INTERNET I SERVISI NA INTERNETU

Internet servisi

JU SREDNJA ELEKTROTEHNIKAKOLA VASO ALIGRUDI, PODGORICA

STRUNI RADINTERNET SERVISI

Mentor: Uenik: Prof. Violeta Raovi Nikola Kumburovi S4g

Podgorica, April 2015.

SADRAJ Uvod.................................................................................................................................................3

1. Internet-osnove i principi rada.........................................................................................................4 1.1. Nastanak i razvoj Interneta................................................................................................5 1.2. Osnove Internet protokola.................................................................................................6

2. Internet servisi.........................................................................................................................9 2.1. Podjela Internet servisa....................................................................................................9 2.2. Osnovni servisi Interneta..................................................................................................10

3.Zakljuak..................................................................................................................................17

Literatura....................................................................................................................................18

Uvod Internet sa svojim servisima, danas predstavlja svakodnevnicu modernog ivota. Naravno, upotreba Interneta, najzastupljenija je u ekonomsko razvijenijim regionima svijeta. Danas Internet predstavlja najveu svjetsku raunarsku mreu koja povezuje mree razliitih organizacija na brz, pouzdan i jeftin nain. Internet servisi predstavljaju upotrebnu vrijednost Interneta i njihova upotreba u svakodnevnom ivotu je sve ea. Zbog velikog i brzog napretka raunarske tehnologije, a samim tim i Interneta, najvei broj internet servisa doivljava preobraaj a jedan broj odlazi u zaborav. Od mnogobrojnih servisa koji su u upotrebi, dva najvea i najmasovnije koriena su: elektronska pota (e-mail) i Web (WWW-World Wide Web).

1. INTERNET-OSNOVE I PRINCIPI RADA

Internet (INTERnational NETwork) je veliki svjetski komunikacioni sistem koji sainjavaju raunari, telekomunikacione veze, softverski proizvodi, informacije i ljudi. Internet predstavlja javno dobro i, moe se rei, jedno od civilizacijskih dostignua savremenog svijeta. On ne pripada ni jednoj vladi, politikoj, vjerskoj ili drugoj organizaciji i nije u vlasnitvu bilo koje kompanije.Internet danas predstavlja jednu od veoma bitnih formi za obezbjeenje komunikacije i prezentaciju informacija. Omoguava pristup obilju informacija, prua mogunost obavljanja veoma irokog spektra razliitih poslova, prenosa podataka, obavljanja audio-vizuelne ili pisane interaktivne (online) komunikacije, slanja pisanih poruka, itd.Infrastruktura Interneta se temelji na mrei raunara koji su u mogunosti da komuniciraju i razmjenjuju podatke. On se bazira na otvorenim standardima[footnoteRef:1] i meusobnom umreavanju razliitih sistema razliitih proizvoaa. Zahvaljujui primjeni ovih standarda Internet je doivio veliki uspjeh i uspio je da ue u sve sfere javnog i privatnog ivota. [1: Dva sistema su otvorena jedan prema drugom ako razmjenjuju informacije posredstvom odgovarajuih standarda i ako su oni javno dostupni, onda takve standarde nazivamo otvorenim standardima.]

Internet (mrea nad mreama) se u svom funkcionisanju u osnovi oslanja na klasine telekomunikacione kanale. To znai da se fizike veze izmeu vorova mree ostvaruju telefonskim kablovima, koaksialnim, optikim kablom, radio relejnim vezama i satelitskim vezama. Zbog lake komunikacije i pristupu informacijama, mrea koristi jedinstven sistem vorovanja mree. Za spajanje dvije mree koriste se specijalizovani raunari (ruteri), koji ujedno i prosljeuju pakete podataka. Ruteri provjeravaju kuda idu podaci koji se kreu preko interneta i odluuju kojim e ih putem poslati.Za razliku od tradicionalnih medija za prenos podataka kao to su radio i televizija, Internet je decentralizovana mrea, to znai da nema sredinjeg mesta iz kojeg je upravljana. Podaci putuju mreom podijeljeni u pakete. Svaki od tih paketa sadri podatke o tome odakle je krenuo i gdje mu je odredite. Upravo zbog toga nije vano kojim smjerom ovi paketi prolaze sve dok su na svom odreditu pravilno sastavljeni, dakle nije vano kojim putem poslana poruka putuje internetom - ona e na kraju nai svoj put do cilja.

1.1. Nastanak i razvoj Interneta

Ubrzani razvoj masovnih komunikacija poinje posle Drugog svjetskog rata a naroito krajem pedesetih godina prolog veka. 1957. godine, ameriki predsednik Dvajt Ajzenhauer, osniva agenciju ARPA koja je okupljala najbolje amerike strunjake i koja za 18 mjeseci razvila prvi ameriki satelit. Nekoliko godina kasnije ARPA usmjerava svoja istraivanja na raunarske mree i komunikacione tehnologije. Rad na ustanovljavanju mree ARPANET je poeo 1966. godine. Razvoj je finansirala DARPA (engl. Defense Advanced Research Projects Administration), ogranak Ministarstva odbrane SAD-a koji je zaduen za raspodjelu sredstava. Oduvijek se smatralo, premda nije javno reeno, da je interes za stvaranjem ovakve mree leao u izgradnji mree koja moe da izdri eventualni nuklearni rat. Sami realizatori mree priznaju da je kao rezultat dobijena robusna i otporna mrea koja je u stanju da podnese i gubitak velikog dijela mrene infrastrukture.Kao prvi vor u ARPANET-u izabran je raunar u University of California at Los Angeles (UCLA) a kao drugi raunar u Stanford Research Institute (SRI). Mrei su se uskoro prikljuila jo dva vora, University of California at Santa Barbara (UCSB) i University of Utah. U narednim godinama raunari su se ubrzano prikljuivali ARPANET-u.Tokom 1974. godine, definisan je TCP/IP protokol (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) ime rijeen problem nalaenja odgovarajueg prenosa puta i problem odgovarajueg pakovanja podataka radi transporta po prenosnom putu u izuzetno nepovoljnim uslovima. Od 1978. godine u upotrebi je verzija 4 ovog protokola (Ipv4) koja je i danas u upotrebi.Verovatno je najvaniji trenutak u razvoju interneta bio u 1983.godini, kad je tadanja mrea prela sa NCP-a (Network Control Protocol) na TCP/IP (Transmission Control Protocol / Internet Protocol), to je znailo prelazak na tehnologiju kakva se i danas koristi. Vinton Cerf, koji je sa Robertom Kanom stvorio TCP/IP protokol, jednom je rekao:Stvorili smo protokol koji e se koristiti i u velikom mreama s velikom brojem raunara, protokol koji e nositi Internet budunosti, to je znailo da mora biti fleksibilan kako bi razliite mree mogle funkcionisati u zajednikom okruenju.Univerziteti u SAD-u su 1986. godine formirali sopstvenu raunarsku mreu NSF (National Sciense Foundation Network) na bazi TCP / IP protokola. Krajem osamdesetih i poetkom devedesetih nastaju nove komercijalne mree koje rade na bazi TCP / IP a i sama univerzitetska NSF mrea kree da radi na komercijalnim osnovama zato to se transformisala u privatno drutvo. Sledei korak bio je spajanje svih komercijalnih mrea, koje radi na bazi TCP / IP protokola, kako bi omoguili svojim korisnicima razmjenu podataka.Prava prekretnica u daljem razvoju Interneta je bila komercijalizacija aktivnosti i pojava WWW-a (World Wide Web) poetkom devedesetih, koja je omoguila hipertekstualne veze izmeu razliitih dokumenata i prenos multimedijalnih sadraja. Internet u tadanjoj Jugoslaviji (Srbiji) pojavio se u februaru 1996. godine kada je nacionalna akademska mrea preko provajdera BeoTelNet-a spojena na Internet. Svi internet servisi postaju dostupni korisnicima u Jugoslaviji, ali su ipak bili ogranieni na akademski krug. Iste godine poinju s radom prvi domai komercijalni provajderi ime se dostupnost interneta proiruje i na neakademski dio Srbije odnosno postaje dostupan svim korisnicima.

1.2. Osnove Internet protokola

Mrena tehnologija na kojoj se zasniva Internet zove se komutacija paketa (Packet Switching). Podaci se dijele u pakete i svaki paket sadri polaznu i odredinu adresu. Oni samostalno putuju mreom (mogu i razliitim putanjama) i na odreditu se ponovo spajaju u poetni raspored. TCP/IP protokol odreuje pravila po kojima se sve ove aktivnosti odvijaju. On u stvari nije samo jedan protokol ve je to skup vie protokola. IP (Internet Protocol) definie kolika je veliina paketa i priprema i adresira pakete (obje adrese). Istovremeno omoguava mrei da proita pakete i usmjeri ih ka odreditu.TCP (Transmission Control Protocol) rastavlja podatke/informacije na pakete, verifikuje da su svi paketi kvalitetno stigli na odredite i od pristiglih paketa rekonstruie originalnu informaciju.Od 1978. godine se koristi se koristi etvrta verzija Ipv4 protokola. Ona ima svoje nedostatke i oni se prvenstveno odnose na ogranienje prostora, nedovoljnu funkcionalnost i neadekvatan sigurnosni mehanizam. Neophodno je prei na sledeu generaciju protokola Ipv6, jer se oekuje da e aktuelni protokol vrlo brzo ostati bez slobodnih adresa. Istraivanje sprovedeno na zahtjev Evropske komisije pokazuje da je mali broj organizacija irom Evrope uveo Internet protokol verzije est (IPv6), novu verziju protokola koja unapreuje adresiranje na Intenetu.Rutiranje predstavlja usmjeravanje paketa kroz mreu i njegova sutina je dinamiko praenje stanja pojedinih djelova mree. Rutiranje pokazuje otpornost na otkaze i zaguenja u pojedinim segmentima tako to trai alternativne veze linka kako bi preusmjerio pakete. Ureaj koji ovo omoguuje naziva se ruter (router).Da bi svaki raunar mogao da funkcionie u okviru Internet mree, prvo mora da dobije svoju numeriku IP adresu. Ona se sastoji od etiri trocifrena broja u rasponu od 001 do 255, meusobno razdvojenih takama (npr. 093.087.210.196 - trenutna adresa mog raunara dok sam radio struni rad). U tom nizu prvi broj predstavlja dio mree (drava, region) a posle njih predstavlja raunar.Brojevi nisu praktini u svakodnevnoj manipulaciji adresama, za korisnike mrea uvedena je simbolika adresa, sastavljena od etiri ili pet skraenica razdvojenih takama. Na taj nain se numerika adresa transformie u simboliku u obliku, na primjer:rlab.matf.bg.ac.rsgdje je:- rlab, simbolika oznaka raunara;- matf, oznaka Matematikog fakulteta;- bg, oznaka grada Beograda;- rs, oznaka zemlje.

Web prezentacija Istorijskog arhiva u Podgorici ima sledeu adresu:simboliku: http://www.podgorica.me/arhivanumeriku: 67.215.12.109

Uvedena su odreena pravila za simbolike adrese radi lakeg snalaenja. Pravila za simboliko adresiranje (poelo u SAD, kasnije prihvatile i ostale zemlje):.edu obrazovne institucije.com komercijalne institucije.org nezavisne organizacije.gov vladine institucije.mil vojne institucije.net mrena administracija i provajderi

Uvedeno je i pravilo (u dravama van SAD-a) da se sve adrese zavravaju sufiksom koji oznaava odreenu zemlju i to:

.me Crna Gora.rs Republika Srbija.de Nemaka.fr Francuska.sl Slovaka.si Slovenija.eu Evropska unija

Postoji poseban servis koji vri konverziju iz simbolikih u numerike adrese i obrnuto. To je DNS (Domain Name Server) i izvrava se na posebnim raunarima tj. na DNS serverima. Web lokacije imaju prepoznatljivu adresu koja se zove Uniform Resource Locator (URL) i IP adresu. Ljudi koriste URL-ove da bi pronali Web lokacije, a raunari za to koriste IP adrese. DNS prevodi URL-ove u IP adrese (i obrnuto). Na primjer, ako na traci adrese u Web pregledau otkucate adresu http://www.politika.rs, raunar e poslati zahtjev DNS serveru. DNS server prevodi URL u IP adresu tako da raunar moe da pronae Politikin Web server.Uniform Resource Locator (URL) adresiranje se sastoji iz vie djelova i to: servis, simbolika ili numerika adresa raunara, konkretan direktorijum i datoteka na raunaru.

Na primjer:http://arhivja.autentik.net/images/misija.pdfhttp://arhivja.autentik.net/images/letopis2002.pdf http://vspep.edu.rs/wp-content/uploads/2010/05/Konkurszasajt.pdf

2. INTERNET SERVISI

Servisi su ustvari usluge koje se mogu dobiti preko Interneta i oni su najvie uinili da se izvri popularizaciju ove globalne mree. Svi servisi Interneta rade tako to na mrei postoje serveri u kojima su smjeteni podaci, a na naem raunaru se izvrava klijent, program koji tim podacima pristupa preko mree.Veina servisa koji su nastali u periodu od uspostavljanja Interneta do danas, vie ne postoje, ve je sad integrisan u dva najvea i najmasovnije koriena oblika servisa, a to su: e-pota i Web.

2.1. Podjela Internet servisaPostoji vie grupa servisa i moemo ih podijeliti na:

a) Bazine servise- elektronska pota (e-mail), razmjena poruka elektronskim putem;- Telnet (telecommunications network), pristup udaljenom raunaru i interaktivni rad na njemu, kao da je korisnik fiziki prisutan na udaljenoj lokaciji;- FTP (File Transfer Protocol), prenos datoteka izmeu dva udaljena raunara.

b) Javne informacione servise- Anonimni FTP (Anonzmus FTP), javno skladite podataka koje je na raspolaganju (preko FTP servisa) svim korisnicima Interneta;- Gofer (Gopher), elektronska oglasna tabla;- Web (World Wide Web), multimedijalna elektronska oglasna tabla.

c) Diskusione servise- List elektronske pote (Maling list), liste elektronske pote u okviru osnovnog servisa e-pote omoguava grupisanje korisnika slinog profila. Poruka poslata grupi se automatski dostavlja svim lanovima grupe- Diskusione grupe (Newsgroup), servis javnih interesno povezanih korisnika, poruke se ne prosljeuju automatski ve im se pristupa selektivno i prema potrebi.

d) Konferencijske serviseTo su tzv. sinhroni servisi, jer zahtijevaju istovremeno uee svih korisnika.- Talk, interaktivna razmjena tekstualnih poruka sa drugim korisnikom- IRC (internet relay chat), interaktivna razmjena tekstualnih poruka istovremeno sa veim brojem korisnika- Telefoniranje preko Interneta (Internet phone), razmjena govornih poruka-Videokonferencija (Videoconferencing), multimedijalno komiuniciranje sa drugim korisnikom..

e) Servsi za pretraivanje informacija- Archie, pretraivanje anonimnih FTP servera na bazi naziva datoteke ili njenih karakteristika;- Veronica, pretraivanje informacija sadranih u naslovima iz menija Gopher-a;- Wais, pretraivanje tekstova na osnovu zadatih kljunih rijei;- www search engine, specijalizovano pretraivanje Web sadraja (Yahoo, Altavista, Google i dr).

2.2. Osnovni servisi InternetaOsnovni ili bazini servisi Interneta, predstavljaju one servise koji su u masivnoj upotrebi, toliko da su zbog svoje jednostavnosti i praktinosti u korienju, zauzeli takvo mjesto da je dananji ivot gotovo i nemogue zamisliti bez njih. Neki od njih su i dalje samostalni (elektronska pota), dok su drugi integrisani u druge naprednije servise koji su nastali poslednjih godina. Jedan takav primjer je i pretraiva Google, koji u svojim sadrajima posjeduje gotovo sve servise i Internet alate koji su krajnjem korisniku potrebni u svakodnevnoj komunikaciji.

a) Elektronska pota (e-mail)Elektronska pota predstavlja servis koji slui za slanje i primanje poruka u elektronskom obliku putem Interneta. Mogue je poslati tekst, ali i podatak bilo kog drugog tipa (sliku, program, tabelu, video ili zvuni zapis, itd). Zasniva se na primjeni protokola SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) koji je dio TCP/IP familije protokola.Elektronska pota omoguava asinhronu razmjenu pote raznovrsnog sadraja sa svim ljudima koji su povezani sa Internetom. Da bi se pota mogla razmjenjivati potrebno je da i poiljalac i primalac imaju svoje elektronske adrese. Elektronska adresa se sastoji iz dva dijela koja se razdvajaju znakom @ (engl. commercial at). Dio adrese iza ovog znaka je domen, odnosno adresa raunara na kome je potansko sandue korisnika a dio ispred je lino ime korisnika, onako kako je registrovano kod dobavljaa. Na primjer:

arhiva@gmail.comnikola.kumburovic@gmail.com

Svaki korisnik ima i svoje potansko sandue koje se nalazi na odgovarajuem serveru. Protokol za razmjenu poruka na Internetu je SMTP (Simple Mail Transfer Protocol). Postoje dvije mogunosti da korisnik pristupi potanskom sanduetu koji je na serveru:- Telnet, koji omoguava pristup udaljenom raunaru gdje korisnik koristi program za itanje pote koji je i aktivan na tom udaljenom raunaru;- Prenos sadraja potanskog sandueta, koji je omogueno protokolom POP (Post Office Protocol). Ovaj protokol omoguava prenos novih poruka sa e-mail severa na raunar korisnika. Korisnik zatim koristi neki program za itanje pote (npr, Outlook Express).Programi za manipulaciju e-potom stalno se obogauju novim sadrajima kao to su adresari, kalendari, podsetnici, softverski moduli za planiranje i zakazivanje sastanaka, posjeduju sve to neophodno jednom poslovnom oveku.Anatomije elektronske poruke je strogo odreena: Poruka poinje zaglavljem u kome je adresa poiljaoca, adresa primaoca i predmet poruke. Tu su i datum i vrijeme slanja poruke. Zatim dolazi tijelo poruke, a na kraju je signatura (ime i adresa poiljaoca). Elektronska pota, osim to omoguuje razmjenu poruka izmeu dvoje ljudi na slian nain kao i uobiajena zemaljska pota. U e-potu moe da se ukljuuje raznovrsni sadraj kao to su: digitalizovane slike, tekst u raznovrsnom formatu (Word, Acrobat PDF, i slino), izvrne verzije programa ili ak filmove. U programima za elektronsku potu to se obino zove dodatak ili prilog (engl. attachment).Elektronska pota nudi i druge mogunosti kao to su:- jednostavna mogunost slanja iste poruke na vie adresa. To se zove indigo-kopija(engl. carbon copy);- prispjela poruka se jednostavno moe proslediti na jednu ili vie adresa ljudi kojeona moe interesovati. To se zove prosljeivanje poruke (engl. forwarding);- na prispjelu poruku se jednostavno moe odgovoriti ne ponavljajui adresupoiljaoca tako da se u odgovor ukljui prispjela poruka kao podsjetnik. To se zoveodgovor (engl. reply);- sve prispjele i poslate poruke mogu se uvati i briu se po sopstvenom izboru.Danas e-pota postaje besplatna i sve je vie takvih ponuaa (Gmail, Yahoo, Hotmail i dr). Oni ostvaruju profit tako to su njihovi pretplatnici obasuti reklamama koje stiu putem e-pote ili banera (engl. Banner).

b) FTP (File Transfer Protocol)Ovaj veoma koristan servis slui za prenos datoteka putem Interneta. Za prenoenje datoteka potrebna su dva uesnika: raunar na kome se nalazi datoteka i raunar na koji se ta datoteka kopira. Da bi prenos funkcionisao, raunar na kome se uva raunarska biblioteka programa mora biti FTP server dok na raunaru koji eli da preuzima ili alje datoteke u ovakvu biblioteku mora da bude instaliran neki program za podrku FTP klijenta.Transfer se moe odvijati dvojako:- sa udaljenog ka korisnikovom raunaru - download- sa korisnikovog ka udaljenom raunaru - uploadPostoji mnogo javno dostupnih FTP servera na kojima se nalazi veliki broj datoteka od kojih mnoge sadre besplatne programe (freeware ili shareware). Da bi se koristio FTP server korisnik mora da se prijavi za rad na tom raunaru. Kako veina korisnika nema nalog za rad na maini FTP servera, ako je on javno dostupan potrebno je prijaviti se kao anonymous i upisati svoju elektronsku adresu kao lozinku. Ovakvi javni FTP serveri nazivaju se anonimni FTP. U protivnom korisnik mora da ima svoj nalog na FTP serveru i treba da unese svoje ime i lozinku.Veza sa FTP serverom se uspostavlja odmah, osim ako je server previe zauzet. Treba imati u vidu da svaki FTP server moe u svakom trenutku istovremeno da obrauje samo ogranien broj zahtjeva. Takoe, korisnik uvijek treba da koristi blie servere. Na primjer, umjesto da se koriste serveri u SAD-u mogu se koristiti njihove vjerne kopije (engl. Mirror sites) u Evropi koje se proizvode svake noi.

c) Web (World Wide Web)Svijetom rairena mrea ili World Wide Web (skraeno WWW ili 3W) je najnoviji informacioni servis na Internetu koji je nastao 1989. u CERN-u , u probni rad je puten 1991. a 1993. godine pojavili su se prvi grafiki itai. Vrlo brzo je preuzeo funkcije mnogih drugih servisa Interneta i postao najpopularniji od svih. Jedna mogua definicija WWW je sledea: Web je sistem koji omoguava da stranice koje sadre tekst, slike, zvuk, animaciju i video zapis budu objavljene i proitane od strane raunara koji je povezan na Internet. Web je zamiljen kao svijet bez granica u kome bi se svim informacijama iz bilo kog izvora moglo pristupiti na konzistentan i pristupaan nain. On se zasniva na sledeim idejama:- Univerzalno itanje - Da bi se pronala neka informacija ranije je trebalo imati veliki broj razliitih terminala povezanih za razliite raunare i trebalo je nauiti veliki broj programa za pristup podacima. Web princip sastoji se u tome da jednom kada je neka informacija dostupna na mrei, trebalo bi omoguiti pristup toj informaciji sa bilo kog raunara, iz bilo koje zemlje, korienjem jednostavnog programa.- Hipertekst je tekst sa vezama. To nije nova ideja: u knjigama postoje veze izmeu referenci, fusnota, sadraja i indeksa sa tekstom. Ako se u knjigu ukljui biografija koja se referie na druge knjige i lanke, tekst je u stvari pun referenci. Raunar omoguava da praenje hipertekstualnih referenci bude lako kao okretanje stranica. italac moe da pobjegne od sekvencijalne organizacije stranica da bi sledio informaciju koja ga interesuje. Tako hipertekst postaje snana alatka za uenje. Autori hipertekstualnih dokumenata dizajniraju svoj materijal tako da bude otvoren za istraivanje. Na taj nain oni informacije i ideje efikasnije prenose. Web koristi hipertekst kao metod predstavljanja. U Web-u, veze mogu voditi iz svih djelova dokumenta ka ma kojim djelovima drugog dokumenta. Dokument ne mora biti samo tekst: moe sadrati i slike, grafiku, film, zvuk. Otuda termin hipermedijalni dokument ili multimedijalni hipertekst.- Pretraivanje - Dok je hipertekst snano sredstvo za pronalaenje informacija, on ne moe da obuhvati velike koliine amorfnih podataka. Za te potrebe, raunarski generisani indeksi dozvoljavaju korisniku da izvue zanimljive stavke iz teksta. italac moe da uradi dvije stvari: hipertekstuelni skok ili tekstuelno pretraivanje. Indeksi su dio Web-a kao i drugi dokumenti ali sa panelom za pretraivanje (FIND komandom) koja dozvoljava unos teksta. Iza svakog indeksa je neka maina za pretraivanje: postoji mnogo maina za pretraivanje, razliitih mogunosti, na razliitim serverima. Meutim, one se sve koriste na isti, jednostavan nain: korisnik kuca tekst, a kao povratnu informaciju dobija hipertekstualni dokument koji pokazuje veze ka stranicama koje je maina za pretraivanje pronala.- Klijent-server model - Da bi Web mogao da se razvije, dizajniran je bez centralizovanih mogunosti. Svako moe da objavi i svako, ko je autorizovan, moe da proita. Nema centralne kontrole. Da bi se objavili podaci, izvrava se server, a da bi se proitali, izvrava se klijent. Svi klijenti i svi serveri povezani su na Internet. Web protokol i drugi protokoli dozvoljavaju svim klijentima da komuniciraju sa svim serverima.- Usklaivanje formata - Od kad su nastali raunari, postojala je raznovrsnost razliitih kodova za predstavljanje informacija. Nikada nije bilo mogue izabrati najbolji kod jer svaki ima neke prednosti: Na primjer, TeX, Postscript, SGML, i slino. Odlika HTTP-a (engl. HyperText Transfer Protokol) je da klijent zajedno sa svojim zahtevom da proita neku stranicu, alje i listu reprezentacija koje razumije, a onda je na serveru da odgovori na odgovarajui nain. To je neophodno da bi se savladala, recimo, velika koliina grafikih formata (GIF, TIFF, JPEG, i mnogi drugi), jer ako se ne mogu savladati postojei formati, ta e tek biti sa formatima koji e tek nastati. U nekim disciplinama razvijeni su specijalni formati, na primer, za rukovanje DNA kodovima, zvezdanim spektrima, za dizajniranje mostova, i slino. Oni koji rade u ovim poljima imaju softver koji im omoguava ne samo da vide ove podatke, ve i da rukuje njima, da ih analiziraju, da ih mijenjaju. Kada i server i klijent razumiju ove formate visokog nivoa, to mogu da iskoriste i da prenose podatke na taj nain. U isto vreme, drugi ljudi moda nemaju pristup tom specijalnom softveru, ali ipak mogu da vide podatke, ako server uspije da ih konvertuje u neki inferiorniji ali i dalje upotrebljiv oblik. Time se, ne istjerujui punu funkcionalnost na svakom nivou, ostvaruje cilj univerzalnog itanja na Web-u.

Pri korienju Web-a, skoro uobiajeno je da se u komunikaciji koriste originalni ili samo djelimino prevedeni engleski termini. Evo nekih termina:- Web prezentacija - kolekcija prudrenih dokumenata poznatih kao Web stranice;- Web server raunar koji mora imati stalnu vezu sa Internetom i na kome se nalazi Web prezentacija;- Home page naslovna stranica Web prezentacije;- Web sajt (engl. site) oznaava Web server i Web prezentaciju;- Web ita korisniki program koji slui za pristup Web serverima i itanje Web stranica; - Web protocol (HTTP-Hyper Text Transfer Protokol) skup pravila kojim je definisana razmjena podataka izmeu Web itaa i Web servera;- Web adresa skup indentifikatora razdvojenim takama koji jednoznano ukazuju na simboliku adresu Web stranice.Web danas omoguava interaktivni rad, to podrazumijeva komunikaciju u oba smjera. Sve to omoguuju programi za proirenje Web-a kao to je JAVA. Ona omoguava da se preko mree prenose programi koji se izvravaju na naem raunaru. Pomou ovog programskog jezika moe da se crta, kontroliu ekranske forme, ispisuje tekst i slike i dr. Sve se to obavlja na lokalnom raunaru, zato je mnogo bre nego kada se radi preko mree.Integracija i sadejsto sa bazama podataka postala je njihov standardni interfejs. To znai da se svi podaci na nekoj Web stranici ne nalaze ba na njoj, ve koriste baze podataka iz okruenja ili sa drugih poznatih lokacija. To je omogueno na taj nain, to se Web stranice primjenom razliitih tehnika programiranja, dinamiki kreiraju za automatsko generisanje na osnovu korisnikovog zahteva.Danas, u upotrebi personalnih raunara i njihovoj korelaciji sa Web sadrajima, sve vie prisutna personalizacija. Ona je budunost Interneta. Hiljadama posjetilaca Web sajta treba pruiti osjeaj da je ponuda na sajtu upuena lino njima tj. da je prilagoena upravo njihovim sklonostima i potrebama. Personalizacija se postie upotrebom odreenih tehnologija koje omoguuju da Web server na osnovu podataka koji su prikupljeni o korisniku odlui koji su sadraji njemu najprikladniji tj. ta odgovara njegovim potrebama.Na adresi www.amazon.com nalazi se najpoznatija virtuelna prodavnica na svijetu. Ovdje je mogue bez izlaska iz kue i odlaska u prodavnicu, u prijatnom okruenju koje nudi Web prezentacija, izabrati, naruiti i platiti knjige, igrake, tehniku i dr. Dovoljno je popuniti jednostavan upitnik, prilikom prve posjete ovom sajtu i na taj nain otvoriti svojevrsnu lansku kartu, poput one u biblioteci. Svako pretraivanje ili naruivanje preko njihovog Web-a u budunosti e biti zapameno. Na taj nain, prilkom svakog sledeeg odlaska na sajt, posjedovae dovoljno podataka o vama i vaim interesovanjima. U skladu sa vaom bazom podataka preporuie Vam neki novi proizvod ili akcijsku cijenu, iz oblasti koja vas najvie interesuje. Korisnik na poetku dobija i pozdravnu poruku sa svojim imenom kao i roendansku estitku.Poseban oblik komunikacije i predstavljanja danas predstavljaju upravo Web adrese. Tako se mogu dobiti dopunske informacije za koje obino nema dovoljno prostora, ili oglaivai smatraju da bi predstavljale optereujui faktor za iroki krug ljudi, a namijenjene su upravo svojevrsnim poklonicima odgovarajuih sadraja.Na televiziji se sve ee nalaze Web adrese kao izvor dodatnih informacija o proizvodima, kompanijama, sportovima, filmovima i dr.Mogu se nai kompletni podaci npr. o kozmetikim proizvodima, biljnim preparatima, bilansi stanja uspeha o pojedinim firmama. Mogue je saznati koliko je neki film odgledalo ljudi i koliko je novca zaradio. Poslovni ljudi koji ulau novac, mogu putem Web-a, dobiti kompletne informacije o stanju na tritu ili videti kretanje indeksa poslovanja na bilo kojoj berzi na svijetu.Takoe, mogue je pratiti TV program, koje televizijske kompanije irom svijeta emituju putem Interneta. Na taj nain sloboda informisanja sve vie dobija znaaj na globalnom planu, jer njihov program sve ee postaje dostupan, preko Web adresa, na bilo kojoj taki na svijetu.U skladu sa novim tehnologijama i savremenim trendovima, pojavio se i novi termin Webcast, koji oznaava video emitovanje. Ovo je prije svega primjenljivo na javne televizijske programe. Javni televizijski programi su programi onih TV kua koje ne naplauju svoje programe direktno od krajnjih korisnika, ve se finansiraju iz drugih izvora. Jedan od vidova takvih finansiranja je prihod od reklame koje emituju u svom programu. Webcast je interesantan sa aspekta brzine informisanja, jer klijent, koji ima potrebu, bilo profesionalnu, bilo line prirode, u realnom vremenu moe dobiti informaciju o svim deavanjima bez obzira na doba dana u njegovoj vremenskoj zoni. Generalno se moe rei da je svaki Web servis zasnovan na odnosu klijent-server.

3. ZAKLJUAK

Internet i servisi Interneta su od svog pojavljivanja do danas pretrpili velike preobraaje u smislu upravljanja od strane krajnjeg korisnika, ali im je namjena ostala ista bez obzira da li oni funkcionisali kao samostalna cjelina ili u oviru nekog savremenog interfejsa. E-pota je osim u estetskom smislu prtrpela i promjene organizacionog tipa. Tako danas osim obinog pisma koje slui za komunikaciju sa drugim ljudima, pri pomenu ovog servisa mislimo na itav organizator dnevnih, mjesenih i godinjih aktivnosti. Danas je osim kao samostalan servis, prisutan i kao dio paketa usluga koje besplatno pruaju pruaju neki od najpoznatijih servera Google ili Yahoo.FTP protocol u sutini nije pretrpio gotovo nikakve promjene, a namjena mu je ostala nepromijenjena. Po mnogima to je najkorisniji servis bez koga je nemogua komunikacija preko Interneta i ima dvije najbitnije operacije i to download i upload.Web (World Wide Web), to servis koji svi poistovjeuju sa Internetom a on predstavlja samo jedan njegov dio. Ovaj servis je pretrpio najdrastinije promjene kako u estetskom pogledu tako i u savremenom funkcionisanju. Web danas predstavlja kimu komunikacija i pruanja informacija jer sa svojim hipervezama, krajnjem korisniku za vrlo kratko vrijeme omoguava pristup svim lokacijama bitnim za dobijanje informacija koje ga interesuju. U bliskoj budunosti, uticaj internet tehnologija na privatni ivot bie sve vei. To moemo sagledati kroz mogunost prikljuenja kuanskih elektrinih aparata na Internet. Moi emo preko Interneta ukljuivati grijanje, zakljuavati vrata, provjeravati ta nedostaje u frideru i naruiti preko softverskog klijenta koji se nalazi na mobilnom telefonu.

LITERATURA

1. Braika, N. (2007): Poslovna informatika, Visoka poslovna kola, aak.2. Stanki, R. (2000): Poslovna informatika, Ekonomski fakultet, Beograd.3. Underdahl, B. (1999): Internet biblija, Mikroknjiga, Beograd. 4. ivadinovi, J. (2010). Poslovna informatika, Visoka kola za poslovnu ekonomiju i preduzetnitvo, Beograd317