29

บทท 4

กรณศกษาโรงพยาบาล.รอเสาะ: ฟ นคนชมชนเยยวยา

บรบทชมชน

โรงพยาบาลรอเสาะรบผดชอบใหบรการดานสขภาพแกประชาชนในพนทอำาเภอรอเสาะ และประชาชนในเขตอำาเภอใกลเคยง ผรบบรการหลกของพนทเปนประชาชนชาวไทยทนบถอศาสนาอสลาม และ ประชาชนชาวไทยพทธ โดยสดสวนประชากรไทยอสลามมากกวาไทยพทธ นอกจากนในระบบบรการสขภาพสวนหนงรองรบแรงงานขาชาตชาวเมยนมารทอพยพมาทำางานรบจางในพนท อาชพหลกของประชาชนคอการทำาสวนยาง สวนผลไม

ประชาชนในพนทมปญหาสขภาพใกลเคยงกบพนทอน คอการเจบปวยดวยโรคเรอรง ปญหาแมและเดก ความเจบปวยในผสงอายทงทพงพาตวเองไดและผปวยตดเตยง การแพรระบาดของสารเสพตด ดานสขภาวะทางสงคมในพนทพบวาอำาเภอรอเสาะในชวงการเกดเหตความไมสงบสถานการณชายแดนใตพบวา เขตพนทอำาเภอรอเสาะมสถานการณความรนแรงตงแตในชวงเรมแรกจนกระทงในปจจบนยงพบการสรางสถานการณความไมสงบอยเปนระยะๆ (มกราคม 2562) จดเปนพนทเปราะบางออนไหว มความซบซอนและยากในการทำางานดวยปจจยหลายประการ ทงในเรองทนมนษยของพนท ความเหนตางในดานการเมองและดานสงคม ลกษณะภมประเทศ และทศนคตความรสกประสบการณตอระบบบรการดานสขภาพของหนวยงานภาครฐในอดต

จากการนำาเสนอเบองตนของผใหขอมลสะทอนภาพอดตทประชาชนมความไมพงพอใจตอระบบการบรการสขภาพของอำาเภอรอเสาะ ขาดความ

30

ไววางใจทงดานคณภาพบรการทางการแพทยและความมนอกมนใจในบรการทสอดคลองกบความเชอดานศาสนาของบคคล เชน อาหารทจดโดยโรงพยาบาล การมโอกาสประกอบศาสนกจขณะเขามารบการรกษาในโรงพยาบาล ทางเลอกของการบรการทสอดคลองกบวฒนธรรม ตลอดจนพฤตกรรมการบรการของบคลากรของโรงพยาบาลกสงผลตอความนยมมาใชบรการของโรงพยาบาล นอกจากนดานภมทศนโรงพยาบาล ตวอาคารและสงแวดลอมทางกายภาพในอดตกไมโดดเดน ประกอบกบพนทของอำาเภอรอเสาะมสถานการณความไมสงบอยบอยครง เหตการณสงผลใหโรงพยาบาลไดรบผลกระทบโดยตรงการจดการเพอความมนคง และเปนความยากลำาบากทแสดงออกใหเหนสถานะความเปนกลางเพอใหเกดการยอมรบของประชาชนในพนท ขอมลดงกลาวขางตนสะทอนภาพการทำางานดานพหวฒนธรรมของทมงานโรงพยาบาลรอเสาะในมตการตอบโจทยดานศาสนาความเชอของประชาชนในทองถน ชองวางดานความรเชงสขภาพ ความขดแยงทางสงคมและความคดเหนตอประวตศาสตรพนท การบรการดานสขภาพทคำานงถงความแตกตางของบคลกร รวมถงสมรรถนะการทำางานใหบรการดานสขภาพ

ชวงกอนการดำาเนนโครงการการจดบรการสขภาพในโรงพยาบาลรอเสาะมการปรบเปลยนรปแบบการทำางานเพอตอบโจทยความตองการของประชาชนในพนท จากการตรวจเยยมและรบฟงการจดบรการสขภาพทำาใหเหนภาพการทำางานของทมงานโรงพยาบาลรอเสาะทมงเนนดานความเปนเลศในการบรการทงคณภาพการบรการ ภาพลกษณองคกรแหงสขภาพทงภมกายภาพและพฤตกรรมการใหบรการ ความใสใจตอความพงพอใจของผรบบรการและความสขของบคลากรคนทำางาน การรบฟงเสยงของชมชนในการพฒนาโรงพยาบาลสามารถทำาไดสะดวก (หองรบฟงความ

31

ตองการ) ทำาใหผลลพธการทำางานเปนทยอมรบของประชาชนเพมขน ในโรงพยาบาลมการตกแตงหนวยบรการทสวยงาม สภาพแวดลอมภายในโรงงพยาบาลมความเปนองครวมทเอออำานวยตอการฟ นฟสขภาพของผปวย การใสใจตอมตเชงศาสนา ความเชอ ถกนำาสการปฏบตอยางประณตเพอเตมเตมการบรการแกประชาชนตามมาตรฐานแหงวชาชพ เมอการปรบเปลยนระบบบรการสขภาพภายในโรงพยาบาลเรมปรบเปลยนไปในทศทางทดขน งานเชงรกในชมชนตอมา

ตามการรบรของผอำานวยการโรงพยาบาลรอเสาะ จะมองการแพทยพหวฒนธรรมเพอสรางเสรมสขภาวะเปนระบบการหนนเสรมจากชมชน โดยใชชมชนมสวนรวม ซงความยากของพหวฒนธรรมในพนทอำาเภอรอเสาะนน เพราะแตละกลมคนมความเปนตวตนในวฒนธรรมของตนเองสงมาก ถงแมวาจะมตนกำาเนดมาจากจดเดยวกน ดงนนการดำาเนนงานตางๆในโรงพยาบาลรอเสาะจงคอนขางตองระมดระวง เปนอยางสง ขณะทกลมคนทเขามามสวนรวมทเปนภาคหลกนนคอ ในการดำาเนนงานนนคอบคลากรในโรงพยาบาลเอง และชมชนใหเขามามสวนรวมในการออกแบบกจกรรม และรปแบบตางๆของโรงพยาบาล ทงน โรงพยาบาลเองจะตองสรางความเชอมนในชมชนทมความหลากหลายทางดานวฒนธรรม ใหเกดความเชอใจทกฝาย

ปจจยนำาเขา

ดานคน โรงพยาบาลรอเสาะมตนทนดานคนทส ำาคญคอ 1) ผ บรหารโรงพยาบาลทมความเปนนกวชาการและนกพฒนาทเขาใจการทำางานขบเคลอนสงคม จากการรบฟงขอมลพบวา เมอเขามารบราชการโรงพยาบาลรอเสาะใหมๆ และเหนความซบซอนของปญหาทงระบบจงเรมจากพฒนาระบบบรการในโรงพยาบาลเปนอนดบแรกเพอเรยกความเชอมน

32

ของประชาชนตอโรงพยาบาลและสรางขวญกำาลงใจแกสมาชกทมงานของโรงพยาบาลและตอมาเรมขยบงานสการขบเคลอนชมชนและสงคม 2) ทมงานบคลากรโรงพยาบาลทมประสบการณทำางานกาวขามความยากลำาบากมาดวยกนในชวงวกฤตพนทและวกฤตศรทธา มความภาคภมใจ มความมงมน มจตอาสาทจะขยบงานพฒนาระบบบรการสขภาพ นอกจากนท มบคลากรสวนใหญของโรงพยาบาลเปนคนพนถนทเขาใจวฒนธรรม 3) ตนทนเครอขายภาคประชาสงคมในพนท ชมชนบานไทยสขซงมผลการทำางานเชงพฒนาตนแบบวถพทธ เปนชมชนตวอยางทพรอมเปนแกนนำาในการทำางานเพอขยายบทเรยนรสชมชนชาวไทยมสลมโดยใชศาสนาเปนเคร องมอขบเคลอน 4) ผนำาศาสนาและผนำาชมชน มสยดตนแบบขบเคลอนสขภาพ การพบปะผเขารวมประชาพจารณท ำาธรรมนญสขภาวะมสยดพบวา โตะอหมามและทมงานมความสนใจเรองสขภาพและประพฤตตนเปนแบบอยางดานสขภาพ สนใจนำาบทเรยนรจากบานไทยสขมาสการปฏบตในพนทรบผดชอบของตนเอง

ตารางท 6 แสดงขอมลทวไปของบคลากรทใหขอมลเชงปรมาณของโรงพยาบาลรอเสาะ

รายการ จำานวน

รอยละ

MEAN

SD.

อาย 26-58 ป 41.62

9.57

เพศ ชาย 4 19.05

หญง 17 80.95

33

รายการ จำานวน

รอยละ

MEAN

SD.

ศาสนา พทธ 5 23.81

อสลาม 16 76.19

ภมลำาเนา สงขลา 0 0ตรง 0 0ปตตาน 2 9.52ยะลา 1 4.76นราธวาส 17 80.9

5ขอนแกน 1 4.76

หนวยงาน จายกลาง 2 9.52บรหาร 3 14.2

9ผปวยนอก 2 9.52หองคลอด 1 4.76ผปวยใน 2 9.52แลบ 0 0เวชกรรมฟ นฟ 0 0ฉกเฉน 1 4.76เภสชกรรม 1 4.76ทนตกรรม 1 4.76แพทยแผนไทย 1 4.76แพทย 1 4.76กลมงานการพยาบาล

2 9.52

ประกนสงคม 1 4.76รงสรกษา 1 4.76

34

รายการ จำานวน

รอยละ

MEAN

SD.

เทคนคการแพทย

1 4.76

งานปฐมภมและองครวม

1 4.76

ภาษาทใชในการสอสารในชวตประจำาวน-จำานวนภาษาทใชสอสาร

-ใชเพยง 1 ภาษา

2 9.52

-ใช 2 ภาษา 15 71.43

-ใช 3 ภาษา 4 19.05

-ภาษาทใชสอสาร -ภาษาใต 20 95.24

-ภาษากลาง 6 28.57

-ภาษายาว 15 71.43

ภาษาทใชในการสอสารในกบผใชบรการ-จำานวนภาษาทใชสอสาร

-ใชเพยง 1 ภาษา

2 9.52

-ใช 2 ภาษา 15 71.43

-ใช 3 ภาษา 4 19.05

-ภาษาทใชสอสาร -ภาษาใต 20 95.24

35

รายการ จำานวน

รอยละ

MEAN

SD.

-ภาษากลาง 6 28.57

-ภาษายาว 15 71.43

ประสบการณการทำางาน

1-37 ป 17.95

10.59

ประสบการณทำางานในการดแลผปวยทมความตางทางวฒนธรรม

1-2 ป 2 11.11

3-5 ป 1 4.76มากกวา 5 ป 3 14.2

9มากกวา 10 ป 15 71.4

3เคยมประเดนขดแยงดานการใหบรการ/ดแลผปวยพหวฒนธรรมหรอไม-ไมเคย 16 76.1

9-เคย (อาจมากกวา 1 ดาน)

5 23.81

ดานแผนการรกษา

3 14.29

ดานสงแวดลอมขณะเจบปวย

2 9.52

36

รายการ จำานวน

รอยละ

MEAN

SD.

ดานการปฏบตตามหลกการศาสนา

5 23.81

ความเชอ 0 0เคยเขารบการอบรม/ประชม/สมมนา ถงความหลากหลายทางวฒนธรรมหรอไมไมเคย 3 14.2

9เคย 1-4 ครง 18 85.7

11.83 0.86

จากตารางท 6 ผใหขอมลของโรงพยาบาลรอเสาะสวนใหญมประสบการณทำางานในการดแลผปวยทมความตางทางวฒนธรรมมากกวา 10 ป (รอยละ 71.43) มประเดนขดแยงดานการใหบรการ/ดแลผปวยพหวฒนธรรมทพบเกยวกบดานการปฏบตตามหลกการศาสนารอยละ 23.81 บคลากรเคยเขารบการอบรม/ประชม/สมมนา ถงความหลากหลายทางวฒนธรรมตงแต 1-4 ครง (รอยละ 85.71) แสดงใหเหนตนทนสำาคญคอบคคลากรทมประสบการณ

37

ตารางท 7 แสดงการรบรสมรรถนะในการดแลเชงพหวฒนธรรมของโรงพยาบาลรอเสาะ

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 51. ฉนมความเขาใจในเรองสงคมและมนษยวทยา

0(0)

1(4.76)

12(57.14)

7(33.33)

1(4.76)

3.38

0.67

2. ฉนเขาใจในเรองความตางของวฒนธรรม

0(0)

0(0) 3(14.29)

13(61.90)

5(23.81)

4.10

0.62

38

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 53. ฉนรวาทกวฒนธรรมมสวนรวมทคลายคลงกน

0(0)

0(0) 2(9.52)

14(66.67)

5(23.81)

4.14

0.57

4.ฉนรวาทกศาสนาสอนใหทกคนเปนคนด อยรวมกนในสงคมอยางปกตสข

0(0)

0(0) 2(9.52)

3(14.29)

16(76.19)

4.67

0.66

5. ฉนเขาใจวาการใหบรการสขภาพแบบพหวฒนธรรมจำาเปนตองเขาใจในหลกการของแตละศาสนาและวฒนธรรมทแตกตาง

0(0)

0(0) 2(9.52)

8(38.10)

11(52.38)

4.43

0.68

6. ฉนสามารถประเมน วางแผนรวมกบผรบบรการ และใหการบรการสขภาพไดอยางมสมรรถนะทางพห

0(0)

1(4.76)

5(23.81)

11(52.38)

4(19.05)

3.86

0.79

39

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 5วฒนธรรม

7.ฉนสามารถสอสารกบผรบบรการทมความแตกตางทางภาษาไดอยางมประสทธภาพ

0(0)

0(0) 7(33.33)

10(47.62)

4(19.05)

3.86

0.73

8. แมมขอจำากดในการสอสาร ฉนสามารถจดการและใหบรการได

0(0)

0(0) 2(9.52)

15(71.43)

4(19.05)

4.10

0.54

9. ฉนมทกษะในการสอสารมากกวาสองภาษา หรอสามารถเขาใจภาษาประจำาถน

0(0)

0(0) 4(19.05)

4(19.05)

6(28.57)

4.10

0.70

10.ฉนใหบรการผรบบรการทกคนอยางเทาเทยม เสมอภาค จดตามระดบความเจบปวย

0(0)

0(0) 0(0) 8(38.10)

13(61.90)

4.62

0.50

40

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 5และเรงดวน โดยไมคำานงถงความแตกตางทางเชอชาต ศาสนา

11. ฉนมอวจนภาษาทางบวก (ภาษากาย) ในการใหการบรการสขภาพพหวฒนธรรม

0(0)

0(0) 2(9.52)

15(71.43)

4(19.05)

4.10

0.54

12. ฉนมทกษะในการสรางสมพนธภาพกบผรบบรการพหวฒนธรรม

0(0)

0(0) 1(4.76)

15(71.43)

5(23.81)

4.19

0.51

13.ฉนเคารพในความเปนปจเจกบคคลและวฒนธรรมของผรบบรการ

0(0)

0(0) 1(4.76)

9(42.86)

11(52.38)

4.48

0.60

14. ฉนสามารถพดคย สอบถามขอมล

0(0)

0(0) 3(14.29)

14 4(19.05)

4.05

0.59

41

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 5เกยวกบภมหลง ความเชอทเกยวของกบวฒนธรรมของผรบบรการโดยไมรสกยากลำาบาก

15. ฉนมความไวทางวฒนธรรม (cultural sensitivity)

0(0)

0(0) 5(23.81)

14 2(9.52)

3.86

0.57

16. ฉนมองผรบบรการแบบองครวม

0(0)

0(0) 0(0) 11(52.38)

10(47.62)

4.48

0.51

17. ฉนใหบรการผรบบรการแบบองครวม

0(0)

0(0) 1(4.76)

9(42.86)

11(52.38)

4.48

0.60

18. ฉนยอมรบ, เขาใจ และใหเกยรต ในวฒนธรรมของผรบบรการ

0(0)

0(0) 1(4.76)

5(23.81)

15(71.43)

4.67

0.58

19. ฉนเรยนร 0(0)

0(0) 1(4.76)

11(52.38)

9(42.86)

4.38

0.59

42

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 5วฒนธรรมของผรบบรการ

20. ฉนลดอคต ยดหลกใจเขา ใจเรา ในการใหบรการพหวฒนธรรม

1(4.76)

0(0) 2(9.52)

9(42.86)

9(42.86)

4.14

1.15

21.ฉนสามารถควบคมตนเองได หากเกดเหตการณททำาใหเกดความไมเขาใจระหวางฉนและผรบบรการ หรอเหตการณทสมเสยงทจะนำาไปสความขดแยง

0(0)

0(0) 4(19.05)

9(42.86)

8(38.10)

4.19

0.75

22. ฉนมเจตคตทดในการใหบรการผรบบรการพหวฒนธรรมดวยหวใจความเปนมนษย

0(0)

0(0) 0(0) 11(52.38)

10(47.62)

4.48

0.51

43

ระดบสมรรถนะจำานวน(รอยละ)

MEAN

SD.

1 2 3 4 523. ฉนเรยนรและพฒนาสมรรถนะพหวฒนธรรมอยางตอเนอง

0(0)

0(0) 1(4.76)

12(57.14)

8(38.10)

4.33

0.58

24. ฉนมความพรอมทจะเรยนรและพฒนาการบรการพหวฒนธรรม

0(0)

0(0) 0(0) 10(47.62)

11(52.38)

4.52

0.51

จากตารางท 7 คาเฉลยเกยวกบฉนมความเขาใจในเรองสงคมและมนษยวทยาอยในระดบปานกลาง (MEAN=3.38,SD=0.67) เปนมตดานบคลากรทควรจะไดรบการพฒนา

ดานทรพยากร การรบฟงการถอดบทเรยนการทำางานของทมงานโรงพยาบาลรอเสาะ มประเดนการใชทรพยากรทนาสนใจดงน 1) ทมคณะผบรหารโรงพยาบาลรอเสาะมศกยภาพในการหาทนสนบสนนจากภาคเครอขาย มบางอาคารทไดรบงบประมาณการปรบปรงจากเทศบาล มการวางแผนแสวงหาแหลงทนอยางเปนระบบตอเนอง 2) การใชทรพยากรอยางคมคา เนนการตกแตง ปรบเปลยนภายในอาคารแทนการสรางอาคารใหมทใชงบประมาณสง สถานบรการออกแบบใหเปนมตรกบสงแวดลอม และเอออำานวยตอการเยยวยา 3) มการงบเชงบรณาการงานทกอใหเกดประโยชนมากกวา 1 ดาน จากการรบฟงการขบเคลอนงานพฒนาเชงพห

44

วฒนธรรมมาอยางตอเนองพบวาผลการดำาเนนงานของโรงพยาบาลไมตดลบ สะทอนความเปนมออาชพในการบรหารทรพยากร

ทนองคกร เมอพจารณาทนของโรงพยาบาลรอเสาะกจะพบวา โรงพยาบาลรอเสาะมทนทางวฒนธรรมทเปนจดเดน ผอำานวยการโรงพยาบาลเองกไดนำาวฒนธรรมทเปนจดเดนมาสรางการเรยนรในองคกรโดยเนนการบรการทางการแพทยเชงรก แกปญหาทตนเหตของสขภาพ ใหคนในชมชนมความตระหนก ซงไดวางวตถประสงคความสำาเรจไวเพยง 2 ประเดนคอ 1)ใหชมชนเปดใจคยกบทางโรงพยาบาล 2)คนในชมชนเรมทจะเรยนรรวมกน เพอปรบเปลยนการบรการของโรงพยาบาลใหมความเปน บารอก“ต”1เหลานจะแกปญหาขอรองเรยนตางๆจากผมารบบรการได การดำาเนนการใหมความเปนบารอกต จะตองเขาใจ เขาถง วฒนธรรม ภมปญญาวธคด เศรษฐกจ และทรพยากร ของชมชนทสงผลตอการอตลกษณของวฒนธรรมนนๆ

แมพนทอำาเภอรอเสาะจะไดรบผลกระทบจากสถานการณในพนทแตยงเปนพนทมจดขายและสรางมลคาเพราะมประสบการณแกปญหาสขภาพทซบซอน สามารถยกระดบเปนแมขายการพฒนาพนทอนทมบรบทใกลเคยงทงในและตางประเทศ

กระบวนการ

การขบเคลอนเพอพฒนาระบบบรการสขภาพในพนทพหวฒนธรรมชายแดนใตบรณาการอยในประเดนยทธศาสตรและแผนงานของโรงพยาบาลดงนคอ

1 บารอกต หมายถง ถกตอง ถกหลก และไดบญ

45

ประเดนยทธศาสตรท 1 พฒนาคณภาพการบรหาร บรการ และวชาการขององคกร อยภายใตแผนงานสรางทกษะบคลากรสมรรถนะเชงวฒนธรรมและแผนงานพฒนาบรการโดยใชเครองมอ happynomitor และแผนงานเสรมสรางสขภาพวถธรรม งบประมาณจากเงนบำารงโรงพยาบาล

ประเดนยทธศาสตรท 2 การสงเสรมสขภาพใหคนรอเสาะมสขภาวะตามบรบททางสงคม ประเดนทาทายเกยวกบการทำางานเชงรกภายใตสถานการณความไมสงบในพนทโดยการพฒนาระบบการเขาถงและการสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพตามกลมวยและบรบททางสงคม ภายใตการดำาเนนงาน 3 แผนคอ 1) แผนงานปรบเปลยนพฤตกรรมในกลมเสยง NCD 2) แผนงานระบบ EMS/pre hospital care โดยรวมมอกบภาคเครอขาย และ 3) แผนงานการพฒนาสอสขภาวะ งบประมาณจากเงนกองทนตำาบล/หลกประกนสขภาพ

ประเดนยทธศาสตรท 4 พฒนาระบบบรหาร จดการระบบสขภาพใหมประสทธภาพและเออตอการจดบรการทางสขภาพ แผนงานพฒนาศกยภาพหมบานจดการสขภาพ (ศาสนสถานตนแบบการจดการสขภาพและชมรมสขภาพตนแบบ)

จากบรบทโรงพยาบาลและแผนยทธศาสตรทกลาวมาขางตนแสดงใหเหนการขบเคลอนระบบสขภาพทคำานงถงมตทางวฒนธรรมทมมากอนการสนบสนนโครงการการนำาแนวทางการจดบรการสขภาพในสงคมพหวฒนธรรมไปลงมอปฏบต จากการเยยมพนทระบบบรการทโรงพยาบาลดำาเนนการอยมการปรบเปลยน ไดรบการยกระดบในเชงโครงสรางพนฐานและระบบบรการทถกปรบเปลยนเพอเอออำานวยใหตอบโจทยความตองการ

46

ตามวถชวต และความเชอของประชาชน ผลการดำาเนนงานทกลาวมาขางตนถอดบทเรยนไดสาระสำาคญ 2 ประเดน

1. การคงไวซงการบรการทตอบสนองความตองการผรบบรการในบรบทพหวฒนธรรม จากทเกรนนำาตนวาโรงพยาบาลรอเสาะไดพยายามปรบเปลยนการจดบรการทคำานงถงความเปนพหวฒนธรรมมากอนชวงรอยตอการเกดสถานการณความไมสงบในพนททำาใหองคประกอบจำาเปนจากรปแบบการจดบรการสขภาพในพนทพหวฒนธรรมชายแดนใตมอยในระบบบรการสขภาพปกตของโรงพยาบาลแลวสวนหนง เชน การจดบรการสขภาพสำาหรบผปวยเรอรงชวงถอศลอด การดแลหญงตงครรภและทารกแรกเกด การบรการแพทยทางเลอกทสอดคลองกบหลกศาสนา การสงเสรมการปฏบตศาสนกจของผปวยทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล และโรงพยาบาลมโครงการพฒนาบคลากรเพอสงเสรมการทำางานรวมกนอยางมความสข อยางไรกตามหากมองตามแนวทางทโครงการพฒนาระบบบรการสขภาพในพนทพหวฒนธรรมชายแดนใตการจดองคประกอบการใหบรการทเอออำานวยสำาหรบผรบบรการชาวพทธตองดำาเนนการเพมเตม สถานทอาจไมสะดวกตอผมาใชบรการ เปนสงทผบรหารโรงพยาบาลมความตระหนกและใหความสำาคญ มแนวทางทจะดำาเนนการตอในอนาคต

2. การขยายระบบบรการทใชฐานคดความเปนพหวฒนธรรมขบเคลอนสชมชน อยในระหวางรเรมดำาเนนการ กลยทธการทำางานผอำานวยโรงพยาบาลเรมขยบงานจากหมบานไทยสขซงเปนชมชนไทยพทธมศนยกลางกจกรรมสงเสรมสขภาพและคณภาพชวตทวดชนาราม เปนชมชนทประสบความสำาเรจในการสงเสรมสขภาพโดยเฉพาะการขบเคลอนการแพทยวถธรรม จากการเยยมชมกจกรรมของชมชนพบวาม

47

ความโดดเดนไดรบรางวลจากการเขาประกวดนวตกรรมดานสขภาพ เรมจากตนทนชมชนทประสบความสำาเรจขบเคลอนผานกจกรรมประชาพจารณเปนธรรมนญสขภาวะวดชนารามทมสาระสำาคญการนำาหลกคำาสอนพทธศาสนามาใชในการสงเสรม ปองกน รกษา และฟ นฟสขภาพ จากนนไดนำาตนแบบงานสขภาพจากวดชนารามมาขบเคลอนสตนแบบมสยดเปนตนแบบการสงเสรมสขภาพ ทมงานไดเลอกใชพนทชมชนมสลมทผนำาศาสนามความสนใจเขามาเปนภาคเครอขาย และพนทนำารองมปญหาสขภาพทเกยวกบโรคเรอรงทพบบอย ไดแก ความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดสมองและตบตน และสมาชกชมชนยงมพฤตกรรมเสยงดานสขภาพ

แผนในการดำาเนนการทางผอำานวยการเกยวกบการจดการสขภาวะทางการแพทยพห

วฒนธรรมในโรงพยาบาลและชมชน จะเนนสขภาวะผานกรอบกจกรรมคณภาพชวต 5 ดาน ไดแก

1) ดานปกปองจตวญญาณ เปนกจกรรม 3 ส. (สวดมนต/ดอา, สมาธ/อหมาน, สนทนาธรรม/นาศฮต) มการจดมมธรรมะ เพอสขภาพ อานหนงสอ จดทำาสอ รวมถงมนกสอสารดานจตวญญาณ ซงจะพฒนาทกษะบคลากรดานการดแลผปวยมตจตวญญาณ

2) ดานปกปองชวต เปนกจกรรม 3 อ. (อาหาร อารมณ ออกกำาลงกาย) โดยใชนาฬกาชวต นนคอแบบแผนการจดการชวตตลอด 24 ชวโมง อกทงมลานสขภาวะ เมนอาหารเพอสขภาพ ทงยงมการจดอปกรณเพอการออกกำาลงกาย

3) ดานปกปองสตปญญา เปนกจกรรมแนวทางการจดการความรใหรเทาทนโรค มการสอสารขาวทางดานสขภาพผานชองทางการกระจายขาวสาร

48

4) ดานปกปองครอบครว เปนกจกรรมดแลสมาชกในบานตามกลมวย (เดก วยรน ผใหญ ผสงอาย) เพอนบาน ศาลาสขภาพใกลบาน รวมถงมเวทเดกและเยาวชน

5) ดานปกปองทรพยากร เปนกจกรรมสจจะหมบาน ปองกนการกยมนอกระบบ และกองทนขยะชมชน

ดงนนโรงพยาบาลรอเสาะมการสรางเสรมสขภาพใหประชาชนมสขภาพดตามบรบททางสงคมและสรางสงแวดลอมทเออตอการเรยนรสขภาพ ผานกจกรรม 3 ส. (สวดมนต/ดอา, สมาธ/อหมาน, สนทนาธรรม/นาศฮต) 3 อ. (อาหาร อารมณ ออกกำาลงกาย) และ 1 น. (นาฬกาชวต วถสนนะห 24 ชวโมง) พรอมกนนนน ชมชนเองกไดรวมมอกบโรงพยาบาลในการสราง ธรรมนญสขภาวะมสยด และธรรมนญสขภาวะวด“ชนาราม จะเหนไดวาการนำาแนวคดการแพทยพหวฒนธรรมมาใชจำาเปน”ตองมการขบเคลอนตงแตระดบชมชนเพอใหชมชนเขามามสวนรวม กำาหนดเปนวธการดำาเนนงานรวมกนผลกดนใหเกดนโยบายทเปนรปธรรมสภาคสวนทเกยวของใหชดเจนในการสงเสรมการดแลสขภาพวถการแพทยพหวฒนธรรม

กจกรรมการขบเคลอนงานระดบชมชนโดยโรงพยาบาลรอเสาะและโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตำาบลอยในชวงเร มตนโดยการกำาหนดใหทมงานจากหมบานไทยสขเปนตนแบบการขบเคลอน มการแลกเปลยนเรยนร ระหวางทมงานวดตนแบบดานสขภาพและทมงานมสยดตนแบบ มการทำาประชาพจารณเกดธรรมนญสขภาวะมสยดและธรรมนญสขภาวะวดชนาราม สาระสำาคญของธรรมนญสขภาวะมสยดและวดชนารามมทงหมด 6 หมวด คอ ดานความมงคงปลอดภยในชวต ดานสขภาพ ดานการศกษา ดานการครอบครวและสงคม ดานทรพยสน เศรษฐกจ และทรพยากร

49

ชมชน ดานการขบเคลอนธรรมนญสการปฏบต รายละเอยดภายใตธรรมนญนสะทอนภาพการทำางานทอาศยความรวมมอของสมาชกในชมชน มการนำาหลกการศาสนาของสมาชกในชมชนมาประยกตใชเพอสงเสรมสขภาวะองครวม สงเสรมการทำานบำารงศาสนาทสมาชกชมชนศรทธา และสรางเครอขายชมชนทมความแตกตางในหลกการปฏบตทางศาสนาใหสามารถอยรวมกนไดอยางมความสข สมาชกจากชมชนมสลมเกดประเดนวาสวนใหญแตละฝายตางกใชชวตในพนท ไมคอยไดมโอกาสไปมาหาส เมอเร มกจกรรมประชาพจารณและวงคยไดเหนชมชนชาวพทธมการใชหลกศาสนาในการสงเสรมสขภาพ

การสงเกตการณปรบภมทศนและสงแวดลอมพบวา โรงพยาบาลรอเสาะไมไดใชปายประชาสมพนธ (ภาษาไทยกลาง-ภาษามาลาย) เหมอนโรงพยาบาลอน ๆ ซกถามเบองตนพบวาประชาชนเองไมไดแสดงออกถงความตองการสงเหลาน แตสงทประชาชนตองการเปนเร องของคณภาพการบรการทตอบโจทยดานความเจบปวยและมตจตใจและจตวญาณผานการสงเสรมการประกอบศาสนกจในระหวางการดแลทตามมารฐานการแพทยและพยาบาล ทำาใหเหนภาพการขบเคลอนพหวฒนธรรมทมงเนนการตอบสนองความตองการดานคณภาพชวตในเชงลก คณคาของการบรการทเปนลกษณะความเปนสากล

ผลผลต

1. เกดเปาหมายการทำางานทสงเสรมความมสขภาวะของประชาชนสงคมพหวฒนธรรมของชาวรอเสาะทงในระบบบรการในโรงพยาบาลและในชมชน

2. บทเรยนรผลการดำาเนนงานและแนวทางการพฒนาระบบบรการในอนาคต

50

3. ธรรมนญสขภาวะชมชนทประยกตหลกการศาสนาเพอสงเสรมสขภาพประชาชน

ผลลพธ

จากการตดตามผลลพธการจดบรการสขภาพในบรบทพหวฒนธรรมโดยโรงพยาบาลรอเสาะทมมาอยางตอเนองพบวาขอรองเรยนจากผใช บรการลดลง ประชาชนในพนทนยมมาใชบรการเพมขน การพดคยกบทมงานพบวาเหนการเปลยนแปลงทดขน บคลากรมความหวงและความสขในการทำางานเชงพฒนาขบเคลอน บคลากรมความภาคภมใจทมหลายหนวยงานมาเยยมชมศกษาดงาน แมวาการทำางานยงไมบรรลผลทงหมดเพราะมองคประกอบบางอยางทตองพฒนาเพอเอออ ำานวยความสะดวกแกประชาชน เชน จดหองพระสำาหรบชาวพทธทสามารถเขาถงไดงาย การปรบโครงสรางภมทศนทลงตวเหมาะแกการฟ นฟสขภาวะทงบคลากรและผปวย ผลลพธการบรการอน ๆ ทเหนเปนประเดนเกยวกบความรสกรวมของชมชน สมาชกชมชนรบรวาเปนสวนหนงของโรงพยาบาล มการปรกษาหารอ รวมพดคยประเดนการพฒนาเพมจากเดมทบรรยากาศเหลานมนอยในอดต และประชาชนเลอกไปใชบรการในโรพงยาบาลอนนอกพนท ปจจบนโรงพยาบาลรอเสาะทเปนทพงของประชาชนในพนทและมชมชนรอบนอกนยมมาใชบรการเพมขน ภาพทเกดขนสะทอนสขภาวะของสงคมชาวรอเสาะ

ผลกระทบ

การขบเคลอนการจดบรการสขภาพในบรบทพหวฒนธรรมของโรงพยาบาลสะทอนความพยายามในการพฒนาระบบบรการสขภาพทมงไปสการสรางสนตภาพในพนท ความขดแยงเชงอดมการณจดเป นพห วฒนธรรมรปแบบหนงของสงคมมนษย มหลายปจจยทท ำาใหสงเหลาม

51

ความซบซอนและทวความรนแรงมากขน การไมไดรบการตอบสนองขนพนฐานจากหนวยงานภาครฐในภาคปกตอาจเปนเครองมอทสำาคญททำาใหเปนประเดนขบเคลอน จากการรบฟงภาพในอดตของพนทท ำาใหเหนวาระบบบรการของโรงพยาบาลอนเปนลกษณะความเปนภาครฐยงไมเปนมาตรฐาน ไมเปนทยอมรบ การไมสามารถผดงความเชอมน ความเทาเทยมในการเขาถงระบบบรการใด ๆ รวมถงระบบบรการสขภาพสะทอนรปแบบความไมเทาเทยมกนในเชงอำานาจของสมาชกในสงคม ทำาใหเกดความไมพงพอใจ ความพยายามยกระดบมาตรฐานการบรการของโรงพยาบาลตลอดชวง 10 ปกวาทผานมาเปนปจจยหนงทคนความเชอมนใหกบประชาชน ทำาใหเกดความความปลอดภยในชวตภายใตบรรยากาศทตอบโจทยจตวญญาณของผคนในพนทในเวลาเดยวกน

โจทยความทาทายตอไปของทมโรงพยาบาลรอเสาะ คอ การทำางานเพอเยยวยาสายใยชมชนผานตกตาการทำางานเพอยกระดบสขภาพของสมาชกในชมชน ทมงานผประเมนเหนภาพบางอยางทเปนแสงสวางและความหวงปรากฏ กลาวคอ การเยยมชมชนตนแบบทโรงพยาบาลใชเปนพนทนำารองพบวา สมาชกชมชนยอมรบวาพนทมความขดแยงแตหากมองทศนคตจากตวแทนชมชนเชงพหวฒนธรรม (พทธ-อสลาม) พบวาทงสองฝายกำาลงแสวงหาจดรวมในการทำางานรวมกน การมพนทกลางดานสขภาพเปนเหมอนวาทกรรมใหมทแตละฝายจะไดหนมาใสใจหลกคำาสอนในศาสนาทตวเองศรทธานำาสการปฏบตเพอผลดตอสขภาพ ใหศาสนานำาสกระบวนการสรางสขภาพและทายทสดการทำางานรวมกนดวยความเขาใจ เปดใจ คอการเยยวยาสายใยความสมพนธในชมชนตอไป

ภาพชดท 1 ชดตวอยางภาพลงพนทโรงพยาบาลรอเสาะ

52

53

54

ภาพชดท 2 กจกรรมการขบเคลอนการแพทยวถธรรมและออกแบบธรรมนญสขภาพ

55

56