Tæ chłc c‚c qu‚ tr×nh cª sø tham gia cæa c‚c b“n li“n quan ...siteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources… · B¶n th¶o xin ý kiÕn b×nh lu¸n

B¶n th¶o xin ý kiÕn b×nh luËn. Th¸ng 4, 2001.

1

Tæ chøc çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cña çc bªn liªn quan trong PRSP Môc lôc I. Më ®Çu A. Çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®èi víi çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia B. Çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia lµ g× ? C. Nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o cho mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia D. Vai trß cña sù tham gia trong çc PRSP E. CÊu tróc cña ch−¬ng II. Çc khu«n khæ cho mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia A. Nh÷ng ph−¬ng ¸n hµnh ®éng cã thÓ tiÕn hµnh B. Çc ®µm ph¸n ban ®Çu gi÷a çc bªn tham gia ®Ó hiÓu qu¸ tr×nh cã sù tham gia ë tÇm vÜ m« C. T¹o mét m«i tr−êng thuËn lîi: çc quyÒn ®èi víi th«ng tin vµ chia sÎ th«ng tin

Tr−êng hîp vÝ dô: H¹ch to¸n x· héi ë Rajasthan Tr−êng hîp vÝ dô: Andhra Pradesh

D. Sù tham gia cña çc nhãm cã liªn quan chÝnh 1. Sù tham gia trong néi bé chÝnh phñ

Tr−êng hîp vÝ dô: ViÖt Nam 2. Sù tham gia cña c«ng d©n ë cÊp quèc gia 3. Sù tham gia cña c«ng d©n ë ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ cña çc nhãm dÔ bÞ tæn th−¬ng vµ nhãm

bÞ g¹t ra ngoµi x· héi Tr−êng hîp vÝ dô: Nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña sù dÔ bÞ tæn th−¬ng vµ bÊt an ë M«ng Cæ

III. Kh¸i qu¸t vÒ çc h¹ng môc: Qu¶n lý qu¸ tr×nh cÊp vÜ m« A. Nh÷ng chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã B. ViÖc x©y dùng vµ c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« C. LËp ng©n s¸ch vµ qu¶n lý chi tiªu c«ng céng D. Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ IV. X©y dùng PRSP t¹m thêi A. Mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia (PAP) lµ g× ? B. Nh÷ng ph−¬ng ¸n chÝnh ®Ó thiÕt kÕ PAP

1. T×m xuÊt ph¸t ®iÓm: ®iÓm l¹i çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia tr−íc ®©y vµ hiÖn nay 2. Ph©n tÝch çc bªn tham gia ®Ó x¸c ®Þnh çc mèi quan t©m cña hä vµ çc lÜnh vùc mµ hä cã

thÓ g©y t¸c ®éng lín nhÊt 3. X¸c ®Þnh møc ®é kh¶ thi cña sù tham gia cho ChiÕn l−îc gi¶m nghÌo

Tr−êng hîp vÝ dô: Ghana dùa vµo çc qu¸ tr×nh hiÖn cã: CDF, SAPRI, Vision 2020. 4. T¹o ra mét PAP cã tÝnh thùc tiÔn

a. Chi phÝ cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia b. LËp thêi gian biÓu thùc tÕ nhÊt c. Thu xÕp vÒ thÓ chÕ cho qu¸ tr×nh cã sù tham gia d. Lùa chän tõ mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n cã sù tham gia


2

• Céng t¸c víi çc bªn cã liªn quan chÝnh ®Ó quyÕt ®Þnh tËp thÓ vÒ çc môc tiªu ®ãi nghÌo vµ çc ho¹t ®éng chung

• X©y dùng hay cñng cè çc qu¸ tr×nh hiÖn cã ®Ó ®iÒu phèi qui tr×nh PRSP • ChuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch gi¸m s¸t cã sù tham gia ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc thùc thi chiÕn

l−îc gi¶m ®ãi nghÌo • Nh÷ng ho¹t ®éng then chèt ®Ó thÓ chÕ hãa çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong n−íc

5. Nh÷ng rñi ro vµ nh÷ng h¹n chÕ cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia 6. Vai trß cña çc nh©n viªn Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ

V. H×nh thµnh mét PRSP ®Çy ®ñ A. Sù tham gia trong çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã

1. Çc PPA ®ãng gãp nh− thÕ nµo cho PRSP ? 2. Çc bµi häc chÝnh

Tr−êng hîp vÝ dô: Çc ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng: Kh¶o s¸t ®o ®¹c tiªu chuÈn sèng Tr−êng hîp vÝ dô: Çc ph−¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh: Çc tr¹m ®o ×nh tr¹ng x· héi Tr−êng hîp vÝ dô: Liªn kÕt PPA vµo PRSP vµ çc chÝnh s¸ch

B. Sù tham gia trong viÖc x©y dùng vµ c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« 1. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ 2. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh

Tr−êng hîp vÝ dô: Ireland C. Sù tham gia trong lËp ng©n s¸ch vµ qu¶n lý chi tiªu c«ng céng

1. Bèi c¶nh cña Ng©n hµng: Tæng kÕt vÒ chi tiªu c«ng céng 2. X©y dùng vµ ph©n tÝch ng©n s¸ch

Tr−êng hîp vÝ dô: Ph©n tÝch ng©n s¸ch cã sù tham gia (Gujarat, Ên §é) Tr−êng hîp vÝ dô: Sù tham gia trong lËp ng©n s¸ch (Porto Alegre, Brazil) Tr−êng hîp vÝ dô: Nh÷ng ng©n s¸ch vÒ giíi

3. Gi¸m s¸t vµ theo dâi viÖc chi tiªu Tr−êng hîp vÝ dô: Sù tham gia trong theo dâi chi tiªu (Uganda)

4. Gi¸m s¸t sù cung øng dÞch vô c«ng Ých Tr−êng hîp vÝ dô: Sù tham gia trong çc thÎ b¸o ço c«ng d©n (Bangalore)

D. Sù tham gia trong gi¸m s¸t çc thµnh qu¶ gi¶m ®ãi nghÌo Tr−êng hîp vÝ dô: Sù tham gia trong gi¸m s¸t viÖc gi¶m ®ãi nghÌo (Uganda)

Çc chó thÝch kü thuËt Lêi c¶m ¬n Ch−¬ng nµy viÕt dùa trªn phiªn b¶n ®−îc phæ biÕn tr−íc ®©y nh−ng ®−îc s¾p xÕp vµ viÕt l¹i nhiÒu. Chóng t«i muèn c¶m ¬n sù ®ãng gãp to lín cña çc t¸c gi¶ phiªn b¶n ®Çu tiªn ®Æc biÖt lµ Kimberley McClean vµ Jim Edgerton. Ch−¬ng nµy ®−îc x©y dùng chñ yÕu do nhãm nghiªn cøu hµnh ®éng Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, gåm çc thµnh viªn: Manisha de Lanerolle, Jenny Yamamoto, Swarnim Wagle, Derick Brinkerhoff, Arthur Goldsmith, Diane LaVoy, Bhuvan Bhatnagar vµ Dan Songco. Xin ®Æc biÖt c¶m ¬n Vidhya Muthuram vÒ nh÷ng nç lùc trong nç lùc thùc hiÖn Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu hµnh ®éng Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ Ch−¬ng nµy. Chóng t«i còng xin ghi nhËn sù ®ãng gãp cña Madalene O�Donnell, Alexandre Marc, Clare Lockhart.


3

Më ®Çu �Sù tham gia lµ mét qu¸ tr×nh, chø kh«ng ph¶i lµ mét sù kiÖn� - Alan Whaites, Tæ chøc TÇm nh×n ThÕ giíi Çc n−íc ch©u Phi chØ cã thÓ thÞnh v−îng nÕu hä lao vµo çc tÇm nh×n vÒ s¶n xuÊt trong n−íc, nh÷ng chiÕn l−îc vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn mµ ®¹i ®a sè d©n cña hä cã thÓ ®ång c¶m víi chóng. - Tæng thèng Isais Afweki cña Eritrea trÝch dÉn trong cuèn �Ai ®Þnh h×nh t−¬ng lai cña quèc gia b¹n� �Cã mét ¸p lùc rÊt lín buéc ph¶i chuyÓn ®éng thËt nhanh: ®ã lµ thÕ giíi nµy thiÕu kiªn nhÉn. Song chóng ta cÇn nhËn thÊy r»ng th−êng cã sù c©n nh¾c gi÷a chuyÓn ®éng nhanh vµ çch tiÕp cËn cã sù tham gia mét çch ch©n thËt mµ ®©y lµ trung t©m cña çch tiÕp cËn míi. NÕu chóng ta thÊt b¹i trong viÖc dµnh ra thêi gian ®Ó më ra qu¸ tr×nh tham gia ®èi víi nh÷ng bªn tham gia ph¸t triÓn kh¸c nhau vµ ®èi víi b¶n th©n nh÷ng ng−êi nghÌo, trong thiÕt kÕ, thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo th× chóng ta cã thÓ chiÕn th¾ng trong mét sè trËn chiÕn tr−íc m¾t, song chóng ta sÏ thÊt b¹i trong cuéc chiÕn l©u dµi nh»m ph¸t triÓn çc thÓ chÕ cã tr¸ch nhiÖm mµ ®©y lµ ®iÒu cèt yÕu trong gi¶m nghÌo ®ãi. Çc b¶n chiÕn l−îc ®−îc dù th¶o t¹i Washington råi sau ®ã ®−îc çc chÝnh phñ ký kÕt d−íi çi tªn cña nh©n d©n cÇn ph¶i lµ mét viÖc lµm cña qu¸ khø�. - James D. Wolfensohn, Chñ tÞch Ng©n hµng ThÕ giíi. A. Sù tham gia lµ g× vµ nã cã thÓ ®ãng vai trß nh− thÕ nµo trong PRSP ? Sù tham gia lµ mét qu¸ tr×nh mµ th«ng qua ®ã çc bªn tham gia g©y ¶nh h−ëng vµ cïng kiÓm so¸t viÖc lËp −u tiªn, lËp chÝnh s¸ch, ph©n bæ nguån lùc vµ tiÕp cËn ®èi víi çc hµng hãa vµ dÞch vô c«ng Ých. Kh«ng cã mét khu«n mÉu chung nµo cho sù tham gia bëi v× nã cã vai trß trong nhiÒu bèi c¶nh vµ çc dù ¸n kh¸c nhau còng nh− cho nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau. Tuy nhiªn, dï chóng ®−îc dïng trong hoµn c¶nh hay nguyªn nh©n nµo th× çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia hay sù cam kÕt cña c«ng d©n trong qui tr×nh chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo còng ®Òu cho phÐp çc quèc gia b¾t ®Çu trao ®æi th«ng tin víi çc bªn tham gia kh¸c vµ tõ ®ã lµm t¨ng tÝnh minh b¹ch cña viÖc ra quyÕt ®Þnh. §Õn l−ît m×nh, ®iÒu nµy sÏ hoµn thiÖn tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh cña chÝnh phñ ®èi víi ng−êi d©n vµ kÕt qu¶ lµ lµm t¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn. §Õn nay, hÇu hÕt çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®Òu ®· ®−îc tiÕn hµnh ë cÊp vi m« hay cÊp dù ¸n vµ ngµy cµng ®æi míi khi çc phu¬ng ph¸p trë nªn cã uy tÝn vµ phøc t¹p h¬n. Tuy nhiªn, ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ cã sù tham gia ë tÇm vÜ m«, cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông çch tiÕp cËn cã sù tham gia ë c¶ cÊp vi m« vµ vÜ m« theo çch bæ sung cho nhau ®Ó cã t¸c ®éng lín nhÊt. C¶ hai çch tiÕp cËn cïng ®ßi hái çc thµnh tè sau ®©y: ��Mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia h−íng vµo kÕt qu¶ ��Mét chiÕn l−îc th«ng tin ®¹i chóng ��Nh÷ng thu xÕp vÒ thÓ chÕ ®a ngµnh, ®a ®èi t−îng cho qu¶n lý nhµ n−íc, bao gåm çc tæ chøc

x· héi vµ ®¹i diÖn cña chÝnh phñ tõ mäi cÊp, mäi ban ngµnh.


4

B»ng çch ®−a sù tham gia vµo víi çc thµnh tè kh¸c cña chiÕn l−îc vµ b»ng çch h−íng vµo kÕt qu¶, çc quèc gia cã thÓ thÓ chÕ hãa çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia vµ çc qu¸ tr×nh b×nh ®¼ng ë cÊp quèc gia, do ®ã cã thÓ dÉn ®Õn çc kÕt qu¶ gi¶m ®ãi nghÌo cã tÝnh bÒn v÷ng h¬n (xem Chó thÝch kü thuËt 1 vÒ sù so s¸nh gi÷a çc çch tiÕp cËn truyÒn thèng víi çch tiÕp cËn cã sù tham gia). S¬ ®å d−íi ®©y minh häa viÖc truyÒn b¸ th«ng tin, ®èi tho¹i, ph©n tÝch tËp thÓ vµ hîp t¸c gi÷a çc bªn tham gia sÏ g©y ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn çc qu¸ tr×nh ë tÇm vÜ m« H×nh 1. S¬ ®å sù tham gia trong çc qu¸ tr×nh cña chÝnh phñ B. Çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®èi víi çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong PRSP, vÝ dô nh− chiÕn l−îc th«ng tin, ®èi tho¹i, cïng ph©n tÝch, hîp t¸c trong thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh vµ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia, sÏ cã hiÖu qu¶ nhÊt khi chóng ®−îc thiÕt kÕ theo kiÓu ®Þnh h−íng vµo kÕt qu¶. KÕt qu¶ cuèi cïng cña mét PRSP kh«ng ph¶i lµ mét b¶n b¸o ço, mµ lµ mét chiÕn l−îc nh»m gi¶m ®ãi nghÌo vµ t¸c ®éng cña nã ®Õn viÖc c¶i thiÖn kÕ sinh nhai cña ng−êi d©n. V× vËy, khi lËp kÕ ho¹ch cho mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia, ®iÒu quan träng cÇn nhí trong ®Çu lµ çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®−îc khëi x−íng vµ nh÷ng s¾p xÕp thÓ chÕ ®Ó hç trî çc çch tiÕp cËn nµy cã thÓ cã mét ¶nh h−ëng l©u dµi ®Õn viÖc lËp vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch.

Çc nhãm tham gia Çc mèi t−¬ng t¸c cã sù tham gia

Çc qu¸ tr×nh cña chÝnh phñ

�� Qu¶ng ®¹i quÇn chóng �� Çc nhãm nghÌo vµ dÔ bÞ

th−¬ng tæn �� Çc tæ chøc x· héi �� Khèi t− nh©n �� ChÝnh phñ �� Quèc héi �� Çc nhµ tµi trî

X©y dùng ChiÕn l−îc Gi¶m nghÌo �� §¸nh gi¸ �� ThiÕt kÕ Thùc hiÖn ChiÕn l−îc Gi¶m nghÌo �� Tæng quan çc ngµnh �� Qui ho¹ch t¹i ®Þa ph−¬ng �� Ph©n bæ nguån lùc �� Thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh Gi¸m s¸t ChiÕn l−îc Gi¶m nghÌo

Çc c¬ chÕ cña sù tham gia

�� Phæ biÕn th«ng tin �� Nghiªn cøu cã sù tham gia, vÝ dô nh− nghiªn cøu vÒ çc quan niÖm

cña ng−êi nghÌo �� Çc cuéc tham kh¶o ý kiÕn - kh«ng chÝnh thøc vµ cã cÊu tróc tr−íc �� H×nh thµnh çc Ban chØ ®¹o vµ çc nhãm lµm viÖc �� KÕt hîp víi çc qu¸ tr×nh chÝnh trÞ �� L«i kÐo sù tham gia cña çc nhµ tµi trî


5

Çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®èi víi sù tham gia ë cÊp vÜ m« sÏ cung cÊp cho çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch nhiÒu ®Çu vµo cô thÓ h¬n cho viÖc ra quyÕt ®Þnh cña hä còng nh− cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch. Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia triÒn miªn, kh«ng giíi h¹n cã nguy c¬ lµ mang tÝnh chung chung, sÏ chØ ®−a ra çc khuyÕn nghÞ m¬ hå vµ kh«ng dÉn tíi sù ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn çc chÝnh s¸ch chèng ®ãi nghÌo. Ng−îc l¹i, çch çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ cho phÐp sù tham gia ®−îc lËp kÕ ho¹ch theo çch mµ tÊt c¶ çc bªn tham gia ®Òu c¶m thÊy m×nh ®−îc tÝnh ®Õn, cã ®−îc quyÒn së h÷u vµ cã thÓ ®−îc trao quyÒn ®Ó g©y ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh. H¬n n÷a, chóng cho phÐp sù tham gia ®−îc dùa vµo néi dung cña PRSP, dùa vµo çc vÊn ®Ò cô thÓ mµ cã ¶nh h−ëng hÇu nh− ngay lËp tøc ®Õn mçi nhãm cña çc bªn tham gia. B¶ng d−íi ®©y (B¶ng 1) ®−a ra mét s¬ ®å ®Ó h×nh dung qu¸ tr×nh thiÕt kÕ mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia, ®i tõ ®Çu vµo sang ®Çu ra, ®Õn víi çc bªn cã liªn quan chÝnh vµ tíi t¸c ®éng. Nã cung cÊp mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n lùa chän cho c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra cho nh÷ng kÕt qu¶ mong muèn lµ t¨ng tÝnh minh b¹ch vµ cã tr¸ch nhiÖm, vµ t¸c ®éng cuèi cïng lµ sù ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vµ çc chÝnh s¸ch vµ çc ho¹t ®éng gi¶m ®ãi nghÌo.


6

B¶ng 1. T¸c ®éng cuèi cïng

�� Ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ vµ çc ChiÕn l−îc vµ Ho¹t ®éng Gi¶o NghÌo

Çc kÕt qu¶ chÝnh

��Çc qu¸ tr×nh cã tr¸ch nhiÖm, minh b¹ch vµ hiÖu qu¶ trong viÖc ra quyÕt

®Þnh vÒ kinh tÕ, ph©n bæ nguån lùc, çc chi tiªu vµ ph©n phèi dÞch vô ��TÝnh c«ng b»ng t¨ng lªn trong çc chÝnh s¸ch, môc tiªu vµ çc kÕt qu¶ ph¸t

triÓn ��TÇm nh×n dµi h¹n vÒ ph¸t triÓn ®−îc chia sÎ gi÷a çc bªn tham gia

Çc ®Çu ra chÝnh ��Çc s¾p xÕp vÒ thÓ chÕ ®a ngµnh cho sù tham gia vµ x©y dùng sù ®ång t©m nhÊt trÝ trong çc qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ cho viÖc h×nh thµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«

��N¨ng lùc thÓ chÕ ®Ó lµm s¸ng tá çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ ng©n s¸ch, ph©n tÝch sè liÖu, t¨ng c−êng trao ®æi th«ng tin vµ çc cuéc tranh luËn c«ng khai t¹i quèc héi, trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin vµ trong x· héi

��X©y dùng çc c¬ chÕ ®µm ph¸n vµ çc qui ®Þnh cña sù tham gia gi÷a çc nhãm tham gia chñ yÕu

��Çc thÎ b¸o ço c«ng d©n mµ chóng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c¶ MTEF vµ PRSP ��X©y dùng çc c¬ chÕ ph¶n håi vµ hÖ thèng gi¸m s¸t cã sù tham gia mµ

chóng cho phÐp ng−êi d©n vµ çc bªn tham gia chÝnh trong chÝnh phñ gi¸m s¸t çc s¸ng kiÕn gi¶m ®ãi nghÌo chñ chèt, çc ho¹t ®éng chung vµ nh÷ng kÕt qu¶ nh− mét phÇn cña viÖc h×nh thµnh vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo

��Lùa chän çc ho¹t ®éng gi¶m ®ãi nghÌo dùa vµo sù hiÓu biÕt tèt h¬n vÒ çc khÝa c¹nh ®a chiÒu cña nghÌo ®ãi vµ çc nguyªn nh©n cña nã, kÓ c¶ tÝnh dÔ bÞ tæn th−¬ng, sù bÊt an toµn vµ viÖc qu¶n lý nhµ n−íc

Çc ®Çu vµo Nh÷ng c¬ chÕ vµ ph−¬ng ph¸p ��ChiÕn l−îc th«ng tin ®¹i chóng (®µi b¸o, website...) ��§¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cã sù tham gia, kÕt hîp çc chØ b¸o ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh

l−îng �� Ph©n tÝch çc bªn tham gia ��Lùa chän çc ho¹t ®éng chèng ®ãi nghÌo cã sù tham gia ®Ó nh»m vµo tÝnh

dÔ bÞ tæn th−¬ng, sù bÊt an toµn vµ viÖc qu¶n lý nhµ n−íc ��Çc héi th¶o quèc gia ��Çc héi th¶o khu vùc/®Þa ph−¬ng ��Çc nhãm träng t©m vµ çc cuéc pháng vÊn ��ThiÕt lËp çc m¹ng l−íi hay sù liªn minh cña çc NGO ��LËp ng©n s¸ch cã sù tham gia vµ theo dâi chi tiªu ��ThiÕt lËp mét ®¬n vÞ gi¸m s¸t hay ®iÒu phèi sù ®ãi nghÌo ��Kh¶o s¸t c«ng d©n vµ çc thÎ b¸o ço �� So¹n th¶o çc PRSP lùa chän hay çc ®Ò ¸n chÝnh s¸ch ��Lµm s¸ng tá vÒ ng©n s¸ch th«ng qua ph©n tÝch ��Çc nhãm lµm viÖc ngµnh cã ®¹i diÖn cña çc bªn tham gia

Çc çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®èi víi viÖc gi¶m ®ãi nghÌo ®· v−ît ra khái khu«n khæ b¶n ChiÕn l−îc ®Ó h−íng tíi viÖc thùc thi thùc thô çc chÝnh s¸ch gi¶m ®ãi nghÌo vµ gi¸m s¸t t¸c ®éng gi¶m ®ãi nghÌo cña çc chÝnh s¸ch ®ã. Çc çch tiÕp cËn nµy khuyÕn khÝch mét çi nh×n l©u dµi vÒ qu¸ tr×nh PRSP vµ cßn cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó gi¸m s¸t çc ®Çu ra tr−íc m¾t.


7

Ch−¬ng nµy sÏ ®−a ra mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n lùa chän vÒ çch thiÕt kÕ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia nh»m thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ gi¶m ®ãi nghÌo cô thÓ. Kh«ng cã mét khu«n mÉu chung nµo cho sù tham gia, ®Æc biÖt lµ ë tÇm vÜ m«. Ng−îc l¹i, cã rÊt nhiÒu lùa chän nÕu nh− ®· cã bèi c¶nh cô thÓ cña quèc gia, xuÊt ph¸t ®iÓm cña nã, nh÷ng g× ®−îc coi lµ kh¶ thi ë quèc gia nµy vµ hy väng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ g×. Ch−¬ng nµy kµ mét c«ng cô häc tËp cho çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong PRS, trong ®ã ®−a ra nh÷ng vÝ dô thùc tiÔn tèt tõ çc bèi c¶nh kh¸c nhau. C. Çc nguyªn t¾c chØ ®¹o cho sù tham gia trong ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo Cã mét sè nguyªn t¾c chØ ®¹o cho sù tham gia mµ chóng sÏ dÉn ®Õn çc qu¸ tr×nh x©y dùng, thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cã tÝnh c«ng b»ng vµ toµn diÖn h¬n. Tr¶i qua thêi gian, ng−êi ta ph¸t hiÖn ra r»ng çc qu¸ tr×nh cã nh÷ng ®Æc tÝnh nh− d−íi ®©y th× cã thÓ ®em l¹i sù tham gia cã hiÖu qu¶. ��§Þnh h−íng kÕt qu¶: Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cho ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cã thÓ

®−îc thiÕt kÕ vµ tiÕn hµnh víi çc kÕt qu¶ cô thÓ trong ®Çu (vÝ dô nh− ®Ó lÊp ®Çy nh÷ng thiÕu hôt th«ng tin quan träng, hoÆc ®Ó l«i kÐo nh÷ng nhãm ng−êi cô thÓ mµ tr−íc ®ã ch−a ®−îc tham gia). §iÒu nµy sÏ mang l¹i nh÷ng th«ng tin cã träng t©m h¬n cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ thùc thi çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo.

��Sù bao gåm: Qu¸ tr×nh PRS sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n nÕu kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm cña mét lo¹t çc ®èi t−îng cã liªn quan, kÓ c¶ nh÷ng ng−êi nghÌo vµ çc nhãm dÔ bÞ th−¬ng tæn, nhÊt lµ phô n÷, ®−îc sö dông vµ çc quan ®iÓm cña hä ®−îc ®−a mét çch hÖ thèng vµo thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc gi¶m ®ãi cña quèc gia.

��TÝnh kh¶ thi: Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cÇn ph¶i dùa cµng nhiÒu cµng tèt vµo çc hÖ thèng chÝnh trÞ vµ qu¶n lý nhµ n−íc hiÖn hµnh.

Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc lµ nh÷ng qu¸ tr×nh cã thÓ thóc ®Èy nh÷ng yÕu tè sau ®©y mµ chóng cã thÓ c¶i thiÖn tÝnh hiÖu lùc cña çc s¸ng kiÕn ph¸t triÓn, gia t¨ng sù tiÕp cËn cña ng−êi nghÌo víi c«ng viÖc lËp chÝnh s¸ch, víi çc nguån lùc, çc s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng céng, vµ c¶i thiÖn sù ph©n bæ cña t¨ng tr−ëng kinh tÕ. T¨ng c−êng çc ®Æc tÝnh sau ®©y trong çc PRSP cã thÓ c¶i thiÖn t¸c ®éng cña chóng ®èi víi nh÷ng nç lùc gi¶m ®ãi nghÌo. ��QuyÒn së h÷u quèc gia: Sù cam kÕt vµ sù l·nh ®¹o cña chÝnh phñ vµ quyÒn së h÷u quèc gia

lµ tèi cÇn thiÕt cho viÖc x©y dùng vµ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. ��Minh b¹ch: TÝnh minh b¹ch cña sù tham gia vµ çc kÕt qu¶ cña nã ë cÊp chÝnh quyÒn trung

−¬ng vµ ®Þa ph−¬ng sÏ t¹o dùng nªn lßng tin, quyÒn së h÷u, vµ sù hç trî gi÷a tÊt c¶ çc bªn tham gia.

��Sù bÒn v÷ng: Çc qu¸ tr×nh tham gia dùa vµo çc c¬ chÕ hiÖn hµnh th× cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®−îc thÓ chÕ hãa vµ bÒn v÷ng h¬n qua thêi gian. T−¬ng tù, viÖc c¶i çch chÝnh s¸ch cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®−îc chÊp nhËn h¬n nÕu chóng ®−îc cung cÊp th«ng tin bëi mét sù hiÓu biÕt chung réng lín vÒ nghÌo ®ãi vµ nh÷ng nguyªn nh©n cña nã.

��Liªn tôc hoµn thiÖn: Qu¸ tr×nh PRS lµ mét qui tr×nh lÆp ®i lÆp l¹i cña sù tham gia, lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn, ®¸nh gi¸ çc môc tiªu vµ chØ tiªu ®· ®Ò ra, vµ sù ph¶n håi. Sù tham gia th−êng xuyªn sÏ ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc hoµn thiÖn liªn tôc çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo.


8

D. Vai trß cña sù tham gia trong çc PRSP S¬ ®å d−íi ®©y cho thÊy qu¸ tr×nh PRSP lÆp ®i lÆp l¹i vµ ®−a ra mét h−íng dÉn vÒ nhiÒu ®iÓm ®Çu vµo cho çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia. S¬ ®å cho thÊy sù tham gia ë çc giai ®o¹n kh¸c nhau cña toµn bé qu¸ tr×nh cã thÓ gióp x©y dùng quyÒn së h÷u chiÕn l−îc nh− thÕ nµo, khiÕn cho nã c«ng b»ng h¬n vµ mang tÝnh ®¹i diÖn h¬n cho lîi Ých cña çc bªn tham gia, lµm t¨ng tÝnh minh b¹ch cña qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch vµ cuèi cïng lµ lµm cho chiÕn l−îc bÒn v÷ng h¬n (Xem Chó thÝch kü thuËt sè 2 vÒ vÝ dô cña Uganda).


9

H×nh 2. Çc giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh PRSP Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cã thÓ gióp ®−îc g×

Giai ®o¹n 1: Ph©n tÝch vµ ChÈn ®o¸n Nghiªn cøu ®Ó hiÓu s©u h¬n vÒ sù nghÌo khã vµ ph¶n ¸nh sù ®a d¹ng vÒ kinh nghiÖm theo giíi, ®é tuæi, d©n téc hay çc nhãm vïng v.v...

Giai ®o¹n 2: H×nh thµnh chiÕn l−îc Ph©n tÝch vÒ t¸c ®éng gi¶m nghÌo cña mét lo¹t çc gi¶i ph¸p chi tiªu c«ng céng. X¸c ®Þnh çc ho¹t ®éng chung mµ sÏ cã t¸c ®éng nhiÒu nhÊt ®Õn sù nghÌo khã.

Giai ®o¹n 3: Th«ng qua Th«ng qua ë cÊp quèc gia, sau ®ã ®−îc çc ñy ban cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ IMF h«ng qua chÝnh thøc . Tíi giai ®o¹n nµy, sÏ cã gi¶m nî vµ/hoÆc çc kho¶n vay −u ®·i

Giai ®o¹n 4: Thùc hiÖn NhÊt trÝ vÒ vai trß vµ nhiÖm vô víi chÝnh phñ vµ çc bªn cung c©p dÞch vô ë cÊp ®Þa ph−¬ng. Gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn. Ph¶n håi ®Ó söa ®æi chiÕn l−îc vµ t¨ng c−êng hiÖu qu¶ cña nã trong t−¬ng lai

Giai ®o¹n 5: §¸nh gi¸ t¸c ®éng §¸nh gi¸ ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo trong qu¸ khø ®Ó rót ra çc bµi häc kinh nghiÖm cho çc phiªn b¶n tiÕp theo.

§¸nh gi¸ nghÌo cã sù tham gia (PPA) cã thÓ bæ sung cho kiÓu thu thËp sè liÖu truyÒn thèng vµ n¾m b¾t ®−îc ®Æc tÝnh ®a chiÒu cña sù nghÌo khã vµ nhu cÇu cña çc nhãm kh¸c nhau

Ph©n tÝch cã sù tham gia vÒ t¸c ®éng ®Õn gi¶m ®ãi nghÌo cña chi tiªu c«ng céng cã thÓ t¹o ra sù hiÓu biÕt s©u s¾c h¬n so víi viÖc chØ ph©n tÝch bëi çc chuyªn gia vµ çc quan chøc

Sù ®µm ph¸n vÒ çc −u tiÕn gi÷a çc bªn cã liªn quan trong n−íc cã thÓ ®−a tíi quyÒn së h÷u réng h¬n vµ sù ®ång t©m nhÊt trÝ lín h¬n

ViÖc quÇn chóng th«ng qua còng rÊt quan träng, ®¹t ®−îc b»ng çch trao ®æi ý kiÕn réng r·i gi÷a çc ®¹i diÖn cö tri vµ ®¹i biÓu khu vùc bá phiÕu cña hä. MÆc dï lµ kh«ng b¾t buéc, song ®©y lµ ®iÒu sèng cßn cho viÖc më réng quyÒn së h÷u vµ lµm cho PRSP thùc sù cã tÝnh tham gia

§µm ph¸n vÒ vai trß vµ tr¸ch nhiÖm víi tæ chøc x· héi cã thÓ gióp t¹o ra çc tiªu chuÈn thèng nhÊt cho sù thùc hiÖn, sù minh b¹ch vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm

Nghiªn cøu cã sù tham gia cã thÓ t¨ng c−êng nhËn thøc cña ng−êi d©n vÒ çc quyÒn cña hä vµ cñng cè çc yªu s¸ch cña ng−êi nghÌo

Gi¸m s¸t cã sù tham gia vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña çc biÖn ph¸p chÝnh s¸ch, viÖc thùc thi dÞch vô c«ng vµ viÖc lËp ng©n s¸ch, cã thÓ gãp phÇn vµo hiÖu lùc vµ sù trao quyÒn cho ng−êi nghÌo

§¸nh gi¸ cã sù tham gia cã thÓ mang ®Õn nh÷ng quan niÖm cña çc bªn tham gia t¹i çc cÊp kh¸c nhau vµ kinh nghiÖm cña hä vÒ chiÕn l−îc.

Ph¶n håi cho giai ®o¹n tiÕp theo


10

E. CÊu tróc cña ch−¬ng Ch−¬ng nµy ®−îc cÊu tróc nh»m cung cÊp mét c«ng cô chØ dÉn thùc hµnh cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong PRSP. Nã cung cÊp mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n lùa chän s½n cã cho çc nhµ thiÕt kÕ vµ nh÷ng ng−êi tham gia vµo lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh sù tham gia ë cÊp vÜ m«. PhÇn ®Çu tiªn sÏ giíi thiÖu mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ sù tham gia vµ cam kÕt d©n sù, çc nguyªn t¾c chØ ®¹o cho viÖc cam kÕt d©n sù vµ mét tæng quan vÒ ch−¬ng nµy cña cuèn s¸ch nguån vÒ PRSP. PhÇn thø hai ®Ò cËp ®Õn viÖc thiÕt lËp mét khu«n khæ ban ®Çu cho sù tham gia. B−íc ®Çu tiªn lµ ®µm ph¸n gi÷a chÝnh quyÒn, héi quÇn chóng vµ çc nh©n viªn cña Ng©n hµng vµ IMF ®Ó lµm s¸ng tá vµ ®Æt ra çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cho sù tham gia vµ vai trß cña nã trong chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. B−íc thø hai lµ t¹o ra mét m«i tr−êng thuËn lîi b»ng çch chia sÎ th«ng tin vµ khuyÕn khÝch ®èi tho¹i. B−íc tó ba lµ khuyÕn khÝch çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong mäi ngµnh then chèt cña x· héi, trong néi bé chÝnh quyÒn ë mäi cÊp vµ thiÕt lËp çc c¬ chÕ kÕt nèi cÊp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, trong çc tæ chøc x· héi ë cÊp quèc gia còng nh− cÊp c¬ së, ®Æc biÖt chó ý tíi çc nhãm ®· bÞ g¹t ra ngoµi lÒ x· héi hay çc nhãm dÔ bÞ th−¬ng tæn nh− phô n÷, thanh thiÕu niªn, ng−êi giµ vµ nh÷ng ng−êi tËt nguyÒn. PhÇn thø ba gióp çc nhµ thiÕt kÕ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia kÕt nèi gi÷a sù tham gia vµo bèi c¶nh cña çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo b»ng çch cung cÊp mét tæng quan vÒ çc h¹ng môc chÝnh cña qui tr×nh cã sù tham gia t¹i tÇm vÜ m«. Tæng quan nµy cung cÊp mét chØ dÉn cho nh÷ng ng−êi tham gia çch chia nhá çc qu¸ tr×nh tham gia ë cÊp vÜ m« thµnh çc phÇn nhá dÔ qu¶n lý h¬n theo çc chøc n¨ng cña PRSP. Nh÷ng h¹ng môc nµy lµ chÈn ®o¸n nghÌo khã, x©y dùng vµ c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, lËp ng©n s¸ch, qu¶n lý çc chi tiªu c«ng céng vµ gi¸m s¸t viÖc cung øng dÞch vô c«ng Ých, vµ cuèi cïng lµ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch ®Õn çc kÕt qu¶ gi¶m ®ãi nghÌo. PhÇn nµy còng ®−a ra mét tãm t¾t vÒ mét sè giíi h¹n vµ trë ng¹i trong çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia. PhÇn thø t−, liªn quan ®Õn çc PRSP t¹m thêi, sÏ gi¶i thÝch vÒ vai trß vµ b¶n chÊt cña kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia vµ m« t¶ mét sè b−íc ®i c¬ b¶n ®Ó thiÕt kÕ kÕ ho¹ch nµy. V× çc PRSP t¹m thêi cã khung thêi gian ng¾n h¬n so víi PRSP ®Çy ®ñ vµ v× nhiÒu quèc gia ®· cã kinh nghiÖm x©y dùng chóng nªn chóng ta cã thÓ cung cÊp nhiÒu vÝ dô vµ bµi häc kinh nghiÖm vÒ phÇn nµy cña qu¸ tr×nh. Dùa vµo çc bµi häc kinh nghiÖm, phÇn nµy sÏ ®−a ra mét lo¹t çc lùa chän ®Ó nh÷ng ng−êi tham gia cã thÓ h×nh thµnh c¶ PRSP lÉn mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®Ó x©y dùng mét qui tr×nh chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo toµn diÖn, thùc tiÔn, cã tÝnh ®¹i diÖn vµ c«ng b»ng. PhÇn thø n¨m ®−a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ vµ chØ ra çch lµm thÕ nµo mµ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cã thÓ ®−îc kÕt hîp vµo bèn h¹ng môc cña PRSP nh− ®−îc nªu ra ë trªn trong c¶ mét qu·ng thêi gian dµi cña mét PRSP ®Çy ®ñ. Cuèi cïng, çc chó thÝch kü thuËt sÏ cung cÊp çc tr−êng hîp nghiªn cøu ®iÓn h×nh ®Ó minh häa çc kinh nghiÖm tèt vÒ qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®ang ngµy cµng nhiÒu vµ cung cÊp mét sè c«ng cô ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia.


11

II. Çc khu«n khæ cho sù tham gia ë cÊp quèc gia: Tæng quan vÒ qu¸ tr×nh A. Nh÷ng ph−¬ng ¸n lùa chän cho viÖc h×nh thµnh mét PRSP Cã nhiÒu çch kh¸c nhau ®Ó lËp kÕ ho¹ch cho mét qu¸ tr×nh x©y dùng chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cã sù tham gia. Tuy nhiªn, kinh nghiÖm gÇn ®©y tõ çc n−íc ®· gîi ý mét sè thµnh tè chung cña çc PRSP. Cã bèn b−íc ®i chÝnh mµ mçi quèc gia nªn thùc hiÖn - chÈn ®o¸n nghÌo khã, ®µm ph¸n, h×nh thµnh PRSP t¹m thêi vµ qu¸ tr×nh PRSP ®Çy ®ñ - dï cã nhiÒu thay ®æi vµ nh÷ng kh¸c biÖt gi÷a çc quèc gia trong tõng b−íc nµy. 1. Çc cuéc ®µm ph¸n gi÷a Ng©n hµng/IMF vµ çc bªn cã liªn quan trong n−íc ®Ó ®¹t tíi

sù hiÓu biÕt chung vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh PRSP cã sù tham gia Tr−íc tiªn, çc bªn tham gia nãi chung ®· tæ chøc mét sè d¹ng ®µm ph¸n, hoÆc chÝnh thøc hoÆc kh«ng chÝnh thøc, ®Ó ®¹t tíi sù hiÓu biÕt chung vÒ ph¹m vi, møc ®é vµ néi dung cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia. Nh×n chung ng−êi ta nhËn thÊy r»ng çc bªn liªn quan kh¸c nhau th× cã quan niÖm kh¸c nhau vÒ sù tham gia, ®ã cã thÓ lµ dßng th«ng tin mét chiÒu tõ ng−êi d©n ®Õn chÝnh quyÒn d−íi d¹ng çc ®¸nh gi¸ vÒ ng−êi h−ëng lîi, hay cã thÓ lµ dßng th«ng tin hai chiÒu víi sù phæ biÕn th«ng tin cña chÝnh phñ ®−îc t¨ng lªn, hay lµ nh÷ng s¾p xÕp cã tÝnh hîp t¸c h¬n cho viÖc ra quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh. Çc quèc gia lùa chon qu¸ tr×nh cã sù tham gia cña hä c¨n cø vµo xuÊt ph¸t ®iÓm vµ çc môc tiªu cña quèc gia cho PRSP. 2. §iÓm l¹i s¬ bé çc sè liÖu vÒ ®ãi nghÌo/tiÕn hµnh chÈn ®o¸n nghÌo khã Thø hai lµ, ®Ó x©y dùng mét chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cã hiÖu qu¶, çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ ng−êi d©n trong x· héi cÇn hiÓu ®−îc b¶n chÊt ®a chiÒu cña sù nghÌo khã t¹i quèc gia cña m×nh. V× thÕ, nhiÒu quèc gia ®· ¸p dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng chÈn ®o¸n s¬ bé vÒ sù nghÌo khã, gåm c¶ çc çch tiÕp cËn ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng. Mét çch tiÕp cËn kÕt hîp c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng cho phÐp çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ çc bªn tham gia cã thÓ ®µo s©u nghiªn cøu çc sè liÖu thèng kª s½n cã ®Ó hiÓu râ çc nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña çc ph−¬ng diÖn phi thu nhËp trong sù nghÌo ®ãi. 3. PRSP t¹m thêi Thø ba lµ ®a sè çc quèc gia ®· t¹o ra çc PRSP t¹m thêi mµ chóng cã ý nghÜa lµ mét con ®−êng dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh PRSP ®Çy ®ñ. Chóng ®−îc xem nh− lµ mét b−íc chuÈn bÞ trong qui tr×nh PRSP, cho phÐp çc quèc gia ®Æt ra çc môc ®Ých vµ môc tiªu cña m×nh còng nh− m« t¶ çc ho¹t ®éng mµ hä muèn tiÕn hµnh ®Ó gi¶i quyÕt chóng. Trong khi t¹i nhiÒu quèc gia PRSP t¹m thêi cßn ®ang lµ dù ®Þnh th× nhiÒu quèc gia kh¸c ®· v−ît ra khái mét con ®−êng ®¬n gi¶n ®Ó tiÕn hµnh çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia nh»m x©y dùng PRSP t¹m thêi vµ b¾t ®Çu qu¸ tr×nh x©y dùng thùc thô çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. Mét lÇn n÷a, viÖc nµy phô thuéc vµo xuÊt ph¸t ®iÓm cña quèc gia vµ møc ®é kh¶ thi cña sù tham gia vµo x©y dùng PRSP. D−íi ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm chung cña mét PRSP t¹m thêi.


12

H×nh thµnh mét KÕ ho¹ch Hµnh ®éng vÒ Sù tham gia (PAP) • T×m ra xuÊt ph¸t ®iÓm cho quèc gia • Ph©n tÝch çc ®èi t−îng cã liªn quan ®Ó xÕp ra çc ®èi t−îng cã nh÷ng quan t©m vµ n¨ng lùc

cô thÓ cho PAP • X¸c ®Þnh møc ®é kh¶ thi cña sù tham gia • T¹o ra mét PAP cã tÝnh thùc tÕ

• X©y dùng çc s¾p xÕp thÓ chÕ cho viÖc ®iÒu phèi qu¸ tr×nh • Chän tõ mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia • LËp ng©n s¸ch cho PRSP • LËp thêi gian biÓu

4. PRSP ®Çy ®ñ B−íc thø t− vµ lµ b−íc cuèi cïng sÏ lµ viÖc h×nh thµnh thùc sù b¶n ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo ®Çy ®ñ. Trong b−íc nµy, çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®−îc tiÕn hµnh, chiÕn l−îc ®−îc so¹n th¶o, çc ch−¬ng tr×nh ®−îc thùc hiÖn vµ t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh PRSP ®Õn gi¶m ®ãi nghÌo ®−îc ®¸nh gi¸. §iÒu tèi quan träng cho qui tr×nh PRSP lµ x¸c ®Þnh ®−îc c¶ môc tiªu tr−íc m¾t vµ l©u dµi cho chiÕn l−îc. Çc môc tiªu l©u dµi sÏ cung cÊp khu«n khæ cho sù gi¶m ®ãi nghÌo, trong khi çc kÕt qu¶ tr−íc m¾t sÏ cung cÊp nÒn t¶ng cho viÖc ®o ®¹c tiÕn ®é vµ cho phÐp nh÷ng söa ®æi trong qui tr×nh PRSP. KÕt qu¶ lµ, viÖc x¸c ®Þnh çc kÕt qu¶ mµ quèc gia ®ang cè g¾ng h−íng tíi còng quan träng kh«ng kÐm qu¸ tr×nh nh»m ®¹t ®−îc çc kÕt qu¶ nµy. Mét khi ®· quyÕt ®Þnh ®−îc çc kÕt qu¶ mong muèn, b−íc tiÕp theo lµ thiÕt lËp thÓ chÕ cho sù tham gia trong khi thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t çc ch−¬ng tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo. Khi çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®· ®−îc thÓ chÕ hãa th× chóng sÏ trë nªn Ýt tèn kÕm h¬n vÒ thêi gian còng nh− nguån lùc vµ cã thÓ ®em l¹i nh÷ng kªnh trao ®æi th«ng tin, ®èi tho¹i vµ hîp t¸c cã hiÖu qu¶. Cuèi cïng, cÇn ph¶i thiÕt lËp çc c¬ chÕ ph¶n håi cho phÐp nh÷ng ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh tham gia sÏ ®−îc ®−a vµo vßng lËp chÝnh s¸ch tiÕp theo vµ khiÕn cho PRSP trë thµnh mét qui tr×nh lÆp ®i lÆp l¹i. B. Çc cuéc ®µm ph¸n ban ®Çu gi÷a çc bªn tham gia vÒ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia ë

tÇm vÜ m« ViÖc b¾t tay vµo qu¸ tr×nh PRSP kÐo theo giai ®o¹n ®µm ph¸n ban ®Çu mµ ®©y lµ qu¸ tr×nh then chèt trong viÖc thiÕt lËp sù cam kÕt cña mäi bªn tham gia. Nã cho phÐp tÊt c¶ çc bªn th¶o luËn vÒ nh÷ng g× hä tin lµ qu¸ tr×nh cã sù tham gia sÏ ®ßi hái, vÒ çch x¸c ®Þnh sù nghÌo khã vµ hä tin t−ëng ra sao vµo ¶nh h−ëng cña sù tham gia ®Õn viÖc gi¶m ®ãi nghÌo. Çc nhËn thøc vÒ nghÌo khã lµ g× lµ ®iÒu cèt yÕu cho viÖc h×nh thµnh nªn mét con ®−êng cã hiÖu qu¶ dÉn ®Õn mét qu¸ tr×nh cã thÓ thùc hiÖn ®−îc. Çc cuéc ®µm ph¸n ban ®Çu cho phÐp çc bªn tham gia vµo PRSP x¸c ®Þnh ph¹m vi cña sù tham gia còng nh− çc môc tiªu cña hä trong viÖc sö dông çc ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia. NÕu viÖc ®Æt môc tiªu nµy ®−îc dïng nh− lµ nÒn t¶ng cho çch tiÕp cËn dùa vµo kÕt qu¶ ®èi víi PRSP th× nã sÏ lµm gia t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia, ®Æc biÖt nÕu c¶ môc tiªu tr−íc m¾t vµ môc tiªu l©u dµi ®Òu ®−îc ®Æt ra. Do çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia tr−íc ®©y ®· tËp trung vµo çc dù ¸n chø kh«ng ph¶i chÝnh s¸ch nªn ®iÒu cÇn thiÕt lµ çc bªn tham gia cïng ®¹t ®−îc hiÓu biÕt chung vÒ sù tham gia ë tÇm vÜ m«, trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch, t¹i çc


13

cuéc häp ban ®Çu vÒ PRSP. ViÖc t¹o ra quyÒn së h÷u quèc gia vÒ chÝnh s¸ch còng lµ ®iÒu cÇn thiÕt. Çc NGO vµ çc tæ chøc x· héi th−êng cã xu h−íng cho r»ng chÝnh phñ dÉn d¾t çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia víi lîi Ých cña m×nh vµ nÆng mµu s¾c hoµi nghi. Sù ®µm ph¸n ban ®Çu cã thÓ ®−a ra mét diÔn ®µn cho viÖc th¶o luËn cëi më vÒ çc kú väng, vai trß, tr¸ch nhiÖm vµ kÕt qu¶ mong ®îi vµ cã thÓ dÉn ®Õn mét ®é tin cËy khëi ®Çu cho qu¸ tr×nh. Paula Donnelly-Roak tr×nh bµy kü h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy trong bµi b¸o s¾p ra cña bµ mang tªn �§−a sù tham gia vµo�. C. T¹o m«i tr−êng thuËn lîi cho sù tham gia: chia sÎ th«ng tin Mét khi çc cuéc ®µm ph¸n ®· ®−îc tiÕn hµnh, cã thÓ khuyÕn khÝch mét m«i tr−êng thuËn lîi trong hÇu hÕt çc bèi c¶nh b»ng çch phæ biÕn th«ng tin vµ thóc ®Èy ®èi tho¹i. Chia sÎ th«ng tin lµ mét thµnh phÇn quan träng cña qu¸ tr×nh cã sù tham gia mµ cã thÓ sö dông nã trong suèt çc giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo ë cÊp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng. Chia sÎ th«ng tin cho phÐp cã ®−îc tÝnh minh b¹ch trong qu¶n lý nhµ n−íc, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong çc ho¹t ®éng vµ chi tiªu c«ng céng, vµ çc cuéc trao ®æi ý kiÕn cã ý nghÜa ®Ó x©y dùng chÝnh s¸ch. Nh÷ng chÝnh phñ nµo th«ng b¸o cµng sím cµng tèt ®Õn çc bªn tham gia kh¸c nhau vÒ qui tr×nh vµ néi dung cña qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch cña m×nh th× hä cã xu h−íng cã tÝn nhiÖm cao h¬n víi çc cö tri cña m×nh. Hä cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh cña m×nh cã hiÖu qu¶ h¬n th«ng qua viÖc x©y dùng lßng tin gi÷a çc bªn tham gia kh¸c nhau, c¶ trong vµ ngoµi chÝnh phñ. ViÖc dÞch çc tµi liÖu sang ng«n ng÷ ®Þa ph−¬ng vµ ph¸t hµnh çc tµi liÖu ®· ®−îc ®¬n gi¶n hãa víi çc th«ng ®iÖp chÝnh cã lÏ lµ ®iÓm träng t©m cña viÖc phæ biÕn th«ng tin, ®Æc biÖt lµ ë ®Þa ph−¬ng. VÝ dô, ë Uganda, mét phiªn b¶n ®¬n gi¶n cña b¶n KÕ ho¹ch Hµnh ®éng Xãa nghÌo ®ãi, mµ v¨n kiÖn nµy cã rÊt nhiÒu néi dung, ®· ®−îc dÞch sang 5 thø tiÕng vµ ®−îc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ph©n ph¸t t¹i çc cuéc héi th¶o vïng vµ çc th«ng ®iÖp chÝnh ®· ®−îc truyÒn ®i qua çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. T¹i nhiÒu n−íc, ng−êi d©n ®«i khi ®· tr«ng cËy vµo luËt ph¸p ®Ó cã ®−îc quyÒn tiÕp cËn víi th«ng tin. VÝ dô d−íi ®©y sÏ chøng minh çc phong trµo quÇn chóng ®· dïng luËt ph¸p nh− thÕ nµo ®Ó c¶i thiÖn tÝnh minh b¹ch.


14

Trong mét vÝ dô kh¸c vÒ viÖc th«ng tin cã thÓ lµ mét c«ng cô m¹nh mÏ nh− thÕ nµo cho çc chÝnh s¸ch së h÷u, nghiªn cøu ®iÓn h×nh d−íi ®©y sÏ chøng minh chÝnh quyÒn cña bang Andhra Pradesh ë Ên §é ®· lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng nh÷ng c¶i çch kh«ng ®−îc nhiÒu ng−êi −a chuéng th«ng qua viÖc thiÕt lËp mét sù së h÷u réng lín cho ch−¬ng tr×nh nghÞ sù tæng thÓ. Hä cã thÓ lµm ®−îc viÖc nµy b»ng çch th«ng b¸o cho ®¹i chóng vÒ lý do vµ nh÷ng ¶nh h−ëng cña çc chÝnh s¸ch nµy, yªu cÇu cã ph¶n håi th−êng xuyªn vµ sau ®ã huy ®éng sù hç trî cña quÇn chóng ®èi víi çc kÕt qu¶, vÝ dô nh− hÖ thèng gi¸o dôc ®−îc c¶i thiÖn v.v...

Khung 1: ChiÕn l−îc phæ biÕn ThÎ B¸o ço cña C«ng d©n Philippin Trong khi ®· cã nhiÒu nç lùc nh»m x©y dùng ThÎ B¸o ço cña C«ng d©n Philippin nh− lµ mét c«ng cô ®Ó ®¶m b¶o c¶i thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, th× còng cÇn tËp trung chó ý vµo h×nh thøc vµ ph−¬ng thøc cña qu¸ tr×nh truyÒn b¸ chóng. Çc cuéc th¶o luËn vÒ thÎ b¸o ço ®· cã c¶ çc nhËn xÐt nhËn ra nhu cÇu ph¶i cã �nhiÒu kiÓu ThÎ B¸o ço kh¸c nhau... tïy theo ®èi t−îng�. VÒ ph−¬ng diÖn nµy, hä chØ ra r»ng �çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch bËn rén cã thÓ chØ cÇn mét tê b¸o ço ng¾n tãm t¾t nh÷ng ph¸t hiÖn chÝnh. Trong khi ®ã, çc chuyªn gia ngµnh cã thÓ ph¶i cã sù ph©n tÝch dµi h¬n... Nh÷ng c«ng d©n b×nh th−êng cã thÓ cã h×nh thøc kh¸c... cã thÓ lµ mét lo¹i cã tÝnh b×nh d©n trong ®ã lµm râ ®iÒu kho¶n dÞch vô vµ cung cÊp cho hä nh÷ng th«ng tin ®¬n gi¶n mµ dùa vµo ®ã hä cã thÓ ñng hé viÖc thi hµnh tèt h¬n cña nh÷ng bªn cung øng dÞch vô�. Trung t©m Çc vÊn ®Ò C«ng ë Bangalore, Ên §é ®· nªu trong ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña m×nh �phæ biÕn th«ng tin, th«ng qua website vµ çc Ên phÈm, ®Ó chia sÎ çc bµi häc kinh nghiÖm�. Nç lùc phæ biÕn th«ng tin cña trung t©m nµy bao gåm: xuÊt b¶n theo quý, xuÊt b¶n çc thÎ b¸o ço, çc nghiªn cøu vµ nh÷ng s¸ng kiÕn ñng hé, çc bµi b¸o trong nh÷ng t¹p chÝ næitiÕng, video, website vµ çc phiªn th¶o luËn c«ng khai. Cã thÓ thÊy râ lµ mét chiÕn l−îc phæ biÕn th«ng tin rµnh m¹ch vµ ®−îc tr×nh bµy râ rµng cÇn ph¶i lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña s¸ng kiÕn ThÎ B¸o ço. CÇn lËp ng©n s¸ch ng−îc dßng ®Ó tõ ®ã çc th«ng tin th« tõ çc bµi tËp v−¬n tíi ®−îc çc ®èi t−îng dù kiÕn mét çch ®óng lóc, cã hÖ thèng vµ râ rµng. Nh− vËy, vÝ dô trong khi viÖc phæ biÕn th«ng tin cÇn ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc th× cã thÓ ®¸ng xem xÐt çc nç lùc phæ biÕn kh¸c cã tÝnh tËp trung h¬n vµo nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh - nh− tr−íc khi bÇu cö, tr−íc khi lËp ng©n s¸ch... ®Ó tèi ®a hãa t¸c ®éng lªn çc qu¸ tr×nh nµy. CÇn quan t©m ®Õn çc ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng thÝch hîp ®Ó cã sù phæ biÕn hiÖu qu¶. Nh− vËy, chiÕn l−îc sÏ tËp trung vµo c¶ çc ®èi t−îng ®äc vµ kh«ng ®äc ë c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ, vµ sÏ sö dông çc ng«n ng÷ ®Þa ph−¬ng. ChiÕn l−îc cã thÓ xem xÐt mét lo¹t çc ph−¬ng tiÖn cã tÝnh bæ sung, cñng cè cho nhau nh−: a. Çc bµi b¸o b. Tranh cæ ®éng/tê r¬i cã h×nh vÏ/tranh biÕm häa c. KÞch d©n gian/çc bµi h¸t/móa rèi d. §µi truyÒn thanh (çc cuéc pháng vÊn...) e. V« tuyÕn truyÒn h×nh f. B¨ng video çc vë kÞch d©n gian... g. Website (n¬i cã çc trung t©m viÔn th«ng) h. B¶n tin hµng quý b»ng tiÕng ®Þa ph−¬ng i. Çc b¸o ço chÝnh thøc h¬n. Nguån: Prasad C. Mohan, Chuyªn gia truyÒn th«ng, Ng©n hµng ThÕ giíi


15

Khung 2. VÝ dô vÒ tr−êng hîp ®iÓn h×nh: Andhra Pradesh ë Ên §é Bèi c¶nh: trong ba n¨m qua, sù l·nh ®¹o chÝnh trÞ t¹i bang Andhra Pradesh ë Ên §é ®· tiÕn hµnh mét sè b−íc ®i h−íng tíi viÖc x©y dùng mét tÇm nh×n cho sù nghiÖp ph¸t triÓn cña bang vµ ®· khëi x−íng nhiÒu qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®Ó tr−ng cÇu ý kiÕn, th¶o luËn vÒ çc −u tiªn víi c«ng d©n vµ phæ biÕn th«ng tin. Çc qu¸ tr×nh nµy lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña qu¸ tr×nh chÝnh trÞ vµ l«i kÐo sù tham gia cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n, çc nhãm vµ çc tæ chøc x· héi, vÝ dô nh− héi phô n÷ ®· ®−îc t¨ng c−êng qua çc ch−¬ng tr×nh chÝnh phñ vµ phi chÝnh phñ kh¸c nhau. Chia sÎ th«ng tin: Thñ hiÕn cña bang, cïng víi nhiÒu ®ång nghiÖp chÝnh trÞ cña «ng, ®· tham gia vµo viÖc tr×nh bµy b¶n TÇm nh×n 2020 víi mét lo¹t çc ®èi t−îng cã liªn quan bao gåm çc thµnh viªn c¬ quan lËp ph¸p cña bang, ®¹i diÖn çc c¬ quan ®Þa ph−¬ng, chÝnh quyÒn trung −¬ng, khèi t− nh©n vµ mét nhãm çc nhµ tµi trî. ViÖc nµy ®· ®¶m b¶o r»ng trong néi bé bang, nhiÒu c«ng d©n vµ çc nhãm chÝnh trÞ ®· ý thøc ®−îc çc vÊn ®Ò ®−îc nªu lªn trong TÇm nh×n 2020. Tuy nhiªn, çc nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®−îc çc kÕt qu¶ dù tÝnh trong TÇm nh×n 2020 lµ rÊt cao vµ ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng lùa chän kinh tÕ cøng r¾n tõ ®ã dÉn ®Õn çc lùa chän vÒ ho¹t ®éng chung mµ d−êng nh− kh«ng ®−îc mäi ng−êi −a chuéng. Cïng thêi ®iÓm, ChÝnh quyÒn bang ®· ban bè nh÷ng c¶i çch c¬ b¶n trong nhiÒu ngµnh bao gåm c¶ n¨ng l−îng. N¨m 1999, çc cuéc bÇu cö quèc héi bang vµ nghÞ viÖn quèc gia ®· ®−îc tæ chøc t¹i Andhra Pradesh. Thñ hiÕn ®· ®i th¨m viÕng kh¾p bang vµ gi¶i thÝch víi nh©n d©n vÒ nh÷ng c¶i çch kinh tÕ. ¤ng ®· b¸o tr−íc cho hä mét çch thµnh thùc r»ng «ng chuÈn bÞ c¾t gi¶m çc kho¶n trî cÊp vµ ®Þnh h−íng l¹i çc chi tiªu cho gi¸o dôc, y tÕ vµ c¬ së h¹ tÇng, vµ yªu cÇu hä ñng hé. Mäi ng−êi ®· bÇu «ng víi mét ®a sè ¸p ®¶o. TiÕn hµnh nh÷ng chän lùa cøng r¾n: Sau çc cuéc bÇu cö, çc chØ tiªu ®−îc ®Æt ra, nh− ®Õn n¨m 2005 mäi trÎ em ®Õn tuæi ®i häc trong bang ®Òu ®−îc ®Õn tr−êng, vµ çc kÕ ho¹ch ®−îc ®Ò ra ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng chØ tiªu nµy. Mét sè môc tiªu tr−íc m¾t ®· ®−îc ®−a ra vµ nh÷ng ng−êi ®i thu thuÕ trong huyÖn ®· ®−îc h−íng dÉn gi¸m s¸t tiÕn ®é hµng th¸ng. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn çc lùa chän vµ sù c©n nh¾c vÒ ho¹t ®éng chung ®−îc tr×nh bµy râ rµng trong mét chiÕn dÞch tranh cö. ChÝnh quyÒn yªu cÇu cã sù ph¶n håi th−êng xuyªn tõ chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ çc tæ chøc céng ®ång ®Ó gi¸m s¸t chÊt l−îng cña viÖc cung øng dÞch vô c«ng, vµ sau ®ã tiÕn hµnh nh÷ng söa ®æi thÝch hîp cho çc ch−¬ng tr×nh phÊt triÓn. Mét héi tù qu¶n, Héi Gi¶m ®ãi nghÌo cña Andha Pradesh, ®· ®−îc thµnh lËp ®Ó gióp ®ì viÖc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo dùa vµo céng ®ång th«ng qua çc nhãm vµ çc tæ chøc céng ®ång. Th«ng qua chiÕn l−îc chia sÎ th«ng tin vµ b»ng çch khuyÕn khÝch ®èi tho¹i, bang Andha Pradesh ®· cã thÓ cã ®−îc sù ñng hé m¹nh mÏ cña quÇn chóng ®èi víi TÇm nh×n ph¸t triÓn cña bang, cã thÓ tiÕn hµnh nh÷ng lùa chän cho çc ho¹t ®éng chung h−íng vµo sù nghÌo ®ãi vµ t¸i ph©n bæ çc nguån lùc cho çc ngµnh x· héi. Nã còng cã thÓ huy ®éng ®−îc nh÷ng nguån lùc quan träng tõ çc nhµ tµi trî song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng vµ còng ®· cè g¾ng thuyÕt phôc ®−îc nh÷ng c«ng ty c«ng nghÖ th«ng tin lín nh− Microsoft vµ Oracle ®Çu t− vµo Andha Pradesh.


16

D. Sù tham gia cña çc nhãm cã liªn quan chÝnh 1. Sù tham gia trong néi bé chÝnh phñ Sù tham gia trong n«i bé chÝnh phñ ë c¶ cÊp trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ sù tham gia cña héi ®ång nh©n d©n, lµ mét thµnh phÇn then chèt cña çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong c«ng t¸c gi¶m nghÌo. Trong nhiÒu tr−êng hîp, hÇu hÕt çc quyÕt ®Þnh ë tÇm chÝnh s¸ch, kÓ c¶ sù ph©n bæ ng©n s¸ch, ®Òu ®−îc thùc hiÖn bëi mét nhãm çc bé then chèt mµ kh«ng cã sù ®ãng gãp cña quèc héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ ®«i khi thËm chÝ kh«ng cã c¶ çc bé ngµnh chuyªn m«n. §a sè çc quèc gia cã c¬ cÊu chÝnh trÞ vµ qu¶n lý nhµ n−íc hiÖn hµnh lµ theo kiÓu më réng tõ c¬ cÊu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®Õn quèc héi. Tuy nhiªn, møc ®é bµn b¹c vµ tranh luËn vÒ çc chiÕn l−îc vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn trong néi bé c¬ cÊu ®ã th× biÕn ®éng ®¸ng kÓ gi÷a çc quèc gia. Nã phô thuéc chñ yÕu vµo tÝnh minh b¹ch cña qu¸ tr×nh qu¶n lý nhµ n−íc. Nh÷ng chiÕn l−îc mµ ®−îc x©y dùng th«ng qua mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia cña çc ban ngµnh kh¸c nhau vµ çc cÊp chÝnh quyÒn kh¸c nhau th× cã xu h−íng ®−îc thÓ chÕ hãa vµ dÉn dÕn viÖc gi¶m ®ãi nghÌo bÒn v÷ng h¬n. Vai trß ngµy cµng t¨ng cña chÝnh quyÒn vïng vµ ®Þa ph−¬ng trong thùc thi çc chÝnh s¸ch quèc gia vµ çc qu¸ tr×nh phi tËp trung hãa còng ®· cho thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i bao gåm c¶ chÝnh quyÒn vïng vµ ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh lËp vµ gi¸m s¸t chÝnh s¸ch. Sù tham gia trong néi bé chÝnh phñ gióp ®¶m b¶o r»ng çc chÝnh quyÒn vïng vµ ®Þa ph−¬ng cã cam kÕt víi çc môc tiªu gi¶m ®ãi nghÌo cña quèc gia. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng v× çc vÞ l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng th−êng cã nhiÒu kinh nghiÖm lµm viÖc víi d©n vµ hay liªn hÖ h¬n víi céng ®ång. V× vËy, sù tham gia trong néi bé chÝnh phñ ®ßi hái liªn kÕt çc qu¸ tr×nh cÊp quèc gia víi çc qu¸ tr×nh cÊp ®Þa ph−¬ng. Çc c¬ chÕ ®Ó liªn kÕt bao gåm: • L«i cuèn sù tham gia cña çc ®¹i biÓu quèc héi vµ thµnh viªn cña c¬ quan lËp ph¸p ®Ó liªn kÕt

chÝnh quyÒn trung −¬ng víi cÊp vïng vµ ®Þa ph−¬ng. VÞ trÝ cña hä cho phÐp hä nãi chuyªn ®−îc víi cö tri cña m×nh vµ mang nh÷ng ®ãng gãp tõ c¬ së ®Õn qu¸ tr×nh x©y dùng cÊp quèc gia.

• Sù tham gia cña chÝnh quyÒn vïng vµ ®Þa ph−¬ng trong çc héi th¶o vïng do chÝnh quyÒn trung −¬ng tæ chøc cã thÓ cung cÊp nh÷ng ®Çu vµo cÊp ®Þa ph−¬ng cho viÖc ®Æt thø tù −u tiªn, x¸c ®Þnh çc lùa chän vÒ ho¹t ®éng chung vµ ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt ®· qua c©n nh¾c cho chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo.

• Ph©n ph¸t tµi liÖu cho çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ tæng hîp çc ph¶n håi b»ng v¨n b¶n, nh− tr−êng hîp söa ®æi cña b¶n KÕ ho¹ch hµnh ®éng Xãa ®ãi nghÌo cña Uganda.

• §¹i diÖn cña çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng t¹i diÔn ®µn quèc gia cã thÓ ®−îc thùc hiÖn th«ng qua çc tæ chøc hay çc m¹ng l−íi b¶o trî çp trung −¬ng.

D−íi ®©y lµ mét thùc tiÔn tèt tõ ViÖt Nam mµ t¹i ®ã chÝnh phñ trung −¬ng ®· tÝch cùc t×m kiÕm nh÷ng ®ãng gãp tõ çc chÝnh quyÒn cÊp tØnh, huyÖn vµ x·.


17

2. Sù tham gia cña c«ng d©n ë cÊp quèc gia Trong çc qu¸ tr×nh quèc gia, vÝ dô nh− thiÕt kÕ ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo, chÝnh phñ nh×n chung ®Òu l«i cuèn sù tham gia cña çc tæ chøc x· héi ë thñ ®« hay çc vïng ®« thÞ lín. Tuy nhiªn, sù tham gia cña ng−êi d©n ë cÊp quèc gia còng cßn cho phÐp chÝnh phñ v−¬n tíi ®−îc çc

Khung 3: Tr−êng hîp ®iÓn h×nh: ViÖt Nam ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cña ViÖt Nam ®ang ®−îc x©y dùng th«ng qua sù tham gia tÝch cùc cñachÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng t¹i cÊp tØnh, huyÖn vµ x·. Nh÷ng ®ãng gãp cña hä ®· ®−îc Nhãm lµm viÖc vÒ§ãi nghÌo ®−a vµo b¶n chiÕn l−îc quèc gia cña ChÝnh phñ vµ mét chiÕn dÞch phæ biÕn th«ng tin ®·®−îc khëi x−íng th«ng qua qu¸ tr×nh chÝnh trÞ hiÖn hµnh. Qu¸ tr×nh nµy cã uy quyÒn lín trong viÖcchøng minh gi¸ trÞ cña sù më ra nh÷ng ®−êng th«ng tin trùc tiÕp víi çc hé nghÌo khi lËp kÕ ho¹chxãa ®ãi nghÌo. §iÒu quan träng lµ qu¸ tr×nh nµy còng cã nghÜa r»ng çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®−îckÕt hîp vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch gi¶m ®ãi nghÌo vµ vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña chÝnhphñ. ë cÊp quèc gia, nhiÖm vô ®iÒu phèi viÖc ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo cã sù tham gia (PPA) lµ cña Ng©n hµngThÕ giíi, ®¹i diÖn cho PWG - mét liªn minh cña 7 bé trong chÝnh phñ vµ 8 nhµ tµi trî vµ tæ chøc phichÝnh phñ ®−îc thµnh lËp ®Ó chØ ®¹o viÖc so¹n th¶o b¶n B¸o ço Ph¸t triÓn cña ViÖt Nam (�TÊn c«ng®ãi nghÌo�) cho cuéc häp cña Nhãm T− vÊn. Trong khi Ng©n hµng chØ muèn ®ãng vai trß hç trî trongnh÷ng tr−êng hîp nh− thÕ nµy, th× trong tr−êng hîp cña ViÖt Nam ®· cã ngo¹i lÖ do sù nhÊt trÝ gi÷açc bªn tham gia. Qu¸ tr×nh nµy cã hai kÕt qu¶. Thø nhÊt, PWG ®· tham gia tÝch cùc vµ ®· rÊt quant©m ®Õn PPA - çc c¬ quan nghiªn cøu ®Òu lµ thµnh viªn cña PWG vµ th«ng b¸o th−êng xuyªn choPWG vÒ tiÕn ®é c«ng viÖc. Thµnh viªn chÝnh phñ cña PWG ®· tham dù çc phiªn häp ph¶n håi cñaPPA ë ®Þa ph−¬ng, mµ t¹i çc phiªn häp nµy cã th¶o luËn vµ tranh c·i vÒ nh÷ng kÕt qu¶ thu ®−îc. T¹içc héi th¶o nµy, mét ®iÒu râ rµng ®èi víi çc quan chøc chÝnh phñ lµ çc vÞ l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng,nh÷ng ng−êi sèng trong ®Þa bµn cña m×nh suèt c¶ cuéc ®êi ®· hoµn toµn chÊp nhËn PPA v× nã ph¶n¶nh ®Çy ®ñ ®êi sèng cña ng−êi nghÌo. Thø hai lµ, do PWG chÞu tr¸ch nhiÖm so¹n b¸o ço TÊn c«ng®ãi nghÌo cho cuéc häp cña Nhãm T− vÊn, çc kÕt qu¶ cña PPA ®· ®−îc ®−a ®Çy ®ñ vµo bµn th¶o luËncña cuéc häp. §iÒu nµy ®· thu hót sù quan t©m cña çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ë cÊp cao nhÊt vµChÝnh phñ ®· yªu cÇu çc nhµ tµi trî tham dù cuéc häp gióp ®ì hä trong viÖc øng dông çc kü thuËtnµy. ë cÊp ®Þa ph−¬ng, mçi mét PPA ®−îc tiÕn hµnh trong mèi quan hÖ hîp t¸c víi chÝnh quyÒn ®Þaph−¬ng. Trong mét sè tr−êng hîp, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ çc çn bé ®Þa ph−¬ng ®−îc huÊn luyÖn vÒ küthuËt cã sù tham gia vµ tham gia vµo viÖc ®µo t¹o. ë çc khu vùc kh¸c, ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng çn bétØnh, huyÖn vµ x· tham gia tÝch cùc vµo giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch vµ ph©n tÝch, song kh«ng trùc tiÕp thamgia c«ng t¸c thùc ®Þa. Tuy nhiªn, trong mäi tr−êng hîp, ®Òu cã nghÜa r»ng chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®·®Æc biÖt quan t©m ®Õn nh÷ng kÕt qu¶ cña PPA vµ ®· yªu cÇu ®−îc hç trî ®Ó kh¸m ph¸ nh÷ng çchthøc ®èi phã víi çc vÊn ®Ò ®· ®−îc nªu ra. T¹i cÊp ®Þa ph−¬ng, sù quan t©m cña chÝnh phñ ®Õn çckÕt qu¶ PPA cã nghÜa r»ng nh÷ng nghiªn cøu nµy thùc sù cã c¬ héi g©y ¶nh h−ëng ®Õn çc quyÕt ®Þnhcã liªn quan ®Õn çc hé gia ®×nh nghÌo. Nh− mét vÝ dô, çc quan chøc ®Þa ph−¬ng ë mét trong çc tØnh nghiªn cøu hiÖn ®ang vËn®éng hËu tr−êng cho nh÷ng gi¶i ph¸p can thiÖp vÒ tµi chÝnh cã tÝnh c¶i tiÕn h¬n vµ bÒn v÷ngh¬n mµ chóng cã thÓ cung cÊp çc dÞch vô phï hîp vãi nhu cÇu cña ng−êi d©n nghÌo dùa trªnc¬ së bÒn v÷ng. Nguån: Caroline Turk, Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam, chuÈn bÞ cho tµi liÖu tæng hîp �Trao ®æi ý kiÕn víing−êi nghÌo�. Tµi liÖu tham kh¶o vÒ PPA ViÖt Nam cã trong Ng©n hµng ThÕ giíi 1999.


18

bªn tham gia réng h¬n vµ khëi x−íng ®èi tho¹i víi nh÷ng nhãm c«ng d©n nhá h¬n nh− héi n«ng d©n, çc hîp t¸c x·, çc nghiÖp ®oµn, phßng th−¬ng m¹i, çc nhãm phô n÷ vµ çc nhãm ®¹i diÖn cho ng−êi nghÌo vµ nh÷ng ng−êi dÔ bÞ th−¬ng tæn th«ng qua çc tæ chøc hay çc m¹ng l−íi NGO. Çc tæ chøc kiÓu héi viªn nµy cã thÓ ho¹t ®éng nh− mét èng dÉn ®Ó v−¬n tíi ®−îc çc ®èi t−îng cã liªn quan t¹i c¬ së. Hä còng cã thÓ ®−a ra mét c¬ chÕ ®Ó t¨ng c−êng trao ®æi th«ng tin vµ x©y dùng sù ®ång t©m nhÊt trÝ vÒ çc nç lùc gi¶m ®ãi nghÌo. Trong PRSP cña Kenya, mét m¹ng l−íi çc NGO ®· tiÕn hµnh mét qu¸ tr×nh PRSP riªng biÖt cã sù tham gia vµ h×nh thµnh nªn mét PRSP thay thÕ. M¹ng l−íi ë Honduras còng ®· lµm t−¬ng tù. Nh÷ng ho¹t ®éng nh− thÕ cho thÊy n¨ng lùc ®· ®−îc x©y dùng rÊt tèt ®Ó l«i cuèn sù tham gia cña çc tæ chøc x· héi vµo qu¸ tr×nh lËp chÝnh s¸ch cÊp quèc gia. Dùa vµo çc qu¸ tr×nh chÝnh trÞ vµ çc s¾p xÕp thÓ chÕ hiÖn hµnh lµ mét yÕu tè then chèt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng çc cuéc t− vÊn cÊp quèc gia. ViÖc nµy bao gåm viÖc dùa vµo çc qu¸ tr×nh song hµnh vÒ chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia nh− UNDAF, TÇm nh×n 2020 vµ CDF. B»ng çch dùa vµo çc qu¸ tr×nh nµy, viÖc häc hái trë nªn cã tÝnh tÝch lòy vµ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cã thÓ trë nªn bÒn v÷ng h¬n vµ ®−îc thÓ chÕ hãa. Ngoµi ra, çc ph©n tÝch chång chÊt tr−íc ®©y, d−íi d¹ng chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã, ®iÓm l¹i t×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch, çc ®¸nh gi¸ x· héi, ph©n tÝch t¸c ®éng, v.v... cã thÓ ®−îc ®−a vµo qu¸ tr×nh hiÖn t¹i ®Ó lµm cho nã thªm v÷ng ch¾c. Mét lîi Ých thªm n÷a cña viÖc tin cËp vµo çc qu¸ tr×nh tr−íc ®©y lµ sù h×nh thµnh çc mèi quan hÖ cã tÝnh hîp t¸c h¬n víi çc nhµ tµi trî. NÕu hä ®· së h÷u mét phÇn cña qu¸ tr×nh, hä sÏ s½n sµng lµm viÖc víi chÝnh phñ h¬n vÒ çc qu¸ tr×nh cÊp quèc gia kh¸c vµ cã thÓ s½n sµng chia sÎ chi phÝ. VÝ dô d−íi ®©y vÒ qu¸ tr×nh PRSP ë Bolivia (xem B¶ng 2) sÏ chøng minh r»ng qu¸ tr×nh cÊp quèc gia cã thÓ ®−îc ®−a vµo çc qu¸ tr×nh cÊp ®Þa ph−¬ng. Chóng cã thÓ dùa vµo çc cuéc häp bµn trßn cña khu vùc vµ thµnh phè vµ x©y dùng sù nhÊt trÝ vÒ çc vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ quan träng trong PRSP. Nã còng cho phÐp ®¹t ®−îc çc kÕt qu¶ chÝnh, kÓ c¶ sù nhÊt trÝ vÒ çc chØ tiªu cho ph©n bæ nguån lùc HIPC vµ viÖc qu¶n lý çc quü nµy. B¶ng 2. Qu¸ tr×nh PRSP cña Bolivia KÕt qu¶ cña cuéc ®èi tho¹i quèc gia ®Çu tiªn • CAS/CDF cñng cè mèi quan hÖ chÝnh phñ - nhµ tµi trî, çc tæ chøc x· héi c¶m thÊy bÞ g¹t ra

ngoµi • §µm ph¸n vÒ sù tham gia cho PRSP • ChÝnh phñ thay ®æi chiÕn l−îc vÒ Qu¸ tr×nh cã sù tham gia

• Tõ tËp trung vµo ngµnh sang tËp trung vµo vïng/®Þa ph−¬ng • Çc tæ chøc x· héi cÊp quèc gia nghi ngê • V× thÕ, 14 qu¸ tr×nh cña tæ chøc x· héi ®· ®i tr−íc cuéc ®èi tho¹i chÝnh phñ

Cuéc ®èi tho¹i quèc gia lÇn thø hai b¾t ®Çu, th¸ng 7 n¨m 2000 • Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù vÒ x· héi (çc cuéc häp bµn trßn cña thµnh phè vµ çc côc vô) • Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù vÒ kinh tÕ (häp vÒ ngµnh vµ çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt) • Ch−¬ng tr×nh nghÞ sù vÒ chÝnh trÞ (çc cuéc th¶o luËn t¹i çc thµnh phè lín) • Bµn trßn quèc gia: KÕt qu¶ cña çc ch−¬ng tr×nh nghÞ sù riªng biÖt ®−îc th¶o luËn vµ thèng

nhÊt.


19

Nh÷ng kÕt qu¶ chÝnh: • Ph©n bæ HIPC theo çc chØ tiªu ®ãi nghÌo • ThiÕt lËp çc c¬ chÕ ®Ó gi¸m s¸t çc nguån kinh phÝ ë mäi cÊp • ThÓ chÕ hãa sù ®èi tho¹i (cø ba n¨m mét lÇn) • KÕ ho¹ch chuyÓn sù ®èi tho¹i thµnh PRSP. 3. Sù tham gia cña c«ng d©n ë ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ cña çc nhãm bÞ g¹t ra ngoµi x· héi Sù tham gia cña c«ng d©n ë ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ sù tham gia cña ng−êi nghÌo vµ nh÷ng ng−êi dÔ bÞ tæn th−¬ng, sÏ c¶i thiÖn chÊt l−îng cña sè liÖu. Do sù tham gia cña c«ng d©n ë cÊp c¬ së cã thÓ ®−a vµo nh÷ng ng−êi khã tiÕp cËn nhÊt, nªn ®iÒu quan träng lµ çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia cña ®Þa ph−¬ng ®−îc c«ng khai, víi nh÷ng th«ng tin râ rµng vÒ chñ ®Ò sÏ ®−îc bµn th¶o, thêi gian vµ ®Þa ®iÓm tæ chøc vµ nh÷ng ai ®−îc mêi ®Õn. NÕu tæ chøc tèt, çc qu¸ tr×nh ë cÊp ®Þa ph−¬ng sÏ mang l¹i mét sè lîi Ých sau: • Nã cung cÊp mét diÔn ®µn cho nh÷ng ng−êi cã liªn quan ë céng ®ång ®−îc ph¸t biÓu çc mèi

quan t©m , çc yªu cÇu vµ nhu cÇu cña hä mµ nh÷ng ®iÒu nµy phôc vô cho çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã.

• Nã cho phÐp gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cô thÓ cña ®Þa ph−¬ng b»ng çch cho phÐp nh÷ng ng−êi ®Þa ph−¬ng x¸c ®Þnh çc −u tiªn cña m×nh, ph©n tÝch nguyªn nh©n cña sù ®ãi nghÌo vµ ®Ò xuÊt çc gi¶i ph¸p kh¶ thi ë ®Þa ph−¬ng.

• Nã ®ì tèn kÐm h¬n so víi çc cuéc héi th¶o ë qui m« lín, cã thÓ tæ chøc trong thêi gian ng¾n h¬n vµ cã thÓ cung cÊp nh÷ng th«ng tin ®Çu vµo cô thÓ h¬n cho viÖc xÕp thø tù −u tiªn, lùa chän çc ho¹t ®éng chung vµ cho viÖc thiÕt kÕ chiÕn l−îc gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸.

• Th«ng qua qu¸ tr×nh cÊp ®Þa ph−¬ng, nã cho phÐp thu thËp ®−îc çc quan ®iÓm phong phó h¬n vµ cã tÝnh ®¹i diÖn h¬n. Çc nhãm th−êng d©n kh«ng chÝnh thøc, çc tæ chøc céng ®ång, nh÷ng ng−êi kh«ng cã ph−¬ng tiÖn ®i l¹i ®Õn nh÷ng cuéc héi th¶o lín, vµ nh÷ng ng−êi th−êng bÞ g¹t ra ngoµi trong çc cuéc th¶o luËn cã tÝnh chÝnh thøc h¬n - tÊt c¶ hä ®Òu cã thÓ tham dù vµo çc qu¸ tr×nh nµy ë ®Þa ph−¬ng.

• Cã lÏ ®iÒu quan träng nhÊt lµ sù tham gia cña d©n ë cÊp ®Þa ph−¬ng ®· th«ng b¸o cho mäi ng−êi biÕt vÒ qu¸ tr×nh, dù ®Þnh cña chÝnh phñ, vµ néi dung cña çc chÝnh s¸ch ®−îc ®Ò xuÊt, mµ nh÷ng ®iÒu nµy cho phÐp hä tham gia ®Çy ®ñ. Nã còng cã thÓ cung cÊp ®éng lùc ®Ó hä tù tæ chøc vµ ®éng viªn hä tr×nh bµy çc mèi quan t©m cña m×nh.

§¹t ®−îc sù tham gia cña ng−êi nghÌo lµ mét c¬ héi tuyÖt vêi ®Ó cã ®−îc nh÷ng ph©n tÝch trùc tiÕp vÒ chÊt l−îng cuéc sèng còng nh− çc −u tiªn, nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i vµ çc c¬ héi cña hä. Nã còng cung cÊp nh÷ng th«ng tin cô thÓ vÒ sù rñi ro vµ tÝnh dÔ bÞ th−¬ng tæn lµ nh÷ng th«ng tin th−êng thiÕu trong çc d÷ liÖu mµ c¨n cø vµo ®ã chÝnh s¸ch ®−îc ban hµnh. ViÖc tham kh¶o ý kiÕn ng−êi nghÌo cã kh¶ n¨ng ®ãng gãp cho ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo theo nh÷ng çch nh− sau: • Nã lµm s©u s¾c h¬n sù hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt cña sù nghÌo ®ãi tõ quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi

nghÌo • Nã lµm gia t¨ng sù hiÓu biÕt vÒ nh÷ng trë ng¹i mµ ng−êi nghÌo ph¶i ®èi mÆt vµ vÒ nh÷ng lÜnh

vùc ®ang cÇn hç trî ngay ®Ó gi¶m bít nh÷ng ¸p lùc hµng ngµy cña hä. • ViÖc tham kh¶o ý kiÕn ng−êi nghÌo cã thÓ t¹o bÇu kh«ng khÝ ®Ó x©y dùng mèi quan hÖ ®èi

t¸c gi÷a çc nhµ lËp chÝnh s¸ch, nh÷ng ng−êi cung øng dÞch vô vµ ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng, nhê


20

®ã ng−êi nghÌo cã thÓ t¨ng c−êng ¶nh h−ëng cña m×nh ®Õn viÖc ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hä.

• Cuèi cïng, kiÓu kÕt nèi vµ ph©n tÝch nµy lµ b−íc ®Çu tiªn cña sù trao quyÒn cho céng ®ång nghÌo khëi x−íng çc qu¸ tr×nh cña chÝnh hä t¹i ®Þa ph−¬ng ®Ó gi¶m ®ãi nghÌo.

Sù tham gia cña c«ng d©n ë cÊp ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ sù tham gia cña ng−êi nghÌo, cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh theo nhãm hay víi tõng ç nh©n, song víi ®iÒu kiÖn lµ qu¸ tr×nh nµy ®¹i diÖn cho céng ®ång. V× vËy, çc qu¸ tr×nh t¹i ®Þa ph−¬ng nãi chung cÇn cã sù gãp mÆt cña çc nhãm phô n÷, ng−êi cao tuæi, thanh thiÕu niªn, ng−êi khuyÕt tËt vµ nh÷ng ng−êi bÞ g¹t ra ngoµi x· héi. (Xem ch−¬ng vÒ Giíi ®Ó cã thªm th«ng tin vÒ çc vÊn ®Ò cña phô n÷). Mét ®iÒu còng rÊt quan träng lµ ph¶i cã nh÷ng çn bé hç trî ®¸ng tin cËy, nh÷ng ng−êi kh«ng chØ dÉn d¾t çc cuéc th¶o luËn mµ cßn tæ chøc çc cuéc héi häp vµ mêi ®¹i biÓu víi t− çch ç nh©n. Nh÷ng kÕt qu¶ chÈn ®o¸n cã sù tham gia vÒ ®ãi nghÌo nh− ®−îc tr×nh bµy trong khung d−íi ®©y sÏ cung cÊp nh÷ng vÝ dô vÒ viÖc sù tham gia cña ng−êi d©n t¹i ®Þa ph−¬ng ®· lµm t¨ng sù hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt ®a chiÒu cña nghÌo ®ãi vµ c¶i thiÖn ®é phong phó cña çc sè liÖu vÒ nghÌo ®ãi nh− thÕ nµo.

Khung 4. Nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh cña nguy c¬ dÔ bÞ tæn th−¬ng vµ sù bÊt an ë M«ng Cæ ®·®−îc ph¸t hiÖn ra th«ng qua çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia �� ë M«ng Cæ, cuéc kh¶o s¸t cã sù tham gia ®Ó ®¸nh gi¸ tiªu chuÈn sèng ®· ph¸t hiÖn ra r»ng kÕ sinh

nhai cña nhiÒu hé gia ®×nh trë nªn rÊt mong manh tr−íc nh÷ng h×nh th¸i phøc t¹p vµ ®an xen lÉnnhau cña sù bÊt an vÒ kinh tÕ, x· héi, tù nhiªn vµ m«i tr−êng. Sù bÊt an toµn vÒ kinh tÕ cã nguån gècchñ yÕu lµ tõ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vµ sù xa çch thÞ tr−êng. M¹ng l−íi an sinh vÉn cßn, çc kho¶nl−¬ng h−u vµ phô cÊp trë thµnh nguån thu nhËp b»ng tiÒn mÆt duy nhÊt cña nhiÒu gia ®×nh, songkhñng ho¶ng trong ngµnh ng©n hµng cã nghÜa lµ trî cÊp, phô cÊp vµ l−¬ng th−êng xuyªn ®Õn chËm,buéc ng−êi d©n ph¶i b¸n bít cña c¶i trong gia ®×nh vµ l©m vµo vßng nî nÇn. Ho¹t ®éng chung vµ ®Çut− ®Ó gi¶m rñi ro trong ch¨n nu«i vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· gi¶m xuèng, vµ sù bÊt an toµn vÒ m«itr−êng - trong khi ch−a bao giê lµ ®iÒu míi mÎ ë M«ng Cæ - ®· cã tÇm quan träng míi, ®Æc biÖt víinh÷ng ai míi lµm quen víi ch¨n nu«i. Nh÷ng ¶nh h−ëng cña çc nguy h¹i tù nhiªn nh− h¹n h¸n,®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt trong mïa ®«ng, ch¸y th¶o nguyªn vµ dÞch chuét ®· trÇm träng h¬n bëi ¸p lùccña sù ch¨n th¶ qu¸ møc ngµy cµng gia t¨ng, do sè ®µn gia sóc ®· t¨ng lªn trong khi ®Êt ch¨n th¶ th×gi¶m xuèng. Xung ®ét vÒ ®Êt ch¨n th¶ trë thµnh c¨n bÖnh trÇm kha t¹i ®Þa ph−¬ng tõ nhiÒu n¨m nay,®Æc biÖt ë vïng Khangai.

�� Sù bÊt an toµn vÒ x· héi n¶y sinh tõ nh÷ng thay ®æi trong quan hÖ hä hµng vµ çc m¹ng l−íi x· héikh¸c. Sù hç trî tõ hä hµng vµ b¹n bÌ ®· tõng lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn, thËm chÝ lµ nguån sinh nhai chñyÕu cña nhiÒu hé gia ®×nh, vµ nã cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ë vïng n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Songnh÷ng n¨m 1990 ®· cho thÊy sù suy yÕu ®i cña mèi quan hÖ hä hµng, vµ n¶y sinh çc h×nh thøc b¸nth−¬ng m¹i cña çc chuyÓn nh−îng trong gia ®×nh. Nhãm dÔ bÞ th−¬ng tæn nhÊt lµ nh÷ng ng−êi n»mngoµi mèi quan hÖ hä hµng vµ çc m¹ng l−íi x· héi kh¸c. NhiÒu hé gia ®×nh rÊt dÔ bÞ bÊt an vÒ mÆttù nhiªn, ®Æc biÖt lµ çc nhãm nghÌo h¬n. ThÊt nghiÖp vµ sù bÊt an toµn vÒ kinh tÕ ®· dÉn ®Õn sù lantrµn cña tÖ n¹n x· héi, l¹m dông r−îu bia, gia t¨ng téi ph¹m (®Æc biÖt trém c¾p), b¹o lùc trong gia®×nh vµ ly h«n, tÊt c¶ ®· t¹o nªn çc vÊn ®Ò cña sù bÊt an toµn vÒ kinh tÕ vµ x· héi.

��Nh÷ng bÊt an nµy t¹o bèi c¶nh trong ®ã çc hé gia ®×nh cã thÓ bÞ ®au ®ín bëi nhiÒu có sèc kh¸cnhau (nh− mÊt viÖc lµm, mÊt gia sóc do thiªn tai, çc thµnh viªn trong gia ®×nh èm ®au hay qua ®êi,mÊt c¾p, chi phÝ cho ®¸m c−íi vµ lÔ héi) vµ bëi çc søc Ðp (nh− nî nÇn, thiÕu tiÒn, chi phÝ cho viÖchäc hµnh vµ ch¨m sãc søc kháe, sè ng−êi ¨n theo cao).

��Nh÷ng sù bÊt an trªn cã thÓ g©y ra qu¸ tr×nh bÇn cïng hãa. Tr¶i qua thêi gian, khi cña c¶i trong gia®×nh ®· bÞ b¸n ®i ®Ó tháa m·n çc nhu cÇu tiªu dïng, çc hé dÔ bÞ th−¬ng tæn sÏ rÊt dÔ bÞ kiÖt quÖ dïchØ tr¶i qua nh÷ng có sèc hay nh÷ng søc Ðp nhá, kh«ng ®¸ng kÓ.

Nguån: B¸o ço dù ¸n §¸nh gi¸ cã sù tham gia vÒ tiªu chuÈn sèng ë M«ng Cæ, Ng©n hµng ThÕ giíi,2000.


21

III. Tæng quan vÒ çc h¹ng môc cña sù tham gia: Qu¶n lý qu¸ tr×nh tÇm vÜ m« A. Nh÷ng chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã H¹ng môc ®Çu tiªn trong qu¸ tr×nh PRSP lµ chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã, mµ nã sÏ cho ta sù hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt ®a chiÒu cña sù nghÌo khã vµ çc nguyªn nh©n cña nã, vµ ng−îc l¹i sù hiÓu biÕt nµy cho phÐp çc quèc gia h×nh thµnh nªn çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cã hiÖu qu¶ h¬n. Sù tham gia trong chÈn ®o¸n nghÌo cho phÐp thu thËp vµ ph©n tÝch çc sè liÖu ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng. Sè liÖu ®Þnh l−îng cung cÊp c¶ nh÷ng sè liÖu ®· ®−îc tËp hîp vµ sè liÖu ch−a ®−îc tËp hîp vÒ sù nghÌo khã mµ chóng sÏ gióp ®Þnh h−íng çc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch lín. Tuy nhiªn, khi kh«ng cã çc sè liÖu ®Þnh tÝnh ®Ó gi¶i thÝch çc vÊn ®Ò cô thÓ vµ ®Ó lÊp ®Çy khiÕm khuyÕt cña çc sè liÖu ®Þnh l−îng, th× chÝnh phñ vµ tæ chøc x· héi sÏ kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc çc vÊn ®Ò cô thÓ trong gi¶m ®ãi nghÌo. Kh«ng cã ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ sù tham gia th× çc th«ng tin nµy sÏ kh«ng thÓ ®−a ra ¸nh s¸ng ®−îc. (Xem ch−¬ng chÈn ®o¸n nghÌo khã ®Ó biÕt thªm th«ng tin cô thÓ vÒ çc ®¸nh gi¸ ®Þnh l−îng truyÒn thèng vÒ nghÌo khã). B. X©y dùng vµ c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« Khi viÖc chÈn ®o¸n nghÌo khã ®· hoµn thµnh, chÝnh phñ sÏ x©y dùng çc chÝnh s¸ch ph¶n ¶nh nh÷ng −u tiªn ®· ®−îc x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò vÒ nghÌo khã. Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã thÓ chia thµnh hai lo¹i: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cã liªn quan ®Õn tû lÖ l·i suÊt, tû lÖ l¹m ph¸t, tû gi¸ hèi ®o¸i v.v...; vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, cã liªn quan ®Õn çc chÝnh s¸ch thuÕ vµ çc chÝnh s¸ch vÒ nguyªn t¾c tµi chÝnh (tr¸i víi viÖc lËp ng©n s¸ch vµ chi tiªu thùc tÕ). Cã mét lÜnh vùc chÝnh s¸ch thø ba mµ cã thÓ cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn khu«n khæ kinh tÕ vÜ m«, ®ã lµ çc chÝnh s¸ch ngµnh, ®Æc biÖt lµ nh÷ng chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn hÖ thèng tµi chÝnh. Çc chÝnh s¸ch ngµnh sÏ lµm râ çc ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh vÒ tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ, vÝ dô nh− viÖc thu vµ chuyÓn doanh thu trong mét sè lÜnh vùc quan t©m cô thÓ trong PRSP. Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh×n chung ®Òu ®−îc ®¸nh gi¸, xem xÐt bëi chÝnh phñ, çc nhµ tµi trî vµ thËm chÝ mét sè CSO vµ NGO v× nã mang tÝnh kü thuËt cao, kh«ng phï hîp cho sù tham gia réng r·i. Tuy nhiªn, kinh nghiÖm gÇn ®©y cho thÊy sù tham gia cña quÇn chóng vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ cã thÓ lµm ®−îc vµ viÖc nµy gióp lo¹i bá mét sè t¸c ®éng kh«ng mong muèn cña çc chÝnh s¸ch nµy, bao gåm nh÷ng chÝnh s¸ch nh− c¾t gi¶m trî gi¸, ®¸nh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, ®Þnh møc l−¬ng, v.v... Cã mét sè nhãm ®¹i diÖn trong x· héi cã thÓ tÝch cùc tham gia vµo ®èi tho¹i víi çc nhµ tµi trî vµ víi chÝnh phñ vÒ çc chÝnh s¸ch thay thÕ, vµ cã mét sè nhãm kh¸c cã thÓ nãi lªn nh÷ng vÊn ®Ò nh− tiÕp tôc c¶i çch chÝnh s¸ch vµ ¸p dông çc biÖn ph¸p nh»m lµm t¨ng tinh thÇn trr¸ch nhiÖm vµ sù minh b¹ch. C. LËp ng©n s¸ch vµ Qu¶n lý chi tiªu c«ng céng Dùa trªn çc chÝnh s¸ch vÜ m« ®· ®−îc x©y dùng, chÝnh phñ sau ®ã sÏ lùa chän çc ho¹t ®éng chung ®Ó thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch nµy. Çc ho¹t ®éng chung sau ®ã sÏ ®−îc ®−a vµo ng©n s¸ch vµ ®−îc ph¶n ¶nh trong hÖ thèng chi tiªu c«ng céng. Nh− vËy, sù tham gia vµo çc quyÕt ®Þnh vÒ ph©n bæ ng©n s¸ch, çc h×nh thøc chi tiªu vµ sù cung øng dÞch vô c«ng lµ xuÊt ph¸t ®iÓm quan träng cho sù tham gia cña ng−êi d©n vµo viÖc lùa chän çc ho¹t ®éng chung. Tuy nhiªn, do ®Æc


22

tÝnh kü thuËt cao cña nã, nªn nhiÒu nhãm c«ng d©n ®· tr¸nh kh«ng tham gia vµo çc qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch, chi tiªu vµ cung øng dÞch vô c«ng. Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng ph¶i nhí trong ®Çu lµ khuyÕn khÝch sù tham gia trong lËp ng©n s¸ch cã nghÜa lµ tiÕng nãi cña ng−êi nghÌo cã träng l−îng h¬n, tÝnh minh b¹ch ®−îc c¶i thiÖn, nh÷ng gi¸m s¸t tõ bªn ngoµi ®èi víi chÝnh phñ ®−îc m¹nh mÏ h¬n vµ cuèi cïng lµ cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc lín h¬n. Nh÷ng s¸ng kiÕn vÒ sù tham gia vµo lËp ng©n s¸ch ®· ®−îc h−íng tãi viÖc g©y ¶nh h−ëng ®Õn ba giai ®o¹n kh¸c nhau cña qu¶n lý chi tiªu c«ng céng (PEM): (i) H×nh thµnh ng©n s¸ch vµ ph©n tÝch: C«ng d©n tham gia vµo viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch

theo çc −u tiªn mµ hä ®· x¸c ®Þnh ®−îc trong khi chÈn ®o¸n nghÌo khã cã sù tham gia, x©y dùng çc ng©n s¸ch thay thÕ hoÆc hä ®¸nh gi¸ nh÷ng çch ph©n bæ dù kiÕn kh¸c nhau so s¸nh víi çc cam kÕt chÝnh s¸ch vµ nh÷ng mèi quan t©m vÒ sù c«ng b»ng ®· ®−îc chÝnh phñ tuyªn bè.

(ii) Gi¸m s¸t vµ theo dâi sù chi tiªu: C«ng d©n theo dâi xem liÖu viÖc chi tiªu c«ng céng cã nhÊt qu¸n víi nh÷ng ph©n bæ ®· ®−îc ghi trong ng©n s¸ch kh«ng vµ hä theo dâi dßng kinh phÝ ®Õn çc c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm ph©n phèi hµng hãa thiÕt yÕu vµ çc dÞch vô x· héi.

(iii) Gi¸m s¸t viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng céng: C«ng d©n gi¸m s¸t chÊt l−îng hµng hãa vµ çc dÞch vô cã t¸c ®éng ®Õn ®êi sèng cña hä, ®Æc biÖt lµ ®Õn ng−êi nghÌo. ViÖc gi¸m s¸t nµy ®−îc ®¸nh gi¸ trong mèi liªn hÖ víi l−îng kinh phÝ ®· tiªu cho çc ch−¬ng tr×nh ®ã.

D. Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ viÖc gi¶m ®ãi nghÌo H¹ng môc cuèi cïng lµ gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia, ®Ó ®¶m b¶o r»ng çc ho¹t ®éng chung, ng©n s¸ch, viÖc chi tiªu vµ cung øng çc dÞch vô c«ng kh«ng chØ ph¶n ¶nh çc −u tiªn vÒ gi¶m ®ãi nghÌo ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong chÈn ®o¸n nghÌo khã, mµ cßn ph¶n ¶nh çc chÝnh s¸ch ®· ®−îc chÝnh phñ x©y dùng. Sù tham gia trong qu¸ tr×nh gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ thøc ®Èy sù minh b¹ch vµ tÝnh chÞu tr¸ch nhiÖm, lµm t¨ng quyÒn së h÷u vµ sù chÊp nhËn cña qu¸ tr×nh h−íng tíi çc môc tiªu gi¶m ®ãi nghÌo. Sù tham gia trong gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh h−íng tíi çc môc tiªu gi¶m ®ãi nghÌo còng cã thÓ thªm vµo sù minh b¹ch vµ lµm t¨ng quyÒn së h÷u quèc gia ®èi víi ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. IV. So¹n th¶o PRSP t¹m thêi vµ KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia A. KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia lµ g× ? KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia (PAP) gióp cho çc quèc gia ®Þnh ra ®−îc con ®−êng cho çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia mµ nh÷ng qu¸ tr×nh nµy sÏ ®−îc thùc hiÖn trong c¶ qui tr×nh x©y dùng PRSP. Sù tham gia vµo lËp kÕ ho¹ch vµ lËp chÝnh s¸ch ë tÇm vÜ m« kÐo theo ba yÕu tè chÝnh lµ: çc nhãm tham gia, çc qu¸ tr×nh trong chÝnh phñ vµ çc ph−¬ng ph¸p hay çch tiÕp cËn cã sù tham gia. Mét KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia sÏ cho thÊy ba yÕu tè nµy liªn hÖ víi nhau nh− thÕ nµo trong qui tr×nh PRS (xem Chó thÝch kü thuËt sè 3 vÒ nh÷ng vÝ dô cña çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia trong çc bèi c¶nh kh¸c nhau). Môc tiªu chÝnh cña PAP lµ: • Dùa vµo çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia hiÖn t¹i, kÓ c¶ çc qu¸ tr×nh chÝnh trÞ hiÖn hµnh, ®Ó thÓ

chÕ hãa çc qu¸ tr×nh cã tÝnh tham gia, tÝnh ®¹i diÖn vµ tÝnh c«ng b»ng


23

• L«i cuèn çc bªn cã liªn quan chñ chèt vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh ®Õn møc kh¶ thi ë quèc gia ®ã

• LËp kÕ ho¹ch xem çc sè liÖu chÈn ®o¸n nghÌo khã vµ çc ph©n tÝch vÒ çc bªn liªn quan sÏ ®Þnh h×nh qu¸ tr×nh cã sù tham gia nh− thÕ nµo

• ThiÕt kÕ mét kÕ ho¹ch vÒ sù tham gia cã cÊu tróc vµ ®Þnh h−íng kÕt qu¶, tõ ®ã çc ®Çu vµo cã sù tham gia sÏ kh«ng bÞ trµn lan vµ khã qu¶n lý

• Nh»m gi¶i quyÕt xem çc xung ®ét tiÒm tµng sÏ ®−îc xö lý nh− thÕ nµo vµ çc quyÕt ®Þnh cã sù c©n nh¾c ®−îc ra ®êi ra sao.

B. Çc Ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ chÝnh cho mét KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia (PAP)

Çc kÕ ho¹ch hµnh ®éngvÒ sù tham gia (PAP) cã nhiÒu d¹ng thøc vµ ®Æc thï kh¸c nhau trong çc bèi c¶nh ®a d¹ng ë çc n−íc PRSP. Tuy nhiªn, hÇu hÕt çc PAP ®Òu cã mét sè ®Æc ®iÓm chung, nh− mét b¶ng tiÕn ®é vµ dù to¸n chi phÝ. Çc ph−¬ng ¸n thiÕt kÕ mét PAP cã thÓ bao gåm tr−íc hÕt lµ viÖc t×m xuÊt ph¸t ®iÓm cho sù tham gia b»ng çch tæng kÕt sù tham gia tr−íc ®©y vµ hiÖn nay ë n−íc së t¹i, còng nh− nghiªn cøu møc ®é kinh nghiÖm cña chÝnh phñ vµ tæ chøc x· héi. Thø hai lµ cã thÓ kÐo theo viÖc x¸c ®Þnh møc tham gia kh¶ thi cã thÓ ®¹t ®−îc øng víi mét xuÊt ph¸t ®iÓm. B−íc thø ba th−êng yªu cÇu lËp kÕ ho¹ch mét PAP thùc tÕ trong ®ã cã c©n nh¾c çc kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh tham gia, thêi gian cho phÐp vµ møc chi phÝ cÇn thiÕt.

B−íc mét: T×m xuÊt ph¸t ®iÓm: Tæng kÕt çc qu¸ tr×nh tham gia tr−íc ®©y

Sù tham gia ë mçi n−íc sÏ lµ kh¸c nhau vµ lÖ thuéc vµo çc c¬ cÊu chÝnh trÞ vµ chÕ ®é qu¶n lý nhµ n−íc hiÖn hµnh, hiÖn tr¹ng çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia, tæ chøc vµ sù tham gia cña çc tæ chøc x· héi vµ cña chÝnh phñ, çc çch tiÕp cËn tham gia tr−íc ®©y ®· ®−îc sö dông trong çc qu¸ tr×nh qu¶n lý cña chÝnh phñ, vµ n¨ng lùc tæ chøc çc qu¸ tr×nh nµy t¹i çc cÊp quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng (Xem Chó thÝch kü thuËt sè 4 vÒ H−íng dÉn ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng cña sù tham gia).

§Ó t×m ®−îc xuÊt ph¸t ®iÓm cña mét quèc gia, ®iÒu quan träng lµ ®¸nh gi¸ ®−îc 4 yÕu tè: çc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quèc gia tr−íc ®©y, çc tæ chøc x· héi, kinh nghiÖm cña chÝnh phñ vÒ sù tham gia vµ n¨ng lùc tæng thÓ cña quãoc gia trong viÖc tiÕn hµnh çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia. Trong b¶ng d−íi ®©y, chóng t«i ®· t¹o ra mét hÖ thèng çc lo¹i h×nh víi ba møc ph©n lo¹i mµ hÇu hÕt çc n−íc cã thÓ ®−îc ph©n lo¹i theo ®ã. Lo¹i A m« t¶ bèn yÕu tè ®Ó t×m xuÊt ph¸t ®iÓm cho mét quèc gia ®· cã çc qu¸ tr×nh ®−îc ph¸t triÓn l©u dµi vµ nhiÒu kinh nghiÖm víi vÊn ®Ò tham gia cña céng ®ång. Lo¹i B m« t¶ mét quèc gia cã mét sè kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh vÒ çch tiÕp cËn cã sù tham gia, nh−ng vÉn cÇn x©y dùng n¨ng lùc ë møc ®é nµo ®ã. Lo¹i C m« t¶ mét quèc gia cã kinh nghiÖm h¹n chÕ vÒ sù tham gia vµ tÝch lòy ®−îc rÊt Ýt kiÕn thøc vÒ çc qu¸ tr×nh trong n−íc. Lo¹i quèc gia nµy cÇn ®−îc h−íng dÉn vµ x©y dùng n¨ng lùc nhiÒu h¬n, ®Æc biÖt lµ ®Ó x©y dùng së h÷u quèc gia.

MÆc dï çc møc ph©n lo¹i nµy cã thÓ kh«ng ®−a ra mét thang ®Æc biÖt khíp víi mét quèc gia cô thÓ, song nã vÉn cung cÊp mét h−íng dÉn chung gióp çc n−íc quyÕt ®Þnh xuÊt ph¸t ®iÓm cña m×nh vµ møc ®é tham gia kh¶ thi ë trong n−íc hä.


24

B¶ng 3 Quèc gia lo¹i A Quèc gia lo¹i B Quèc gia lo¹i C

1. Çc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quèc gia

TÝnh së h÷u cña quèc gia ®èi víi çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia/gi¶m ®ãi nghÌo (PRS, TÇm nh×n Quèc gia vÒ Ph¸t triÓn, CDF) cho Ýt nhÊt lµ nhiÒu n¨m

TÝnh së h÷u quèc gia lµ h¹n chÕ vµ/ hoÆc ph¸t triÓn h¹n chÕ vµ/hoÆc thùc hiÖn chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia nh»m vµo ®ãi nghÌo trong vßng h¬n 1-2 n¨m qua

Mét chiÕn l−îc ph¸t triÓn hoÆc chiÕn l−îc gi¶m nghÌo do quèc gia së h÷u ®−îc ph¸t triÓn mét çch h¹n chÕ. Çc qu¸ tr×nh theo ®Þnh h−íng cña bªn tµi trî cã thÓ ®· chi phèi tõ tr−íc.

2. Çc tæ chøc x· héi

Çc tæ chøc x· héi vµ c¬ cÊu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cã tån t¹i vµ tham gia vµo çc qu¸ tr×nh vµ viÖc thùc hiÖn cña chÝnh phñ

Tån t¹i mét vµi nhãm tæ chøc x· héi, vµ viÖc tham gia cña hä vµo çc qu¸ tr×nh cña chÝnh phñ lµ h¹n chÕ

Tæ chøc x· héi rÊt h¹n hÑp

3. Sù tham gia

• Cã sù tham gia réng r·i cña çc bªn liªn quan trªn quy m« quèc gia

• Sù tham gia vµo çc qu¸ tr×nh quèc gia - vÝ dô, lËp −u tiªn, chiÕn l−îc ph¸t triÓn, lËp nh©n s¸ch vµ ph©n bæ nguån lùc

• Sù tham gia kh¶ dÜ vµo çc chÈn ®o¸n nghÌo khã/hÖ thèng gi¸m s¸t

• Cã sù tham gia h¹n chÕ cña çc nhãm liªn quan vµo çc qu¸ tr×nh ®èi tho¹i tÇm quèc gia

• Sù tham gia nµy x¶y ra trong çc lÜnh vùc träng yÕu - VÝ dô, mét sè ngµnh hoÆc xung quanh vÊn ®Ò t¸i thiÕt quèc gia.

Cã sù tham gia h¹n chÕ vµo çc hÖ thèng gi¸m s¸t/ dù ®o¸n n¹n nghÌo khæ víi viÖc sö dông ch¾c ch¾n çc sè liÖu ®Þnh tÝnh

• Cã rÊt Ýt kinh nghiÖm vÒ sù tham gia gi÷a chÝnh phñ vµ çc tæ chøc quÇn chóng

• Cã sù tham gia rÊt h¹n chÕ vµo çc chÈn ®o¸n nghÌo khã vµ çc hÖ thèng gi¸m s¸t/ Ýt cã hay Ýt sö dông çc sè liÖu ®Þnh tÝnh

4. N¨ng lùc tæ chøc çc qu¸ tr×nh tham gia

• Cã n¨ng lùc tÇm quèc gia

• Cã mét sè n¨ng lùc ë çc cÊp ®Þa ph−¬ng nh−ng Ýt ®−îc sö dông

• Cã tån t¹i n¨ng lùc tÇm quèc gia nh−ng kh«ng ®−îc sö dông

• N¨ng lùc ®Þa ph−¬ng h¹n chÕ

• N¨ng lùc tÇm quèc gia lµ h¹n hÑp

B−íc hai: Ph©n tÝch çc bªn liªn quan

Mét b−íc quan träng kh¸c trong viÖc x¸c ®Þnh møc ®é tham gia kh¶ thi trong viÖc tiÕn hµnh mét ph©n tÝch vÒ çc bªn liªn quan sÏ kh«ng chØ x¸c ®Þnh bªn liªn quan chñ chèt lµ n¬i sÏ bÞ t¸c ®éng ¶nh h−ëng bëi Quy ho¹ch chiÕn l−îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo (PRSP), mµ cßn khíp nèi çc bªn liªn quan víi çc qu¸ tr×nh trong ®ã hä cã thÓ tham gia vµo çc qu¸ tr×nh tham gia cã chñ ®Ých h¬n. Nãi chung, mét ph©n tÝch vÒ çc bªn liªn quan sÏ bao gåm bèn b−íc sau:

• nhËn d¹ng çc bªn liªn quan kh¸c nhau, bao gåm c¶ nh÷ng ng−êi th−êng bÞ lo¹i trõ hoÆc kh«ng ®−îc ®¹i diÖn

• x¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò ®ang ¶nh h−ëng tíi hä nhiÒu nhÊt (vÊn ®Ò n−íc, viÖc lµm, b¹o lùc, vv.)

• khuyÕn nghÞ nh÷ng chñ ®Ò nµo mµ çc bªn liªn quan kh¸c nhau cã thÓ ®Ò cËp tíi vµ ®Ò cËp tíi theo h×nh thøc nµo (çc héi th¶o, çc nhãm môc tiªu, çc buæi pháng vÊn)


25

• lùa chän mét nhãm ®¹i diÖn cña çc bªn liªn quan tham gia trong PAP (Xem Chó thÝch kü thuËt sè 5 vÒ h−íng dÉn tiÕn hµnh phÐp ph©n tÝch çc bªn liªn quan)

Çc vÝ dô vÒ çc nhãm liªn quan chÝnh bao gåm:

• Qu¶ng ®¹i quÇn chóng, ®Æc biÖt lµ ng−êi nghÌo vµ çc nhãm dÏ bÞ th−¬ng tæn, nh− çc nhãm thanh niªn, ng−êi tµn tËt, phô n÷ (Xem ch−¬ng vÒ giíi)

• ChÝnh phñ - çc c«ng chøc vµ ®¹i diÖn ®−îc bÇu cña hä t¹i çc bé trung −¬ng, çc bé chuyªn ngµnh, çc c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, NghÞ viÖn, Néi çc vµ Quèc héi

• Çc tæ chøc x· héi d©n sù (CSOs) - çc m¹ng l−íi, çc tæ chøc phi chÝnh phñ (NGOs), çc tæ chøc trªn c¬ së céng ®ång (CBOs), çc liªn ®oµn vµ hiÖp héi th−¬ng m¹i, çc c¬ quan hµn l©m vµ çc nhãm nghiªn cøu

• Khu vùc t− nh©n - Çc nhãm chãp bu ®¹i diÖn cho çc çc nhãm trong khu«n khæ khu vùc t− nh©n, çc hiÖp héi nghÒ nghiÖp

• Çc nhµ tµi trî - sù tham gia cña nhµ tµi trî vµo qui tr×nh ChiÕm l−îc gi¶m ®ãi nghÌo lµ chñ ®¹o ®èi víi viÖc ®iÒu phèi çc nç lùc, chia sÎ chi phÝ, vµ ®¹t ®−îc sù së h÷u chung ®èi víi PRS vµ t¹o ra n¨ng lùc tæng hoµ gi÷a çc träng t©m vµ çc kü n¨ng cña çc nhµ tµi trî kh¸c nhau

Çc vÊn ®Ò nh»m b¶o ®¶m sù tham gia hiÖu qu¶ cña çc bªn liªn quan vµo çc qu¸ tr×nh tÇm quèc gia lµ:

• TÝnh hîp ph¸p: çc nhãm ®−îc ®¨ng ký, ®−îc c«ng chóng thõa nhËn vµ ho¹t ®éng mét çch hiÖu qu¶ theo çc môc tiªu ®· ®−îc c«ng bè

• TÝnh ®¹i diÖn: nhãm ph¶n ¸nh çc mèi quan t©m vµ nhu cÇu cña cö tri cña m×nh

• N¨ng lùc: nhãm cã çc n¨ng lùc tæ chøc vµ ph©n tÝch cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn çc môc tiªu, vµ nhãm cã kh¶ n¨ng khíp nèi çc nhu cÇu vµ mèi quan t©m cña nhãm, vµ cã kh¶ n¨ng ®¹i diÖn cho çc thµnh viªn cña nhãm t¹i çc cuéc ®èi tho¹i ®a bªn.

Khung 5. Tãm t¾t mét Ph©n tÝch vÒ çc bªn liªn quan ë Albani

ChÝnh phñ Quèc gia. C¬ cÊu chÝnh phñ ë Albani tËp quyÒn cao vµ thiÕu mét dÞch vô d©n sù l©u dµi. TÊt c¶ çc nh©n viªn cÊp bé ®Òu lµ ng−êi ®−îc bæ nhiÖm vÒ mÆt chÝnh trÞ, còng nh− çc nh©n viªn t¹i çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. KÕt qu¶ lµ, khi chÝnh phñ thay ®æi th× çc nh©n viªn còng bÞ thay ®æi theo. Víi c¬ cÊu nh− vËy, ®iÒu rÊt quan träng lµ nhËn ®−îc hµng lo¹t hç trî cña chÝnh phñ cho phÐp tiÕp tôc qu¸ tr×nh PRS. NÕu thay ®æi x¶y ra ë mét bé, çc c¬ quan chÝnh phñ kh¸c cã thÓ t¹o ra sù æn ®Þnh cho qu¸ tr×nh. Bëi vËy, xÐt çc bªn liªn quan thuéc chÝnh phñ, ®iÒu thiÕt yÕu lµ nhËn ®−îc hç trî réng r·i cho qu¸ tr×nh PRS t¹i tÊt c¶ çc cÊp trong chÝnh phñ.

Çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. ë tÊt c¶ çc cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng vµ cÊp huyÖn, cã mét sè ý kiÕn kh¸c biÖt gi÷a nh÷ng ng−êi Albani vÒ viÖc liÖu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng cã ®−îc sù tin cËy cña çc céng ®ång hay kh«ng. Çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng hiÖn kh«ng cã tù chñ nhiÒu l¾m nh−ng l¹i ®i ®Çu trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cña d©n chóng. Nh− vËy, hä ph¶i ®èi mÆt víi hÇu hÕt nh÷ng chØ trÝch trùc tiÕp nhÊt tõ çc céng ®ång. Hai hiÖp héi chñ chèt cña nhµ n−íc cã thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh tham gia t¹i cÊp ®Þa ph−¬ng lµ HiÖp héi çc ThÞ tr−ëng vµ HiÖp héi çc X· tr−ëng.

Çc tæ chøc x· héi cã tæ chøc. ë Albani, mét trong nh÷ng bªn tham gia quan träng nhÊt trong n−íc lµ çc tæ chøc quèc tÕ, bao gåm çc nhµ tµi trî song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng, çc tæ chøc tõ thiÖn nh− Soros Foundation, çc c¬ quan viÖn trî quèc tÕ nh− Liªn Hîp quèc, çc Tæ chøc Phi chÝnh phñ (NGOs) quèc tÕ, nh− Oxfam vµ Care International.


26

Çc (NGOs) trong n−íc ®ãng mét vai trß ngµy cµng t¨ng trong bèi c¶nh ph¸t triÓn ë Albani. Trong khi cã rÊt nhiÒu NGO cã danh tiÕng vÒ ho¹t ®éng tèt, th× còng cã lý do ®Ó thËn träng víi mét sè tæ chøc NGO kh¸c. Çc NGO th−êng ®−îc c«ng chóng Albani nh×n nhËn nh− mét çch ®Ó nh÷ng ng−êi cã t¸c ®éng chi phèi vµ cã nhiÒu mèi quan hÖ kiÕm sèng víi møc thu nhËp quèc tÕ cao h¬n h¼n møc thu nhËp trong n−íc. §Ó hç trî cho quan ®iÓm nµy, cã nhiÒu bé tr−ëng vµ thø tr−ëng tr−íc ®©y hiÖn lµ gi¸m ®èc cña nhiÒu tæ chøc NGO. §ång thêi, çc NGO th−êng ®Æt t¹i Tirana víi çc chi nh¸nh r¶i kh¾p çc thµnh phè cÊp hai kh¸c. Cho tíi nay, d−êng nh− cã rÊt Ýt tæ chøc NGO cã trô së ë n«ng th«n hay lµng x· còng nh− çc tæ chøc x· héi ®−îc biÕt tíi mét çch réng r·i.

Ng−êi nghÌo vµ nh÷ng ng−êi dÔ bÞ th−¬ng tæn. Bèn nhãm dÔ bÞ th−¬ng tæn nhÊt ë Albani lµ phô n÷, thanh thiÕu niªn, ng−êi giµ vµ ng−êi di d©n tù do ®Õn çc ®« thÞ. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c biÖt vÒ vÞ thÕ cña phô n÷ ë Albani. D−íi chÕ ®é céng s¶n, phô n÷ ®· ®−îc giµnh cho nhiÒu c¬ héi h¬n vÒ gi¸o dôc vµ th¨ng tiÕn nghÒ nghiÖp. Tuy nhiªn, kÓ tõ khi qu¸ ®é, mét sè ho¹t ®éng ®· trë l¹i çc çch thøc qu¶n lý truyÒn thèng, lµm gi¶m bít nhiÒu c¬ héi cho mét sè phô n÷, ®Æc biÖt lµ ë çc vïng n«ng th«n. Cã hai nhãm d−êng nh− bÞ nguy c¬ nhiÒu nhÊt: ®ã lµ nh÷ng ng−êi mÑ ®éc th©n vµ nh÷ng ng−êi phô n÷ bÞ ®e däa ph¶i theo nghÒ m¹i d©m. NhiÒu phô n÷ vïng n«ng th«n thiÕu ®−îc gi¸o dôc vÒ nh÷ng ph−¬ng tiÖn phßng tr¸nh thai ®¬n gi¶n vµ rÊt dÔ bÞ tæn th−¬ng khi ph¶i chÞu vÕt nh¬ do sinh con ngoµi gi¸ thó. Mét sè phô n÷ cho dï ®· cã gia ®×nh còng m¾c nguy c¬ nµy, khi nh÷ng ng−êi chång ph¶i di c− ®i lao ®éng ë n−íc ngoµi vµ bá l¹i hä kh«ng n¬i n−¬ng tùa. Trong nh÷ng tr−êng hîp kh¸c, cã nhiÒu b»ng chøng cho thÊy phô n÷ trÎ ®ang bÞ Ðp buéc ph¶i lµm m¹i d©m c¶ ë Albani vµ ë n−íc ngoµi. Hä ®−îc høa hÑn cã c«ng ¨n viÖc lµm hoÆc høa hÑn c−íi vµ ®· bÞ dån tíi nh÷ng t×nh tr¹ng ph¶i tho¶ hiÖp hoÆc bÞ nguy hiÓm.

Thanh thiÕu niªn d−êng nh− ngµy cµng ph¶i chÞu nhiÒu nguy c¬ vÒ b¹o lùc vµ sö dông ma tuý víi tØ lÖ bá häc −íc tÝnh kh¸ cao, çc møc thu nhËp thÊp, çc c¬ héi kiÕm viÖc lµm ngµy cµng Ýt h¬n vµ çc ¸p lùc x· héi ngµy cµng t¨ng. TØ lÖ trÎ em bÞ bá r¬i d−êng nh− còng t¨ng kh¸ cao, ®Æc biÖt lµ trÎ em nhá tuæi cã çc vÊn ®Ò vÒ søc kháe vµ bÞ tµn tËt. Trong ®iÒu kiÖn çc dÞch vô x· héi cña chÝnh phñ cßn yÕu kÐm, trÎ em cã rÊt Ýt c¬ héi ®−îc nhËn mét nÒn gi¸o dôc tèt hoÆc çc c¬ héi viÖc lµm trong t−¬ng lai.

Nh÷ng ng−êi giµ còng cã nguy c¬ bÞ nghÌo khæ kh¸ cao. Khi viÖc di c− trong n−íc vµ ra n−íc ngoµi ngµy cµng t¨ng, ng−êi giµ th−êng bÞ bá l¹i phÝa sau ®Ó tù lo liÖu cho m×nh ë çc vïng n«ng th«n xa x«i hÎo l¸nh kh«ng cã c¬ së h¹ tÇng còng nh− çc dÞch vô x· héi. Khi çc m¹ng l−íi an sinh x· héi do nhµ n−íc cÊp kinh phÝ bÞ ph¸ huû hÆc kh«ng cßn ho¹t ®éng, th× ng−êi giµ th−êng bÞ bá l¹i víi møc thu nhËp tèi thiÓu.

Nh÷ng ng−êi ®Þnh c− bÊt hîp ph¸p còng phÇn nµo bÞ khã kh¨n bëi v× hç trî x· héi vµ çc m¹ng l−íi an sinh x· héi ho¹t ®éng rÊt yÕu ë Albani vµ phóc lîi th× th−êng ®Õn víi nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi cÇn nhÊt. Trong thËp kû qua, di c− trong n−íc tõ çc vïng n«ng th«n miÒn nói nghÌo ra çc trung t©m ®« thÞ ®· cã mét t¸c ®éng m¹nh lªn toµn thÓ d©n chóng. NhiÒu ng−êi trong sè nµy ®· chuyÓn ®Õn c− tró kh«ng cã ®¨ng ký t¹i çc vïng xung quanh thµnh phè. KÕt qu¶ lµ, hä kh«ng ®−îc h−ëng c¶ nh÷ng dÞch vô h¹ tÇng c¬ b¶n nh− cÊp n−íc, tho¸t n−íc, ®iÖn, do ®ã t¹o ra mét sè nguy c¬ cho søc kháe ë mét sè vïng. Hä còng kh«ng ®−îc h−ëng çc dÞch vô y tÕ hay ch¨m sãc søc kháe. Th−êng th× trÎ em kh«ng ®−îc ®Õn tr−êng. Vµ, bëi v× nh÷ng d©n di c− kh«ng ®¨ng ký nµy sèng trong çc lÒu t¹m, nªn hä kh«ng cã ®Þa chØ ®Ó hç trî x· héi cã thÓ ®−îc chuyÓn ®Õn cho hä.

Khu vùc t− nh©n. Trong khi çc doanh nghiÖp nhá lµ rÊt thÞnh ®¹t ë Albani, nh÷ng doanh nghiÖp lín h¬n vµ çc h·ng n−íc ngoµi d−êng nh− kh«ng ®¹t ®−îc mét chç ®øng xøng ®¸ng trong nÒn kinh tÕ. HÇu hÕt tù t¹o viÖc lµm ®¹t ®−îc th«ng qua nÒn n«ng nghiÖp n¨ng suÊt thÊp. Gi¸m ®èc mét c¬ quan nghiªn cøu c¶m gi¸c r»ng kÓ tõ khi c¬ cÊu h×nh chãp sôp ®æ, nhiÒu doanh nh©n tiÒm n¨ng ®· trë nªn ng¹i m¹o hiÓm vµ kh«ng d¸m thùc hiÖn çc s¸ng kiÕn më réng kinh doanh v× sî thÊt b¹i. Còng cã mét Phßng Th−¬ng m¹i ë Tirana víi çc chi nh¸nh v¨n phßng ë çc thµnh phè cÊp II. §©y lµ nguån th«ng tin rÊt tèt cho çc doanh nghiÖp ®Þa ph−¬ng. Céng ®ång trÝ thøc. D−êng nh− cã kh¸ nhiÒu c¬ quan nghiªn cøu cã danh tiÕng ë Tirana, bao gåm ViÖn Nghiªn cøu §−¬ng ®¹i vµ Trung t©m Nghiªn cøu Kinh tÕ Albani. Tuy nhiªn, tr−êng §¹i häc Tæng hîp d−êng nh− kh«ng ph¶i lµ mét c¬ quan ®¸ng kÓ trong nghiªn cøu vµ çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn. Cã çc ý kiÕn kh¸c nhau vÒ hiÖu qu¶ lµm viÖc víi çc khoa cña tr−êng ®¹i häc. Tuy nhiªn, nhiÒu ng−êi gîi ý sö dông sinh viªn ®Ó tiÕn hµnh çc nghiªn cøu t¹i hiÖn tr−êng vµ nghiªn cøu vÒ çc qu¸ tr×nh tham gia.


27

Th«ng tin ®¹i chóng. Nh÷ng ng−êi ®−îc pháng vÊn cã nh÷ng çch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ th«ng tin ®¹i chóng. Trong khi çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· bao qu¸t kh¸ tèt nhiÒu sù kiÖn ë Albani, th× nhiÒu h·ng th«ng tÊn (çc ®µi truyÒn h×nh, çc toµ b¸o) d−êng nh− lµ do nhµ n−íc hoÆc do çc h·ng n−íc ngoµi së h÷u. KÕt qu¶ lµ, nhiÒu ng−êi cã c¶m gi¸c r»ng ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng sÏ lµ mét kªnh phæ biÕn th«ng tin tèt, nh−ng hä kh«ng nghÜ r»ng nã ®¹i diÖn cho d©n chóng Albani. Nguån: Seema Tikare, Stakeholder Ananlysis for the Albania Interim - PRSP, 3-2000.

B−íc 3: X¸c ®Þnh møc ®é tham gia kh¶ thi vµo ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo PRS

Khi xuÊt ph¸t ®iÓm cña quèc gia ®· ®−îc x¸c ®Þnh th× chÊt l−îng vµ chiÒu s©u cña çc qu¸ tr×nh tham gia cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng çch tr¶ lêi çc c©u hái sau vµ b»ng çch tiÕn hµnh ph©n tÝch çc bªn liªn quan ®Ó lùa chän çc bªn ®¹i diÖn. Bµi tËp nµy sÏ gióp çc nhµ thiÕt kÕ çc ch−¬ng tr×nh PAP ph©n biÖt tèt h¬n çc møc tham gia kh¶ thi mµ hä cã thÓ ®¹t ®−îc trong khi x©y dùng çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. (Xem Chó thÝch kü thuËt sè 6 víi çc c©u tr¶ lêi minh häa cho çc c©u hái sau, tïy vµo møc ®é ph¸t triÓn cña quèc gia)

• Th«ng tin vÒ çc qu¸ tr×nh vµ néi dung cña ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo (PRS): Çc thµnh viªn cña chÝnh phñ vµ cña çc hiÖp héi ®−îc th«ng b¸o vÒ çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo cña chÝnh phñ b»ng çch thøc nµo vµ tíi møc ®é nµo?

• Tham gia trong viÖc x©y dùng çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo hay çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia. Quy m«, chiÒu s©u, møc ®é vµ chÊt l−îng cña çc qu¸ tr×nh tham gia ®−îc thùc hiÖn trong khi x©y dùng çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo tr−íc ®©y vµ çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn liªn quan?

• Tham gia vµo viÖc chÈn ®o¸n nghÌo khã: ViÖc thu thËp vµ ph©n tÝch sè liÖu vÒ ®ãi nghÌo cã ®−îc sù céng t¸c nµo kh«ng? H¬n n÷a, ng−êi nghÌo cã ®−îc tham gia b»ng çch ®−a ra nhËn thøc cña m×nh hay kh«ng, vµ th«ng tin nµy cã ®−îc sö dông trong cËp nhËt t− liÖu vÒ n¹n nghÌo khæ vµ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh vÒ çc chiÕn l−îc/nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo kh«ng ?

• Tham gia vµo çc qu¸ tr×nh ph©n bæ nguån lùc/lËp dù to¸n ng©n s¸ch: Sù tham gia vµo viÖc lËp çc −u tiªn, ph©n bæ vµ gi¸m s¸t çc nguån lùc cña c¶ chÝnh phñ (trung −¬ng/®Þa ph−¬ng) vµ bªn ngoµi chÝnh phñ (çc tæ chøc x· héi, khu vùc t− nh©n, çc nhµ tµi trî, vµ c«ng chóng) ®−îc thùc hiÖn tíi møc ®é nµo?

• Tham gia vµo viÖc theo dâi gi¸m s¸t nghÌo khã: çc çch tiÕp cËn tham gia cã ®−îc sö dông trong gi¸m s¸t nghÌo khã hay trong ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña çc chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo vµ/hoÆc çc ch−¬ng tr×nh/kÕ ho¹ch liªn quan hay kh«ng?

• Tham gia vµo çc qu¸ tr×nh chÝnh: Cã çc c¬ chÕ nh»m thÓ chÕ ho¸ viÖc tham gia vµo x©y dùng chÝnh s¸ch, thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh, vµ ph©n bæ nguån lùc, c¶ ë cÊp quèc gia vµ cÊp ®Þa ph−¬ng hay kh«ng?

VÝ dô sau ®©y chØ râ b»ng çch nµo Ghana ®· cã thÓ quyÕt ®Þnh ®−îc xuÊt ph¸t ®iÓm cña m×nh vµ møc ®é tham gia kh¶ thi cho PRSP b»ng çch rót ra çc bµi häc kinh nghiÖm vÒ viÖc tham gia t¹i cÊp quèc gia vµ b»ng çch x©y dùng trªn c¬ së çc qu¸ tr×nh hiÖn cã cña quèc gia.


28

Khung 6. VÝ dô ®iÓn h×nh: Ghana tËp hîp çc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quèc gia: Khung Ph¸t triÓn Tæng thÓ (CDF), TÇm nh×n 2020, SAPRI vµ PRSP

Ghana ®· x©y dùng mét tÇm nh×n tæng thÓ dµi h¹n cho viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ Ghana, TÇm nh×n 2020. Ên phÈm TÇm nh×n Ghana 2020 chó träng vµo çch tiÕp cËn tham gia vµ tÝnh së h÷u cña çc chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn th«ng qua x©y dùng sù ®ång t©m nhÊt trÝ trªn quy m« quèc gia vÒ çc vÊn ®Ò ph¸t triÓn chiÕn l−îc. GÇn ®©y, çc chiÕn l−îc ngµnh ®· b¾t ®Çu ®−îc chi tiÕt hãa, khi chÝnh phñ Ghana x©y dùng Khung Chi tiªu Trung h¹n (MTEF) cña m×nh. Mçi Bé, khi chi tiÕt hãa ng©n s¸ch hiÖn hµnh vµ ®Ò xuÊt dù to¸n ng©n s¸ch cho hai n¨m tiÕp theo, ®Òu ®· lËp ®Ò c−¬ng cho chÝnh s¸ch ngµnh cña m×nh vµ çc môc tiªu cÇn ®¹t ®−îc. Sù tån t¹i cña mét chiÕn l−îc dµi h¹n vµ trung h¹n cung cÊp nÒn t¶ng lý t−íng cho mét chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo tæng thÓ.

N¨m 1997, mét tæ chøc x· héi ®i ®Çu trong khu«n khæ SAPRI trong viÖc triÖu tËp çc qu¸ tr×nh ®èi tho¹i víi mét sè NGO vµ liªn ®oµn lao ®éng ho¹t ®éng trªn çc lÜnh vùc g¾n liÒn víi ®iÒu chØnh c¬ cÊu. Çc NGO trªn toµn quèc ®· tham dù mét cuéc héi th¶o quèc gia ë Accra vµo th¸ng T−. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm c¶ viÖc tham gia cña mét lo¹t çc tæ chøc x· héi vµ cã mèi liªn kÕt gi÷a çc cÊp quèc gia vµ cÊp ®Þa ph−¬ng. Môc tiªu cña qu¸ tr×nh nµy lµ c¶i thiÖn hiÓu biÕt vÒ çc t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh ®èi víi nh©n d©n vµ vÒ vÊn ®Ò b»ng çch nµo viÖc tham gia cña çc tæ chøc x· héi cã thÓ c¶i thiÖn qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ. T×nh h×nh nµy còng t¹o ra mét h¹ng môc nh»m t¨ng c−êng viÖc chó träng vÊn ®Ò nghÌo khã trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia. ViÖc nµy còng ®· khëi ®éng mét qu¸ tr×nh truyÒn th«ng ®Ó phæ biÕn SAPRI víi sù trî gióp cña çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. M−êi héi th¶o vïng, x¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò −u tiªn, ®· dÉn tíi mét héi nghÞ quèc gia. Mét Ban ChØ ®¹o çc tæ chøc x· héi (Héi ®ång §iÒu phèi çc Tæ chøc X· héi hay CivisoC), ®¹i diÖn cho mét lo¹t çc tæ chøc x· héi ®· ®−îc thµnh lËp. Ban ChØ ®¹o ba bªn, bao gåm çc ®¹i diÖn cña chÝnh phñ, tæ chøc x· héi, Ng©n hµng ThÕ giíi, sÏ cã häp th−êng kú. KÓ tõ cuéc häp khëi ®éng cña Ban ChØ ®¹o, çc tæ chøc x· héi ®· ho¹t ®éng kh¸ ®éc lËp trong viÖc lùa chän çc nhµ nghiªn cøu, thùc hiÖn çc héi th¶o ph−¬ng ph¸p luËn, vµ x©y dùng thiÕt kÕ nghiªn cøu cho SAPRI t¹i Ghana.

Çc qu¸ tr×nh tr−íc ®©y sÏ nh− lµ ®iÓm truy cËp cho viÖc x©y dùng Khung Ph¸t triÓn Tæng thÓ (CDF). Çc cuéc héi th¶o vïng hai ngµy ®· ®−îc çc tæ chøc x· héi tæ chøc ë s¸u vïng. Ng−êi tham dù ®−îc mêi tõ çc nhãm tæ chøc x· héi (bao gåm çc tæ chøc dùa vµo céng ®ång, çc NGOs, çc liªn ®oµn th−¬ng m¹i, çc nhãm gi¸o viªn, y t¸ vµ çc hiÖp héi cña çc bµ ®ì) vµ çc c¬ quan chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. §¹i diÖn cña Ng©n hµng ThÕ giíi tham dù çc cuéc héi th¶o nµy chØ ®Ó lµm s¸ng tá çc chÝnh s¸ch. TiÕp theo çc héi th¶o nµy, mét cuéc häp cña Nhãm T− vÊn quèc gia ë trong n−íc ®· ®−îc tæ chøc vµ vµ çc quan s¸t viªn cña çc tæ chøc x· héi ®· ®−îc phÐp tham dù lÇn ®Çu tiªn.

Qu¸ tr×nh PRSP ®· cã thÓ dùa trªn tÊt c¶ çc qu¸ tr×nh tr−íc ®©y vµ tiÕp tôc x©y dùng çc c¬ chÕ ®Ó thÓ chÕ ho¸ sù tham gia t¹i cÊp chÝnh s¸ch vÜ m«

Nguån: çc trang Websites cña Ng©n hµng ThÕ giíi vÒ SAPRI ë Ghana vµ CDF ë Ghana; çc bµi: "The Ghana CDF Pilot: The First Steps: A Progress Report to the World Bank's executive Directors," vµ "A First Draft Comprehensive development Framework towards Ghana Vision 2020, Tenth Consultative Group Meeting, Nov. 23-24, 1999, Accra"; ghi chó pháng vÊn cña Yumi Sera víi Gi¸m ®èc Phô tr¸ch Ghana Peter Harrold vµ Chuyªn gia vÒ Ph¸t triÓn X· héi Kofi Marah.

B−íc 4: T¹o lËp mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia thùc tÕ

X©y dùng çc s¾p xÕp vÒ thÓ chÕ ®Ó ®iÒu phèi qu¸ tr×nh PRSP - Do viÖc tham gia ë cÊp vÜ m« cã thÓ lµ mét qu¸ tr×nh réng lín rÊt khã ®iÒu phèi, nªn ®iÒu thiÕt yÕu lµ x©y dùng ®−îc nh÷ng s¾p xÕp vÒ mÆt thÓ chÕ ®Ó tiÕn hµnh vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh tõ nh÷ng giai ®o¹n ban ®Çu cña lËp kÕ ho¹ch PRSP. Mét qu¸ tr×nh tham gia sÏ bao gåm çc cuéc ®èi tho¹i víi nhiÒu nhãm liªn quan, tÊt c¶ ®Òu ph¶i tham gia c¶ vµo ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo vµ Khu«n khæ chi tiªu trªn c¬ së chiÕn l−îc ®ã. HÇu hÕt çc n−íc ®Òu ph¶i lùa chän ra mét ban chØ ®¹o liªn bé ë trung −¬ng vµ mét sè


29

nhãm c«ng t¸c kü thuËt/ngµnh víi sù ®¹i diÖn cña nhiÒu bªn liªn quan. ë çc n−íc nµy, tÊt c¶ çc ho¹t ®éng ®−îc çc quan chøc chÝnh phñ trung −¬ng ®iÒu phèi tõ thñ ®«.

Còng cã nhiÒu ph−¬ng ¸n s¾p xÕp vÒ mÆt thÓ chÕ kh¸c nhau mµ chóng cã hiÖu qu¶ t−¬ng ®−¬ng. Ch¼ng h¹n, Bé ChÝnh quyÒn §Þa ph−¬ng (MoLG) th−êng trao ®æi liªn l¹c víi çc quan chøc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng, cã thÓ ®iÒu phèi mét qu¸ tr×nh tham gia mµ phÇn lín tËp trung ë çc huyÖn hoÆc çc vïng. ViÖc nµy sÏ b¶o ®¶m r»ng çc mèi quan t©m cña çc vïng kh¸c nhau vµ nhiÒu nhãm liªn quan kh¸c nhau tr−íc ®©y kh«ng ®−îc ®¹i diÖn mét çch ®Çy ®ñ ë thµnh phè hay thñ ®« th× nay sÏ cã ®¹i diÖn. V× lý do t−¬ng tù, HiÖp héi çc ThÞ tr−ëng cã thÓ lµ c¬ quan ®iÒu phèi, ho¹t ®éng ®iÒu hßa víi çc bé tr−ëng ë cÊp quèc gia.

Trong mét ph−¬ng ¸n kh¸c, chÝnh phñ (Ghana) ®· ký hîp ®ång víi mét liªn ®oµn çc Tæ chøc Phi ChÝnh phñ cã danh tiÕng vµ næi tiÕng trªn toµn quèc lµm ®Çu tÇu cho qu¸ tr×nh tham gia nµy. KiÓu dµn xÕp nµy cã nhiÒu lîi thÕ. V× chÝnh phñ ®· nhÊt trÝ víi mét qu¸ tr×nh do NGO dÉn ®Çu nªn ®é tin cËy cña qu¸ tr×nh sÏ ®−îc gia t¨ng. Ng−êi ta th−êng muèn ®Æt lßng tin vµo çi ®· tõng lµ mét qu¸ tr×nh thùc chÊt vµ ®· ®−îc sù tham gia mét çch nhiÖt t×nh. Vµ bëi vËy, tÝnh së h÷u réng r·i cña c¶ qu¸ tr×nh vµ néi dung cña tÇm nh×n quèc gia ®· ®−îc thùc hiÖn mét çch kh¶ quan.

Tïy vµo bèi c¶nh trong ®ã sù tham gia ®−îc lËp kÕ ho¹ch, bÊt cø sù s¾p xÕp nµo trong sè nµy ®Òu cã thÓ lµ −u viÖt h¬n viÖc ®iÒu phèi cÊp trung −¬ng t¹i cÊp bé, ®Æc biÖt nÕu çc bé tr−ëng ®· cã qu¸ nhiÒu tr¸ch nhiÖm vµ thêi gian cña hä bÞ h¹n chÕ bëi çc c«ng viÖc kh¸c. Tuy nhiªn, cã mét sè yÕu tè chñ yÕu chung cho tÊt c¶ çc PAP. Xem minh häa trong khung d−íi ®©y:

Khung 7. Çc yÕu tè chÝnh cña mét KÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia

1. Mét sù biÓu thÞ vÒ tham vÊn s¬ bé ®−îc bao gåm trong x©y dùng PAP.

Lý t−ëng lµ mét sè tham vÊn vÒ çc néi dung cña PAP sÏ ®−îc thùc hiÖn, hoÆc cã biÓu thÞ cho thÊy cã qu¸ tr×nh tham gia vµ qu¸ tr×nh x©y dùng nhÊt trÝ gÇn ®©y mµ trªn c¬ së ®ã kÕ ho¹ch PAP ®−îc x©y dùng.

2. Mét m« t¶ minh häa vÒ hiÖn tr¹ng cña sù tham gia trªn toµn quèc

B¶n m« t¶ nµy, víi çc vÝ dô cô thÓ ®−îc dÉn, cÇn biÓu thÞ hiÖn tr¹ng, hoÆc tiÒm n¨ng cña sù tham gia réng r·i trong viÖc ho¹ch ®Þnh çc chiÕn l−îc ph¸t triÓn quèc gia. Mét bé 6 c©u hái chñ yÕu mµ nhiÒu nhãm chuyªn gia çc n−íc ®· thÊy lµ h÷u dông ®· ®−îc ®−a vµo phÇn phô lôc.

3. Mét lé tr×nh ®Ó chuÈn bÞ PRSP ®Çy ®ñ

§Ò c−¬ng kÕ ho¹ch cho qu¸ tr×nh x©y dùng PRSP ®Çy ®ñ cã sù tham gia cÇn ph¶i dùa trªn c¬ së kiÕn thøc vÒ hiÖn tr¹ng tham gia ë trong n−íc. ViÖc nµy cÇn bao gåm çc yÕu tè chÝnh sau: (i) ph−¬ng h−íng ®−îc ®Ò xuÊt cho qu¸ tr×nh tham gia; (ii) çc bªn liªn quan ®−îc bao gåm trong qu¸ tr×nh; (iii) biÓu thÞ vÒ çc ph−¬ng ph¸p luËn; vµ (iv) chi phÝ vµ tiÕn ®é cña qu¸ tr×nh tham gia.

Lùa chän tõ mét lo¹t çc Ph−¬ng ¸n cho Qu¸ tr×nh Tham gia - Cã mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n lùa chän cho môc ®Ých vµ çc môc tiªu më ra cho çc n−íc ®ang thùc hiÖn çc qu¸ tr×nh tham gia. D−íi ®©y lµ mét sè b−íc cã thÓ trë thµnh mét bé phËn cña mét chiÕn l−îc tham gia hiÖu qu¶ vµ bao qu¸t réng r·i trong ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo. Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng cÇn ghi nhí lµ nÕu thiÕu phÇn tiÕn ®é cho çc ho¹t ®éng th× kÕ ho¹ch hµnh ®éng sÏ rÊt thiÕu tÝnh h÷u dông thùc tÕ cho nh÷ng ng−êi thùc hiÖn PRSP.

a) QuyÕt ®Þnh çc môc tiªu gi¶m nghÌo vµ çc ho¹t ®éng −u tiªn theo çch céng t¸c víi çc bªn liªn quan chÝnh - th«ng qua mét chiÕn l−îc th«ng tin ®¹i chóng, bao gåm viÖc diÔn gi¶i vµ yÕt thÞ kÕt qu¶ cña çc qu¸ tr×nh vµ çc th¶o luËn ®ang diÔn ra trªn çc trang Web, trªn çc b¸o hµng ngµy, trªn çc kªnh truyÒn h×nh, ®µi ph¸t thanh vµ th«ng qua çc s¸ch qu¶ng ço ®−îc ph¸t


30

hµnh réng r·i th«ng qua çc c¬ quan chÝnh quyÒn chñ yÕu còng nh− çc ph¸i ®oµn c«ng d©n. Nh÷ng cuéc bµn th¶o kü l−ìng cña çc Ban ChØ ®¹o vÒ çc môc tiªu gi¶m nghÌo cã thÓ ®−îc çc kªnh th«ng tin ®¹i chóng ®Þa ph−¬ng ®¨ng t¶i vµ ®−îc phª chuÈn th«ng qua çc héi th¶o quèc gia vµ héi th¶o cÊp tØnh còng nh− çc cuéc häp kh«ng chÝnh thøc t¹i çc héi tr−êng thÞ trÊn, thÞ x·. Ngoµi ra, ChÝnh phñ cã thÓ khuyÕn khÝch thùc hiÖn mét ®¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi cña çc biÖn ph¸p c¶i çch ®−îc ®Ò xuÊt, vµ nhËn ®−îc ph¶n håi vÒ çc c©n nh¾c cã thÓ x¶y ra th«ng qua qu¸ tr×nh ®èi tho¹i mét çch hÖ thèng víi c«ng chóng.

b) X©y dùng hoÆc ®Èy m¹nh çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia hiÖn t¹i trong qui tr×nh PRSP - NhiÒu chÝnh phñ tranh luËn r»ng do chÝnh quyÒn cña hä lµ chÝnh quyÒn d©n cö mét çch d©n chñ nªn hä kh«ng cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong khi x©y dùng PRSP. B»ng çch khuyÕn khÝch çc chÝnh phñ chia sÎ th«ng tin vÒ viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cÊp quèc gia tr−íc khi çc chÝnh s¸ch ®−îc hoµn tÊt, tr−íc khi lËp ng©n s¸ch vµ tr−íc khi lùa chän çc ho¹t ®éng chung, th× çc qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ sÏ trë nªn c«ng khai vµ minh b¹ch h¬n. Çc qu¸ tr×nh d©n chñ truyÒn thèng th−êng chØ cho phÐp çc c«ng d©n ®−a mét ý kiÕn ®Çu vµo trong vßng 4-8 n¨m. Çc qu¸ tr×nh tham gia cho phÐp çc c«ng d©n tham gia chñ ®éng vµo viÖc ®iÒu hµnh quèc gia cña m×nh vµ vµo viÖc qu¶n lý çc nguån lùc cña quèc gia gi÷a çc chu kú bÇu cö trªn mét c¬ së th−êng xuyªn h¬n. ViÖc nµy kh«ng chØ t¹o quyÒn cho c«ng chóng, mµ cßn lµm gia t¨ng tÝnh së h÷u chØnh thÓ ®èi víi çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ tõ ®ã t¨ng c−êng tÝnh bÒn v÷ng cña çc chÝnh s¸ch nµy.

c) ChuÈn bÞ mét kÕ ho¹ch gi¸m s¸t cã sù tham gia ®Ó ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo - th«ng qua cuéc kiÓm to¸n vÒ mÆt x· héi; mét cuéc ®iÒu tra vÒ møc ®é tho¶ m·n cña kh¸ch hµng ®èi víi çc ch−¬ng tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo chÝnh; çc hÖ thèng thÎ b¸o ço ®Ó gi¸m s¸t viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng, vµ viÖc theo dâi ng©n s¸ch theo çch tiÕp cËn tham gia ë çc vïng ®−îc lùa chän. Çc n−íc PRSP còng vÉn ®ang khai ph¸ çc çch tiÕp cËn nµy vµ ®· ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh qu¶ nh− ë Brazil, Ên §é, Phillipines vµ Uganda (Xem çc nghiªn cøu ®iÓn h×nh kÌm theo).

d) Çc hµnh ®éng chÝnh nh»m thÓ chÕ hãa çc qu¸ tr×nh tham gia trong n−íc - çc hµnh ®éng nµy cã thÓ bao gåm viÖc thiÕt lËp mét c¬ quan th−êng trùc chuyªn tr¸ch vÊn ®Ò gi¶m ®ãi nghÌo ë mét bé chñ chèt ®Ó theo dâi t¸c ®éng cña çc chiÕn l−îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tíi n¹n nghÌo khæ (sö dông çc ph−¬ng ph¸p cã sù tham gia), thiÕt lËp çc c¬ chÕ ph¶n håi cÊp huyÖn vµ cÊp ®Þa ph−¬ng nh− ®· ®−îc liÖt kª ë trªn, nh÷ng c¬ chÕ cã thÓ cung cÊp th«ng tin liªn tôc cho çc c¬ quan thèng kª hoÆc cho c¬ quan th−êng trùc vÒ gi¶m ®ãi nghÌo, tiÕp tôc chiÕn l−îc th«ng tin nh»m t¨ng c−êng tÝnh c«ng khai vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh mét çch tæng thÓ trong n−íc, vµ biÕn çc çch tiÕp cËn tham gia thµnh çc ho¹t ®éng tiªu chuÈn trong thùc tÕ ho¹ch ®Þnh vµ thi hµnh chÝnh s¸ch. Ho¹t ®éng cuèi cïng nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn b»ng çch kÕt nèi çc qu¸ tr×nh gi¶m ®ãi nghÌo cã sù tham gia víi çc chu tr×nh néi bé, nh− çc chu kú lËp ng©n s¸ch vµ chi tiªu ng©n s¸ch trung h¹n. ViÖc nµy ®· ®−îc thùc hiÖn ë nhiÒu n−íc, bao gåm c¶ ë Albani vµ Uganda lµ nh÷ng n−íc ®· cã çc thµnh c«ng lín. Çc chÝnh s¸ch gi¶m ®ãi nghÌo bëi vËy ®· ®−îc trùc tiÕp kÕt nèi víi ph©n bæ vµ chi tiªu ng©n s¸ch, tíi møc mµ çc ho¹t ®éng lµ ®−îc tiÕn hµnh ngay tøc thêi.

YÕu tè h¹t nh©n cña b−íc nµy lµ ph¶i kÕt hîp çc ý kiÕn ph¶n håi tõ çc bªn liªn quan mét çch chÝnh x¸c. VÝ dô d−íi ®©y sÏ minh häa viÖc çc nhãm céng ®ång nªn cã ý kiÕn vµ ph¶i cã ý kiÕn nÕu ®iÒu nµy kh«ng x¶y ra.

Chi phÝ cho qu¸ tr×nh tham gia - Tæng chi phÝ cña qu¸ tr×nh tham gia ë tõng n−íc lµ kh¸c nhau, phô thuéc vµo xuÊt ph¸t ®iÓm cña viÖc tham gia, çc c¬ chÕ ®iÒu phèi ®−îc thiÕt lËp, b¶n chÊt cña çc ph©n tÝch vÒ çc bªn liªn quan vµ çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã ®· ®−îc thùc hiÖn, lo¹i ho¹t


31

®éng dù kiÕn (nh− çc héi th¶o d−êng nh− rÊt tèn kÐm), vµ møc ®é tham gia cña d©n chóng ®Þa ph−¬ng. Cã nhiÒu çch ®Ó gi¶m thiÓu chi phÝ. Thø nhÊt, thu hót n¨ng lùc trong n−íc ®Ó tæ chøc çc qu¸ tr×nh tham gia v× çc qu¸ tr×nh nµy ch¾c ch¾n kh«ng ®ßi hái çc thang chi phÝ quèc tÕ hoÆc ph¸t sinh çc chi phÝ ®i l¹i tèn kÐm. Thø hai, lµm viÖc víi çc m¹ng l−íi hiÖn hµnh cña chÝnh phñ vµ çc tæ chøc x· héi, vµ víi çc c¬ quan khoa häc. Thø ba, tæ chøc çc nhãm träng t©m kh«ng qu¸ næi tréi nh−ng ®· ®−îc c«ng chóng biÕt ®Õn, vµ tæ chøc çc cuéc pháng vÊn còng nh− çc cuéc häp mÆt "kiÓu ®×nh lµng" thay v× çc héi th¶o lín. Vµ thø t−, ®−a çc nhµ tµi trî n−íc ngoµi vµo çc cuéc th¶o luËn ®Ó chia sÎ kiÕn thøc vµ chi phÝ. VÝ dô, ë Albani, UNICEF cung cÊp tµi trî vµ hç trî kü thuËt cho chÝnh phñ ®Ó thùc thi chiÕn l−îc th«ng tin ®¹i chóng vµ UNDP chÞu phÝ tæn cho Héi th¶o Khëi ®éng. (Xem chó thÝch kü thuËt sè 7 h−íng dÉn dù to¸n cho kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ sù tham gia).

LËp mét tiÕn ®é thùc tÕ - thùc hiÖn mét qu¸ tr×nh tham gia hiÖu qu¶ nh»m ®¹t ®−îc trªn thùc tÕ çc nguyªn t¾c t¨ng c−êng chia sÎ th«ng tin, minh b¹ch, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®ßi hái ph¶i cã lËp kÕ ho¹ch tháa ®¸ng vµ cã ®ñ thêi gian ®Ó tiÕn hµnh çc qu¸ tr×nh nµy. Çc PRSP cã khung tiÕn ®é thêi gian h¹n chÕ do tÝnh cÊp thiÕt mµ çc n−íc ph¶i ®èi phã nh»m gi¶m nî. Bëi vËy, çc n−íc ph¶i lËp kÕ ho¹ch hÕt søc cÈn träng ®Ó tèi ®a hãa sù tham gia trong kho¶ng thêi gian th−êng cã lµ tõ 12-18 th¸ng. Tuy nhiªn, ®iÒu quan träng lµ cÇn t− duy v−ît xa h¬n viÖc t¹o ra ®−îc çc b¸o ço trªn giÊy tê vµ lËp kÕ ho¹ch tham gia cho c¶ phÇn thùc thi vµ gi¸m s¸t çc thµnh qu¶ gi¶m ®ãi nghÌo.

Xem Chó thÝch kü thuËt sè 9 vÒ çc h−íng dÉn cô thÓ h¬n cho viÖc chuÈn bÞ mét KÕ ho¹ch hµnh ®éng cho sù tham gia.

C. Çc nguy c¬ vµ çc h¹n chÕ cña viÖc tham gia Cho tíi gÇn ®©y, hÇu hÕt çc ho¹t ®éng cã sù tham gia ®Òu ®−îc tiÕn hµnh ë cÊp dù ¸n vµ ®· cã mét quy m« h¹n chÕ. KÕt qu¶ lµ, cã mét l−îng lín kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm vÒ sù tham gia t¹i cÊp ®Þa ph−¬ng, nh−ng l¹i rÊt Ýt ë cÊp quèc gia. Trªn thùc tÕ, d−êng nh− sÏ lµ trµn lan nÕu tiÕn hµnh qu¸ tr×nh tham gia ë quy m« lín nh− vËy. Çc môc tr−íc trong cuèn s¸ch nµy ®· gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµm thÕ nµo qu¸ tr×nh rÊt lín nµy cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc vµ thùc hiÖn ®−îc b»ng çch chia nhá qu¸ tr×nh thµnh çc h¹ng môc. Tuy nhiªn, còng sÏ rÊt h÷u dông nÕu nhËn ra ngay tõ ®Çu mét sè ®iÒu kiÖn h¹n chÕ cã thÓ n¶y sinh vµ nhê vËy cã thÓ gi¶m thiÓu çc trë ng¹i. Çc nguy c¬ ®èi víi qu¸ tr×nh bao gåm:

• T¹o ra çc qu¸ tr×nh song hµnh cã sù tham gia mµ kh«ng phèi kÕt hîp víi çc c¬ cÊu chÝnh trÞ vµ x· héi hiÖn cã.

• Sù tÝn nhiÖm h¹n chÕ, ®èi kh¸ng vÒ lîi Ých, vµ chªnh lÖch vÒ quyÒn ®µm ph¸n gi÷a çc nhãm liªn quan dÉn tíi tÝnh thiÕu tæ chøc cña qu¸ tr×nh vµ l¹m dông bÝ mËt th«ng tin

• NhËn thøc kh¸c biÖt cña çc bªn liªn quan vÒ çc qu¸ tr×nh tham gia, vÒ n¹n ®ãi nghÌo, vµ tÇm quan träng cña çc nç lùc gi¶m nghÌo.

• Mét sè bªn liªn quan ®Æt kú väng qu¸ møc vµo thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh tham gia.

• ThiÕu chia sÎ th«ng tin gi÷a çc bªn tham gia vµo qu¸ tr×nh

• Çc qu¸ tr×nh tham gia ®−îc lËp kÕ ho¹ch kÐm khiÕn cho nã triÒn miªn, kh«ng cã thêi h¹n kÕt thóc vµ kh«ng ®−îc dù to¸n mét çch thùc tÕ hoÆc chØ lµ nh÷ng cè g¾ng chiÕu lÖ cña çc nhµ tæ chøc


32

• ThiÕu ý chÝ chÝnh trÞ gi÷a çc c¬ quan nhµ n−íc ®èi víi viÖc cho phÐp sù tham gia réng r·i bëi v× hä sî mÊt quyÒn lùc hay sù chi phèi

• ThiÕu thêi gian, n¨ng lùc vµ tµi chÝnh

• MÖt mái vÒ sù tham kh¶o ý kiÕn

(Xem Chó thÝch kü thuËt 10 vÒ h−íng dÉn çch ®¸nh gi¸ tiÕn ®é cña qu¸ tr×nh tham gia vµ Chó thÝch kü thuËt sè 11 vÒ biÖn ph¸p kh¾c phôc çc ®iÒu kiÖn h¹n chÕ)

Khung 9. Tr−êng hîp vÝ dô: Tõ ®èi ®Çu tíi céng t¸c víi çc tæ chøc x· héi: Brazil

VÝ dô nµy minh häa mét tr−êng hîp trong ®ã çc bªn liªn quan chÝnh trong Dù ¸n Plannafloro phøc t¹p vÒ qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn ë l−u vùc Amazon cña Brazil ®· cã thÓ chuyÓn tõ t×nh tr¹ng ®èi kh¸ng sang mét tr¹ng th¸i ®èi tho¹i mang tÝnh x©y dùng, mµ cuèi cïng lµ dÉn tíi sù tham gia ®−îc thÓ chÕ hãa vµ dù ¸n thµnh c«ng.

§iÒu kiÖn h¹n chÕ: C¬ quan ®Þa ph−¬ng ®−îc thµnh lËp ®Ó gi¸m s¸t dù ¸n Plannafloro - mét NGO vµ mét DiÔn ®µn VËn ®éng x· héi3 - nhËn thÊy r»ng sau 4 n¨m, mét vµi môc tiªu cña dù ¸n ®· ®¹t ®−îc, çc c¬ chÕ tham gia cña çc bªn liªn quan ®· dõng ho¹t ®éng, vµ chØ 50% ng©n quü ®−îc chi dïng. DiÔn ®µn nµy, víi sù hç trî cña çc tæ chøc NGOs4 quèc tÕ, ®· t¨ng c−êng mét chiÕn dÞch quèc tÕ chèng l¹i chÝnh phñ vµ çc nhµ thùc hiÖn dù ¸n cña Ng©n hµng ThÕ giíi nh»m lµm gi¸n ®o¹n viÖc gi¶i ng©n cña dù ¸n. Hä ®· ®Èy dù ¸n ph¶i chÞu sù thanh tra cña Ban Thanh tra cña Ng©n hµng ThÕ giíi, lµ nh÷ng ng−êi ®· ®−a ra nhiÒu khuyÕn nghÞ cho viÖc t¸i c¬ cÊu vµ gi¸m s¸t dù ¸n ®Ó ®¹t ®−îc çc môc tiªu ®· ®Ò ra.

Gi¶i ph¸p:

1. Tæ chøc l¹i dù ¸n: ViÖc gi¸m s¸t dù ¸n ®· ®−îc ph©n cÊp, vµ ®oµn thÈm ®Þnh gi÷a kú ®· thùc hiÖn mét ®èi xö c«ng b»ng vµ mang tÝnh tham gia, vµ khi dù ¸n thiÕu tÝnh së h÷u vµ sù hç trî cña n−íc së t¹i th× çc bªn liªn quan chñ chèt ®· ®−îc trao tr¸ch nhiÖm trän vÑn cho viÖc c¬ cÊu l¹i - sè c¬ quan ®iÒu hµnh cña chÝnh phñ ®· ®−îc gi¶m bít, vµ çc thñ tôc quan liªu ®· ®−îc tèi gi¶m cho hîp lý.

2. T¹o ra ng©n quü cho çc dù ¸n céng ®ång h−íng vµo nhu cÇu (PAIC): Quü nµy ®−îc ®ång qu¶n lý bëi chÝnh phñ vµ liªn hiÖp çc tæ chøc quÇn chóng (CSO), ®−îc ®iÒu phèi bëi DiÔn ®µn VËn ®éng X· héi vµ NGO. Nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ çc dù ¸n trªn c¬ së céng ®ång trong vïng n»m trong khu«n khæ Dù ¸n Plannaflorro ®−îc ®Ö tr×nh xin tµi trî. Liªn hiÖp çc tè chøc quÇn chóng (FETAGRO, CUNPIR, OSR) s¸t çnh cïng víi chÝnh phñ trong Héi ®ång HiÖp th−¬ng PAIC ®· ph©n tÝch vµ phª chuÈn çc dù ¸n do céng ®ång ®Ö tr×nh lªn. Sù phèi hîp tham gia nµy ®· ®¶m b¶o r»ng viÖc ph©n tÝch ®−îc hoµn chØnh h¬n - v× çc ®¹i diÖn cña CSO cã nhiÒu kinh nghiÖm ®Þa ph−¬ng - vµ ®· gióp ®ì ChÝnh quyÒn Bang tr¸nh ®−îc çc ¸p lùc chÝnh trÞ.

3. T¹o ®èi tho¹i c«ng khai vÒ ph¸t triÓn: Víi tÇm quan träng t−¬ng tù, mèi liªn kÕt trªn ®©y gi÷a çc tæ chøc x· héi vµ ChÝnh phñ ®· v−ît qua ®−îc t×nh tr¹ng thï ®Þch vµ çc mèi c¨ng th¼ng ®a ph−¬ng l©u ®êi. Mét khi chÝnh s¸ch vÒ ®èi tho¹i cëi më vµ th¼ng th¾n ®· ®−îc khëi ®éng th× mèi quan hÖ gi÷a çc CSOs, chÝnh quyÒn bang vµ Ng©n hµng ThÕ giíi ®· ®−îc c¶i thiÖn. Trªn c¬ së ®éng th¸i tÝch cùc nµy, mét ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch chiÕn l−îc toµn diÖn mang tªn Umidas, nh»m h−íng tíi x¸c ®Þnh mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn bÒn v÷ng (1998-2020) cho bang Ron®«nia ®· ®−îc x©y dùng theo ph−¬ng thøc cã sù tham gia dùa vµo çc mèi quan hÖ tÝch cùc ®· ®−îc t¹o lËp trong Dù ¸n Plannafloro.

Nguån: John Garrison, �From confrontation to Collaboration: Civil Society - Government- World Bank Relations in Brazil.�

3 NGO vµ DiÔn ®µn VËn ®éng X· héi cã 35 c¬ quan thµnh viªn - çc çn bé khuyÕn n«ng, çc héi c¹o mñ cao su b¶n ®Þa, çc tæ chøc phi chÝnh phñ vÒ m«i tr−êng, vµ çc nhãm gi¸o dôc ®« thÞ 4 Çc tæ chøc Phi ChÝnh phñ Quèc tÕ (World Wildlife Fund/Sweden vµ OXFAM/UK)


33

D. Vai trß cña çc nh©n viªn Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ trong PRSP

Mét vµi gi¶i thÝch nh»m lµm s¸ng tá vai trß cña Ng©n hµngThÕ giíi lµ cÇn thiÕt t¹i thêi ®iÓm nµy. Do PRSP lµ mét v¨n kiÖn do quèc gia së h÷u nªn vai trß cña Ng©n hµng ThÕ giíi kh«ng ph¶i lµ thùc hiÖn sù tham gia mµ còng kh«ng ph¶i lµ ®iÒu phèi sù tham gia, mµ chØ lµ hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh tham gia. VÒ n¨ng lùc nµy, nh©n viªn Ng©n hµng ®·: • ®ãng mét vai trß ®µm ph¸n gi÷a çc bªn liªn quan ®Ó tiÕn tíi mét sù th«ng hiÓu chung vÒ çc

môc ®Ých vµ çc ph−¬ng thøc cña çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia • cung cÊp cho çc bªn liªn quan çc vÝ dô thùc tiÔn tèt tõ çc bèi c¶nh kh¸c nhau • ®−a ra mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n lùa chän vÒ viÖc lµm thÕ nµo nhiÒu hîp phÇn cña qu¸ tr×nh

tham gia cã thÓ ®−îc thùc hiÖn • cung cÊp hç trî kü thuËt cho nhiÒu lo¹i h×nh ph©n tÝch hç trî cho viÖc tham gia, nh− ph©n tÝch

t¸c ®éng x· héi, ph©n tÝch çc bªn liªn quan vµ ph©n tÝch ®ãi nghÌo cã sù tham gia. V. Sù tham gia trong viÖc x©y dùng ChiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo ®Çy ®ñ A. Çc qu¸ tr×nh cã sù tham gia trong ch¶n ®o¸n nghÌo khã Nh− ®−îc m« t¶ trong phÇn III, phÇn cung cÊp mét tæng quan vÒ çc h¹ng môc cña qu¸ tr×nh PRSP cã sù tham gia, çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã mang tÝnh chÊt tham gia sÏ nhËn d¹ng çc mèi −u tiªn cña ng−êi nghÌo, ®−a ra ¸nh s¸ng b¶n chÊt ®a diÖn cña nghÌo khã vµ cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó ®Þnh râ nguyªn nh©n cña nghÌo khã. (Xem chó thÝch kü thuËt sè 8 ®Ó b¶o ®¶m sù tham gia cña phô n÷ vµo çc qu¸ tr×nh). Tuy nhiªn, còng cÇn h−íng çc chÈn ®o¸n nµy phôc vô cho chÝnh s¸ch, ng©n s¸ch vµ çc qu¸ tr×nh thÓ chÕ hãa cña çc n−íc mµ ë ®ã chóng ®−îc thùc hiÖn. §iÒu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ dµng. ViÖc lËp chÝnh s¸ch bao gåm nhiÒu ®èi t−îng kh¸c nhau tham gia vµo nhiÒu qu¸ tr×nh víi çc mèi quan t©m kh¸c nhau.Trong khu«n khæ m«i tr−êng lËp chÝnh s¸ch nµy, çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã ®−îc dù ®Þnh sÏ cã ¶nh h−ëng chi phèi tíi chÝnh s¸ch nh»m t¹o ra çc phóc lîi cho d©n nghÌo. Chóng cã thÓ cã nh÷ng ®ãng gãp cã gi¸ trÞ vµo çc PRSP vµ çc chÝnh s¸ch quèc gia kh¸c. Chóng còng cã thÓ kÝch thÝch tranh luËn c«ng khai vÒ b¶n chÊt ®a diÖn cña sù nghÌo khã vµ çc nguyªn nh©n cña nã, gióp çc NGOs hiÓu tèt h¬n vÒ b¶n chÊt vµ nguyªn nh©n cña ®ãi nghÌo, vµ hç trî çc céng ®ång d©n nghÌo yªu cÇu ®−îc cung cÊp çc dÞch vô c«ng céng. §Æc biÖt, chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã sÏ ®−îc sö dông ®Ó thùc hiÖn hai chøc n¨ng quan träng: • Chóng sÏ lµm giµu thªm c¬ së kiÕn thøc cho viÖc thiÕt kÕ çc chÝnh s¸ch gi¶m ®ãi nghÌo • Chóng sÏ gióp x©y dùng mét m«i tr−êng thuËn lîi cho sù trao quyÒn, ®µm ph¸n vµ chi phèi.


34

Xem khung 10 d−íi ®©y vÒ mét vµi vÝ dô vÒ çc ph−¬ng ph¸p vµ c«ng cô cã sù tham gia. Khung 10. Çc c«ng cô ®Ó tiÕn hµnh mét PPA 1. XÕp h¹ng sù sung tóc: LËp nhãm hay xÕp h¹ng çc hé gia ®×nh, kÓ c¶ çc hé ®−îc coi lµ nghÌo nhÊt hoÆc lµ bÞ thiÖt thßi nhÊt vÒ thÞnh v−îng. Kh¸i niÖm vÒ sung tóc réng h¬n kh¸i niÖm nghÌo khæ lµ kh¸i niÖm th−êng ®−îc coi lµ chØ liªn quan ®Õn tiªu chÝ vÒ kinh tÕ. Th¸ch thøc trong vÊn ®Ò nµy lµ hiÓu ®−îc ®Þnh nghÜa cña mäi ng−êi vÒ thÞnh v−îng, çc lo¹i yÕu tè bao gåm trong ®Þnh nghÜa cña hä vÒ thÞnh v−îng vµ mét sè ý kiÕn th¶o luËn xung quanh çc lo¹i tÇm quan träng nguy cÊp ®−îc tiÒn ®Þnh ®èi víi nghiªn cøu nµy. Ba c©u hái réng r·i cÇn ®−îc kh¸m ph¸:

a)Ng−êi ta ®Þnh nghÜa thÞnh v−îng hay chÊt l−îng sèng tèt vµ bÊt h¹nh hay chÊt l−îng sèng kh«ng tèt nh− thÕ nµo? b) Ng−êi ta nhËn thøc vÒ an sinh, nguy c¬, tÝnh dÔ bÞ th−¬ng tæn, çc c¬ héi, sù g¹t bá ngoµi lÒ x· héi vµ téi ph¹m vµ xung ®ét nh− thÕ nµo? Çc ®iÒu kiÖn nµy thay ®æi theo thêi gian nh− thÕ nµo? c) Çc hé gia ®×nh vµ çc ç nh©n ®èi phã víi sù gi¶m thÞnh v−îng vµ çc chiÕn l−îc ®èi phã nµy tíi l−ît nã ¶nh h−ëng tíi cuéc sèng cña hä ra sao? 2. Ph©n tÝch Nguyªn nh©n-T¸c ®éng hay lµ S¬ ®å dßng. Çch tiÕp cËn nµy cho phÐp çc nghiªn cøu viªn hiÓu ®−îc nhËn thøc cña d©n chóng vÒ çc nguyªn nh©n vµ t¸c ®éng cña nghÌo ®ãi/bÖnh tËt vµ còng minh häa t¸c ®éng cña nh÷ng sù kiÖn cô thÓ hoÆc nh÷ng yÕu tè khã dù b¸o tr−íc nh− b¹o lùc, xung ®ét vµ çc có sèc vÒ kinh tÕ mµ ng−êi ta nhËn thøc ®−îc. 3. Çc th¶o luËn nhãm môc tiªu: Nh÷ng th¶o luËn nµy cã thÓ ®−îc tæ chøc ®Ó cã c¬ cÊu h¬n vµ cã träng t©m h¬n hoÆc ®Ó mang tÝnh kh¸i qu¸t h¬n vµ cã h×nh thøc tù do h¬n. Còng cßn cã mét sù lùa chän trong thiÕt kÕ quy m« nhãm, thµnh phÇn, ®Þa ®iÓm, thêi gian, vv. Trong hÇu hÕt çc d¹ng thøc, th¶o luËn nhãm môc tiªu cã thÓ rÊt cã søc m¹nh vµ hiÖu qu¶ ®Ó h−íng mäi ng−êi vµo th¶o luËn çc vÊn ®Ò cô thÓ mµ hä ph¶i ®èi mÆt, çc nguyªn nh©n cña nã vµ çc gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt. 4. Pháng vÊn ç nh©n: Çc nghiªn cøu tr−êng hîp ç nh©n ®−îc x©y dùng b»ng çch th¶o luËn trùc

diÖn víi çc ç nh©n hoÆc çc thµnh viªn cña mét hé gia ®×nh vµ t− liÖu ho¸ çc cuéc th¶o luËn nµy cµng chi tiÕt cµng tèt. ViÖc nµy cã thÓ tiÕn hµnh d−íi d¹ng mét cuéc th¶o luËn tù do, hay pháng vÊn phÇn nµo cã chuÈn bÞ tr−íc hoÆc tiÕn hµnh ph©n tÝch cuéc sèng cña hä. Çc cuéc pháng vÊn nµy cã thÓ s©u h¬n çc cuéc th¶o luËn nhãm môc tiªu vµ cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó nhÊn m¹nh çc vÊn ®Ò cô thÓ vµ çc kÕt qu¶ hç trî nhËn ®−îc tõ çc ph©n tÝch kh¸i qu¸t h¬n.

5. Çc çch tiÕp cËn trùc quan nh− çc b¶n ®å vÒ ®ãi nghÌo/b¶n ®å x· héi, çc biÓu ®å thay ®æi theo chu kú, çc lÞch mïa vô. Çc s¬ ®å Venn vÒ çc tæ chøc vµ çc b¶n vÏ. Gi¸o cô trùc quan cã thÓ gióp çc nhµ nghiªn cøu lµm râ mét sè khÝa c¹nh th¶o luËn víi nh©n d©n b»ng çch yªu cÇu hä x¸c ®Þnh xem nghÌo khã x¶y ra ë ®©u, khi nµo, vµ nh÷ng c¬ quan tæ chøc nµo ®ãng mét vai trß trong céng ®ång cña hä vµ çc ®iÒu kiÖn nghÌo khã lµ g× vµ chóng thay ®æi nh− thÕ nµo. Sö dông çc kü thuËt trùc quan nh− vËy cho phÐp nhiÒu ng−êi tham gia vµo th¶o luËn bÊt kÓ kh¶ n¨ng biÕt ®äc biÕt viÕt cña hä tíi ®©u. Hä cã thÓ cung cÊp ®¹i diÖn vÒ sù ph©n bè theo kh«ng gian ®Þa lý vµ ph©n bæ çc nguån lùc vµ çc ph−¬ng tiÖn, vµ cã thÓ h×nh thµnh çc b¶n ®å y tÕ vµ b¶n ®å søc khoÎ. Hä cã thÓ biÓu diÔn çc tæ chøc nµo lµ quan träng ®èi víi céng ®ång, chøc n¨ng cña hä vµ quy m« tiÕp cËn cña hä.

§Ó lµm ®−îc viÖc nµy, çc ph−¬ng ph¸p tham gia ph¶i ®−îc kÕt hîp víi çc ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng, nh− §iÒu tra §o l−êng Tiªu chuÈn §êi sèng (LSMS, xem chi tiÕt trong ch−¬ng vÒ chÈn ®o¸n nghÌo khã). Çc biÖn ph¸p ®Þnh l−îng cã thÓ cung cÊp sè liÖu vÒ khuynh h−íng vµ lµm chuÈn cho mét sè b×nh diÖn nhÊt ®Þnh cña ®ãi nghÌo, nh−ng khi kÕt hîp víi sè liÖu ®Þnh l−îng, nã còng cã thÓ nªu bËt nh÷ng vÊn ®Ò nh− çc nguyªn nh©n cña nghÌo khã. B»ng viÖc sö dông


35

çch tiÕp cËn tæng thÓ ®Ó ph©n tÝch ®ãi nghÌo, cã kh¶ n¨ng liªn kÕt çc ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo khã víi çc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch vµ çc hµnh ®éng chung. (Xem chó thÝch kü thuËt sè 14 vÒ çc ph−¬ng ph¸p xin ý kiÕn ng−êi nghÌo). Çc b×nh diÖn th«ng tin cña nh÷ng chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã cã thÓ cã ®ãng gãp cã gi¸ trÞ vµo viÖc ph©n tÝch vµ h×nh thµnh chÝnh s¸ch, víi gi¶ ®Þnh r»ng cã tån t¹i mét hÖ thèng thùc hiÖn hiÖu qu¶, vµ tÊt nhiªn c¶ tÝnh s½n sµng cña çc bªn liªn quan chÝnh. §Æc biÖt, chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã cã thÓ cung cÊp: • §¸nh gi¸/ph©n tÝch vÒ nghÌo khã: çc ®¸nh gi¸ nµy cã thÓ lµm giµu viÖc lËp kh¸i niÖm vÒ

®ãi nghÌo th«ng qua mét çch nh×n ®a diÖn. Çc ®¸nh gi¸ nµy còng cã thÓ n©ng cao hiÓu biÕt vÒ çc qu¸ tr×nh nh©n qu¶ nhÊn m¹nh viÖc t¸i ph¸t n¹n ®ãi nghÌo b»ng çch nªu râ çc nhËn thøc cña çc bªn liªn quan vÒ çc mèi quan hÖ nh©n qu¶.

• Gi¸m s¸t sù nghÌo khã/thÞnh v−îng: chóng cã thÓ ®ãng gãp vµo viÖc gi¸m s¸t çc xu h−íng thÞnh v−îng vµ çc yÕu tè ¶nh h−ëng (vÝ dô nh− bÊt an toµn, l¹m ph¸p, trî cÊp, çc thÞ tr−êng, suy tho¸i m«i tr−êng). ViÖc gi¸m s¸t còng cã thÓ nhÊn m¹nh çc chØ b¸o cã ý nghÜa vÒ sù thÞnh v−îng.

• Gi¸m s¸t çc kÕt qu¶ ®Çu ra/çc chÝnh s¸ch: ViÖc gi¸m s¸t nµy cã thÓ nhËn d¹ng møc ®é nhËn thøc ®−îc vµ hiÓu ®−îc çc chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña chÝnh phñ; çc hiÖu qu¶ nhËn thøc ®−îc cña çc chÝnh s¸ch nµy; vµ møc ®é tin t−ëng cña çc c¬ quan vµo viÖc ph©n phèi çc lîi Ých.

Çc yÕu tè cã sù tham gia trong chÈn ®o¸n nghÌo ®· cung cÊp çc lîi Ých bæ sung nµy b»ng çch ®−a tiÕng nãi cña ng−êi nghÌo vµ nh÷ng ng−êi dÔ bÞ th−¬ng tæn vµo: • Çc −u tiªn ®−îc coi lµ ®¹i diÖn cho �nhu cÇu�: ®¸nh gi¸ nghÌo khã • theo ph−¬ng ph¸p tham gia cã thÓ cung cÊp th«ng tin ®¹i diÖn cho çc −u tiªn cña ng−êi

nghÌo ®èi víi çc ho¹t ®éng chung • §−a çc bªn tham gia míi vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ t¹o çc mèi quan hÖ

míi trong qu¸ tr×nh nµy: nh÷ng chÈn ®o¸n nghÌo khã cã sù tham gia thµnh c«ng sÏ kÝch thÝch sù t¹o lËp çc m¹ng l−íi vµ çc mèi quan hÖ mµ chóng cã thÓ tiÕp tôc duy tr× sau PPA.

• KÝch thÝch sù thay ®æi hµnh vi vµ th¸i ®é cña çc quan chøc vµ çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch

Nghiªn cøu ®iÓn h×nh d−íi ®©y sÏ m« t¶ ch−¬ng tr×nh vÒ çc tr¹m theo dâi t×nh tr¹ng x· héi (SWS) cho phÐp ng−êi nghÌo tù xÕp h¹ng nghÌo khæ cña m×nh theo tõng quý. Tr¹m theo dâi t×nh tr¹ng x· héi SWS kh«ng chØ cho phÐp thu thËp th«ng tin theo thêi gian thùc tÕ vÒ ®ãi nghÌo, mµ cßn cho phÐp nh÷ng ng−êi tham gia t¸c ®éng tíi chÝnh s¸ch th«ng qua viÖc phæ biÕn çc th«ng tin nµy tíi hµng lo¹t çc bªn liªn quan, bao gåm c¶ çc ®¹i diÖn cña chÝnh phñ. Trong sè nhiÒu chñ ®Ò ®−îc bao qu¸t bëi tr¹m theo dâi t×nh tr¹ng x· héi SWS cã çc vÊn ®Ò vÒ nghÌo khæ, ng−ìng ®ãi nghÌo, vµ n¹n ®ãi. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy ®−îc biÓu ®¹t mét çch chñ quan bëi chÝnh nh÷ng ng−êi tr¶ lêi ®iÒu tra, tøc lµ, nh− thÊy ®−îc theo çch tiÕp cËn tõ d−íi lªn, vµ kh«ng ph¶i nh− ®−îc x¸c ®Þnh bëi mét tæ chøc bªn ngoµi çc hé gia ®×nh. Sè liÖu nµy ®−îc thu thËp tõ n¨m 1986.


36

Khung 11. ViÖc gi¸m s¸t çc nç lùc gi¶m nghÌo trªn c¬ së céng ®ång ®ang tiÕp diÔn ë Philipin §iÒu tra cña çc tr¹m theo dâi t×nh tr¹ng x· héi SWS cung cÊp mét c¬ héi cã mét kh«ng hai ®Ó n¾m ®−îc s¬ bé thËt nhanh çc −u tiªn cña ng−êi nghÌo, nhËn thøc cña hä vÒ çc dÞch vô hiÖn hµnh, çc ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vµ çc trë ng¹i mµ hä ®ang ph¶i ®èi mÆt trong viÖc tiÕp cËn çc dÞch vô cã s½n, vµ sù tho¶ m·n cña hä ®èi víi çc dÞch vô mµ hä ®−îc sö dông. ThiÕt kÕ çc c©u hái vÒ çc vÊn ®Ò nµy vµ th−êng xuyªn sö dông chóng kÕt hîp víi çc c©u hái mµ çc tr¹m theo dâi t×nh tr¹ng x· héi SWS th−êng dïng trong çc cuéc ®iÒu tra hµng quý cña hä (tù xÕp h¹ng, çc ®Æc tr−ng kinh tÕ x· héi, vv.) cã thÓ cho ta mét tæng quan vÒ viÖc çc nç lùc gi¶m ®ãi nghÌo cña chÝnh phñ ®−îc nhËn thøc bëi çc ®èi t−îng môc tiªu nh− thÕ nµo. Çc b¸o ço cña SWS ®−îc ph¸t hµnh réng r·i th«ng qua çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ tíi çc ®¹i diÖn cña chÝnh phñ mµ hä ®· sö dông nh÷ng kÕt qu¶ ®iÒu tra nµy mét çch réng r·i ®Ó ®iÒu chØnh viÖc vung øng çc dÞch vô cho tèt h¬n. Çc chuçi sè liÖu theo thêi gian ë cÊp quèc gia vÒ Møc NghÌo Tù §Þnh (SRP = Self-Rated Poverty) hiÖn nay cã 51 chØ tiªu quan tr¾c. Trong cuéc ®iÒu tra th¸ng 12 n¨m 2000, 56% sè chñ hé gia ®×nh tù ®Þnh hä thuéc diÖn NghÌo; trong sè nh÷ng hé NghÌo, ng©n s¸ch trung b×nh hµng th¸ng cÇn thiÕt ®Ó cho çc hé kh«ng cßn c¶m gi¸c nghÌo lµ 5.000 peso (105 USD vµo ngµy 1 th¸ng 3); 12,7% sè hé gia ®×nh ®· ph¶i tr¶i qua t×nh tr¹ng ®ãi Ýt nhÊt mét lÇn trong ba th¸ng tr−íc ®ã. Nh÷ng sù biÕn ®éng vÒ møc nghÌo tù ®Þnh SRP kÓ tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1980 ®· cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nh÷ng biÕn ®éng l¹m ph¸t trong chØ sè gi¸, vµ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh lµ cã liªn quan tíi t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. Tr¸i l¹i, GNP trªn ®Çu ng−êi l¹i kh«ng ph¶i mét yÕu tè quyÕt ®Þnh quan träng vÒ nh÷ng thay ®æi ng¾n h¹n cña sù nghÌo khã. Çc khuynh h−íng gÇn ®©y nhÊt vÒ n¹n nghÌo khæ ë Phillippines ®· lµ khuynh h−íng gi¶m dÇn trong suèt giai ®o¹n 1994-1997, æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m 1997-1999 vµ l¹i gi¶m xuèng trong n¨m 2000. Lîi Ých cña lµm viÖc víi çc tr¹m SWS bao gåm tèc ®é tiÕn hµnh ®iÒu tra nhanh, çc kho¶n tiÕt kiÖm g¾n liÒn víi viÖc sö dông mét c¬ chÕ s½n cã vµ ®· ®−îc thö nghiÖm lµ tèt, vµ kinh nghiÖm còng nh− kiÕn thøc mµ çc nh©n viªn SWS ®em l¹i cho dù ¸n. Tuy nhiªn, còng cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ viÖc cÇn cã çc c©u hái nµo vµ chóng ®−îc hái nh− thÕ nµo. Nh÷ng trë ng¹i nµy hÇu hÕt liªn quan tíi kÝch th−íc mÉu kh¸ nhá cña çc cuéc ®iÒu tra ®a môc tiªu nµy cña SWS (n=1200). KÝch th−íc mÉu nµy ®· h¹n chÕ viÖc ph©n t¸ch thµnh bèn khu vùc lín (Vïng Thñ ®«, phÇn cßn l¹i cña Luzon, Mindanao vµ Visayas). H¬n n÷a, ®é lín mÉu th«ng th−êng kh«ng cho phÐp ph©n tÝch çc nhãm d©n c− riªng, nh− çc ng− d©n, nh÷ng ng−êi mÑ ®éc th©n, trÎ må c«i, vµ nh÷ng ng−êi b¶n ®Þa, lµ nh÷ng nhãm ng−êi cã tØ lÖ ®ãi nghÌo cao vµ lµ ®èi t−îng môc tiªu cho çc ch−¬ng tr×nh cô thÓ. Th¶o luËn sau ®©y gi¶ ®Þnh vÒ viÖc sö dông çc ®iÒu tra quý cña SWS vµ ®−a çc ®iÒu kiÖn h¹n chÕ nµy vµo thiÕt kÕ çc phiÕu ®iÒu tra. ViÖc më réng ®é lín mÉu ®iÒu tra cña SWS sÏ ®−îc th¶o luËn ng¾n gän trong môc cuèi. Nguån: Mahar Mangahas, President, Social Weather Stations [www.sws.org.ph] bafi vieest cura Bhuvan Bhatnagar, �§iÒu tra SWS: NhËn thøc vµ Sö dông çc DÞch vô VÞ ng−êi nghÌo ë Philippines�, Th¸ng 12, 1999, tr.1

Çc ®¸nh gi¸ vÒ ®ãi nghÌo cã sù tham gia ®ãng gãp nh− thÕ nµo vµo PRSP Giai ®o¹n chuÈn ®o¸n nghÌo khã cña PRSP t¹m thêi ®−îc thiÕt kÕ ®Ó lËp ra mét sù hiÓu biÕt chung vÒ ®ãi nghÌo vµ çc nguyªn nh©n cña nã trong mét quèc gia. Mét b−íc ®i më ®Çu cã thÓ sÏ lµ tæng kÕt l¹i çc sè liÖu s½n cã vÒ ®ãi nghÌo vµ çc nguån sè liÖu cã trong n−íc, bao gåm çc cuéc ®iÒu tra hiÖn cã vÒ çc hé gia ®×nh, çc cuéc tæng ®iÒu tra d©n sè, çc cuéc gi¸m s¸t vµ ®iÒu tra nhanh vÒ møc ®é tho¶ m·n, çc ch−¬ng tr×nh hay çc v¨n kiÖn dù ¸n cã liªn quan ®Õn ®ãi nghÌo, ®Æc biÖt lµ çc ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia vÒ sù nghÌo khã. ViÖc tæng kÕt nµy cã thÓ ®−îc bæ sung bëi mét ®¸nh gi¸ nhanh cã sù tham gia ®Ó lÊp çc kho¶ng trèng trong sè liÖu hiÖn cã vµ ®Ó chøng thùc çc sè liÖu nµy ë cÊp ®Þa ph−¬ng. Mét khi ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo khã ®−îc hoµn thµnh, cÇn ph¶i ®−îc diÔn gi¶i thµnh çc khuyÕn nghÞ cô thÓ ®Ó cã nh÷ng


37

thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch, sao cho çc −u tiªn vÒ gi¶m ®ãi nghÌo ®· ®−îc nhËn d¹ng th«ng qua PPA cã thÓ ®−îc kÕt hîp vµo chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo tæng thÓ. B¶ng d−íi ®©y sÏ tãm t¾t çc ®¸nh gi¸ nghÌo khã cã sù tham gia ®−îc tiÕn hµnh ë ViÖt Nam. §¸nh gi¸ nµy ®ang ®ãng gãp cho kÕ ho¹ch chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo b»ng çch kÕt hîp nh÷ng ph¸t hiÖn liªn quan ®Õn nghÌo khã víi çc thay ®æi cô thÓ vÒ chÝnh trÞ ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò nµy. B¶ng 4: Çc ph¸t hiÖn tõ ®¸nh gi¸ nghÌo khã cã sù tham gia (PPA) cã thÓ chuyÓn sang thµnh nh÷ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch nh− thÕ nµo Çc ph¸t hiÖn tõ PPA Thay ®æi chÝnh s¸ch ®¹t ®−îc Nhu cÇu m¹nh mÏ ®èi víi nhiÒu c¬ héi ph¸t triÓn sinh kÕ bÒn v÷ng, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi kh«ng cßn lÖ thuéc nhiÒu vµo sù chiÕm h÷u ®Êt ®ai víi qui m« nhá (tÊt c¶ çc PPA)

Nghiªn cøu vÒ çc h¹n chÕ ®èi víi viÖc ph¸t triÓn cña çc ngµnh phi n«ng nghiÖp ë Trµ Vinh (do Ng©n hµng ThÕ giíi vµ UNDP tµi trî, MPDF tiÕn hµnh)

Sù çch ly khái cuéc sèng x· héi cña çc d©n téc thiÓu sè ë çc vïng cao (Çc PPAs ë Lµo Cai vµ Trµ Vinh)

Nghiªn cøu ®−îc lËp kÕ ho¹ch, do UNDP tµi trî. §−îc ®−a vµo mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn d©n téc thiÓu sè

TÝnh dÔ bÞ th−¬ng tæn cao tr−íc nh÷ng có sèc ë c¶ cÊp céng ®ång vµ cÊp hé gia ®×nh, trong ®ã èm ®au bÖnh tËt lµ nh÷ng có sèc cã ý nghÜa quan träng nhÊt mµ çc hé nghÌo ph¶i chÞu ®ùng

• Çc chi phÝ cao cho viÖc ch÷a trÞ bÖnh tËt ®−îc xem xÐt ®Õn nh− mét phÇn trong tæng kÕt ngµnh y tÕ vµ Tæng kÕt vÒ Chi tiªu C«ng céng

• ChÝnh phñ yªu cÇu çc bªn tµi trî tËp trung hç trî ph¸t triÓn mét çch tiÕp cËn tæng thÓ h¬n trong viÖc gi¶ii quyÕt çc có sèc vµ çc th¶m häa trªn toµn céng ®ång

Mét mèi quan t©m ®−îc nªu lªn vÒ viÖc thiÕu th«ng tin vÒ çc s¸ng kiÕn, çc kÕ ho¹ch vµ çc ch−¬ng tr×nh cã ¶nh h−ëng tíi cuéc sèng cña hä vµ viÖc xa l¸nh khái çc qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh

Çc hé nghÌo thiÕu tiÕp cËn tíi th«ng tin vÒ çc quyÒn hîp ph¸p vµ �kiÕn thøc cña ng−êi nghÌo� ®−îc ChÝnh phñ coi lµ mét v¸n ®Ò cÇn ®−îc ®Ò cËp trong chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo

Çc mèi liªn kÕt gi÷a ®ãi nghÌo vµ çc c¬ chÕ tµi chÝnh ë cÊp céng ®ång (PPA ë Hµ TÜnh)

Nghiªn cøu vÒ çc møc phÝ vµ ®ãng gãp tù nguyÖn ®−îc bao qu¸t trong Tæng kÕt vÒ Chi tiªu C«ng vµ ®−îc bµn th¶o víi Bé Tµi chÝnh

Çc chi phÝ trùc tiÕp cao cho gi¸o dôc ®èi víi ng−êi nghÌo

HiÖn ®ang ®−îc xem xÐt nh− lµ mét phÇn cña Tæng kÕt vÒ Chi tiªu C«ng céng

1. Mét sè vÊn ®Ò liªn quan tíi tÝnh bÊt b×nh ®¼ng trong néi bé gia ®×nh, nhÊn m¹nh tÝnh dÔ bÞ th−¬ng tæn cña trÎ em vµ phô n÷

2. Mét lo¹t çc b×nh diÖn liªn quan tíi vÊn ®Ò giíi cña sù khèn khã

C«ng tr×nh cña Nhãm c«ng t¸c chiÕn l−îc vÒ giíi cña ChÝnh phñ - çc nhµ tµi trî - NGO ®· ®−îc çc PPA cung cÊp th«ng tin vµ qu¸ tr×nh tiÕp theo sù ra ®êi Ên phÈm �ViÖt Nam: tÊn c«ng ®ãi nghÌo� ®−îc xem nh− lµ mét m« h×nh cho c«ng viÖc trong n¨m nay vÒ x©y dùng mét chiÕn l−îc vÒ giíi.

C¶nh khèn cïng cña nh÷ng ng−êi d©n di c− bÊt hîp ph¸p ra ®« thÞ

ë thµnh phè Hå chÝ Minh, mét vµo quËn huyÖn hiÖn ®· thay ®æi tiªu chÝ nh»m bao gåm c¶ nh÷ng ng−êi ®· ®Þnh c− l©u n¨m mµ ch−a ®¨ng ký vµo ch−¬ng tr×nh cho vay tÝn dông Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña thµnh phè

NhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau ë Hµ TÜnh §−îc ®Ò cËp trùc tiÕp trong çc chÝnh s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña tØnh (bao gåm çc chÝnh s¸ch vÒ thu phÝ vµ ®ãng gãp cña çc céng ®ång, vµ çc −u tiªn ®Çu t− c«ng céng)


38

Çc quèc gia cã nhiÒu ph−¬ng ¸n ®Ó kÕt hîp çc ®¸nh gi¸ vÒ nghÌo khã cña hä, c¶ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l− îng, víi viÖc h×nh thµnh çc chÝnh s¸ch, çc lùa chän hµnh ®éng chung, çc quyÕt ®Þnh vÒ ph©n bæ ng©n s¸ch vµ theo dâi vµ ®¸nh gi¸: • KhuyÕn khÝch çc th¶o luËn vÒ n¹n nghÌo khã gi÷a çc bé tr−ëng trong néi çc vµ çc nghÞ sÜ

quèc héi nh»m t¹o ra mét ChiÕn l−îc Gi¶m ®ãi nghÌo ®−îc së h÷u réng r·i h¬n mµ nã ®¹i diÖn cho quan ®iÓm cña nhiÒu ng−êi víi kiÕn thøc, chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm kh¸c nhau.

• C¬ quan ®iÒu phèi vÒ PRSP cã thÓ giµnh hÕt nh÷ng nç lùc nh»m vµo ph©n tÝch çc sè liÖu vÒ n¹n nghÌo ®ãi ®Ó thiÕt kÕ qu¸ tr×nh x©y dùng PRSP, lùa chän çc hµnh ®éng −u tiªn ®Ó gi¶m nghÌo khã vµ ph©n bæ çc nguån lùc thÝch hîp cho çc ho¹t ®éng nµy.

• Çc PPA chÊt l−îng cao cã thÓ lµm t¨ng sù ®èi tho¹i vµ ®µm ph¸n vÒ vÊn ®Ò ®ãi nghÌo ë cÊp chÝnh s¸ch; t¨ng tÝnh së h÷u vµ tÝnh cam kÕt thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi phÇn lín çc nhãm tæ chøc x· héi kh¸c nhau; vµ t¨ng c−êng çc mèi liªn kÕt gi÷a çc céng ®ång vµ çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Thµnh lËp mét khèi ®oµn kÕt gi÷a chÝnh phñ vµ çc c«ng d©n trong viÖc cïng chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã.

• VÏ ra çc mèi liªn kÕt cô thÓ gi÷a chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ víi çc xu thÕ vµ ®éng th¸i cña sù ®ãi nghÌo cña quèc gia.

• Nh»m lµm ®−îc ®iÒu nµy, çc nhµ tµi trî cã thÓ cung cÊp hç trî kü thuËt ®Ó ®µo t¹o ng−êi ®Þa ph−¬ng, ®Æc biÖt lµ ng−êi nghÌo, trong çc qu¸ tr×nh tham gia ®Ó ph©n tÝch ®ãi nghÌo vµ trong çc qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch sao cho c¶ hai qu¸ tr×nh cã thÓ kÕt hîp víi nhau.

• Çc nhµ tµi trî còng cã thÓ cung cÊp hç trî kü thuËt trong viÖc thiÕt kÕ mét chiÕn l−îc th«ng tin ®¹i chóng ®Ó phæ biÕn sè liÖu vÒ n¹n nghÌo ®ãi, sao cho çc bªn liªn quan ®Òu ®−îc nhËn thøc vÒ çc lo¹i vÊn ®Ò n¶y sinh vµ møc ®é t¸c ®éng.

B. Tham gia vµo ho¹ch ®Þnh vµ c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ c¬ së ®Ó tõ ®ã çc chÝnh phñ ®−a ra quyÕt ®Þnh vÒ x©y dùng ng©n s¸ch, çc hµnh ®éng cña chÝnh phñ vµ gi¸m s¸t viÖc gi¶m nghÌo ®ãi. Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã thÓ ®−îc chia thµnh hai lÜnh vùc chÝnh s¸ch réng r·i: tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm çc hµnh ®éng ®−îc thùc hiÖn bëi çc c¬ quan t− nh©n vµ chÝnh phñ cña mét quèc gia nh»m t¸c ®éng tíi sù cung øng tiÒn tÖ hay lµ tíi çc tØ lÖ l·i suÊt. Çc chÝnh s¸ch nµy t¸c ®éng tíi cuéc sèng cña mäi ng−êi, bao gåm c¶ ng−êi nghÌo, th«ng qua t¸c ®éng chi phèi cña nã tíi tèc ®é l¹m ph¸t, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ tæng thÓ, møc ®é thÊt nghiÖp vµ çc tØ gi¸ hèi ®o¸i. Çc yÕu tè thÓ chÕ vµ chÊt l−îng cña viÖc qu¶n lý nhµ n−íc cã tÝnh d©n chñ vµ tr¸ch nhiÖm cã ¶nh h−ëng tíi tiÒm n¨ng tham gia cña çc tæ chøc x· héi vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do b¶n chÊt kü thuËt cña çc chÝnh s¸ch nµy, hai ph−¬ng ¸n cho çch tiÕp cËn tham gia sÏ lµ: • Chia sÎ vµ phæ biÕn th«ng tin • Tham vÊn vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tµi chÝnh quyÕt ®Þnh çch thøc mµ chÝnh phñ qu¶n lý thu chi ng©n s¸ch vµ vÊn ®Ò nî nÇn. Sù tham gia cña c«ng d©n vÒ phÇn thu ng©n s¸ch liªn quan tíi çc møc thu vµ c¬ cÊu thuÕ - ai nép thuÕ vµ nép bao nhiªu. VÒ phÇn chi, sù tham gia cña c«ng d©n tËp trung vµo çc −u tiªn ®èi víi chi tiªu c«ng - ai ®−îc nhËn dÞch vô g×, vµ çc dÞch vô nµy ®−îc cÊp kinh phÝ réng r·i tíi møc nµo. Mèi quan hÖ gi÷a thu vµ chi ng©n s¸ch lµ mèi quan hÖ rÊt quan träng, bëi v× nã quyÕt ®Þnh thÆng dù hay th©m hôt tµi khãa - tíi l−ît nã ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« tæng thÓ. §Ó cho râ rµng, cÇn lu«n ghi nhí r»ng chÝnh s¸ch chi tiªu ng©n s¸ch vµ ho¹t ®éng chi tiªu vµ x©y dùng ng©n s¸ch lµ çc ho¹t ®éng riªng biÖt.


39

ChÝnh s¸ch thuÕ • Phæ biÕn çc th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch thuÕ • Tham vÊn vµ céng t¸c trong c¶i çch thuÕ • Tham gia vµo chÝnh s¸ch chi tiªu ng©n s¸ch ChÝnh s¸ch chi ng©n s¸ch • Tham vÊn vµ nguyªn t¾c tµi kho¸ • Tham gia vµ ph©n bæ nguån lùc tµi chÝnh • Sù tham gia vµo chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ xung ®ét Sù tham gia vÒ cè h÷u lµ vÊn ®Ò chÝnh trÞ, vµ sù th«ng hiÓu ®éng th¸i cña sù tham gia, ®Æc biÖt lµ trong ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®ßi hái ph¶i t− duy theo çc nhãm quan t©m vµ çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch. Çc yÕu tè chÝnh ®−îc liÖt kª d−íi ®©y vµ tÝnh chÝnh trÞ cña sù tham gia sÏ ¶nh h−ëng tíi møc ®é mµ sù tham gia cã thÓ ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng tíi møc nµo trong thùc tÕ ®Ó cã thÓ giµnh ®−îc nh÷ng lîi Ých sau nµy. §èi víi mét nghiªn cøu ®iÓn h×nh vÒ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngµnh, ®Ò nghÞ xem chó thÝch kü thuËt sè 16. ViÖc tham gia vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®−îc ®Þnh h×nh theo çc yÕu tè bèi c¶nh. Çc yÕu tè nµy bao gåm: • CÇn cã mét hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ cïng víi cÊu tróc vµ c¬ chÕ cho çc c«ng

d©n tham gia vµo qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch • Lµm s¸ng tá chÝnh s¸ch lµ g×, çc luËn cø phÝa sau chÝnh s¸ch, vµ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch sÏ

lµ träng yÕu ®èi víi viÖc ®−a ra çc khuyÕn khÝch ®èi víi çc nhãm x· héi kh¸c nhau nh»m ñng hé chÝnh s¸ch vµ x©y dùng liªn minh tÝch cùc gi÷a çc bªn liªn quan.

• §µm ph¸n vÒ nh÷ng c©n nh¾c gi÷a çc nhãm liªn quan kh¸c nhau bÞ t¸c ®éng bëi qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch

• Qui tr×nh PRSP hµm Èn mét kiÓu tham gia lÊy trung t©m lµ nhµ n−íc, ®−îc vËn ®éng bëi céng ®ång tµi trî vµ ®−îc dÉn ®Çu bëi çc quan chøc nhµ n−íc mong muèn gi¶m bít nî nÇn

• Çc n−íc cã mét hay nhiÒu ®¶ng tiÕn bé h¬n tån t¹i ®Ó lªn tiÕng cho lîi Ých cña çc nhãm cã thu nhËp thÊp h¬n sÏ cung cÊp nhiÒu c¬ héi tham gia h¬n so víi çc n−íc kh«ng cã çc h×nh th¸i chÝnh trÞ Êy. ë Gujarat, Ên ®é, ng−êi s¸ng lËp cña DISHA, mét tæ chøc phi chÝnh phñ chuyªn vÒ ph©n tÝch ng©n s¸ch vµ vËn ®éng hËu tr−êng cho ng−êi nghÌo, ®ang ®−îc thµnh lËp nh− mét ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ

• ThiÕt kÕ kh¸c nhau cña çc c¬ quan nghÞ viÖn ë çc quèc gia kh¸c nhau râ rµng lµ cã ¶nh h−ëng tíi quy m« mµ çc nhãm quan t©m vµ çc c«ng d©n cã thÓ tham gia mét çch cã ý nghÜa vµo ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« th«ng qua toµ ¸n hµnh ph¸p vµ ®iÒu trÇn.

S¸u bµi häc chÝnh vÒ viÖc tham gia vµo çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®· cã nh÷ng t¸c ®éng c¬ b¶n ®Õn viÖc thiÕt kÕ, tiÕn hµnh vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh PRSP • Kinh nghiÖm cho thÊy r»ng cã nh÷ng mèi liªn kÕt tÝch cùc gi÷a sù tham gia vµ çc chÝnh s¸ch

kinh tÕ vÜ m« hîp lý • Çc quèc gia rÊt kh¸c nhau vÒ çc ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn hoÆc c¶n trë sù tham gia

vµo qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch. • Sù l·nh ®¹o cña chÝnh quyÒn ®èi víi qu¸ tr×nh tham gia vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ träng

t©m


40

• Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« bÒn v÷ng ®· hoµ trén çc c©u tr¶ lêi ®óng vÒ kü thuËt víi tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt chÝnh trÞ

• Çc nhãm tæ chøc x· héi cã thÓ ¶nh h−ëng tíi çc qu¸ tr×nh chÝnh s¸ch b»ng çch x©y dùng çc liªn minh thµnh c«ng xung quanh çc vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m«

• Sù tham gia thµnh c«ng vµo chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« sÏ ®−îc tiÕp tôc b»ng mét chuçi thµnh tùu ®ßi hái thêi gian vµ çc nguån lùc

Khung 12. Nghiªn cøu ®iÓn h×nh ë Ireland Ireland ®· thùc hiÖn mét çch tiÕp cËn rÊt s¸ng t¹o ®Ó qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña m×nh. KÓ tõ n¨m 1987, Ireland ®· x©y dùng n¨m hiÖp ®Þnh céng t¸c x· héi, víi hiÖp ®Þnh míi ®©y nhÊt ®−îc khëi ®éng vµo th¸ng Hai n¨m 2000 ®−îc gäi lµ �Ch−¬ng tr×nh v× sù ThÞnh v−îng vµ C«ng b»ng�5. Ch−¬ng tr×nh ®−a ra mét tËp hîp çc môc tiªu kinh tÕ x· héi tæng thÓ ®−îc hoµn thµnh sau khi cã tham vÊn réng r·i gi÷a chÝnh phñ vµ mét lo¹t çc tæ chøc x· héi tõ th¸ng 11 n¨m 1999 tíi th¸ng 2 n¨m 2000. ý t−ëng vÒ sù céng t¸c x· héi ®−îc tiÕn triÓn tõ cuèi nh÷ng n¨m 1980 khi Ireland ®ang tr¶i qua mét cuéc suy tho¸i nÆng nÒ (1980-1987), bÞ lµm trÇm träng h¬n bëi l¹m ph¸t cao, nî nÇn chång chÊt phñ vµ th©m hôt ng©n s¸ch cña chÝnh, vµ thua lç ë çc c¬ së s¶n xuÊt. Héi ®ång Kinh tÕ x· héi Quèc gia (NESC), ®−îc thµnh lËp n¨m 1973 víi vai trß cè vÊn cho chÝnh phñ vÒ �ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc gia vµ çc tiÕn bé vÒ c«ng b»ng x· héi�, kÓ tõ n¨m 1986 ®· t¹o ®iÒu kiÖn tham vÊn cho hµng lo¹t çc tæ chøc x· héi th«ng qua mét qu¸ tr×nh häc hái chung ®Ó ®¹t ®−îc mét tæng quan vÒ çc �ph−¬ng ¸n kinh tÕ x· héi, çc th¸ch thøc vµ çc tho¶ hiÖp�. N¨m 1990, NESC nhËn d¹ng çc yÕu tè chñ yÕu cho mét khung chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n trong khu«n khæ mét chiÕn l−îc quèc gia nh− sau: i) chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ®Ó b¶o ®¶m l¹m ph¸t thÊp vµ t¨ng tr−ëng æn ®Þnh, ii) tiÕn triÓn cña thu nhËp lµm c¬ së cho n¨ng lùc c¹nh tranh trong khi gi¶i quyÕt çc xung ®ét vÒ viÖc ph©n phèi, vµ iii) xóc tiÕn thay ®æi c¬ cÊu ®Ó thÝch nghi víi m«i tr−êng biÕn ®éng bªn ngoµi. Trong khi mét trong nh÷ng ®éng c¬ chÝnh cho viÖc giíi thiÖu çc hiÖp ®Þnh ®èi t¸c lµ do nhu cÇu kh«ng thÓ tr¸nh khái cña viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ nh»m ®¸p øng çc ®iÒu kiÖn gia nhËp Liªn minh TiÒn tÖ ch©u ¢u (EMU), NESC ®· kh«ng xem ®©y lµ vÊn ®Ò thuÇn tuý vÒ qu¶n lý kinh tÕ kü thuËt, mµ ®−a ra luËn cø r»ng çc chiÕn l−îc nµy chØ thµnh c«ng víi sù nhÊt trÝ chñ ®éng vµ sù tham gia cña nh÷ng ng−êi sÏ bÞ ¶nh h−ëng bëi çc chÝnh s¸ch nµy. Theo tinh thÇn nµy, DiÔn ®µn Kinh tÕ x· héi Quèc gia (NESF) ®−îc thµnh lËp n¨m 1993, ®· ®−a ra th¶o luËn ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò chÝnh s¸ch x· héi nh− sù g¹t bá ngoµi lÒ x· héi vµ n¹n thÊt nghiÖp. Çc nhiÖm vô kinh tÕ h¹n hÑp cña çc hiÖp ®Þnh tr−íc ®©y bëi vËy ®· ®−îc më réng ®¸ng kÓ cho çc hiÖp ®Þnh lÇn thø t− (1997-2000) vµ lÇn thø 5 (2000-2002). Quan hÖ ®èi t¸c x· héi ®· ®−îc nhËn d¹ng lµ lùc l−îng ®Þnh h−íng cña thµnh tùu kinh tÕ Ireland trong suèt 10 n¨m qua. B»ng çch thµnh lËp mét khu«n khæ thÓ chÕ vµ qu¸ tr×nh trong ®ã chÝnh phñ, khu vùc t− nh©n, vµ ®¹i diÖn çc tæ chøc x· héi ®−a ra çc quyÕt ®Þnh chÝnh vÒ kinh tÕ x· héi víi sù hç trî cña c«ng chóng réng r·i, mét vßng trßn tèt ®Ñp cña çc lîi Ých ®· ®−îc t¹o ra cho tÊt c¶ çc bªn tham gia b»ng çch kh«i phôc n¨ng lùc c¹nh tranh, duy tr× nhÞp ®é s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, vµ cung cÊp mét m«i tr−êng sinh lîi cho ®Çu t− vµ t¨ng tr−ëng. Dermot McCarthy vµ Rory O�Donnell, cïng nh÷ng ng−êi kh¸c, ®· ghi l¹i nh÷ng thay ®æi kinh tÕ trong suèt mét thËp kû qua nh− sau: a) ThÆng d− ng©n s¸ch n¨m 1999 kho¶ng h¬n 1,1 tØ b¶ng Ireland so víi møc th©m hôt 1,4 tØ n¨m 1986.

ViÖc nµy cho phÐp chi phÝ cho y tÕ t¨ng 150%, cho gi¸o dôc t¨ng 84% vµ cho phóc lîi x· héi t¨ng 70% kÓ tõ n¨m 1987.

b) ThÆng d− Kho b¹c 747 triÖu b¶ng n¨m 1998 so víi yªu cÇu vay kho¶ng h¬n 2,1 tØ b¶ng m−êi n¨m tr−íc ®©y.

c) TØ lÖ thÊt nghiÖp gi¶m tõ 17,5% xuèng d−íi 5% trong vßng 12 n¨m d) L¹m ph¸t trung b×nh hµng n¨m 2,8% kÓ tõ n¨m 1987 so víi tØ lÖ l¹m ph¸t cì 20% vµo ®Çu thËp kû 80. e) TØ lÖ nî/GDP quèc gia lµ 52% n¨m 1998 so víi møc 120% n¨m 1986

5 www.irlgov.ie/taoiseach/publication/prosperityandfairness


41

f) T¨ng tr−ëng GDP trung b×nh 4,9% mét n¨m bao gåm mét tèc ®é t¨ng tr−ëng 9,5% n¨m 1998 so víi møc trung b×nh cña Liªn hiÖp ch©u ¢u chØ lµ 2,8% trong n¨m ®ã.

g) Khèi l−îng ®Çu t− trùc tiÕp tõ n−íc ngoµi cña ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghÖ Hoa kú ®· t¨ng gÊp ®«i tõ 3,8 tØ USD n¨m 1994 lªn 8,1 tØ USD n¨m 1998, mét phÇn ba ®Çu t− cña Hoa Kú ë ch©u ¢u ®æ vµo Ireland, ®Æc biÖt vµo çc c«ng ty c«ng nghÖ cao.

h) TØ lÖ chi tr¶ ®Ó ®iÒu chØnh l¹m ph¸t t¨ng kho¶ng 30% trong thËp kû 90, gÊp 2,5 lÇn møc t¨ng cña toµn EU vµ bèn lÇn møc t¨ng cña Mü. Trªn thùc tÕ, chØ sè GDP trªn ®Çu ng−êi cña Ireland ®· v−ît Anh quèc; n¨m 1987, con sè nµy b»ng hai phÇn ba GDP trªn ®Çu ng−êi cña Anh quèc (tuy nhiªn, tÝnh theo møc t¨ng GNP tuyÖt ®èi, Anh quèc vÉn ®øng ®Çu ë møc t¨ng 14%).

Trong khi nh÷ng yªu s¸ch vÒ quan hÖ nh©n qu¶ trùc tiÕp gi÷a çc hiÖp ®Þnh ®èi t¸c vµ b−íc ngoÆt h×nh ch÷ U rÊt Ên t−îng cña Ireland trong vËn may kinh tÕ cña m×nh sÏ ®−îc bµn c·i bëi mét sè ng−êi, th× ®· cã mét c¬ së râ rµng ®Ó tranh luËn r»ng sù æn ®Þnh do çc chÝnh s¸ch nhiÒu n¨m còng nh− do çc cam kÕt vÒ l−¬ng ®−a ra ®· lµ nh÷ng c«ng cô ®Þnh vÞ ch¾c ch¾n cho Ireland thµnh mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt cña ch©u ¢u - bëi vËy ®−îc gäi lµ Con hæ Ngäc th¹ch Ailen, biÕn n−íc nµy thµnh mét trong nh÷ng n¬i hÊp dÉn nhÊt cho çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trªn toµn cÇu trong thËp kû 90. Theo truyÒn thèng ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng nÒn kinh tÕ yÕu nhÊt ch©u ¢u (GDP cña Ailen chØ chiÕm 1% GDP cña ch©u ¢u), çc ch−¬ng tr×nh ®èi t¸c ®Æc biÖt ®−îc tÝn nhiÖm ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù tham gia thµnh c«ng cña quèc gia nµy vµo EMS vµ EMU b»ng çch cho phÐp nã theo ®uæi kinh tÕ vÜ m« v÷ng ch¾c th«ng qua qu¶n lý tµi chÝnh c«ng mét çch thËn träng, duy tr× l¹m ph¸t thÊp, vµ tØ gi¸ hèi ®o¸i ®¸ng tin cËy, vµ n¨ng lùc c¹nh tranh ®−îc c¶i thiÖn. Nh− O�Donnell ®· nªu, çch tiÕp cËn cã sù tham gia nµy trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ë Ireland ®· chøng tá r»ng �çc c¬ chÕ kü thuËt chØ cã thÓ cã hiÖu lùc ë n¬i mµ nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ cña l¹m ph¸t, thu nhËp vµ chi tiªu c«ng céng ®−îc gi¶i quyÕt.� Bªn c¹nh çc hiÖp ®Þnh vÒ thuÕ vµ tr¶ thuÕ, çc vÊn ®Ò kinh tÕvÜ m« kh¸c nh− thÊt nghiÖp dµi h¹n, chÝnh s¸ch doanh nghiÖp vµ cÊp kinh phÝ cho çc dÞch vô c«ng kh«ng chØ ®−îc gi¶i quyÕt trong çc ho¹t ®éng tham vÊn tiÕp theo, mµ vµo n¨m 2000, hiÖp ®Þnh nµy ®· lín m¹nh vµ v−ît ra ngoµi mét chiÕn l−îc kinh tÕ b»ng çch bao gåm c¶ çc s¸ng kiÕn chÝnh s¸ch réng r·i h¬n vÒ ph−¬ng diÖn x· héi. VÒ mÆt tæng thÓ, bªn c¹nh çc lîi Ých vÒ kinh tÕ cã thÓ thÊy ®−îc mµ nh÷ng quan hÖ ®èi t¸c nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn, th× cßn cã nhiÒu khÝa c¹nh liªn quan cña �vèn x· héi� mµ qu¸ tr×nh tham gia cña c«ng d©n nµy ®−îc cho r»ng lµ cÇn ph¶i ®−îc cæ vò. Ng−êi ta ®· tõng nãi lµ �bãng r©m cña t−¬ng lai� - mét thùc tÕ mµ çc bªn tham gia ®Òu biÕt r»ng hä sÏ l¹i gÆp ph¶i - ®· t¹o ra mét m«i tr−êng kiªn nhÉn vµ tin t−ëng, mµ m«i tr−êng nµy, ®· tõng ®−îc Robert Putnam vµ nh÷ng ng−êi kh¸c tranh luËn, sÏ �nu«i d−ìng quyÒn nh©n nh−îng, t¹o ®iÒu kiÖn giao tiÕp, c¶i thiÖn luång th«ng tin ®¸ng tin cËy vµ lµm t¨ng chi phÝ li khai�. C©u hái logic ®−îc ®Æt ra sau khi ®äc nh÷ng dßng trªn lµ ë chç ®iÒu g× b¶o ®¶m sù nhÊt trÝ trong mét m«i tr−êng n¬i mµ çc bªn tham gia th¶o luËn trªn bµn ®µm ph¸n cã nh÷ng xung ®ét râ rµng vÒ lîi Ých vµ kh«ng cã sù hiÓu biÕt chung vÒ çc vÊn ®Ò kÓ tõ khi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh tham vÊn. Rory O�Donnell ngô ý r»ng mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®¸ng chó ý cã thÓ lµ ë chç khi �x· héi kú väng çc bªn ®èi t¸c ph¶i tíi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò� th× hä sÏ lµm nh− vËy b»ng çch kh«ng ®i vµo tranh luËn çc tÇm nh×n vÒ kinh tÕ x· héi cuèi cïng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ sù nhÊt trÝ vµ chia sÎ quan ®iÓm vÒ çc vÊn ®Ò cuèi cïng sÏ trë thµnh kÕt qu¶ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh, chø kh«ng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho qu¸ tr×nh6. Sau nµy ng−êi ta cßn tranh luËn r»ng kiÓu nhÊt trÝ ®¹t ®−îc th«ng qua qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cô thÓ lµ thiÕt thùc vÒ toµn c¶nh, gióp chuyÓn ®æi �hÖ thèng néi bé ®Ó hoµ gi¶i vÒ lîi Ých� ë Ireland.

6 Jean Monnet Inaugural Lecture, University College Dublin, 29 - 4- 1999


42

Ng−êi ta còng chØ ra r»ng mÆc dÇu vËy, thµnh tùu cña quèc gia nµy lµ kh«ng næi bËt l¾m theo çc th−íc ®o lín h¬n vÒ thµnh tùu kinh tÕ x· héi, nh− ®−îc ph¶n ¸nh trong ChØ sè Ph¸t triÓn Nh©n lùc (HDI) cña UNDP hoÆc mét vµi phiªn b¶n kh¸c cña nã, trong ®ã ®· liÖt kª Ireland vµo hµng n−íc cã chØ sè HDI thÊp nhÊt ë EU. T−¬ng tù nh− n¹n ®ãi nghÌo, sù lo¹i trõ ra ngoµi lÒ x· héi vµ bÊt c«ng b»ng ngµy cµng réng lín vÉn lµ mét vÊn ®Ò. Nh−ng McCarthy chØ ra r»ng nh÷ng vÊn ®Ò nµy sinh ra phÇn lín lµ do çc yÕu tè vÒ c¬ cÊu mµ chóng ho¹t ®éng t¸ch biÖt so víi çch tiÕp cËn ®èi t¸c x· héi trong qu¶n lý kinh tÕ. Nh÷ng yÕu tè nµy ®· cã kÓ c¶ tõ tr−íc n¨m 1987. Thùc tÕ r»ng mét dù ¸n mµ lóc b¾t ®Çu chØ nh− mét gi¶i ph¸p ng¾n h¹n cho mét cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh c«ng song hiÖn ®· b¾t ®Çu ®−îc thÓ chÕ hãa nh− mét qu¸ tr×nh ba n¨m vµ ®−îc më réng ®Ó ®¹i diÖn cho mét khu vùc réng lín trong x· héi Ailen nh»m �bµn th¶o, ®µm ph¸n, mÆc c¶ vµ ®¹t ®−îc sù nhÊt trÝ vÒ çc vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi� lµ mét chØ thÞ cho biÕt m« h×nh d−êng nh− ®· thµnh c«ng lín do chÝnh nh÷ng ng−êi Ireland. §èi víi nh÷ng ng−êi ngoµi, ho¹t ®éng nµy lµ mét tr−êng hîp ®iÓn h×nh khi hiÖu suÊt thu håi vèn ®Çu t− cao ®· ®−îc gÆt h¸i th«ng qua mét m« h×nh qu¶n lý nhµ n−íc cã ®µm ph¸n. MÆc dÇu qu¸ tr×nh lµ do chÝnh phñ dÉn ®Çu (ph¸t giÊy mêi, cung cÊp diÔn ®µn vµ hËu cÇn, ®Æt ra çc th«ng sè réng r·i ®Ó h−íng dÉn th¶o luËn ®−îc th«ng b¸o, kÕt tËp çc ®Çu vµo, x©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc, vv.) sù tham vÊn gi÷a çc nhãm tham gia lµ ®iÓm c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh bao gåm møc ®é häc hái to lín vµ sù th«ng hiÓu gi÷a çc vÞ trÝ kh¸c nhau cña hä. Lång ghÐp ho¹t ®éng nµy vµo çc cuéc ®µm ph¸n, theo nhiÒu çch, th× ®©y chÝnh lµ mét qu¸ tr×nh tham gia trªn diÖn réng cña çc bªn liªn quan v× çc ®èi t¸c kh«ng chØ t¸c ®éng kÕt qu¶ ®Çu ra cña qu¸ tr×nh b»ng çch cung cÊp ®Çu vµo, mµ c¶ s¶n phÈm sau ®µm ph¸n còng kú väng çc bªn ®èi t¸c hoµn thµnh phÇn cam kÕt cña m×nh, vµ khiÕn hä chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ phÇn ®ã. Cã mét sè tranh luËn vÒ mÆt lý thuyÕt tõ nh÷ng ng−êi phØ b¸ng, giÌm pha, nh−ng sù hç trî chÝnh trÞ réng r·i ®èi víi çc hiÖp ®Þnh nµy ë Ireland ®· ®em l¹i mét Ên t−îng r»ng mét khi qu¸ tr×nh cßn tiÕn hµnh vµ mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ trªn thùc tÕ th× nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ lý thuyÕt sÏ tån t¹i kh«ng l©u. C. Sù tham gia vµo lËp ng©n s¸ch vµ qu¶n lý chi tiªu c«ng céng Trªn c¬ së çc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, chÝnh phñ lùa chän çc ho¹t ®éng c«ng mµ chóng sÏ thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch vµ ph©n bæ çc nguån lùc ®Ó thùc hiÖn çc ho¹t ®éng c«ng nµy. KÕt qu¶ lµ, trong nç lùc nh»m ®ßi hái tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh vµ sù minh b¹ch tõ phÝa chÝnh phñ, c«ng d©n vµ çc tæ chøc x· héi ®ang ngµy cµng tËp trung vµo ng©n s¸ch vµ çc ¶nh h−ëng cña nã tíi sù ph©n bæ çc nguån lùc. Nh÷ng s¸ng kiÕn vÒ sù tham gia cña c«ng d©n ®· ®Ò cËp tíi ba vÊn ®Ò chÝnh mµ ®· ®−îc m« t¶ trong tæng quan trªn: x©y dùng vµ ph©n tÝch ng©n s¸ch, gi¸m s¸t vµ theo dâi chi tiªu, vµ ®¸nh gi¸ viÖc cung øng dÞch vô c«ng. Çc tæng kÕt vÒ chi tiªu c«ng cña Ng©n hµng (PERs) ®· ®Ò cËp tíi ba lÜnh vôc nµy. Bëi vËy, mét m« t¶ vÒ PER sÏ cung cÊp mét bèi c¶nh trong ®ã çc qu¸ tr×nh cña quèc gia vµ çc qu¸ tr×nh cña Ng©n hµng cã giao nhau. 1. §Æt bèi c¶nh: Qu¶n lý chi tiªu c«ng trong c«ng viÖc cña Ng©n hµng Tæng kÕt vÒ chi tiªu c«ng lµ ph−¬ng tiÖn chÝnh cña Ng©n hµng ThÕ giíi ®Ó ph©n tÝch çc vÊn ®Ò chi tiªu c«ng céng trong bèi c¶nh khu vùc nhµ n−íc vµ çc ch−¬ng tr×nh cña chÝnh phñ. PER ®−îc thiÕt kÕ ®Ó gióp çc chÝnh phñ thiÕt lËp çc c¬ chÕ hiÖu qu¶ vµ minh b¹ch ®Ó ph©n bæ vµ sö dông çc nguån lùc chÝnh phñ theo mét çch nh»m xóc tiÕn gi¶m ®ãi nghÌo, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm vµ t¨ng tr−ëng kinh tÕ b×nh ®¼ng. PERs ®Ò cËp tíi mét lo¹t vÊn ®Ò, bao gåm ph©n tÝch vÒ nguån thu hiÖn thêi vµ trong t−¬ng lai, x©y dùng ng©n s¸ch, chi tiªu trong n¨m cña chÝnh phñ, theo dâi çc kho¶n chi cÊp cho ®Þa


43

ph−¬ng, çc c¬ cÊu qu¶n lý nhµ n−íc, vµ hiÖu qu¶ vµ tÝnh hiÖu lùc cña viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng. V× çc PER gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò träng t©m ®èi víi mét ch−¬ng tr×nh nghÞ sù vÒ ph¸t triÓn cña chÝnh phñ nªn tÝnh së h÷u trong n−íc ®èi víi çc c¶i çch vÒ chi phÝ c«ng céng lµ rÊt thiÕt yÕu. C¶ chÝnh phñ vµ ®¹i diÖn cña çc tæ chøc x· héi ph¶i cam kÕt víi nh÷ng khuyÕn nghÞ vµ çc ®Ò xuÊt ®−îc nªu ra trong b¸o ço nÕu nh− c¶i çch ®−îc tiÕn hµnh. Bëi vËy, mét çch tiÕp cËn cã sù tham gia, trong ®ã mét lo¹t çc nhãm liªn quan ®−îc tham vÊn vÒ tÇm nh×n cña hä ®èi víi sù ph¸t triÓn cña quèc gia, cÇn ®−îc chÊp nhËn ¸p dông trªn toµn qu¸ tr×nh tæng kÕt chi tiªu c«ng céng. H¬n n÷a, ®iÒu tèi quan träng lµ thiÕt lËp quyÒn së h÷u ®Ó chia sÎ nh÷ng kÕt qu¶ t×m ®−îc cña b¸o ço víi mét nhãm lín h¬n çc bªn liªn quan trong n−íc. (cËp nhËt tõ trang Web trùc tuyÕn cña Ng©n hµng ThÕ giíi vÒ vÊn ®Ò chi tiªu c«ng céng). Tuy nhiªn, cho tíi nay, PER ch−a ®−a ®−îc mét lo¹t çc bªn liªn quan tham gia vµo qu¸ tr×nh. TiÕn hµnh PER theo çch tiÕp cËn cã sù tham gia sÏ lµm t¨ng tÝnh c«ng khai cña çc qu¸ tr×nh chi tiªu c«ng vµ nã sÏ lµm t¨ng tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh cña chÝnh phñ ®èi víi c«ng chóng. 2. X©y dùng vµ ph©n tÝch ng©n s¸ch MÆc dÇu kh«ng cã c«ng thøc s½n cho viÖc lµm thÕ nµo ®Ó huy ®éng ®−îc çc ho¹t ®éng tËp thÓ nh»m t¸c ®éng chi phèi tíi viÖc x©y dùng ng©n s¸ch, vÉn cã mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n ®Ó tõ ®ã çc bªn tham gia cã thÓ lùa chän nh− sau:

• ViÖc lµm s¸ng tá ng©n s¸ch ®ßi hái kiÕn thøc chuyªn m«n kü thuËt vµ ®iÒu nµy th−êng lµm n¶n lßng çc nhãm tæ chøc x· héi khiÕn hä kh«ng muèn tham gia vµo qu¸ tr×nh x©y dùng ng©n s¸ch. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· cã mét vµi nhãm cho thÊy r»ng mét nç lùc mang tÝnh quyÕt ®Þnh cã thÓ cho phÐp ng−êi ta tõ bÊt cø nÎo ®−êng nµo cña ®êi sèng cã thÓ n¾m ®−îc kü n¨ng nµy mét çch ch¾c ch¾n vµ ®¸ng kÓ. Hä ®· cã ®−îc kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc nµy b»ng çch tu©n theo çc h−íng dÉn tiªu chuÈn ®−îc KiÓm to¸n Tæng hîp ®Æt ra vÒ m· ho¸ ng©n s¸ch, khiÕn cho viÖc nµy dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi tÝnh to¸n trªn çc con sè thay thÕ, vµ so s¸nh víi çc sè liÖu thèng kª chÝnh thøc .

• X©y dùng quyÒn së h÷u ®èi víi çc ph©n tÝch vµ biÖn minh vÒ ng©n s¸ch cÇn thiÕt ph¶i bao gåm �qu¸ tr×nh d©n chñ ho¸� çc n¨ng lùc ®Ó hiÓu ®−îc ng©n s¸ch. §iÒu nµy cã nghÜa lµ x©y dùng çc kü n¨ng biÓu ®¹t ng©n s¸ch vµ bÊt cø ng©n s¸ch thay thÕ nµo cho çc bªn liªn quan ®Òu ®−îc tr×nh bµy theo ng«n ng÷ cña ng−êi th−êng. ViÖc nµy còng sÏ gióp cho môc ®Ých chÝnh lµ xuyªn suèt mét qu¸ tr×nh ®èi tho¹i tr−íc nay vÉn n»m trong sù kiÓm so¸t tuyÖt ®èi cña mét sè nhá çc nhµ kü trÞ.

• Tæ chøc çc liªn minh x· héi ®Ó hç trî lo¹i ho¹t ®éng nµy bao gåm viÖc tËn dông çc n¨ng lùc cña nhiÒu nhãm ®Ó hç trî x©y dùng vµ ph©n tÝch ng©n s¸ch. Çc nhãm nµy cã thÓ bao gåm chÝnh phñ, NGOs, çc tæ chøc x· héi vµ çc nhãm céng ®ång, vµ çc nhµ tµi trî tham gia vµo chÈn ®o¸n nghÌo khã vµ lËp −u tiªn. Ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· chøng tá lµ mét ®èi t¸c h÷u hiÖu b»ng çch biÓu ®¹t mèi quan t©m lín vÒ çc dù to¸n ng©n s¸ch vµ ®· lµ mét liªn minh m¹nh trong viÖc gîi ra mét sù h−ëng øng tõ phÝa chÝnh phñ vµ qu¶ng ®¹i quÇn chóng.

• T¹o ra mét kh«ng gian cho viÖc chñ ®éng tham gia vµo x©y dùng ng©n s¸ch th«ng qua vËn ®éng hËu tr−êng vµ ®èi tho¹i trùc tiÕp.

(Xem chó thÝch kü thuËt sè 15 vÒ m« t¶ qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch cã sù tham gia cña Uganda)


44

VÝ dô sau ®©y minh ho¹ viÖc nh÷ng thµnh viªn cña çc tæ chøc x· héi cã thÓ tæ chøc çc nguån lùc cña hä nh− thÕ nµo ®Ó cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho c«ng d©n vÒ ng©n s¸ch theo mét h×nh thøc mµ hä cã thÓ hiÓu ®−îc. Nhãm çc chuyªn gia trong tr−êng hîp nµy ®· giµnh nç lùc cña hä kh«ng chØ ®Ó th«ng b¸o cho çc tæ chøc x· héi vÒ çc qu¸ tr×nh dù to¸n ng©n s¸ch, mµ cßn th«ng b¸o cho çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ çc ®¹i biÓu quèc héi vÒ nh÷ng yªu cÇu cña çc cö tri còng nh− nh÷ng ¶nh h−ëng cña çc quyÕt ®Þnh vÒ ng©n s¸ch cña hä lªn çc cö tri. Khung 13: Ph©n tÝch Ng©n s¸ch cã sù tham gia ë Gujarat, Ên ®é Bang Gujarat chiÕm gÇn mét phÇn m−êi trong sè 80 triÖu d©n sè çc d©n téc Ên ®é. MÆc dÇu cã nh÷ng sè liÖu khoa tr−¬ng vÒ ®Çu t− lín vµo çc dù ¸n ph¸t triÓn çc bé l¹c, th× çc kÕt qu¶ thùc sù vÉn cßn bÞ ®Æt dÊu chÊm hái. ViÖc nµy kÝch thÝch DISHA (Çc s¸ng kiÕn Ph¸t triÓn v× çc Hµnh ®éng X· héi vµ Nh©n v¨n) b¾t tay vµo mét ph©n tÝch ng©n s¸ch n¨m 1992 ®Ó ch¾c ch¾n vÒ nh÷ng g× ®· thùc sù x¶y ra ®èi víi phÇn ng©n quü ®−îc ph©n bæ trªn danh nghÜa lµ cho çc bé l¹c trong khu«n khæ kÕ ho¹ch TiÓu vïng bé l¹c. DISHA tr−íc hÕt ®· b¾t ®Çu b»ng viÖc ph©n tÝch vÊn ®Ò 7,3 triÖu ng−êi trång rõng trong bang, kh«ng ®−îc c«ng nhËn lµ mét nhãm cã chøc danh ngµnh nghÒ chÝnh thøc, nh−ng l¹i ®−îc më réng quy m« c«ng viÖc ®Ó bao gåm hÇu hÕt nh÷ng khÝa c¹nh cña ph©n tÝch ng©n s¸ch trong chñ ®Ò chung. §−îc m« t¶ nh− mét cè g¾ng �d©n chñ ho¸ qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch�, DISHA nhËn ®−îc çc v¨n kiÖn vÒ ng©n s¸ch, xem xÐt tæng kÕt l¹i vµ ph©n t¸ch çc phÇn cÊp kinh phÝ cña çc bé ngµnh cho çc nhãm ng−êi h−ëng lîi kh¸c nhau, nghiªn cøu sù ph©n çch gi÷a thùc chi vµ dù to¸n, vµ chuÈn bÞ çc b¶n b¸o ço tãm t¾t trªn c¬ së tæng hîp çc kÕt qu¶ t×m ®−îc cho çc cuéc bµn th¶o cã th«ng b¸o víi c«ng chóng. DISHA lµ mét trong n¨m NGOs theo chÕ ®é thµnh viªn lín nhÊt ë Ên ®é víi hÇu hÕt 80.000 thµnh viªn cña tæ chøc nµy lµ tõ çc bé l¹c vµ tõ ng−êi trång rõng. MÆc dÇu ®· liªn kÕt víi çc c«ng tr×nh ph©n tÝch chung vÒ ng©n s¸ch, DISHA cßn tiÕn hµnh vËn ®éng sau hËu tr−êng vµ ñng hé v× quyÒn ®¹i cö tri cña çc bé l¹c. Tõ l©u ®−îc coi lµ kh«ng thÝch hîp víi c«ng chóng, viÖc truy cËp tíi vµ viÖc thu thËp çc tµi liÖu vÒ ng©n s¸ch hµng n¨m b¶n th©n nã lµ mét trë ng¹i thùc sù ®èi víi c«ng viÖc ph©n tÝch kÞp thêi. Bëi v× tr−íc çc truyÒn thèng quan liªu vµ sù bµng quan cña c«ng d©n, lo¹i nhu cÇu nµy tr−íc ®©y Ýt khi ®−îc thùc hiÖn, vµ ®iÒu ®ã cã nghÜa r»ng çc t− liÖu nµy trong nh÷ng n¨m tr−íc - 1993-1995 ®· tõng ph¶i m−în tõ çc thµnh viªn Quèc héi lËp ph¸p (MLAs) lµ nh÷ng ng−êi t×nh cê lµ b¹n bÌ. Nh÷ng t− liÖu nµy ngµy nay ®· ®−îc chÝnh phñ c«ng bè sau mét thêi gian chËm trÔ. Nh»m v−ît qua nh÷ng çch ph©n lo¹i kü thuËt cña çc kho¶n môc ng©n s¸ch, DISHA ®· theo ®óng nh÷ng h−íng dÉn tiªu chuÈn KiÓm to¸n Tæng hîp vÒ m· ho¸ ng©n s¸ch vµ viÖc nµy lµm cho dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi tÝnh to¸n trùc tiÕp trªn çc con sè kh¸c nhau, kiÓm tra vµ so s¸nh víi sè liÖu thèng kª chÝnh thøc. KiÕn thøc c¬ b¶n nµy vÒ çc hÖ thèng kÕ to¸n ®em l¹i cho DISHA sù tù tin ®¸ng kÓ ®Ó b−íc tiÕp sang giai ®o¹n tiÕp theo lµ tiÕn hµnh çc ph©n tÝch thùc vÒ çc néi dung. Sau khi nhËn ®−îc çc tµi liÖu vÒ ngµy tr×nh ng©n s¸ch lªn Quèc héi (Bidhan Sabha), çc nhµ nghiªn cøu t¹i DISHA ®· s¾p xÕp l¹i çc con sè vµ d÷ kiÖn thµnh çc môc kh¸c nhau vµ nhËp vµo m¸y tÝnh. Yªu cÇu lµ ph©n tÝch sè liÖu vÒ thu vµ chi, vµ diÔn gi¶i chóng thµnh çc kho¶n kinh phÝ ®−îc ®Ò xuÊt. NÕu ®· chi, nghÜa lµ chi cho ng−êi nghÌo. Ba c©u hái ®−îc xem xÐt lµ i) liÖu ng©n s¸ch cã ®Ò cËp tíi çc chÝnh s¸ch cô thÓ nµo vÞ ng−êi nghÌo kh«ng, ii) liÖu nh÷ng kho¶n chi nµy cã ®−îc ®¸p øng tõ çc cam kÕt cÊp kinh phÝ thÝch hîp, vµ iii) liÖu chóng cã liªn quan g× tíi thùc tr¹ng kinh tÕ x· héi cña ng−êi nghÌo ë Gujarati - çc bé l¹c, çc nhãm d©n sèng ë çc vïng thung lòng, phô n÷ vµ n«ng d©n. Sau ngµy b¸o ço ng©n s¸ch, nhãm ph©n tÝch t¹i DISHA ®· ®−a b¸o ço tãm t¾t cña hä lªn b¸o chÝ vÒ çc c©u tr¶ lêi cña hä ®èi víi çc c©u hái nµy; vµ khi b¾t ®Çu th¶o luËn trong quèc héi, hä ®· cung cÊp th«ng tin cho çc nghÞ viªn vÒ çc ngµnh trªn c¬ së th«ng tin hµng ngµy.


45

Nh÷ng th«ng tin tãm t¾t kho¶ng 4-5 trang nµy bao gåm c¶ nh÷ng th«ng tin vÒ ng©n s¸ch vµ çc ph©n tÝch theo mét h×nh thøc cã thÓ truy cËp ®−îc. VÒ b¶n chÊt mang tÝnh chÊt ®èi chøng h¬n lµ tÝnh chÊt khoa häc, nh÷ng b¸o ço tãm t¾t nµy ®−îc thiÕt kÕ ®Ó t¹o nhu cÇu gi¶i tr×nh tõ phÝa chÝnh phñ cÇm quyÒn. Bé b¸o ço tãm t¾t ®Çu tiªn ®· ®−îc thùc hiÖn vµo th¸ng S¸u n¨m 1994 vµ ®−îc ph©n phèi cho tÊt c¶ çc nghÞ viªn, çc thµnh viªn néi çc, çc quan chøc nhµ n−íc chÝnh, cho giíi b¸o chÝ vµ çc ç nh©n ®øng ®Çu vµ çc nhãm d©n chóng quan t©m tíi vÊn ®Ò tµi chÝnh c«ng - gÇn 2000 ng−êi c¶ th¶y. Mçi b¸o ço tãm t¾t ®Ò cËp tíi hoÆc mét bé hoÆc mét ngµnh, nh− gi¸o dôc, néi vô (c«ng an), n¨ng l−îng, tµi chÝnh, hoÆc çc chi tiÕt cña dù ¸n Narmada. N¨m 1994, tæng sè gÇn 90 trang cña 12 b¸o ço tãm t¾t ®· ®−îc ph¸t hµnh, bªn c¹nh çc tµi liÖu phæ biÕn theo nhãm l©m thêi liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn çc bé l¹c. §Æc biÖt, çc tãm t¾t ®· bao qu¸t, i) th«ng tin kh¸i qu¸t vÒ çc bé ngµnh vµ l−îng kinh phÝ mµ bé ngµnh nhËn ®−îc ®Ó chi tiªu, ii) tØ lÖ phÇn tr¨m t¨ng hoÆc gi¶m trong ph©n bæ ng©n s¸ch tÝnh trªn mét kho¶n môc hoÆc tiÓu môc, còng nh− l−îng v−ît tréi, nÕu cã, ®· ®−îc cam kÕt trong thùc chi trªn dù to¸n ®· ®−îc ®iÒu chØnh cña n¨m tr−íc, iii) çc vÝ dô vÒ viÖc ph¹m kû luËt vÒ tµi chÝnh vµ çc lçi tÝnh to¸n, iv) çc kho¶n míi hoÆc çc ®Ò xuÊt chi ®−îc ®−a ra lÇn ®Çu tiªn. KÓ tõ n¨m 1996, DISHA ®· so¹n kho¶ng 30 b¸o ço tãm t¾t nh− vËy vÒ çc bé nh− l©m nghiÖp, phô n÷, phóc lîi x· héi, vv. Th«ng tin vÒ ng©n s¸ch còng ®· ®−îc phæ biÕn b»ng tiÕng ®Þa ph−¬ng th«ng qua çc b¸o ®Þa ph−¬ng vµ çc tê d÷ liÖu rêi tíi d©n c− ë çc vïng phi ®« thÞ, chÝnh lµ çc lµng b¶n, çc bé l¹c vµ çc tr−êng häc. Nh− mét phÇn cña viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn ng©n s¸ch mét çch nh¹y bÐn, tinh tÕ nµy, DISHA ®· göi th− cho çc tr−ëng lµng thuéc çc vïng bé l¹c vÒ t×nh tr¹ng cña çc c«ng tr×nh x©y dùng ®−îc cam kÕt trong qu¸ khø vµ c«ng bè chóng nh»m xóc tiÕn gi¶i quyÕt tiÕn ®é. Sè liÖu vÒ ng©n s¸ch còng ®−îc sö dông ®Ó viÕt çc b¸o ço ñng hé thay ®æi chÝnh s¸ch trong çc lÜnh vùc nh− l©m nghiÖp. B»ng çch ph©n tÝch çc chi phÝ c«ng céng theo çc dßng chi ng©n s¸ch cã so s¸nh nh÷ng çi ®· ®−îc cam kÕt víi çi ®· ®−îc cung cÊp ®Æc biÖt cho çc nhãm d©n chóng cã nhiÒu thiÖt thßi, DISHA ®· t¹o ra mét hÖ thèng trao ®æi th«ng tin m¹nh mÏ mµ hÖ thèng nµy ®ang hç trî çc céng ®ång trong viÖc kÕt nèi çc nhu cÇu vµ t¹o ¸p lùc thiÕt lËp tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh trong khu«n khæ hÖ thèng chi tiªu c«ng céng. VÝ dô tiÕp theo lµ mét tr−êng hîp trong ®ã ®¶ng cÇm quyÒn, th«ng qua V¨n phßng ThÞ tr−ëng, ®· s¸ng kiÕn lËp ra mét qu¸ tr×nh dù to¸n ng©n s¸ch thµnh phè theo çch tiÕp cËn cã tham gia trong ®ã kÕt hîp ®−îc çc mèi quan t©m trong mét sè lÜnh vùc vµ mét sè quan t©m trong thµnh phè. Tr−êng hîp Porto Alegre ®· ®−îc Héi nghÞ th−îng ®Ønh Liªn hiÖp quèc vÒ §Þnh c− ë Istanbul n¨m 1996 lùa chän lµ mét �sù ®æi míi ®« thÞ� mang tÝnh vÝ dô ®iÓn h×nh vµ ®−a ra tr×nh diÔn nh− mét ho¹t ®éng qu¶n lý lùc l−îng d©n chñ mét çch hiÖu qu¶. Lµ thµnh phè c«ng nghiÖp lín nhÊt ë Rio Grande do Sul víi 1,3 triÖu c− d©n, Porto Alerge cã mét nÒn kinh tÕ trÞ gi¸ trªn 7 tØ USD, vµ cã tiÕng l©u dµi lµ thµnh phè cña mét x· héi d©n chÝnh tiÕn bé do nh÷ng ng−êi trÝ thøc ®øng ®Çu vµ çc liªn ®oµn lao ®éng ®· cã kinh nghiÖm huy ®éng nh©n d©n tham gia vµo ®êi sèng x· héi chung, bao gåm c¶ viÖc chèng ®èi chñ nghÜa ®éc tµi. Khung 14. LËp dù to¸n cã sù tham gia ë Porto Alegre, Brazil Trong suèt 20 n¨m (1964-1985) d−íi quyÒn ®iÒu hµnh cña çc nhµ ®éc tµi, Brazil chØ cã ®−îc mét hiÕn ph¸p d©n chñ ®−îc ban hµnh n¨m 1998 cho phÐp çc tæ chøc x· héi tõng cã tr−íc ®©y ho¹t ®éng mét çch tù do h¬n. Mét quèc gia víi 156 triÖu d©n, Brazil ®−îc g¸n cho lµ mét trong nh÷ng n−íc bÊt c«ng b»ng nhÊt, víi sè l−îng ng−êi nghÌo nhiÒu nhÊt trong sè çc n−íc cã møc thu nhËp trung b×nh t−¬ng ®−¬ng. Sau khi chÊm døt chÕ ®é ®éc tµi n¨m 1998, nh÷ng ng−êi tr−íc ®©y chèng l¹i chÕ ®é ®éc tµi ®· thµnh lËp mét §¶ng Nh÷ng ng−êi C«ng nh©n (PT) ®Ó nghiªm tóc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh nghÞ sù lµm ®Ëm thªm mµu s¾c d©n chñ th«ng qua �hµnh chÝnh ®¹i chóng� cña chÝnh phñ. §· tõng chiÕn th¾ng trong nhiÒu cuéc bÇu cö thµnh phè n¨m 1989, bao gåm c¶ ë Sao Paolo víi h¬n 10 triÖu d©n, ®¶ng PT ®· b¾t ®Çu mét cuéc thö nghiÖm s¸ng t¹o lµ l«i cuèn sùu tham gia cña ®«ng ®¶o nh©n d©n vµo viÖc lËp ng©n s¸ch cña thµnh phè.


46

C¬ cÊu quyÒn lùc cÊp thµnh phè ®−îc ho¹t ®éng theo çch v¨n phßng thÞ tr−ëng lµ c¬ quan hµnh ph¸p, vµ H¹ nghÞ viÖn lµ c¬ quan lËp ph¸p. Çc thµnh phè tù trÞ cã quyÒn tù trÞ kh¸ lín ®èi víi thu ng©n s¸ch, th«ng qua thu thuÕ, thuÕ nhËp khÈu, çc chuyÓn kho¶n víi nhµ n−íc liªn bang vµ ®èi víi çc kho¶n chi ng©n s¸ch. C¬ quan hµnh ph¸p chuÈn bÞ ng©n s¸ch, sau ®ã ng©n s¸ch nµy ®−îc phª chuÈn cña H¹ NghÞ viÖn. Hai c¬ quan t¹i nhiÖm kú thÞ tr−ëng - phßng kÕ ho¹ch (GAPLAN) vµ Phßng §iÒu phèi çc Quan hÖ víi çc Céng ®ång (CRC) - qu¶n lý çc cuéc bµn th¶o vÒ ng©n s¸ch víi çc c− d©n thµnh phè. Trong khi CRC lµm viÖc th«ng qua çc ®iÒu phèi viªn vïng cña m×nh víi çc thñ lÜnh çc céng ®ång ®Ó thiÕt lËp çc héi ®ång th¶o luËn, vµ ®Ó tËp hîp çc yªu s¸ch cña çc céng ®ång th× tr¸ch nhiÖm chèng ®ì víi nh÷ng nhu cÇu cña çc c«ng d©n vÒ tÝnh thiÕt thùc sèng cßn vÒ mÆt kinh tÕ kü thuËt l¹i thuéc vÒ GAPLAN. Thµnh phè ®−îc chia thµnh m−êi s¸u vïng, vµ çc chñ ®Ò th¶o luËn ®−îc chia thµnh n¨m nhãm: i) giao th«ng, ii) gi¸o dôc, gi¶i trÝ vµ v¨n ho¸, iii) y tÕ vµ phóc lîi x· héi, iv) ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thuÕ kho¸, v) tæ chøc thµnh phè vµ ph¸t triÓn ®« thÞ. Cã hai vßng cña çc kú häp toµn thÓ ë mçi vïng vµ vÒ mçi chñ ®Ò ®−îc tæ chøc hµng n¨m. Çc c«ng d©n häp mÆt vµo kho¶ng th¸ng Ba ngay tr−íc vßng héi nghÞ lËp ph¸p chÝnh thøc ®Ó tËp hîp nhu cÇu cña çc ç nh©n vµ ®Ó huy ®éng céng ®ång lùa chän çc ®¹i biÓu vïng. Thµnh phè tù trÞ kh«ng tham gia vµo çc cuéc th¶o luËn gi÷a çc céng ®ång. Vßng ®Çu cña çc cuéc häp mÆt gi÷a çc c«ng d©n vµ çc nhµ hµnh ph¸p ®−îc tiÕp tôc vµo th¸ng T−, víi sù cã mÆt cña ThÞ tr−ëng, ®Ó xem xÐt tæng kÕt çc kÕ ho¹ch ®Çu t− cña n¨m tr−íc, th¶o luËn çc ®Ò xuÊt cho n¨m míi, vµ lùa chän ng−êi cho DiÔn ®µn çc §¹i biÓu vÒ çc c©n nh¾c tiÕp theo.9 Gi÷a vßng mét vµ vßng hai (tõ th¸ng Ba ®Õn th¸ng S¸u), çc cuéc häp trï bÞ kh«ng chÝnh thøc ®−îc tæ chøc ®Ó th¶o luËn çc nhu cÇu ®Çu t− ë çc ngµnh nh− ®· ®−îc tr×nh bµy bëi çc hiÖp héi céng ®ång kh¸c nhau (çc liªn ®oµn lao ®éng, çc hîp t¸c x·, c©u l¹c bé çc bµ mÑ, vv.) çc nhu cÇu nµy ®−îc çc thµnh viªn tham gia xÕp h¹ng theo thang t¨ng dÇn tõ 1 ®Õn 5.10 Nh÷ng nhu cÇu nµy sau ®ã ®−îc çc nhµ ®iÒu hµnh11 tËp hîp l¹i còng víi çc nh÷ng ®iÓm nhËn ®−îc th«ng qua hai tiªu chÝ: i) nhu cÇu - ®−îc ®o b»ng møc ®é tiÕp cËn tr−íc ®©y cña vïng ®èi víi mét dÞch vô cô thÓ, vµ ii) ®é lín d©n sè. Çc ®iÓm cao nhÊt cã thÓ nhËn ®−îc lµ 15: 5 ®iÓm nÕu mét vïng cã Ýt nhÊt 20% nhu cÇu sö dông dÞch vô, 5 ®iÓm n÷a nÕu vïng ®ã cã h¬n 120.000 d©n, vµ 5 ®iÓm cuèi cïng nÕu mäi ng−êi xÕp h¹ng nhu cÇu ®ã ®øng ®Çu trong danh s¸ch çc nhu cÇu cña hä. Chu kú n¨m trong x©y dùng vµ gi¸m s¸t ng©n s¸ch cã sù tham gia cña ng−êi d©n Th¸ng Ba: C«ng d©n tËp hîp kh«ng chÝnh thøc ®Ó thu thËp nhu cÇu; kh«ng cã sù tham gia cña v¨n phßng thÞ tr−ëng Th¸ng T−: Héi nghÞ toµn thÓ vïng ®Çu tiªn ®−îc tæ chøc gi÷a çc c«ng d©n vµ v¨n phßng thÞ tr−ëng ®Ó tÝnh ®Õn çc dù ¸n n¨m tr−íc, th¶o luËn çc ®Ò xuÊt cho n¨m míi vµ bÇu ra ®¹i biÓu cho vßng hai. Th¸ng T− ®Õn th¸ng S¸u: çc cuéc häp gi÷a kú cho çc ®¹i biÓu ®Ó hiÓu vÒ çc tiªu chÝ kü thô©t vµ th¶o luËn vÒ çc nhu cÇu vµ çc −u tiªn trong mçi vïng; çc cuéc häp chuÈn bÞ kh«ng chÝnh thøc ®−îc tæ chøc víi çc c«ng d©n vµ çc tæ chøc x· héi ®Ó xÕp h¹ng çc nhu cÇu cña hä. Çc nhµ ®iÒu hµnh tËp hîp çc nhu cÇu nµy theo hai tiªu chÝ: i) møc ®é tiÕp cËn dÞch vô tr−íc ®©y cña vïng, vµ ii) quy m« ®é lín d©n sè vïng.

9 Cø víi 10 ng−êi th× ®−îc lùa chän 1 ®¹i biÓu nÕu nh− tæng sè ng−êi dù d−íi 100 ng−êi. TØ lÖ 1/20 ®−îc lùa chän cho møc 101-250 ng−êi tham dù, 1/30 cho 251-400 ng−êi tham dù vµ tiÕp tôc, víi 1 ®¹i biÓu ®−îc lùa chän cho 80 ng−êi nÕu tæng sè ng−êi tham dù lµ trªn 1000 . 10 N¨m ngµnh ®−îc xÕp h¹ng theo thø tù −u tiªn t×− 1 danh s¸ch 12 ngµnh bao gåm ngµnh tho¸t n−íc, nhµ ®Êt, vØa hÌ, gi¸o dôc, hç trî x· héi, y tÕ, giao th«ng, tæ chøc ®« thÞ, thÓ thao, çc vïng gi¶i trÝ, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ v¨n ho¸. Mét ngµnh cã thÓ ®−îc chia nhá h¬nthµnhh tiÓu ngµnh , nh− nhµ ®Êt chia thµnh luËt ®Êt ®ai, t¸i ph©n bæ ®Êt ®ai, ®« thÞ ho¸, vv. 11 n¨m 1999, theo tiªu chi nhu cÇu, 80% møc tiÕp cËn tr−íc ®©y ®èi víi mét dÞch vô sÏ nhËn ®−îc 1 ®iÓm víi d−íi 20% tiÕp cËn sÏ nhËn 5 ®iÓm; t−¬ng tù çc møc ®iÓm nhËn ®−îc t¨ng lªn cïng víi sèd©n, vµ víi møc t¨ng −u tiªn cña céng ®ång


47

Th¸ng S¸u: Héi nghÞ toµn thÓ lÇn hai ®−îc tæ chøc khi çc Héi viªn héi ®ång ®· ®−îc bÇu ra vµ çc −u tiªn vïng ®· ®−îc bá phiÕu Th¸ng b¶y: 44 Héi viÖn Héi ®ång thµnh lËp t¹i Héi ®ång Tham gia Dù to¸n Ng©n s¸ch (COP) - 2 ng−êi tõ mçi mét trong sè 16 vïng, 2 ng−êi tõ mçi mét trong 5 chñ ®Ò vµ 2 ng−êi tõ mçi mét trong 2 ®¹i diÖn kh¸c. Th¸ng B¶y ®Õn th¸ng ChÝn: Héi ®ång häp Ýt nhÊt trong 2 tiÕng trong mét tuÇn ®Ó th¶o luËn vÒ çc tiªu chÝ lùa chän, nhu cÇu cña çc ®¹i biÓu vïng, ph©n bæ çc nguån lùc nh− ®−îc v¨n phßng thÞ chÝnh ®Ò xuÊt, vv Th¸ng chÝn: Ng©n s¸ch míi ®−îc phª chuÈn cña COP, vµ ®−îc göi tíi c¬ quan lËp ph¸p ®Ó bµn th¶o vµ x¸c nhËn phª chuÈn. Th¸ng ChÝn ®Õn th¸ng M−êi hai: COP dâi theo cuéc bµn th¶o trong H¹ viÖn, vµ vËn ®éng hËu tr−êng, trong khi lµm viÖc t¸ch biÖt vÒ mét kÕ ho¹ch ®Çu t− ngµnh cô thÓ ®èi víi çc vïng kh¸c nhau; çc luËt lÖ còng ®−îc ®Æt ra vßng häp n¨m sau. Vßng thø hai x¶y ra vµo th¸ng B¶y khi hai Héi viªn héi ®ång (vµ hai ng−êi thay thÕ) ®−îc bÇu ra tõ tÊt c¶ 16 vïng (32 ®¹i biÓu), vµ tõ 5 chñ ®Ò (10 ®¹i biÓu), bªn c¹nh mét thµnh viªn cho mçi nghiÖp ®oµn cña çc c«ng chøc vµ mét tæ chøc b¶o trî cña çc céng ®ång l©n cËn (2 ®¹ibiÓu) ®Ó h×nh thµnh nªn mét Héi ®ång Dù to¸n Ng©n s¸ch cã sù tham gia (COP) (44 thµnh viªn). Çc héi viªn Héi ®ång nµy sau ®ã sÏ lµm quen víi t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña thµnh phè, th¶o luËn vÒ çc tiªu chÝ ph©n bæ çc nguån lùc, so¹n th¶o kü çc nhu cÇu cña çc ®¹i cö tri, vµ söa ®æi bæ sung çc ®Ò xuÊt dù to¸n do GAPLAN vµ Néi çc thÞ chÝnh chuÈn bÞ. §èi víi çc c«ng viÖc nµy, COP ®· triÖu tËp çc cuéc häp hai tiÕng mét tuÇn cho tíi tËn 30 th¸ng ChÝn khi mét ®Ò xuÊt ng©n s¸ch cuèi cïng ®−îc ®Ö tr×nh cho c¬ quan lËp ph¸p. Gi÷a th¸ng ChÝn vµ th¸ng M−êi hai, COP tiÕp tôc çc cuéc tranh luËn trong H¹ viÖn vµ vËn ®éng hËu tr−êng cÊp tËp, trong khi bµn th¶o kÕ ho¹ch ®Çu t− chi tiÕt bao gån tÊt v¶ çc c«ng tr×nh c«ng céng cô thÓ vµ l−îng ng©n s¸ch t−¬ng øng ®−îc ph©n bæ cho mçi vïng. C¬ quan hµnh ph¸p h−íng dÉn qu¸ tr×nh COP b»ng çch ®iÒu phèi çc cuéc häp, lËp ch−¬ng tr×nh nghÞ sù, tr×nh bµy çc th«ng tin tõ çc bé tr−íc khi cho phÐp çc can thiÖp tõ çc Héi viªn Héi ®ång t×m kiÕm sù gi¶i thÝch t−êng minh. Cuèi cïng, çc nguån lùc ®−îc ph©n chia th«ng qua mét hÖ thèng träng sè kÕt hîp çc −u tiªn chñ quan cña c«ng d©n vµ çc tiªu chÝ ®Þnh l−îng kh¸ch quan. Mét ng©n s¸ch mang tÝnh nh¹y c¶m vÒ vÊn ®Ò giíi lµ cã çc ph©n tÝch ®èi víi çc ng©n s¸ch thùc th«ng qua mét �l¨ng kÝnh giíi�. ViÖc nµy cã thÓ ®−îc t− duy nh− lµ ho¹t ®éng kiÓm to¸n vÒ giíi ®èi víi ho¹t ®éng ng©n s¸ch. Môc ®Ých cña viÖc nµy lµ xem xÐt xem liÖu çc kho¶n chi c«ng céng cã ®−îc ph©n bæ theo çch xóc tiÕn hay lµm c¶n trë çc mÉu h×nh b×nh ®¼ng giíi trong thu ng©n s¸ch vµ viÖc sö dông çc nguån lùc hay kh«ng. Khung sau ®©y m« t¶ qu¸ tr×nh ®· ®−îc sö dông ®Ó tiÕn hµnh S¸ng kiÕn vÒ ng©n s¸ch cña Phô n÷ ë Nam Phi. Khung 15. S¸ng kiÕn Ng©n s¸ch cña Phô n÷ (WBI) N¨m 1995, tæ chøc x· héi S¸ngkiÕn Ng©n s¸ch cña Phô n÷ ®· b¾t ®Çu ph©n tÝch ng©n s¸ch cña Nam Phi ®Ó xem xÐt çc t¸c ®éng cña nã tíi çc nhãm kh¸c nhau vÒ giíi. Bªn ngoµi chÝnh phñ, tæ chøc nµy ®· ph©n tÝch xem liÖu ng©n s¸ch cã ®Ò cËp tíi çc nhu cÇu cña giíi n÷ kh«ng vµ cã cung cÊp (tµi chÝnh vµ çc nguån lùc kh¸c) mét çch thÝch hîp nh»m thùc thi mét chÝnh s¸ch nh¹y c¶m vÒ giíi hay kh«ng. Tæ chøc t×m çch x¸c ®Þnh çc chØ b¸o ®Ó ®o ®¹c xem liÖu çc nguån lùc cã ®−îc sö dông mét çch hiÖu qu¶ nh»m ®¹t ®−îc çc môc tiªu/môc ®Ých ®· ®Þnh hay kh«ng (çc chØ b¸o vÒ s¶n phÈm ®Çu ra/kÕt qu¶). Tæ chøc nµy còng xem xÐt c¶ thu vµ chi ng©n s¸ch, nh×n nhËn b¶n chÊt h¹n chÕ cña çc nguån lùc tµi chÝnh, vµ ë ®©u nã cã thÓ nhÊn m¹nh nhu cÇu ph©n bæ ng©n s¸ch lín h¬n cho mét lÜnh vùc cô thÓ th× viÖc nµy sÏ ®−îc c©n ®èi b»ng çch x¸c ®Þnh çc nguån tiÕt kiÖm tiÒm n¨ng tõ çc kho¶n chi tiªu mµ hä coi lµ sÏ lµm ph¸ vì nguyªn t¾c b×nh ®¼ng giíi. S¸ng kiÕn ®· b¾t ®Çu tõ çc ho¹t ®éng nhá, víi ph©n tÝch vÒ chi tiªu c«ng céng trong n¨m ®Çu tiªn ë s¸u ngµnh chÝnh, ®· ®−îc nhËn d¹ng lµ cã çc quan hÖ gÇn gòi víi çc vÊn ®Ò cña phô n÷ vµ ë çc lÜnh vùc chÝnh s¸ch mµ ë ®ã cã liªn quan dÔ dµng tíi phô n÷.


48

Trong vßng mét n¨m, mét s¸ng kiÕn t−¬ng tù cho mét ph©n tÝch vÒ giíi cña ng©n s¸ch trong khu«n khæ chÝnh phñ ®· ®−îc khëi ®éng. Uû ban Lùa chän vÒ Tµi chÝnh cã mét cuéc ®iÒu trÇn ®Æc biÖt vÒ phô n÷, t¹i ®ã S¸ng kiÕn Ng©n s¸ch cña Phô n÷ vµ çc tæ chøc kh¸c ®−îc phÐp tr×nh bµy. Nghiªn cøu ®· ®−îc khëi ®éng 3 ngµy tr−íc Ngµy Ng©n s¸ch vµ ®· ®−îc tr×nh bµy cho çc çc bªn liªn quan, çc nghÞ viªn, ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, çc NGO vµ nh÷ng ng−êi kh¸c, th«ng qua viÖc tr×nh bµy tr−íc toµn thÓ vµ çc th¶o luËn nhãm vÒ çc kÕt qu¶ nhËn ®−îc cho çc ngµnh. Ai ®· tham gia S¸ng kiÕn Ng©n s¸ch cña Phô n÷ ®· b¾t ®Çu nh− mét liªn minh cña çc nghÞ viªn míi (trong bèi c¶nh hËu apacthai sau n¨m 1994) vµ 2 tæ chøc phi chÝnh phñ cã kinh nghiÖm vÒ ph©n tÝch chÝnh s¸ch. Çc vai trß vµ çc mèi quan hÖ cña nh÷ng ng−êi tham gia lµ rÊt quan träng ®èi víi thµnh c«ng cña s¸ng kiÕn nµy: • Çc NGOs cung cÊp kiÕn thøc vµ thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thu thËp th«ng tin, thùc hiÖn nghiªn cøu, tiÕn

hµnh ph©n tÝch; • Çc nghÞ viªn cung cÊp truy cËp tíi çc th«ng tin, tËp trung vµo çc vÊn ®Ò chÝnh trÞ ®Æc thï vµ tiÕng

nãi ñng hé m¹nh mÏ, mµ thiÕu chóng viÖc ph©n tÝch cã thÓ sÏ chØ thu nhÆt çt bôi hoÆc chØ ®−îc ph¸t hµnh h¹n hÑp trong sè nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng vÒ giíi

• ChÝnh phñ - liªn kÕt chÝnh s¸ch m¹nh mÏ ¸m chØ r»ng çc s¸ng kiÕn thµnh c«ng nhÊt khi chóng lµ çc liªn doanh céng t¸c gi÷a chÝnh s¸ch çn bé, ng©n s¸ch, çc hÖ thèng qu¶n trÞ th«ng tin vµ çc v¨n phßng vÒ giíi (dÇu r»ng trong tr−êng hîp S¸ng kiÕn Ng©n s¸ch cña Phô n÷, sù céng t¸c réng r·i trong néi bé chÝnh phñ còng Ýt x¶y ra). ChÝnh phñ ®−îc kú väng sÏ cung cÊp th«ng tin, b¸o ço trung thùc vÒ çi ®ang ®−îc tiªn hµnh, çi ®ang ®−îc hy väng thùc hiÖn vµ çc khã kh¨n ®ang gÆp ph¶i ®Ó cã thÓ ®¹t ®−îc môc tiªu.

Qu¸ tr×nh • Ph©n tÝch ®−îc thùc hiÖn bëi çc nhµ nghiªn cøu tõ nhiÒu tæ chøc NGO, çc viÖn hµn l©m vµ çc n¬i

kh¸c. Hä ®−îc lùa chän nhê nh÷ng kiÕn thøc cña m×nh vÒ çc ngµnh cô thÓ vµ çc vÊn ®Ò giíi • Çc nghiªn cøu viªn nhËn ®−îc hç trî cña mét nhãm tham vÊn. §ã lµ nhãm çc nghÞ viªn, çc quan

chøc chÝnh phñ, çc thµnh viªn NGO vµ nh÷ng ng−êi kh¸c ®−îc lùa chän nhê nh÷ng kiÕn thøc cña hä vÒ mét ngµnh, nh−ng th−êng qu¸ bËn bÞu ®Ó cã thÓ tù lµm nghiªn cøu. Hä cung cÊp th«ng tin vµ nh÷ng hiÓu biÕt s©u réng trong khi b¶n th©n hä l¹i häc hái nh÷ng ngµnh tæng hîp, ph©n tÝch giíi vµ ng©n s¸ch

• Çc nghiªn cøu viªn vµ çc nhãm tham vÊn thay ®æi hµng n¨m, nh»m rót ra nh÷ng kinh nghiÖm réng r·i nhÊt cã thÓ vµ tiÕp xóc víi nhiÒu h¹ng ng−êi. ViÖc nµy ®· truyÒn c¶m høng cho çc s¸ng kiÕn liªn quan ®Õn viÖc ph©n chia çc nhãm cã liªn quan kh¸c nhau (trÎ em, ng−êi n«ng th«n, ng−êi tµn tËt, ng−êi nghÌo). Cã mét nç lùc cã ý thøc nh»m më réng m¹ng l−íi liªn quan, sö dông mét kü thuËt qu¶ bãng tuyÕt ®Ó x¸c ®Þnh thµnh viªn cña nhãm tham vÊn.

• Mét s¸ch h−íng dÉn vÒ Ng©n s¸ch Giíi ®· ®−îc Ên hµnh cho çc quan chøc chÝnh phñ • KÓ tõ n¨m 1998, ph©n tÝch ®· ®−îc phæ biÕn th«ng qua çc tµi liÖu ®−îc viÕt b»ng ng«n ng÷ ®¹i

chóng, dÔ tiÕp cËn bao gåm çc b¶n l−îc dÞch çc môc chÝnh (cho sù truy cËp tèi ®a, nh÷ng biÖn ph¸p nµy ®· nh»m vµo çc b¹n ®äc víi häc vÊn chØ ë líp 10 vµ lµ ng−êi nãi tiÕng Anh nh− ng«n ng÷ thø hai sau tiÕng mÑ ®Î. Çc tµi liÖu nµy ®· ®−îc Ên hµnh cho çc cuéc héi th¶o vµ çc ho¹t ®éng ®µo t¹o sau nµy.

KÕt qu¶: Xóc tiÕn b×nh ®¼ng giíi vµ ®−a vÊn ®Ò giíi vµo mäi ng©n s¸ch çp quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng, çc s¸ng kiÕn nh− vËy còng cã thÓ thóc ®Èy ph¸t triÓn nh©n lùc tæng thÓ, sù sö dông cã hiÖu qu¶ çc nguån lùc vµ gióp xãa ®ãi gi¶m nghÌo. Nguån: TrÝch tõ Budlender 91996, 1998)


49

3. Theo dâi vµ gi¸m s¸t chi Theo dâi vµ gi¸m s¸t chi cã hai hîp phÇn riªng biÖt, thø nhÊt lµ b¶o ®¶m r»ng chÝnh phñ chi dïng tiÒn cña c«ng theo ®óng çc ph©n bæ ng©n s¸ch, vµ thø hai lµ theo dâi xem tiÒn ®· ®−îc chi tiªu nh− thÕ nµo vµ liÖu tiÒn cã ®Õn ®−îc n¬i dù ®Þnh sö dông nã kh«ng. (Xem chó thÝch kü thuËt sè 16 víi mét vÝ dô vÒ theo dâi chi tiªu c«ng ë In®«nªxia). Trªn c¬ së kinh nghiÖm tr−íc ®©y, nhiÒu b−íc ®−îc ®Ò xuÊt cho theo dâi vµ gi¸m s¸t chi tiªu c«ng céng mµ cã sù tham gia cña çc bªn liªn quan: • TiÕn hµnh kiÓm to¸n ®éc lËp vµ lËp b¸o ço ®Ó phæ biÕn réng r·i cho çc bªn liªn quan, ®Æc

biÖt lµ cho çc tæ chøc x· héi vµ NGOs lµ nh÷ng tæ chøc cã mong muèn lµm viÖc víi chÝnh phñ vÒ çc vÊn ®Ò dù to¸n vµ chi tiªu ng©n s¸ch vµ hä lµ nh÷ng ng−êi cã n¨ng lùc tham gia c«ng viÖc nµy.

• §iÒu hµnh çc cuéc ®iÒu tra s©u ®Ó sö dông çc th«ng tin néi bé tõ nh÷ng ng−êi trong chÝnh phñ cã mong muèn th¶o luËn vÒ vÊn ®Ò nµy, vµ ®¹t ®−îc sù nhËn thøc tõ phÝa çc c«ng d©n vÒ viÖc çc møc chi phÝ ngoµi lÒ lµ cÇn thiÕt, biÕt ®−îc çc dÞch vô nµo lµ �®¾t ®á tèn kÐm nhÊt� vµ dÞch vô nµo yÕu nhÊt víi møc chi cña chÝnh phñ trong çc ch−¬ng tr×nh ®ã.

• Huy ®éng quÇn chóng b»ng çch phæ biÕn réng r·i th«ng tin, th«ng qua çc Ên phÈm vµ truyÒn th«ng còng nh− Internet. Trong nhiÒu tr−êng hîp, çc c«ng d©n cã ®ñ kh¶ n¨ng lµm xóc t¸c çc ¸p lùc c«ng luËn ®èi víi chÝnh phñ trong viÖc c¶i çch hay tæ chøc çc ho¹t ®éng chung.

• §iÒu chñ yÕu lµ ®−a ra çc ®Ò xuÊt cô thÓ cña çc bªn liªn quan vÒ vÊn ®Ò c¶i çch chÝnh s¸ch vµ çc c¶i çch hµnh chÝnh. ViÖc nµy cho phÐp chÝnh phñ tËp trung vµo çc vÊn ®Ò cô thÓ vµ nh÷ng bÊt b×nh vµ lµm t¨ng ®é tin cËy cña çc nhãm liªn quan khi tham gia vµo çc cuéc ®èi tho¹i x©y dùng vµ nghiªm tóc vÒ c¶i çch.

Khung 16. Tham gia vµo theo dâi ng©n s¸ch ë Uganda B¶n th©n viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch cã thÓ lµ mét chØ b¸o tåi vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng cña dÞch vô c«ng ®−îc cung øng ë çc n−íc cã nh÷ng c¬ quan cßn yÕu kÐm. Trong khi viÖc chuyÓn çc nguån ng©n s¸ch sang çc khu vùc −u tiªn lµ b−íc ®i ®óng ®¾n ®Çu tiªn, th× ®iÒu cùc kú quan träng lµ ph¶i d¸m ch¾c r»ng l−îng ng©n s¸ch ®−îc ph©n bæ sÏ ®−îc chi vµo ®©u vµ chi nh− thÕ nµo. N¨m 1996 ë Uganda, Ng©n hµngThÕ giíi cè g¾ng theo dâi viÖc chi tiªu cho gi¸o dôc tiÓu häc (vµ y tÕ) vµ ®· ph¸t hiÖn ra mét lo¹t nh÷ng kÕt qu¶ rÊt ®¸ng ng¹c nhiªn, gîi ý cho nh÷ng t− duy míi mÎ vÒ çc vÊn ®Ò nh− dÞch vô �n¾m b¾t�, ph©n cÊp, hiÖu qu¶ chi phÝ, vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh. Çc Kh¶o s¸t Theo dâi chi tiªu c«ng céng (PETS), mét ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng t¸ch biÖt nh−ng l¹i bæ trî cho çc cuéc ®iÒu tra ®Þnh tÝnh vÒ nhËn thøc cña ng−êi tiªu dïng ®èi víi viÖc cung øng dÞch vô, ®· ®−îc nhËn thÊy lµ cã ¶nh h−ëng chi phèi cao trong viÖc lµm næi bËt vÊn ®Ò sö dông vµ l¹m dông c«ng quü. Khi thiÕu mét thiÕt chÕ m¹nh ®Ó qu¶n lý luång th«ng tin, çc cuéc ®iÒu tra nh− cuéc ®iÒu tra ®−îc thùc hiÖn ë Uganda ®· ®−îc nh×n nhËn lµ kh«ng chØ cung cÊp mét ch©n dung vÒ t×nh tr¹ng cung vµ cÇu çc dÞch vô mµ cßn kÝch thÝch viÖc t¹o lËp çc c¬ chÕ chi phÝ hiÖu qu¶ th«ng qua, ch¼ng h¹n nh−, viÖc phæ biÕn th«ng tin vÒ ph©n bæ vµ sö dông çc nguån lùc. Céng t¸c víi chÝnh phñ Uganda vµ hai h·ng trong n−íc, 250 tr−êng tiÓu häc c¬ së ®· ®−îc x¸c ®Þnh tham gia ®iÒu tra ë 19 trong sè 39 huyÖn cña Uganda. 15 tr−êng ®· ®−îc chän ë çc huyÖn ®· tõng cã 100-200 tr−êng; vµ 10 tr−êng ®· ®−îc chän ë çc huyÖn tõng cã d−íi 100 tr−êng tiÓu häc. 19 huyÖn ®· ®−îc lùa chän sao cho vÒ mÆt ®Þa lý sÏ ®¹i diÖn cho toµn quèc, vµ ®· ®−îc chia nhá thµnh ba nhãm ®Ó ph¶n ¸nh çc thêi ®iÓm kh¸c nhau trong n¨m khi hä nhËn ®−îc ng©n s¸ch. §oµn kh¶o s¸t®· ph¶i t×m kiÕm sè tiÒn ®· rêi khái kho b¹c vµ thùc sù tíi tay çc tr−êng tiÓu häc trong kho¶ng 1991-1995. Sè liÖu vÒ thu, chi, vµ tuyÓn sinh t¹i çc tr−êng còng ®· ®−îc thu thËp, phÇn lín tõi çc gi¸o viªn cò. Çc biÓu mÉu sö dông ®· ®−îc tiªu chuÈn ho¸ vµ còng ®· cã ®iÒu kho¶n cho viÖc thu thËp çc th«ng tin ®Þnh tÝnh.


50

ChÝnh phñ ®· kh«ng cã sè liÖu ph©n t¸ch cô thÓ vÒ tiÒn l−¬ng cho gi¸o viªn theo lo¹i tr−êng (tiÓu häc hoÆc trung häc), khiÕn cho viÖc so s¸nh ng©n s¸ch cÊp vµ thùc chi ng©n s¸ch b»ng çch sö dông quü tiÒn l−¬ng lµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc. Bëi v× sè liÖu mangtÝnh hÖ thèng duy nhÊt cã ®−îc lµ çc kho¶n chu cÊp theo ®Çu ng−êi12 cho çc kho¶n chi ngoµi l−¬ng, vµ kho¶n chi nµy cuèi cïng ®· ®−îc lùa chän ®Ó kiÓm to¸n. TiÕp theo, bëi v× chÊt l−îng sè liÖu t¹i cÊp huyÖn lµ rÊt tåi, cho nªn tÇng d÷ liÖu nµy ®−îc lo¹i trõ khái cuéc ®iÒu tra vµ ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®iÒu tra vÒ c¬ b¶n ®· bÞ lïi xuèng thµnh so s¸nh çc møc kinh phÝ cÊp ngoµi l−¬ng tõ trung−¬ng víi çc møc kinh phÝ mµ thùc sù çc tr−êng tiÓu häc nhËn ®−îc ®Ó chi dïng. Sæ s¸ch kÕ to¸n gi÷ t¹i çc ®iÓm m¹ng cuèi cïng nµy kh¸ hoµn chØnh, ®Æc biÖt lµ t¹i çc tr−êng tiÓu häc n¬i g×n gi÷ tèt çc hå s¬ tuyÓn sinh vµ çc nguån tµi chÝnh vµo ra. Lý do phÇn nµo lµ v× hÇu hÕt kinh phÝ cña hä ®Òu do phô huynh ®ãng, nªn tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh lµ rÊt nghiªm tóc. MÆc dÇu chi ng©n s¸ch ®· t¨ng gÊp bèn vÒ sè thùc trong vßng 1991-1995, sè liÖu thèng kª chÝnh thøc ®· cho thÊy tØ lÖ nhËp häc ë çc tr−êng tiÓu häc vÉn kh«ng cã g× chuyÓn biÕn. §iÒu tra cho thÊy r»ng ®iÒu nµy kh«ng ®óng sù thËt. Trªn thùc tÕ tØ lÖ tuyÓn sinh ®· t¨ng kho¶ng 60% trong cïng thêi kú, vµ sai sãt nµy ®¬n gi¶n lµ v× tØ lÖ tuyÓn sinh ®· kh«ng ®−îc b¸o ço do çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch kinh tÕ v« lý trong hÖ thèng. L−îng ng©n s¸ch cÊp trung b×nh mµ çc tr−êng nhËn ®−îc trong n¨m 1991 ®· chØ b»ng 2% tæng kinh phÝ ®−îc ph©n bæ, vµ nã ®· ®−îc c¶i thiÖn lªn møc 26% vµo n¨m 1995, nh−ng vÉn ë møc thÊp ®¸ng ng¹c nhiªn khi so s¸nh víi møc kh¶ dÜ lµ 100% trªn lý thuyÕt. Trong khi mét sè tr−êng ®· nhËn ®−îc 25% ng©n s¸ch ph©n bæ trong mét n¨m tèt, th× trung b×nh vÉn lµ b»ng kh«ng. Cuéc ®iÒu tra ®· ph¸t hiÖn ra r»ng sù t¾c nghÏn trong hÖ thèng ®· xuÊt hiÖn t¹i çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng lµ n¬i gi÷ l¹i phÇn lín kinh phÝ, vµ ®−a ra luËn cø lµ trÎ em cã thÓ ®· nhËp häc nh−ng ®· kh«ng tr¶ häc phÝ mµ phÇn lín phÇn häc phÝ nµy sÏ ph¶i nép l¹i cho çc huyÖn ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ cho çc c¬ së ®µo t¹o. Hä lý luËn r»ng kinh phÝ ®−îc gi÷ l¹i ®Ó bï cho çc kho¶n chi phÝ nµy. Nh−ng çc tr−êng th× vÉn tiÕp tôc nép, ë møc trung b×nh, lµ kho¶ng 94% ®Õn 64% tiÒn häc phÝ thu ®−îc cho çc c¬ quan cÊp huyÖn trong thêi kú bèn n¨m ®ã. Nh− vËy, trong khi çc huyÖn ®· nhËn ®−îc tiÒn c¶ tõ trung −¬ng vµ c¶ tõ çc c¬ së gi¸o dôc, th× çc tr−êng tiÓu häc tiÕp tôc chÞu c¶nh thiÕu kinh phÝ vµ ®iÒu ®ã ch¾c ch¾n sÏ lµm thiÖt h¹i cho çc gia ®×nh nghÌo nhÊt khi hä chÝnh lµ çc hé ®Æc biÖt kh«ng tr¶ ®−îc çc kho¶n häc phÝ. Khi ®· ®−îc ph¬i bµy r»ng vÒ trung b×nh chØ kh«ng ®Çy 30% kinh phÝ bao cÊp tÝnh trªn ®Çu mçi häc sinh tíi ®−îc çc tr−êng vµo cuèi n¨m 1995, chÝnh phñ ®· ngay lËp tøc c¶i thiÖn luång th«ng tin, vµ ®· chuyÓn kho¶n mét çch c«ng khai b»ng çch: i) c«ng bè kho¶n kinh phÝ cÊp trªn b¸o chÝ ®Þa ph−¬ng vµ trªn çc ®µi ph¸t thanh ®Þa ph−¬ng; ii) yªu cÇu çc tr−êng duy tr× çc b¶ng th«ng b¸o ®Ó yÕt thÞ çc chuyÓn kho¶n nhËn ®−îc theo th¸ng; iii) cung cÊp hµnh lang ph¸p lý cho sù gi¶i tr×nh vµ phæ biÕn th«ng tin trong LuËt Qu¶n lý §Þa ph−¬ng n¨m 1997; vµ iv) yªu cÇu çc huyÖn göi toµn bé kinh phÝ cÊp cho çc tr−êng trong çc tµi kho¶n cña chÝnh çc tr−êng, vµ cö ®¹i biÓu thÈm quyÒn cho viÖc mua s¾m tõ trung −¬ng cho çc tr−êng. Vµo n¨m 1999, møc chi cho ®Çu häc sinh mµ çc tr−êng nhËn ®−îc ®· gÇn nh− ®¹t 100% mÆc dÇu vÉn cßn cã sù chËm trÔ trong chuyÓn kho¶n. 4. Gi¸m s¸t viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng Gi¸m s¸t çc dÞch vô c«ng cho phÐp çc nhãm c«ng d©n cã ý kiÕn ph¶n håi víi chÝnh phñ vÒ ®iÒu chÝnh phñ cÇn cã hµnh ®éng. ViÖc nµy cho phÐp çc tæ chøc céng ®ång biÓu ®¹t yªu cÇu cña m×nh theo mét khu«n mÉu mang tÝnh x©y dùng vµ cung cÊp cho hä mét ph−¬ng tiÖn ®Ó huy ®éng ý kiÕn c«ng luËn vÒ çc chÝnh s¸ch cã tÝnh môc tiªu h¬n vµ viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng tèt

12 Chi tr¶ do chÝnh phñ thùc hiÖn cho çc tr−êng häc t¹i møc 2.5000 shillings Uganda cho mét sinh viªn ®−îc tuyÓn vµo çc líp P1-P4, vµ 4.000 shillings Uganda cho çc häc sinh tõ P5-P7. Çc kho¶n chu cÊp tr−íc ®©y ®−îc dù kiÕn sÏ do cha mÑ häc sinh tr¶ theo møc häc phÝ b¾t buéc.


51

h¬n. Gi¸m s¸t viÖc cung øng çc dÞch vô c«ng theo çch tiÕp cËn cã sù tham gia dùa trªn c¬ së tËp hîp çc hµnh ®éng d−íi ®©y: • Lùa chän çc chØ b¸o ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc c¬ chÕ cung cÊp dÞch vô trªn cë së çc

®Çu vµo cña çc tæ chøc x· héi. Theo çch thøc nµy, çc chØ b¸o cã thÓ võa sö dông nh− çc tiªu chuÈn cña viÖc cung øng dÞch vô c«ng võa nh− çc biÓu ghi çc ý kiÕn c«ng luËn vµ nhËn thøc cña quÇn chóng

• T¹o ra çc sè liÖu tin cËy vµ ®Çy ®ñ nh− mét bé phËn cña ®iÓm truy cËp cã s½n cho çc tæ chøc x· héi gi¸m s¸t çc dÞch vô c«ng. §iÒu nµy lµ cèt yÕu bëi v× chÝnh phñ th−êng kh«ng thiÕt lËp c¬ chÕ thu thËp lo¹i d÷ liÖu nµy. H¬n n÷a, thiÕu d÷ liÖu th× khã mµ nhËn d¹ng ®−îc çc khu vùc cã vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt vµ khã n¾m b¾t −îc çc c¬ quan cô thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh vÒ vai trß vµ ho¹t ®éng cña hä.

• Ph©n Ých d÷ liÖu vµ so s¸nh nã víi çc chØ b¸o ®· ®−îc thiÕt lËp. ViÖc nµy ®ßi hái çc bªn liªn quan trong céng ®ång quyÕt ®Þnh mét çch tËp thÓ r»ng liÖu viÖc thùc hiÖn çc dich vô c«ng cã ®¸p øng mong muèn kú väng cña hä vµ liÖu cã th¶o luËn hay kh«ng çc sè liÖu ®· ®−îc thu thËp trong suèt qu¸ tr×nh theo dâi gi¸m s¸t.

• Cung cÊp ý kiÕn ph¶n håi vµ c«ng bè çc kÕt qu¶ quan s¸t ®−îc nh»m t¸c ®éng tíi nh÷ng thay ®æi t¹o ®iÒu kiÖn trao quyÒn cho céng ®ång b»ng çch cho phÐp hä giao tiÕp víi chÝnh phñ vÒ nh÷ng g× hä ®ång ý hay kh«ng ®ång ý vµ yªu cÇu çc hµnh ®éng ph¶n håi ngay lËp tøc. BiÕt r»ng tr−íc ®©y çc chÝnh phñ Ýt khi ph¶i tæ chøc gi¶i tr×nh, c¬ chÕ nµy t¹o ra cho céng ®ång mét c¬ héi hiÕm hoi ®Ó hîp søc cïng nhau, thu thËp çc chøng cí râ rµng vÒ ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña chÝnh phñ, trùc tiÕp tíi gÆp çc çn bé cã thÈm quyÒn vµ yªu cÇu hµnh ®éng.

Khung 17: Çc thÎ phiÕu b¸o ço vÒ dÞch vô c«ng ë Bangalore. §−îc khuyÕn khÝch bëi mét ®¬n vÞ t− nh©n khi tiÕn hµnh çc kh¶o s¸t vÒ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng, mét nhãm nhá t¹i Bangalore, quan t©m ®Õn sù suy tho¸i cña çc tiªu chuÈn vÒ dÞch vô c«ng trong thµnh phè, ®· khëi x−íng mét c«ng viÖc vµo n¨m 1993 lµ thu thËp sù ph¶n håi tõ nh÷ng ng−êi sö dông. Quan niÖm cña ng−êi sö dông vÒ chÊt l−îng, hiÖu qu¶ vµ tÝnh thÝch hîp cña çc lo¹i dÞch vô kh¸c nhau ®· ®−îc tËp hîp l¹i ®Ó t¹o ra mét �thÎ b¸o ço� mµ thÎ nµy xÕp lo¹i viÖc thi hµnh cña tÊt c¶ çc dÞch vô chÝnh cã trong thµnh phè. Çc kÕt qu¶ ®· tr×nh bµy mét sè ®o ®Þnh tÝnh vÒ sù hµi lßng vµ møc ®é tham nhòng, mµ viÖc nµy sau khi ®· ®−îc ®µi b¸o ®−a tin, ®· kh«ng chØ ®éng viªn ng−êi d©n vµ chÝnh phñ ñng hé cho viÖc c¶i çch mµ cßn thóc ®Èy chÝnh çc c¬ quan ®· ®−îc xÕp lo¹i ph¶n øng tÝch cùc víi nh÷ng yªu cÇu ph¶i c¶i thiÖn dÞch vô. C«ng viÖc nµy ®−îc lÆp l¹i n¨m 1999, vµ ®· ®−îc lÆp l¹i Ýt nhÊt lµ t¹i 5 thµnh phè kh¸c ë Ên ®é, còng nh− t¹i Bang Karnataka. B»ng çch thu thËp vµ truyÒn b¸ mét çch cã hÖ thèng çc ph¶n håi cña ®¹i chóng, thÎ b¸o ço cã thÓ dïng nh− lµ mét �®¹i diÖn cho sù c¹nh tranh� ®èi víi çc c¬ së ®éc quyÒn - th−êng lµ cña nhµ n−íc - mµ nh÷ng c¬ së nµy thiÕu khuyÕn khÝch ®èi víi çc kh¸ch hµng cña m×nh ®Ó trë thµnh ®¬n vÞ cã tr¸nh nhiÖm nh− lµ ë çc c«ng ty t− nh©n. ThÎ b¸o ço lµ mét m«i tr−êng h÷u Ých mµ qua ®ã c«ng d©n cã thÓ ®¸nh tÝn hiÖu mét çch tËp thÓ vµ ®¸ng tin cËy ®Õn çc c¬ quan vÒ viÖc thi hµnh c«ng viÖc cña hä vµ g©y ¸p lùc ph¶i thay ®æi. §−îc sù ñng hé cña mét nhãm t− vÊn nhá gåm çc nhµ l·nh ®¹o ®Þa ph−¬ng vµ ®−îc cÊp kinh phÝ tõ çc nguån quyªn gãp t¹i c¬ së, TiÕn sÜ Samuel Paul víi sù trî gióp cña mét c¬ quan nghiªn cøu vÒ thÞ tr−êng lµ HiÖp héi Doanh nghiÖp vµ TiÕp thi (MBA) tr−íc tiªn ®· lËp kÕ ho¹ch cho s¸ng kiÕn vµo n¨m 1993 nh»m thu thËp nh÷ng c©u tr¶ lêi cho ba c©u hái c¬ b¶n, (i) çc dÞch vô c«ng ®ùc tháa m·n nh− thÕ nµo, (ii) nh÷ng khÝa c¹nh nµo cña dÞch vô c«ng ®−îc tháa m·n vµ nh÷ng khÝa c¹nh nµo th× kh«ng, (iii) nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp ®Ó cã ®−îc çc dÞch vô nµy lµ thÕ nµo ?. C«ng viÖc cã tÝnh kh«ng chÝnh thøc nµy tõ ®ã ®· ®−îc thÓ chÕ hãa nh− mét trong nh÷ng chøc n¨ng chÝnh cña Trung t©m C«ng vô, mét héi phi lîi nhuËn ®−îc thµnh lËp n¨m 1994 ë Bangalore, víi môc tiªu lµ �c¶i thiÖn qu¶n lý nhµ n−íc ë Ên §é b»ng çch cñng cè çc tæ chøc x· héi trong mèi t−¬ng t¸c víi nhµ n−íc�. VÒ nguyªn t¾c, trong 6 n¨m qua, trung t©m nµy tËp trung vµo viÖc kÕt hîp nghiªn cøu víi thùc hµnh, b»ng çch hç trî lËp m¹ng l−íi vµ n©ng cao n¨ng lùc cña c«ng d©n ®Ó ®¸p øng phã nh÷ng kiÕn thøc ph¸t hiÖn ra qua çc nghiªn cøu hÖ thèng vÒ chÝnh s¸ch vµ çc dÞch vô c«ng.


52

Cô thÓ lµ trong s¸ng kiÕn n¨m 1993, sau khi tiÕn hµnh çc nghiªn cøu ®iÓn h×nh qui m« nhá vÒ mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ®« thÞ, çc cuéc th¶o luËn nhãm ®· ®−îc tæ chøc víi hai nhãm hé gia ®×nh kh¸c nhau - nhãm cã thu nhËp trung b×nh vµ nhãm cã thu nhËp thÊp h¬n - ®Ó dù th¶o vµ thèng nhÊt vÒ çc phiÕu ®iÒu tra. Nh÷ng phiÕu nµy sau ®ã ®· ®−îc dïng thö. Thµnh phè ®−îc chia thµnh s¸u vïng, vµ tõ mçi vïng, mét nhãm hé gia ®×nh mµ cã t−¬ng t¸c víi Ýt nhÊt mét trong s¸u bªn cung øng dÞch vô trong vßng 6 th¸ng tr−íc ®ã ®· ®−îc chän ngÉu nhiªn. Kho¶ng 480 hé ®· ®−îc chän ra tõ mét lo¹t çc hé gia ®×nh cã thu nhËp tõ trung b×nh ®Õn kh¸ gi¶ vµ 330 hé ®¹i diÖn cho nhãm nghÌo khã. Nh÷ng ng−êi ®−îc pháng vÊn (tû lÖ 7 nam 3 n÷) sau ®ã ®· ®−îc çc çn bé ®iÒu tra yªu cÇu xÕp h¹ng møc ®é tháa m·n cña hä ®èi víi mét nhµ cung cÊp dÞch vô cô thÓ vÒ ph−¬ng diÖn ho¹t ®éng tæng thÓ cña hä còng nh− çc khÝa c¹nh cô thÓ kh¸c nh− (i) hµnh vi cña çn bé, (ii) sè lÇn ®Õn th¨m ®Ó hoµn thµnh mét nhiÖm vô nhÊt ®Þnh, (iii) tÇn suÊt gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Mäi ng−êi ®−îc ®Ò nghÞ cho ®iÓm xÕp theo thø h¹ng tõ 1 ®Õn 17 (tõ rÊt thÊt väng ®Õn rÊt hµi lßng). Nh÷ng sè liÖu nµy sau ®ã ®−îc tËp hîp l¹i ®Ó tÝnh møc trung b×nh cho quan niÖm chung vÒ chÊt l−îng dÞch vô. Nh÷ng ®iÓm ë hai cùc cho thÊy tû lÖ phÇn tr¨m nh÷ng ng−êi hoÆc hoµn toµn thÊt väng hoÆc hoµn toµn tháa m·n víi çc bªn cung cÊp dÞch vô nhÊt ®Þnh. Danh môc cña çc c¬ quan ®· kh«ng ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc, tøc lµ mäi ng−êi kh«ng bÞ hái lµ hä nghÜ g× vÒ c¬ quan A hay B, mµ hä chØ ®−îc hái vÒ nh÷ng dÞch vô nµo mµ hä ®· h−ëng lîi trong vßng 6 th¸ng qua. Nh×n chung, ph−¬ng ph¸p luËn ®−îc dïng lµ ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc m« t¶ nh− lµ mét sù hßa trén cña çc kü thuËt thèng kª víi çc quan s¸t ®Þnh tÝnh cã sù tham gia. Khi c«ng viÖc ®−îc lÆp l¹i vµo n¨m 1999, ®· cã mét nç lùc nh»m sö dông çc kÕt qu¶ cña n¨m 1994 nh− lµ ®iÓm chuÈn b»ng çch sö dông cïng qui m« cho mét sè c©u hái, mÆc dï kÝch th−íc mÉu lÇn nµy ®· ®−îc t¨ng lªn ®Õn 1339 hé tõ nhãm cã thu nhËp trung b×nh vµ 839 hé tõ nhãm nghÌo b»ng çch sö dông kÕ ho¹ch l¸y mÉu ph©n thµnh nhiÒu giai ®o¹n. Çch lùa chän çc hé ®Ó hái còng hoµn toµn kh¸c. Danh s¸ch cña tÊt c¶ çc ®iÓm bÇu cö ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n ë 14 khu vùc bá phiÕu trong thµnh phè ®· ®−îc tËp hîp, tõ ®ã chän ngÉu nhiªn ra 90 ng−êi lµm �xuÊt ph¸t ®iÓm� cho nh÷ng çn bé ®iÒu tra ®Õn ®Æt c©u hái víi kho¶ng tõ 5 ®Õn 10 ng−êi vÒ nh÷ng dÞch vô mµ hä ®· cã liªn hÖ. T−¬ng tù víi ng−êi nghÌo ë ®« thÞ, 80 ng−êi lµm xuÊt ph¸t ®iÓm ®· ®−îc lùa chän tõ 4 nhãm d©n kh¸c nhau sèng trong nhµ æ chuét. ViÖc thu thËp çc ý kiÕn ph¶n håi sau ®ã ®−îc ®−a vµo m¸y tÝnh vµ ph©n tÝch b»ng mét phÇn mÒm. VÒ mÆt phæ biÕn kÕt qu¶, kh«ng nh− n¨m 1994, khi mäi kÕt qu¶ chÝnh ®Òu ®−îc ®−a lªn ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, th× n¨m 1999 Trung t©m C«ng vô ®· quyÕt ®Þnh tr−íc hÕt tr×nh bµy çc thÎ b¸o ço nhá tr−íc bèn nhµ cung cÊp dÞch vô chÝnh (®iÖn tho¹i, n−íc, ®iÖn vµ trËt t− ®« thÞ) ®Ó lÊy ý kiÕn ph¶n håi ban ®Çu cña hä. Çc c¬ quan nµy ®· kh«ng hÒ chèng l¹i nh÷ng ph¸t hiÖn ®−îc t×m ra mµ thay vµo ®ã hä c¶m thÊy ¸p lùc ph¶i b¶o vÖ viÖc thi hµnh c«ng viÖc cña m×nh b»ng çch tr×nh bµy nh÷ng khã kh¨n mµ hä gÆp ph¶i. Sau çc cuéc häp chän läc nµy, b¸o ço cña n¨m 1999 ®· ®−îc ph©n ph¸t cho çc c¬ quan vµ çc quan chøc chÝnh phñ. TiÕp theo lµ mét buæi lÔ ra m¾t cho th«ng tÊn b¸o chÝ - mét b−íc quan träng trong qu¸ tr×nh. Sau khi ®Ó cho çc kÕt qu¶ ®−îc loan b¸o réng r·i trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, mét cuéc héi th¶o gåm 2 phÇn ®−îc tæ chøc víi sù tham gia cña çc quan chøc cao cÊp tõ çc c¬ quan vµ c«ng chóng. PhÇn ®Çu tiªn cho phÐp çc nh©n viªn c¬ quan giao tiÕp víi nhau vµ häc hái nhau vÒ çch çc c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm kh¸c ®· lµm g× ®Ó gi¶i quyÕt tèt nhÊt nh÷ng lêi chØ trÝch. PhÇn thø hai cã sù tham gia cña ®¹i diÖn çc c¬ quan sÏ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái cña c«ng d©n vÒ nh÷ng b−íc ®i nµo ®−îc dù kiÕn ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng, hiÖu qu¶ vµ sù thÝch hîp cña çc dÞch vô cña hä. Sau 5 n¨m kÓ tõ lÇn thø nhÊt vµ lÇn thø hai tiÕn hµnh lµm thÎ b¸o ço, ®· nhËn thÊy phÇn nµo cã sù c¶i thiÖn trong dÞch vô cña çc ngµnh ®iÖn vµ çc bÖnh viÖn. Tuy nhiªn, sù hµi lßng nãi chung cña ng−êi d©n lµ vÉn ch−a cao, thËm chÝ víi nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô tèt h¬n còng chØ cã d−íi 50% ®iÓm cho sù hµi lßng. Mäi ng−êi d−êng nh− cßn Ýt tháa m·n h¬n víi çch mµ çc nhµ cung øng dÞch vô giao tiÕp víi kh¸ch hµng. VÝ dô, H·ng viÔn th«ng Bangalore ®· cã ®iÓm tháa m·n cao nhÊt ë møc 67%, song tû lÖ nµy ®· gi¶m xuèng nhanh chãng cßn 30% ë nh÷ng ng−êi cã giao tiÕp trùc tiÕp víi nh÷ng nh©n viªn cña h·ng ®Ó gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò cô thÓ. N¹n hèi lé ®−îc nhËn thÊy lµ t¨ng lªn ë c¶ sè ng−êi ®−a hèi lé vµ sè tiÒn hèi lé. 92% ng−êi tr¶ lêi ®· cho r»ng hä ®Õn çc c¬ quan ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vµ hai phÇn ba thêi gian hä lµ ph¶i ®i l¹i ®Õn 2-3 lÇn. H¬n mét nöa sè tr−êng hîp hèi lé lµ cã b¶n chÊt bÞ b¾t buéc, trong khi mét phÇn ba lµ tù nguyÖn tr¶ tiÒn hèi lé ®Ó c«ng viÖc ch¹y nhanh h¬n.


53

Mét b¸o ço riªng vÒ çc c− d©n trong nh÷ng khu nhµ æ chuét n¨m 1999 còng ®· ph¸t hiÖn ra r»ng hä hµi lßng h¬n víi çc dÞch vô nh− giao th«ng, tr−êng häc, ®iÖn vµ bÖnh viÖn so víi c«ng an, cÊp n−íc vµ thu dän r¸c. Nh÷ng ng−êi nghÌo ë ®« thÞ ®· tíi gÆp çc c¬ quan nhiÒu lÇn h¬n so víi d©n trung l−u ®Ó gi¶i quyÕt çc vô viÖc, vµ cã tû lÖ gi¶i quyÕt ®−îc c«ng viÖc thÊp h¬n, mÆc dï cã thÓ v× cã kú väng Ýt h¬n nªn hä d−êng nh− dÔ tháa m·n víi çc dÞch vô h¬n so víi nh÷ng ng−êi cã thu nhËp cao. Tû lÖ ng−êi tr¶ tiÒn hèi lé ®Ó tiÕp cËn ®−îc víi çc dÞch vô ë nh÷ng ng−êi nghÌo còng cao h¬n nh÷ng ng−êi thuéc nhãm cã thu nhËp trung b×nh: n¨m 1993, mét phÇn ba d©n nghÌo thµnh thÞ (sè ®−îc ®iÒu tra) cho r»ng hä cã hèi lé. Trong khi tû lÖ nµy gi¶m xuèng ®Õn 25% vµo 5 n¨m sau, sè tiÒn hèi lé trung b×nh ®· t¨ng lªn gÊp 3 lÇn, ®Õn møc 1245 rupi mét lÇn, phÇn lín lµ hèi lé cho c«ng an. Çc thÎ b¸o ço cho thÊy r»ng cã mét mèi quan hÖ râ rµng gi÷a hèi lé vµ çc nhµ cung øng dÞch vô kh«ng hiÖu qu¶ mµ cã çc thñ tôc kh«ng minh b¹ch, vµ çc quyÒn lùc ra quyÕt ®Þnh lµ chuyªn quyÒn, ®éc ®o¸n. Mét sù tiÕp cËn tèt h¬n víi th«ng tin, nh÷ng tiªu chuÈn dÞch vô cô thÓ vµ quyÒn cña kh¸ch hµng râ rµng, vµ viÖc gi¸m s¸t vµ xem xÐt kü l−ìng t×nh h×nh thùc hiÖn th«ng qua çc thÎ b¸o ço ®· ®−îc thÓ chÕ hãa ®· ®−îc khuyÕn nghÞ lµ h÷u dông trong viÖc h¹n chÕ sù ®åi b¹i b»ng çch lµm nh÷ng �kÎ xÊu� ph¶i xÊu hæ vµ t¹o ra mét nhËn thøc céng ®ång vµ x©y dùng nªn ¸p lùc.

Qu¶n lý chi tiªu c«ng cã sù tham gia trong PRSP lµ mét h¹ng môc then chèt cho viÖc t¨ng c−êng tÝnh t−êng minh vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh trong qu¶n lý nhµ n−íc. ViÖc nµy cã thÓ ®−îc thùc hiÖn b»ng çch cung cÊp mét ®iÓm truy cËp ®ñ m¹nh cho çc qu¸ tr×nh tham gia vµo qu¸ tr×nh lËp chiÕn l−îc gi¶m ®ãi nghÌo tæng thÓ. Ban ®Çu, çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó ®Þnh chuÈn ho¹t ®éng cña chÝnh phñ th«ng qua ph©n tÝch ng©n s¸ch, theo dâi chi vµ gi¸m s¸t cung cÊp çc dÞch vô c«ng. Sau ®ã theo thêi gian, chóng cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó lµm th−íc ®o cho çc thay ®æi trong chÝnh phñ g¾n liÒn víi çc quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, cung cÊp dÞch vô vµ çc nç lùc gi¶m nghÌo tæng thÓ. Tãm t¾t: çc bµi häc chÝnh tõ viÖc tham gia cña c«ng d©n vµo qu¶n lý chi tiªu c«ng céng Ba bµi häc chÝnh næi lªn tõ kinh nghiÖm trong qu¶n lý chi tiªu c«ng theo tiÕp cËn cã sù tham gia lµ: • Liªn kÕt ng©n s¸ch trùc tiÕp víi çc −u tiªn gi¶m ®ãi nghÌo vµ çc kÕt qu¶ ®Çu ra ®−îc nhËn

d¹ng khi b¾t ®Çu çc qu¸ tr×nh tham gia, nh− t¨ng c−êng kh¶ n¨ng cña çc tæ chøc x· héi trong viÖc tham gia vµo çc qu¸ tr×nh qu¶n lý chi tiªu c«ng vµ xóc tiÕn tranh luËn c«ng chóng vÒ çc vÊn ®Ò cung cÊp çc dÞch vô c«ng.

• X©y dùng mét khung chi trung h¹n (MTEF) kÕt nèi víi PRSP . • TËp trung nç lùc tham gia vµo lËp vµ ph©n tÝch ng©n s¸ch, theo dâi chi vµ cung cÊp çc dÞch

vô c«ng.

D. Sù tham gia trong gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ viÖc gi¶m ®ãi nghÌo Çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia trong viÖc gi¸m s¸t ®· n©ng cao çc çch tiÕp cËn truyÒn thèng mµ chóng sö dông çc chØ b¸o ®Þnh l−îng ®−îc tÝnh to¸n bëi çc chuyªn gia hoÆc çc c¬ quan thèng kª b»ng çch t¨ng c−êng ph¹m vi gi¸m s¸t, tËp trung vµo çc kÕt qu¶ trªn quan ®iÓm cña ng−êi nghÌo vµ b»ng çch bao gåm c¶ çc th«ng tin ®Þnh tÝnh ®Ó gi¶i thÝch çc kÕt qu¶ ®Þnh l−îng. Çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia t¹o ®iÒu kiÖn cho phÐp c«ng chóng yªu cÇu chÝnh phñ gi¶i tr×nh cho çc hµnh ®éng hay kh«ng cã hµnh ®éng, cung cÊp c«ng cô häc hái vµ c¶i thiÖn liªn tôc qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch còng nh− çc ch−¬ng tr×nh, vµ cã thÓ t¹o ra bÇu kh«ng khÝ cho th¶o luËn gi÷a çc bªn liªn quan kh¸c nhau trong toµn x· héi. Mét hÖ thèng


54

gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ (PM&E) ®−îc thiÕt kÕ tèt theo çch tiÕp cËn tham gia x©y dùng trªn çc ph©n tÝch çc bªn liªn quan ®Ó quyÕt ®Þnh ai sÏ tham gia vµo qu¸ tr×nh PM&E vµ hä sÏ ®ãng nh÷ng vai trß g×. Th«ng qua mét qu¸ tr×nh PM&E ®−îc thiÕt kÕ tèt, cã thÓ x©y dùng çc kü n¨ng trong tæ chøc x· héi mµ kü n¨ng nµy cho phÐp gi¸m s¸t ®éc lËp çc chØ tiªu, thóc ®Èy céng t¸c gi÷a çc nhãm tæ chøc x· héi, t¨ng c−êng cho sù tham gia cña c«ng d©n vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ ho¸ çc c¬ chÕ ph¶n håi cho phÐp çc nç lùc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ®−îc lÆp l¹i.

H×nh 2. B¶n chÊt chu kú cña PRSP ®−îc cñng cè bëi gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia (PM&E)

Trong çc bé phËn kh¸c nhau trªn thÕ giíi çc qu¸ tr×nh PM&E th−êng sö dông çc b−íc t−¬ng tù: B¶n chÊt lÆp l¹i cña qu¸ tr×nh PM&E lµ thiÕt yÕu ®èi víi sù thµnh c«ng vµ tÝnh bÒn v÷ng cña qu¸ tr×nh. NÕu sù ph¶n håi vµ th«ng tin sinh ra tõ qu¸ tr×nh PM&E kh«ng ®−îc kÕt hîp vµo çc vßng ra quyÕt ®Þnh trong t−¬ng lai vµ vµo viÖc thùc hiÖn çc ch−¬ng tr×nh, th× ch¾c ch¾n qu¸ tr×nh nµy lµ v« dông. Bëi vËy, ®iÒu quan träng cÇn nhÊn m¹nh r»ng çc çch tiÕp cËn cã sù tham gia trong giai ®o¹n nµy cña PRSP lµ rÊt quan träng bëi v× nã sÏ x©y dùng ®−îc tÝnh së h÷u, t¨ng c−êng tÝnh minh b¹ch vµ bëi vËy, t¨ng c−êng tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh. Tuy nhiªn, ®Ó kÕt hîp ®−îc vµo qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh trong t−¬ng lai vµ lÆp l¹i qu¸ tr×nh, çc kÕt qu¶ ®Çu ra cña PM&E ph¶i thÝch hîp vÒ mÆt chÝnh s¸ch. Mét hÖ thèng gi¸m s¸t sù nghÌo khã nÕu vËn hµnh tèt ph¶i t¹o ra çc th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng vµ diÔn biÕn çc thay ®æi trong çc tiªu chuÈn ®êi sèng mµ nh÷ng th«ng tin nµy ph¶i tin cËy vµ ®óng lóc ®èi víi çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. TÝnh thÝch hîp vÒ mÆt chÝnh s¸ch cã nh÷ng hÖ lôy ®èi víi cÊu tróc th«ng tin, cã thÓ c¶ lµ ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng. Tæ hîp cña c¶ hai lo¹i sè liÖu nµy cho phÐp hµnh ®éng hiÖu qu¶ h¬n ®−îc thùc hiÖn ®Ó gi¶m nghÌo ®ãi bëi v× nã kh«ng chØ tiÕt lé n¬i nµo vµ khi nµo n¹n nghÌo khã lµ trÇm träng nhÊt mµ cßn cho biÕt t¹i sao. Bëi vËy, nh»m x©y dùng mét hÖ thèng gi¸m s¸t cã thÓ cung cÊp c¶ hai lo¹i th«ng tin vµ thiÕt kÕ çc chØ b¸o cã thÓ thu thËp vµ ph©n tÝch trong thùc tÕ, ®iÒu ®−îc mong muèn lµ ph¶i cã mét qu¸ tr×nh cã sù tham gia ®Ó lùa chän c¶ çc chØ b¸o vµ çc c¬ chÕ cho hÖ thèng gi¸m s¸t vµ theo dâi chÝnh x¸c cña çc chØ b¸o.

QuyÕt ®Þnh ai sÏ tham gia

ThiÕt lËp môc tiªu

X©y dùng çc chØ tiªu

Chu kú häc hái Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ theo tiÕp cËn

tham gia

Thu thËp th«ng tin

Ph©n tÝchkÕt qu¶

TiÕn hµnh çc ho¹t ®éng


55

Sù lùa chän çc chØ b¸o gi¸m s¸t vµ çc ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin ®−îc dÉn d¾t bëi hoµn c¶nh cña quèc gia vµ vµ trªn c¬ së çc chÈn ®o¸n vÒ nghÌo khã vµ çc ph©n tÝch kü thuËt. ViÖc tiÕp theo lµ mét lo¹t çc ph−¬ng ¸n mµ çc nhµ thiÕt kÕ çc hÖ thèng gi¸m s¸t cã thÓ kÕt hîp vµo çc qu¸ tr×nh tham gia. • NhÊt trÝ vÒ çc chØ b¸o gi¸m s¸t, çch thøc vµ tÇn suÊt çc chØ b¸o cã thÓ ®−îc sö dông vµ

ng−êi sÏ thu thËp vµ ph©n tÝch vÒ viÖc çc ý kiÕn ph¶n håi ®−îc ®−a vµo chÝnh s¸ch nh− thÕ nµo.

• ThiÕt lËp mét ®−êng c¬ së cho c¶ phÐp ®o ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng, nhê vËy cã thÓ theo dâi diÔn biÕn thay ®æi theo thêi gian

• X©y dùng vµ lËp çc chØ b¸o gi¶m nghÌo dµi h¹n vµ trung h¹n nh»m kÕt nèi râ rµng víi çc h¹n chÕ vÒ nguån lùc

• ThiÕt lËp mét hÖ thèng th«ng tin theo dâi sù nghÌo khã mét çch tæng hîp. KÕt nèi víi çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Çc chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng sÏ thu thËp tõ çc çc tæ chøc x· héi vµ çc tæ chøc NGO trong n−íc. Ai sÏ thu phÝ?

• Tæ chøc mét biÓu tiÕn ®é, tr¸ch nhiÖm vµ çc nguån lùc cho viÖc gi¸m s¸t • TÝnh xem ®iÒu g× quan träng, chø kh«ng chØ nh÷ng g× lµ thuËn tiÖn • X©y dùng n¨ng lùc thÓ chÕ cho viÖc gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ theo tiÕp cËn tham gia th«ng qua

nhiÒu c¬ chÕ mµ çc nhµ tµi trî cã thÓ hç trî, nh− ®µo t¹o çc çn bé hç trî, thµnh lËp mét ban ®iÒu phèi gi¸m s¸t cña chÝnh phñ, çc héi th¶o cho çc bªn liªn quan cÊp ®Þa ph−¬ng, bao gåm çc tæ chøc NGO cña chÝnh phñ vµ çc tæ chøc cña céng ®ång, vµ vv.

Mét khi çc chØ b¸o vµ çc ph−¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu ®−îc lùa chän, vÊn ®Ò lµ lµm thÕ nµo ®Ó ph©n tÝch l−îng sè liÖu rÊt dåi dµo nµy vµ sau ®ã tÝch hîp nã vµo ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ thùc thi çc ch−¬ng tr×nh. Ph©n tÝch çc sè liÖu PM&E theo çch tiÕp cËn tham gia cung cÊp mét c¬ chÕ h÷u dông ®Ó ®µm ph¸n gi÷a çc bªn liªn quan vÒ nh÷ng sù kh¸c biÖt trong diÔn gi¶i vµ çc kÕt luËn ®¹t ®−îc, vµ viÖc nµy t¹o ra mét ph−¬ng thøc kh¸c ®Ó x©y dùng chñ quyÒn ®èi víi toµn bé qu¸ tr×nh. §iÒu nµy còng b¶o ®¶m r»ng çc kÕt luËn ®· ph¶n ¸nh çc quan ®iÓm cña nhiÒu bªn liªn quan kh¸c nhau. (xem ch−¬ng vÒ Gi¸m s¸t vµ §¸nh gi¸ trong S¸ch tra cøu nguån ®Ó cã thªm th«ng tin)


56

Khung 18. Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia ë Uganda Víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ tÝnh râ rµng vµ nhÊt trÝ vÒ çc môc tiªu còng nh− kú väng, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ (M&E) cã thÓ lµ mét ph−¬ng tiÖn ®Ó x©y dùng quan hÖ ®èi t¸c trong néi bé chÝnh phñ vµ gi÷a çc chÝnh phñ víi nhau, gi÷a çc tæ chøc x· héi vµ çc ®èi t¸c hîp t¸c tõ bªn ngoµi. M&E cã thÓ c¶i thiÖn sù giao tiÕp gi÷a çc bªn cã liªn quan vµ cã thÓ gióp x©y dùng sù nhÊt trÝ vÒ çc thµnh qu¶ mong muèn vµ çc chiÕn l−îc vÒ gi¶m ®ãi nghÌo. Uganda ®· tiÕn hµnh mét sè b−íc ®i ®¸ng khen ngîi ®Ó t¨ng tÝnh minh b¹ch vµ sù tham vÊn trong qu¸ tr×nh lËp ng©n s¸ch. Nhãm c«ng t¸c ngµnh cã nhiÖm vô so¹n th¶o khung ng©n s¸ch ®· ®−a çc bé trung −¬ng, çc bé chuyªn ngµnh, çc tæ chøc quÇn chóng vµ çc nhµ tµi trî l¹i víi nhau. Nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ ph©n bæ kinh phÝ ®−îc phæ biÕn réng r·i, bao gåm c¶ sö dông çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin lÉn çc b¶ng yÕt thÞ c«ng khai. Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm trong viÖc kÝch thÝch sù ph¶n håi c«ng khai tõ nh÷ng ng−êi sö dông dÞch vô c«ng. HÖ thèng th«ng tin qu¶n lý cña çc bé vÉn ch−a thÓ cung cÊp mét çch hÖ thèng nh÷ng hå s¬ vÒ viÖc cung øng dÞch vô c«ng. Còng cã c¬ héi ®Ó khai th¸c vÞ thÕ thö nghiÖm cña Uganda trong khu«n khæ S¸ng kiÕn CDF ®Ó kh¬i gîi sù hç trî cña çc nhµ tµi trî trong viÖc liªn kÕt çc ho¹t ®éng cña hä víi PEAP vµ cho viÖc ph¸t triÓn mét hÖ thèng gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ quèc gia thèng nhÊt. ChÝnh phñ Uganda ®· nhËn ra tÇm quan träng cña viÖc t¨ng c−êng M&E. §Ó tiÕn bé th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét qu¸ tr×nh liªn tôc vµ l©u dµi vÒ x©y dùng nhËn thøc, liªn l¹c gi÷a çc c¬ quan, ®iÒu chØnh hÖ thèng vµ x©y dùng kü n¨ng. Nã ®ßi hái nh÷ng t− vÊn vÒ chÝnh s¸ch vµ hµnh ®éng trªn mét sè mÆt trËn. Nh÷ng hµnh ®éng tr−íc m¾t quan träng nhÊt cã thÓ gióp cho viÖc ph¸t triÓn M&E bao gåm: Chi tiÕt hãa çc môc ®Ých vµ môc tiªu cña KÕ ho¹ch hµnh ®éng gi¶m ®ãi nghÌo (PEAP): çc nç lùc qui ho¹h vµ qu¶n lý ngµnh cÇn ®−îc ®Þnh h−íng bëi mét lo¹t çc môc ®Ých, môc tiªu râ rµng vµ nhÊt qu¸n. Môc ®Ých dµi h¹n cña PEAP (®Õn n¨m 2017) cÇn ®−îc chia thµnh çc biÖn ph¸p xãa ®ãi nghÌo thµnh c«ng vµo çc n¨m nh− 2002, 2005 vµ 2010. Gi¸m s¸t liªn tôc sù cung øng dÞch vô: ®iÒu quan träng lµ viÖc kh¶o s¸t f×nh h×nh cung øng dÞch vô quèc gia hiÖn nay kh«ng nªn ®−îc coi nh− lµ mét nghiªn cøu chñ yÕu dµnh cho çc nhµ khoa häc. Mµ thay vµo ®ã, çc ph¸t hiÖn tõ cuéc kh¶o s¸t cÇn ®−îc dïng ®Ó x©y dùng c¬ së, çc môc ®Ých vµ môc tiªu cho sù v−¬n tíi cña dÞch vô còng nh− sù tháa m·n cña kh¸ch hµng, mµ ®Õn l−ît m×nh, hä sÏ dïng chóng ®Ó lËp kÕ ho¹ch c«ng viÖc, lËp dù to¸n vµ ®¸nh gi¸ viÖc qu¶n lý. Më réng ph¹m vi lµm hµi hßa c«ng t¸c b¸o ço: NhiÖm vô hiÖn nay cña çc nç lùc nh»m ®Þnh râ mét khu«n khæ thèng nhÊt cho viÖc b¸o ço tiÕn ®é dù ¸n cÇn ®−îc më réng ra ®Ó bao gåm viÖc lµm hµi hßa qu¸ tr×nh b¸o ço cã liªn quan ®Õn çc ngµnh réng h¬n vµ çc ch−¬ng tr×nh vÒ nghÌo ®ãi. Mét h¹ng môc kh¸c cña viÖc lµm hµi hßa lµ nh÷ng thu xÕp vÒ M&E cña nhµ tµi trî, nh− ®· ®−îc nªu râ trong çc nguyªn t¾c vÒ quan hÖ ®èi t¸c trong CDF/PEAP ®Ò xuÊt. Hoµn thiÖn chiÕn l−îc gi¸m s¸t sù ®ãi nghÌo: Nh÷ng nç lùc ®ang cã hiÖn nay nh»m so¹n th¶o mét chiÕn l−îc gi¸m s¸t nghÌo ®ãi quèc gia thÓ hiÖn mét c¬ héi quan träng cho viÖc chÊm døt nh÷ng sù kh«ng ch¾c ch¾n hiÖn cã liªn quan ®Õn môc tiªu, vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña M&E. MFPED tá ra lµ mét nhµ v« ®Þch hîp lÏ cho nhiÖm vô ®−a sù liªn kÕt, g¾n kÕt vµ hßa hîp vµo çch tiÕp cËn cña Uganda trong viÖc qu¶n lý kÕt qu¶, qu¶n lý çc ho¹t ®éng còng nh− çc s¸ng kiÕn M&E. X¸c ®Þnh vµ phæ biÕn çc çch tiÕp cËn cã �thùc tiÔn hay� ®èi víi M&E: Uganda ®· cã mét sè s¸ng kiÕn vµ ho¹t ®éng mµ chóng ®· gi¶i quyÕt mét çch réng r·i çc mèi quan t©m M&E ®−îc nªu trong b¸o ço nµy. SÏ lµ h÷u dông ®Ó tÝch cùc t×m kiÕm vµ khuyÕn khÝch çc c«ng cô vµ çch thøc cña tõng ng−êi, trong sè nh÷ng g× ®· tån t¹i trong ngµnh vµ t¹i cÊp huyÖn, mµ chóng tá ra lµ phï hîp nhÊt víi yªu cÇu ph¸t triÓn tæng thÓ cña Uganda. Nguån: Arild Hauge, �T¨ng c−êng n¨ng lùc gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ ë Uganda: Nh÷ng kÕt qu¶ dùa vµo quan ®iÓm qu¶n lý�. B¸o ço c«ng t¸c cña ECD sè 8, th¸ng 1 n¨m 2001, trang 19.

Documents

Tæ chłc c‚c qu‚ tr×nh cª sø tham gia cæa c‚c b“n li“n quan ...siteresources.worldbank.org/INTVIETNAMINVIETNAMESE/Resources… · B¶n th¶o xin ý kiÕn b×nh lu¸n