NOTA

BEN

E

nummer 28april 2012jaargang 19

De Koninklijke editie

Opinie

Link up.

Delicious

Facebook

Slash Dot

Reddit

Newsvine

Yahoo

Microsoft

App Store

Qik

Tumblr

Behance

Friendster

RSS

Flickr

MySpace

Mixx

FriendFeed

SlideShare

Yahoo Buzz

MSN

Amazon

Vimeo

WordPerss

Design Float

Bebo

Email

Twitter

StumbleUpon

Skype

YouTube

Google

Netvibes

Apple

Last.fm

Viddler

Blogger

Deviant Art

Squidoo

Retweet

Digg

Technorati

LinkedIn

Google Talk

AOL

MobileMe

Mister Wong

Virb

Posterous

Design Bump

Share This

Update #1

Update #2

Google Buzz

Ebay

Gowalla

Xing

Podcast

Button Red

Picasa

Feedburner

ICQ

Paypal

Button Blue

Button White

Bing

WordPress (blue)

Metacafe

Heart

Button Orange

Button Light Blue Button Yellow

Meetup

Drupal

Yelp

Star

Green

IconDock Foursquare

Identi.ca

Ember App

Hyves

Vind je het een spannende uitdaging om hechte relaties op te bouwen met gerenommeerde, internationale cliënten? Wil je de grenzen van je praktijkgebied verleggen naar een breed spectrum van sectoren? Heb je het talent, inzicht én de energie om de meest complexe transacties succesvol af te ronden? Link dan met Linklaters! Wij zijn een wereldwijd, toonaangevend kantoor met advocaten, notarissen en fiscalisten. We zijn altijd op zoek naar jong toptalent. Dus als jij carrière wilt maken in een open en toegankelijke omgeving, waarin pragmatisme en vernieuwend denken centraal staan, bekijk dan onze stagemogelijkheden en vacatures op www.linklatersgraduates.nl

MASTER SIGN OFF Job No. 312152Holland Size: 297x210 [+3] Date: 14.09.11 Media: Holland Operator: RH Stored: MacStore/Linklaters/Advertising

PROOF NO. 1 AW CDM CW AD CDs AH Client

312152Holland_A4.indd 1 15/09/2011 13:10

3

Het voornemen om een editie van de Nota Bene te wijden aan het Koningshuis kwam voort uit het idee

dat het instituut aan de vooravond van grote veranderingen staat. Al jaren wordt gespeculeerd over de

abdicatie van onze Koningin. In april zit Koningin Beatrix – haar naam betekent “zij die gelukkig maakt”

– alweer 32 jaar op de troon. Daarnaast is de politieke rol van een ondemocratisch gekozen orgaan al

jaren een heikel punt. Steeds laait de discussie op of de Koning niet slechts een ceremoniële rol moet

gaan spelen. Maar ook de schandalen rondom het Koningshuis hebben geleid tot veel kritiek in de

laatste jaren. Met name de discussie over de kosten van ons Koningshuis laaide op naar aanleiding van

de onderhoudskosten van het jacht ‘De Groene Draeck’ en het huis in Mozambique van Prins Willem-

Alexander en Prinses Maxima. Enkele onderwerpen schepte het zelfs tot ‘affaire’ of ‘gate’, zoals de

Zorreguieta-affaire, Margarita-gate en Mabel-gate.

Deze editie van de Nota Bene zou de teneur van de ‘vooravond’ uitlichten. Met name de rol die ons

Koningshuis in zijn huidige vorm en samenstelling zou moeten spelen in de politiek en samenleving staat

centraal in deze editie. Maar discussie in Nederland over deze rol staat sinds de gebeurtenissen van 17

februari 2012 even stil.

Vrijdagmiddag, 17 februari 2012, stromen de eerste geruchten binnen dat ‘een lid van het Koninklijk

huis in een lawine terecht is gekomen’. Omstreeks kwart voor vier die middag, bevestigt de

Rijksvoorlichtingsdienst dat Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Friso slachtoffer is geworden van een

lawine in het skigebied Lech, waar de Koninklijke familie al tientallen jaren haar vakanties viert. Rond

12:15 wordt hij bedolven door de lawine en na 25 minuten wordt hij onder de sneeuw vandaan gehaald.

De prins heeft een hartstilstand en reddingswerkers reanimeren hem 50 minuten lang. Ondertussen

wordt hij overgebracht naar het academisch ziekenhuis in Innsbruck. Een week lang is de toestand van

Prins Friso ‘stabiel, maar niet buiten levensgevaar’.

Precies een week na het tragische ongeluk geeft het hoofd van het team van behandelend artsen van

Prins Friso in het Landeskrankenhaus te Innsbruck een toelichting op de diagnose en prognose van de

gezondheidstoestand van de Prins. Het nieuws is uiterst somber. Er wordt verklaard dat een reanimatietijd

van 50 minuten erg lang is, wellicht zelfs te lang. Tevergeefs is gehoopt dat de lichte onderkoeling

van de hersenen tegen al te grote schade zou beschermen. Het zuurstofgebrek heeft geleid tot ernstige

hersenbeschadiging en het is onzeker of Prins Friso ooit weer bij bewustzijn zal komen.

Maartje Stabel

Hoofdredacteur Nota Bene 2011-2012

HOOfdredactiOneel

4

ACTUALITEIT

3 Hoofdredactioneel

6 Activiteitenkalenderencolofon

25 Dewrijvingtussenhetkoninklijkhuisendeburger:kapitaalversussentiment De tirannie van een monarchie

OPINIE

9 WildersenBeatrix:eenmoeizamerelatie

15 HetKoninklijkHuis;eengeldverslindendinstituut? Column door Jaimy Lankman

31 Eendubbeltjeopzijnkant

p.11p.9 p.25p.15

5

RUBRIEKEN

7 GeenprivacyvoorBeatrix De uitspraak van het EHRM in Von Hannover tegen Duitsland nr. 2

12 Degrotevraag;wanneertreedtzeaf?

13 Detoetsderkritiek Hoe zit het eigenlijk met het intellect van onze royals?

21,30en41Wistjedat…

22 FotopaginaHetSneeuwbal

27 Hetwaremotiefvandewaxinelichthoudergooieronthuld Erwin L.: Dorpsgek of criticaster van het VOC-verleden?

38 BoekeloutlinestheDutchapproachtocorporateculture Van de kantoren

42 FotopaginaValentijnsborrel

43 FotopaginaVoorjaarsborrel

VERDIEPING

17 Deontkroningvandekabinetsformatie Over de rol van de Koning in de kabinetsformatie

35 DeKoninginhetstrafrecht

inHOud

p.13 p.27p.17

6

Activiteitenkalender6 april:

Themaronde – bezoek aanLoyens & Loeff

10 april:

Themaronde – bezoek aan De Brauw

13 april:

Sluiting sollicitatie JFAS Bestuur

18 april:

JFAS Dies

19 april:

Themaronde – bezoek aan Stibbe

20 april:

Alumniborrel

24 april:

Themaronde – Recruitmentdiner

27 april t/m 8 mei:

Masterreis naar São Pauloen Rio de Janeiro

10 & 11 Mei:

Merger & Acquisition:Merging Law and Finance

16 mei:

Bezoek aan Kennedyvan der Laan

17 mei:

Eindborrel

Extra informatie over activiteiten vind je op www.jfas.com.

ColofonDe Nota Bene is een uitgave van de Juridische Faculteit der Amsterdamsche Studenten, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en verschijnt vier maal per jaar.

HoofdredactieMaartje Stabel

EindredactieVincent de Haan

RedactieLaura Aalders Salima Guettache Stasja OlejniczakDaan Barbiers Tarek Hiemstra Veysi TasValeria Boshnakova Bas Kentie Melle TimmersEline Botter Jaimy Lankman Rogier van der Wolk

OverigebijdrageBoekel de Nerée Bouke Knop

AdverteerdersBoekel de NeréeDe Brauw Blackstone WestbroekLinklaters LLPMinisterie van Financiën

SponsorexploitatieJeroen Postma

VormgevingWillem Don, willemdon.nl

DrukkerijGrafiplan Nederland B.V. te Grootebroek

JFASBestuurJeroen Postma – Voorzitter – voorzitter@jfas.comEvy Heldens – Vice-voorzitter – vvz@jfas.comJorn Kwakkelstein – Penningmeester – penningmeester@jfas.comBrenda Stuart - Secretaris – secretaris@jfas.comMirjam Davelaar – Commissaris intern – intern@jfas.comJoost ter Linden – Commissaris extern – extern@jfas.comMaartje Stabel – Hoofdredacteur Nota Bene – notabene@jfas.com

Juridische Faculteit der Amsterdamsche StudentenOudemanhuispoort 4Kamer A2.041012 CN AmsterdamTel: 020-5253441Email: voorzitter@jfas.comInternet: www.jfas.com

MetdankaanAlle bestuursleden en sponsoren die deze Nota Bene hebben gemaakt. De gepubliceerde artikelen in de Nota Bene vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de mening van de voltallige redactie. Reacties op artikelen worden met belangstelling tegemoet gezien op notabene@jfas.com. Wil je schrijven voor de Nota Bene? Mail dan naar notabene@jfas.com. Heb je de Nota Bene niet ontvangen of zijn je adresgegevens gewijzigd? Mail dan naar secretaris@jfas.com.

7

Door Salima Guettache

Op 24 februari bereikte het treurige nieuws ons

kikkerlandje: Prins Friso – die een week eerder onder

een lawine bedolven raakte – heeft ernstig hersenletsel

opgelopen en komt mogelijk nooit meer bij bewustzijn. Om

deze tragische gebeurtenis te verwerken heeft de Koninklijke

familie de media verzocht om hun privacy te respecteren en hen

met rust te laten. Moeder Beatrix kan echter als Koningin haar

recht op privacy beter gedag zeggen.

Privélevenversusvrijheidvanmeningsuiting

Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de

Mens (EVRM) bepaalt: ‘Een ieder heeft recht op respect voor

zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en

zijn correspondentie.’ In principe geldt dit recht voor iedereen,

inclusief de leden van de Koninklijke familie. Maar een ander

grondrecht brengt dit recht in gevaar, namelijk het recht op

vrijheid van meningsuiting, neergelegd in artikel 10 van het

Verdrag. Wanneer deze twee rechten met elkaar botsen, rijst de

vraag welk van de twee voorrang heeft. Het recht van de leden

van het Koningshuis op respect voor het privé leven, of het recht

van de media op vrijheid van meningsuiting? Het Europees Hof

voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft hier recentelijk een

oordeel over geveld in het arrest Von Hannover v. Germany no.

2.1

Hannoverv.Germanyno.2

Deze zaak betreft de Monegaskische Prinses Caroline von

Hannover die samen met haar man gefotografeerd werd tijdens

een skivakantie. De foto’s zijn vervolgens samen met een artikel

over de slechte gezondheid van Prins Rainier van Monaco –

haar vader – in de Duitse bladen Frau im Spiegel en Frau Aktuell

gepubliceerd. De Prinses vindt de publicatie van deze foto’s een

Geen privacy voor BeatrixdOssier kOningsHuis

8

schending van haar recht op privacy. Het Hof denkt hier echter

anders over, en toetst aan een aantal criteria:

• De foto’s dragen bij aan het publieke debat;

de gezondheidstoestand van Prins Rainier van

Monaco was een veelbesproken onderwerp, dat

heel het volk bezighield.

• De foto’s betreffen een bekend publiek figuur:

Prinses Caroline von Hannover, die door haar

status een grote mate van bekendheid geniet.

• De foto’s zijn onder ‘normale’ omstandigheden

genomen; dat wil zeggen dat de foto’s niet stiekem

zijn genomen en ook niet onder bedreigende

omstandigheden, zoals door achtervolgende

paparazzi.

Verder keek het Hof ook naar de vorm en inhoud van de

publicatie, de gevolgen ervan en de manier waarop over de

persoon bericht werd. Al met al komt het EHRM tot de conclusie

dat er geen sprake is van een schending van artikel 8 EVRM

en dat in deze zaak het recht op vrijheid van meningsuiting

prevaleert boven het recht op privacy. Dit arrest raakt ook de

leden van ons Koningshuis. Hun recht op privacy zal, wanneer

voldaan is aan de bovengenoemde criteria, moeten wijken voor

de persvrijheid.

DeOranjesmoetenmeerdulden

Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zo luidt

artikel 8 EVRM. Voor de gewone burger een vanzelfsprekend

recht, voor leden van het Koningshuis een aangetast grondrecht.

De Oranjes moeten meer dulden, puur vanwege hun bloed.

Wanneer het publieke debat dit verlangt, moet het respect voor

het privé leven wijken voor de persvrijheid. Koningin Beatrix

en Prinses Mabel, kunnen dus op nog meer persmomentjes

rekenen, of ze dit nu willen of niet. Zelfs de mediacode zal geen

bescherming meer kunnen bieden na de uitspraak van het Hof.

Ieder mens heeft een privé leven, maar niet ieder mens heeft er

altijd recht op.

Noten

1 EVRM 2 februari 2012, nr. 40660/08 en 60641/08 (Von

Hannover v. Germany no. 2).

‘Het recht op vrijheid van meningsuiting prevaleert

boven het recht op privacy’

9

Door Tarek Hiemstra

Wilders en Beatrix hebben geen goede

verstandhouding met elkaar. Dat Wilders niet blij

is met Beatrix als staatshoofd, blijkt vooral uit de

openbare kritiek die hij diverse malen via Twitter heeft geuit. De

manier en de toon waarop hij dit doet wordt door veel mensen

ervaren als respectloos. Dat Beatrix het niet goed kan vinden

met de heer Wilders zal ze natuurlijk nooit in zoveel woorden

zeggen. Het is hier in Nederland niet erg gebruikelijk dat het

staatshoofd zijn eigen mening geeft, zeker niet wat betreft

politieke onderwerpen, dus blijft het vooral speculeren. Zo

schreef BN DeStem op 30 april 2010, dat Beatrix eigenlijk had

willen aftreden, maar daar voorlopig nog van afziet, vanwege

het onstabiele politieke klimaat. Vooral de sterke opkomst van

de PVV zou zij als een bedreiging ervaren aldus ‘een uiterst

betrouwbare bron binnen de hofhouding’, die uiteraard

anoniem wil blijven.1

Moeten wij de kritiek van de heer Wilders serieus nemen, of

is het vooral een hoop geschreeuw, met weinig inhoud om op

een goedkope manier kiezers te winnen, zoals we inmiddels

allemaal gewend zijn van deze politicus? Een aantal van

deze kritiekuitingen op de koningin en het koningshuis wil ik

hieronder bespreken en vervolgens zal ik eindigen met de meest

recente daarvan: kritiek op een hoofddoekdragende Beatrix.

Hier ontstond veel commotie over, niet alleen omdat Wilders

van alle kanten werd aangevallen (inclusief door zijn eigen

achterban), maar ook omdat Beatrix hierop reageerde door haar

eigen mening over de kwestie te geven.

25december2007: Wilders heeft kritiek op de Kersttoespraak van

de koningin. Vooral het deel van de toespraak waarin ze letterlijk

zei “grofheid in woord en daad tast de verdraagzaamheid aan”

vatte Wilders persoonlijk op. Hij zei dat de Koningin “als een

haas” uit de regering gezet moet worden.2

Het citaat uit de kersttoespraak vind ik geen persoonlijke aanval,

ik zie dit ook meer als een vaststaand feit. Als Wilders zich

hierdoor aangevallen voelt geeft hij dus toe dat hij opzettelijk

grof is en de verdraagzaamheid daadwerkelijk aan het aantasten

is.

16 september 2009: Tijdens de algemene beschouwingen uit

Wilders kritiek op het koningshuis en stelt voor om 20% op het

Koningshuis te bezuinigen.3

Terechte kritiek van de heer Wilders lijkt mij. In 2009 bleek dat

er in 2007 maar liefst 119 miljoen euro werd uitgetrokken voor

het Koningshuis en dat is natuurlijk een hoop geld.4 Men kan

zich afvragen of elke euro die hiervoor wordt uitgetrokken ook

echt noodzakelijk is. Op 30 juni 2008 is hier al eens eerder over

gedebatteerd in de Tweede Kamer.5

1september2011: Wilders presenteert een wetsvoorstel waarin

hij de macht van het staatshoofd wil inperken. Hij wil dat de

politieke macht van het staatshoofd tot een minimum beperkt

zal worden, dus de koningin zou ook geen informateur meer

mogen aanwijzen. Tevens wil hij een einde maken aan de

onschendbaarheid van het staatshoofd.6

Ook hier ben ik het wel mee eens. Ons koningshuis is nu eenmaal

niet democratisch gekozen en de leden van het koningshuis

zouden dus geen politieke functies moeten vervullen. Een

adviserende functie zou ik persoonlijk wel acceptabel vinden.

Maar als de koningin geen informateur meer zou mogen

aanwijzen, zal eerst uitgezocht moeten worden wie deze taak

dan het beste zou kunnen vervullen.

25 december 2011: Opnieuw laat Wilders weten het totaal niet

eens te zijn met de kersttoespraak. Deze toespraak zou veel te

‘groen’ zijn, omdat de koningin sprak over duurzaamheid en

geldzucht in de samenleving. Als reactie stuurde Wilders een

tweet: “Mijn hemel is de Majesteit stiekum [sic] lid geworden

van GroenLinks?”7

Wilders en Beatrix:een moeizame relatie

Wilders: ‘Mijn hemel is de Majesteit lid geworden van

GroenLinks?’

dOssier kOningsHuis

10

Deze kritiek slaat helemaal nergens op, het onderwerp

duurzaamheid aankaarten heeft naar mijn mening ook weinig

met politiek te maken aangezien elke politieke partij (op de PVV

zelf na misschien) duurzaamheid een belangrijk onderwerp

vindt. Alleen de manier waarop men dit wil realiseren

verschilt: de ene partij wil koste wat kost hierin investeren en

andere partijen stellen als voorwaarde dat dit zoveel mogelijk

economisch rendabel moet zijn. Daarnaast gingen veel retweets

over het woord ‘stiekum’ dat natuurlijk geen Nederlands woord

is.

8 januari 2012: Koningin Beatrix bezoekt een moskee tijdens

een staatsbezoek in Abu Dhabi. Tijdens dit bezoek draagt ze uit

respect een hoofddoek. Wilders is hier boos over, noemt het een

‘trieste wanvertoning’ en stelt zelfs Kamervragen. Beatrix zou

hierop gereageerd hebben door tegen journalisten van de NOS

te zeggen dat ze de kritiek ‘onzin’ vindt. “Tweederde van de

studenten en werknemers in Oman is vrouw en juist zij hebben

alle kansen om zich te ontwikkelen”.8 De Telegraaf heeft het zelfs

over ‘echt onzin’.9 Ze zou tevens het volgende gezegd hebben:

“Waar moet ik me tegenwoordig nog door laten verrassen,”

gevolgd door een diepe zucht.10

Is de kritiek van Wilders terecht? En kan ons staatshoofd hier

zomaar op reageren door haar eigen mening te verkondigen

tegenover journalisten? Allereerst ben ik van mening dat de

kritiek van Wilders ronduit belachelijk is. Is het niet zo dat

de PVV juist altijd aanmoedigt om je aan te passen aan de

Nederlandse cultuur omdat je je in Nederland begeeft? De

koningin was daar als gast en als gast dien je toch zoveel als

mogelijk respect te tonen voor andere gebruiken en tradities?

Zou het staatshoofd dan het slechte voorbeeld moeten geven

en het omgekeerde moeten doen? Nee, ik denk dat de koningin

volledig juist heeft gehandeld en het goede voorbeeld heeft

gegeven. Na forse kritiek, zelfs vanuit zijn eigen achterban heeft

Wilders toegegeven (weliswaar op een besloten bijeenkomst)

een fout te hebben gemaakt.11

Maar dan nu de reactie van onze koningin: mocht zij, ook al

was de kritiek van Wilders nog zo belachelijk, wel reageren

op deze kwestie en indirect laten weten dat ze het niet eens is

met de PVV door een diepe zucht te slaken? Ook hier kwam

‘Is het dragen van een hoofddoek in een

moskee niet conform de standpunten van de PVV, namelijk dat men

zich aanpast aan decultuur van het land

waarin men zichbegeeft?’

11

veel kritiek op, omdat de uitspraken van ons staatshoofd onder

de ministeriële verantwoordelijkheid vallen, zoals bepaald is

in onze Grondwet. In principe kan de koningin doen waar ze

zin in heeft, omdat ze onschendbaar is. Maar ze zal uiteraard

heel voorzichtig omgaan met deze onschendbaarheid want

alles wat ze doet of zegt valt onder de verantwoordelijkheid

van de ministers (art. 42 lid 2 Grondwet) en de koningin vormt

samen met de ministers de regering (art. 42 lid 1 Grondwet).

Aangezien de regering naar buiten toe een eenheid dient te

vormen (homogeniteitsbeginsel) zal de mening van de koningin

altijd moeten aansluiten bij het beleid van de regering. Met

andere woorden, de Minister-president zal altijd de woorden

van het staatshoofd dienen te verdedigen en proberen goed te

praten, ook al is hij het er zelf niet mee eens. Ik vind daarom

dat het niet wenselijk is dat de koningin in het openbaar haar

mening verkondigt.

Noten1 Johan van Uffelen, ‘Beatrix overwoog dit jaar af te treden’, BN DeStem, 30 april 2010, http://www.bndestem.nl/algemeen/binnenland/6622326/Beatrix-overwoog-dit-jaar-af-te-treden.ece.2 Partij voor de Vrijheid, ‘PVV wil koning buiten regering plaatsen’, http://www.pvv.nl/index.php/component/content/article/7-nieuws/719-wilders-wil-koningin-buiten-regering-plaatsen.html.3 ‘Wilders: Koningshuis moet inleveren’, DePers, 16 september 2009, http://www.depers.nl/binnenland/337552/Koningshuis-moet-inleveren.html.4 ‘Kosten koningshuis: 119 miljoen in 2008’, de Volkskrant, 15 mei 2009, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/335319/2009/05/15/Kosten-koningshuis-119-miljoen-in-2008.dhtml. 5 Robin van der Kloor en Carla Joosten, ‘Koningshuis: alle bonnetjes via Balkenende’, Elsevier, 1 juli 2008, http://www.elsevier.nl/web/10194599/Nieuws/Nederland/Koningshuis-alle-bonnetjes-via-Balkenende.htm.6 Dirk Wijnand de Jong, ‘PVV wil rol staatshoofd beperken – uit regering en geen onschendbaarheid’, NRC Handelsblad,

1 september 2011, http://www.nrc.nl/nieuws/2011/09/01/pvv-wil-rol-staatshoofd-beperken-uit-regering-en-geen-onschendbaarheid/.7 Heleen van Lier, ‘Wilders: Mijn hemel is de Majesteit lid geworden van GroenLinks?’, de Volkskrant, 25 december

2011, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/article/detail/3094281/2011/12/25/Wilders-Mijn-hemel-is-de-Majesteit-lid-geworden-van-GroenLinks.dhtml.8 Marieke de Vries, ‘Koningin verdedigt hoofddoek Golfstaten’, NOS, 12 januari 2012, http://nos.nl/artikel/330038-koningin-verdedigt-hoofddoek-golfstaten.html.9 ‘Koningin haalt schouders op voor hoofddoek’, De Telegraaf, 12 januari 2012, http://www.telegraaf.nl/binnenland/11288641/__Koningin__PVV-commotie_onzin__.html. 10 ‘Koningin: commotie over hoofddoek ‘echte onzin’’, de Volkskrant, 12 januari 2012, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2824/Politiek/article/detail/3117138/2012/01/12/Koningin-commotie-over-hoofddoek-echte-onzin.dhtml.11 ‘Wilders geeft fout over Beatrix toe’, RTL nieuws, 18

januari 2012, http://www.rtl.nl/%28/actueel/rtlnieuws/binnenland/%29/components/actueel/rtlnieuws/2012/01_januari/18/binnenland/wilders-geeft_fout-over-hoofddoek-toe.xml.

dOssier kOningsHuis

12

De grote vraag;wanneer treedt ze af?

Door Eline Botter

Het is een ware hobby van speculanten in de media:

dé datum waarop koningin Beatrix de kroon

zal overdragen aan prins Willem-Alexander.

Gebaseerd op het ene plausibele feit na het andere, maar

de genoemde data gingen allen ‘geruisloos’ voorbij.

Abdicatie

De abdicatie, de troonsafstand, vond niet plaats op de 70e

verjaardag van de koningin. Niet op 27 april 2009, de dag

waarop prins Willem-Alexander 42 werd en tevens de leeftijd

dat koningin Beatrix de troon besteeg of 3 dagen daarna toen

ze 30 jaar aan het bewind was. Niet op 09-09-’09 wegens de

mooie symboliek. Ook niet recentelijk op 31 januari 2012, haar

74e verjaardag en 32 jaar nadat haar moeder Juliana aftrad.

Moet 2012 dan hét jaar worden? Volgens sommigen wel.

Onder andere het benoemen van Chris Breedveld als nieuwe

directeur van het Kabinet der Koningin, het ‘gunstige’ politieke

klimaat en het feit dat de drie dochters van Willem-Alexander

en Máxima naar school gaan en zij afstand hebben gedaan van

de omstreden villa in Mozambique, maken de verwachtingen

hooggespannen. Daarentegen is dit ook het jaar waarin Herman

Tjeenk Willink is afgetreden als vicepresident van de Raad van

State en daarmee een belangrijke adviseur van de koningin. Het

zal niet ideaal zijn als koning aan te treden met een nog niet

volledig ingewerkte nieuwe adviseur. Tevens rijst op dit moment

de vraag wat voor rol de huidige situatie van Prins Friso zal spelen.

Wordt het dan toch 2013? Of 2015? Tussen 1813 en 1815

werd het fundament gelegd voor het huidige Nederland en

dit zal uitgebreid gevierd gaan worden met festiviteiten tussen

november 2013 en september 2015. Zou één van deze data dan

dé datum zijn?

Grondwet

Volgens artikel 24 van de Nederlandse Grondwet (GW) ‘wordt

het koningschap erfelijk vervuld door de wettige opvolgers

van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau’ en ‘gaat het

koningschap bij overlijden van de Koning krachtens erfopvolging

over op zijn wettige nakomelingen’ (artikel 25 GW). Krachtens

artikel 27 GW kan er ook afstand gedaan worden van het

koningschap; dit leidt ook tot erfopvolging. Waar in Nederland

abdicatie zeer gebruikelijk is, zowel koning Willem I, koningin

Wilhelmina en koningin Juliana traden op deze wijze af, is dit

dus geen verplichting. Koning Willem II en Willem III bleven

koning tot hun overlijden, deze optie hoeft koningin Beatrix niet

uit te sluiten.

Het zal duidelijk bij speculeren over abdicatiedata

moeten blijven. Om bij de woorden van premier

Mark Rutte te blijven: “Daar gaat maar één persoon

over en dat is het staatshoofd, de monarch.”1 Wellicht

niet tot verdriet van de vele speculanten, want het

blijft schijnbaar toch een intrigerende bezigheid.

Noten

1 Mehtap Gungormez, ‘’Opmerkelijke’ benoeming

in Kabinet der Koningin’, Elsevier, 27 januari 2012,

http://www.elsevier.nl/web/Stijl/Society/328956/

Opmerkelijke-benoeming-in-Kabinet-der-Koningin.

htm.

13

Door Stasja Olejniczak

Nieuwsgierig naar de scriptie van onze toekomstige

koning? Pech gehad! Zijn scriptie zit achter slot en

grendel. Best raar, als je bedenkt dat jouw scriptie

openbaar wordt, of al is. Maar als schrijver heb je natuurlijk

auteursrecht en kun je aangeven daar geen behoefte aan te

hebben. Blijkbaar was dat het geval bij Willem-Alexander.1 Komt

dat omdat hij bang was voor de kritiek die zou gaan volgen? Er

zijn natuurlijk genoeg tegenstanders van de monarchie die het

maar wat leuk zouden vinden om de zoon van de koningin af te

kraken.2 Of was de scriptie simpelweg niet goed genoeg, en is hij

gematst? Het was in ieder geval genoeg stof voor flinke roddels

over de intellectuele capaciteiten van de prins. Wat heeft de

rest van de Koninklijke familie eigenlijk voor academische titels

achter hun naam staan? Hoe zijn die verkregen en wat stellen

die titels eigenlijk voor? Oké, het is niet netjes om te gissen naar

het intellect van onze Royals... Maar wel leuk!

Willems oma Juliana heeft mogen studeren, nadat ze tot haar

achttiende privéonderwijs genoot. Ze is na twee jaar gestopt

en heeft daarmee haar studie niet afgemaakt. Ieder “normaal”

persoon die zijn opleiding niet afmaakt krijgt niets (behalve

een boete), maar Juliana wel! Zij kreeg namelijk van de

Universiteit Leiden (en later van de Universiteit Groningen) een

eredoctoraat. Wat betekent een eredoctoraat precies? Het is een

soort cadeautje van de universiteit voor sommige mensen die

niet jaren hebben lopen bikkelen voor hun titel. Universiteiten

willen graag bekende namen aan zich binden (Mohammed

Ali, Bob Dylan en Albert Heijn zijn ook in het bezit van deze

eretitel).3 Juliana heeft hiermee in totaal tien van deze papiertjes

mogen ontvangen.4 Geïnteresseerd in deze doctorsgraad? In

Groot-Brittannië schijn je ze te kunnen kopen, door een mooi

bedrag te doneren aan de universiteit naar keuze.5

Juliana’s dochter Beatrix heeft minstens zeven keer een

eredoctoraat geweigerd omdat zij vond dat je deze titel moest

verdienen.6 In 2005 ontving ze toch haar erediploma van de

Universiteit Leiden, vanwege de inhoud die zij geeft aan het

vrijheidsbegrip.7 Daarnaast heeft zij ook haar kandidaatsexamen

(nu bachelor) rechten en haar doctoraal examen (nu master)

rechten vrije studierichting. Ook heeft ze meerdere colleges

gevolgd, waaronder theoretische en toegepaste sociologie,

rechtswetenschap, economie, parlementaire geschiedenis,

De toets der kritiek

‘Het is niet netjes om te gissen naar het intellect

van onze Royals…Maar wel leuk!’

Beatrix en haar moeder Juliana bij de uitreiking van haar diploma in 1961.

dOssier kOningsHuis

14

staatsrecht, cultuur van Suriname en de Nederlandse Antillen,

het Statuut van het Koninkrijk, actuele internationale staatkunde,

volkenrecht en Europees recht. Zo blijkt dat onze koningin een

leergierige studente was.

Ben jij leergierig en is je interessegebied zo groot dat je

geïnteresseerd bent in “De Nederlandse reactie op de

beslissingen van generaal de Gaulle om uit de organisatie van

de N.A.V.O te treden”? Je kan de prins natuurlijk altijd een

verzoek sturen om een kijkje te nemen in zijn scriptie. Hoop op

een positief antwoord en oordeel zelf of Willem-Alexander met

recht de toets der kritiek heeft doorstaan!

Noten

1 Max Pam, ‘Drs. W.A. van Oranje over De Gaulle’, het Parool,

30-01-2010, http://www.maxpam.nl/2010/02/drs-w-a-van-

oranje-over-de-gaulle/.

2 H.L. Wesseling, ‘Over de prins regeert het geleuter’, de

Volkskrant, 26-02-2010, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2694/

Media/archief/article/detail/978828/2010/02/26/Over-de-

Prins-regeert-het-geleuter.dhtml.

3 Robert Stiphout, ‘Hoger onderwijs: Inflatie van een

eretitel’, Elsevier, 31-10-2007, http://www.elsevier.nl/web/

Artikel/177418/Hoger-onderwijs-Inflatie-van-een-eretitel.

html.

4 Parlement & Politiek, Onze koningen en koninginnen sinds

1813, Koningin Juliana, http://www.parlement.com/9291000/

biof/10002.

5 ‘Eredoctoraten zijn in Nederland niet te koop, in Engeland

wel’, Trouw, 27-07-1999,

http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/archief/article/

detail/2547581/1999/07/27/Eredoctoraten-zijn-in-Nederland-

niet-te-koop-in-Engeland-wel.dhtml.

6 Jutta Chorus en Robert Giebels, ‘Een moeder met een

funny job’, NRC Handelsblad, 29-04-2005, http://vorige.nrc.

nl/binnenland/article2129800.ece/Een_moeder_met_een_

funny_job...

7 Parlement & Politiek, Onze koningen en koninginnen sinds

1813, Koningin Beatrix, http://www.parlement.com/9291000/

biof/10002.

‘Juliana maakte haar stu-die niet af, maar ontving

tien eredoctoraten’

Koningin Juliana… maar liefst tien eredoctoraten.

15

Door Jaimy Lankman

Het is 15 juni 1957, de dag dat Koningin Beatrix ‘De

Groene Draeck’ van het Nederlandse volk cadeau

krijgt ter ere van haar 18e verjaardag. De Koningin

maakt daar, samen met andere leden van het Koninklijk Huis,

tot op de dag van vandaag nog steeds gretig gebruik van.1 Echter

raakt dit mooie zeiljacht steeds meer in opspraak wegens de

hoge onderhoudskosten. Helaas blijft het hier niet bij, want

de Koningin heeft in een jaar tijd voor ‘maar’ 24 miljoen euro

gedeclareerd voor het gebruik van auto’s, paleizen, hofpersoneel

en paarden.2 De vraag die hierbij naar boven rijst, is: dient

er bij deze familie óók niet flink bezuinigd te worden? Dezer

dagen debatteert de Tweede Kamer nog steeds over deze hoge

kostenpost.

De overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking steunt

dan wel het Oranjehuis, maar vindt daarentegen ook dat het

Koninklijk Huis te veel geld kost.3 Dat is ook niet zo gek als er

wordt gezegd dat de kosten in 2008 119 miljoen euro waren.4 De

kosten worden onder andere opgedeeld in de uitkeringen aan

Koningin Beatrix, Prins Willem-Alexander en zijn echtgenote

Prinses Maxima. Deze drie leden hebben vrijstelling van de

belastingplicht, behalve voor het privé vermogen.

Los van het inkomen zijn er nog allerlei andere kosten. Daarbij

kan gedacht worden aan een bedrag van 17,5 miljoen euro voor

‘overige personele kosten’. Verder is er ook nog een bedrag van

1,4 miljoen euro gereserveerd voor vliegkosten.5 Echter, in een

tijd van crisis dient een vorst meer dan ooit het goede voorbeeld

te geven. Volgens Kempers, hoogleraar Sociologie van Kunst

aan de Universiteit van Amsterdam, was de moraal in de

Middeleeuwen van de vorst cruciaal. “Machiavelli verdedigde

het tonen van moraal met machtspolitieke argumenten.”6 Van

oudsher is matigheid een van de deugden die voor vorsten

gelden. Volgens Kempers verdienen de Oranjes dan ook geen

schoonheidsprijs op het gebied van hun uitgavenpatroon. De

vakantievilla in Mozambique, die het kroonprinselijk paar heeft

laten bouwen, kan hierbij als voorbeeld beschouwd worden.7

Mede hierom is het maatschappelijk niet juist dat deze leden

meer dan eens de ethische grenzen onvoldoende lijken te

beheersen.

Toch hebben er afgelopen jaar enkele bezuinigingen

plaatsgevonden. In 2011 heeft het Koninklijk Huis namelijk in

totaliteit 39,2 miljoen euro gekost, wat een vermindering is van

422.000 euro in vergelijking met het jaar 2010.8 De besparingen

worden vooral bereikt doordat de Koningin de onderhoudsbeurt

van het zeiljacht ‘De Groene Draeck’ zelf betaalt en door

een versobering van de privévliegregeling voor de leden van

de familie. Daarnaast wordt er ook inmiddels bezuinigd op

de personeelskosten van de Rijksvoorlichtingsdienst en op de

Koninklijke trein.9 Er kan dus weliswaar gesteld worden dat er

is bezuinigd, maar dat is nog lang niet genoeg. Ook een groot

deel van de oppositie vindt dat er nog steeds te veel voordeeltjes

zijn voor het Koninklijk Huis die onnodig zijn uit hoofde van

Het Koninklijk Huis;een geldverslindend instituut?

‘De Oranjes verdienen geen schoonheids-

prijs voor hunuitgavenpatroon’

dOssier kOningsHuis

16

de desbetreffende functie. Hierbij gaat het onder meer om

privévluchten, gratis wonen in paleizen en belastingvrijstelling

bij erfenissen.

Het is crisis en dat zal iedereen – met name in de portemonnee

– weten. Ook het koningshuis moet er toch echt aan geloven

om te gaan bezuinigen; geen gratis onderhoudsbeurt meer

voor ‘De Groene Draeck’, een vermindering van het aantal

privéreisjes, bezuiniging op de personeelskosten van de

Rijksvoorlichtingsdienst…. Niet alleen het volk dient de

broekriem stevig aan te halen, maar ook het koningshuis dient

zich hieraan over te geven. Matigheid is dan ook een vorstelijk

aanbod dat het Nederlandse volk, in tijden van crisis, van het

Koninklijk Huis kan verwachten.

Noten

1 Albert Hendriks, ‘De Groene Draeck, het zeiljacht van de

Koningin’, Fries Holland Nieuwsdienst, 6 oktober 2009, http://

www.oranjenassau.info/oranjenassau-arrangementen-en-

evenementen-nieuws/de-groene-draeck-het-zeiljacht-van-de-

koningin.html.

2 ‘Beatrix declareerde ruim 24 miljoen euro’, Trouw, 16

mei 2007, http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/nieuws/article/

detail/1407284/2007/05/16/Beatrix-declareerde-ruim-24-

miljoen-euro.dhtml.

3 Roelof Bouwman, ‘Rafeltjes van Oranje’, HP/De Tijd, 27 april

2007.

4 ‘Kosten koningshuis: 119 miljoen in 2008’, de Volkskrant, 15

mei 2009, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2686/Binnenland/

article/detail/335319/2009/05/15/Kosten-koningshuis-119-

miljoen-in-2008.dhtml.

5 Kamers tukken 32 123 I , Vergaderjaar 2009-2010,

Vaststelling van de begrotingsstaat behorende bij de begroting

van de Koning, Memorie van Toelichting, p. 7-8, http://media.

rtl.nl/media/actueel/rtlnieuws/2009/Kosten%20Koninklijk%20

Huis.pdf.

6 Bram Kempers, ‘Moet het Koninklijk Huis ook bezuinigen (en

bezittingen delen)?’, NRC Handelsblad, 29 september 2009,

http://weblogs.nrc.nl/expertdiscussies/moet-het-koninklijk-

huis-ook-bezuinigen/.

7 Ibid.

8 Prof. dr. Herman Matthijs, ‘De kostprijs van een monarchie

in Europa’, Vrije Universiteit Brussel, januari 2011, p. 8, http://

www.apache.be/wp-content/uploads/2011/01/monarchie-

2011-FIN.pdf.

9 Kamerstukken 32 123 I, Vergaderjaar 2009- 2010, Vaststelling

van de begrotingsstaat behorende bij de begroting van de

Koning, Memorie van Toelichting, http://media.rtl.nl/media/

actueel/rtlnieuws/2009/Kosten%20Koninklijk%20Huis.pdf.

‘Als het volk debroekriem stevig moet aanhalen, dan zou het

koningshuis dit ook moeten doen’

Koningin Beatrix op het zeiljacht ‘De Groene Draeck’.

17

Door Bouke Knop

In de discussie rond het voortbestaan van het koningshuis

speelt de kabinetsformatie vaak een grote rol. Dit is ook

niet verwonderlijk omdat dit een van de enige overgebleven

taken van de Koning is. Om te spreken van een prerogatief gaat

te ver. Prerogatieven kent onze Koning überhaupt niet, maar wel

bestaat hier nog een zekere vrijheid. In de loop van de afgelopen

zestig jaar, is deze rol vaak bediscussieerd. In dit artikel zal

een schets worden gegeven van de rol van de Koning in de

kabinetsformatie en een verklaring hiervoor. Daarbij worden de

pogingen om deze rol te veranderen ook kort besproken. Tot slot

zal aandacht worden besteed aan een aantal andere Europese

monarchieën en de lessen die hieruit getrokken kunnen worden.

DeNederlandseformatie

Wie de Nederlandse Grondwet doorbladert, vindt geen

duidelijke aanwijzingen voor het verloop van de formatie. Toch

verloopt deze meestal op min of meer dezelfde wijze. Dit proces

is na de Tweede Wereldoorlog ontstaan en wordt nog steeds

aangehouden. De Koning hoort in volgorde van grootte de

fractievoorzitters uit de Tweede Kamer. Daarbij worden de vice-

voorzitter van de Raad van State, de voorzitter van de Tweede

Kamer en andere adviseurs ten paleize uitgenodigd. Vervolgens

benoemt de Koning meestal een informateur. Deze persoon

doet onderzoek naar de mogelijkheden tot coalitievorming.

In feite is deze rol inmiddels al verschoven naar een soort

voorformatie. Als deze fase is afgerond benoemt de Koning

de formateur die de feitelijke formatie doet. Daarna worden

de ministers daadwerkelijk benoemd. Alleen deze laatste stap

is in de Grondwet geregeld. Toch kan niet worden gesproken

van regels van ongeschreven staatsrecht. Hiervoor ontbreekt de

vereiste rechtsovertuiging.1

Verklaringen

Waaruit is deze praktijk nu ontstaan? En waarom speelt

juist de Koning een dergelijke rol? Voor de beantwoording

van deze vragen dienen enkele vaststellingen te worden

gedaan met betrekking tot de Nederlandse staatsinrichting.

Allereerst moet worden vastgesteld dat de noodzaak tot

coalitieonderhandelingen in Nederland samenhangt met het

kiesstelsel. In Nederland wordt de volksvertegenwoordiging

gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging zonder

hoge kiesdrempel. Hierdoor ontstaat een versplinterd politiek

landschap zonder grote partijen die alleen kunnen regeren.

Na de verkiezingen moeten meerdere partijen trachten om

samen toch tot een kabinet te komen. Daarbij is er de – te

bediscussiëren – vaststelling dat Nederland geen democratie in

absolute zin is. Als men onder democratie verstaat dat het volk

zichzelf regeert, is Nederland eigenlijk geen democratie. Er is

namelijk geen sprake van expliciete volkssoevereiniteit. Uit het

systeem van de Grondwet kan worden afgeleid dat de basis voor

de machtsuitoefening in Nederland bij de Koning ligt.2 Het hangt

hiermee samen dat de ministers, oorspronkelijk de raadgevers

van de Koning, rond de Koning gekozen en benoemd worden.

Het volgende punt is de dualistische verhouding tussen

regering en volksvertegenwoordiging. Deze scheiding van

verantwoordelijkheden heeft niet alleen zijn weerslag op de

dagelijkse praktijk. Ook de vorming van de ministersploeg vindt

rond de Koning plaats, op afstand van de Kamer.

Kritiekpunten

Over deze praktijk wordt al decennialang gedebatteerd. De

staatscommissie-Cals/Donner, staatscommissie-Biesheuvel en

de commissie-De Koning hebben de situatie beschreven en

bekritiseerd. De commissies zijn vervolgens tot verschillende

aanbevelingen gekomen. Ook diverse auteurs hebben gewezen

op de tekortkomingen van dit systeem. Hierbij dient een

belangrijk onderscheid in de kritiek te worden aangebracht. De

staatsrechtgeleerde en mede-oprichter van de VVD P. J. Oud

heeft duidelijk aangegeven dat men staatsrecht en staatkunde

De ontkroning van de kabinetsformatie

‘Men kan vaststellen dat het formatieproces in

Nederland wordtomgeven door een nevel

van geheimzinnigheid’

dOssier kOningsHuis

18

uit elkaar moet houden. Het eerste ziet op de vaststelling van

hoe het recht is, het tweede kent een normatievere benadering

van hoe het recht zou moeten zijn.3

Een belangrijk staatsrechtelijk punt van kritiek is het gat in de

ministeriële verantwoordelijkheid dat dit systeem kent. Er is geen

enkele minister verantwoordelijk en dat is een uitzondering op

de algemene regel.4 De uittredend minister-president is geen

verantwoording verschuldigd en de nieuwe premier pas na zijn

benoeming, als het proces al is afgerond. Ook de informateur

is in dit opzicht een doorn in het oog van sommigen. Deze

wordt immers door de Koning benoemd en is ook aan de

Koning verantwoording verschuldigd. Hoewel in het Reglement

van Orde van de Tweede Kamer de mogelijkheid is geschapen

om de informateur uit te nodigen, bestaat hier geen formele

verplichting. Een andere invalshoek die als staatsrechtelijk kan

worden aangemerkt is het benadrukken van het dualisme. Deze

houding kenmerkt zich door het bekritiseren van ontwikkelingen

in de praktijk en kent al een lange traditie. De grote invloed die

politieke fracties achter de schermen bij de formatie hebben

verworven, zijn strijdig met dit dualistische principe.5 Kamer

en kabinet zouden in vanuit dualistisch oogpunt namelijk beter

gescheiden moeten blijven. Dit is dus uitdrukkelijk geen kritiek

op de rol van de Koning maar op de rol van de andere partijen.

De rol van de Koning dient met het oog op de Nederlandse

staatsinrichting geëerbiedigd te worden.

De staatkundige benadering ziet meer beren op de weg. Men

ziet hier vooral problemen in de democratische legitimatie

in het huidige formatieproces. Deze benadering valt uiteen

in twee argumenten. Allereerst dat het handelen van een

ongekozen staatshoofd niet democratisch gelegitimeerd is.6 Hier

ontbreekt dus de legitimatie van het orgaan. Ten tweede kan

worden vastgesteld dat het proces zelf democratische middelen

ontbeert. De volksvertegenwoordiging heeft geen instrumenten

om de formatie te sturen of verantwoordelijken aan te spreken.

De invloed van de kiezer op de uitkomst van de formatie is zo

wel erg gering.7

Ook het gebrek aan openbaarheid van de huidige procedure

is vanuit staatkundig oogpunt een veel gehoord punt van

kritiek. In hoeverre dit aspect samenhangt met de rol van de

Koning valt te betwijfelen. Wel kan men vaststellen dat het

formatieproces in Nederland wordt omgeven door een nevel van

geheimzinnigheid. Deze openbaarheid ontbreekt zowel richting

de Kamer als tegenover de kiezer zelf. Deze openbaarheid

wordt allerminst vergroot door de inzet van een informateur.

De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft

in 2004 bepaald dat de informateur geen bestuursorgaan is.8

Stukken die zich dus onder deze persoon bevinden, hoeven niet

op grond van de Wet Openbaarheid Bestuur openbaar gemaakt

te worden.9

Voorstellen

De voorgaande punten van kritiek bestaan al vele jaren. Er

wordt dan ook al jaren in meer of mindere mate geprobeerd

om het huidige proces aan te passen. Het succes van deze

voorstellen is tot nu toe zeer beperkt gebleven. De voorstellen

van de verschillende commissies zijn door de verantwoordelijke

kabinetten steevast afgewezen. Ook het door de Kamerleden

Van Thijn en Goudsmit ingediende wetsvoorstel om de Kamer

geheel zelfstandig de regie over de formatie te laten voeren, is

afgewezen.

In het debat rond dit wetsvoorstel werd wel een motie van het

‘De kritiek op de rolvan de Koning in de

kabinetsformatie bestaat al vele jaren en er wordt vaak geprobeerd om het

huidige proces aan te passen, het succes van

deze voorstellen is zeer beperkt gebleven’

19

KVP-Kamerlid Eric Kolfschoten aangenomen. Hier werd aan

de Kamer de mogelijkheid geboden om na de verkiezingen

in een debat een formateur aan de Koning voor te dragen. Na

een desillusionerend debat waaruit bleek dat de Kamer het

niet eens kon worden over een voordracht, is dit daarna nooit

meer geprobeerd. Wel is deze mogelijkheid inmiddels in het

Reglement van Orde vastgelegd op voorstel van de Kamerleden

Van der Ham en Van Gent.10 Ook aan gebruik van dit nieuwe

artikel van het Reglement bleek bij de formatie van Rutte I in

2010 geen behoefte.

Eenkortevergelijking

Hoewel er een aantal specifieke eigenschappen ten grondslag

liggen aan het Nederlandse formatieproces, hangt deze wijze

van handelen niet per definitie samen met de vorm van de

constitutionele monarchie. Zo hebben Spanje en Zweden,

mede door een ander kiesstelsel, een geheel andere wijze van

formeren. In Zweden is zoals bekend de Koning volledig van

het formatietoneel verdwenen. Ook in Spanje is de Koning

slechts op de achtergrond aanwezig en heeft het congres een

grote rol in de aanvaarding van een nieuwe premier. Maar zelfs

België kent – naast veel overeenkomsten – ook verschillen.

Hier stemt de Kamer na de benoeming van de ministers over

het pas gevormde kabinet. Dat de Belgische formatie niet tot

de verbeelding spreekt mag een understatement heten. Toch

vergroot het wel degelijk de democratische legitimatie van de

ministerploeg.11

Oplossingen

Allereerst is belangrijk dat men zich afvraagt of men het huidige

proces formeel zou willen veranderen. Hoewel er vaak kritiek op

het systeem wordt geuit, lijkt men het over de gedane voorstellen

zelden eens. Daarbij benut de Kamer nog niet ten volle de

mogelijkheden die hij al heeft. Het feit dat er slechts gebruiken

en conventies gelden rond de formatie, geeft de betrokkenen

een grote vrijheid om dingen anders te doen. Ook is het niet

zozeer de rol van de Koning maar die van de informateur die

door velen als vervelend wordt ervaren. Daarmee kan men zich

De winnaars van de kabinetsformatie in 2010: Minderheidskabinet Rutte maar met gedoogsteun van de PVV.

dOssier kOningsHuis

20

afvragen of deze figuur wel behouden moet blijven. Kritiek op

deze figuur hoort men al sinds het introduceren van deze figuur

vanuit zeer diverse hoeken.

Er zijn toch ook andere mogelijkheden om het gat in de

verantwoordelijkheid te dichten of het democratisch gehalte van

het proces te vergroten. Dat een stemming of debat in de Kamer

over een te benoemen formateur in Nederland tot patstellingen

kan leiden, is in het verleden al bewezen. Daarvoor zou een

belangrijke eigenschap van het Zweedse proces een oplossing

kunnen zijn. Er wordt hier niet gedebatteerd over een voor te

dragen formateur, maar slechts gestemd. Hier wordt de beoogd

premier vervolgens niet aangenomen als een meerderheid vóór

stemt, maar als geen meerderheid tegen stemt. Dit resulteert

in de praktijk vaak in de winnaar van de verkiezingen die de

opdracht tot de formatie krijgt. Dit zou in de praktijk dus niet

wezenlijk anders uitpakken dan nu het geval is. Wel wordt in

één keer helder wie er jegens wie verantwoording verschuldigd

is. Het gaat het bereik van dit artikel te buiten om hier uitvoerig

op in te gaan maar het moge duidelijk zijn dat het laatste woord

over de Koning in de kabinetsformatie niet gezegd is.

Noten

1 A.H.M. Dölle, Over ongeschreven staatsrecht, Groningen,

Wolters Noordhoff, 1988, p. 43.

2 H.G. Warmelink, Gekozen bestuur: democratie op haar smalst,

in: De ontwikkeling en toekomst van de vertegenwoordigende

democratie, Groningen, Rijksuniversiteit Groningen, 2003,

p.79.

3 P.J. Oud, De kabinetsformatie als staatsrechtelijk probleem,

in: Liberaal Reveil, 1964.

4 J.A. Peters, Nieuwe regels van het formatiespel, 2010, op

weblog www.publiekrechtenpolitiek.nl.

5 G.J. Lammers, De Kroon en de kabinetsformatie, IJmuiden:

Vermande-zonen, 1952, p. 149.

6 W. Voermans, Zelfredzaam formeren, in: Tijdschrift voor

Constitutioneel Recht, jaargang 2 (1), 2011, p. 78-82.

7 J.M.L.Th. Cals / A.M. Donner Tweede rapport van de

Staatscommissie van advies inzake de Grondwet en de

Kieswet, Den Haag; Staatsuitgeverij, 1969, p. 170.

8 ABRvS 06-05-2004, AB 2004, 200.

9 Ibid.

10 Kamerstukken II 32759-4.

11 L. Prakke & C.A.J.M. Kortmann (red.) Het staatsrecht van 15

landen van de Europese Unie, Deventer, Kluwer, 2009.

‘Het is niet zozeer de rol van de Koning, maar die

van de informateur die door velen als vervelend

wordt ervaren’

21

• Koningin Juliana de naam ‘Van Buren’ gebruikte voor

restaurantreserveringen? En dat Prins Willem-Alexander onder

diezelfde naam – W.A. van Buren – de Elfstedentocht van 1986

uitreed? Er ontstond nogal wat commotie rond deze tocht. Zo werd

er gesuggereerd dat hij niet de hele tocht schaatste. Daarnaast droeg

hij tijdens de tocht een Marlboro-jas en een Playboy-broek.

• De bijnaam van prof. mr. Pieter van Vollenhoven ‘Hol van Boven’ is?

En de bijnaam van Prins Willem-Alexander ‘Prins Pils’? En die van

Koningin Beatrix ‘Prinses Glimlach’? En de Nederlandse monarchie

onder de regering van Koningin Juliana de bijnaam ‘de fietsende monarchie’ kreeg?

• Prof. mr. Pieter van Vollenhoven het eerste lid van het Nederlandse koningshuis zonder adellijke

titel is?

• Prins Claus lid was van de Hitlerjugend? Hierover ontstond grote commotie in Nederland en

de regering stelde een commissie in om onderzoek te doen naar het oorlogsverleden van Prins

Claus. Uit dit onderzoek kwam geen belastend materiaal naar boven, omdat lidmaatschap van de

Hitlerjugend verplicht was voor Duitse jongens.

• De jongste dochter van Koningin Juliana geboren werd als Maria Christina, met als roepnaam

Marijke en op 16-jarige leeftijd besloot om Christina als roepnaam te gaan gebruiken?

• In het voorjaar van 1975 enkele Zuid-Molukkers Koningin Juliana wilden ontvoeren met als doel de

erkenning van de Republiek der Zuid-Molukken af te dwingen? Zeventien Zuid-Molukse jongeren

stonden terecht en werden veroordeeld tot gevangenisstraffen die opliepen tot 5 jaar.

Wist je dat...?

dOssier kOningsHuis

22

Sneeuwbal

23

24

EEn goEdE samEnwErkingis EssEntiEEl

business course

the dealMergers & Acquisitions

Fusies en overnames... het is de eredivisie van de juridische en financiële sector. Het lijkt soms een spel, maar dan wel met de grootste spelers en belangen. Daarom organiseren Abn AMro en De brauw samen The Deal. De business course over Mergers & Acquisitions voor studenten. inschrijven kan t/m 9 april 2012. Van 16 t/m 20 april worden selectiegesprekken gehouden.businesscoursethedeal.nl

advisEEr EEn supErmarktconcErnbij EEn ovErnamE

mErgErs & acquisitions2, 3 En 4 mEi 2012

SKIP_02297_DeBrauw_thedeal_adv.indd 1 2/27/12 3:25 PM

25

actualiteit

De wrijving tussen het koninklijk huis en de burger: kapitaal versus sentimentDoor Melle Timmers

Snackbar Mash, centraal gelegen in De Pijp aan het Gerard

Douplein pal naast café Het Paardje, dreigt te verdwijnen.

Vondel Capital, een investeringsmaatschappij waar Zijne

Hoogheid Prins Bernhard van Oranje-Nassau van Vollenhoven

aandeelhouder is, is eigenaar van het pand en heeft een andere

bestemming met het pand voor ogen, namelijk een luxe

Italiaans afhaalrestaurant. Dit is tegen het zere been van de

snackbarhoudster én veel buurtbewoners. Hun vrees is dat het

kapitaal het (wederom) van het sentiment wint, waardoor De

Pijp minder en minder een volksbuurt wordt en haar charme

verliest.

Al ruim 24 jaar huurt snackbarhoudster Debby Daems, geboren

en getogen in De Pijp, het pand aan het Gerard Douplein. In

2006 werd Vondel Capital eigenaar van het pand. Artikel7:226

BW bepaalt dat koop geen huur breekt, waardoor het feit dat

het pand van eigenaar wisselde in beginsel geen gevolgen

had voor Daems. De huurprijs werd echter verhoogd naar een

marktconforme prijs, een toename van de huur met 400%.

Daems stemde hiermee in omdat een huurverhoging in de lijn

der verwachting lag. De huurprijs was de jaren daarvoor heel

laag gebleven als compensatie voor het feit dat Daems en haar

man het voorheen vervallen pand geheel hadden verbouwd.

Een maand na de huurverhoging werd Daems geconfronteerd

met de mededeling dat de huur zou worden opgezegd omdat

Vondel Capital andere plannen had met het pand, waardoor de

snackbar zou verdwijnen.1 Daems was met stomheid geslagen,

schakelde een advocaat in en een procedure bij de rechter

volgde. De rechter kwam vorig jaar tot de uitspraak dat het

bedrijfseconomisch belang van Vondel Capital zwaarder weegt

dan het belang van Daems en Vondel Capital als eigenaar in

haar recht staat de huur op te zeggen op grond van dringend

eigen gebruik.

Daems liet zich niet uit het veld slaan en tekende hoger beroep

aan, dat later dit jaar dient. “Toegegeven, de buurt is de laatste

jaren dan erg veranderd en er komen nu veel hippe figuren en

snelle jongens hier, maar er moet wel ruimte blijven voor de

buurtbewoners. Het moet hier geen Jordaan worden,” aldus

Daems.2 In afwachting van het hoger beroep verkeert Daems in

onzekerheid. De proces- en advocaatkosten lopen gestaag op en

doordat het toekomstperspectief van de snackbar met betrekking

tot het pand vooralsnog onduidelijk blijft, loont het voor Daems

niet om in de snackbar te investeren. Ook merkt ze op dat het,

met de financiële vergoeding die Daems zou toekomen bij

beëindiging van de huur, in de huidige economische crisis voor

haar onmogelijk is een pand op een dergelijke locatie te huren.

Aangezien ze bij verhuizing van de snackbar ook een groot deel

van haar klantenkring zal verliezen, is de snackbar dan ten dode

opgeschreven.

‘Volgens de rechter weegt het bedrijfs-

economisch belang van de investeringsmaat-

schappij zwaarder dan het belang van snack-

barhoudster Daems’

Debby Daems wordt geïnterviewd door een nieuwsploeg op het Gerard Douplein.

dOssier kOningsHuis

26

Ook bij buurtbewoners leidde het dreigend vertrek van de

snackbar tot commotie. Niet alleen omdat de vrees bestaat dat zij

niet meer zouden kunnen genieten van hun geliefde vette hap bij

snackbar Mash, maar tevens vanuit een breder maatschappelijk

perspectief bezien: een sociale ontmoetingsplek dreigt te

verdwijnen onder invloed van het grote geld. Buurtbewoners

kwamen in actie, wat resulteerde in een grote steunbetuiging

op het Gerard Douplein, geheel buiten Daems om. Ook werd

een petitie getekend tegen ontruiming van de snackbar. Een

woordvoerder van Wijkcentrum Ceintuur drukte het heersende

gevoel als volgt uit: “Het is onbegrijpelijk dat een lid van het

koninklijk huis een kleine ondernemer die gevestigd is in De

Pijp wil laten ontruimen voor eigen financieel gewin. Wij doen

dan ook een beroep op Bernhard en de andere eigenaren om de

procedure in te trekken en ook eens aan het menselijk sociaal

maatschappelijk aspect van deze zaak te brengen.”3

Deze kwestie is een goed voorbeeld van de moelijke positie

waar leden van het koninklijk huis zich in kunnen bevinden.

Enerzijds wordt hen van oudsher het verwijt gemaakt dat ze

teren op de kosten van de belastingbetaler, waardoor ze kunnen

baden in luxe. Anderzijds wordt aangevoerd dat leden van het

koninklijk huis een maatschappelijke voorbeeldfunctie dienen

te vervullen. Een succesvol ondernemer als Prins Bernhard

jr. zou derhalve niet puur uit winstbejag mogen handelen,

maar oog moeten hebben voor de kleine ondernemer die

vaak ternauwernood het hoofd boven water kan houden. Met

name de media hebben de rol van Prins Bernhard jr. uitgelicht,

het gaat hier echter sec om de zakelijke intenties van een

kapitaalkrachtige investeringsmaatschappij tegenover de

belangen van een snackbarhoudster. De juridische strijd tussen

David en Goliath duurt in ieder geval voort.

Noten

1 Bas Paternotte, ‘Van de prins geen kwaad, wie is hier nou de

snackbar?’, HP/De Tijd, 24 maart 2011, http://www.hpdetijd.

nl/2011-03-24/wie-is-hier-nou-de-snackbar.

2 Sonny Motké, ‘Amsterdam Zuid in opstand tegen prins

Bernhard jr., Quotenet, 23 maart 2011, http://www.quotenet.

nl/biz/amsterdam-zuid-in-opstand-tegen-prins-bernhard-jr.

php.

3 Nieuws uit Amsterdam, ‘Petitie tegen ontruiming snackbar

door prins’, 16 maart 2011, http://www.nieuwsuitamsterdam.

nl/2011/03/petitie-tegen-ontruiming-snackbar-door-prins.

‘Het is onbegrijpelijkdat een lid van hetkoninklijk huis een

kleine ondernemer die gevestigd is in de Pijp

wil laten ontruimen voor eigen financieel gewin.’

Prins Bernhard jr.

27de V

erdi

epin

gDoor Rogier van der Wolk

Op 21 september 2010 werd de gemiddelde Telegraaf-

lezer eindelijk eens verwend met spanning en sensatie

op een normaliter oersaaie Prinsjesdag. Terwijl de

FD-followers1 al met klamme handjes hun ouderwetse Sharp

Elsimate EL-220 rekenmachine tevoorschijn hadden gehaald om

het praatje van mannenverslinder Jan Kees de Jager – toentertijd

Demissionair Minister van Financiën – cijfermatig te ontleden,

stond de heer Erwin L. in de Heulstraat. Na een klein uur

wachten had de Gouden Koets van Trix dit punt eindelijk bereikt

en kon de eerder genoemde toeschouwer eindelijk toeslaan.

Met een voortreffelijke bovenhandse strekworp krulde hij een

glazen waxinelichthouder om de beveiligers heen tegen de

koets aan. Waar na afloop sommigen dachten aan een mislukte

reclamestunt van kaarsenfabrikant Bolsius Groep, dachten de

meesten aan een wraakactie voortkomend uit familieproblemen

jegens de overheid, met als representatief boegbeeld Hare

Majesteit. Echter, een jaar later blijkt dat Erwin L. mogelijk

een groot voorvechter is van gelijke rechten voor de mens en

derhalve criticaster van ons VOC-verleden. Volgt u het nog?

Omdat de vervoermiddelen van het Koningshuis altijd uitgebreid

in het nieuws komen (denk aan: de Groene Draeck, militaire

vliegtuigen voor privé gebruik en meer recentelijk ski’s) moest

ook de Gouden Koets onder de loep worden genomen. En dat

vonden ook Mariko Peters en Harry van Bommel, respectievelijk

GroenLinks- en SP-kamerlid, zoals in hun opiniestuk in de NRC

Next van 16 september jl. is te lezen.2

Onze ontoerekeningsvatbaar verklaarde vriend Erwin raakte

met zijn waxinelichthouder van om en nabij de 600 gram het

middenstuk van de koets, precies onder het raam. Het kristallen

voorwerp was dus niet bestemd voor onze hoogheid van vlees

en bloed, maar een illustratie van onze Koning op de zijkant van

het rijtuig daterend van eind negentiende eeuw. En uiteraard,

een beetje patriottisme op zijn tijd is nooit slecht. Maar of wij

dan ook de ‘zwarte’ bladzijden uit onze geschiedenis moeten

weergeven is maar de vraag. Immers, om de afgebeelde Koning

heen staan Oom Tom en consorten. De geschilderde halfnaakte

mannen en vrouwen die hun rijkdommen aanbieden aan het

Koningshuis onder het mom van ‘Hulde der Koloniën’ roepen

grote weerstand op.3 Het allegorisch beeld dat geschetst wordt

zou als buitengewoon pijnlijk worden ervaren door de nazaat van

slavernijslachtoffers uit de periode van koloniale overheersing.

En dan is het interieur nog niet eens aan bod gekomen. De

borduursels die de binnenkant versieren zijn namelijk afkomstig

van de handen van weesmeisjes.4 Hoewel deze kinderen een dak

boven hun hoofd hadden en dagelijks een papje voorgeschoteld

kregen, was het allemaal wat minder rooskleurig dan de

grauwe zolderkamer van kleine Sara (A Little Princess, 1995).

Het ware motief van de waxinelichthoudergooier onthuld

‘Lijdt de waxinelicht-houdergooiendeErwin L. aan een

waanstoornis of wilde hij zijn kritiek uiten op

ons VOC-verleden?’

Erwin L. tijdens een zitting van de rechtbank Den Haag.

dOssier kOningsHuis

28

Dit productieproces en uiteindelijke resultaat zijn het gevolg

van onze gruwelheden. Echter, toen de koets in 1898 werd

opgeleverd was het land nog helemaal lyrisch over de Gouden

Eeuw – en de daarbij komende slavernij. Omdat men nu door

rust en welvaart omringd wordt, is de Nederlander meer in staat

kritisch terug te kijken op het verleden. Dit blijkt ook wel uit het

eerste artikel uit onze grondwet, het gelijkheidsbeginsel. De koets

is niet alleen mechanisch niet meer van deze tijd, het verhaal en

het beeld dat het schetst behoren tot een verloren tijd. Zodoende

zijn de eerder genoemden politici van mening dat de koets in

het Rijksmuseum thuishoort. Zij worden hierin gesteund door

de voorzitter van het Landelijk Platform Slavernijverleden Barryl

Biekman en voorzitter van het Comité Nederlandse Ereschulden

Jeffrey M. Pondaag.5 Bovendien stellen zij dat Nederland een

voorbeeld moet nemen aan de Verenigde Staten en Australië

door officieel excuses te maken voor het kolonialisme en de

daaruit voortvloeiende slavernij en het vele geweld.6 Hoewel

dit tot een stortvloed aan schadeclaims zal leiden, is het ethisch

wel het meest correct. En juist nu de vrienden van het CDA nog

ternauwernood op een of andere manier invloed uitoefenen op

het reilen en zeilen binnen de vaderlandse politiek, kunnen zij

eindelijk eens hun beloften waarmaken.

Terwijl de rechterlijke macht Erwin L. afschildert als een

dorpsgek die thuishoort in het Pieter Baan Centrum te Utrecht,

weten wij beter. Deze man heeft met deze heroïsche daad

‘Hulde der Koloniën’

29

aandacht gevraagd voor iets waar de mens tegenwoordig veel te

lichtzinnig over denkt. Want juist nu het tot de mogelijkheden

behoort dat allen een heerlijk leven leiden door de vrede en

welvaart waarin wij op het moment in verkeren, moeten wij deze

resterende oneffenheden ook wegwerken. Erwin zal daarom

over een paar jaar te boek staan als revolutionair, de Martin

Luther King van onze tijd. Maar dan blank. Want een gouden

koets mag dan wel geinig zijn, de versieringen aan de zijkant

zijn totaal overbodig en net als de koets totaal niet van deze

tijd. De Gouden Koets mag daarom gerust het Rijksmuseum in

worden gereden. Dat scheelt de belastingbetaler een hoop geld.

Bovendien zal de koningin het heus niet erg vinden om wat

sneller door de Hofstad te rijden met haar AA limousine van

het merk Volvo. Misschien had hij gewoon een onschuldige

negerzoen moeten gooien om zijn standpunt te etaleren. Oh, ik

bedoel ‘Buys Zoen’.

Noten

1 Het Financieele Dagblad (FD) bereikt een kwalitatief

hoogwaardige doelgroep van ondernemende mensen. De

FD lezer is actief, werkzaam, tussen de 25 en 60 jaar en

hoogopgeleid. Een welvarende doelgroep waarvan 80%

zichzelf mag rekenen tot de hoogste sociale klasse van

Nederland. Deze kritische mensen willen goed geïnformeerd

zijn over ontwikkelingen in de wereld, achtergronden en

kansen. De lezers van het FD zijn bovenmatig geïnteresseerd

in economie, politiek, ondernemen, kunst en literatuur. Bron:

NOM Print Monitor 2008 - II / 2009 – I.

2 ‘Haal die slavenillustratie van de Gouden Koets af’, 16

september, NRC Next, http://www.nrcnext.nl/blog/2011/09/16/

haal-die-slavenillustratie-van-de-gouden-koets-af/.

3 Jules Seegers, ‘Beatrix moet slavenillustratie van Gouden

Koets halen’, NRC Next, 16 september 2011, http://www.nrc.

nl/nieuws/2011/09/16/koningin-beatrix-moet-slavenillustratie-

van-gouden-koets-halen/.

4 Monique Oostdam, ‘Laat maar zien, die afbeeldingen van

slavernij op de Gouden Koets’, de Volkskrant, 20 september

2011, http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/

detail/2918055/2011/09/20/Laat-maar-zien-die-afbeeldingen-

van-slavernij-op-de-Gouden-Koets.dhtml.

5 Jules Seegers, ‘Beatrix moet slavenillustratie van Gouden

Koets halen’, NRC Next, 16 september 2011, http://www.nrc.

nl/nieuws/2011/09/16/koningin-beatrix-moet-slavenillustratie-

van-gouden-koets-halen/.

6 Ibid.

dOssier kOningsHuis

‘De koets is niet alleen mechanisch niet meer van deze tijd, ook het

verhaal en het beeld dat deze schetst behoren tot

een verloren tijd’

30

• Koningin Beatrix een afstammeling van Sophia Keurvorstin van Hannover is en volgens de Act for the

Naturalization of the Most Excellent Princess Sophia, Electress and Duchess Dowager of Hanover,

and the Issue of her Body uit 1705 recht heeft op het Brits staatsburgerschap?

• Prins Bernhard, de zoon van Prinses Margriet en Pieter van Vollenhoven, in zijn studententijd

het bedrijf Ritzen Couriers oprichtte? Ritzen Couriers kon pakketjes goedkoop bezorgen door

gebruik te maken van de destijds net ingevoerde OV-studentenkaart. Het bedrijf werd door het

Gemeenschappelijke Administratiekantoor (GAK) beschuldigd van fraude met sociale premies. De

zaak werd geschikt door het OM voor 25.000 gulden.

• Prof. mr. Pieter van Vollenhoven in 1983 was betrokken bij een verkeersongeval in het Oostenrijkse

Maria Alm waarbij een 20-jarige Duitser om het leven kwam? Hij nam geen contact op met de

nabestaanden, hij liet enkel een bos bloemen bezorgen op de begrafenis. Pas in 2011 nam hij

contact op met de moeder van de jongen om zijn excuses aan te bieden.

• Prinses Annette, de vrouw van Prins Bernhard,

veroordeeld is geweest tot een ontzegging van de

rijbevoegdheid wegens te hard rijden? Ze reed 155

kilometer per uur op een weg waar 80 kilometer per

uur is toegestaan. Zij was toen zwanger.

• Prinses Mabel en Prins Friso in 2006 de Engelstalige

Wikipedia over Mabel aanpasten? In 2007 ontstond

commotie over de wijziging die was aangebracht in

het artikel over haar contacten met crimineel Klaas

Bruinsma. Een zin die vermeldde dat zij “incomplete

and false information” had gegeven werd gewijzigd, waardoor er slechts gesproken werd van

“incomplete information”. De woorden “incomplete and false information” waren een vertaling uit

de brief die premier Balkenende aan de Tweede Kamer had gestuurd over de affaire. Het IP-adres van

de computer behoorde toe aan een computer op Paleis Huis ten Bosch. De Rijksvoorlichtingsdienst

maakte in 2007 bekend dat het echtpaar verantwoordelijk was voor de wijziging.

Wist je dat...?

31

Door Laura Aalders

Een weekendje Zandvoort aan Zee, een dagje Utrecht

of een stedentrip naar Praag, nou niet bepaald ‘Royal

places’. De Koninklijke families pakken het dan ook heel

anders aan! Maar hoe komen zij nou eigenlijk aan het geld om

hun luxe leven te leiden? Een baantje bij de plaatselijke Albert

Heijn of de Bijenkorf zit er niet in voor hen. Dan zouden ze net

als ‘Prins Pils’ in de BNN-serie Feuten ook steeds een bodyguard

bij zich moeten hebben en die staan er al genoeg in dergelijke

winkels. Het geheim rondom het vermogen van de Europese

vorsten blijft goed bewaard. Uit onderzoeken van wetenschapper

Herman Matthijs, verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel,

blijkt dat het Britse koningshuis momenteel het meest dure

koningshuis is en jaarlijks een bedrag van ongeveer 49 miljoen

opstrijkt uit de Britse schatkist.1 Ons kleine kikkerlandje staat

op de tweede plaats met jaarlijks zo’n 40 miljoen euro.2 Echter

zijn het Verenigd Koninkrijk en Nederland wel de enige landen

die een transparant systeem erop nahouden om te weten wat de

totale kosten zijn van de leden van de Koninklijke familie. Wie

krijgt wat nu eigenlijk precies?

KostenvanhetKoninklijkhuis

Naast de Koningin, krijgen de Kroonprins en zijn echtgenote

een dotatie (schenkingen volgens een bepaalde procedure) uit

de rijksbegroting. Ook de echtgenoot van de Koningin kreeg

vroeger een dotatie. Er zijn derhalve maximaal vier dotaties te

vergeven.3 Er wordt in Nederland onderscheid gemaakt tussen

‘de Koninklijke familie’ en ‘het Koninklijk huis’, aldus prof. dr.

‘Jaarlijks kost onskoningshuis zo’n

40 miljoen euro enhiermee zijn wij het op

een na duurstekoningshuis van Europa’

Een dubbeltje op zijn kant

Het huis dat Willem-Alexander en Maxima lieten bouwen in Mozambique. Het prinselijk paar heeft het huis inmiddels

verkocht.

dOssier kOningsHuis

32

Herman Matthijs.4 Onder de leden van de Koninklijke familie

worden diegene gerekend die deel uit maken van de familie

van Oranje Nassau. Niet iedereen daarvan is dan ook lid van

het Koninklijk huis. Dit zijn wel: het staatshoofd, het afgetreden

staatshoofd, de leden van de Koninklijke familie die voor

troonopvolging in aanmerking komen en de echtgenoten van

het staatshoofd, het afgetreden staatshoofd en het aankomende

staatshoofd.

In 2008 bleek uit Vlaams onderzoek dat Nederland het duurste

koningshuis van Europa had.5 Wij hebben echter wel een

transparant systeem rondom de dotaties: er is een grondwettelijk

systeem en daarbij een zeer goed uitgebouwd administratief

systeem, zo blijkt ondermeer uit het onderzoek. De dotaties uit

de begroting worden in twee componenten opgebouwd: 1. Met

betrekking tot het inkomensbestanddeel. 2. Met betrekking tot

personeels- en materiële kosten.6 Hoe deze componenten ieder

afzonderlijk worden berekend, zou men in het onderzoek van

de heer Matthijs moeten lezen. Ook wordt dit geregeld door

het Nederlands recht, zie bijvoorbeeld artikel 40 lid 1 van de

Grondwet (GW) en de ‘Wet aangaande het financieel statuut

van het Koninklijk Huis’.7 Daarbij zijn er nog uitgaven die te

relateren zijn aan de uitoefening van het koningschap, deze

heten ‘functionele uitgaven’ en dienen goedgekeurd te worden

door de regeringsleider. Hieronder worden ook verstaan de

‘personeelsuitgaven’, denk aan bijvoorbeeld chauffeurs en

werkende personen bij de staatspaleizen (Huis ten Bosch,

Noordeinde en Amsterdam).8 Deze groep personeelsleden moet

men niet verwarren met het personeel uit de tweede component

bij de dotaties. Dit zijn namelijk de personen die hun instructies

krijgen van de dotatiegerechtigden: Koningin Beatrix, Prins

Willem Alexander en Prinses Maxima.

In art. 40 lid 2 GW, staat dat de dotatiegerechtigden vrijgesteld

zijn van belastingen, die uit deze uitkeringen voortvloeien. Ook

hoeft het Koninklijk Huis geen verkeersbelasting te betalen voor

voertuigen die gebruikt worden bij publieke taken.9 In België en

Noorwegen is dit net zo, in Spanje en Zweden maakt men geen

uitzonderingen voor de ontvangers van dotaties. Als laatste,

naast de uitkeringen aan dotatiegerechtigden en functionele

uitgaven, bestaan er nog de ‘doorbelaste uitgaven’, deze

hebben betrekking op uitgaven die niet via de dienst van het

Koninklijk Huis lopen, maar wel deel uitmaken van de uitgaven

die functioneel samenhangen met het koningschap.10

Al met al een redelijk technisch verhaal, maar wat kost

het koningshuis ons nu precies? Als men kijkt naar 2010 is

dat 39.643.000 euro (uitkeringen, functionele uitgaven en

doorbelaste uitgaven).11 Zoals al eerder gezegd, jaarlijks kost

ons koningshuis dus zo’n 40 miljoen euro en hiermee zijn wij

het op een na duurste koningshuis van Europa.

Kostenpost:vakanties

Onze Koninklijke familie gaat minstens twee keer per jaar op

vakantie en dit doen zij, zoals dat zeker dit jaar niet ontschoten

kan zijn, in Lech, Oostenrijk, en in Tavernelle Val di Pesa, Italië.

Wat dit kost, is lastig te achterhalen, echter over de bouw van

een vakantiehuis in Mozambique door Prins Willem Alexander

is veel te doen geweest in de media in 2009. Zo zou het onder

andere slecht zijn voor het milieu en de lokale bevolking, en

heerste er een zekere sfeer van corruptie rondom het project.

Op het schiereiland Machangulo zou Prins Willem Alexander

in samenwerking met het vastgoedproject ‘Panorama’ 120

huizen bouwen en een hotel goed voor 200 kamers. Alexander

Pechtold deed zijn zegje in de Tweede Kamer hierover en

schilderde de prins af als een brute vastgoedontwikkelaar die

op het armste continent gebouwen neer gaat zetten.12 Een

ander groot deel van de Tweede Kamer was het hiermee eens

en wilde dat de prins zich volledig terug zou trekken uit het

project. In EénVandaag was te zien hoe de hoofdbestuurder

van Machangulo liet blijken dat het vastgoedproject ook goede

dingen teweeg bracht voor de bevolking, zoals vijf scholen,

een kliniek en een lokale marktplaats.13 Echter zouden hier

weer vraagtekens bij kunnen worden gezet; in hoeverre is

dit een toegevoegde waarde gezien de gigantische omvang

van het project? Uit de beelden van EénVandaag blijkt dat de

‘In Nederland is nietalleen discussie over de kosten van het Konings-huis, ook de uitgave van

privé-gelden wordtonderworpen aan kritiek’

33

hoofdbestuurder blij is met ‘iets’ in plaats van niets. Daarbij

verklaarde de president van Mozambique erg blij te zijn met

het project.14 Toch vond Nederland dat het prinselijk paar de

inmiddels gebouwde villa moest verkopen en dit gebeurde dan

ook, zo maakte Minister-president Rutte bekend op 16 januari

2012.15 Hij wilde niet zeggen hoeveel zij voor de villa hebben

gekregen, dit is namelijk een privézaak. Ik ben zelf van mening

dat waar het de vertegenwoordiging van Nederland betreft, het

volk zich wel mag bemoeien met het vastgoedproject op het

schiereiland van Mozambique, echter wat betreft zijn ‘eigen’

villa vind ik dat men hier niet zoveel ophef over hoeft te

veroorzaken. De Koninklijke familie heeft al jarenlang een band

met Afrika. Prins Claus heeft er gewoond in zijn jeugdjaren en

Prins Bernhard kwam er veelvuldig onder andere in verband met

zijn werkzaamheden met het Wereld Natuurfonds. Zo gek is het

niet, dat onze kroonprins wellicht zijn vader en opa achterna

wilde gaan door ook verbonden te zijn met het continent.

Men kan concluderen dat Nederland een transparant systeem

heeft wat betreft de kosten van de Koninklijke familie. Wat

betreft vakanties – die worden betaald met privé-gelden – valt

er weinig hard te maken. Echter, wanneer het een ‘publiek’

randje krijgt, zoals de Kroonprins die zich met een enorm

vastgoedproject gaat bezighouden, krijgt de gemiddelde burger

in Nederland de neiging om tienduizend vraagtekens te zetten

en moet er zoveel mogelijk informatie naar buiten komen. Het

volk heeft zijn zin gekregen, maar slaan we niet een beetje door

met zijn allen? Als ik mijn tentje opzet in Zandvoort en de lokale

bevolking wil helpen door ijsjes te verkopen tegen de hitte heeft

daar toch ook niemand last van?

Noten

1 Wojciech Lorenz en Katarzyna Zuchowicz, ‘Royals still

rattling their jewellery, Press Europ, 31 maart 2010, http://

www.presseurop.eu/en/content/article/221181-royals-still-

rattling-their-jewellery.

2 Ibid.

3 Prof. dr. Herman Matthijs, ‘De kostprijs van een

monarchie in Europa’, Vrije Universiteit Brussel, januari

2010, p. 2, http://vorige.nrc.nl/multimedia/archive/00269/

Document1_269368a.pdf.

4 Ibid.

5 Ibid.

6 Ibid., p. 3.

7 Wet van 22 november 1972, houdende regeling van het

financieel statuut van het Koninklijk huis.

8 Prof. dr. Herman Matthijs, ‘De kostprijs van een monarchie in

Europa’, Vrije Universiteit Brussel, januari 2011, p. 6-7, http://

www.apache.be/wp-content/uploads/2011/01/monarchie-

2011-FIN.pdf.

9 Ibid., p. 9.

10 Ibid., p. 6.

11 Ibid., p. 9.

12 ‘Het huis van de Kroonprins in Mozambique’, EénVandaag,

5 oktober 2009, http://www.eenvandaag.nl/binnenland/35153/

het_huis_van_de_kroonprins_in_mozambique.

13 Ibid.

14 ‘Regering Mozambique prijst project’, NOS, 19 november

2009, http://nos.nl/artikel/98494-regering-mozambique-prijst-

project.html.

15 ‘Prins en prinses verkopen villa Mozambique’, de

Volkskrant, 16 januari 2012, http://www.volkskrant.nl/vk/

nl/2686/Binnenland/article/detail/3124441/2012/01/16/Prins-

en-prinses-verkopen-villa-Mozambique.dhtml.

dOssier kOningsHuis

‘Ik denk liever na over de regels dan dat ik ze moet uitvoeren en handhaven’

Victor Broers is beleidsmedewerker bij de directie Financiële Markten (Generale Thesaurie) die deel uit maakt van het ministerie van Financiën. Victor heeft Rechten aan de UvA gestudeerd.

‘Ik heb in 2009 meegedaan met de Studentendag. Hier heb ik veel medewerkers gesproken over het werk. Door de casus die wij die dag hadden behandeld en de ervaringen van de medewerkers was ik enorm enthousiast geworden over het werken bij Financiën. Op het moment dat ik bij Financiën kwam was het ‘the place to be’ door de financiële crisis. Ik heb ook rond gekeken bij andere organisaties. Uiteindelijk heb ik besloten om bij Financiën te gaan werken. Ik denk liever na over de regels dan dat ik ze moet uitvoeren en handhaven.’

Financiële MarktenDe directie Financiële Markten (FM) is verantwoordelijk voor het goed functioneren van de financiële markten en voor een betrouwbare en stabiele financiële sector. FM ontwikkelt het beleid op dit terrein en speelt daarbij in op nieuwe marktontwik-kelingen. Zo nodig werkt de directie dit beleid uit in regelgeving. Victor werkt binnen FM bij de afdeling Financiële Stabiliteit. ‘Wat ik met name doe is het adviseren van mijn directe leidinggevende en de minister. We werken nauw samen met de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. We maken gedeeltelijk de wetgeving voor deze toezichthouders en verzorgen de coördinatie hiervan. Daarnaast proberen we via wetgeving de financiële stabiliteit zo veel mogelijk te bewaren.’

Europese UnieEr komt heel veel wetgeving vanuit Brussel, de Europese commis-sie doet veel wetgevingsvoorstellen en die worden dan door de 27 lidstaten van Europa uitonderhandeld. ‘Ik voer namens Nederland de onderhandelingen over derivatenwetgeving. Hier komt naar voren wat de ontwikkelingen en knelpunten zijn. Deze proberen wij mee te nemen in het beleid dat wij enerzijds nationaal proberen te creëren en anderzijds vanuit Brussel op Europees niveau.’

VestigingsklimaatDaarnaast werkt Victor in het team Vestigingsklimaat. Dit is een team binnen Financiën dat samenwerkt met het Holland Financial Centre, veel marktpartijen en met andere ministeries. Dit is een publiekprivaat initiatief georganiseerd vanuit de financiële sector. ‘Wat wij doen is het stimuleren van Nederland als vestigingsplaats voor financiële ondernemingen, zoals banken, verzekeraars, pensioenbedrijven en beleggingsinstellingen. Dan kun je denken aan de hoogwaardige infrastructuur en de kennis die wij hebben op dit terrein. Maar ook aan belastingvoorstellen met betrekking tot de vennootschapsbelasting of de btw. Hoe hoger de vennoot-schapsbelasting hoe minder snel bedrijven geneigd zijn zich hier te vestigen. En hier moeten wij een mooie balans in zien te vinden.’

Kijk voor meer informatie op www.werkenvoornederland.nl/minfin of bel 070 342 7317.Je sollicitatie mail je naar recruitment@minfin.nl

010560_F05 Testimonials_DEEL2.indd 5 16-11-11 10:09

35

Door Daan Barbiers en Vincent de Haan

Nog niet zo lang geleden zond De Wereld Draait

Door in hun dagelijkse rubriek ‘Lucky TV’ een

filmpje uit waarin Koningin Beatrix en Prins Willem-

Alexander naakt werden afgebeeld. Uiteraard ging het om een

montage. Alle goede bedoelingen ten spijt; veel mensen uitten

na afloop van de uitzending hun kritiek over het filmpje. De

maatschappelijke verontwaardiging was groot. Het zou een

smakeloze creatie zijn geweest. Eindredacteur Dieuwke Lynia

verdedigde de onder haar werkende satiricus en redactie echter

direct: “Hij is daarbij (wat betreft het filmpje, red.) hard door

de bocht gegaan, de één zal zeggen dat hij eruit is gevlogen,

de ander dat de bocht vrij scherp was, en er zal ongetwijfeld

ook door veel mensen om gelachen zijn. Wij realiseren ons dat

satire op het koningshuis immers gevoelig ligt, maar vonden het

niet nodig om Sander te vragen een andere Lucky te maken.”1

Dat satire tot op zekere hoogte is toegestaan in ons land

is duidelijk. Maar hoe wordt satire beoordeeld als deze de

Koning en zijn familie als inhoud heeft? Is zulke satire een

voorbeeld van een zogenaamd ‘misdrijf tegen de Koninklijke

waardigheid’? Welke andere misdrijven met de Koning of een

van zijn familieleden als slachtoffer zijn er aan te wijzen en

zijn er verschillen in strafmaat vergeleken met soortgelijke

delicten waarbij het slachtoffer niet de Koning of een van zijn

familieleden is? Tot slot, hoe actueel zijn de strafrechtelijke

bepalingen? Worden ze überhaupt nog wel toegepast?

MisdrijventegendeKoninklijkewaardigheid

Titel II van het tweede boek van het Wetboek van Strafrecht

luidt: ‘Misdrijven tegen de Koninklijke waardigheid’. In deze

titel worden grofweg drie typen delicten onderscheiden: de

aanslag op het leven van de echtgenoot van de Koning of op

de troonopvolger of zijn echtgenoot, de feitelijke aanranding

(fysiek geweld) van de Koning en zijn familie en tot slot de

belediging van de Koning en zijn familie. De wetgever lijkt ze

naar rato van zwaarte te hebben gerangschikt. De oplettende

lezer merkt wellicht op dat een aanslag op de Koning zelf in

deze titel niet strafbaar is gesteld. Hij heeft dit delict in titel I

geplaatst: het is een zogenaamd ‘misdrijf tegen de veiligheid

van de Staat’. De Koning is immers onderdeel van de regering,

de Staat. Verder vindt men hier handelingen strafbaar gesteld

die een gevaar opleveren voor de troonopvolging. Ook die

bedreigen de (veiligheid van) de Staat. Zo bezien hebben de

Koning en zijn familie een aparte status in het Wetboek van

Strafrecht.

De consequenties van de aparte behandeling van de Koning en

zijn familie in het Wetboek van Strafrecht zijn divers. Belangrijk

is het verschil in strafmaat. Een treffend voorbeeld dat dit

verschil laat zien, betreft een poging tot doodslag. Uit artikel 45

van het Wetboek van Strafrecht blijkt dat de maximum strafmaat

bij een poging tot twee derde van de maximum strafmaat van

het gepoogde delict wordt gereduceerd. Artikel 287 van het

Wetboek van Strafrecht betreft de ‘reguliere’ doodslag:

‘Hij die opzettelijk een ander van het leven berooft, wordt, als

schuldig aan doodslag, gestraft met gevangenisstraf van ten

hoogste vijftien jaren of geldboete van de vijfde categorie.’

Een poging hiertoe kent aldus tien jaar gevangenisstraf als

maximum strafmaat. Een poging tot moord van de Koning

kan echter op een andere wijze ten laste gelegd worden dan

De Koning in het strafrecht

‘De strafbaarstelling van geweld tegen de Koning

niet erg ruim toepasbaar. Het is immers weinigen gegund bij de Koning in

de buurt te komen, en dat is toch een vereiste om geweld te kunnen

plegen’

dOssier kOningsHuis

36

de eerder genoemde artikel 45/287-constructie. De poging tot

moord van de Koning is immers een aanslag op het leven van

de Koning. Die is afzonderlijk strafbaar gesteld in artikel 92 van

het Wetboek van Strafrecht:

‘De aanslag ondernomen met het oogmerk om de Koning, de

regerende Koningin of de Regent van het leven of de vrijheid te

beroven of tot regeren ongeschikt te maken, wordt gestraft met

levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste dertig

jaren of geldboete van de vijfde categorie.’

Het verschil is dus zeer groot: een reguliere poging tot doodslag

kent tien jaar als maximum gevangenisstraf, een poging tot het

doden van de Koning maximaal een levenslange gevangenisstraf.

Wel moet worden opgemerkt dat het opzetvereiste in het

geval van artikel 92 van het Wetboek van Strafrecht beperkter

is dan die in het geval van artikel 287 van het Wetboek van

Strafrecht. Volgens artikel 92 moet het gaan om het zogenaamde

‘oogmerk’. Voorwaardelijk opzet (de lichtste vorm van opzet)

speelt in dit artikel (in beginsel) dus geen rol.2

Ook kennen de bepalingen die het beledigen van de Koning

of zijn familieleden – majesteitsschennis – strafbaar stellen een

verschil in strafmaat vergeleken met de reguliere bepalingen

die belediging strafbaar stellen. De artikelen 111, 112, 113

uit het Wetboek van Strafrecht die als species van de reguliere

beledigingsartikelen moeten worden opgevat, kennen hogere

strafmaten.

Bovendien dient ten aanzien van majesteitsschennis nog op het

volgende te worden gewezen. De positie van de Koning en zijn

familie onderscheidt zich wat betreft belediging nog door een

tweetal zaken. De uitzonderingen van artikel 261 lid 3 en artikel

266 lid 2 – die voornamelijk uitzonderingen op het verbod

van belediging ten dienste van het openbaar belang inhouden

– zijn in het geval van majesteitschennis niet van toepassing.

Bovendien bepaalt artikel 269 dat ‘reguliere’ belediging voor

het grootste gedeelte van de bepalingen die hier op toezien een

klachtdelict is. De Koning of een van zijn familieleden behoeft

echter nooit te klagen. Vervolging vindt ambtshalve plaats.

Hoewel dat niet geldt voor de belediging, lijkt de strafbaarstelling

van geweld tegen de Koning niet erg ruim toepasbaar. Het is

immers weinigen gegund bij de Koning in de buurt te komen,

en dat is toch een vereiste om geweld te kunnen plegen. Nu een

poging tot een delict echter ook strafbaar is, zijn er toch enkele

interessante casus te vinden.

Enkelevoorbeelden

Het meest spectaculair is de poging om koningin Juliana te

gijzelen op paleis Soestdijk. Deze poging werd in het voorjaar

van 1975 ondernomen door een groep Zuid-Molukkers die aldus

probeerden druk op de Nederlandse regering uit te oefenen. Het

plan was om met een vrachtauto de poort te rammen, het paleis

binnen te gaan en de koningin te gijzelen. Door een tip kan de

politie de vrachtauto echter tijdig aanhouden; in het voertuig

worden wapens gevonden. Na de arrestatie besluiten ook de

andere gijzelnemers het voor gezien te houden.3

Een andere bekende casus is die van de Damschreeuwer. Hij werd

aanvankelijk verdacht van feitelijke aanranding van de koningin

en haar opvolger en zijn echtgenote.4 Op dodenherdenking

midden in de menigte ‘ahhh, ahhhh’ schreeuwen, leidt tot

verstoring van de orde. Het ligt in de lijn der verwachtingen dat

er wat mensen ongeordend door elkaar gaan rennen.5 Daarbij

kunnen ook wat mensen in de verdrukking raken, struikelen,

zich bezeren, et cetera. De redenering was dat ook de koningin

in het gedrang kon raken. Die redenering heeft blijkbaar zelfs

voor het Openbaar Ministerie geen standgehouden, want in de

uiteindelijke tenlastelegging is er niets meer van terug te zien.

De Damschreeuwer wordt veroordeeld tot twaalf maanden cel,

waarvan zes voorwaardelijk. Hij wordt alleen veroordeeld voor

het toebrengen van letsel aan omstanders (en nog enkele andere

feiten) maar niet voor een misdrijf tegen de Koning.

Dergelijke incidenten zijn altijd goed voor een uitbreiding

van de Van Dale. Behalve de Damschreeuwer is ook de

Waxinelichthoudergooier een bekende. Op Prinsjesdag 2010

gooit Erwin L. een waxinelichthouder in de richting van de

Gouden Koets. Interessant aan de tenlastelegging is dat dit ten

laste gelegd is als belediging. Het werpen ging immers gepaard

met enkele geschreeuwde beledigingen. Blijkbaar heeft het

Openbaar Ministerie het gooien van een zwaar object zelf

‘Het meest spectaculaire voorbeeld is toch wel het voornemen om Koningin

Juliana te gijzelen’

37

niet als een geweldsmisdrijf tegen de Koning aangemerkt. De

rechtbank acht dit feit bewezen. De verdachte wordt echter niet

gestraft, omdat de rechtbank hem niet toerekenbaar acht.6

Uit deze casus blijkt dat de artikelen uit Titel II, hoewel ze

slechts bedoeld zijn ter bescherming van een handvol personen,

toch nog wel eens uit de kast getrokken worden. Ook onder

de ‘normale’ strafbepalingen hadden deze daden bestraft

kunnen worden. Weliswaar zijn de strafmaxima dan lager,

maar aangezien de rechter over het algemeen toch onder het

maximum blijft, vormt dit niet echt een beperking. De enige

reden om de bepalingen uit Titel II te rechtvaardigen, vormt dan

ook de bijzondere positie die de Koning in ons land inneemt.

Daarbij leidt deze titel af en toe tot bijzondere jurisprudentie en

een paar nieuwe woorden.

Noten

1Jarco Kriek, ‘Beatrix bloot in de Wereld Draait Door’, Totaal

TV, 10 januari 2012, http://www.totaaltv.nl/nieuws/7492/

Beatrix_bloot_in_De_Wereld_Draait_Door.html.

2 J. de Hullu, Materieel Strafrecht, Deventer: Kluwer, 2009, 4e

druk, p. 245.

3 Joris Smeets, ‘Gijzeling Koningin Juliana verijdeld’, Nationaal

Historisch Museum, http://www.innl.nl/page/2956/nl.

4 ‘Hof heft voorarrest schreeuwer Dam op’, DePers, 10 juni

2010, http://www.depers.nl/binnenland/486212/Hof-heft-

voorarrest-schreeuwer-Dam-op.html.

5 Rechtbank Amsterdam, 6 oktober 2011, LJN BT6834.

6 Rechtbank ’s-Gravenhage, 16 september 2011, LJN BT1745.

Damschreeuwer Gennaro P. wordt niet veroordeeld voor een misdrijf tegen de Koning.

dOssier kOningsHuis

38

Source: Focus Europe, American Lawyer supplement, winter

2011

Amsterdam-headquartered Boekel De Nerée is a Dutch

firm with a strong international focus; indeed nearly

three-quarters of its corporate work flows from US-

based clients. Its experience in advising international clients

on Dutch law has seen it become a specialist in explaining

the idiosyncrasies of the country’s corporate culture to foreign

clients. In particular, the firm has made it a priority to explain the

tough, negotiations-driven style of the Dutch corporate market

to US clients unfamiliar with such direct methods of conducting

business. Here Ferdinand Mason, head of Boekel’s M&A and

Capital Markets team takes the time to explain exactly why US

investors should be cautious when investing in the Netherlands.

WhatarecurrentlythemostactivebusinessareasforUS-based

investorsintotheNetherlands?

Private equity continues to be a strong area of activity in terms

of foreign clients. We see many investors interested in exploiting

the financial potential of the disposals of large Dutch corporates.

Technology is another key area for US-based clients and we do

corporate structuring for technology companies.

We also see a lot of strategic movement into the Netherlands;

US companies tend to use the Netherlands as a hub for their

European and Asian operations. Overall, approximately 60-70%

of our M&A and Capital Market work originates from US-based

clients and a small sample of representative names includes

healthcare giant Merck, investment firm Yucaipa, JP Morgan and

Iron Mountain.

Initially, how prepared are your US clients to meet the

challengesofadeal?

US clients are typically very aware of the main legal differences

between international jurisdictions and therefore their

understanding of the investment regime in the Netherlands is

usually very informed. However, they are sometimes misled

in terms of culture. The Netherlands is a very business-driven

jurisdiction, negotiations are usually tough and put substantial

pressure on the client, and we notice that US parties are often

enticed into paying far too much for an investment. Boekel’s

strong experience in advising US clients ensures that we

understand that angle. So not only are we able to highlight

the legal risks and solutions but we can assist our client from a

commercial side too and frame the deal from a US perspective.

Our role is to ensure that pricing and contractual protection is

done the way that it should be done.

What are the most important considerations international

clientsshouldbemadeawareofbeforeconductingtheirfirst

dealintheNetherlands?

We usually call the client first to talk them through the Dutch

cultural risks before they get involved in negotiations. Often the

client team is dazzled by our forewarning; in the past they may

have paid over the odds for an investment and only now do they

realise why. There are three main tips that we offer the client.

Firstly, never negotiate without a jurisdiction that recognizes

non-binding contractual relationships like New York law to the

negotiations. In the Netherlands you could be potentially bound

to a deal within one or two meetings. Secondly, expect that

disclosure may be poor or driven by unpleasant discussions.

Thirdly, don’t overestimate the other side’s capability in the

English language, particularly in writing. The most important

thing is not to be influenced by deal pressure. Companies in

the Netherlands take a very direct – some international clients

might say rude – approach to negotiations. This can create

undue pressure and lead the client into over-paying in a deal.

Boekel outlines the Dutch approach to corporate culture

‘Companies in theNetherlands take avery direct – some

international clients might say rude –

approach tonegotiations.’

39

Why is it important thataUS-investor instructa full-service

DutchfirmlikeBoekeldeNeréeinrelationtotheirNetherlands

investments?

You need a firm with international experience and a firm that is

relevant in the local market. We are a leading Netherlands firm

and we can provide clients with local advice framed from an

international business perspective. Dutch law firms maintain a

very strong position in the market.

Are there any industry sectors where the business risks are

particularlyprominent?

I think the technology sector is an area where you have to

be more cautious. It is a very competitive sector, over 60%

of Fortune 500 companies have a Dutch holding and this is

especially obvious in technology.

Compliancehas leaptup to the topof thecorporateagenda

over the past couple of years, is that trend evident in the

Netherlands?

Compliance is an area that has become increasingly important

in recent years. Regulatory law is a specialism of ours; it is in

our DNA. We act for Dutch regulators so we have excellent

knowledge of the key trends driving that area. There is a

continual battle to retain a balance between maintaining robust

regulatory standards and over-regulating to the extent that it can

endanger the commercial momentum of your business. Our

regulatory specialists field vast experience across the full range

of compliance issues including corporate control structures,

liability exposure, legislation compliance and securities

regulation. We regularly assist clients in developing corporate

compliance programmes, corporate protocols concerning the

delegation of authority and corporate governance policies. We

have also established a Reporting Compliance Programme,

which enables us to identify and address accounting law

breaches concerning group liability, filing requirements and

consolidation requirements. This is a tool that we provide to

numerous foreign and Dutch-listed companies for the purpose

of securing compliance with recent legislation such as SOX and

the Tabaksblat Code.

dOssier kOningsHuis

Ferdinand Mason

40

Ifabusinessrelationdoesturnsour,howstraightforwardisitfor

aninternationalclienttoinitiatelitigationintheNetherlands?

We have a very large litigation team with strong experience

in alternative dispute resolution practices; Boekel handles

global arbitration cases on a regular basis. We exclusively act

for corporates and Boekel has a particularly strong defence

practice. Our contentious coverage is broad and comprises

commercial litigation and antitrust and is always provided with

strong business awareness.

Towhatextentdothebenefitsofconductingbusiness inthe

Netherlandsfaroutweightherisks?

There is no doubt that US clients view the Netherlands as one

of the most attractive jurisdictions for their investments; indeed

60% of Fortune 500 companies have a Dutch holding so it

clearly is a primary market. Many clients see the Netherlands

as an entry point into the continent and while there are distinct

differences in business culture, I think that the Netherlands’

success in attracting US foreign direct investment illustrates that

American companies recognise that strong similarities exist too;

the US and the Netherlands share historically close relationship

after all. It is also important to note that the Netherlands is the

third largest investor into the US and it remains a very easy

country to invest in. Indeed, its success at attracting FDI and

establishing strong geopolitical relationships ensures that it is

regularly included in the G20 summits, despite its geographic

size.

41

dOssier kOningsHuis

• Koningin Beatrix de oudste regerende vorst van Nederland is sinds de stichting van de monarchie met

de Oranjes aan het hoofd? De een-na-oudste regerende vorst is Koning Willem III. Koningin Beatrix

verbrak dit record op 4 november 2011, want Koning Willem III was 73 jaar, 9 maanden en 4 dagen

oud toen hij in 1890 als regerend vorst stierf.

• De gemeente Buren, gelegen in de provincie Gelderland, ook wel ‘Oranjestad’ genoemd wordt?

Buren heeft een nauwe band met de historie van het Koningshuis. Willem van Oranje trad in 1551

in het huwelijk met Anna van Egmond, gravin van Buren. Ook Koningin Beatrix voert de titel gravin

van Buren. En zoals eerder vermeld gebruikten Koningin Juliana en Prins Willem-Alexander de naam

‘Van Buren’ als pseudoniem.

• Edwin de Roy van Zuydewijn, die getrouwd was met Prinses Margarita, op 11 februari 2005 een kort

geding aanhangig maakte met het doel een omgangsregeling af te dwingen met hun hond Paco? De

rechter wees deze vordering af.

• Prinses Irene is bekeerd tot het katholicisme? Op 30 januari 1964 liet Irene zich in Rome dopen.

Enkele maanden later trad zij in het huwelijk met de rooms-katholieke Carlos Hugo van Bourbon-

Parma. Carlos Hugo was de troonpretendent (een persoon die aanspraak maakt op de troon van

een land die bezet is door een andere vorst, of is afgeschaft) van het Huis Bourbon-Parma. Van zijn

voorouders erfde hij aanspraak op meerdere Europese Kronen; zo was hij volgens de opvattingen

van strikt katholieke legitimisten Koning van Frankrijk, Koning van Spanje en Hertog van Parma en

Piacenza.

• Tussen 1890 en 1909 er maar één Oranje-Nassau in leven was? Hierdoor dreigde het Huis Oranje-

Nassau uit te sterven. Volgens de toenmalige grondwet zou een Duitse verwant het koningschap

opvolgen en dit had in Nederland weinig draagvlak. Pas na de Tweede Wereldoorlog groeide de

familie weer zodanig dat de dreiging van uitsterven werd afgewend.

• De Nederlandse monarchie in 2013 200 jaar bestaat?

• Prins Bernhard naar verluidt bevriend was met Ian

Fleming, de bedenker van James Bond? De prins

dronk, net als 007, zijn Wodka Martini altijd

geschud en niet geroerd. Hoewel door velen werd

aangenomen, is het karakter van James Bond niet op

Prins Bernhard gebaseerd.

Wist je dat...?

42

Valentijnsborrel

43

Voorjaarsborrel