Upload
others
View
2
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
saxelmZRvanelo Seiqmna samoqalaqo integraciisa da erovne-
baTSorisi urTierTobebis centris (CCIIR) proeqtis `araqarTu-
lenovani skolebis mxardaWera multilingvuri ganaTlebis reform-
is procesSi” farglebSi. proeqti xorcieldeba saqarTvelos gaer-
os asociaciis (UNAG) da evraziis TanamSromlobis fondis (EPF)
programis "erovnuli integracia da tolerantoba saqarTveloSi"
farglebSi SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saa-
gentos (USAID) dafinansebiT.
This book was created as part of the project “Supporting Non-Georgian
Schools in Multilingual Education Reform,” which is implemented by the Centre
for Civil Integration and Inter-Ethnic Relations (CCIIR). The project is imple-
mented as part of the National Integration and Tolerance in Georgia Program
(NITG) funded by the United States Agency for International Development
(USAID) and administered by the United Nations Association of Georgia
(UNAG) and Eurasia Partnership Foundation (EPF).
interkulturuli ganaTlebis praqtikuli
saxelmZRvanelo maswavleblebisTvis
avtorebi:
Salva tabataZe
maia inasariZe
qeTevan CaCxiani
Wabuki qiria
redaqtorebi:
kaxa gabunia
qeTevan goCitaSvili
ISBN: 978-9941-0-2484-9
wigni gamosacemad moamzada
`samoqalaqo integraciisa da
erovnebaTSorisi urTierTobebis centrma~
Tbilisi 2010
s a r C e v i
Sesavali Tavi pirveli: interkulturuli ganaTlebis Teoriuli sakiTxebi . 1 interkulturuli / multikulturuli ganaTlebis arsi . . . . . . . . . . 2 kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze . . . . . . . . . . . 4 kultura da swavla-swavlebis procesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi . . . . . . . . 13 interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis etapebi . . . . . . . . . . 20 interkulturuli swavlebis midgomebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Tavi meore:
interkulturuli ganaTlebis zogadi meTodebi da strategiebi . .
56
Sesavali. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 TanamSromlobiTi swavla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis mTavari elementebi . . . . . 61 jgufebis optimaluri zomis SerCeva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 intervenciis efeqturi strategiebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 socialuri unar-Cvevebis ganviTareba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 jgufuri muSaobis formebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 wyvilebSi muSaoba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi) . . . . . . . . . . . . . . . 67
Jigsaw II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 saklaso diskusia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi . . . . . . . . . . . . 78 proeqti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 mowveuli stumari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 kuTxeebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 TanatolTa swavleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 roluri TamaSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 daskvna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Tavi mesame: interkulturuli ganaTleba da praqtika . . . . . . . . . . 104 Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi . . . . . . . . 106 ena da swavlis stili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 bilingvuri ganaTlebis programebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 religiuri pluralizmi sekularul klasSi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 socialuri klasisa da mdgomareobis gavlena swavla-swavlebis procesze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
149
socialuri klasisa da mdgomareobis gavlena swavla-swavlebis procesze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
149
Tavi mesame:
praqtikosi pedagogebis sagakveTilo magaliTebi . . . . . . . . . . . . . .
.
terminTa ganmarteba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sesavali
interkulturuli ganaTleba umniSvnelovanesia 21-e saukuneSi.
interkulturuli mgrZnobeloba ar aris adamianuri cxovrebis
`bunebrivi~ procesi. interkulturuli sensitiuroba ar gaxlavT
adamianis ganviTarebis istoriuli procesebis ganuyofeli nawili.
kulturaTaSoris kontaqts istoriul WrilSi Tan sdevda
sisxlisRvra, represiebi, eTnikuri wmenda da genocidi... interkul-
turuli ganaTleba gaxlavT instrumenti, romlis meSveobiTac Sesa-
Zlebelia Seicvalos adamianTa kulturaTaSorisi urTierTobebis
zemoT xsenebuli uaryofiTi `bunebrivi~ qmedebani.
globalizaciis procesebis kvaldakval, agreTve
saqarTveloSi arsebuli mravalferovnebis gaTvaliswinebiT, mniS-
vnelovani gaxda skolebisa da maswavlebelTa momzadeba, raTa maT
SeZlon moswavleTa aRzrda multikulturul garemoSi sacx-
ovreblad. winamdebare saxelmZRvanelo swored am mizans
emsaxureba.
maswavleblebisTvis mniSvnelovania ara mxolod zogadi xasi-
aTis Teoriuli codna interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb, ara-
med mTlianad sakuTari midgomebis transformacia, rac Teoriuli
da praqtikuli masalis SejerebiT aris SesaZlebeli. Sesabamisad,
saxelmZRvanelo moicavs rogorc Teoriul, aseve praqtikul na-
wilebs. saxelmZRvanelos pirveli Tavi eZRvneba interkulturuli
ganaTlebis gaazrebas, kulturis gavlenis aRqmas swavla-swavlebis
procesSi, interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis modelebsa
da mis asaxvas saswavlo procesSi. saxelmZRvanelos meore Tavi
eTmoba interkulturuli swavlebis praqtikaSi gamoyenebul zogadi
xasiaTis strategiebs da am strategiebis Sesabamis sagakveTilo
magaliTebs. mesame TavSi warmodgenilia sxvadasxva mimarTulebiT
saswavlo situaciebi, am situaciebSi maswavleblis mier ganxor-
cielebili midgomebi da am midgomebis analizi sxvadasxva konte-
qstSi. es konteqstebi moicavs religiur, eTnikur, lingvistur, so-
cialur mravalferovnebas da kritikuli situaciebi ganxilulia
religiis, enis, eTnikuri warmomavlobisa Tu socialur statusTan
da mdgomareobasTan mimarTebiT. saxelmZRvanelos meoTxe nawili
eTmoba saqarTvelos araqarTulenovani skolebis multilingvuri
ganaTlebis sapilote programebSi monawile maswavlebelTa gamo-
cdilebas interkulturuli ganaTlebis konteqstSi da moyvanilia
maT mier saklaso oTaxSi ganxorcielebuli aqtivobebis
magaliTebi, roca maT transformaciuli midgomebis gamoyenebiT
warmarTes kulturulad adekvaturi saswavlo procesi.
pirveli Tavi
interkulturuli ganaTlebis Teoriuli
sakiTxebi
interkulturuli / multikulturuli
ganaTlebis arsi
kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze
mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi
interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi
interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis etapebi
interkulturuli swavlebis midgomebi
2
pirveli Tavi
interkulturuli ganaTlebis Teoriuli sakiTxebi
______________________________________________
interkulturuli / multikulturuli ganaTlebis arsi
sainteresoa, ra aris interkulturuli ganaTleba sazogadod.
multikulturuli ganaTleba ar aris mxolod gansxvavebuli
adamianebisadmi tolerantuli damokidebuleba an, magaliTad,
azerbaijanuli kulturis dReebi saqarTveloSi... imisaTvis, rom
gavigoT, Tu ra aris multikulturuli ganaTleba, unda CavwvdeT
multikulturuli ganaTlebis miznebs, mis arss.
Tuki ganaTlebis specialistebs SevekiTxebiT, ra aris
multikulturuli ganaTleba, umetesoba gipasuxebT, rom es aris
saswavlo gegmis axali da mravalferovani masaliT gamdidreba,
sxvadasxva strategiisa da pedagogiuri meTodis ganxilva,
romlebic pasuxoben umciresobebis moTxovnebs. ganaTlebis
specialistebis meore nawilis pasuxi, SesaZlebelia, ufro zogadi
iyos da Seexos arasamarTlian da diskriminaciul saganmanaTleblo
sistemas da multikulturuli ganaTlebis rolic am
diskriminaciuli sistemis reformirebas ukavSirdebodes.
miuxedavad multikulturuli ganaTlebis Taobaze
gansxvavebuli Tvalsazrisebisa, multikulturuli ganaTlebis
cnobili mecnierebi (benqsi, nieto, sliteri, granti) TiTqmis
Tanxmdebian multikulturuli ganaTlebis ganmartebaze.
multikulturuli ganaTlebis umTavresi mizani ar aris, rom
mxolod xeli Seuwyos adamianur urTierTobebs, sxvadasxva
kulturuli warmomavlobis moswavleebsa da studentebs daexmaros
TanacxovrebaSi an xeli Seuwyos umciresobebis warmomadgenel
moswavleebs mSobliuri enisa da kulturis SenarCunebaSi. Ees
3
SesaZlebelia iyos multikulturuli ganaTlebis Sedegebi, magram
ara misi mizani. multikulturuli ganaTlebis mTavari mizania, rom
xeli Seuwyos sakuTari potencialidan gamomdinare, yvela
moswavlis ganaTlebasa da akademiur miRwevebs.
interkulturuli ganaTlebis mizans, sazogadod, warmoadgens
rogorc umravlesobis, aseve umciresobebis mozardTa warmatebuli
integracia Tanamedrove polieTnikur sazogadoebaSi da
interkulturuli pirovnebis Camoyalibeba, romelic adekvaturi
iqneba polikulturuli garemos pirobebSi. interkulturuli
aRzrda mowodebulia, Camouyalibos Semswavlelebs msoflxedva da
qceva, romelic daemyareba humanurobis, pasuxismgeblobis,
solidarobis, urTierTgagebis, demokratiisa da tolerantobis
principebs.
interkulturul ganaTlebas moepoveba ori gamoxatuli
maxasiaTebeli: 1) es aris ganaTleba, romelic aRiarebs, pativs
scems da iRebs adamianuri cxovrebis yvela sferoSi
mravalferovnebis arsebobas, rogorc normas; 2) es aris ganaTleba,
romelic xels uwyobs Tanasworobasa da adamianis uflebebs,
ewinaaRmdegeba usamarTlo diskriminacias da xels uwyobs iseTi
Rirebulebebis ganviTarebas, romlebzec SesaZlebeli iqneba
Tanasworobis cxovrebis wesis ageba.
aRsaniSnavia, rom, gansakuTrebiT evropuli ganaTlebis
samecniero literaturaSi, mniSvnelovani gansxvavebaa terminebs
`interkulturul ganaTlebasa~ da `multikulturul ganaTlebas~
Soris. erT-erTi yvelaze martivi da mkafio gamijvna am or termins
Soris ekuTvnis kamileris (1992), romelic aRniSnavs, rom
`multikulturuli~ aris aRweriTi termini, romelic ubralod
afiqsirebs pluralizmis arsebobas da sxvadasxva kulturis
matarebeli xalxis faqtobriv Tanacxovrebas, xolo termini
`interkulturuli~ asaxavs arsebul interaqcias gansxvavebuli
kulturis mqone xalxs Soris.
4
winamdebare saxelmZRvaneloSi multikulturuli da
interkulturuli ganaTleba erTi da imave mniSvnelobiT iqneba
warmodgenili, rac gulisxmobs swavlisa da swavlebis
procesisadmi arsebul midgomas, romelic efuZneba demokratiul
Rirebulebebsa da faseulobebs da mxars uWers kulturul
pluralizms kulturulad mravalferovan sazogadoebebSi. es
midgoma efuZneba mosazrebas, rom ganaTlebis mTavari daniSnulebaa,
xeli Seuwyos yvela moswavlis potencialidan gamomdinare
inteleqtualur, socialur da pirovnul ganviTarebas.
multikulturuli ganaTleba moicavs oTx urTierTdamokidebul
postulats:
(a) es aris moZraoba Tanasworobis misaRwevad;
(b) es aris moZraoba kurikulumis transformaciisTvis;
(g) es aris procesi individis interkulturuli kompetenciis
gasazrdelad;
(d) es aris brZola winare gansjisa da diskriminaciis
winaaRmdeg.
kultura da misi gavlena swavla-swavlebis procesze
mniSvnelovania, rom Tavad termini kultura da masTan da-
kavSirebuli swavla-swavlebis Tematikis ganxilva iwvevs debatebs,
rameTu am termins yvela Taviseburad aRiqvams da maTi msjelobac
aqedan gamomdinareobs. Sesabamisad, mniSvnelovnad migvaCnia, Sevex-
oT kulturisa da swavlis procesis sakiTxebs.
kulturas swavlobs araerTi samecniero disciplina, kerZod,
anTropologia, sociologia, ganaTlebis mecnierebebi, fsiqologia,
biznes-ekonomika da samxedro mecnierebebic ki. Tuki yvela am same-
cniero dargs gadavxedavT, termin `kulturis~ asobiT gansxvavebu-
li ganmarteba Segvxvdeba, Tumca, ra Tqma unda, yvela es ganmarteba
5
ar aris adekvaturi swavla-swavlebis procesisa da kulturis da-
sakavSireblad. Tumca, yvela am ganmartebas aqvs erTi saerTo, rom
`kultura aris adamianis mier Seqmnili garemo~. kultura gamox-
atavs adamianis fiqrebs, ideebs, interaqciis maxasiaTeblebs.
kuni aRniSnavs, rom `kultura aris socialuri qmedebebis,
rwmenis, xelovnebis, institutebis mTlianoba, romelsac aqvs
transmisiuri xasiaTi, Seqmnilia adamianTa garkveuli jgufis
Sromisa da fiqris Sedegad~. kulturis mTavari Semadgeneli ele-
mentebi aris geografiuli mdebareoba, eTnikuri kuTvnileba, ena,
religia da istoria.
termin kulturasTan dakavSirebulia araerTi sxva terminic,
romlebic gvxvdeba yoveldRiuri komunikaciis dros, magaliTad,
subkultura, mikrokultura, eTnikuri jgufebi, umciresobebi, mul-
tikulturuli ganaTleba da sxva. terminebis gasaazreblad da
ganmartebisTvis SegiZliaT isargebloT saxelmZRvanelos boloSi
arsebuli ganmartebiTi leqsikoniT.
rogorc zemoT aRvniSneT, termin `kulturis~ araerTi
ganmarteba arsebobs, romelTac saerTo maxasiaTeblebi aqvT. Ater-
minis analizisas ZiriTadad sami mniSvnelovani saerTo maxasi-
aTebeli ikveTeba:
1) kultura adamianis mier aris Seqmnili;
2) kultura aris gaziarebuli adamianTa jgufis mier da
gadaecema Taobidan Taobas;
3) kultura aris rogorc obieqturi, agreTve subieqturi.
ganvixiloT cal-calke es saerTo maxasiaTeblebi, raTa
ufro Rrmad CavwvdeT kulturis arss.
1) kultura Seqmnilia adamianTa mier
cxovelebisgan gansxvavebiT, adamianebi ar arian biologiurad
daprogramebulebi, rom maT avtomaturad SeZlon garemos utiliza-
cia, sakvebisa da TavSesafris mopoveba da a.S. anu adamianebs ar
6
SeuZliaT gadarCnen sxva adamianebis gareSe, romlebic zrunaven
maTze da aswavlian maT. Sesabamisad, adamianebma unda miagnon
efeqtur gzebs rogorc erTmaneTTan, aseve garemosTan in-
teraqciisTvis. adamianebma unda iswavlon, rogor SeiZinon codna,
maT Soris cxovrebis wesebis Sesaxeb, rac maT miscems gadarCenis
saSualebas. swored am codnas (warmoqmnils ojaxSi, samezobloSi,
literaturaSi, xelovnebaSi, klasSi...) da am codnis arss ewodeba
kultura.
kultura, Cveulebriv, aris adamianis fizikuri Tu gonebrivi
zemoqmedebis Sedegad Seqmnili materia, anu yvelaferi is, rac
bunebrivad ar xdeba cxovrebaSi. magaliTad, zRvaze an okeaneSi arc
wyali da arc horizonti ar aris kultura, aramed aris bunebrivi
mdgomareoba, Tumca, mowyobili zRvis sanapiro _ es ukve kulturis
nawilia da am kulturisaTvis damaxasiaTebeli niSnebiT xdeba sana-
piros mowyoba. magaliTad, amerikis SeerTebul StatebSi, maiamiSi,
sanapiroze aSenebulia uamravi sastumro, gasarTobi kompleqsebi,
saseirno bilikebi da marinadebi. msgavsi tipis sanapiro sxva kul-
turis mqone xalxis mier, SesaZlebelia, Seracxuliyo wminda adgi-
lad, sadac adamianis Careva arsebul bunebriv garemoSi minimaluri
iqneboda.
amerikis SeerTebuli StatebSi arsebuli maiamis sanapiro mi-
uTiTebs amerikeli xalxis codnaze, damokidebulebasa da
Rirebulebebze bunebrivi garemos mimarT, Tumca msgavsi
damokidebuleba ar iyo amerikis SeerTebul Statebis Seqmnis
pirvel wlebSi da maSin miiCneoda, rom adamiani bunebis ganuyofe-
li nawilia da vinaidan adamiani cxovrobs bunebis SigniT da ara
gareT, adamiani ar unda Caerios arsebul bunebriv garemoSi.
es magaliTi miuTiTebs, rom sxvadasxva sociokulturuli
jgufi aRiqvams samyaros sxvadasxvanairad, amasTanave, xazs usvams,
rom kulturuli rwmenebi da damokidebulebebi erTi da imave so-
ciokulturuli jgufis SigniT droTa ganmavlobaSi icvleba.
7
2) kultura aris gaziarebuli adamianTa garkveuli jgufis mier da
gadaecema Taobidan Taobas
kultura yalibdeba adamianTa socialuri urTierTobebis
Sedegad. kulturuli ideebi da gaazreba yalibdeba, roca garkveu-
li jgufi iziarebs erTmaneTis codnas, damokidebulebebs,
Rirebulebebsa da rwmenas. ufro metic: adamianTa es jgufi
ayalibebs RirebulebaTa ierarqias: Tu romeli Rirebuleba ufro
Zvirfasia maTTvis, Tumca, droTa ganmavlobaSi RirebulebaTa es
ierarqiac SesaZlebelia Seicvalos. aRsaniSnavia, rom gaziarebuli
kulturuli identoba gadaecema erTi Taobidan Semdgom Taobas.
3) kultura aris rogorc obieqturi, aseve subieqturi
kultura Sedgeba ori komponentisagan: (a) obieqturi elemen-
tebi da (b) subieqturi elementebi (triandisi, 1972). obieqturi
kulturis komponentebi moicavs jgufisaTvis damaxasiaTebel vi-
zualurad da materialurad xelSesaxeb elementebs, magaliTad,
enas, romelzec laparakoben, tradiciebsa da ritualebs, romelTac
icaven, tansacmels, romelsac atareben, saWmels, romelsac
miirTmeven da a.S. yvela es elementi advilad SesamCnevia da am ele-
mentebis aRmoCena Tanabradaa SesaZlebeli yvelasaTvis. swored
obieqturi kulturis elementebi igulisxmeba xSirad, rodesac
saubaria kulturul gansxvavebebze. subieqturi kulturis kompo-
nentebi aris vizualurad da materialurad SeumCneveli kulturis
aspeqtebi, kerZod, damokidebulebebi, Rirebulebebi, qcevis wesebi da
normebi, swavlis stili, socialuri rolebis ierarqia da a.S.
subieqturi da obieqturi kulturis analizisas kulturas
xSirad adareben aisbergs. aisbergis mxolod 10%-is danaxvaa Sesa-
Zlebeli wylis zedapirze, xolo 90 %-i damalulia wylis qveS da,
Sesabamisad, es 90%-i warmoadgens safrTxes gemis kapitnisTvis.
aisbergis msgavsad, kulturis yvelaze Sinaarsobrivi (da poten-
ciurad safrTxis Semcveli) nawili aris SeumCneveli da Znelad
aRsaqmeli, anu warmoadgens subieqtur kulturas. swored kulturis
8
subieqturi aspeqtebia, romlebic warmoqmnian interkulturul
gaugebrobebs da razec unda moxdes fokusireba multikulturuli
Tu interkulturuli ganaTlebis dros.
kultura da swavla-swavlebis procesi
adamianebi individualurad axdenen sakuTari Tavis kultu-
rul identifikacias. dadgenilia kulturuli identobis Tormeti
wyaro, romlebic gavlenas axdenen swavla-swavlebis procesze (ix.
sqema).
kuSneri, makklilandi, safordi, 2006, gv. 70
9
am Tormet wyaros, rasakvirvelia, moepoveba gadakveTis wer-
tilebi. arsebiTia, rom individis kulturuli identoba
(Rirebulebebi, rwmena, codna, unarebi, damokidebulebebi) yalibdeba
am Tormeti wyarosTan mimarTebaSi arsebuli gamocdilebiT. am gam-
ocdilebis SeZena ki xdeba individis urTierTobiT socializaciis
iseT agentebTan, rogoricaa ojaxi, eklesia, samuSao adgili, skola,
mediasaSualebebi da a.S. (ix. sqema). swored socializaciis am agen-
tebis meSveobiT iZens individi kulturul codnas.
kuSneri, makklilandi, safordi, 2006, gv. 76
10
kulturuli codnis dagroveba: socializaciis agentebi
rogorc ukve aRvniSneT, kulturuli identobis formireba
xdeba socializaciis procesis Sedegad _ socializaciis agentebis
meSveobiT. zemoT moyvanil sqemaSi naTlad Cans, Tu rogor xdeba
kulturuli codnis filtracia socializaciis sxvadasxva agentis
meSveobiT, individis gamocdilebis Sesabamisad. miuxedavad imisa,
rom kulturuli identobis wyaroebi (ena, religia, eTnikuri war-
momavloba) aris universaluri wyaroebi da damaxasiaTebelia
nebismieri kulturisTvis, socializaciis agentebi (ojaxi, skola,
eklesia, media), romelTa meSveobiTac individs gadaecema kultu-
ruli wyaro, mkveTrad gansxvavdeba erTmaneTisgan. Sesabamisad,
sxvadasxva sazogadoebaSi individebs uviTardebaT gansxvavebuli
msoflxedva.
aRniSnuli msjelobisas albaT mniSvnelovania, ganvsazRvroT,
ras niSnavs socializacia da ra etapebs moicavs igi. socializacia
aris procesi, romlis meSveobiTac individi eufleba ama Tu im
konkretuli jgufisaTvis misaReb normebs. es normebi SeiZleba moi-
cavdes enis dauflebas, socialuri rolebis codnas da am rolebis
Sesabamis qmedebas, fizikuri da socialuri garemos aspeqtebis
specifikur aRqmas da gaazrebas. socializaciis procesi ki sam
etapad iyofa:
1) pirveladi socializacia, romelic gulisxmobs patara
bavSvebis aRzrdas ojaxis an nebismier momvlelis mier;
2) meoradi socializacia, romelic moicavs procesSi iseTi
agentebis CarTvas, rogoricaa skola, samezoblo, TanatolTa
wre, televizia, eklesia da a. S.
3) zrdasrulTa socializacia, romelic gulisxmobs
zrdasruli adamianis axal socialur rolebTan Tu situaci-
asTan adaptacias, risTvisac is ar momzadebula dawyebiTi da
Sualeduri socializaciis procesis dros. aseTi tipis so-
11
cializacias ganekuTvneba, magaliTad, qorwineba, mSobloba,
sacxovreblad sxva qveyanaSi gadasvla, axal samuSaoze
gadasvla da a.S.
socializaciis procesis limitebi
aRsaniSnavia, rom socializaciis process gaaCnia sakuTari
limitebi. am limitebs Soris gamoyofen sam mniSvnelovan
SezRudvas, romelTa codnac Zalian mniSvnelovania pedagogTaTvis:
1) socializaciis procesi SezRudulia bavSvis fizikuri da
biologiuri organizmis TaviseburebebiT. magaliTad, yvela
axalSobili advilad eufleba enas, Tumca enis daufleba
problemaa smenadaqveiTebulisTvis. individs Tu ar gaaCnia
musikaluri smena, socializaciis procesSi musikaze aqcen-
tirebis pirobebSic ki da mudmivad musikaSi mecadineobiT, is
verafriT ver gaxdeba operis momRerali;
2) socializaciis procesi aris dausrulebeli procesi da is
arasdros ar mTavrdeba, anu adamiani mTeli cxovrebis
ganmavlobaSi imyofeba socializaciis procesSi. Sesabamisad,
Tu bavSvis socializacia moxda da is daeufla garkveul
codnas, Tvisebebs Tu maxasiaTeblebs (ena, situaciis Sesabam-
isi qmedeba, socialuri rolis gaazreba) es imas ar niSnavs,
rom is veRar SeiZens sxva damatebiT codnas, Tvisebebs da
maxasiaTeblebs;
3) individebi ar arian pasiuri mimRebi socializaciis procesis,
isini aqtiurad zemoqmedeben TviTon am procesze. individi
iRebs an ar iRebs arsebul normas, interpretacias ukeTebs
arsebul normas, qmnis axal normebs sxvadasxva situaciidan
gamomdinare. A
socializaciis samive es limiti resursia pedagogis xelSi,
Tumca, rogorc diui aRniSnavs, yvelaze efeqturia swavla maSin,
12
rodesac igi iwyeba im codnidan, rac bavSvs ukve gaaCnia. Sesabami-
sad, maswavleblisTvis mniSvnelovania icodes ara mxolod kultu-
ruli socializaciis zogadi aspeqtebi, aramed unda icnobdes Ti-
Toeuli moswavlis kulturul maxasiaTeblebs, romelTa fargleb-
Sic xdeboda maTi socializacia.
K
kulturuli sxvaobebis gaazreba
kulturuli codnis dagrovebis procesis ufro kargad
aRsaqmelad gTavazobT sqemas, sadac Sejamebulia es procesi da
kidev erTxel xazgasmulia am procesis kompleqsuroba, gan-
sakuTrebiT multikulturul sazogadoebebSi.
kuSneri, makklilandi, safordi, 2006, gv. 85
13
rogorc sqemebidan Cans, kulturuli wyaroebi socializaciis
sxvadasxva agentebis meSveobiT ayalibeben individis kulturul
identobas. mniSvnelovania, maswavleblebs axsovdeT, rom kultu-
ruli identoba mkveTrad gansxvavebulia rogorc sxvadasxva kul-
turis urTierTmimarTebiT, agreTve erTi da imave kulturis Sig-
niTac. Aam kulturulma gansxvavebebma SeiZleba warmoSvas garkveu-
li gaugebroba an konfliqti skolasa Tu klasSi swavlebis pro-
cesSi. am saxelmZRvanelos daniSnulebaa, zogadi warmodgena
SegiqmnaT interkulturul ganaTlebis Sesaxeb, romelic xels Seu-
wyobs, erTi mxriv, gaugebrobebis aRmofxvras da acilebas da, meore
mxriv, SesaZlebels gaxdis, rom kulturuli sxvaobebi klasSi ped-
agogma gamoiyenos, rogorc pozitivi da resursi ufro efeqturi
saswavlo garemos Sesaqmnelad. am saxelmZRvanelos mizania,
maswavleblebma daiwyon garkveuli sakiTxebis axleburad gaazreba
da analizi da, Sesabamisad, gaxdnen yvela moswavlis maswavlebeli
da ara mxolod im moswavleTa maswavleblebi, romlebic ufro ax-
los dganan maT kulturul identobasTan.
mravalferovnebis dadebiTi mxareebi swavlebis procesSi
mravalferovneba saswavlo procesis efeqturad marTvis
resurss warmoadgens da, dRevandeli realobis gaTvaliswinebiT,
xels uwyobs multikulturul sazogadoebaSi cxovrebisTvis
momzadebuli moqalaqis Camoyalibebas. aRsaniSnavia, rom Zvelad
maswavlebelTa momzadebis programebSi mravalferovneba negatiur
konteqstSi ganixileboda. iTvleboda, rom mravalferovneba erT-
gvari problemaa. midgomas, rom gansxvavebuli kulturuli jgufis
moswavleebs aqvT gansxvavebuli gamocdileba da xedva, rac sasar-
gebloa dominanti kulturuli jgufis moswavleebisTvisac, ar
hqonda farTo mxardaWera. Tumca globalizaciis procesma da
14
saWiroebam, rom moswavleebi unda moemzadon pluralistur da
mravalferovan msoflioSi sacxovreblad, radikalurad Secvala
mravalferovnebisadmi damokidebuleba da naTlad gamokveTa inter-
kulturuli ganaTlebis aucilebloba.
mravalferovnebis saganmanaTleblo paradigma xazs usvams, rom
mravalferovneba sasargebloa, rogorc umravlesobis, aseve
umciresobis kulturuli jgufis moswavleTaTvis. mravalferovneba
`amdidrebs~ saswavlo garemos. swored es mosazrebaa yvelaze mka-
fio argumenti interkulturuli ganaTlebis mxardasaWerad.
mravalferovan garemoSi interkulturuli ganaTlebis elementebis
gamoyenebiT moswavles uviTardeba:
a) mravalmxrivi xedva;
b) konfliqtis Tavidan aridebis unari;
g) saerTo Rirebulebebis mimarT pativiscema. G
es mosazreba dadasturebulia araerTi saganmanaTleblo
eqspertisa da mecnieris kvlevebiT. mecnierebi mravalferovnebis
dadebiT mxareebs ZiriTadad or kategoriad yofen:
1) saswavlo (akademiuri) Sedegebi;
2) demokratiuli Sedegebi.
dResdReobiT yvela Tanxmdeba saswavlo garemoSi
mravalferovnebis dadebiT mxareebsa da interkulturuli
ganaTlebis saWiroebaze. Tumca swavlebis procesSi mTavari
problema mravalferovnebis efeqturad marTva da interkulturuli
ganaTlebis strategiebis sworad gamoyenebaa, rac sakmaod rTulad
gadasaWrel amocanas warmoadgens, radgan, gadaulaxav gamowvevad
rCeba sakiTxis kompleqsuroba, romelsac kulturuli sxvaobebis
simravle ganapirobebs.
15
interkulturuli ganaTleba saqarTveloSi
interkulturuli ganaTlebis aspeqtebs mniSvnelovani adgili
uWiravs saqarTvelos ganaTlebis sistemis politikis dokumentebSi,
radgan mravalferovani saxelmwifosTvis, globalizaciis
pirobebSi, mniSvnelovania mravalmxrivi xedvis, tolerantul da
multikulturul sazogadoebaSi cxovrebisTvis momzadebuli
moqalaqis Camoyalibeba. saqarTvelos kanonis `zogadi ganaTlebis
Sesaxeb~ meoTxe muxliT gansazRvrulia: `zogadsaganmanaTleblo
dawesebulebebSi swavlebis enaa qarTuli, xolo afxazeTis
avtonomiur respublikaSi — qarTuli an afxazuri.~ imave muxlis
mesame punqtis mixedviT, `saqarTvelos moqalaqeebs, romelTaTvisac
qarTuli ena mSobliuri ar aris, ufleba aqvT miiRon sruli
zogadi ganaTleba maT mSobliur enaze, erovnuli saswavlo gegmis
Sesabamisad, kanonmdeblobiT dadgenili wesiT~.
zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi savaldebuloa
saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis avtonomiur
respublikaSi — orive saxelmwifo enisa. saqarTvelos
saerTaSoriso xelSekrulebebiTa da SeTanxmebebiT
gaTvaliswinebul SemTxvevebSi SesaZlebelia,
zogadsaganmanaTleblo dawesebulebaSi swavleba ganxorcieldes
ucxour enaze. am zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebSi
savaldebuloa saxelmwifo enis swavleba, xolo afxazeTis
avtonomiur respublikaSi — orive saxelmwifo enisa.
zogadi ganaTlebis kanoni icavs yvela moswavles yovelgvari
Zaladobisagan da aZlevs mSobliur enaze gamoxatvis Tavisuflebas.
kerZod, kanonis me-13 muxlis me-2 punqtSi aRniSnulia: `dauSvebelia
sajaro skolaSi saswavlo procesis religiuri indoqtrinaciis,
prozelitizmis an iZulebiTi asimilaciis miznebisaTvis gamoyeneba.~
es norma ar zRudavs sajaro skolaSi saxelmwifo dResaswaulebisa
16
da istoriuli TariRebis aRniSvnas, agreTve iseTi RonisZiebis
Catarebas, romlebic mimarTulia erovnuli da zogadsakacobrio
Rirebulebebis damkvidrebisaken. imave muxlis me-6 punqtSi ki
aRniSnulia: `skola valdebulia daicvas da xeli Seuwyos
moswavleebs, mSoblebsa da maswavleblebs Soris Semwynareblobisa
da urTierTpativiscemis damkvidrebas, ganurCevlad maTi
socialuri, eTnikuri, religiuri, enobrivi da msoflmxedvelobrivi
kuTvnilebisa.~ me-7 punqtis Sesabamisad ki, `skola Tanasworobis
safuZvelze icavs umciresobebis wevrebis individualur da
koleqtiur uflebas, Tavisuflad isargeblon mSobliuri eniT,
SeinarCunon da gamoxaton TavianTi kulturuli kuTvnileba~.
ganaTlebis Sesaxeb kanonis me-18 muxlis pirveli punqtiT
garantirebulia moswavlis, mSoblis da maswavleblis rwmenis,
aRmsareblobisa da sindisis Tavisufleba. aRniSnuli muxlis meore
punqtis Sesabamisad, `dauSvebelia, moswavles, mSobels da
maswavlebels daekisroT iseTi valdebulebis Sesruleba, romelic
Zireulad ewinaaRmdegeba maT rwmenas, aRmsareblobas an sindiss~.
interkulturuli ganaTlebis aspeqtebi asaxulia 2004 wlis
18 oqtombers damtkicebul ganaTlebis erovnuli miznebis
dokumentSi, kerZod: `z) komunikacia individebTan da jgufebTan:
saskolo ganaTlebam unda uzrunvelyos rom sazogadoebis momaval
wevrebs ganuviTaros zogadi sakomunikacio unarebi, saorganizacio
da jgufuri muSaobis Cvevebi, maT Soris imaT, visTvisac
saxelmwifo ena mSobliuri ar aris~ T) iyos kanonmorCili,
toleranti moqalaqe: dRevandel dinamikur, eTnikurad da
kulturulad mravalferovan samyaroSi sazogadoebis
funqcionirebisTvis gansakuTrebul mniSvnelobas iZens
urTierTpativiscemis, urTierTgagebisa da urTierTSemecnebis
Cvevebi. skolam unda gamoumuSaos mozards adamianis uflebebis
dacvisa da pirovnebis pativiscemis unari, romelsac igi gamoiyenebs
sakuTari da sxvisi TviTmyofadobis SesanarCuneblad. mozards unda
17
SeeZlos adamianis arsebiTi uflebebis Sesaxeb miRebuli Teoriuli
codnis ganxorcieleba da am principebiT cxovreba~.
moswavlis mier interkulturuli kompetenciebis ganviTareba
asaxulia sazogadoebrivi mecnierebebis, ucxo enisa da mSobliuri
enis saswavlo gegmebSi, magaliTad, sazogadoebrivi mecnierebebis
saswavlo gegmebis amocanad toleranti, adamianis Rirsebebis da
uflebebis mqone moqalaqis Camoyalibebaa dasaxuli, amasTanave,
kulturul da religiur aspeqtebs mniSvnelovani yuradReba eTmoba
sazogadoebrivi mecnierebebis saswavlo sagnebSi: `sazogadoebis
swavlebam moswavles unda daanaxos adamianis gamocdilebis
mravalferovneba uZvelesi droidan dRemde da agreTve Tavisi
qveynis miRwevebi kacobriobis monapovarTa fonze. moswavles unda
miewodos informacia rogorc saqarTvelos, aseve msoflios
politikur, socialur, kulturul, religiur da eTnikur
mravalferovnebaze. am informaciaze dayrdnobiT man unda SeZlos
gaaanalizos warsulisa da Tanamedroveobis umniSvnelovanesi
istoriuli Tu geografiuli movlenebi da sxvadasxva epoqebisa da
sazogadoebebis ganviTarebis msgavseba gansxvavebebi”, ufro metic,
`istoriuli procesis sxvadasxva kuTxiT (politikuri, socialuri,
ekonomikuri, kulturuli, religiuri) danaxva; istoriuli
movlenisa da/an pirovnebis moRvaweobis, gansxvavebuli
interpretaciebis arsebobis mizezebis axsna, gansxvavebuli,
interpretaciebis Sedareba da Sefaseba~; samoqalaqo ganaTlebis
sagnis saswavlo gegmaSi aRniSnulia _ `ganuviTaros mniSvnelovani
samoqalaqo unar-Cvevebi: sakuTari poziciis Camoyalibeba da dacva,
sakuTari saqcielis kritikulad Sefaseba, gansxvavebuli azris,
erovnebis, sarwmunoebisa da kulturis mqone adamianebis
pativiscema~.
mravalferovnebisa da interkulturuli ganaTlebis
moTxovnebi wayenebuli aqvT saskolo saxelmZRvaneloebis
gamomcemlebs, kerZod, 2009 wlis 30 martis erovnuli saswavlo
gegmebisa da Sefasebis centris direqtoris #072 brZanebaze,
18
romelic gansazRvravs grifirebis wess, TandarTul intruqciaSi
saxelmZRvaneloebis Sefasebis kriteriumebis Taobaze miTiTebulia:
`d) saxelmZRvanelos Sinaarsi iTvaliswinebs saqarTvelos
moswavleTa mravalferovnebas rasis, kanis feris, enis, sqesis,
religiis, politikuri da sxva Sexedulebebis, erovnuli, eTnikuri
da socialuri kuTvnilebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi
mdgomareobis da sacxovrebeli adgilis mixedviT. e)
saxelmZRvanelo uwyobs xels arastereotipuli, mravalmxrivi
azrovnebisa da Sexedulebebis ganviTarebas moswavleebSi.
interkulturuli swavlebis moTxovna asaxulia 2008 wlis 21
noembers gamocemul maswavlebelTa profesiuli standartSi
`maswavlebeli icnobs inkluziuri ganaTlebis, aseve multikultu-
rul da multilingvur midgomebsa da principebs da iyenebs mas sa-
kuTari praqtikis dagegmvasa da ganxorcielebaSi”, ufro detalu-
rad interkulturuli aspeqtebi agreTve asaxulia maswavleblis
sagnobriv standartebSi, kerZod qarTuli, rogorc meore enis,
sazogadoebrivi mecnierebebis da ucxo enis maswavleblebis
standartebSi.
interkulturuli ganaTlebis politikis nawilia saqarTve-
los mTavrobis mier 2009 wlis 8 maiss damtkicebuli `Semwynare-
blobisa da samoqalaqo integraciis erovnul koncefcia da samoqm-
edo gegma~. umciresobaTa integraciisken mimarTuli kidev erTi
nabiji iyo 2009 wels ganaTlebis da mecnierebis saministros mier
SemuSavebuli `multilingvuri ganaTlebis koncefcia da samoqmedo
gegma”, romlis safuZvelze 2009 wlis 31 marts damtkicda `mul-
tilingvuri ganaTlebis programa~. programis farglebSi 40 ara-
qarTulenovani skola moaxdens bilingvuri ganaTlebis programis
pilotirebas.
saqarTvelo gawevrebulia sxvadasxva saerTaSoriso organi-
zaciaSi, romelTaTvisac interkulturuli ganaTleba mniSvnelovan
faqtors warmoadgens da saqarTvelo, rogorc wevri saxelmwifo,
uerTdeba am organizaciebis mier miRebul gadawyvetilebebs. Aam
19
mxriv gansakuTrebiT gamoirCeva evropis sabWo, romelmac bolo
wlebSi miiRo 4 fundamenturi dokumenti. es dokumentebi gan-
sazRvraven evrosabWos wevr-qveynebSi interkulturuli ganaTlebis
politikas. kerZod, ganaTlebis ministrTa mudmivmoqmedi komisiis 21-
e sesiis bolo deklaracia (aTeni, 2003 wlis 10-12 noemberi). aR-
niSnuli deklaracia uSualod interkulturul ganaTlebas exeba.
agreTve vroclavis deklaracia (2004 wlis 9-10 dekemberi) da sax-
elmwifos da mTavrobis meTaurTa mesame samitze miRebuli samoqm-
edo gegma (varSava, 2005 wlis 16-17 maisi) da 2005 wlis 4 oqtombris
evropis sabWos saparlameto asambleis #1720 rekomendacia
religiisa da ganaTlebis Sesaxeb.
aTenis deklaraciis Tanaxmad, mniSvnelovania, evropis sabWom
`a) xelaxla daiwyos interkulturuli ganaTlebis sferoSi kon-
ceptualuri kvleva; b) xeli Seuwyos urTierTndobis Camoyal-
ibebas... adamianis uflebaTa da mravalferovnebis mimarT pativisce-
mis gaRvivebas. g) gaataros RonisZiebebi swavlebis meTodebisa da
saswavlo saSualebebis sferoSi; e) SeimuSavos komunikaciasa da
urTierTgagebaze gamiznuli programebi, gansakuTrebiT enobrivi
swavlebis gziT. v) daexmaros wevr saxelmwifoebs ganaTlebis
politikaSi interkulturuli elementis SetanaSi; i) SeimuSavos
xarisxis uzrunvelyofis meqanizmebi demokratiuli da interkul-
turuli principebis gaTvaliswinebiT; l) gaaZlieros interkultu-
ruli ganaTleba da mravalferovnebis marTva amgvari wvrTniT.... r)
daexmaros wevr saxelmwifoebs imis gacnobierebaSi, rom kultu-
rul, eTnikur Tu religiur mravalferovnebasTan dakavSirebuli
problemebis mogvareba mxolod skolebisTvis ki ar aris saWir-
boroto sakiTxi, aramed mTlianad sazogadoebisTvis~.
2005 wlis 4 oqtombris evropis sabWos saparlameto ansam-
bleis #1720 rekomendacia religiisa da ganaTlebis Sesaxeb agreTve
konkretul rekomedaciebs uwevs ministrTa komitets interkultu-
ruli ganaTlebis dasanergad evropis maStabiT saganmanaTleblo
sistemebSi.
20
Tuki arsebul viTarebas da deklarirebul politikas gada-
vxedavT, saqarTveloSi warmodgenilia mravalferovani saswavlo
garemo da interkulturuli ganaTlebis aspeqtebi asaxulia ga-
naTlebis sferoSi saxelmwifo politikis yvela mniSvnelovan
dokumentSi.
interkulturuli kompetenciis ganviTarebis etapebi
arsebobs interkulturuli kompetenciebis ganviTarebis sta-
diebis sxvadasxva modeli. ganvixilavT mxolod erT models, ro-
melic yvelaze ufro efeqturia saswavlo gegmaSi asaxvisa da Se-
fasebis TvalsazrisiT: `benetis interkulturuli mgrZnobelobis
ganviTarebis modeli~.
aRsaniSnavia, rom benetis modeli yvelaze ufro miRebuli da
farTod gavrcelebuli modelia ganaTlebis mecnierebebSi. aR-
niSnuli ganpirobebulia Semdegi garemoebebiT:
a) is ganmartavs interkulturul mgrZnobelobas `ganvi-
Tarebis~ modelidan gamomdinare, romelic moicavs ada-
mianis progresirebad unars moaxdinos cnobierebaSi
kulturuli sxvaobebis akumulireba;
b) interkulturuli mgrZnobeloba ganxilulia socialuri
konstruqtivizmis konteqstSi, rac niSnavs rom kultu-
ruli sxvaobebi ar aris statikuri;
g) interkulturuli sensitiurobis ganviTareba ganxilu-
lia `subieqturi~ da ara `obieqturi~ kulturis konte-
qstSi. `subieqturi~ kultura aRniSnavs sxva adamianebTan
interaqciis Sedegad pirovnebis mier SeZenili da
naswavli Rirebulebebis, rwmenisa da qcevebis erTobli-
obas. `obieqturi~ kultura ki gamoxatavs `Rirebulebeb-
21
isa da qcevebis erTobliobas, romelic ukve formirebu-
lia garkveuli saxiT.
d) ganviTarebis sxva modelebisgan gansxvavebiT, asaxulia
interkulturuli kompetencia;
e) sxva modelebi fokusirebulia eTnikuri identobis
formirebaze da ignorirebulia ganviTarebis etapobrioba.
beneti Tavis modelSi gamoyofs interkulturuli mgrZno-
belobis ganviTarebis eqvs safexurs, romlebic dayofilia or
fazad: I. eTnocentruli faza (1. sxvaobaTa uaryofa; 2. sxvaobaTagan
Tavdacva; 3. sxvaobaTa minimizacia) da eTnorelatiuri faza: (4.
sxvaobaTa mimRebloba; 5. sxvaobaTa adaptacia; 6. sxvaobaTa integra-
cia).
1) sxvaobaTa uaryofa aris safexuri, rodesac individs
ar gaaCnia unari, SeamCnios kulturuli sxvaobebi. am
dros individi ignorirebas ukeTebs arsebul
mravalferovan realobas da, rogorc beneti aRniSnavs,
mas axasiaTebs `suleluri SekiTxvebis sindromi”, ro-
melic efuZneba stereotipebs. Aam safexurze myofi in-
dividisTvis damaxasiaTebelia Semdegi gamoTqmebi da
mosazrebebi: `isini aq daibadnen da cxovroben amitom
unda moiqcnen rogorc qarTvelebi”, ` Cemi gamo-
cdilebidan gamomdinare me SemiZlia viyo warmatebuli
nebismier qveyanaSi da nebismieri kulturis pirobebSi,
yovelgvari damatebiTi Zalisxmevis gareSe”, `me
arasodes ganvicdi kulturul Soks”, `biznesi biznesia
msoflios nebismier kuTxeSi”,
2) sxvaobaTagan Tavdacva warmoadgens Semdgom safexurs
interkulturuli sensitiurobis ganviTarebis modelSi.
Aam etapze xdeba kulturuli sxvaobebis aRiareba, Tum-
ca, amasTanave, gansxvavebuli kulturis Sefaseba xdeba
22
mxolod negatiur konteqstSi. aRniSnuli safexuri-
saTvis damaxasiaTebeli Semdegi da msgavsi Sinaarsis
frazebi: `genetikurad maT ar aqvT unari, Cawvdnen amis
arss”, `Cven gamovigoneT es sagani da mxolod Cven
SegviZlia uzrunvelvyoT misi Semdgomi funqcionireba~,
`es dawesebuleba Seiqmna Cveni Rirebulebebis garSemo
da, Sesabamisad, mxolod Cveni mosazrebaa mniSvnelo-
vani”, `Cven gvaqvs qarTuli skolebi da maT unda
imuSaon efeqturad qarTvelebisTvis, sxvebma rac un-
daT, is qnan”, `azielebi ar arian Tavdajerebulebi,
Sesabamisad, isini ver iqnebian liderebi~.
3) sxvaobaTa minimizacia aris eTnocentruli fazis bolo
safexuri. Ainterkulturuli sensitiurobis am etapze
myofi pirovneba axdens kulturuli sxvaobebis zeda-
pirul aRiarebas, Tumca, amave dros, aRiqvams yvela in-
divids, rogorc arsebiTad msgavss. aRsaniSnavia, rom es
etapi aris yvelaze xSiri maswavleblebis interkul-
turuli mgrZnobelobis gazomvisas da, amave dros, aris
yvelaze rTuli safexuri Semdgom safexurze
gadasasvlelad. Aam safexurze yvelaze naTeli maxasi-
aTebeli fraza gaxlavT: `kargi adamiania, magram ara-
qarTvelia”, `me momwons is yvela Tavisi TvisebiT, ma-
gram, samwuxarod, ar aris qarTveli~. am safexurisTvis
damaxasiaTebelia agreTve Semdegi da msgavsi Sinaarsis
frazebi: `maTi Cveulebebi TiTqos gansxvavebulia, Tum-
ca, Tu kargad daakvirdebiT, maTac Cvennairi Cveulebebi
aqvT”, `Cemi intuiciis wyalobiT amovicnob xalxs; mniS-
vneloba ar aqvs, romel kulturas ekuTvnis”,
4) sxvaobaTa mimRebloba gaxlavT eTnorelatiuri fazis
pirveli safexuri. eTnorelatiuri fazis dros zoga-
23
dad icleba midgoma da imis aRqma xdeba, rom `kultu-
ruli sxvaobebi ar aris saxifaTo~. sxvaobebis mimRe-
blobis safexuri gulisxmobs sxvaobis, rogorc
Rirebulebis, pativiscemas da interess kulturuli
sxvaobebis mimarT. magaliTad, am etapze pedagogi ac-
nobierebs sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgeneli
moswavlis mSoblis CarTulobis xarisxs swavlebis
procesSi da am kulturuli aspeqtebis gaTvaliswine-
biT muSaobs rogorc MmSobelTan, aseve moswavlesTan.
am safexurze myofi individisTvis damaxasiaTebeli
frazebia: `arc kargi da arc cudi, ubralod - gan-
sxvavebuli”, `me mudmivad vcdilob Seviswavlo sxva
xalxis kultura, rac gamiadvilebs am kulturis mqone
xalxTan urTierTobas”, `rac ufro meti kultura vici,
miT ufro meti SedarebiTi analizis unari maqvs”,
`zogjer vibnevi xolme, radganac vici, rom sxvadasxva
kulturaSi RirebulebaTa sistema aris gansxvavebuli
da minda vaRiaro es Rirebulebebi, Tumca mainc yovel-
Tvis Cemi kulturis ZiriTadi Rirebulebebidan gam-
omdinare vmoqmedeb~.
5) sxvaobaTa adaptacia gaxlavT eTnorelatiuri fazis
meore safexuri, romelic gulisxmobs unaris ganvi-
Tarebas, romelsac SeuZlia gaarRvios kulturuli
CarCoebi da individs ukve SeuZlia kulturaTaSorisi
efeqturi komunikacia. Aam safexurisTvis damaxasi-
aTebelia Semdegi frazebi: `raTa realurad davexmaro
moswavles, rom SeZlos kargad swavla, me unda
Sevcvalo mTlianad Cemi midgoma”, `me vici, rom mos-
wavleebma iSromes gulmodgined, raTa ahyolodnen Cems
stils, magram radgan maT es ver SeZles, me unda
24
gadavdga maTken nabiji da movaxdino Cemi stilis
maTTvis ufro misaRebi stiliT adaptireba”, `me gan-
sxvavebuli urTierToba maqvs Cemi moswavleebis
mSoblebTan imisda mixedviT, Tu romel eTnikur an
religiur jgufs ekuTvnian da ra kulturuli
Rirebulebebi da faseulobebi gaaCniaT~.
6) sxvaobaTa integracia interkulturuli sensitiurobis
ganviTarebis bolo stadiaa, romlis miRweva Zalian
rTulia da rac Zalian iSviaTad gvxvdeba realobaSi.
Aam safexurze individs SeuZlia Tanabrad da
efeqturad imoqmedos ori, SesaZloa, sruliad gan-
sxvavebuli kulturis farglebSi. Aam safexurisaTvis
yvelaze metad damaxasiaTebeli frazebi da gamoTqmebia:
`yvelgan saxlia, Tuki Sen ici, rogor icxovro im
garemoSi”, `me vgrZnob Tavs yvelaze kargad, roca
vaSeneb xidebs or sxvadasxva kulturas Soris, rom-
lebsac me piradad Zalian kargad vicnob”, `rogori
situaciac ar unda iyos, me SemiZlia davinaxo da ga-
vaanalizo is sxvadasxva kulturuli perspeqtividan
gamomdinare~.
aRsaniSnavia, rom benetis modelis asaxva saswavlo procesSi
aris yvelaze mosaxerxebeli, rameTu igi efuZneba blumis kognituri
ganviTarebis taqsonomias martividan rTulisaken da, Sesabamisad,
SesaZlebels xdis interkulturuli kompetenciis ganviTarebis Se-
fasebas. Sesabamisad, saswavlo gegmis yvelaze martivma donem unda
asaxos, sul mcire, sxvaobebis minimizaciis unaris ganviTareba mos-
wavleebSi. xolo am mimarTulebiT yvelaze metad Sorsmimavalma
saswavlo gegmam SeiZleba moicvas moswavlis mier sxvadasxva soci-
okulturul konteqstSi sxvaobebis Sesaxeb sakuTari azrebis re-
organizeba, Sefaseba da Sesabamisi qmedeba.
25
radgan blumis kognituri ganviTarebis taqsonomia vaxseneT,
albaT sainteresoa aRniSnuli taqsonomiis ganxilvac da inter-
kulturuli mgrZnobelobis ganviTarebis konkretuli magaliTis
Cveneba blumis taqsonomiis gaTvaliswinebiT.
benJamen blumma SeimuSava saazrovno (kognituri) unarebis
ganviTarebis taqsonomia specialurad ganaTlebis sistemisaTvis.
blumis mixedviT, azrovnebis an Semecnebis unari eqvs doned
SeiZleba daiyos: codna, gageba, gamoyeneba, analizi, sinTezi da Se-
faseba. codna, gageba da gamoyeneba aris azrovnebis dabali do-
neebi, xolo analizi, sinTezi da Sefaseba – maRali doneebi.
ცოდნა
გაგება
გამოყენება
ანალიზი
სინთეზი
შეფასება
26
ccooddnnaa –– II ddoonnee::
ffaaqqtteebbiiss,, mmoovvlleenneebbiiss,, mmeeTTooddeebbiiss,, pprroocceesseebbiiss,, xxeerrxxeebbiiss ddaammaaxxssoovvrreebbaa
ddaa ccooddnnaa
moswavles Seu-
Zlia: dakvirveba da informaciis gaxseneba,
damaxsovreba
TariRebis, movlenebis adgilebis codna
ZiriTadi ideebis codna
sagnis Sinaarsis codna
kiTxvebis magaliTebi
ra moxda ..... Semdeg?
ramdeni? ramdenjer?
vin?
SegiZliaT daasaxeloT?
aRwereT ra moxda
vin esaubra?
SegiZliaT axsnaT ratom?
ras niSnavs?
romelia swori / araswori?
zmnebi: CamoTvla, gansazRvra, aRwera, gamoyofa, Cveneba, Segroveba,
Seswavla, daxarisxeba, damaxsovreba, dakavSireba, gameoreba,
citireba, da a.S.
aqtivobebis magaliTebi: CamoTvaleT mTavari movlenebi; SeqmeniT
mTavari movlenebis qronologia; gaakeTeT im informaciis
CamonaTvali, romlis damaxsovrebac SegiZliaT; CamoTvaleT
nawarmoebis personaJebi, gaakeTeT sqema, romelic aCvenebs da a.S.
27
gageba – II done:
moswavles esmis Seswavlili masalis mniSvneloba da SeuZlia misi
gamoyeneba, Tumca ar SeuZlia misi sxva masalasTan dakavSireba an
misi farTo WrilSi xedva.
moswavles Seu-
Zlia: informaciis gageba
faqtebis interpretireba da Sedareba
faqtebis da ideebis organizeba da SerCeva
mosalodneli Sedegebis / ganviTarebis prognozireba
sakuTari sityvebiT aRwera
kiTxvebis
magaliTebi
moyeviT...
gadmoeciT Tqveni sityvebiT ...
SegiZliaT mokle monaxazis gakeTeba?
ra moxdeba Semdeg?
ra aris mTavari idea / arsi?
vin aris mTavari personaJi?
SegiZliaT ganasxvavoT?
ra gansxavebaa ... Soris?
SegiZliaT Tqveni mosazrebis Sesaxeb moiyvanoT magaliTi?
SegiZliaT gansazRvroT?
zmnebi: Sejameba, aRwera, interpretireba, Sedareba, prognozireba,
gansxvaveba, ganxilva, danawileba, klasificireba, ganmarteba,
miTiTeba, perefrazireba, sakuTari sityvebiT gadmocema,
gadaTargmna, SerCeva, gansazRvra, a.S.
aqtivobebis magaliTebi: daasuraTeT romelime movlena;
CamoayalibeT nawarmoebis mTavari idea; SeimuSaveT da SeasruleT
scenari nawarmoebis mixedviT; moyeviT moTxroba Tqveni sityvebiT;
SeajameT nawarmoebSi ganviTarebuli movlenebi da a.S.
28
gamoyeneba – III done:
abstraqciebis (mag: principebis, Teoriebis, ideebis) praqtikaSi
gamoyeneba
moswavles SeuZlia: informaciis, faqtebis, wesebis, principebis gamoyeneba
meTodebis, cnebebis, Teoriebis sxvadasxva situaciebSi gamoyeneba
problemebis gadaWra savaldebulo unarebisa da codnis gamoyenebiT
kiTxvebis magaliTebi
ra aris .... magaliTi?
rogor ukavSirdeba aRniSnuli ...?
ramdenad mniSvnelovania ?
iciT Tu ara sxva SemTxveva, rodesac...?
SeiZleboda Tu ara aRniSnuli momxdariyo...?
SegiZliaT Tu ara daajgufoT ... maxasiaTeblebis mixedviT?
ra faqtorebs SecvlidiT, Tu...?
SeiZleba Tu ara am meTodis gamoyeneba mocemul situaciaSi?
rogor SekiTxvebs dasvamdiT, Tu...?
aRniSnuli informaciis gamoyenebiT, rogor instruqciebs SeimuSavebdiT?
Rirebulia Tu ara es informacia, im SemTxvevaSi, Tu..?
zmnebi: gamoyeneba, angariSi, dasruleba, daxasiaTeba, Cveneba,
amoxsna, Secvla, modificireba, eqsperimentis Catareba, amorCeva,
dagegmva, klasificireba, interpretireba, SemuSaveba da a.S.
aqtivobebis magaliTebi: SeqmeniT modeli, romelic aCvenebs
aRniSnuli principis praqtikaSi gamoyenebas; SeqmeniT
mniSvnelovani movlenebis amsaxveli sqema; SeqmeniT fotosuraTebis
koleqcia, romelic gamoxatavs Tqvens damokidebulebas mocemuli
sakiTxisadmi; SeqmeniT fazli (gamosacnobi TamaSi), romlisTvisac
gamoiyenebT mocemul sakiTxSi Tqvens codnas; dawereT moTxroba,
statia; SemoseT Tojina mis erovnul tansacmelSi da a.S.
29
analizi – IV done:
mTliani sagnis calke nawilebis, mxareebis da Tvisebebis gamoyofa
da maT Soris kavSiris danaxva.
moswavles Seu-
Zlia:
erTi mTlianobis calkeul komponentebad daSla
mTlianobis / mocemulobis struqturis gansazRvra
msgavsebebis aRmoCena
calkeuli komponentebis / nawilebis organizeba
dafaruli azris / mniSvnelobis mixvedra da amocnoba
procesebis kanonzomierebebis gamovlena
mizezebsa da Sedegebs Soris kavSiris damyareba
ZiriTadi tendenciebis gamovlena
kiTxvebis magaliTebi
ra nawilebisgan Sedgeba ...?
ra ZiriTadi maxasiaTeblebi gaaCnia ...?
gaakeTeT aRniSnuli sagnebis klasifikacia ... mixedviT
CamoTvaleT garemoebebi, romelic daadasturebs Tqvens mosazrebas
ra movlenebi SeiZleba momxdariyo...?
Tu ... moxdeboda, rogor ganviTardeboda movlenebi? rogori iqneboda dasasruli?
ra msgavsebaa ... Soris?
raSi mdgomareobs nawarmoebis dafaruli arsi? ras gulisxmobda mwerali, rodesac ...?
ra SesaZlo Sedegebi SeiZleba hqonoda aRniSnul movlenas?
ram gamoiwvia .... cvlilebebi?
SegiZliaT SeadaroT ... prezentaciaSi aRweril ...?
kidev ra problemebs gamoyofdiT?
SegiZliaT ganasxvavoT ....?
ra amoZravebda (ra iyo motivi) ... dros?
romeli iyo TamaSis gadamwyveti momenti?
30
zmnebi: gaanalizeba, gamoyofa, axsna, ganmarteba, dakavSireba,
klasificireba, dayofa, Sedareba, SerCeva, Sefaseba, daangariSeba,
gamoTvla, kategorizacia, kritika, Semowmeba, Seswavla,
eqsperimentis Catareba da a.S.
aqtivobebis magaliTebi: SeimuSaveT kiTxvari, romlis saSualebiTac
SeZlebT informaciis Segrovebas; SeqmeniT masalis reklama,
SeiswavleT sakiTxi siRmiseulad Tqveni mosazrebis dasabuTebis
mizniT; SeqmeniT sqema, sadac asaxuli iqneba mniSvnelovani
movlenebis Tanmimdevroba; SeqmeniT „ojaxis xe“ sadac aCvenebT
miTiTebul adamianebs Soris naTesaur kavSirs; dawereT Seswavlili
personaJis avtobiografia; ganixileT xelovnebis nimuSi
gamoyenebuli ferebisa da teqsturis WrilSi da a.S.
sinTezi – V done:
axali mTlianobis / erTeulis Seqmna calke mocemuli elementebis
(nawilebis, Tvisebebis) gaerTianebis saSualebiT.
moswavles Seu-
Zlia: misTvis cnobili ideebis / codnis
gamoyenebiT axali erTeulis Seqmna
mocemuli faqtebis / informaciis ganzogadeba
sxvadasxva sferoSi miRebuli codnis dakavSireba
prognozireba, daskvnebis gakeTeba
kiTxvebis magaliTebi
ra prognozs gaakeTebdiT .... ?
ra damatebiTi ideebi gagaCniaT ... dakavSirebiT?
rogor SeqmniT axal ...?
ra moxdeba ... kombinaciis SemTxvevaSi?
problemis mogvarebis ra gzebs SemogvTavazebT?
SegiZliaT SeqmnaT axali ...?
xedavT Tu ara ... mogvarebis gzas?
Tqven rogor moiqceodiT mocemul situaciaSi?
31
ra moxdeboda, Tu ...?
SegiZliaT SeimuSavoT SeTavazebis werili, romelic ...
zmnebi: kombinacia, integrireba, modificireba, Secvla / gadawyoba,
Canacvleba, dagegmva, Seqmna, gamogoneba, formulireba, ganzogadeba,
Segroveba, ganviTareba, marTva, organizeba, SeTavazeba, awyoba da
a.S.
aqtivobebis magaliTebi: gamoigoneT mowyobiloba, romelic
Seasrulebs mocemul funqcias; SeqmeniT Senobis proeqti mocemuli
daniSnulebisaTvis; moifiqreT saxeli da SeimuSaveT gegma
miTiTebuli marketinguli kompaniisTvis; aRwereT Tqveni
damokidebuleba ... mimarTebiT; SeqmeniT leqsi, moTxroba, piesa ...
Sesaxeb; SeqmeniT wignis / Jurnalis Tavfurceli da a.S.
Sefaseba – VI done:
masalis, meTodebis, ideebis Sesaxeb msjeloba da daskvnebis
gamotana
moswavles Seu-
Zlia: Sedareba da gamoyofa
Teoriis mniSvnelobis / Rirebulebis Sefaseba
arCevanis gakeTeba racionaluri da argumentirebuli gadawyvetilebis safuZvelze
Sexedulebebis, msjelobis, gadawyvetilebebis Camoyalibeba
kiTxvebis magaliTebi
eTanxmebiT? ras fiqrobT ... Sesaxeb? ra aris yvelaze mniSvnelovani ...? ganalageT mocemuli ...
prioritetulobis mixedviT rogor miiRebT gadawyvetilebas ...
Sesaxeb? ra kriteriumebs gamoiyenebT ...
Sesafaseblad? arsebobs Tu ara problemis
mogvarebis ufro efeqturi saSualeba?
32
SegiZliaT daasabuToT Tqveni pozicia?
Tqveni SefasebiT ... aris pozitiuri Tu negatiuri?
rogor moagvarebdiT...? ra cvlilebebs SemogvTavazebdiT ...? ramdenad efeqturia ... ? ra reaqcia geqnebodaT, Tu ...?
zmnebi: Sefaseba, gadawyvetilebis miReba, Semowmeba, gazomva,
rekomendaciis SemuSaveba, darwmuneba, SerCeva, gansja, axsna,
daskvnis gakeTeba, Sedareba, Sejameba, Sefaseba, msjeloba,
dasabuTeba, prognozireba da a.S.
aqtivobebis magaliTebi: SeimuSaveT ... ganxilvisaTvis saWiro
kriteriumebis CamonaTvali; gamoyaviT prioritetebi; CaatareT
debatebi TqvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb; daarwmuneT sxvebi
...; SeimuSaveT 5 wesi, romelic Tqveni azriT mniSvnelovania da a.S.B
blumis kognituri ganviTarebis taqsonomiis konteqstSi in-
terkulturuli mgrZnobelobis ganviTareba, martivi magaliTi-
saTvis, ase SeiZleba gamoiyurebodes:
1. ცოდნა • ობიექტების, ფაქტების, თარიღების, ტერმინების, წესების,
პრინციპების, პროცესების ცოდნა;
• არსებული კლასიფიკაციებისა და კატეგორიების ცოდნა
მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური დალინგვისტური შემადგენლობის ცოდნა.
2. გაგება • საკუთარი სიტყვებით გადმოცემის უნარი (ფაქტები,
წესები...);
• ტექსტიდან ძირითადი აზრის გამოტანა;
• ინფორმაციის ერთი ფორმიდან მეორეზე გადატანა;
მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური და
ლინგვისტური შემადგენლობის მარტივი კატეგორიზაციით(მრავალრიცხოვანი და მცირე ეთნიკური/ რელიგიური/ლინგვისტური ჯგუფები) ცხრილის ან სქემის შედგენა.
33
3. გამოყენება • მიღებული ინფორმაციის გამოყენება პრაქტიკაში;
• ნიმუშისა და პრინციპების მიხედვით დავალებისა და
სამუშაოს შესრულების უნარი;
• არსებული კანონზომიერების გავრცელების ფარგლების
განსაზღვრა
მაგალითად, საქართველოს ეთნიკური, რელიგიური დალინგვისტური შემადგენლობის საქართველოს რუქაზე გადმოტანა
და ასახვა ან ეთნიკური, რელიგიური, ლინგვისტური რუქისშედგენა.
4. ანალიზი • მოვლენის, შინაარსის, დაფარული აზრის აღმოჩენა და
ახსნა;
• პროცესთა შორის კანონზომიერების გამოვლენა;
• მოვლენებს შორის მიზეზ – შედეგობრივი კავშირების
დადგენა;
მაგალითად, აზერბაიჯანული და სომხური კულტურის გავლენისგამოვლენა თბილისური კულტურის ჩამოყალიბების პროცესში.
5. სინთეზი • ცალკე მოცემული ელემენტების გაერთიანება;
• ახალი პროდუქტის შექმნა;
• პრობლემების გადაჭრის ალტერნატიული გზების
ჩამოყალიბება;
მაგალითად, სომხური, აზერბაიჯანული/თურქული, ოსური,
აფხაზური, რუსული, ინგლისური, ფრანგული ენის ელემენტებისგამოვლენა თანამედროვე ქართულ ენაში და `ნასესხები სიტყვებისლექსიკონის~ შექმნა.
6. შეფასება • საკუთარი პოზიციის არგუმენტირებული დასაბუთება;
• გარკვეულ კრიტერიუმებსა და სტანდარტებზე დაყრდნობით
დასკვნების გაკეთება;
• მოსაზრებების, თეორიების, ღირებულებების დასაბუთება;
მაგალითად, სხვადასხვა რელიგიური თუ ფილოსოფიური
მსოფლმხედველობიდან გამომდინარე, აბო თბილელისმოღვაწეობის წარმოჩენა და დასაბუთება.
aqve gTavazobT sam magaliTs, warmodgenils saganmanaTleblo
situaciis saxiT, raTa SeafasoT da gaanalizoT am SemTxvevebSi
moqmedi maswavleblebis interkulturuli mgrZnobelobis etapebi.
34
saganamanaTleblo situaciebi
situacia 1. qarTuli enis `misioneri~ pedagogi
me meSvide caze var. SemiZlia xmamaRla ganvacxado, rom var
bednieri, rameTu gavatare weliwad-naxevari qvemo qarTlis
araqarTulenovan skolaSi qarTuli enis maswavleblad. qarTul
enas vaswavlidi rogorc skolis moswavleebs, aseve maT mSoblebs
da amave skolis maswavleblebs. aRniSnuli weliwad-naxevari
dauviwyari gamocdileba iyo CemTvis. Tumca me marto maswavlebeli
ar viyavi, am soflis TemTan erTad vawyobdi sxvadasxva kulturul
RonisZiebebs, vagrovebdi moxaliseebs radgan Tems TviTonve
moegvarebina adgilobrivi problemebi, vcdilobdi enis swavlebis
garda maqsimalurad Semewyo xeli maTTvis raTa ziarebuliyvnen
qarTul kulturas.
weliwad-naxevris ganmavlobaSi vcxovrobdi azerbaijanul
ojaxSi, ris Sedegadac mTlianad Seviswavle da gaviTavise maTi
yofa, aRsaniSnavia, rom maTac moaxdines TavianTi yofis adaptireba
qarTul kulturasTan da cdilobdnen TavianT yoveldRiur
cxovrebaSi qarTuli kulturisTvis damaxasiaTebeli niSnebi
daemkvidrebinaT.
weliwad-naxevris Semdgom damTavrda Cveni programa da
samuSaod gadmovedi Tbilisis qarTul sajaro skolaSi
maswavleblad. me imdenad aRfrTovanebuli var miRebuli
gamocdilebiT, rom maqsimalurad vcdilob, es gamocdileba
garkveulwilad miiRon Cemma moswavleebmac. am bolo dros
organizeba gavukeTe Cemi amJamindeli skolisa da yofili skolis
moswavleebs Soris gacvliT programas. erTi Tvis win Cavatare
aRniSnul or skolas Soris inteleqtualuri TamaSi qarTul da
azerbaijanul kulturaTa Sesaxeb codnis Taobaze. AamJamad vgegmav
axlandeli da yofili skolis moswavleebisaTvis kulturul-
35
saganmanaTleblo banakis organizebas, sadac mTavari aqcenti
gakeTdeba qarTulisa da azerbaijanuli enisa da kulturis
Seswavlaze moswavleebis mier. Kkidev araerTi saintereso
RonisZieba maqvs dagegmili, Tumca mTavari problema isev da isev
finansebia, skolis finansebiT yvela Canafiqris ganxorcieleba ver
xerxdeba, Tumca, albaT, mTavari survilia da TandaTanobiT
Sevasxam frTebs Cems Canafiqrebs.
rac mTavaria, me TvalnaTliv davinaxe, Tu ramdenad
mniSvnelovania, Sexedo sakiTxebs sxvadasxva perspeqtivis
gaTvaliswinebiT. Cemi Camosvlis Semdeg TbilisSi megobrebi xSirad
ver migeben, meubnebian, rom sxvanairi gavxdi, ar ainteresebT Cemi
naambobi azerbaijanuli kulturis, tradiciebisa Tu Cveulebebis
Sesaxeb.
albaT ar aris imaze metad mniSvnelovani araferi
maswavleblisTvis, vidre is, rom SeZlos, moswavles ganuviTaros
mravalmxrivi xedvisa da sakiTxebis sxvadasxva perspeqtiviT aRqmis
unari. Tbilisis skolaSi Cemi moRvaweobis mTavari mizanic swored
36
es aris. vcdilob rom moswavleebma gaaanalizon konkretuli
nawarmoebebi Tu gmirTa qmedeba ara mxolod qarTuli kulturisa
Tu religiis, aramed gansxvavebuli kulturis perspeqtividan,
imsjelon mravalferovnebis sakiTxebze da a.S. xSirad amis miRweva
Znelia, Tumca me viqnebi bednieri, Tu SevZleb moswavleebSi am
unaris ganviTarebas, Tu SevZleb garkveuli xidebis gadebas
saqarTveloSi mcxovreb sxvadasxva eTnikur Tu religiur jgufebs
Soris.
SekiTxvebi am SemTxvevis analizisTvis:
1) Tqveni azriT, benetis interkulturuli mgrZnobelobis
ganviTarebis romel safexurzea es `misioneri~ maswavlebeli?
2) ra rCevebs miscemdiT misioner maswavlebels, raTa SeZlos
sakuTar moswavleebSi interkulturuli mgrZnobelobis
ganviTareba da sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT maTTvis
mravalmxrivi xedvebis Camoyalibeba?
situacia 2. marneulis qarTulenovani skolis qarTuli enis
maswavlebeli
simarTle giTxraT, ukve daviRale, aRar SemiZlia amdeni, ukve
yoveldRe tardeba Sexvedrebi, Tu rogor SevuwyoT xeli eTnikuri
umciresobebis moswavleebs swavlebis procesSi. marTalia, maTi
ricxvi Cven skolaSi am bolo wlebSi mkveTrad gaizarda, magram
maTze amdenma yuradRebam ukve damRala, umjobesia damanebon Tavi,
rom vakeTo Cemi saqme da vaswavlo moswavleebs. nervebi meSleba,
roca mTxoven, davrCe skolis Semdeg da daveswro seminars
interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb. es kursebi arafers maZlevs
imaze mets, rac ukve vici... 25 welia am raionSi vaswavli da
gamocdileba maqvs ukve sakmaod da aRar mWirdeba am axalgazrdebis
mier swavleba mravalferovnebis, rogorc resursis, gamoyenebis
Sesaxeb saswavlo procesSi.
37
me vfiqrob, rom kultura arafer SuaSia, aq saqme mxolod
TviTon moswavlesa da mSobelSia, mniSvneloba ar aqvs moswavlis
kulturul warmomavlobas... me vfiqrob, rom moswavleebi
daaxloebiT erTnairebi arian, aris maT Soris raRac sxvaoba,
zogierTi iTvisebs sagans ufro advilad, zogierTi _ ufro Znelad,
zogierTi Zlieria esTetikur sagnebSi, zogic sabunebismetyvelo da
zogic sazogadoebrivSi, magram ZiriTadad yvela moswavle mainc
erTnairia. me minda, rom TiToeuli maTgani iyos warmatebuli da,
Sesabamisad, maT yvelas vaswavlo Tanabrad. moswavlisaTvis
mTavaria, hqondes stabiluri ojaxi da mas warmateba
garantirebuli eqneba skolaSi. Aam bolo dros imata ganqorwinebis
ricxvma, anu ojaxi gaxda arastabiluri da aq aris mTavari
problema da ara moswavlis kulturaSi da maswavleblis mier am
kulturuli maxasiaTeblis gauTvaliswineblobaSi. swored
ojaxebSi unda veZioT moswavlis warumateblobis mizezebi.
SekiTxvebi am SemTxvevis analizisTvis:
1) Tqveni azriT, benetis interkulturuli
mgrZnobelobis ganviTarebis romel safexurzea es
maswavlebeli?
2) ra rCevebs miscemdiT am maswavlebels, raTa
SeZlos sakuTari interkulturuli mgrZnobelobis
ganviTareba?
situacia 3.
araqarTulenovani moswavles aqvs dabali enobrivi
kompetencia sxva moswavleebTan SedarebiT, rameTu igi swavlobs
qarTul skolaSi, sadac moswavleebisTvis qarTuli ena
mSobliuria. maswavlebeli, dabali enobrivi kompetenciis gamo,
moswavlis izolirebas axdens da ar rTavs mas saswavlo procesSi,
rasac Sesabamis axsnasac uZebnis: `Sen xom qarTulad ramdenime
sityvas Zlivs abam~.
38
mniSvnelovania, yvela maswavlebelma gaisigrZeganos, rom
dabali enobrivi kompetencia ar niSnavs dabali kognituri
ganviTarebis unars. dabali enobrivi kompetenciis mqone moswavle
ar niSnavs, rom ver azrovnebs da ar gaaCnia gansjis unari.
Sesabamisad, misi saswavlo procesidan izolirebis nacvlad,
pedagogma unda gamoiyenos yvela strategia da resursi misi
maqsimalurad integrirebisaTvis da misi codnis warmosaCenad.
miuxedavad dabali enobrivi kompetenciisa, moswavle SeiZleba erT-
erTi yvelaze warmatebuli gaxdes, amitom ar SeiZleba moxdes misi
daTrgunva da masSi swavlis motivaciis Cakvla.
interkulturuli swavlebis midgomebi
multikulturuli ganaTlebis cnobilma mecnierma jeims
benqsma gamoyo oTxi modeli, romelic swavlebis procesSi
multikulturuli ganaTlebis asaxvis oTx gansxvavebul midgomas
warmoaCens: 1) kontribuciuli midgoma; 2) damatebiTi midgoma; 3)
transformaciuli midgoma; 4) socialuri qmedebebis midgoma.
TiToeuli es midgoma unda iyos asaxuli saswavlo gegmebsa da
saxelmZRvaneloebSi, Tumca maqsimaluri aqcenti unda gakeTdes
transformaciuli da socialur qmedebebis midgomis etapobrivad
danergvaze.
kontribuciuli midgoma
am midgomas xSirad gmirebisa da dResaswaulebis Sesaxeb
midgomasac uwodeben. midgoma warmoadgens sawyis dones saswavlo
gegmaSi multikulturuli ganaTlebis integraciisTvis. swored es
midgoma gamoiyeneba yvelaze xSirad praqtikaSi, radgan yvelaze
martivia. aRniSnuli midgomiT, saswavlo gegmaSi xdeba
39
umciresobaTa warmomadgeneli gmirebisa da dResaswaulebis CarTva
da am gziT umciresobebis, iseve, rogorc umravlesobis
warmomadgeneli, iRebs informacias gansxvavebuli kulturis
Sesaxeb. Aam SemTxvevaSi saswavlo gegma rCeba ucvleli ZiriTadi
struqturis, miznebisa da ZiriTadi ideebis TvalsazrisiT. Sinaarsi
icvleba mxolod ramdenime dRis an RonisZiebis damatebiT
(dominanti kulturisgan gansxvavebuli kulturis dReebi,
saiaTnovas saRamo da a.S.).
rogorc ukve aRvniSneT, es midgoma aris yvelaze
popularuli misi simartivis gamo. is ar iTxovs damatebiT
cvlilebebs saswavlo gegmaSi da am gziT SesaZleblia Seiqmnas
STabeWdileba, rom mravalferovneba aris asaxuli saswavlo
procesSi. Tumca am midgomas aqvs Zalian bevri limitebi. kerZod, es
midgoma ar aZlevs saSualebas moswavleebs, dainaxon is
mniSvneloba, rac eniWebaT umciresobebs qarTuli saxelmwifos
mSeneblobaSi. gmirebis da dResaswaulebis Sesaxeb RonisZieba
mxolod danamatia saswavlo procesze da ar iZleva safuZvels rom
40
msjeloba gaimarTos iseT Temebze rogoricaa diskriminacia,
socialuri samarTlianoba, socialuri uTanasworoba,
eTnocentrizmi da qsenofobia, rac damaxasiaTebelia
sazogadoebisTvis da ris gaazrebac da Secvlac aris
mniSvnelovani. mxolod aRniSnuli RonisZiebebiT Semofargvlam
SeiZleba ukuSedegic gamoiRos da moswavleebSi Camoayalibos
stereotipi: `Tu Zlieri xar, SeZleb, iyo warmatebuli;
umciresobebi warumateblebi arian imitom, rom maT meti ar
SeuZliaT, Torem vinc marTla moindoma, warmatebas miaRwia~.
damatebiTi midgoma
damatebiTi midgoma warmoadgens saswavlo procesSi
multikulturuli ganaTlebis asaxvis meore dones. Aam midgomis
Sesabamisadac, saswavlo procesSi xdeba Sinaarsze garkveuli
informaciis damateba. am midgomas, kontribuciuli midgomis
msgavsad, aqvs igive SezRudvebi da ukuSedegebic. Aam midgomis erT-
erTi magaliTi SeiZleba iyos is, rom me-19 saukunis Tbilisis
gacnobisas moswavleebs miawodo informacia me-19 saukunis Tbi-
41
lisSi sxvadasxva eTnikuri warmomavlobis moqalaqeebis Tanacx-
ovrebaze, magram ar auxsna, Tu ra roli Seasrules umciresobebis
warmomadgenlebma Tbilisuri Tu qarTuli kulturis formirebaSi.
transformaciuli midgoma
transformaciuli midgoma gansxvavdeba mTlianad pirveli
ori midgomisagan. is aZlevs saSualebas moswavles, dainaxos
sakiTxi sxvadasxva kulturuli perspeqtividan. transformaciuli
midgomis warmoCenisaTvis SegviZlia aviRoT ramdenime magaliTi.
kerZod, `geografiuli aRmoCenebis~ swavleba. geografiuli
aRmoCenebis swavlebisas ZiriTadad gamoiyeneba dasavluri
moZraobis pozitiuri konteqsti da Tu rogor moxda axlad
aRmoCenil miwebze kulturuli eqspansia da am teritoriebis
`gakultureba~. Tumca, aRniSnuli sakiTxis ganxilvisas ar xdeba
ganxilva da moswavlis informireba, Tu ra gavlena moaxdina am
moZraobam amerikel aborigen mosaxleobaze, Tu rogor gaCnda
indielTa da sxva tomebis rezervaciebi, maTi skolebi, misionerTa
saqmianoba, am mosaxleobis genocidis faqtebi, afroamerikeli
mosaxleobis monobis da datyvevebis faqtebi. transformaciuli
midgomis mixedviT, moswavles miewodeba yvela saxis informacia
geografiuli aRmoCenebis Sesaxeb, rogorc pozitiuri, aseve
negatiuri faqtorebi, rac am moZraobas axlda Tan da adgili aqvs
am movlenaTa analizs da Sefasebas moswavleebis mier.
transformaciuli midgomis magaliTad SesaZlebelia moviyvanoT
uaxlesi istoriis magaliTi - amerikelebis mier eraySi SeWra
demokratiis dasamyareblad kosovos damoukideblobisTvis mebrZo-
42
li xalxis aRiarebis precedenti, rogorc demokratiisa da
ganviTarebisken mimarTuli politikuri nabiji. transformaciuli
midgomis Sesabamisad, moswavles miewodeba ara mxolod pozitiuri
xedvebi am politikuri aqciebis irgvliv, aramed uaryofiTi
faqtorebic. magaliTad, erayeli mosaxleobis nawilis
damokidebuleba amerikelTa moZraobis winaaRmdeg, romlebic
amerikelTa aqcias ganixilavdnen, rogorc agresias da
damoukidebeli saxelmwifos aneqsias da ara maTi
gaTavisuflebisken mimarTul qmedebas. analogiurad, kosovos
precedentis swavlebisas, moswavles an students miewodebaT
serbebis pozicia da xedva maTi saxelmwifos SemadgenlobaSi
Semavali erTeulis aRiarebis Sesaxeb. transformaciuli midgomisas
xdeba Tundac Zalian tabudadebuli faqtebis miwodeba, ganxilva da
analizi da moswavle absoluturad damoukidebeli xdeba sakuTari
poziciisa da Rirebulebis formirebisas. mas aqvs yvelanairi xedva
miwodebuli da igi TviTorganizebiT axdens ama Tu im movlenaze
ukve azris, poziciisa da msoflmxedvelobis formirebas.
transformaciuli midgomis mTavari gamowveva saswavlo
procesis mTlianad transformirebaa. maswavlebeli am SemTxvevaSi
axdens sakuTari poziciis transformirebasac swavlebis procesSi.
miuxedavad imisa, rom TiToeul zemoT CamoTvlil sakiTxze
43
maswavlebels aqvs sakuTari pozicia, saswavlo procesSi xdeba am
poziciis transformireba da ama Tu im sakiTxze moswavles
informacia miewodeba sxvadasxva kulturuli perspeqtividan
gamomdinare. transformaciuli midgomis praqtikaSi
gansaxorcieleblad mniSvnelovania maswavlebelTa mier sakuTari
codnis dekonstruqcia da sakiTxis analizi mravalmxrivi, maT
Soris sxva kulturuli perspeqtividan gamomdinare.
socialuri qmedebis midgoma
gadawyvetilebis miRebis da socialuri qmedebis midgoma aris
bolo safexuri saswavlo procesSi multikulturuli ganaTlebis
komponentebis integraciisaTvis. aRniSnuli midgoma moicavs
transformaciuli midgomis absoluturad yvela komponents, Tumca,
damatebiT, gulisxmobs moswavlis mier gadawyvetilebis miRebas da
mis Sesabamisad moqmedebas. magaliTad, moswavle an studenti ara
mxolod iRebs da aanalizebs informacias diskriminaciis an
socialuri usamarTlobis Sesaxeb skolaSi an sazogadoebaSi,
aramed gadadgams SesaZleblobebis farglebSi garkveul nabijebs
am diskriminaciisa da socialuri usamarTlobis aRmosafxvrelad.
miuxedavad gansxvavebuli religiuri Tu politikuri
Sexedulebebisa, moswavle aanalizebs sakiTxs sxva kulturuli
perspeqtividan da mzad aris, daicvas gansxvavebuli Sexedulebebis
mqone adamianis uflebebi. am midgomis mTavari mizania, moswavleSi
ganaviTaros fiqrisa da gadawyvetilebis miRebis unari da xeli
Seuwyos aqtiuri moqalaqis formirebas. saqarTvelos realobaSi
maswavlebelTa umravlesoba ar iyenebs swavlebis procesSi
interkulturuli mgrZnobelobis ganviTarebisTvis aranair
midgomas. xolo im maswavlebelTa didi nawili, romelic miiCnevs,
rom interkulturuli ganaTleba asaxulia mis saswavlo gegmaSi,
44
swored jeims benqsis mier formulirebuli kontribuciuli da
damatebiTi midgomebiT Semoifargleba da uWirT sakuTari xedvebis
transformireba da transformaciuli kurikulumis Sedgena da
ganxorcieleba. mniSvnelovania, saswavlo gegmebSi moxdes
transformaciuli da socialuri qmedebebis midgomebis
inkorporacia da dagegmili maswavlebelTa treningebi
maswavleblebis mier am midgomebis ganxorcielebisken iyos
mimarTuli.
saswavlo procesis transformireba moswavlis kulturuli
faqtorebis gaTvaliswinebiT Zalian mniSvnelovania. i. hiunma (2006)
gamoyo 3 tipis saswavlo procesi, rac mniSvnelovani kurikulumis
transformaciisTvis da moswavleTa kulturis Tanmxvedri
meTodikiT swavlebisTvis: (1) swavlebaze orientirebuli
kurikulumi; 2) aRmocenebuli kurikulumi; (3) SeTanxmebaze
45
orientirebuli kurikulumi. mokled ganvixilavT TiToeuli am
midgomis magaliTebs:
swavlebaze orientirebuli kurikulumi
swavlebaze orientirebuli kurikulumis standartuli
ganmarteba ar arsebobs (hiuni, 2006) da roca saubaria am tipis
saswavlo procesze igulisxmeba maswavleblis roli da unari
SeamCnios moswavlis ganviTarebisTvis mniSvnelovani faqtorebi da
adekvaturad imoqmedos. Jan-Jak ruso miiCnevs, rom swavlebaze
orientirebuli saswavlo procesi gulisxmobs maswavleblis pasuxs
moswavlis bunebriv zrdasa da interesebze, xolo joan pestaloci
aRniSnavs, rom swavlebis momenti mniSvnelovania, raTa
maswavlebelma SeZlos moswavlis individualuri ganviTareba, xSir
SemTxvevaSi maswavleblebi aferxeben moswavlis ganviTarebas da
swavlebis momenti gulisxmobs swored maswavleblis mier swori
midgomis SerCevas moswavlis kognituri ganviTarebisTvis (hiuni,
2006).
maswavleblebisTvis mniSvnelovania, kargad gaiazron
individebis kulturuli faqtorebi da swavlebaze orientirebuli
saswavlo procesi moswavleTa kulturul maxasiaTeblebTan
TanxvedraSi moaqcion. qvemoT warmogidgenT magaliTs
moswavlisaTvis qarTuli enis anbanis swavlebasTan dakavSirebiT,
sadac maswavlebelma moaxerxa swavlebaze orientirebuli midgomis
gamoyeneba. magaliTi adaptirebulia i. hiunis saxelmZRvanelodan da
relevanturia saqarTvelos konteqstTan.
46
`marneulis raionis qarTuli skolis maswavlebeli var. Cvens
skolaSi bolo periodSi imata azerbaijanulenovani moswavleebis
raodenobam, romlebic ver floben qarTul enas da maTTan muSaoba
rTulia. erT-erT gakveTilze aso `b~-s vswavlobdiT.
bavSvebs vaswavle,
rogor iwereba aso `b~
da amis saswavleblad
adamianis saxelebi
gamoviyene.
warmovadgine suraTebi
da moswavleebs
avuxseni, rom es iyo
batoni badri, batoni
besarioni, batoni
bairami, batoni bioli
da a.S. raminma,
romelic
azerbaijanulenovani
moswavlea, uceb
aqcenti klasSi patara burTebze gaamaxvila da azerbaijanul enaze
daiwyo Tvla da qarTulad sityva burTis warmoTqma `erTi burTi”,
`ori burTi”, `sami burTi~. Tavdapirvelad, roca davinaxe, rom
moswavle Cems instruqciebs ki ar asrulebda aramed TviTneburad
gadaerTo sxva rameze, gavRiziandi da mkacrad vuTxari:
`azerbaijanulad laparaki morCa, daiviwye, am gakveTilze mxolod
qarTuls vswavlobT~.
Cemma reaqciam ramini monusxa da igi gaCumda da Sevatyve, rom
mowyda Tavisi fiqrebiT saswavlo process. gavaanalize, rom
swavlebis procesSi Secdoma davuSvi, gamaxsenda moswavlis
individualuri saWiroebebis gaTvaliswinebis aucilebloba da
kulturulad Tanmxvedri pedagogikis kursebi da gavaanalize, rom
47
SemeZlo am Teoriuli codnis praqtikaSi gamoyeneba da gavaanalize,
Tu ras gulisxmobda is Teoriuli saubrebi, romlebic im dros
meCveneboda absoluturad zedmetad da mimaCnda, rom me isedac
moswavleTa individualur saWiroebebze orientirebul da
kulturulad Sesabamis gakveTilebs vatarebdi. yovelives gaazrebis
Semdeg mivedi raminTan da vTxove, kidev erTxel daeTvala
azerbaijanulad da azerbaijanuli enis TvliT warmoeTqva sityva
burTi da daewera azerbaijanulad sityva xolo burTis pirveli
aso qarTulad daewera da sityvis danarCeni ubralod daexata da
masTan erTad mec daviwye azerbaijanuli sityvebis gameoreba.
ramini am damokidebulebam Secvala, Tavi maswavleblis rangSi
warmoidgina da gaaTkecebuli energiiT mixsnida azerbaijanulad
Tvlas da gaaskecebuli energiiT cdilobdi Seeswavla aso-bgera
`b”-s rogorc warmoTqma, agreTve wera”.
aRniSnuli magaliTi saintereso da saxasiaTo SeiZleba iyos
bevri maswavleblisTvis. hiuni aRniSnavs, rom `moswavleTa
arsobrivi ganviTarebisa da kulturulad adekvaturi pedagogikis
dasamkvidreblad maswavlebels moswavled transformireba unda
SeeZlos~ (hiuni, 2006, gv. 86). anu maswavlebelma unda moaxdinos
swavlebis procesSi moswavlis TvalTaxedviT da saWiroebebidan
gamomdinare warmarTos saswavlo procesi da ara mxolod sakuTari
TvalTaxedviT gansazRvros, ra saWiroeba aqvs am moswavles. anu
swavlebisa da swavlis momentebi unda daemTxves erTmaneTs, raTa
efeqturi swavla ganxorcieldes. amisaTvis ki mniSvnelovania,
maswavlebelma kargad icodes moswavleTa kultura da am
kulturidan gamomdinare _ maTi xedvebi, rwmenebi da Rirebulebebi.
Ees dinamika sqematurad Semdegnairad SeiZleba gamoixatos:
e. hiuni, 2006, gv. 86
48
aRmocenebuli kurikulumi
aRmocenebuli kurikulumi
sxvadasxva avtori aRmocenebuli kurikulumis sxvadasxva
ganmartebas gvTavazobs. avtorTa nawili miiCnevs, rom aRmocenebu-
li kurikulumi aris mocemul konteqstSi maswavleblisa da mos-
wavlis interesis Sesabamisad swavla da aqtivobebi (Sireri,
detore da cipersi, 1996, ixileT hiuni, 2006). ganaTlebis eqspertTa
nawili aRmocenebul kurikulums ganviTarebis Sesabamis saswavlo
aqtivobebs uwodebs (kasidi da lankasteri, 1993; bredekampi, 1987;
bredekampi kopeli, 1997; jonsi da misi kolegebi (2001, jonsi da ni-
mo, 1994; ixileT hiuni, 2006).
aRmocenebuli kurikulumis praqtikaSi ganxorcieleba Zalian
mniSvnelovania da maswavlebels saSualebas aZlevs,
gaamravalferovnos swavlisa da swavlebis procesi da, amasTanave,
uzrunvelyos moswavleTa CarTuloba saswavlo procesis dagegmvasa
da ganxorcielebaSi maTi kulturuli faqtorebis gaTvaliswinebiT.
qvemoT gTavazobT aRmocenebuli kurikulumis magaliTs, romelic
TvalnaTels xdis ra upiratesobebi aqvs saswavlo procesSi aRmo-
cenebuli kurikulumis midgomis gamoyenebas:
“pirveli klasis maswavlebeli var. ukve 10 welia, dawyebiT
klasebs vaswavli. yovel wels 3 martis moaxloebasTan erTad,
49
bavSvebs vamzadebineb saCuqars TavianTi dedebisTvis, riTac vaxden
sagnis Sinaarsisa da bavSvis interesebis integrirebas, radgan
bavSvebi, erTi mxriv, saCuqars umzadeben dedas da, meore mxriv,
iviTareben saswavlo gegmiT gansazRvrul unarebs. Sesabamisad,
welsac davgegme gakveTili, movimarage bevri wiTeli da TeTri
feris furclebi, agreTve wiTeli da Savi feris markerebi, raTa
moswavleebma gaakeTon baraTebi dedebisTvis yvavilebiT da maT
mier gakeTebuli misaloci warweriT. moswavleebs davurige wiTeli
da TeTri furclebi, markerebi, makrateli da webo da vTxove,
gaekeTebinaT dedisTvis yvavilebiani dedis dRis misaloci baraTi.
erT-erTma
moswavlem, nanam, ganmicxada, rom mas sakuTari naSromis Sesaq-
mnelad zurmuxtisferi furceli sWirdeboda. Tavdapirvelad avux-
seni, rom mas unda gaekeTebina wiTeli yvavilebiT misaloci baraTi
da unda mihyoloda Cems instruqciebs, razec misi reaqcia uaryof-
iTi iyo da amitom iZulebuli gavxdi, misTvis SemTxveviT
maswavleblis ujraSi aRmoCenili zurmuxtisferi qaRaldis fur-
50
clebic mimewodebina. yvela moswavlem Seasrula davaleba da dede-
bisTvis gaamzades misaloci baraTebi da gaakeTes Sesabamisi
warwerac. nanamac Seasrula Tavisi davaleba, oRond baraTze
wiTeli yvavilis nacvlad, zurmuxtisferi didi mZivi gaakeTa.
gakveTilebis dasrulebis Semdeg mSoblebma, ZiriTadad dede-
bma, moakiTxes bavSvebs wasayvanad. yvela bavSvma sakuTar dedas
gadasca Tavisi misaloci baraTi warweriT, ramac mSoblebis six-
aruli gamoiwvia. analogiurad, nanamac Tavisi saCuqari gadasca de-
das, rasac dedamisis aRfrTovaneba moyva.
meore dRes moswavleebs vTxove, moeyolaT, Tu rogor gaa-
tares dedis dRe da aReweraT, Tu ra reaqciebi hqondaT maT dedebs
mirTmeul sasaCuqre baraTebTan dakavSirebiT. nanac mohyva Tavis
istorias, rom dedamiss Zalian gaexarda misi baraTi, radgan Turme
mas ramdenime dRis win hqonia dabadebis dRe da mamamisma saCuqrad
zurmuxtis mZivi moutana, ramac dedis aRfrTovaneba gamoiwvia da
axlac mis mier zurmuxtisferi mZiviT gakeTebuli dedis dRis
misaloci baraTi dedamisisTvis Zalian sasiamovno aRmoCnda... nanas
monaTxrobis mere yvela moswavlem aRniSna, rom, principSi, maTac
surdaT gansxvavebuli misaloci baraTis gakeTeba da amitom
momTxoves, misaloci baraTebi kidev erTxel dagvemzadebina da
yvela moswavlem ukve sakuTari cxovrebiseuli gamocdilebidan
gamomdinare gaakeTa misaloci baraTi da arc erT maTganze ar
yofila wiTeli yvavili. amasTanave, moswavleebma erTmaneTs gauzi-
ares sakuTari emociebi, Tu ratom gaakeTes am tipis baraTebi. mos-
wavleebma gadawyvites, gaekeTebinaT yvela dResaswaulze analogi-
uri principiT baraTebi, xolo wlis bolos moewyoT TavianTi bar-
aTebis gamofena.
51
molaparakebebze / SeTanxmebaze orientirebuli kurikulumi
gamocdebisa da testirebebis sistemebma gamoiwvia
maswavlebelTa midgomebis orientireba moswavleTa testirebisTvis
momzadebisken, CarCoebSi moqceuli saswavlo gegmebis Sesabamisad.
aRniSnul pirobebSi, moswavleTa interesebis gaTvaliswineba ar
xdeba, rac Tavis asaxvas hpovebs swavlis xarisxzec, radgan, mos-
wavlis interesebis gaTvaliswinebis gareSe, moswavlis motivireba
da swavlisTvis efeqturi garemos Seqmna SeuZlebeli xdeba.
molaparakebebze/SeTanxmebebze orientirebuli kurikulumis
dros moswavle da maswavleblebi Tanabaruflebian partniorebs
warmoadgenen, romlebic urTierTgamocdilebis, urTierTinter-
esebis gaTvaliswinebiT iRvwian saerTo miznis misaRwevad. SeTanx-
mebaze/molaparakebze orientirebul kurikulums ramdenime
gamokveTili maxasiaTebeli gaaCnia: (1) Zalauflebis, funqciebis da
marTvis gadanawileba moswavlesa da maswavlebels Soris swavla-
swavlebis procesSi; (2) TanamSromlobiTi gadawyvetilebis miRebis
procesi; (3) gakveTilis Sinaarsisa da procedurebis erToblivi
dagegmva. anu, swavlebis amgvari midgomisas, saswavlo gegmiT gan-
sazRvruli sagnebis swavleba martivad codnis gadacemiT ar xdeba,
aramed esadageba moswavlis warsul codnas da gamocdilebas, maT
interesebs, yoveldRiur cxovrebiseul gamocdilebas da samyaros
Tavisebur aRqmas.
molaparakebebze/SeTanxmebebze orientirebul midgomas
kritikul-demokratiul midgomasac uwodeben. am midgomis mTavari
principia, rom moswavle modis gakveTilze garkveuli codniTa da
gamocdilebiT, romlis dakavSirebasac cdilobs saswavlo saganTan
da Tu maTi codna da saswavlo sagnis Sinaarsi relevanturia, maSin
swavlis procesi ganxorcieldeba. moswavlis arsebul codnasa da
52
gamocdilebas da saswavlo masalas Soris arsebuli disbalansis
aRmofxvris gareSe swavlis procesi garTulebulia.
kritikul-demokratiuli midgomisas moswavle aris codnis
matarebeli, codnis maZiebeli, codnis Semqmneli da codnis Sem-
cvleli. anu, es aris midgoma, romelic gansxvavdeba codnis
tradiciuli maswavleblidan moswavlisTvis gadacemis midgomisgan.
aRniSnuli Teoriuli nawilis efeqturad gasaazreblad gTavazobT
praqtikul magaliTs, romelic naTels xdis am midgomis gamoyenebis
mniSvnelobas.
`nikuSa abaSis erT lamaz sofelSi cxovrobda. nikuSas mama
aqtiurad iyo CarTuli Svilis aRzrdis procesSi. nikuSas kargad
axsovda mamis mier misTvis wakiTxuli iuri nagibinis moTxroba,
romelic Seexeboda zamTris muxas da patara biWs. es moTxroba
Tavis cxovrebas axsenebda nikuSas, radgan misi saxlidan skolamde,
romelSic is swavlobda, xuTi kilometri iyo. gzad gaSlili veli
unda gaevlo, romlis SuagulSi erTaderTi uzarmazari muxa idga,
romelic gansakuTrebulad lamazi zamTarSi iyo da mamis mier
wakiTxuli moTxrobidan gamomdinare, nikuSa mas `zamTris muxas~
eZaxda. dadga zamTari. abaSaSi didi Tovli movida. irgvliv yvela-
feri TeTrad gadaipenta. nikuSa skolaSi sistematurad agvianebda.
erTxelac klasSi maSin Sevida, roca nato maswavlebeli mos-
wavleebs arsebiT saxels uxsnida. nikuSas xSiri dagvianebiT
gabrazebulma maswavlebelma swored mas mimarTa SekiTxviT: `aba,
miTxari arsebiTi saxeli!~ nikuSas TiTqos Tvalebi erT adgilas
gauSterda, sadRac, fanjrebs miRma, iyureboda. cota xnis fiqris
Semdeg Tqva: `zamTris muxa~. `xom xedav, rogor getyoba araferi
rom ar ici. `zamTris~ ra SuaSia?!~ _ kidev ufro gabrazda
maswavlebeli. `zamTris muxaze arsebiTi ra SeiZleba iyos,~ _
Cailaparaka nikuSam. maswavlebelma nikuSas pasuxi mis xSir dagvi-
anebebs daabrala da auxsna, rom arsebiTi saxelia `muxa”, xolo
`zamTris~ zedsarTavis saxeli iyo da Sesabamisad dabali qulac
dauwera nikuSas. aRniSnulma faqtma mZimed imoqmeda bavSvze. saxlSi
53
misulma mamas sTxova, eCvenebina iuri nagibinis moTxroba zamTris
muxis Sesaxeb da mouyva skolaSi momxdari faqti. meore dRes
nikuSa da mamamisi iuri nagibinis moTxrobis wigniT xelSi wavidnen
skolaSi, maT agreTve saxlidan skolisken mimaval gzaze arsebuli
muxis suraTebi gaayoles. suraTebi iyo zamTarsa da zafxulSic
gadaRebuli da aSkarad SeimCneoda kontrasti muxis silamazeSi,
muxa namdvilad zamTarSi iyo aseTi lamazi. nikuSas mamam sTxova
maswavlebels, rom CarTuliyo saswavlo procesSi. man moswavleebs
waukiTxa iuri nagibinis moTxroba da aCvena sofelSi myofi
`zamTris muxac~. moswavleebi da maswavlebeli aRfrTovanebuli us-
mendnen mama-Svils da maT yvela daeTanxma, rom swored `zamTris
muxa~ SeiZleba iyos arsebiTi saxeli. nato maswavlebelma gadawyvi-
ta diliT, sanam skolaSi wamovidoda, nikuSas sofelSi misuliyo
da im velze moxvda, romelzec nikas `zamTris muxa~ idga. nato
maswavlebeli karga xans idga gaognebuli am sanaxaobiT. im dRes
man gakveTilze pirvelad daigviana... “
am moTxrobaSi maswavlebeli Tavdapirvelad iyenebs saswavlo
gegmasa da swavlebaze orientirebul midgomas, Tumca Semdgom
etapze acnobierebs, rom moswavlis gamocdileba ganapirobebs mis
codnas da es problemas ar qmnis saswavlo procesSi, aramed piri-
qiT _ amdidrebs process. maswavlebelma saswavlo procesSi CarTo
mSobeli, rac agreTve mniSvnelovania da gakveTili ufro
mravalmxrivi da saintereso gaxada yvela moswavlisTvis da,
amasTanave, ar daTrguna nikuSa, Tumca nikuSa rom ar yofiliyo aq-
tiuri moswavle, bolomde ar daecva sakuTari codna da ar hqonoda
mamis mxridan mxardaWera, SeiZleba seriozuli fsiqologiuri
problemebis winaSe aRmoCeniliyo. amitom mniSvnelovania saswavlo
procesSi maswavleblis mier SeTanxmebebze / molaparakebebze ori-
entirebuli kurikulumis ganxorcieleba.
54
TavSi gamoyenebuli literatura:
evropis sabWo (2007). religiuri mravalferovneba da interkultu-
ruli ganaTleba, saxelmZRvanelo skolebisTvis jon qisTis
redaqtorobiT;
evropis sabWo (2008) enobrivi ganaTlebis politikis ganviTareba
evropaSi; enobrivi mravalferovnebidan _ mravalenovan ga-
naTlebamde; Tbilisi, 2008;
kavkasiis mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis institutis
politikis dokumenti, (2009)- ganaTlebis reforma da ara-
qarTulenovani skolebi mopovebulia veb-gverdidan
http://cipdd.org/index.php?lang_id=ENG&sec_id=40&info_id=398
saqarTvelos erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,
(2009-2010), saqarTvelos erovnuli saswavlo gegma mopovebulia
veb-gverdidan http://ganatleba.org/index.php?m=102
saqarTvelos erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centri,
(2009), brZaneba #072 `I, III, IV, VII, X klasebisa da ucxouri enis
saxelmZRvaneloebisaTvis grifis miniWebasTan dakavSirebul
procedurebis Sesaxeb”, mopovebulia veb-gverdidan
http://ganatleba.org/index.php?m=124
saqarTvelos zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi (2004), mop-
ovebulia veb-gverdidan http://ganatleba.org/index.php?m=112
saqarTvelos kanoni zogadi ganaTlebis Sesaxeb (2005). mopovebulia
mopovebulia 2008 wlis 25 noembers saqarTvelos parlamentis
veb-gverdidan www.parliament.ge
saqarTvelos kanoni umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb (2004). mopovebu-
lia 2008 wlis 25 noembers saqarTvelos parlamentis veb-
gverdidan www.parliament.ge
saqarTvelos maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri
(2009), maswavleblis profesiuli standarti, mopovebulia veb-
gverdidan http://www.tpdc.ge/index.php?page=professional-standards&hl=ge
saqarTvelos maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri
(2009), maswavleblis sagnobrivi standartebi, mopovebulia veb-
gverdidan http://www.tpdc.ge/index.php?page=1-7-2&hl=ge
saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis cen-
55
tris informacia saqarTveloSi arsebuli religiuri
mravalferovnebis Sesaxeb
Salva tabataZe, naTia nacvliSvili- interkulturuli ganaTleba,
maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008
Bennett, M. (1993). Towards ethnorelativism: A developmental model of intercul-
tural sensitivity. In M. Paige (Ed.), Education for the intercultural experi-
ence (pp. 21-71). Yarmouth, ME: Intercultural Press.
Cushner, K,,McClelland A.,& Safford, P.(2006) Human Diversity in Education,
an integrative approach: McGrow Hill. Higher Education
Carter, R.T. & Goodwin, A.L., (1994). Racial identity and education. Review of
Research in Education. Washington, DC: AERA, 291-336.
Diversity Within Unity: Essential Principles for teaching and Learning in a Multi-
cultural Society”(by James A.Banks,Peter Cookson,Geneva Gay,Willis
D.Hawley,Jacquiline Jordan Irvine,Sonia Nieto,Janet Ward
Schofield,&Walter G.Stephan).Phi Delta Kappan,83(3),pp 196-203.
Gurin, P., Dey, E., Hurtado, S., & Gurin, G. (2002). Diversity and higher educa-
tion: Theory and impact on educational outcomes. Harvard Educational
Review, 72(3), 330-366.
Hyun, E. (2006). Teachable Moments, reconceptualizing curricula understand-
ings. New-Yourk: Peter Lang Publishing, Inc
King, P., & Magolda, M. B.(2005). A developmental model of intercultural Ma-
turity. Journal of College Student Development, 46 (6), 571-592.
Ligo, V. Evaluation as Pedagogy: Models of Theological and Pastoral Formation.
Catholic Education v. 11 no. 1 (September 2007) p. 52-66
Lorin W. Anderson, David Krathwohl, Peter W. Airas, 2001 A taxonomy for
learning, teaching, and assessing : a revision of Bloom's taxonomy of edu-
cational objectives. New York : Longman
Zuniiga, X., Williams, E., & Berger, J. (2005). Action-oriented democratic out-
comes: The impact of student involvement with campus diversity. Journal
of College Student Development. 46 (6), 660-678.
56
Tavi meore
interkulturuli ganaTlebis zogadi
meTodebi da strategiebi
Sesavali
TanamSromlobiTi swavla
efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis
mTavari elementebi
jgufebis optimaluri zomis SerCeva
intervenciis efeqturi strategiebi
socialuri unar-Cvevebis ganviTareba
wyvilebSi muSaoba
STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi)
Jigsaw II
saklaso diskusia
interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi
proeqti
mowveuli stumari
kuTxeebi
TanatolTa swavleba
roluri TamaSi
daskvna
57
Tavi meore
interkulturuli ganaTlebis zogadi meTodebi da
strategiebi
______________________________________________
Sesavali
interkulturuli ganaTlebis Teoriasa da praqtikas Soris
aucilebelia kavSiri. interkulturuli ganaTlebis Sesaxeb
mxolod Teoriuli safuZvlebis codna ara efeqturia, sanam
maswavlebeli praqtikaSi ar gamoiyenebs interkulturuli
ganaTlebisaTvis saWiro xerxebs. aRsaniSnavia, rom kvlevebma
aCvenes: pedagogebs, romlebsac gavlili hqondaT multikulturuli
ganaTlebis kursi da Tavdajerebulni iyvnen, rom advilad
gaarTmevdnen Tavs sxvadasxva kulturuli warmomavlobis
moswavleebTan urTierTobas, swavlebis procesSi SeeqmnaT
seriozuli problemebi ukve praqtikuli saqmianobisas.
saxelmZRvanelos am nawilSi warmogidgenT zogadi xasiaTis
meTodebsa da strategiebs, romlebic efeqturia kulturulad
adekvaturi saswavlo procesis warsamarTavad. saxelmZRvanelos
Semdgomi Tavi daeTmoba praqtikuli magaliTebis ganxilvas
kulturuli mravalferovnebis sxvadasxva konteqstSi.
swavlisa da swavlebis strategiebi
dResdReobiT gacilebiT iolia, moiZio da gaecno swavlebis
sxvadasxva meTodsa da strategias. Tumca, mTavari problema
aRniSnuli strategiebis sworad gamoyenebaa. Mmaswavlebelma unda
icodes, ratom da risTvis iyenebs ama Tu im strategiasa Tu
58
meTods. swori strategiis SesarCevad Semdegi faqtorebis
gaTvaliswinebaa aucilebeli:
1. ra aris Cveni saganmanaTleblo praqtikis amocanebi;
2. rogor aRviqvamT swavla-swavlebis process;
3. ra realuri saWiroebebi aqvT Cvens moswavleebs konkretul
saklaso oTaxsa da konkretul saswavlo situaciaSi;
4. yvela moswavles aqvs ufleba, gaxdes sazogadoebis
srulyofili wevri da maswavlebelma xeli unda Seuwyos
am uflebis realizebaSi;
5. maswavlebeli aRiarebs moswavleTa sxvadasxva SesaZle-
blobas, qcevis wesebs, codnasa da interesebs;
6. moswavleebs unda ganuviTardeT unarebi da kompetenciebi da
ar aevsoT goneba sxvadasxva informaciiT;
7. mxedvelobaSi unda miviRoT moswavleTa rwmena da grZnobebi,
iseve, rogorc moswavleTa kognituri da inteleqtualuri
ganviTareba.
8. moswavleTaTvis xelmisawvdomi unda iyos damatebiTi saswav-
lo resursebi.
Sexedulebebi swavlasa da swavlebaze
swavleba ar aris mxolod codnis gadacema, aramed aris
iseTi SesaZleblobis da garemos Seqmna, romelSic SesaZlebelia
codnis warmoqmna da formireba; xolo swavlisaTvis damaxasi-
aTebelia ori mniSvnelovani principi: (a) gamocdileba da (b)
TanamSromloba. es ori principi ganapirobebs iseTi garemos, situ-
aciisa da aqtivobebis Seqmnas, sadac maswavleblebi da moswavleebi
TanamSromloben da uziareben erTmaneTs sakuTar gamocdilebas.
interkulturuli midgomis qvakuTxeds warmoadgens gamocdileba da
TanamSromloba swavlisa da swavlebis procesSi. maswavlebelma
unda SearCios strategiebi, romlebic efuZneba moswavleebisa da
maswavleblis gamocdilebas da TanamSromlobis principebs. E
59
radgan TanamSromlobiTi swavleba warmoadgens interkultu-
ruli ganaTlebis qvakuTxeds, mokled gagacnobT TanamSromlobiTi
swavlisa da swavlebis strategiebs da warmogidgenT am strategiis
praqtikul magaliTebs.
TanamSromlobiTi swavla
TanamSromlobiTi swavla da swavleba erT-erTi yvelaze
efeqturi saswavlo meTodia. praqtika cxadyofs, rom TanamSromlo-
biTi swavla / jgufebSi muSaoba mniSvnelovnad:
• uwyobs xels moswavlis kognitur ganviTarebas;
• aumjobesebs moswavlis akademiur miRwevebs;
• aviTarebs moswavlis socialur da komunikaciis unar-Cvevebs;
• xels uwyobs TiToeuli moswavlis aqtiur CarTulobas
swavlisa da swavlebis procesSi.
efeqturi jgufuri muSaobis strategiebis mTavari elementebia:
პოზიტიური
ურთიერთდამოკიდებულება
მოსწავლეების წარმატება დამოკიდებულია
ჯგუფური მუშაობის ხარისხზე – „ერთად
ცურავენ, ან ერთად იძირებიან“.
პირისპირ ინტერაქცია მოსწავლეები სწავლობენ საკუთარი აზრის
ჩამოყალიბებას;
მოსწავლეებს აქვთ განსხვავებული
შეხედულებების ურთიერთგაზიარების
საშუალება;
მოსწავლეები სწავლობენ საკითხის
მრავალმხრივი პერსპექტივიდან შეფასებას /
გაანალიზებას;
მოსწავლეები მნიშვნელოვნად იფართოებენ
თვალსაწიერს და ცოდნას მეგობრების იდეებისა
და გამოცდილების საშუალებით.
ინდივიდუალური
პასუხისმგებლობა
ჯგუფის ყველა წევრს აქვს სასწავლო პროგრამის
სრულყოფილად ათვისების ინდივიდუალური
პასუხისმგებლობა (აბარებენ ინდივიდუალურ
ტესტებს, ასრულებენ საშინაო დავალებებს, და
60
ა.შ.)
მოსწავლეები ვერ ახერხებენ მოჩვენებითი
წარმატების მიღწევას რამდენიმე წარჩინებული
მოსწავლის ხარჯზე.
ჯგუფური
პასუხისმგებლობა /
ჯგუფური მიზნები
ჯგუფს აქვს თითოეული წევრის მიერ
გაზიარებული საერთო მიზანი.
მოსწავლეებს უვითარდებათ გუნდური
სულისკვეთება. ინდივიდუალური და
კონკურენტული სისტემის ნაცვლად კლასში იქმნება
კოოპერაციული / თანამშრომლობითი გარემო.
უკეთესი ჯგუფური შედეგის მიღწევის მიზნით
მოსწავლეები აქტიურად ეხმარებიან ერთმანეთს.
თანამშრომლობისა და
კომუნიკაციის უნარები
მოსწავლეები ფლობენ ისეთ უნარებს, როგორიცაა:
მოსმენა, კონსტრუქციული კამათი, უკუკავშირი
(feedback), კომპრომისი და შეთანხმების მიღწევა,
ნდობა, ურთიერთპატივისცემა, ლიდერობა,
გადაწყვეტილების მიღება, პრობლემის მოგვარება
და ა.შ.
ჯგუფური მუშაობა მოსწავლე აფასებს საკუთარი ჯგუფის მუშაობის
ეფექტურობას.
მოსწავლე აფასებს, თუ რამდენად ნაყოფიერი და
ღირებულია მისი მუშაობა ჯგუფისთვის
(კონტრიბუციის ხარისხი).
ganviTarebisa da swavlis Teoriebi aRiareben TanamSromlobiTi
swavlis mniSvnelobas:
განვითარების
თეორიები
სოციალური ინტერაქცია იძლევა ახალი
პერსპექტივების გაცნობის, საკუთარი
შეხედულებების გადასინჯვისა და ცოდნის
გაღრმავების საშუალებას (პიაჟე).
სოციალური ინტერაქცია არის გარედან
ინფორმაციის და ცოდნის მიღებისა და შემდეგ
მისი ინტერნალიზაციის ეფექტური მეთოდი
(ვიგოცკი).
ელაბორაციის
თეორია
სოციალური ინტერაქცია ეხმარება მოსწავლეს
სხვისთვის გასაგებ ენაზე ჩამოაყალიბოს საკუთარი
აზრი, დაუკავშიროს სხვებისგან მიღებულ
ინფორმაცია საკუთარ ცოდნას და გამოცდილებას.
მოტივაციის
თეორია
სოციალური ინტერაქცია ამაღლებს მოსწავლეების
ერთად მუშაობისა და საერთო მიზნის მიღწევის
მოტივაციას.
61
efeqturi TanamSromlobiTi swavlis / jgufuri muSaobis
strategiebi
jgufebis formirebis efeqturi meTodis SerCeva
arsebobs jgufebis formirebis sxvadasxva meTodi. TiToeul
meTods aqvs rogorc Zlieri, aseve susti mxare. amitom misi
SerCeva unda moxdes konkretuli garemoebebis gaTvaliswinebiT,
rogoricaa klasis Semadgenloba, jgufuri davalebis specifika,
saklaso oTaxis ganlageba, jgufuri davalebis SesrulebisaTvis
gankuTvnili dro, klasSi jgufuri muSaobis gamocdileba, da a.S.
დაჯგუფების
პრინციპი
ძლიერი მხარეები რისკები როდის უნდა
გამოვიყენოთ
მეგობრობა
მშვიდი და
უკონფლიქტო
გარემო ჯგუფებში
გადაჭარბებული
ერთსულოვნება და
თანხმობა საკამათო
საკითხებზე
შესაძლო
დისციპლინური
დარღვევები
ჯგუფებში
მოსწავლეებს არ
აქვთ ჯგუფური
მუშაობის
გამოცდილება და
უნარები
პრიორიტეტულია
მოსწავლეებში
თვითრწმენის
ამაღლება
შესაძლებლობე
ბი
(ჰომოგენური)
ნაყოფიერი და
საინტერესო
სამუშაო გარემო
ჯგუფებში
კლასის
დიფერენციაცია
მოსწავლეების
შესაძლებლობების
მიხედვით
დავალების
შესრულებისთვის
აუცილებელია
ინდივიდუალური
მიდგომა
შერეული
დაჯგუფება
(ჰეტეროგენუ
ლი)
აზრების,
პერსპექტივების
მრავალფეროვნება
ჯგუფებში
საფრთხე „ძლიერი
ჯობნის სუსტს“
დავალების
სპეციფიკა
მოითხოვს
შეხედულებების
მრავალფეროვნებას
შემთხვევითი
შერჩევა
მოსწავლეებს აქვთ
შესაძლებლობა,
იმუშაონ სხვადასხვა
პარტნიორებთან და
გაეცნონ
განსხვავებულ
მოსაზრებებს.
ჯგუფების
არასახარბიელო /
არაეფექტური
შემადგენლობა
მოსწავლეები
გამოთქვამენ
უკმაყოფილებას
დაჯგუფების
მეთოდების შესახებ;
საჭიროა ჯგუფების
გადახალისება
62
მოსწავლეებისთვის
მისაღებია, როგორც
ჯგუფების
ფორმირების
დემოკრატიული
მეთოდი
გოგონები vs
ბიჭები
შესაძლებელია
სოციალურად
უფრო
კომფორტული იყოს
მოსწავლეთა
გარკვეული
ჯგუფისთვის
ზრდის გენდერულ
დაყოფას
შესაძლო
დისციპლინური
პრობლემები
სასურველია ისეთ
კულტურაში, სადაც
რომელიმე სქესს
ახასიათებს ნაკლები
აქტიურობა და
თვითრწმენა
jgufebis optimaluri zomis SerCeva
TanamSromlobiTi swavlisTvis maswavlebels SeuZlia
gamoiyenos sxvadasxva zomis jgufebi. arsebobs midgoma, rom rac
ufro pataraa jgufi, miT ufro efeqturia igi. Tumca, qvemoT
mocemuli cxrili aCvenebs, rom sxvadasxva zomis jgufebs
sxvadasxva Zlieri da susti mxareebi aqvT. amitom, jgufebis
formirebis msgavsad, mniSvnelovania, rom maswavlebelma jgufis
optimaluri zoma strategiulad SearCios sxvadasxva konkretuli
garemoebisa da specifikis gaTvaliswinebiT.
დაჯგუფება ძლიერი
მხარეები
სუსტი მხარეები როდის უნდა
გამოვიყენოთ
ინდივიდუალური მოსწავლე მუშაობს
ინდივიდუალურად
/ დამოუკიდებლად
მოსწავლე არის
იზოლირებული
დავალების
სპეციფიკა
მოითხოვს
დავალების
ინდივიდუალურად
შესრულებას
წყვილები მოსწავლეების
აქტიური
ჩართულობა
ჯგუფის მუშაობის
პროცესში
გადაჭარბებული
ერთსულოვნება
წყვილს შორის
განსხვავებული
მოსაზრებების
განიხილება
შედარებით
პირადული და
დელიკატური
საკითხები
63
მშვიდი სამუშაო
გარემო ჯგუფებში
არ საჭიროებს
მერხების
გადაადგილებას
საჭიროებს მცირე
დროს
სიმცირე
დისკომფორტი
მოსწავლეებისთვ
ის, რომლებსაც
ურჩევნიათ
ინდივიდუალუ
რად მუშაობა
ჯგუფური
მუშაობისათვის
განკუთვნილია
მცირე დრო
მცირე ზომის
ჯგუფები
(3–4 მოსწავლე)
იძლევა აზრთა
მრავალფეროვნების
შესაძლებლობას
მოსწავლეთა მცირე
რაოდენობის
პირობებში
არ საჭიროებს
მერხების
გადაადგილებას და
საკლასო სივრცის
განსაკუთრებულ
ორგანიზებას
მოსწავლეებს
ეძლევათ
პასიურობის
საშუალება
საჭიროა
სოციალური
ინტერაქციის
გაზრდა კლასში
საჭიროა
მოსწავლეების
მომზადება საკლასო
დისკუსიითვის
დიდი ზომის
ჯგუფები
(5–7 მოსწავლე)
აზრების,
შეხედულებების,
გამოცდილების
მრავალფეროვნება
საჭიროებს სივრცის ორგანიზებას. საჭიროებს ფასილიტაციას და სოციალურ უნარ–ჩვევებს. იქმნება ზედმეტად აქტიური და ზედმეტად პასიური მოსწავლეeბის რისკი შესაძლო დისციპლინური დარღვევები
თემის
განხილვისთვის
საჭიროა აზრთა
მრავალფეროვნება
პრიორიტეტულია
გუნდური მუშაობის
უნარების
განვითრება
მთელი კლასი ყველას აქვს
ერთნაირი
გამოცდილების
მიღების საშუალება
მასწავლებელს
იქმნება
ზედმეტად
აქტიური და
ზედმეტად
პასიური
მოსწავლების
არსებითია, რომ
ყველა მოსწავლემ
მიიღოს ერთნაირი
ინფორმაცია და
გამოცდილება
64
შეუძლია
მონიტორინგი
გაუწიოს და
დაეხმაროს კლასს
დისკუსიის
წარმართვაში
რისკი
ჩართულობის
შეზღუდული
შესაძლებლობა
(მოსწავლეთა
დიდი
რაოდენობის
გამო)
მასწავლებელი –
დისკუსიის
მთავარი
მონაწილე
intervenciis efeqturi strategiebi
jgufuri muSaobis warmateba didwilad aris damokidebuli
maswavleblis mier droul da efeqtur intervenciaze.
maswavleblis intervenciis mizania moswavleebis daxmareba
jgufuri davalebis SesrulebaSi gadaWarbebuli Carevis an xelis
SeSlis gareSe. amdenad, mniSvnelovania, rom pedagogma sworad
SearCios intervenciis dro da strategiebi.
ინტერვენციის
მიზანი
სტრატეგიები და კითხვები
მოსწავლეების
ფოკუსირება
ჯგუფური
დავალების
შინაარსზე
მოსწავლეების დავალების შინაარსზე ფოკუსირების
მიზნით, დაუსვით მათ დამხმარე კითხვები (დავალების
სპეციფიკიდან გამომდინარე შეგიძლიათ მოდიფიცირება
გაუკეთოთ კითხვებს):
– რის გაკეთებას ცდილობთ? რა არის თქვენი
დავალების მთავარი მიზანი?
– როგორ წარმოგიდგენიათ თქვენი ჯგუფური
დავალების საბოლოო შედეგი?
რატომ ამახვილებთ ყურადღებას აღნიშნულ
საკითხზე?
ჯგუფური
დავალების წინასწარ
განსაზღვრულ
დროში შესრულება
შეახსენეთ მოსწავლეებს დავალების შესრულებისათვის
დარჩენილი დროის შესახებ.
სთხოვეთ მოსწავლეებს დააკონკრეტონ, დავალების რა
ნაწილი დარჩათ შესასრულებელი და რამდენი დრო
65
დასჭირდებათ მის დასასრულებლად.
სთხოვეთ მოსწავლეებს დაგეგმონ დავალების
შესრულებისათვის დარჩენილი დრო (ასევე შეგიძლიათ
მოსწავლეებს თავიდანვე დაავალოთ ჯგუფური
მუშაობის დაგეგმვა, მაგ: 10 წუთი – განხილვა, 10 წუთი
– შეჯამება, 15 წუთი – პრეზენტაციის მომზადება, და
ა.შ.).
წარმოქმნილი
სირთულეების
აღმოფხვრა
სთხოვეთ მოსწავლეებს საკუთარი სიტყვებით
ჩამოაყალიბონ ჯგუფური დავალების არსი.
სთხოვეთ მოსწავლეებს განმარტონ დავალების
შესრულების რომელ ეტაპზე არიან, როგორ
წარმოუდგენიათ დავალების მომდევნო ნაწილის
შესრულება, მაგ: რა არის თქვენი მუშაობის მომდევნო
ნაბიჯი? დავალების დარჩენილი ნაწილის შესრულების რა ალტერნატიული ვარიანტები გაქვთ? გაუწიეთ მოსწავლეებს შინაარსობრივი დახმარება,
მიაწოდეთ დამატებითი ახსნა–განმარტებები, რათა
შეძლონ წარმოქმნილი სირთულეების გადალახვა.
თანამშრომლობის /
გუნდურ მუშაობის
პრობლემების მქონე
ჯგუფების
დახმარება
განმეორებით აუხსენით მოსწავლეებს მათი მუშაობის
ჯგუფური მიზანი.
შეახსენეთ ჯგუფს მათი მუშაობის მოსალოდნელი
შედეგი და მისი შესრულებისათვის აუცილებელი
პირობები, მაგ: იმისათვის, რომ წარმატებით შეასრულოთ დავალება, საჭიროა მჭიდროდ
ითანამშრომლოთ, გაუზიაროთ ერთმანეთს საკუთარი შეხედულებები, და ა.შ.
გაუგებრობების /
არასწორი
ინტერპრეტაციების
კორექტირება
გააანალიზეთ ჯგუფში არსებული გაუგებრობების /
არასწორი ინტერპრეტაციების მიზეზები. თუ აღნიშნული
გამოწვეულია მოსწავლეების სწორხაზოვანი მსჯელობით,
განუმარტეთ მათ ამის შესახებ. თუ არასწორი
ინტერპრეტაცია განპირობებულია დავალების არსის
არასწორი გაგებით, განმეორებით აუხსენით იგი
მოსწავლეებს.
ჯგუფის ნამუშევრის
შეფასება (feedback)
მოსწავლეები დადებითად რეაგირებენ შექებაზე. ამიტომ
გარკვეული პერიოდულობით აღნიშნეთ მათი
პოზიტიური მიღწევები და ერთმანეთს დაუკავშირეთ
ჯგუფის მიერ შესრულებული სამუშაო და მათი
შემდგომი ნაბიჯები.
66
socialuri unar–Cvevebis ganviTareba
TanamSromlobiTi swavlis da jgufuri muSaobis efeqturoba
damokidebulia moswavleebis socialur unar–Cvevebze.
SeuZlebelia, jgufma imuSaos warmatebiT, Tu misma wevrebma ar
ician mosmena, rigiTobis dacva da a.S. amdenad, mniSvnelovania,
maswavlebelma jgufuri muSaoba dagegmos ise, rom uzrunvelyos
moswavleebis socialuri unar–Cvevebis ganviTareba.
უნარ–ჩვევები სტრატეგიები
რიგითობის დაცვა კლასს მიეცით რაიმე საგანი, მაგ, ბურთი. ჯგუფებს
დისკუსიებში ჩართვა შეუძლიათ მხოლოდ მას
შემდეგ, რაც ისინი მიიღებენ ბურთს.
მიანიჭეთ თითოეულ ჯგუფს ნომერი, მაგ: 1–დან 6–
მდე. ჯგუფს უფლება აქვს ჩაერთოს დისკუსიაში
მხოლოდ მაშინ, როდესაც მასწავლებელი მათ
ნომერს გამოაცხადებს.
თითოეულ ჯგუფში შეარჩიეთ სპიკერი, რომელიც
დისკუსიის დროს დააფიქსირებს მთელი ჯგუფის
პოზიციას.
მოსმენა გამოთქმული მოსაზრების შემდეგ მოსწავლემ უნდა
შეაჯამოს თანაკლასელის მოსაზრება, და შემდეგ
განმარტოს ეთანხმება თუ არა და რატომ.
მონაწილეობა, პასუხის
გაცემა, რეკომენდაციების
შემუშავება
გამოთქმულ მოსაზრებაზე პასუხი უნდა გასცეს
რიგით მესამე მოსწავლემ.
სპეციალური ბარათების საშუალებით მოსწავლეებს
მიეცით ქვედავალებები, დაუნაწილეთ ფუნქციები.
ჯგუფის თითოეულ წევრს სთხოვეთ რიგ–რიგობით
გამოხატოს საკუთარი შეხედულება / რეკომენდაცია
სადისკუსიო საკითხთან დაკავშირებით.
თანამშრომლობა /
გუნდური მუშაობა
ჯგუფებს მიეცით დავალება, რომელიც მოითხოვს
თანამშრომლობის / გუნდური მუშაობის მაღალ
ხარისხს. მაგ: პრეზენტაციის მომზადება, სადაც
ჯგუფის თითოეული წევრი მიიღებს მონაწილეობას.
67
ჯგუფებს მიეცით ისეთი დავალება, რომლის
წარმატებით შესრულებას შეძლებენ მხოლოდ
ერთმანეთის დახმარების საშუალებით. მაგ: ჯგუფის
წევრებს დაურიგეთ სხვადასხვა სახის ინფორმაცია.
ჯგუფს სთხოვეთ შეასრულონ დავალება
ინდივიდუალურად დარიგებული ინფორმაციის
შეჯამებისა და ანალიზის საშუალებით.
წარმატებული მუშაობის შემთხვევაში ჯგუფს
მიეცით გუნდური ჯილდო / წახალისება.
სიმულაციური თამაში /
როლები
ჯგუფის წევრებს დაუნაწილეთ განსხვავებული
ფუნქციები: მაგ: მკვლევარი, მონაცემების
შემგროვებელი, ინტერვიუერი. როლები შეცვალეთ
პერიოდულად.
ლიდერობა მოსწავლეებს ასწავლეთ ლიდერობის / ჯგუფის
ხელმძღვანელობის ტექნოლოგიები და რიგ–
რიგობით დანიშნეთ ჯგუფის ხელმძღვანელად.
TanamSromlobiTi swavlis / jgufuri muSaobis formebi
wyvilebSi muSaoba
wyvilebSi muSaoba TanamSromlobiTi swavlis yvelaze
martivi formaa da gulisxmobs klasis wyvilebad dayofas da
maTTvis msgavsi an gansxvavebuli davalebis micemas. wyvilebSi
muSaobis or formas ganasxvaveben:
Nnaazrevis gaziareba mewyvilis mier Semowmeba
1. მასწავლებელი წყვილს
განსახილველად აძლევს
საკითხს;
2. წყვილი განიხილავს
საკითხს;
3. წყვილი საკუთარ
მოსაზრებებს სადისკუსიო
საკითხის შესახებ
უზიარებს კლასს.
1. მასწავლებელი წყვილებს აძლევს
დავალებას, რომელსაც აქვს სწორი ან
არასწორი პასუხი (მაგ. მათემატიკაში);
2. ერთი მეწყვილე ასრულებს დავალებას;
3. მეორე მეწყვილე ამოწმებს მიღებული
პასუხის სისწორეს;
4. საჭიროების შემთხვევაში ორი წყვილი
ერთმანეთთან ადარებს პასუხებს;
5. მთელი კლასი განიხილავს დავალების
შესრულების დროს არსებულ კითხვებს
და სირთულეებს.
68
wyvilebis dajgufeba
wyvilebis dajgufeba aris jgufuri muSaobis efeqturi meTodi,
radgan igi inarCunebs wyvilebSi muSaobis simartives da, amasTanave,
xels uwyobs SedarebiT did jgufSi muSaobis unar–Cvevebis
ganviTarebas. wyvilebis dajgufebis or formas ganasxvaveben:
ვარიანტი I ვარიანტი II
1. დააწყვილეთ მოსწავლეები;
2. დააჯგუფეთ წყვილები (2–2
წყვილი);
3. მოსწავლეები წყვილში
ადარებენ პასუხებს;
4. წყვილში განსხვავებული
პასუხის შემთხვევაში
მოსწავლეები დაჯგუფებულ
წყვილებში განიხილავენ
პასუხებს.
1. დააწყვილეთ მოსწავლეები;
2. დააჯგუფეთ წყვილები (2–2
წყვილი);
3. მოსწავლეები ინდივიდუალურად
ასრულებენ დავალებას;
4. დაჯგუფებული წყვილები ერთად
განიხილავენ ინდივიდუალურად
შესრულებულ დავალებას;
5. მასწავლებელი იძახებს
დაჯგუფებული წყვილების ერთ
წევრს;
6. წახალისების მექანიზმი:
ა) თუ გამოძახებული მოსწავლე სწორად
გასცემს პასუხს, დანარჩენ სამ
მოსწავლესთან ერთად იგი იღებს ქულას.
ბ) სწორი პასუხის შემთხვევაში ოთხივე
მოსწავლე იღებს დამატებით ქულას.
69
STAD (moswavleTa gunduri miRwevebis jgufebi)
STAD TanamSromlobiTi swavlis erT–erTi yvelaze efeqturi
formaa. igi uzrunvelyofs moswavlis individualuri miRwevebis
gaumjobesebas gunduri muSaobis saSualebiT. STAD–is mTavari kom-
ponentebia:
• moswavleebi jgufurad Seiswavlian maswavleblis mier
axsnil sakiTxs;
• jgufuri Seswavlis dasrulebis Semdeg moswavleebi individ-
ualurad abareben tests;
• maswavlebeli testis Sedegebs adarebs moswavlis sabazo
qulas da sxvaobis Sedegs (progresis qulas) asaxavs mos-
wavlis trimestrul niSanze;
• maswavlebeli ajildoebs jgufebs testebis saSualo
jgufuri Sedegebis mixedviT.
STAD gamoiyeneba im SemTxvevaSi, rodesac maswavlebels surs
moswavleebma srulfasovnad Seiswavlon sabazo informacia,
faqtebi, cnebebi da SeZlon garkveuli unarebis ganviTareba.
magaliTad, mimateba–gamokleba, punqtuaciis wesebi, sxeulis or-
ganoebi da a.S.
STAD–is efeqturad warmarTvisaTvis mniSvnelovania sworad
moxdes samuSao jgufebis formireba. jgufis rekomendirebuli
zomaa 5–6 kaciani Semadgenloba. arsebiTia, rom jgufis
Semadgenloba iyos heterogenuli akademiuri miRwevebis, sqesisa da
kulturuli kuTvnilebis gaTvaliswinebiT. am konkretul Sem-
TxvevaSi jgufis formireba unda iyos mTlianad maswavleblis gad-
awyvetileba da moswavleebs ar unda mieceT jgufis SerCevis saSu-
aleba Semdegi garemoebebis gamo:
70
akademiuri disbalansi – umetes SemTxvevaSi, maRali akademi-
uri moswrebis moswavleebi partniorebad irCeven maRali
akademiuri moswrebis mqone moswavleebs.
genderuli da eTnikuri disbalansi – umetes SemTxvevaSi mos-
wavleebi amjobineben msgavsi sqesis da eTnikuri warmomav-
lobis moswavleebTan muSaobas;
disciplinuri darRvevebi – megobrebs jgufuri muSaobis
dros meti cduneba aqvT saubris/xmauris, uyuradRebobis, da
a.S.
moswavleebis akademiuri miRwevebis niSniT gadanawilebisaTvis
maswavlebels SeuZlia gamoiyenos wina semestris niSnebi an Caa-
taros diagnostikuri testireba.
STAD–is ganxorcielebisaTvis maswavlebelma unda SeZlos saba-
zo da progresis qulebis sworad gamoyeneba.
sabazo qula aris moswavlis
niSani STAD–is dawyebis
momentisaTvis. ufro xSirad
sabazo qulis gansazRvrisTvis
gamoiyeneben wina semestris
niSans. SesaZloa gamoyenebul
iqnes mimdinare semestris
niSani. nebismier SemTxvevaSi
sabazo qulis misaRebad unda
moxdes niSnis konvertireba
qulebSi.
სემესტრის
ნიშანი
საბაზო
ქულა
10 97
9 89
8 79
7 69
6 58
5 46
4 30
71
progresis qula aris
gansxvaveba moswavlis
sabazo qulasa da
moswavlis mier
individualurad
Sesrulebuli testis
qulas Soris. progresis
qulebis gamoTvlis
meTodi SesaZloa
gansxvavebuli iyos
moswavleebis akademiuri
miRwevebis, maTi
motivaciis donisa da
sxva specifikis
gaTvaliswinebiT.
cxrilSi mocemulia
progresis qulebis
gamoTvlis da aRniSnuli
qulebis niSanSi
konvertaciis erT–erTi
SesaZlo varianti.
ინდ. ტესტის
ქულა
საბაზოსთან
მიმართებაში
პროგრესის
ქულა
ცვლილება
ნიშანში
< ან = 0 ––
> 1–9
ქულით
10 0.5 ( მაგ. 6
–– 6.5)
> 10–14
ქულით
20 1 ( მაგ. 6 –
– 7)
> 15 ქულით
ან უმაღლესი
ქულა
30
1.5 ( მაგ. 6
–– 7.5)
mniSvnelovania, rom maswavlebelma winaswar dagegmos STAD–i,
rac moicavs Semdegs:
jgufuri muSaobis sakiTxis momzadeba;
jgufuri muSaobis mosalodneli Sedegebis gansazRvra – ra
informacias da unarebs unda flobdnen moswavleebi
jgufuri muSaobis dasrulebis Semdeg;
samuSao kiTxvarebis momzadeba – STAD–is efeqturad
ganxorcielebisaTvis maswavlebelma jgufebs unda daurigos
72
samuSao kiTxvari, romelSic asaxuli iqneba is ZiriTadi
sakiTxebi, romlebzec unda imuSaon jgufebma;
testebis SemuSaveba – testebi, romlebsac moswavleebi
individualurad Caabareben, Sedgenili unda iyos samuSao
kiTxvaris mixedviT da unda moicavdes jgufuri muSaobis
dros Seswavlil yvela sakiTxs;
sabazo da progresis qulebis gamoTvlis sistema –
maswavlebelma aRniSnuli sistema winaswar unda gaacnos
jgufebs;
jgufuri waxalisebis formebis SemuSaveba – STAD – is
dasrulebis Semdeg, garda individualuri Sefasebisa,
maswavlebelma unda Seafasos jgufuri muSaoba. jgufebis
waxaliseba unda moxdes jgufis wevrebis testis qulebis
saSualo maCveneblis mixedviT. waxalisebis formebi SeiZleba
iyos: Tavisufali dro, serTifikatebi, Seqebis werilebi
mSoblebs, da a.S;
jgufebis Semadgenloba – maswavlebelma winaswar unda
gansazRvros jgufebis Semadgenloba zemoT aRwerili
kriteriumebis gaTvaliswinebiT;
jgufebis muSaobis formati, dro da adgili.
jgufebSi muSaobis organizebulad warmarTvisaTvis
maswavlebelma unda ganaxorcielos Semdegi RonisZiebebi:
saklaso sivrcis organizeba / merxebis gadaadgileba;
jgufebis saxelebis SerCeva – moswavleebs SeuZliaT
TviTon SearCion jgufis saxeli;
SerCeul jgufebSi wyvilebis (an 5–kaciani jgufis
SemTxvevaSi – wyvilis da trios) gamoyofa;
samuSao kiTxvarebis darigeba – TiTo jgufs unda
daurigdes mxolod 2 kiTxvari, raTa moswavleebma
dainaxon erToblivad muSaobis aucilebloba;
73
kiTxvarebze muSaoba: moswavleebi jer individualurad
muSaoben kiTxvaris sakiTxebze, romlebsac ganixilaven
jer wyvilebSi (an trioSi) da Semdeg jgufebSi. Tu
jgufi ver SeTanxmdeba swor pasuxze, maswavlebeli
exmareba maT sirTulis gadalaxvaSi;
jgufuri muSaobis dasruleba – jgufebi erTobliv
muSaobas asruleben mxolod mas Semdeg, rac
ganixilaven da gaarkveven yvela sakiTxs;
jgufuri muSaobis dasrulebis Semdeg moswavleebi
individualurad abareben tests;
maswavlebeli afasebs testebs da gamoiTvlis
progresis qulebs;
maswavlebeli ajildoebs jgufebs testebis qulebis
saSualo maCveneblis mixedviT.
74
Jigsaw II
Jigsaw II aris STAD–is msgavsi meTodi, erTi mniSvnelovani
gansxvavebiT – Jigsaw II–is gamoyenebis mizania ara sabaziso codnisa
da unarebis ganviTareba, aramed am codnis Semdgomi gaRrmaveba da
organizeba. Jigsaw II–is mTavari principia funqciebis danawileba da
eqspertiza, kerZod:
jgufis TiToeuli wevri pasuxismgebelia jgufuri sakiTxis
erTi konkretuli qvesakiTxis Seswavlaze – ramdenime
eqsperti TiToeul jgufSi;
„eqspertebi“ erTmaneTs uziareben miRebul codnas da
informacias, raTa jgufis TiToeuli wevri srulyofilad
flobdes informacias mTliani sakiTxis Sesaxeb.
jgufuri muSaobis Semdeg moswavleebi abareben
individualur tests.
Jigsaw II–is gamoyenebis magaliTi:
geografiis maswavlebeli sTxovs moswavleebs daiyon
jgufebSi da Seiswavlon msoflios didi mogzaurobis istoria.
maswavlebeli gamoyofs 4 jgufs da maT mier Sesasrulebel
davalebas gansazRvravs Semdegnairad:
მოგზაურთა
ჯგუფები
მოგზაურო-
ბის თარიღი
მოგზაურობის
ადგილი
მოგზაურობის
მიზანი
მოგზაურო-
ბის
შედეგები
ესპანელები
პორტუგალიელები
ინგლისელები
ფრანგები
zemoT aRniSnulis garda, Jigsaw–sa da STAD-s Soris aris
ori mniSvnelovani gansxvaveba:
75
Jigsaw–is SemTxvevaSi moswavleebi gamoiyeneben informacias
sxvadasxva wyaroebidan, rogoricaa, saxelmZRvaneloebi,
klasgareSe literatura, a.S. da STAD-is SemTxvevaSi
moswavleebi mTlianad eyrdnobian maswavleblis mier
miwodebul sabazo informacias.
Jigsaw–is SemTxvevaSi adgili aqvs urTierTdamokidebulebis
gacilebiT maRal xarisxs, radgan moswavleebs Soris xdeba
funqciebis gadanawileba da erTi moswavlis mier mopovebul
informaciaze aris damokidebuli meore moswavlis warmateba.
Jigsaw–sa da STAD-s Soris amasTanave aris bevri msgavseba,
kerZod:
moswavleebi jgufurad Seiswavlian sakiTxebs, Tumca
individualurad abareben testebs;
TanamSromlobiTi swavlis orive forma iyenebs
Sefasebisa da waxalisebis msgavs sistemas (sabazo da
progresis qulebi, jgufuri waxaliseba);
orive SemTxvevaSi moqmedebs heterogenuli dajgufebis
principi;
gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba samuSao
kiTxvarebs da instruqciebs.
Jigsaw–is ganxorcieleba moicavs Semdeg etapebs:
დაგეგმვა
1. შესასწავლი საკითხის განსაზღვრა;
2. შესასწავლი საკითხის დაყოფა რამდენიმე თანაბარ ქვესაკითხად
(ჯგუფში მოსწავლეების რაოდენობის მიხედვით);
3. რესურსების განსაზღვრა და მათი ხელმისაწვდომობის
უზრუნველყოფა (სახელმძღვანელოები, კლასგარეშე ლიტერატურა,
ენციკლოპედია, ინტერნეტ ვებ–გვერდები და ა.შ.);
4. ინსტრუქციების და სამუშაო კითხვარების შემუშავება ;
5. ჯგუფების ფორმირება ჰეტეროგენული პრინციპის გამოყენებით.
76
განხორციელება
1. კლასისთვის ჯგუფური მუშაობის წესებისა და პროცედურების
გაცნობა;
2. ჯგუფის წევრებს შორის ფუნქციების გადანაწილება –
„ექსპერტების სპეციალიზაცია“;
3. სამუშაო კითხვარების დარიგება და განმარტებები თუ როგორ
უნდა მოხდეს მისი გამოყენება;
4. „ექპერტების“ მონიტორინგი;
5. სამუშაო ჯგუფების მონიტორინგი.
შეფასება
1. ინდივიდუალური ტესტების ორგანიზება (ტესტები უნდა
ფარავდეს ჯგუფური მუშაობის დროს შესწავლილ ყველა საკითხს)
2. შეფასება და პროგრესის ქულების გამოთვლა (STAD-ის მსგავსად)
3. ჯგუფების წახალისება (STAD-ის მსგავსად)
saklaso diskusia
saklaso diskusia TanamSromlobiTi swavlebis farTod
gavrcelebuli formaa. igi gulisxmobs winaswar SerCeuli Temis
irgvliv kiTxva–pasuxs da sakiTxis analizs. saklaso diskusia
gansakuTrebiT efeqturi meTodia kritikuli azrovnebis, moraluri
da komunikaciis unarebis ganviTarebisaTvis.
კრიტიკული
აზროვნების
განვითარება
მოსწავლეებმა იციან, რომ სადისკუსიო საკითხთან
დაკავშირებით არ არსებობს „სწორი და არასწორი“
პასუხი და, შესაბამისად, ისინი თამამად გამოხატავენ
საკუთარ მოსაზრებებს. თანაკლასელების შეხედულებების
გაცნობა მათ ეხმარება საკითხის მრავალხმრივ ანალიზსა
და შეფასებაში.
მორალური
განვითარება
მოსწავლეები ეცნობიან თანაკლასელების ღირებულებებს
და გადასინჯავენ საკუთარ შეხედულებებს მათი
გათვალისწინებით.
კომუნიკაციის
უნარები
აზრის მკაფიოდ გამოხატვა;
მოსაზრების დასაბუთება;
77
სხვების აზრის გათვალისწინება და
პერეფრაზირება;
სხვების მოსაზრების დაკონკრეტება და განვრცობა;
პასიური მოსწავლეების ჩართვა დისკუსიაში, და
ა.შ.; saklaso diskusiis warmarTva saWiroebs mniSvnelovan dagegmvas:
დისკუსიის
საკითხის
განსაზღვრა
საკითხი უნდა იყოს მრავალმხივი და კომპლექსური,
„დიახ ან არა“ პასუხის გარეშე.
დისკუსიის
მიზნის
განსაზღვრა
მხოლოდ დისკუსიის საკითხის განსაზღვრა საკმარისი
არ არის. მასწავლებელმა წინასწარ უნდა იცოდეს რა
მიზანს ემსახურება იგი და რა არის მოსალოდნელი
შედეგი. მაგალითად, დისკუსიის თემა შეიძლება იყოს
1917 წლის სოციალისტური რევოლუცია. თუმცა,
სხვადასხვა კლასში დისკუსიას შეიძლება სხვადასხვა
მიზანი ჰქონდეს:
1) რევოლუციის გამომწვევი მიზეზები –
ფაქტების განხილვა;
2) რევოლუციის შესახებ ისტორიული წყაროების
ობიექტურობა – ფაქტების შეფასება.
საბაზო
ინფორმაცია
დისკუსიის თემის
შესახებ
მასწავლებელმა უნდა უზრუნველყოს, რომ დისკუსიის
წარმართვამდე მოსწავლეები ფლობდნენ სრულყოფილ
ინფორმაციას თემის შესახებ.
სივრცის
ორგანიზება –
მერხების
განლაგება
კომუნიკაციის და ჩართულობის უზრუნველყოფის
მიზნით, სასურველია მერხების ისეთი განლაგება,
რომელიც იძლევა პირისპირ კონტაქტის საშუალებას.
დისკუსიის წესები
და პროცედურები
რადგანაც დისკუსია, თანამშრომლობითი სწავლის სხვა
ფორმებთან შედარებით, რთულად მართვადია,
მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლეებს თავიდანვე აუხსნას
მასწავლებელმა წესები და პროცედურები.
diskusiebis efeqturobis erT–erTi mTavari riski
dakavSirebulia maswavleblis CarTulobasTan. xSirad
maswavlebeli ufro aqtiurad aris CarTuli ganxilvaSi, vidre
moswavleebi, rac ewinaaRmdegeba diskusiis daniSnulebas.
maswavlebeli ar unda CaerTos diskusiis Sinaarsobriv sakiTxebSi
da unda Semoifarglos mxolod fasilitaciis funqciiT, rac
gulisxmobs Semdegs:
78
– diskusiis gaxsna da Sejameba;
– diskusiis fokusireba mTavar Temaze;
– moswavleebis CarTulobis uzrunvelyofa;
– mravalmxrivi analizis xelSewyoba;
– faqtobrivi da logikuri Secdomebis koreqtireba.
interkulturuli swavlebis praqtikuli magaliTebi
TanamSromlobiTi swavlis arsis, dadebiTi efeqtebisa da
strategiebis ganxilvis Semdeg, mniSvnelovania, TanamSromlobiTi
swavlisa da sxva meTodebis konkretuli magaliTebis warmodgena,
romlebic Tavis mxriv xels uwyobs interkulturuli saswavlo
garemos Seqmnas da kulturulad relevanturi saswavlo procesis
warmarTvas
proeqti
proeqti aris swavlebis meTodi, romlis drosac xdeba
bunebriv garemoSi garkveuli problemis mogvareba an dasaxuli
miznis miRweva individualuri moswavlis an moswavleTa jgufis
mier. proeqts, rogorc saswavlo aqtivobas Semdegi aucilebeli
maxasiaTeblebi gaaCnia:
problema gamokveTilia;
mniSvnelovania dasaxuli miznis miRweva;
gansazRvrulia miznis misaRwevad gasatarebeli procedurebi;
igegmeba da xorcieldeba moswavleTa mier;
praqtikuli xasiaTisaa, mimarTuli konkretuli amocanis
gadawyvetisken;
proeqtis Sefaseba xdeba obieqturad.
79
proeqtis ori tipi arsebobs: (1) individualuri da (2) jgufuri
(jgufuri proeqti SeiZleba moicavdes mTel klass an masSi SeiZle-
ba CarTuli iyos ramdenime moswavle, romlebic erToblivad
Seecdebian dasaxuli miznis miRwevas).
TiToeul proeqts aqvs sxvadasxva mizani da amocanebi.
miznebisa da amocanebis mixedviT, proeqtis Semdegi klasifikaciebi
gvxvdeba:
(a) proeqti, romlis mizania garkveuli produqtis Seqmna;
(b) proeqti, romlis mizania moswavleebis mier garkveuli unarebis
daufleba da/an ganviTareba;
(g) proeqti, romlis mizania moswavlis inteleqtualuri ganviTare-
ba aqcenti keTdeba moswavleSi SemoqmedebiTi azrovnebis da
problemebis gadaWris unaris ganviTarebaze.
proeqtis dadebiTi mxareebi
proeqts, rogorc saswavlo aqtivobas, aqvs Zalian bevri
pozitiuri efeqti, kerZod:
xels uwyobs SemoqmedebiTi da konstruqciuli azrov-
nebis ganviTarebas;
xels uwyobs individualuri gansxvavebebis arsebobas;
xels uwyobs logikur da samecniero azrovnebas;
xels uwyobs `swavlas keTebiT”;
xels uwyobs moswavlis, rogorc individis zrdas;
moswavles uviTarebs unars Seafasos obieqturad
dasrulebuli samuSao;
moswavles uviTarebs mizandasaxulobas;
moswavles uviTarebs gunduri muSaobisa da
TanamSromlobis unars;
moswavles uviTarebs moTminebis da mosmenis unars.
80
proeqtis dadebiTi efeqtebis garda, gasaTvaliswinebelia, rom
proeqts, rogorc saswavlo aqtivobas, moepoveba garkveuli lim-
itebi, romelTa gaTvaliswinebac mniSvnelovania am aqtivobis gan-
saxorcieleblad. kerZod:
1. proeqtis ganxorcielebisas xSirad rTulia proeqtis Temis
gansazRvra da xSirad xdeba, rom proeqts ar gaaCnia sa-
ganmanaTleblo Rirebuleba;
2. proeqtis ganxorcieleba moiTxovs xangrZliv dros, xolo
swavlebis procesSi maswavleblebi xSirad SezRudulebi
arian droSi;
3. proeqtis ganxorcieleba moiTxovs met resurs, anu Sesa-
Zlebelia, maswavlebelma gamoiyenos aqtivobad proeqti,
Tumca skolaSi ar arsebobdes Sesabamisi resursi, rom mos-
wavleebma SeZlon am proeqtis srulyofilad dagegmva da
ganxorcieleba;
4. proeqtis ganxorcielebisas SeiZleba moxdes sagnis Sinaar-
sis gadafarva;
5. arsebobs didi safrTxe, rom proeqtis dasruleba ver
moxerxdes winaswar gansazRvrul droSi;
6. miuxedavad imisa, rom proeqtis erT-erTi dadebiTi efeqti
gunduri muSaobisa da TanamSromlobis unarebis ganviTare-
baa, arsebobs didi riski, rom proeqtis ganxorcielebam
ukuSedegi gamoiRos da moswavleebSi ganaviTaros individu-
alizmi, moaxdinos moswavleTa izolacia da ar moxdes
TanamSromloba, funqciebisa da pasuxismgeblobebis gadan-
awileba proeqtSi CarTul moswavleebs Soris.
proeqtis gansaxorcieleblad mniSvnelovania moswavleTaTvis
im funqciis micema, rasac isini yvelaze efeqturad ganaxorciel-
eben. erTi proeqtis ganxorcieleba SeiZleba moiTxovdes sxvadasxva
sferoSi codnas, Sesabamisad, maswavlebelma moswavleebisTvis fun-
qciebi ise unda gadaanawilos, rom TiToeuli moswavle maqsimalu-
81
rad iyos CarTuli da maqsimaluri kontribucia gaakeTos proeqtis
ganxorcielebisas. P
proeqtis, rogorc saswavlo aqtivobis, SesarCevad, Semdegi
aucilebeli faqtorebi unda arsebobdes: (1) proeqtis Temas unda
gaaCndes saganmanaTleblo Rirebuleba; (2) ar unda waiRos
damatebiTi da zedmeti dro; (3) unda iyos problematuri da am pro-
eqtis ganxorcieleba moswavleTaTvis unda iyos erTgvari
`gamowveva~. (4) gaTvaliswinebuli unda iyos arsebuli resursebi,
ramdenad adekvaturia proeqtis ganxorcielebisTvis. (5) sagnis
swavlebisas Zalian xSirad ar unda gamoiyenebodes es meTodi; (6)
proeqti unda SeirCes moswavleTa interesebis gaTvaliswinebiT.
proeqts, rogorc saswavlo aqtivobis, gansaxorcieleblad,
oTxi etapi gamoiyofa: (a) proeqtis miznis gansazRvra; (b) proeqtis
dagegmva; (g) proeqtis ganxorcieleba; (d) proeqtis Sefaseba.
proeqtis, rogorc saswavlo strategiis, efeqturobis da-
sadastureblad, gTavazobT erT-erTi zrdasruli adamianis mona-
Txrobidan amonarids, romelic Seexeba mis mier meoTxe klasSi
ganxorcielebul proeqts, rac saSualebas mogcemT, gaaanalizoT
proeqtis, rogorc strategiis, dagegmvisa da ganxorcielebis sa-
kiTxebi da misi efeqturoba:
maswavlebelma SemogvTavaza gangvexorcielebina proeqti `sa-
berZneTi~. Cven daviyaviT ramdenime jgufad da TiToeul jgufs
evaleboda emuSava klasikuri saberZneTis specifikur aspeqtebze,
istoria, miTologia, yoveldRiuri cxovreba da xelovneba da
proeqtis bolos gamovlindeboda proeqtze momuSave saukeTeso
jgufi... jgufis TiToeulma wevrma moiZia informacia im mimar-
TulebiT, razec isini muSaobdnen. informaciis moZieba xdeboda
saskolo saxelmZRvaneloSi, skolis biblioTekaSi arsebul wig-
nebsa da internetSi. informaciis mogrovebis Semdeg unda mog-
vexdina prezentacia. Cven avirCieT, ra tipis prezentacias ga-
vakeTebdiT da rogor mivawvdidiT davalebis Cvens nawils mTel
klass. jgufma, romelic saberZneTis istoriaze muSaobda, airCia
komikuri Janri; miTologiaze momuSave jgufma Teatralizebuli
82
warmodgena moawyo, yoveldRiur cxovrebaze momuSave jgufma -
skolis derefani namdvil qalaqad aqcia, sadac iyo bazroba,
Teatri da sxva, xolo xelovnebaze momuSave jgufma moawyo gamo-
fena, romelzec warmodgenili iyo arqiteqturuli Zeglebi,
sxvadasxva skulptura da Zegli, poeziisa da mwerlobis nimuSebi.
maswavlebeli gvexmareboda mTeli am procesis ganmavlobaSi, nax-
ulobda masalebsa da resursebs, gvisworebda, Tu miiCnevda, rom
rames arasworad vakeTebdiT, gvexmareboda gangvesazRvra, vin
ukeTesad gaarTmevda Tavs ama Tu im saqmis Sesrulebas; Tu raime
sakiTxi wamoiWreboda jgufis SigniT, romelic kamaTs iwvevda
jgufSi, gvexmareboda situaciis garkvevaSi da am sakiTxis garSe-
mo mxardamWer da sawinaaRmdego argumentebs gvawvdida. dRe,
rodesac movaxdineT Cveni proeqtis prezentacia, iyo Zalian war-
matebuli. Cven moviwvieT mTeli skola Cveni warmodgenis sanax-
avad, Cven viyaviT namdvili berZnebi. mogvianebiT maswavlebelma
wagviyvana suraTebis gamofenaze. Ggamofenaze warmodgenili nax-
atebi asaxavda sxvadasxva erovnebis kulturas. maswavlebelma
gvTxova, aRmogveCina is naxatebi, romlebic saberZneTis kulturas
gamoxatavda. amJamad namdvilad aRar maxsovs, proeqtSi romeli
83
jgufis muSaoba Sefasda yvelaze warmatebulad da romelma
jgufma gaimarjva, magram namdvilad maxsovs yvelaferi, rac sa-
berZneTis Sesaxeb im proeqtis farglebSi Sevityve~.
mowveuli stumari
stumris mowveva raime konkretuli Temis swavlebisas agreTve
efeqturi gzaa swavlebis procesSi. mowveuli stumari damatebiT
interess zrdis moswavleebSi, garda amisa, moswavleebi ismenen
imisgan gansxvavebul pespeqtivebs, xedvebs da midgomebs, rasac maT
maswavlebeli awvdiT. mniSvnelovania, mowveuli stumris SerCevisas
misi kulturuli mravalferovnebac iyos gaTvaliswinebuli, Sesa-
Zlebelia moiwvioT stumari, romelic warmatebuli iyo
saqarTveloSi Tavis sferoSi da, amave dros, warmatebebs miaRwia
saqarTvelos farglebs gareT moRvaweobisasac, an mowveuli iyos
stumari, romelic kulturuli identobis TvalsazrisiT umcireso-
bas warmoadgens saqarTveloSi, Tumca es ar gamxdara dabrkoleba
misTvis sazogadoebaSi integraciisTvis. SesaZlebelia, mowveuli
iyos saerTod saqarTveloSi droebiT macxovrebeli da moswavleebs
gauziaros rogorc sakuTari mosazrebebi garkveul sakiTxebTan
mimarTebiT, agreTve Tavisi kulturuli msoflmxedvelobidan gam-
omdinare danaxuli da aRqmuli qarTuli realoba.
kuTxeebi
aRniSnuli strategia saSualebas iZleva, saklaso oTaxSi gam-
oviyenoT dro da sivrce sxvadasxvanairad. saklaso oTaxSi ewyoba
ramdenime samuSao adgili. TiToeuli samuSao adgilis daniSnuleba
moswavleebSi sxvadasxva unarisa da SesaZleblobis ganviTarebaa.
moswavleebs SeuZliaT imuSaon, rogorc individualurad, agreTve
jgufebSi TiToeul am kuTxeSi. yvela moswavlem unda daikavos er-
84
Ti kuTxe raRac momentSi, ise, rom mTeli aqtivobis periodSi Ti-
Toeul moswavles mieces saSualeba, ramdenime kuTxeSi imuSaos, an
SeiZleba strategiis ise dagegmva, rom yvela moswavles mouwios
yvela kuTxeSi muSaoba. gTavazobT erT-erTi maswavleblis mona-
Txrobs, romelmac gamoiyena aRniSnuli strategia
pirvelklaselebTan:
roca vaswavlidi pirvelklaselebs, xSirad viyenebdi kuTxeebis
strategias da erT dResac movawyve saswavlo oTaxi kuTxeebad.
kuTxeebi Semdegi principiT gavakeTe: saklaso oTaxi davyavi saer-
To aqtivobebis nawilad da ramdenime kuTxed. TiToeuli kuTxis
daniSnuleba iyo moswavleebSi specifikuri unarebi ganeviTare-
bina, kerZod, simboloebis gaazrebis, saubris da aRmoCenis unare-
bi... Sesabamisad, saklaso oTaxi dayofili iyo simboluri Tama-
Sebis kuTxed, sakiTxav kuTxed, eqxperimentul kuTxed, kompi-
uterul kuTxed da saerTo aqtivobebisTvis dasajdom (skamebis)
kuTxed. moswavleebi gadadiodnen erTi kuTxidan meoreSi, isini
Tavad wyvetdnen, romeli kuTxe da rodis moenaxulebinaT. Mme
SevzRude TiTo kuTxeSi moswavleebis raodenoba. moswavleebs
hqondaT sakuTari saindeqso baraTebi, romelzec maTi saxeli, su-
raTi da personaluri simbolo exata. bavSvebi aTavsebdnen Tavi-
anT saindeqso baraTebs TiToeul kuTxeSi arsebul yuTSi da ro-
ca yuTSi ukve Caiyreboda eqvsi saindeqso baraTi, es niSnavda, rom
kuTxe mTlianad iyo dakavebuli da moswavleebs unda aerCiaT sxva
adgili. mTeli am procesis ganmavlobaSi me vakvirdebodi maT
moqmedebebs. bolo etapze yvela SevikribeT saerTo aqtivobeb-
isTvis dasajdom (skamebis) kuTxeSi da TiToeuli maTgani yveboda,
romel kuTxeSi iyo, ratom airCia es kuTxe, ra gaakeTa am kuTxeSi,
rogor gaakeTa, visTan erTad gaakeTa da a.S. swored am mona-
Txrobebis Sedegad gavicani me Cemi moswavleebi ukeTesad. . .
TandaTanobiT me aRmovaCine, ras aniWeben isini upiratesobas, ra
unarebi aqvT, ramdenad axerxeben urTierTobebis damyarebas
sxvebTan, rogor axdenen sxvaze gavlenas an eqcevian gavlenis
qveS. Sevityve maTi iniciativebis Sesaxeb, Sevafase maTi drois
marTvis unari... am gziT moswavleebs klasSi swavlis parale-
85
lurad mouwiaT yoveldRiuri cxovrebisTvis damaxasiaTebeli
qmedebebis ganxorcieleba, maT unda aerCiaT raRac, maT
monawileoba unda mieRoT, isini unda CarTuliyvnen diskusiaSi. . .
me yovelTvis mainteresebda skola, romelic ar iyo mowyvetili
yoveldRiuri cxovrebidan, radgan mimaCnia rom ganaTlebas mxo-
lod am dros aqvs mniSvneloba Tu misi realizeba xdeba yo-
veldRiur cxovrebaSi.…xSirad vfiqrob da verafriT gamigia
maswavleblebi ratom ar iyeneben kuTxeebis strategias mos-
wavleebTan ufro maRal klasebSic da iwyeben gakveTils Semdegi
SekiTxviT `aba, raze SevCerdiT guSin?
kuTxeebis midgoma aqtiurad gamoiyeneba moswavleebis
monawileobiT diskusiis gasamarTadac. maswavlebeli moswavleebs
yofs or an oTx jgufad (kuTxed) da aZlevs garkveul sakiTxs, ris
garSemoc moswavleebma unda imsjelon da ikamaTon. ori kuTxis
SemTxvevaSi sakiTxis garSemo ori jgufi Seiqmneba: (1) veTanxmebi; (2)
ar veTanxmebi. moswavleTa didi raodenobis pirobebSi oTxi kuTxis
Seqmnac SeiZleba. am SemTxvevaSi sakiTxis garSemo Semdegi jgufebi
Camoyalibdeba: (1) absoluturad veTanxmebi; (2) veTanxmebi; (3) ar
veTanxmebi; (4) kategoriulad ar veTanxmebi.
es meTodi gamoiyeneba erToblivi swavlis dros. igi diskusiis
erT-erTi saxea da axalisebs jgufebis SemoqmedebiT paeqrobas.
meTodi `kuTxeebi~ moswavleebs saSualebas aZlevs gamoTqvan sa-
kuTari azri da daicvan TavianTi pozicia, amasTan yuradRebiT
mousminon sxvebis argumentebs da gaiziaron an ar gaiziaron gan-
sxvavebuli mosazrebebi, Seicvalon an ar Seicvalon pozicia.Aaqve
gTavazobT kidev erT situacias, romelic ukavSirdeba
maswavleblis mier `kuTxeebis~ meTodis gamoyenebas skolaSi gan-
sxvavebuli midgomebis gasaanalizeblad:
`moswavle mogviTxrobs: „Cvens klasSi swavlobs nika, romelic
yovelTvis ucnaurad Cacmuli da yvelasagan gansxvavebuli
varcxnilobiT dadis. Tmebi `pankiviT~ aqvs aWrili. maisurebze,
romlebic acvia, gaugebari da uazro warwerebia ucxo enebze.
86
miuxedavad am ucnaurobisa, is Zalian
niWieri da keTilSobili biWia. zogierT
maswavlebels rom aRizianebs misi
gamorCeuloba, gasagebia, magram Tanak-
laselTa erTi nawilic ahyva maT. klasi
orad gaiyo. nawili nikas icavs: misi
uflebaa, rogorc unda, ise Caicvamso, meore
nawili ki amas erTgvar gamowvevad iRebs da
amis gamo nikas zurgs ukan lanZRavs kidec.
ar mesmis, gansxvavebuloba danaSaulia?~
situaciis analizi
rogorc Cans, nika Tavisi asakisTvis damaxasiaTebeli gamom-
wvevi stiliT miuRebelia ara marto ufrosi TaobisaTvis, aramed
zogierTi Tavisi TanatolisaTvisac. Tu nikas tansacmlisa da
varcxnilobis gansxvavebuloba ar Seicavs rame araeTikurs da ar
ewinaaRmdegeba skolis SinaganawesiT dadgenil wesebs, maSin
gaugebaria maswavleblebisa da, miT umetes, Tanaklaselebis gaRizi-
aneba. isini ar utoveben nikas Tavisufali arCevanis saSualebas,
rac misi pirovnuli uflebaa. rogorc situaciidan Cans, aravin
dainteresebula, ra aris Tanatolis gansxvavebuli Cacmulobisa da
varcxnilobis mizezi. bavSvis gamomwvevi garegnuli ieri SesaZloa
iyos protestis niSani, sakuTri individualobis xazgasma an sulac
msoflmxedvelobrivi kuTvnilebis gamoZaxili. rac ar unda iyos
amis safuZveli, nika unda miiRon iseTi, rogoric is aris.
gTavazobT gakveTilis scenars, romelic, vfiqrobT,
daafiqrebs moswavleebs iseT sakiTxze, rogoric gansxvavebulis
mimReblobaa.
87
gakveTilis mizani:
moswavleebi gaiazreben, rom stereotipebi xels uSlis
adamianis sworad Sefasebasa da realobis aRqmas; imsjeleben, aris
Tu ara mimarTeba adamianis garegnul iersaxesa da mis pirovnul
Rirsebebs Soris.
resursebi: formatebi, flomasterebi, sawer-kalami, furclebi.
aqtivobebi:
aqtivoba 1. maswavlebeli moswavleebs uambobs ambavs, momxdars
samarSruto taqsiSi. manqanaSi sxedan: aTleturi garegnobis
mamakaci, dakunTul tanze Semotmasnili perangiT, Suaxnis
simpaTiuri mamakaci Sarval-kostumiT, halstuxiTa da Zvirfasi
saTvaliT, axalgazrda gaxunebul da siZvelisagan gacrecil
qurTukSi, studenti biWi muxlebze gadaxeuli jinsebiT, mklavze
sviringiTa da sayuriT, uCveulod lamazi gogona gamokvarTuli
SarvliTa da Rrmad dekoltirebuli maisuriT. gogona
fanjarasTan oradgilian skamze ganTavsda. mas gverdiT miujda
respeqtabeluri garegnobis mamakaci Zvirfasi saTvaleebiT.
Tavdapirvelad mgzavrebs isini nacnobebi egonaT, radgan mamakaci
raRacas eCurCuleboda. gogona jer Tavdaxrili usmenda, Semdeg
wamodgoma da sxva skamze gadasvla scada, magram mamakacma mklavSi
xeli waavlo da uxeSad uTxra: `ra Zalian ipranWebi, garegnobaze
ar getyoba, ra Citic xar?~ gogonas Tvalebi cremlebiT aevso... mas
erTaderTi adamiani gamoesarCla, romelmac Tavxedi mamakaci
samarSruto taqsidan `CaabrZana~.
ambis mosmenis Semdeg moswavleebma unda amoicnon, vin
gamoesarCla gogonas da Tan daasabuTon, ratom fiqroben ase.
aqtivoba 2. maswavlebeli sTavazobs moswavleebs sadiskusio Temas:
adamianis garegnoba, misi iersaxe (Cacmuloba, varcxniloba da sxva)
warmoaCens missave bunebas.
klasi iyofa oTx jgufad. saklaso oTaxis erT kuTxeSi
ganlagdebian moswavleebi, romlebic absoluturad eTanxmebian am
88
mosazrebas, meoreSi _ romlebic eTanxmebian am mosazrebas, mesameSi
_ romlebicA kategoriulad ar eTanxmebian am mosazrebas, meoTxeSi
_ romlebicA ar eTanxmebian am mosazrebas. jgufebs eZlevaT 15 wT.
argumentebis Camosayalibeblad (argumentebs weren formatze),
prezentaciisaTvis _ 3 wT.
roca erTi jgufi akeTebs prezentacias, danarCenebi iniSnaven,
radgan SemdgomSi maT mouwevT kontrargumentebis mofiqreba.
kontrargumentebis mosafiqreblad jgufebs eZlevaT 10 wT.,
prezentaciisaTvis _ 3 wT.
Tu romelime jgufi Seicvlis pozicias, SeuZliaT
gadaadgildnen sxva kuTxeSi.
monawileebi afaseben diskusias qvemoT mocemuli kiTxvaris
mixedviT:
diskusiis Sefasebis kiTxvari
saxelebi: _______________________________________
TariRi: ___________
sadiskusio Tema: ____________________________________
diax ara zogjer monacemebi
diskusiis procesSi yvela monawileobda, gamoTqvamda azrs da asabuTebda
monawileebi icavdnen diskusiis wesebs
diskusia jgufSi Temas ar gascilebia
jgufi konstruqciuli iyo, akritikebda mosazrebas da ara pirovnebas
TanatolTa swavleba
TanatolTa swavleba gaxlavT erT–erTi mniSvnelovani
89
strategia, romelic gamoiyeneba mravalferovan saswavlo garemoSi.
TanatolTa swavlebis efeqturoba dadasturebulia kvlevebiT,
romelic cxadyofs, rom es strategia zrdis moswavleTa
motivaciasa da akademiur miRwevebs. amasTanave, strategia
mniSvnelovania moswavleTa socialuri unarebis ganviTarebis
TvalsazrisiTac. kvlevebi agreTve adasturebs, rom TanatolTa
swavlebis strategiaSi CarTul moswavleebs (moswavle–
maswavlebeli da moswavle–moswavle) aqvT ukeTesi akademiuri
miRwevebi, vidre im moswavleebs, romelTa gakveTilebzec es
strategia ar gamoiyeneboda.
TanatolTa swavlebas ramdenime mniSvnelovani upiratesoba
gaaCnia:
(a) is uzrunvelyofs saswavlo procesSi yvela moswavlis
CarTvas (SezRuduli SesaZleblobis moswavlis, akademiurad
CamorCenili moswavlis, romlebic xSirad izolirebulni arian,
lingvisturi umciresobebis moswavlis da a.S.);
(b) iZleva dadebiTi ukukavSirisTvis met dros;
(g) iZleva saSualebas maswavlebelma yuradReba gaamaxvilos
moswavleTa individualur saWiroebebze;
TanatolTa swavlebis strategia klasSi or SemTxvevaSi
gamoiyeneba: (a) Semswavlelebs Soris inteleqtualur monacemebSi
sxvaobis SemTxvevaSi; (b) moswavleebSi urTierTTanamSromlobis
dabali xarisxis SemTxvevaSi. maswavlebeli qmnis ori
moswavlisagan Semdgar jgufs da ayalibebs asimetriul
urTierTobebs maT Soris, erTi aswavlis, meore ki swavlobs.
mniSvnelovania maswavlebelma saWiro dro SearCios da efeqturad
gamoiyenos aRniSnuli strategia. TanatolTa swavlebis
ganxorcieleba Semdeg aqtivobebs moicavs:
● maswavlebeli amzadebs moswavleebs rogorc maswavleblis,
agreTve moswavlis rolis Sesasruleblad da acnobs sxvadasxva
strategias;
90
maswavlebeli awyvilebs moswavleebs;
maswavlebeli umzadebs moswavleebs saswavlo masalas da
moswavleebi iyeneben maswavleblis mier momzadebul masalas;
moswavle meore moswavles acnobs xelaxla im sakiTxs, ro-
melic maswavlebelma ukve axsna da iRebs meore moswavlis
ukukavSirs;
moswavleebi cvlian rolebs garkveuli periodis Semdeg;
maswavlebeli akvirdeba da monitorings uwevs yvela wyvilSi
mimdinare swavlebis process da ukukavSirs akeTebs moswavleTa
qmedebebze.
TanatolTa swavleba efeqturia orive moswavlisTvis, radgan
orive moswavle iRrmavebs codnas. amasTanave, kargia, Tu am strate-
gias gancalkevebulad, mxolod erTxel ar gamoviyenebT da es
gagrZeldeba, magaliTad, mTeli trimestris ganmavlobaSi, radgan
moswavleebi erTmaneTs daexmarebian mTeli trimestris farglebSi
da Tan es ise moxdeba, rom uxerxuloba ar Seiqmnas, radgan orive
moswavle orive rols TamaSobs, garda amisa, moswavles, romelsac
sWirdeba daxmareba, ar esaWiroeba amis Txovna, is avtomaturad
iRebs am daxmarebas sxva moswavlisgan. aqve gTavazobT ramdenime
miniSnebas, romlebic gansazRvraven TanatolTa swavlebis strate-
giis efeqturad gamoyenebas:
(1) dagegmeT gakveTili ise, rom gaafarTooT moswavleTa
arsebuli codna;
(2) konkretul wyvilebSi gaakeTeT aqcenti moswavleTa
saWiroebebze da SeecadeT maswavlebelma–moswavlem am
saWiroebebze gaakeTos aqcenti;
(3) aswavleT moswavleebs, rogor SeiZleba aswavlon Tan-
atolebs;
(4) gaakeTeT moswavle–maswavlebelTaTvis saxelmZRvanelo
miTiTebaTa nusxa;
(5) TanatolTa swavlebis TiToeul gakveTilze TiToeuli
91
wyvilis Sesaxeb gaakeTeT Canawerebi;
(6) maqsimalurad uzrunvelyaviT TvalsaCinoebebiT mos-
wavleebi, radgan moswavleebs uadvildebaT TvalsaCi-
noebebis daxmarebiT masalis miwodeba da agreTve aRqma.
gTavazobT gakveTilis magaliTs, sadac maswavlebelma gam-
oiyena TanatolTa swavlebis strategia. magaliTi moyvanilia ma-
Tematikis gakveTilidan, Tumca am gakveTilze mizani iyo mos-
wavleebis kiTxvis unaris ganviTarebac meore enaSi, amasTanave, na-
wilebis identificireba da informaciis interpretacia, radgan
gakveTili tardeboda bilingvuri programis klasSi enisa da sagnis
integrirebuli swavlebis midgomiT. am magaliTis SemTxvevaSi Sems-
wavlelebs Soris inteleqtualur monacemebSi sxvaobaa da
maswavlebeli mimarTavs TanatolTa swavlebis strategias da
awyvilebs maRali akademiuri da SedarebiT dabali akademiur
moswrebis moswavleebs:
baRSi dakrefili vaSlebi:
ანი ramdeni vaSli mokrifa anim baRSi?
არმენი
რამინი
მარინა
naxatze warmodgenili utoldeba 4 vaSls.
moswavle–maswavlebeli: am gakveTilze unda gavimeoroT kiTxva, ga-
vaanalizoT naxati, romlis meSveobiTac SevZlebT maTematikuri da-
92
valebebis gakeTebasac. Sexede naxats, ras xedav naxatze?
moswavle–moswavle: vaSlebs da daweril saxelebs.
moswavle–maswavlebeli: Zalian kargi, ra aris am naxatis saTauri?
moswavle–moswavle: baRSi dakrefili vaSlebi
moswavle–maswavlebeli: naxatis qveviT aris warwera da ganmarteba,
ra igulisxmeba am ganmartebaSi?
moswavle–moswavle: albaT, is, rom suraTze gamoxatuli 1 vaSli
utoldeba realurad 4 vaSls;
moswavle–maswavlebeli: suraTze gamoxatuli 1 vaSli Tu realu-
rad 4 vaSls udris, maSin suraTze gamoxatuli 2 vaSli ramden
realur vaSls utoldeba? suraTze gamoxatuli 3 vaSli ramden
realur vaSls udris?
moswavle–moswavle: suraTze gamoxatuli 2 vaSli niSnavs, rom
ramins aqvs: 2 unda gavamravloT 4–ze anu 8 vaSli, xolo 3 vaSli
niSnavs: armens aqvs 3 vaSli gamravlebuli 4–ze, anu… realurad 12
vaSli.
moswavle–maswavlebeli: saidan gamoiangariSe, rom ramins realurad
8 vaSli aqvs, xolo armens 12?
moswavle–moswavle: davTvale, I vaSlze ramins aqvs IIII realuri
vaSli, xolo II vaSlze gamouva IIII IIII vaSli, anu sul 8 vaSli.
moswavle–maswavlebeli: Seni azriT, ras unda aRniSnavdes suraTze
gamoxatuli es vaSli?
moswavle–moswavle: albaT, imas, rom anim SeWama suraTze gamox-
atuli 1 vaSli, anu realurad 4 vaSli.
moswavle–maswavlebeli: da anis darCa suraTze gamoxatuli 1 vaSli
anu realurad 4 vaSli, amas gvekiTxeba amocanac?
93
moswavle–moswavle: ara, amocana gvekiTxeba, ramdeni mokrifa anam,
anis marTalia exla aqvs erTi vaSli naxatze anu 4 realuri vaSli,
magram aqvs kidev 1 SeWmuli vaSli naxatze, anu 4 realurad SeWmu-
li vaSli. radgan amocana gvekiTxeba, ramdeni vaSli mokrifa anim,
gamodis, rom unda davTvaloT rac aqvs is vaSlebic da rac SeWama
_ is vaSlebic. aqedan gamomdinare, gamodis, rom anim dakrifa su-
raTze gamoxatuli 2 vaSli (1 mTeli da 1 SeWmuli), anu realurad 8
vaSli. anu, am amocanis pasuxia, rom anim dakrifa 8 vaSli.
magaliTis komentari
aRniSnul magaliTSi warmodgenili strategiiT moswavleeebma
SeZles:
vaSlebiT gamoxatuli simboloebis cifrebSi gadayvana da
maTematikuri operaciebis warmoeba;
naxatze arsebuli winadadebebis da sityvebis wakiTxva;
naxatze warmodgenili winadadebebis, sityvebis da sim-
boloebis dakavSireba da interpretacia;
moswavleebis saubris Sedegad moswavleTa saubris unari
ganviTarda da leqsikuri maragi gamdidrda, rac gan-
94
sakuTrebiT mniSvnelovania bilingvur klasebSi.
aRsaniSnavia, rom warmodgenil magaliTSi moswavle–moswavle
sworad scems pasuxs moswavle–maswavleblis SekiTxvebs, Tumca,
xSiri iqneba SemTxvevebi, roca pasuxi mcdari iqneba da moswavle–
maswavlebels dasWideba Zalisxmeva, raTa cxovrebiseuli gamo-
cdilebidan da praqtikuli magaliTebiT, bavSvur, martiv da gasageb
enaze auxsnas moswavles konkretuli sakiTxi da daexmaros mis
amoxsnasa da gadaWraSi.
aqve gTavazobT erT-erTi moswavlis monaTxrobs, Tu ra Sedegi
mohyva TanatolTa swavlebis strategias:
me gamovicvale skola da rusuli skolidan gadavedi erTenovan
qarTul skolaSi, Tavdapirvelad sakmaod dabneul viyavi, faqto-
brivad, dakarguliviT viyavi klasSi. verafers vigebdi, roca
maswavlebeli iwyebda axsnas, gansakuTrebiT gamiWirda maTematika,
maswavlebeli gvaswavlida gayofas, magram dafaze werda cifrebs
da gayofis niSnebs iseTi formiT, romelic absoluturad ucxo
iyo CemTvis da verafers vgebulobdi, me gayofis swavlisas vi-
yenebdi sxva meTods, magram raSi iyo gansxvaveba, ver vamCnevdi da
verc maswavlebeli xvdeboda, ratom ver vigebdi da ras mixsnida
gansxvavebulad. amitom maswavlebelma gamoiyena TanatolTa
swavlebis strategia. erT–erT TanaklaselTan damawyvila da mog-
vca gayofis erTi amocana. Tanaklaselma Taviseburad, Zalian
BbavSvurad da martivad amixsna, rogor asrulebda gayofas. misi
axsnis Semdeg CemTvis yvelaferi naTeli gaxda da aRarasodes
Semqmnia problema swavlis periodSi. zogjer Tanatoli
namdvilad ukeTesad gagebinebs; garda amisa, zogjer TanatolTan
girCevnia aRiaro, rom swavlasTan dakavSirebiT raRac problema
gaqvs da is dagexmaros am saswavlo problemis mogvarebaSi, Tum-
ca, ra Tqma unda, mniSvnelovania am TanatolTan kargi da mego-
bruli urTierToba gqondes. . . ~
95
roluri TamaSi
roluri TamaSi _ es aris cxovrebiseuli situaciis im-
itireba romelime konkretuli problemis gasaazreblad da
gadasaWrelad. es meTodi moswavleebs aZlevs imis saSualebas, rom
maT ganiviTaron da Seamowmon sakuTari codna, unarebi da gamo-
cdileba mocemul situaciaSi moqmedi pirebis azrebisa da grZno-
bebis gaTavisebiT. am meTods SeuZlia Seasrulos moswavleebSi
damoukidebeli azrovnebis ganviTarebisa da swavlis xelSemwyobis
roli. roluri TamaSi moswavleebs exmareba:
• Tanagancdis ganviTarebaSi, radganac isini ganixilaven da
iTaviseben sxvebis azrebs, grZnobebs da Tvalsazrisebs;
• zepiri gamoxatvisa da interpretaciis unarebis ganviTare-
baSi, radgan isini iyeneben metyvelebas imisaTvis, rom gad-
moscen emociebi da gamoxaton reaqciebi;
• gadawyvetilebis miRebisa da problemis gadaWris unarebis
ganviTarebaSi, radganac cxovrebiseuli situaciebis gaTama-
Sebisas isini iReben unikalur gamocdilebas;
• zepirmetyvelebisa da mosmenis unarebis ganviTarebaSi.
roluri TamaSis dawyebamde
gansazRvreT roluri TamaSis wyaro. aseT wyarod yvelaze
xSirad literatura gamoiyeneba, Tumca media da moswavleTa
cxovrebiseuli gamocdilebac mdidari wyaroa roluri TamaSi-
saTvis.
roluri TamaSis dagegmvis procesi amgvaria:
• SearCieT iseTi sakiTxi an Tema, romlis Seswavlac mimdi-
nareobs da romelSic aris adamianuri problemebi. amasTan
96
aris iseTi rolebi, romlebSic SesaZlebeli iqneba mos-
wavleebis garkveuli raodenobis CarTva;
• SearCieT koncefcia / idea / problema, romelsac Seicavs Tema
da darwmundiT, rom is sadavo da saintereso iqneba mos-
wavleTaTvis;
• winaswar gansazRvreT Tvalsazrisebi, romlebic SeiZleba
iyos gamoTqmuli;
• yoveli Tvalsazrisi SeitaneT situaciaSi imgvarad, rom
monawile moqmedi pirebi Seejaxon gadasaWrel problemas;
• SearCieT situacia gaTamaSebisaTvis da rolebi moswavleTa
da maswavleblisaTvis.
roluri TamaSisaTvis momzadebis Semdegi safexurebia:
• scenaris Seqmna roluri TamaSisaTvis (scenarSi unda Candes
gadasaWreli problema);
• rolur TamaSSi moswavleTa valdebulebebis gansazRvra
(magaliTad, vin iqneba mTxrobeli, vin dasvams SekiTxvebs, vin
daxatavs da a.S.);
• rolebis ganawileba (sasurvelia, Tu baraTebze dawerili
iqneba roli da TiToeuli monawilis funqcia);
• oTaxis momzadeba (oTaxSi merxebis ganlagebis SecvliT daw-
yebuli, damTavrebuli avejiTa da ganaTebiT);
• moswavleebma unda moifiqron, rogor Sevidnen Tavidan
rolSi (Tavidanve imis gamJRavneba, vin arian, sad arian da ra
xdeba);
• garkveuli daZabulobis Setana, raTa yvela dainteresdes
(magaliTad, urTierTsawinaaRmdego ideebi an am ideebis gam-
omxatveli personaJebi, gadasaWreli problemis aqtualoba,
situaciis idumaleba da sxva).
97
roluri TamaSis dros
mniSvnelovania, rom moswavleebma Tavi usafrTxod igrZnon,
rodesac isini sxvadasxva rolSi gamodian. yvela unda iyos
darwmunebuli imaSi, rom aravin dascinebs, ar gadaitanen gansaxi-
erebuli personaJis Tvisebebs masze. winaswar wesebis dadgena da
roluri TamaSis Semdgomi saqmianobebis codna moswavleebs
daexmareba imaSi, rom yuradRebiT adevnon Tvali TamaSis process,
mzad iyvnen pasuxebisa da diskusiisaTvis warmodgenis Semdeg.
roluri TamaSis Semdeg
roluri TamaSis Sefaseba moxdeba gansjiTi diskusiis meSve-
obiT. isic dasaSvebia, rom moswavleebma sakuTari STabeWdilebebi
werilobiT gadmoscen. aseT dros SeiZleba moswavlem, romelic pa-
siuri iyo roluri TamaSis dros, Zalian gaazrebulad daweros am
gamocdilebis Sesaxeb.
aRniSnuli strategia ukve farTod gavrcelebulia saswavlo
procesSi da yvela maswavlebeli iyenebs mas. Aam SemTxvevaSi mTa-
varia, sworad iyos SerCeuli am strategiis gamoyenebis dro da
adgili. mniSvnelovania agreTve rolebis sworad gadanawileba,
xSir SemTxvevaSi moswavleebi arakomfortulad da mouxerxeblad
grZnoben Tavs, Sesabamisad, mniSvnelovania moswavlis rolidan
Sesasrulebel rolze gadasvlis periodi raRac aqtivobebiT dat-
virTos pedagogma, rac ufro uSualos gaxdis moswavles da axali
rolis Sesrulebis diskomforts garkveulwilad mainc mouxsnis.
gTavazobT aseTi gardamavali tipis aqtivobebis ramdenime savarji-
Sos:
movaWreebi
moswavleebi muSaoben wyvilebSi. TiToeuli aris gamyidveli
(movaWre). moswavle sakuTari Tvisebis an maxasiaTeblis gayidvas
an gacvlas cdilobs, magaliTad, iumoris grZnobis, sibrZnis,
kargi garegnobis, sinatifis, musikaluri monacemebis, fexbur-
Telis niWis da a.S. TiToeuli movaWre cdilobs karg fasad
gayidos an iyidos esa Tu is Tviseba Tu maxasiaTebeli, cdilobs
98
TavisTvis momgebiani garigeba dados. aRniSnuli savarjiSo xels
uwyobs moswavleTa Rirebulebebisa da damokidebulebis garkvevas
maswavleblis mier, rac xels Seuwyobs maswavlebels, sworad
SeurCios moswavles konkretuli roli. savarjiSo moswavleSi
aviTarebs komunikaciis unars da amzadebs mas garkveuli rolis
Sesasruleblad.
gadawyvetilebis swrafad miReba
wyvilebSi an jgufSi momuSave moswavleebs miecemaT rolebi an
garkveuli situaciis monaxazi. maT eZlevaT garkveuli problema an
konfliqturi situacia, romelic drois mokle, gansazRvrul peri-
odSi unda gadaWran (erT an or wuTSi). gansazRvruli drois
gasvlis Semdeg moswavlem problemis gadaWris Taviseburi xedva
unda gaacnos mTel jgufs. problemis gadaWris gzis gacnobis
Semdeg iwyeba diskusiebi imis Taobaze, Tu rogor mivida monawile
am gadawyvetilebamde, ratom aris es gadawyvetileba kargi, rogor
moqmedebda SezRuduli drois faqtori moswavleze swrafi gad-
awyvetilebis miRebisas. aRniSnuli aqtivobac xels uwyobs mos-
wavles rolis SesrulebisTvis moemzados, xolo maswavlebels -
adekvaturad gadaanawilos rolebi moswavleTa Soris.
gTavazobT im gakveTilis scenars, romelSic gam-
oyenebulia roluri TamaSi.
gakveTilis mizani: warmosaxvisa da sametyvelo unar-Cvevebis
ganviTareba. moswavleebi SeZleben mcire siuJetisagan scenaris Se-
qmnas da rolebis gaTamaSebas.
gakveTilis msvleloba:
aqtivoba 1. maswavlebeli aZlevs moswavleebs wasakiTxad te-
qsts, romelSic moTxrobilia ambavi axalgazrda col-qmris
mogzaurobis Sesaxeb.
teqsti: axalgazrda col-qmari mogzaurobs gemiT. mebarguls
maTi bargi Seaqvs kaiutaSi da aTavsebs mas sabargulze, romelzec
sxva Cemodanic devs. uceb am Cemodnidan ucnauri xma Semoesmeba
col-qmars. isini SeSindnen. qmarma saswrafod miiRo gadawyvetileba,
99
aiRo xelSi saeWvo Cemodani, gavarda gembanze da moisrola zRvaSi.
amasobaSi kaiutaSi Semodis mamakaci, romelic TvalebiT eZebs Tavis
Cemodans.
aqtivoba 2. moswavleebi am teqstis mixedviT amzadeben arCeul
rolebs da azusteben detalebs. amis Semdeg amzadeben saubris Ses-
aZlo variants:
mebarguli: ai, Tavisufali kaiuta, mgoni, aq unda iyos Tqveni
adgili.
qmari: gmadlobT, Tu SeiZleba, es didi Cemodani ai, aq, qvemoT moaT-
avseT, patara Cemodans me TviTon mivxedav. ai, aiReT (aZlevs fuls).
mebarguli: gmadlobT. sasiamovno mgzavrobas gisurvebT.
coli: gesmis? vaime, ra xmaa es?
qmari: o, es ra Cemodania aq! aha, xmac aqedan ismis, albaT maRviZaraa.
coli: ra maRviZara, sad gagigia, maRviZaras aseTi xma rom hqondes!
qmari: ra vqnaT? albaT, kapitans unda SevatyobinoT.
coli: ra dros egaa, SeiZleba avfeTqdeT (CemodniT xelSi gamorbis
kaiutidan)! modi, droze! (oriveni miaTreven Cemodans da Ria
zRvaSi agdeben.
coli: (kmayofili): uh, Zlivs ar movaswariT!
axalgazrda kaci (Semodis da TvalebiT eZebs Cemodans): e, sad
gaqra, aq davtove (bileTze amowmebs adgils)!
meToduri komentari: SeiZleba moswavleebs mieceT davaleba,
umniSvnelod Secvalon scenari, magaliTad, axalgazrda col-qmaris
nacvlad, situaciis personaJi aris ori mSiSara moxuci. maT
SeuZliaT daamaton informacia mgzavrebis Sesaxeb: vin arian, sad
midian, ramdeni wlis arian, rogor gamoiyurebian da a.S. amis Semdeg
iZlevian saubris SesaZlo variants.
klasis donidan gamomdinare, moswavleebs winaswar SeiZleba
mieces roluri TamaSisaTvis saWiro enobrivi konstruqciebi,
magaliTad, `sasiamovno mgzavrobas gisurvebT.~ `me TviTon mivxedav
bargs~ da sxva...
100
daskvna
yvela zemoT aRwerili strategia xels uwyobs komunikaciis
damyarebas saswavlo procesSi CarTul yvela pirovnebas Soris.
ganaTleba aris yovelTvis komunikacia, interkulturuli midgoma
gulisxmobs iseTi saganmanaTleblo aqtivobebis gamoyenebas,
romelic xels uwyobs, erTi mxriv, swavlebis procesSi CarTul
yvela adamians Soris azrebis gacvlas, xolo, meore mxriv, axali
codnisa da mosazrebebis formirebas yvela moswavlisa da
maswavleblis gamocdilebidan gamomdinare. aqve gTavazobT niedas
mier SemuSavebul rekomendaciebs, romelic xels Seuwyobs
maswavlebels klasSi jansaRi garemos SeqmnaSi da gauadvilebs
efeqtur komunikacias moswavleebTan:
• daafaseT moswavlis miRweva, rac ar unda mciredi iyos;
• arasodes misceT uaryofiTi Sefaseba moswavleebis namuSe-
vars, aucileblad aRmoaCineT pozitiuri momentebi naSromSi;
• Tuki miuTiTebT moswavles warumateblobaze, aucileblad
SesTavazeT am warumateblobis gamosworebisa da daZlevis
gzebi;
• daafaseT moswavlis nebismieri qmedeba, romelic problemis
mogvarebiskenaa mimarTuli, miuxedavad imisa, efeqturad
geCvenebaT Tu ara moswavlis mier dasaxuli problemis mog-
varebis gza;
• daafaseT moswavlis yvela mcdeloba, romelic mimarTulia
davalebis Sesrulebaze;
• daafaseT moswavleTa damoukidebeli azrovneba da Sesabamisi
damoukidebeli qmedeba;
• moswavleebTan gaaformeT qcevis wesebze SeTanxmeba da
SeecadeT, yvelam pativi sces yvelasTan SeTanxmebul saerTo
wesebsa da normebs;
101
• Tu konfliqti warmoiSveba klasSi, sTxoveT moswavleTa
komisias, rom Seiswavlon konfliqti da SemogTavazon gada-
Wris gzebi;
• unda SeZloT aRiaroT Secdomebi aseTis arsebobis Sem-
TxvevaSi da bodiSi moixadoT moswavleebTan am
SecdomisTvis;
• roca moswavleebi raime davalebas Seasruleben, mniSvnelo-
vania, moxdes aqtivobis, procesis da Sedegis Sefaseba,
gaanalizdes pozitiuri da negatiuri momentebi, daiweros
mosazrebebi Semdegi davalebis Tu aqtivobis
gasaumjobeseblad;
• xSirad moiwvieT mSoblebi, moxaliseebi da profesionalebi
sakuTari gamocdilebis moswavleTaTvis gasaziareblad;
• miuZRveniT specialuri dro im adamianebze saubars, romelTa
moRvaweobam humanurobis ganviTarebas da keTildReobas Seu-
wyo xeli;
• moawyveT samecniero gamofenebi, proeqtis prezentaciebi,
Sekrebebi da sxva aqtivobebi, rac moamzadebs yvela mos-
wavles aqtiuri cxovrebisTvis;
• ganaxorcielebineT moswavleebs damoukidebeli kvlevebi, ra-
Ta xeli SeuwyoT maTSi damoukidebeli azrovnebis ganviTare-
bas da sakuTar TavSi rwmenis amaRlebas.
102
TavSi gamoyenebuli literatura
Salva tabataZe, naTia nacvliSvili - interkulturuli ganaTleba,
maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008
Pedagogy and practice: teaching and learning in secondary schools at www.learner.org.
Marzano, R.J., Debra, J.P., Pollock, J.E., Classroom instruction that works : research-
based strategies for increasing studen achievement. Pearson Education Inc. 2005
Kauchak, D.P., Eggen, P.D., Learning and teaching: research-based methods. Pearson
Education Inc. 2007
Socrates Comenius Publication (2002). A Practical Guide To Implement Intercul-
tural Education at Schools.
The National Council for Curriculum and Assessment of Ireland (2005). Intercul-
tural Education in the Primary Schools.
The Access Centre (2005), Using Peer Tutoring for Math
103
Tavi mesame
interkulturuli ganaTleba da praqtika
Sesavali
eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi
ena da swavlis stili
religiuri pluralizmi sekularul klasSi
socialuri klasisa da mdgomareobis gavlena
swavla-swavlebis procesze
104
Tavi mesame
interkulturuli ganaTleba da praqtika
______________________________________________
Sesavali
saxelmZRvanelos mesame TavSi warmodgenili iqneba
interkulturuli ganaTlebis praqtikuli sakiTxebi sxvadasxva
situaciisa da saganmanaTleblo SemTxvevis konteqstSi.
saxelmZRvanelos pirvel TavSi warmogidgineT Tormeti wyaro,
romelic ganapirobebs individis kulturuli identobis
Camoyalibebas: (1) rasa; (2) nacionaloba/eTnikuri warmomavloba; (3)
ena; (4) religia; (5) sqesi; (6) socialuri mdgomareoba; (7)
socialuri statusi; (8) asaki; (9) geografiuli mdebareoba; (10)
janmrTeloba; (11) SesaZlebloba/ SezRuduli SesaZlebloba; (12)
seqsualuri orientacia. Tormetive wyaro mniSvnelovania
kulturuli identobis formirebisaTvis da gavlenas axdens
swavlisa da swavlebis procesze, Tumca am saxelmZRvanelos
formatidan da miznebidan gamomdinare am TavSi ganvixilavT enis,
religiis, eTnikuri warmomavlobis, socialuri mdgomareobisa da
socialuri statusis gavlenas moswavlis ganaTlebis procesze.
105
eTnikurad mravalferovan klasSi swavlebis strategiebi
saqarTvelo mravalferovani qveyanaa rogorc eTnikuri, agreTve
religiuri da enobrivi TvalsazrisiT. aRniSnuli mravalferovneba
asaxulia saqarTvelos ganaTlebis sistemaSic. magaliTad,
saqarTveloSi 234 araqarTulenovani sajaro skola funqcionirebs,
rac sajaro skolebis saerTo raodenobis daaxloebiT 11 %-s
Seadgens (saqarTvelos ganaTlebis saministro, EMIS, 2009).
mosaxleobis eTnikuri mravalferovnebis Sesabamisad, sajaro
skolis moswavleTa Semadgenlobac mravalferovnebiT xasiaTdeba.
skolis moswavleTa eTnikuri jgufebi raodenobis mixedviT qvemoT
moyvanil sqemaSia warmodgenili:
34556
2871247313572116821
469793
2404205
50
206142
qarTveli
azerbaijaneli
somexi
rusi
afxazi
osi
berZeni
ebraeli
ukraineli
belorusi
qurTi
germaneli
poloneli
litveli
aisori
sxva
saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministro, 2007
aRniSnuli monacemebiT, saqarTveloSi daaxloebiT 72 000
eTnikurad araqarTveli moswavlea romelTagan 67 953 moswavle anu
daaxloebiT 94 % araqarTulenovan skolebSi (sufTa an Sereul
106
enobrivi seqtorebSi) swavlobs:, xolo 6% qarTulenovan skolebSi
aris gadanawilebuli.
სწავლების ენა სკოლები შერეული ენობრივი
სექტორებით
სკოლები სუფთა ენობრივი
სექტორებით
სკოლების
რაოდენობა
მოსწავლეების
რაოდენობა
სკოლების
რაოდენობა
მოსწავლეების
რაოდენობა
აზერბაიჯანუ
ლი
124 27442 94 18462
სომხური 140 15592 124 14944
რუსული 135 24512 14 3748
ოსური 3 165 1 60
სხვა 2 242 1 37 ganaTlebisa da mecnierebis saministro, 2009 (EMIS)
eTnikuri warmomavloba udides rols TamaSobs individis
identobisa da azrovnebis formirebaSi. eTnocentruli azrovneba
farTodaa gavrcelebuli moswavleebSi da maswavleblebSi, rac
iwvevs moswavleebSi stereotipebisa da winare gansjis ganviTarebas.
ramdenime ZiriTadi faqtori ganapirobebs moswavleebSi
eTnocentrizmis ganviTarebas: (a) dakvirveba da pasiuri swavla; (b)
jgufisadmi kuTvnileba; (g) media; (d) religiuri fundamentalizmi.
eTnocentruli azrovnebis, winare gansjisa da stereotipebis
Sesamcireblad skola aris erT-erTi mniSvnelovani dawesebuleba.
skolaSi maswavleblis mier swori strategiebis SerCevis pirobebSi,
SesaZlebelia moswavleebSi interkulturuli mgrZnobelobis
ganviTareba. kvlevebi adasturebs, rom transformaciuli midgomis
gamoyeneba efeqturia moswavleebSi eTnorelatiuri azrovnebis
gansaviTareblad, stereotipebisa da winare gansjis Sesamcireblad.
eTnikurad mravalferovan klasSi maswavleblis mier gamoyenebuli
saganmanaTleblo strategiebi ZiriTada oTx kategoriad iyofa
(kuSneri da misi kolegebi, 2006): (1) moswavleebSi socialuri da
jgufTaSorisi urTierTobebis gaumjobeseba; (2) kognituri
cnobierebis kompleqsuri ganviTareba; (3) moswavleebSi sakuTari
107
Tavis pativiscemisa da Tavdajerebulobis ganviTarebisTvis
xelSewyoba; (4) gansxvavebuli jgufebis empaTia da gageba.
qvemoT warmogidgenT eTnikurad mravalferovan skolasa da
klasTan dakavSirebul kritikul situaciebs
situacia 1:
moswavle gviambobs: `me mamiT afxazi var, deda qarTveli
myavs. afxazeTTanKkonfliqtis gamo Cemi mSoblebi daSordnen. eqvsi
Tvis viyavi, roca dedam TavisianebTan wamomiyvana. mamas sxva ojaxi
hyavs. masTan, faqtobrivad, urTierToba ar maqvs. ramdenjerme
Segvexmiana, magram mere misgan zarebic Sewyda... erTxel istoriis
gakveTilze, roca maswavlebeli saqarTvelo-afxazeTis konfliqtze
saubrobda, ise `SeiWra rolSi”, rom ver damala gaRizianeba.
afxazebi umadurebad monaTla. Cveni uxerxemlo mTavrobis bralia,
amdeni ufleba rom misca afxazebso. mokled, konfliqtSi brali
mTlianad meore mxares dasdo. maswavlebeli rom laparakobda,
vigrZeni, klaselebi xSir-xSirad gadmomxedavdnen. daviZabe. erTma
metiCara gogom isic ki miTxra: me rom Sens adgilze viyo, gvars
gamovicvlidio. karga xans skolaSi siarulis survili davkarge.
rom ara Cemi ramdenime axlo Tanaklaseli Zmakaci da qarTulis
maswavlebeli, romelmac `haki aZbas~ swavlebisas sul sxva TvaliT
dagvanaxa afxazebi, maTi tradiciebi da wes-Cveulebebi, an sxva
skolaSi gadavidodi, an saerTodac aRar vivlidi...”
situaciis analizi
ukanasknel aTwleulebSi saqarTveloSi ganviTarebulma
tragikulma movlenebma mraval ojaxs dautova mZafri tkivilis
gancda. Ees tkivili irekleba bavSvebis sulzec. maTi saTuTi buneba
reagirebs yovel wvrilmanzec ki. miT umetes, roca saubaria
bavSvze, romelsac omma ojaxi daungria, faqtobrivad, umamod
datova. sruliad gaugebaria maswavleblis pozicia, romelic Tavs
108
axvevs moswavleebs sakuTar xedvas, movlenis calmxriv Sefasebas
da ar iTvaliswinebs imas, rom klasSi afxazi erovnebis moswavle
uzis. imis magivrad, rom man istoriuli movlenebis sxvadasxva
perspeqtividan Wvreta aswavlos bavSvebs, izrunos maTSi
Semwynareblobis unaris ganviTarebaze, is Tavisi mkveTrad
gamoxatuli Seurigebeli poziciiT qsenofobiis damkvidrebas
uwyobs xels. radganac gakveTilis Tema qarTul-afxazuri
konfliqti iyo, maswavlebels, upirveles yovlisa, unda
gaeTvaliswinebina is elementebi, romlebic aucilebelia
konfliqtis analizisas, kerZod:
konfliqtis istoriisa da misi gamomwvevi mizezebis garkveva;
konfliqtSi CarTuli yvela mxaris gansazRvra;
konfliqtSi CarTuli yvela mxaris qmedebis motivisa da maTi
urTierTdamokidebulebebis garkveva;
im faqtorebisa da tendenciebis gansazRvra, romlebic
safuZvlad udevs konfliqts;
gamocdilebis swavla rogorc gamarjvebidan, ise marcxidan.
A analizis nacvlad maswavlebeli mxolod emociuri
damokidebulebis gamoxatviT dakmayofilda da klasSi Seqmna
garemo, romelmac afxazi warmoSobis biWunas ucxod da
`damnaSaved~ agrZnobina Tavi mxolod imitom, rom is afxazia.
istoriis maswavlebels SeeZlo gamoeyenebina roluri TamaSi
(magaliTad, saxalxo diplomatebis Sexvedra an konfliqtis
analizi sami poziciidan: qarTvelebis, afxazebisa da neitraluri
mxaris.) sxvis `tyavSi~ yofna moswavleebs ukeT acnobierebinebs
`mowinaaRmdegis pozicias, imas, rom marto misi pozicia ar aris
erTaderTi WeSmariteba; uviTarebs empaTiis unars.
samwuxarod, situaciaSi ar Cans, ra gaakeTa iseTi qarTulis
maswavlebelma, rom moswavles nawilobriv Seumsubuqa `ucxoobis~
gancda, daubruna skolaSi siarulis survili. Cven mxolod
SegviZlia vivaraudoT, rom man SeZlo afxazi xalxis Rirsebebis
109
Cveneba da im Semxebi wertilebis, saerTo Rirebulebebisa da
interesebis monaxva, romlebic saukuneebis ganmavlobaSi am ori
xalxis harmoniul Tanacxovrebas ganapirobebda.
gTavazobT erTi gakveTilis scenars romelic transformaciuli
midgomis nimuSs warmoadgens. masalad gamoyenebulia TxuTmeti
wlis mozardis, 123-e sajaro skolis X klasis moswavlis elene
ramiSvilis moTxroba, romelmac gaimarjva literaturul
konkursSi `Cemi afxazeTi~.
Cemi afxazeTi
afxazeTis omis amsaxveli kadrebidan
CemTvis cremlismomgvreli da SemaZrwunebeli
iyo is, Tu rogor misdevda xalxiT savse gems ZaRli.
sami Tvis viyavi maSin, roca soxumis cxovelTa bazarSi miyides.
am dRidan CemTvis axali cxovreba daiwyo. ojaxTan Segueba, cota
ar iyos, gamiWirda. vcdilobdi, yuradReba rom moeqciaT, axali
mzrunvelebisaTvis nervebi momeSala. saxlis yovel kuTxes vsvridi,
bevrs vyefdi da saxlSi yvelafers vxravdi. ojaxis wevrebi gios
eCxubebodnen imisaTvis, rom man aiCema ZaRlis yidva. erTaderTi,
vinc Cems uSualo patrons mxars uWerda, misi mezobeli saidi iyo,
Tormeti wlis afxazi biWi. is da gio saukeTeso megobrebi iyvnen. me
xan erTTan gavrbodi, xan _ meoresTan, veTamaSebodi. yvelaze metad
zRvis napirze yofna miyvarda. saidi zRvaSi curavda, gio napirze
ijda da cdilobda. joxi rac SeiZleba Sors gadaegdo. me wyalSi
Sevvardebodi joxis mosatanad, magram saidi joxTan ufro adre
micurdeboda da iwyeboda erTi ZiZgilaoba. . . mere saidi da gio
adgilebs cvlidnen. erTi napirze rCeboda, meore zRvaSi Sedioda.
uzomod miyvarda Cemi patronica da saidic. Tumca ara, patroni ki
ara, megobari, da misi megobari... ara, Cemi megobari...
110
dReebi gadioda. Cven erTmaneTs ufro da ufro davuaxlovdiT.
mTel dReebs erTad vatarebdiT. skolaSi rom midiodnen, guli
mwydeboda, xolo roca brundebodnen, sixarulisagan vyefdi da
adgilze veRar vCerdebodi. bevrjer damikawravs giorgi da saidi.
mikbenia kidec, magram, geficebiT, es zedmeti siyvaruliT Tu
momsvlia.
zafxulis ardadegebi daiwyo. axla ufro xSirad gavdiodiT
zRvaze. xan qviSaSi vkotrialobdiT, xanac talRebs veTamaSebodiT.
mec, giosac da saidsac uzomod gviyvarda Sokoladi, amitom
tkbilis gamo xSirad `vomobdiT~. zafxulis ardadegebi yvelaze
bednieri dro iyo CemTvis. . .
mere gio saxlidan aRar gadioda. arc TamaSis survili hqonda.
saidic arsad Canda. ezoSi gasuls CemTvis manamde ucnobi xmebi
mesmoda. raRac gruxunebda, raRac avismomaswaveblad zuzunebda
haerSi. irgvliv rkinis joxebiani kacebi darbodnen. adamianebis
kivils Cemianebis ymuili mohyveboda, Cemianebis ymuilze mec
vymuodi, Tumca ar vici, ratom. ezodan gasvlas ver vbedavdi, rom
gamego, ra aymuvlebdaT. saxlSi Sesuls gio meCxubeboda, gareT nu
gadixaro. Cemi patronebi fanjaraSi gaxedvasac ver bedavdnen.
111
saidic aRar modioda. me rafaze avZvrebodi da iqidan vxedavdi
adamianebs, romlebic sadRac garbodnen. zogierTi miwaze ecemoda
da aRar dgeboda. ramdenime adgilas cecxlis ali avarda.
RamRamobiT Cvens saxlSi mezoblebi Cumad modiodnen da sul imaze
iyo laparaki, daetovebinaT Tu ara soxumi da rogor gaeRwiaT.
Cemma ojaxmac amaze daiwyo fiqri...
almodebuli soxumidan manqanebi, gemebi sadRac midiodnen...
gaTenda is dRe, roca Cvenc unda wavsuliyaviT. Cvenc? me ase
vfiqrobdi, magram viRas axsovda ZaRli bobo. gios, ra Tqma unda,
undoda Cemi wayvana, magram gemze Tavad moxvdeboda Tu ara, aravin
icoda. mSoblebi eubnebodnen: `ra dros ZaRlia, wamodi Cqara!
ZaRli ufro usafrTxod iqneba aq, vidre Cven.~ gios da mis ojaxs
napiramde mivyevi im imediT, rom mainc ar damtovebdnen. sanapiroze
misulma yavaxanis ukan saidis cremliani Tvalebi davinaxe. gemi
daiZra. zRvaSi Sevcure. me mas vsdie iqamde, sanamdec SevZeli.
Semdeg sadRac gemis bolodan giorgis yvirili Semomesma:
`dabrundi, bobo, dabrundi. saidTan midi!~
videqi napirze da vuyurebdi im gems, romelsac gio mihyavda
Cemgan Sors, Zalian Sors, Tumca Zalian axlos, saqarTvelodan
saqarTveloSi. .
elene ramiSvili
Tbilisis 123-e sajaro skolis X klasis moswavle
gakveTilis mizani:
_ moswavleebi gaiazreben moTxrobas moqmedebis adgilisa da drois
mixedviT da gaaanalizeben masSi asaxul movlenebs;
_ imsjeleben moTxrobis gmirebis gancdebze, emociur
mdgomareobaze;
_ imsjeleben omis gamanadgurebel Sedegebze;
_ Seqmnian sxvadasxva saxis teqstebs moTxrobaSi asaxuli
problematikis konteqstSi.
112
aqtivobebi, maTi ganxorcielebisaTvis saWiro dro da organizebis
forma:
aqtivoba 1. sanam moTxrobas waikiTxaven, maswavlebeli moswavleTa
daxmarebiT qmnis asociaciur rukas, romlis centrSic moqceulia
sityva `megobroba~. Semdeg maswavlebeli svams kiTxvas: Tqveni
azriT, ram SeiZleba daarRvios WeSmariti megobroba? yvela pasuxi
(varaudis doneze) iwereba formatze. dro _ 5 wT. muSaoba mTel
klasTan.
aqtivoba 2. moswavleebs urigdebaT `aqtiuri kiTxvis sqema (e.w.
kornelis sqema)~. moswavleebi kiTxuloben moTxrobas da avseben am
sqemis pirvel svets, romelSic weren sad da rodis xdeba moqmedeba
da akeTeben pirvelad, emociur komentars. isini gamoxataven
sakuTar grZnobebsa da STabeWdilebebs. dro _ 15 wT. organizebis
forma _ individualuri.
aqtivoba 3. moswavleebi kidev erTxel gadaxedaven moTxrobas da
avseben sqemis meore svets, romelSic weren e. w. mokle kritikul
komentars. komentarebis prezentaciisas isini aanalizeben im
faqtorebs, romlebmac SeiZleba daakavSiros an daaSoros
megobrebi. aqcenti keTdeba qarTvel da afxaz biWebs Soris
arsebul megobrobaze, romelSic omamde ar igrZnoboda maTi
eTnikuri sxvadasxvaoba. maswavleblis fasilitaciiT moswavleebi
aanalizeben bavSvebis grZnobebs dacilebamde da dacilebis
Semdgom. 15 wT. organizebis forma _ jgufuri.
aqtivoba 4. maswavlebeli teqstis SejamebisTvis svams SekiTxvebs:
visi TvaliT aris danaxuli moTxrobaSi movlenebi? ram aiZula
megobrebi daSorebodnen erTmaneTs? romeli detalebi migvaniSnebs
bavSvebis emociur mdgomareobaze? romeli detalebiT mixvdiT, rom
saubaria omze? es SekiTxvebi moswavleebs exmareba gaiazron omis
gamanadgurebeli Sedegebi da adamianTa urTierTsiyvarulis
mniSvneloba. dro _ 10 wT. muSaoba mTel klasTan.
113
moswavleebs eZlevaT davaleba, romelic maTi SemoqmedebiTobisa da
kritikuli azrovnebis unaris ganviTarebas uwyobs xels (maT
SeuZliaT gaakeTon arCevani):
_ gaagrZeleT moTxroba;
_ miswereT werili afxazeTisa da saqarTvelos dRevandel
xelisuflebas;
_ dawereT mcire ese: omi da mSvidoba.
resursebi: moTxrobisa da sqemis qseroaslebi, formatebi,
flomasterebi, furclebi, sawerkalmebi.
situacia 2.
skola tyis piras
`erT qveyanaSi mTiani qedis ganapiras, tyis piras, xalxi
cxovrobda. maT istoria da religia aerTianebdaT. mezobel
qveyanaSi areuloba iyo. iq mcxovreb xalxs aiZules, daetovebinaT
sakuTari qveyana. isini iZulebiT dasaxldnen iq, sadac xalxi tyis
piras cxovrobda. gadmosaxlebuli xalxi TavianT qveyanaSi
dablobze cxovrobdnen, amitomac maT tyis piras mcxovrebma xalxma
dablobidan mosulebi daarqva. tyis xalxs dablobidan mosulebTan
cota ram hqondaT saerTo. maT erTmaneTis ena esmodaT, magram
erTmaneTis mimarT cudad iyvnen ganwyobili. zogjer am xalxTa
individualur warmomadgenlebs Soris uTanxmoeba da, periodulad,
konfliqtebic ki Rvivdeboda.
erT dRes erTma axalgazrda kacma tyis piras mSenebloba
daiwyo. miuxedavad imisa, rom tyis xalxis warmomadgeneli iyo, mas
dablobidan mosuli adamianebi moswonda da undoda maT
daxmareboda. gamoacxada, rom tyis piras skolas aSenebda,
romelSic swavlas orive xalxis warmomadgenlebi SeZlebdnen.
kacis azriT, am gziT moqiSpe xalxebs Soris mSvidoba
Camovardeboda da orive keTildReobaSi icxovrebda. male Senoba
114
mzad iyo. skolaSi swavla orive xalxis Svilebma daiwyes.
mSoblebi da maswavleblebi movlenebs Tvals daZabulebi adevnebd-
nen. Tavdapirvelad moswavleebs Soris problemebi arsebobda. isini
xSirad kamaTobdnen da Cxubobdnen kidec, magram, rogorc cnobilia,
bavSvebi erTmaneTs advilad umegobrdebian da TandaTanobiT
mdgomareoba gamosworda. maswavlebeli mkacri iyo, magram
samarTliani. igi orive xalxis warmomadgenlebs erTnairad
eqceoda. bavSvebs skolaSi orive xalxis cxovrebis wesis
pativiscemas aswavlidnen. tyis piras mdebare skolis moswavleTa
ricxvi TandaTan izrdeboda. amave dros, arsebobdnen adamianebi
romlebsac ar surdaT, rom maT Svilebs meore xalxis SvilebTan
erTad eswavlaT. isini imis momxreebi iyvnen, rom orive xalxisTvis
cal-calke skolebi gaxsniliyo. am azrisAmomxreebi gansakuTrebiT
sWarbobda maT Soris, vinc tyis piras cxovrobda. isini
cdilobdnen rom TavianTi nacnob-megobrebi daerwmunebinaT imaSi,
rom saerTo skolaSi Svilebi ar gaeSvaT. erT dilas, rodesac
moswavleebi skolaSi mividnen, maTAskola gadamwvari daxvdaT.
skolis adgilas mxolod nangrevebi iyo darCenili”.
waikiTxeT moTxroba skola tyis piras. moswavleebi daajgufeT
wyvilebad an mcire jgufebad da sTxoveT, imsjelon qvemoT
motanil sakiTxebze. sakiTxebis CamonaTvals moswavleebma SeiZleba
sakuTari sakiTxebic daamaton:
• ram SeiZleba SeuSalos xeli or xalxs Soris karg
urTierTobas?
• ramdenad advili iqneba tyeSi da dablobze mcxovreb
adamianebs Soris arsebuli gansxvavebebis daZleva?
• ra amoZravebs maswavlebels, romelsac dapirispirebuli
mxareebis Serigeba unda? ra unari unda gaaCndes mas, rom es
moaxerxos?
• vis unda sdomeboda skolis dawva da ratom?
115
moswavleebs sTxoveT, moiyvanon argumentebi skolis aRdgenis
sasargeblod an sawinaaRmdegod. dafaze CamowereT skolis aRdgenis
momxreTa da mowinaaRmdegeTa argumentebi. romeli mxaris argu-
mentebia ufro bevri da Zlieri?
Tu warmovidgenT, rom aRdgenili skola saerTo iqneba, kidev
risi gakeTeba SeiZleba imisTvis, rac am skolaSi moswavleTa
integracias daexmareba? ra ufro Seuwyobs xels skolaSi
sxvadasxva kulturuli jgufebis integracias? moswavles unda
SeeZlos sakuTari azris dasabuTeba. es davaleba SeiZleba weriTi
saSinao davalebis saxiTac misceT.
aqtivoba 1:
unda aRdges Tu ara skola? qvemoT motanili argumentebidan
romelia skolis aRdgenis sasargeblo da romeli - sawinaaRmdego?
• moswavleebi tolerantulebi gaizrdebian da mSoblebsac
imaves aswavlian.
• saerTo skola ufro metad gaaRvivebs dapirispirebas.
• skola moexmareba adamianebs, daZlion barierebi da
crurwmenebi.
• skolis megobari mTeli cxovrebisMmegobaria, ase rom kargia,
rodesac sxvadasxva kulturis adamianebi erTad swavloben. E
• azri ara aqvs. axal skolas mainc dawvaven.
• saerTo skolam xalxebs SeiZleba sakuTari kultura
daakargvinos.
• momavali axalgazrdebisaa da maT unda iswavlon erTad
cxovreba.DA A
• moswavleebi sxva kulturis pativiscemas iswavlian.
• maswavleblebisTvis ufro advilia iseT moswavleebTan
muSaoba, romelTac saerTo kultura aqvT.
116
• maswavlebeli Tavad swavlobs, rogor unda iyos ufro
tolerantuli gansxvavebuli kulturis mqone moswavleebis
mimarT.
• kidev ra? daamateT Tqveni mosazrebebi.
aqtivoba 2:
qvemoT motanili mosazrebebidan, Tqveni azriT, romeli ufro
gvaswavlis pativiscemas sxva kulturis mimarT? daalageT
Tanmimdevrulad.
• skolaSi sxvadasxva erovnebis maswavleblebi unda
aswavlidnen.
• moswavleebs unda utardebodeT gakveTilebi adamianis
uflebebze da tolerantobaze.
• im skolebis moswavleebma, sadac sxvadasxva erovnebis
moswavleebi swavloben, saerTo proeqtebSi unda miiRon
monawileoba.
• skolaSi unda aRiniSnebodes sxvadasxva xalxis erovnuli
dResaswaulebi da unda imarTebodes xalxuri koncertebi.
• mkacrad unda daisajos yvela is moswavle, vinc sxva kul-
turis warmomadgenels pativs ar scems an amcirebs.
• Tu erovnuli umciresobis warmomadgenels swavla uWirs, maT
gansakuTrebulad unda daexmaroT.
• kidev ra? daamateT Tqveni mosazrebebi.
aqtivoba 3:
Tqven rogor fiqrobT, unda aRdges skola Tu ara? ra
argumentebi gaqvT Tqveni mosazrebis dasasabuTeblad? Tqven TviTon
Tu iswavlidiT aseT skolaSi
(masala ”skola tyis piras” adaptirebulia britaneTis sabWos
proeqtidan “vicxovroT erTad” da mogvawoda rusudan tyemalaZem)
117
ena da swavla-swavlebis stili
interkulturuli ganaTlebisa da enis mimarTeba
umniSvnelovanesia saqarTveloSi da mTels msoflioSi. identobis
formireba xdeba enis meSveobiT, Tumca identoba ar aris ucvleli
da statikuri. eniT xdeba warmoSobis, istoriis, kulturis
identificireba, Tumca identobis transformireba xdeba socialur
gamocdilebasTan erTad (nortoni, 2000). amasTanave, ena aris
faqtori, romliTac SesaZlebeli xdeba sxvadasxva identobis mqone
jgufebis erTmaneTisgan garCeva (heleri, 1999b). ena warmoadgens
identobis simbolos, Tumca, TavisTavad, mxolod ena ar
gansazRvravs individs. is warmoadgens erT-erT maxasiaTebels da
wyaros, riTac xdeba identobis formireba (mei, 2000). rogorc
pirvel TavSi ukve aRvniSneT, individs mravalmxrivi identoba aqvs,
romlis CamoyalibebaSic monawileobs sxvadasxva wyaro (ena,
eTnikuri warmomavloba, religia, rasa, asaki, sqesi,
adgilmdebareoba, jgufis wevroba, socialur-ekonomikuri klasi da
a.S.)
enisa da swavla-swavlebis procesTan mimarTebiT
mniSvnelovania ganvasxvavoT ori midgoma: (1) enis, rogorc sagnis
swavla-swavleba; (2) enis saganTa swavlebis enad gamoyeneba.
amerikis SeerTebul StatebSi am process xSirad Sinaarsze
dafuZnebiT meore enaze swavleba ewodeba, evropaSi sagnobrivi
Sinaarsisa da enis integrirebuli swavlis saxelwodebiTaa
gavrcelebuli.
dResdReobiT saqarTveloSi gavrcelebulia sami sxvadasxva
tipis midgoma enisa da swavla-swavlebis procesisadmi. (1)
saqarTveloSi funqcionirebs 234 araqarTulenovani skola, sadac
swavleba mimdinareobs araqarTul enaze, xolo qarTuli iswavleba,
rogorc meore ena, calke aRebuli sagnis saxiT; (2) enobrivi
118
umciresobebis warmomadgenlebs sakuTari Svilebi SehyavT
qarTulenovan skolebSi, sadac swavleba mimdinareobs mxolod
qarTulad. xSirad am moswavleebma skolaSi Sesvlis momentisTvis
saerTod ar ician qarTuli ena; (3) 2009 wlidan ganaTlebisa da
mecnierebis saministrom daiwyo bilingvuri ganaTlebis programa.
am programaSi monawileobs 40 sapilote skola, sadac swavleba
xorcieldeba or (saxelmwifo da umciresobaTa mSobliur) enaze.
mSobliuri enis ganviTareba skolaSi
enobrivi umciresobis moswavleTaTvis skola aris
mniSvnelovani socializaciis agenti, sadac am moswavleebs
SeuZliaT mSobliuri enis srulyofilad aTviseba. mSobliuri enis
Seswavla mniSvnelovania rogorc umciresobis, agreTve
umravlesobis moswavleTaTvis, Tumca umciresobis konteqsti
damatebiT safuZvels iZleva, rom skolam uzrunvelyos am
moswavleTaTvis mSobliuri enis swavleba (duCeri, 2004).
warmogidgenT UNESCO-s (gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da
kulturis organizacia) cnobili angariSebidan (1953) citatas,
sadac xazgasmulia skolaSi mSobliuri enis swavlebis
mniSvneloba:
aqsiomaturia, rom yvelaze kargia swavlebis enad mSobliuri
enis gamoyeneba. fsiqologiuri TvalsazrisiT, mniSvnelovania,
radgan bavSvi avtomaturad iazrebs da unari aqvs, gamoxatos
sakuTari mosazrebebi, roca procesi misTvis nacnob enaze
mimdinareobs. sociologiurad mniSvnelovania, radgan
moswavle sakuTari Tavis identificirebas axdens sakuTar
TemTan. saganmanaTleblo kuTxiT, is swavlobs ufro swrafad
da kargad mSobliur enaze, vidre misTvis ucxo enaze (gv. 11).
119
bilingvuri ganaTlebis programebi
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces umciresobis enas
dualuri bilingvuri ganaTlebisa da mSobliuri enis SenarCunebis
programebs skolebSi. umciresobaTa enis skolaSi swavliT
moswavle iRrmavebs, erTi mxriv, ojaxSi SeZenil enobriv unarebs
da, meore mxriv, uviTardeba pozitiuri damokidebuleba mSobliuri
enis statusis mimarT, moswavleebSi TviTrwmena da TviTdajerebac
matulobs. amasTanave, moswavle eufleba saxelmwifo enas, dominant
kulturas da SesaZlebloba eZleva srulyofili integracia
moaxdinos sazogadoebaSi.
umciresobaTa enis Setana skolebSi SeiZleba moxdes rogorc
am enis, rogorc calke aRebuli sagnis, swavlebis gziT, agreTve
sxvadasxva sagnis swavlebis enad mSobliuri enis gamoyenebiT (ueSe
da skeani, 2002; meti, 1998). mSobliur enaze sxvadasxva sagnis swavla
ufro efeqturia gzaa rogorc enis aTvisebis, agreTve sagnis
saswavlo masalis Sesaswavlad (meti, 1998).
aRsaniSnavia, rom mSobliuri enis Sesaswavlad Zalian didi
mniSvneloba aqvs swavlis meTodologiasa da swavlebis
strategiebs. xSirad saswavlo procesi isea dagegmili, rom ar
iTvaliswinebs umciresobaTa moswavleebis kulturuli da enobrivi
ganviTarebis SesaZleblobebs. umciresobaTa moswavleebi ki
saWiroeben mravalferovan saswavlo garemos, sadac bikulturizmi
Tu multikulturizmi dafasebulia da klasSi xdeba mravalmxrivi
xedvis warmoCena da dafaseba (friimani, 1995,1998). TanamSromlobiTi
swavlis midgoma, romelic ukve ganvixileT saxelmZRvanelos meore
TavSi, aris erT-erTi yvelaze efeqturi strategia mravalferovan
saswavlo garemoSi gamosayeneblad, rac xels uwyobs gundur
muSaobas, urTierTdamokidebulebas, socialur interaqcias da a.S.
(holti, 1993, ovando da misi kolegebi, 2003).
120
aRsaniSnavia, rom mSobliuri enis codna xels uwyobs meore
enis aTvisebas. sveinma da lapkinma (1991) TavianT kvlevaSi
daadgines, rom moswavleebs, romlebic flobdnen mSobliur enas,
ufro kargad hqondaT ganviTarebuli werisa da zepirmetyvelebis
unarebi meore enaSi, mSobliuri enis armcodne moswavleebTan
SedarebiT. mSobliuri enis codna xels uwyobs unarebis transfers
meore enis Seswavlisas.
qarTulenovani skolebi da umciresobaTa moswavleebi
Zalian bevri bavSvi saqarTveloSi (gansakuTrebiT Tbilissa
da qvemo qarTlSi) Sedis qarTulenovan skolaSi da swavlobs
sagnebs misTvis axal enaze. Zalian mokle periodSi am moswavleebs
moeTxovebaT meore enis aTviseba an am enaze sagnebis Seswavla.
gamocdileba aCvenebs, rom aRniSnulis miRweva ase mcire periodSi,
faqtobrivad, SeuZlebelia, rac iwvevs am moswavleebis akademiur
CamorCenas. am SemTxvevaSi mniSvneloba aRar aqvs, romel midgomas
iyenebs maswavlebeli (`transmisiurs~ Tu `aRmoCeniTi swavlisas”).
Sesabamisad, moswavleebs sWirdebaT enobrivi daxmareba,
maswavleblisa da moswavlis TanamSromlobas udidesi roli
ekisreba. am process `skeifoldingi~ ewodeba (gibonsi, 2002).
aRniSnuli midgoma momdinareobs rusi fsiqologis vigockis (1962)
Teoriidan, romelic miiCnevda, rom swavla xdeba, roca moswavlis
arsebuli codna gaRrmavdeba am moswavlis SesaZleblobis
maqsimumis farglebSi. xolo am procesSi maswavlebels eniWeba
udidesi mniSvneloba. vigockim gamijna moswavlis ganviTarebis
uaxloesi zona, romelic gulisxmobs moswavlis mier
damoukideblad codnis dauflebas da ganviTarebis potenciuri
zona, romelic gulisxmobs moswavlis codnis ganviTarebas
maswavleblis an Tanatolis daxmarebis pirobebSi. sakiTxis
121
gamartivebis magivrad, maswavlebeli mimarTavs skeifoldings, rac
aris droebiTi instrumenti, rom moswavlem gaiazros sagnis
Sinaarsi. roca maswavleblis daxmarebiT moswavle eufleba codnas,
skeifoldingi aRar aris saWiro da moswavle ukve damoukideblad
umklavdeba saswavlo davalebebs.
vilarealma (1999), augustma (2002), brinma (2002) da smitma (2003)
Camoayalibes is maxasiaTeblebi, romelic saWiroa skolebisTvis,
sadac swavloben bilingvali bavSvebi da swavla xorcieldeba
mxolod saxelmwifo enaze:
maswavleblebi swavlebaze afuZneben moswavlis winare
codnasa da gamocdilebas;
TanatolTa swavleba aqtiurad gamoiyeneba klasSi, raTa
enobrivi daxmareba xdebodes megobrebis saSualebiTac;
enobrivi umciresobebis moswavleebi srulad
integrirebulni arian saskolo cxovrebaSi;
moswavleTa lingvisturi da kulturuli mravalferovneba
dafasebulia;
enobrivi umciresobis moswavleebis mimarT maswavleblebs
aqvT maRali molodinebi;
saswavlo gegma dagegmilia ise, rom moswavlem SeZlos
misi aTviseba, magram amave dros misi daZleva warmoadgens
`gamowvevas~ moswavleTaTvis da uzrunvelyofs moswavlis
interesis gaRvivebas swavlis procesisadmi;
lingvisturi kompetenciebi da sagnis konceptualuri
sakiTxebi erTmaneTSi ar aris areuli, anu, moswavlis
enobrivi kompetencia ar aris kriteriumi moswavlis
azrovnebis donis Sesafaseblad;
enisa da sagnis aTvisebac SesaZlebelia moswavlis mier;
ojaxis enidan dominant enaze gadasvlis procesi
sensitiuri da warmatebulia;
122
wignierebisa da zepirmetyvelebis unarebis ganviTareba
integrirebulia swavlebis procesSi;
azrovnebis maRali donis unarebi uviTardebaT
moswavleebs;
Sefaseba unda iyos samarTliani da validuri, Sefaseba ar
unda xdebodes bilingvali da monolingvali moswavleebis
Sedarebis gziT.
maswavlebeli swavlebis procesSi aqtiurad iyenebs
moswavleTa gamocdilebebs, maT Soris im gamocdilebebs,
romlebic ukavSirdeba moswavleTa ojaxsa da socialur
wres;
enobrivi umciresobis mSoblebi arian partniorebi,
romlebic pasuxismgeblebi da Tanamonawileni arian
moswavlis mier miRweul warmatebebze;
maswavlebelTa SerCeva xdeba Zalian faqizad,
maswavlebelTa profesiuli ganviTareba mudmivad
xorcieldeba, gansakuTrebiT umciresobaTa moswavleebis
swavlebis meTodebis mimarTulebiT;
skola aris bavSvTa uflebebis garantori da
uzrunvelyofs moswavlis ojaxTan TanamSromlobiT
socialur servisebis xelmisawvdomobas
qvemoT warmogidgenT enis swavlebasTan da lingvisturad
mravalferovan klasis marTvasTan dakavSirebul ramdenime
situacias.
situacia 1
moswavle gviambobs: `erovnebiT somexi var. dedam qarTul
skolaSi Semiyvana, saxelmwifo enis codna aucilebeliao. saxlSi
mxolod somxurad laparakoben, amxanagebi, mezoblebis umravlesoba
somexi erovnebis arian. qarTulad saerTod ar vlaparakob, amitom
123
swavla Zalian gamiWirda. zogjer maswavleblis saubarsac ver
vigeb. qarTvel amxanagebTanac ver vurTierTob. mrcxvenia,
SecdomebiT rom vlaparakob, meSinia, ar damcinon, amitom vcdilob,
klasSi somex amxanagebTan viyo, amaze maswavlebeli gabrazda, ase
qarTuls ver iswavliTo. gagvacalkeva. jer TiToeuli Cvengani
qarTveli bavSvis gverdiT dagvsva. mere erTmaneTTan somxurad
laparaki agvikrZala. erTi suli maqvs, gakveTilebi rodis
damTavrdeba da saxlSi rodis waval. skolaSi yofna tanjvad
meqca...~
situaciis analizi
nebismier moqalaqes, ganurCevlad eTnikuri, religiuri,
enobrivi da a.S. kuTvnilebisa, unda mieces qveynis socialur-
politikur, ekonomikur da kulturul cxovrebaSi srulfasovani
integrirebis Tanabari SesaZlebloba, saxelmwifo enis
srulyofili codna ki amis garants warmoadgens. swored amitom
araqarTulenovani bavSvebis mSoblebi dainteresebulebi arian, rom
maTi Svilebi daeuflon saxelmwifo enas da ukve xSiria
SemTxvevebi, roca am enis ukeT Seswavlis mizniT isini qarTul
skolebSi SehyavT. magram, rogorc bavSvis naambobidan Cans, aman mas
seriozuli problemebi Seuqmna ara marto kognituri (igi ar
flobs swavlebis enas, ris gamoc is CamorCeba swavlaSi), aramed
socializaciisa da komunikaciis kuTxiT. problemas ramdenime
faqtori ganapirobebs, kerZod:
garemo, romelic mas ojaxsa da skolis gareT aqvs, ar uwyobs
xels qarTuli enis SeswavlaSi;
rogorc Cans, maswavlebels ar SeuZlia individualurad
miudges moswavleebs, romelTac enobrivi problemebi aqvT;
maswavlebeli ar flobs enis swavlebis efeqtur meTodebs;
124
rogorc Cans, skolaSi ar aris pirobebi saxelmwifo enis
Sesaswavlad aseTi moswavleebisaTvis: arc damatebiTi an e. w.
wreobrivi muSaobaa da arc individualuri programa.
Tu davukvirdebiT, CamoTvlilTagan samis mogvareba
SesaZlebelia skolis doneze. rogorc Cans, amis survili
pedagogsac aqvs. is cdilobs, gadaWras problema, magram ver
poulobs swor gzas, radgan saamisod kompetencia ar hyofnis.
maswavleblis gadawyvetilebiT, somxurenovani moswavle
qarTulenovanis gverdiT daesva, bavSvs aRar eqneboda Tavis
mSobliur enaze gadalaparakebis saSualeba. is imedovnebda, rom
amgvari xerxiT xelს Seუwyobda komunikacias qarTul enaze,
sabolood ki mis ukeT Seswavlas (enis aTvisebis erT-erTi yvelaze
efeqturi gzaa am enaze molaparake TanatolebTan intensiuri
urTierToba) da qarTvel da somex bavSvTa urTierToba
arasagakveTilo drosac qarTul enaze gagrZeldeboda. magram ase
ar moxda, radgan qarTuli enis arcodnis gamo erTmaneTSi mxolod
mSobliur enaze saubari maTTvis ufro mosaxerxebeli iyo da
amitom cdilobdnen sul erTad yofnas. somex moswavleebსAenis
Seswavlisas xelis SemSleli faqtorebisagan Tavis daRwevaSi
profesionali maswavlebeli unda daexmaros, romelsac SeuZlia
individualuri midgoma da flobs enis intensiuri swavlebis
meTodebs, `icnobs multikulturul da multilingvur midgomebsa
da principebs da iyenebs maT swavlebis dagegmvisa da
ganxorcielebis procesSi~ (maswavleblis profesiuli standarti (7.
3.). am konkretul SemTxvevaSi maswavlebeli aseT profesionalTa
ricxvs ar ganekuTvneba. mSobliur enaze laparakis akrZalvis
nacvlad maswavlebels iseTi saklaso da arasaklaso aqtivobebi
unda daegegma (magaliTad, speqtakli qarTulad, roluri TamaSebi,
situaciuri amocanebi da a.S.), romlebic waaxalisebda bavSvebs,
gaaumjobesebda maT qarTuls. maswavlebelma klasSi unda Seqmnas
usafrTxo garemo, sadac somex moswavleebs ar eqnebaT Secdomis
125
daSvebis SiSi. somxurenovani moswavleebis CarTvis saSualebaa
agreTve TanamSromlobiTi (kooperaciuli) swavla. mcire jgufebSi
maTi monawileoba imgvarad, rom TiToeuls Tavisi wvlili Seetana
imiT, rac exerxeba (Tundac xatviT), xels Seuwyobda komunikacias,
sakuTari saWiroebis SegrZnebas, maT TviTdamkvidrebas. sasurveli
iqneboda, qarTvel da somex moswavleebs ganexorcielebinaT
erToblivi miniproeqti: `sityvaTa salaro”, romlis mizanic
iqneboda somxursa da qarTulSi saerTo sityvebis Segroveba.
proeqts met efeqturobas SesZenda maTi mSoblebis CarTva,
romlebic daexmarebodnen Svilebs mis ganxorcielebaSi. aseve
sasurveli iqneboda, maswavlebels qarTveli da somexi mSoblebis
daaxloebis mizniT moewvia mSobelTa kreba da problema maTTan
erTad ganexila. savaraudod, orive mxare gamoTqvamda problemis
gadaWris survils, radgan amaSi isini sakuTari interesebis srul
Tanxvedras dainaxavdnen.
gTavazobT gakveTilis scenars, romelic, vfiqrobT, qarTuli
enis Seswavlis konkretul magaliTad gamoadgebaT maswavleblebs
da is SeiZleba efeqturi iyos rogorc qarTulenovani, ise
araqarTulenovani moswavleebisaTvis dawyebiT klasSi.
gakveTilis Tema: sulxan-saba orbelianis „ukan midevnebuli
lampari“ (adaptirebuli varianti).
sametyvelo funqciebi: aRwera-daxasiaTeba, logikuri kavSirebi.
enobrivi konstruqciebi: aRwera-daxasiaTeba _ uricxvi simdidris
patroni, mosamarTle da mowyale mefe, brZeni da windaxeduli.
logikuri kavSirebi _ pirobiToba (vidre cocxali var. . , nu. . ,
roca movkvdebi, maSin. . .), opozicia (kargad daiwyo, magram. . . ).
gakveTilis mizani: gaazrebuli kiTxvisa da metyvelebis unaris
ganviTareba.
gakveTilis msvlelobaSi / gakveTilis bolos moswavleebi
SeZleben:
126
mxatvruli teqstis Cum da xmamaRla gamomsaxvelobiT kiTxvas;
teqstis gagebasa da moqmed pirTa xasiaTebis gamokveTas;
dialogis interpretaciasa da gadacemas msmenelebisaTvis;
gagebisa da analizis sqemis Sevsebas igavis ZiriTad problemasa
da dedaazrze.
resursebi: teqstis qseroaslebi, gagebisa da analizis sqemis
qseroaslebi, markerebi.
aqtivobebi:
wakiTxvamde
1) maswavlebeli svams maprovocirebel kiTxvebs:
ra aris lampari? (pasuxebis Semdeg maswavlebeli aCvenebs mos-
wavleebs suraTs, romelzedac lamparia gamoxatuli).
lampari win unda waimZRvaros adamianma Tu ukan? ratom?
(meToduri komentari: sasurvelia, maswavlebelma efeqturad
gamoiyenos TvalsaCinoeba, araverbaluri xerxebi: Jestebi,
mimika, raTa araqarTulenovan moswavleebs gauadvildeT
misi saubris gageba).
uSualod kiTxvis dros
2) moswavleebi kiTxuloben igav-araks, aRniSnaven sityvebs an
frazebs, romelTa gagebac gauWirdaT.
kiTxvis Semdeg
3) kiTxvis dasrulebis Semdeg Sereul mcire jgufebSi muSaoben
ucnobi sityvebis amocnobaze. mniSvnelobis erToblivad
(SeiZleba maswavleblis daxmarebiT) dadgenis Semdeg ucxo
sityvebs weren leqsikonSi.
127
4) imis dasadgenad, Tu ramdenad kargad gaiges teqsti,
maswavlebeli svams kiTxvebs:
waikiTxeT sityvebi, romlebiTac mwerali axasiaTebs mefes.
ra daubara mamam Svils?
axalgazrda mefis ra saqcieli ukvirda xalxs?
ratom iqceoda ase axalgazrda mefe?
5) maswavlebeli aZlevs moswavleebs davalebas, kidev erTxel
gadaikiTxon teqsti da dainawilon igi rolebad (mTxrobeli,
mefe, Svili, is, vinc mefes Svilis ucnauri saqcielis Sesaxeb
uTxra). monawileebi sakuTar rolebs moniSnaven markerebiT.
6) moswavleebi msjeloben imaze, Tu rogor imetyveleben igavis
personaJebi, rogori Jestebi da mimikebi SeiZleba hqondeT.
(meToduri komentari.: moswavleebs imdenjer waakiTxeT
scenari, ramdenjerac saWiro iqneba imisaTvis, rom
darwmundnen sakuTar SesaZleblobebSi; darwmundnen imaSi,
rom SeuZliaT rolTan Segueba, morgeba da Tavisuflad
kiTxva);
7) “mkiTxvelTa Teatris~ monawileebi ikaveben adgilebs. maT
`scenaris~ nawilebi xelSi uWiravT an magidaze devs. isini irCeven
ganlagebis maTTvis sasurvel variants, oRond ise, rom ar
daaviwydeT mayurebeli da iwyeben teqstis kiTxvas.
(meToduri komentari: daexmareT moswavleebs imaSi, rom rac
SeiZleba efeqturad ganlagdnen. sasurvelia, rom mayurebelic
kargad xedavdes monawileebs da monawileebic _ erTmaneTs)
Sefaseba
8) moswavleebi winaswar Seqmnili kriteriumebis mixedviT afaseben
Tanatolebs. 10 qula skalaze umaRles niSans warmoadgens. yvela
128
grafaSi SemoxazeT qula da Tqvens gadawyvetilebas mokle
SeniSvnebi gaukeTeT.
Sedegebi qula SeniSvnebi
yvela sityva mkafiod iyo warmoTqmuli?
ganwyobileba da grZnobebi sworad iyo
gadmocemuli?
xmis toni efeqturad iyo gamoyenebuli?
SerCeuli monakveTi Sesabamisi tempiT iyo
wakiTxuli?
amyarebda TvaliT kontaqts auditoriasTan?
Jestebi Sesabamisad iyo gamoyenebuli?
punqtuacia sworad iyo
gagebuli/interprirebuli?
SeZlo auditoriis yuradRebis mipyroba da
SenarCuneba?
9) amis Semdeg, imis gasarkvevad, Tu ramdenad kargad gaiazres
igavis dedaazri moswavleebma, maT urigdebaT Sesavsebad
analizisa da gagebis sqema
Aam igavSi problema iwyeba, roca ________________
amis Semdeg _______________________________________.
mere _________________, Semdeg _____________________
Pproblema sabolood gadawyda, roca _________________.
Migavi Tavdeba _____________________________________.
am igavis mTavari azri aris is, rom _________________
________________________________________________________.
129
(meToduri komentari: sqema ivseba mcire jgufebSi. maswavlebeli
adevnebs Tvals imas, rom jgufebSi Sedges TanamSromloba da
saWiroebis SemTxvevaSi exmareba maT).
situacia 2
batoni daviTi erT-erTi skolis qarTuli enis maswavlebelia.
Uukve seqtembris Sua ricxvebia da igi emzadeba axali saswavlo
wlis dasawyebad. man, upirveles yovlisa, izruna klasis
mosawyobad. klasis mowyobisas misi mTavari mizani iyo saklaso
oTaxi moewyo moswavleTa aqtiuri muSaobisTvis da ara pasiuri
smenisTvis. man skolis direqcias sTxova iseTi wignebis Taroebis
SeZena, romelTa gadaadgileba Zalian advilad iqneboda
SesaZlebeli, individualur skamebs arCia ramdenime mrgvali magida
moZravi individualuri patara skamebiT da SeiZina araerTi
TvalsaCinoeba da saswavlo nivTi, Tumca SerCevis mTavari principi
am nivTebis advilad gadaadgilebadoba iyo. radgan baton daviTis
skola kulturuli mravalferovnebiT gamoirCeva da klasSi
sxvadasxva eTnikuri jgufis warmomadgenlebi iqnebian, batonma
daviTma iyida qarTuli, afxazuri, rusuli, inglisuri, somxuri,
azerbaijanuli da osuri anbani da gamoakra kedelze. garda amisa,
batonma daviTma gamoakra wina wlis klasis moswavleTa suraTebi,
romelic gamoxatavda moswavleTa CarTulobas sxvadasxva
aqtivobebSi, garda amisa, gamoakra enaTa xe, romelic aCvenebda
msoflios ZiriTadi enebis fesvebs.
Qbatoni daviTi wels axal klasSi Sedis. man specialurad
aarCia mravalferovani klasi, sadac 24 moswavle iqneba.
moswavleebi gansxvavdebian rogorc eTnikuri warmomavlobiT,
agreTve gansxvavebuli mSobliuri ena aqvT, maTi socialuri
mdgomareobac gansxvavebulia da, amasTanave, maTi akademiuri
moswrebac wina wlebSi Zalian gansxvavebuli iyo. saswavlo wlis
130
dawyebamde batonma daviTma kargad Seiswavla TiToeuli moswavlis
saskolo istoria. amasTanave, man aRmoaCina, rom mis klasSi
iqneboda SezRuduli SesaZleblobis mqone moswavlec. baton daviTs
kargad esmoda, rom moswavleTa gansxvavebuloba niSnavda maT
gansxvavebul swavlis stilsa da gansxvavebul interesebs.
Sesabamisad, mas unda daekmayofilebina yvela moswavlis stili da
interesi, rac aSkarad gamowveva iyo misi profesiuli
saqmianobisTvis da amitomac arCia am klasSi Sesvla.
saswavlo wlis pirveli kvira
radgan saswavlo weli axali dawyebuli iyo, batonma daviTma
pirveli ori kvira dauTmo saintereso da megobruli saswavlo
garemos Seqmnas. pirveli gakveTilis dasrulebis Semdeg man sTxova
moswavleebs, meore dRisTvis moemzadebinaT mSoblebTan erTad
sakuTari saxelebisa da gvarebis Sesaxeb istoriebi. man agreTve
sTxova moswavleebs, gaerkviaT, Tu hqondaT maTs saxelebs raime
mniSvneloba romelime enaze. `xvalindel dRes Cven daviwyebT
erTmaneTis interviuebiT, raTa gamovceT Cveni klasis Sesaxeb
gazeTi”- ganucxada man moswavleebs.
Mmeore dRes batonma daviTma daiwyo gakveTili moswavleTa
dawyvilebiT. man dawyvilebis principad moswavleTa dabadebis
dReebi aiRo, moswavle wyvildeboda im moswavlesTan, romlis
dabadebis dRec yvelaze axlos iyo mis dabadebis dResTan.
moswavleTa dawyvilebis Semdeg batonma daviTma maT gaacno
kiTxvebis CamonaTvali, romelic unda gamoeyenebinaT erTmaneTTan
intervius dros:
1. ra gqvia? ra mogwons an ar mogwons Sens saxelTan
dakavSirebiT?
2. rogor dagarqves es saxeli? vinmes sapativcemulod
dagarqves? vin dagarqva?
3. Seni ojaxis wevrebs aqvT igive saxeli?
131
4. gyavs megobari, romelsac aqvs igive saxeli?
5. aris vinme cnobili adamiani, visac igive saxeli hqvia?
6. mogwons is adamianebi, visac Seni saxelebi hqviaT?
magaliTad...
7. Sens saxels aqvs raime sxva mniSvneloba?
8. Seni saxeli warmoSobilia sxva enebidan? sxva enaSi Tu
aris Seni saxeli da rogor warmoiTqmeba is? aqvs Sens
saxels raime mniSvneloba sxva enebSi?
9. ojaxSi ras geZaxian? gaqvs raime moferebiTi saxeli?
10. ra girCevnia dagiZaxoT, Seni saxeli Tu moferebiTi (knin-
obiTi) saxeli, romelsac ojaxSi geZaxian?
moswavleebma TxuTmeti wuTi dauTmes erTmaneTTan intervi-
uebs, ris Semdegac batonma daviTma sTxova moeTxroT moswavleebs
mTeli klasisTvis is rac maT Seityves Tavisi mewyvilis Sesaxeb.
moswavleTa monaTxrobs maswavlebeli aqtiurad iniSnavda, raTa ar
gamorCenoda raime mniSvnelovani detali. bolos batonma daviTma
aiRo foto aparati, gadauRo TiToeul moswavles suraTi dafasTan
dawerili misi saxelis fonze, raTa klasis gazeTSi ganeTavsebina
es informacia.
Semdeg gakveTilze batonma daviTma sTxova gaerkviaT, Tu
ramden enaze SeeZloT klasSi myof moswavleebs saubari. aRmoCnda,
rom yvela bavSvs SeeZlo qarTulad da inglisurad saubari, Tumca
cal-calke SeeZloT kidev esaubraT afxazurad, osurad, rusulad,
somxurad, azerbaijanulad, frangulad da ukrainulad. radganac
enaTa aseTi mravalferovneba iyo warmodgenili saklaso oTaxSi,
batonma daviTma SesTavaza moswavleebs, CamoeTvalaT is sityvebi,
romlebic saerTo iyo qarTulisTvis da romelime sxva enisTvis,
romelzec klasSi romelime moswavle saubrobda. am savarjoSomac
Zalian gaaxalisa moswavleebi, aRmoaCines Zalian bevri saerTo
sityva da erT-erT moswavles gauCnda idea, `nasesxebi sityvebis
leqsikoni~ SeeqmnaT, romelzec mTeli wlis ganmavlobaSi muSaobda
mTeli klasi.
132
momdevno gakveTili mTlianad klasis gazeTis Seqmnas daeTmo.
moswavleebi akeTebdnen klasis gazeTis dizains da akravdnen gada-
Rebul suraTebs da werdnen moswavleze informaciebs masSi. mTeli
es gakveTili am aqtivobas daeTmo. Ggarda amisa, maswavlebelma
sTxova moswavleebs raime iseTi igav-araki gaexsenebinaT, romelic
ganTavsdeboda gazeTis SuagulSi da yvelaze metad asaxavda sagans
da klasSi arsebul situacias. moswavlebma Semdegi igav-araki
gaixsenes da Caweres gazeTis SuagulSi:
igav-araki
erT saxlშi cxovrobda kata, romelic mudam mzad iyo Tagvi
daeWira, magram verasodes axerxebda amis gakeTebas. erT dResac
gamoekida kata Tagvs dasaWerad, is-is iyo unda daeWira, rom Tagvma
patara xvrelSi SeZroma moaswro da katas aRaraferi darCenoda,
133
garda imisa, rom damjdariyo im patara naxvretTan da dalodeboda,
Tu rodis gamoZvreboda Tagvi. ucabedad, Tagvs moesma ZaRlis xma
da ifiqra, rom Tu ZaRli iyo saxlSi, kata gaiqceoda da aRar
daiwyebda xvrelTan lodins. Sesabamisad, Tagvi gamoZvra xvrelidan
da moulodnelad Tavi amoyo katis klanWebSi. `ki magram, ZaRli sad
aris? - ikiTxa akankalebulma Tagvma. `araviTari ZaRli ar aris, es
me viyavi, ZaRlis yefis imitacia gavakeTe, rom Sen daimedebuli
xvrelidan gamomZvraliyavi”- gadaixarxara gamarjvebulma katam da
cota xnis Semdeg daamata `Cemo kargo, Tu sul mcire or enas ar
laparakob, veranair warmatebas ver miaRwev dRevandel dRes. (Tid-
ti, 1995, gv. 168).
SabaT-kviras batonma daviTma Caxeda moswavleTa istoriebs
Tavidan, naxa im gakveTilis Canawerebi, sadac moswavleebs hqondaT
sakuTari saxelebis Sesaxeb interviuebi, agreTve naxa im gakveTilis
Canawerebi, sadac moswavleebi sakuTari enis codnis Sesaxeb sau-
brobdnen. am sam wyaroze dayrdnobiT batonma daviTma Seadgina
klasis lingvisturi repertuaris sqema.
saswavlo wlis meore kvira
meore kvira batonma daviTma moswavleTa ojaxebis da gvare-
bis istoriis gacnobas dauTmo. man daavala moswavleebs TavianT
mSoblebTan gaerkviaT TavianTi ojaxisaTvis yvelaze mniSvnelovani,
saamayo an RirsSesaniSnavi ambavi. Mmeore dRes moswavleebma araer-
Ti saintereso ambavi uambes erTmaneTs sakuTari ojaxebisa Tu
gvarebis Sesaxeb. Semdegi dRisTvis batonma daviTma moswavleTa
mSoblebs sTxova, rom wlis ganmavlobaSi Tu survili eqnebodaT,
mobrZanebuliyvnen da TavianTi ojaxebis an TavianTi saqmianobis
Sesaxeb moeTxroT bavSvebisTvis da yofiliyvnen mowveuli stumari.
pirvelad survili erT-erTi moswavlis babuam gamoTqva, romelic
momdevno dRes estumra baton daviTs qarTuli enis gakveTilze da
134
man uambo moswavleebs istoria sakuTari ojaxis Sesaxeb, romelic
iZulebuli iyo, 1921 wels saqarTvelos damoukideblobis dakargvis
Semdeg gadasaxlebuliyo safrangeTSi da iq gaegrZelebina
cxovreba. mowveulma stumarma gaacno bavSvebs maTi ojaxis fran-
guli cxovrebis detalebi, mouyva, rogor gaxda saqarTvelodan
devnili misi babua sorbonis universitetis profesori, Tu ras
moRvaweobdnen mamamisi da TviTon safrangeTSi da ra siZneleebTan
iyo dakavSirebuli maTi frangul sazogadoebaSi integrireba.
Ddetalurad isaubra, ratom gadawyvites 1991 wels damoukide-
blobis mopovebis Semdeg saqarTveloSi mTeli ojaxiT dabruneba.
Mmowveuli stumris monaTxrobma gansakuTrebuli STabeWdileba
moaxdina bavSvebze.
situaciis analizi
am situaciidan Cans ramdenime strategia, rac batonma daviTma
gamoiyena, rom Seeqmna jansaRi saswavlo garemo, gacnoboda mos-
wavleebs da moswavleebi gacnobodnen erTmaneTs da Sesabamisad ae-
go TiToeul moswavlesTan Semdgomi muSaoba. kerZod:
1) maswavlebelma moawyo saklaso oTaxi ise, rom SesaZle-
bloba yofiliyo saklaso oTaxSi mravali moZravi da
dinamiuri aqtivobis ganxorcieleba:
2) maswavlebelma ori kviris ganmavlobaSi misca mos-
wavleebs da sakuTar Tavs saSualeba, gaecnoT erTmaneTi
saxelebis interviuebis CatarebiT, klasis gazeTis Se-
qmnis da ojaxebisa da gvarebis Sesaxeb ambebis gadmoce-
mis gziT. TiToeuli es aqtivoba zrdis moswavleTa So-
ris erTmaneTis msgavsebis da sxvaobebis gaazrebis
unars;
3) maswavlebelma Seityo sakuTari moswavleebis Sesaxeb
jer saskolo istoriis gacnobis da Semdgom klasis
lingvisturi fonis sqemis Sedgenis safuZvelze;
4) maswavlebelma CarTo saswavlo procesSi mSoblebi da
135
ojaxis wevrebi, erTi mxriv, rogorc moswavleTa
damxmareebi sakuTari saxelis, gvaris da istoriis da-
samuSaveblad da, meore mxriv, rogorc mowveuli stum-
rebi;
5) maswavlebelma daamkvidra demokratiuli da TanamSrom-
lobiTi gamocdileba, radgan xeli Seuwyo moswavleTa
ideas, mTeli wlis ganmavlobaSi yvela moswavlis
monawileobiT Seqmniliyo `nasesxebi sityvebis
leqsikoni”;
6) maswavlebelma Seqmna enaTa xe, daiwyes muSaoba nasesxebi
sityvebis leqsikonze, riTac daamkvidra tendencia, rom
klasSi arsebuli lingvisturi mravalferovneba aris
resursi da ara Semaferxebeli faqtori qarTuli enis
swavlebis procesSi;
7) maswavlebelma yvela zemoCamoTvlili aqtivoba amave
dros gamoiyena qarTul enaSi moswavleTa kompetenciis
gasazrdelad.
rogorc xedavT, maswavlebels mouwia araerTi mniSvnelovani
strategiis gamoyeneba saswavlo wlis dasawyisSi, Tumca mas
mouwevs iyos ufro SemoqmedebiTi da gamoiyenos uamravi strategia,
raTa sakuTari klasis lingvisturi da eTnikuri mravalferovneba
aqcios resursad swavlebis procesSi. Aam rTuli miznis misaRwevad
mniSvnelovania interkulturuli midgoma swavlebis procesSi
situacia 3
aqve SemogTavazebT dawyebiTi maswavleblis qalbatoni
elenes monaTxrobs, romelic exeba interkulturuli ganaTlebis
miseul interpretacias da Sesabamis saswavlo strategias. ` ar vi-
ci, es is aris Tu ara, rasac Tqven eZaxiT interkulturul ga-
naTlebas, magram me 32 wlis muSaobis gamocdileba maqvs da
namdvilad viyeneb swor meTodebsa da midgomebs. erT konkretul
bolo situacias gavixseneb. pirvel klasSi Zalian mniSvnelovania
136
moswavleTaTvis asoebis da ricxvebis weris swavleba. Mme myavda
moswavle armeni, romelic eTnikurad somexi iyo da gamarTulad
laparakobda somxurad, magram qarTulad erT winadadebasac ver
abamda, rac Zalian maSfoTebda. erT dResac SevamCnie, rom armeni
qarTuli anbanis yvela asos sworad da gamarTulad warmoTqvamda
ara marto TanmimdevrobiT, aramed areulad SekiTxvebis dasmis
drosac. analogiurad, 1-dan 10-mde yvela
cifrs sworad da gamarTulad war-
moTqvamda. Mme vicodi, rom armenma ico-
da asoebi da ricxvebi, imitom, rom
roca vvarjiSobdiT klasSi, is
yovelTvis sworad warmoTqvamda maT,
oRond somxur enaze, magram somxuri
mas ar sWirdeba, mas qarTulad unda
SeZleboda amis gakeTeba.
amJamad man ukve icis asoebi da
cifrebi qarTulad, magram roca
Tavisi saxelis daweras vTxov,
yovelTvis uWirs asoebis dawera, xan araswori mimarTulebiT wers,
xan imdenad maxinjad wers, rom 3 wlis bavSvis naweri gegonebaT.
mas sakmaod mouxeSavad uWiravs fanqari da kalami, ramdenadac
gamigia, misi ojaxi dabal socialur fenas miekuTvneba da albaT
ar aqvT SesaZlebloba, rom savarjiSo patara dafa SeuZinon da
saxlSi avarjiSon fanqriTa da pastiT weraSi. Sesabamisad, misi
ojaxuri mdgomareobis gamo es saswavlo nivTebi xelmiuwvdomelia
misTvis, rac gaxda misi dagvianebuli ganviTarebis mizezi. piaJes
Teoriidan me vici, ramdenad mniSvnelovania samanipulacio saSu-
alebebis gamoyeneba moswavlis ganviTarebisTvis. Sesabamisad, ga-
vaanalize, rom saWiro iyo misi Tvalisa da xelis koordinaciis
gaumjobeseba, amitom davavale Cven skolaSi praqtikaze myof stu-
dents, damoukideblad emuSava armenTan da is klasisgan damoukide-
blad swavlobda weras. dRes armens aqvs Zalian kargi naweri
137
qarTulad, rac ueWvelad Cemi swori midgomis Sedegad moxda.
armenis ganviTarebis Sesaxeb qalbatoni elenes dakvirveba da
interpretacia efuZneba bavSvis ganviTarebis Sesaxeb SezRudul
codnas da mis monolingvur kulturas. piaJes Teoriis SezRudulma
codnam da arasworma interpretaciam gadaawyvetina qalbaton
elenes, rom armens dagvianebuli ganviTarebis niSnebi axasiaTebda.
misi azriT, imis gamo, rom armeni dabali socialuri fenis ojaxi-
danaa (sinamdvileSi qalbatonma elenem ar icis realurad armenis
ojaxis mdgomareoba, mas mxolod gaugia amis Sesaxeb) is miiCnevs,
rom saswavlo masalebis ararsebobis gamo armens Tvalisa da xelis
koordinaciis unari ar gaaCnia. ufro metic, man sakuTari mono-
lingvuri dominanti kulturidan gamomdinare, armenis bilingvuri
unarebi (is laparakobda somxurad da eufleboda qarTuls) Sea-
fasa, rogorc nakli da ara rogorc resursi armenis ganviTare-
bisTvis. Sesabamisad, qalbatonma elenem moaxdina moswavlis
izolacia, rac, ra Tqma unda, armenis fsiqologiur da in-
teleqtualur ganviTarebaze uaryofiTad imoqmedebda, imisda mi-
uxedavad, rom armenma iswavla qarTuli asoebis lamazad wera.
138
religiuri pluralizmi sekularul klasSi
saqarTvelos mosaxleoba araerT religias misdevs.
Mmosaxleobis umravlesoba marTlmadidebeli qristiania, Tumca
farTod aris warmodgenili sxvadasxva religiuri konfesiac. eT-
nikuri qarTvelebis umravlesoba marTlmadidebelia. marTlmadide-
blebi arian osebis, rusebis, berZnebis, afxazebis, asurelebisa da
udiebis umetesi nawili, aseve, garkveuli raodenoba somxebisa, ro-
melTa didi umravlesoba somexTa samociqulo eklesias miakuTvnebs
Tavs. rogorc qarTvelebis, ise aRniSnul eTnikur jgufTa
umciresoba kaTolike an protestantia. kaTolikuri eklesiis
mrevli eTnikuri siWreliT gamoirCeva (qarTvelebi, somxebi, asure-
lebi, polonelebi, germanelebi, rusebi da sxv.). saqarTvelos mo-
saxleobis rogorc eTnikurad qarTveli (aWarlebis nawili), ise
sxva eTnikuri jgufebis (azerbaijanelebi, qistebi, lekebi, afxa-
zebi) sagrZnobi raodenoba islams aRiarebs. qurTebis nawili ie-
zidia, nawili qristiani da nawilic muslimania. saqarTvelos
ebraelebi iudaizms misdeven, germanelebi luTeranuli eklesiis
wevrebi arian, Tumc kaTolikeebic gvxvdebian.
saqarTvelos masStabiT (afxazeTisa da samxreT oseTis
gamoklebiT) moqmedi religiuri gaerTianebebis statistikuri
gamokvleva pirvelad Tavisuflebis institutis davalebiT Catarda:
2002 wlis gazafxulze religiur gaerTianebaTa xelmZRvaneli
pirebisagan mopovebul iqna informacia wevrTa raodenobis Sesaxeb.
Sesabamisi maCveneblebis Sefardebam 2002 wels Catarebuli aRweris
Sedegad dadgenil raodenobasTan (4 452 100) aseTi suraTi aCvena:
139
@# dasaxeleba ricxvi mosaxleobis % 1 . somxuri samociqulo eklesia 200 000 4.0 2. kaTolike 50 000 1
3. luTerani 700 0,01 4. baptisti 6000 0,1 5. ormocdaaTianeli 5000 0,1
6. duxobori 1500 0,03 7. malakani 2000 0,04
8. me-7 dRis adventisti 400 0,0 9. iehovas mowme 15 000 0,3 10. xsnis armia 800 0,02
11. axalsamociqulo eklesia 700 0,01 12. sxvadasxva dasaxelebis jgufebi maqs. 300 0,0 13. iudeveli 10 000 0,2
14. muslimani 500 000 11,2 15. iezidi 30 000 0,7
16. kriSnaiti 200 0,0 17. bahaiti 500 0,01 sul 823100
saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis centri
2002 wlis gazafxulze aramarTlmadideblebis saerTo ricxvi
823 100 kacs anu mosaxleobis 18,5%-s Seadgenda.
2002 wels saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentma
mosaxleoba religiurobis niSniT aRwera. misi Sedegebi 2004 wels
gaxda cnobili. gairkva: saqarTvelos im teritoriis mosaxleoba,
romelsac maSin centraluri xelisufleba akontrolebda, 4375535
suls iTvlida; marTlmadideblad Tavs 3666233 anu 83, 9% miiCnevda,
kaToliked _ 34727 anu 0,8%, somexTa samociqulo eklesiis wevrad _
171 139 anu 3,9%, iudevelad _ 3541 anu 0,1%, mahmadianad _ 433784 anu
9,9%, sxva religiuri rwmenis aRmsareblad _ 28631 anu 0,6%, xolo
33480 anu 0,8% arc erTi religiis mimdevari ar iyo. amrigad,
aramarTlmadideblebis saerTo raodenoba aTeistebis,
nihilistebisa da agnostikosebis CaTvliT, ukanaskneli oficialuri
monacemebis mixedviT, 705302-s Seadgens, rac mosaxleobis saerTo
raodenobis 16,1 procentia.
140
rogorc pirvel TavSi ukve ganvixileT, saqarTvelos
kanonmdebloba da ganaTlebis politikis dokumentebi xels uwyobs
religiur mravalferovnebas da krZalavs religiur prozelitizmsa
da indoqtrinacias saqarTvelos saganmanaTleblo dawesebulebebSi.
gansxvavebuloba xSiri diskusiis sagania. gansakuTrebiT maSin,
roca saqme exeba religias da mis mimarTebas kulturasTan. im
gansakuTrebiT mgrZnobiare damokidebulebidan gamomdinare,
romelic adamianebs religiis mimarT aqvT, aucilebelia, rom
interkulturuli ganaTleba myarad daefuZnos eTikis principebs.
religiasa da ganaTlebasTan dakavSirebiT mniSvnelovania
gaimijnos ori gansxvavebuli sakiTxi: (1) religiis swavleba; (2)
sxvadasxva religiuri warmomavlobis moswavleebis saswavlo
procesSi integrireba gakveTilze mravalmxrivi xedvebisa da
transformaciuli kurikulumis ganxorcielebis gziT.
religiis swavlebasTan dakavSirebiT sxvadasxva mosazrebebi
dominirebda. arsebobda mosazrebebi, rom sekularul saxelmwifoSi
religiis, religiis istoriis an religiuri ganaTleba
aramizanSewonili iyo. miuxedavad am mosazrebisa, ganmanaTlebelTa
umravlesobam uaryo aRniSnuli midgoma, radgan religiis mTlianad
amogdeba saganmanaTleblo sistemidan pozitiur Sedegs ver
moitanda, radgan, sul mcire, moswavle moklebuli iqneboda
sazogadoebrivi cxovrebis ganmsazRvrel umniSvnelovanes
komponents, romlis gareSec am sazogadoebaSi cxovrebisTvis
srulyofilad momzadebulad ver CaiTvleboda..
meore sakiTxi, romelic mniSvnelovania saqarTvelos
konteqstSi gaxlavT gansxvavebuli religiis mqone moswavleTa
srulfasovani integrireba swavlebis procesSi da moswavleebSi
mravalmxrivi da kritikuli azrovnebis gamomuSaveba
transformaciuli midgomis meSveobiT. religia gaxlavT
kulturuli identobis formirebis mniSvnelovani wyaro.
Sesabamisad, TiToeul moswavles sakuTari rwmena da
141
Rirebulebebis sistema Tan mihyvebaT skolebSi. amdenad, skolebSi
religiuri Sexedulebebi uTuod gamovlindeba sxvadasxva formiT
(religiuri simboloebis tareba da religiisTvis damaxasiaTebeli
ritualebis Sesrulebis moTxovna da a.S.)
skolebi, upirveles yovlisa, iqiT unda iyos mimarTuli, rom
gamoiyenos interkulturuli ganaTleba yovelgvari diskriminaciis,
qsenofobiis winaaRmdeg brZolis iaraRad da gamoumuSaos mos-
wavleebs tolerantobis, sxvaobaTa mimReblobisa da Tanasworobis
principebi. maswavlebelma didi yuradReba unda miaqcios klasSi
religiuri mravalferovnebis marTvas, aRmofxvras moswavleebis
mier religiuri gansxvavebulobis abuCad agdebis faqtebi,
uzrunvelyos pozitiuri interaqcia moswavleebs Soris da
Seasrulos saqarTvelos kanonmdeblobiT gansazRvruli moTxovnebi
religiur mravalferovnebasTan dakavSirebiT.
qvemoT warmogidgenT religiurad mravalferovan skolasa da
klasTan dakavSirebul kritikul situaciebs.
situacia
moswavle gviambobs: `vswavlob erT-erTi sajaro skolis meSvide
klasSi (skolas Segnebulad ar vasaxeleb). klasis umravlesobas
qristiani bavSvebi Seadgenen. xuTi mahmadiani varT, oric -
iudevelia. Cvenma damrigebelma gadawyvita saSobao RonisZieba
moewyo. RonisZieba maswavleblis scenaris mixedviT amgvarad
mTavrdeboda: yvela moswavles xelSi anTebuli sanTlebiT locva
unda eTqva.
142
amis Sesaxeb saxlSi vTqvi. mSoblebs Sevatyve, ar esiamovnaT.
meore dRes deda maswavlebelTan misula da sayveduri uTqvams,
ratom aZaleb bavSvebs, romlebic qristianebi ar arian, locva
Tqvano. gabrazebulma maswavlebelma gadawyvita, rom Cven am
RonisZiebaSi monawileoba ar migveRo. ar vici, sxvebma rogor,
magram me Tavi gariyulad vigrZeni. mayureblad yofnis survilic ar
mqonda. im dRes skolaSi saerTod ar mivsulvar...~
situaciis analizi:
gasagebia maswavleblis survili, yvela moswavle CarTos
RonisZiebaSi, misces sakuTari SesaZleblobebis gamovlenis
saSualeba. magram mas mxedvelobidan rCeba sxva aRmsareblobis
moswavleebis arseboba klasSi. is, rogorc Cans, ar gasaubrebia
winaswar bavSvebs, maT mSoblebs, ar auxsnia maTTvis RonisZiebis
mizani (Tu aseTi aqvs). ufro metic, roca mas mSobelma sayveduri
143
uTxra, imis magivrad, rom emsjela masTan erTad situaciidan
gamosavlis moZebnaze, man miiRo gadawyvetileba, am moswavleebs ar
mieRoT monawileoba RonisZiebaSi. maswavleblis qmedebam xeli
Seuwyo imas, rom Tanaklaselebs es bavSvebi aReqvaT rogorc maTgan
gansxvavebuli. moswavleTa gamijvniT, RonisZiebidan maTi
gamoTiSviT maswavlebeli faqtobrivad ayalibebs mcirewlovan
bavSvebSi `Tavisianisa~ da `ucxos~ gancdas, romelic
xelisSemSlel faqtorad SeiZleba iqces moswavleebSi samoqalaqo
RirebulebaTa, upirveles yovlisa, tolerantobis Camoyalibebisas.
maswavlebeli valdebulia gamoiCinos Tanabari yuradReba yvela
moswavlis mimarT, ganurCevlad maTi socialuri, eTnikuri Tu
religiuri kuTvnilebisa. aRweril situaciaSi ki, imis gamo, rom
sxva aRmsareblobis arian, bavSvebi gamoeTiSnen saerTo saklaso
RonisZiebas. es erTgvari diskriminaciaa.
maswavlebeli, SeiZleba gaucnobiereblad, magram uneburad
laxavs moswavleTa im uflebas, romelic garantirebulia
saerTaSoriso samarTliT: `monawile saxelmwifoebi pativs scemen
bavSvis uflebas azris, sindisis da sarwmunoebis Tavisuflebaze~
(bavSvTa uflebebis konvencia, muxli 14). Mmaswavlebeli aseve ar
iTvaliswinebs saqarTvelos kanonis zogadi ganaTlebis Sesaxeb
moTxovnas: `dauSvebelia moswavles, mSobelsa da maswavlebels
daekisroT iseTi valdebulebebis Sesruleba, romlebic Zireulad
ewinaaRmdegeba maT rwmenas, aRmsareblobas an sindiss, Tu es ar
laxavs sxvaTa uflebebs, an xels ar SeuSlis erovnuli saswavlo
gegmiT gaTvaliswinebuli miRwevis donis daZlevas~ (muxli 18. 2.).
cxadia, es ar niSnavs imas, rom maswavlebels uari unda eTqva
saSobao RonisZiebaze. amiT maSin sxva, marTlmadidebel moswavleTa
uflebebi Seilaxeboda. RonisZiebaze locvis rituali rom ar
Sesrulebuliyo, SesaZloa, masSi sxva konfesiebis moswavleTa
monawileobas mSoblebi ar gaeRizianebina.
zogadad, maswavlebelma Tavad unda misces moswavleebs
Semwynareblobis magaliTi. es ki misgan moiTxovs Semdegs:
144
miuxedavad imisa, rom Cven sakuTari Rirebulebebi da Sexedulebebi
gvaqvs, unda miviRoT is faqtic, rom sxvebisaTvis sxva
Rirebulebebi da principebia WeSmariti. bavSvebs Tan mohyvebaT
skolaSi TavianTi rwmena, Rirebulebebi da isini ar unda CavayenoT
iseT mdgomareobaSi, rom mouwoT uaris Tqma sakuTar identobaze
sociumSi Tavis dasamkvidreblad.
ra SeiZleba gakeTdes klasSi, sadac sxva aRmsareblobis
moswavleebi arian?
gTavazobT erTi RonisZiebis nimuSs, romelic kontribuciuli
midgomis magaliTia.
sanam RonisZieba daigegmeba, maswavlebeli klasSi atarebs TamaSs:
`ocnebis qalaqi~
TamaSis xangrZlivoba: 45 wT.
TamaSis mizani: moswavleebi gaacnobiereben gansxvavebebisa da
mravalferovnebis mniSvnelobas;
ganiviTareben jgufSi TanamSromlobisa da komunikaciis unars.
TamaSisaTvis saWiro masalebi: feradi furclebi (e.w. stikerebi),
flomasterebi / feradi fanqrebi, formatebi.
TamaSis msvleloba: maswavlebels kalaTSi / yuTSi Cayrili aqvs
feradi furclebi. Mmoswavleebi iReben am furclebs ise, rom ver
xedaven, romeli feris furceli SexvdaT. isini jgufdebian ferebis
mixedviT. TiToeul jgufs eZleva furclis Sesabamisi feris
flomasteri da davaleba: daxaton ocnebis qalaqi (am naxatisaTvis
maT unda gamoiyenon mxolod erTi feris flomasteri).
jgufebi akraven TavianT namuSevrebs kedlebze da afaseben.
msjeloben imaze, ram SeuSala xeli davalebis ukeT
SesrulebaSi (mosalodnelia, rom ukmayofileba gamoTqvan erTi
feris flomasteris gamo).
145
amis Semdeg TiTo monawile TiTo jgufidan qmnis axal jgufs,
sadac yvela feris warmomadgeneli moxvdeba, Sesabamisad, jgufs
eqneba yvela feris flomasteri.
axal jgufebs eZlevaT davaleba, daxaton isev feradi ocnebis
qalaqi. jgufebi akraven TavianT namuSevrebs mopirdapire kedelze.
moswavleebi adareben erTfer da ferad naxatebs erTmaneTs.
TamaSis ganxilva
moswavleebs eZlevaT SekiTxvebi:
grZnobdnen Tu ara raime uxerxulobas pirveli naxatis Sesrulebis
dros? romeli naxati gamouvidaT ukeTesi da ratom?
TamaSis Sejameba: erTferovneba mosawyeni da uinteresoa. yoveli
adamiani unikaluria. TiToeuls sxvadasxva sargebeli moaqvs
sazogadoebisaTvis. dafiqrdiT, ra rols TamaSobs TiToeuli
moswavle klasis cxovrebaSi? TqvenTan erTad swavloben sxvadasxva
erovnebis, religiis, interesebis adamianebi, swored amitom Tqveni
cxovreba am mravalferovnebis fonze ufro sainteresoa iseve,
rogorc feradi ocnebis qalaqi. ufro ukeT rom gavecnoT am
mravalferovnebas, gTavazobT RonisZiebas: `silamaze
mravalferovnebaSia~.
RonisZiebis miznebi da amocanebi:
msoflios sxva religiebisa da Rirebulebebis, am religiebTan
dakavSirebuli sadResaswaulo ritualebis gacnoba.
sxvadasxva aRmsareblobis adamianebs Soris urTierTgagebis,
pativiscemisa da dialogis unaris ganviTareba.
dagegmva da aqtivobebi:
_ moswavleebi amzadeben prezentaciebs sami msoflio religiis _
qristianobis, mahmadianobisa da iudaizmis _ Sesaxeb. ganixilaven
TiToeulis Sesabamis tradiciebsa da adaT-wesebs. ecnobian
146
religiur dResaswaulebs _ qristianul Sobas, ebrauli xanukas,
mahmadianur ramadans. agroveben fotoebs, slaidebs / amzadeben
saprezentacio programas (PowerPoint).
_ pouloben msgavsebebs ZiriTad religiur postulatebs Soris.
aqcenti keTdeba siyvarulsa da gulmowyalebaze. imaze, ra aris
naTqvami iesos (mesiis) dabadebis Sesaxeb Zvel aRTqmaSi, saxarebasa
da yuranSi.
_ amzadeben SekiTxvebs prezentatorebisaTvis.
_ TiToeuli maswavlebelTan konsultaciis safuZvelze arCevs, ra
unda waikiTxos, imReros an gaakeTos saSobao saRamoze (sasurvelia
mSoblebTan dakavSireba da maTTvis TanamSromlobis SeTavazeba).
_ erToblivad qmnian saSobao saRamos scenars.
_ amzadeben scenas, qmnian dekoraciebs.
saSobao saRamo ori ganyofilebisagan Sedgeba. pirvel
ganyofilebaSi moswavleebi warmoadgenen winaswar damuSavebul
sakiTxebs da moZiebul masalas, meore ganyofileba ki ufro
SemoqmedebiTi xasiaTisaa.
saWiro resursebi: religiuri simboloebi, fotoebi da slaidebi /
kompiuteri da proeqtori, masalebi dekoraciebisaTvis.
RonisZiebis analizi
interkulturuli ganaTlebis mizania ara marto sazogadoebaSi
arsebuli gansxvavebuli msoflmxedvelobebis Sesaxeb codnis
micema, ara mxolod moswavleTa SemecnebiTi ganviTareba am kuTxiT,
aramed momzadeba cxovrebisaTvis, moqalaqeebad Camoyalibeba, raTa
srulfasovani monawileoba miiRon sazogadoebis cxovrebaSi.
amisaTvis saWiroa Semwynareblobis, gansxvavebulis mimarT
pativiscemis unarisa da sazogadoebisadmi mikuTvnebulobis
grZnobis ganviTareba. TiToeul Cvengans sakuTari Rirebulebebi da
Sexedulebebi migvaCnia WeSmaritad da upiratesad, magram unda
147
gavacnobieroT, rom sxvebisTvis sxva Rirebulebebi da
Sexedulebebia WeSmariti.
urTierTgageba da gansxvavebulis mimRebloba iwyeba mis Sesaxeb
informaciis miRebiT, masTan TanamSromlobiTa da TanamSromlobis
procesSi misi mniSvnelovnebis aRiarebiT.
moswavleTa prezentaciebma swored informaciis miwodebis misia
ikisra. msgavsebebis dadgenam Semxebi wertilebi moanaxvina
moswavleebs. es TanakveTa daaxloebis sawindari gaxda. erToblivad
saRamos scenaris Seqmnam, dekoraciebis momzadebam gaaerTiana
moswavleebi. arCevanis Tavisuflebam sakuTari SesaZleblobebis
gamovlenasa da TiToeulis mniSvnelovnebis gaazrebas Seuwyo xeli.
Seiqmna mravalferovnebiT Zlieri gundi, romelSic aravisTvis
iqneboda miuRebeli gansxvavebuli religiuri ritualis Sesruleba.
es am ritualis pativiscemaze iqneba damyarebuli. G
ganxiluli Sedegebis mixedviT gansxvaveba zemoT aRweril
situaciaSi warmodgenili RonisZiebisagan TvalsaCinoa.
148
socialuri klasisa da socialuri statusis gavlena
swavla-swavlebis procesze
saqarTveloSi socialuri mdgomareoba sakmaod mZimea.
moswavleTa ojaxebis nawilis siRaribis zRvars qvemoTaa, rac
mniSvnelovnad aisaxeba maT swavlaze. . 2008 wlis monacemebiT,
yvelaze Raribi regionebi qvemo qarTli, aWara, mcxeTa-mTianeTi da
kaxeTia, sadac siRaribis maCvenebeli 50 procentze maRalia. am
regionebis mosaxleobis naxevarze meti oficialur saarsebo
minimumsac ver moixmars da saqarTvelos Raribi mosaxleobis 40%
swored aRniSnul regionebSi cxovrobs. maTgan gansxvavebiT,
SedarebiT dabali siRaribis donis mqone regionebia Tbilisi
(30.2%), imereTi (31.4%) da samcxe–javaxeTi (32.6%). 2008 wlisTvis
yvelaze mdidari regionis _ Tbilisis fuladi Semosavali erT
sul mosaxleze yvelaze Raribi regionebis fulad Semosavals 2.5-
jer aRemateboda. Tumca Raribi mosaxleobis yvelaze didi nawili
(20%) swored saqarTvelos dedaqalaqSi cxovrobs. saqarTveloSi
didia umuSevarTa raodenobac. 2008 wlis monacamebiT saqarTveloSi
dausaqmebelTa raodenobam 2008 wels Seadgina 297.6 aTasi adamiani.
cxrili: siRaribis donis da RaribTa ganawileba regionebis mixedviT (oficialuri minimumis mimarT)
siRaribis done RaribTa ganawileba regioni 2005 2008 cvlilebebi 2005 2008 cvlilebebi 1. kaxeTi 45,0 50,2 5,2 10,5 11,9 1,4 2. Tbilisi 29,8 30,2 0,4 18,8 20,1 1,3 3. Sida qarTli
40,6 47,2 6,6 7,4 7,6 0,3
4. qvemo qarTli
66,0 52,5 -13,5 18,4 13,1 -5,3
5. samcxe-javaxeTi
47,1 32,6 -14,5 5,4 3,5 -1,9
6. aWara 48,1 52,5 4,4 11,2 11,9 0,7 7. guria 34,7 47,8 13,1 2,8 4,0 1,1 8.samegrelo 41,7 41,1 -0,6 9,8 10,1 0,3
149
9.imereTi 26,1 31,4 5,3 12,5 14,7 2,2 10.mcxeTa-mTianeTi
46,9 52,2 5,3 3,3 3,0 -0,3
sul: 39,5 39,9 0,4 100 100 0 saqarTvelos regionuli ganviTarebis saxelmwifo komisia (CEGSTAR), 2009
siRaribis maCvenebeli regionis mixedviT TiTqmis Tanxvdeba,
magaliTad, regionebis mixedviT moswavleebs mier skolis mitovebis
maCveneblebs.
saqarTvelos ganaTlebis da mecnierebis saministro, 2007 (EMIS)
socialuri statusi da socialur-ekonomikuri klasi
gansazRvravs xSirad moswavleTa akademiur miRwevebs. dabali
socialuri statusis mqone moswavleTa dabal akademiur moswrebas
baumarti da Siumeri (2001) ori faqtoriT xsnian: (1) ojaxis da
socialuri qselis mier swavlis stimulaciis da mxardaWeris
dabali xarisxi; (2) skolaSi arsebuli sistema, struqtura,
Rirebulebebi da saswavlo strategiebi. skolas da maswavlebels
SeuZlia socialurad dabali fenis moswavleebis dabali
akademiuri moswrebis, sul mcire, meore gamomwvevi mizezis
aRmofxvra da pirvel mizezzec met-naklebad reagireba.
dabali socialuri statusis moswavleebTan mimarTebiT erT-
erTi umniSvnelovanesia maswavlebelTa molodinebi. swored
30.71%
15.44%12.23%11.91%
8.15% 7.74% 7.07%
2.72% 1.81% 1.72% 0.41% 0.09%0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
150
maswavlebelTa dabali molodinebi gansazRvravs xSirad dabali
socialuri statusi mqone moswavleTa dabal akademiur moswrebas.
Bukanaskneli 50 wlis ganmavlobaSi araerTi kvleva Catarda,
romlebmac daadastures maswavlebelTa molodinebis gavlena
moswavleTa akademiur miRwevebze. kvlevebma aCvenes, rom
maswavlebelTa molodinebis gazrdis kvaldakval moswavleTa
akademiuri moswrebac izrdeboda (kuSneri da misi kolegebi, 2006).
maswavlebelma moswavles SeuZlia misces codna, ganuviTaros
garkveuli unarebi, magram yvelaze mniSvnelovani, rac SeiZleba
maswavlebelma moswavles misces, es aris moswavlis STagoneba, rom
mas aqvs unari da Seswevs Zala, iyos warmatebuli rogorc
akademiuri, aseve socialuri TvalsazrisiT.
qvemoT warmogidgenT moswavlis socialur statusTan da
socialur- ekonomikur mdgomareobasTan dakavSirebul ramdenime
saskolo SemTxvevas da maT analizs.
situacia
moswavle mogviTxrobs: „Cveni ojaxi mZime materialuri da
ekonomiuri pirobebis gamo ori wlis win TbilisSi gadmovida
sacxovreblad. naTesavma, romelic sazRvargareT aris ojaxiT
wasuli, samadlod Tavisi erToTaxiani bina dagviTmo. bina qalaqis
centrSi mdebareobs. Sesabamisad, im skolaSi Sevedi, romelic
saxlTan axlosaa. am skolas „elitaruls“ uwodeben (pirvelad
TbilisSi gavige aseTi skolebis arseboba). axal skolaSi
misvlisTanave Tavi uxerxulad vigrZeni Cemi siZvelisagan
gaxunebuli qurTukisa da gacveTili fexsacmelebis gamo. pirvelive
gakveTilze maswavlebelma raRac rom mkiTxa, klaselebma sicili
atexes.
rogorc Cans, Cemi kilo ar moewonaT. sofelSi saukeTeso
moswavled viTvlebodi, aq ki pasuxisac mrcxvenia, meSinia, isev ar
damcinon. veravisTan vmegobrob. aba, rogor imegobreben CemTan
isini, vinc imaSi ejibreba erTmaneTs, romels ufro „magari jipi“
hyavs, vis romeli „cnobili brendis“ (es maTi leqsikaa) tansacmeli
151
acvia. maswavlebeli dedas sul sayvedurebs, eubneba, arafers
akeTebso. vswavlob, magram pasuxis survili namdvilad ar maqvs.
netav isev sofelSi damabruna...“
situaciis analizi
is, rac moswavlis monaTxrobidan SevityveT, sxva araferia, Tu
ara socialuri diskriminacia. SeiZleba aseTi Sefaseba Zalian
mwvaved moCandes, magram Tu gavixsenebT am terminis sityvasityviT
mniSvnelobas, cxadi xdeba, rom bavSvis gaucxoebis mizezi swored
socialuri gansxvavebaa.
diskriminaciis safuZvelia rwmena, rom Cvengan gansxvavebuli
Cvenze raRaciT uaresia. `elitarul~ ubansa da `elitarul~
skolaSi moxvedrili bavSvi, romlis ojaxic qalaqSi materialurma
siduxWirem Camoiyvana, Tavs gariyulad da daCagrulad grZnobs
imitom, rom Tavisi CacmulobiTa da kiloTi Tanaklaselebis
dacinvis obieqti xdeba. socialuri gansxvaveba bavSvSi umZimes
gancdebs iwvevs: gariyulobas, daTrgunulobas, dabal
TviTSefasebas, SesaZleblobebis daqveiTebas, SiSs, Seuracxyofis
grZnobas. misi monaTxrobidan Cans, rom raionSi, sadac is
cxovrobda, saukeTeso moswavle iyo. igi miCveuli iyo pirvelobas.
axal klasSi ki, man araTu ver moipova iseTive aRiareba,
152
agrZnobines, rom is Tavisi socialuri mdgomareobis gamo sxvebze
naklebia. bavSvisaTvis swavlis erT-erTi umniSvnelovanesi motivia
garSemomyofebis aRiareba. rogorc Cans, am bavSvis emociur
mdgomareobas amis deficitic gansazRvravs. yvelaze damafiqrebeli
is aris, rom maswavleblebi klasSi ver qmnian usafrTxo garemos,
romelSic gansxvavebebi ganixileba diskriminaciis gareSe. maT ver
monaxes iseTi xerxebi, romlebic axalgadmosul moswavlesa da mis
danarCen Tanaklaselebs Soris pozitiuri urTierTobebis
Camoyalibebas Seuwyobda xels. maswavleblis profesiuli
standartis mixedviT, pedagogma `icis, rogor Camoayalibos
moswavleebs Soris pozitiuri urTierTobebi (7. 5.), rasac,
samwuxarod, ver axerxebs situaciaSi aRwerili maswavlebeli.
ra SeiZleboda gakeTebuliyo skolaSi iseTi, rom
moswavlisaTvis amgvari problemebi agvecilebina?
maswavleblebs hmarTebdaT, ufro meti yuradReba gamoeCinaT
axalი moswavlis mimarT.
sasurvelia, skolas axali moswavlis ucxo garemosTan
integraciisaTvis hqonoda erTgvari rituali, daxvedris
ceremoniali. rodesac klasSi axali moswavle gadmodis,
rekomendebulia, rom maswavlebelma moawyos `bavSvis miReba~,
warudginos, gaacnos igi klass, auxsnas sxvebs, rom is xdeba
erT-erTi maTgani da aqcenti gaakeTos mis Rirsebebze (miT
umetes, amis saSualeba mas hqonda, bavSvi raionis skolaSi
erT-erTi saukeTeso moswavle iyo);
aseTi moswavlis CarTvis kargi saSualebaa TanamSromlobiTi
swavla. maswavlebels unda CaerTo is jgufur samuSaoebSi da
mieca misTvis SesaZlebloba, saukeTeso kuTxiT gamoevlina
Tavi;
karg Sedegs moitanda misi Seqeba-waxalisebac;
msgavs situaciebSi pedagogebma (da/an skolis fsiqologma, Tu
amis saWiroeba Seiqmneba) unda imuSaon klasis moswavleebTan
153
tolerantobis grZnobis gasaRviveblad, auxsnan maT, rom
adamianebi bevri ramiT hgvanan da bevri ramiT gansxvavdebian
erTmaneTisagan, rom Rirseba, materialuriT ki ara, sulieri
RirebulebebiT izomeba. swored skolam unda izrunos imaze,
rom moswavleebs maTgan met-naklebad gansxvavebuli
adamianebis, gansakuTrebiT Tanatolebis miReba da
pativiscema aswavlos.
gTavazobT saswavlo proeqts, romelic, Cveni azriT, kargi
saSualeba iqneba moswavleebSi WeSmariti sulieri Rirebulebebis
Camosayalibeblad da imis xelSesawyobad, rom maT tolerantuli
damokidebuleba gamoumuSavdeT socialurad gansxvavebuli
Tanatolis mimarT.
saswavlo mizani:
moswavleebi SeZleben:
_ gaaanalizon cxovrebiseuli situaciebi da imsjelon maTSi
socialuri diskriminaciis niSnebze;
_ imsjeleben adamianis Rirsebis ganmsazRvrel faqtorebze;
_ Seafaseben da gamoxataven sakuTar damokidebulebas situaciebSi
aRwerili faqtebis mimarT.
swavlis strategiebi
moswavleebi muSaoben mcire jgufebSi oTx sxvadasxva situaciaze
da ganixilaven maT.
aqtivobebi, maTi ganxorcielebisaTvis saWiro dro da organizebis
forma:
aqtivoba 1.
TiToeuli jgufi aanalizebs situacias. afaseben
dasaxelebul pirs aTbaliani sistemiT. Tan asabuTeben, ratom
uweren ama Tu im qulas. dro _ 10 wT.
154
aqtivoba 2.
jgufebi aTamaSeben rolebSi situacias da Semdeg msjeloben,
rogor grZnobdnen Tavs ama Tu im personaJis rolSi, ras
grZnobdnen, ras fiqrobdnen. dro _ 40 wT.
aqtivoba 3.
jgufebs eZlevaT davaleba, gaixsenon realobidan situacia,
romelic maT miaCniaT socialuri diskriminaciis magaliTad. 15 wT.
aqtivoba 4.
`sinanulis wuTi~. TiToeulma unda gaixsenos sakuTari qceva,
romelsac isini Tvlian sxvisadmi upativcemulobis gamoxatulebad.
situaciebi
situacia 1.
Tina maswavlebeli martoxelaa. sakuTari bina ara aqvs.
naqiravebSi cxovrobs. xelfasi Tvidan Tvemde Zlivs hyofnis, amitom
garderobis gaaxleba uWirs da erTi da igive tansacmeli
xangrZlivad acvia. erTxel likam, romelic mdidari ojaxis Svilia,
TanaklaselebTan Tina maswavlebels Cacmulobis gamo dascina,
skamze rom jdeba, meSinia is ZvelTaZveli bolokaba ar
gadauskdeso. aman darejani gaaRiziana da likas pirdapir miaxala:
`viqtoria sekretis maisuri rom gacvia, Tavi Tina maswavlebelze
magari ggonia? Tavmoyvareoba Tu gaqvs, girCevnia, erTi-ori wigni
waikiTxo.”
SeafaseT: lika _ . . . . qula; darejani _ . . . . qula.
situacia 2.
gigas ojaxi xelmokled, magram siamtkbilobiT cxovrobs.
TxuTmeti wlis rom Sesrulda, ojaxma gaiWirva da dabadebis dRe
gadauxada. gigam Tanaklaselebi dapatiJa. bavSvebma kargad
155
moilxines. gareT rom gamovidnen, daTom ironiuli toniT
warmoTqva: `axla SegviZlia vTqvaT, boselSic gviqeifiao.”
SeafaseT: giga _ . . . qula, daTo _ . . . qula.
situacia 3.
Tornike Zalian niWieri da bejiTi biWia, Zalian kargad
swavlobs, magram imis gamo, rom materialurad uWirs, TiTqos
daTrgunulia, ar cdilobs Tavi gamoiCinos, sakuTari
SesaZleblobebi da codna bolomde gamoavlinos. erTxel istoriis
axalma maswavlebelma, romelic ar icnobda Tornikes, uxeSad
mimarTa: `ra tomarasaviT zixar gakveTilze, gamofxizldi!~ Temurma,
romelic klasis `yoCia~ fizikuri siZlierisa da gambedaobis gamo,
maswavlebels xmamaRla uTxra: `magan rom icis, netav imdeni Tqven
icodeTo~.
SeafaseT: istoriis maswavlebeli _ . . . qula, Temuri _ . . . qula.
situacia 4.
merve klasma gadawyvita eqskursiaze wasvla kaxeTSi. mos-
wavleebs 20-20 lari unda SeegrovebinaT. ninos Zalian undoda gre-
misa da SuamTis naxva, magram ojaxs am Tanxis gadaxdis saSualeba
ar hqonda. amitom gogonam moimizeza, avtobusiT mgzavrobas ver
vitan, cudad vxdebio da eqskursiaSi monawileobaze uari Tqva. Tea
mixvda, rac iyo uaris Tqmis mizezi, magram mis nacvlad Tanxa rom
daedo, ninos uxerxul mdgomareobaSi Caayenebda. amitom mamas sTxo-
va, is da nino manqaniT waeyvana kaxeTSi. avtobuss ukan gavyveTo.
megobars ki uTxra: ici, mec miWirs avtobusiT mgzavroba, amitom ma-
mas mivyavar Tavisi manqaniT da Senc iq Cajeqio. nino eqskursiiT
Zalian kmayofili darCa, Tea _ kidev ufro metad.
SeafaseT: nino _ . . . qula, Tea _ . . . qula.
156
TavSi gamoyenebuli literatura
evropis sabWo (2007). religiuri mravalferovneba da
interkulturuli ganaTleba, saxelmZRvanelo skolebisTvis
jon qisTis redaqtorobiT.
kavkasiis mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis institutis
politikis dokumenti, (2009)- ganaTlebis reforma da
araqarTulenovani skolebi mopovebulia veb-gverdidan
<http://cipdd.org/index.php?lang_id=ENG&sec_id=40&info_id=398>
saqarTvelos regionuli ganviTarebis saxelmwifo komisia
(CEGSTAR) , (2009), diagnostikuri moxseneba saqarTvelos
regionaluri ganviTarebis Sesaxeb, mopovebulia veb-gverdidan
http://www.cegstar.ge/files/2253_2253_415534_Presentation.pdf
saqarTvelos saxalxo damcvelTan arsebuli tolerantobis
centris informacia saqarTveloSi arsebuli religiuri
mravalferovnebis Sesaxeb.
Salva tabataZe, naTia nacvliSvili- interkulturuli ganaTleba,
maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri, 2008.
Bacer, C. (2004), Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. Cleve-
don: Multilingual Matters.
Baumert, Jürgen, & Schümer, Gundel. (2001). Familiäre Lebensverhältnisse,
Bildungsbeteiligung und Kompetenzerwerb. In Deutsches PISA-Konsortium
(Eds.), PISA 2000. Basiskompetenzen von Schьlerinnen und Schьlern im
internationalen Vergleich (pp. 323-407). Opladen: Leske+Buldrich;
Cushner, K,,McClelland A.,& Safford, P.(2006) Human Diversity in Education,
an integrative approach: McGrow Hill. Higher Education.
Dagovitz, A., (2004), When Choice Does Not Matter: Political Liberalism, Religion and
the Faith School Debate, Journal of Philosophy of Education, Vol. 38, No. 2.
157
Gurin, P., Dey, E., Hurtado, S., & Gurin, G. (2002). Diversity and higher educa-
tion: Theory and impact on educational outcomes. Harvard Educational
Review, 72(3), 330-366.