52
1 Kristian Tlangau www.mizoramsynod.org

Kristian Tlangau 1 - mizoramsynod.org fileKristian Tlangau 3 Editorial KRISMAS CHIBAI LEH DUHSAKNA Hunte an inher liam zêl a, nipui a liama thlasik khaw vâwt kan thleng leh \an ta

  • Upload
    others

  • View
    37

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

1Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

2Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

A CHHÛNGA THU AWMTE

1. Editorial 1

2 . Mizoram Synod 2

3. Lâwrkhâwm 9

4. Zawhna leh Chhânna 13

5. Sermon: (1) Chhandamtu a piang ta 16

(2) Krismas awm chhan 21

6. Isua politics 28

7. Ni tin thil \ha pakhat tih 33

8. Theology ‘R’ leh kan ram politics 39

9. Sûnna 43

The Organ of the Presbyterian Church, Mizoram

Kum 108-na December 2018 Bu 1,275-na

Editor : Rev. Dr. C. Chawnghmingliana Ph. 2316411(R)Joint Editors : Rev. P.C. Pachhûnga

Upa H. RonghâkaUpa Prof. R.L. ThanmawiaRev. P.B. Mankima

Business Manager : Upa C. LalbiaktluangaSynod Office, First FloorMission Vêng, Aizâwl – 796 001

Office Phone 2324590; e-mail: [email protected]

Kum khat lâk man : ` 50.00. Bu khat man ` 4.16A man pe leh a bu la duh chuan Business Manager, Synod Office First

Floor, Mission Vêng, Aizâwl hriattîr tûr.

Thu chhuahte hi Editor ngaih dân a ni vek kher lo.

Synod PuipateModerator : Rev. F. LalrinnungaSecretaries : Upa R. Dêngzîkpuia (Sr.)

Rev. R. Vânlalnghâka (Jr.)Finance Officers : Rev. P.C. Pachhûnga

Rev. H. RemthangaStatistician : Rev. R. LalnuntluangaSr. Executive Secretary : Rev. Lalramliana PachuauExecutive Secretary : Rev. B. Sângthanga

3Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Editorial

KRISMAS CHIBAI LEH DUHSAKNA

Hunte an inher liam zêl a, nipui a liama thlasik khaw vâwt kanthleng leh \an ta. Zawhtê ang maiin a lum lam kan chuh a hun leh ta.Khua a vawh vur tawh hi chuan Krismas rim a nam leh ta châkchâk mai. Kristian Tlângau chhiartu zawng zawngte Krismas chibaikan bûk che u a. Krismas hlim taka hmang tûrin duhsakna kanhlân bawk a che u.

Krismas hmasa berah khân siamtu Pathian chu inngaitlâwmin athil siamah a rawn chang a. A vân ropuina kalsanin Bethlehem bâwngin tlâwmah mihring pângngai pianin a lo piang a. Ropuina lehchawimawina a zawng lo. Mihring chhandam tûrin mihringah a lochang ta zâwk a ni. Chutiang zêlin hmeichhe rahbi tleu hruai chhuaktûrin hmeichhia an \ha ber. Pavalai tlu kai tho tûrin Pavalai an \angkaiber bawk. |halai (K|P) member kal bo mêkte hruai kîr tûrin \halaivêk an pawimawh ber bawk. Hêng hi eng vâng nge kan tih chuanhmeichhiain hmeichhe rahbi tleu dinhmun an hre chiang ber,Pavalaiten pavalai dinhmun leh zei an hre chiang ber, \halai vêkin\halai dinhmun leh zia an hriat chian ber vâng mai a ni. Chu vângchuan mihring boral mai tûr chhandam tûrin Pathian chu mihringa alo chan a ngai tlat a ni. Pathian mihringa a lo chan avâng khânmihringten malsâwmna kan lo dawng ta a ni.

Tûn Krismas kan hman tûrah pawh hian eng ang kawngin ngemi dangte tân malsâwmna ka nih ve theih ang tih ngaihtuah rânchungin Krismas hi hmang ila. Ropuina leh chawimawina te dah\hain, mi harsa leh chhuan chham te, rethei leh chanhai te, sualphuara awm mêk te chhanchhuah an nih theih nân mahni insêngsovinKrismas i hmang ang u.

4Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

– Executive Secretaryi/c Publicity, etc.

1. Chhawmdâwlna peTûn hnaia harsatna hrang

hrang tâwkte hnênah hetianghian Synod Relief Fund a\anginchhawmdâwlna pêk a ni:

Khawsak harsa chhûngkawpakhat hnênah ̀ 6,000. Damlochhûngkaw panga hnênah`40,000. Kângmei tuarchhûngkaw pakhat hnênah`10,000. A vaiin ̀ 56,000.

2. Presbytery inkhâwmpuiOctober 11-14, 2018

chhûnga hman zawh tâkPresbytery inkhâwmpuiahSynod puipaten hetiang hian anhmanpui:

Rev. F. Lalrinnunga,Moderator-in KolasibPresbytery (Kolasib ElectricVeng)-ah. Upa R. Dêngzîkpuia,Synod Secretary (Sr.)-inChhimtâwp Presbytery

(Bungtlâng South)-ah. Rev. R.Vânlalnghâka, Synod Secretary(Jr.)-in Chhawrpial Presbytery(Phulbial)-ah. Rev. LalramlianaPachuau, Sr. ExecutiveSecretary, Aizâwl BethelPresbytery (Laipuitlâng)-ah.Rev. P.C. Pachhûnga, Exe.Secretary, Hmârphei Presbytery(Zohmun)-ah. Rev. B.Sângthanga, Exe. Secretary-inLunglei East Presbytery(Hnahthial)-ah. Rev. H.Remthanga, Finance Officer-inKhawthlangtuipui Presbytery(Tlabung Zodin)-ah. Rev. R.Lalnuntluanga, Statistician-inAizawl West Presbytery (TanhrilVêngthar)-ah.

3. CSI Pastor RefreshersCourse

October 6-14, 2018 chhûngkhân Church of South India(CSI) Pastor 17-te chuanRefreshers Course beiinMizoram Synod dinhmun te anzir chiang a, kohhran hrang hrangan tlawh bawk. An châm chhûnghian Aizawl Theological College,Synod Hospital, Rescue Home,Hmangaihna In, Grace Home,Synod Press, Synod Multipur-pose Training Centre,

5Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Missionary Training College lehTNT Home te an tlawh a,October ni 11-ah Synod Officezîng inkhâwm an hmanpui bâkahAizâwl khaw chhûngaPresbytery Inkhâwmpui hmunhrang hrangah an chhim bawk.

4. Educationw October 10, 2018 khân

Sihphîr PES building tharlungphûm chu Rev. B.Sângthanga, Exe. Secretary-in aphûm.

w October 23, 2018 khânPu PC Vânlalhruaia, Supervisorof School chu PES schoolchungchângah Sailamah a kal.

5. Synod HospitalOctober 11, 2018 kha

World Sight Day a ni a, hemidenchhen hian October 12,2018 khân Synod Hospital,Durtlâng leh Fraser’s Clinic,Mission Vêngah a thlâwna mitentîrna hun hawn a ni.

6. K|Pw October 23, 2018 khân

Muallungthu Bialah LeadershipTraining neihpuiin Dr.Lalrotluanga, Treasurer leh PuRorêlkima, committee memberte an kal.

w October 24-25, 2018khân Bûng\huam Branch K|PDiamond Jubilee hmanpuiin T.Upa Lalrammawia Pachuau lehPu K. Lalêngzâma, committeemember te an kal.w October 26-27, 2018

khân Dârlâwn Bial GoldenJubilee hmanpuiin UpaRosângliana, Asst. Leader lehTv. K. Lalchhanhima, committeemember te an kal.w October 27-28, 2018

hian New Sêrchhîp Bial K|PMusical Meet hmanpuiin Rev.Dr. K. Lallâwmzuala, Leader lehTv. C. Malsâwmtluanga,committee member te an kal a,hemi chhûng vêk hian SihphîrVêngthar Bial K|P MusicalMeet hmanpuiin T. UpaLalmuanawma, Fin. Secretaryleh T. Upa Lalrinmawia Ralte,committee member te an kal.w K|P General Conference

vawi 57-nain a rêl bawhzuiinHIV/AIDS darh zêl tûr vên lehruihhlo do chungchângawareness campaign ‘Awareness2018’ chu November 16, 2018khân Vanapa Hall, Aizâwlahbuatsaih a ni a. Hemi hunah hianzaithiam leh band eng emaw zât

6Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

an zai a, mi thiamte hnên a\anginHIV/AIDS chungchâng ngaih-thlâk a ni a, hemi hunah hian Bialhrang hrang a\angin Bial aiawhpakhat \heuh an tel bawk.Thusawitute hi Rev. Dr. K.Lallâwmzuala, Leader, CK|P,Dr. RL Sânghluna, SynodHospital, Upa Dr. C. Lalhrekima,Mission Vêng leh Nl. Lalchhuan-zuali te an ni.w CK|P leh Synfo \ang

kawp chuan November 22,2018 khân Ramhlun KohhranJubilee Hall-ah Fakzai (Praise& Worship) an buatsaih a. Zaithiam hrang hrang, group zai lehSynod Choir an zai bawk.

7. RevivalOctober 2-6, 2018 chhûng

khân Synod Revival CampingCentre, Nawihbâwihah campingbuatsaih leh a ni a, speaker chuJerry Lal\anpuia, Krista RemnaPalai Team a ni. Camp-a lût himipa 48 leh hmeichhia paruk anni a. Camp chhûnga mawh-phurhna hrang hrang hi RamhlunBialin an buaipui a ni.

8. MSSUw October 18-21, 2018

chhûng khân Guwahati lehShillong Bialah te Sunday School

zirtîrtu training neihpuiin UpaLal\hahluna Ralte, MSSU Asst.Coordinator leh Pu Lalthan-chhûnga, Bûngkâwn, MSSUTrainer te an kal.

9. SL&PBOctober 20-21, 2018

chhûng khân Lallen BialahLiterature Seminar neihpuiin UpaC. Lalbiaktluanga, BusinessManager, Kristian Tlângau lehRev. Thangzauva, Ramhlun,BEC member te an kal.

10. Social FrontOctober 20-21, 2018 khân

New Vervek Bial leh Ratu BialahPolitical Education Seminar lehCampaign neihpuiin Pu R.Lalnuntluanga, Coordinator,Rev. Dr. Lâwmsânga, ATC lehUpa C.H. Thangkhûma, MissionVêngthlang te an kal.

11. WorshipOctober 20-21, 2018 khân

New Sangbar Bialah khuangputraining neihpuiin Pu H. Lalrin-mawia, Music Instructor a kal.

12. MTCw Short Course Missionary

Training (6 th batch) resulttihchhuah a ni a, zirlaiten \hatakin an pass vek a ni.

7Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

w Presbyterian TheologicalInstitute (PTI), CHT Synod chuanMobile Theological Course anneih mêk tihhmasâwn nân missionzirna school/college din an tum a.Hemi chungchâng zir chiang tûrhian Rev. Paudauteing Newme,Principal leh Rev. SomnathUpadhaya, Executive Secretarychuan October 4, 2018 khânMTC an tlawh.

13. FinanceOctober 27-28, 2018 khân

Bairabi Bialah FinanceCampaign leh taining neihpuiinUpa P.C. Vânlalrova, SynodOffice leh campaigner-te Rev.R. Lalêngzauva, Rev. K.Lalhmuchhuaka leh UpaRamtharnghâka te an kal.

14. Pastor nupui intawhkhâwm

October 18, 2018 khânPresbyterian Kohhrana Pastorleh Pro. Pastor nupui intawhkhâwm vawi 40-na chu SynodConference Centre-ah hman ani a. Thupui pahnih ‘Fanauenkawl leh incheina’ tih Pi B.Lalthlamuani, Mission Vêng ziahleh ‘Pastor nupui leh a nihna’ tihPi C. Januari ziah te zir ho a ni.Special item hlimawm tak leh zai

mawi tak ngaihthlâk a ni a, tlaiahruai kîl ho nghâl a ni bawk.

15. NEICCOctober 21, 2018

(Pathianni) zân inkhâwmahNEICC puala \awng\ai rualnahun hman a ni a, thawhlâwm lâkkhâwm a ni bawk.

Kum 1937 khân AssamChristian Council din a ni a, kum1962-ah North East IndiaChristian Council (NEICC) tiina hming thlâk a ni a. NEICChnuaiah hian NEICC YouthAssembly (NEICCYA) lehNEICC Women Assembly(NEICCWA) te, hruaitu hrangneiin an awm a. Anmahni pualinmawhphurhna leh hmachhawpan nei bawk. Kum 1952 khânNEICC hian a hma lâknalangsâr tak, Union ChristianCollege (UCC) chu bul \an a nia; tûnah hian UCC-ah hian Arts,Science leh Commerce zirlai mi800 chuang an awm a. Collegehi mipa leh hmeichhe luh theihna(co-educational) a ni a, zirlai engemaw zât tân hostel a awm bawk.Kum 2016 khân NEICC chuanhma thar lain, UCC campuschhûngah chuan UCC HigherSecondary School a din leh a.

8Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Nursery a\anga Class XII zirlai hian vaiin mi 283 an ni a; HigherSecondary-ah hian Arts, Scienceleh Commerce zirna a awm.

NEICC a din chhan hi Indiahmârchhaka kohhran hranghrang zîngah inpumkhatna aawm theih nâna hma la tûr te,sawrkâr leh kohhran inkârapalai hna thawk tûr te leh, hnamhrang hrang inkârah remna lehinhriat thiamna a awm theih nânahma la tûr tein a ni. Kum 2018-2020 chhûnga Council hruaitute:

President: Rev. Dr. Katho-zelhou Keyho, Nagaland BaptistChurch Council

Vice President: Rev. Dr.Laiu Fachhai, EvangelicalChurch of Maraland, Mizoram

Rev. H.L. Marsing, Ri-BhoiPresbyterian Church Synod,Meghalaya

Secretary (full-time) : Rev.Dr. Ramengliana, ManipurPresbyterian Church Synod

Treasurer : Rev. Dr. Bright-star Syiemlieh, KJP SynodSepngi, Meghalaya te an ni.

16. PWF Biennial InkhâwmpuiOctober 26-28, 2018

chhûng khân Presbyterian

Women Fellowship Biennialinkhâwmpui chu MawlyngkhungPresbyterian Biak In (Ri BhoiSynod), Meghalaya-ah hman ani a, thupui atân ‘In thawh rimnachu Lalpaah chuan a thlâwn ngailo’ (1 Kor 15:58) tih an hmanga, Speaker Prof. T. Vânlaltlani,Aizawl Theological College a ni.Rev. Lalramliana Pachuau, PCIModerator-in PWF hruaitu thlantharte hlânin thuchah a sawi bawk.

17. ATCOctober 23-25,2018 chhûng

khân Aizawl Theological Collegechuan India ram pum huap Biblesubject zirtîrtu leh zirlaite -Society for Biblical Studies inIndia (SBSI) BiennialConference an thleng a. Heconference hi Protestant, RomanCatholic leh OrthodoxKohhrana mi thiam rual rampâwn a\anga lo kal mi 40,Mizoram chhûng a\anga palaiteleh ATC faculty te nên mi 80 vêlinan hmang. A tâwp zânah palaitepualin Mizoram SynodModerator-in zanriah abuatsaihsak a, culturalprogramme hlimawm tak hmana ni bawk. Kum 2018-2020atâna hruaitu tûr thlan a ni a, Rev.

9Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Dr. B. Lalnunzira, ATC chuSecretary atân thlan a ni.

18. Society for BiblicalStudies in India, BiennielConference

October ni 23-25, 2018chhûng khân Aizawl TheologicalCollege (ATC)-ah Society forBiblical Studies in India, BiennialConference 2018 hman a ni.

Conference hi October 23,2018 khan \anin inlawmna hunhman a ni a, October 24-25,2018 chhungin mi thiamte ziakthupui chi hrang hrang zir ho a nia. Zânah Cultural programme anhmang a, Synod Moderator-inzanriah a buatsaihsak bawk.

19. Lay Leaders’ TrainingVawi 205-na

Synod Multipurpose TrainingCentre (SMTC) buatsaih LayLeaders’ Training vawi 205-nachu October 23, 2018 zân khânSMTC Lecture Hall-ah hawnnainkhâwm hman a ni.

Training-ah hian Presbytery 7- Aizawl Bethel, ChamphaiSouth, Tuichângrâl North,Tuivawlrâl, Sakawrhmuituai,Ramlai leh Lunglei WestPresbytery a\angin Kohhran Upa

36 an tel. October 27, 2018 zânkhân khârna hun hman a ni a,Rev. P.C. Pachhûnga, ExecutiveSecretary-in a hmanpui.

20. Moderator programmeSynod Moderator Rev. F.

Lalrinnunga chuan November,2018 chhûng khân hetiang hianhun a hmang:Dt. 8-10.11.2018

Serampore Bi-CenteniallawmDt. 11.11.2018 (Pathianni)Zân : Maubâwk Sikul VêngDt. 18.11.2018 (Pathianni)Chawhma : Ramhlun SportsComplexChhûn : Ramhlun VêngthlangZân : Ramhlun VêngtharDt. 24.11.2018 (Inrinni)

MTA Carol Service, KhatlaDt. 25.11.2018 (Pathianni)Chawhnu : Aizâwl VênglaiKohhranZân : Electric Vêng Kohhran

Dt. 26.11.2018 (Thawh\anni)Synod Hospital, Durtlâng

Graduation & Lamp Lightning

Dt. 30.11.2018 (Zirtâwpni)Zân : Masihi Sangati EvangelistRetreat, Chawlhhmun

10Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Cameroon-ah Americanmissionary an kâp hlum

American MissionaryCharles Wesco-a, October,2018 thla bul lama missionaryhnathawk tûra thleng chuOctober ni 30 khân khawlaiahkah hlum a ni. Wesco hi BelieversBaptist Church missionary a nia. United States-a Indiana state-a mi niin a unaupa Tim Wesco-apawh Indiana State a\angaHouse of Representativemember ni mêk a ni bawk.

Wesco-a, a nupui leh a fapapakhat te chu missionary dangteruala bazar tûra an chhuah laiinmi sualte hian an chuanna car-ah hian an rawn kah chilh a.Wesco-a hi a lu-ah an kâp a,damdawi in panpui nghâl a nichungin an chhan thei ta lo a ni.

Charles Wesco-a nuRebecca Wesco-i chuan a fapachu vânah a awm tawh tih a hriatavânga a thlamuan thu a sawi a.

An chhûngkaw website-ahchuan Wesco-a hian nupui a neihhma pawhin rawngbâwla Africahi vawi tam tak a tlawh thu te,Africaa an nupaa rawngbâwl \ûltihna hi 2014 a\anga an neih thute leh Chanchin |ha hril hnathawk tûra koh nia an inhriat thute an târ lang a ni.

- CHRISTIANPOST

Kristian sakhua dodâltawhna ramah

Kristiannain bu a khuarnghet zâwk

Thil zir chiangtu pâwl PewResearch-in an zir chianna tûnhnaia an tihchhuahah chuanEurope-a Kristiante zalên takaan awm rengna ramte aiin, huneng emaw chen Kristianna dodâla lo nih tawhna ramahteKristiannain mipui rilru a lakaihruai nasa zâwk tih a lang.

Pew Research-in an zirchianna an chhuah tâk hi Europekhawthlang, laili leh hmâr lamami 56,000 te ngaih dân a ni a.Ram an zir chian 34 zînga 37-ah te hian Kristianna chu an ramasakhaw lian ber a ni bawk.

Europe khawchhak lamrama mi chêngte zînga a tam

11Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

zâwk fêin an ram mi an nihnaahKristianna a pawimawh hle niaan hriat laiin Europe hmâr lam lehkhawthlang lamah chuan he ngaihdân thlâwptu hi an tlêm hle thung.

Europe khawchhak lama mitam zâwk daihin mahni anpuitenêna inneihna (same sexmarriage) an thlâwp lo va, nautihtlâk phal rai pawh an duh lo.Europe khawtlang lam leh hmârlama mi tam zâwkte chuananpuite inneihna an pawm bâkahnau tihtlâk an remti bawk.Europe khawchhak lam miten anchhûngkuaa Muslim mite tel vetûra pawm an harsat viau laiin,Europe khawchhak lam lehkhawthlang lamah chuanMuslim-te tân an inhawng zauviau thung.

Europe ram laili lehkhawchhawk lamte aiin Europekhawthlang lamah te hian an mimal nuna Kristiannapawimawhna a tla hniam zâwka. Europe khawchhak lam lehram laili lamah te hian Kristiannahian zung ala kaih nghetin, hmapawh a sâwn viau laiin,khawthlang lamah chuan a tlahniam chak hle thung a ni.

- CHRISTIANPOST

Asia Bibi chhuah zalêna ni ta

Asia Bibi, Pakistan-aKristian, Muslim-te zâwlneiropui ber Muhammad-a sawichhia nia an puh avânga kum2010 a\anga tântîr tawh chuPakistan-a court sâng berSupreme Court chuan thiamchantîrin a chhuah zalên ta.

Kum 2009 khân Bibi hianMuhammad-a a sawi chhia tiinMuslim-hoten an puh a. Tichuan,Bibi chungthu chu rêl a ni a, kum2015 khân court chuan thi tûrina ti ta a. He court thutlûkna hitidanglam tûrin Pakistan-a courtsâng ber, Supreme Court-ahthlen a ni a. Supreme Courtchuan Bibi an puhna hi fihfiahnamumal a awm lo, tiin Bibi hi thiama chantîr ta a ni.

Bibi pasal Ashiq Masih-achuan he thutlûkna avânga anchhûngkua an hlim tlân tak zetthu a sawi a. Hetih lai hianSupreme Court-in Kristian nuthiam a chantîr avâng hianPakistan-a sakhaw la ulh pâwltean lungawi lo hle a. Kawngpuitedangin buaina te an siam a.Supreme Court-a rorêltutepawh thi tlâk an ni an ti bawk.

12Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Pakistan sawrkâr chuan buainaa chhuah zêl lohna tûrin buainasiamtute nên hian inremna asiama, Bibi hi Pakistanchhuahsan lo tûrin sawrkâr hi aintiam a ni. Bibi dinpuitu ukil SaifMulook-a pawhin a nunna atâna him lova hriain Pakistan achhuahsan a. Hetiang boruak anih avâng hian Bibi te chhûngpawh hian Pakistan-a awm zuihi an tân a him lovin an hria a, apasal chuan khawthlang ramtehum himna a dîl mêk bawk.

- CHRISTIANPOST

Chinese Kristiantecommunism lakah an

invên a ngaiChina sawrkâr chuan China

rama Kristianna chu nêk chêpzual hret hretin, Kristianteinnghahna Bible pawh ziah \hata,China sawrkâr hawi zâwng lehConfucius-a zirtîrna nêna inhnerem tûra siam rem a tum nia hriata ni a. Hei vâng hian China-aKristiante dinhmun lo thlithlairengtu David Curry-a, OpenDoors hotupa leh Bob Fu-a,China Aid hotute chuan, “ChineseKristiante hi an ngawi mai mai tûra ni lo va, râl thlîrtu an lo nihrîkngawt pawh a thiang lo.

Kristianna tidal leh nêk sâwrzâwnga sawrkâr hma lâkna te hian dodâl ngam a ngai a ni,” an ti.

China-ah hian Kristianzîngah sawrkâr hriatpui pâwl leha rûka Kristianna kalpui pâwl anawm a. Sawrkâra inziak lût lopâwlte hi sawrkâr hian nuai botumin a bei reng a. Pastor tamtakte manin, Biak In tam tak anlo tihchhiatsak tawh a ni.

- CHRISTIANPOST

Khawvêl huapa Kristianpâwl hruaituten Nobel

Prize dawngtu lawmpuiOctober ni 5, 2018 khân

Norway khawpui Oslo-ahNobel Prize dawngtute hmingpuan a ni a. Hetah hian lâwmmanngaihhlut ber pâwl Nobel PeacePrize lâwmman dawngtu atânNadia Murad-a leh DenisMukwege-a te chu puan an nia. Anni hi indona hmanrua atânadik lo taka mipat-hmeichhiatnahman \hat lohzia uar taka auchhuahpuitute an ni.

Mukwege-a hi pastor fapaa ni a. Kum 2008 khânDemocratic Republic of Congo-a Bukavu khuaah Panzidamdawi in a hawng a. He

13Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

damdawi in hi tualchhûng buainaavânga hmeichhia khawihchhiatte enkawlna a ni. Tûnahhian pâwngsual avânga hliamtezai dam kawnga mi thiam bîk lehhetiang tuartute tâna au chhuaktuber pakhat a ni bawk. NadiaMurad-a hi Iraq hmâr lam Yazidizînga mi a ni a. Islamic State(IS)-hoten Yazidi hmeichhepuitling leh hmeichhe naupang3,000 vêl an pâwngsual lehmipat hmeichhiatna hmankhawloh nâna sala an tântîrtawhte zînga mi a ni.

Rev. Olav Fyske Tveit-a,WCC General Secretary chuan,“Anni hnêna lâwmman hlan a nita hi mipat hmeichhiatna lamahleilenna dotu zawng zawngtetâna chanchin \ha leh hemikawnga hma latute fuih phûrtu ani,” a ti. Prof. Dr Isabel ApawoPhiri, WCC Deputy GeneralSecretary pawhin a lawmpui takzet thu a sawi bawk.

- ECUMENICAL NEWS

Kohhran hruaitutenPittsburgh Synagogue

beihna an demOctober ni 27, 2018 khân

Pittsburgh-a Juda-te inkhâwmna

(Synagogue)-a an inkhâwm laichu Juda-te tihchimih duhtuRobert Bowers-a chuan silainên a bei thut a. Hei hi tûn hnaiaUnited States-a Juda-te beihnarâpthlâk ber a ni a. Mi 11-innunna an chân a ni.

Roman Catholic Kohhranhotu lu ber Pope Francis-achuan, “Hetiang taka Juda-te beihan ni hian mi zawng zawng rilru atinâ a ni,” a ti. Rev. Olav FyskeTveit-a, WCC GeneralSecretary pawhin he thil thlengdemna thu sawiin, “Juda-te ngaihtheih loh rîkngawt hi sual, Pathianleh mihringte dodâlna a ni a. Hethil thlengin a nghawng zawngzawngte kan tuarpui tak zet a ni,”a ti bawk. United States-aRoman Catholic puithiam inzawmkhâwm pâwl hotu CardinalDaniel DiNardo-a pawhin, “Kanunau Juda-te kan tawrhpui che ua. Chi leh chi inhuatna avângatharum thawhna hi kan haw takzet a ni,” a ti bawk. Bishop EfraimTendero-a, World EvangelicalAlliance hruaitu pawhin Juda-tean tawrhpui thu leh hetiangatharum thawhna hi an dem thu asawi bawk.

- ECUMENICAL NEWS

14Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Upa JC Rohnûna,Champhai Vêngthlang

zawhnateZ.1. Kan Pathian BiakInkhâwm Hruaina Bu 2018,Synod Worship Committee-inkohhrante hman atân uluk lehurhsûn taka an buatsaih hiinkhâwm hruaitu, \antu lehthuhriltute hian mahni duhdân ang angin \awngkam kanla hmang tho mai a, chûngtechu–

Hruaituin inkhâwmapianga a \awngkam chhuakhmasa ber tûr nia lang‘Pathian chibai i bûk ang u’tih hman aiah \awngkam dangdang an hmang te,

Bible chhiartu entîr nânhruaitu, thuhriltu leh \antuten‘Pathian thu i ngaithla ang u’tih aiah ‘Pathian thu i lochhiar ang u,’ ‘Pathian thuchhiarin i lo ngaithla ang u,’‘Pathian Lehkha Thianghlimi lo chhiar ang u,’ ‘Pathian

chibai bûkin a thu chhiarin ilo ngaithla ang u,’ tih chîngkan la tam hle mai.

Hruaitu \henkhat lahin‘thawhlâwm’ tih aiah ‘thilpêk’tih \heuh tûr an lo ti bawk a.Hetiang hi a nih nuai avânginInkhâwm Hruaina Bu hi ahmang duh tân hman theih tihang vêl a ni mai em?

Ch. Kohhran kalhmang leh tihdân hi zaah za inang diak diakthei lo mah se, a tlângpuia tihdân inang tlâng leh rualkhai aawm theih nân tha, hun leh sumtam tak sêngin Synod-inPathian Biak Inkhâwm HruainaBu hi a buatsaih a. Zawm tlânhrâm hrâm tûr a ni. Abîk takinPastor leh Kohhran Upa te pheichuan he kan Pathian BiakInkhâwm Hruaina Bu hi hman\angkai hle tûr ni mai lovin kanmi mal ngaih dân nên inremchiah lo pawh ni se zawm hrâmhrâm tûr a ni. I \hahnemngaihnai rawn au chhuahpui hi alâwmawm hle mai.

Z.2. Ka inkhâwm tawhna\henkhatah chuan inkhawmleh tûr programme an puanin‘tûn kâr’ tih hman tûr, a dik

15Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ber an ti a. Sâp \awng leh Mizo\awng grammar lam en chuanhun kal tawh sawina a awma. Chutiang chuan kârhmasa, kar kalta tih a ni a.Tûn hun sawina - vawiin,zanin, tûn kâr, tûn thla, kumintih hman a ni a. Hun lo thlengtûr sawina - naktûk, kâr leh,nakum tih a ni bawk a.

Kan kohhran hian kan\awngkamah kan hun hmanmêk ni lo, la awm lo, la thlenglo, thleng tûr sawi nân ‘tûn’‘tûn kâr’ tih te hi kan hmangtûr em ni. Lo ni se, nakumpawh ‘tûn kum’ kan ti zêldâwn em ni. Thawh\an loawm tûr a\anga Pathianni laawm tûr puan a ni \hîn si a,\awngkam mawi leh dik minhan hrilh thei em?

Ch. I thu rawn sawi hi inhnialnaawm reng a ni a. Hria intite hriatdân a inang thei lo, dik zâwk nihinchuh phei chuan inhnial fê theiha ni. Chu vâng chuan kohhranziaktu chuan thlep kual vak lovin‘Kohhran hun ruat i lo ngaithla angu’ ti mai se a \ha tâwk êm êm,inhnial vak pawh a ngai lo vang.

Upa R.K. Zothansânga,Aibâwk zawhnate

Z.1. Synod hnuaia Pro. Pastorlâk te hi Synod InkhâwmpuiinPro. Pastor atâna a ruatdâwnin, ‘Lalpa Isua Krista,kohhranho Lalber leh lu berhmingin leh he Synodthuneihna hian nang.... hiProbationary Pastor ni tûrinkan ruat a che...” tiinModerator-in a ruat \hîn a.(Ref. PCI Dan Bu 2016Edition, page 57 & PathianBiak Inkhâwm Hruaina Bu2018 Edition, page 60).

Kan Dânpui Bu lehInkhâwm Hruaina Buah Pro.Pastor lâk tharte hi SynodInkhâwmpuiah ‘ruat’ \hin tûra ni tih a chiang mai a.Amaherawhchu, SynodInkhâwmpui Programme hanen hian Pathianni chawhmainkhâwm programme-ah‘Pastor nemngheh leh Pro.Pastor dah ngheh inkhâwm’tia ziah a ni \hîn a (Ref. SynodBy 2017, 2016 etc.). Pastor-te chu kan nemnghet a, Pro.Pastor te chu dah nghet lovinkan ruat a, an awmna tûrhmunah erawh chuan OM

16Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ruahman angin dah ngheh anni zâwk \hînin ka hria.

Hetia Synod inkhâwmpuiprogramme meuha ‘Pro.Pastor dah ngheh’ tia ziah fohi a dik thei dâwn em ni? KanDân Bu leh Inkhâwm HruainaBuin a sawi ang hian ‘Pastornemngheh leh Pro. Pastor ruatngheh inkhâwm’ tia ziah \hinmai hi a dik zâwk lo maw?

‘Pro. Pastor dah ngheh’tia inkhâwmpui programme-a ziah \hin hi minute ziaktutelo chîn \han mai mai nge,Synod-in \haa a hriat avângaziah \hin? A \awngkam dikzâwk a awm reng si a.Chuvângin, inkhâwmpuiagenda kal tlang kher lo hianminute ziaktuten hman nghâlmai theih a ni mai lo’m ni?

Ch. I zawhna a\ang hianKohhran Upa, thil chîk mi tak ini tih a hriat theih a. Nang angthil chîk mi tak Kohhran Upakan nei che hi a vânneihthlâkngawt mai. I rawn sawi dân hi adik khawp mai. PastorNemngheh Programme-a Pro.Pastor ruat ngheh vechungchâng chauh hi sawi mai

ila a chiang tho âwm e. PastorNemngheh inkhâwma Pro.Pastor kan ruat nghet ve \hin hiConstitution (English version)lamah chuan appointment/appoint tih \awngkam hman a nia. Kum 1981-1987 chhûngzawng kha chuan Synod minute-ah hian Ruat nghehna tiin dah ani a. Kum 1988-2018 chhûngzawng kha Dah nghehna tiin ziaha ni ve thung a.

Synod minute-ah pawh kanziah dân a lo inang chiah bîk loa nih hi, Ruat ngheh tih leh Dahngheh tih hi kan hman pawlh vea nih hi. Programme-a ziah luhchungchâng hi Synod-in \ha atih avâng ai mahin SynodSecretary te hmangchâng a nizâwk mah âwm e. Kum 1981-1987-a an lo ziah luh dân Ruatngheh tih kha hmang ila chuana remchâng zâwk mah âwm e.Pastor Biala an awm dâwn\uma mi hi chu Constitution(English)-ah chuan Induction tiha ni a. Induction tih chuConstitution (Mizo) leh PathianBiak Inkhâwm Hruainaahpawh Dah ngheh tiin ziah \hin ani a, a inrem thlap bawk.

17Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Ch. Lalbiakchhûnga,Vairêngte Vênglai

zawhnate

Z. Thupuan 14:20-a {HolyBible (Mizo Version) CL-Re-edited 2007} grape sâwr khura\anga thisen lo luang chhuaksakawr thîrbarh (horse bridle)chîm phaa thûk tiin a sawi a,chîm tih hi phêk mawnglamah nghâwng thleng vêl ani tiin a sawi fiah a. Eng ngea awmzia, sakawr thîrbarhchu thîr mûm lian vak lo, ahmâwr lehlam lehlama bâwk,feet chanve emaw inch ruk vêlemawa sei a ni a. He thîr mûmhi sakawr thîrbarh chu a ni a,nghâwng thlenga sei a awmthei lo. Thisen lo luang chhuaktamzia leh thûk zâwng teh nâna sakawr lam sawina ni loin athîrbarh feet chanve hi a tehnatûr a ni zâwk lo em ni? Hansawi fiah teh.

Ch. I ngaihtuahna zâwn a\angahan thlîr chuan a buaithlâk viautak a nih hi maw le. Amaherawh-chu heti zâwng hian i han thlîrdûn teh ang. Kha grep sâwr

khur a\anga thisen lo luangchhuak thûk zâwng kha ‘sakawrthîrbarh chîm pha’ tih a ni a. Athîrbarh sei zâwng lam kha asawi tum a ni lo va. A thîrbarhawmna lai zâwk kha a sawi landuh tak chu a ni. Sakawrthîrbarh an vuahna lai chu i hriatangin sakawr kam tâwpah a pheizâwngin dah/vuah \hin a ni a.Sakawr ding lai bulah ding ve tala, a thîrbarh awmna/vuahna laichu i nghâwng nên a inzâwl tâwkvêl ang. Chu grep sâwr khura\anga thisen lui anga lo luangchhuak thûk zâwng pawh chunghâwng thleng vêla thûk tih asawi tumna mai a ni e. Chu thisenlui chu nghâwng thlenga thûk,km zathum leh pasariha sei tihnaa ni. I Bible en kha Lehlin Tharkan tih hi a ni a. Lehlin Thar nilo, tûna kan hman lâr mêk zâwkMizo (Lushai)- O.V.- Re-edited‘13-ah chuan sakawr thîrbarhlam sawi lang lovin ‘grep sâwrnakhur a\ang chuan thisen a lochhuak a, fîng sângkhat lehzaruka thui, nghâwng thlengathûk a ni’ a ti sam êt mai a, a fiahzâwk mah nghe nghe âwm e.

18Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

CHHANDAMTU A PIANG TALuka 2:11-12

- Rev. V.L. KrosschhuanmawiaAizawl Theological College

Krismas chu hun hlimawm, hlim leh lâwmna hun,Pathian faka hlim taka kan zai hun leh thilpêk kan

inpêkna hun hlimawm tak a ni. Hetih lai hian \henkhatin natna,lungngaihna leh thihna hial an tâwk a, ei tûr \ha te, tui thianghlim intûr te, damdawi \ha te an dawn phâk loh avâng leh ruah tui anhmuh \hat loh avâng tein harsatna an tâwk mêk a ni. Lal Isua lopian lai pawh khân mi tam zâwkte chu retheihna, awp behna lehhnuaichhiahna avângin an rûm a. Kum khat pawh tling hman lovinnaupang za zêla sawmngate chu an thi niin Warren Carter-a chuana sawi a; anmahni lal ngei pawhin naupangte chu a that a nih kha.Tharum thawhna, awp behna, retheihna leh thihna khawvêla‘Chhandamtu a piang ta’ tih hriat chu a thlamuanthlâk hle ang. Hethu hre reng hian kan ngaihtuah zui dâwn a ni.

Zâwlneiten an hrilh lâwkangin Chhandamtu a piang ta

Chhandamtu lo pianga chuzâwlneite hrilh lâwk a ni. ZâwlneiIsaia chuan nula thianghlim hrinImmanuela a lo pian tûr thu lehrorêlna a kokia a chuan tûr thute, Remruattu Maka, PathianChaka, Chatuan Pa, Remna Lalan tih tûr thu te pawh a sawinghe nghe a ni (Is 7:14; 9:6-7cf. Mt 1:18-23). Zâwlnei Mikachuan Bethlehema Lal Isua lopian tûr thu hi a lo sawi lâwktawh a (Mik 5:2 cf. Mt 2:4-6).

Zâwlneiten an lo hrilh lâwk

ang ngeiin Bethlehem khuaahchhandamtu a piang ta.Chhandamtu pian thu pawhvantirhkoh ngeiin Bethlehemphûla berâmpute hnênah apuang chhuak a. Mi fingtehnênah Arsi danglam tak hmangapuan chhuah a ni bawk. Hei hiankhawvêl nghahfâk chhandamtuIsua Krista chu zâwlneiten an lohrilh lâwk khân a piang ta a nitih min hriattîr a ni.Chhandamtu lo pianga chu

Vântirhkohin Bethlehemanausên lo piang chanchin a sawikha a ngaihnawm hle mai. Chu

19Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

nausên lo pianga chu hming ropuitak tak pathum - ‘Chhandamtu,’‘Lal,’ ‘Krista’ tih chu pêk a ni a.Tawi têin chhui zui hlek ila.

Chhandamtu a ni:Bethlehema nausên lo piang chu‘chhandamtu’ an beisei ngei khaa ni tih vântirhkohin a puang a.‘Chhandamtu’ tih hian awbbehna lak a\anga chhan chhuaka, chhan chhuah a nih hnu pawhavêng him tlattu tûr a ni tih a kâwka. Chhandamtu lo pianga chuantisa leh thlarau lama awb behaawmte chhan chhuaktu leh awbbeh an nih tawh lohna tûra vênghimtu tûr a nihzia a tilang bawk.Kaisara khân ‘khawvêlchhandamtu’ ang hialin a loinsawi \hîn a. Nimahsela, achhandamna sawi chu hmêlmalaka a mite humhim a ni a.Hmêlma laka a ram a humhimtheih avâng leh suamhmangho atukdawl theih avângin ‘muannaleh nawmsakna petu’ ang hialina inngai \hîn a ni. Nimahsela,chhûngrila muanna tak tak chua pe thei lo. Chu taksa leh rilrudamna, muanna leh chawlhnatak tak petu chu Isua Krista a nitih hi chiang taka târ lan a duh a.Chu chhandamtu chu mi malnunah, chhûngkua, khawtlâng

leh ram rorêlnaah a taka kan lanchhuahtîr tûrin chhandamtu lopianga hian min cho a ni.

Lal a ni bawk: ‘Lal’ (Grik- kyrios) tih hian chhandamtu lopianga chu Pathian a nihzia atilang a. Kaisara khân pathianainchhâlin he hming hi a inpe a.Mahse, chhandamtu lo piangachu Kaisara aia ropui zâwk anihzia sawi lan a duh vângin ‘Lal’tih hi a hmang a ni ang. Khawvêlaremna leh muanna petu,chhandamtu leh pathian ang hialainchhâl aia ropui zâwk chu ‘Lal’lo pianga hi a ni a. Khawvêlin apêk theih loh chhûng lam leh pâwnlama remna leh muanna petu anih avângin lawm, zah lehchawimawi a phu a.

An beisei Messia kha ani: Chhandamtu leh Lal a nihziasawi lan a nih rualin ‘Krista(Messia)’ a nih thu vântirhkohina puang kher kher hi nghâkhleltaka Messia lo kal hun thlîrtutetân chuan a lâwmawm lehzualang. Hetih rual hian Davida khuaBethlehema a pian thu a sawilang kher hian an beisei Messiangei kha a ni tih a nemnghetbawk. Chu Messia chuanDavida lal ram, Israelte tâna hunrangkachak chu rawn din thara,

20Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

dikna leh muanna chu luipui angaa luan an beisei a ni.

Isua Krista tel lova rorêlnasawrkârah chuan remna lehmuanna chu indo leh tharumthawh awm lohna tihna a ni maia. Chhûngril muanna a thlengphâk lo. Krista lalna sawrkârahchuan dikna leh felna tun dina aawm tel avângin chhûng lam lehpâwn lamah remna leh muannaa awm \hîn. Hetiang a nihtheihna chhan ber chu IsuaKristan hmêlma hnuhnung berleh ropui ber thihna a hneh vânga ni a. Chuvângin, Krismas kanhman hian amah ringtute chudikna leh felna tung dinga,remna leh muanna tak chu aawm theih nâna pên chhuaktûrin min fuih a ni.

Chanchin |ha lâwmawma ni: Vantirhkohin chhandamtulo pian thu chu ‘Chanchin |halâwmawm êm êm’ a nih thu minhrilh a. ‘Lâwmawm êm êm’ tihhi a \awng bul lamah chuan‘lâwmna nasa tak’ tihna a ni.Chhandamtu lo pianglâwmawmna chhan chu kawnghnih chauhin sawi ila–

Hlimna leh lâwmna thlentua nih avângin a lâwmawm:

Chu Chanchin |ha lâwmawmnachhan ber chu mite tâna hlimnaleh lâwmna tluantling thlentu tûra nih vâng a ni. Chu hlimna lehlâwmna nasa tak chu mahni lawmzâwng leh duh zâwng thil a lo thlenavânga nuam tihna aia thûk zâwkdaih a ni a. Kan duh loh tak thil -thihna te, hlawhchhamna te,chhiatna te leh vânduaina te a lothlen châng pawha chhûngrillama lawmna leh hahchawlhnamin pe thei khawpa thiltihthei ani zâwk a. Chu hlimna lehlawmna chu khawvêl nuamtâwlna avânga hlimna nên tehkhinrual a ni lo. John Nolland-a pheichuan hun hnuhnunga ringtutehlimna leh lawmna lo chanlâwkna ang hialin a ngai a ni.Chuvângin, Chanchin |halâwmawm êm êm ka rawn thlenche u a ni tiin vântirhkoh khân asawi kher kher a ni.

Mi tin tân a nih avângin alâwmawm: Chanchin |halâwmawm a nihna chhan pakhatchu ‘mi tin tân’ a nihna hi a ni.Chhandamtu ang maia inchhâlKaisara sawrkâr hausakna sumleh pai chu mi tlêm têin anhlâwkpui a. Mi retheite tân damnaa tling pha lo. Warren Carter te,Wayne A. Meeks te leh Jane

21Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Merdinger te chuan chutiangahlâwkna chang chu mipui za zêlapahnih a\anga pathum vêl chauhniin an sawi. Moyer V. Hubbardchuan, sumdâwngte chuan an eikhawp an nei thei a, a bâk zawngmipui za zêla 70-90-te chuan ankhamkhawp an nei lo va,dinhmun harsa takah an ding niina sawi bawk.

Hetiang a nih laia rethei lehhausa, naupang leh puitling, mipaleh hmeichhia, Juda leh Jentail tumah thliar lova mi zawng zawngtâna chhandamtu lo pian thu hriatchu a lâwmawm hle ang. Heihian Isua Krista lalna hnuaia ramrorêlna chuan mi zawng zawngham\hatna leh \hat tlânna tûr angaihtuah a. Rorêltu chu mipuitân a ding \hîn tih a tilang chianghle. Krismas kan hman hiankohhran, khawtlang leh ramrorêlna chu mi tin tân din a nihtheih nâna min chotu ni se,Krismas hlu tak a ni dâwn a ni.

Chhandamtu lo pian hun laiaberâmpute dinhmun chuhnuaihnung leh chhe tak a ni a.An dinhmun a hniam êm êm a.Bruce Larson-a phei chuan,“Khatih hun lai khân court hmaaan insawi fiah pawh phal a ni lo,”a ti hial a ni. Judai rama tlângte

chu a lungin a khawkrawk a,ramsa kawlh pawh an tam hle.Nipuiah a lum êm êm a,thlasikah a vâwt hle bawk.

Berâmpu chuan an hlawhtlêm êm avângin mahni intun nunnaatâna thawh rual a ni lo. Nunkhawhar leh sum leh paiaretheihna thlentu mai a ni zâwk.Chutiang mite hnêna Chanchin |hapuang hmasa ber tûra vântirhkohtirh an ni hi tihsual palh niin a langsi lo. Mi tin tâna chhandamtu, Lalleh Krista a nihzia târ lanna tûr ani. Mi hnuaihnungte dinhmun rawnfang chhuakin, ran chaw pêknathlengah a lo piang a, berâmputehnênah a pian thu puan hmasak ani bawk hian mi tin, mi lian leh mitê huap zo a nihzia a tilang a ni.

Chhandamtu lo piangachu i lawm ang u: Pathian thutiam ang ngeia lo piangchhandamtu hi i lâwm ang u.Hlimna leh lâwmna, remna lehmuanna tak, khawvêlin a pêktheih loh min pe theitu Lal a ni.Amah beiseitute hnênah ainpuang \hîn a. A châng chuanmi hriat hlawh lo leh pawimawhlo niin i inhria a ni mai thei e. Thileng emaw avângin i inthlahrungru pawh a ni mai thei. Chutiangmi berâmpute pawh a hre reng

22Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ang bawkin nang pawh a hriache asin. Kan thinlung hian amahlo lâwm se la, amah kan lawmnachu a kohhranaah lang chhuakrawh se. Amah lâwmtu apiangtetân chhandamtu a ni si a. Minchhan chhuak anga, min vênghim zui zêl dâwn a ni.

Kan chhûngkua, kohhran,khawtlâng leh ram rorêlnaah

pawh lalah \huttîr zêl ila. Lalchuan a duh dân ang taka ro arêl i phalsak ang u. Tichuan,amaha awm hlimna leh lâwmna,muanna leh remna chuankeimahniah ro a rêl ang a.Chhûngkua leh khawtlâng nuamkan din ang a, ram rorêlna \hakan nei thei ang a. Chhandamtulo pianga chu chawimawiin aawm zêl thei dâwn a ni. Amen.

KOHHRAN HMING ZIAH DÂNPresbyterian Church of India hnuaia Synod hrang hrangten mahni

duh ang anga kohhran hming an ziah \hin chu ngaimawhin MizoramSynod-in PCI General Assembly-ah inang tlânga ziah rawtna a thlena. Kum 2016 PCI General Assembly chuan inang tlânga kohhranhming ziah dân chu remtiin, PCI Executive bawh zui tûrin a dah a.PCI Executive Committee-in inang tlânga ziah dân a siam chu kumkhat zet hman a nih hnuin, Synod \henkhatin sum vawnna leh ramhmunhma neitu hming inziah luh (register) tawh dân tihdanglamchungchângah harsatna an tâwk ta a. PCI Executive Committeechuan hemi chungchâng zir chiang tûr hi a siam a, zir chian a nihhnuah hetiang harsatna a lo awm tak avâng hian tûn hmaa hmingziah dân anga kal leh chu \hain a hria a. Chuvângin, Mizoram Synodpawhin tûn hmaa lo ziah \hin dân angin hetiang hian ziah leh maitûrin Synod Officers’ Meeting chuan a rel:

MIZORAM PRESBYTERIAN KOHHRAN(Presbyterian Church of India)

PRESBYTERY/BIAL/KOHHRAN HMING/DEPARTMENT

23Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

KRISMAS AWM CHHAN – KAN NIH TÛRANG NIH LEHNA

- Rev. H. LaldintluangaHnahthial

Chhandamna chungchâng kan sawi dâwn chuan chhandam ngaimihring nihna leh sual awmzia hi sawi hmasak loh theih a ni lo.Hmânlai a\anga Kristianten sual an sawi fiah dân mâwl tê chu‘Pathian hawisana, thilsiam lam hawi’ (aversion a deo et conversioad creaturam) tih hi a ni (cf. Rom 1:21-25). Chumi a\ang chuanchhandamna awmzia sawi fiah \hin a ni a. Chhandamna awmziaber chu, ‘nih dân tûr ang nih lehna’ emaw ‘nih tûr ang nihna’ emawhi a tawi zâwnga sawi theih dân chu a ni. Chu chu ‘tum hlen’ emaw‘dinhmun ngaia kîr leh’ tih emaw hi a sawi dân dang leh chu a ni.Hei hian Bible-in chhandamna thu a sawi dân a phawk chhuakin,Thuthlung Hluiin a sawi nên pawh a inzawm \ha hle a ni.

Chhandamna hi mihring tlûkleh a nghawng \ha lote tun dinnaleh siam thar lehna a ni a. Mihringtlûkna dinhmun Bible-in asawina \awngkam Hebrai\awnga het,' emaw hatta’temaw hi Grik \awngin hamartiaan ti a, chu chu thil tih sawina(verb)-a hman a nih chuan ‘tum\helh’ (to miss the mark), emaw‘tum thleng lo’ (failure to reacha goal) tihna emaw a ni a. ‘Kantih ngei ngei tûr kan tih lohnaavânga inngaih hniamna hi sualchu a ni’ (Gen 31:36; 42:22) tipawhin a sawi theih. Chuvângin,‘nih loh tûr ang nih,’ ‘awm dântûr ang taka awm loh,’ ‘kawng

dik a\anga pêng,’ ‘tum \helh’ tihleh ‘bawhchhia’ te hi sual awmziaber chu a ni a. Pathian thuinchhandamna a sawi hi sual lakachhandamna a nih avângin hetizâwnga sawi hian a fiah tâwkviauin a lang.

Lal Isua chhandamnain angaih pawimawh leh achhandamnain a thawh chhuahzîngah rilru lama sal tânna lehmihring nunin a tawng theih sualleh thil \ha lo chi hrang hrang lakachhandamna hi a ni. Chûng zîngalangsâr zual chauh han sawi ila.1. Bâwih ata chhandamna:Bible-in chhandamna chanchin a

24Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

sawi langsâr tak mai chu Aiguptabâwih ata Mosia hmanga hruaichhuah thu hi a ni. He thuahpawh hian Pathian hi ‘tlantu’anga sawi a ni a. Israel-tePathian chu YaHWeH (Jehova)kha a ni. Aigupta ram a\angin anTlantu (Goel) chuan Mosiahmangin a hruai chhuak a,mihring pângngai dinhmunah adintîr leh a ni. Israel mipuite,kum 450 vêl zet bâwiha awmtawhte kha chuan bâwih rilruan pu nghet tawh khawp anga. An rilru pawh a piangsual zotawh ang.

Chutiang mite mihringpângngai dinhmuna dintîr leh tûrchuan sal tânna an ngah a, an rilruput hmang thlenga thlâksak angai a ni. Chu chu Pathiantlannain a tum chu a ni a.Chutiang bawkin, Babulon salaan tâng a hruai kîr leh pawh khaPathian chhandamna, tlanna tiha ni a (Is 40:10). Sal tângte chuIsrael ramah hruai kîr lehin, andinhmun ngaiah dintîr leh an ni.Hetianga dinhmun ngaia dintîrleh hi Bible-in chhandamnaawmzia a sawi \hîn chu a ni a.Sabbath leh Jubilee te pawh hichhandamna lam hawi, dinhmunngai awh lehna a ni.

Liberation theology-in a tumber chu mihring tling lova inngaitawh mihring tlinga inngaihtîrlehna te, bâwih leh mihnuaihnunga inngaih avângamahni inhmuh hniamna rilru(inferiority complex) laka chhanchhuah te a ni. Miin bâwih rilrua put tlat chuan hma a sâwn theilo va, kutdawh rilru a put tlatreng chuan taihmâkna lehhmasâwn duhna a nei lo \hîn.Nun zelthel leh engkim lâkzamna rilru khân a thinlungahhmun a luah ber reng ang. Chunun chu a zalên lo va, a thim a, angui a, beidawnna lehhlauhthâwnaa khat nun a ni a, ahahthlâk êm êm a ni.

Lal Isua chhandamna chuanchutianga mihring tling tawh lotenunphung chu rawn thlâkdanglam vekin chhandamna hnaa rawn thawk a, mihring nunhnuaihnung ber luh chhuak tûrinmihring angin a lo piang a ni.

Mihring hmasate nuna thilduhawm leh ngaihawm êm êmchu Pathian nên inthuruala anawm kha a ni. Chu nun chuhahdamna leh lungawinaa khat,thlamuang leh engthâwl,chhûngril nun hlim pâwn lama

25Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

rawn far chhuakin a chei mawihmangaihna leh induhsakna chikima nun kha a ni a. A thianghlima, a fel a, a dik a, a rinawm a, amawi a ni. Chu nun chu mihringinPathian anpui a nihnaa a tawnsân theih ber hun a ni. Chu nunahchuan lungkham a awm lo va,lungngaih a awm lo va, thlaphânmangang eng mah a awm lo. Chubuai awm lohna nuna kîr leh tûrinIsua a lo piang a, chu nuna kîrlehna remchâng hmasa ber amahrinna chu kan ban phâk maiahmin chhawp hnaisak a ni. Isuachhandamna hi kan dinhmun ngailuah leh tûra kîr lehna chu a ni.Chu chu Hebrai ziaktu hian hrerenga chhandamna hi pawisalehzual tûrin min duh a, “Hetikauva chhandamna ropui hithlahthlam ila, engtin nge kan tlânchhuah theih tehlul ang,” a ti a ni(Heb 2:1-5).2. Nun tam kan neih nânachhandam kan ni: Bawhchhiathmaa mihring hmasate nun khanun tam a ni a; chu nun erawhbawhchhiatna khân a hlohtîr ani. Lal Isua lo kal chhan chu nunkan neih nân, tam taka kan neihnâna lo kal a ni (Jn 10:10). Heta‘Nun tam’ tih hi ‘nun kim’ tih nênpawh awmze thuhmun tho a ni

a, ‘Chatuan nun’ tih nên thuhmunvek a ni a; mahse, he leia kanhman tûr leh thih hnua kanchhunzawm zêl tûr nun, nunmawi, nun dik, Pathian nun, ‘nunquality,’ sawina a ni a. Lal Isuanamah zuitute nun a tehnapawimawh tak chu nun tam anneih leh neih lohvah a ni.

Nun tam (abundant life)awmzia leh Lal Isuan a sawichhan nia lang hi zir chian thamtak a ni. Nun chawhpawlh,engkim ti thei zul nun tih lam a nilo; kan hman pawlh fo lehnghâl.He laia ‘nun tam’ tih \awngkamhi Grik \awng chuan zoenperisson (zoe-nun/nunna) tih ani a, perrison chu perissos (Adj/noun) a\anga lo kal a ni a. Aawmzia chu chuangtlai, narânpiah lam (extraordinary), tam(abundant) \ûl lo (unnecessary),hlâwkna (advantage) tihna a nia. Mizo tlâwmngai nun awmzianên pawh a inang hle. Narânpiah lam nun, mi dang tânainpumpêkna nun (extraordinarylife) tihna a ni a, chu chu mi\henkhat tân \ûl lo tih châng aawm a, hriat thiam a har a, atituten an hlâwkpui ve mang lofo a, an tihsakte tân erawhhlâwkna ropui tak nun a ni lawi

26Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

si a ni. Chu nun chu Lal Isua leiaa lo kal khân a nun chhuahpuitluan parh a. Isua hi mihringfamkim leh Pathian famkim a nihavângin amah Isuaah hianmihring nun dân tûr zawngzawng hi a kim vek a ni.

Chu nun chu Pathian nênainpâwl lehna nun a ni a, chu chuchatuan nun tih nên pawhthuhmun a ni. Nun leh thihdanglamna hi Pathian pâwl lehpâwl loh hi a ni. Bible chuanPathian pâwl lo chu thi a ti maia. Chutih rual chuan Bible-in nuna tih hi ‘Pathian nêna inpâwl nun’tia sawi fiah bawk a ni. HePathian nêna inpâwl nun hi‘chatuan nun,’ ‘Pathian nun,’tûna chhandam mêkte dinhmuna ni tih a sawi zui nghe nghebawk.

Lal Isua chhandamnahnathawh pawhin a tinzâwn berchu he inpâwlna nun hi a ni a.Chhandamna awmzia ‘nih tûrang nih, nih dân tûr ang takaawm’ tih a nih avângin Isua tello chuan hetiang nun hi kan neithei lo va. Isua tel lovin mihringina nih tûr ang a ni phâk lo va.Pathian a pâwl thei lo va,inzawmna leh inpâwlna famkima awm thei lo a ni.

Mihringte bawhchhiat hnuamihring dinhmun John Calvin-aten an sawi dân phei chuan, apumpuhlûma chhiatna (totaldepravity) a ni a ti a. Mihringtlûkna avângin sualin mihringpian zia leh nih zia tinrêng a fanchhuak vek a; taksa, rilru lehthlarau zawng zawng sualin a fanchhuak vek. Suala a tlûk a\anginmihring nun chu chapona lehmahni hmasialnain a khat a. Fellohna te leh âtna (ignorance)-teina khat zo ta a ni.

Chu dinhmunah chuanPathian hriatna te, rinna te lehhmangaihna te tlachhaminmihring chu inthiam lohnain ankhat a, thianghlimna leh felnakawng hnuchhawnin sual kawngzawhin a nung ta a ni (Ist.II.1.5f).Thil bawlhhlawh leh tenawm mailo chu hmuh tûr awm lohna,\hatna ther tê pawh awm hauhlohna a ni a, tlûk hnua mihringdinhmun chu \hatna lehduhawmna pawh nei tawh lochangpât ang lek niin a sawi hiala ni (Inst. II. 5.4; Comm. Ps.8.4). Heti tak hian chhe mah semihring chuan ngaihtuahna fîm(reasoning), hriatna (understanding)leh duh thlan theihna (will) erawha la nei fan a. Tlûkna avângin

27Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

sualin tikhawlo mah se an chhevek lo (II.2.13f). Lei lam thil atânphei chuan an la \angkai, Pathianhriatna pawh eng emaw chenmihringin an la neih theih phah a,sakhua lo pian chhuahna chhanpawh a ni. Tihkhawloh an nihtawh avâng erawh chuan Pathianlama hawikîrtîr tûr leh a duhzâwng ti tûrin chakna a nei tawhlo. Chuvângin, vân lam thil atânchuan êk lung ai pawhin mihringchu a nêp zâwk tiin Calvin-achuan mihring dinhmun chhiatziaa zirtîr a ni (II.2.13f). Heta \angringawt pawh hian Isua tel lovamihring num kim lohzia lehtlâkchhiatzia hi a chiang a ni.Pathian leh mihring inkâr chattawh, inzawm thei lo, inpâwlnafamkim nei thei tawh lo dawhzawm lehtu chu Isua Krista a ni a.

‘Inpâwlna,’ ‘Pathian nênainpâwlna’ (fellowship with God) tih\awngkam hi Lal Isua chhandamnasawi fiahna atâna thu pawimawhtak pakhat a ni. Ama anpuia a siammihringte chu Pathian nêna aninpâwl thu leh tlûkna avângamihringin Pathian a bihrûksan tâkthu Bible-in min zirtîr a. Pathianmite chu Pathian nên an lên dunthu leh Pathian thu âwih lote a lakaan hel thute min hrilh bawk a. Hei

hi chhandamna theologyinnghahna leh a kaihruaitupawimawh tak a ni. WestminsterThuinchhâng-ah phei chuan,Pathianin mihring a siam chhan hi‘kumkhaw tlaitluana a pâwl tûrin’tih a ni. Hei hi Pathian leh mihringinlaichîn dân tûr leh mihringte awmdân tûr Bible leh kohhran thurinpawhin min zirtîr dân a ni. SualnainPathian lakah min tihrang a. Chuchuan kan mihringpuite leh thilsiamte lakah pawh in\henna lehinmihranna a thlen a. He sualna,Pathian laka intihhranna siam \hatlehna hi ‘Pathian nêna inpâwllehna’ hi a ni.

Bawhchhiat hmaa mihringtenun kan en chuan Pathian nênainpâwlna famkim a awm tihchiang takin a hriat a. Pathianduh zâwng pawh mihringte duhzâwng a ni nghâl mai a, a duhloh zâwng pawh mihringte khânan duh lo ve mai niin a lang.Adama leh Evi bawhchhiat hmakha mihring famkim awm dân tûrchu a ni. Engkima Pathian nênainthurual theihna nun kha mihringfamkim awm dân chu a ni, chuchu nun tam chu a ni. Chu chuIsua zâra kan neih avânginKrismas hi i tân leh ka tân hian ava hlu êm!

28Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

3. Nun dân thiamna minzirtîrtu Isua: Lal Isuachhandamnin a ken tel thilpawimawh tak dang leh chu,nunphung (lifestyle) dik min peinmihring rilru kawi, thil thlîr dânhê a tingîl leh a tidik hi a ni.Mihring rilru put hmang zâwlneiIsaian a sawi chu, “Thil \ha lochu thil \ha tia, thil \ha chu thil\ha lo ti \hîna, êng chu thimangaia, thim chu ênga ngai \hîna,thil thlum chu thil khâa ngaia, thilkhâ chu thil thluma ngai \hîntutechu an chung a pik e!” (Is 5:20)tih kha a ni. Nun dân dik minzirtîrtu hi hnawk kan tih tlatchhûng chuan Thlarauvah kanawm lo tihna a ni. Politics lamahpawh politics khelh dân dik minzirtîrtu kohhran hi hnawk kan tihtlat reng chuan kan thil thlîr dâna dik lo a ni \hîn. Mihring rilrukawi, thil hmu \ha ngai lo, a êngzâwng aia a thim zâwk hmu liantlat \hîn te, fel aia sual hmulangsâr zâwk nun te, mi dang\hatna hmu ngai lo nun te hi Isuanthlâksak min tum leh achhandamnain a ken tel chu a ni.

Isua tel lova nun a kim lohziachu kan hria, mi kan rem thei loa, hei ringawt pawh hi buainatham a ni phawt a. Mi tân kan

hnawksak a, mi dang kan pawisalo va, keimahni ham\hatna tûrringawt ngaihtuahin mahni hmakan sial kar vek a. Zu hmun sahmuna awm te, chhûngkuaa mikawhmawhbâwl nun te hingaihtuah chiang ila, chhûngtetân chuan lo piang ve lo mai se\ha tûr kan tih vawng vawng tûrhi kan tam a nia! KeimahniahIsuan hmun a chan loh chuan mitân kan hnawk vat mai ni. Kanchapo a, kan indah sâng a, mahniaia mi dang \ha zâwka ngaih tûrtih phei hi chu vâna rah ang a ni.Chapona te hi neih nun leh neihnun lohaah a innghat lo, mi, Isuaaa awm loh hian a lo lang chhuaksam ber mai a ni.

Inrem lohna hi khawvêltihrehawmtu ber pakhat a tlinga. Nupa inrem lohna chuanchhûngkaw nun pum pui atipherh chhe vek thei a,\henawm khawvêng inrem lohnachuan khawvêl hi a tizîm a,khawtlângah inrêl neuh neuh atam viau chuan nun a zalên theilo va. Zalên kan tih hian mi dangtâna harsatna siam lo chin chiahhi kan zalênna thui zâwng chu ani. Kohhrana rawng kan bâwlhonaah ngei pawh hian chhûngrilnun inpawh tâwk lohna hi kan

29Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

\han mawh bâwk a ni fo. Mahnirawngbâwlpuite nên kan insawichhe tawn lo a ni mai thei a;nimahsela, infak tawn kan hrehtlat a nih chuan kan zalên lo ru\hûm tawh tihna a ni.

Lal Isua chhandamna erawhchuan nun dân phung thar min pea, intaina bang a rawn tichim a,mihring thara inthuam nun, midang rem mai ni lo, mi dangduhsakna, thil thlîr dân dikathlîrna, khawvêl hrehawmahpawh ‘Ka Tlantu chu a nung,’ titlat nun, beiseina nunga vân lamthlîr tlat nun a ni a. Chu nun chuannun dân a thiam a, nungphungdika nun a tum tlat \hîn.

Tichuan Krismas-in rawn târlan a tum ber chu mihring nunaIsua pawimawhzia a ni a. Mi,Isuaah a awm chuan inrem lohnate, îtsîkna te, chapona kan tihzawng zawng te hi a reh mai \hîna ni. Isuaah mi a awm chuan kanmihringpuiteah rah \ha chhuahininlaichînna \ha kan nei zêl dâwna. Pathian ram chu chhûngril nunainphûm a nih miau avânginmihring chhûngril nun a dik chuanPathian nêna inpâwlna tak tak aawm \hîn a. Pathian nêna kaninkâr a fel vek kan tih dâwn

chuan kan mihringpuite nêna kaninkâr a fel bawk tûr a ni tih a ni a.Chu chu Isua nêna kan neih tûraPathian remruat dân chu a ni.Chutiang nun kan neih zêlna tûrinKrismas dik hmêlhriat i tum zêlang u, chu nun chu kan dinhmunngai min neihtîrtu ber a ni si a.Tlângkawmna: Lal Isuachhandamna thu kan sawiin achhandam hlimna ringawtaintlakral kan tum fo. Kan ramringtu nun hi ngun takin chhût ila,ni tin nuna Kristianna lâk luhlamah hian hma kan sâwn mawhviau mai. Piantharna kan ti a,harhna ni se programmeharhnain kan kal nasa tawh a.Thlarau Thianghlim tihharh hmahmain kan harh khalh emaw tihtûrin, kohhran a’n ngui deuhchuan ‘camping kan mamawh’kan ti vat zêl a. Kan kalphung(system) tihpiantharna lam kantuipui lo va. Keimahni kan harhrualin kan system a piangthar velo \hînte hian min vaw chau leha. Ni tin nuna Kristianna, Pathianram ziaa nun tum ai chuankeimahni hlimna leh nawmna tûrhi kan ûm lutuk fo niin ka hria.Hei vâng hian chhandamnain engnge a tum tih hi kan inzawh renga ngai a ni.

30Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

ISUA POLITICS

- Rev. Dr. LalchungnungaZârkawt

Politics thu leh hla leh thiltihten kan ram a luah tam lai hian Isuapolitics hi sawi ve a \ûl hle. Amah ringtu leh zuitu kan nih hlawmavângin kan hruaitu leh Lalberin politics chungchânga a thusawi lehpolitics a kalpui dân tawi tein i han thlîr thuak teh ang. Isua zirtîrnainpolitics lama awmzia a neih dân sawina sâp \awnga lehkhabu ziaha tam tawh a. Mahse, chûngte chu a ziaktuin politics a ngaih dânziahna a nihna lai a tam zâwk mah. Siam\hat Kohhran , Catholic,Protestant rilru zau leh Evangelical thlîr dân dang danga thlîrna tean awm. Heta kan han sawi tum ber chu Bible-a kan hmuh IsuanPathian lalna ram a sawi dân leh duh dân a ni ber.

1. Lalram politics: Isua politicschu lalram politics a ni.ThuthlungThar Professor Scot McKnight-a chuan, “Isua thusawi zawngzawng hi politics, lalram politicsvek an ni,” a lo ti tawp mai a ni(Christian Political Witness:Authentic 2014). Chu chuPathian Lalber a nihna, Isuahmanga tlanna hnathawh ringtutechunga rorêlna tiin a sawi theihang. Chu Lalram chu lo thleng\an tawh, thleng mêk leh lo lathleng zêl tûr (eschatological),kohhran tak (ecclesial), Kristaainnghat (christological) leh nundân \ha (ethical) ram a ni. A loin\anna a hlain a ril hle,“Khawvêl siam tirh ata…ram

buatsaih,” a ni daih mai (Mt25:34). Israel hnam hmanginPathianin a buatsaih a, chu chulo thleng tawh a nihna chu a ni.Chu ram chu Isua Kristaah a lothleng mêk a, a thlen famkimnatûr lam panin a \hang zêl a, afamkim hun chu lo la thleng tûra ni.

A kohhran êm êm dân chuIsrael hnamah in\anin ThuthlungTharah Isua Krista rinna lehamaha nung kohhranteah a lothleng mêk a ni. Chu chu Isuana rawn tih lan, a din, ro arêlsakte an ni a. A hnêna inpeapiangte chu chu lalram mite chuan ni. Krista chu innghahna

31Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

lungphûm a ni. Nun \ha ram,Krista zirtîrna âwih leh zuianunna ram a ni. Chu lalrampolitics-ah chuan kohhran hi alaipui ber a. Isua hi a innghahnaa ni a, Isua pâwnah kohhran aawm thei lo. Kohhran hi Isuatlante awm khâwm an ni a, Isualalna ram chu an ni. A nun dânphungte chu khawvêl nun dânphung nêna lâk pawlh chi a nilo. Isua lalna hnuaia inpâwl honaleh a zirtîr nih hona a ni.

2. Lalram zepui: Chu lalramzepui ber, Isua politics kalphungchu hmangaihna a ni. Judalehkhaziaktu pakhatin a zawhnaa chhânnaah khân Isuan thupêkropui ber, a lalram dân hnukpuia sawi chhuak a. Chu chu, Lalpai Pathian chu i thinlung zawngzawngin, i thlarau zawngzawngin, i rilru zawng zawngin, ichakna zawng zawngin ihmangaih tûr a ni. A dawttu asawi leh a, nangmah i inhmangaihangin i vêngte (mihringpuite)pawh i hmangaih tûr a ni, tiin(Mk 12:28-31a paraphrase hikeima tih).

Hêng thupêk pahnihte hiandân leh zâwlneite thu zawngzawng a khaikhâwm vek a ni

(Mt 7:12). Chu chu Isua politicskalphung kawngpui chu a ni.Hmangaihna awmzia chu Isuana nun, hnathawh leh thihnain atâr lang a. Pathian chuhmangaihna a nihzia a rawntilang. Hmangaihna hre thiam tûrchuan Pathianin a thil siam leh amite a hmangaih a, an hnênah achêng a, an tân a awm a, a mitechu amah ang tûrin a siam tharzêl tih hriat thiam hmasak a ngaia ni. Hmangaihna avângin a mitetân thuthlung a siam a,thianghlimnaah te, felnaah te,hmangaihnaah te, finnaah te lehdiknaah te \hang lian zêl tûrin asiam thar \hîn. Chu chu Isuapolitics kal dân chu a ni. ChuPathian hmangaihna avângchuan he khawvêl lalram nênatehkhin chuan lalram linglet a nia, hmêlma te hneha lâk dân tûrchu hmangaihnain a ni ta daihzâwk a ni. Chutianga mihring-puite enna chuan zalênna, diknaleh muanna te a rah chhuak \hîna ni.

3. Thiltihtheihna (power)politics: Isuan leia rawng a bâwl\an tirha a rawngbâwl dân tûrIsaia 61:1-2 thu a lâk chhuahchu, Riangvaite hnêna Chanchin

32Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

|ha hril, salte hnêna chhuahnathu leh mitdelte hnêna mitvârlehna thu sawi te, tihduhdahtuarte chhuahtîrna leh Lalpalungawi kum thu sawi te a ni.Chu hna thawh chu a politics ani a, chumi ti tûr chuan LalpaThlarau chu a chunga a awm thua sawi (Lk 4:18-19). Hei hi Isuapolitics-a a manifesto chu a ni.Chu chu Lalpa Thlarauthiltihtheihna chuan a han thawkta tak tak a. Ramhuaite a hnawtchhuak a, damlote a tidam a,mitdel mitte a tivâr a, kebai lehzengte kein a kaltîr a, mitthite akai tho a. Chu thiltihtheihna chuIsua lalram thiltihtheihna a ni a, churam chu a lo thleng ta tih entîrna ani (Mt 12:28; Lk 11:20).

Chutianga thiltihtheihna ropuichuan amah ngei pawh mitthi zîngata a kai tho leh a ni. HetiangaPathian thiltihtheihna mihringte tih\hat nâna hman hi Isua lalramawm dân tûr dik tak a ni. Sualphuar phelh te, dik lohna avângatuar chhan chhuah te, Setana awpbeh tihzalên te chu Isua lalram zia,Isua politics kalphung a ni.Hetianga lalram thawhnahmanruaa a rawn hman te churanthlêng tlâwm tak leh thing

ânchhedawng an ni. Isua politicschu mahni inphat, khanbeh nih lehmi dangte tâna inhlan zawh veknaavânga Pathian hnên a\angachawimawina dawn a ni (Phil2:5-11).

4. Isuan a politics a kalpuidân: Pa Pathian duh dân leh Paina hun a tih hun nghâkin a kal.Setanan amah chibai a bûkchuan khawvêl ram zawngzawng pêk a tiam a; mahse,Isuan a hnâwl \hak. Pa Pathianthu ang chauha awm leh anin huna tih hunah lo chuan Setana hnêna\anga lalram lo hmuh mai kha aduh lo (Mt 4:8-10; Lk 4:5-8).Pilata hmaa a dina a ram chu hekhawvêla mi a nih lohzia a sawikhân tharum thawha mihringchakna mai hmanna ram a ni lotih a sawina niin a lang (Jn 18:36).

A lalram chu hotuinchhiahhlawh anga a hote rawnga bâwlsakna a nihzia tihlan nâna zirtîrte ke a sil. Rawngbâwl-saka awmna ni lovin miterawngbâwlsaktu nihna ram,intihlalna ni lovin michhiahhlawha \an peihna ram ani (Mk 10:42-45; Mt 23:8-12).Isua politics-a thil lang pakhat lehchu rorêltu sual ngaih theih lohna

33Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

a ni. Herod Antipas-a chuanIsua a lo lâr khân a lo huphurhhle ni tûr a ni (Jn 6:15), a unaupanupui chhuhsaktu a ni a, kha khaBaptistu Johanan a sawisêl khâna lu a tansak a, chutiang bawkchuan Isua khân a thil tih dik lotak kha a haw hle niin a ringpawh a ni thei, Isua kha tihhluma duh ta êm êm a. Chumi thuPharisaiten Isua an han hrilhchuan, “Chu sihal hnênah chuanhe thu hi va sawi rawh u…” a ti(Lk 13:31-32). Rorêltu dik lotlawn lungawi a tum lo. Huai takadodâlin a sawisêl. Chu chuan athihna a thlentîr ta tiin a sawitheih.

Temple chhiah leh Kaisarahnêna chhiah pêk thua Judahotuten a awhna tûra thang ankam khân fing takin a chhâng.Pathian thil leh Kaisara thil chuthliar fel thiam mai tûr tih a zirtîr(Mk. 12:13-17). Pathian BiakIn thianghlim hman dân dik lo lehsakhuana mahni sumdâwn nânleh intihhausak nâna hman diklohzia chu tha thawh meuhin adodâl. Temple vêla PuithiamLalber super-market an lo dinchu a haw hle. Englo zuartute lehleitute a hnawt chhuak, tangka

thlengtuho dawhkân te, \hurozuarho \hutphahte a nam thlu,bungrua ken tlang a phal lo,hruihruala vuain an ran zawrhlaite chu a hnawt chhuak, antangkate a leih bua, andawhkânte a nam thlûksak (Mt21:12-13; Mk 11:15-17; Lk19:45-46; Jn 2:13-16). He laithute hian Isua politics khelh dâna târ lang. Sakhuana kâwrahmanga mahni hlâwkna tûr zawnleh Pathian biakna hmunthianghlim mi retheite rah behnâna hman te chu tha thawhmeuhin a dodâl. Hei hi Isuantharum thawh a phal tihna lamaiin, Pathian duh loh zâwng lakathinrimna thianghlim (holy anger)ni zâwkin a lang. Sual dokawngah hian tharum ni lovin thathawh a ngaih châng a awm tihzirtîrna a ni thei.

Tlângkawmna: Kan Mizoram,Pathianin min pêk, India ramstate pakhat ni veah hian engtinnge politics hi kan kalpui zêldâwn? Lal Isua politics ngaihtuahdân leh tih dân entawn tûr \hatak kan nei a, chumi aia tuteemaw tih dân \ha lo leh Kristianlo tak takte kan la lût hnem talutuk em? Kan ram Krista kan

34Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

pe tih te, Kan ram kan hnam minhruaian, Nang chauh kan thlanga che tihte kan sak fo lai hiankan thinlung leh politics-a kankal dânah te hian hêngte hi kanti tak tak em? I ram lo thlengrawh se tih \awng\aina phei hichu kan sawi zing hle mai. Kanpolitical party te leh sawrkâr kaldânah te hian Lal Isua politicszia hi tam deuh deuh se a vaduhawm dâwn ve. India ramdânpui chhûnga sakhaw zalênnakan neih chhûngah hian Lal Isualeh Pathian hming hi \awngkaakan lam tam ang ngei hian kanrorêlna leh politics kankalpuinaah hian a duh dân anginkal nasa ila. Chu chuan Mizoramnuam, muanna leh hlimna ram,Pathian ram chu a thlentîr ngeiang. Chutiang kan lo nih zêl

chuan India rama state dangtetân entawn tlâk kan ni ang a, ramdevelopment thil leh a dangtechuan an rawn zui mai ang. Atheih chin chinah kan ramarorêltu apiangte hian Isua politicskalphung ang hi zui fo sela,Thuthlung Thar, Isua leh azuituten min zirtîrna kawngpui hipênsan lo sela a va \ha dâwn êm!Miten min lo sawi dân hla phuahthiam leh thusawitu te, mi fing lehzâwlneiten, dânin a phût avângmai ni lova hmangaihnain achawhthawh avânga mi tinin thildik leh \ha an tih thinna ram nuamchu an lo suangtuah \hîn a, chumiram nuam thleng teuh ber chuLushaiho hi an ni an lo tih angkha kan tawng leh thei mah na(Lorrain of the Lushais, by Rev.David Kyles,1944).

PRAISE ON 2018 ZAWH FEL A NI TASynod Information & Publicity (Synfo) buatsaih Beat Group

intihsiak ‘Praise on 2018’ chu November 9, 2018 zân khân zawhfel a ni ta a. He intihsiakah hian band 55 an tel a, chûng zînga ti \haber chu Electric Vêngthlang Branch an ni a, pahnihna ChanmariWest Hmârvêng Branch leh pathumna Ramhlun North Branch tean ni. Mi mal lâwmman dawngtute chu– Best Vocalist -Vânmalsâwmkima, Dâwrpui Branch; Best Guitarist - Lalruatdika,Ramhlun North Branch (white); Best Bassist - Albert Lalduhsaka,Châltlâng Branch; Best Keyboardist - Rinsângzuala, RepublicVêng Branch leh Best Drummer - B. Malsâwmdawngliana,Chanmari West Hmârvêng Branch te an ni.

35Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

NI TIN THIL |HA PAKHAT TIH-Upa Prof. Laltluangliana Khiangte

Mission Vêng‘Ni tin thil \ha pakhat tal tih tûr’ tia Mizo \halaite lo kaihruai

\hîntu, Mizo Novelist hmasa ber tia vântlângin kan hriat, Pathian thuzira hun puma rawngbâwl tûra inbuatsaih L. Biakliana pian champhakum za-na pualin he thuziak hi i han thlîr ho zawk teh ang u.

Ngawr natna avânginDurtlâng damdawi inahSeptember 17, 1937 khân L.Biakliana leh a \hianpa Kâphleia(Tachhîp) chu dah luh an ni a.Biakliana chu Gauhati-a lehkhazir, a dam loh tâk avângaMizoram lama hâwn chhohpui ani a. Kâphleia pawh chuCalcutta-a lehkha zir, natnakhirh tak avânga Zoram lamahâwng chho ve tho a ni a. Anhâwng lam Silchar khuaa Dr.G.G.Crozier-a’n a lo en fiahchuan, Biakliana chu Kaphleiaai chuan a dinhmun a la \ha hreta ni âwm e. Mizoram lama anrawn hâwn chhoh dân chuKâphleia chuan hetiang hian adairi-ah a chhinchhiah:

Ka pa hovin mi 6 lai zîngdâr 9-ah Sairang an lo thlenga. Mi 30 lai Biakliana zawnturin Saitual a\angin zing dar10 velah an lo thleng bawk a.

Kan pahnih chuan min zawnnghal a, sikul naupang lehTraining hote pawhin an\anpui a. Durtlangah minzawn tlang nghal a, tlai dar 6velah kan thleng tiin. Chu nichu September ni 17, 1937 niahriat a ni.

Biakliana leh Kâphleia chuDurtlâng damdawi in tawntirh,tûnhmaa luhka ber chhakdeuhvah chuan in te tak tê ansaksak a. Chu in chu a hmingahINTE-THAWVENG an vuaha. He in tê hi a vêla tukverh awm,thawveng tak tûra sak a ni a,Biakliana leh Kâphleia awmnatûr liau liauva Durtlâng khaw hosak a ni.

Natna hlauhawm lehinkaichhâwn sam tak vei an nihavângin tu ma tlawh an phal lova, anmahni mai chuan awm dûnrek rek se an duh a ni. He thuziakhian an dinhmun chu a târ lang

36Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chiang hle âwm e. ‘Hriattîrna-He in hi tlawh phal a ni lo.A tlawh kan hmuh chuan apawi hle ang. Mi tin tâna \hatûr a ni’ tih thu hi!

Tu man an tlawh loh avângchuan Biakliana leh Kâphleiachu an khua a har thei hle a.Anmahni mai bâkah chuan anchênna inte-thawveng pawh chua khawhar \hîn niin an hria a.Chutia khawhar taka an awm\hinzia chu hriain chhûn lamahbelbul ngam lo mah se, anmahnienkawltu bîk nurse Sêni lehHnûni te chuan zan lamah antlawh \hîn a. ‘Keini chuan anTB kai hi kan hlau ve lo a niber mai, an thawnthu sawi tekan ngaithla a, zan rei tak takthleng kan awm \hîn’ tiin PiSêni (Lalhmuaka nupui) chuana sawi.

Lehkha te an ziak a, hla tean phuah a. Lehkhapuan anmamawh châng apianginanmahni enkawltu nurse-te chuan hrilh a. Anni chuan lehkha anzawnsak \hîn a. Hla phuah \hînve ve an ni a, anmahni dinhmunpawh an hla phuah dun ‘Kanrûn khawhar’ tihah hian an hrilchhuak thiam hle mai. He hla

a\ang ringawt pawh hian khatihlaia Ngawr natna tuar nihrâpthlâkzia chu a lang chiang hlemai. A châng khatnaah chuan,

Kan rûn khawhar chhimchhak hawiin,

Tlâng thing kârah fâl tena ding,

Vângpui-ah lelte’n zairawn vâwr,

Awmlai leh awmhar kanvei kawp....an han ti a. An pahnih chuan anna ve ve a, an khua a har dûn\hîn hle a ni tih a hriat reng mai.Inte-Thawvenga an awm dânchu a châng chuan mak an ti \hînni ngei tûr a ni:

Rûn mak a ni kan rûn fâl te,Rûn reh, rûn hrang, zir in

lian ber;Sâppui sikula kan zir loh,Kan zirna thil mak chhui

sên loh...In tê ni mah se an thil zir chu

a mak danglam tlat a, zir in lianbera awm ang maiin an thil zirmêk chu an college kalna lamahte pawh khân an lo la zir sil lohavângin an chhui chhuak hlei theilo a ni.

Hawihkawm lênrual ankai ngam lo,

37Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

A luahtute \awng an phal lo;Rihsâng liamsan rûn ram

iangin,A reh a hrang, hmâr

tlângpui \ih....Tu ma chuan kai ngam lohna

hmuna han awm rân mai chu ahrehawm duh ngawt ang le! Aluahtute lah chu tu mah be lo tûrahriattîr an ni lehnghâl. An rilru afîm a, an ngaihtuahna a thiangkâk mai bawk si. Chutih laia miten leh hlauh an han ni chu anrilru zawng a na ve ngawt \hînang le. Mahse chu inkhawharthlâk tak maiah chuanBiakliana te \hian dûn chu anhlim êm êm zâwk a, rûnkhawhar chu inte-thawvengnuam takah an chantîr ni tin theihlauh zâwk a ni.

Durtlâng damdawi ina amahlo dawngsawng leh a \ûl anganga lo enkawltu, Zosâp sisterleh daktawrte pawhin hnaih chilhlo tûra thu an pêk lai pawha duatleh lainat taka lo enkawltu PiSêni chuan Biakliana chanchinchu sawi tûr a hre tam hle. Athuziak leh hla phuah rêng rêngtelo hre hmasatu leh a vawrhdarhtu zînga mi a ni.

Kaphleia nên Inte-Thawvenga an awm dun laiaBiakliana phuah ngei mai chu ahun tâwp lamah Kâphleian alehkhaah a rawn ziak tel a. Chuhla leh a lehkhathawn a hmuhchuan Biakliana chu a dêng nakher mai:

T.B. vânga ka fam tûr chu,Ka ngai mang e, chûn zua

lenrual,Tawn leh ni awm ta dâwn

si lo,Dam takin aw, ka fam

ta’ng e.Biakliana rilruah chuan nu

hlutna leh \hian hlutna hi a langlian êm êm reng a ni. ‘Ka ngaimang e, chûn zua lenrual’ hantihte hi hla phuahtu dang chuan‘chun leh zua’ tiin an duh tâwkmaiin a rinawm. Ani chuan\henrual hi a ngai tel tlat \hîn. Chuvâng chu a ni mahna, amah hrechiangtu leh a \hiante zawngzawng hian an ngaina tak zet zeta, a chanchin sawi hi an bâng theidâwn lo ni berin a lang.

Hla meuhva a lo chawi tawh,Inte-Thawvenga anmahnienkawltu nurse Sêni chuBiakliana chuan fel a ti thlu ni tûr

38Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

a ni, Saituala a hâwn chhoh hnuina \hianpa Lalhmuaka chu akawhhmuh ta ngawt mai a. AniLalhmuaka lah chuan a \hianpa\ha tih chu neih mai a lo hnial lova. Tichuan, \um khat a hmuhpuia, inneih an puitlin ta dêr mai a.Anmahni inngaizâwng lâwk lehhan induhna tûra inkawmna hunpawh nei chuang lo chuBiakliana vâng liau liauvinpumkhat an lo ni ta a.‘Biakliana vâng chauhvainhmêlhriat leh innei ta kan nialâwm’ tih pawh chu an sawihreh lo hle. A tûnlai \awng takinan pûklawk hmêl loh hle mai.

Pi Sêni te chu Bâktâwngkhua an ni a, Saitual a\anga hruaitûra an va zin hlân chuanBiakliana chuan an inneihna hlatûr a lo phuah chawpchilh mailehnghâl a. Chu chu Saitual \halaizaipâwlin thiam takin February12, 1939 khân Lalhmuaka lehSêni te inneihnaah an sa ta a.Chu hla chu ‘Chung khuanulêng ruat sain’ tih hla, KHBNo. 580-na hi a ni.

Kum 1936 khân CalcuttaUniversity hnuaiah Matricula-tion Examination Biakliananbeiin, First Division-ah a tling

a. |hahnem a ngaih \hin êmavâng leh Pathian rawngbâwltum râna lehkha zir a nih avânginzir pawh a zir tluang a ni mai theie. Lehkha zira Zoram pâwna aawm laia a \hian kawm ber chuZairema (Rev. Zairema, fam)kha a ni a. An inkâwm ngeihinzirna lamah pawh an inrual khathle a, ‘tu nge thiam zâwk ang/fing zâwk ang’ tih hi mi tamtakin an inrinsiak laih laih \hîn ani, an ti.

Shillong-a High School anzawh tâk hnuah pawh Zairemanên chuan Gauhati lamah an zirdûn zêl a. Cotton College-akalin, Lewis Memorial (L.M.)Hostel-ah an awm dûn zêl a.Awm dûn han tihah pawhpindan pakhata khawsa dûn,chhûn leh zâna inzui chawt an ni\hîn. College-ah chuan ansubject thlan a dang ta deuhhlek a. Zairema chuan Sciencea la a, Biakliana erawh chuanArts a la thung a ni. MahseEnglish leh AlternativeEnglish Class-ah te chuan aninhmu thei reng tho va. Tlâng mizîngah chuan anni pahnih hi sâp\awng lam pawh a ti thei deuhber an ni âwm e.

39Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Saitual putar pakhat chuan,‘Biakliana han makzia mai chu,a duh duh min tihtîr thei a ni bermai, keini aia a thiam leh a finêm avângin a sawi apiang chukan pawm a. Hnial enah hiankan en lo rêng rêng a ni,’ a ti a.Chu pa chuan tûn hnua a kumdik tak a han hriat chian hnuchuan Biakliana nên khân kumkhat chhuak an lo ni reng a.Chutianga ama rualpui ni si, khatitak maia a lo zah \hîn kha tûnhnuah hian mak a ti hle a. ‘Keiaia upa fê tûrah ka lo ngai \hînasin,’ tiin Biakliana thu leh hla anngaih pawimawh \hinzia chuhahîpin a sawi a ni.

Saitual pitar pakhat (a hmingsawi lo mai ila) ve thung chuan,‘Biakliana kan han ngaih \hinziachu, lehkha zira a awm bo laipawhin lehkha hi kan thawn supsup mai \hîn a, ani lahin kan hriatphâk tâwk tê tê leh kan hlimpuiâwm tak tak thu hmang hian kanlehkhate chu min rawn chhâng\hîn a, a chanchin hi kanngaihven êm êm reng a ni,’ a ti.

Natna khirh tak TB a veiavângin lal in kawmchhakah aawmna tûr in tê dinsak a ni a.Tu mah a bula kal hnaih loh tûr

tih thupêk a awm nâ a, ni tininnula leh tlangvâlin an bâwr hathat reng a ni ber mai. A awmnaintê a\ang chuan \halaihokaihhruaina tûr thupêk a chhuah\hîn a; chu chu daikil kâra mipawhin a ngai pawimawh \heuhmai a, lehkhathiam leh mi hawizau deuhte pawhin an ngaipawimawh lo chuang rêng rênglo a ni âwm e.

Matric a zawh kumah‘Hawilopâri’ thawnthu kha1936 khân a ziak zo va, MizoNovel hmasa ber a lo ni reng a.Kum 1937-ah ‘Lali’ tih thawnthutawi a ziak a, Mizo Short Storyhmasaa chhâl tûr a lo ni leh ta a.A \hian kawmngeih êm êm Rev.Zairema sawi dân chuan,“Biaklianan ‘Lali’ a ziak a, keiin‘Khuma’ tih ka ziak a. Ka ziakve hi chu kan inkângah a riral taa, ka ziak \ha leh peih tawh lo ani,” a ti. Amah Pu Zairema hiana \hianpa Biakliana TB vei chukawm hlim a tum ve \hîn a, a\awng mawh tehlul nên Biaklianabulah chuan, ‘a nui bawrh bawrhreng a ni’ an ti a. Chu chukhawvêla thil thleng vâng tak tûrchu a ni tih Pastor Zairema miziahre chiang apiangin an âwih ang.

40Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Rev. Zairema pian champhakum za-na hi 2017 khân lawma ni tawh a, a rualpui Upa C.Rokhûma leh Pu R. Zuala te nênkaikawpin Za-thum tih bu chuchhuah a ni nghe nghe. Anni aiakum khata naupang L. Biaklianapian champha phâk kum zana(Zacham) chu kawng hranghrangin kumin hian lawm a ni a,National leh InternationalSeminar huaihawt a ni a, chutahchuan mi thiam 70 chuangin zirchianna thu (paper) an ziak a.Zirlaiten hla inphuahsiak lehinchhamsiak hun te an hmangtawh a. Saituala neihInternational Seminar chu Oct.18 & 19 khân Nagaland lehMizoram Governor ten anhmanpui tawh bawk a. Chûngthuziak khung khâwmna‘Zacham pâr-chhuang’ tih buchu tlângzarh a ni tawh a. Sâp\awngin a thawnthu pahnih

(Hawilopâri & Lali) chu lehlin ani tawh a, English Seminar paperte nên, Treasures of Biaklianatia chhuah a ni dâwn bawk.

‘Lalpa rawngbâwla hrantum vâl \ha’ tia an lo sawiL.Biakliana, thil \ha tia he leiamite kawng dik kawhhmuhtuchuan kum 23 chauh he khawvêlhi luah mah se, amaha Lalpa zûnzâm a lan chhuahtîr dânin a zirêm avângin amah hretu apianginhahîpin mi bîk a nihzia sawi nawnnuam an ti a. A pian a\anga kumza a ral hnuah pawh arawngbâwlna chuan rah \ha a lachhuah chhunzawm zêl a.‘Angelte lênna ramah’ tih hlasiamtu ngei chu tûnah hianangelte lênna vân khawpuiahhlim takin Lalpa a chawimawichhunzawm zêl ang tih hi arinhlelhawm lo a ni. Biaklianachawimawitu Lalpa chu fakinawm zêl rawh se.

Khaikhinpui tûr awm lo Isua tih bu a siamah Oswald Sanders-achuan hetiang hian a ziak: India rama Kristian an pun zêl avânginHindu chi \ha, Brahmin pakhat chuan Kristian sakhua leh Isuachanchinah a belh chian dâwl lo lai te târ chhuaka Kristianna lodarh zêl chu do lêt tumin a bei a. Thuthlung Thar bu a lei a, a zir taa. A zir rei tawlh tawlh a, hneh a tum ber lakah chuan a tlâwm telhtelh mai a, kum 11-naah chuan Krista chu Pathian Fapa a ni tih lehamah chhandamtu a ni tih chu a pawm ta daih mai a, Kristian \hatak a ni zui ta a ni.

41Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

THEOLOGY ‘R’ LEH KAN RAM POLITICS- Upa Dr. H. LallenmawiaLuangmual West Kohhran

Hun rei tak a\ang tawh khân kan ramah politics boruakinhnuhma a lo nei tawh a. Kum 40 chuang lai chu mahnia ro inrêl theidinhmunah kan lo khawsa ve ta. Kan ram politics hi kohhran lama\angin kan lo zir chiang nual tawh a. Research ang deuha beihnate pawh a lo awm tawh \hîn. Chûng kan neih tawh zînga mi 1323lai hnênah zawhna leh chhânna a lan dânin kan ram politics chhiatleh \hat chungchâng thuah kohhranin mawh a phur lo nia ngai 3%leh kohhranin mawh a phur nasa hle nia ngai 81% an awm a, 14.5%erawh chuan kohhranin mawh a phur ve bawk nia ngai an awm.Kohhran miin politics ngaihsak hle \ûl nia ngai 67% an awm laiin\ûl bawk chauha ngai 19% an ni a, \ûl lo nia ngai chu 12% chauhan ni. Kan mawhphurhna kan hre hle a, thil lâwmawm tak pawh ani. Politics buaipui a \ûlzia leh kohhran miten \an kan lâk nasat angaihzia pawh a lang chiang hle âwm e.

Mizoramah hian a mihringphu tâwka chhût chuan centrala\anga kan sum hmuh hi statedang nêna khaikhin pawhin achhe hran lo va, a duhawm berpâwl pawh kan ni thei hial âwme. Vaibêlchhe tam tak dawngchung si leh a ramin a dehchhuah awm si lo te hanngaihtuah hian lungawi a har hlethung si. Heti khawpa pawisadawng tam, heti khawpa kanindaih si lo hi eng nge a chhan nita ang? Ngaihtuah tham tak a ni.Hetianga kan kal zêl chuan kanvânneihnain a tlin sêng lo ang a,central sawrkâr dawh theihnain

a tlin sêng hek lo vang. Keimahnituh rah ngei sengin hnam dangtekut hnuaiah kan la khawsa anga, kan nu leh paten grape thûran ei avângin an fate ha a la \imngei dâwn niin a lang.

Mizoram hi kan vânnei ngekan vânduai tih pawh hriat theihlohin kan politics khawvêl hi abumbohin a chhuk chho thei \hînhle. Politics hi chem hriam takang a ni a, a hmanna tûr takahman chuan thil \angkai tak nimah se, mahni insâm nâna kanhman erawh chuan chhiat dêrnaa ni. Tu huat thu suhah kan

42Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

politician-te hian hotu nih chiahan duh a, hruaitu nih erawh chua tam zâwkin an tlin loh bâkahpeih pawh an peih rêng rêng loniin a lang. Mipuite hian hotu nihchauh duh leh hruaitu tûra inpete an thliar thiam loh \hin avânginbumin an awm fo. Politics-ahpawh, sakhaw lam thilah pawhMizote hi Julius Caeserthawnthua Rome mipuite angmaiin kan thluak leh rilru fîmhmanga Pathian râwn aiin kanrilru sûkthlêk lamin kan nun ahruai zâwk fo \hîn. Heti khawpakan chian loh tlân avâng hianMarie de Maistre-in a lo sawiangin, “Hnam tin hian anmahniphu tâwk chiah sawrkâr an nei\hîn,” tih hi a dik kumkhua ang.

Mipuite hi ram leh sawrkârneitu kan ni a. Hruaitu kan thlanthiam leh thiam lohah ramdinhmun a innghat thui hle.Mizote hi a mi malah chuan fingrual ber hnam kan ni hial âwme. Amaherawhchu, kan aiawhtûr hruaitu kan thlanin pâwl lehpolitical party ruih chilhna bâwiha\angin kan chhuak mawh hle.Mi tam tak chuan politics hi midawthei, pamham, eng mahpawisak nei lo te tih tûr, inbumnaboruaka khat, dâwt leh dâwtainchal tauhna ruam, a ding

chhuakte luling taka invaivungtheihna hmun, a khêl tûr pawhinleili \ha nei deuh, zûk leh hmuamlamah pawh insûm \ûl lêm lo, kuttling lova din chhuah thut theihnaniin kan ngaihtuah fo \hîn niin alang. Chu chu politics-in a tumleh ram a ni hauh si lo. Kan sawitâk ang hian kan ram politics-ahhian mipuite hi a tlângpuiin\huang lian pui pui \huang thuminkan kal a ni ber:1. |huang khatna: Hemi ngaihdân neite chuan politics chukhawvêl thil tak, ringtute tih tûrni ve loah an ngai a. Politics thiltum goal chu khawvêl siam \hatzêl a ni a, Pathian thu erawhchuan khawvêl hi a châkna techawpa boral tûr a ni si a, tumpakhat ‘Thlarau bo chhandam’hi Pathian tum a ni a, tum inanglo chu chawhpawlh chi a ni lo.Kaisara thil chu Kaisara pe ula,Pathian thil chu Pathian hnênahpêk mai tûr a ni, an ti a ni.2. |huang hnihna: He mitengaih dânah chuan politics chua tenawm a, dâwt sawi inzirtîrnahmun a ni a; chuvângin, luhchilhtlâk a ni lo. Mi tak tak chinteinhnamhnawihna hmun tûr a nihek lo. Khua leh tui \ha tak nihhi a tâwk mai, lehkha thiam lehzir sâng te, central service-a tling

43Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

thei te, science leh technologylama mi thiamte awm vena tûr ani lo an ti mai \hîn a, ram leh ainsingsak dân chu an uipui tuilianthlîr ve mai mai a ni.3. |huang thumna: Hemingaih dâna telte chuan politics hiengkim kaihhnawih thil a ni a,hlamchhiah chi a ni lo. Politics afuh loh chuan ramin awmzia a neilo va, hmasâwnna lah a thlengthei lo. A bîk takin ringtute tânlek phei chuan mawhphurhnakan nei nasa lehzual niin an ngai.Kan êng chu mi mit hmuhah aêng tûr a ni a, lei chi kan nih angngeiin kan ram politics \awp taktihthianghlim hna hi mutmawhhnârmawha neih tûr a ni, an ti.Chuvângin, kan ramah politicianKristian ni lovin Kristianpolitician kan ni zâwk tûr a ni anti \hîn. Politics ham\hatna duhvânga intihsakhawmi der chînglovin Kristian \ha leh ringtu dikkan nihna hi kan ram politics-ahhian kan theih ang tâwkin a kilalung \angkai pakhatah tal an \ang\heuh tûr a ni tih hi he group zîngamite ngaih dân a ni.

Kan ram a chhiat leh \hatthuah mi malin tu mah mawh kanphurh thei lo va. A tuartu erawhmipuite leh kan hruaitute kan nihleh tho si \hin avângin kan ram

leh hnam hian ngaihtuah tûr thilpawimawh tak kan nei a ni tihchu a lang chiang hle a. Kan ramchhiat leh \hatah kan zain mawhkan phur vek a ni. Pathiankhawngaihna azârah kan ramchu Kristian state tia chhâl theihkan lo ni a; chuvângin, kan ramsiam \hat hnaah pawh hiankohhran mite hian nasa takamawh kan phurh avângin ngaihdân \huang thumna ang khianpheikhai rual takin kohhrantenkan ram siam \hat nân hma kanla tûr niin a lang.

Tûnlai hian PoliticalTheology pakhat ‘LiberationTheology’ a lâr hle a. A bîk takin‘Third World’-ah zung a kaihnghet lehzual a ni. Retheihnaavângin mipui tam zâwk chu mithiltithei tlêm tête rah behin anawm a, chûng lak a\angachhanchhuah hna chu hetheology-in a tum a ni. Kristazirtîrna dik tak party politics nilovin Messianic Politics niinKrista thihna leh thawhlehna chulungphûm a ni. South Korea-inan ram chhûnga an practice mêktheology danglam tak ‘TheologyM’ an tih mai ‘MinjungTheology’ chu an hmang a, hean theology-ah hi chuan phubalâk loh, mahni inphat, Pathian

44Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chauh ring chunga thiltih leh\awng\aina bâkah tih tak zeta \anlâka an zalênna tûr chuan mahningeiin Pathian ring chungin ansual chhuak ngei tûr a ni tih hiTheology M-in a tum chu a ni.Tûnah khian an ram chu ahlawhtling chho hle a ni tih kanhre \heuh âwm e. A nih lehMizoram hian eng politicaltheology nge kan hman ve tâkang le? Mizoram politicaltheology atân chuan Kristachauh Sola Christo a ni tûr ani. Krista kraws leh athawhlehnaah a innghat tûr a nia, chu chu Krista thawhlehnatheology kan tih tak chu a ni. HeKrista thawhlehna theologyResurrection Theology emawTheology R emaw hianbeidawnnaah beiseina siama,mihring dinhmun hnuaihnung berluhkhung tûrin min tur a, Kristathawhlehna thiltihtheihna chuanhuaisenna min pe a ni, tho lehKrista lei leh vâna thuneihnazawng zawng neitu thiltihtheihnachu kan chakna thahrui ber tûra lo ni tawh a, hlauh emaw zâmemaw a awm tûr a ni lo.

Pathianin kraws-ah mihringsualna ber a phurh avângin heTheology R hian rethei lehchanhaite chhanchhuak tûrin

inpêkna thûk takah min hruai lût\hîn tûr a ni. He thawhlehnatheology-ah hian hlauh tûr aawm lo va, thlen phâk loh a awmlo va, huphurhawm a awm heklo. Kraws hi a innghahna a nihtlat avângin inpêkna vâwr tâwpa ni. Mi tam takin kan ramharsatna hi thiltih theih lohbeiseina mai niin an hre \hîn a;mahse, thawhlehna ringtu tânchuan beidawnna tûr rêng rênga awm lo. “Krista thawhlehnapolitical theology chuan sawrkârleh mi mal pawh politics milemrawngbâwlna lak a\angin achhanchhuak a, miteendawngna, rah behna leh nêksâwrna a\angin a chhanchhuaka, Isua thawhlehna lehchawimawina political kalhmangdik tak chuan beidawng lovin atuar chhuak \hîn a ni.”

Hei hi kan ram tân kohhranhna hmanhmawh ‘Mission’ a nitih kan hriat chian a \ûl hle âwme. Politician inti-Kristian \hachawp ni lovin Krista thihna lehthawhlehna lungphûma neituKristian politician dik mipuitenkan hriat chian \heuh theih nânleh Pathian \ih mite chauhin raman kaihhruai theih nân Pathianina Thlarau Thianghlimin minkawhhmuh \heuh rawh se.

45Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA CHALLIANTHANGAVAIRÊNGTE HMÂRVÊNG

Upa Challianthanga (90), PuLallianthlunga leh Pi Sâng-lian\huami te fapa hi February 4,1926 khân Khawlêk khuaah alo piang a. Kum 1954-ahThangchhûngi nên an innei a, fapakua an nei.

Kum 1951-ah VaitinPresbyterian Kohhran Upaatâna thlan a ni a, hemi kum vêkhian Hmârthlang PresbyteryInkhâwmpuiin a nemnghet a.Kum 1968-ah Vairêngte-ah a lopêm a, Khasi Vênga KhasiKohhran enkawla hûi khâwmtûra ruat a ni a. Kum 1987-ah‘Khasi Kohhran’ tih \hin chuVairêngte Hmârvêng Kohhrantih a lo ni ta a. Kum 1989-ahVairêngte Hmârvêng KohhranUpa atân thlan nawn a ni.

Vaitin-a an awm laiinkohhranah chanvo pawimawhtak tak a chelh hman a. VairêngteHmârvêng Kohhran Chairmanhmasa ber a ni a. A din tirha\angin hun hrang hrangah kum13 zet Kohhran Chairman a nihbâkah chanvo pawimawh taktak a chelh vek tawh bawk.Presbytery Standing CommitteeMember a ni tawh a, BialChairman a ni tawh bawk. Termli lai Inneihna kawltu a nihchhûngin nupa tûak 25 a inneihtîr.MSSU chawimawina DiplomaAward vawi hnih, VaitinKohhranah leh VairêngteHmârvêng Kohhranah a dawng.

Kum 2015 vêl a\ang khâna insawisêl \an a. Natna hranpaêm êm sawi tûr nei lovin a chaklo tial tial a, ni 17.9. 2017 khânLalpa hnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Bialtu Pastor, Rev.Lalmakpuian a hmang a, BiakInah Hmârthlang PresbyteryModerator, Rev. MichaelLalchhuanawman a vui a,Kohhran Zaipâwlin thlahna hla ansa a, ui takin kan thlah liam ta a ni.

- Upa LG MangaVairêngte Hmârvêng

Kohhran Ziaktu

46Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA V. LALNGHINGLOVAKEI|UM DINTHAR

Upa V. Lalnghînglova (61),Pu Lalsâwma leh Pi Lalhming-thangi te fapa hi February 23,1956 khân Chawngtleng khuaaha piang a. Kum 1980-ah Lalzâminên an innei a, fa panga an nei.

Kum 1988-ah Tual Upa atânthlan a ni a, kum 1992-ah Upaatân thlan a ni leh a. Hemi kumvêk hian ChhimchhakPresbytery InkhâwmpuiinKei\um Dinthar Kohhran Upaatân a nemnghet a. Kohhranahchanvo pawimawh hrang hranga chelh a, Bialah Secretary a nitawh a, a thih lai hian BialChairman ni lai a ni a, SynodEducation Board Committee-aha tel tawh bawk.

Kum 2009 a\ang khân thisensângin a tlâk buak a, hei hian lunglamah harsatna a siam bawk a.Ni 25.10.2017-a a buhsengram riak chu thisen sâng lochhuakin nikhaw hre lovin a tlua, theihtâwpa bâwihsâwm nimah se harh chhuak leh tawh

lovin Lalpa hnênah min kalsanta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Bialtu Pastor, R.Lalrinlianan a hmang a, Biak InahRamlai Presbytery Moderator,Upa Zoramthangan a vui a,Kohhran Zaipâwl leh BialZaipâwlin tlahna hla an sa a, uitakin kan thlah liam ta a ni,

- Upa PZ DingluaiaKei\um Dinthar Kohhran

ZiaktuUPA LALNGHINGA

NGOPA CHHIMVÊNG

Upa Lalnghînga (82),Rohnuaia leh Thansângi te fapahi kum 1936 khân Lâmzâwlkhuaah a piang a. Kum 1966-ah Lalbuangi nên an innei fapanga an nei.

Kum 1987-ah LâmzâwlKohhran Tual Upa atân thlan ani a. Kum 1993-ah NgopaChhimvêng Kohhran Tual Upaatân thlan a ni leh a. Kum 1996-ah Kohhran Upa atân thlan leha ni a. Hemi kum vêk hianHmârchhak Presbytery

47Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Inkhâwmpuiin Ngopa ChhimVêng Kohhran Upa atân a nemnghet a. Kohhranah chanvohrang hrang a chelh kim deuh veka, Bial committee hrang hrangahmawhphurhna pawimawh tak taka chelh bawk.

Kum 2013 khân an chuktuahhuanah chesual palhinrawngbâwlna a chhunzawm theimeuh lo va. Ngopa Damdawiinah enkawl a ni a. Hetah hiannatna dangin a lo tlâk buak leha. Aizâwl lamah refer a ni a,cancer a ni tih hriat chian a nihhnuah theih ang angin enkawl zuia ni a. A natna hian zual lam apan zêl avângin January 19,2018 khân chatuan ram min lopansan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Bialtu Pastor, Rev. R.Zorammawian a hmang a. BiakInah Hmârchhak PresbyteryModerator, Rev. Lalhma-chhuana Râltein a vui a,Kohhran Zaipâwlin thlahna hlaan sa a, Presbytery huamchhûng Pastor, Pro. Pastor lehUpa \hahnem tak nên ui takinkan thlah liam ta a ni.

- Upa LalfakawmaNgopa Chhimvêng Kohhran

Ziaktu

UPA LIANTHANGPUIA SAILOBETLEHEM VÊNGLAI

Upa Lianthangpuia Sailo(86), Thanghlianga Sailo lehKâpzâwni te fapa hi November10, 1933 khân Sihfa khuaah apiang a. January 13, 1953-ahThangzîki Hmâr nên an innei a,fa pasarih an nei. Mizoram buaiavângin 1968-ah Aizâwl a pana, vêng hrang hranga a awmkual hnuah tûna a awmnaah hiankum 1975 a\angin a awm hlenta a ni.

Kum 1962-ah Tual Upa atânthlan a ni a, kum 1968 thlengKohhran Committee-ah a tel a.Kum 1974-ah Bethlehem TharKohhran (tûna BethlehemVênglai ni ta) Tual Upa atân thlana ni leh a, kum 1977-ah Upaatâna thlan a ni a, kum 1978-ahChhimthlang Presbyteryinkhâwmpuiin Bethlehem TharKohhran Upa atân a nemnghet.

Tualchhûng Kohhranahchanvo pawimawh a chelh kimdeuh vek a, kum ruk chhûngInneihna kawltu a ni a. MSSU

48Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

chawimawina Jubilee Award adawng tawh bawk. Bial lehPresbytery Standing Com-mittee-ah te, Bial FinanceCommittee-ah te a tel \hîn.

Kum 2015 a\ang khân abawrhsâwm \an a, doctor terâwnin in lam leh damdawi inahte enkawl a ni a. Theihtâwpchhuaha enkawl a nih laiinJanuary 20, 2018 khân Lalpahnênah min kalsan ta a ni.

Hemi ni vêk hian amahthlahna hun in lamah BialtuPastor, Rev. Lalhmachhuanan ahmang a, Biak Inah Aizâwl EastPresbytery Moderator, Rev. C.Lalbiakhlunan a vui a, KohhranZaipâwlin thlahna hla an sa a, uitakin kan thlah liam ta a ni.

- Upa B. LalhmunlianaBethlehem Vênglai Kohhran

ZiaktuUPA K. ZALÊNTHANGA

KHANPUI

Upa K. Zalênthanga (71),Chalchhûnga leh Challiani tefapa hi March ni 31, 1947 khânLailak khuaah a piang a. Kum

1969-ah Pârvuli nên an innei a,fa pasarih an nei.

Kum 2006-ah Tual Upa atânthlan a ni a. Kum 2009-ah Upaatân thlan a ni leh a, kum 2010-ah Tuirini PresbyteryInkhâwmpuiin KhanpuiKohhran Upa atân a nemngheta, Tualchhûng Kohhranahchanvo pawimawh hrang hranga chelh a, Bialah Secretary a nitawh a, Presbytery StandingCommittee-ah a tel tawh bawk.A thih lai hian Kohhran ViceChairman leh Kohhran School(PES) Committee ViceChairman a ni. MSSUchawimawina Diploma Award adawng tawh bawk.

Kum 2017 March thlaa\angin a pum lam a sawisêl \ana, in lamah hun eng emaw chena inenkawl hnuah damdawi inahadmit a ni a, hetah hian chuapcancer a ni tih hriat chhuah a ni.A natna hian zual lam a pan zêlavângin February 3, 2018 khânLalpa hnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Bialtu Pastor, Rev.Lalthanhâwlan a hmang a, BiakInah Tuirini PresbyteryModerator, Rev. T. Lalthan-tluangan a vui a, Bial Zaipâwl leh

49Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

Kohhran Zaipâwlin thlahna hlaan sa a, Presbytery huamchhûng leh pâwn a\anga ministerleh Upa lo kalte leh kohhranmipui \hahnem takin ui takin kanthlah liam ta a ni.

- Upa K. LalbiaknungaKhanpui Kohhran Ziaktu

UPA VÂNLALTHANGAE. PHAILÊNG

Upa Vânlalthanga (80), PuSawngpianga leh Pi Salrângi tefapa hi May 9, 1938 khân E.Phailêngah a piang a. Kum1971-ah Lalchhûngi nên an inneia, fa pathum an nei. A nupui hiankum 1980-ah a thihsan avânginkum 1981-ah Vânlalruati nên aninnei leh a, fa pathum an nei leha, Pi Vânlalruati hian kum 1992khân a thihsan leh a ni.

Kum 1964-ah Tual Upa atânthlan a ni a, kum 1975-ah Upaatân thlan a ni leh a. HmârpheiPresbytery Inkhâwmpuiin E.Phailêng Kohhran Upa atân anemnghet a ni. Kohhranah

Chairman leh Secretary a nitawh a, Presbytery StandingCommittee-ah a tel tawh a.Kristian Tlângau agent \ang reichawimawina leh MSSUchawimawina Jubilee Award adawng tawh bawk.

Kum 2013 a\ang khânthawhah avângin a buai \an a,kum 2016 kum tâwp a\anginBiak In a thleng thei ta lo va, amawhphurhna erawh chu hlenhrâm a tum \hîn. Kum 2017Presbytery Inkhâwmpui, E.Phailêng Kohhrana neihah \antuchanvo a la tihlawhtling thei a.January 28, 2018 a\angin athawhah a zual a, theihtâwpchhuaha enkawl a nih laiinFebruary 6, 2018 khân Lalpahnênah min kalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Bialtu Pastor, Rev.Lalremlianan a hmang a, BiakInah Tuirini PresbyteryModerator, Rev. T. Lalthan-tluangan a vui a, Bial Zaipâwl lehKohhran Zaipâwlin thlahna hlaan sa a, Presbytery huamchhûnga Pastor leh Upa te,kohhran mipui \hahnem takin uitakin kan thlah liam ta a ni.

- Upa ZalûtaE. Phailêng Kohhran Ziaktu

50Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

UPA J. VÂNLALRUATASAIRÂNG

Upa J. Vânlalruata (77), UpaRonguaua leh Pi Rothangi tefapa hi November 9, 1941 khânSairâng khuaah a piang a. Kum1973-ah Dârchhîngpuii nên aninnei a, fa panga an nei.

Kum 1967-ah Tual Upa atânthlan a ni a, kum 1977-ah Upaatân thlan a ni leh a, kum 1978-ah nemngheh a ni. Kum 1968khân Synod Preacher a passedbawk. Kum 1984-2002 thlengSynod Reival Speaker a ni a,Tualchhûng Kohhranah chanvopawimawh a chelh kim deuh veka, Bial sum vawngtu a ni tawh a,Presbytery Moderator,Treasurer leh Statistician a nitawh bawk. Tin, Synod huapcommittee hêng - Pastoral (termhnih), Literature Committee,Nomination, Finance, Hospitalleh SEC term hnih a tel tawhbawk.

Amah hi thu leh hla lama mitui tak a ni a, lehkhabu pasarih a

ziak tawh a, a lehkhabu ziahzînga ‘Hnam lungphûm’ tih pheichu MAL-in lehkhabu \ha 20 anthlan chhuah zîngah a tel a ni.

Mi hrisêl leh tlâwmngai tak ani a, a nupui Pi Dârchhîngpuiihian August 23, 2016 khân athihsan a, hetia khawhar taka aawm lai hian Pathianin akawppui tûr March 9, 2017khân Pi Lalthangliani a pe leh a,ani hian hmangaih leh duat takina enkawl a ni.

Kum 2014 December-ahchuap cancer a ni tih hriat a ni a,treatment te lain hun rei tak chua \ha leh a. Kum 2017 May thlakhân a kâwngah chawr a loawm leh a, kum 2018 kum tîra\angin a khêl nâ leh hrawk nâ alo zual a, February ni 5 a\angina chau zual a, a tûk February 6,2018-ah Lalpa hnênah minkalsan ta a ni.

A tûkah amah thlahna hun inlamah Pastor Lalzawmlianan ahmang a, Biak Inah TlawngPresbytery Moderator, UpaLalzualan a vui a, KohhranZaipâwl leh Bial Zaipâwlinthlahna hla an sa a, ui takin kanthlah liam ta a ni.

- Upa C. LalngaihzualaSairâng Kohhran Ziaktu

51Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org

SYNOD BOOKROOM LEHKHABU THAR

8 A Christmas Carol: Krismas kan lo thleng dâwn ta reng mai.Kan fate hnênah Krismas awmzia tak tak hriattîr si lovin a phawvuakleh hlim hlawpah kan kal ral palh ang tih a hlauhawm hle. MahruaiiNu chuan naupangte tâna hriat nuam leh awlsam, awmze nei siinKrismas awmzia min rawn hrilh a, lehkhabu \ha a rawn tichhuak e.A man ̀ 30.8 Krismas thawnthu ngaihnawm: Krismas hian thawnthungaihnawm leh ril, lâwmawm bawk si a keng tam ta hle mai. Krismaslam hawi thawnthu ngaihnawm tak tak 14 zet awmna chu Rev.Lalzârliana chuan a rawn tichhuak hlauh mai. A man ̀ 60.8 Zir kawng bumboh: Tûn hnaiah mahni chanchin ziahna, sâpin‘Autobiography’ an tih ang hi kan nei ve ta zauh zauh a, ngaihnawmtak, min cho phûr thei tak leh tumruhna kawnga min pui thei tak anni hlawm. Synod Higher Secondary School-a zirtîr hna rei tak athawh hnua Principal lo ni ta, Rozâma Chawngthu chuan a zir kawngbumboh - pâwl ruk thleng chauh zirna pângngaia a zir thu te, achung lam zawng inhlawhfa chunga private hlîra a zir dân chu mi tinchhiar theih tûrin a rawn pho chhuak ve leh ta. A man ̀ 130.8 Êng duhawm: R.L. Thanmawia chuan a nupui Lalêngi Pachuau,October ni 6, 2017-a boral ta chu ‘Êng Duhawm’ tih hming chawiina chanchin leh a nuna entawn tlâk a tih te, an nupa nun hrim hrim teleh a nupui thihna chu na hle mah se, thih buhchangrum a lo nih dânngaihnawm takin a ziak a, nupa \âng \hen tawhte tân khawharhnêmtu lehkhabu belhfâkawm a ni ngei ang. A man ̀ 200.8 Hei zet chu: Kristian Chhûngkua leh Nupa nun tuipuitu Rev.R. Lalêngzauva chuan Pastor a nih chhûnga nupa chungchângharsatna sut kianpui tûra pantu hrang hrangte a\anga a tawn hriatchu hmang \angkaiin kan mamawh lehkhabu, nupa nun counsellinglam hawi \ha zet mai a rawn tichhuak ta. Kawppui zawn kawngahduhtui luattuk a hlauhawm theih dân chenin a ziak. A man ̀ 150.

52Kristian Tlangau

www.mizoramsynod.org