sector of the issuer and initial maturity(EUR billions; transactions during the month and end-of-period outstanding amounts; nominal values)

Short-term

Outstanding amounts Gross issues 1)

Total MFIs Non-MFI corporations General government Total MFIs Non-MFI corporations General government

(including (including Euro- Financial Non- Central Other Euro- Financial Non- Central Other

system) corporations financial govern- general system) corporations financial govern- generalother than FVCs corporations ment govern- other than FVCs corporations ment govern-

MFIs ment MFIs ment

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2017 1.240 519 155 . 70 438 57 367 167 54 . 37 79 312018 1.217 504 170 . 72 424 47 389 171 66 . 41 76 352019 1.274 550 172 . 84 406 61 414 177 80 . 47 73 38

2019 Aug. 1.371 587 184 . 112 424 63 414 180 85 . 39 71 38 Sep. 1.392 597 185 . 105 439 66 412 156 88 . 48 81 41 Oct. 1.352 579 174 . 106 424 69 421 184 65 . 52 75 45 Nov. 1.337 570 173 . 102 425 66 374 148 77 . 44 75 30 Dec. 1.274 550 172 . 84 406 61 318 112 89 . 37 45 35

2020 Jan. 1.358 595 169 . 99 422 73 495 206 75 . 56 100 57

Long-term

2017 15.353 3.560 3.060 . 1.223 6.866 643 247 66 73 . 18 83 72018 15.744 3.688 3.161 . 1.247 7.022 627 228 64 68 . 15 75 62019 16.319 3.820 3.401 . 1.320 7.152 626 247 69 74 . 20 78 7

2019 Aug. 16.195 3.784 3.278 . 1.293 7.200 639 128 24 50 . 8 41 6 Sep. 16.270 3.805 3.312 . 1.319 7.200 634 284 82 91 . 34 74 4 Oct. 16.223 3.802 3.328 . 1.316 7.153 623 274 61 97 . 24 85 6 Nov. 16.369 3.833 3.406 . 1.329 7.172 628 275 63 109 . 26 71 6 Dec. 16.319 3.820 3.401 . 1.320 7.152 626 162 58 65 . 14 24 2

2020 Jan. 16.404 3.857 3.408 . 1.324 7.190 625 321 118 68 . 16 110 10

Source: ECB.1) For the purpose of comparison, annual data refer to the average monthly figure over the year.

2.7 Growth rates and outstanding amounts of debt securities and listed shares(EUR billions; percentage changes)

Oustanding amount

Debt securities Listed shares

Total MFIs Non-MFI corporations General government Total MFIs Financial Non-

(including corporations financialEurosystem) Financial Non- Central Other other than corporations

corporations financial government general MFIsother than FVCs corporations government

MFIs

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

2017 16.593,4 4.079,9 3.214,9 . 1.293,1 7.304,7 700,8 7.963,3 612,5 1.258,3 6.092,62018 16.961,2 4.192,8 3.330,5 . 1.318,7 7.445,8 673,4 7.033,1 465,0 1.108,9 5.459,22019 17.592,9 4.369,8 3.573,5 . 1.404,9 7.558,3 686,4 8.604,3 546,0 1.410,7 6.647,6

2019 Aug. 17.566,2 4.371,4 3.462,5 . 1.405,7 7.624,6 702,0 7.849,5 462,4 1.204,6 6.182,4 Sep. 17.662,3 4.401,9 3.496,9 . 1.424,2 7.639,5 699,8 8.190,9 496,1 1.356,9 6.337,9 Oct. 17.574,4 4.380,9 3.501,7 . 1.421,6 7.577,4 692,8 8.265,6 508,2 1.369,0 6.388,3 Nov. 17.705,2 4.402,8 3.579,5 . 1.431,2 7.597,7 693,9 8.511,9 524,1 1.401,7 6.586,2 Dec. 17.592,9 4.369,8 3.573,5 . 1.404,9 7.558,3 686,4 8.604,3 546,0 1.410,7 6.647,6

2020 Jan. 17.761,7 4.451,8 3.577,1 . 1.423,7 7.611,9 697,3 8.486,9 525,3 1.391,4 6.570,2

Growth rate

2017 1,3 -0,5 0,1 . 6,0 2,2 0,4 1,0 6,1 2,8 0,22018 1,9 1,7 3,0 . 3,3 1,9 -4,3 0,7 0,3 2,4 0,42019 3,1 3,8 5,1 . 5,6 1,5 1,8 0,0 0,5 -0,1 0,0

2019 Aug. 3,2 4,9 3,1 . 5,3 2,2 1,6 -0,1 0,4 -0,1 -0,1 Sep. 3,1 4,3 3,6 . 5,0 1,8 3,1 -0,1 0,4 -0,1 -0,1 Oct. 2,9 3,9 4,0 . 5,2 1,5 1,3 -0,1 0,4 -0,1 -0,2 Nov. 3,0 3,9 4,8 . 6,3 1,3 1,6 -0,1 0,4 0,0 -0,2 Dec. 3,1 3,8 5,1 . 5,6 1,5 1,8 0,0 0,5 -0,1 0,0

2020 Jan. 3,1 4,1 5,1 . 5,7 1,4 2,0 0,0 0,5 -0,1 0,0

Source: ECB.



2.8 Effective exchange rates 1) (period averages; index: 1999 Q1=100)

EER-19 EER-38

Nominal Real CPI Real PPI Real GDP Real ULCM Real ULCT Nominal Real CPIdeflator

1 2 3 4 5 6 7 8

2017 96,6 91,4 91,9 86,2 79,9 90,3 112,0 90,02018 98,9 93,4 93,4 87,5 80,3 91,3 117,9 93,82019 97,3 91,2 91,8 . . . 116,7 91,5

2019 Q1 97,4 91,7 92,1 86,0 79,2 89,2 116,7 92,1 Q2 97,3 91,4 91,7 85,9 78,6 88,9 116,8 91,8 Q3 97,7 91,4 91,8 86,2 79,7 89,1 116,9 91,5 Q4 97,0 90,4 91,4 . . . 116,2 90,5

2019 Sep. 97,4 91,1 91,7 - - - 116,7 91,2 Oct. 97,4 90,9 91,7 - - - 116,6 90,9 Nov. 96,7 90,2 91,1 - - - 116,0 90,3 Dec. 96,7 90,1 91,4 - - - 116,0 90,2

2020 Jan. 96,2 89,3 90,9 - - - 115,5 89,4 Feb. 95,6 88,7 90,2 - - - 114,9 88,8

Percentage change versus previous month

2020 Feb. -0,6 -0,7 -0,7 - - - -0,5 -0,7

Percentage change versus previous year

2020 Feb. -1,8 -3,3 -2,1 - - - -1,5 -3,5

Source: ECB.1) For a definition of the trading partner groups and other information see the General Notes to the Statistics Bulletin.

2.9 Bilateral exchange rates(period averages; units of national currency per euro)

Chinese Croatian Czech Danish Hungarian Japanese Polish Pound Romanian Swedish Swiss USrenminbi kuna koruna krone forint yen zloty sterling leu krona franc Dollar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 7,629 7,464 26,326 7,439 309,193 126,711 4,257 0,877 4,5688 9,635 1,112 1,1302018 7,808 7,418 25,647 7,453 318,890 130,396 4,261 0,885 4,6540 10,258 1,155 1,1812019 7,735 7,418 25,670 7,466 325,297 122,006 4,298 0,878 4,7453 10,589 1,112 1,119

2019 Q1 7,663 7,422 25,683 7,464 317,907 125,083 4,302 0,873 4,7358 10,419 1,132 1,136 Q2 7,672 7,418 25,686 7,467 322,973 123,471 4,282 0,875 4,7480 10,619 1,126 1,124 Q3 7,800 7,394 25,734 7,463 328,099 119,323 4,318 0,902 4,7314 10,662 1,096 1,112 Q4 7,801 7,439 25,577 7,471 331,933 120,323 4,287 0,861 4,7666 10,652 1,096 1,107

2019 Sep. 7,832 7,401 25,868 7,463 332,448 118,242 4,353 0,891 4,7381 10,697 1,090 1,100 Oct. 7,845 7,436 25,689 7,469 331,462 119,511 4,301 0,875 4,7538 10,802 1,098 1,105 Nov. 7,757 7,440 25,531 7,472 333,617 120,338 4,285 0,858 4,7698 10,650 1,098 1,105 Dec. 7,797 7,442 25,497 7,472 330,706 121,241 4,273 0,847 4,7779 10,483 1,093 1,111

2020 Jan. 7,683 7,443 25,216 7,473 334,380 121,363 4,251 0,849 4,7788 10,554 1,076 1,110 Feb. 7,630 7,454 25,051 7,471 337,171 120,026 4,277 0,841 4,7837 10,568 1,065 1,091

Percentage change versus previous month

2020 Feb. -0,7 0,2 -0,7 0,0 0,8 -1,1 0,6 -1,0 0,1 0,1 -1,1 -1,8

Percentage change versus previous year

2020 Feb. -0,2 0,5 -2,6 0,1 6,1 -4,2 -0,9 -3,6 0,7 0,7 -6,3 -3,9

Source: ECB.



2.10 Euro area balance of payments, financial account(EUR billions, unless otherwise indicated; outstanding amounts at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts (international investment position)

Total 1) Direct Portfolio Net Other investment Reserve Memo:

investment investment financial assets Grossderivatives external

Assets Liabilities Net Assets Liabilities Assets Liabilities Assets Liabilities debt

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2018 Q4 25.405,3 25.871,5 -466,1 10.895,0 8.975,7 8.475,1 10.542,1 -87,9 5.404,0 6.353,6 719,1 14.209,5

2019 Q1 26.666,3 26.969,6 -303,3 11.184,9 9.113,4 9.126,6 11.318,5 -91,5 5.705,2 6.537,6 741,1 14.674,3 Q2 26.804,9 27.085,3 -280,4 11.037,1 9.054,3 9.226,8 11.461,7 -75,4 5.845,6 6.569,3 770,8 14.770,8 Q3 27.834,1 27.960,6 -126,5 11.405,6 9.344,7 9.612,9 11.906,0 -89,0 6.077,6 6.709,9 827,0 15.089,2

Outstanding amounts as a percentage of GDP

2019 Q3 235,5 236,5 -1,1 96,5 79,0 81,3 100,7 -0,8 51,4 56,8 7,0 127,6

Transactions

2019 Q1 353,3 292,4 60,9 92,0 31,5 58,2 141,4 3,0 197,2 119,6 2,9 - Q2 187,0 170,8 16,2 -90,3 12,8 51,2 78,7 34,1 189,3 79,4 2,7 - Q3 442,2 337,4 104,8 162,5 150,6 146,7 153,0 3,2 128,1 33,8 1,7 - Q4 -316,3 -479,0 162,7 -85,6 -92,2 86,9 -20,7 -2,7 -314,1 -366,1 -0,7 -

2019 July 351,5 320,1 31,4 135,3 138,7 52,5 69,4 11,1 145,5 112,1 7,1 - Aug. 17,3 -21,8 39,1 -47,9 -63,0 37,2 17,2 -2,3 29,6 24,0 0,7 - Sep. 73,4 39,1 34,3 75,1 75,0 57,0 66,4 -5,6 -46,9 -102,3 -6,2 - Oct. 21,4 -42,8 64,2 -11,9 -76,3 43,8 7,0 4,2 -15,6 26,6 1,0 - Nov. 27,5 -22,6 50,2 9,8 31,7 29,9 16,7 -1,3 -8,5 -71,0 -2,3 - Dec. -365,2 -413,6 48,3 -83,5 -47,5 13,3 -44,3 -5,6 -290,0 -321,8 0,5 -

12-month cumulated transactions

2019 Dec. 666,3 321,6 344,7 78,6 102,7 343,0 352,3 37,6 200,6 -133,4 6,6 -

12-month cumulated transactions as a percentage of GDP

2019 Dec. 5,6 2,7 2,9 0,7 0,9 2,9 3,0 0,3 1,7 -1,1 0,1 -

Source: ECB.1) Net financial derivatives are included in total assets.

3 Economic activity


3.1 GDP and expenditure components(quarterly data seasonally adjusted; annual data unadjusted)

Current prices (EUR billions)

GDP

Total Domestic demand External balance 1)

Total Private Government Gross fixed capital formation Changes in Total Exports 1) Imports 1)

consumption consumption inventories 2)

Total Total Intellectualconstruction machinery property

products

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 11.200,9 10.709,5 6.036,4 2.296,9 2.306,0 1.102,1 708,5 488,9 70,2 491,4 5.295,9 4.804,52018 11.562,2 11.062,8 6.207,6 2.363,2 2.407,6 1.171,3 740,9 488,7 84,4 499,4 5.547,9 5.048,52019 11.905,4 11.433,2 6.362,4 2.442,2 2.604,9 1.249,2 764,5 584,0 23,8 472,3 5.720,0 5.247,7

2019 Q1 2.949,7 2.819,0 1.574,8 602,6 627,7 309,1 189,7 127,1 13,9 130,7 1.422,4 1.291,7 Q2 2.967,8 2.866,7 1.589,7 608,3 658,2 306,3 189,3 160,9 10,5 101,1 1.426,7 1.325,6 Q3 2.987,1 2.852,7 1.597,1 613,1 642,3 314,3 192,0 134,1 0,2 134,4 1.434,5 1.300,1 Q4 3.006,3 2.894,1 1.602,8 618,2 672,4 317,3 192,9 160,4 0,6 112,2 1.443,5 1.331,3

as a percentage of GDP

2019 100,0 96,0 53,4 20,5 21,9 10,5 6,4 4,9 0,2 4,0 - -

Chain-linked volumes (prices for the previous year)

quarter-on-quarter percentage changes

2019 Q1 0,5 0,1 0,4 0,4 0,9 1,7 0,5 -0,3 - - 0,9 0,2 Q2 0,1 1,4 0,2 0,4 5,0 -0,9 0,2 26,5 - - 0,0 2,7 Q3 0,3 -0,6 0,5 0,6 -3,8 1,2 0,1 -17,7 - - 0,6 -1,3 Q4 0,1 0,9 0,1 0,3 4,2 0,0 -0,2 20,3 - - 0,4 2,2

annual percentage changes

2017 2,5 2,2 1,7 1,3 3,4 3,6 4,1 2,3 - - 5,5 5,02018 1,9 1,6 1,4 1,1 2,3 2,9 3,9 -1,3 - - 3,4 2,72019 1,2 1,8 1,3 1,6 5,7 3,2 1,8 17,8 - - 2,5 3,8

2019 Q1 1,4 1,5 1,2 1,4 4,1 4,4 2,7 5,5 - - 3,1 3,6 Q2 1,2 2,5 1,2 1,3 8,3 2,3 2,0 32,6 - - 2,2 5,2 Q3 1,3 1,2 1,5 2,0 3,2 3,2 0,9 6,8 - - 2,7 2,6 Q4 1,0 1,8 1,2 1,8 6,3 2,0 0,7 24,8 - - 2,0 3,8

contributions to quarter-on-quarter percentage changes in GDP; percentage points

2019 Q1 0,5 0,1 0,2 0,1 0,2 0,2 0,0 0,0 -0,4 0,3 - - Q2 0,1 1,3 0,1 0,1 1,1 -0,1 0,0 1,1 0,0 -1,2 - - Q3 0,3 -0,6 0,3 0,1 -0,8 0,1 0,0 -1,0 -0,1 0,9 - - Q4 0,1 0,9 0,1 0,1 0,9 0,0 0,0 0,9 -0,1 -0,8 - -

contributions to annual percentage changes in GDP; percentage points

2017 2,5 2,1 0,9 0,3 0,7 0,3 0,3 0,1 0,2 0,4 - - 2018 1,9 1,5 0,8 0,2 0,5 0,3 0,2 -0,1 0,0 0,4 - - 2019 1,2 1,7 0,7 0,3 1,2 0,3 0,1 0,7 -0,5 -0,5 - -

2019 Q1 1,4 1,5 0,6 0,3 0,8 0,4 0,2 0,2 -0,3 -0,1 - - Q2 1,2 2,4 0,6 0,3 1,7 0,2 0,1 1,4 -0,3 -1,2 - - Q3 1,3 1,2 0,8 0,4 0,7 0,3 0,1 0,3 -0,7 0,1 - - Q4 1,0 1,7 0,7 0,4 1,3 0,2 0,0 1,1 -0,6 -0,7 - -

Sources: Eurostat and ECB calculations.1) Exports and imports cover goods and services and include cross-border intra-euro area trade.2) Including acquisitions less disposals of valuables.

3 Economic activity


3.2 Value added by economic activity(quarterly data seasonally adjusted; annual data unadjusted)

Current prices (EUR billions)

Gross value added (basic prices) Taxes less

subsidiesTotal Agriculture, Manufacturing Const- Trade, Infor- Finance Real Professional, Public ad- Arts, enter- on

forestry and energy and ruction transport, mation and estate business and ministration, tainment productsfishing utilities accom- and com- insurance support education, and other

modation munica- services health and servicesand food tion social workservices

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 10.040,0 176,3 1.991,5 503,1 1.909,9 468,8 465,9 1.132,7 1.143,5 1.897,7 350,5 1.160,92018 10.357,6 178,1 2.040,8 537,9 1.968,7 488,6 472,0 1.166,8 1.194,5 1.954,9 355,2 1.204,62019 10.663,3 180,4 2.049,1 579,9 2.031,3 513,6 481,2 1.205,3 1.240,6 2.018,8 363,1 1.242,2

2019 Q1 2.643,1 45,0 515,0 142,7 503,1 125,8 118,8 297,8 306,0 498,8 90,0 306,7 Q2 2.659,5 45,5 512,5 144,0 506,6 128,0 120,0 300,0 309,5 502,4 90,9 308,2 Q3 2.673,3 45,2 511,8 146,0 509,7 128,7 121,0 302,3 311,5 506,0 91,1 313,8 Q4 2.693,2 44,9 513,3 147,7 512,9 131,2 121,3 305,2 313,9 511,8 91,1 313,1

as a percentage of value added

2019 100,0 1,7 19,2 5,4 19,0 4,8 4,5 11,3 11,6 18,9 3,4 -

Chain-linked volumes (prices for the previous year)

quarter-on-quarter percentage changes

2019 Q1 0,5 -0,3 -0,1 1,4 1,0 1,2 0,9 0,5 0,0 0,2 0,6 0,3 Q2 0,1 -0,6 -0,5 -0,3 0,1 0,7 0,9 0,4 0,4 0,2 0,3 0,4 Q3 0,3 0,1 -0,4 0,6 0,3 1,5 0,6 0,4 0,3 0,3 0,1 0,8 Q4 0,1 0,3 -0,7 -0,2 0,3 1,1 0,2 0,4 0,3 0,4 -0,5 -0,1


2017 2,6 0,7 3,3 2,6 2,9 5,4 1,1 0,6 4,4 1,6 1,5 2,42018 2,0 1,4 1,8 3,3 2,1 4,5 1,4 1,6 3,3 1,0 0,4 1,62019 1,2 -0,5 -1,1 3,0 1,8 4,2 2,1 1,7 1,7 1,1 1,1 1,5

2019 Q1 1,4 -0,5 -0,4 4,6 2,0 4,5 1,6 1,5 1,9 1,1 1,0 1,1 Q2 1,2 -1,0 -1,0 3,1 1,6 4,0 2,1 1,7 1,8 1,1 1,5 1,2 Q3 1,2 -0,1 -1,2 3,1 1,9 3,8 2,1 1,7 1,9 1,1 1,3 2,0 Q4 1,0 -0,5 -1,7 1,5 1,8 4,5 2,6 1,8 1,1 1,1 0,5 1,5

contributions to quarter-on-quarter percentage changes in value added; percentage points

2019 Q1 0,5 0,0 0,0 0,1 0,2 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 - Q2 0,1 0,0 -0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 - Q3 0,3 0,0 -0,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 - Q4 0,1 0,0 -0,1 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 -

contributions to annual percentage changes in value added; percentage points

2017 2,6 0,0 0,7 0,1 0,5 0,2 0,1 0,1 0,5 0,3 0,1 - 2018 2,0 0,0 0,4 0,2 0,4 0,2 0,1 0,2 0,4 0,2 0,0 - 2019 1,2 0,0 -0,2 0,2 0,3 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,0 -

2019 Q1 1,4 0,0 -0,1 0,2 0,4 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,0 - Q2 1,2 0,0 -0,2 0,2 0,3 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,0 - Q3 1,2 0,0 -0,2 0,2 0,4 0,2 0,1 0,2 0,2 0,2 0,0 - Q4 1,0 0,0 -0,3 0,1 0,3 0,2 0,1 0,2 0,1 0,2 0,0 -

Sources: Eurostat and ECB calculations.

3 Economic activity


3.3 Employment 1)

(quarterly data seasonally adjusted; annual data unadjusted)

Persons employed

Total By employment By economic activity

status

Employ- Self- Agricul- Manufac- Con- Trade, Infor- Finance Real Professional, Public adminis- Arts,ees employed ture, turing, struc- transport, mation and estate business and tration, edu- entertainment

forestry energy tion accom- and insur- support cation, health and otherand and modation com- ance services and services

fishing utilities and food munica- social workservices tion

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

as a percentage of total persons employed

2017 100,0 85,6 14,4 3,2 14,6 6,0 24,9 2,8 2,5 1,0 13,8 24,3 6,92018 100,0 85,8 14,2 3,1 14,6 6,0 24,9 2,9 2,4 1,0 14,0 24,2 6,82019 100,0 86,0 14,0 3,0 14,6 6,1 24,9 2,9 2,4 1,0 14,0 24,3 6,8


2017 1,6 2,0 -0,7 -0,5 1,1 1,4 1,8 3,4 -1,5 1,8 3,7 1,1 1,02018 1,5 1,8 -0,2 -0,3 1,5 2,4 1,4 3,4 -0,9 1,7 2,8 1,2 0,42019 1,2 1,5 -0,2 -1,8 0,8 2,4 1,2 3,8 -0,3 1,3 1,4 1,4 0,7

2019 Q1 1,4 1,6 0,3 -0,4 1,3 3,3 1,3 4,2 -0,4 2,5 1,8 1,4 0,2 Q2 1,3 1,5 -0,1 -3,0 1,0 2,6 1,3 4,2 -0,6 1,7 1,2 1,5 0,7 Q3 1,1 1,4 -0,4 -2,0 0,7 2,2 1,0 3,7 -0,2 0,8 1,3 1,5 0,9 Q4 1,1 1,4 -0,5 -1,7 0,5 1,6 1,2 3,0 0,2 0,1 1,2 1,4 1,0

Hours worked

as a percentage of total hours worked

2017 100,0 80,7 19,3 4,3 15,1 6,7 25,8 3,0 2,5 1,0 13,6 21,8 6,22018 100,0 81,0 19,0 4,2 15,0 6,8 25,7 3,0 2,5 1,0 13,8 21,8 6,12019 100,0 81,3 18,7 4,1 14,9 6,8 25,7 3,1 2,4 1,0 13,8 21,9 6,1


2017 1,2 1,7 -1,1 -1,1 0,8 1,3 1,3 3,2 -2,0 1,5 3,5 0,5 0,42018 1,4 1,8 -0,3 0,5 1,2 2,7 1,1 3,2 -1,2 2,4 2,8 1,3 0,42019 1,1 1,5 -0,4 -1,4 0,5 2,2 1,0 2,7 -0,1 1,3 1,2 1,8 0,6

2019 Q1 1,7 2,0 0,4 0,3 1,3 4,0 1,6 3,4 -0,1 1,7 1,8 1,9 0,6 Q2 1,0 1,3 -0,6 -3,0 0,4 2,7 0,9 2,8 -0,4 0,9 1,1 1,7 0,3 Q3 0,9 1,3 -0,9 -2,0 0,4 1,6 0,6 2,5 0,0 1,5 0,8 1,8 0,6 Q4 0,8 1,2 -0,7 -1,1 -0,1 0,6 0,8 2,0 0,0 0,9 0,9 1,7 1,0

Hours worked per person employed


2017 -0,4 -0,3 -0,4 -0,6 -0,3 -0,1 -0,5 -0,1 -0,5 -0,3 -0,2 -0,6 -0,52018 -0,1 0,1 -0,1 0,8 -0,2 0,3 -0,3 -0,3 -0,2 0,7 0,0 0,0 0,02019 -0,1 0,0 -0,3 0,4 -0,4 -0,2 -0,3 -1,0 0,2 0,0 -0,2 0,4 -0,1

2019 Q1 0,3 0,4 0,1 0,8 0,0 0,7 0,3 -0,7 0,4 -0,8 0,0 0,5 0,3 Q2 -0,3 -0,1 -0,6 -0,1 -0,6 0,0 -0,5 -1,3 0,2 -0,8 -0,1 0,2 -0,4 Q3 -0,3 -0,1 -0,5 -0,1 -0,3 -0,6 -0,5 -1,2 0,3 0,8 -0,5 0,4 -0,3 Q4 -0,3 -0,2 -0,2 0,6 -0,6 -1,0 -0,4 -1,0 -0,2 0,7 -0,3 0,3 0,0

Sources: Eurostat and ECB calculations.1) Data for employment are based on the ESA 2010.

3 Economic activity


3.4 Labour force, unemployment and job vacancies(seasonally adjusted, unless otherwise indicated)

Labour Under- Unemployment Job

force, employ- vacancymillions 1) ment, Total Long-term By age By gender rate 2)

% of unemploy- labour Millions % of ment, Adult Youth Male Femaleforce 1) labour % of

force labour Millions % of Millions % of Millions % of Millions % of % of totalforce 1) labour labour labour labour posts

force force force force

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

% of total 100,0 81,7 18,3 52,2 47,8 in 2016

2017 162,659 4,1 14,757 9,1 4,4 12,089 8,1 2,667 18,8 7,629 8,7 7,128 9,5 1,92018 163,305 3,8 13,378 8,2 3,8 10,952 7,4 2,426 17,0 6,891 7,9 6,487 8,6 2,12019 . . 12,415 7,6 . 10,147 6,8 2,269 15,8 6,365 7,2 6,050 7,9 2,3

2019 Q1 163,284 3,6 12,675 7,7 3,5 10,361 6,9 2,314 16,1 6,472 7,4 6,204 8,2 2,3 Q2 163,765 3,6 12,412 7,6 3,3 10,154 6,8 2,258 15,7 6,377 7,3 6,035 7,9 2,3 Q3 164,182 3,3 12,367 7,5 3,2 10,107 6,8 2,259 15,7 6,334 7,2 6,033 7,9 2,2 Q4 . . 12,207 7,4 . 9,965 6,6 2,242 15,6 6,278 7,1 5,929 7,8 2,2

2019 Aug. - - 12,338 7,5 - 10,094 6,8 2,244 15,6 6,318 7,2 6,020 7,9 - Sep. - - 12,341 7,5 - 10,081 6,7 2,260 15,7 6,334 7,2 6,007 7,9 - Oct. - - 12,233 7,4 - 9,992 6,7 2,241 15,6 6,268 7,1 5,965 7,8 - Nov. - - 12,209 7,4 - 9,965 6,6 2,245 15,6 6,272 7,1 5,937 7,8 - Dec. - - 12,178 7,4 - 9,937 6,6 2,241 15,6 6,293 7,1 5,885 7,7 -

2020 Jan. - - 12,179 7,4 - 9,930 6,6 2,249 15,6 6,261 7,1 5,919 7,7 -

Sources: Eurostat and ECB calculations.1) Not seasonally adjusted.2) The job vacancy rate is equal to the number of job vacancies divided by the sum of the number of occupied posts and the number of job vacancies, expressed as a percentage.

3.5 Short-term business statistics

Industrial production Con- ECB indicator Retail sales New

struction on industrial passenger Total Main Industrial Groupings produc- new orders Total Food, Non-food Fuel car regis-

(excluding construction) tion beverages, trationstobacco

Manu- Inter- Capital Consumer Energyfacturing mediate goods goods

goods

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

% of total 100,0 88,7 32,1 34,5 21,8 11,6 100,0 100,0 100,0 40,4 52,5 7,1 100,0in 2015


2017 2,9 3,2 3,4 3,9 1,4 1,2 3,1 7,9 2,5 1,6 3,5 0,8 5,72018 0,9 1,2 0,5 1,8 1,3 -1,4 2,0 2,7 1,6 1,3 1,9 0,5 0,92019 -1,7 -1,7 -2,5 -2,7 1,3 -1,9 1,9 -4,3 2,3 0,8 3,5 0,9 1,8

2019 Q1 -0,5 -0,2 -0,7 -0,6 1,3 -2,8 4,7 -3,2 2,4 1,0 3,5 2,8 -3,1 Q2 -1,4 -1,5 -2,5 -2,6 1,9 -0,3 2,3 -3,6 2,2 1,2 3,0 0,4 -0,7 Q3 -2,1 -2,2 -3,3 -2,5 0,4 -2,2 1,2 -4,8 2,7 0,9 4,1 1,2 0,6 Q4 -2,8 -2,9 -3,8 -4,7 1,8 -2,2 -0,3 -5,8 1,9 0,4 3,3 -0,4 12,5

2019 Aug. -2,7 -2,7 -3,1 -3,2 -1,1 -3,0 1,5 -5,6 2,9 1,2 4,2 1,9 -6,1 Sep. -1,7 -1,8 -3,9 -1,4 1,5 -2,2 0,2 -4,4 2,9 0,5 4,7 0,5 14,8 Oct. -2,6 -2,6 -3,3 -5,2 2,9 -2,8 0,8 -4,8 1,8 0,4 2,9 0,6 9,8 Nov. -1,7 -1,9 -2,9 -2,3 1,3 -1,7 1,4 -8,0 2,4 1,6 3,5 -1,2 10,0 Dec. -4,1 -4,5 -5,5 -6,7 1,0 -2,3 -3,7 -4,4 1,7 -0,6 3,6 -0,6 17,9

2020 Jan. . . . . . . . . 1,7 0,7 2,4 0,7 -5,8

month-on-month percentage changes (s.a.)

2019 Aug. 0,4 0,4 0,1 0,9 0,5 0,2 -0,5 0,5 0,6 0,6 0,9 0,3 11,0 Sep. 0,0 0,2 -1,0 0,4 0,8 -0,9 0,8 0,2 -0,2 -0,8 0,0 -0,4 -17,1 Oct. -0,9 -1,0 0,7 -2,7 0,7 -1,3 -0,7 -0,1 -0,1 0,4 -0,4 0,5 4,3 Nov. 0,0 0,0 -0,8 0,9 -0,8 1,0 0,7 -0,2 0,9 0,5 1,3 -1,2 3,5 Dec. -2,1 -2,3 -1,7 -4,0 -1,3 -0,5 -3,1 -0,6 -1,1 -1,1 -1,1 -0,1 5,8

2020 Jan. . . . . . . . . 0,6 0,7 0,4 1,9 -13,0

Sources: Eurostat, ECB calculations, ECB experimental statistics (col. 8) and European Automobile Manufacturers Association (col. 13).

3 Economic activity


3.6 Opinion surveys(seasonally adjusted)

European Commission Business and Consumer Surveys Purchasing Managers’ Surveys

(percentage balances, unless otherwise indicated) (diffusion indices)

Economic Manufacturing industry Consumer Construction Retail Service industries Purchasing Manu- Business Compositesentiment confidence confidence trade Managers’ facturing activity outputindicator Industrial Capacity indicator indicator confid- Services Capacity Index (PMI) output for

(long-term confidence utilisation ence confidence utilisation for manu- servicesaverage indicator (%) indicator indicator (%) facturing

= 100)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1999-15 98,7 -5,2 80,6 -11,7 -15,4 -8,6 7,3 - 51,2 52,5 53,0 52,8

2017 110,4 5,7 83,1 -5,4 -3,0 2,3 14,7 89,9 57,4 58,5 55,6 56,42018 111,5 6,7 83,7 -4,9 7,0 1,3 15,2 90,4 54,9 54,7 54,5 54,62019 103,1 -5,1 81,9 -7,1 6,4 -0,4 10,7 90,5 47,4 47,8 52,7 51,3

2019 Q1 105,8 -0,3 83,1 -7,0 8,5 -1,0 11,6 90,7 49,1 49,0 52,4 51,5 Q2 103,8 -4,0 82,2 -7,0 7,2 -0,6 11,7 90,6 47,7 48,5 53,1 51,8 Q3 102,0 -7,1 81,4 -6,8 5,1 0,0 9,7 90,4 46,4 47,0 52,8 51,2 Q4 100,6 -9,2 81,0 -7,7 4,9 -0,1 9,8 90,3 46,4 46,7 52,3 50,7

2019 Sep. 101,1 -8,7 - -6,6 4,3 0,2 9,5 - 45,7 46,1 51,6 50,1 Oct. 100,2 -9,3 81,0 -7,6 5,2 -0,9 9,0 90,2 45,9 46,6 52,2 50,6 Nov. 100,7 -8,9 - -7,2 3,9 -0,2 9,2 - 46,9 47,4 51,9 50,6 Dec. 100,9 -9,3 - -8,1 5,7 0,7 11,3 - 46,3 46,1 52,8 50,9

2020 Jan. 102,6 -7,0 80,9 -8,1 5,8 -0,1 11,0 90,3 47,9 48,0 52,5 51,3 Feb. 103,5 -6,1 - -6,6 5,3 -0,2 11,2 - 49,2 48,7 52,6 51,6

Sources: European Commission (Directorate-General for Economic and Financial Affairs) (col. 1-8) and Markit (col. 9-12).

3.7 Summary accounts for households and non-financial corporations(current prices, unless otherwise indicated; not seasonally adjusted)

Households Non-financial corporations

Saving Debt Real gross Financial Non-financial Net Hous- Profit Saving Debt Financial Non-financial Finan-ratio ratio disposable investment investment worth ing share 3) ratio ratio 4) investment investment cing

(gross) income (gross) 2) wealth (net) (gross)

Percentage of gross Percentage of net Percent- disposable income Annual percentage changes value added age of Annual percentage changes

(adjusted) 1) GDP

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2016 12,3 94,0 2,0 1,9 5,5 3,4 3,0 35,1 7,4 79,7 4,3 5,5 2,52017 12,0 93,9 1,4 2,2 5,4 4,6 4,7 34,4 7,1 77,2 4,6 7,8 3,02018 12,3 93,6 1,8 2,1 7,1 2,4 4,5 33,8 6,0 76,6 2,3 5,4 1,7

2018 Q4 12,3 93,6 1,6 2,1 8,8 2,4 4,5 33,8 6,0 76,6 2,3 20,7 1,7

2019 Q1 12,6 93,4 2,0 2,2 7,6 3,7 4,3 33,7 6,1 76,7 2,3 7,7 1,7 Q2 12,8 93,5 2,1 2,4 4,4 4,2 4,2 33,5 5,8 77,3 1,8 16,6 1,5 Q3 13,0 93,6 2,3 2,4 4,9 5,0 4,1 33,3 5,8 78,1 2,0 0,2 1,5

Sources: ECB and Eurostat.1) Based on four-quarter cumulated sums of saving, debt and gross disposable income (adjusted for the change in the net equity of households in pension fund reserves).2) Financial assets (net of financial liabilities) and non-financial assets. Non-financial assets consist mainly of housing wealth (residential structures and land). They also include

non-financial assets of unincorporated enterprises classified within the household sector.3) The profit share uses net entrepreneurial income, which is broadly equivalent to current profits in business accounting. 4) Defined as consolidated loans and debt securities liabilities.

3 Economic activity


3.8 Euro area balance of payments, current and capital accounts(EUR billions; seasonally adjusted unless otherwise indicated; transactions)

Current account Capital

account 1) Total Goods Services Primary income Secondary income

Credit Debit Balance Credit Debit Credit Debit Credit Debit Credit Debit Credit Debit

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2019 Q1 1.066,8 974,6 92,2 603,8 520,0 235,9 210,4 198,2 175,6 28,9 68,5 10,7 14,9 Q2 1.060,5 990,1 70,4 597,7 520,0 242,0 233,6 194,1 173,6 26,7 62,8 8,9 24,0 Q3 1.085,1 984,4 100,7 607,1 518,4 249,9 218,1 200,8 178,2 27,3 69,7 9,2 7,3 Q4 1.064,2 965,2 99,1 607,4 517,7 244,7 217,6 185,7 170,1 26,4 59,8 16,7 11,2

2019 July 362,3 334,0 28,3 202,1 172,7 82,7 76,9 68,4 61,1 9,1 23,2 3,6 2,6 Aug. 361,3 321,1 40,2 201,5 171,1 83,5 72,8 67,2 53,9 9,1 23,2 3,0 2,1 Sep. 361,5 329,4 32,2 203,5 174,5 83,6 68,4 65,2 63,2 9,2 23,3 2,6 2,6 Oct. 360,2 326,2 34,1 205,0 173,2 82,2 71,3 63,5 58,8 9,6 22,9 3,2 2,3 Nov. 351,6 319,2 32,4 198,3 171,5 82,0 71,5 63,0 57,4 8,4 18,7 3,2 2,5 Dec. 352,3 319,8 32,6 204,2 173,0 80,6 74,7 59,1 53,8 8,5 18,2 10,2 6,4

12-month cumulated transactions

2019 Dec. 4.276,6 3.914,2 362,4 2.416,1 2.076,2 972,5 879,7 778,7 697,5 109,3 260,9 45,5 57,4

12-month cumulated transactions as a percentage of GDP

2019 Dec. 35,9 32,9 3,0 20,3 17,4 8,2 7,4 6,5 5,9 0,9 2,2 0,4 0,5

1) The capital account is not seasonally adjusted.

3.9 Euro area external trade in goods 1) , values and volumes by product group 2) (seasonally adjusted, unless otherwise indicated)

Values (EUR billions; annual percentage changes for columns 1 and 2)

Total (n.s.a.) Exports (f.o.b.) Imports (c.i.f.)

Total Memo item: Total Memo items:

Exports Imports Intermediate Capital Consump- Manu- Intermediate Capital Consump- Manu- Oilgoods goods tion facturing goods goods tion facturing

goods goods

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2019 Q1 3,7 5,4 586,5 283,1 121,2 172,6 493,6 533,3 306,9 86,2 133,4 383,5 64,1 Q2 2,1 2,5 582,2 275,7 120,3 175,9 486,6 530,6 302,3 85,3 134,6 381,3 65,5 Q3 3,1 0,6 584,4 278,7 117,5 176,9 488,6 529,2 297,5 87,3 136,8 386,6 60,1 Q4 2,1 -2,1 591,8 . . . 495,3 526,6 . . . 382,8 .

2019 July 6,0 2,8 193,5 92,8 39,1 58,3 161,9 176,8 100,9 29,2 44,7 128,9 20,3 Aug. -2,1 -3,6 195,2 93,2 39,2 59,1 163,5 175,2 98,4 28,8 45,0 128,3 20,1 Sep. 5,3 2,3 195,7 92,7 39,2 59,5 163,1 177,2 98,2 29,3 47,0 129,5 19,7 Oct. 4,4 -2,6 200,1 92,8 43,6 60,7 168,0 176,3 97,4 29,9 46,5 129,2 19,2 Nov. -2,7 -4,3 194,9 91,6 40,3 59,1 163,8 175,8 97,7 28,6 46,3 128,6 20,2 Dec. 4,8 1,1 196,7 . . . 163,5 174,5 . . . 125,0 .

Volume indices (2000 = 100; annual percentage changes for columns 1 and 2)

2019 Q1 -0,3 1,7 108,0 111,6 107,5 105,0 108,1 110,1 110,3 108,8 112,4 111,7 105,0 Q2 -1,5 -0,2 106,5 108,4 105,9 105,5 106,2 109,1 107,5 108,8 113,3 111,4 97,2 Q3 0,9 1,5 106,7 109,5 103,0 105,7 106,1 109,5 108,2 110,6 112,8 111,6 96,5 Q4 . . . . . . . . . . . . .

2019 June -8,0 -4,5 106,6 109,0 105,4 105,1 107,0 109,1 106,7 109,0 113,6 112,3 98,2 July 3,6 3,3 106,2 109,4 103,5 105,0 105,9 109,9 109,4 112,0 112,0 112,6 95,1 Aug. -4,3 -2,6 106,7 109,9 102,7 105,7 106,4 109,2 108,3 109,6 111,1 110,9 99,1 Sep. 3,3 3,8 107,0 109,3 102,9 106,3 106,1 109,3 106,9 110,2 115,3 111,3 95,5 Oct. 2,3 -1,3 109,3 109,6 113,3 108,6 109,2 108,3 106,3 109,7 113,6 110,7 92,8 Nov. -4,3 -3,8 106,5 108,4 105,1 105,1 106,4 107,8 106,5 103,6 113,4 109,9 97,5

Sources: ECB and Eurostat.1) Differences between ECB’s b.o.p. goods (Table 3.8) and Eurostat’s trade in goods (Table 3.9) are mainly due to different definitions.2) Product groups as classified in the Broad Economic Categories.

4 Prices and costs


4.1 Harmonised Index of Consumer Prices 1)

(annual percentage changes, unless otherwise indicated)

Total Total (s.a.; percentage change vis-à-vis previous period) 2)

Administered pricesIndex: Total Goods Services Total Processed Unpro- Non-energy Energy Services2015 food cessed industrial (n.s.a.) Total HICP Admini-

= 100 Total food goods excluding steredexcluding administered pricesfood and prices

energy

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

% of total 100,0 100,0 70,9 55,5 44,5 100,0 14,5 4,5 26,4 10,1 44,5 87,0 13,0in 2019

2017 101,8 1,5 1,0 1,6 1,4 - - - - - - 1,6 1,02018 103,6 1,8 1,0 2,0 1,5 - - - - - - 1,7 2,12019 104,8 1,2 1,0 1,0 1,5 - - - - - - 1,1 1,9

2019 Q1 103,5 1,4 1,0 1,5 1,4 0,0 0,5 0,0 0,1 -2,4 0,3 1,2 2,6 Q2 105,3 1,4 1,1 1,3 1,5 0,5 0,5 -0,2 0,1 1,6 0,7 1,3 2,4 Q3 105,1 1,0 0,9 0,7 1,3 0,2 0,5 1,4 0,1 -1,5 0,3 0,9 1,6 Q4 105,3 1,0 1,2 0,4 1,7 0,3 0,4 0,3 0,1 0,2 0,4 1,0 1,2

2019 Sep. 105,3 0,8 1,0 0,3 1,5 0,1 0,0 -0,3 0,0 0,0 0,1 0,7 1,6 Oct. 105,4 0,7 1,1 0,1 1,5 0,1 0,1 -0,2 0,0 0,4 0,2 0,7 1,1 Nov. 105,1 1,0 1,3 0,3 1,9 0,1 0,2 0,5 0,1 0,0 0,1 0,9 1,2 Dec. 105,4 1,3 1,3 1,0 1,8 0,1 0,1 0,4 0,1 0,1 0,2 1,3 1,3

2020 Jan. 104,4 1,4 1,1 1,2 1,5 0,1 0,2 0,3 0,0 0,8 -0,1 1,5 0,8 Feb. 3) 104,6 1,2 1,2 . 1,6 0,0 0,2 1,0 0,1 -1,6 0,2 . .

Goods Services

Food (including alcoholic Industrial goods Housing Transport Communi- Recreation Miscel- beverages and tobacco) cation and laneous

personalTotal Processed Unpro- Total Non-energy Energy Rents care

food cessed industrialfood goods

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

% of total 19,0 14,5 4,5 36,5 26,4 10,1 11,0 6,5 7,2 2,6 15,3 8,4in 2019

2017 1,8 1,5 2,4 1,5 0,3 4,9 1,3 1,2 2,1 -1,1 2,1 0,82018 2,2 2,1 2,3 1,9 0,3 6,4 1,2 1,2 1,5 -0,1 2,0 1,42019 1,8 1,9 1,4 0,5 0,3 1,1 1,4 1,3 2,0 -0,7 1,7 1,5

2019 Q1 2,0 1,9 1,9 1,3 0,3 3,9 1,2 1,2 1,3 -0,6 1,7 1,5 Q2 1,5 1,8 0,6 1,2 0,3 3,6 1,3 1,3 2,1 -1,2 2,0 1,5 Q3 1,8 1,9 1,6 0,0 0,3 -0,7 1,5 1,5 2,2 -0,8 1,1 1,5 Q4 1,8 1,9 1,6 -0,3 0,4 -2,1 1,5 1,5 2,4 -0,2 2,0 1,5

2019 Sep. 1,6 1,8 0,7 -0,3 0,2 -1,8 1,5 1,5 2,1 -0,6 1,5 1,6 Oct. 1,5 1,8 0,7 -0,7 0,3 -3,1 1,5 1,5 2,4 -0,4 1,5 1,6 Nov. 1,9 2,0 1,8 -0,6 0,4 -3,2 1,5 1,5 2,4 -0,1 2,4 1,5 Dec. 2,0 2,0 2,1 0,4 0,5 0,2 1,6 1,5 2,5 -0,1 2,1 1,5

2020 Jan. 2,1 2,0 2,3 0,8 0,3 1,9 1,6 1,5 2,0 -0,2 1,5 1,5 Feb. 3) 2,2 2,1 2,7 . 0,5 -0,3 . . . . . .

Sources: Eurostat and ECB calculations.1) Data refer to the changing composition of the euro area.2) In May 2016 the ECB started publishing enhanced seasonally adjusted HICP series for the euro area, following a review of the seasonal adjustment approach as described

in Box 1, Economic Bulletin, Issue 3, ECB, 2016 (https://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/ecbu/eb201603.en.pdf).3) Estimate based on provisional national data, as well as on early information on energy prices.

4 Prices and costs


4.2 Industry, construction and property prices(annual percentage changes, unless otherwise indicated)

Industrial producer prices excluding construction 1) Con- Residential Experimental

struction property indicator ofTotal Total Industry excluding construction and energy Energy 2) prices 3) commercial

(index: property2015 = 100) Manu- Total Intermediate Capital Consumer goods prices 3)

facturing goods goodsTotal Food, Non-

beverages foodand tobacco

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

% of total 100,0 100,0 77,3 72,1 28,9 20,7 22,5 16,5 5,9 27,9 in 2015

2017 100,8 3,0 3,0 2,1 3,2 0,9 1,9 2,9 0,2 5,6 2,0 4,3 4,82018 104,0 3,2 2,4 1,5 2,6 1,0 0,4 0,2 0,6 8,1 2,5 4,8 4,22019 104,7 0,7 0,6 0,7 0,1 1,5 1,0 1,1 0,8 -0,1 . . .

2019 Q1 105,4 3,0 1,3 1,1 1,3 1,5 0,4 -0,1 1,0 7,7 2,5 4,0 4,4 Q2 104,8 1,6 1,0 0,9 0,7 1,5 1,0 0,9 0,9 3,0 2,2 4,1 6,6 Q3 104,2 -0,6 0,0 0,5 -0,4 1,5 1,0 1,2 0,8 -4,3 1,2 3,6 . Q4 104,4 -1,3 0,0 0,4 -1,2 1,4 1,7 2,3 0,7 -5,9 . . .

2019 Aug. 104,0 -0,8 -0,2 0,5 -0,4 1,5 1,0 1,3 0,8 -4,9 - - - Sep. 104,2 -1,1 -0,3 0,4 -0,7 1,5 1,2 1,4 0,8 -6,1 - - - Oct. 104,2 -1,9 -0,7 0,4 -1,0 1,4 1,5 1,8 0,7 -7,7 - - - Nov. 104,4 -1,4 -0,3 0,3 -1,4 1,4 1,7 2,2 0,7 -6,0 - - - Dec. 104,5 -0,6 0,9 0,5 -1,1 1,5 2,0 2,9 0,7 -3,8 - - -

2020 Jan. 104,9 -0,5 1,2 0,6 -1,0 1,3 2,1 3,0 0,7 -3,6 - - -

Sources: Eurostat, ECB calculations, and ECB calculations based on MSCI data and national sources (col. 13).1) Domestic sales only.2) Input prices for residential buildings.3) Experimental data based on non-harmonised sources (see https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html

for further details).

4.3 Commodity prices and GDP deflators(annual percentage changes, unless otherwise indicated)

GDP deflators Oil prices Non-energy commodity prices (EUR)

(EUR per Total Total Domestic demand Exports 1) Imports 1) barrel) Import-weighted 2) Use-weighted 2) (s.a.;

index: Total Private Govern- Gross Total Food Non-food Total Food Non-food2015 consump- ment fixed

= 100) tion consump- capitaltion formation

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

% of total 100,0 45,4 54,6 100,0 50,4 49,6

2017 101,8 1,0 1,4 1,3 1,4 1,7 1,9 2,8 48,1 5,8 -3,5 16,6 6,7 -1,6 17,82018 103,1 1,3 1,7 1,4 1,7 2,0 1,4 2,3 60,4 -0,6 -5,8 4,3 -0,1 -5,3 5,72019 104,9 1,7 1,5 1,2 1,7 2,3 0,6 0,1 57,2 1,7 3,7 -0,1 2,6 7,5 -2,3

2019 Q1 104,2 1,6 1,8 1,2 1,8 2,7 1,1 1,5 55,6 3,1 3,4 2,8 3,9 5,1 2,7 Q2 104,7 1,7 1,7 1,6 1,7 2,1 1,0 0,9 61,0 -1,8 -0,7 -2,8 -0,1 4,7 -4,9 Q3 105,1 1,7 1,3 1,1 1,6 2,2 0,1 -1,1 55,7 1,8 3,7 0,2 1,7 6,5 -3,1 Q4 105,6 1,8 1,3 1,0 1,6 2,3 0,2 -0,9 56,5 3,7 8,7 -0,6 5,1 13,7 -3,6

2019 Sep. - - - - - - - - 56,6 4,1 6,9 1,7 3,5 9,0 -2,0 Oct. - - - - - - - - 53,7 1,1 5,1 -2,4 1,9 9,4 -5,4 Nov. - - - - - - - - 56,8 3,8 9,9 -1,6 6,5 17,2 -4,2 Dec. - - - - - - - - 59,3 6,4 11,2 2,2 6,8 14,4 -1,1

2020 Jan. - - - - - - - - 57,3 7,2 11,3 3,5 6,9 12,9 0,7 Feb. - - - - - - - - 50,5 2,4 8,7 -3,0 2,2 9,2 -4,9

Sources: Eurostat, ECB calculations and Bloomberg (col. 9).1) Deflators for exports and imports refer to goods and services and include cross-border trade within the euro area.2) Import-weighted: weighted according to 2009-11 average import structure; use-weighted: weighted according to 2009-11 average domestic demand structure.

4 Prices and costs


4.4 Price-related opinion surveys(seasonally adjusted)

European Commission Business and Consumer Surveys Purchasing Managers’ Surveys

(percentage balances) (diffusion indices)

Selling price expectations Consumer Input prices Prices charged (for next three months) price trends

over pastManu- Retail trade Services Construction 12 months Manu- Services Manu- Services

facturing facturing facturing

1 2 3 4 5 6 7 8 9

1999-15 4,3 - - -4,5 32,3 56,7 56,3 - 49,7

2017 9,3 5,2 7,1 2,8 12,9 64,6 56,3 55,1 51,62018 11,6 7,5 9,5 12,5 20,6 65,4 57,9 56,1 52,72019 4,3 7,2 9,0 7,4 18,3 48,8 57,1 50,4 52,4

2019 Q1 9,1 8,2 10,5 12,2 20,7 53,9 57,7 53,0 53,1 Q2 4,8 7,2 9,2 6,6 19,8 50,6 57,1 51,2 52,3 Q3 1,9 6,6 8,4 4,9 17,9 46,4 56,5 48,9 52,0 Q4 1,4 6,9 7,9 5,9 14,7 44,2 56,9 48,6 52,0

2019 Sep. 1,6 7,0 7,7 5,3 17,0 46,3 55,9 48,6 51,7 Oct. 1,4 6,6 8,0 5,2 16,0 43,7 57,3 48,7 52,1 Nov. 0,8 6,4 7,3 6,1 14,0 43,9 56,8 48,3 52,1 Dec. 2,1 7,9 8,4 6,4 14,1 45,0 56,7 48,9 51,8

2020 Jan. 2,9 8,6 10,4 6,8 14,9 45,6 57,6 48,6 51,8 Feb. 3,8 7,3 9,1 6,0 14,3 47,1 56,8 48,1 52,1

Sources: European Commission (Directorate-General for Economic and Financial Affairs) and Markit.

4.5 Labour cost indices(annual percentage changes, unless otherwise indicated)

Total Total By component For selected economic activities Memo item:

(index: Indicator of2016 = 100) Wages and Employers’ social Business economy Mainly non-business negotiated

salaries contributions economy wages 1)

1 2 3 4 5 6 7

% of total 100,0 100,0 75,3 24,7 69,0 31,0 in 2018

2017 101,8 1,8 1,7 1,9 1,8 1,7 1,52018 104,2 2,3 2,3 2,6 2,5 2,1 2,02019 . . . . . . 2,2

2019 Q1 99,9 2,7 2,9 2,2 2,6 3,0 2,3 Q2 110,9 2,8 2,8 2,8 2,7 3,2 2,0 Q3 103,5 2,7 2,6 2,6 2,6 2,6 2,6 Q4 . . . . . . 2,0

Sources: Eurostat and ECB calculations.1) Experimental data based on non-harmonised sources (see https://www.ecb.europa.eu/stats/ecb_statistics/governance_and_quality_framework/html/experimental-data.en.html

for further details).

4 Prices and costs


4.6 Unit labour costs, compensation per labour input and labour productivity(annual percentage changes, unless otherwise indicated; quarterly data seasonally adjusted; annual data unadjusted)

Unit labour costs

Total Total By economic activity

(index:2015 Agriculture, Manu- Con- Trade, Information Finance Real Professional, Public ad- Arts, enter-

=100) forestry facturing, struction transport, and commu- and estate business and ministration, tainmentand fishing energy and accom- nication insurance support education, and other

utilities modation and services health and servicesfood services social work

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 106,2 0,7 -0,2 -0,6 0,8 0,4 0,0 -1,4 3,4 1,7 1,4 1,12018 108,1 1,8 0,0 1,7 1,0 1,7 1,6 -0,7 3,4 2,2 2,3 2,52019 110,3 2,0 0,3 3,4 1,4 1,7 1,1 -1,0 2,6 1,5 2,6 2,2

2019 Q1 109,4 2,3 1,4 3,6 1,2 2,0 1,6 -0,7 5,0 1,8 2,6 1,7 Q2 110,0 2,1 -0,4 3,2 1,7 2,0 1,5 -1,0 3,2 1,7 2,6 2,4 Q3 110,6 1,9 -0,9 4,0 1,1 1,4 1,5 -1,2 2,2 1,3 2,6 1,7 Q4 110,9 1,7 1,2 2,9 1,6 1,2 -0,2 -1,0 0,1 1,4 2,7 2,8

Compensation per employee

2017 111,3 1,7 1,1 1,5 1,9 1,5 2,0 1,2 2,2 2,5 1,8 1,62018 113,8 2,2 1,7 2,0 1,9 2,3 2,6 1,6 3,2 2,7 2,0 2,52019 116,1 2,0 1,6 1,5 2,0 2,2 1,6 1,4 3,0 1,9 2,3 2,5

2019 Q1 115,3 2,3 1,3 1,9 2,4 2,7 2,0 1,3 4,0 1,9 2,3 2,5 Q2 115,9 2,0 1,6 1,1 2,2 2,3 1,3 1,7 3,1 2,3 2,1 3,1 Q3 116,7 2,1 1,0 2,0 2,0 2,3 1,7 1,1 3,2 1,9 2,2 2,1 Q4 116,8 1,7 2,5 0,7 1,4 1,7 1,3 1,3 1,7 1,4 2,5 2,3

Labour productivity per person employed

2017 104,8 0,9 1,3 2,1 1,1 1,0 2,0 2,7 -1,1 0,7 0,4 0,52018 105,2 0,4 1,7 0,3 0,9 0,7 1,0 2,3 -0,1 0,5 -0,3 0,02019 105,3 0,0 1,3 -1,9 0,6 0,6 0,4 2,4 0,4 0,3 -0,3 0,3

2019 Q1 105,5 0,0 -0,1 -1,6 1,2 0,6 0,3 2,0 -1,0 0,0 -0,3 0,8 Q2 105,3 -0,1 2,0 -2,0 0,5 0,3 -0,1 2,7 -0,1 0,6 -0,4 0,7 Q3 105,5 0,2 2,0 -1,9 0,9 0,9 0,2 2,3 0,9 0,6 -0,4 0,3 Q4 105,3 -0,1 1,2 -2,1 -0,1 0,5 1,5 2,4 1,6 -0,1 -0,3 -0,5

Compensation per hour worked

2017 113,3 2,0 1,3 1,8 2,0 1,8 2,0 1,8 2,1 2,3 2,4 2,12018 115,8 2,1 1,2 2,1 1,4 2,4 2,7 1,9 2,5 2,8 2,0 2,22019 118,1 2,0 1,2 1,9 2,3 2,2 2,6 1,0 2,7 2,0 1,8 2,7

2019 Q1 116,7 1,8 -0,6 1,9 1,6 2,2 2,5 0,8 4,2 1,9 1,7 2,2 Q2 117,4 2,2 2,1 1,7 2,4 2,4 2,5 1,3 3,3 2,5 1,8 3,6 Q3 118,2 2,2 1,2 2,4 2,6 2,6 2,7 0,6 2,1 2,2 1,8 2,5 Q4 118,4 1,9 1,7 1,3 2,5 1,9 2,7 1,3 1,3 1,6 2,1 2,4

Hourly labour productivity

2017 107,2 1,4 1,8 2,5 1,2 1,6 2,1 3,2 -0,9 0,9 1,0 1,02018 107,7 0,5 0,9 0,5 0,6 1,0 1,3 2,5 -0,8 0,5 -0,3 0,02019 107,8 0,1 0,9 -1,6 0,8 0,8 1,5 2,2 0,3 0,5 -0,7 0,5

2019 Q1 107,4 -0,3 -0,9 -1,6 0,5 0,4 1,1 1,6 -0,2 0,0 -0,9 0,5 Q2 107,5 0,2 2,1 -1,5 0,5 0,8 1,2 2,5 0,8 0,7 -0,7 1,1 Q3 107,6 0,4 2,0 -1,6 1,4 1,3 1,3 2,0 0,2 1,1 -0,7 0,7 Q4 107,6 0,2 0,6 -1,5 0,9 0,9 2,5 2,6 0,9 0,2 -0,5 -0,5

Sources: Eurostat and ECB calculations.

5 Money and credit


5.1 Monetary aggregates 1) (EUR billions and annual growth rates; seasonally adjusted; outstanding amounts and growth rates at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts

M3

M2 M3-M2

M1 M2-M1

Currency Overnight Deposits Deposits Repos Money Debtin deposits with an redeemable market securities

circulation agreed at notice fund withmaturity of up to shares a maturityof up to 3 months of up to2 years 2 years

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 1.112,0 6.638,1 7.750,1 1.196,6 2.261,8 3.458,3 11.208,5 74,4 512,0 72,6 659,1 11.867,52018 1.163,3 7.114,8 8.278,1 1.124,9 2.299,0 3.423,9 11.702,0 74,3 524,0 71,5 669,8 12.371,82019 1.219,6 7.725,1 8.944,7 1.069,3 2.365,0 3.434,2 12.379,0 78,5 531,6 9,9 620,1 12.999,0

2019 Q1 1.179,2 7.277,1 8.456,4 1.114,3 2.318,1 3.432,4 11.888,7 74,2 523,0 40,4 637,7 12.526,4 Q2 1.189,0 7.415,5 8.604,4 1.111,1 2.338,5 3.449,6 12.054,0 74,5 523,9 37,6 636,0 12.690,0 Q3 1.204,1 7.605,2 8.809,3 1.110,0 2.354,7 3.464,7 12.274,0 74,5 546,3 19,1 639,9 12.913,9 Q4 1.219,6 7.725,1 8.944,7 1.069,3 2.365,0 3.434,2 12.379,0 78,5 531,6 9,9 620,1 12.999,0

2019 Aug. 1.198,7 7.572,4 8.771,1 1.113,8 2.347,1 3.460,9 12.232,0 72,3 546,0 23,9 642,2 12.874,2 Sep. 1.204,1 7.605,2 8.809,3 1.110,0 2.354,7 3.464,7 12.274,0 74,5 546,3 19,1 639,9 12.913,9 Oct. 1.209,4 7.672,2 8.881,6 1.093,9 2.359,1 3.453,1 12.334,7 79,6 529,2 27,6 636,4 12.971,1 Nov. 1.216,8 7.716,3 8.933,1 1.081,2 2.359,5 3.440,7 12.373,8 73,4 530,6 25,6 629,6 13.003,4 Dec. 1.219,6 7.725,1 8.944,7 1.069,3 2.365,0 3.434,2 12.379,0 78,5 531,6 9,9 620,1 12.999,0

2020 Jan. (p) 1.228,3 7.747,2 8.975,5 1.062,5 2.363,5 3.426,0 12.401,5 75,8 545,7 29,4 650,9 13.052,4

Transactions

2017 36,0 592,6 628,6 -109,5 34,5 -74,9 553,7 6,5 -10,8 -18,5 -22,7 530,92018 50,3 465,2 515,5 -74,0 45,1 -28,9 486,6 -0,9 12,3 -3,3 8,1 494,72019 56,3 604,0 660,3 -60,3 63,6 3,3 663,5 4,1 -1,8 -55,5 -53,3 610,3

2019 Q1 15,9 156,0 171,9 -13,0 19,6 6,6 178,5 -0,3 -10,2 -27,6 -38,0 140,5 Q2 9,7 143,1 152,8 -4,4 20,3 15,8 168,7 0,4 3,2 -2,4 1,3 169,9 Q3 15,1 180,8 195,9 -4,6 14,8 10,2 206,1 -0,6 21,1 -18,1 2,5 208,5 Q4 15,6 124,1 139,6 -38,3 8,9 -29,4 110,3 4,5 -16,0 -7,4 -19,0 91,3

2019 Aug. 5,0 83,1 88,1 8,2 2,8 11,1 99,2 -3,7 11,6 -12,0 -4,0 95,1 Sep. 5,3 29,7 35,0 -4,8 6,2 1,5 36,5 2,0 0,3 -4,0 -1,7 34,9 Oct. 5,4 69,9 75,3 -14,2 3,1 -11,1 64,1 5,5 -17,2 9,8 -1,9 62,2 Nov. 7,4 40,8 48,2 -14,0 0,1 -13,9 34,3 -6,5 1,4 -1,6 -6,7 27,6 Dec. 2,8 13,4 16,2 -10,0 5,7 -4,4 11,8 5,5 -0,2 -15,6 -10,4 1,5

2020 Jan. (p) 8,7 18,1 26,7 -8,6 -1,5 -10,1 16,6 -3,0 14,0 19,8 30,9 47,5

Growth rates

2017 3,3 9,8 8,8 -8,3 1,6 -2,1 5,2 9,5 -2,1 -21,1 -3,3 4,72018 4,5 7,0 6,6 -6,2 2,0 -0,8 4,3 -1,3 2,4 -4,8 1,2 4,22019 4,8 8,5 8,0 -5,3 2,8 0,1 5,7 5,4 -0,4 -83,2 -7,9 4,9

2019 Q1 5,9 7,7 7,5 -5,3 2,6 -0,1 5,2 2,4 0,5 -41,1 -3,9 4,7 Q2 4,7 7,7 7,2 -6,1 3,0 -0,1 5,0 1,1 1,1 -38,9 -2,9 4,6 Q3 4,7 8,5 7,9 -2,6 3,0 1,1 5,9 3,0 8,7 -65,5 1,1 5,7 Q4 4,8 8,5 8,0 -5,3 2,8 0,1 5,7 5,4 -0,4 -83,2 -7,9 4,9

2019 Aug. 4,8 9,0 8,4 -3,1 2,9 0,9 6,2 -1,1 7,0 -61,6 -0,8 5,8 Sep. 4,7 8,5 7,9 -2,6 3,0 1,1 5,9 3,0 8,7 -65,5 1,1 5,7 Oct. 4,8 9,0 8,4 -4,3 2,9 0,5 6,1 10,1 3,5 -47,1 -0,5 5,7 Nov. 5,0 8,8 8,3 -4,7 2,7 0,3 5,9 -1,1 4,1 -48,8 -1,3 5,6 Dec. 4,8 8,5 8,0 -5,3 2,8 0,1 5,7 5,4 -0,4 -83,2 -7,9 4,9

2020 Jan. (p) 5,2 8,4 7,9 -5,8 2,5 -0,2 5,5 0,7 4,6 -43,0 -0,4 5,2

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area.

5 Money and credit


5.2 Deposits in M3 1) (EUR billions and annual growth rates; seasonally adjusted; outstanding amounts and growth rates at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts

Non-financial corporations 2) Households 3) Financial Insurance Other

corpor- corpor- generalTotal Overnight With an Redeem- Repos Total Overnight With an Redeem- Repos ations ations govern-

agreed able agreed able other than and ment 4)

maturity at notice maturity at notice MFIs and pensionof up to of up to of up to of up to ICPFs 2) funds2 years 3 months 2 years 3 months

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2017 2.240,3 1.797,4 285,0 149,1 8,8 6.317,6 3.702,8 562,1 2.051,9 0,8 991,1 206,6 415,32018 2.331,4 1.898,7 277,3 147,8 7,6 6.644,9 4.035,9 517,6 2.090,1 1,4 998,2 202,9 435,52019 2.476,1 2.062,7 256,8 150,1 6,5 7.041,8 4.395,5 492,5 2.152,9 0,9 1.036,9 215,2 467,8

2019 Q1 2.380,2 1.956,0 270,0 148,1 6,1 6.752,8 4.126,3 514,8 2.110,4 1,4 977,7 212,8 460,2 Q2 2.406,1 1.983,7 265,3 150,0 7,1 6.846,9 4.207,9 509,7 2.127,6 1,7 1.009,5 216,6 460,4 Q3 2.450,6 2.031,0 262,2 151,4 5,9 6.964,9 4.318,1 504,5 2.141,3 1,0 1.042,2 221,3 465,5 Q4 2.476,1 2.062,7 256,8 150,1 6,5 7.041,8 4.395,5 492,5 2.152,9 0,9 1.036,9 215,2 467,8

2019 Aug. 2.462,2 2.040,3 264,4 151,0 6,6 6.927,5 4.283,2 507,2 2.135,4 1,7 1.022,8 231,5 461,5 Sep. 2.450,6 2.031,0 262,2 151,4 5,9 6.964,9 4.318,1 504,5 2.141,3 1,0 1.042,2 221,3 465,5 Oct. 2.472,4 2.052,6 260,0 151,9 7,9 6.994,8 4.349,4 500,5 2.143,3 1,7 1.048,2 223,0 466,4 Nov. 2.481,6 2.073,1 251,5 151,4 5,6 7.026,7 4.382,6 497,1 2.145,2 1,7 1.022,2 227,6 472,4 Dec. 2.476,1 2.062,7 256,8 150,1 6,5 7.041,8 4.395,5 492,5 2.152,9 0,9 1.036,9 215,2 467,8

2020 Jan. (p) 2.475,1 2.064,0 256,3 150,7 4,1 7.062,2 4.421,7 487,2 2.152,5 0,9 1.024,3 218,1 469,3

Transactions

2017 180,7 182,4 -1,9 -0,8 0,9 254,7 304,7 -82,1 33,6 -1,5 54,9 7,2 26,72018 93,1 105,4 -9,7 -1,1 -1,4 326,5 324,8 -45,0 46,1 0,5 0,5 -3,9 19,12019 146,0 163,5 -18,8 1,8 -0,5 395,2 358,3 -25,7 63,2 -0,5 29,0 10,9 30,2

2019 Q1 46,9 54,4 -7,4 0,7 -0,9 106,7 89,7 -3,2 20,3 0,0 -24,5 9,2 24,0 Q2 29,5 30,5 -4,3 2,2 1,1 94,1 82,1 -5,1 16,7 0,3 31,7 4,0 0,0 Q3 40,4 43,6 -2,9 1,0 -1,3 116,9 109,6 -6,0 13,9 -0,6 25,0 3,9 4,4 Q4 29,3 35,0 -4,2 -2,2 0,7 77,5 76,9 -11,5 12,3 -0,2 -3,2 -6,2 1,8

2019 Aug. 31,1 30,5 -0,1 0,6 0,1 33,4 32,6 -1,6 2,5 -0,1 11,8 10,6 3,6 Sep. -13,2 -10,4 -2,3 0,1 -0,7 37,0 34,5 -2,9 6,1 -0,7 16,8 -10,7 3,3 Oct. 24,2 24,0 -1,5 -0,4 2,1 30,1 30,4 -3,7 2,7 0,7 8,0 1,6 0,4 Nov. 7,6 19,4 -8,9 -0,5 -2,4 31,1 33,0 -3,6 1,7 0,0 -28,5 4,2 6,0 Dec. -2,5 -8,4 6,2 -1,4 1,0 16,3 13,5 -4,2 7,9 -0,8 17,4 -12,0 -4,6

2020 Jan. (p) -3,3 -0,3 -1,2 0,6 -2,4 19,3 25,6 -5,8 -0,5 0,0 -15,2 2,6 1,5

Growth rates

2017 8,6 11,2 -0,7 -0,5 11,5 4,2 9,0 -12,7 1,7 -65,1 5,8 3,6 6,92018 4,2 5,9 -3,5 -0,7 -16,5 5,2 8,8 -8,0 2,3 67,7 0,0 -1,9 4,62019 6,3 8,6 -6,8 1,2 -6,8 5,9 8,9 -5,0 3,0 -36,8 2,9 5,4 6,9

2019 Q1 5,9 7,6 -2,3 0,2 -17,1 5,7 8,9 -5,6 2,9 -17,2 -2,2 0,6 10,3 Q2 5,8 7,6 -4,6 2,3 12,2 5,8 8,6 -4,9 3,1 72,0 -1,0 -1,3 7,6 Q3 6,3 8,0 -2,6 2,6 -11,8 6,3 9,3 -4,1 3,2 -10,1 3,6 4,3 6,7 Q4 6,3 8,6 -6,8 1,2 -6,8 5,9 8,9 -5,0 3,0 -36,8 2,9 5,4 6,9

2019 Aug. 7,8 9,6 -2,0 2,4 3,1 6,2 9,2 -4,0 3,0 6,1 3,2 8,9 6,2 Sep. 6,3 8,0 -2,6 2,6 -11,8 6,3 9,3 -4,1 3,2 -10,1 3,6 4,3 6,7 Oct. 7,2 9,0 -3,8 2,3 31,9 6,2 9,2 -4,1 3,1 30,9 4,2 6,6 5,9 Nov. 7,0 9,7 -8,3 2,1 -24,6 6,3 9,4 -4,2 2,9 30,5 1,2 8,8 6,0 Dec. 6,3 8,6 -6,8 1,2 -6,8 5,9 8,9 -5,0 3,0 -36,8 2,9 5,4 6,9

2020 Jan. (p) 6,1 8,3 -5,4 1,3 -41,1 5,7 8,7 -6,1 2,7 -42,5 3,3 5,2 5,7


corporations sector. These entities are included in MFI balance sheet statistics with financial corporations other than MFIs and insurance corporations and pension funds (ICPFs).3) Including non-profit institutions serving households.4) Refers to the general government sector excluding central government.

5 Money and credit


5.3 Credit to euro area residents 1) (EUR billions and annual growth rates; seasonally adjusted; outstanding amounts and growth rates at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts

Credit to general government Credit to other euro area residents

Total Loans Debt Total Loans Debt Equity and

securities securities non-money Total To non- To house- To financial To insurance market fund

financial holds 4) corporations corporations investmentAdjusted corpor- other than and pension fund shares

loans 2) ations 3) MFIs and fundsICPFs 3)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2017 4.617,2 1.032,3 3.571,0 13.114,0 10.870,5 11.165,0 4.323,5 5.600,2 838,0 108,7 1.440,4 803,22018 4.676,7 1.006,2 3.659,0 13.415,9 11.122,4 11.481,3 4.404,7 5.742,0 848,9 126,8 1.517,9 775,62019 4.652,5 984,5 3.656,3 13.865,5 11.452,1 11.836,9 4.472,6 5.930,9 896,0 152,6 1.560,5 852,9

2019 Q1 4.662,4 1.001,5 3.649,4 13.527,0 11.201,0 11.556,6 4.426,2 5.787,7 856,3 130,7 1.527,2 798,8 Q2 4.640,2 1.000,7 3.627,8 13.640,4 11.290,6 11.665,4 4.462,4 5.825,8 870,3 132,1 1.546,7 803,2 Q3 4.696,5 999,8 3.685,1 13.775,6 11.394,4 11.762,6 4.488,5 5.876,3 883,4 146,2 1.569,8 811,5 Q4 4.652,5 984,5 3.656,3 13.865,5 11.452,1 11.836,9 4.472,6 5.930,9 896,0 152,6 1.560,5 852,9

2019 Aug. 4.707,6 1.003,8 3.692,1 13.737,0 11.388,3 11.748,3 4.505,0 5.864,6 878,3 140,4 1.545,2 803,5 Sep. 4.696,5 999,8 3.685,1 13.775,6 11.394,4 11.762,6 4.488,5 5.876,3 883,4 146,2 1.569,8 811,5 Oct. 4.665,1 1.001,9 3.651,5 13.817,4 11.423,3 11.786,6 4.502,4 5.895,0 887,1 138,9 1.560,4 833,7 Nov. 4.639,1 1.000,9 3.626,4 13.853,3 11.439,1 11.806,4 4.492,2 5.912,9 888,2 145,8 1.569,9 844,3 Dec. 4.652,5 984,5 3.656,3 13.865,5 11.452,1 11.836,9 4.472,6 5.930,9 896,0 152,6 1.560,5 852,9

2020 Jan. (p) 4.670,3 994,0 3.664,5 13.913,3 11.511,1 11.873,1 4.482,8 5.962,6 912,3 153,5 1.547,6 854,6

Transactions

2017 287,5 -43,7 330,6 363,2 274,2 316,0 84,9 173,2 19,7 -3,5 63,6 25,42018 90,3 -28,4 118,8 374,8 307,4 382,0 124,4 166,3 -1,1 17,8 88,1 -20,72019 -88,3 -23,5 -65,2 453,3 378,9 428,1 114,2 200,3 43,2 21,2 30,5 43,8

2019 Q1 -30,9 -5,4 -25,6 109,5 92,3 90,7 33,5 49,1 7,4 2,3 0,3 16,9 Q2 -49,5 -1,6 -48,2 123,8 105,6 126,3 50,8 38,8 17,5 -1,5 17,4 0,8 Q3 -2,6 -0,9 -1,7 128,8 102,3 105,3 27,3 52,1 9,1 13,9 19,9 6,6 Q4 -5,2 -15,6 10,2 91,2 78,7 105,8 2,7 60,4 9,2 6,5 -7,0 19,5

2019 Aug. 5,5 3,2 2,3 50,9 51,7 44,3 20,9 21,3 3,6 5,9 1,5 -2,3 Sep. -13,8 -3,8 -10,0 38,1 6,3 18,9 -16,0 13,0 3,5 5,7 25,4 6,4 Oct. -17,5 2,4 -19,9 33,5 36,7 35,7 18,0 20,4 5,5 -7,2 -8,6 5,4 Nov. -9,6 -0,9 -8,9 33,9 15,6 22,3 -4,0 18,6 -5,9 6,9 9,2 9,1 Dec. 21,8 -17,1 38,9 23,9 26,4 47,8 -11,3 21,4 9,5 6,9 -7,6 5,0

2020 Jan. (p) -9,3 9,3 -18,6 45,1 57,6 35,6 11,5 30,3 15,0 0,8 -14,5 2,0

Growth rates

2017 6,6 -4,1 10,2 2,8 2,6 2,9 2,0 3,2 2,4 -3,2 4,6 3,22018 2,0 -2,8 3,4 2,9 2,8 3,4 2,9 3,0 -0,1 16,4 6,1 -2,62019 -1,9 -2,3 -1,8 3,4 3,4 3,7 2,6 3,5 5,1 16,2 2,0 5,6

2019 Q1 1,8 -2,4 3,0 2,8 2,7 3,3 2,6 3,1 -1,2 14,7 4,0 1,8 Q2 -0,2 -2,0 0,3 3,0 3,2 3,5 3,3 3,2 1,7 5,9 3,1 1,3 Q3 -1,1 -0,5 -1,3 3,2 3,2 3,6 2,9 3,2 3,5 14,4 3,2 2,6 Q4 -1,9 -2,3 -1,8 3,4 3,4 3,7 2,6 3,5 5,1 16,2 2,0 5,6

2019 Aug. -0,6 -0,4 -0,7 3,1 3,5 3,8 3,5 3,3 3,1 12,9 1,1 2,1 Sep. -1,1 -0,5 -1,3 3,2 3,2 3,6 2,9 3,2 3,5 14,4 3,2 2,6 Oct. -1,4 -0,1 -1,7 3,2 3,3 3,7 3,1 3,3 3,8 11,0 2,0 3,4 Nov. -1,4 -0,3 -1,7 3,2 3,2 3,6 2,6 3,3 3,6 16,2 2,9 4,2 Dec. -1,9 -2,3 -1,8 3,4 3,4 3,7 2,6 3,5 5,1 16,2 2,0 5,6

2020 Jan. (p) -1,9 -1,3 -2,1 3,4 3,5 3,8 2,6 3,7 4,9 16,7 1,1 5,8

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area.2) Adjusted for loan sales and securitisation (resulting in derecognition from the MFI statistical balance sheet) as well as for positions arising from notional cash pooling services

provided by MFIs.3) In accordance with the ESA 2010, in December 2014 holding companies of non-financial groups were reclassified from the non-financial corporations sector to the financial

corporations sector. These entities are included in MFI balance sheet statistics with financial corporations other than MFIs and insurance corporations and pension funds (ICPFs).4) Including non-profit institutions serving households.

5 Money and credit


5.4 MFI loans to euro area non-financial corporations and households 1) (EUR billions and annual growth rates; seasonally adjusted; outstanding amounts and growth rates at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts

Non-financial corporations 2) Households 3)

Total Up to 1 year Over 1 Over 5 years Total Loans for Loans for Other loans

and up to consumption houseAdjusted 5 years Adjusted purchase

loans 4) loans 4)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2017 4.323,5 4.358,8 986,2 821,2 2.516,2 5.600,2 5.866,6 654,8 4.216,3 729,02018 4.404,7 4.490,0 993,0 844,3 2.567,3 5.742,0 6.024,0 684,6 4.352,6 704,82019 4.472,6 4.575,5 970,8 877,1 2.624,7 5.930,9 6.223,2 719,5 4.524,2 687,2

2019 Q1 4.426,2 4.513,7 980,2 851,6 2.594,4 5.787,7 6.066,7 694,4 4.391,2 702,1 Q2 4.462,4 4.554,0 977,6 867,2 2.617,6 5.825,8 6.114,0 705,5 4.422,3 698,0 Q3 4.488,5 4.581,7 982,0 873,5 2.633,0 5.876,3 6.164,6 711,2 4.473,5 691,6 Q4 4.472,6 4.575,5 970,8 877,1 2.624,7 5.930,9 6.223,2 719,5 4.524,2 687,2

2019 Aug. 4.505,0 4.591,9 995,8 876,3 2.632,9 5.864,6 6.150,7 711,7 4.456,6 696,3 Sep. 4.488,5 4.581,7 982,0 873,5 2.633,0 5.876,3 6.164,6 711,2 4.473,5 691,6 Oct. 4.502,4 4.592,6 983,4 878,1 2.640,9 5.895,0 6.181,6 713,3 4.492,7 689,0 Nov. 4.492,2 4.587,9 972,4 883,1 2.636,7 5.912,9 6.200,4 716,5 4.506,1 690,3 Dec. 4.472,6 4.575,5 970,8 877,1 2.624,7 5.930,9 6.223,2 719,5 4.524,2 687,2

2020 Jan. (p) 4.482,8 4.581,2 957,7 881,1 2.644,0 5.962,6 6.243,9 724,1 4.549,0 689,5

Transactions

2017 84,9 134,8 0,6 39,1 45,2 173,2 165,1 45,0 134,0 -5,92018 124,4 176,4 18,7 33,4 72,4 166,3 188,8 40,2 135,7 -9,72019 114,2 143,8 -11,6 42,5 83,3 200,3 219,4 41,1 167,8 -8,6

2019 Q1 33,5 33,3 -11,4 10,1 34,7 49,1 49,2 10,6 39,5 -1,0 Q2 50,8 54,7 1,3 18,6 30,9 38,8 49,8 12,2 28,8 -2,2 Q3 27,3 34,0 3,6 6,3 17,3 52,1 55,7 8,5 46,2 -2,7 Q4 2,7 21,8 -5,2 7,5 0,3 60,4 64,7 9,8 53,2 -2,7

2019 Aug. 20,9 24,8 12,0 3,2 5,7 21,3 17,9 3,2 18,5 -0,4 Sep. -16,0 -8,4 -13,5 -2,8 0,4 13,0 18,0 1,8 12,7 -1,4 Oct. 18,0 16,7 3,0 5,3 9,7 20,4 20,7 2,4 20,1 -2,1 Nov. -4,0 3,0 -10,3 6,4 0,0 18,6 20,6 3,8 13,5 1,2 Dec. -11,3 2,1 2,2 -4,1 -9,4 21,4 23,4 3,5 19,6 -1,8

2020 Jan. (p) 11,5 7,7 -13,8 3,3 22,1 30,3 19,5 4,1 24,8 1,3

Growth rates

2017 2,0 3,2 0,1 5,0 1,8 3,2 2,9 7,3 3,3 -0,82018 2,9 4,1 1,9 4,1 2,9 3,0 3,2 6,2 3,2 -1,32019 2,6 3,2 -1,2 5,0 3,3 3,5 3,6 6,0 3,9 -1,2

2019 Q1 2,6 3,8 -1,3 4,5 3,4 3,1 3,3 6,0 3,5 -1,5 Q2 3,3 3,9 0,2 5,6 3,8 3,2 3,3 6,3 3,4 -1,1 Q3 2,9 3,6 -0,8 5,1 3,6 3,2 3,4 6,0 3,5 -1,4 Q4 2,6 3,2 -1,2 5,0 3,3 3,5 3,6 6,0 3,9 -1,2

2019 Aug. 3,5 4,2 0,6 5,9 3,8 3,3 3,4 6,1 3,5 -1,2 Sep. 2,9 3,6 -0,8 5,1 3,6 3,2 3,4 6,0 3,5 -1,4 Oct. 3,1 3,8 0,5 4,9 3,5 3,3 3,5 5,8 3,7 -1,6 Nov. 2,6 3,4 -1,0 4,7 3,3 3,3 3,5 5,8 3,7 -1,4 Dec. 2,6 3,2 -1,2 5,0 3,3 3,5 3,6 6,0 3,9 -1,2

2020 Jan. (p) 2,6 3,2 -1,6 5,0 3,4 3,7 3,7 6,0 4,1 -1,0


corporations sector. These entities are included in MFI balance sheet statistics with financial corporations other than MFIs and insurance corporations and pension funds (ICPFs).3) Including non-profit institutions serving households.4) Adjusted for loan sales and securitisation (resulting in derecognition from the MFI statistical balance sheet) as well as for positions arising from notional cash pooling services

provided by MFIs.

5 Money and credit


5.5 Counterparts to M3 other than credit to euro area residents 1) (EUR billions and annual growth rates; seasonally adjusted; outstanding amounts and growth rates at end of period; transactions during period)

Outstanding amounts

MFI liabilities MFI assets

Central Longer-term financial liabilities vis-à-vis other euro area residents Net external Other

government assets holdings 2) Total Deposits Deposits Debt Capital Total

with an redeemable securities and reservesagreed at notice with a Repos Reverse

maturity of over maturity with central repos toof over 3 months of over counter- central2 years 2 years parties 3) counter-

parties 3)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2017 342,7 6.771,1 1.967,5 59,8 2.017,5 2.726,2 925,9 324,1 143,5 92,52018 379,3 6.818,7 1.940,7 56,1 2.099,1 2.722,8 1.024,5 452,6 187,0 194,92019 350,3 7.060,6 1.944,2 51,3 2.156,0 2.909,1 1.481,9 410,0 178,9 187,2

2019 Q1 370,0 6.907,5 1.937,5 55,9 2.146,3 2.767,8 1.188,6 425,9 199,0 212,3 Q2 373,7 6.985,0 1.956,9 57,5 2.135,4 2.835,2 1.320,7 447,4 191,5 207,8 Q3 388,0 7.100,2 1.947,3 57,2 2.162,2 2.933,6 1.489,2 440,8 184,2 198,1 Q4 350,3 7.060,6 1.944,2 51,3 2.156,0 2.909,1 1.481,9 410,0 178,9 187,2

2019 Aug. 403,4 7.060,7 1.917,2 57,3 2.148,4 2.937,7 1.470,7 423,1 212,6 231,5 Sep. 388,0 7.100,2 1.947,3 57,2 2.162,2 2.933,6 1.489,2 440,8 184,2 198,1 Oct. 380,5 7.075,9 1.948,6 53,1 2.151,3 2.922,8 1.491,5 453,4 221,4 236,2 Nov. 369,1 7.077,7 1.951,0 52,6 2.162,6 2.911,5 1.500,9 456,9 211,8 224,8 Dec. 350,3 7.060,6 1.944,2 51,3 2.156,0 2.909,1 1.481,9 410,0 178,9 187,2

2020 Jan. (p) 372,8 7.114,8 1.946,0 50,0 2.165,8 2.953,0 1.544,3 412,1 171,1 182,3

Transactions

2017 39,0 -73,4 -83,5 -6,6 -71,1 87,8 -97,8 -56,4 -61,2 -28,52018 40,5 56,3 -37,8 -4,9 16,0 83,0 87,7 38,7 16,2 23,62019 -28,2 107,8 -6,1 -3,0 27,5 89,5 341,1 -16,3 -2,7 -2,5

2019 Q1 -9,1 45,5 -11,4 -0,2 37,6 19,5 127,5 -29,2 2,7 5,5 Q2 3,8 46,0 22,0 1,6 -0,6 22,9 101,3 44,1 -7,1 -4,5 Q3 14,6 11,9 -15,4 -1,0 4,8 23,6 95,7 13,1 6,9 7,4 Q4 -37,5 4,4 -1,4 -3,3 -14,3 23,4 16,6 -44,3 -5,3 -10,9

2019 Aug. 29,0 -20,8 -17,1 -0,4 -7,7 4,4 19,1 27,7 6,1 7,4 Sep. -15,1 37,9 28,1 -0,9 3,6 7,0 20,3 13,0 -14,1 -16,3 Oct. -7,3 -8,8 3,0 -1,5 -19,0 8,7 24,9 5,2 37,3 38,1 Nov. -11,3 17,4 1,2 -0,6 1,7 15,1 10,7 -1,1 -9,7 -11,3 Dec. -18,9 -4,2 -5,6 -1,3 3,0 -0,4 -18,9 -48,4 -32,8 -37,7

2020 Jan. (p) 22,6 -6,9 -3,1 -1,3 2,6 -5,1 22,4 4,9 -7,8 -4,9

Growth rates

2017 12,6 -1,1 -4,0 -9,6 -3,4 3,4 - - -29,8 -23,52018 11,8 0,8 -1,9 -8,1 0,8 3,1 - - 8,1 7,72019 -7,4 1,6 -0,3 -5,4 1,3 3,2 - - -1,5 -1,5

2019 Q1 8,9 1,4 -1,7 -6,4 2,5 3,1 - - 17,8 21,2 Q2 12,6 2,3 -0,4 -1,3 3,1 3,7 - - 5,1 6,7 Q3 -3,2 1,9 -0,3 -0,7 2,2 3,3 - - 6,9 11,0 Q4 -7,4 1,6 -0,3 -5,4 1,3 3,2 - - -1,5 -1,5

2019 Aug. 5,6 1,8 -2,2 0,4 3,4 3,5 - - 11,9 15,6 Sep. -3,2 1,9 -0,3 -0,7 2,2 3,3 - - 6,9 11,0 Oct. -2,9 1,6 -0,1 -2,8 1,1 3,2 - - 36,4 38,9 Nov. -4,4 1,8 0,2 -2,6 1,2 3,4 - - 11,1 12,8 Dec. -7,4 1,6 -0,3 -5,4 1,3 3,2 - - -1,5 -1,5

2020 Jan. (p) -1,2 1,2 -0,2 -7,1 0,6 2,7 - - -11,5 -10,3

Source: ECB.1) Data refer to the changing composition of the euro area.2) Comprises central government holdings of deposits with the MFI sector and of securities issued by the MFI sector.3) Not adjusted for seasonal effects.

6 Fiscal developments


6.1 Deficit/surplus(as a percentage of GDP; flows during one-year period)

Deficit (-)/surplus (+) Memo item:

PrimaryTotal Central State Local Social deficit (-)/

government government government security surplus (+)funds

1 2 3 4 5 6

2015 -2,0 -1,9 -0,2 0,2 -0,1 0,32016 -1,4 -1,7 0,0 0,2 0,1 0,72017 -0,9 -1,3 0,1 0,2 0,1 1,02018 -0,5 -1,1 0,1 0,2 0,3 1,3

2018 Q4 -0,5 . . . . 1,3

2019 Q1 -0,6 . . . . 1,2 Q2 -0,7 . . . . 1,1 Q3 -0,8 . . . . 1,0

Sources: ECB for annual data; Eurostat for quarterly data.

6.2 Revenue and expenditure(as a percentage of GDP; flows during one-year period)

Revenue Expenditure

Total Current revenue Capital Total Current expenditure Capital

revenue expenditureDirect Indirect Net social Compen- Intermediate Interest Socialtaxes taxes contributions sation of consumption benefits

employees

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2015 46,4 45,8 12,5 13,0 15,2 0,6 48,4 44,5 10,1 5,3 2,3 22,7 3,92016 46,2 45,7 12,6 13,0 15,3 0,5 47,7 44,1 10,0 5,3 2,1 22,7 3,62017 46,2 45,8 12,8 13,0 15,2 0,4 47,2 43,4 9,9 5,3 1,9 22,5 3,82018 46,5 46,0 13,0 13,0 15,2 0,5 47,0 43,3 9,9 5,3 1,8 22,3 3,7

2018 Q4 46,5 46,0 13,0 13,0 15,2 0,5 47,0 43,3 9,9 5,3 1,8 22,3 3,7

2019 Q1 46,4 46,0 12,9 13,1 15,2 0,5 47,0 43,3 9,9 5,3 1,8 22,4 3,7 Q2 46,4 46,0 12,9 13,0 15,2 0,4 47,1 43,4 9,9 5,3 1,8 22,5 3,7 Q3 46,4 45,9 12,9 13,1 15,1 0,4 47,1 43,4 9,9 5,3 1,7 22,5 3,7


6.3 Government debt-to-GDP ratio(as a percentage of GDP; outstanding amounts at end of period)

Total Financial instrument Holder Original maturity Residual maturity Currency

Currency Loans Debt Resident creditors Non-resident Up to Over Up to Over 1 Over Euro or Other

and securities creditors 1 year 1 year 1 year and up to 5 years participating curren-deposits MFIs 5 years currencies cies

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

2015 90,8 3,4 16,5 71,0 45,0 27,6 45,8 9,7 81,2 18,3 31,1 41,4 88,8 2,12016 90,0 3,3 15,7 71,0 47,5 30,8 42,5 9,4 80,6 17,9 29,8 42,3 87,9 2,12017 87,8 3,2 14,5 70,1 48,2 32,2 39,5 8,6 79,1 16,4 29,0 42,3 86,0 1,82018 85,9 3,1 13,8 69,0 48,0 32,4 37,8 8,0 77,8 16,1 28,3 41,4 84,5 1,4

2018 Q4 85,9 3,1 13,8 69,0 . . . . . . . . . .

2019 Q1 86,5 3,1 13,6 69,8 . . . . . . . . . . Q2 86,4 3,1 13,5 69,8 . . . . . . . . . . Q3 86,1 3,2 13,3 69,5 . . . . . . . . . .




6.4 Annual change in the government debt-to-GDP ratio and underlying factors 1) (as a percentage of GDP; flows during one-year period)

Change in Primary Deficit-debt adjustment Interest- Memo item:

debt-to- deficit (+)/ growth BorrowingGDP ratio 2) surplus (-) Total Transactions in main financial assets Revaluation Other differential requirement

effectsTotal Currency Loans Debt Equity and and other

and securities investment changes indeposits fund shares volume

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

2015 -1,9 -0,3 -0,8 -0,5 0,2 -0,3 -0,3 -0,1 0,0 -0,3 -0,8 1,22016 -0,8 -0,7 0,2 0,1 0,3 -0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 -0,3 1,62017 -2,3 -1,0 -0,1 0,3 0,5 0,0 -0,2 0,1 -0,1 -0,3 -1,1 0,92018 -1,9 -1,3 0,4 0,3 0,4 -0,1 0,0 0,2 0,0 0,1 -0,9 0,8

2018 Q4 -1,9 -1,3 0,4 0,5 0,4 -0,1 0,0 0,2 0,0 -0,1 -0,9 0,8

2019 Q1 -1,3 -1,2 0,7 0,6 0,6 -0,1 0,0 0,2 0,1 0,0 -0,8 1,2 Q2 -0,9 -1,1 0,8 0,8 0,7 -0,1 0,0 0,2 0,1 0,0 -0,6 1,5 Q3 -1,1 -1,0 0,6 0,4 0,2 -0,1 0,0 0,2 0,0 0,3 -0,8 1,4

Sources: ECB for annual data; Eurostat for quarterly data.1) Intergovernmental lending in the context of the financial crisis is consolidated except in quarterly data on the deficit-debt adjustment.2) Calculated as the difference between the government debt-to-GDP ratios at the end of the reference period and a year earlier.

6.5 Government debt securities 1) (debt service as a percentage of GDP; flows during debt service period; average nominal yields in percentages per annum)

Debt service due within 1 year 2) Average Average nominal yields 4)

residual Total Principal Interest maturity Outstanding amounts Transactions

in years 3) Maturities Maturities Total Floating Zero Fixed rate Issuance Redemptionof up to 3 of up to 3 rate coupon

months months Maturitiesof up to 1

year

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

2017 12,9 11,2 4,2 1,7 0,4 7,1 2,4 1,1 -0,2 2,8 2,3 0,3 1,12018 12,6 11,1 3,7 1,5 0,4 7,3 2,3 1,1 -0,1 2,7 2,5 0,4 0,92019 12,6 11,2 3,8 1,4 0,4 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,1 0,3 1,1

2018 Q4 12,6 11,1 3,7 1,5 0,4 7,3 2,3 1,1 -0,1 2,7 2,5 0,4 0,9

2019 Q1 12,7 11,2 3,8 1,5 0,4 7,4 2,3 1,1 0,0 2,6 2,5 0,5 1,0 Q2 12,9 11,4 3,7 1,5 0,4 7,4 2,3 1,3 0,0 2,6 2,3 0,5 0,9 Q3 13,1 11,6 3,9 1,5 0,4 7,4 2,2 1,3 -0,1 2,5 2,1 0,3 1,0

2019 Aug. 12,9 11,4 4,2 1,5 0,4 7,4 2,2 1,3 -0,1 2,6 2,3 0,4 1,1 Sep. 13,1 11,6 3,9 1,5 0,4 7,4 2,2 1,3 -0,1 2,5 2,1 0,3 1,0 Oct. 12,8 11,3 3,5 1,5 0,4 7,5 2,2 1,3 -0,1 2,5 2,1 0,3 1,2 Nov. 12,9 11,5 3,5 1,4 0,4 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,0 0,3 1,2 Dec. 12,6 11,2 3,8 1,4 0,4 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,1 0,3 1,1

2020 Jan. 12,6 11,2 4,2 1,4 0,4 7,5 2,1 1,3 -0,1 2,4 2,1 0,2 1,1

Source: ECB.1) At face value and not consolidated within the general government sector.2) Excludes future payments on debt securities not yet outstanding and early redemptions.3) Residual maturity at the end of the period.4) Outstanding amounts at the end of the period; transactions as 12-month average.



6.6 Fiscal developments in euro area countries(as a percentage of GDP; flows during one-year period and outstanding amounts at end of period)

Government deficit (-)/surplus (+)

Belgium Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus

1 2 3 4 5 6 7 8 9

2015 -2,4 0,9 0,1 -1,9 -5,6 -5,2 -3,6 -2,6 -1,02016 -2,4 1,2 -0,5 -0,7 0,5 -4,3 -3,5 -2,4 0,12017 -0,7 1,2 -0,8 -0,3 0,7 -3,0 -2,8 -2,4 1,72018 -0,7 1,9 -0,6 0,1 1,0 -2,5 -2,5 -2,2 -4,4

2018 Q4 -0,8 1,9 -0,6 0,1 1,0 -2,5 -2,5 -2,2 -4,4

2019 Q1 -1,1 1,8 -0,7 0,1 0,3 -2,6 -2,9 -2,2 -3,8 Q2 -1,5 1,7 -0,6 0,7 0,5 -2,9 -3,2 -2,1 -3,6 Q3 -1,7 1,6 -0,4 1,0 0,8 -2,8 -3,3 -2,1 3,7

Government debt

2015 105,2 72,1 10,0 76,7 175,9 99,3 95,6 135,3 107,52016 104,9 69,2 10,2 73,9 178,5 99,2 98,0 134,8 103,42017 101,8 65,3 9,3 67,8 176,2 98,6 98,4 134,1 93,92018 100,0 61,9 8,4 63,6 181,2 97,6 98,4 134,8 100,6

2018 Q4 102,1 61,9 8,4 63,6 181,2 97,6 98,4 134,8 100,6

2019 Q1 103,1 61,7 8,0 65,4 182,0 98,9 99,7 136,5 103,1 Q2 102,5 61,1 9,3 63,9 179,6 98,9 99,6 138,0 107,0 Q3 102,3 61,2 9,2 62,6 178,2 97,9 100,5 137,3 97,8

Government deficit (-)/surplus (+)

Latvia Lithuania Luxembourg Malta Netherlands Austria Portugal Slovenia Slovakia Finland

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

2015 -1,4 -0,3 1,4 -1,0 -2,0 -1,0 -4,4 -2,8 -2,7 -2,42016 0,1 0,2 1,8 0,9 0,0 -1,5 -1,9 -1,9 -2,5 -1,72017 -0,5 0,5 1,4 3,4 1,3 -0,7 -3,0 0,0 -1,0 -0,72018 -0,7 0,6 2,7 1,9 1,5 0,2 -0,4 0,8 -1,1 -0,8

2018 Q4 -0,7 0,6 2,7 1,9 1,5 0,2 -0,4 0,8 -1,1 -0,8

2019 Q1 -0,7 0,2 3,1 1,7 1,7 -0,1 -0,1 0,6 -1,1 -1,1 Q2 -1,0 0,0 3,3 1,2 1,8 0,1 0,2 0,6 -1,0 -1,4 Q3 -0,7 -0,3 2,4 0,8 1,7 0,1 0,0 0,9 -1,2 -2,2

Government debt

2015 36,7 42,7 22,0 57,8 64,6 84,9 131,2 82,6 51,9 63,02016 40,2 39,9 20,1 55,5 61,9 82,9 131,5 78,7 52,0 62,62017 38,6 39,3 22,3 50,3 56,9 78,3 126,0 74,1 51,3 60,92018 36,4 34,1 21,0 45,8 52,4 74,0 122,2 70,4 49,4 59,0

2018 Q4 36,4 34,1 21,0 45,8 52,4 74,0 122,2 70,4 49,1 59,0

2019 Q1 37,7 34,0 20,8 46,2 50,9 72,7 123,7 68,1 49,3 58,9 Q2 36,7 36,1 20,4 45,4 50,9 71,8 121,1 67,7 48,6 60,9 Q3 36,4 35,9 20,2 43,1 49,3 71,1 120,5 68,1 48,4 59,4

Source: Eurostat.

© Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, 2020

Διεύθυνση 60640 Frankfurt am Main, Germany

Τηλέφωνο +49 69 1344 0

Δικτυακός τόπος www.ecb.europa.eu

Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή για εκπαιδευτικούς και μη εμπορικούς σκοπούς, εφόσον αναφέρεται η πηγή.

Το Δελτίο καταρτίστηκε με ευθύνη της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ. Η μετάφραση και η έκδοση στην εθνική γλώσσα γίνεται από την αντίστοιχη κεντρική τράπεζα.

Τελευταία ημερομηνία για τα στατιστικά στοιχεία που περιλαμβάνονται στο παρόν τεύχος: 11 Μαρτίου 2020.

Για συγκεκριμένους όρους και συντομογραφίες, βλ. το γλωσσάριο της ΕΚΤ (διαθέσιμο μόνο στα αγγλικά).

PDF ISSN 2363-3484, QB-BP-20-002-EL-N

http://www.ecb.europa.eu/

https://www.ecb.europa.eu/home/glossary/html/index.el.html

Documents

Τεύχος 2 / 2020 - Bank of Greece · Τεύχος 2 / 20. 20 ü , ικονομικό ûελτίο, εύχος 2 / 2020 – εριεχόμενα