Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance Management and Its Application in Eti Goda Biscuit Plant

8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M

1/141

TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM

VE ET GIDA SANAY VE TCARET A..DEK

UYGULAMA

Dilan ALPARSLAN

(Yksek Lisans Tezi)

Eskiehir-2005


2/141

TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM VE ET GIDA SANAY VE

TCARET A..DEK UYGULAMA

Dilan ALPARSLAN

YKSEK LSANS TEZ

letme Anabilim Dal

Danman: Prof. Dr. Mehmet ahin

Eskiehir

Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Eyll 2005


3/141

ii

YKSEK LSANS TEZ Z

TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM VE ET GIDA SANAY VE

TCARET A..DEK UYGULAMA

Dilan ALPARSLAN

letme Ana Bilim Dal

Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Eyll 2005

Danman: Prof. Dr. Mehmet AHN

Toplam retken Bakm zgn bir Japon ynetim sistemidir. Toplam retkenBakm, bakm ile retkenlik arasnda yakn bir iliki kuran, donanmn dzenli bakm

ve alanlarn makinelerini sahiplenmesi yolu ile verimliliin dnya apnda rekabeti

olacak ekilde artabileceini kantlam bir fabrika ynetimi yaklamdr.

Toplam retken Bakm Fabrikalarda oluabilecek byk kayplarn

saptanmasnda ve yok edilmesinde etkili bir yntemdir. alanlarda benim makinem

anlayn gelitirerek retkenliin %50 ile %100 civarnda ykselmesini salar.

retim sisteminin verimliliini en st dzeye karacak bir irket kltr

oluturur.

Bu almada Toplam retken Bakm kavram aklanarak fabrika ierisindeki

ynetim ve organizasyon srecinden bahsedilecektir. Toplam retken Bakm

kapsamnda gerekletirilen iyiletirme almalar aklanarak, uygulama yaplan

iletmeye salad faydalardan bahsedilecektir.


4/141

iii

ABSTRACT

Total Productive Maintenance (TPM) is a unique Japan management system.

Total Productive Maintenance puts a close relation between maintenance and

productivity. TPM has proved that productivity of a factory can increase competingly

around the world, by order maintenance of equipment and ownering of equipment by

users.

TPM is an effective method for detection of losses and eliminating them. TPM

creates my machine concept among the operators and that results in increase of

productivity between from 50% to100%.

TPM creates a factory culture that maximizes the productivity of productionsystem.

In this study TPM concept, its management and organization, methods of

improvement through TPM will be mentioned. Its implementation to a factory and

gained benefits will be mentioned.


5/141

iv

JR VE ENSTT ONAYI

Dilan ALPARSLANn Toplam retken Bakm Ynetimi Ve Eti Gda Sanayi Ve

Ticaret A.deki Uygulama balkl tezi, //2005 tarihinde, aadaki jri

tarafndan Lisansst Eitim retim ve Snav Ynetmeliinin ilgili maddeleri

uyarnca, letme (Ynetim ve Organizasyon) Anabilim dalnda Yksek Lisans tezi

olarak deerlendirilerek kabul edilmitir.

Ad Soyad mza

ye (Tez Danman) : Prof. Dr. Mehmet AHN ..

ye : . .

ye : . ..

Prof.Dr.Nurhan AYDIN

Anadolu niversitesi

Sosyal Bilimler Enstits

Enstit Mdr


6/141

v

NSZ

almann hazrlanmas sresince, bana her konuda yardmc olan annem Gnl

Alparslan, babam Ylmaz Alparslan ve kardeim Emre Alparslana, gr ve nerileri

ile bana yol gsteren deerli hocam Prof. Dr. Mehmet ahine, anlay ve destekleri iin

Eti Gda Sanayi ve Ticaret A..deki alma arkadalarma ve st ynetime, ilgisi ve

destei iin Birkan Harmana, iletme yksek lisans yapmam iin beni yreklendiren

zdemir Badura teekkr ederim.

Dilan Alparslan


7/141

vi

ZGEM

Dilan ALPARSLAN

letme Anabilim Dal

Yksek Lisans

Eitim

Ls. 2002 Hacettepe niversitesi, Mhendislik Fakltesi,Gda Mhendislii Blm

Lise 1997 Eskiehir Anadolu Lisesi

2003- Eti Gda Sanayi ve Ticaret A.

Kiisel Bilgiler

Doum Yeri ve Yl: 29 Eyll 1979 Cinsiyet: Kadn Yabanc dil:ngilizce


8/141

vii

NDEKLER

Sayfa

Z iiABSTRACT iii

JR VE ENSTT ONAYI iv

NSZ v

ZGEM vi

TABLOLAR LSTES xii

EKLLER LSTES xiv

GR 1

BRNC BLM

TOPLAM RETKEN BAKIM KAVRAMI

1. BAKIM ONARIM KAVRAMI 3

2. GELENEKSEL BAKIM ONARIM YNTEMLER 4

2.1. Arza Olduu Zaman Bakm Onarm 52.2. Periyodik Koruyucu Bakm Onarm 5

2.3. Makinenin Performansna Dayal Bakm Onarm 6

3. TOPLAM RETKEN BAKIM 6

3.1. Toplam retken Bakmn Tanm 6

3.2. Toplam retken Bakmn Tarihi Geliimi 10

3.3. Toplam retken Bakmn Hedefleri 123.4. Toplam retken Bakmn Alt levi 14

3.5. Toplam retken Bakm ve Verimlilik likisi 14

3.6. Toplam retken Bakmn Yararlar 16

3.6.1. Operatre Yararlar 16

3.6.2. Bakm Personeline Yararlar 17

3.6.3. letmeye Yararlar 17

3.7. Toplam retken Bakmn Maliyeti 19


9/141

viii

Sayfa

KNC BLM

TOPLAM RETKEN BAKIM SREC

1. HAZIRLIK AAMASI 20

1.1. st Ynetimin Karar 21

1.2. TB Hizmet i Eitiminin Balamas 22

1.3. TB Yrtme Organizasyonunun Oluturulmas 23

1.4. TB Temel Politika ve Hedeflerinin Belirlenmesi 25

1.5. TB Master Plannn Hazrlanmas 25

2. TB N GELTRME AAMASI 29

3. TB GELTRME AAMASI 29

3.1. Donanm Verimliliinin Arttrlmas 29

3.1.1. Neden Sonu Analizi (PM Analizi) Uygulanmas 30

3.1.2. Hata Trleri Ve Etkileri Analizi 31

3.1.2.1. HTEAnin Amalar 32

3.1.2.2. HTEA Uygulama Admlar 323.1.2.3. Risk ncelik Says 36

3.2. Operatrler in Otonom Bakm Programnn Hazrlanmas 37

3.3. Bakm Blm Plan izelgesinin Hazrlanmas 41

3.4. alanlarn Eitimi ve Grup Katlmnn Salanmas 42

3.5. Erken Donanm Ynetim Programnn Gelitirilmesi 43

4. STABLZASYON AAMASI 44

NC BLM

TOPLAM RETKEN BAKIMDA YLETRMELER

1. ODAKLANMIYLETRMELER(KAZEN) ALIMALARI 48

1.1. Donanm Kayplar 52

1.1.1. Arza Kayplar 52


10/141

ix

Sayfa

1.1.2. Hazrlk ve Ayar Kayplar 55

1.1.3. Sarf Malzemesi, Kesici U vb. Deiim Kayplar 55

1.1.4. Balama Kayplar 561.1.5. Kk Duru Kayplar 56

1.1.6. Hz Kayplar 56

1.1.7. Kalite Kayplar 57

1.1.8. Kapatma Kayplar 58

1.2. gc Kayplar 59

1.2.1. Ynetimden Kaynaklanan Kayplar 59

1.2.2. Hareket Kayplar 59

1.2.3. retim Ak Organizasyonu Kayplar 59

1.2.4. zleme ve Ayar Kayplar 60

1.2.5. Otomasyon Eksiklii Nedeniyle Maniplasyon Kayplar 60

1.3. Malzeme ve Enerji Kayplar 60

1.3.1. Yararlanlmayan Donanm, Kalp, Ara- Gere Kayplar 60

1.3.2. Enerji Kayplar 61

1.3.3. Malzeme Kayplar 61

1.4. Toplam Donanm Verimlilii 61

1.4.1. Kullanm Oran 62

1.4.2. alma Verimi 64

1.4.3. Kaliteli rn Oran 66

1.4.4. Toplam Donanm Verimliliinin Hesaplanmas 66

1.5. Kayplar in yiletirme Hedeflerinin Ortaya Konmas 67

2. OTONOM BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 68

2.1. Temizlik ve Kontrol 71

2.2. Ulalmas G Noktalarn ve Problem Kaynaklarnn OrtadanKaldrlmas 73

2.3. Geici Temizlik ve Yalama Standartlarnn Oluturulmas 75

2.4. Teknik Eitimler ve Genel Kontroller 77

2.5. Otonom Kontroller 78

2.6. Standartlatrma 79

2.7. Otonom Bakm Ynetimi 82


11/141

x

Sayfa

3. PLANLI BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 83

3.1. Hazrlk almalar 853.2. Mevcut Durumun Analizi 85

3.3. Bozulmay nleme ve Yenileme 86

3.4. Geici Bakm Standartlarnn Oluturulmas 86

3.5. Kalite Fonksiyonun Kontrol 86

3.6. Kontrol Sisteminin Gelitirilerek Bakm Veriminin Arttrlmas 87

3.7. Kestirimci Bakm Sisteminin Kurulmas 87

3.8. Yatay Yaylm 87

4. ERKEN DONANIM YNETM ALIMALARI VEYLETRMELER 88

4.1. Donanm mr Boyu Maliyeti (LCC) 89

4.2. Bakm nleyici Tasarm (MP) 94

5. KALTE BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 94

5.1. Sfr Hata almalar 95

5.2. Kalite Bakm almalarnn 10 Aamas 95

5.2.1. Mevcut Hatalar Listeleme ve Gruplandrma 96

5.2.2. Hata Nedenlerinin Belirlenmesi 96

5.2.3. Makine, Metot Malzeme ve nsan (3M 1) KoullarnnBelirlenmesi 96

5.2.4. Anormallik Noktalarna Kar nlem PlanlarnnHazrl 96

5.2.5. Kronik Hatalarn Analizi 96

5.2.6. Hatalara Kar yiletirmelerin Yaplmas 97

5.2.7. 3M 1 Koullarnn Yeniden Kontrol Edilmesi 97

5.2.8. 3M 1 Koullarnn Sfr Hataya Ayarlanmas 97

5.2.9. Kalite Bakm Tablolarnn Hazrlanmas 97

5.2.10. Uygulamann Kalc Klnmas ve StandartlarnOluturulmas 97

6. GVENL, EVRE ALIMALARI VE YLETRMELER 98


12/141

xi

Sayfa

6.1. Yksek Risk Tayan Noktalarn Belirlenmesi 99

6.2. Kaza Riski Kartlar Araclyla Yaplan yiletirmeler 99

6.3. Odaklanmyiletirmeler Kapsamnda Gerekletirilenyiletirmeler 99

6.4. evreye Ynelik yiletirmeler 99

7. OFS TB ALIMALARI VE YLETRMELER 100

7.1. Ofislerde Otonom Bakm almalar 100

7.1.1. n Temizlik ve Dzen (1. Seviye) 100

7.1.2. Aksaklklarn Tespiti (2. Seviye) 101

7.1.3. Gelitirmeler (3. Seviye) 1017.1.4. Standardizasyon (4.Aama) 101

7.1.5. Otonom Ynetim (5. Seviye) 101

DRDNC BLM

ET GIDA A.DE TB UYGULAMASINDA YLETRME YAKLAIMLARI

1. LETME HAKKINDA GENEL BLG 102

2. LETMEDEK TOPLAM RETKEN BAKIM UYGULAMALARI VEYLETRME SSTEMAT 102

2.1. Odaklanmyiletirmeler almalar 104

2.2. Otonom Bakm almalar ve yiletirmeleri 106

2.3. letmede Planl Bakm almalar ve yiletirmeleri 109

2.4. letmede Eitimler 111

2.5. letmede Kalite Bakm 114

2.6. letmede Erken Donanm/rn Ynetimi 115

2.7. i Sal, Gvenlii ve evre almalar ve yiletirmeleri 116

2.8. Ofis TB almalar ve yiletirmeleri 116

3. TB UYGULAMALARININ LETMEYE SALADIIKAZANLAR 117

SONU 122

KAYNAKLAR 124


13/141

xii

TABLOLAR LSTES

SayfaTablo 1. nleyici Bakm ve Toplam retken Bakm Arasndaki

Farklar 9

Tablo 2. TB Gelitirmenin 12 Adm 21

Tablo 3. Temel Hedef ve Politikalar 28

Tablo 4. Olaslk Derecelendirme Tablosu 33

Tablo 5. iddet Derecelendirme Tablosu 34

Tablo 6. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu 35

Tablo 7. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu (2) 36

Tablo 8. Fumioh Gotoh Tarafndan Gelitirilen Yedi Adm MetodunaBir rnek 38

Tablo 9. Tek Nokta Ders eitleri 42

Tablo 10. Kaizen- Odaklanmyiletirmelerin 10 Adm 51

Tablo 11. Kayplar in yiletirme Hedefleri 68

Tablo 12. Donanm mr Boyu Maliyetine Etki Eden AnahtarFaktrler 93

Tablo 13. Yllara Gre Odaklanmyiletirmeler Saylar 105

Tablo 14. Yllara Gre nce/Sonra yiletirme Saylar 106Tablo 15. Beyaz- Krmz Hata Kartlar Oran 107

Tablo 16. Otonom Bakmda Toplam Verilmi Tek Nokta Dersi Says 108

Tablo 17. Otonom Bakmda Toplam Tek Nokta Dersi Says 108

Tablo 18. Planl Bakmda Arza Saylar 110

Tablo 19. Yllara Gre ki Arza Arasnda Geen Sre 110

Tablo 20. retilen Ton Bana Bakm Giderleri 111

Tablo 21. Bakm Yapabilen Operatr Says/ Toplam i(%) 112

Tablo 22. Yllara Gre Kii Bana Den neri Says 113

Tablo 23. Yllara Gre eitli Konularda Hazrlanan Tek Nokta DersiSays 113

Tablo 24. Tek Nokta Dersi (alan x Ders Says) 114

Tablo 25. Yllara Gre Poka Yoke Saylar 115

Tablo 26. Yllara Gre Birim rn Bana Maliyet Endeksi 117

Tablo 27. Yllara Gre retim Hacmi Endeksi 118

Tablo 28. Yllara Gre retkenlik Endeksi 118

Tablo 29. Yllara Gre Toplam Donanm Verimlilii Endeksi 119


14/141

xiii

Sayfa

Tablo 30. Yllara Gre p Miktarlar Endeksi 119

Tablo 31. Yllara Gre Mteri ikayetleri Endeksi 120

Tablo 32. Yllara Gre Enerji Tketimi Endeksi 120Tablo 33. Yllara Gre Kazalar Endeksi 121


15/141

xiv

EKLLER LSTES

Sayfa

ekil 1. TBn Sloganlar 13

ekil 2. TB Haberlemesinin nemi 14ekil 3. Birbiriyle likili Alt Grup Organizasyonu 25

ekil 4. Toplam Donanm Verimliliinin, allabilirlik, almaVerimi ve Kalite Oranyla likisi 62


16/141

GR

Kstl kaynaklarn en etkin ekilde kullanlarak, rne dntrlmesi sreci her

zaman endstrinin ncelikli hedefi olmutur. Kyasya rekabetin srd i dnyasnda,

gnmzde ayakta kalabilmek iin maliyetlerin drlmesi, sfr hatal rn retilmesi,

eitlenen tketici ihtiyalar iin sipari ve teslimat srelerinin ksaltlmas

gerekmektedir.

Kaynaklar en etkin ekilde kullanlarak, stn nitelikli rnleri tam zamannda ve

rekabeti bir maliyette retebilmenin yolu Tam Zamannda Teslimat ve Yaln retim

tekniklerini uygulamaktr. Yaln retimin fabrikalarda sistematik olarakuygulanabilmesi iin gerekli olan ara Toplam retken Bakmdr.

Toplam retken Bakm, Japon kuruluu olan Japon Fabrika Bakm Enstits

(JIPM- Japon Institute of Plant Maintenance) tarafndan ortaya konmutur, 30 yldr

Japonyada ve dier fabrikalarda uygulanmaktadr. Toplam retken Bakm, bakm ile

retkenlik arasnda iliki kuran, donanmn dzenli bakm ve alanlarn makinelerini

sahiplenmesi yoluyla verimin dnya apnda rekabeti olacak ekilde artabileceini

kantlam bir fabrika ynetimi yaklamdr.

Toplam retken Bakm alanlarda benim makinem anlayn oluturur.

Kronik kayplarn zerine giderek retkenliin %50 ile %100 orannda ykselmesini

salar. Temiz, dzenli alma ortam yaratarak alanlarn yksek kaliteli rnler

retebilecekleri, evreye saygl bir fabrika ortam oluturur. alanlarna youn teknik

eitimler sunarak kiisel geliimlerine katkda bulunur, ekip almalaryla kayplar

ortadan kaldrr.

Yaplan almann ilk blmnde, bakm onarm kavram aklanarak, geleneksel

bakm onarm yntemlerinden bahsedilmi, Toplam retken Bakmn tanm yaplarak

geleneksel yntemlerden fark ortaya konmutur. Toplam retken Bakmn ilevleri ve

uygulanmas durumunda iletmeye salayaca yararlar ve uygulama maliyeti

anlatlmtr.

kinci blmde, Toplam retken Bakm Sreci incelenmitir. Fabrika ierisinde

Toplam retken Bakm kurulumu srecinde izlenecek aamalar konusunda bilgi

verilmitir.


17/141

2

nc blmde, Toplam retken Bakm sreci ierisinde yaplan iyiletirme

almalar yedi ana balk altnda anlatlmtr.

Drdnc blmde ise, Eti Gda Sanayi ve Ticaret A..de Toplam retken

Bakm uygulama ve iyiletirme sistematiinden bahsedilmitir. Uygulamalarn

iletmeye salad kazanlar yorumlanmtr.


18/141

Birinci Blm

TOPLAM RETKEN BAKIM KAVRAMI

1. BAKIM ONARIM KAVRAMI

Kronik arza ve hatalarn birok nedeni olmakla birlikte bunlardan en nemli olan

insan faktrdr. Arzalar meydana geldiinde retim durmakta, teslimatlar gecikmekte

ve retim hatalar ortaya kmaktadr. Tek bir arza bile fabrikann tamamnda

aksamalara yol aabilir ve btn iletmeyi bozabilir1.

Arzal donanmn, allmam derecede titreim veya ses yapmas anormal

durumunun gstergesidir. Eer alanlar bu olaan d durumlar nceden

saptayabilirlerse arzadan kanabilmek mmkn olacaktr. Herhangi bir arzann

nedenlerine yeterince derinden bakldnda insan faktr ile ilgili sebepler bulunabilir.

Arzann olumasnda insanlarn da sorumlu olduu gz nne alndnda arzalarn

nlenerek sfr arza durumuna sahip bir iyeri meydana getirmek mmkn

olabilecektir. Arzalar azaltmann ve hatta tamamyla ortadan kaldrmann yollar vardr

ve bunlardan birisi de TB yntemidir.

Sfr arza durumuna ulalmas iin izlenecek yol; bakm elemanlar tarafndan

yaplan uzmanlk dzeyindeki ilemlerin yan sra donanm operatrlerinin kendileri

tarafndan yerine getirilmesi gereken gnlk kontroller ve dier bakm ilemleridir.

Problemler bir veya birden fazla olumsuzluun birleimi olarak meydana gelen bir

bozukluk nedeniyle ortaya karlar. Kroniklemi hatalardan kurtulmann tek yolu,

daima sistemli almak ve tm muhtemel sebeplerin bir listesini hazrlamak, sonra da

ne kadar nemsiz grnrse grnsn, bu sebepleri ortadan kaldrmak iin gerekenleri

yapmaktr2

.letmenin varln srdrebilmesi, rettiini ekonomik koullarda satarak kar

edebilmesine baldr. retim sisteminin tm ile aksamadan almasn srdrmek,

bakm onarm belirli bir plan erevesinde yrtmek ve beklenmedik arzalar

1 Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance For Workshop Leaders, (Productivity Press,Cambridge, 1992), s.1.2 Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance For Operators, (Productivity Press, Portland, 1992),s.7.


19/141

4

minimum dzeyde tutmak,ksacas iletmenin gvenilirlik derecesini arttrmakla da

balantldr3.

letmelerde uygulanan bakm trlerinin geliimi ana prensipten ortaya

kmtr4;

Dzeltici bakm, plansz olarak ortaya kmtr. Arzalar ortadan kaldrmak

ve acilen are bulunarak tamir edilmesi amal yaplan bakm faaliyetleridir.

nleyici bakm; periyodik olarak yaplan makinenin eilimin takip edildii

istatistiksel almalar yaplarak, zel zamanlarda, kendi iinde belirlenmi,

kontrol limitleri ile takibi yaplan planl bakmdr.

yiletirme- gelitirme amal bakm; makinenin tm donanmn orijinali

zerinde tasarm ile ilgili deiikliklere kadar giden bakm faaliyetleridir.

2. GELENEKSEL BAKIM ONARIM YNTEMLER

Bugnn modern endstri dnyas yksek verimli makine ve makinelerden oluan

tesisleri gerektirmektedir. Beklenmedik ani arzalarn olumas, retim planlarn

aksatt gibi byk finanssal kayplara da yol amakta ve maliyet artmasna neden

olmaktadr. Gnmzde bir tesisin dzenli ve srekli alabilmesi, karll, bakm

ekibinin alma sistemine, randmana ve tecrbelere baldr. Makinelerin planl,

sistemli bir ekilde bakm ve kontrol, retim maliyetlerini azaltmakta byk rol

oynamaktadr. Yakn gemite kullanlan allm bakm onarm yntemleri genelde

ekilde olmaktadr5:

1. Arza olutuu zaman yaplan bakm onarm

2. Periyodik koruyucu bakm onarm

3. Makine performansna dayal bakm onarm

3Blent Kobu, retim Ynetimi, (Dokuzuncu basm. stanbul: Fatih Yaynevi, 1996), s.7.4J.D Patton, Preventive Maintenance, (Newyork: Instrument Society of America, 1983), s.1.5 H.T.Belek & T.Toprak, Endstriyel Tesislerde Makine Performansna Dayal Bakm Planlamas,(stanbul: T Makine Fakltesi Matbaas, 1997), s.2.


20/141

5

2.1. Arza Olduu Zaman Bakm Onarm

Bu yntem, ok sayda, yedekleri fazla bulunan ve fazla pahal olmayan

makinelerle retim yapan tesislerde ve atlyelerde uygulanmaktadr. Makinenin oluan

beklenmedik bir arza nedeniyle yedei yoksa program d bir bakm gerekecektir.

Makinelerin yedeini bulundurma ise; hem sermaye hem de depolama ynnden byk

yk getirecektir. Bu bakm onarm ynteminin bir baka sakncas ise, hasarn ne zaman

meydana gelecei bilinmediinden, gerek bir retim plan yapmak mmkn

olmamaktadr.

2.2. Periyodik Koruyucu Bakm Onarm

Bu yntem genelde bugn endstride en ok kullanlan bakm onarm yntemidir.

Bu yntemde, ekibin deneyimi ve makinelerin gemiteki performans ve alma

artlar gz nnde bulundurularak, makinenin hangi zaman aralklarnda durdurulacak

bakma alnaca belirlenmitir. Ayn ekilde, deneyime dayal olarak bakma alnan

makinede hangi paralarn deitirilecei belirlenir ve bu paralar stokta hazr

bulundurulur.

Periyodik koruyucu bakm onarmn sakncalar:

retim, planlanan periyotlarda yine umulmadk, beklenmeyen arzalardan

dolay durmaya mahkumdur. Bu ani ve plansz retim durmalar hem bakm

ekibini g durumda brakabilir, hem de retim plann bozar.

Bakm ekibi, plan ve program yaplm ama gerekte belki o anda

gerekmeyen bakm iin zaman kaybedecektir. Bundan dolay da ok sayda

personel istihdam etmek gerekecektir.

Periyodik bakm esnasnda, gerek istatistik gerekse tecrbelerle deimesi

planlanan paralar, belki de mrlerini tamamlamadan deitirilmek

zorunda kalacaktr. Ayrca bir parada oluan hasar, hesapta olmayan baka

paralarda da hasar yaratacandan birok parann stokta hazr

bulundurulmas gerekecektir. Bu da yedek para maliyetini arttraca gibi

stoklama problemi de getirir.


21/141

6

Planl periyodik bakm onarm srasnda, zellikle hassas makinelerin

sklp tekrar monte edilmeleri, alma hassasiyetini ve ayarn bozabilir.

Bu ayarsz sre iinde retim hatal ve dk olacaktr. Periyodik bakmdan

sonra, gerek ayar ve gerekse yeni paralardaki srtnme ve anmalar

dolaysyla makinenin rejim haline gelmesi iin bir sre geecektir. Yeni

ayarlamalar ve ilk anmalardan sonra iyi alma artlarna dnlecektir

ama, bu arada retim kalitesinde ve miktarnda dme olacaktr.

2.3. Makinenin Performansna Dayal Bakm Onarm

Bu bakm onarm ynteminde ana prensip, retim srasnda yaplan lmelerlemakinelerin performanslarn izleyerek ne zaman bakma gerek olacana karar vererek,

ksa bir sre retime ara vererek daha nceden belirlenen arzay onarmaktr. Makinenin

karakteri ve alma koullar gz nnde bulundurularak yaplan program

erevesinde, retimi durdurmadan baz parametrelerin kontrol ve lm yaplr. Bu

lmler deerlendirilerek, makinenin alma artlar hakknda fikir oluturulur ve

varsa hasarn gelimesi izlenir. Hatay oluturan sebep belirlenerek hata tehisi yaplr.

llen ve izlenen parametreye bal olarak hata belirleme ilemi deiik kriterlere

dayanarak yaplr. Hata tehis edildikten sonra, gerekli yedek para temin edilerek,

retim durdurulur ve mmkn olan en ksa zaman sresinde bakm onarm yaplp,

tekrar retime devam edilir6.

3. TOPLAM RETKEN BAKIM

3.1. Toplam retken Bakmn Tanm

Toplam retken Bakmn tanm ilk ileri srld 1971 yl zamanlarnda sk

bir ekilde retim blmnn alan iinde idi. TB faaliyetleri daha sonra geniletildi

ve retim blmnden tm irket genelinde uygulamaya geirildi7.

6Ayn, s.8.7 Kunio Shiroze, New Implementation Program in Fabrication and Assembly Industries, (Tokyo:JIPM), s.2.


22/141

7

TB tanm (retim Ksm in)8;

TB donanmn etkinliini en st noktaya karmay hedefler.

TB donanmn btn mr iin tasarlanan nleyici Bakmn toplam bir

sistemini kurmay amalar.

TB donanm gerektiren planlama, imalat ve bakm blmn de ieren

tm blmlerde iler.

TB en st ynetimden makine bandaki iiye kadar herkesin katlm

esasna dayanr.

TB, nleyici bakm yntemini motivasyon ynetimi sayesinde

uygulamaktadr. rnein kk grup faaliyetleri.

Yeni TB Tanm (irket Genelinde TB);

TB donanm etkinliini en st dzeye karan ortak bir sistem yaratmay

hedefler. (Batan baa verimli alma ilerlemesi)

TB iletmenin en u ksmndaki oluabilecek tm kayplar nlemek iin

bir sistem yaratr ve son rn zerinde odaklanr. Bu sistem, retim

sisteminin tm rn evriminde sfr i kazas, sfr arza ve sfr hatahedeflerini gerekletiren sistemleri ierir.

TB retim, gelitirme ve idari blmleri de kapsayan tm blmlerde

uygulanr.

TB, en st ynetimden makine bandaki iiye kadar herkesin katlm

esasna dayanr.

TB, organizasyondaki tm kademelerdeki kk grup faaliyetleri

sayesinde sfr kayp elde etmeyi baarr.

Seiichi Nakajima bakm uygulamalarn baz alarak 1970li yllarda TB

gerekletirmitir. TB fikrini ilk defa dile getiren Nakajima TB, iletmenin yapmas

gereken retimi niin yapmadnn incelenmesi ve buna neden olan hatalarn ortadan

kaldrlmasdr der. TBa gre bakm; hatal cihaz git ve tamir et anlay deil,

8 Seiichi Nakajima, TPM Implementation Program, (Tokyo: JIPM), s.11.


23/141

8

retim sistemlerinin mkemmelliini, Toplam Donanm Verimlilii (OEE: Overall

Equipment Effectiveness) adyla lp, ona deer katan sreler, alanlar, makine ve

cihazlar yoluyla gelitirmek ve iyiletirmektir.

TB, temelde operatrn makinesini sahiplenmesi; makinesinin farkna varmas,

girdilerle ktlar arasndaki ilikiyi kurmas, makine ve enerji bilgileri edinip, i banda

teknik eitim alp kendini gelitirmesi, olaylarn ve evrenin tmne bakp btn

kavrama becerisi kazanarak gelimi bir insan olmas ve bunlar iine ve hayatna

yanstmas demektir. Ama, retimde alanlara verilen deeri n plana kararak

kalite ve verimlilii maksimum deere ulatrmaktr.

Teknolojik dzeyin ve otomasyonun artmasyla birlikte verimlilik artnda

donanmn etkin almasn salamaktr. Yksek verimlilik, ayn miktar kaynakla dahaok retmek ya da ayn girdiyle daha ok kt elde etmektir9.

Toplam retken Bakmn kapsaml bir tanmnda aadaki be nokta vardr;

Toplam Donanm Verimliliinin ykseltilmesi hedefi

Donanmn tm ekonomik mrn ieren bir koruyucu bakm anlay

TB uygulamasnn, donanm tasarmclar, operatrleri ve bakm

blmnn ortak grevi olduu anlay

TBn st ynetim kademesinden en alt kademedeki iilere kadar tm

alanlar ilgilendirdii anlay,

Kk grup almalar ile verimli bakm zendirme ve gelitirme

almalar.

TB iindeki toplam szcnn ise anlam vardr;

Toplam Donanm Verimlilii

Toplam Bakm Sistemi

Toplam Katlm

TB, insan kaynaklarn ve donanm gelitirerek irket kltrn deitirmeyi

amalar. Eitim ve sorumluluklar verilerek insan kaynaklar gelitirilir. Operatrler

9 Joseph Prokopenko, Verimlilik Ynetimi, ev. (Ankara: Milli Prodktivite Merkezi, 1992), s.3.


24/141

9

otonom bakm; bakmclar yksek kaliteli bakm; bunun yannda mhendislik grubu

da, bakm gerektirmeyen donanm tasarmn yapabilmelidirler10.

Tablo 1. nleyici Bakm ve Toplam retken Bakm Arasndaki Farklar

TARZ ZELLKLER

1.Toplam retken

Bakm

TB, retim sistemlerinin verimliliinin gelitirilmesi

iin tm aamalar iin tasarlanmtr.

Amerikan Tarz retken

Bakm

Donanm uzmanlarna odaklanmtr. O nedenle

retken bakm, donanm retimi ve bakm yolu ile

donanm verimliliini arttrmak iin ne kadar abalasa

da tm aamalarda verimliliini gelitiremez.

2.Toplam retken

Bakm

TBn karakteristii, operatrler donanmlarnn

bakmn yapmak ve korumak zorundadrlar.

Donanmn kontrol, arzann tehisi ve tamiri uzman

bakm personeli tarafndan yaplrken,rutin bakm

(temizlik, yalama, contalarn sklmas,kontrol

vb.)operatrlerin sorumluluu altndadr.


Bakm

Rutin bakm, kontrol ve tamiri de kapsayan btn

bakm ileri bakm personelinin sorumluluunda

iken,operatrler retime adanmlardr.

3. Toplam retken

Bakm

TB, btn yelerin katlmndaki kk grup

faaliyetlerini belirtir. Resmi organizasyonla

birletirilmi kk grup aktiviteleri en st

ynetimden,orta kademe personele,iletmedeki en

utaki iiye kadar st ste bindirilmi kk grup

faaliyetleri diye adlandrlr.


Bakm

Tm yelerin katlmnn saland kk grup

faaliyetleri yoktur.

Kaynak: Kunio Shiroze, a.g.e., JIPM, s.3.

10 F. Ireland, B. Dale, A Study of Total Productive Maintenance Implemantation, Journal of QualityinMaintenance Engineering, Cilt no 7, Say no 3: 183-191 (2001), s.185.


25/141

10

3.2. Toplam retken Bakmn Tarihi Geliimi

Japonlar yaklak 30 yl nce ABDden nleyici bakm felsefesini aldlar. Daha

sonraki etkileim sreci retken bakm, bakm nleme ve gvenirlik bakm gibisreleri de kapsamtr11. Aslnda gnmzde TB denilen felsefe Amerikan Tarz

bakmn Japon kltr ve dokusu iinde yorulmu halidir. Seeichi Nakajimann

ngilizceye evrilen kitabnda bu felsefenin tanmnda tailored (yani terzinin kiiye

gre prova yaparak elbise dikmesi) kelimesinin gemesi de aslnda bu felsefenin bir

harmanlama olarak ortaya ktnn gstergesidir.

letmelerde bakm personelinin tm bakm ilerini yklenmesi alan ii iin

ben sadece alrm, bakm bakm blm yapar gibi bir dncenin olumasna

sebep olmutur. Ancak bu gr Japonyada donanm kullanan kiilerin de bakm

konusunda sorumlu olmalar gerekliliini belirterek otonom bakm anlaynn

temellerini oluturmutur. Bu gr erevesinde TB tm alanlarn katlmas ile

donanm iyiletirme sreci olmutur. yiletirme (kaizen ) olgusu, kilometre ta olarak

bu felsefenin temelinde bulunmaktadr.

TB yaklamn dier bakm felsefelerinden ayran gr alann donanmn

bakmnda da etkin rol oynamasdr. alan makinenin doru, etkili almasndan

sorumlu olduu gibi bakmndan da sorumludur.

TB Japonyada ilk kez 1980li yllarda uygulama imkan bulmu ve ksa

zamanda byk kabul grmtr. Toyota retim Sistemi (TS) olarak da bilinen

retim sisteminin temel ta olmutur. TSte hedef sfr hata-sfr stoktur. Sfr hata

sfr stok kayplarn elenmesi srecidir. Bu hedeflere ancak sfr arza yapan donanmla

ulalabilir.

TB ve srekli iyiletirme felsefelerinin domasn zorlayan sebep TStr.

TSn almas iin TBn gerekli olduu tm Toyota yan sanayilerinin TBuygulamak zorunda kalndan da grebiliriz.

TB Asya Blgesi, Avrupa, Kuzey Amerika ve Latin Amerikaya tantlmtr.

Aada her bir blge iin TBn durumu verilmitir.

11 Seiichi Nakajima et.al., TPM Development Program, (ABD: Productivity Press, 1989), s.1.


26/141

11

Asya Blgesi (Japonya hari); Gney Kore, in (Tayvan dahil), Singapur ve

Endonezya halen TB uygulamaktadrlar. TB uygulamasnda zellikle Gney Kore

byk bir atlm iindedir.

Avrupa; Finlandiya, sve ve Norve, Fransa, Belika, Portekiz ve talya TB

uygulamada istekli lkelerdir. zellikle Finlandiya kendi retken bakm dl sistemini

kurmutur. TB uygulayclar says asndan Fransa listenin ilk srasnda

grlmektedir. elik reticisi Usinor Sacilor ve otomobil reticisi Renault gibi ok

sayda irket halen TB uygulamaktadrlar12.

lkemizde TB uygulayan firmalarn says gn getike artmaktadr. TB

lkemizde 1990l yllarn balarnda kabul grm bata Pirelli, Brisa, Kordsa, Tofa,

Neta, Arelik ve Beko olmak zere birok firmada uygulanmaya balanmtr. Japonfirmalar ortakl sebebiyle Sabanc holding irketleri Japon retim metodolojilerine

kolay adapte olmakta ve holding bnyesindeki irketlerde TB halen uygulanmaktadr.

Ayrca lkemizde otomotiv sanayinin nde gelen firmalar Tofa, Renault ve Ford

Otosan gibi firmalarda TB uygulamasna devam edilmektedir.

Kuzey Amerika; Ford, Procter&Gamble, AICOA ve Eastman Kodak TB

renmek iin isteklidirler. Her yl bir Amerikan heyeti TB hakknda daha ok bilgi

almak ve renmek iin Japonyaya seyahat etmektedir.

Latin Amerika; Brezilya ve Kolombiya TB uygulamak kademe kademe

seminerler almaktadrlar ve kendi eitmenlerini yetitirmek iin JIPMden eitim

programna balamlardr 13 . TB hzla uluslararas kabul gren bir sistem haline

gelmektedir.

Japonyann nde gelen kuruluu olan JIPMn (Japan Institute of Plant

Maintenance) tantm ve destei ile TB uygulayan irketlerin says giderek

artmaktadr. JIPM bir aratrma, danmanlk ve eitim kuruluu olan Japon

Management Associationn 9 yesinden biridir. JIPMin ilk kurulu amac koruyucu

bakmn temini olmasna ramen, kurulu 1971 ylndan beri TB erevesinde

almalarn srdrmektedir. JIPM 30 yl akn sredir performans gelitirme

abalarn tevik etmek amacyla prestiji olduka yksek olan bir dl sistemini devam

ettirmektedir. Belirlenmi kriterler erevesinde yaplan deerlendirmeler sonucunda,

12 Shiroze, JIPM, n.ver., s.9.13 Shiroze, JIPM, n.ver., s.3.


27/141

12

irketler deiik dallarda dllendirilmektedir. 1971 ylndan 1994 ylna kadar yaklak

400 tesis dl almtr. Bu dllerin yaklak yars Toyota veToyotaya bal tesislere

verilmitir.

Toyota, TB metodunu uygulayan ilk byk organizasyondur. 1991de

Belikada bulunan Volvo montaj tesisi ve Singapurda bulunan Nachi Endstri

irketleri Japonya dnda dl alan ilk tesisler olmutur.

1994 ylnda ise Japonya dndan 5 tesise dl verilmitir14.

Ford Motor (Fransa)

Korea Tokyo Silicon(Kore)

MBK Industrie (Fransa) NEC Semiconductors (ngiltere)

Trk Pirelli Lastikleri (Trkiye)

TB metodunun uygulanmaya balamasnn 20. Yl dolaysyla Kasm 1991de

Tokyoda JIPM tarafndan bir TB kongresi dzenlenmi ve kongreye 22 lkeden

100n zerinde irkette 700 katlmc itirak etmitir. Kongrede TB, bakm tesisleri,

uzman sistemler, otomasyon gibi konularda bildiriler sunulmu ve birok irketin

TBn potansiyelinin farkna varmas salanmtr.

Birok sunumda, kalite ve bakmn birlikte gelitirilmesinin yolu olarak kk

alma gruplarnn kurulmas, takm almalarnn, ibirliinin tevik edilmesi

gsterilmitir. JIPM, TB ve Toplam Kalite Ynetimi (TKY) gibi temel gelitirme

felsefelerinin e zamanl olarak yrtlmesini desteklemektedir. Buna karn Nakajima,

birok Japon tesisinde TB almalar ncesinde kuvvetli bir TKY sisteminin

kurulmu olduunu belirtmitir. Nakajimaya gre TB ve TKY arasndaki temel fark,

TKYnin rn, TBn ise tesis ve donanm geliimine ncelik vermesidir15.

3.3. Toplam retken Bakmn Hedefleri

TBn temel hedefleri unlardr;

Alt byk kaybn giderilmesi

14 Charles J Robinson and Andrew P.Ginder, Implementing TPM: The North American Experience(Portland, Ore: Productivity Press, 1995), s.16.15Ayn, s.14-17.


28/141

13

Verimliliin arttrlmas

rn kalitesinin arttrlmas

Sfr hata

Sfr kayp

Sfr arza

Sfr i kazas

Bakm kalitesinin arttrlmas

Kk grup almalarnn arttrlmas

yiletirme nerilerinin arttrlmas

irket kltr deiiminin salanmas

Teknik eitimin arttrlmas

TBn uygulamalarnn btn organizasyon tarafndan kabul grmesi gerekir.

Temel hedeflerin gereklemesiyle aadaki sonulara ulalr;

Dnya apnda baar

Mteri memnuniyeti

Maliyette rekabet edebilme gc

Pazar paynn arttrlmas

ekil 1. TBn Sloganlar

Kaynak: Robinson, Implementing TPM, 1995, s.15.

TOPLAM RETKEN BAKIM

Sfr i kazas Sfr hata Sfr duru


29/141

14

3.4. Toplam retken Bakmn Alt nemli levi

TBn alt nemli faaliyetin birlemesinden olumaktadr. letmelerde bu

faaliyetlerin birbirleri ile uyumlu olmas gerekmektedir. TBn temelini oluturan bu

faaliyetler aada sralanmtr16.

retim,bakm ve mhendislik departmanlarnca organize edilen proje

grubunun, 6 byk kaybn ortadan kaldrmas,

retim blmnn kullanc bakm yrtmesi

Bakm blmnn arza ve planl bakm faaliyetlerini yrtmesi,

rn tasarm blmnn imalat kolay rn tasarm faaliyetlerini yrtmesi,

Mhendislik hizmetleri blmnn erken donanm ynetimi faaliyetleriniyrtmesi,

Yukardaki almalarn eitim ile desteklenmesi,

Bu faaliyetleri uygulayacak insanlar ve blmler arasndaki ibirlii TB

baarsn etkiler.

3.5. Toplam retken Bakm ve Verimlilik likisi

TB yaygn olarak toplam katlm ile yaplan verimli bakm olarak da

tanmlanr. Tanmdaki toplam ifadesinden de anlalaca zere TBn baars iin

sadece bakm elemanlarnn deil ynetim kademesi bata olmak zere tm alanlarn

katlmn ve desteini gerekmektedir. letme girdilerinden en yksek derecede fayda

salayarak ve daha ok kt elde ederek yksek verimlilik amalanr.

TBdaki toplam kavram TBn prensip zelliklerini ieren 3 anlama sahiptir:

Toplam Verimlilik: Ekonomik karllk ve verimlilii ierir.

Toplam Bakm Sistemi: Bakm nlemesi ve Bakm Gelitirme gibiteknikler Koruyucu Bakma ilave edilmitir.

Tm alanlarn Toplam Katlm: Kk grup aktiviteleri yoluyla

operatrlerce yaplacak olan otonom bakm ifade etmektedir.

16 Tajiri Masaji, TPM Implementation A Japanese Approach, (ABD: McGraw Hill, 1992), s.15.


30/141

15

Yukardaki ifadelerden de anlalaca zere, TB bakm ilerini tamamen bakm

blmnn srtna yklememi, kk gruplar aracl ile otonom bakm uygulamas

sayesinde, yk tm alanlara eit olarak paylatrlmtr.

TB iletmeler iin gerekten ok nemlidir. Amerikada yaplan aratrmalara

gre TB uygulayan firmalarda verimliliin gz ard edilmeyecek oranlarda artt

belirlenmitir.

TBn temeli olan verimliliin bir retim veya hizmet kuruluunda

ykseltilmesi, teorik dzeyde girdilerin en aza indirilerek, ktlarn en yksek seviyeye

karlmas ile mmkndr. Bir retim ortamnda girdiler genel olarak insan gc,

makine ve malzeme olarak snflandrlr. ktlar ise sadece rn says ile lmek

yanl olur; bunun yerine:

retim miktar

Kalite

Maliyet

Teslimat

Gvenlik/Salk

Moralolarak grlmelidir.

Buna paralel olarak, TBda toplam donanm etkinlii hedef alnr ve bir yandan

donanm genel alma koullarn ideale yaklamasn salayarak ktsnn

arttrlmasna dier yandan da girdisinin azaltlmasna zen gsterilir.

Teknolojik dzeyin ve otomasyonun artmasyla birlikte verimlilik artnda arlk

donanmn etkin almasn salamaktr. Yksek verimlilik, ayn miktar kaynakla daha

ok retmek ya da ayn girdiyle daha ok kt elde etmektir17.

letmelerde baarl TB almalar iin faktr ok nem kazanmaktadr;

alma istei ve motivasyon

Yetenekli elemanlar

letmelerdeki tm blmlerin destei

17 Prokopenko, n.ver., s.15.


31/141

16

Btn bunlarn yannda sistemli grup almalar, etkin haberleme ve eitimin

byk nemi vardr.

3.6. Toplam retken Bakmn Yararlar

TB, tm insan kaynaklarn ieren geliimi salayabilecek bir programdr.

Tamamyla uygulandnda kaliteyi ve verimlilii gelitirerek maliyetleri azaltr. TB,

operasyon ve bakm anlayna deiik bir yaklam getirmi, tesis ve alanlar iin

olumlu deiimlerin yolunu amtr18. TBn operatr ve bakm personeline salad

yararlar ve rn kalitesine olumlu etkileri aada aklanmtr19.

3.6.1. Operatrlere Yararlar

Geleneksel alma anlayna gre alt dzey personelin kapasitesi snrldr ve bu

personel ok yakn takip edilip, srekli ynetim altnda tutulmaldr. Bu durum

alanlarn yeteneklerinin snrlandrlmasna ve kapasitelerinin dmesine neden

olmaktadr. Mmkn olan en ksa srede maksimum ktnn istendii operasyon

artlarnn da var olmas durumunda, gvensizliin hakim olduu, motivasyonun

bulunmad bir igc ortaya kmaktadr.

Yeterli eitimin salanamad, motivasyona nem verilmedii veya makinelerin

belirli standartlarn altnda olduu durumlarda dahi, dk retim performansnn

sorumluluu alt dzey personele yklenmektedir. TB, alt dzey personeli, baar iin

en nemli faktr olarak grmekte, katlma nem veren alanlarn kendi i evreleri ile

ilgili baz kontrolleri elinde bulundurduklar bir anlay getirmektedir.

Tesis personeli kendi makinesinden, alet ve donanmndan sorumludur ve retim

metotlarnn ve proseslerin gelitirilmesine aktif olarak katlr. Personelin tm kapasite

ve potansiyelinin ortaya kmas iin eitimler dzenlenir, baarlar dllendirilir. TB,personelinin kapasite ve kabiliyetinin kullanlmas, kiisel geliim ve i evresinin

olumlu olarak deiimini salar.

TBn operatrler iin salad yararlarn en nemlileri unlardr:

Temiz, dzenli ve gvenilir bir i evresi

18 Robert Jostes, Marilyn Helms, Total Productive Maintenance and Its Link To Total QualityManagement, Work Study, Cilt no 47, Say no 7: 18-21, (Kasm 1994), s.20.19Roy Davis, Productivity Improvements Through TPM, (New York: Prentice Hall, 1995), s.54-58.


32/141

17

Problemlerin belirlenip ortaya konmas

Kendi ilerinde daha fazla kontrol yetkisi ve fikirlerini ortaya koyma frsat

Bilgi ve kabiliyetlerini arttrma frsat. Amir, teknisyen ve mhendislerle

daha yakn alarak makine, retim ve mhendislik prensipleri konularnda

bilgi edinme ans ve kaliteli eitim,

Daha az panik, daha fazla kontrol. Hata ve problemlerin belirlenmesi,iin

kontrol altna alnmasnda katk salar,

Daha verimli makinelerde daha uygun metotlarla alma. Tehlikeli ve zor

grevlerin mmkn olduunca yok edilmesi.

3.6.2. Bakm Personeline Yaralar

Arzalar gidererek retimin srekliliini salamaya alan bakm personeline

salanan yararlar unlardr:

Makineler, donanmlar ve aletlerin temiz ve uygun artlarda bulundurulup

muhafaza edilmeleri,

Arzalarn azalmas,

Basit ve ustalk gerektirmeyen iler iin harcanan zamanda azalma.Teknisyen ve mhendisler geleneksel olarak sorumlu olduklar basit ve

ustalk gerektirmeyen ilerden kurtulurlar.

Koruyucu ve nleyici bakm faaliyetleri iin harcanan zamanda art,

Makine ve donanm problemlerine yol aan nedenlerin ortadan kaldrlmas

iin harcanan zamanda art,

Yeteneklerin gelitirilmesi ve bilgilerin arttrlmas iin daha fazla frsat,

retim personeli ile daha yakn alma ve ibirlii

3.6.3. letmeye Yararlar

TB makine operasyonlarn gelitirmeyi, tm kayplar yok etmeyi amalar ve

makine durumu ile rn kalitesi arasnda dorudan bir ba kurar. TB uygulamasnn

gerekletirildii hemen her tesiste, rn kalitesinde art olmutur. Performans lleri


33/141

18

sonucunda kalite problemleri belirlenir ve zmler retilir. TB uygulamalar

sonucunda kaydedilen gelimelere ilikin baz rnekler aada verilmitir20.

Bir cam imalats

Tesisteki aylk arza says 150den 10a dmtr.

Defolu rnlerde %30 azalma olmutur.

Toplam Donanm Verimlilii deeri %86 olarak llmtr.

Bir otomotiv sanayisi

Tesisteki aylk arza says 800den 5e dmtr.

Defolu rnlerde %60 azalma olmutur. Toplam Donanm Verimlilii deeri %80 olarak llmtr.

Bir otomotiv imalats


Defolu rnlerde %90 azalma olmutur.

Enerji maliyeti %25 azalmtr.

Bir yiyecek irketi


Paketleme makinesine ait Toplam Donanm Verimlilii deeri %62den

%80e kmtr.

Ford, Eastman Kodak, Dana Corp., Allen Bradley, Harley Davidson TB

sistemini baaryla uygulamirketlere sadece birka rnektir. Kodak dorudan TB

sisteminin uygulanmasyla elde ettii 16 milyon dolar kardan 5 milyon dolar yatrm

yapmtr. Texas Instruments baz alanlarda %80 retim art gzlemlemitir.

Yukarda bahsedilen irketlerin tamam ilem zamanndan %50 orannda azalma,

yedek para stoklarnda azalma ve zamannda teslim miktarnda art kaydetmilerdir.

20 Davis, n.ver, s.57-58.


34/141

19

3.7. Toplam retken Bakmn Maliyeti

Pilot uygulamalar yapmadan tm tesis iin TB sistemi uygulama maliyeti

belirlemek olduka zordur. Pilot blmler seilip uygulama gerekletirildikten sonra

doru bir maliyet tahmini yapmak mmkn olabilir. Ana maliyet elemanlar aada

verilmitir:

TB takm yelerinin maliyeti,

TB aktiviteleri iin gerekli adam-saat,

Dier irket personelinin maliyeti,

D kaynaklarn (laboratuar almalar, personel vb) maliyeti

Satn alnmas gerekli yedek para, malzeme, makine, donanm maliyeti Eitim ve danmanlk maliyeti,

TB aktiviteleri nedeniyle, kesintiye uratlan prosesler sonucunda ortaya

kan retim kayplarnn maliyeti.

Pilot blgedeki uygulama maliyeti, tm tesis iin yaplacak tahminde referans

olarak kullanlr.


35/141

kinci Blm

TOPLAM RETKEN BAKIM SREC

1. HAZIRLIK AAMASI

Toplam retken bakmn iletme ierisinde sistematiinin kurulmas ve

gelitirilebilmesi iin yllk bir sre gereklidir. TB bu srenin altnda kurmay

hedefleyen yneticiler arzalarn azaltlmas dnda kapsaml hedeflere ulaamazlar.

TBn amac donanm kullanmn gelitirerek ve insanlar eiterek irket iinde

kkten bir gelime yapmaktr.

TBn iletmelerde uygulanmasnda izlenecek temel 12 adm aamada

snflandrlmaktadr21:

Hazrlk Aamas: TB gelitirme programnn ilk 5 admdr. TBn tantm ve

faaliyetlerinin sonucu olarak i ortam TB iin hazrlanr. TB iin politika ve

stratejiler, organizasyon ve uygulama plan ak bir ekilde ve kararllkla duyurulur.

Normal koullar altnda bu 5 basaman tamamlanmas iin en az 6 aylk zamana

ihtiya vardr.

Gelitirme Aamas: n gelitirme ve gelitirme olarak incelenebilir. rnnretim aamasna benzetilebilir. Tamamlanmas iin iki yada seneye ihtiya duyulur.

TB hedeflerine ne kadar sre iinde ulalacan bilmek ve plan uygulamaya almak

ok nemlidir.

Stabilizasyon Aamas: Son kontrol ile retimin tamamland aamadr. Ulalan

sonular hedeflerle karlatrlr. (Japonyada firmalar genellikle retken Bakm dl

komitesi denetler). Daha yksek hedefler ortaya konur.

21 Seiichi Nakajima, Introduction to Total Productive Maintenance Development Program,(Cambridge: Productivity Press, 1988), s.54.


36/141

21

Tablo 2. TB Gelitirmenin 12 Adm

AAMA ADIM DETAYLAR

1.st ynetimin TB iin ald

karar aklamas

irket iinde TB ile ilgili konferansvermek; irket blteninde bu konuyla

ilgili yazlarn kmas2.TBn tantm iin eitimkampanyasnn balatlmas

Yneticiler: seviyelerine gre seminerGenel: Slayt gsterileri

3.TB yrtme organizasyonunuoluturmak

Her seviyede TB ile uraacak zelkomiteler kurmak, sorumlular

belirlemek

4.TB iin temel politika vehedeflerin belirlenmesi

Varolan durumu analiz etmek,amalar belirlemek, sonular tahmin

etmek

HAZIRLIK

5.TB gelitirmek iin master plannhazrlanmas

Be temel aktivite iin detaylgelitirme planlarnn hazrlanmas

NGEL

6.TB iin start'n verilmesiMterileri ve mteahhit firmalar

bilgilendirmek7.Donanmn her parasnnverimliliinin arttrlmas

Model donanm semek; projeekipleri oluturmak.

8.Bir otonom bakm programgelitirmek

Yedi adm ilerletmek/tehiskoyabilme yeteneini arttrmak ve

eitim prosedrn gelitirmek

9.Bakm departman iin planl bakmizelgelerinin hazrlanmas

Periyodik,kestirimci bakmsistemlerinin ve yedek para stok

kontrol, dokmanlara gibi sistemlerin

kurulmas10.Operasyon ve bakm konusundakibilgi dzeyinin arttrlmas iin eitimprogramlar

Liderlerin eitimi, liderlerin bilgiyigrup yeleriyle paylamas

TBGEL

TRMES

11.nc donanm ynetimprogramnn gelitirilmesi

Bakm Engellemesi sisteminintasarm, mr Boyu Maliyet

analizlerinin yaplmas

STABL-ZASYON

12.Kusursuz bir TB ilerlemesi veTB seviyelerinin artmas

retken Bakm dl iindeerlendirilmek ve daha byk

hedefler tayin etmek

Kaynak: Nakajima, 1988, a.g.e., s.54.

1.1. st Ynetimin Karar

st ynetim TB uygulamalarnn balatlmas ile ilgili ald kararlar tm

alanlar ile paylamaldr. TB uygulamalarnn baarl olabilmesi iin, TB

ieriinin, amacnn, hedeflerinin ve niin TB olmas gerektii kararnn sebepleri

resmi bir sunum ile alanlara aktarlmal, hatta gelimeler irketin haber bltenlerinde


37/141

22

yaynlanmaldr. st ynetimin kararll ve bu kararll alanlarna

hissettirebilmesi ok nemlidir. TB iin her ne kadar tm alanlarn katlm

gerekiyorsa da, st ynetimin srekli nderlii ve destei ok nemlidir.

ilerin otonom bakm uygulamalar ve operasyon bakm yeteneklerinin

gelitirilmesi konularnda eitilmeleri zorunludur. Ancak iilerin de donanmlarn etkin

kullanm ve otonom bakm konularndaki hedeflere inanm olmalar gereklidir. st

ynetim tarafndan oluturulan uygun bir i ortam ve eitilerek motive edilmi igc

bir araya geldiinde otonom bakm ve dier hedeflere ulamak daha kolay olacaktr22.

1.2. TB Hizmet i Eitiminin Balamas

TB gelitirme programndaki ikinci adm, programn balamasndan sonra,

irket genelinde balamas gerekli olan TB Eitimi ve Tantm faaliyetidir. TB

eitiminin amac, sadece TB aklamak deil, ayn zamanda alanlarn moralini

ykseltmek ve TBa ve deiime kar olan direnci krmaktr. TBa kar diren,

farkl normlarda oluabilir. Baz alanlar, almann daha fazla geleneksel ve ayrlm

grev tarifleri ierisinde olmasn tercih ederler. (Operatrler donanm altrrlarken

bakmclar onu tamir ederler vb.) retim hatlarndaki iiler TBn i yklerini

arttracandan dolay ekinirlerken bakmclarda operatrlerin nleyici Bakmyapabilmelerine phe ile bakarlar. Bundan baka, TBn salayaca faydalara

duyulan kukular ile nleyici Bakm uygulamasnda kimin baarl olaca da gsterilen

direnlerden biridir. TB uygulama eitimi, oluan ya da oluabilecek direnci ortadan

kaldrma ve moralleri ykseltmeye ynelik olarak tasarlanabilir.

Japonyada rnein mdrler, ksm efleri yada ba mhendisler ve grup liderleri

iin 2-3 gnlk, kendilerini dinleyerek TBa ynelik olarak hazrlanmalar iin

eitimler dzenlenir. st ynetim sk sk bu eitimlere katlr ve onlarla birlikte olup

yrttkleri faaliyetleri desteklediklerini belirtirler. Aslnda alan iiler, slayt

gsterileri yada dier grsel eitim malzemelerini kullanarak eitilebilirler. Bu eitim

liderlerin ve dier yneticilerin, TB kk grup toplantlarna davetleri ile katlm

olduklar eitimlerde alm olduklar bilgileri anlattklar toplantlar eklinde de

yaplabilir.

22 Seichi Nakajima & Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance New Implementation Program inFabrication and Assembly Industries, (JIPM, USA, 1996), s.22.


38/141

23

TB eitim safhas boyunca genellikle, TB uygulamas iin byk ilgi ile

yrtlen bir kampanya organize edilir. Japon irketleri afiler, duvar ilanlar, iaretler,

bayraklar ve rozetler zerine TB sloganlarn hazrlayarak uygun bir ortam

oluturmaya alrlar.

1.3. TB Yrtme Organizasyonunun Oluturulmas

Personelin eitimi tamamlandktan sonra, TB gelitirme sisteminin kurulmasna

balanabilir. Organizasyon yaps yatay rgtlenmelerin dikey ynetim zincirinin her

kademesinde oluturulmas eklinde kurulur. Bu ekildeki organizasyon yaps TBn

iletme apnda baarya ulamas iin nemlidir.JIPM (Japon Bakm Enstits) her kademede organize edilmi kk gruplardan

meydana gelmi bir yapy tavsiye etmitir. Grup iindeki lider bir sonraki seviyedeki

kk grubun yesidir. Baka bir deyile grup liderleri seviyeler arasnda bir link hatt

grevi grrler. Bylece dikey yap iinde, yatay iletiimde olduu kadar iyi bir bilgi

ak salanr23.

TB organizasyonunda takmlardan sorumlu takmlar kaptan yer almaktadr.

Takmlar kaptan mhendislik grubundan seilebilir. Kaptan i yapmaktan ziyade i

yaptrr. TB takmlarnn alabilmeleri iin nlerini aar ve onlara destek verip

ynlendirir. Bu kii ayrca retim iindeki TB yetkilileriyle birlikte retimle ilgili tm

personelin TB tantmnda ve aralarnn kullanmnda becerilerinin artmasndan

sorumludur. Grev takmlar en az kaypla ve en ok verimlilikle almak zorunda olan

retimle ilgili kiilerden oluur. Takm kendi iinde bir lider karr. Bu grev, takmn

belirlenen hedefler erevesinde yrmesini ve bu zden uzaklamamasn salar.

Takm eleman kayplarn ve donanm balantl kalite problemlerinin elenmesi iin

kalc zmler retmeyi ve sonularn duyurulmasn salamaktadr.

TB irket iinde deiimler nerir. Deiimin ne olduunu ieren bilginin

zellikle deiimin etkili olduu alanlardaki kiilerden balayarak haberletirilmesi ok

nemlidir. Ancak bu ekilde deiimin kendini nasl etkileyecei bilinmedii iin,

direnenlerin says ve TB sonularnn haberletirilmesi iki nedenle ok nemlidir.

23 Nakajima, 1988, n.ver., s.59.


39/141

24

Deiimin kapsamnn ve getirilerinin daha az bilinmesi, daha ok kabul

yaplmasna ve daha ok phe duyulmasna neden olur. Bunun sonucu

olarak kiiler enerjilerini destekten ok diren gstermeye ayrrlar.

TB sonularnn bilinmesi ve elde edilen baarlarn paylalmas

genelletirme srecinde ok yararl olacaktr. TB ile dorudan uramayan

personelin ilgisi salanacak, bu ise farkndaln artmasna katkda

bulunacaktr.

YARDIMLAMA

Y HABERLEME STEK

YKSEK KALTE

VERML RETM

PAZARDA DAHA Y POZSYON

ekil 2. TB Haberlemesinin nemi

Kaynak: Masaji Tajiri, TPM Implementation A Japanese Approach (ABD: McGraw Hill,

1992)den uyarland.

Tm blmlerde idari yapya uygun olarak, st ynetimden alt personele kadar

btn alanlar ieren, genellikle be veya yedi kiiden oluan alt gruplar oluturulur.

Alt kademe liderlerinden oluan ara grup, alt gruplar arasnda koordinasyon grevini

yerine getirir. Bu tr TB ynlendirme yaps birbiriyle ilikili alt grup organizasyonu

olarak adlandrlr. ekil 3. de bu organizasyon gsterilmektedir. retim blmnde,

kullanc bakm grubu olarak tanmlanan ve kullanc bakm gelitiren alt gruplar,


40/141

25

operatrlerden oluur. Alt gruplarn stnde olan ve kullanc bakm grup liderlerinden

oluan yneticiler grubu bir st ynetici tarafndan ynlendirilir24.

DepartmanYneticisi

BlmYneticileri

FormenBlmler aras ibirlii

Yukary BilgilendirmeGrup Liderirtibat

Eleman

Aaya talimat vermeOperatr

ekil 3. Birbirleriyle likili Alt Grup Organizasyonu

Kaynak: Masaji Tajiri &Fumio Gotoh, Toplam Verimli Bakm Uygulamas Bir Japon Yaklam,

(ev: Kordsa A., zmit: Cem Ofset, 1996), s.28.

Takm anahtar personelden ald destek orannda baarl olur. Bunlar; st

ynetim, takmlar kaptan, TB ofisi, retim TB yetkilisi, mhendislik elemanlar,

kalite, retim planlama ve eitim personelidir.

24Masaji Tajiri &Fumio Gotoh,Toplam Verimli Bakm Uygulamas Bir Japon Yaklam, (ev:KordsaA., zmit: Cem Ofset, 1996), s.28.

Fabrika Mdr

ProjeBlm

retimBlm

BakmBlm

Ynetici-ler Grubu

Ynetici-ler Grubu

Ynetici-ler Grubu


41/141

26

TBn baars ilk olarak st ynetimin kararllna, ikinci olarak da TB ofis

yneticisine baldr. dari ynetici TBda ok nemli rol oynar. TB ofis yneticisi,

planlama, rgtleme ve nderlikteki yetenekleriyle idari ve mhendislik deneyimi

olanlar arasndan seilmelidir. Ofis yeleri, almalar dorudan st ynetime

iletebilecek sekin mhendislerden olumaldr.

TB ofisi, TB faaliyetleri ile ilgili tm taktikleri ieren tm planlamadan ve

dier ilgili departmanlara destek vermekten sorumludur. Bundan dolay TB ofisinin

kullanc bakmla ilgili birok farkl grevleri vardr. Fiili uygulamalarda TB ofisi,

TB ile ilgili almalar kendisi yrtrken, asl olarak ise, dier sorumlu

departmanlarn TB ile ilgili grevlerini planlar.

TB ofisi, sadece kullanc bakm deil, ayn zamanda alt byk kaybngiderilmesi, planl bakm ve nleyici mhendislik sisteminin oluturulmas gibi dier

nemli faaliyetlere destek verir. Blm yneticileri, dier blmlerle aralarndaki

grme ve dzenlemeleri TB yneticisi ile birlikte yrtmelidir. TB ofisi, TB

hakkndaki tm bilgi ve talimatlar benimseterek, personel arasndaki kesin kararlln

devaml olarak muhafazasna yardmc olur. TB ofisinin planlama ve idari

yeteneklerinin yannda, retime uygun koularn gerekletirilmesinin temini ve bu

engellerin almasnda irket ynetiminin sabit kararll gereklidir.

1.4. TB Temel Politika ve Hedeflerinin Belirlenmesi

TB sayesinde hatalarn ve arzalarn elimine edilmesine ynelik hareket en az

yllk bir sreyi kapsad iin TB ofis yneticisinin ilk temel ynetim politikas, orta

ve uzun vadede ynetim plan iinde somut TB geliim prosedr oluturmaktr.

irket genelinde ynetimin yllk hedefleri ve somut temel politikalarn yer ald afiler

ve sloganlar sklkla duvarlar zerinde gsterilir.

Politikalar soyut olarak yazlan ya da szl ekillerde oluabilmesine ramen,

hedefler ise belirli bir hedef (Ne?), miktar (Ne kadar?) ve zaman plan (Ne zaman?)

olarak llebilmelidir25.

rnein bir temel ynetim politikas yle olabilir. Tm alanlar iin, uygun

alma ortam oluturulurken ve irketin verimlilii arttrlyorken, arzalarn, hatalarn

25 Rodney McAdam, Implementation of Total Productive Maintenance in Support of an EstablishedTotal Quality Programme, Total Quality Management, Cilt no 7, Say no 6, (Aralk 1996), s.11.


42/141

27

ve durularn elimine edilmesiyle kayplar azaltlacak. Bu temel politika ile ynetimin

hedefleri az, z ve de ak olmakla birlikte Temel Politikada, nicel hedefler gibi somut

ekillerde ifade edilebilir.

Btn hatalar ve arzalar elimine etmek ulalamayacak bir hedef olabilir.

Bununla beraber ynetim orta vadede hedefler belirlemelidir. rnein yllk bir plan

iin ulalabilen bir hedef belirlemek, bir donanm iin gerek seviye ve geerli

arzalarn karakteristikleri ve proses hatalarnn deiimi llmelidir ve donanmn

durumu bu ekilde anlalmaldr. Baz irketlerde genellikle bu bilgi mevcut deildir.

Dolaysyla donanmlarn mevcut artlarn tanmlama ile ie balanlmaldr.

Bir donanmn durumu zerine yaplan aratrma ve deerlendirmelerde her ay 40

arza yaptn ve prosese hata miktarnn %3 olduunu farz edelim. Bu deerleri birkyaslama olarak kullanarak 3 yl ierisinde onda bir oranna drlmesi mmkndr.

Yani her ay drt arza ve proses hatalarnn deiimi orannn da %0.3 olmas

salanabilir. Hedef seviyelerinin ne olacana karar verilmelidir ve bu karar aamasnda

i ve d ihtiyalarn ne olaca iyice dnlp tartlmaldr. Bu saland zaman

yllk hedefler, gncel durumlar ile karlatrlmaldr. Sonrasnda gelimelerin

hesaplanm maliyetler zerinden geri dnm hesaplanmaldr. Birinci olarak orta

vadeden uzun vadeye olan hedefler, irket ve fabrika iin belirlenmelidir. Bu hedefler

her blmde ve her seviyede daha fazla gelitirilmelidir. irket yllk hedefleri, irketin

hedefleriyle ve politikasyla uyumlu olarak yrtlen kk alma gruplarnn

faaliyetlerini ynlendiren yneticiler ve gzetimciler tarafndan, gelitirme ana konular

ve hedefleri bamsz olarak saptanr.

Politika ve hedeflerin tayin edilmesinde nemli yollardan biri de sektrdeki dier

rakipler ile yaplacak kyaslama olabilir. Aada 1981 ylnda TB dl kazanm

olan Tokai Rubber Industriesin temel hedef ve politikalarndan birtakm alntlar

mevcuttur26.

TEMEL POLTKA

Herkesin katlm ile maliyetleri drmek ve toplam donanm verimliliini

arttrmak. retken bakm vastasyla durularn ve hatalarn yok edilmesi.

26 Seiichi Nakajima,TPM Development Program, (ABD, Productivity Press, 1982), s.63.


43/141

28

Tablo 3. Temel Hedef ve Politikalar

HEDEFLER MEVCUT DURUM AMA

Arzalar azaltmak 938 adet/ay 50 adet/aydan daha az

Donanm arza orann

drmek1.03/100 saat 0.2/100 saatten daha az

Bota kalma zamann

azaltmak5800 saat/ay 2900/aydan daha az

Donanm alma zamann

arttrmak%88,8 %95ten fazla

Prosesteki hatalar azaltmak %0,7 %0,35 ten daha az

Enerji israfn nlemek %100 %77 azaltmakyiletirme rneklerini

arttrmak2.1 adet/yl adam 10 adet/yl adam

Kazalar azaltmak 14.05 vaka/ 1 milyon saat 7 vaka/1 milyon saat

Kaynak: Seiichi Nakajima,TPM Development Program, (ABD, Productivity Press, 1982), s.63.

1.5. TB Master Plannn Hazrlanmas

Belirlenen hedefler iin master plan hazrlanmas gerekmektedir. TB

gelitirilmesi be temel aktivite zerine kurulmutur27.

Alt byk kaybn yok edilmesiyle donanm verimliliinin arttrlmas

Bir otonom bakm programnn hazrlanmas

Kalite gvencesi

Bakm departman iin bir planl bakm izelgesinin hazrlanmas

Eitim

letmede faaliyetlere balamadan nce, yneticiler ve mhendisler alt ay

boyunca alt byk kaybn yok edilmesi iin alrlar.(Arza Kayplar, Kurma ve Ayar

Kayplar, Atl alma ve Ksa Sreli Duru Kayplar, Hz Kayplar, Kalite Hatalar

ve Yeniden leme Gerei, Yol Verme retim Kayplar.) En problemli makineler, pilot

makineler olarak belirlenir. letme yneticileri pilot makinelerde hem durular ve

kalite hatalarn giderirler, hem de makinenin fonksiyonlarn gelitirerek, iletmenin



44/141

29

ykn azaltrlar ve kullanc bakm programn balatrlar. Bakm departman

operatrlerin almalarna destek vererek, planl bakm sistemini kurmak iin

faaliyetlerini gelitirirler. Baz irketlerde sfr adm olarak adlandrlan hazrlk

dneminde, birka aydan alt aya kadar zaman harcanarak, iletmenin temizlenmesi,

dzenlenmesi ve alt byk kaybn giderilmesi almalar yaplr.

2. TB N GELTRME AAMASI

TB uygulama srecine balama karar, alt byk donanm kaybna kar byk

bir mcadelenin balatld uygulamann ilk admdr. Hazrlk safhasnda (1-5 admlar

boyunca) ynetim ve TB Proje Yneticisi etkin bir rol oynar. Bu noktadan sonra isealanlar, normal gnlk rutin faaliyetlerinden baka TB faaliyetlerine balayarak

etkin olarak almaya balarlar. Her ii veya alan kritik bir role sahiptir. Japon

deyiine gre TBda oturmak iin oda yoktur. Her alan bir katlmcdr ancak

seyirci deildir. Bu sebepten dolay her alan yedi byk kaybn elimine edilmesine

ynelik faaliyetlerde st ynetimi desteklemelidir. Japonyada tm alanlar iin

toplantlar dzenlenir. Mteri olan irketlerin temsilcileri, mteahhitler, taeronlarn

davet edilmesiyle tantmlar yaplr. Bu toplantda, irket st yneticileri, hazrlk

safhas boyunca yrtlen almalar ve gelimeleri planlar dahilinde anlatrlar.

rnein irketin TB Tantm Yaps, TB Temel Politikas ve hedefleri, TB

Geliimi iin mastr plan konusunda bilgiler verilir. Bylelikle yksek moral salanr28.

3. TB GELTRME AAMASI

3.1. Donanm Verimliliinin Arttrlmas

Kayplarn yok edilmesi iin proje birimleri olarak grev yapan takmlar

ibandadr. TBn balang aamasnda, TBn sonu retme potansiyeli ile ilgili

pheler olabilir. Bu pheyi ortadan kaldrmak ve hedefler dorultusunda kenetlenmek

iin ilk aylk srede nemli kronik kayplar seilmeli ve bunlarn grup almalar ile

nasl azaltld ve salanan gelimeler tm alanlar ile paylalmaldr. Her grup iin

28 Nakajima, & Kunio, 1996, n.ver., s.31.


45/141

30

birka tane donanm seilmeli ve her para iin proje takmlar oluturulmaldr.

Bylelikle TB etkinlikleri prova edilmi olur. kincisi ise elemanlarn tecrbesi artar

ve kazandklar tecrbeleri kendi i merkezlerindeki dier donanmlar iin de

kullanabilirler29.

3.1.1. Neden-Sonu Analizi (PM Analizi) Uygulanmas

Neden Sonu analizi kronik kayplarn yok edilmesi iin etkili bir yntemdir.

Koruyucu bakma ynelik olan bir analiz olan Neden Sonu analizi JIPM danman

Kunio Shirose tarafndan gelitirilmitir. Donanm iindeki kronik kayplarn elimine

edilmesi iin etkin bir tekniktir. P ve M harflerinin ifade ettii anlam u kelimeleriierir;

Problem (Problem), Olay (Phenomenon), Fiziksel Durum (Physical). Ayn ekilde

Msinin ifade ettii anlam da u kelimeleri ierir;

Mekanik (Mechanical), Makine (Machine), Mekanizm (Mechanizm), nsan(Man),

Malzeme (Material).

Alg analizi: Normal ve anormal durumlardan sapmalarn tespiti.

Fiziksel Analiz: Normal durumlarn fiziksel prensipler nda analiz edilmesi.

Mekanizma: Alglarn mekanik olarak aklanmas, donanmn mekanik

zelliklerinin belirlenmesi.

Makine, insan, malzeme ve metot iin de anormal durumlarn bu drt unsur

iindeki ilikileri belirlenir. Neden sonu diyagramlar kronik kayplarn iyiletirilmesi

iin yaygn biimde kullanlmakta olup, genelde olumlu sonu verirler.

Neden Sonu Analizi (PM Analizi) aada aklanan prosedre gre uygulanr30:

1.Aama: Problemin tanmlanmas. Kayb dikkatlice izlemek, bulgular,

durumlar, etkilenen paralar ve benzer durumdaki donanmlar

karlatrmak.

2.Aama: Problemin fiziksel bir analizini yapmak. Fiziksel analiz ile

belirlenen detaylar ve sonular aydnlatlr. Btn temel kayplar fiziksel

kanunlar ile aklanabilir.

29 Nakajima, 1989, n.ver., s.27.30Ayn, s.29.


46/141

31

3.Aama: Probleme sebep olabilecek her artn izole edilmesi. Arza

durumlarn fiziksel analizi, olayn kontrol prensiplerini ve arza getirecek

artlar ortaya kartr. Olmas mmkn btn sebepler kefedilir.

4.Aama: Donanm, malzeme ve metotlar deerlendirme. Tanmlanan her

bir durum ile ilgili donanm, kalp, takm, malzeme ve gereken operasyon

metotlar ile istenmeyen durumlarn artmasna sebep olan faktrler listesi

arasndaki ilikiyi dikkate almak gerekir.

5.Aama: Her bir faktr iin aratrmann dorultusu ve faaliyet alann

dikkatlice planlamak. nlemin ne olduuna ve nasl uygulanacana karar

vermek ve zaman plann semek

6.Aama: Belirli anormalliklerin tanmlanmasdr. 5.aamada planlanmolan inceleme yntemi kullanlarak her bir faktr iin zellik arz eden

anormallikler belirlenmelidir.

7.Aama:yileme plan taslaklarnn hazrlanmasdr.

Neden sonu analizinde hatalarn bulunmas ve nlem alnmas amacyla Hata

Trleri ve Etkileri Analizi, HTEA yntemini kullanmak yararl olacaktr.

3.1.2. Hata Trleri Ve Etkileri Analizi (HTEA)

Hata Trleri ve Etkileri Analizi TB sistemi ierisinde sfr arza ve hata hedefine

ulama amacyla retimde meydana gelebilecek kronik ve ara sra meydana gelebilecek

hatalar nleme amacyla uygulanabilen problem zme tekniidir. HTEA almasnda

belirlenen btn hatalar iin olaslk, iddet ve saptanabilirlik tahmini yaplmaktadr.

HTEAnin amac devaml iyileme ve dzeltici faaliyetlerin balatlmas ve olumlu

sonularn alnmasdr. Problemlerin ok iyi tanmlanm olmas ve retim ile bakmblmlerinin TB erevesinde birbirleriyle destekli almalar arttr31.

Hatalarn nlenmesine ynelik eski ve yeni dnce biimlerini ksaca belirtmede

yarar vardr:

Eski Dnce Biimi

Problemlerin zlmesi

31 Davis, 1995, n.ver., s.48.


47/141

32

Iskartalarn gzlenmesi

Gvenilirliin ortaya konulmas

Yeni Dnce Biimi

Problemlerin nlenmesi

Iskartalarn nne geilmesi

Gvenilir olmama durumunun azaltlmas

3.1.2.1. HTEAnin Amalar

Yeterince bakm onarm yaplmam tesis ve donanmda ilenen rnlerin

kalitesinde dzensizlik, skarta oranlar, retim hznda dler, enerji kayb vb.hatalarla karlamak mmkndr32.

HTEA bu gibi hatalarn nlenmesi amacyla aadaki kriterleri ele alr:

Potansiyel hatalar tanmlar.

Her hatann sebeplerini ve etkilerini belirler.

Olaslk, iddet ve saptanabilirlie bal olarak hatalarn nceliini karr.

Problemlerin takibini ve dzeltici faaliyetlerin alnmasn salar.

Baarl bir HTEA program karlan sonularn iyiletirme programlarna

dntrlmesi ile gerekleir. Btn organizasyon tarafndan devaml iyileme konusu

benimsendii takdirde baarl olur.

retim sistemi ierisinde HTEA ilikisi; insan gc, makine, metot, malzeme,

lm ve evrenin; aralar, i istasyonlar, retim hatlar, prosesler gibi makineler ile

btn retim sistemindeki hatalar engellemek amacyla proses kalitesini,

gvenilirliini, korunabilirliini ve verimliliini arttrmak sonucunu hedefleyen bir

sretir33.

3.1.2.2. HTEA Uygulama Admlar

HTEA uygulama aamalar ana balklar olarak u ekilde belirtilebilir:

32 M. Tanya, Bakm Ynetimi, (stanbul: T letme Fakltesi Matbaas, 1999), s.7.33 Nakajima, & Shiroze,1996, n.ver., s.379.


48/141

33

Hata trlerinin belirlenmesi: Hatalarn ortaya kma olasl bamsz

olarak sralanr. Arza olumasna sebep olabilecek tm faktrler incelenir.

Hata sebeplerinin belirlenmesi: Sebepler dzeltilebilir veya kontrol

edilebilir proses parametreleri cinsinden gsterilmektedir.

Hata etkilerinin belirlenmesi: Performans dkl, kalitesiz rn,

bekleme ve maliyet art gibi olumsuz etkiler meydana gelmektedir.

Kontrol olanaklarnn belirlenmesi: Hata trnn veya sebebinin olumasn

engellemek amacyla dzeltici faaliyetlere balanr.

Belirli bir sebebin sonucu olarak bir hata trnn ne kadar sklkla oluabileceini

hesaplamak iin hata sebep olasl tablosu kullanlr. Olaslklar ve derecelendirme

grup yelerinin tecrbelerine ve iletme verilerine gre derecelendirilir34

.

Tablo 4. Olaslk Derecelendirme Tablosu

OLASILIK DEERLENDRME TABLOSU

HATA OLASILIIOLASI HATA

ORANLARIDERECE

Hemen hemen kesin 1/2den fazla 10

ok yksek 1/3 9

1/8 8Yksek

1/20 7

1/80 6

1/400 5Orta

1/2000 4

Dk 1/15000 3

ok dk 1/150000 2

Hemen hemen olanaksz 1/1500000 1

Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi,

(stanbul, 1996), s.26.

iddet olas hata trnn retimde meydana getirecei etkisinin nem ve

tehlikesini gstermektedir. Her bir hata tr etkisi iin 1 ile 10 arasnda derecelendirme

34 Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi, (stanbul, 1996),s.25.


49/141

34

yaplr. Belirli bir etki yaratan hatann tm olas sebepleri ayn iddet deerini

almaktadr35.

Tablo 5. iddet Derecelendirme Tablosu

DDET DERECELENDRME TABLOSUETK KRTER DERECE

TehlikeliEmniyetle ilgili arza,yasalara uyumsuz arza. Hata

herhangi bir ikaz olmadan meydana gelir.10

CiddiEmniyetle ilgili arza,yasalara uyumsuz bir arza. Hata

bir ikazla meydana gelir.9

ok bykretimin tm hurdaya ayrlabilir. rn kullanlmaz

hale gelip temel fonksiyonlarn kaybeder.8

Byk

rn/proses zerinde byk etki, rn kullanlamaz

hale gelir. retimin ayklanmas ve bir blmnn(%100den az) hurdaya ayrlmas gerekir. 7

nemli

Parann yeniden ilenmesi/onarlmasna neden olur.rn performansnn derecesi dmtr. rn

almaktadr fakat kolaylk/rahatlk salayan bazparalar almaz.

6

Ortarn performans veya proses zerinde orta iddetteetki fark edilir rn kullanmnda baz rahatszlklar

yaanr.5

Kkrn performans veya proses zerinde kk iddette

etki fark edilir rn kullanmnda baz rahatszlklar

yaanr.

4

nemsizrn performans veya proses zerinde kk iddette

etki grlr.3

ok nemsizrn performans veya proses zerinde ok nemsiz

etki grlr.2

Etkisi yokrn performans veya proses zerinde hibir etki

grlmez.1


(stanbul, 1996), s.27.

Saptanabilirlik derecelendirme retim hattnda hatalarn ortaya karlmasdr.Kontrol olanaklarnn nleme yetenei derecelendirilir36.

35Ayn, s.27.36Ayn, s.30.


50/141

35

Tablo 6. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu

SAPTANABLRLK DERECELENDRME TABLOSU

SAPTAMA KRTER DERECE

Hemen hemen imkansz Saptama imkan yok 10

ok zorMevcut kontrollerin hata trn

saptamas ok zor9

ZorMevcut kontrollerin hata trn

saptamas zordur.8

ok azMevcut kontrollerin hata trn

saptamas ok azdr.7

Az Mevcut kontrollerin hata trnsaptamas azdr.

6

Orta

Mevcut kontrollerin hata

derecesini saptamas orta

derecededir.

5

Ortann st

Mevcut kontrollerin hata trn

saptamas orta derecenin

stndedir.

4

YksekMevcut kontrollerin hata trn

saptamas yksektir.3

ok yksekMevcut kontrollerin hata trn

saptamas ok yksektir.2

Hemen hemen kesinMevcut kontrollerin hata trn

saptamas hemen hemen kesindir.1

Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi (stanbul,

1996), s.30.


51/141

36

Tablo 7. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu(2)

SAPTANABLRLK DERECELENDRME TABLOSU(2)

HATANIN DER TEZGAHLARA

YANSIMA OLASILIIDERECE

1 10

1/2 9

1/3 8

1/10 7

1/20 6

1/100 5

1/500 41/1000 3

1/10000 2

1/100000 1


(stanbul, 1996), s.31.

3.1.2.3. Risk ncelik Says

Risk ncelik Says her bir hata sebebi iin saptanan olaslk, iddet ve

saptanabilirlik deerlerinin arplmasyla hesaplanmaktadr. Risk ncelik Says,

hatalarn greceli nemini ve dzeltici nlemlerin nceliini tanmlamaktadr37.

RSK NCELK SAYISI = OLASILIK x DDET x SAPTANABLRLK

Risk ncelik saysnn bykl ile balantl olarak iyiletirme faaliyetleri

planlanr. yiletirme faaliyetlerinin balatlmas karar, deiik firmalarda farkl

deerlendirme kstaslarna bal olarak yaplr. Risk ncelik saysnn 100den byk

olduu durumlarda kesinlikle nlem alnmaldr. nlemler retimde yaplacak nleyici

faaliyetleri iermektedir.

37 Nakajima, & Shiroze 1996, n.ver., s.382.


52/141

37

nerilen iyiletirmeler belirlendiinde, bu iyiletirmelerle ulalacak yeni olaslk,

iddet ve saptanabilirlik dereceleri tahmin edilerek yeni Risk ncelik Says deeri

hesaplanarak HTEA formuna geirilir.

3.2. Operatrler in Otonom Bakm Programnn Hazrlanmas

Operatrler iin otonom bakm TBa has bir zelliktir ve TB geliimi iin

merkezi bir rol oynar. Firma organizasyonu ne kadar eski ise, alkanlklar ykmak zor

olduundan, otonom bakm gelitirmek o derece gleir. nk operatrler retim

iin, bakm personeli ise bakm iin artlanmtr.

Dnceleri ve firma iindeki ortam deitirmek zaman aldndan, TBn

tamamen baarlmasnn 2-3 yl gerektirmesinin tipik nedenlerinden biri de budur.

TBn uygulanmasnda, en st dzeyden en alta kadar herkes operatrlerin otonom

bakm yrtebileceine ve herkesin kendi donanmndan sorumlu olabileceine

inanlmaldr. Ancak, her operatr otonom bakm yrtebilecek dzeye gelinceye kadar

eitimden geirilmelidir38.

JIPM firmalara iinde 5S yaklamnn da yer ald yedi bakm yaklam

tavsiye etmektedir. 5S prensibi operasyon ynetiminin temeli olarak alnabilir39.

Seiri Organizasyon

Seiton Dzenlilik

Seiso Sadelik

Shitsuke Disiplin

Seiketsu Temizlik

Tablo 8de JIPM danman Fumio Gotoh tarafndan gelitirilen Yedi Admmetodunun ana hatlar bulunmaktadr. Burada her bir admn amalar ve hedefleri

zetlenmitir.

38 Nakajima,1989, n.ver., s.199.39 Nakajima, 1988, n.ver., s.73.


53/141

38

Tablo 8. Fumio Gotoh Tarafndan Gelitirilen Yedi Adm Metoduna Bir rnek

ADIM FAALYET

1. lk Temizlik

Donanm gvdesinden toz ve kirin yok

edilmesi;temizleme=kontrol; yalama ve vida

sktrma; problem kefetme.

2. Problem kaynanda nlem

alma

Toz ve kirin sebeplerine kar nlem alma; temizlik

ve yalama kolaylatrc metotlar bulma;

temizlii/yalamas zor paralara dikkat etme.

3. Temizlik ve Yalama

Standartlar

Grup baznda temizlik, yalama ve vida sktrma

iin zaman azaltan standartlar belirleme. (gnlk

veya dnemsel iler tanmlama)

4. Genel Kontrol

in kategorilere ayrlmas;Her kategoride kontrol

kitabnn takibi, gruplarn kk hatalar bulup

gidermesi.

5. zgn Kontrol

1.,2.,3.,admlarn oturtulmas, 4. admda beceri ve

bilin kazanlmas ardndan grup standartlar ile

bakm birimi standartlarnn karlatrlp uyum

salanmas; grup faaliyetlerinin irdelenmesi.

6. Organizasyon ve Dzen

ortamnda tm operatr grevlerinin aa

kartlmas, her grev iin standartlarn koyulmas,

kontrol standartlar, temizleme standartlar, aparat

ve kalplarn korunma bakm standartlar.

7. Tm zgn Bakm

Grup ortamnda tamamlanan alt adm sonunda

bireylerin moral, beceri gven ve bamszlk

kazanmalar; kendi ilerini kendi balarna yapp

denetleyecek dzeye erimeleri.

Kaynak: Seiichi Nakajima, Introduction to TPM, (Cambridge: Productivity Press, 1988), s.74.

Yedi adm ynetimindeki her basamak iin hedefler ve ihtiya duyulan zaman

aada aklanmtr40:



54/141

39

1. n Temizlik: Operatrlere kullandklar makineleri uygun ekilde nasl

temizleyecekleri retilir. Temizlik aslnda baz sorulara cevap aranan bir eitim

aamasdr. Bylece operatrler temizliin aslnda bir kontrol olduunu renirler.

2. Kir ve Tozun Etkileri ve Sonular iin Kar Tedbirler: Kirlenmeye,

tozlanmaya ve dier ktlemelere yol aan unsurlarn tespiti ve yok edilmesi iin sk

sk lm ve kontroller yaplmaldr. Eer sebep tamamen yok edilemezse, daha etkili

bir temizlik ve kontrol prosedr hazrlanmaldr. Her i grubu kendi mntkasnn

temizliinden ve gelitirilmesinden sorumludur.

3. Temizlik ve Yalama Standartlar: 1. ve 2. admlar yapldktan sonra TB

emberleri donanmlarn her paras iin vidalama, yalama, temizlik gibi bozulmay

engelleyici temel bakm ilemleri iin standartlar gelitirilebilir. Genel olarak, yalama,temizlik ve kk hatalarn tespiti gibi ilemlere ayrlan zaman snrldr. Bu iler iin

bir hedef zaman verilmelidir. Eer bu iler hedef zaman iinde tamamlanamyorsa

pratik zmler aranmaldr.

4. Genel Kontrol: Bu admda, donanmn genel kontrol ile bozulmann llmesi

anlatlp, operasyon konularnn daha da iyiletirilmesi ve operatrlerin uzmanl

arasnda doru bir orant olduundan bahsedilecektir. e TB emberleri eitimi ile

balanr. Liderler rendiklerini kendi emberlerindeki dier grup yeleriyle paylarlar.

Genel donanm kontrol esnasnda grup yeleri hedef problem iin birlikte urarlar.

Sonu olarak, bakm personeli ve yneticilerin yardmyla sz konusu alanlarda gerekli

iyiletirmeler yaplr ve ktye gidi engellenir. Genel kontrol eitimi, bilgilerin

arttrlmas ile balar ve aama aama ilerletilir. Eitimin etkinlii sk sk denetlenir,

ilave eitim programlar ve pratik uygulamalarla glendirilir. Bu eitim evrimi

(eitim, uygulama, denetleme ve modifikasyon) her kontrol aamas iin tekrarlanr.

Uzman personel yetitirilebilmesi iin en uygun metot bulunur.

5. Otonom Kontrol: Daha nceki aamalarda hazrlanm olan temizleme,

yalama ve kontrol standartlar karlatrlarak yeniden deerlendirilir ve eksiklik varsa

dzeltilerek tespit edilmi zaman limitleri ve amalarla bakm aktivitelerinin uygunluu

salanr. Operatrlerin genel kontrol aamas iin eitimi srasnda, bakm blm de

kendi bakm standartlarn gelitirmeli ve yllk periyodik bakm takvimi hazrlamaldr.

merkezlerinde emberlerce gelitirilen standartlar bakm blmnn standartlar ile

karlatrlarak, unutulan noktalar ilave edilir. Her iki gurubun sorumluluklar ak bir


55/141

40

ekilde tanmlandktan sonra her kategori iin uygun bir kontrol prosedr

hazrlanabilir.

6. Organizasyon ve Dzen: Seiri ya da organizasyon, i yerinin ynetim eklinin

ve bunlar iin uygun standartlarn oluturulmasdr. Bu yneticilerin grevidir. Seiton

ya da dzenlilik, temel olarak operatrlerin sorumluluundadr ve standartlarla

glendirilir. Seiri ve Seiton organizasyon ve onunla ilgili standartlarn glendirilmesi

iin yaplan aktivitelerdir. Yneticiler operatrlerin sorumluluk ve grevlerini

belirleyerek ve deerlendirerek otonom bakm ve bakm sisteminin tamamlanmasnda

nderlik ederler. Operatrlerin deneyimleri arttka yneticiler ilgili konularda

operatrlerin sorumlu olduklar sahalarn da artmasn salarlar. Temel bakm ve kontrol

ilemlerinin yan sra, operatrlere sorumluluklar verilebilir.

Tablo 8-2. Organizasyon ve Dzenin 6 alt adm ile tarif edilmesi

LG MERKEZ UNSURLAR

Operatr SorumluluuOperatrn iini itenlikle yapmasn salamak amacyla,

operatrn sorumluluklar iin standartlarn oluturulmas.

alma ve i

alma srasnda proseste rnler, hatalar, kayplar ve sarf

malzemelerinin grsel kontrolnn iyi yaplabilmesi iin,

operasyonlarn sralanmas ve organizasyonun ilerletilmesi.

lm Aletleri ve

lme Cihazlar

lm Donanmlar listesinde bulunan lm aletleri ve

cihazlarnn kontrolnn yaplarak her birinin

dorulanmas.Ktlemeye kar denetim ve

dorulama,denetim iin standartlarnn oluturulmas.

Kalplar, aparatlar ve

takmlar

Kalp,fikstr ve aparatlar koruma ve takmlar organize etme,

grsel kontrol ile kolayca bulunabilmelerini salayacak

dorulama ve tamir standartlarnn salanmas.

Donanmn

Dorulamas

Operatrler, lm donanmlarnn dorulamasn standardize

edilmi prosedrlere gre kontrol etmelidirler.

Operasyon ve

anormalliklerin

davran ve durumu

Operasyonu izleme ve tesis etme,kurma-ayar ve ileme artlar;

standardize kalite kontrolleri, problem zme becerilerinin

gelitirilmesi.

Kaynak: Nakajima, 1989, a.g.e., s.75.


56/141

41

7. Otonom Bakmn Tam Olarak Uygulanmas: Yneticiler tarafnda ynlendirilen

ve desteklenen ilk alt aktivitede iiler uzmanlk ve morallerini arttrrlar ve bamsz,

eitimli ve kendi ilerini rahatlkla izleyebilecek ve otonom olarak iyiletirme

yapabilecek dzeye gelirler. Bu aamada ise, ember aktiviteleri ve proje takmlar

araclyla model donanmlar zerinde iyiletirmeler yaplarak alt byk kaybn yok

edilmesi zerine allmaldr.

Baarl bir otonom bakm gelitirme almasnda ember aktivitelerinin ve

donanmlarn yneticiler tarafnda analize tabi tutulmas ok nemlidir. Daha etkili bir

alma iin, iilerle tamamlanan her aamada baarl olma hissi verilerek motivasyon

sreklilii salanmaldr41.

3.3. Bakm Blm Plan izelgesinin Hazrlanmas

Bakm blmnce yrtlecek olan periyodik bakm, retim blmnce yrtlen

otonom bakm almalar ile koordinasyon iinde olmaldr. Yani bu iki blm birlikte

hareket etmelidir. Genel kontrol gnlk rutin bir i haline gelinceye kadar, bakm

blmnn katk ve yardmlarna TB gelitirme program ncesinden ok daha fazla

ihtiya duyulur. nk, operatrler eksikliklerin belirlenmesinde ve kar tedbirlerin

alnmasnda bakm blmne gvenecektir. Daha da nemlisi, arzalar srekli olarak

azalrken gittike artan bir dikkate ihtiya duyulacaktr. Bu nedenle bakm blmnn i,

yk artacaktr42.

Genel kontrol operatrlerce gnlk rutin bir i olarak benimsendikten sonra,

bakm blmnn i yk normal haline geri dnecektir. Arza saylar belirgin bir ekilde

dtke, bakm aktiviteleri azalacaktr. Bu noktada bakm blm kendi organizasyonunu

ok iyi dengelemelidir. Bakm blm iin periyodik bakm izelgesi hazrlanmasna,

operatrler iin genel kontrol prosedr tamamen bitirilmeden balanr. Otonom kontrol

aamas devresinde retim blmnce hazrlanan standartlara uyumsuzluk engellenmi

olur.

41 Nakajima, 1989, n.ver., s.75.42 Nakajima, 1988, n.ver., s.86.


57/141

42

3.4. alanlarn Eitimi ve Grup Katlmnn Salanmas

TB uygulamalarnn baarya ulaabilmesi iin retim ve bakm blmlerinde

alanlarn eitim dzeyi mutlaka ykseltilmelidir.Eitimi yetersiz elemanlardan stn

baarlar ve yaratclk beklenemez. irketin nem vermesi gereken ilk grevlerinden

birisi eitimdir. retilecek konular arasnda; donanm yaps, fonksiyonlar, uygun

ayar yntemleri, yapsal problem yaratabilecek konular ve gnlk kontrol noktalarna

yer verilmesi gerekir. Teknik kadro ve bakm uzmanlar temel bakm konularn

operatrlere retmek iin yazl malzeme, kesit model ve numunelerden

yararlanmaldr. Bakm eitiminin sav

Documents

Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance Management and Its Application in Eti Goda Biscuit Plant