Upload
phamdan
View
213
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
K2.50
If you have any questions about the Arop-Lokep language or the work of the Summer Institute of Linguistics, please contact: Jeff & Sissie D’Jernes, SIL, Box 194, Ukarumpa, EHP 444
Matiu 22: 34-40 Ger Ke Maro Yo Imuku Pang Di Ger Kapala I
34 Ngan ye kene tani in di Paresi tilongo betanga be Yesu ikatkalakala dada ye di Sedusi ye betanga nga. Le tina di Paresi tigaua, inbe timan pang ye. 35 Ngan di Paresi tina ngan tool kidi atu in kuto mai ke ger ke Maro. Le tool tani in lono be itouo Yesu ye betanga sa le nga itoru. Iyei ne, 36 “Ai, tool ke patomonaingi, nga be atorong. Soo ger ke Maro imuku le ilos di ger ka-pala i?”
37 Motong la Yesu iraua torungu ki nen, “ ‘Kagaua lomim le tinimim mai i le imot pang Tool Mai kiang yo Maro i.’ 38 Le ger ataleu i la imuku, inbe ilos di ger kapala le imot i. 39 E ger san yo itoo betanga i, in nen. ‘Lom pang di diem mai san ben tina yo ong taum lom pong mai san nga.’ 40 Le awete pang nen, Ger ke Maro tina nga le imot ipa ye betanga kidi Maro koonoo nga, di le imot pudi nga igaua le iken ye ger ru leu tina nga.”
Betanga Kapala ke di
Poonoo le Lokewe
Trilingual Picture Dictionary
kai diwai tree
rumu haus
house
Arop-Lokep Tok Pisin English
66
Muntu dook. Good morning. Kemai dook. Good day. (approx. 10am to 2pm) Rrai dook. Good afternoon. (approx. 2pm to dark) Bong dook. Good evening/night. (when pitch dark) Kula pang ngai? Where are you going? Kupa ke ngai a kuman? Where did you come from? Kuyei soo? What are you doing? In soo so? What is that? Nga be ala. I’m going. Kuman ngan. You come first. Tagasagasa. Let’s tell stories. Ong em sei? What is your name? Au ek la ______. My name is _____. Ong ke ngai? Where are you from? Au i ke _______. I am from _____. Rumu kiong la nangai i? Where is your house? Kumu kiong la nangai i? Where is your garden? E. Yes. Tiap. No. Au i pitolau. I’m hungry. Au i morokau. I’m thirsty Au i matak yie. I’m going to bed. Nga be du arriu. I’m going down to wash. Maro iyepe yong. God be with you.
Commonly Used Arop-Lokep Phrases Betanga Kapala ke di Poonoo le Lokewe
Some Words
in the Arop-Lokep Language
Adapted into Melanesian Pidgin and English by Patricia F. Brien
SIL, Papua New Guinea
from original dictionary Kikliboka Si en Dinyi/Kamus Bergambar
written in Bahasa Una/Bahasa Indonesia
by Margreet Kroneman, M.A.
Rima Duha, S.Th.
© Original Copyright 2002 SIL International
Arop-Lokep language data representing the Arop (Poonoo)
and Lokep (Lokewe) dialects collected by Jeff D’Jernes SIL, Papua New Guinea.
Pictures adapted to Madang coastal region
by Jeff D’Jernes from SIL archives with contributions by local artists: Nick D. Kami, Siddy Hiskel, Zachariah Kiaka.
First Edition
ISBN# 300 copies
Printed July, 2009
Betanga Kutono Page Lang Katene 1
Tana 2
Kai Matana Matana 4
Kai 5
Kapgingi 6
Malala 8
Malala Mai 9
Rumu 10
Rumu Matana Matana 11 Tool Kanono 12
Rara Atu 16
Man Kanono 18
Man Matana Matana 19
Asara Matana Matana 22
Ga Kanono 23
Asara Kapala 24
So ke Karam Lono 26
So ke Ran le Tana Lono 28
I Kanono 29
So ke Tiek Lono 30
Kaningi Matana Matana 34
Kai Puana 38 So ke Dawaingi 40
So Kiidi 44
So Kidi Maimai 46
Kinkatingi 50
Lonloningi 52
So ke Saingi So 53
Dada Matana Matana ke Panga 54
Urata Matana Matana 56 So Yo Tayei Nga 58
Madini Atu inbe Madini San 61
Pat ke PNG 51
Sianga Matana Matana 49
66
Category Sky
Earth
Trees
Parts of a Tree
Gardening
Village
City
Parts of a House
Kinds of Houses Body
Family
Parts of a Bird
Kinds of Birds
Kinds of Animals
Parts of a Pig
Other Animals
Insects
Land and Water Creatures
Parts of a Fish
Ocean Creatures
Kinds of Food
Fruit Cooking Utensils
Personal Items
Traditional Items
Kinds of Dances
Counting
PNG Money
Clothing
Sewing
Transportation
Jobs Verbs
Opposites
Commonly Used Arop-Lokep Phrases
So ke Patomonaingi School Items 60
Table of Contents
65
kemai de day
gurunu olpela
old
bong nait night
dook mata rait / stret
right
dook tiap rong / i no stret
wrong
paunu nupela
new
3 + 4 7
2 + 3 4
Madini Atu inbe Madini San Narapela Sait / Opposites
64
itang krai cry
kokono waitpela
white
ingele lap
laugh
ila igo
he goes
mukana bilakpela
black
Madini Atu inbe Madini San Narapela Sait / Opposites
iman ikam
he comes
1
Lang katene Skai / Sky
ke san sun
gannui renbo
rainbow
kanpitiki sta star
kili lait bilong klaut
lightning
taudu mun moon
eng tene klaut cloud
boi sta
planet
due sta ipundaun shooting star
2
agoro hul i go insait long maunten
cave
rei lono ples kunai
field
pat ston stone
muru win wind
tana imate graun i pundaun
landslide
Tana Graun / Earth
kawal maunten mountain
63
iperrenge bun nating
thin
itup patpela
fat
iyepe laip alive
isil wet wet
iwodowodo drai dry
Madini Atu inbe Madini San Narapela Sait / Opposites
imata dai
dead
62
koonoo pinis
empty
ponene pulap
full
kolman / konga lapun
old person
kase liklik
narrow
kase paunu yangpela
young person
mai bikpela
wide
Madini Atu inbe Madini San Narapela Sait / Opposites
3
ran ipas wara kalap waterfall
tiek solwara
ocean / sea
motmot ailan island
ran raunwara
lake
ran wara river
moolooi ke ran baret wara
stream
Tana Graun / Earth
kookoowoo ke panga bris
bridge
4
bu buai
betelnut palm
Kai Matana Matana Kainkain Diwai / Trees
piti saksak
sago palm
kaukau mambu bamboo
gieng popo
pawpaw / papaya
unruk karuka
pandanus
matuk kokonas
coconut palm
61
modmodono sotpela short
modono sotpela short
mitiap liklik little
mooloo longpela
long
mooloonoo longpela
tall
Madini Atu inbe Madini San Narapela Sait / Opposites
somai bikpela
big
60
depe skul bek backpack
rowo rula ruler
so ke wulnganingi raba
eraser
siri ke wodowodenge blakbod
blackboard
rau buk book
kasa biro pens
So ke Patomonaingi Ol Samting Bilong Skul / School Items
5
kai diwai tree
ramini as bilong diwai
roots
bolana plaua flower
kai baene han diwai
branch
puana/ kanono pikinini bilong diwai
fruit
kaini bun bilong diwai
trunk of tree
baene stik
stem
Kai Diwai / Parts of a Tree
raunu lip
leaf
6
ikeli digim to dig
idaun rei kukim kunai to burn grass
yoo spet
spade
ikuma saripim to slash
ipe planim to plant
up stik
digging stick
sele busnaip
bush knife / machete
ipaponi pulapim
to fill
matau tamiok
axe
Kapgingi Wokim Gaden / Gardening
59
iyitmaki litimapim lift it up
tiyole pulim pull it
tisurpaki subim push it
ipoi karim
to carry
itaru putim put it
So Yo Tayei Nga Eksen Tok / Verbs
itara katim chop it
isola karim long sol
to carry on shoulder
58
iwud sindaun
sit
ipa wokabaut
walk
ikodo sanap stand
iken mata slip
sleep
iwot sindaun long lek
squat
idada ron run
So Yo Tayei Nga Eksen Tok / Verbs
iwe waswas
swim
ipas kalap jump
7
moolooi baret ditch
Kapgingi Wokim Gaden / Gardening
dingding gras grass
rei kunai
coarse grass
lul liklik maunten
mound ipe ye sorosoro lainim
to plant in rows
koongoo banis fence
supana kru
seedling ilola ye ran kapsaitim wara
to water
8
Malala Liklik Ples / Village
ni ke patomonaingi skul
school
malale ke man ples balus
airstrip
bareme ke sungunu haus lotu church
rumu haus
house
ni ke bar aid pos clinic
malala ples
village
57
tool ke kapgingi man bilong lukautim gaden
farmer
tool ke konanga man bilong hukim pis
fisherman
pannoongoo tisa
teacher
tool ke patokongo soldia soldier
Urata Matana Matana Kainkain Wok / Jobs
tool ke renge rumu kamdaman carpenter
56
itoko mono wasim saksak
wash sago
ikilli ooroo tanim rop twist rope
isap yu wokim spia
make a spear
idawai kuk
cook
ili siri wokim blain weave walls
Urata Matana Matana Kainkain Wok / Jobs
isaii samapim
sew it
9
Malala Mai Bikpela Ples / City
SMU NEGERI
AIR NIUGINI
PORT MORESBY
Bank PNG
ni ke patomonaingi hai skul
high school
malala mai biktaun
city
rumu ke pat haus mani
bank
malala mai ke man ples balus
airport
dada mai rot / bikrot
road / highway
para sto
store
10
Rumu Hap Bilong Haus / Parts of a House
siri banis bilong haus
wall
saua pos post
piti / rei kapa roof
dada dua door
dete lata
steps
kookoowoo veranda verandah
dada ke kaungu muru windua window
55
ran tinana helikopta helicopter
ookoo anutu sip ship
man balus
airplane
Dada Matana Matana ke Panga Kainkain We Bilong Raun / Transportation
man somai smok balus
jet
por / mon mon
dugout
ookoo ke tana ka car
54
Dada Matana Matana ke Panga Kainkain We Bilong Raun / Transportation
ookoo damono porhet bow
koonoo maus
dugout
bal pasim cleat
kiodo hap bilong saman
outrigger rails
googoon hap bilong bet deck support
dom _____
outrigger brace
ookoo kanu
canoe
sama saman
outrigger
kata bet
deck
11
Rumu Matana Matana Kainkain Haus / Kinds of Houses
rumu haus
house
popou haus stand
badabada haus
shelter
para ke kaning haus yam
yam house
bale haus
shelter
12
turunu skru bilong lek
knee
surkana skru bilong han elbow
pisono baten navel
kapono bel
stomach
kene kodokodono namel long lek
calf of leg
segenge join joint
poopoonoo sol
shoulder
baene han arm
kutono het
head
katene bros chest
sini matana ai bilong susu
nipple
gurini nek neck
bulene lek
thigh
Tool Kanono Bodi Bilong Man / Body
53
wam laplap fabric
sis sisis
scissors
rowo meta
tape measure
miti tret
thread
So Ke Saingi So Samting Bilong Samap / Sewing Tools
sar nil
sewing needle
52
Lonloningi Klos / Clothing
sousoungu / siot siot / blaus
shirt / blouse
sousoungu / singlis singlis t-shirt
saua dongana modono trosis
sotpela trausis shorts
sikot sket skirt
saua dongana / trosis trausis
trousers
13
matuk bikpela bel tru
stomach
mulana samting bilong lewa
gall bladder
kodokodo mai bikpela bel
large intestine
kodokodo kase liklik bel
small intestine
ngoongoo insait leva
lungs
turana bun
bones
rara tinana hat / klok
heart
kata lewa liver
kalili punu rot bilong
kaikai esophagus
Tool Kanono Bodi Bilong Man / Body
ipip kidni
kidney
14
Tool Kanono Bodi Bilong Man / Body
kutono het
head
matana pes face
pangana sait long pes
cheek
talngana yau ear
koonoo maus mouth
gurini nek neck
kutono raunu gras hair
matana garagarana gras antap long ai
eyebrow
kadunu nus nose
damono poret
forehead matana ai
eye
kekene wasket
jaw
51
Pat Ke PNG Moni Bilong PNG / PNG Money
pat atu 10 toea 10 toea
pat ru 20 toea 20 toea
pat limi 50 toea 50 toea
pat sangaul 1 kina 1 kina
tamoto ru inbe sangaul 5 kina 5 kina
doi atu 10 kina 10 kina
tamoto atu 2 kina 2 kina
50
atu wan one
ru tu
two
tol tri
three
siap nogat zero
pai foa four
limi faiv five
limi be atu sikis six
sangaul ten ten
Kinkatingi Kauntim namba / Counting
15
kene lek foot kene
buruburene pinga bilong lek
toes
baene han hand
kaor bikpela pinga
thumb
kukunu bobono ke baene kapa bilong pinga
fingernail
baene garunu join bilong han
wrist
baene buruburene
pinga bilong han fingers
kene garunu join bilong lek
ankle
Tool Kanono Bodi Bilong Man / Body
kukunu bobono ke kene kapa bilong lek
toenail
16
tamana papa father
Rara Atu Femili / Family
lini garup yangpela susa young sister
natunu tamoto pikinini man
son
natunu garup pikinini meri
daughter
tinana mama mother
diene pren / poroman
friends
taini yangpela brata young brother
49
nakamut singsing dance
naidek singsing dance
kai singsing dance sia
singsing dance
bokoi singsing dance
Sianga Matana Matana Kainkain Singsing / Kinds of Dances
48
kaiyor turana bun bilong muruk cassowary bone
matau kidi maimai ston tamiok stone axe
So Kidi Maimai Samting Bilong Bipo / Traditional Items
yu spia
spear
pari kundu drum
duana bunara
bow and arrow
17
tamana kase liklikpapa
uncle
tamana oonoo
kandere uncle
tiunu tamoto tumbuna
grandfather
tinana kase liklikmama
aunt
tiunu garup tumbuna
grandmother
Rara Atu Femili / Family
tinana kase anti aunt
18
Man Kanono Hap Bilong Pisin / Parts of a Bird
bulbulini gras bilong pisin
feathers
giniu haus bilong pisin
nest
katene / karono bros
breast
matana ai
eye
launu tel tail
kene lek leg
balini wing wing
man pisin bird
koonoo maus beak
47
il ke koki gras bilong koki
cockatoo yellow feather
kari paspas
armband
bittoongoo let belt
nakamut tumbuan
mask
sipi kom comb
So Kidi Maimai Samting Bilong Bipo / Traditional Items
kaur mambu
flute
46
mor neklas
necklace
mala mal
loin cloth
So Kidi Maimai Samting Bilong Bipo / Traditional Items
sakeke plang bilong pait
breast shield
muimui bilas bilong het
headdress
serek purpur
grass skirt
bor sospen graun
clay pot
19
bal balus dove
siki pisin
kingfisher
Man Matana Matana Kainkain Pisin / Kinds of Birds
malau wail paul bush fowl
bianga blakbokis
bat pidau pisin
beach kingfisher
penge pisin rail
man tawalai pisin
shrike
20
sapariki pisin
willie wagtail
kilingger kalangar lorikeet
piriupiriu pisin
swallow
tor pisin egret
kiwik pisin snipe
Man Matana Matana Kainkain Pisin / Kinds of Birds
sisisawe pisin
honeyeater
rau kalangar
parrot
45
ei masis
matches
depe ke pat hanpaus
wallet
loningi ke matada aiglas
eye glasses
tanga bilum
string basket
So Kiidi Ol Samting Bilong Yumi / Personal Items
rumu / mie kudungu ambrela umbrella
ke matana kilok
watch
sul tos
torch
ki ki
key
44
sipi kom comb
ailingi resa razor
tutpes marasin bilong tit
toothpaste
tiroongoo glas
mirror
baras ke dongada bras bilong tit
toothbrush
So Kiidi Ol Samting Bilong Yumi / Personal Items
sop sop soap
21
kaiyor muruk
cassowary
wasa pisin
goshawk
tareke kakaruk chicken
poioi pato duck
bokpuru tarangau
kite
Man Matana Matana Kainkain Pisin / Kinds of Birds
markami pisin
pitohui
22
ook sikau
wallabe
ngeu / pusi pusi cat
ki rat rat gaunu
dok dog
modo mumut
bandicoot
Asara Matana Matana Kainkain Abus / Kinds of Animals
kiroro kapul
cuscus
43
natong skirap
coconut grater
keweu ke sur bikpela spun
ladle
bor sospen
cooking pot
praipen praipen
frying pan
So Ke Dawaingi Samting Bilong Kuk / Cooking Utensils
kerekere skirap grater
42
pul naip knife
ruku kap cup
keweu spun
spoon
uyui fok fork
omai plet plate
So Ke Dawaingi Samting Bilong Kuk / Cooking Utensils
23
garagarana gras hair
ga natunu pikinini bilong pik
piglets
talngana yau / ia
ear
ini tel tail
launu bihain rump
singooroonoo nus
nose / snout
kene lek leg
matana ai
eye
babana baksait back
dongana tit
tusk
Ga Kanono Hap Bilong Pik / Parts of a Pig
baene leg
foreleg
24
Asara Kapala Narapela Abus/ Other Animals
oos hos
horse
lepa lepat
leopard
sipsip sipsip sheep
meme meme goat
bulumakau bulmakau
oxen
gaunu gok wail dok
fox
41
omai dis
bowl
narong gras brum
broom
nipidi sisis tongs
ruku wara kap water cup
So Ke Dawaingi Samting Bilong Kuk / Cooking Utensils
tawiri diwai plet
wooden bowl
40
para waia
smoke rack
kawa dast ash
bor sospen graun
clay pot
ei paia fire
So Ke Dawaingi Samting Bilong Kuk / Cooking Utensils
sap mambu bamboo
25
Asara Kapala Narapela Abus / Other Animals
laion laion lion
kamel kamel camel
donki donki
donkey
bulumakau bulmakau
cow
dia dia
deer
bia bia
bear
26
sis grashopa
grasshopper
noro anis ant
nam natnat
mosquito boko
bataplai butterfly
kuuku kokoros
cockroach
bagil bi / hani
bee
langa lang fly
ninginingi binatang
wasp
So Ke Karam Lono Binatang / Insects
uplo spaida spider
39
pokai laulau
Malay apple
ooi mango mango
matuk kokonas coconut
kun kapiak
breadfruit
Kai Puana Prut / Fruit
melel melen
watermelon
38
muli muli
lemon
Kai Puana Prut / Fruit
pur banana banana
gieng popo
pawpaw / papaya
nanas painap
pineapple
bu buai
betelnut 27
giroro binatang cicada
matanggur handred lek
millipede
kutmareke binatang
praying mantis
kali sentipit
centipede
gingin binatang bilong saksak
sago grubs
So Ke Karam Lono Binatang / Insects
longonini / ran tinana dragonflai dragonfly
28
ailama kindam
freshwater shrimp
moto snek snake
kuer, pari rokrok, palai frog, lizard
poo pukpuk
crocodile
pon ke ran lono trausel
freshwater turtle
So Ke Ran Le Tana Lono Kainkain Snek / Land and Water Creatures
adiwi maleo
eel
37
ponggom kukamba cucumber
lombo lombo chili
laki kawawar
ginger
Kaningi Matana Matana Kainkain Kaikai / Kinds of Food
mono saksak sago
kon kon corn
36
karakara rais rice
tou suga
sugar cane
tauu pitpit
wild sugar cane
Kaningi Matana Matana Kainkain Kaikai / Kinds of Food
pada karuka
pandanus
tapulpul pamken
pumpkin / squash
29
ririni nil bilong pis
fin
koonoo maus mouth
angana ____ gills
matana ai
eye
balini ke angana pul bilong pis
fin
ini tel tail
I Kanono Hap Bilong Pis / Parts of a Fish
i pis fish
kooloonoo grile
scales
ririni pul bilong pis
fin
30
So Ke Tiek Lono Samting Bilong Solwara / Ocean Creatures
sakele pis
angel fish kooroo
sak shark
kuri dolpin dolphin
nalangse bikpela pis
whale
barene atun tuna
kol malisa
barracuda tuwanga
langul trevally
patororo bokis pis box fish
35
unruk marita
pandanus fruit
sarambat kaukau
sweet potato
kaning yam yam
kanikai tapiok
manioc / cassava
Kaningi Matana Matana Kainkain Kaikai / Kinds of Food
tareke marene yam yam
taro taro taro
34
Kaningi Matana Matana Kainkain Kaikai / Kinds of Food
karakara rais rice
wel wel
cooking oil
tiek sol salt
moto 2-minit nudul
instant noodles
bede kumu
vegetables
31
So Ke Tiek Lono Samting Bilong Solwara / Ocean Creatures
pon trausel
seaturtle
kuriti hurita
octopus
par re
stingray
rui bulmakau bilong solwara
dugong / sea cow
korasa pislama
sea cucumber
nau / naupede poisin pis stone fish
32
So Ke Tiek Lono Samting Bilong Solwara / Ocean Creatures
gumana katu
hermit crab
saurak nilnil
sea urchin
kuruke kindam lobster
(clawless)
kalmongo kuka crab
pusupusu tauka squid
kade baene sta pis starfish
tunu maleo
eel
33
So Ke Tiek Lono Samting Bilong Solwara / Ocean Creatures
salu kramsel scallop
dodoko kramsel
clam
mau kramsel
cockle shell
ere kramsel
cockle shell
tauru trompet sel
trumpet shell
gomo sel
shell
gomo bi lalai
trochus bunui girigiri
cowry shell
rro kramsel
clam