Kelio sànario meniskø klinikinë anatomija: aktualûs klausimaizurnalas.llmd.lt/lt/system/files/63432752125ede... · Kelio sànario meniskø klinikinë anatomija: aktualûs klausimai

Kelio sànario meniskøklinikinë anatomija:aktualûs klausimai

Santrauka

Ne pai sant il gos me nis kø ty ri në ji mø is to ri jos, iki ðiol jie yra dis ku si jø ob -jek tas. Pas ta ruo ju me tu nau jos me nis kø gy dy mo tech no lo gi jos (dirb ti -niø me nis kø im plan ta ci ja, do no ro me nis kø transp lan ta ci ja) ska ti na at -lik ti de ta lius me nis kø san da ros ty ri mus, nu sta ty ti jø dy dþio ir for mosávai ro væ, tin ka mai pa rink ti do no ro me nis kà. To kiø stu di jø ne daug, ávai -rûs au to riai pa tei kia skir tin gus me nis kø dy dþius, daþ niau siai nu ro dotik ke lis mat me nis. Ma þai ty ri në ta pro ble ma – dis ko pa vi da lo me nis kai.Mû sø gy dy to jø pa tir tis gy dant dis ko for mos me nis kus ne di de lë, daþ naine aið ku, kaip elg tis nu sta èius pa þeis tà dis ko for mos me nis kà. Me nis køply ði mø ti pai ir ply ði mø lo ka li za ci ja taip pat ma þai ty ri në ta pa sau li niumas tu, ke lios stu di jos pa tei kia skir tin gus ávai riø po pu lia ci jø re zul ta tus,to dël ir prak ti kos gy dy to jams daþ nai ke lia abe jo niø ávai riø me nis ko ply -ði mo ti pø gy dy mo tak ti ka. Iki ðiol në ra vi sið kai aið kus ir me nis ko pa þei -di mø bei ki tø sà na rio struk tû rø pa to lo gi jos ry ðys. Duo me nys apie me -nis kø pa þei di mø pa pli ti mà, ply ði mo ti pus bei lo ka li za ci jà sta bi lia me irne sta bi lia me sà na ry je prieð ta rin gi, ma þai nag ri në tas ðiø pa þei di mø ly -ti nis di mor fiz mas, sà sa jos su am þiu mi bei ki ta ke lio sà na rio pa to lo gi ja.Dau ge lis au to riø tei gia, kad pa ða li nus me nis kus grei èiau at si ran da irpro gre suo ja ke lio sà na rio ar tro zë, ta èiau duo me nø ðiuo klau si mu yrapa ly gin ti ne daug. Be to, ne aið kus ir ke lio sà na rio me nis kø pa to lo gi jos ly -ti nis di mor fiz mas. Su dë tin gas ir iki ga lo ne ið nag ri në tas klau si mas –me nis kø ir ke lio sà na rio at ra mi nio pa vir ðiaus ry ðys bei sà sa jos su kli ni -ki ne pa to lo gi ja. Mi në tais klau si mais ávai riø au to riø duo me nys la bai ski -ria si, to dël at ei ty je rei kë tø at lik ti de ta les niø ir gau ses niø ke lio sà na riome nis kø ir at ra mi nio pa vir ðiaus ty ri mø, at si þvel giant á am þiø, ly tá ir et -ni næ pri klau so my bæ.

Rak ti niai þo dþiai: ke lio sà na rio me nis kai, me nis kø dy dis, me nis kø pa -þei di mai, dis ko for mos me nis kas.

ÁVADAS

Pas ta ruo ju me tu dël spar èiai kin tan -èio vi suo me nës gy ve ni mo bû do, ak ty -viø spor to ða kø (sli di në ji mo, krep ði nio ir ki tø) po më gio dau gë ja ke lio sà na riopa þei di mø, be to, dël dau ge lio pa sau lio ða liø (taip pat ir Lie tu vos) gy ven to jøse në ji mo dau gë ja ir su am þiu mi su si -ju siø ke lio sà na rio pa þei di mø. Ne pai -sant il gos me nis kø ty ri në ji mø is to ri -jos, iki ðiol jie yra dis ku si jø ob jek tas[1]. Pas ta ruo ju me tu nau jos me nis kø

gy dy mo tech no lo gi jos (dirb ti niø me -nis kø im plan ta ci ja, do no ro me nis køtransp lan ta ci ja) ska ti na at lik ti de ta -lius me nis kø san da ros ty ri mus, nu sta -ty ti jø dy dþio ir for mos ávai ro væ bei tin -ka mai pa rink ti do no ro me nis kà [2–5].To kiø stu di jø ne daug, ávai rûs au to riaipa tei kia skir tin gus me nis kø dy dþius,daþ niau siai nu ro do tik ke lis mat me nis [6].

Ma þai ty ri në ta pro ble ma – dis kopa vi da lo me nis kai [7–9]. Mû sø gy dy -to jø pa tir tis gy dant dis ko for mos me -

LABORATORINË MEDICINA � 2012, t. 14, Nr. 4(56) 189

MOKSLO DARBAI • SCIENTIFIC PAPERS

Vytautas TutkusJanina Tutkuvienë

Vilniaus universiteto Medicinosfakulteto Anatomijos, histologijosir antropologijos katedra

Department of Anatomy, Histology andAnthropology, Faculty of Medicine,Vilnius University, Vilnius

El. paðtas: [email protected]

Laboratorinë medicina.2012, t. 14, Nr. 4(56), p. 189–201.

nis kus ne di de lë, daþ nai ne aið ku, kaipelg tis nu sta èius pa þeis tà dis ko for mosme nis kà. Me nis kø ply ði mø ti pai irply ði mø lo ka li za ci ja taip pat ma þai ty -ri në ta pa sau li niu mas tu, ke liø stu di jøau to riai pa tei kia skir tin gus ávai riø po -pu lia ci jø re zul ta tus, to dël ir prak ti kosgy dy to jams daþ nai ke lia abe jo niø ávai -riø me nis ko ply ði mo ti pø gy dy mo tak -ti ka [1, 10].

Iki ðiol në ra vi sið kai aið kus ir me -nis ko pa þei di mø bei ki tø sà na riostruk tû rø pa to lo gi jos ry ðys. Duo me -nys apie me nis kø pa þei di mø pa pli ti -mà, ply ði mo ti pus bei lo ka li za ci jà sta -bi lia me ir ne sta bi lia me sà na ry je prieð -ta rin gi, ma þai nag ri në tas ðiø pa þei di -mø ly ti nis di mor fiz mas, sà sa jos suam þiu mi bei ki ta ke lio sà na rio pa to lo -gi ja (am þiaus ir ke lio sà na rio trau møry ðys ne vie na reikð mis), be to, ne aið -kus ir ke lio sà na rio me nis kø pa to lo gi -jos ly ti nis di mor fiz mas [11, 12].

Dau ge lis au to riø tei gia, kad pa ða -li nus me nis kus grei èiau at si ran da irpro gre suo ja ke lio sà na rio ar tro zë, ta -èiau duo me nø ðiuo klau si mu yra pa ly -gin ti ne daug. Su dë tin gas ir iki ga lo ne -ið nag ri në tas klau si mas – me nis ko irke lio sà na rio at ra mi nio pa vir ðiaus ry -ðys ir sà sa jos su kli ni ki ne pa to lo gi ja[6, 13]. Ávai riø au to riø duo me nys ðiaisklau si mais la bai ski ria si – in ten sy ves -ni ty ri mai pra dë ti tik pas ta rà já de -ðimt me tá [2–6, 13–22].

KE LIO SÀ NA RIO ME NIS KØFOR MOS IR PA TO LO GI JOSRY ÐYS

Ke lio sà na rio me nis kai iki ðiol yra ak -tu a liau sia ir ma þiau siai ið tir ta ke liosà na rio struk tû ra [1]. Tai „C“ rai dëspa vi da lo skai du li nës krem zlës pleið tai (1 pav.), ási ter pæ tarp blauz di kau lio irðlau ni kau lio sà na ri niø pa vir ðiø beipa de dan tys jiems pri si de rin ti vie nasprie ki to. Ne pai sant il gos me nis kø ty -ri në ji mø is to ri jos, iki ðiol jie yra dis ku -si jø ob jek tas [23–26]. Vi di nis (me dia li -nis) me nis kas pri me na pjau tu và, o ðo -ni nis (la te ra li nis) – la biau ries tas irkar tu su ið ki liu bei á kal và pa na ðiublauz di kau lio ðo ni nio krum plio sà na -ri niu pa vir ðiu mi pa ly gin ti ge rai ati tin -ka ma þes nio spin du lio ðlau ni kau lioðo ni ná krum plá. Ðis ana to mi nis ypa tu -mas le mia di des ná ðo ni nio me nis kojud ru mà nei vi di nio, len kiant ke lio sà -na rá lei dþia ðo ni niam me nis kui slys ti ápa kal næ ir sau go já nuo suþ ny bi mo,t. y. nuo pa þei di mo [27].

Dis ko pa vi da lo me nis kai den gia vi -sà ðo ni nio ar vi di nio ke lio sà na rio at -ra mi nio pa vir ðiaus plo tà, jø pa pli ti -mas la bai ávai ruo ja, o kil më ir pa þei di -

mø ypa tu mai – iki ðiolne ið aið kin ta pro ble ma[7, 9, 28–35]. Pir màkar tà la vo ni në je me -dþia go je skro di mo me -tu ap tik tas dis ko for -mos ðo ni nis me nis kasli te ra tû ro je ap ra ðy tas1889 m. [36]. Il gà lai kàma ny ta, kad ge ma lolai ko tar piu me nis kaibû na dis ko pa vi da lo, ovys tan tis vai siui ágau -na „C“ rai dës for mà.Dar 1948 m. I. S. Smil -lie [37] tei gë, kad vai -siaus me nis kai yra dis -ko for mos, bet vë liaudis ko cen tri në da lis ið -nyks ta, ir me nis kaiágau na pus më nu lio pa -vi da là [37]. E. B. Kap -lan [38] nu sta të, kad emb rio no me nis -kai jau tu ri pus më nu lio pa vi da là, ir ið -kë lë te ori jà, kad ðo ni nis me nis kas pa -ma þu tam pa dis ko for mos, jei gu jo uþ -pa ka li nis ra gas dël raið èiø ne su si for -ma vi mo bû na di de lio pa slan ku mo.C. R. Clark ir J. A. Og den [39] ty ri në jopre na ta li nio ir po stna ta li nio am þiausla vo ni nës me dþia gos ke lio sà na rius irnu sta të, kad su am þiu mi me nis kaikei èia si, ma þë ja jø krau ja gys liø tin k -las, jie la biau pri si tai ko prie ðlau ni -kau lio krum pliø for mos, ta èiau au to -riai ne ap ti ko dis ko pa vi da lo ðo ni niome nis ko vai siaus rai dos lai ko tar piu.

Pas ta ruo ju me tu ma no ma, kad dis -ko for mos ðo ni nis me nis kas yra ágim ta pa to lo gi ja [7]. Tai pa tvir ti na ir dvy niødis ko pa vi da lo ðo ni niø me nis kø ty ri -mai [40]. B. Sa y gi ir kt. [32] ap ra ðë netdvi gu bo dis ko for mos ðo ni nio me nis koat ve já. Ðo ni nis dis ko pa vi da lo me nis -kas la vo ni në je me dþia go je nu sta to mas nuo 0 iki 7 % at ve jø, o ar tros ko pi niøope ra ci jø duo me nys la bai ski ria si ávai -

rio se po pu lia ci jo se: pa vyz dþiui, Skan -di na vi jos ða ly se – apie 0,4 %, Ðiau rësAme ri ko je – 4,5 %, Ja po ni jo je – 16,6 %, Ki ni jo je – net 16–46 % [41, 42]. Li te ra -tû ro je ra ðo ma, kad kli ni ki në je prak ti -ko je pa si tai ko (0,1–0,3 %) ir dis ko for -mos vi di niai me nis kai [43], dar re -èiau – abu ke lio sà na rio dis ko pa vi da lo me nis kai [44]. Dis ko for mos ðo ni náme nis kà mes nu sta të me 1,8 % Lie tu -vos pa cien tø [12]. Tai gi aki vaiz dûsdis ko for mos ðo ni nio me nis ko pa pli ti -mo skir tu mai tarp Ðiau rës ir Azi jos ða -liø gy ven to jø dau giau pa tvir ti na pa -vel dë ji mo te ori jà, o ne ti ki my bæ dëltam tik rø veiks niø ágy ti dis ko for mosme nis kà po gi mi mo.

Jei gu dis ko pa vi da lo me nis kas ne -pa þeis tas ir ne su ke lia kli ni ki niø simp -to mø, ma no ma, tiks lin ga ne lies ti me -nis ko ir ne si steng ti su teik ti jam pus -më nu lio for mos [9, 28, 34, 35, 45]. Beto, J. C. Ihn ir kt. [46] ap ra ðë net ke liosà na rio ðo ni ná ne sta bi lu mà pa ða li nusdis ko for mos ðo ni ná me nis kà. Mû sø

190 LABORATORINË MEDICINA � 2012, t. 14, Nr. 4(56)

Vytautas Tutkus, Janina Tutkuvienë

1 pav. Kelio sànario vidinis (karëje) ir ðoninis (de ði në je) meniskai (autor. nuo trau ka)

Fig. 1. Me dial (at left) and lat eral (at right) menisci ofthe knee (au thor’s pic ture)

2 pav. Disko formos menisko centrinës dalies paðalinimo schema ir kojos aðieskitimas (autor. paveiklas)

Fig. 2. The scheme of the re moval of dis coid me nis cus cen tral part, and thechanges in leg axis (au thor’s pic ture)

pa tir tis gy dant Lie tu vos gy ven to jødis ko pa vi da lo me nis kus lei dþia pri -tar ti ðiai nuo mo nei. Dis ko for mos ðo ni -nis me nis kas yra ágim ta pa to lo gi ja, to -dël simp to mai daþ niau siai pa si reið kiavai kys të je [28, 34, 47–49]. Ta èiausimp to ma ti ka ga li pa si reikð ti ir bran -dþia me am þiu je. Li te ra tû ro je dis ku -tuo ja ma, ar rei kë tø ið kirp ti cen tri nædis ko for mos me nis ko da lá tuo at ve ju,jei ji ne pa þeis ta. Mû sø nuo mo ne, cen -tri nës da lies pa ða li ni mas ga li su kel tiko jos aðies pa ki ti mus ir pa keis ti ke liosà na rio at ra mi nio pa vir ðiaus spau di -mà (2 pav.).

Mû sø pa teik to je sche mo je kam pasa ap skai èiuo ja mas sin a = h/r,r = 3,75 mm, h = 2 mm, a = 3°, tai gi aið -kiai ma ty ti, kad jei gu dis ko for mosme nis ko cen tri nës da lies sto rish = 1 mm, ðlau nies val gus kam pas apa di de ja 1,5°, jei ið kirp tos dis ko for -mos ðo ni nio me nis ko cen tri nës da liessto ris yra 3 mm, ko jos aðies val guskam pas pa di dë ja net 4,5 laips nio, kar -tu pa kin ta ap kro vos pa si skirs ty maske lio sà na ry je, pa si kei èia sà na rio bio -me cha ni ka. Ðis fak tas by lo ja, kad svei -ko dis ko for mos ðo ni nio me nis ko ne rei -kia lies ti. Ta èiau ply ðu si dis ko for mosme nis ko da lis tu rë tø bû ti ið kirp ta irpa ða lin ta.

Dis ku tuo ja ma, ar rei kë tø ða lin tivi sà dis ko for mos me nis kà, nors þi no -ma, kad pa ða li nus vi sà me nis kà pa si -kei èia sà na ri niø pa vir ðiø kon gru en -tið ku mas, be to, pa ða li nus vi sà me nis -kà pra si de da tos sà na rio pu sës su si dë -vë ji mas ir ið si vys to sà na rio ar tro zë[50–54]. To dël re ko men duo ja ma at lik -ti ply ðu sio me nis ko re zek ci jà, pa lie -kant pa ra kap su li næ me nis ko da lá [49,55]. Ap ra ðy tas ir ke lio sà na rio ðo ni nisne sta bi lu mas, ku ris at si ra do pa ða li -nus vi sà dis ko for mos ðo ni ná me nis kà[46]. Kai ku rie au to riai siû lë ða lin tivi sà dis ko for mos ðo ni ná me nis kà vai -kams [28, 47, 56, 57]. Pas ta rie ji au to -riai ne nu sta të ar tro zës po tri jø, sep ty -ne riø ar net de ðim ties me tø, ta èiaunë ra ty ri mø, ku rie nag ri në tø vë ly vuo -sius re zul ta tus po 20–30 me tø, kaitoks pa cien tas bû tø su lau kæs30–40 me tø. Ma no me, kad pa ða li nusdis ko for mos me nis kà vai kui, po20–30 me tø ke lio sà na rio ar tro zës ri -zi ka bû tø tik rai di des në. Pas ta ruo jume tu dau ge lis au to riø re ko men duo jaat lik ti pa þeis to dis ko for mos me nis kore zek ci jà, o jei gu yra jud rus uþ pa ka li -nis ra gas ar pa ra kap su li nis ply ði -mas – re ko men duo ja ma jud ri à jà me -nis ko da lá pri siû ti prie sà na rio kap su -lës [49, 55]. Mes pri ta ria me tiems au -to riams, ku rie siû lo ne lies ti dis ko for -mos me nis ko, jei gu jis ne pa þeis tas irne su ke lia kli ni ki niø simp to mø [9, 28,34, 35, 45].

KE LIO SÀ NA RIO ME NIS KØDY DÞIO IR PRO POR CI JØÁVAI RO VË

Me nis kø funk ci jai ir jø pa þei di moveiks niams su pras ti svar bu þi no ti me -nis kø dy dþio, for mos ir san ty kio sublauz di kau lio at ra mi niu pa vir ðiu miávai ro væ, sà sa jas su ly ti mi, am þiu mi,kû no su dë ji mu ir ki tais veiks niais[12]. Nau jos me nis kø gy dy mo tech no -lo gi jos (dirb ti niø me nis kø im plan ta ci -ja, do no ro me nis kø transp lan ta ci ja)ska ti na at lik ti de ta lius me nis kø mor -fo lo gi jos ty ri mus, nu sta ty ti jø dy dþioir for mos ávai ro væ bei tin ka mai pa -rink ti do no ro me nis kà [2–5]. To kiøstu di jø ne daug [1, 58–62], ávai rûs au -to riai pa tei kia skir tin gus me nis kø dy -dþius, daþ niau siai nu ro do tik ke lismat me nis, be to, ne pa vy ko ras ti duo -me nø apie ðo ni nio ir vi di nio me nis koplo tø ávai ro væ. Api ben dri nus ðias ke -lias stu di jas ga li ma pa teik ti to kiusme nis kø mat me nis: vi di nio / ðo ni niome nis ko uþ ima mo plo to il gis ávai ruo januo 3 / 3 cm iki 6 / 5 cm, plo tis – nuo2 / 2,5 cm iki 3 / 3,5 cm; vi di nio / ðo ni nio me nis ko kû no vi du ri nës da lies plo tis – apie 6–12 / 8–15 mm; vi di nio / ðo ni niome nis ko prie ki nio ra go aukð tis –5,0–6,2 / 4,0–4,5 mm, vi du ri nës da -lies – apie 5,0–6,17 / 5,0–6,52 mm, uþ -pa ka li nio ra go – apie 5,2–6 / 5,5 mm.

Mû sø ty ri mø duo me ni mis [6, 13],abie jø me nis kø ab so liu tûs mat me -nys – sker si nis mat muo, me nis kø il -giai ir plo tai – vy rø bu vo ypaè pa ti ki -mai di des ni nei mo te rø: vy rø ðo ni -nio me nis ko il gis (vy rø / mo te rø:min– max = 3,00–4,50 / 3,00–3,70 cm),vi di nio me nis ko il gis (vy rø / mo te rø:min– max = 3,90–5,30 / 3,5–4,5 cm),sker si nis abie jø me nis kø mat muo(vy rø / mo te rø: min– max = 6,00–8,90 / 4,90–7,00 cm), taip pat ðo ni niomenisko plo tas (vy rø / mo te rø:min– max = 4,50–8,63 / 3,50–6,13 cm

2)

ir vidinio me nis ko plo tas (vy rø / mo te rø: min– max = 3,25–9,13 / 3,75–6,62 cm

2)

bu vo ypaè pa ti ki mai di des ni nei ati -tin ka mi mo te rø me nis kø pa ra met rai(ðiø ro dik liø skir tu mø p<0,001). Mo -te rø me nis kai bu vo ðiek tiek plo nes ninei vy rø, ta èiau abie jø ly èiø me nis køsto riai pa ti ki mai ne si sky rë. Pa ste bë -jo me, kad vy rø ir mo te rø ðo ni nio me -nis ko ávai riø da liø sto ris bu vo pa na -ðus, o vi di nio me nis ko prie ki në da lisbu vo sto res në nei uþ pa ka li në, ta èiaupas ta rie ji skir tu mai bu vo pa ti ki mi tik vy rams. Abie jø ly èiø in di vi dø vi di nisme nis kas bu vo il ges nis nei ðo ni nis, oðo ni nis – sto res nis nei vi di nis. Pas ta -rie ji mû sø duo me nys ið es mës su ta poir su nuo mo ne, kad ðo ni nës ke lio sà -

na rio pu sës krem zli niai pa vir ðiai sto -res ni [63, 64].

Mû sø duo me ni mis [6, 13], vy røblauz di kau lio sà na ri nio pa vir ðiausplo tas ir vi si mat me nys taip pat bu voge ro kai di des ni nei mo te rø, ir tai pa -tvir ti na aki vaiz dø griau èiø ly ti ná di -mor fiz mà. Tai gi mû sø po pu lia ci jai bû -din gi ryð kûs kû no dy dþio ir griau èiøpa ra met rø ly ti niai skir tu mai – aki -vaiz du, kad vy rø ûgis di des nis, griau -èiai stam bes nis, to dël ir il gø jø kau løga lai stam bes ni. Be to, me nis ko dy dá ir ûgá sie ja pa ti ki ma ko re lia ci ja [60]. Ta -èiau ne vi sos po pu lia ci jos pa si þy mivie no du mor fo lo gi niø ro dik liø ly ti niudi mor fiz mu [65, 66]. To dël ir ke lio sà -na rio at ra mi nio pa vir ðiaus ir me nis kø for mos bei dy dþio ly ti niai skir tu mai,ma tyt, yra su si jæ su pa vel dë tais kû nody dþio ir pro por ci jø ypa tu mais[67–69].

Mû sø duo me nø ne ga lë jo me tiks -liai pa ly gin ti su ki tø po pu lia ci jø ty ri -mais, nes ne pa vy ko ras ti to kiø de ta liøstu di jø, at lik tø pa gal tà pa èià me to di -kà. Pa ly gi næ mû sø duo me nis su ki tula vo ni nës me dþia gos ty ri mu [59] beisu ke lio mis me nis kø bran duo liø mag -ne ti nio re zo nan so (to liau – BMR) stu -di jo mis [58, 60], ga li me teig ti, kad nu -sta të me pa na ðius me nis kø ið il gi niusbei sker si nius mat me nis, be to, ir ki tiau to riai ra do, kad ðo ni nis me nis kassto res nis nei vi di nis. Ta èiau mû søduo me ni mis, abie jø me nis kø uþ pa ka -li nës da lys bu vo ðiek tiek plo nes nësnei prie ki nës (nors skir tu mai ne pa ti -ki mi), o ki tos stu di jos to kios ten den ci -jos ne nu sta të. Ki ta ver tus, mû sø duo -me nys pa tvir ti na F. M. Ci cut ti ni ir kt.[70, 71] ið va dà, kad svei kø vy rø ke liosà na rio pa vir ðius den gian ti krem zlëuþ ima di des ná plo tà ir yra sto res në neimo te rø, nes te stos te ro no kie kis tie sio -giai ko re liuo ja su krem zlës sto riu, to -dël net ir svei kø mo te rø ke lio sà na riokrem zlës plo nes nës.

Ávai rio se stu di jo se nu ro do mus me -nis kø mat me nis su dë tin ga pa ly gin tidar ir dël to, kad në ra vi suo ti nai pri -im tos me nis kø ma ta vi mo me to di kos –ma tuo ja ma slan kma èiu, li niuo te, nau -do ja mas ul tra gar so ar BMR ty ri mas –daþ nai ne áma no ma su gre tin ti dau ge -lio stu di jø re zul ta tø. Pas ta ruo ju me tume nis kø dy dis daþ niau siai nu sta to -mas BMR me to du [58, 60, 61]. H. Er -bag ci ir kt. [58] at li ko 75 vy rø ir 99 mo -te rø ke lio sà na riø BMR ty ri mus beinu sta të ki to kius ávai riø me nis ko da liø mat me nis nei S. K. S. Al mei da ir kt.[59]. Ta èiau ne aið ku, ar mi në tø stu di -jø re zul ta tai ne su tam pa dël skir tin gos me to di kos, ar dël in di vi du a liø ið tir tø -jø as me nø skir tu mø. Kai ku rie au to -riai taip pat pa skel bë, kad vy rø me nis -kø pa ra met rai pa ti ki mai di des ni nei


Kelio sànario meniskø klinikinë anatomija: aktualûs klausimai

mo te rø, o ðo ni nio me nis ko uþ pa ka li nio ra go sto ris di dë ja kar tu su in di vi doûgiu, ta èiau ne ra do ry ðio tarp me nis ko sto rio ir kû no ma sës in dek so [58].

Ap ti ko me tik vie nà stu di jà, ku rio je nag ri në ja mas me nis kø dy dis at si þvel -giant ne tik á in di vi do ly tá, bet ir á jo kû -no dy dá: K. R. Sto ne ir kt. [60] nu sta tëpa ti ki mà ko re lia ci jà tarp ly ties ir me -nis ko dy dþio (mo te rø me nis kai ma þes -ni), taip pat tarp me nis ko dy dþio irûgio (kuo di des nis ûgis, tuo di des niske lio sà na rio at ra mi nis pa vir ðius irme nis ko plo tas). Me nis kø dy dþio ávai -ro vës ri bos svar bios kli ni ki nei prak ti -kai ir me nis kø pa to lo gi jai nu sta ty ti(ver ti nant BMR ty ri mo vaiz dus ana to -mið kai siau ras me nis kas ga li bû ti pa -na ðus á „ki bi ro ran ke nos“ ti po ply ði -mà). Li te ra tû ro je dis ku tuo ja ma ir dëlBMR me to di kos tai ky mo nu sta tantme nis kø dy dá, ki tus ypa tu mus bei pa -to lo gi nius ki ti mus [61].

Me nis kø uþ ima mas plo tas blauz di -kau lio sà na ri nio pa vir ðiaus at þvil giusvar bus sà na rio ap kro vai pa skirs ty ti,be to, san ty ki nis me nis kø plo tas tu rireikð mës ar tro zës rai dai. Nau ji li te ra -tû ros ðal ti niai [1, 10, 26] tei gia, kadme nis kai den gia 45–70 % sà na ri niopa vir ðiaus plo to, ta èiau au to riai daþ -niau siai ci tuo ja tas pa èias ke lias pa ly -gin ti ne gau sia ty ri mo me dþia ga pa -grás tas ir se no kai at lik tas ke lio sà na -rio stu di jas [72–75]. C. R. Clark irJ. A. Og den [39] nu sta të, kad pe ri na -ta li niu ir anks ty vuo ju po stna ta li niulai ko tar piu vi di nis me nis kas den gia51–74 % (vi du ti nið kai 64 %) vi di nioblauz di kau lio krum plio sà na ri nio pa -vir ðiaus, o ðo ni nis – 75–93 % (vi du ti -nið kai 84 %) ðo ni nio blauz di kau liokrum plio sà na ri nio pa vir ðiaus. Ta èiau yra ir ki to kiø duo me nø. S. K. S. Al -mei da ir kt. [59] nu sta të, kad vi di nisme nis kas den gia 54,7 % vi di nio blauz -di kau lio krum plio sà na ri nio pa vir -ðiaus, o ðo ni nis – tik 48,7 % ðo ni nioblauz di kau lio krum plio sà na ri nio pa -vir ðiaus.

Mû sø duo me ni mis [6, 13], san ty ki -nis ðo ni nio ir vi di nio me nis ko plo tasbu vo be veik iden tið kas abiem ly tims:ðo ni nis me nis kas uþ ëmë ge ro kai dau -giau (vy rams 71–72 %, mo te rims69–70 %) ðo ni nio krum plio plo to neivi di nis me nis kas (vy rams 56–57 %,mo te rims 55–56 %) den gë vi di niokrum plio plo to. Li te ra tû ro je ne pa vy ko ras ti duo me nø apie vy rø ir mo te røsan ty ki nius ðo ni nio ir vi di nio me nis ko plo tus, ta èiau mes ne nu sta të me vi di -nio ir ðo ni nio me nis kø san ty ki niø plo -tø (blauz di kau lio krum pliø at þvil giu)ly ti nø skir tu mø. Ma tyt, di des niamkû nui gam ta su kû rë ir di des ná at ra mi -nio pa vir ðiaus plo tà abie jo se ke lio sà -na rio pu së se. Di dë jant ûgiui di dë ja ir

blauz di kau lio pa ra met rai, ta èiau ko -re lia ci ja në ra tie si në.

Me nis kø plo tø ir blauz di kau lio sà -na ri nio pa vir ðiaus abie jø krum pliøsan ty kis svar bus ke lio sà na rio ap kro -vai pa skirs ty ti. Me nis kø vaid muo pa -skirs tant ðo ni nës ir vi di nës sà na riopu sës ap kro và yra skir tin gas: ðo ni niome nis ko reikð më pa skirs tant ðios sà -na rio pu sës spau di mà yra ge ro kai di -des në nei vi di nio me nis ko svar ba ðvel -ni nant vi di nës ke lio sà na rio pu sësspau di mà, to dël pa ða li nus ðo ni ná me -nis kà ga li ma ti kë tis di des nës ðo ni nëske lio sà na rio pu sës ar tro zës ri zi kosnei pa ða li nus vi di ná me nis kà ðios ke lio sà na rio pu sës ar tro zës. Li te ra tû rosduo me ni mis, ðo ni niam me nis kui ten -ka apie 70 % ap kro vos, ku rià pa ti riaið ori në ke lio sà na rio pu së, o vi di -niam – apie 50 % spau di mo, ku ris ten -ka vi di nei ke lio sà na rio pu sei, pa ða li -nus ðo ni ná me nis kà spau di mas áblauz di kau lio ðo ni ná krum plá di dë jala biau nei á blauz di kau lio vi di ná krum -plá pa ða li nus vi di ná me nis kà [76–78].Svar bu, kad po me nis ko re zek ci jos li -ku siai pa ra kap su li nei me nis ko da liaiten ka di de lë ap kro va, bet ji to liau at -lie ka me nis ko funk ci jà.

Tai gi me nis kø uþ ima mo plo to irblauz di kau lio at ra mi nio pa vir ðiauspro por ci jos bei san ty kis, sà sa jos su ly -ti mi ir am þiu mi – ne iki ga lo at sa ky tas klau si mas, be to, duo me nys daþ naiprieð ta rin gi, ti ria mø jø skai èius ma -þas. Ta èiau tai svar bu þi no ti nu ma -tant me nis ko ope ra ci jos tak ti kà (ar ða -lin ti me nis kà, kiek jo ða lin ti).

KE LIO SÀ NA RIO ME NIS KØHIS TO LO GI NËS SAN DA ROSREIKÐ MË JØ PLY ÐI MO TI PUI

Ðiuo lai ki nis po þiû ris á pa þeis to me nis -ko gy dy mà, me nis kø transp lan ta ci josar dirb ti niø me nis kø im plan ta ci jospro ble mø spren di mas ne áma no mas bede ta liø þi niø apie me nis kø ana to mi næir his to lo gi næ san da rà [1, 10, 79–82].Ypaè svar bu, ar nau jie ji gy dy mo me to -dai pa grás ti moks li niais ty ri mais. Me -nis kas – tai skai du li në krem zlë, ku riàsu da ro van duo (72 %), ko la ge no skai -du los (22 %), pa grin di në me dþia ga –gli ko za mi nog li ka nai, gli kop ro tei nai irpro te og li ka nai (apie 1 %) ir ki tos me -dþia gos [1, 80–82]. Apie 90 % ko la ge noskai du lø su da ro I ti po ko la ge nas, o li -ku sius 10 % – II, III ir IV ti po ko la ge -nas. Tarp ko la ge no skai du lø tin klo ið -si dës to chon dro ci tai ir á fib rob las tuspa na ðios làs te lës, tar pus tarp skai du -lø uþ pil do pa grin di në me dþia ga.

Dau gu ma me nis ko ko la ge no skai -du lø ið si dës to lan kais, ra tais (þie du,

t. y. cir kum fe ren tið kai), to dël ge rai at -lai ko spau di mo ir tem pi mo jë gas [10,80, 81]. Da lis skai du lø ið si dës to ra dia -liai (ma no ma, kad jos su tvir ti na þie di -nes skai du las). Prie pat kap su lës þie -di nës skai du los sto res nës, o me nis kolais vo jo krað to link at si ran da ra dia li -niø skai du lø, ku rios yra ly gia gre èiossà na ri niam pa vir ðiui (ma no ma, josyra pri si tai kiu sios at lai ky ti aði náspau di mà). Me nis kø prie ki niai ir uþ -pa ka li niai ra gai pri sit vir ti næ prieblauz di kau lio sà na ri nio pa vir ðiaustvir tais raið èiais – ðis ypa tu mas ypaèsvar bus ávai rioms me nis kø funk ci -joms [1].

Pas ta ruo ju me tu ið aið kin ta ypa tin -ga me nis ko þie di niø skai du lø reikð -më – jos le mia me nis kø sta bi lu mà, ne -lei dþia jiems ið slys ti ið spau di mo zo -nos, to dël pa þei dus vi sas þie di nes skai -du las me nis kas ne be ten ka ðios la baisvar bios sa vo funk ci jos. S. J. Lee ir kt.[83] nu sta të, kad at li kus seg men ti næme nis ko re zek ci jà, t. y. pa ða li nus da lávi di nio me nis ko kar tu su vi so mis pa -ra kap su li nës sri ties skai du lo mis,spau di mas á blauz di kau lio sà na ri niopa vir ðiaus plo to vie ne tà pa di dë ja ly -giai taip pat, kaip pa ða li nus vi sà me -nis kà.

Su dë tin ga his to lo gi në me nis kosan da ra le mia ir me nis ko ply ði mo ti -pus [1, 10, 84]. Ply ði mas tarp þie di niøskai du lø va di na mas ið il gi niu ply ði mu; kai ply ði mo li ni ja ási skver bia tarp ra -dia li niø skai du lø – ply ði mas yra ra -dia li nis (su ar do ma da lis þie di niø skai -du lø); kai ply ði mo li ni ja ási ter pia tarpþie di niø skai du lø ho ri zon ta lio jo jeplokð tu mo je ir su ar do sà sa jas tarp þie -di niø skai du lø – ply ði mas yra ho ri zon -ta lu sis. Ma no ma [1, 10], kad vie nø ti -pø ply ði mus dau giau le mia trau mosjë gos, o ki tø ti pø – de ge ne ra ci niaikrem zli nio au di nio pa ki ti mai dël li go -nio am þiaus ar sà na riø li gø (to kiu at -ve ju me nis kai daþ nai pa þei dþia mi beaið kios trau mos). Ta èiau pa cien tø am -þiaus ir ly ties sà sa jos su me nis kø ply -ði mo ti pais bei lo ka li za ci ja iki ðiol la -bai ma þai ty ri në tos.

Mes ið sky rë me pa kin klio rau menssaus gys lës þio èiø ply ði mà kaip at ski ràðo ni nio me nis ko ply ði mo ti pà [85] – tai ati tin ka ið il gi ná me nis ko ply ði mà, opa gal lo ka li za ci jà to ká ply ði mà pri skir -tu me pa ra kap su li niam (rau do no sioszo nos). Ið tik rø jø tai yra sà na rio kap -su lës ply ði mas, nes me nis kas at plyð tame nis ko ir kap su lës jung ties sri ty je:vi sas me nis kas pa si slen ka ir prie kap -su lës ne lie ka jo kiø me nis ko skai du lø – nei ra dia li niø, nei þie di niø, ta èiau pas -ta ro sios ypaè svar bios me nis ko spau -di mo (ap kro vos) pa skirs ty mui, sta bi -lu mo ir smû gio ge si ni mo funk ci jai. Ne -se niai pa teik tas ádo mus hi a tus



popliteus sri ties pa þei di mo kli ni ki nioat ve jo ap ra ðy mas, ku rio au to riai ak -cen ta vo bû ti ny bæ tir ti iki ðiol ma þai ty -ri në tà, ta èiau la bai svar bià kli ni ki neipa to lo gi jai ke lio sà na rio uþ pa ka li nësðo ni nës sri ties ana to mi jà [86].

Svar bu, kad per ope ra ci jà ið kir pusið il gai ply ðu sià me nis ko da lá, bet pa li -kus pa ra kap su lia riai tás tan èiø þie di -niø skai du lø, su ma þë ja me nis ko plo -tas, ta èiau ki tos me nis ko funk ci jos ið -lie ka – þie di nës skai du los lyg dir þasra tu juo sia abu me nis kus (3 pav.). Per -kir pus vi sas þie di nes skai du las sker -sai ne be lie ka átem pi mo jë gos, lai kan -èios me nis kà sa vo vie to je, to dël spau -dþia mas kû no svo rio me nis kas pa si -slen ka á pe ri fe ri jà bei pa ny ra, pra ras -da mas be veik vi sas sa vo funk ci jas.Tai gi nu sta èius ðo ni nio me nis ko ply ði -mà pa kin klio rau mens saus gys lës þio -èiø sri ty je, rei kë tø ne ið kirp ti at ply ðu -sià me nis ko da lá, o pri siû ti at ply ðu sáme nis kà prie sà na rio kap su lës. Me nis -ko þie di niø skai du lø svar bà ir bû ti ny -bæ at kur ti jo vien ti su mà spe cia lia siu -vi mo tech ni ka ne se niai pa siû lë ir Vo -kie ti jos chi rur gai [87].

Dau ge lis au to riø tei gia [1, 11,88–90], kad ðo ni nis me nis kas yradaug pa slan kes nis nei vi di nis, nes hi a -tus popliteus sri ty je yra ne su au gæs susà na rio kap su le. Mû sø ma ny mu, ðo ni -nis me nis kas ju dë da mas slys ta per pa -ly gin ti ið gaub tà sà na ri ná pa vir ðiø þe -myn á pa kin klá, to dël jo ju de sio tra jek -to ri ja yra di des nës am pli tu dës nei vi -di nio me nis ko. Ta èiau ðo ni nio me nis -ko ið ori nis krað tas yra glau dþiai su ki -bæs su kap su le, o di des nis jo pa slan ku -mas at si ran da tuo met, kai dël trau -mos pa þei dþia mos pa kin klio rau menssaus gys lës þio tys, ku rios tuo met bû napla tes nës. Ta èiau pri ta ria me, kad ðihi a tus po pli teus sri tis ið ty ri në ta ne pa -kan ka mai, to dël at ei ty je rei kë tø at lik -ti de ta les niø stu di jø.

KE LIO SÀ NA RIO VI DI NIO IRÐO NI NIO ME NIS KØ PLY ÐI MOPA PLI TI MAS

Ke lio sà na rio me nis kø pa þei di mø pa -pli ti mo ávai rio se po pu lia ci jo se stu di jøne daug – ap þvel gus nau jau sius li te ra -tû ros ðal ti nius [5, 91, 92] aið kë ja, kadau to riai daþ niau siai ci tuo ja ke lis tuospa èius prieð ke lis de ðimt me èius at lik -tus ty ri mus, kad vi du ti nið kai apie60–70 ið 100 tûkst. in di vi dø pa ti riame nis kø su þa lo ji mus [93, 94]. Pas ta -rai siais me tais bu vo at lik tos ir ke liosnau jos me nis kø pa þei di mo pa pli ti mostu di jos. Nu sta ty ta, kad Da ni jo je perme tus 100 tûkst. gy ven to jø vi du ti nið -kai plyð ta 60–70 me nis kø, o Ðve di jo je

(9,2 mln. gy ven to jø) per me tus at lie -ka ma apie 20 000 me nis kø ope ra ci jø,ta èiau pas ta ra sis skai èius tiks liai ne -pa ro do me nis kø pa þei di mø pa pli ti mo[95].

Mo te rø ke lio sà na rius daþ niau neivy rø pa þei dþia ávai rûs pa to lo gi niaipro ce sai, ypaè ar tro zë [14–20, 96]. Ma -no ma, kad tam ga li tu rë ti áta kos spe ci -fi niai abie jø ly èiø ke lio sà na riø ana to -mi jos ir bio me cha ni kos ypa tu mai [27,97, 98]. Mo te rims daþ nes nës ir gir ne -lës pro ble mos [99] bei kryþ mi niø raið -èiø trau mos [16, 19, 100, 101]. Ta èiaumo te rims re èiau nei vy rams pa si tai kome nis kø pa þei di mø dël trau mø – taipa tvir ti na ir prieð ke lis de ðimt me èius,ir pas ta rai siais me tais at lik tos stu di -jos [11, 16, 19, 102].

Pa vyz dþiui, M. H. Met calf irG. R. Bar ret [11] duo me ni mis, JAV ið2179 pa cien tø, ku riems bu vo at lik tosar tros ko pi nës ope ra ci jos, 1370 tu rë jome nis kø ply ði mø – tarp jø mo te rys su -da rë apie 30 %, vy rai – be veik 70 %.Ávai riø au to riø duo me ni mis, vy rø ke -lio sà na rio me nis kai pa þei dþia mi ke liskar tus daþ niau nei mo te rø: vy rø irmo te rø san ty kis svy ruo ja nuo 2,5:1 iki 4:1 [91, 103, 104]. J. E. Taun ton ir kt.[104] ið ty rë 2002 spor ti nin kus bë gi -kus, pa ty ru sius ávai riø su þa lo ji mø: iðvi sø kû no sri èiø ke lio sà na rio su þa lo ji -mai su da rë 42,1 %, o ið vi sø ke lio sà na -rio su þa lo ji mø daþ niau siai skøs ta sigir ne lës sri ties skaus mais (ðios gru pës vy rai su da rë 38 %, mo te rys – 62 %), ta -èiau me nis kø su þa lo ji mø tu rë jo tik 5 % bë gi kø (ið jø vy rai su da rë 69 %, mo te -rys – 31 %); be to, pa cien tø, ku riemsbu vo pa þeis ti me nis kai, am þiaus vi -

dur kis bu vo di dþiau sias, pa ly gin ti suki tø kû no sri èiø su þa lo ji mo gru pë mis,va di na si, ri zi ka pa þeis ti me nis kus di -dë ja su am þiu mi. Be to, N. Maf ful li irkt. [91] nu ro do, kad dël trau mø me nis -kai daþ niau plyð ta 21–30 me tø vy -rams ir 11–20 me tø mo te rims, ta èiaude ge ne ra ci nio po bû dþio ply ði mø daþ -niau siai pa si tai ko 40–60 me tø as me -nims.

Lie tu vos sta tis ti kos de par ta men to duo me ni mis, mo te rys su da ro dau giaukaip 53 % vi sø gy ven to jø [22]. Te orið -kai ga li ma ti kë tis ir vie no do trau møpa si skirs ty mo pa gal ly tá, ta èiau taipnë ra. Mû sø me dþia go je mo te rys su da -rë treè da lá vi sø pa cien tø, ku riems at -lik ta ar tros ko pi ja. Te orið kai ti ki my bëjau na me ir vi du ti nia me am þiu je su si -þeis ti ke lio sà na rá yra vie no da ir vy -rams, ir mo te rims. Ka dan gi skai èiairo do kà ki ta (tik treè da lá pa cien tø,ope ruo tø dël ke lio sà na rio pa þei di mø,su da rë mo te rys), ga li me da ry ti prie -lai dà, kad tai yra gy ven se nos re zul ta -tas. Tai pa þy mi ir ki ti au to riai [105].JAV ty rë jai M. H. Met calf ir G. R. Bar -ret [11] taip pat nu sta të pa na ðø me -nis kø ply ði mus tu rë ju siø pa cien tø pa -si skirs ty mà pa gal ly tá: mo te rys su da -rë apie 30 %, vy rai – be veik 70 %, oJ. E. Taun ton ir kt. [104] duo me ni -mis – pa na ðus ly èiø san ty kis bu vo irtarp bë gi kø (vy rai su da rë 69 %, mo te -rys – 31 %).

Nu sta ty ta, kad vi di nis me nis kaspa þei dþia mas daþ niau nei ðo ni nis.M. H. Met calf ir G. R. Bar rett [11] ty ri -mo duo me ni mis, vi di nis me nis kasplyð ta be veik ke tu ris kar tus daþ niaunei ðo ni nis. B. R. Mo han ir kt. [106]nu sta të, kad vi di nis me nis kas bu voply ðæs 78 %, o ðo ni nis – 22 % me nis køply ði mus tu rë ju siems pa cien tams.M. En glund ir kt. [107] ty rë Fra ming -ha mo (JAV) 50–90 me tø am þiaus gy -ven to jus ir nu sta të, kad ið vi sø me nis -kø ply ði mø 66 % su da rë vi di nio me nis -ko, 24 % – ðo ni nio ir 10 % – abie jø me -nis kø ply ði mai.

Ðio reið ki nio prie þas tys iki ðiol ne -aið kios, ty ri mø ne daug. Ma no ma, kadtam tu ri reikð mës skir tin ga abie jø me -nis kø ana to mi në san da ra, ap kro va irpa slan ku mas: len kiant sà na rá vi di nisme nis kas la biau traið ko mas, o ðo ni nisme nis kas ge ba la biau pa si slink ti ir ið -slys ta ið spau di mo zo nos [10, 90, 108].Be to, ke lio sà na rio kap su lës uþ pa ka li -në je vi di në je da ly je tvir ti na si pus plë -vi nis rau muo, m. semimembranosus,ku ris len kiant ke lio sà na rá pa trau kiauþ pa ka li næ kap su lës da lá, kad jos ne -suþ nyb tø sà na ri niai pa vir ðiai, ta èiaukar tu pa trau kia mas ir vi di nio me nis -ko uþ pa ka li nis ra gas – tai vie na ið ga -li mø vi di nio me nis ko daþ nes nio ply ði -mo prie þas èiø [1, 109].



3 pav. Ðoninio ir vidinio menisko þie di -niø skaidulø svarba: þiediniø skaiduløvei ki mo mechanizmas (autor. pa veiks las)

Fig. 3. The sig nif i cance of cir cumfer -ential fibres of lat eral and me dialmenisci: the mech a nism of the ef fect of cir cumfer ential fibres (au thor’s pic ture)

Ðo ni nis me nis kas la biau ries tas irpui kiai su de ri na ma þes nio spin du lioðlau ni kau lio ðo ni ná krum plá su ið ki liu, á kal và pa na ðiu blauz di kau lio ðo ni niokrum plio sà na ri niu pa vir ðiu mi. Ðisana to mi nis ypa tu mas le mia di des náðo ni nio nei vi di nio me nis ko pa slan ku -mà, to dël jis ma þiau spau dþia mas tarp sà na ri niø pa vir ðiø [27], ma no me, kaddël to jis re èiau pa þei dþia mas. Ðo ni nioblauz di kau lio krum plio gaub tu mà pa -pil dan tis ðo ni nis me nis kas uþ ima pa -ly gin ti di de lá plo tà sà na rio ðo ni niokrum plio pa vir ðiaus at þvil giu (pa ly -gin ti su vi di nio me nis ko plo tu – vi di -nio krum plio pa vir ðiaus at þvil giu), to -dël pa þei dus ðo ni ná me nis kà ypaè pa -di dë ja sà na rio ap kro va ir krem zlës pa -þei di mo ri zi ka – la biau, nei pa þei dusvi di ná me nis kà [1, 10, 77, 78].

Mû sø duo me ni mis [22], me nis kopa þei di mø gru pës pa cien tams vi di nionei ðo ni nio me nis ko pa þei di mas bu votris kar tus daþ nes nis. Vy rø ir mo te røðo ni nio ir vi di nio me nis ko pa þei di møpa pli ti mas (ly ties gru pës vi du je) bu vola bai pa na ðus. Abu me nis kai bu vo ply -ðæ apie 10 % at ve jø, ta èiau ið jø tik24 % bu vo ap tik ti sta bi lia me, o 76 % –ne sta bi lia me ke lio sà na ry je. Tai giabie jø me nis kø ply ði mas bû din ges nisne sta bi liam sà na riui (kai pa þeis tasprie ki nis kryþ mi nis raið tis).

Ma no me, kad ke lio sà na rio me nis -kø pa þei di mo pa pli ti mà rei kë tø ty ri -në ti at ski rai sta bi lia me (ke lio sà na rioraið èiai svei ki) ir ne sta bi lia me (ply ðækryþ mi niai raið èiai ar kap su lë) sà na -ry je. Mû sø duo me ni mis [110], sta bi lia -me ke lio sà na ry je vi di nio me nis ko ply -ði mai su da rë 77 %, ðo ni nio me nis koply ði mai – 19 %, abie jø me nis kø ply ði -mai – 4 %. Ne sta bi lia me ke lio sà na ry je vi di nio me nis ko ply ði mai su da rë 58 %,ðo ni nio me nis ko ply ði mai – 25 %, abie -jø me nis kø ply ði mai – 17 %. Tai gi ke -lio sà na rio raið èiø ply ði mai tu ri di de læáta kà me nis kø pa þei di mams. Nag ri në -ju siø sta bi lø ke lio sà na rá au to riø re -zul ta tai [11] pa na ðûs á mû sø ty ri more zul ta tus – pas ta rie ji au to riai nu sta -të, kad sta bi lia me sà na ry je izo liuo tivi di nio me nis ko ply ði mai su da rë 73 %,ðo ni nio – 19 %, abie jø me nis kø ply ði -mai – apie 8 %.

Ne daug duo me nø ir apie vi di niobei ðo ni nio me nis ko ply ði mø pa pli ti mà tarp abie jø ly èiø in di vi dø. Dar prieðke lis de ðimt me èius bu vo nu sta ty ta,kad vi di nis me nis kas vy rams plyð tadaþ niau nei mo te rims, be to, do mi nuo -jan tis vi di nio me nis ko ply ði mo ti pas –ið il gi nis (ver ti ka lus), o ðo ni nio me nis -ko ply ði mai daþ niau bû na ho ri zon ta -lûs, t. y. bû din gi de ge ne ra ci niams pa -ki ti mams [102]. Ke liø nau jes niø stu -di jø au to riai skel bia [111, 107], kad vi -di nio ir ðo ni nio me nis kø ply ði mø daþ -

nis ski ria si, ir tai pri klau so nuo ly tiesbei am þiaus: vi di nis me nis kas plyð tamaþ daug 66–70 %, ðo ni nis – 24–30 %,o abie jø me nis kø ply ði mas tuo pa èiume tu – apie 10 % vi sø me nis kø ply ði -mø at ve jø; be to, su am þiu mi gau së jade ge ne ra ci nio po bû dþio me nis kø ply -ði mø (ypaè mo te rims), o trau mi nio po -bû dþio ply ði mø ti pai daþ niau pa si tai -ko jau nes nio am þiaus vy rams.

M. L. Da vies-Tuck ir kt. [112] nu -sta të, kad vi di nio me nis ko ply ði maisu si jæ su ke lio pa su ki mu á vi dø ir vi di -ne pë dos ro ta ci ja ei nant ho ri zon ta li à ja plokð tu ma, ta èiau lie ka ne aið ku, arply ðæs vi di nis me nis kas le mia to kià ei -se nà, ar dël to kios ei se nos ypa tu mødaþ niau plyð ta vi di nis me nis kas. Beto, vy rø ir mo te rø ei se nos skir tu mai –ne vi sið kai ið tir tas klau si mas, duo me -nys prieð ta rin gi [113]. Ypaè su dë tin -gas klau si mas – ke lio sà na rio at ra mi -nio pa vir ðiaus ir vi di nio bei ðo ni niome nis kø ap kro vos ypa tu mai, ku riø ly -ti niai skir tu mai be veik ne ty ri në ti[114, 115].

Ádo mu, kad ti riant „svei kø“, t. y.ne tu rin èiø ke lio sà na rio nu si skun di -mø, vi du ti nio ir vy res nio am þiaus as -me nø ke lio sà na rius BMR me to du,me nis kø pa ki ti mai nu sta ty ti 19 %50–59 me tø mo te rø ir net 32 % ðio am -þiaus vy rø, ta èiau net 56 % 70–90 me -tø mo te rø ir 51 % ðio am þiaus vy rø tu -rë jo me nis kø pa ki ti mø – do mi na vo de -ge ne ra ci niai pa ki ti mai, be to, dau giaunei 60 % vy res nio am þiaus as me nø,ku riems ti riant BMR me to du bu voras ti me nis kø pa ki ti mai, nie ka da ne -si skun dë ke lio sà na rio skaus mais[107].

Ki ta ver tus, ti riant BMR me to dume nis kø ply ði mai kar tais lie ka ne pa -ste bë ti, ski ria si ávai riø ty rë jø in ter -pre ta ci ja, ku ri, ma tyt, la bai pri klau soir nuo BMR spe cia lis to kva li fi ka ci josbei áran gos ko ky bës [92, 116–118].Vai kø ke lio sà na rio me nis kø ply ði møkli ni ka ir diag nos ti ka ypaè su dë tin ga,to dël ávai riø au to riø duo me nys apieðios pa to lo gi jos pa pli ti mà tarp vai køla bai ávai ruo ja [119, 120]. Va di na si,ke lio sà na rio chi rur gas nu sta ty da masdiag no zæ ne ga li kliau tis vien BMRvaiz du [106], jis pri va lo ið tir ti sà na rá,pa si tel kæs ir ki tus kli ni ki nius me to -dus, tarp ku riø svar biau si – de ta liosanam ne zës su rin ki mas ir ke lio sà na -rio bio me cha ni kos bei funk ci jos ki ti mø áver ti ni mas.

Api ben dri nant ga li ma teig ti, kadke lio sà na rio me nis kø pa þei di mo pa -pli ti mas ty ri në tas tik ke lio se po pu lia -ci jo se, ne pa kan ka duo me nø apie me -nis kø pa þei di mø ry ðá su am þiu mi ir ly -ti mi, apie sta bi laus ir ne sta bi laus ke -lio sà na rio vi di nio ir ðo ni nio me nis koply ði mø ti pus ir ypa tu mus.

STA BI LAUS IR NE STA BI LAUSKE LIO SÀ NA RIO ME NIS KØPA ÞEI DI MAI

Ma no ma, kad me nis kø pa þei di mødaþ nis bei ply ði mø ti pai pri klau so netik nuo ly ties, am þiaus, trau mos po bû -dþio, bet ir nuo gre tu ti niø su þa lo ji -mø – daþ niau sia nuo ke lio sà na rioraið èiø ply ði mø, ta èiau ðiuos as pek tusnag ri në jan èiø stu di jø ne daug. Sta bi -laus (ke lio sà na rio raið èiai svei ki) irne sta bi laus (ply ðæ kryþ mi niai raið èiaiar kap su lë) ke lio sà na rio me nis kø pa -þei di mai pra dë ti ty ri në ti maþ daugprieð de ðimt me tá. Ne sta bi lus ke lio sà -na rys tam pa pa to lo gið kai jud rus, to dël di dë ja ti ki my bë pa þeis ti sà na rio me -nis kus. Uþ pa ka li nio kryþ mi nio raið èioply ði mø pa si tai ko la bai re tai, ir ði pro -ble ma li te ra tû ro je be veik ne nag ri në ta[121]. Ne sta bi lø sà na rá daþ niau siai le -mia prie ki nio kryþ mi nio raið èio pa þei -di mai. Nu sta ty ta [88], kad trau maibû din gø ið il gi niø pa ra kap su li niø ply -ði mø sta bi lia me ke lio sà na ry je pa si -tai ko re èiau (apie 40 %) nei ne sta bi lia -me sà na ry je (apie 60 %). Ta èiau ke liosà na rio struk tû rø trau mas ti rian tysau to riai daþ niau siai ne skirs to ir ne -nag ri në ja sta bi laus bei ne sta bi laus ke -lio sà na rio pa þei di mø ypa tu mø at ski -rai – pa tei kia ma ben dra ke lio sà na riopa þei di mø ana li zë [16, 19, 100, 101].

Li te ra tû ro je pa vy ko ap tik ti tik vie -nà ly gi na mà jà stu di jà, de ta liai nag ri -në ju sià di de lës im ties sta bi laus ir ne -sta bi laus ke lio sà na rio pa þei di møskir tu mus [11]. Au to riai nu sta të, kadsta bi lia me sà na ry je izo liuo ti vi di niome nis ko ply ði mai su da rë 73 %, ðo ni -nio – 19 %, abie jø me nis kø ply ði mai –apie 8 %. Ðiø au to riø duo me ni mis, sta -bi lia me sà na ry je daþ niau plyð ta vi di -nio me nis ko uþ pa ka li nis ra gas (dau -giau nei 70 %), o ðo ni nio me nis ko ply -ði mai pa si tai ko to ly giau ávai rio se joda ly se. Ply ðæs vi di nio me nis ko prie ki -nis ra gas nu sta ty tas tik 0,6 %, o ðo ni -nio me nis ko – net 15,8 % pa cien tø. Beto, sta bi lia me ke lio sà na ry je do mi na vo me nis ko de ge ne ra ci jai bû din gi ply ði -mo ti pai – apie 60 % ply ði mø su da rëdau gi niai ir ho ri zon ta lie ji, o trau maibû din ges ni ply ði mai, t. y. ið il gi nis irlo po ti po, sta bi lia me ke lio sà na ry je pa -si tai kë maþ daug tris kar tus re èiau.

Tai pa tvir ti na mû sø hi po te zæ, kadsta bi lia me ke lio sà na ry je de ge ne ra ci -niø me nis kø pa þei di mø ga li ma ti kë tisdaþ niau. Mû sø ty ri mo duo me ni mis[12], vi di nio me nis ko ply ði mø lo ka li za -ci ja sta bi lia me bei ne sta bi lia me sà na -ry je ne áti kë ti nai su ta po – do mi na vouþ pa ka li nio ra go pa þei di mai, prie ki -nio ra go pa þei di mai su da rë tik ke lis



pro cen tus. Ðo ni nio me nis ko pa þei di -mø lo ka li za ci ja aki vaiz dþiai sky rë sinuo vi di nio me nis ko pa þei di mø vie tø.Ðo ni nia me me nis ke do mi na vo vi du ri -nës da lies pa þei di mai. Ne sta bi laus irsta bi laus sà na rio ðo ni nio me nis ko ply -ði mø lo ka li za ci ja sky rë si. Sta bi lia mesà na ry je ply ði mai be veik vie no dai pa -si skirs të prie ki nia me ir uþ pa ka li nia -me ra ge, ta èiau ply ði mø vi du ri në je da -ly je bu vo dau giau. Ne sta bi lia me sà na -ry je la biau ið ryð kë jo uþ pa ka li nio ra goir vi du ri nës da lies ply ði mai, nors ki to -se me nis ko da ly se ply ði mai taip patbu vo daþ ni. Ka dan gi vi di nio me nis koprie ki nis ra gas siau res nis nei uþ pa ka -li nis, ma tyt, tai lë më re tus prie ki niora go ply ði mus. Ðo ni nio me nis ko irprie ki nis, ir uþ pa ka li nis ra gas yra be -veik vie no do plo èio, to dël ir ply ði møprie ki nia me ra ge bu vo dau giau. Ta -èiau lie ka ne aið ku, ko dël tiek daugply ði mø bu vo ðo ni nio me nis ko vi du ri -në je da ly je.

Mû sø re zul ta tus ga li ma pa aið kin ti ki tø au to riø stu di jø ið va do mis. E. Pe -na ir kt. [122] ty rë spau di mà ke lio sà -na ry je ir nu sta të, kad di dþiau sias ten -ka vi di nio me nis ko uþ pa ka li niam ra -gui bei ðo ni nio me nis ko prie ki niam ra -gui. D. P. Ri ch ards ir kt. [123] duo me -ni mis, spau di mas á vi di ná me nis kà bu -vo di dþiau sias pa su kus blauz dà á vi dø, o spau di mas á ðo ni ná me nis kà pa di dë jo du kar tus su kant blauz dà á ið oræ pa ly -gin ti su spau di mu neut ra lio je pa dë ty -je. Ðie ty ri mai pa aið ki na, ko dël ir mû -sø me dþia go je ðo ni nio me nis ko prie ki -nis ra gas bu vo pa þeis tas daþ niau neivi di nio me nis ko prie ki nis ra gas. Ka -dan gi su kant sà na rá la biau ap krau na -ma ar ba vi di në, ar ba ðo ni në sà na riopu së, ma tyt, dël to sta bi lia me sà na ry je abu me nis kai ir mû sø me dþia go je re -tai plyð da vo kar tu vie nu me tu.

Ne sta bi lus ke lio sà na rys di di na ri -zi kà pa þeis ti ki tas sà na rio struk tû ras[124–126], to dël sie kiant ið veng ti me -nis kø pa þei di mø re ko men duo ja ma at -lik ti prie ki nio kryþ mi nio raið èio re -konst ruk ci jà ne vë liau kaip per12 mën. po trau mos [95, 125, 127]. Ta -èiau E. Ta y ton ir kt. [128] tei gia, kadprie ki nio kryþ mi nio raið èio re konst -ruk ci jos ope ra ci jà rei kë tø at lik ti ne vë -liau kaip per 6 mën. po trau mos, nespo to ypaè pa di dë ja ti ki my bë pa þeis tike lio sà na rio me nis kus. J. R. Slau ter -beck ir kt. [126] ið ty rë 1104 pa cien tus,ku riems bu vo pa þeis tas prie ki niskryþ mi nis raið tis, ir nu sa të, kad ið jø65 % tu rë jo pa þeis tus me nis kus, ta -èiau vi di nis me nis kas bu vo ply ðæs tik8 % pa cien tø, ku rie bu vo ope ruo ti nevë liau nei trys më ne siai po trau mos.Va di na si, del si mas po trau mos at lik tiprie ki nio kryþ mi nio raið èio re konst -ruk ci jà di di na me nis kø pa þei di mø ri -

zi kà. Svar bu, kad ûmiu lai ko tar piu potrau mos (iki 6 sav.) at li kus prie ki niokryþ mi nio raið èio re konst ruk ci jà irpri siu vus rau do no jo je zo no je ply ðu -sius me nis kus jie su gy ja 70–96,4 % pa -cien tø [8, 127, 129].

Mû sø duo me ni mis [110], ne sta bi -laus ke lio sà na rio (kai ply ðæs prie ki nis kryþ mi nis raið tis) vi di nis me nis kasbu vo ply ðæs 48,5 %, o ðo ni nis – 30 %ope ruo tø pa cien tø. Tai gi, ne sta bi lussà na rys di di na ri zi kà pa þeis ti ke lio sà -na rio struk tû ras [124–126, 130]. Be to, nu sta të me, kad il gë jant lai kui nuoraið èiø ply ði mo iki raið èiø re konst ruk -ci jos ope ra ci jos, ma þë ja skai èius pa -cien tø, ku riø me nis kai ið lie ka ne pa -þeis ti. Pra ëjus ne dau giau nei 6 mën.nuo trau mos iki ope ra ci jos, maþ daugpu sës pa cien tø me nis kai bu vo ne pa -þeis ti, o po 24 më ne siø ir vë liau ðisskai èius su ma þë ja iki 13 %. To dël ma -no me, kad ply ðu sio prie ki nio kryþ mi -nio raið èio re konst ruk ci jos ope ra ci jàrei kë tø at lik ti per pir mà já pus me tánuo raið èio ply ði mo. Mes nu sta të me,kad ti ki my bë pa þeis ti vi di ná me nis kàpa di dë ja 3,7 kar to, jei nuo trau mospra ei na dau giau nei dve ji me tai, ta -èiau ne nu sta të me di dë jan èios ðo ni niome nis ko pa þei di mo ti ki my bës il gë jantlai kui nuo trau mos iki raið èiø re konst -ruk ci jos ope ra ci jos [110].

Dau ge lis au to riø tei gia, kad ply ðus prie ki niam kryþ mi niam raið èiui daþ -niau pa þei dþia mas vi di nis me nis kas,ta èiau li te ra tû ro je yra ir ki to kiø duo -me nø [88, 131–133]. L. B. Dun can irkt. [132] ne sta bi lia me ke lio sà na ry jera do pa þeis tø 83 % ðo ni niø ir tik 17 %vi di niø me nis kø. J. P. Smith irG. R. Bar ret [88] tei gia, kad ne sta bi -lia me sà na ry je vi di nio (53 %) ir ðo ni -nio me nis ko (47 %) ply ði mø pa si tai kobe veik vie no dai daþ nai. R. N. Tan do -gan ir kt. [133] ne sta bi lia me sà na ry jera do ply ðu siø 36,5 % vi di niø, 15,8 %ðo ni niø me nis kø ir net 20,4 % at ve jøbu vo ply ðæ abu me nis kai. Ðis ty ri maspa tvir ti na, kad ne sta bi lus sà na rys ga -li pa þeis ti abu me nis kus. C. Po okarn -ja na mo ra kot ir kt. [119] ne sta bi lia meke lio sà na ry je ap ti ko 65,5 % vi di niome nis ko ply ði mø, 48 % ðo ni nio me nis -ko ply ði mø ir tik 13,3 % pa cien tø bu voply ðæ abu me nis kai.

Ma no ma, kad trau mos me cha niz -mo ypa tu mai le mia skir tin gø ke lio sà -na rio struk tû rø pa þei di mus: jei gutrau mos me tu vy rau ja su ka ma sis ju -de sys ho ri zon ta lio jo je plokð tu mo je,plyð tant prie ki niam kryþ mi niam raið -èiui di dë ja ti ki my bë pa þeis ti ðo ni náme nis kà, o dël pa si kar to jan èio „prie ki -nio stal èiaus“ ju de sio ne sta bi lia me sà -na ry je daþ niau pa þei dþia mas vi di nisme nis kas [76]. Be to, ply ðus prie ki -niam kryþ mi niam raið èiui vi di nis me -

nis kas ypaè svar bus sà na riui sta bi li -zuo ti, nes vei kia lyg pleið tas, ási ter pæstarp ðlau ni kau lio ir blauz di kau lio, beistab do blauz di kau lio po slin ká á prie ká[1, 10, 134]. C. Pa pa ge or giou ir kt.[135] nu sta të, kad pa ða li nus vi di náme nis kà prie ki ná kryþ mi ná raið tá vei -kian èios jë gos pa di dë ja 33–50 %.

La bai ski ria si vy rø ir mo te rø ne -sta bi laus ke lio sà na rio me nis kø pa þei -di mø pa pli ti mas. Pa vyz dþiui,J. P. Smith ir G. R. Bar ret [88] duo me -ni mis, me nis kø pa þei di mø ne sta bi lia -me ke lio sà na ry je bu vo 36 % mo te rø ir64 % vy rø. J. R. Slau ter beck ir kt.[126] tei gia, kad kar tu su prie ki niokryþ mi nio raið èio ply ði mu me nis køpa þei di mø tu rë jo 56 % mo te rø ir 71 %vy rø, be to, abu vy rø me nis kai bu vopa þeis ti daþ niau (20 %) nei mo te rø(11 %). R. N. Tan do gan ir kt. [133] nu -sta të, kad ne sta bi lia me ke lio sà na ry jeme nis kai bu vo pa þeis ti 89,5 % vy rø irtik 10,5 % mo te rø. Ta èiau pas ta rø jødvie jø stu di jø re zul ta tai ro do, kad ne -sta bi lia me ke lio sà na ry je me nis køply ði mø re èiau tu rë jo jau nes ni nei35 me tø abie jø ly èiø pa cien tai, be to,vy res ni pa cien tai daþ niau tu rë jo dau -gi niø vi di nio me nis ko ply ði mø [126,133].

Ne daug stu di jø nag ri në jo ne sta bi -laus ke lio sà na rio me nis kø pa þei di møzo nas. J. P. Smith ir G. R. Bar ret [88]nu sta të, kad ke lias de ðimt kar tø daþ -niau bu vo ply ðæs vi di nio (52,1 %) ir ðo -ni nio (40,6 %) me nis ko uþ pa ka li nis nei prie ki nis ra gas (0,2 % ir 2 % – ati tin -ka mai). Tai gi, ne sta bi laus ke lio sà na -rio me nis kø prie ki niø ra gø ply ði mai –ypaè re tas reið ki nys. Be to, ne sta bi -laus ke lio sà na rio me nis kø rau do no -sios zo nos (pa ra kap su li nës sri ties) ply -ði mai su da rë 59 %. Tai pa tvir ti na, kadply ðus prie ki niam kryþ mi niam raið -èiui blauz di kau lis pa si slen ka á prie ká,tuo met me nis kø uþ pa ka li niai ra gaisu spau dþia mi tarp ðlau ni kau lio irblauz di kau lio, to dël daþ niau su plë ðo -mi, ypaè jø rau do no jo je zo no je.R. N. Tan do gan ir kt. [133] duo me ni -mis, ne sta bi laus ke lio sà na rio 77 % vi -di nio ir 64 % ðo ni nio me nis ko ply ði møbu vo ið il gi niai, o ra dia li niai ðo ni niome nis ko ply ði mai (15,8 %) bu vo daþ -nes ni nei vi di nio (1,5 %).

Mû sø duo me ni mis [110], ne sta bi -lia me ke lio sà na ry je (kai bu vo ply ðæsprie ki nis kryþ mi nis raið tis) do mi na voið il gi nis vi di nio me nis ko ply ði mo ti -pas, ku ris su da rë be veik 68 % vi sø ply -ði mo ti pø, o lo po ti po ply ði mas su da rëapie 22 %. De ge ne ra ci niams pro ce -sams bû din gi ply ði mo ti pai ne sta bi lia -me sà na ry je – re tas reið ki nys. Tai ro -do, kad esant pa þeis tam prie ki niamkryþ mi niam raið èiui ke lio sà na rio vi -di nio me nis ko ply ði mo prie þas tis, ma -



tyt, yra trau ma. Ne sta bi lia me ke liosà na ry je do mi na vo ir ðo ni nio me nis koið il gi nis ply ði mas – jis su da rë be veik54 % vi sø ðo ni nio me nis ko ply ði mo at -ve jø. Mo te rims ðis ply ði mas su da rënet 77 % vi sø joms pa si tai kiu siø prie -ki nio kryþ mi nio raið èio ply ði mø. Sta -bi laus ke lio sà na rio ðo ni nio me nis koply ði mø gru pë je do mi na vo ið il gi nisply ði mas, ku ris kar tu su lo po ti po ply -ði mu su da rë dau giau nei pu sæ vi sø ðo -ni nio me nis ko ply ði mo at ve jø ir vy -rams, ir mo te rims. Ta èiau mo te rimsla bai daþ nai pa si tai kë ir ra dia li nisply ði mas (28,3 % vi sø mo te rø ðo ni niome nis ko ply ði mø sta bi lia me sà na ry -je), ku ris vy rams (5,4 %) bu vo ke le tàkar tø re tes nis. Vi di nio me nis ko ply ði -mo gru pë je sta bi lia me sà na ry je mo te -rims taip pat daþ niau nei vy rams pa si -tai kë ra dia li nis (10,5 %) ir dau gi nis(20,4 %) ply ði mai, ku rie bû din gi de ge -ne ra ci niams pa þei di mams.

Ðo ni nio me nis ko ra dia li ná ply ði màga lë tu me pa aið kin ti tuo, kad stip riairies tas ðo ni nis me nis kas ju de sio me tutu ri ten den ci jà ið si ties ti, uþ pa ka li niaira gai tols ta vie nas nuo ki to ir tem pi mo jë ga lais va me me nis ko krað te áplë ðiame nis kà, su kel da ma ra dia li ná ply ði -mà. Vi di nis me nis kas në ra toks ries -tas ir ju de sio me tu jo ne vei kia to kiosjë gos kaip ðo ni ná me nis kà, to dël ra dia -li nis ply ði mas vi di niam me nis kui ma -þiau bû din gas. Ra dia li nis me nis køply ði mas mo te rims bu vo san ty ki naidaþ nes nis nei vy rams. Ðá skir tu mà ga -lë tu me pa grás ti tuo, kad mo te rys la -biau lin ku sios pa tir ti ke lio sà na riotrau mas, ma tyt, dël jun gia mo jo au di -nio ly ti niø skir tu mø [11, 91, 100, 101,103]. Ne sta bi lia me sà na ry je dau gë jatrau mi nës kil mës ply ði mø – vi di nio irðo ni nio me nis kø ið il gi niø ply ði mø yrapus an tro kar to dau giau nei sta bi lia -me. Sta bi lia me sà na ry je ðo ni nio me -nis ko de ge ne ra ci niai ply ði mai su da romaþ daug pu sæ vi sø ðo ni nio me nis koply ði mø. To dël sta bi lø ir ne sta bi lø sà -na rá bû ti na nag ri në ti at ski rai.

Va di na si, duo me nys apie me nis køpa þei di mø pa pli ti mà, ply ði mo ti pusbei lo ka li za ci jà sta bi lia me ir ne sta bi -lia me sà na ry je prieð ta rin gi, ma þainag ri në tas ðiø pa þei di mø ly ti nis di -mor fiz mas, sà sa jos su am þiu mi beigre tu ti ne sà na rio pa to lo gi ja.

ME NIS KØ PA ÞEI DI MAI IR KE LIO SÀ NA RIO AR TRO ZË

Ke lio sà na rio ar tro zës veiks niø dau -giau, li ga po lie tio lo gi në, to dël ypaè su -dë tin ga nag ri në ti pa vie niø veiks niøáta kà ðiai pa to lo gi jai. Nu sta ty ta, kaddau ge lis pa vel dë tø veiks niø, tam tik -

ros sis te mi nës li gos, am þius, nu tu ki -mas, su di des ne sà na rio ap kro va su si -ju si dar bi në veik la, bu vu sios trau mosska ti na ke lio sà na rio ar tro zæ [95, 107,118, 136], ta èiau ið kry pu si ko jos aðis,ke lio sà na rio ne sta bi lu mas bei rau me -nø sil pnu mas [137, 138] taip pat tu ridi de lës reikð mës ke lio sà na rio pa to lo -gi jai. Vi du ti nið kai mo te rø rau me nysyra sil pnes ni nei vy rø, to dël tai ga libû ti vie na daþ nes nës mo te rø ke lio ar -tro zës prie þas èiø, ta èiau ði sri tis visdar ty ri në ja ma, vie na reikð mio at sa ky -mo iki ðiol në ra.

Dau ge lis au to riø tei gia, kad pa ða -li nus me nis kus grei èiau at si ran da irpro gre suo ja ke lio sà na rio ar tro zë [8,77–79, 125, 127, 129, 139–142]. Dëltam tik rø ke lio sà na rio ana to mi niø irbio me cha ni niø ypa tu mø vi di nës ke liosà na rio pu sës ar tro zë pa si tai ko daþ -niau nei ðo ni nës, ta èiau li te ra tû rosduo me nys la bai ski ria si: ávai rûs au to -riai nu ro do, kad ðis skir tu mas yra nuo2–3 iki 9–10 kar tø [64, 95, 126, 133,142–149].

Nu sta ty ta, kad svei kø in di vi dø ke -lio sà na rio ðo ni nës pu sës sà na ri ná pa -vir ðiø den gian ti krem zlë sto res në neivi di nës pu sës [63, 64]. Be to, at lie kantke lio sà na rio vi di nio bei ið ori nio su ki -mo ju de sius, sà na rio su ki mo si aðis ei -na per blauz di kau lio vi di nio krum pliopa vir ðiø, to dël vi di në ke lio sà na rio pu -së pa ti ria di des ná spau di mà [27, 89,150, 183]. Ðios prie þas tys ga lë tø lem tiir daþ nes næ vi di nës ke lio sà na rio pu -sës ar tro zæ. Ta èiau tai tik hi po te zës,ne áro dy tos moks li niais ty ri mais.

M. J. Bert hiau me ir kt. [151] ty rëke lio sà na rio ar tro ze ser gan èius pa -cien tus ir nu sta të, kad net 75 % tu rë joply ðu sius me nis kus. Ta èiau ne aið kusðiø abie jø pa to lo gi jø prie þas ties ir pa -sek mës ry ðys. Tei gia ma, kad ðo ni niam me nis kui ten ka apie 70 % ap kro vos,ku rià pa ti ria ið ori në ke lio sà na rio pu -së, o vi di niam – apie 50 % spau di mo,ku ris ten ka vi di nei ke lio sà na rio pu -sei, to dël pa ða li nus ðo ni ná me nis kàspau di mas á blauz di kau lio ðo ni nákrum plá di dë ja la biau nei á blauz di -kau lio vi di ná krum plá pa ða li nus vi di náme nis kà [76–78]. Au to riai da ro prie -lai dà, kad ðo ni nio me nis ko pa ða li ni -mas – grës min ges nis ar tro zës veiks -nys nei vi di nio me nis ko re zek ci ja, ta -èiau pas ta ro sios stu di jos ne gau sios(nag ri në ja ma vos 30–40 sà na riø vë ly -vie ji re zul ta tai), o nau jau si ke lio sà na -rio vei ka lai [1, 10] ci tuo ja tas pa èias,maþ daug prieð 20 me tø at lik tas ke liasstu di jas. Be to, ky la klau si mas, ko dël,epi de mio lo gi niø ty ri mø duo me ni mis,ar tro zë ke lis kar tus daþ niau pa þei dþia vi di næ ke lio sà na rio pu sæ.

Ma no ma, kad pro gre suo jant ar tro -zei tu rë tø vy rau ti krem zli nio au di nio

de ge ne ra ci jà at spin din tys me nis koply ði mø ti pai – ra dia li nis, ho ri zon ta -lu sis, dau gi nis [136]. Am þiaus ir me -nis kø ply ði mo ti pø ry ðá nag ri në jæ au -to riai nu sta të, kad kai ku rie ply ði moti pai bû din gi vy res niems pa cien tams.S. I. Bin ir kt. [152] duo me ni mis, vi di -nio me nis ko uþ pa ka li nio ra go ra dia li -nis ply ði mas bû din gas vy res nio am -þiaus pa cien tams. Ti kë ti na, kad ra dia -li nis ply ði mas ga li pa þeis ti þie di nesskai du las, to dël me nis kas pra ran dasa vo ap sau gi næ funk ci jà, ir po to kioply ði mo ga li pro gre suo ti ar tro zë [136].

Ke lio sà na rio ar tro zë pa si tai kodaþ niau mo te rims nei vy rams [14, 20,142, 149]. Ta èiau ávai riø au to riø duo -me nys la bai ski ria si. JAV po pu lia ci josty ri mai ro do, kad vy rø ke lio sà na rá ar -tro zë pa þei dþia 1,5–1,7 kar to re èiaunei mo te rø [15, 20, 153]. Vy res niø nei40 me tø kai mo re gio nø Ni ge ri jos gy -ven to jø ty ri mo duo me ni mis, ke lio sà -na rio ar tro zæ tu rë jo 21,4 % mo te rø ir17,5 % vy rø, t. y. mo te rø ke lio sà na rioar tro zë bu vo 1,2 kar to daþ nes në neivy rø [18]. Vy res niø nei 65 me tø Ja po -ni jos Mi y a ga wa apy lin kiø gy ven to jøra dio gra fi nis ty ri mas lei do teig ti, ke lio sà na rio ar tro zë vy rams yra maþ daugdu kar tus re tes në nei mo te rims (ati -tin ka mai 17,7 % ir 36,5 %). Ta èiau ap -ti ko me ir pub li ka ci jà, ku rios au to riai,ið ana li za væ An gli jos Ðiau rës Sta ford -ðy ro vy res niø nei 50 me tø pa cien tø,var gi na mø ke lio sà na rio skaus mø, ke -lio sri ties ra dio gra fi nius vaiz dus, nu -sta të, kad ar tro zës pa pli ti mas tarp ðioam þiaus pa cien tø yra la bai di de lis irkad ke lio sà na rio ar tro zë daþ nes në vy -rams (77 %) nei mo te rims (61 %).

F. M. Ci cut ti ni ir kt. [70] nu sta të,kad svei kø vy rø ke lio sà na rio pa vir -ðius den gian ti krem zlë uþ ima di des náplo tà ir yra sto res në nei mo te rø, be to,tos pa èios ly ties in di vi dø krem zlës sto -ris ne pri klau so nuo kû no dy dþio ir kû -no ma sës in dek so. Vë liau nu sta ty ta,kad te stos te ro no kie kis tie sio giai ko re -liuo ja su blauz di kau lio sà na ri nio pa -vir ðiaus krem zlës sto riu [71], to dël net ir svei kø mo te rø ke lio sà na rio krem -zlës plo nes nës. Jau nø ir svei kø mo te -rø or ga niz me á in su li nà pa na ðaus au -gi mo fak to riaus IGF-1 (angl. In su linlike growth fac tor-1) kon cen tra ci ja yra ma þes në nei vy rø, o ðio au gi mo fak to -riaus ma þë ji mas sie ja mas su ar tro zësrai da, be to, po me no pau zës mo te røke lio sà na rio krem zlë je ma þë ja est ro -ge nø re cep to riø, o tai taip pat tu ri áta -kos ar tro zës rai dai [14, 15, 20]. Ta èiauklau si mas, ko dël ke lio sà na rio ar tro zëdaþ niau pa si tai ko mo te rims nei vy ra -mas, iki ðiol ne at sa ky tas – ádo mu, artai le mia pa vel dë ti ypa tu mai, ar sà na -rio mor fo lo gi jos ir bio me cha ni kos ki ti -mai dël ki tø (ið ori niø) prie þas èiø.



Svar bus ar tro zës ri zi kos veiks -nys – ke lio sà na rio ap kro vos ypa tu -mai, jø ly ti niai skir tu mai, vi di nës irðo ni nës sà na rio pu sës ap kro va kin tant sà na rio kam pui. Vos ke lios stu di josnag ri në jo pas ta ruo sius veiks nius, betnau do jo skir tin gas ty ri mo me to di kasspau di mui á plo to vie ne tà bei sà na riovi di nës ir ðo ni nës da lies ap kro vai nu -sta ty ti, to dël duo me nys prieð ta rin gi[114, 122, 123, 154]: api ben dri nant ga -li ma pa sa ky ti, kad ið ori në ir vi di në ke -lio sà na rio pu sës ávai riø ju de siø me tusle gia mos ne vie no dai, be to, sta ti në irdi na mi në ap kro va, sà na rio len ki mo irsu ki mo ju de siai skir tin gai vei kia ke lio sà na rio at ra mi ná pa vir ðiø. To dël messpau di mà á ke lio sà na ri nio at ra mi niopa vir ðiaus plo to vie ne tà ap skai èia vo -me te orið kai da ry da mi prie lai dà, kadvi du ti nið kai þmo gaus ke liø ap kro vavie no dai pa si skirs to abie jø sà na riø vi -di në je ir ðo ni në je pu së je.

Mû sø duo me ni mis [6, 13], te orið -kai ap skai èiuo ta abie jø ke lio sà na riøap kro va esant „ide a liai“ kû no ma seivy rø (M=1,80 kg/cm

2) bu vo pa ti ki mai

ma þes në nei mo te rø (M=1,98 kg/cm2).

Pas ta ra sis ty ri mas lei do pa tvir tin ti ið -kel tà hi po te zæ, kad mo te rø ðlau ni kau -lio ir blauz di kau lio sà na ri niai pa vir -ðiai yra ne tik ma þes ni nei vy rø, bet irpa ti ria di des ná spau di mà á plo to vie ne -tà [14, 15, 68, 155–157]. Tai ga li bû tivie na ið daþ nes nës mo te rø sà na riø ar -tro zës prie þas èiø [14, 20, 149]. Be to,mes nu sta të me, kad net esant „ide a -liai“ kû no ma sei pa gal ûgá, spau di masá ke lio at ra mi nio pa vir ðiaus plo to vie -ne tà ávai ruo ja pri klau so mai nuo ly tiesir kû no dy dþio (ûgio). At ei ty je rei kë tøið tir ti, kaip ir ko dël ski ria si mo te rø irvy rø ke lio sà na riø kam pai [64, 97–99], kaip tai le mia skir tin gà abie jø ly èiøapa ti niø ga lû niø bio me cha ni kà, ei se -nà ir net trau mas [112, 113, 147, 158].

Mû sø duo me ni mis [12], ke lio sà na -rio at ra mi nio pa vir ðiaus kau li niøstruk tû rø (blauz di kau lio krum pliø) ir

me nis kø pa ra met rai pri klau so nuokû no dy dþio, ta èiau me nis kø sto ris irblauz di kau lio ðo ni nio krum plio nuo ly -dis, ma tyt, pri klau so nuo ki tø veiks -niø. Be to, san ty ki niai ðo ni nio ir vi di -nio me nis ko plo tai (blauz di kau lio ðo -ni nio ir vi di nio krum plio at þvil giu) –la bai sta bi lûs dy dþiai (ne pri klau sonuo ly ties, ma þai kin ta dël epo chi niøpo ky èiø). Tai gi blauz di kau lio at ra mi -nio pa vir ðiaus ly ti niai skir tu mai aki -vaiz dûs ir sie ja si su kû no dy dþiu, ta -èiau ðiuo klau si mu at lik tos tik ke liosstu di jos [60, 65–67, 159]. To dël ma no -me, kad tu rë tø bû ti at lik ti de ta les nity ri mai, ku riais re mian tis bû tø ga li -ma teik ti re ko men da ci jas sà na riø pro -te zø ga min to jams, ko kia yra nor ma livy rø ir mo te rø ke lio sà na rio struk tû rø

dy dþio ir for mos ávai ro vë bei ko kio pa -vi da lo sà na riai yra op ti ma lûs ir pa gally tá, ir pa gal kû no dy dá.

Va di na si, ke lio sà na rio me nis køply ði mø ir gre tu ti nës pa to lo gi jos, ypaèke lio sà na rio ar tro zës ir me nis kø ply -ði mø ry ðys nag ri në tas ne pa kan ka mai, be to, duo me nys daþ nai prieð ta rin gi,ypaè ma þai duo me nø apie ðo ni nio irvi di nio me nis ko ana to mi jos, bio me -cha ni kos ir pa þei di mø sà sa jas, jø ly ti -nius skir tu mus. Ðie duo me nys pa dë tøsu pras ti, ko kiø vi di nës ir ðo ni nës ke lio sà na rio pu sës pa þei di mø ga lë tu me ti -kë tis, ko kia ga li my bë jø ið veng ti irkaip tin ka mai gy dy ti. u

Gauta: 2012 11 05Priimta spaudai: 2012 12 27



LITERATÛRA

1. The Me nis cus. Beaufils P, Verdonk R,eds. Springer-Verlag, 2010.

2. Wang Y, Yu J, Luo H, Yu C, Ao Y, Xie X, et al. An an a tom i cal and histologicalstudy of hu man meniscal horn bony in -ser tions and peri–meniscal at tach -ments as a ba sis for meniscal trans -plan ta tion. Chin Med J 2009;122(5): 536–40.

3. Vundelinckx B, Bellemans J,Vanlauwe J. Arthroscopically as sistedmeniscal allograft trans plan ta tion inthe knee. Am J Sports Med 2010;38(11): 2240–7.

4. Spindler KP, Dunn WR. The ra tio nalefor iden ti fy ing clin i cal pre dic tors mod i -fi able by tis sue en gi neer ing for transla -

tional mod els. Tis sue Eng Part B Rev2010; 16(1): 117–21.

5. ElAttar M, Dhollander A, Verdonk R,Almqvist KF, Verdonk P. Twenty-sixyears of meniscal allograft trans plan -ta tion: is it still ex per i men tal? A meta- anal y sis of 44 tri als. Knee SurgSports Traumatol Arthrosc 2011;19(2): 147–57.

6. Tutkus V, Tutkuvienë J, Valionytë L,Grigas V. Body size in flu ence onweight- bear ing sur face of the knee.Acta medica Lithuanica 2005;12(1): 28–32.

7. Murlimanju BV, Nair N, Kumar V.Com plete lat eral dis coid me nis cus in aSouth In dian fe tus: a case re port and

re view of lit er a ture. IJAV 2010;3: 110–1.

8. Ahn JH, Lee YS, Yoo JC, Chang MJ,Koh KH, Kim MH. Clin i cal and sec -ond-look ar thro scop ic eval u a tion of re -paired me dial me nis cus in an te riorcruci ate lig a ment-re con structed knees. Am J Sports Med 2010(a); 38(3): 472–7.

9. Ahn JH, Yoo JC, Wang JH, Lee YS,Yim HS, Chang MJ. Anom a lies of thedis coid me dial me nis cus. Or tho pe dics2011; 34(2): 139.

10. Campbel’s op er a tive or tho pae dics. 12th

ed. Canale ST, ed. Mosby, 2010.

11. Metcalf MH, Barret GR. Pro spec tiveeval u a tion of 1485 meniscal tears pat -

Summary

CLINICAL ANATOMY OF THE KNEEMENISCI: THE QUESTIONSOF THE DAY


De spite the long his tory of meniscal re -search, this is sue still re mains un der dis -cus sion. New tech nol o gies of meniscaltreat ment (ar ti fi cial menisci, do nor me -nis cus trans plan ta tion) en cour age thede tailed mor pho log i cal re search on va ri -ety in size and shape of menisci with thepur pose to choose a suit able do nor me nis -cus. Those stud ies are not fre quent, var i -ous au thors pro vide the dif fer ent mea -sure ments of menisci in di cat ing only sev -eral char ac ter is tics. There are only fewstud ies re lated to the dis coid me nis cus.The ex pe ri ence of our doc tors’ in dis coidme nis cus treat ment is n’t suf fi cient, andthe strat egy for treat ment of tears at thedis coid me nis cus of ten is un de fined. Thetypes and lo cal iza tions of meniscal tearsare not fully re searched world wide, sev -eral stud ies on type and lo cal iza tion ofmeniscal tears give the dif fer ent re sultsfor var i ous pop u la tions, there fore the

strat egy for treat ment of meniscal in ju -ries with dif fer ent types of tears of tenraises doubts at clin i cal prac tice. The cor -re la tion be tween the meniscal tears andthe other pa thol ogy of the knee struc -tures re mains still un clear. This ma jor ity of data on the prev a lence of meniscaldam age at the sta ble and un sta ble kneejoint is con tro ver sial, and there has notbeen suf fi cient re search on the knee dam -age in re la tion with gen der, age and theother knee pa thol ogy. Many au thorsclaim, that af ter the meniscectomy, theknee joint arthrosis oc curs and pro -gresses rather fre quently, how ever, thelat ter data are scarce. Be sides, the sex ual di mor phism in the pa thol ogy of kneemenisci is also un de fined. The re la tion -ship be tween knee menisci, weight bear -ing sur face, and the par al lels with clin i -cal pa thol ogy of the knee is com pli catedand not fully un der stood ques tion. Thedata on the lat ter ques tions pro vided bydif fer ent au thors are di verse, there fore,in the future detailed and numerousstudies on the knee menisci and weightbearing surface should be designed inrelation with the age, the sex and theethnicity.

Keywords: knee menisci, meniscal size,meniscal in ju ries, dis coid me nis cus.



terns in pa tients with sta ble knees. AmJ Sports Med 2004; 32(3): 675–80.

12. Tutkus V. Kelio sànario meniskø pa þei -di mai: klinikiniai, amþiniai ir lytiniaiypa tu mai bei sàsajos su blauzdikaulioat ra mi nio pavirðiaus morfologija. Dak -ta ro disertacija. Vilnius: Vilniaus uni -ver si te to leidykla, 2011.

13. Òóòêóñ Â, Òóòêóâåíå ß, Áóò ðè ìå -íå È. Çíà÷åíèå ìîðôîëîãè÷åñêèõïà ðà ìåò ðîâ îïîðíîé ïëîùàäè êî -ëåí íî ãî ñóñòàâ â êëèíè÷åñêîéïðàê òè êå. Ïðîá ëå ìû ñîâðåìåííîéìîð ôî ëî ãèè ÷å ëî âå êà: ìåæ äó íà -ðîä íàÿ êîí ôå ðåí öèÿ. Màòåðèàëûêîí ôå ðåí öèè. Ìîñêâà, 2008;110–1.

14. O’Connor MI. Sex and gen der dif fer -ences in hip and knee osteoarthritis.Musculoskeletal Re view 2007a; 71–2.

15. O’Connor MI. Sex dif fer ences inosteoarthritis of the hip and knee. J Am Acad Orthop Surg 2007b; 15(1): S22–5.

16. Iwamoto I, Takeda T, Sato Y,Matsumoto H. Ret ro spec tive case eval -u a tion of gen der dif fer ences in sportsin ju ries in a Jap a nese sports med i cineclinic. Gend Med 2008; 5(4): 405–14.

17. Sudo A, Miyamoto N, Horikawa K,Urawa M, Yamakawa T, Yamada T, etal. Prev a lence and risk fac tors for kneeosteoarthritis in el derly Jap a nese menand women. J Orthop Sci 2008;13: 413–8.

18. Akinpelu AO, Alonge TO,Adekanla BA, Odole AC. Prev a lenceand pat tern of symp tom atic knee osteo -arthritis in Ni ge ria: A com mu nity- based study. The Internet Jour nal ofAl lied Health Sci ences and Prac tice2009; 7(3): 1–7.

19. Ristolainen L, Heinonen A, Waller B,Kupala UM, Kettunen JA. Gen der dif -fer ences in sport in jury risk and typesof in ju ries: a retorospective twelve- month study on cross-coun try ski ers,swim mers, long-dis tance run ners andsoc cer play ers. J Sports Sci Med 2009;8: 443–51.

20. McKee J. How do sex and gen der af fectknee OA? AAOS Now 2009; June Is sue. Prieiga internetu: http://www.aaos.org/ news/aaosnow/jun09/clinical5.asp[þiûrëta 2012 12 22].

21. Butrimienë I, Kirdaitë G, Por va nec -kas N, Rimkevièius A, Tutkus V, Jar -ma lai të S, et al. Tan gled immuno histo -chemical dif fer ences be tween au to im -mune and de gen er a tive synovites. Me -di ci nos teorija ir praktika 2008;14(2): 128–34.

22. Tutkus V, Butrimienë I, Barkus A, De -gu tis G, Tutkuvienë J. Retrospektyvike lio sànario artroskopiniø operacijøana li zë: meniskø paþeidimø pa pli ti -mas, plyðimo tipai, lytinis dimorfizmasir sàsajos su gretutine patologija. La bo -ra to ri në medicina 2010; 12(4): 185–93.

23. Kibler WB. ACSM Hand book for theTeam Phy si cian. Bal ti more: Wil liamsand Wilkins, 1996: 311–32.

24. Vedi V, Wil liams A, Ten nant SJ,Spouse E, Hunt DM, Gedroyc WMW.Meniscal move ment an in-vivo studyus ing dy namic MRI. J Bone Joint SurgBr 1999; 81(1): 37–41.

25. Thomp son J. Netter’s con cise or tho pae -dic anat omy. Saunders, 2009.

26. Cleland J, Koppenhaver S. Netter’s or -tho pae dic clin i cal ex am i na tion (an evidence-based ap proach). 2nd ed.Saunders, 2011.

27. Javois C, Tardieu C, Lebel B, Seil R,Hulet C. Com par a tive anat omy of theknee joint: ef fects on the lat eral me nis -cus. Orthop Traumatol Surg Res 2009;8(1): S49–59.

28. Aichroth PM, Patel DV, Marx CL. Con -gen i tal dis coid lat eral me nis cus in chil -dren. A fol low-up study and evo lu tionof man age ment. J Bone Joint Surg Br1991; 73(6): 932–6.

29. Ryu KN, Kim IS, Kim EJ, Ahn JW,Bae DK, Sartoris DJ, et al. MR im ag ing of tears of dis coid lat eral menisci. AJR1998; 171: 963–7.

30. Kale A, Kopuz C, Edýzer M, Aydin ME,Demýr M, Ynce Y. An a tomic vari a tionsof the shape of the menisci: a neo na talca daver study. Knee Surg SportsTraumatol Arthrosc 2006; 14: 975–81.

31. Kim YG, Ihn JC, Park SK, Kyung HS.An ar thro scop ic anal y sis of lat eralmeniscal vari ants and a com par i sonwith MRI find ings. Knee Surg SportsTraumatol Arthrose 2006; 14: 20–6.

32. Saygi B, Yildirim Y, Senturk S, SezginRamadan S, Gundes H. Ac ces sory lat -eral dis coid me nis cus. Knee SurgSports Traumatol Arthrosc 2006;14(12): 1276–80.

33. Lu Y, Li Q, Hao J. Torn dis coid lat eralme nis cus treated with ar thro scop icmeniscectomy: ob ser va tions in 62knees. Chin Med J 2007; 120(3): 211–5.

34. Hart ES, Kalra KP, Grottkau BE,Albright M, Shan non EG. Dis coid lat -eral me nis cus in chil dren. Orthop Nurs2008; 27(8): 174–9.

35. Ahn JH, Lee SH, Yoo JC, Lee HJ,Lee JS. Bi lat eral dis coid lat eral me nis -cus in knees: eval u a tion of the contra -lateral knee in pa tients with symp tom -atic dis coid lat eral me nis cus. Arthro -scopy 2010(b); 26(10): 1348–56.

36. Young RB. The ex ter nal semilunar car -ti lage as a com plete disc. In: Cleland J,Mackay JY, Young RB, eds. Memorisand mem o randa in anat omy. Lon don:Wil liams and Nortage, 1889.

37. Smillie IS. The con gen i tal dis coid me -nis cus. J Bone Joint Surg 1948;30: 671–82.

38. Kaplan EB. Dis coid lat eral me nis cus ofthe knee joint: na ture, mech a nism andop er a tive treat ment. J Bone Joint Surg1957; 39(1): 77–8.

39. Clark CR, Ogden JA. De vel op ment ofthe menisci of hu man knee joint.J Bone Joint Surg Am 1983;65(4): 538–47.

40. Gebhardt MC, Rosenthal RK. Bi lat erallat eral dis coid me nis cus in iden ti cal

twins. J Bone Joint Surg Am 1979;61: 1110–1.

41. Ying LU, Qiang LI, Jie HAO. Torn dis -coid lat eral me nis cus treated with ar -thro scop ic meniscectomy: ob ser va tionsin 62 knees. Chin Med J 2007;120(3): 211–5.

42. Jordanov MI, Block JJ. Min uteamounts of intraarticular gas mim ick -ing torn dis coid menisci. J Magn ResonIm ag ing 2010; 31(3): 698–702.

43. Gad MS, Ezzat F, Nass MA. Dis coidme dial me nis cus (case re port). PanArab J Orth Trauma 2007;11(1): 118–21.

44. Kim SJ, Lubis A. Me dial and lat eraldis coid menisci: a case re port. SportsMed Arthrosc Rehabil Ther Technol2010; 2(21): 1–4.

45. Stone RG, Miller G. Dis coid lat eral me -nis cus: di ag no sis and treat ment.Arthroscopy 1986; 2: 113–4.

46. Ihn JC, Kim SJ, Park IH. In vi tro studyof con tact area and pres sure dis tri bu -tion in the hu man knee af ter par tialand to tal meniscectomy. Int Orthop1993; 17(4): 214–8.

47. Fujikawa K, Iseki F, Mikura Y. Par tialre sec tion of the dis coid me nis cus in thechild’s knee. J Bone Joint Surg 1981;63(3): 391–5.

48. Kalra KP, Grottkau BE, Albright M,Shan non EG. Dis coid lat eral me nis cusin chil dren. Orthop Nurs 2008;27(3): 174–9.

49. Umer M, Shahwani MB, Azam M,Rehman A, Nawaz H, Sepah YJ. Ar -thro scop ic lat eral dis coid menisc ec -tomy. Case dis cus sion and re view of lit -er a ture. The Internet Jour nal of Or tho -pe dic Sur gery 2009; 14(2) [þiûrëta2012 12 22]. Prieiga internetu:<http://www.ispub.com/jour nal/the-internet-jour nal-of-or tho pe dic-sur gery/ vol ume-14-num ber-2/>.

50. Cargill AOR, Jack son JP. Bucket han -dle tear of the me dial me nis cus. J BoneJoint Surg Am 1976; 58: 248–51.

51. McGinty JB, Geuss LF, Marvin RA.Par tial or to tal meniscectomy. J BoneJoint Surg Am 1977; 59: 763–6.

52. Raber DA, Friederich NF, Hefti F. Dis -coid lat eral me nis cus in chil dren.Long- term fol low-up af ter to tal menis -cectomy. J Bone Joint Surg Am 1998;80: 1579–86.

53. Wroble RR, Henderson RC,Campion ER. Meniscectomy in chil dren and ad o les cents: a long-term fol low-upstudy. Clin Orthop 1992; 279: 180–9.

54. Chantarapanich N, Nanakorn P,Chernchujit B, Sitthiseripratip K. A fi -nite el e ment study of stress dis tri bu -tions in nor mal and osteoarthritic kneejoints. J Med Assoc Thai 2009;92(6): 97–103.

55. Ogut T, Kesmezacar H, Akgun I,Cansu E. Ar thro scop ic meniscectomyfor dis coid me nis cus in chil dren and ad -o les cent: 44,5 year fol low-up. J PediatrOrthop 2003; 12(6): 390–7.



56. Hayashi LK, Yamaga H, Ida K,Miura T. Ar thro scop ic meniscectomyfor dis coid lat eral me nis cus in chil dren. J Bone Joint Surg Am 1988;70(10): 1495–500.

57. Rosenberg TD, Paulos LE, Parker RD,Hamer CD, Gur ley WD. Dis coid lat eralme nis cus: case re port of ar thro scop icat tach ment of a symp tom atic Wrisberglig a ment type. Arthroscopy 1987;3: 277–82.

58. Erbagci H, Gumusburun E, Bayram M,Karakurum G, Sirikci A. The nor malmenisci: in vivo MRI mea sure ments.Surg Radiol Anat 2004; 26: 28–32.

59. Almeida KSS, de Moraes SRA,Tashiro T, Neves SE, Toscano AE,deAbreu RMR. Morphometric study ofmenisci of the knee joint. Int J Morphol2004; 22(3): 181–4.

60. Stone KR, Freyer A, Turek T,Walgenbach AW, Wadhwa S, Crues J.Meniscal siz ing based on gen der,height, and weight. Arthroscopy 2007;23(5): 503–8.

61. Rauscher I, Stahl R, Cheng J, Li X,Huber MB, Luke A, et al. Meniscalmea sure ments of T1 and T2 at MR im -ag ing in healthy sub jects and pa tientswith osteoarthritis. Ra di ol ogy 2008;249(2): 591–600.

62. Braz PRP, Silva WG. Me nis cusmorpho metric study in hu mans.J Morphol Sci 2010; 27(2): 62–6.

63. Jones G, Glisson M, Hynes K,Cicuttini F. Sex and site dif fer ences incar ti lage de vel op ment: a pos si ble ex -pla na tion for vari a tions in knee osteo -arthritis in later life. Ar thri tis Rheum2000; 43: 2543–9.

64. Hunter DJ, Eckstein F. Ex er cise andosteoarthritis. J Anat 2009;214: 197–207.

65. Ruff C. Vari a tion in hu man body sizeand shape. Annu Rev Anthropol 2002;31: 211–32.

66. Touraille P, Gouyon PH. Why arewomen smaller than men? When an -thro pol ogy meets evo lu tion ary bi ol ogy[þiûrëta 2012 12 22]. Na turePrecedings 2008. Prieiga internetu:<ht tp : / /preced ings .na ture . com/ documents/1832/ver sion/1>.

67. Hashemi J, Chandrashekar N, Gill B,Beynnon BD, Slauterbeck JR,Schutt RC, et al. The ge om e try of thetib ial pla teau and its in flu ence on thebiomechanics of the tibiofemoral joint.J Bone Joint Surg Am 2008;90: 2724–34.

68. Fehring TK, Odum SM, Hughes J,Springer BD, Bea ver WB. Dif fer encesbe tween the sexes in the anat omy ofthe an te rior condyle of the knee. J Bone Joint Surg Am 2009; 91: 2335–41.

69. Yue B, Varadarajan KM, Ai S, Tang T,Rubash HE, Li G. Gen der dif fer ences in the knees of Chi nese pop u la tion. KneeSurg Sports Traumatol Arthrosc 2011;19: 80–8.

70. Cicuttini F, Forbes A, Mor ris K, Dar -ling S, Bailey M, Stuckey S. Gen der dif -

fer ences in knee car ti lage vol ume asmea sure by mag netic res o nance im ag -ing. Osteoarthritis Car ti lage 1999;7(3): 265–71.

71. Cicuttini FM, Wluka A, Baily M,O’Sullivan R, Poon C, Yeung S, et al.Fac tors af fect ing knee car ti lage vol ume in healthy men. Rheumatology 2003;42(2): 258–62.

72. Walker PS, Erkman MJ. The role of the menisci in force trans mis sion acrossthe knee. Clin Orthop Relat Res 1975;109: 184–92.

73. Seedhom BB. Trans mis sion of the loadin the knee with spe cial ref er ence to the role of the menisci. Part I: anat omy,anal y sis, and ap pa ra tus. Eng Med1979; 8: 207–19.

74. Seedhom BB, Hargreaves D. Trans mis -sion of the load in the knee with spe cialref er ence to the role of the menisci.Part II: ex per i men tal re sults, dis cus -sion and con clu sions. Eng Med 1979;8: 220–8.

75. Fukubayashi T, Kurosawa H. The con -tact area and pres sure dis tri bu tion pat -tern of the knee. A study of nor mal andosteoarthritic knee joints. Acta OrthopScand 1980; 51(6): 871–9.

76. Brin dle T, Nyland J, John son DL. Theme nis cus: re view of ba sic prin ci pleswith ap pli ca tion to sur gery and re ha -bil i ta tion. J Athl Train 2001;36(2): 160–9.

77. Hoser C, Fink C, Brown C,Reichkendler M, Hackl W, Bart lett J.Long-term re sults of ar thro scop ic par -tial lat eral meniscectomy in kneeswith out as so ci ated dam age. J BoneJoint Surg Br 2001; 83-B(4): 513–6.

78. Bonneux I, Vandekerckhove B. Ar thro -scop ic par tial lat eral meniscectomylong- term re sults in ath letes. ActaOrthop Belg 2002; 68(4): 356–61.

79. Newman AP, Daniels AU, Burks RT.Prin ci ples and de ci sion mak ing inmeniscal sur gery. Arthroscopy 1993;9(1): 33–51.

80. Kerr JB. Func tional his tol ogy. Mosby,2009.

81. Gray’s anat omy: the an a tom i cal ba sisof clin i cal prac tice. 40th ed. Standring S, ed. Chur chill Living stone, 2010.

82. Haines DE, Naftel JP, Cui D,Daley WP, Lynch JC. At las of his tol ogywith func tional and clin i cal cor re la -tions. Lippincott Wil liams & Wilkins,2010.

83. Lee SJ, Aadalen KJ, Malaviya P,Lorenz EP, Hayden JK, Farr J, et al.Tibiofemoral con tact me chan ics af terse rial me dial meniscectomies in the hu -man cadaveric knee. Am J Sports Med2006; 34(8): 1334–44.

84. Müller W. The knee from func tion andlig a ment re con struc tion. Springer- Verlag, 1983; 332 p.

85. Tutkus V, Tutkuvienë J. Posterio la te -ral cor ner of the knee, popliteal hi a tus:Anat omy and clin i cal con sid er ations.Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc2008; 16(1): S148.

86. Park JH, Ro KH, Lee DH. Snap pingknee caused by a popliteomeniscal fas -ci cle tear of the lat eral me nis cus in apro fes sional taekwondo ath lete. Or tho -pe dics 2012; 35(7): e1104–7.

87. Rosslenbroich SB, Borgmann J,Herbort M, Raschke MJ, Petersen W,Zantop T. Root tear of the me nis cus:biomechanical eval u a tion of an ar thro -scop ic refixation tech nique. ArchOrthop Trauma Surg 2013; 133: 111–5.

88. Smith JP, Barret GR. Me dial and lat -eral meniscal tear pat terns in an te riorcruci ate lig a ment-de fi cient knees: apro spec tive anal y sis of 575 tears. Am JSports Med 2001; 29(4): 415–9.

89. Insall JN, Scott WN. Sur gery of theknee. 4th ed. Phil a del phia: Chur chillLiving stone, Elsevier, 2006.

90. Sur gi cal tech niques of the shoul der, el -bow, and knee in sports med i cine.Cole BJ, Sekiya JK, eds. Saunders,Elsevier, 2008.

91. Maffulli N, Longo UG, Campi S,Denaro V. Meniscal tears. Open Ac cessJ Sports Med 2010; 1: 45–54.

92. Bernstein J. In brief: Meniscal tears.Clin Orthop Relat Res 2010;468(4): 1190–2.

93. Hede A, Jensen DB, Blyme P, Sonne- Holm S. Ep i de mi ol ogy of meniscal le -sions in the knee. 1 215 open op er a tions in the Co pen ha gen 1982–84. ActaOrthop Scand 1990; 61(5): 435–7.

94. Niel sen AB, Yde J. Ep i de mi ol ogy ofacute knee in ju ries: a pro spec tive hos -pi tal in ves ti ga tion. J Trauma 1991;31(12): 1644–8.

95. Lohmander LS, Englund PM, Dahl LL,Roos EM. The long-term con se quenceof an te rior cruci ate lig a ment and me -nis cus in ju ries: osteoarthritis. Am JSports Med 2007; 35(10): 1756–69.

96. Tosi LL, Boyan BD, Boskey AL. Doessex mat ter in musculoskeletal health?A work shop re port. Orthop Clin NorthAm 2006; 37(4): 523–9.

97. Nguyen AD, Shultz SJ. Sex dif fer encesin clin i cal mea sures of lower ex trem ityalign ment. J Orthop Sports Phys Ther2007; 37(7): 389–98.

98. Sugama R, Minoda Y, Kobayashi A,Iwaki H, Ikebuchi M, Hashimoto Y, etal. Sagittal align ment of the lower ex -trem ity while stand ing in fe male. KneeSurg Sports Traumatol Arthrosc 2011;19: 74–9.

99. Boling M, Padua D, Mar shall S,Guskiewicz K, Pyne S, Beutler A. Gen -der dif fer ences in the in ci dence andprev a lence of patellofemoral pain syn -drome. Scand J Med Sci Sports 2010;20: 725–30.

100. Walden M, Hägglund M, Werner J,Ekstrand J. The ep i de mi ol ogy of an te -rior cruci ate lig a ment in jury in foot ball (soc cer): a re view of the lit er a ture froma gen der-re lated per spec tive. KneeSurg Sports Traumatol Arthrosc2011(a); 19: 3–10.

101. Walden M, Hägglund M, Magnus -son H, Ekstrand J. An te rior cruci ate



lig a ment in jury in elite foot ball: a pro -spec tive three-co hort study. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 2011(b);19: 11–9.

102. Dandy DJ. The ar thro scop ic anat omyof symp tom atic meniscal le sions.J Bone Joint Surg Br 1990;72–B(4): 628–33.

103. Greis PE, Bardana DD, Holms -trom MC, Burks RT. Meniscal in jury: I. Ba sic sci ence and eval u a tion. J AmAcad Orthop Surg 2002; 10(3): 168–76.

104. Taunton JE, Ryan MB, Clem ent CB,McKenzie DC, Lloyd-Smith DR,Zumbo BD. A ret ro spec tive case-con -trol anal y sis of 2002 run ning in ju ries.Br J Sports Med 2002; 36: 95–101.

105. Fab ri cant PD, Rosenberg PH, Joki P,Ickovics J. Sur gi cal out comes af ter ar -thro scop ic par tial meniscectomy.J Am Acad Orthop Surg 2007;15(11): 647–53.

106. Mohan BR, Gosal HS. Re li abil ity ofclin i cal di ag no sis in meniscal tears. Int Orthop 2007; 31: 57–60.

107. Englund M, Guermazi A, Gale D,Hunter DJ, Aliabadi P, Clancy M, et al. In ci den tal meniscal find ings on kneeMRI in mid dle-aged and el derly per -sons. N Engl J Med 2008;359(11): 1108–15.

108. Moore KL, Daley AF, Agur MR. Clin i -cally ori ented anat omy. 6 t h ed.Lippincott Wil liams & Wilkins, 2010.

109. Hughston JC. Knee lig a ments: in juryand re pair. St Louis: Mosby-YearBook, 1993.

110. Tutkus V, Tutkuvienë J. Prob a bil ity of meniscal tears in re la tion to the timeaf ter an te rior cruci ate lig a ment in jury. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc2012; 20(1): S199.

111. Terzidis IP, Christodoulou A,Ploumis A, Givissis P, Natsis K,Koimtzis M. Meniscal tear char ac ter is -tics in young ath letes with a sta bleknee: ar thro scop ic eval u a tion.Am J Sports Med 2006; 34(7): 1170–5.

112. Davies-Tuck ML, Wluka AE,Teichtahl AJ, Martel-Pelletier J,Pelletier JP, Jones G, et al. As so ci a tion be tween meniscal tears and the peakex ter nal knee adduction mo ment andfoot ro ta tion dur ing level walk ing inpostmenopausal women with out kneeosteoarthritis: a cross-sec tional study.Ar thri tis Res Ther 2008; 10(3): 58.

113. Debi R, Mor A, Segal O, Segal G, Deb -bi E, Agar G, et al. Dif fer ences in gaitpat terns, pain, func tion and qual ity oflife be tween males and fe males withknee osteoarthritis: a clin i cal trial.BMC Musculoskelet Disord 2009;10: 127.

114. Becker R, Wirz D, Wolf C, Göpfert B,Nebelung W, Friederich N. Mea sure -ment of meniscofemoral con tact pres -sure af ter re pair of bucket-han dletears with bio de grad able im plants.Arch Orthop Trauma Surg 2005;125: 254–60.

115. Saveh AH, Katouzian HR, Chizari M.Mea sure ment of an in tact knee ki ne -mat ics us ing gait and fluoroscopicanal y sis. Knee Surg Sports TraumatolArthrosc 2011; 19(2): 267–72.

116. George J, Saw KY, Ramlan AA,Packya N, Tan AH, Paul G. Ra dio log i -cal clas si fi ca tion of meniscocapsulartears of the anterolateral por tion of the lat eral me nis cus of the knee. Australas Radiol 2000; 44: 19–22.

117. Dunn WR, Wolf BR, Amendola A,Andrish JT, Kaeding C, Marx RG, et al. Multirater agree ment of ar thro scop icmeniscal le sions. Am J Sports Med2004; 32(8): 1937–40.

118. Avcu S, Altun E, Akpinar I, Bulut MD,Eresov K, Biren T. Knee joint ex am i na -tions by mag netic res o nance im ag ing:The cor re la tion of pa thol ogy, age, andsex. NAJ Med Sci 2010; 2(4): 202–4.

119. Pookarnjanamorakot C, Korsanti -rat T, Woratanarat P. Meniscal le sions in the an te rior cruci ate in suf fi cientknee: the ac cu racy of clin i cal eval u a -tion. J Med Assoc Thai 2004;87(6): 618–23.

120. Bellisari G, Samora W, Klingele K.Me nis cus tears in chil dren. Sports Med Arthrosc 2011; 19(1): 50–5.

121. Gill TJ, Van de Velde SK, Wing WD,Oh LS, Hosseini A, Li G. Tibiofemoraland patellofemoral ki ne mat ics af terre con struc tion of an iso lated pos te riorcruci ate lig a ment in jury. In vivo anal y -sis dur ing lunge. Am J Sports Med2009; 37(12): 2377–85.

122. Pena E, Calvo, Mar ti nez MA,Palanca D, Doblare M. Fi nite el e mentanal y sis of the ef fect of meniscal tearsand meniscectomies on hu man kneebiomechanics. Clin Biomech 2005;20(5): 498–507.

123. Rich ards DP, Bar ber FA, Her bert MA.Meniscal tear biomechanics: loadsacross meniscal tears in hu mancadaveric knees. Or tho pe dics 2008;31(4): 347–50.

124. Maffulli N, Binfield PM, King JB. Ar -tic u lar car ti lage le sions in the symp -tom atic an te rior cruci ate lig a ment-de -fi cient knee. Arthroscopy 2003;19(7): 685–90.

125. Church S, Keating JF. Re con struc tionof the an te rior cruci ate lig a ment: tim -ing of sur gery and the in ci dence ofmeniscal tears and de gen er a tivechange. J Bone Joint Surg Br 2005;87: 1639–42.

126. Slauterbeck JR, Kousa P, Clifton BC,Naud S, Tourville TW, John son RJ, etal. Geo graphic map ping of me nis cusand car ti lage le sions as so ci ated withan te rior cruci ate lig a ment in ju ries.J Bone Joint Surg Am 2009;91(9): 2094–103.

127. Tengrootenhuysen M, Meermans G,Pittoors K, van Riet R, Vic tor J. Long- term out come af ter meniscal re pair.Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc2011; 19(2): 236–41.

128. Tayton E, Verma R, Hig gins B,Gosal H. A cor re la tion of time withmeniscal tears in an te rior cruci ate lig -a ment de fi ciency: strat i fy ing the riskof sur gi cal de lay. Knee Surg SportsTraumatol Arthrosc 2009; 17(1): 30–4.

129. Feng H, Hong L, Geng XS, Zhang H,Wang XS, Jiang XY. Sec ond-look ar -thro scop ic eval u a tion of bucket-han dle me nis cus tear re pairs with an te riorcruci ate lig a ment re con struc tion: 67con sec u tive cases. Arthroscopy 2008;24(12): 1358–66.

130. Ghodadra N, Mall NA, Karas V,Grumet RC, Kirk S, McNickle AG, etal. Ar tic u lar and meniscal pa thol ogyas so ci ated with pri mary an te rior cruci -ate lig a ment re con struc tion. J KneeSurg 2012; Nov 6 [Epub ahead ofprint].

131. Shel bourne KD, Nitz PA. TheO’Donoghue triad re vis ited: com binedknee in ju ries in volv ing an te rior cruci -ate and me dial col lat eral lig a menttears. Am J Sports Med 1991;19(5): 474–7.

132. Duncan LB, Hunter R, Purnell M,Free man J. Meniscal in ju ries as so ci -ated with acute an te rior cruci ate lig a -ment tears in al pine ski ers. Am JSports Med 1995; 23(2): 170–2.

133. Tandogan RN, Taser O, Kayaalp A,Taskiran E, Pinar H, Alparslan B, etal. Anal y sis of meniscal and chondralle sions ac com pa ny ing an te rior cruci -ate lig a ment tears: re la tion ship withage, time from in jury, and level ofsport. Knee Surg Sports TraumatolArthrosc 2004; 12(4): 262–70.

134. Cerabona F, Sherman MF,Bonamo JR, Sklar J. Pat terns ofmeniscal in jury with acute an te riorcruci ate lig a ment tears. Am J SportsMed 1988; 16: 603–9.

135. Papageorgiou CD, Gil JK,Kanamori A, Fenwick JA, Woo SL,Fu FH. The biomechanical in ter de pen -dence be tween the an te rior cruci atelig a ment re place ment graft and theme dial me nis cus. Am J Sports Med2001; 29(2): 226–31.

136. Kan A, Oshida M, Oshida S, Imada M,Nakagawa T, Okinaga S. An a tom i calsig nif i cance of a pos te rior horn of me -dial me nis cus: the re la tion ship be -tween its ra dial tear and car ti lage deg -ra da tion of joint sur face. Sports MedArthrosc Rehabil Ther Technol 2010;2: 1–4.

137. Hootman JM, Fitz Ger ald SJ,Macera CA, Blair SN. Lower ex trem ity mus cle strength and risk of self-re -ported hip or knee osteoarthritis.J Phys Act Health 2004; 1(4): 321–30.

138. Sharma L, Dunlop DD, Cahue S,Song J, Hayes KW. Quadricepsstrength and osteoarthritis pro gres -sion in malaligned and lax knees. AnnIn tern Med 2003; 138: 613–9.

139. Fauno P, Niel sen A. Ar thro scop ic par -tial meniscectomy: a long-term fol low- up. Arthroscopy 1992; 8(3): 345–9.



140. Gillquist J. Long-term re sults of par -t ial meniscectomy. Sports MedArthrosc 1999; 7(1): 1–7.

141. Oiestad BE, Holm I, Aune AK, Gun -derson R, Myklebust G, EngebretsenL, et al. Knee func tion and prev a lenceof knee osteoarthritis af ter an te riorcruci ate lig a ment re con struc tion. Am J Sports Med 2010; 20(10): 1–10.

142. Englund M, Roemer FW, Hayashi D,Crema MD, Guermazi A. Me nis cus pa -thol ogy, osteoarthritis and the treat -ment con tro versy. Nat Rev Rheumatol2012; 8: 412–9.

143. Ahlback S. Osteoarthrosis of the knee:a ra dio graphic in ves ti ga tion. ActaRadiol Suppl (Stockh) 1968; 277: 7–72.

144. Hernborg JS, Nilsson BE. The nat u ralcourse of un treated osteoarthritisof the knee. Clin Orthop 1977;123: 130–7.

145. White SH, Ludkowski PF, Good -fellow JW. Anteromedial osteo arthritis of the knee. J Bone Joint Surg Br 1991;73(4): 582–6.

146. Ledingham J, Regan M, Jones A,Doherty M. Ra dio graphic pat terns andas so ci a tions of osteoarthritis of theknee in pa tients re ferred to hos pi tal.Ann Rheum Dis 1993; 52(7): 520–6.

147. Petterson SC, Raisis L, Bodenstab A,Snyder-Mackler L. Dis ease-spe cificgen der dif fer ences among to tal knee

arthroplasty can di dates. J Bone JointSurg Am 2007; 89: 2327–33.

148. Sharma L, Eckstein F, Song J,Guermazi A, Prasad P, Kapoor D, et al. Re la tion ship of meniscal dam age,meniscal ex tru sion, malalignment,and joint lax ity to sub se quent car ti lage loss in osteoarthritic knees. Ar thri tisRheum 2008; 58(6): 1716–26.

149. Rozental TD. Gen der-spe cific is sues in or tho pae dic sur gery. Clin Orthop Relat Res 2010; 468: 1727–8.

150. Gupte CM, Bull AMJ, Murray R,Amis AA. Com par a tive anat omy of themeniscofemoral lig a ment in hu mansand some do mes tic mam mals. AnatHistol Embryol 2007; 36(1): 47–52.

151. Berthiaume MJ, Raynauld JP,Martel- Pelletier J, Labonté F,Beaudoin G, Bloch DA, et al. Meniscaltear and ex tru sion are strongly as so ci -ated with pro gres sion of symp tom aticknee osteoarthritis as as sessed byquan ti ta tive mag netic res o nance im -ag ing. Ann Rheum Dis 2005;64(4): 556–63.

152. Bin SI, Kim JM, Shin SJ. Ra dial tearsof the pos te rior horn of the me dial me -nis cus. Arthroscopy 2004; 20: 373–8.

153. Law rence RC, Felson DT,Helmick CG, Ar nold LM, Choi H,Deyo RA, et al. Es ti mates of the prev a -lence of ar thri tis and other rheu maticcon di tions in the United States. PartII. Ar thri tis Rheum 2008; 58(1): 26–35.

154. John son F, Leitl S, Waugh W. The dis -tri bu tion of load across the knee. Acom par i son of static and dy namic mea -sure ments. J Bone Joint Surg 1980;62(3): 346–9.

155. Wluka AE, Wang Y, Da vis SR,Cicuttini FM. Tib ial pla teau size is re -lated to grade of joint space nar row ingand os teo phytes in healthy women and in women with osteoarthritis. AnnRheum Dis 2005; 64(7): 1033–7.

156. Wang Y, Wluka AE, Da vis SR,Cicuttini FM. Fac tors af fect ing tib ialpla teau ex pan sion in healthy womenover 2.5 years: a lon gi tu di nal study.Osteoarthritis Car ti lage 2006;14(12): 1258–64.

157. Conley S, Rosenberg A, Crownin -shield R. The fe male knee: an a tomicvari a tions. J Am Acad Orthop Surg2007; 15(1): 31–6.

158. Rosenberger PH, Dhabhar S, Epel E,Jokl P, Ickovics JR. Sex dif fer ences infac tors in flu enc ing re cov ery from ar -thro scop ic knee sur gery. Clin OrthopRelat Res 2010; 468(12): 3399–405.

159. Servien E, Saffarini M, Lustig S,Chomel S, Neyret Ph. Lat eral ver susme dial tib ial pla teau: morphometricanal y sis and adapt abil ity with cur renttib ial com po nent de sign. Knee SurgSports Traumatol Arthrosc 2008;16(12): 1141–5.

Documents

Kelio sànario meniskø klinikinë anatomija: aktualûs klausimaizurnalas.llmd.lt/lt/system/files/63432752125ede... · Kelio sànario meniskø klinikinë anatomija: aktualûs klausimai