PRESUS Otitis Eksterna

8/19/2019 PRESUS Otitis Eksterna

1/15

PRESENTASI KASUS

Otitis Eksterna Difusa Aurikularis Sinistra

Di Ajukan Kepada :

dr. M. Cris!a P" Msi.Med." Sp.T#T$K%

Disusun Ole :

Aida &ulia A!an' ()*+**,+**-+

/A0IAN I%MU T#T RSUD TIDAR KOTA MA0E%AN0

1AKU%TAS KEDOKTERAN DAN I%MU KESE#ATAN

UNI2ERSITAS MU#AMMADI&A# &O0&AKARTA

)*+3


2/15

Presentasi Kasus

+. Identitas Pasien

Nama : Ny. S

Usia : 55 tahun

Agama : Islam

Alamat : Magelang Utara

Tanggal Pemeriksaan : 4 Maret 2016

). Ana!nesis

A. eluhan utama : Telinga kiri keluar !airan se"ak # minggu ini.

$. %i&ayat 'enyakit sekarang :

Pasien mengeluh telinga kiri keluar !airan se"ak # minggu SM%S. eluhan

yang (irasakan a&alnya gatal (an telinga terasa 'enuh (an ti(ak nyaman su(ah

sekitar 1 ) *ulan ini kemu(ian # minggu yang lalu hingga sekarang keluar !airan

*er&arna kekuningan (an *er*au. Pasien ti(ak merasakan nyeri telinga+ telinga

*er(enging mau'un nyeri (i *elakang telinga. %i&ayat (emam (an ,lu (isangkal.# minggu yang lalu 'asien su(ah *er-*at ke (-kter keluarga (an men(a'at -*at

tetes telinga (an -*at minum namun *elum mem*aik.

. %i&ayat 'enyakit (ahulu :

- %i&ayat sakit seru'a : (isangkal

- %i&ayat alergi : (isangkal

- %i&ayat asma : (isangkal

- %i&ayat /M : (isangkal

- %i&ayat T : (isangkal

/. %i&ayat 'enyakit keluarga:

- %i&ayat alergi :(isangkal

- %i&ayat /M :(isangkal

-

%i&ayat T :(isangkal


3/15

. %i&ayat 'eng-*atan

-%i&ayat 'eng-*atan sakit 'a(a telinga selama ini (ilakukan (i (-kterkeluarga

,. Pe!eriksaan 1isik

ea(aan Umum : $aik

esa(aran : -m'-s mentis

Na(i : 2 3menit+ regular+ isi !uku'

Perna'asan : 1 3menit

Suhu : #6. 0

ulit : Turg-r *aik+ ti(ak sian-sis+ ikterik 78.

e'ala : Mata: k-n"ungti9a anemis 778+ sklera ikterik 778

eher : lim,-n-(i ti(ak tera*a

Th-raks : Simetris+ ti(ak a(a retraksi.

Paru: Suara na,as 9esikuler+ r-nkhi 778+ &hee;ing

778


4/15

#idun5

/e,-rmitas 7 7

/is!harge 7 7

a9um nasi a'ang a'ang

-nka (em 78 7

/arah $ $

Se'tum nasi /itengah

Ten554r4kan

T-nsil T1 T1

U9ula Tenang

/in(ing 'haring

'-steri-r

Tenang

7. Pe!eriksaan Penunjan5

Ti(ak (ilakukan

8. Dia5n4sis

- ?titis ksterna /i,usa Auri!ularis Sinistra

3. Penatalaksanaan

˗ Irigasi liang telinga (engan 'erhi(r-l

˗ Pasang tam'-n s-,ratulle

˗ Tetes telinga -t-'ain ( '-lymi3in+ ne-misin+ ,lu(-!-rtis-ne asetat+ li(-!aine8

2 - 4 tetes 2 3 sehari

˗ Sale' gentami!yn

9. Edukasi

˗ Telinga "angan sam'ai kemasukkan air


5/15

˗ Pasien (ilarang meng-rek - ng-rek telinganya

˗ -ntr-l ke '-li 2 hari kemu(ian untuk 'ele'asan tam'-n (an e9aluasi


6/15

TINAUAN PUSTAKA

+. Anat4!i Telin5a

Telinga a(alah in(ra 'en(engaran. Pen(engaran meru'akan in(ra mekan-

rese't-r karena mem*erikan res'-n terha(a' getaran mekanik gel-m*ang suara yang

ter(a'at (i u(ara. Telinga menerima gel-m*ang suara yang ,rekuensinya *er*e(a+

kemu(ian menghantarkan in,-rmasi 'en(engaran kesusunan sara, 'usat. Telinga

(a'at (i*agi men"a(i tiga *agian yaitu telinga luar+telinga tengah (an telinga (alam.

>am*ar 1.Anat-mi Telinga

Pa(a 'resentasi kasus kali ini yang (i*ahas hanya kelaianan 'a(a telinga luar

yang (ikenal (engan istilah @?titis ksterna ?8. /aun telinga terletak (i ke(ua

sisi ke'ala+ meru'akan li'atan kulit (engan (asarnya ter(iri (ari tulang ra&an yang

"uga ikut mem*entuk liang telinga *agian luar. anya !u'ing telinga atau l-*ulus

yang ti(ak mem'unyai tulang ra&an+ teta'i ter(iri (ari "aringan lemak (an "aringan


7/15

,i*r-s. $entuk (ari kulit+ tulang ra&an (an -t-t 'a(a suatu kea(aan tertentu (a'at

menentukan *entuk (an ukuran (ari -ri,isium liang telinga *agian luar+ serta

menentukan sam'ai se"auh mana serumen akan tertahan (alam liang telinga+

(isam'ing itu men!egah air masuk ke(alam liang telinga.

iang telinga mem'unyai *agian tulang (i (ua 'ertiga *agian (alam8 (an

tulang ra&an (i se'ertiga *agian luar8. Mem*ran tim'ani memisahkan telinga luar

(an telinga tengah. Telinga luar *er,ungsi mengum'ulkan (an menghantar

gel-m*ang *unyi ke struktur7struktur telinga tengah. iang telinga luar yang sering

(ise*ut meatus+ 'an"ang kira7kira 2+5 !m+ mem*entang (ari k-nka telinga sam'ai

mem*ran tim'ani. $agian tulang ra&an liang telinga luar se(ikit mengarah keatas

(an ke*elakang (an *agian se(ikit ke*a&ah (an ke(e'an sehingga *er*entuk huru,

@S@+ sehingga 'enarikan (aun telinga kearah *elakang atas luar+ akan mem*uat liang

telinga !en(erung lurus (an memungkinkan terlihatnya mem*ran tim'ani 'a(a

ke*anyakan liang telinga.

$agian yang tersem'it (ari liang telinga a(alah (ekat 'er*atasan tulang (an

tulang ra&an. anya se'ertiga *agian luar atau *agian kartilagin-sa (ari liang telinga

(a'at *ergerak (an mengan(ung ,-likel ram*ut yang *anyaknya *er9arasi antar

in(i9i(u namun ikut mem*antu men!i'takan suatu sa&ar (alam liang telinga.

$ersama (engan la'isan luar mem*rana tim'ani+ liang telinga mem*entuk suatu

kantung *erla'is e'itel yang *ersi,at lem*a*+ sehingga (aerah ini men"a(i rentan

in,eksi 'a(a kea(aan tertentu.

Anat-mi liang telinga *agian tulang sangat unik karena meru'akan satu7

satunya tem'at (alam tu*uh (imana kulit langsung terletak (i atas tulang tan'a

a(anya "aringan su*kutan"aringan l-nggar8. /engan (emikian (aerah ini sangat

'eka+ (an tia' 'em*engkakan akan sangat nyeri karena ti(ak ter(a'at ruang untuk

eks'ansi. arena keunikan anat-mi aurikula serta k-n,igurasi liang telinga yang

melengkung atau se'erti s'iral+ maka telinga luar mam'u melin(ungi mem*rana

tim'ani (ari trauma+ *en(a asing (an e,ek termal.


8/15

). Otitis Eksterna

a. Definisi

?titis eksterna a(alah suatu in,lamasi+ iritasi+ atau in,eksi kulit (ari

liangsaluran telinga luar meatus akustikus eksterna8 yang (ise*a*kan -leh kuman

mau'un "amur -t-mik-sis8 (engan tan(a7tan(a khas yaitu rasa ti(ak enak (i liang

telinga+ (eskuamasi+ sekret (i liang telinga (an ke!en(erungan untuk kam*uhan.

In,eksi ini *isa menyerang seluruh saluran -titis eksterna generalisata8 atau hanya

'a(a (aerah tertentu se*agai *isul ,urunkel8 atau "era&at.

;. Eti4l45i

?titis eksterna terutama (ise*a*kan -leh in,eksi *akteri+ yaitu

staphylococcus aureus+ staphylococcus albus+ (an escherichia coli. Penyakit ini

(a'at "uga (ise*a*kan -leh "amur 10B -titis eksterna (ise*a*kan -leh "amur

terutama "amur 'ityr-s'-rum (an as'ergil-sis8+ alergi+ (an 9irus misalnya: 9irus

9arisela ;-ster8. ?titis eksterna (a'at "uga (ise*a*kan -leh 'enye*aran luas (ari

'r-ses (ermat-l-gis yang *ersi,at n-n in,eksi.

Cakt-r 're(is'-sisi -titis eksterna+ yaitu :

a. U(ara hangat (an lem*a* memu(ahkan kuman (an "amur untuk tum*uh.

*. /era"at keasaman '8 liang telinga+ (imana P *asa mem'ermu(ah

ter"a(inya -titis eksterna. P asam mem'r-teksi terha(a' kuman in,eksi.

!. Trauma mekanik se'erti trauma l-kal (an ringan 'a(a e'itel liang telinga

luar meatus akustikus eksterna8+ misalnya setelah meng-rek telinga

menggunakan li(i ka'as atau *en(a lainnya.

(. $erenang (an ter'a'ar air. Peru*ahan &arna kulit liang telinga (a'at

ter"a(i setelah terkena air. al ini (ise*a*kan a(anya *entuk lekukan 'a(a

liang telinga sehingga men"a(i me(ia yang *agus *uat 'ertum*uhan

*akteri. ?titis eksterna sering (ise*ut se*agai swimmer's ear .

e. $en(a asing yang menye*a*kan sum*atan liang telinga+ misalnya manik7

manik+ *i"i7*i"ian+ serangga+ (an tertinggal ka'as.

,. $ahan iritan misalnya hair s'ray (an !at ram*ut8.


9/15

g. Alergi misalnya alergi -*at anti*i-tik t-'ikal (an antihistamin8 (an

metal nikel8.

h. Penyakit eksim atau (ermatitis 'a(a kulit ke'ala.

i. Penyakit (ia*etes. ?titis eksterna sirkumskri'ta sering tim*ul 'a(a 'asien

(ia*etes.

". Penyum*at telinga (an alat *antu (engar. Terutama "ika alat terse*ut ti(ak

(i*ersihkan (engan *aik.


10/15

menye*a*kan 'eningkatan suhu lalu menim*ulkan 'eru*ahan rasa nyaman (alam

telinga. Selain itu+ 'r-ses in,eksi akan mengeluarkan !airannanah yang *isa

menum'uk (alam liang telinga meatus akustikus eksterna8 sehingga hantaran suara

akan terhalang (an ter"a(ilah 'enurunan 'en(engaran. In,eksi 'a(a liang telinga luar

(a'at menye*ar ke 'inna+ 'eriaurikuler (an tulang tem'-ral.

?talgia 'a(a -titis eksterna (ise*a*kan -leh:

a. ulit liang telinga luar *eralaskan 'eri-stium D 'erik-n(rium *ukan

*antalan "aringan lemak sehingga memu(ahkan !e(era atau trauma. Selain

itu+ e(ema (ermis akan menekan sera*ut sara, yang mengaki*atkan rasa sakit

yang he*at.

*. ulit (an tulang ra&an 'a(a 1# luar liang telinga luar *ersam*ung (engan

kulit (an tulang ra&an (aun telinga sehingga gerakan se(ikit sa"a 'a(a (aun

telinga akan (ihantarkan ke kulit (an tulang ra&an liang telinga luar sehingga

mengaki*atkan rasa sakit yang he*at 'a(a 'en(erita -titis eksterna.

e. Manifestasi Klinis Otitis Eksterna

Tan(a -titis eksterna menggunakan -t-sk-' yaitu kulit 'a(a saluran telingatam'ak kemerahan+ mem*engkak+ *isa *erisi nanah (an ser'ihan sel7sel kulit yang

mati.

>e"ala -titis eksterna umumnya a(alah rasa gatal (an sakit -talgia8. ?talgia

meru'akan keluhan 'aling sering (itemukan. ?talgia *erat *iasa (itemukan 'a(a

-titis eksterna sirkumskri'ta. eluhan ini *er9ariasi (an *isa (imulai (ari 'erasaan

se(ikit ti(ak enak+ 'erasaan 'enuh (alam telinga+ 'erasaan se'erti ter*akar+ hingga

rasa sakit he*at (an *er(enyut. e*atnya rasa nyeri ini ti(ak se*an(ing (engan

(era"at 'era(angan yang a(a. %asa nyeri terasa makin he*at *ila menyentuh+

menarik+ atau menekan (aun telinga.


11/15

'era(angan (ia&ali -leh rasa gatal (isertai rasa 'enuh (an rasa ti(ak enak 'a(a

telinga.

Pen(engaran *erkurang atau hilang. Tuli k-n(ukti, ini (a'at ter"a(i 'a(a

-titis eksterna akut aki*at sum*atan lumen kanalis telinga luar -leh e(ema kulit liang

telinga+ sekret ser-us atau 'urulen+ atau 'ene*alan kulit 'r-gresi, 'a(a -titis eksterna

lama. Selain itu+ 'ere(aman hantaran suara (a'at 'ula (ise*a*kan tertutu'nya lumen

liang telinga -leh (eskuamasi keratin+ ram*ut+ serumen+ (e*ris+ (an -*at7-*atan yang

(imasukkan ke (alam telinga. >angguan 'en(engaran 'a(a -titis eksterna

sirkumskri'ta aki*at *isul yang su(ah *esar (an menyum*at liang telinga.

Selain ge"ala7ge"ala (iatas -titis eksterna "uga (a'at mem*erikan

ge"ala7ge"ala klinis *erikut:

1. /eskuamasi.

2. Tinnitus.

#. /is!harge (an -t-re. airan (is!harge8 yang mengalir (ari liang telinga

-t-re8. a(angka(ang 'a(a -titis eksterna (i,us (itemukan sekret !airan

*er&arna 'utih atau kuning+ atau nanah. airan terse*ut *er*au yang ti(ak

menyenangkan. Ti(ak *er!am'ur (engan len(ir musin8.

4. /emam.

5. Nyeri tekan 'a(a tragus (an nyeri saat mem*uka mulut.

6. In,iltrat (an a*ses *isul8. e(uanya tam'ak 'a(a -titis eksterna

sirkumskri'ta. $isul menye*a*kan rasa sakit *erat. etika 'e!ah+ (arah

(an nanah (alam "umlah ke!il *isa *-!-r (ari telinga.

i'eremis (an u(em *engkak8 'a(a liang telinga. ulit liang telinga 'a(a

-titis eksterna (i,us tam'ak hi'eremis (an u(em (engan *atas yang ti(ak "elas. $isa

ti(ak ter"a(i 'em*engkakan+ 'em*engkakan ringan+ atau 'a(a kasus yang *erat

men"a(i *engkak yang *enar7*enar menutu' liang telinga.

,. Otitis Eksterna Difusa

?titis eksterna (i,usa *iasanya mengenai kulit liang telinga (ua 'ertiga

*agian (alam. ?/ (ikenal "uga se*agai telinga !ua!a 'anas hot weather ear 8+

telinga 'erenang swimmer ear 8+ karena meru'akan suatu 'r-*lema umum (i*agian

-t-l-gi yang (i(a'at 'a(a 5E20 B 'en(erita yang *er-*at ke (-kter (i (aerah7(aerah


12/15

tr-'is (an su*tr-'is 'a(a musim 'anas. ?titis eksterna (i,usa meru'akan k-m'lek

ge"ala 'era(angan yang ter"a(i se&aktu !ua!a 'anas (an lem*a* (an (a'at (i"um'ai

(alam *entuk ringan+ se(ang+ *erat (an menahun.

/i(uga *ah&a suhu yang tinggi+ kelem*a*an yang tinggi (an k-ntaminasi

kulit k-l-nisasi8 (engan *asil gram negati, meru'akan tiga ,akt-r ter'enting yang

menun"ang (i(alam hal 'at-genesis -titis eksterna (i,usa. $er(asarkan ke'ustakaan

*ah&a 'eningkatan yang !e'at (ari insi(en -titis eksterna ter"a(i a'a*ila suhu

menaik 'a(a lingkungan yang kelem*a*an relati, tinggi.

Ti(ak a(anya serumen (i(alam liang telinga luar *isa meru'akan suatu

kea(aan 're(is'-sisi untuk ter"a(inya in,eksi telinga. Telah (ikemukakan *ah&a

serumen (ari telinga 'enye*a* ter"a(inya la'isan asam yang *ersi,at anti *akteri

yang (iangga' *erguna untuk mem'ertahankan telinga yang sehat.

>e"alanya sama (engan ge"ala -titis eksterna sirkumskri'ta. a(ang7ka(ang

kita temukan sekret yang *er*au namun ti(ak *er!am'ur len(ir musin8. en(ir

meru'akan sekret yang *erasal (ari ka9um tim'ani (an kita temukan 'a(a kasus

-titis me(ia. %asa sakit (i(alam telinga *isa *er9ariasi (ari yang hanya *eru'a rasa

ti(ak enak se(ikit+ 'erasaan 'enuh (i(alam telinga+ 'erasaan se'erti ter*akar hingga

rasa sakit yang he*at+ serta *er(enyut+ 'a(a suatu 'enelitian multisenter yang

meli*atkan 2# 'asien yang (ilakukan -leh assisi (kk+ rasa sakit yang he*at 20B+

se(ang 2FB+ ringan #6B (an ti(ak a(a rasa sakit 1FB. Meski'un rasa sakit sering

meru'akan ge"ala yang (-minan+ keluhan ini "uga sering meru'akan ge"ala sering

mengelirukan. ehe*atan rasa sakit *isa agaknya ti(ak se*an(ing (engan (era"at

'era(angan yang a(a. Ini (iterangkan (engan kenyataan *ah&a kulit (ari liang

telinga luar langsung *erhu*ungan (engan 'eri-steum (an 'erik-n(rium+sehingga

e(ema (ermis menekan sera*ut sara, yang mengaki*atkan rasa sakit yang he*at.

agi 'ula+ kulit (an tulang ra&an se'ertiga luar liang telinga *ersam*ung

(engan kulit (an tulang ra&an (aun telinga sehingga gerakan yang se(ikit sa"a (ari

(aun telinga akan (ihantarkan kekulit (an tulang ra&an (ari liang telinga luar (an

mengki*atkan rasa sakit yang he*at (irasakan -leh 'en(erita -titis eksterna.

%asa 'enuh 'a(a telinga meru'akan keluhan yang umum 'a(a taha' a&al

(ari -titis eksterna (i,usa (an sering men(ahului ter"a(inya rasa sakit (an nyeri tekan

(aun telinga. >atal meru'akan ge"ala klinik yang sangat sering (an meru'akan


13/15

'en(ahulu rasa sakit yang *erkaitan (engan -titis eksterna akut. %asa gatal yang

he*at B+ se(ang 2#B+ ringan #5B+ ti(ak (i(a'at rasa gatal ##B. Pa(a ke*anyakan

'en(erita rasa gatal (isertai rasa 'enuh (an rasa ti(ak enak meru'akan tan(a

'ermulaan 'era(angan suatu etitis eksterna akuta. Pa(a -titis eksterna kr-nik

meru'akan keluhan utama.

urang 'en(engaran mungkin ter"a(i 'a(a akut (an kr-nik (ari -titis

eksterna akut. (ema kulit liang telinga+ sekret yang ser-usa atau 'urulen+ 'ene*alan

kulit yang 'r-gresi, 'a(a -titis eksterna yang lama+ sering menyum*at lumen kanalis

(an menye*a*kan tim*ulnya tuli k-n(ukti,. eratin yang (eskuamasi+ ram*ut+

serumen+ (e*ris+ (an -*at7-*atan yang (igunakan ke(alam telinga *isa menutu'

lumen yang mengaki*atkan 'ere(aman hantaran suara.

/iagn-sis -titis eksterna (i,usa (itegakkan *er(asarkan anamnesis+

'emeriksaan ,isik (an 'emeriksaan 'enun"ang. /ari anamnesis (i(a'atkan keluhan

telinga terasa nyeri+ terasa 'enuh+ 'en(engaran *erkurang+ (an gatal. Pa(a

'emeriksaan ,isik (i(a'atkan kulit liang telinga hi'eremis+ (an e(ema (engan *atas

yang ti(ak "elas+ a(anya sekret yang *er*au (an ti(ak mengan(ung musin.

Pa(a 'emeriksaaan hist-'at-l-gi -titis eksterna (i,usa akut tam'ak a(anya

gam*aran hi'erkerat-sis e'i(ermis+ 'arakerat-sis+ akanth-sis+ er-si+ s'ingi-sis+

hi'er'lasia stratum k-rneum (an stratum germinati9um+ e(ema+ hi'eremis+ in,iltrasi

leuk-sit+ nekr-sis+ nekr-sis ,-kal (iikuti 'enyem*uhan ,i*r-*lastik 'a(a (ermis (an

a'aratus kelen"ar *erkurang+ akti,itas sekret-ris kelen"ar *erkurang.

Penatalaksanaan

?titis eksterna (i,usa harus (i-*ati (alam kea(aan (ini sehingga

(a'at menghilangkan e(ema yang menyum*at liang telinga. /engan (emikian+

*iasanya 'erlu (isisi'kan tam'-n *erukuran ) 3 5 !m ke(alam liang telinga

mengan(ung -*at agar men!a'ai kulit yang terkena. Setelah (ilumuri -*at+ tam'-n

kasa (isisi'kan 'erlahan7lahan (engan menggunakan ,-rse' aligat-r. Pen(erita

harus meneteskan -*at tetes telinga 'a(a ka'as terse*ut satu hingga (ua kali sehari.

/alam 4 "am tam'-n akan "atuh (ari liang telinga karena lumen su(ah *ertam*ah

*esar. P-limiksin $ (an !-listemethate meru'akan anti*i-tik yang 'aling e,ekti,

terha(a' Pseu(-m-nas (an harus menggunakan 9ehi!ulum hi(r-sk-'ik se'erti glik-l


14/15

'r-'ilen yang telah (iasamkan *ahan kimia lain+ se'erti gentian 9i-let 2B (an 'erak

nitrat 5B *ersi,at *akterisi( (an *isa (i*erikan langsung ke kulit liang telinga.

Setelah reaksi 'era(angan *erkurang+ (a'at (itam*ahkan al!-h-l F0B untuk

mem*uat liang telinga*ersih (an kering.

Tera'i sistemik hanya (i'ertim*angkan 'a(a kasus *eratG (ian"urkan

untukmelakukan 'emeriksaan ke'ekaan *akteri. Anti*i-tik sistemik khususnya

(i'erlukan"ika (i!urigai (anya 'erik-n(ritis atau k-n(ritis 'a(a tulang ra&an telinga.

Pr45n4sis

?titis eksterna a(alah suatu k-n(isi yang (a'at (i-*ati *iasanya

sem*uh(engan !e'at (engan 'eng-*atan yang te'at. Paling sering+ -titis

ekserna (a'at(engan mu(ah (i-*ati (engan tetes telinga anti*i-tik. ?titis eksterna

kr-nis yang mungkin memerlukan 'era&atan le*ih intensi,. ?titis eksterna

*iasanya ti(ak memiliki k-m'likasi "angka 'an"ang atau serius.

Daftar Pustaka


15/15

A(ams >+$-eis %+ igler PA. $uku A"ar Penyakit TT $?IS (isi

keenam:Anat-mi (an Cisi-l-gi Telinga..2004.'G #07#.

/a9i(+ Nielsen M./.+ ?titis 3terna: %e9ie& an( lini!al U'(ateG Ameri!an

A!a(emy -, ?t-laryng-l-gyEea( an( Ne!k Surgery+ Ale3an(ria+ Hirginia

A9aila*le ,r-m : htt':&&&.aa,'.-rga,'20061101'1510.html a!!esse( :

2016 Mar!h 4

%. Put;+ %. Pa*st. Atlas Anat-mi Manusia S-*-tta (isi 21

Documents

PRESUS Otitis Eksterna