Upload
dangthuy
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda
gadawyvetilebis miRebasa da molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi
CAPACITY-BUILDING OF THE GEORGIAN LEADERSHIP COMMUNITY FOR IMPROVED DECISION-MAKING AND NEGOTIATION SKILLS
winamdebare gamocemaSi warmodgenili politikis dokumentebi
Seiqmna proeqtis _ `saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli
SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebis miRebasa da
molaparakebebis warmarTvis teqnikaSi~ _ farglebSi. yvela
dokuments Tan axlavs reziume inglisur enaze, sadac mokled aris
gadmocemuli ZiriTadi daskvnebi.
The Public Policy Paper Series includes policy documents developed within
the Capacity-Building of the Georgian Leadership Community (CBGL)
project. The English-language version of each policy paper summary can
be found at the end of the publication.
proeqti xorcieldeba SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos finansuri mxardaWeriT
The Project is funded by the Swedish International Development
Agency
2
samecniero xelmZRvanelebi: arCil gegeSiZe vladimer papava aleqsandre rondeli
Mentors: Archil Gegeshidze
Vladimer Papava
Alexander Rondeli
redaqtori: rusudan margiSvili
Editor: Rusudan Margishvili
teqnikuri redaqtori: artem meliq-nubarovi
Technical Editor: Artem Melik-Nubarov
saavtoro uflebebi daculia da ekuTvnis saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis
kvlevis fonds. werilobiTi nebarTvis gareSe wignis arc erTi nawili ar SeiZleba gadaibeWdos nebismieri, maT Soris, eleqtronuli an meqanikuri formiT.
© saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobaTa kvlevis fondi 2012 weli
All rights reserved and belong to Georgian Foundation for Strategic and International Studies. No part of this publication may be
reproduced in any form, including electronic and mechanical, without the prior written permission of the publisher
Copyright © 2012 Georgian Foundation for Strategic and International Studies
3
proeqtis Sesaxeb
programa ,,saqarTvelos sajaro moxeleTa profesiuli SesaZleblobebis zrda gadawyvetilebdaexmaros saqarTvelos mTavrobas marTvis sferoSi arsebuli problemebis daZlevaSi. proeqti iTvaliswinebs saSualo rgolis sajaro moxeleTa da samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenelTa CarTvas politikis SemuSavebisa da molaparakebis warmarTvis teqnikis dasaxvew praqtikul mecadineobebSi. es mecadineobebi moicavs ara marto Tanamedrove midgomebis danergvas qarTul sajaro administraciasa da sajaro politikaSi, aramed saxelmwifoebrivi mniSvnelobis sakiTxebze sajaro politikis dokumentebis SemuSavebas. proeqti aseve xels Seuwyobs qarTvel sajaro moxeleTaTvis marTvis Tanamedrove midgomebis Sesaxeb codnis, praqtikisa da unarebis gacnobas.
programas afinansebs SvedeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagento (SIDA) da axorcielebs saqarTvelos strategiisa da saerTaSoriso urTierTobebis kvlevis fondi (GFSIS). am proeqtis farglebSi GFSIS-is ZiriTadi partniorebi arian SvedeTis sajaro
administraciis instituti (SIPU International) da estoneTis diplomatiis skola (EDK).
programa xels uwyobs sajaro mmarTvelobis kulturis Camoyalibebas, romelic aris angariSvaldebuli da iTvaliswinebs qarTuli sazogadoebis saWiroebebs. garda amisa, programa miznad isaxavs gadawyvetilebis miRebis sferoSi qarTuli mmarTvelobis SesaZleblobebis gaZlierebas, rom gadawyvetilebis miRebis procesi gaxdes ufro gamWvirvale da iyos moqnili garemoebaTa cvlilebis Sesabamisad. programa aseve moicavs saqarTvelos saxelmwifo seqtorebsa da organizaciebs Soris TanamSromlobis gaumjobesebas da saxelmwifo moxeleTa SesaZleblobebis gazrdas, raTa saqarTvelo ukeT warmoCndes saerTaSoriso doneze sxva saxelmwifoebTan Tu saerTaSoriso organizaciebTan urTierTobisas.
programa xorcieldeba oTxi wlis manZilze (2009-2013 ww.) da Sedgeba Semdegi oTxi komponentisgan:
sajaro moxeleTa profesiuli momzadeba politikis analizisa da molaparakebebis teqnikaSi. konkursis gziT SerCeul qarTvel sajaro moxeleebs qarTveli, estoneli da Svedi eqspertebi eqvsi Tvis ganmavlobaSi utareben mecadineobas sajaro politikis analizisa da molaparakebis teqnikis Sesaswavlad. amasTan, monawileebi SeimuSaveben politikis dokuments qveynisaTvis aqtualur sakiTxebze. am procesSi maT xelmZRvaneloben GFSIS-is eqspertebi. politikis dokumentebis dasrulebis Semdeg xdeba maTi sajaro ganxilva da xuTi saukeTeso naSromi gamoicema. programis am komponents asrulebs saswavlo-gacnobiTi viziti estoneTSi. programis farglebSi swavlebis kurss gaivlis sajaro moxeleTa xuTi jgufi/nakadi. TiToeul jgufSi aris daaxloebiT ocdaxuTi monawile.
trenerTa momzadebis (ToT) komponentis farglebSi qarTveli specialistebi qarTul enaze SeimuSaveben saswavlo programebsa da saswavlo masalebs sajaro administraciis, molaparakebis teqnikis, genderisa da mravalferovnebis, xarjTsargeblianobis, proeqtis marTvisa da Sefasebis sferoebSi. programis bolo ori nakadisTvis swavleba qarTul enaze tardeba.
adamianuri resursebis marTvis komponenti moicavs qarTul sajaro samsaxurSi adamianuri resursebis marTvaSi CarTul profesionalTa Soris Tanamedrove praqtikis danergvis xelSewyobas. am komponentis meore amocanaa adamianuri resursebis marTvis sferoSi maRalkvalificiuri swavlebisaTvis adgilobrivi SesaZleblobebis gazrda.
sajaro politikis qseli miznad isaxavs sajaro politikis sferoSi samTavrobo struqturebis warmomadgenlebsa da samoqalaqo sazogadoebas Soris aqtiur TanamSromlobas da informaciis gaziarebas proeqtis vebgverdisa da kursdamTavrebulTa prfesiuli qselis Camoyalibebis gziT.
4
ABOUT THE PROJECT
―Capacity-building of the Georgian Leadership Community for Improved Decision-making and
Negotiation Skills‖ is designed to assist the Georgian government in addressing its governance
challenges. This multi-component initiative aims to introduce and reinforce modern management skill
sets, proficiency and practice among Georgian public officials. The project engages directly with
middle level public servants and civil-society representatives through practical in-service training in
policy development and negotiation techniques. Apart modernization of the Georgian public
administration and public policymaking, the project activities seek to deliver actionable policy
documents on the issues of national importance. The project activities and the policy initiatives will
be consistent with and supportive of principles of gender and diversity equality.
The program is funded by the Swedish International Development Agency (SIDA). The Georgian
Foundation for Strategic and International Studies (GFSIS), along with its principal partners - the
Swedish Institute for Public Administration (SIPU International) and the Estonian School of
Diplomacy (ESD), is the main implementer of the program.
The program will promote a likeminded leadership culture that is accountable and oriented to meeting
the needs of the Georgian society. Furthermore, the program aims at strengthening the Georgian
government capacity in decision-making, as well as increasing its transparency and flexibility in
responding to the changing circumstances. In addition, this initiative intends to improve
organizational cooperation among the Georgian public sectors and the country’s interaction with other
states and international organizations.
The program, which will be implemented during four years (2009 – 2013), includes the following
components:
Training for government officials in policy and negotiation techniques - Selected Georgian public
servants will complete an eight-month intensive training program in public administration, policy
planning and negotiation techniques. The training will be conducted by Georgian, Swedish and
Estonian experts. Furthermore, under the guidance of GFSIS mentors, the participants will work on
the issues pertinent to the country development policy. The training will be followed by a public
discussion of the policy papers and a study visit to Estonia. The best five papers will be published in
Georgian and in English. There will be five training groups in total with approximately 25
participants in each group.
The training of trainers (ToT) component - Through the project's training of trainers (ToT)
component, Georgian professionals will develop the Policy and Negotiations Training Program
curriculum and teaching materials in Georgian. Topics covered under this training include Public
Administration, Public Policy Planning, Negotiation Techniques, Gender and Diversity, Cost Benefit
Analysis, Project Management/Change Management and Program Evaluation. Under the project
framework, professional training programs will be implemented in the above listed fields for Georgian
government employees and civil society representatives in the Georgian language.
Professional development training for HR managers - The project's HR component aims to provide
knowledge in modern Human Resources Management (HRM) practices among Georgian HR-
managers within line ministries and other governmental agencies. A second objective of the
component is to build domestic capacity to deliver high quality training in HRM.
A knowledge and resource sharing component - This component is aimed to promote greater
communication, knowledge sharing, consultation and collaboration among public-policy stakeholders
across the Government of Georgia and civil society through establishing a project's website and
organizing number of alumni retreats.
87
kulturuli memkvidreobis uZravi Zeglebis
movla-ganviTarebis ZiriTadi mimarTulebebi
ekaterine maisaia
nebarTvebisa da mimdinare proeqtebis koordinaciis samsaxuris ufrosi specialisti saqarTvelos kulturuli memkvidreobis dacvis erovnuli saagento
r e z i u m e
sajaro politikis dokumenti - kulturuli memkvidreobis uZravi Zeglebis movla-
ganviTarebis ZiriTadi mimarTulebebi - Seexeba kulturuli memkvidreobis uZravi
Zeglebis movla-ganviTarebis problemebs. saqarTvelos mravalsaukunovani kulturuli
memkvidreobis gamovlinebaa qveynis teritoriaze SemorCenili 4500-mde Zegli,
romelTagan daaxloebiT 500 erovnuli mniSvnelobisaa. miuxedavad imisa, rom bolo
wlebSi kulturuli memkvidreobis dacva saxelmwifosTvis erT-erTi prioritetuli
sakiTxia, mainc bevri problema rCeba jer kidev gadauWreli.
saqarTvelosTvis turizmis ganviTareba da turistebis mozidva Zalze
aqtualuria, rac, Tavis mxriv, kulturuli memkvidreobis Zeglebis mimarT axal
midgomebs moiTxovs: aucilebelia maTi restavracia, rekonstruqcia an adaptacia, aseve
_ mimdebare teritoriebis infrastruqturis mowesrigeba. aqedan gamomdinare,
saxelmwifom qveynis sxvadasxva adgilas Caatara masStaburi sareabilitacio-
sarekonstruqcio samuSaoebi, romlis arealSic moeqcnen kulturuli memkvidreobis
Zeglebic. Seiqmna aseve uSualod reabilitaciis proeqtebze momuSave fondebi. am
fondebis mier Catarebuli samuSaoebi mokledaa gaanalizebuli problemis kvleviT
nawilSi, xazgasmulia maTi saqmianobis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi da ganxilulia
saxelmwifos mxridan bolo wlebSi am mimarTulebiT gadadgmuli nabijebi da
sakanonmdeblo cvlilebebi.
qveyanaSi arsebuli mZime socialur-ekonomikuri mdgomareobis gamo mesakuTreebs
ar aqvT saSualeba sakuTari finansuri SesaZleblobebiT ganaxorcielon maT
sakuTrebaSi arsebuli Zeglebis restavracia-reabilitacia. xSiria SemTxvevebi, rodesac
Zegls ramdenime TanamesakuTre hyavs da isini ver Tanxmdebian erToblivi ZalebiT
Zeglis reabilitacia-restavraciis samuSaoebis Catarebaze. kerZo investiciebis
SemTxvevaSi mesakuTreebi cdiloben investorisgan rac SeiZleba maRali da xandaxan
ararealuri fasi moiTxovon, rac investorisTvis SeiZleba aramomgebiani iyos Zeglze
kanoniT gaTvaliswinebuli SezRudvebis gamo. amasTan, Zalian dabalia samoqalaqo
sazogadoebis cnobiereba da monawileoba kulturuli memkvidreobis Zeglebis movla-
ganviTarebis TvalsazrisiT.
88
problemebis gansazRvrisas Cveni arCevani SevaCereT saxelmwifosa da Zeglis
mesakuTres Soris samarTlebriv da ekonomikur urTierTobebze. am problemis
gadasaWrelad ganvsazRvreT oTxi alternativa. alternativebis Camoyalibebisa da
ganxilvisas SevecadeT zogadad mimogvexila kulturuli memkvidreobis Zeglebis movla-
ganviTarebis politikis kuTxiT arsebuli saerTaSoriso gamocdileba. alternativebis
gansazRvris, ganxilvisa da analizis Semdeg SeirCa upiratesi alternativa _
Tanadafinanseba, romelic saxelmwifosa da mesakuTres Soris axal samarTlebriv da
ekonomikur urTierTobebs ayalibebs. mis gansaxorcieleblad SevimuSaveT
rekomendaciebi. gamoiTqva survili, rom sazogadoebaSi da aRmasrulebel
xelisuflebaSi daiwyos diskusiebi Zeglis garSemo mcire da saSualo biznesis
ganviTarebisaTvis dawesebul sagadasaxado SeRavaTebze, aseve SeRavaTebis dawesebaze
komunalur gadasaxdelebze, rac mesakuTreebisaTvis Zeglis movla-ganviTarebis
damatebiTi stimuli iqneba.
problemis gansazRvrisas, alternativebis ganxilvisa da rekomendaciebis
SemuSavebisas didi yuradReba daeTmo samoqalaqo sazogadoebis gaTviTcnobiereba-
informirebasa da procesebSi monawileobis aucileblobas.
S e s a v a l i
TTkulturuli memkvidreoba aris kulturis is nawili, romelmac sazogadoebis
ganviTarebis procesSi daimkvidra, SeinarCuna an aRidgina faseulobis mniSvneloba da
gadaecema Taobidan Taobas. TT misi SenarCuneba da gamoyeneba miznad isaxavs adamianis
ganviTarebasa da cxovrebis gaumjobesebas. kulturuli memkvidreoba, sxvadasxva
konteqstSi, ukanasknel dros gansakuTrebulad aqtualuri xdeba. saqarTvelo 2011 wels
SeuerTda evropis sabWos CarCokonvencias (farosi, 2005) `sazogadoebisaTvis
kulturuli memkvidreobis mniSvnelobis Sesaxeb~, romelic mxareebs aseve avaldebulebs
ganamtkicon ekonomikuri da socialuri atmosfero, romelic xels Seuwyobs kulturul
memkvidreobasTan dakavSirebul saqmianobaSi monawileobas.
kulturuli memkvidreoba TavisTavad aris materialuric da aramaterialuric.
materialuri kultura moicavs moZrav da uZrav Zeglebs. kulturuli memkvidreobis
uZravi Zeglis statusis mqone SeiZleba iyos urbanuli qsovili, Senoba, baRi, parki,
landSafturi arqiteqturis obieqti, istoriuli dasaxlebebi, quCaTa qseli.
yvela ganviTarebuli Tu ganviTarebadi saxelmwifos erT-erTi mTavari sazrunavi
kulturuli memkvidreoba da misi dacvaa. masze zrunva ar aris mxolod erT konteqstSi
ganxiluli, kulturuli memkvidreoba aseve dakavSirebulia turizmTan, ekonomikasTan,
investiciebTan. Zeglis ukan dgas misi mepatrone, saxelmwifo, sazogadoeba. yvela
maTgans kulturuli memkvidreobis Zeglebis movla-ganviTarebis Tavisi moTxovna da
valdebuleba aqvs. Zeglebi ZiriTadad istoriuli dasaxlebebis da qalaqebis
89
centralur ubnebSia, sadac yvelaze didi moTxovnaa uZrav qonebaze. cduneba imisa, rom
Zeglebis adgilas axali, Tanamedrove da masStaburi Senobebi aigos, didia. samoqalaqo
sazogadoebis gaTviTcnobiereba am sakiTxSi Zalian dabalia da xSirad rTulia misTvis
imis gaazreba, rom kulturuli memkvidreobis Zeglis movla da SenarCuneba misi
valdebulebac aris.
kvlevis mizania kulturuli memkvidreobis Zeglebis movla-ganviTarebis
ZiriTadi mimarTulebebis gansazRvra da maTi ganxorcielebis gzebis Zieba, rac Tavis
TavSi Zalian bevr sakiTxs da problemas aerTianebs: saxelmwifo politikas Zeglebis
mimarT rogorc sakanonmdeblo, ise ekonomikuri kuTxiT, restavracia-rekonstruqciis
meTodologiur midgomebs, mesakuTreebis socialur-ekonomikur mdgomareobas,
sazogadoebis damokidebulebasa da monawileobas procesebSi.
kulturuli memkvidreobis Zeglebi, kategoriebisa da mesakuTreebis
mravalferovnebidan gamomdinare, farTo masStabis Seswavlas saWiroebs. aqedan
gamomdinare, Cveni kvlevis mizani mxolod saero mniSvnelobis uZravi kulturuli
memkvidreobis problemebis ganxilva, Sefaseba da gadaWris gzebis Ziebaa. kvlevis erT-
erT damabrkolebel garemod SeiZleba CaiTvalos isic, rom rTulia gansazRvro da
Seafaso TiToeuli Zeglis restavracia-reabilitaciis xarjebi. yvela Zegls
individualuri midgoma sWirdeba, maTi fizikuri mdgomareobac gansxvavdeba. Zeglis
reabilitacia-restavraciis dros mesakuTres kanoni ar avaldebulebs warmoadginos
Casatarebeli samuSaoebis xarjTaRricxva, Tu is saxelmwifos mxridan ar finansdeba,
rac kvlevisTvis SeuZlebels xdis zogadad gansazRvros da Seafasos mesakuTris
mxridan gaweuli xarjebi Zeglis restavraciaze, reabilitaciasa an rekonstruqciaze.
problemis gansazRvris da Sefasebis dros SevecdebiT ganvixiloT is miRwevebi da
problemebi, rac dRes arsebobs. amasTan, kulturuli memkvidreobis Zeglis movla-
ganviTarebas ganvixilavT ara turizmis (Tumca esec mniSvnelovani sakiTxia), aramed
sazogadoebis ekonomikur-socialur da samoqalaqo procesebSi monawileobis WrilSi.
saerTaSoriso gamocdileba mravalferovania da yvela qveyanas kulturuli
memkvidreobis Zeglebis movla-ganviTarebis Tavisi politika aqvs. maTi gamocdilebis
gaziareba da midgomebis Seswavla mniSvnelovania, Tumca aucilebelia saqarTvelos
realobaSi maTi ganxorcielebis SesaZleblobebisa da adekvaturobis Sefasebac. Cven
mier dasmuli problemis ganxilvisas SevecdebiT mokled mimovixiloT ramdenime qveynis
politika Zeglebis movla-ganviTarebis kuTxiT da maTi dadebiTi da uaryofiTi mxareebi
warmovaCinoT saqarTvelosTan mimarTebiT.
p r o b l e m i s d a s m a
90-iani wlebis dasawyisSi, saqarTvelos mier damoukideblobis mopovebis Semdeg,
samoqalaqo oms Tan mohyva areuloba, Zaladoba, kanondaumorCilebloba da korufcia.
90
am wlebSi moxda yvelaze uxeSi darRvevebi qalaqebisa da dabebis dagegmarebasa da
ganviTarebaSi. moxda kulturuli memkvidreobis Zeglebis qaosuri da TviTneburi
gadakeTeba. am movlenebma gansakuTrebiT iCina Tavi dedaqalaqSi. procesebma imdenad
Seuqcevadi xasiaTi miiRo, rom qalaqis Zvel da istoriul ubnebSi mravalsarTuliani,
Tanamedrove Senobebi aRimarTa. 2004 wels gatarebuli saministroebis struqturuli
cvlilebebis Sedegad Camoyalibda saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis
saministro. mis kompetenciaSi Sedioda saqarTvelos mTel teritoriaze arsebuli
Zeglebis da kulturuli memkvidreobis dacvis zonaSi arsebuli Senobebis movla-
patronoba, Sesabamisi normatiuli da individualuri administraciul-samarTlebrivi
aqtebis gamocema, kulturuli memkvidreobis dacvis politikis SemuSaveba da
ganxorcieleba.
2007 wels SemuSavda da amoqmedda kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb,
romelic, winamorbedi kanonisagan gansxvavebiT, mniSvnelovnadaa gaumjobesebuli da
saxecvlili. kanoniT gansazRvrulia kulturuli memkvidreobis arealis dadgena da
kulturuli memkvidreobis sareabilitacio arealis infrastruqturis mosakreblis
SemoReba.TPTP
150PTPT amasTan, kanoni aregulirebs Zeglis mesakuTris ufleba-movaleobebs TPTP
151PTPT da
avaldebulebs mas saministrosTan gaaformos xelSekruleba Zeglis movla-patronobaze.
moqmedma kanonma kulturuli memkvidreobis Sesaxeb da SemoRebulma sajarimo
sanqciebma unebarTvo samuSaoebis Sesaxeb TPTP
152PTPT mniSvnelovnad SeaCera Zeglis
mesakuTreebisa da samSeneblo kompaniebis qaosuri da ukanono qmedebebi. ganxorcielda
saqarTvelos kulturuli memkvidreobis Zeglebis masStaburi aRwera-aRricxva moxda
maTi pasportizacia da Seiqmna erTiani sainformacio baza. am etapze saqarTvelos
teritoriaze daaxloebiT 4 500 Zeglia aRricxuli 4 000-mde adgilobrivi da 500-mde
erovnuli mniSvnelobis.
2008 wels Seiqmna sajaro samarTlis iuridiuli piri `kulturuli memkvidreobis
dacvis erovnuli saagento~. TPTP
153PTPT saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis
saministrosa da kulturuli memkvidreobis dacvis erovnul saagentos Soris
gaformebuli xelSekrulebis safuZvelze, kulturuli memkvidreobis Zeglebze
samuSaoebisa da arqeologiuri samuSaoebis nebarTvebis individualuri
administraciul-samarTlebrivi aqtebis gamocemis ufleba gadaeca saagentos.TPTP
154PTPT
saagentom Tavis kompetenciis farglebSi 2009 wlidan 2012 wlis ivnisamde 436 proeqtis
ganxorcielebaze gasca Sesabamisi nebarTva.
istoriuli nagebobis reabilitacia-gamagrebis strategiis SemuSaveba-
ganxorcilebis mizniT 2005 wlidan dafuZnda ramdenime arasamewarmeo, arakomerciuli
TPTP
150PTPT kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb, Tavi VIII, muxli 46.
TPTP
151PTPT kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb, Tavi VI, muxli 30.
TPTP
152PTPT saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi, muxli 88.
TPTP
153PTPT saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 3 noembris #533 brZanebuleba.
TPTP
154PTPT 2008 wlis 30 dekembris #109/1 xelSekruleba.
91
iuridiuli piri: `Zveli qalaqis reabilitaciisa da ganviTarebis fondi~, TPTP
155PTPT `Tbilisis
ganviTarebis fondi~,TPTP
156PTPT `baTumis istoriuli nawilis ganviTarebis fondi~, TPTP
157PTPT `quTaisis
istoriuli nawilis reabilitaciisa da ganviTarebis fondi~. TPTP
158PTPT aseve 2006 wels Seiqmna q.
Tbilisis Zveli Tbilisis gamgeoba, TPTP
159PTPT romelsac safuZvlad daedo Sesabamisi
specialistebisa da eqspertebis mier Tbilisis istoriuli nawilis menejmentis gegmis
strategiul mimarTulebaTa Sesaxeb Seqmnili dokumenti.
2009 wlis 25 seqtembers Tbilisis meriam daiwyo axali proeqti `Zveli Tbilisis
axali sicocxle~, romlis erT-erTi mizania istoriuli ubnebis, sadac mravlad aris
kulturuli memkvidreobis Zegli, reabilitacia. amasTan, samSeneblo biznesSi krizisis
daZlevis mizniT SemuSavda orfaziani programa. programis pirveli fazis (2009-2014
weli) ganxorcielebis mTlianma biujetma 55 000 000 aSS dolari Seadgina da misi
dasrulebis Semdeg 422 ojaxi avariuli saxlidan axal, keTilmowyobil binaSi gadava. TPTP
160PTPT
Zeglebisa da RirsSesaniSnavi adgilebis saerTaSoriso sabWos saqarTvelos
erovnulma komitetma (ICOMOS saqarTvelo) donori organizaciebis daxmarebiT
SeimuSava beTlemis ubnis revitalizaciis gegma (2005-2010 ww.) da daiwyo kompleqsuri
programis ganxorcieleba. Catarda ubnis mosaxleobis sociologiuri kvleva. kvlevis
Sedegebis mixedviT, sxva sakiTxebTan erTad, aRmoCnda, rom Zeglis statusis mqone
Senobis mesakuTreebis umravlesobam arc ki icoda, rom maTi Senoba kulturuli
memkvidreobis Zegls warmoadgenda.TPTP
161PTPT intensiurad Catarda axsna-ganmartebiTi
Sexvedrebi mosaxleobasTan da maTi nawili aqtiurad CaerTo programis ganxorcilebaSi.
ICOMOS saqarTvelom scada mesakuTreebisTvis mcire saojaxo biznesis wamosawyebad,
moeZiebina fondebi, Tumca mosaxleobam uari Tqva am SeTavazebaze. TPTP
162PTPT albaT, Semdgom
etapze, Sesabamisi xelSewyobiT, roca gaizrdeba am ubnebis stumari turistebis
raodenoba, mosaxleoba gadawyvets mcire saojaxo biznesis wamowyebas. ICOMOS
saqarTvelos mier donori organizaciebis daxmarebiT ganxorcielebuli proeqti erT-
erTi magaliTia imisa, Tu rogor unda warimarTos sareabilitacio samuSaoebi.
miuxedavad zemoaRniSnuli reformebisa da mTavrobis mier dafinansebuli
saqarTvelos sxvadasxva qalaqebsa da dabebSi Catarebuli masStaburi sareabilitacio
samuSaoebisa, mainc mZime mdgomareobaSi rCeba danarCeni Zeglebi. rTuli ekonomikuri da
socialuri pirobebis gamo mesakuTreebs ar aqvT saSualeba sakuTari finansuri
SesaZleblobebiT ganaxorcielon maT sakuTrebaSi arsebuli Zeglebis restavracia-
TPTP
155PTPT qalaq Tbilisis mTavrobis 2005 wlis 17 martis #04.03.58 dadgenileba.
TPTP
156PTPT qalaq Tbilisis mTavrobis 2010 wlis 16 ivlisis #20.01.964 dadgenileba.
TPTP
157PTPT q. baTumis meris 2007 wlis 17 seqtembris #1018 brZaneba.
TPTP
158PTPT q. quTaisis meris 2007 wlis 5 seqtembris #1265 brZaneba.
TPTP
159PTPT q. Tbilisis meris 2006 wlis 26 dekembris #7 brZaneba.
TPTP
160PTPT zviad arCuaZe - saerTaSoriso konferencia sazogadoeba da istoriuli garemo. Tbilisi, 20-22
seqtemberi, 2011 weli. TPTP
161PTPT q. Tbilisis beTlemis ubnis mosaxleobis sociologiur-qalaqmSeneblobiTi gamokvlevis
Sedegebi. TPTP
162PTPT nato cincabaZe - saerTaSoriso konferencia sazogadoeba da istoriuli garemo. Tbilisi, 20-
22 seqtemberi, 2011 weli, ICOMOS saqarTvelo.
92
reabilitacia. aseve xSiria SemTxvevebi, rodesac Zegls ramdenime TanamesakuTre hyavs
da isini ver Tanxmdebian erToblivi ZalebiT Zeglis reabilitacia-restavraciis
samuSaoebis Catarebaze. kerZo investiciebis SemTxvevaSi mesakuTreebi cdiloben rac
SeiZleba maRali da xandaxan ararealuri fasi moiTxovon investorisgan, xolo
investorisTvis maT mier moTxovnili Tanxa aramomgebiania Zeglze kanoniT
gaTvaliswinebuli SezRudvebis gamo. aseTi situaciebis daregulirebis erT-erTi
saukeTeso da mniSvnelovani gza mosaxleobasTan aqtiuri TanamSromlobaa. sacxovrebeli
pirobebis gaumjobesebis TvalsazrisiT aucilebelia winaswar moxdes mosaxleobis
problemebis, maTi ganwyobebisa da molodinis Seswavla.
saerTaSoriso gamocdilebis mixedviT, saWiroa mesakuTreebis da sazogadoebis
CarTva reabilitaciis dagegmva-ganxorcielebis procesSi, iqneba es saxelmwifos
mxridan Tanadafinanseba, investiciebi, sagadasaxado SeRavaTebi Tu sxva qmedebebi.
mimdinare sareabilitacio procesebis Sesaxeb informaciis sazogadoebisTvis
miwodeba ufro gamWvirvales da sandos gaxdis fondebis, sainvesticio jgufebisa da
kerZo investorebis muSaobas, radgan maTi saqmianobis Sesaxeb sazogadoebaSi gaCenili
pasuxgaucemeli kiTxvebi safuZvlian Tu usafuZvlo eWvs badebs.TPTP
163PTPT
p r o b l e m i s g a d a W r i s g z e b i
( a l t e r n a t i v e b i )
sanam uSualod alternativebs ganvixilavdeT, unda aRiniSnos, rom miuxedavad
imisa, Tu romel alternativas mivaniWebT upiratesobas problemis gadasaWrelad, erT-
erTi mTavari nabiji sazogadoebrivi cnobierebis gazrda, maTi informireba da
procesebSi uSualo monawileobaa. amis naTeli magaliTia estoneTi, kerZod talini,
sadac mosaxleobis aqtiurad CarTva istoriuli garemos dacvaSi 1975 wlidan daiwyo.
mxolod talinSi 10-ze meti saTemo arasamTavrobo organizaciaa, romlebic awyoben
Sexvedrebs qalaqis mTavrobasTan, monawileoben dagegmvis procesSi. TPTP
164PTPT aqve unda
aRiniSnos, rom turizmi da kulturuli memkvidreoba erTmaneTzea damokidebuli,
magram amasTanave kulturuli memkvidreobis, rogorc mxolod turizmis
ganviTarebisTvis saWiro komponentis ganxilva yovlad dauSvebelia.
ganvixiloT Semdegi alternativebi:
1. `arafris keTeba~. aseTi midgoma problemis gadaWris kuTxiT arc erT
ganviTarebul qveyanas ar aqvs. es is alternativaa, romelsac TiTqmis ar gaaCnia
dadebiTi mxare. Zeglebis fizikuri mdgomareobisa da mesakuTreebis socialur-
TPTP
163PTPT saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis samarTlebrivi mimoxilva: reabilitaciis
procesi fasads miRma _ http://gyla.ge.
TPTP
164PTPT rin alatalu. saerTaSoriso konferencia sazogadoeba da istoriuli garemo, Tbilisi,
ICOMOS saqarTvelo, 2012 weli.
93
ekonomiuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT procesebis TavisTavad dadebiTad
ganviTareba SeuZlebelia.
2. investiciebi. inglisSi 1983 wels daarsda samTavrobo organizacia `English
Heritage~, romelic wamyvani organizaciaa da mTavrobis mrCevelia istoriul garemosTan
dakavSirebul sakiTxebSi. igi pasuxismgebelia turizmis da kulturuli memkvidreobis
ministris winaSe, magram amavdroulad moqmedebs misgan damoukideblad, misi funqciaa
uzrunvelyos inglisis memkvidreobaze saTanado zrunva. sainteresoa organizaciis
kvlevis Sedegebi mis da `National Trust~-is sakuTrebaSi arsebul ZeglebSi
ganxorcielebuli investiciebis Sesaxeb. kvlevis Sedegad aRmoCnda, rom kulturuli
memkvidreobis nagebobebSi 1 girvanqa sterlingis odenobis investiciis ganxorcieleba
qmnis damatebiT 1,60 girvanqa sterlings adgilobriv ekonomikaSi. kulturuli
turizmis Sedegad Seqmnili samuSao adgilebis naxevari zogadad ekonomikaSia
(restornebi, sastumroebi da a.S.) da arasakuTriv memkvidreobis Zeglebze. kulturuli
memkvidreobaSi ganxorcielebuli investicia zrdis biznesis mogebas. TPTP
165PTPT
saqarTveloSi prioritetulia calkeuli ubnebis, maT Soris, kulturuli
memkvidreobis Zeglebis restavraciisas saxelmwifos mxridan investicia da dafinanseba.
rTulia gansazRvra, Tu ra Tanxaa saWiro yvela Zeglis restavraciisTvis.
magaliTisaTvis: 2008 wels `Zveli qalaqis reabilitaciisa da ganviTarebis fondis~ mier
Catarebuli samuSaoebis CamonaTvlis mixedviT, TbilisSi, rusTavelis gamziris # 18, 20,
36 da 40-Si mdebare Senobebis fasadebis kompleqsur rekonstruqcia-restavraciaSi
gaweuli xarji Seadgens 963 000 lars, amasTan, rusTavelis gamziri # 40-s aqvs Zeglis
statusi, xolo amave wlis angariSis mixedviT, erT-erTi Senobis gamagrebis da fasadis
restavraciis saproeqto dokumentaciis Sedgena 42 000 lariT aris gansazRvruli. TPTP
166PTPT am
konkretuli magaliTiT kargad Cans, Tu ramdenad Zviri ujdeba saxelmwifos aseTi
samuSaoebis Catareba. amasTan, mesakuTre, rogorc Zeglis movla-patronobaze kanoniT
gaTvaliswinebuli pasuxismgebeli piri, TiTqmis srulad aris gaTavisuflebuli kanoniT
dakisrebuli pasuxismgeblobisgan. aseve xSiria midgoma `me vafinanseb da amitom me
rasac CavTvli saWirod, imas gavakeTeb~. mesakuTreebi araTanabar pirobebSi arian,
vinaidan yvela Zegli ar xvdeba sainvesticio arealSi.
3. sagadasaxado SeRavaTebi. amerikis SeerTebuli Statebis sistema 1970 wlidan
iTvaliswinebs mniSvnelovan sagadasaxado SeRavaTebs mepatroneebisaTvis im samuSaoebze,
romelic aSS-is istoriul ZeglTa erovnuli reestris Senobebze mimdinareobs.
saqarTveloSi dReisaTvis moqmedebs sagadasaxado SeRavaTi erovnuli
mniSvnelobis Zeglebis mimarT, romelic iTvaliswinebs maTi sareabilitacio samuSaoebis
TPTP
165PTPT danka makkalami. saerTaSoriso konferencia sazogadoeba da istoriuli garemo. Tbilisi,
ICOMOS saqarTvelo, 2012 weli.
TPTP
166PTPT saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis samarTlebrivi mimoxilva: reabilitaciis
procesi fasads miRma _http://www.gyla.ge/attachments/1292_.pdf
94
damatebuli Rirebulebis gadasaxadidan gaTavisuflebas. am SemTxvevaSic mesakuTreebi
Tanabar pirobebSi ar arian, vinaidan erovnuli mniSvnelobis Zeglebi daaxloebiT 500-
mdea, xolo danarCen 4 000-mde Zeglze es SeRavaTi ar vrceldeba. damatebuli
Rirebulebis gadasaxadis ganakveTi 18 procentia, rac, Tu gaviTvaliswinebT
mesakuTreebis ekonomikur mdgomareobas, arcTu didi SeRavaTia. unda aRiniSnos, rom
sagadasaxado SeRavaTebi mniSvnelovani stimuli iqneba Zeglis sivrceSi iseTi kerZo
biznesis ganviTarebisTvis, rogoric aris sastumroebi, kafeebi, restornebi, maRaziebi.
am biznesis damatebuli Rirebulebisa da mogebis gadasaxadebisgan gaTavisufleba met
stimuls miscems mesakuTreebs moiZion partniorebi biznesis wamosawyebad, rac, Tavis
mxriv, turizmis ganviTarebasac Seuwyobs xels.
4. Tanadafinanseba. vilniusSi (litva) moqmedebs Zveli qalaqis aRdgenis
saagento `OTRA~. es saagento yovelwliurad, Tanadafinansebis principiT, mesakuTreebs
dadgenili Tanadafinansebis mopovebis pirobebis da procedurebis safuZvelze
unazRaurebs daxarjuli Tanxis 40-50 procentamde, samuSaoebis kategoriebisa da
masStabebis mixedviT.TPTP
167PTPT
Tanadafinanseba _ es aris saxelmwifosa da mesakuTres Soris urTierTobis da
Tanamonawileobis samarTliani midgoma. Zeglze zrunva mesakuTris kanoniT dakisrebuli
valdebulebaa da Tan saxelmwifos sazrunavicaa. mesakuTre TviTon gansazRvravs, ra
samuSaoebis Catareba surs da sruliad CarTulia restavraciis procesSi. amasTan,
mcirea albaToba, rom sarestavracio samuSaoebi arasworad da kanondarRveviT
Catardes, vinaidan process proeqtirebidan fizikuri samuSaoebis dasrulebamde
saxelmwifo akontrolebs, rogorc Zeglze Casatarebeli samuSaoebis nebarTviT, aseve
xarjTaRricxviT da Sesrulebuli samuSaos xarisxis mixedviT. es mesakuTris mxridan
met pasuxismgeblobas da kanonis srul dacvas ganapirobebs, Tan saxelmwifo biujetidan
gasacemi Tanxa mTlianad prognozirebadi da gamWvirvalea; kerZo investiciebic
gaizrdeba, radgan investors mniSvnelovnad Seumcirdeba xarji sarestavracio
samuSaoebze da amiT mesakuTreebsac miecemaT SesaZlebloba awion TvianTi qonebis
sabazro Rirebuleba. mesakuTreebi Tanabar pirobebSi aRmoCndebian da yvelas miecema
saSualeba isargeblos saxelmwifos TanadafinansebiT. saproeqto dokumentaciis Sedgena
da Sesabamisi dokumentacia xarjebTan aris dakavSirebuli, romelic Tavidan mesakuTrem
unda gaiRos. Tu vilniusis gamocdilebas gaviziarebT, mesakuTre mxolod Sesrulebuli
samuSaos mere iRebs mis mier daxarjuli Tanxis 40-50 procents. Cvens SemTxvevaSi
SesaZlebelia TanadafinansebaSi saxelmwifo Tavidanve CaerTos da mesakuTres ar
dasWirdes sruli xarjebis dafarva saxelmwifos mxridan Tanxis nawilobriv
anazRaurebamde.
am alternativebis safuZvelze SeiZleba Sedges mosalodneli Sedegebis Semdegi
matrica:
TPTP
167PTPT http://www.vsaa.lt/gyventojams_en.htm
95
mosalodneli Sedegebis matrica
kriteriumebi
Sed
egia
noba
(0-3
bal
i)
xarjia
noba
(0-3
bal
i)
sak
anonm
deb
lo
cvl
ileb
ebi
gan
xorcie
leb
adoba
admi
nistrac
iul
i Tva
lsaz
ris
iT
dai
nter
eseb
ul
i mx
aree
bis
Car
Tul
oba
(0
-3 b
ali)
kmay
ofil
ebis
done
(0-3
bal
i)
sam
arTl
iano
ba
(0-3
bal
i)
alternativebi
arafris keTeba 0 0 - + 0 0 0
investiciebi 2 3 - + 1 1 1
sagadasaxado SeRavaTebi
1 1 + + 2 2 3
Tanadafinanseba 3 2 + + 3 3 3
mosalodneli Sedegebis matricis safuZvelze gamoikveTa Tanadafinansebis
alternativis upiratesoba. Tanadafinansebis pirobebSi, investiciebisgan gansxvavebiT,
mcirdeba sabiujeto xarji, mesakuTreebi samarTlian da Tanabar pirobebSi arian da am
alternativis ganxorcieleba ar moiTxovs damatebiT administraciul resurss. maRalia
Sedegianoba, vinaidan Tanadafinansebis pirobebSi mesakuTreebs SeeZlebaT rogorc
TavianTi xarjiT, ise kerZo investoris mozidviT Zeglze sareabilitacio-
sarekonstruqcio samuSaoebis Catareba. Semcirdeba Zeglebis TviTneburi gadakeTeba,
vinaidan mesakuTris interesSi iqneba Zeglze samuSaoebi Caataros kanonis sruli dacviT
da miiRos Sesabamisi Tanadafinanseba. mosalodneli sabiujeto xarji srulad iqneba
prognozirebadi da dasabuTebuli mesakuTris mier warmodgenili xarjTaRricxvis
mixedviT. samarTlianoba da sazogadoebisa da mesakuTreebis procesebSi CarTva
aamaRlebs kmayofilebis dones. aqve unda aRiniSnos, rom sagadasaxado SeRavaTebi
Sedegianobis TvalsazrisiT, yvelaze kargi alternativaa Zeglis sivrceSi kerZo
biznesis gansaviTareblad.
r e k o m e n d a c i e b i
upiratesi alternativis ganxorcieleba moiTxovs Semdegi rekomendaciebis
Sesrulebas:
Catardes mesakuTreebis sociologiuri Seswavla, maTi, rogorc Zeglis
mesakuTreebis problemebis gasarkvevad da, aseve, am alternativis mimarT
maTi damokidebulebis dasadgenad.
96
Camoyalibdes samuSao jgufi, romlis SemadgenlobaSi iqnebian
restavraciis specialistebi, saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis
saministros, aWaris kulturuli memkvidreobis dacvis saagentos,
saqarTvelos kulturuli memkvidreobis dacvis erovnuli saagentosa da q.
Tbilisis meriis warmomadgenlebi. samuSao jgufma, sociologiuri kvlevis
Sedegebis gaTvaliswinebiT, gansazRvros da detalurad Camoayalibos
kulturuli memkvidreobis uZrav Zeglze Casatarebeli samuSaoebis is
CamonaTvali, romlis mixedviTac ganisazRvreba saxelmwifos mier
Tanadafinansebis odenoba Casatarebeli samuSaoebis mixedviT.
ganisazRvros im dokumentaciis CamonaTvali, romelic unda daerTos
saproeqto dokumentacias.
moxdes sazogadoebis informireba samuSao jgufis mier SemuSavebuli
dokumentis Sesaxeb da gaimarTos debatebi aRniSnul sakiTxze. xeli
Seewyos sazogadoebrivi jgufebis Camoyalibebasa da maT aqtiurad CarTvas
mimdinare procesebSi.
saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministrom Zeglis movla-
patronobis Sesaxeb mesakuTreebTan gaformebul xelSekrulebaSi Seitanos
cvlileba, romelSic Caiwereba saxelmwifos mxridan Tanadafinansebis
sargeblobis Sesaxeb da danarTis saxiT axldes is CamonaTvali,
procentuli Tanadafinansebis CvenebiT, riTac SeeZleba isargeblos
mesakuTrem Zeglze sarestavracio-sarekonstruqcio samuSaoebis
Catarebisas.
saqarTvelos kulturuli memkvidreobis erovnulma saagentom
Camoayalibos misi uwyebis TanamSromlebiT, mowveuli eqspertebiT,
sazogadoebrivi an/da arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebiT
dakompleqtebuli sabWo, romelic ganixilavs mesakuTreebis mier
warmodgenil proeqtebs da gauwevs rekomendaciebs maT ganxorcielebas.
SemuSavdes normatiuli da kanonqvemdebare aqtebi, romlebic
gansazRvraven Tanadafinansebis samarTlebriv procedurebs.
am alternativis ganxorcielebasTan erTad SesaZlebelia sazogadoebaSi da
aRmasrulebel xelisuflebaSi daiwyos diskusiebi rogorc sagadasaxado SeRavaTebze
Zeglis sivrceSi mcire da saSualo biznesis ganviTarebis kuTxiT, ise komunalur
gadasaxdelebze SeRavaTebis dawesebaze, romelic kidev erTi stimuli iqneba
mesakuTreebisaTvis Zeglis movla-patronobisa da ganviTarebisaTvis.
97
d a s k v n a
kulturuli memkvidreobis uZravi Zeglebis movla-ganviTarebis ZiriTadi
mimarTulebebis ganxilvis mizani iyo arsebuli mdgomareobis Sefaseba, problemebis
gamokveTa da maTi gadaWris gzebis Zieba.
Tanadafinanseba, rogorc problebis gadaWris saSualeba, mesakuTresa da
saxelmwifos Soris axal urTierTobebs ayalibebs. yvela mesakuTre Tanabari uflebebiT
isargeblebs, Semcirdeba TviTneburi da ukanono samuSaoebi, saxelmwifos mxridan
Tanadafinanseba mesakuTres miscems met stimuls Tavis sakuTrebaSi arsebuli
kulturuli memkvidreobis Zeglze zrunva-gajansaRebisTvis, dafinanseba iqneba
gamWvirvale da prognozirebadi. amasTan, Tanadafinanseba xels ar SeuSlis saxelmwifos,
rom SearCios is prioritetuli ubnebi da Senobebi, romelTa restavraciisTvis
damatebiT investiciebs moiZiebs. alternativebSi moyvanili magaliTebi kulturuli
memkvidreobis mimarT evropuli qveynebisa da amerikis SeerTebuli Statebis politikis
Sesaxeb erTmaneTisgan gansxvavdeba, magram yvelgan mniSvnelovani roli aqvs
sazogadoebriv da sainiciativo jgufebis aqtiur monawileobas procesis nebismier
etapze. amdenad, aseTi jgufebis Camoyalibeba da maTTan aqtiurad TanamSromloba xels
Seuwyobs sazogadoebis cnobierebis amaRlebas da kulturuli memkvidreobis mimarT
jansaRi midgomis Camoyalibebas.
g a m o y e n e b u l i l i t e r a t u r a
1. evropis sabWos CarCokonvencia `sazogadoebisaTvis kulturuli memkvidreobis mniSvnelobis Sesaxeb~. farosi, 2005. 2. kanoni kulturuli memkvidreobis Sesaxeb. 3. saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsi. 4. saqarTvelos prezidentis 2008 wlis 3 noembris # 533 brZanebuleba. 5. qalaq Tbilisis mTavrobis 2005 wlis 17 martis # 04.03.58 dadgenileba. 6. qalaq Tbilisis mTavrobis 2010 wlis 16 ivlisis # 20.01.964 dadgenileba. 7. qalaq baTumis meris 2007 wlis 17 seqtembris # 1018 brZaneba. 8. qalaq quTaisis meris 2007 wlis 5 seqtembris # 1265 brZaneba. 9. qalaq Tbilisis meris 2006 wlis 26 dekembris # 7 brZaneba. 10. saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis samarTlebrivi mimoxilva: reabilitaciis procesis fasads miRma: http://www.gyla.ge/attachments/1292_pdf.
11. saerTaSoriso konferencia _ sazogadoeba da istoriuli garemo. Tbilisi, ICOMOS saqarTvelo, 2012 weli. 12. qalaq Tbilisis beTlemis ubnis mosaxleobis sociologiur-qalaqmSeneblobiTi gamokvlevis Sedegebi.weli? 14. Zveli qalaqis aRdgenis saagento `OTRA~. vilniusi,
http://www.vsaa.lt/gyventojams_en.htm.
98
104
Ekaterine Maisaia
Senior Specialist at Permits and Current Project Coordination Unit
National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia
The Main Trends for the Preservation and Development of
Immovable Cultural Heritage Monuments
S U M M A R Y
The public policy document, The Main Trends for the Preservation and Development of Immovable
Cultural Heritage Monuments, concerns issues of the preservation and development of immovable
cultural heritage monuments. A manifestation of the centuries-old cultural heritage of Georgia is up
to 4,500 remaining monuments of which 500 are of national significance. Although the
preservation of cultural heritage has been one of the priority issues for the State in recent years,
many problems still remain unresolved.
Tourism and the attraction of tourists are very significant for Georgia which, in turn, requires new
approaches to cultural heritage sites: it is necessary to restore, reconstruct and adapt them as well as
regulate the infrastructure of the surrounding areas. Therefore, the government has carried out
large-scale rehabilitation and reconstruction work in various parts of the country which also
encompassed cultural heritage monuments. In addition, funds directly engaged in the work on
rehabilitation projects were created. The work conducted by these funds is analysed in brief in the
research section alongside a highlight of the advantages and disadvantages of their activities and a
discussion of the steps taken in this direction by the government as well as the implemented
legislative changes.
Due to the grave socio-economic conditions prevailing in the country, owners do not have the
financial capabilities to independently carry out the restoration and rehabilitation of monuments in
their possession. Frequently, a monument has several co-owners who are unable to agree upon joint
efforts for its restoration and rehabilitation. In the case of a private investment, the owners attempt
to request the highest—and often unrealistic—price possible from the investor which may prove
unprofitable for the latter due to the legal restrictions imposed upon the monument. In addition, the
level of public awareness and participation in terms of the preservation and development of cultural
heritage is very low.
In determining the problems, we have selected the legal and economic relations between the State
and the monument owner as the most important and identified four alternatives for its resolution.
During the establishment and review of the alternatives, we attempted to examine the international
experience in terms of the preservation and development policy of cultural heritage monuments.
Following the identification, review and analysis of the alternatives, the preferred option—co-
financing—was selected which establishes new legal and economic relations between the State and
the owner. Recommendations for the implementation of this alternative have been developed. It
was requested that the public and the Executive Branch of the government initiate discussions
regarding tax breaks granted for small and medium-sized business development around the cultural
heritage monuments as well as utility tax concessions which will serve as an additional impetus for
the preservation and development of monuments by the owners.
During problem identification, consideration of alternatives and development of recommendations,
considerable attention was paid to public awareness and information as well as the need for its
participation in relevant processes.