1

LITHUANIA

POLAND

SPAIN

PORTUGAL

MACEDONIABULGARIA

mano mažoji EuropaMy Little Europe

Moja mała Europa

mano mažoji Europa

minha pequena Europa

minha pequena Europa mi pequeña Europa

2

3

wysłanie projektu – czekanie – nerwy – euforiasending a project - waiting - nerves - euphoria

JAK POWSTAWAŁ PROJEKT?how was the project created?how was the project created?

Spotkania / rozmowy – pomysłMeetings / conversations - an idea

pisanie,pisanie,pisaniewriting, writing, writing

poprawianie, poprawianie,poprawianie correcting, correcting, correcting...

searching for the best European schoolsszukanie najlepszych europejskich szkół

wyścig z czasem race against time

SnLithuanian Inventors, Arnas Banys, dark rye bread, the country of storks, forests and lakes, Trakai Island Castle, professional folk dance group mountain, winding roads, beautiful views, Skopje, maths in motion, Kriva Palanka, Monastery St. Joachim

WOW!HURRA!

4

LITHUANIA BULGARIASPAIN

PORTUGALMACEDONIA

POLANDSnow, Trakai, Siauliai, cold, EBRU, painting on the water, Vilnius, Medelyno Progimnazija, Kaziuko muge, heroes, cepelinai, kibiny, Rūta Meilutytė, chocolate museum, top of crosses, lessons, job shadowing, talented students, Ritmas Kitaip, Lithuanian Inventors, Arnas Banys, dark rye bread, the country of storks, forests and lakes, Trakai Island Castle, professional folk dance group mountain, winding roads, beautiful views, Skopje, maths in motion, Kriva Palanka, Monastery St. Joachim Osogovski, Kire Lazarov, Toshe Proeski, Goce Delchev, singer, teacher, handball player, Joakim Krchovski, Canyon Matka, Shopska salad, Quilling, workshops, neurodidactics, mountains, Sofia, Vratsa, Hristo Botev, Ledenika cave, Etar Architectural-Ethnographic Complex, Regional historical museum, Ayran, wolves, shopska salad, the witch, an eagle, the Christmas tree, secret passage which

5

NA ROZGRZEWKĘPROJEKT „MY LITTLE EUROPE” realizowany jest od września 2016 roku w ramach programu Erasmus plus, (sektor edukacji szkolnej, akcja 2 partnerstwa strategiczne wspierające wymianę dobrych praktyk), połączył kilka europejskich szkół z Litwy (Šiaulių Medelyno Progimnazija) Bułgarii (SOU Vasil Kunchov - Vratsa), Macedonii (Oou Joakim Krchovski - Kriva Palanka) Hiszpanii (CEIP Embajadores - Tomelloso ) i Portugalii (Agrupamento de Escolas Professor Paula Nogueira - Olhão). Zadania koordynuje bydgoska Szkoła Podstawowa nr 46 im. Unii Europejskiej. Działania projektowe skończą się w sierpniu 2018 roku.

NASZ PROJEKT TO: l innowacyjne podejście do edukacji – stosowanie nowych i skutecznych metod pracy z uczniem;l wymiana dobrych praktyk – uczymy się od siebie, obserwujemy lekcje innych nauczycieli, by najlepsze pomysły realizować w pracy z uczniami;l neurodydaktyka - nauczanie przyjazne dla mózgu. Zależy nam, by nauka była ciekawa. Pracujemy według zasad neurodydaktyki, dzięki którym wiemy jakie ćwiczenia lubi uczniowski mózg, kiedy pracuje efektywnie i co zrobić, żeby funkcjonował prawidłowo.

CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? Na blogu projektu zamieszczane są aktualne informacje oraz efekty wspólnej pracy państw partnerskich. Sprawdź: mylittleeurope.blogspot.com lub skontaktuj się z SP 46 w Bydgoszczy (koordynator projektu: Agnieszka Bulińska).

FOR THE WARM – UPTHE PROJECT „MY LITTLE EUROPE” has been carried out since September 2016 under the Erasmus plus project (school education sector, two strategic partnerships supporting the exchange of the good practice).The project has connected six European schools: Lithuanian school (Siauliu Medelyno Progimnazija), Bulgarian school (SOU Vasil Kunchov – Vratsa), Macedonian school (Oou Joakim Krchovski – Kriva Palanka), Spanish school (CEIP Embajadores – Tomelloso ) and Portugal school (Agrupamento de Escolas Professor Paula Nogueira – Olhao). Polish school from Bydgoszcz is the coordinator (Szkoła Podstawowa nr 46 im. Unii Europejskiej). The project will finish in August 2018.

OUR PROJECT:l Innovative understaning of education – using new and effective methods of working with the studentl the exchange of the good practice – we learn from each other, we watch the lessons of other teachers to use the best ideas with our studentsl neurodidactics – brain friendly learning. We want learning to be interesting. We work according to the neurodidactics rules, and we know which activities are brain friendly, when does the students’ brain work effectively and what to do to let it work properly.

DO YOU WANT TO KNOW MORE? The project’s blog page will provide you with current information and with the results of the joint work of the partner countries. Check: mylittleeurope.blogspot.com or contact the Polish school in Bydgoszcz (the coordinator of the project – Agnieszka Bulińska).

N E U R O D Y D A K T Y K A N E U R O D I D A C T I C S

MACEDONIA

SUKCESY PROJEKTU:l integracja kulturowa;l podniesienie kompetencji językowych;l wymiana doświadczeń;l poznawanie nowych metod nauczania;l rozwijanie umiejętności efektywnego i kreatywnego korzystania z nowoczesnych technologii;l zachęcanie do samodzielnego tworzenia materiałów sprawdzających wiedzę o bohaterach;l poznanie różnorodnych technik notowania;l podnoszenie stanu wiedzy o państwach europejskich (nauka o bohaterach europejskich).

THE SUCCESS OF THE PROJECT:l cultural integrationl development of the language competencel experience exchangel learning about new methods of teachingl developing the skills of effective and creative using new technologiesl encouraging to individual creating the materials which can check the knowledge about the heroesl learning about different techniques of notingdeveloping the knowledge about European countries (about European heroes).

CO ZNAJDZIESZ W ŚRODKU?Mamy nadzieję, że przez miesiące trwania projektu udało Nam się zgłębić skomplikowany temat neurodydaktyki. Parafrazując Sokratesa, wiemy, że jeszcze wszystkiego o neurodydaktyce nie wiemy. Jeszcze nie jesteśmy mistrzami, ale chcielibyśmy podzielić się praktycznymi radami z rodzicami i nauczycielami. Liczymy, że to wystarczy, aby zafascynować się neurodydaktyką. Warto!

WHAT CAN YOU FIND INSIDE?We do hope that during the months of the project we could explore the complicated topic of neurodidactics. To paraphrase Socrates, we know that we do not know everything about neurodidactics. We are not the champions yet, but we would like to share our advice with parents and teachers. We hope that it is enough to fascinate you with the neurodidactics. It is worth it!

S P I S T R E Ś C I C O N T E N T

6

Snow, Trakai, Siauliai, cold, EBRU, painting on the water, Vilnius, Medelyno Progimnazija, Kaziuko muge, heroes, cepelinai, kibiny, Rūta Meilutytė, chocolate museum, top of crosses, lessons, job shadowing, talented students, Ritmas Kitaip, Lithuanian Inventors, Arnas Banys, dark rye bread, the country of storks, forests and lakes, Trakai Island Castle, professional folk dance group mountain, winding roads, beautiful views, Skopje, maths in motion, Kriva Palanka, Monastery St. Joachim Osogovski, Kire Lazarov, Toshe Proeski, Goce Delchev, singer, teacher, handball player, Joakim Krchovski, Canyon Matka, Shopska salad, Quilling, workshops, neurodidactics, mountains, Sofia, Vratsa, Hristo Botev, Ledenika cave, Etar Architectural-Ethnographic Complex, Regional historical museum, Ayran, wolves, shopska salad, the witch, an eagle, the Christmas tree, secret passage which cleans you from your sins Tomelloso, CEIP Embajadores, Madrid, waterfall, Campo de Criptana city, Argamasilla de Alba city, Cervantes, Ruidera Lakes, Peñarroya Castle, Toledo, Windmill, La Mancha, fun, smile, flamenco, lessons, running dictation, mathematics in motion, bullfighter, Sancho Panza, Don Quijote, Dulcinea, Virgen de las Viñas, parents,

Snow, Trakai, Siauliai, cold, EBRU, painting on the water, Vilnius, Medelyno Progimnazija, Kaziuko muge, heroes, cepelinai, kibiny, Rūta Meilutytė, chocolate museum, top of crosses, lessons, job shadowing, talented students, Ritmas Kitaip, Lithuanian Inventors, Arnas Banys, dark rye bread, the country of storks, forests and lakes, Trakai Island Castle, professional folk dance group mountain, winding

Snow, Trakai, Siauliai, cold, EBRU, painting on the water, Vilnius, Medelyno Progimnazija, Kaziuko muge, heroes, cepelinai, kibiny, Rūta Meilutytė, chocolate museum, top of crosses, lessons, job shadowing, talented students, Ritmas Kitaip, Lithuanian Inventors, Arnas Banys, dark rye bread, the country of storks, forests and lakes, Trakai Island Castle, professional folk dance group mountain, winding roads, beautiful views, Skopje, maths in motion, Kriva Palanka, Monastery St. Joachim Osogovski, Kire Lazarov, Toshe Proeski, Goce Delchev, singer, teacher, handball player, Joakim Krchovski, Canyon Matka, Shopska salad, Quilling, workshops, neurodidactics, mountains, Sofia, Vratsa, Hristo Botev, Ledenika cave, Etar Architectural-Ethnographic Complex, Regional historical museum, Ayran, wolves, shopska salad, the witch, an eagle, the Christmas tree, secret passage which cleans you from your sins Tomelloso, CEIP Embajadores, Madrid, waterfall, Campo de Criptana city, Argamasilla de Alba city, Cervantes, Ruidera Lakes, Peñarroya Castle, Toledo, Windmill, La Mancha, fun, smile, flamenco, lessons, running dictation, mathematics in motion, bullfighter, Sancho

7

NEURODODACTICS IN A PILLl the name was created in the 80’s and the creator was German mathematician Gerhard Preißl in English we can find statements like: “brain friendly learning” and brain compatible learning”l brain friendly learning implies that the didactic process should proceed in harmony with the natural brain preferencesl neurodidactics is all about searching the best learning environmentl we can find the term “neuropedagogics” but there, the behavioral process is the most important. The common thing between neuropedagogics and neurodidactics is the knowledge about functioning of the brain and that knowledge affects the process of creating education methods and effective process of learning.

NEURODYDAKTYKA W PIGUŁCEl termin powstał około połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, a jego twórcą jest niemiecki dydaktyk matematyki Gerhard Preiß. l w języku angielskim znajdziemy następujące określenia: „brain friendly learning” i „brain compatible learning”.l nauczanie przyjazne mózgowi zakłada, że proces dydaktyczny powinien przebiegać w zgodzie z naturalnymi preferencjami mózgu.l neurodydaktyka to poszukiwanie warunków, w których nauka przebiega najlepiej. l można spotkać się też z terminem „neuropedagogiki”, jednak w tym przypadku większy nacisk kładzie się na proces wychowawczy. Wspólnym mianownikiem między neuropedagogiką a neurodydaktyką jest wiedza dotycząca mechanizmów funkcjonowania ludzkiego mózgu, dzięki której możliwe staje się wypracowanie metod wychowania i efektywnej nauki.

W P I G U Ł C E I N A P I L L

8

9

CO NAUCZYCIEL POWINIEN WIEDZIEĆ O MÓZGU I UCZENIU, KTÓRE JEST PRZYJAZNE DLA UCZNIÓW?POWTARZALNOŚĆ – aby synapsy i wypustki nerwowe nie zanikały bodźce płynące ze środowiska muszą być powtarzalne. RÓŻNORODNOŚĆ – środowisko bogate w bodźce buduje odpowiednią architekturę mózgu.HISTORIA I EMOCJE – informacje wplecione w emocjonalny kontekst są łatwiej i lepiej przyswajalne. TWORZENIE – nasze mózgi nie są przystosowane do zapisywania wiadomości pochodzących z zewnątrz. Najlepiej funkcjonują gdy tworzą i przetwarzają reguły na podstawie obserwacji.KREATYWNOŚĆ - np. poprzez: stosowanie zadań otwartych (najlepiej, jeśli ich twórcami będą uczniowie), wykonywanie samodzielnych notatek (praca nad własną notatką stymuluje mózg i rozwija myślenie), wykonywanie własnych pomocy naukowych (np. lapbooków – czyli mini książeczek, w których uczniowie opisują nowe zagadnienia, szukając kreatywnego sposobu na ich zaprezentowanie; najważniejsze by nie wklejać gotowych informacji)

MÓZGI UWIELBIAJĄ WSZYSTKO CO NOWE, ZASKAKUJĄCE, INTRYGUJĄCE I PRZYDATNE.

WHAT SHOULD THE TEACHER KNOW ABOUT THE BRAIN AND LEARNING WHICH IS FRIENDLY FOR THE STUDENT?REPETITION – stimuli from the environment have to be repeated so as the synapses and the dendrites do not disappearDIVERSITY – environment enriched with stimuli builds the proper brain architectureThe history and emotions – information which is connected with the emotional context is easier to remember and understandCREATION – our brains are not adjusted to record the information from the outside. The best situation is when they create and process the rules on the base of observationsCREATIVITY – through , for example: using the open questions (very good if created by students), independent notes writing ( writing you own note stimulates the brain and develops thinking), creating own didactic materials (f.e. lapbooks – mini books with new information presented in a creative way, the most important is not to use ready – make materials)

THE BRAIN LOVES EVERYTHING WHICH IS NEW, SURPRISING, INTRIGUING AND USEFUL

C O N A U C Z Y C I E L P O W I N I E N W I E D Z I E Ć

W H A T S H O U L D T H E T E A C H E R K N O W

10

l THE SCHOOL “ON THE MOVE” is a good way for the break ideas. It is about involving older students in activating other during longer breaks. For example: they can teach the dance routine or show some gymnastic activities or encourage for the sports activityl MUSEUM AT SCHOOL? The most important thing is not to be boring. The suggestion is that instead of static presentation of students’ work (posters) we can hang them on the walls and present them as an exhibition. The students have to ask questions about the exhibition.l MINIMALISM IN DECORATING THE CLASSROOM. We put inside only the things which are necessary.l THE WEEK OF THE INDIVIDUAL LEARNING. We can start with two days of that kind of work. The teacher gives some activities or topics to work on. The students’ job is to find some information and to present it in a creative way. The activity is helpful in creating valuable and interesting notesl ACTIVE READING is the key to comprehension. Students should mark already read parts of the text using the corresponding signs:! this is new for me? I don’t understand+ I agree- I disagree

AN ACTIVE BRAIN IS THE ONE WITHOUT TOO MUCH INFORMATION. AT THE AGE OF 12 WE CAN MEMORIZE 5 PIECES OF INFORMATION AT ONE TIMEl repetition is sensible and it should be done: from 5 to 15 minutes: from 2 to 4 minutes; up to 2 minutes after a week from introducing the new materiall a very good idea is that the students tells other what they have learnt, using own words, not the wording from the book.

l SZKOŁA W RUCHU to dobry pomysł na przerwy. Polega na tym, by angażować starszych uczniów w aktywizację innych podczas dłuższych przerw. W tym czasie mogą np. uczyć układu tanecznego, pokazywać ćwiczenia gimnastyczne, czy zachęcać do sportowej aktywności. l MUZEUM W SZKOLE? Najważniejsze, żeby nie było nudno. To propozycja by zamiast statycznej prezentacji uczniowskich prac, wywiesić je na ścianach i zaprezentować je w formie wystawy, podczas której obowiązkowo należy zadawać pytania do tematu. l MINIMALIZM W DEKOROWANIU SALI. Niech znajdzie się w niej tylko to, co potrzebne. l TYDZIEŃ SAMODZIELNEJ NAUKI. Na początku najlepiej ogłosić np. dwa dni na tego typu pracę. Polega ona na indywidualnej pracy uczniów nad zagadnieniami, które nauczyciel zadaje. Zadaniem uczniów jest samodzielne zgromadzenie informacji oraz opracowanie ich w kreatywny sposób. Ćwiczenie ma pomóc w tworzeniu zaangażowanych i wartościowych notatekl AKTYWNE CZYTANIE, kluczem do zrozumienia tekstu. Uczniowie powinni oznaczać przeczytane fragmenty odpowiednimi znakami:! to dla mnie nowe ? nie rozumiem + myślę tak samo- myślę inaczej

AKTYWNY MÓZG TO MÓZG, KTÓRY NIE JEST PRZEŁADOWANY WIADOMOŚCIAMI. W WIEKU 12 LAT MOŻEMY ZAPAMIĘTAĆ JEDYNIE 5 WIADOMOŚCI NA RAZ. l powtarzanie ma sens i powinno odbywać się w blokach: 5 do 15 minut; 2 do 4 minut; do 2 minut po tygodniu od wprowadzenia nowego materiału. l dobrym sposobem jest też głośne opowiadanie tego, czego uczeń już się nauczył. Nie słowami z podręcznika, ale własnymi sformułowaniami.

P O M Y S Ł Y N A Z A A N G A Ż O W A N I E M Ó Z G U W S Z K O L E

T H E I D E A S F O R T H E B R A I N I N V O L V E M E N T A T S C H O O L

11

P O M Y S Ł Y N A Z A A N G A Ż O W A N I E M Ó Z G U W S Z K O L E

T H E I D E A S F O R T H E B R A I N I N V O L V E M E N T A T S C H O O L

l Usage of colours helps with memorizing. The students should use: orange, yellow, pink and green. These are the brain’s favourite colours.

TEACHER, IF YOU WANT TO DO FOR A STUDENT MORE, DO LESS.

l MANUAL WORKS are the perfect tools for stimulating our brainl ¼ of the lesson’s time – this is the time which we should have to present the new topicl the teacher’s job is to persuade the student’s brain to learn. It is not an easy task because the brain at the beginning of the lesson has to decide if the teacher has something interesting to say for the brain or notl the way to get the brain interested is to put the information into some interesting stories; using emotions while storytelling; divergent thinking which is to be open for many solutions to only one topic; group work – because our brain is a social entityl the brain likes to copy; the process of learning starts from the observations, next it changes into copying and finally, individually does the task through looking its own way, looking for new ideas of how to do the activity

l Używanie kolorów pomaga zapamiętywać. W notatce nie powinno zabraknąć: pomarańczowego, żółtego, niebieskiego, różowego i zielonego. Właśnie te kolory mózg lubi najbardziej.

NAUCZYCIELU, JEŚLI CHCESZ DLA DZIECKA ZROBIĆ WIĘCEJ, ZRÓB MNIEJ.

l PRACE MANUALNE są idealnym narzędziem stymulującym mózg.l ¼ czasu na lekcji – tyle powinno poświęcić się czasu na wprowadzenie nowego zagadnienia.l Zadaniem nauczyciela jest przekonanie mózgu ucznia do nauki. To niełatwe zadanie, ponieważ mózg w pierwszych chwilach lekcji musi zdecydować, czy to co nauczyciel ma do powiedzenia jest ważne i interesujące. l Sposobem na zainteresowanie mózgu jest wplatanie wiedzy w interesujące historyjki; włączanie emocji, w to, co się opowiada; pozwolenie na myślenie dywergencyjne, czyli otwartość na wiele rozwiązań do jednego tematu; praca zespołowa, ponieważ mózg jest bytem społecznym.l Mózg lubi naśladować; proces uczenia zaczyna się od obserwacji, potem przechodzi w naśladowanie by ostatecznie samodzielnie wykonać zadania poprzez indywidualne szukanie własnej drogi, szukanie nowych pomysłów na wykonanie ćwiczenia.

12

PARENT, YOU TAKE CARE OF THE CHILD, SO TAKE CARE OF HIS BRAIN, TOO!The brain is not only the process of learning. To function well, it needs the support.Without the proper fuel – the brain diet, neurons will barely lead nerve impulses, the secretion of the neurotransmitters will be slowed down and the tempo of learning will decrease because of the lack of good aminoacids.

How to make it work?l add some brain friendly food to you diet: apples, awocado, bananas, berries, green vegetables (broccoli, spinach, cabbage), eggs, salmon, flax oill change salty snacks on walnuts, sunflower or pumpkin seedsl if you want to learn faster and remember more you have to: eat more often (5 smaller meals help to control blood sugar better than 3 big meals), drink still water. 82% of brain is water and nerve impulses leading depends on it so the rate and quality of thinking. Drink still water with small portions and the best choice is warm water. It cleanses bowel, it’s easy to drink and it does not cool down the body. The amount of water you need: take your weight and divide it by 11. This is the way to find out how many glasses of water do you need a day.

RODZICU, DBASZ O DZIECKO – DBAJ O MÓZG!Mózg to nie tylko nauka. Żeby dobrze funkcjonował potrzebuje wsparcia. Bez odpowiedniego paliwa - diety mózgu, neurony będą słabo przewodziły impulsy nerwowe, spowolnione będzie wydzielanie neuroprzekaźników, a szybkość uczenia się spadnie ze względu na braki odpowiednich aminokwasów.

Jak temu zaradzić:l dodaj do diety jedzenie przyjazne dla mózgu: jabłka, awokado, banany, jagody, zielone warzywa np. brokuły, szpinak, kapusta, jajka, łosoś, olej z lnu. l zamień słone przekąski na orzechy włoskie, pestki słonecznika i dyni.l jeśli chcesz uczyć się szybciej i pamiętać więcej to: jedz częściej (5 mniejszych posiłków pozwoli łatwiej utrzymać stały poziom cukru we krwi niż 3 duże), pij wodę niegazowaną. 82% mózgu to woda i to od niej zależy przewodzenie impulsów nerwowych, czyli szybkość i jakość myślenia. Pij niegazowaną wodęm codziennie małymi porcjami i to najlepiej ciepłą. Ciepła działa oczyszczająco na jelita, łatwiej ją wypić i nie wychładza organizmu. Potrzebujesz dziennie tyle wody, ile Twoja waga podzielona przez 11. W ten sposób ustalisz dzienną ilość szklanek wody.

R O D Z I C U . . . P A R E N T . . .

l the scientists for the University of west Virginia proved that eating dark or milk chocolate before the test, boost the results even up to 20%. During the stress (f.e. before the exam) our body uses more sugar than usual. A square of chocolate eaten just before entering the classroom works as a supercharger for the brain because it increases blood sugar and gives the brain energy.l never work before breakfast. If you have to work early, eat your breakfast first. Research Scientists’ research from the University in San Martin shows that short term memory works better when you learn and work after eating breakfast. 16 on 20 tested students gave better answers and remembered more after eating breakfast than without it.

WHAT DOES THE BRAIN LIKE?l THE ROLE OF THE MUSIC in the process of learning is invaluable. Baroque music is the best to listen to. Mozart’s music is a brilliant thing for the brain. Hugely recommended is also learning to play the instrumentl OXYGENATION.Walks above all!l BEING SURPRISED. Enough with monotony.l READING BOOKS. Except increasing knowledge what is obvious, they force the brain to create images. The more wierd books are read the better. The more abstract ideas the harder work the brain has to do.l DRAWING „LAZY EIGHTS”. It is connected with skechting out alternaterly in the air so called „ lazy eights”( because they are in a lateral position). In addition, this activity brilliantly affects coordination of the information flow among hemispheres of the brain, it also gives a base for drawing conclusions on the learning styles.

l naukowcy z Uniwersytetu Zachodniej Wirginii w USA udowodnili, że zjedzenie kostki ciemnej lub mlecznej czekolady przed testem poprawiło wyniki aż o 20%!W trakcie stresu (na przykład przed egzaminem), ciało zużywa więcej cukru niż normalnie. Kostka czekolady zjedzona przed wejściem do sali działa jak turbodopalacz dla mózgu, gdyż błyskawicznie podnosi poziom cukru, dając mózgowi dodatkową energię.l nigdy nie pracuj przed śniadaniem; jeśli musisz pracować, zacznij od śniadania. Badanie naukowców z Uniwersytetu w Sam Martin pokazało, że pamięć krótkotrwała działa lepiej, gdy uczysz się i pracujesz po zjedzeniu śniadania. 16 na 20 badanych studentów odpowiadało lepiej i przypominało sobie znacznie więcej po śniadaniu niż bez niego.

CO LUBI MÓZG?l ROLA MUZYKI w procesie uczenia się jest nieoceniona. Podczas nauki najlepiej słuchać klasycznej muzyki barokowej. Genialnie na mózg wpływa muzyka Mozarta. Ogromną wartość ma także nauka gry na instrumencie.l DOTLENIANIE. Spacery ponad wszystko!l ZASKAKIWANIE. Koniec z monotonią.l CZYTANIE KSIĄŻEK. Poza oczywistym poszerzaniem wiedzy, zmuszają mózg do tworzenia wyobrażeń. Im dziwniejsze książki się czyta, tym lepiej. Im więcej pojęć abstrakcyjnych, tym większą pracę mózg musi wykonać.l RYSOWANIE LENIWYCH ÓSEMEK. Polega na kreśleniu w powietrzu każdą ręką na przemian tzw. leniwych (bo leżących) ósemek. Poza tym, że to ćwiczenie genialnie wpływa na koordynację przepływu informacji między półkulami mózgowymi, daje także bazę do wyciągania wniosków na temat stylów uczenia się.

R O D Z I C U . . . P A R E N T . . .

8 8

13

14

We have chosen some pieces from Marzena Żylińska’s publication, the author of the book entitled „ Neurodidactics. Brain-friendly teaching and learning”.It was this book, which inspired us to explore subject-matter of neurodidactics.

„Learning process is not like pouring knowledge into the empty and passive students’ minds. Brain has a selected system of information and while acquiring knowledge it always asks a question: „ Do I need it?”. It’s impossible to put information into somebody’s brain, which was selected as important by somebody else. Each individual has to recognise particular knowledge personally as important and useful. Only then the person will activate necessary processes to acquire and consolidate knowledge”.

Each person has got different brain and learns differently.„ We have such structures in our brain as mirror neurons, which learn through resonating and infecting. Children get our passion , enthusiasm, interest, because mirror neurons respond to what is observed in the people around them. Therefore , it is essential , who teaches our children, what type of personality the teacher is”.

The richer educational environment is in stimulis, the better the brain develops.

NEURODYDAKTYKA – MÓZG NA PIERWSZYM MIEJSCU

Wybraliśmy kilka fragmentów z publikacji Marzeny Żylińskiej, autorki książki „Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi”.

To właśnie ta książka zainspirowała Nas do zgłębienia tematu neurodydaktyki.

„Proces uczenia się nie jest wlewaniem wiedzy do pustych i biernych umysłów uczniów. Mózg ma system selekcji informacji i przyswajając wiedzę, zawsze zadaje sobie pytanie: „Czy to jest mi potrzebne?”. Nie da się wtłoczyć komuś do mózgu tego, co ktoś inny uznał za ważne, każda jednostka sama musi uznać daną wiedzę za ważną lub przydatną. Dopiero wtedy uruchomi procesy, które są niezbędne, by wiedzę przyswoić i utrwalić”.

Każdy ma inny mózg i każdy uczy się inaczej. „Mamy w mózgu takie struktury jak neurony lustrzane, które uczą się przez współbrzmienie i zarażanie. Dzieci zarażają się naszą pasją, entuzjazmem, zainteresowaniem, bo neurony lustrzane reagują na to, co dziecko obserwuje u otaczających je ludzi. Dlatego bardzo ważne jest to, kto uczy nasze dzieci w szkole, jakie to są osobowości.”

Im bogatsze w bodźce środowisko edukacyjne, tym lepszy rozwój mózgu.

NEURODIDACTICS - BRAIN IN THE FIRST PLACE.

N E U R O D Y D A K T Y K A N E U R O D I D A C T I C S

„ Brain learns best using all senses. Each of our senses has its own representation in the cerebral cortex. If our cognition takes place only via one or two sences, as it is in the case of watching a film or listening to a lecture, then in the cerebral cortex only the areas which they represent are activated. On the other hand, if a child learns something actively , in motion- by constructing, throwing, talking, touching, watching, tasting, smelling- it means that the more senses are involved in learning a new subject ,the bigger area of the brain structures will be activated and developed”.

„Mózg najlepiej uczy się wielozmysłowo. Każdy z naszych zmysłów ma swoją reprezentację w korze mózgowej. Jeśli poznanie odbywa się tylko za pomocą jednego, dwóch zmysłów, jak to jest w przypadku oglądania filmu czy słuchania wykładu, to w korze mózgowej uaktywniają się jedynie obszary reprezentujące te zmysły. Jeśli natomiast dziecko poznaje coś aktywnie, w ruchu – budując, rzucając, rozmawiając, dotykając, oglądając, smakując, wąchając – czyli im więcej zmysłów zaangażujemy w poznanie danego zagadnienia, tym większy obszar struktur mózgowych będzie aktywny i bardziej się rozwinie.”

children should hear these statements as often as possible.

I trust you!I believe in you!

I respect your decision.It’s not so easy, but I know you will

manage.How did you bring it off?Show me how you do it!

You do it better than before. You are doing better and better.

What do you think about it?Do you feel good about it?

What do you like about this the best ?What do you think about it?

te zdania dzieci powinny słyszeć najczęściej

Ufam Ci!Wierzę w Ciebie!

Szanuję Twoją decyzję.To nie jest takie łatwe, ale wiem,

że się Ci udaJak tego dokonałeś?

Pokaż mi jak to robisz!Robisz to lepiej niż poprzednio.

Jesteś w tym coraz lepszy!Jak się Ci wydaje?

Dobrze się z tym czujesz?Co Ci się w tym najbardziej podoba?

Co o tym myślisz?

S Ł O W N I C Z E K G L O S S A R Y

N E U R O D Y D A K T Y K A N E U R O D I D A C T I C S

15

„Badacze mózgu wskazują, że nasz mózg uczy się cały czas. U dziecka ma znaczenie to, ile z nim rozmawiamy, ile czytamy mu książeczek, czy buduje zamki z piasku, czy puszcza latawce, jeździ na łyżwach… Istotne jest całe spektrum kontaktów dziecka ze światem. Każde z tych doświadczeń kształtuje mózg, budując i utrwalając indywidualną sieć neuronalną. Mózg lubi nowości. Im więcej nowych zadań i wyzwań, które dziecko pokonuje, tym lepiej. Świetne efekty przynosi czytanie dzieciom na głos – nawet wtedy, kiedy już same umieją to robić – rozwija słownictwo, koncentrację. Warto też dużo z dziećmi rozmawiać. Najsilniejszym motorem, który pcha dzieci ku wiedzy, jest ich naturalna ciekawość poznawcza. Dlatego zadają nam tyle pytań. Odpowiadajmy na nie najlepiej, jak umiemy, nie zbywajmy ich, traktujmy poważnie. Wychodźmy często z domu, poznawajmy świat wspólnie.”

„Scientists indicate that our brain constantly learns. For a child it is very important, how much we talk, how many books are read, if the child builds sandcastles, flies kites, skates…The crusial is the entire spectrum of child’s exposure to the world. Each of these experience shape brain, building and consolidating the individual neural network. Brain likes new things. The more new works and challenges a child has to overcome, the better.Reading books aloud brings excellent effects brings- even if children are already able to read by themselves –it develops vocabulary, concentration.It is also worth talking to children. The strongest factor, which push children into knowledge, is their natural cognitive curiosity.This is the reason why children ask so many questions. Let’s answer them the best we can ,do not blow them off, take them seriously. Let’s go out frequently, explore the world together”.

N E U R O D Y D A K T Y K A N E U R O D I D A C T I C S

kidsworldWOW!

16

17

S Z K O Ł Y P A R T N E R S K I E P A R T N E R S C H O O L S

Szkoła litewska znajduje się na przedmieściach miasta Szawle. Uczęszcza do niej 540 uczniów w wieku od 6-15. Lekcje rozpoczynają się o godzinie 8.00, a kończą o 14.30. Szkoła ogromną wagę przywiązuje do nauki języków obcych, takich jak: angielski, francuski, rosyjski i niemiecki. Pierwszym językiem obcym nauczanym w szkole jest język angielski, którego dzieci uczą się już od klasy pierwszej. Po pięciu latach nauki uczniowie mogą wybrać kolejny język obcy. Placówka litewska jest szkołą integracyjną. Uczęszczają do niej dzieci, które mają trudności w nauce i wymagają szczególnej opieki dydaktycznej. Uczęszczają one do klas integracyjnych, w których zapewnioną mają opiekę specjalistów. Szkoła zachęca wychowanków do poznawania języków obcych, kultur innych narodów, uczy tolerancji i otwartości na innych ludzi.

Lithuanian school is situated in the suburbs of Šiauliai. There are 540 students aged from 6-15. Lessons begin at 8.00 a.m. and finish at 2.30 p.m.The school places great emphasis on teaching foreign languages, such as: English, French, Russian and German. English is the first foreign language, which is taught at school since first grade. After five years of learning students can choose a second language. Lithuanian institution is an inclusive school. It is attended by children with learning disabiliites, which require special didactic care. They attend inclusive classes, where they are given a special care. The school encourages its students to learn foreign languages, culture of other nations , tolerance and openness to other people.

MacedoniaSzkoła podstawowa „Joakim Krchovski” położona jest w miejscowości Kriwa Palanka w północno-wschodniej Macedonii. Instytucja ta jest największą szkołą w mieście. Składa się z placówki położonej w centrum miasta i z 12 wiejskich szkół położonych w pobliżu Kriwej Palanki. Szkoła położona jest w pięknym górzystym terenie pełnym kontrastów natury. Najważniejszym obszarem specjalizacji tej instytucji jest ochrona środowiska naturalnego.

MacedoniaPrimary School „ Joakim Krchovski” is situated in Kriva Palanka, a town in the north- east part of Macedonia. This institution is the biggest one in the town. It consists of the school located in the centre of the town and 12 other schools situated near Kriva Palanka. The institution is located in a beautiful mountainous area filled with contrasts of nature. The main area of specialisation is environmental protection.

18

S Z K O Ł Y P A R T N E R S K I E P A R T N E R S C H O O L S

shopskasalad

cheese

19

Sofia

Bulgarian school is a high school with students aged from 7- 18. The institution is situated in a town of Vratsa. The region is in an economic disadvantage, as a result of which many inhabitants migrated for work purposes. In school English language is taught from a very young age, whereas older grades have also got French and German lessons. All the staff of the institution wants to share their own experience and examples of good practise with a strong focus on new technologies.

Szkoła bułgarska jest szkołą średnią, do której uczęszczają uczniowie w wieku od 7-18 lat. Placówka znajduje się w miejscowości Vratsa. Region ten znajduje się w niekorzystnej sytuacji ekonomicznej, w związku z tym wielu mieszkańców wyjechało za granicę w celach zarobkowych. W szkole od najmłodszych klas uczą się języka angielskiego, a w klasach starszych mają również lekcje języka francuskiego i niemieckiego. Wszyscy pracownicy instytucji pragną dzielić się własnym doświadczeniem i przykładami dobrych praktyk ze szczególnym ukierunkowaniem na stosowanienowoczesnych technologii w pracy z uczniem.

shopskasalad

S Z K O Ł Y P A R T N E R S K I E

shopska

P A R T N E R S C H O O L S

20

Portuguese school belongs to a group of institutions , which contains six primary schools. These institutions are located in a town of Olhao. The school’s main task is to create models, which promote personal enrichment, prepares an individual to live in the community, relevant to an age and stage of education. Daily educational process is continuous searching for appropriate methods, strategies, activities, which shape child’s personality and present good role models. The most important teacher’s role is to provide students with competence and knowledge in order to benefit from their own potential, becoming fully integrated into society, participating actively in cultural, economic and social life of the country.

20

Szkoła portugalska należy do grupy instytucji, w której skład wchodzi sześć szkół podstawowych. Placówki znajdują się w mieście Olhão. Głównym zadaniem szkoły jest stworzenie wzorców, które promują rozwój jednostki, jej przygotowanie do życia w społeczeństwie, właściwy dla wieku i etapu edukacji. Codzienny proces nauczania to ustawiczne poszukiwanie odpowiednich metod, strategii, działań, które kształtują osobowość dziecka oraz prezentują właściwe wzorce do naśladowania. Najistotniejszą rolą nauczycieli jest wyposażenie uczniów w umiejętności i wiedzę tak, aby w pełni wykorzystali własny potencjał, integrując się w pełni ze społeczeństwem, aktywnie uczestnicząc w życiu kulturalnym, ekonomicznym i społecznym kraju.

S Z K O Ł Y P A R T N E R S K I E P A R T N E R S C H O O L S

21Spain

21

Madrid

Szkoła hiszpańska jest szkołą publiczną zlokalizowaną w centralnej Hiszpanii, w mieście Tomelloso. W placówce znajduje się oddział przedszkolny oraz szkoła podstawowa, do których uczęszczają dzieci w wieku od 3-12 lat. Łączna ilość dzieci otoczonych opieką przez 17 wykwalifikowanych nauczycieli, wynosi 201. Głównym celem instytucji jest zaangażowanie dzieci i ich rodzin w całoroczne działania szkoły ze szczególnym wykorzystaniem tradycji i kultury regionu. Ważne miejsce w nauczaniu i uczeniu się zajmuje teatr, muzyka i sztuka.Wiele działań szkoły odbywa się poprzez naukę z wykorzystaniem tych aspektów i w połączeniu z zabawą w teatr, muzykę i sztukę. Dzieci często pracują na różnych przedmiotach metodą projektu, w grupach. Aby szybciej i efektywniej przekazać wiedzę nauczyciele stosują naukę poprzez ruch i zabawę.

S Z K O Ł Y P A R T N E R S K I E P A R T N E R S C H O O L S

Spanish school is a public school located in the centre of Spain, in a town of Tomelloso. There is a preschool and a primary school in the educational establishment, which is attended by children aged from 3- 12 years old. The total number of students cared-for 17 qualified teachers is 201. The main aim of the institution is to engage children and their families in the yearlong school activites with the special implementation of regional tradition and culture. Theatre , music and art hold an important place in teaching and learning. Many school activities are carried out by teaching with the use of these aspects and in combination with theatre, music and art games. Project- based teaching is a method often used in different classes. To work faster and more effectively teachers convey their knowledge using teaching through movement and playing.

22

Publikacja powstała w ramach projektu My Little Europe współfinansowanego w ramach programu Unii Europejskiej Erasmus+

Publikacja sfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej w ramach programu Erasmus+ Publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska oraz Narodowa Agencja Programu Erasmus+ nie ponoszą odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną. PUBLIKACJA BEZPŁATNA

Opracowanie merytoryczne: Agnieszka BulińskaTłumaczenie: Grażyna Wojtach, Paulina Kamińska

23

Spain Madrid

shopska salad

Sofia

Bydgoszcz, SP 46 im. Unii Europejskiej

workshops

Warsaw

mind mappingKire Lazarov

Toshe Proeski

dumplings

lessons

parents

dumplingsdumplings

wolves

LITHUANIA