Facts about Korea (Vietnamese)

7/30/2019 Facts about Korea (Vietnamese)

1/139

Vin

Qung

b

Vnha

Hingoi

Cuc sng ca ngi Hn Quc

Nh Trang phcm thcL hiTn gioKhi qut cuc sng ca ngi Hn Quc

X hiPhc li x hiGio dcTruyn thngKhi qut x hi Hn Quc

Vn ha v ngh thut

Cc di sn UNESCO ti Hn QucM thutVn hcHi ham nhc v maKch v in nhBo tng v nh htKhi qut v vn ha v ngh thut Hn Quc

Kinh t

Tnh hnh kinh tCch mng cng nghipKhoa hc k thutCng ngh thng tin (CNTT)Nhng thch thc i vi kinh t Hn Qucu t trc tip nc ngoi (FDI)H thng h tr u tTrung tm giao nhn vn ti tm c th giiTrin vng kinh tHi ngh Thng nh G20 SeoulKhi qut kinh t Hn Quc

Hn Quc trong lng th giiQuan h Quc tGiao lu kinh tHa bnh v hp tc quc tHp tc Pht trin ca Hn Qucnh hng chnh sch tng lai

Quan h Nam Bc

Bi cnh lch sGiao lu v hp tc Nam - BcKhu cng nghip Gaeseongon t gia nh ly tn hai min Nam BcKhi qut quan h Nam Bc

NHNG IU BNNN BIT VH N Q U C

NHNGIUBNNN

BITVHNQUC

Thit k trang ba

Thit k trang ba ca sch ny c da trn m tp nguyn v ph m trongch ci Hangeul. Hangeul l ch tng thanh bao gm ch ci ph m v ch cinguyn m.

www.korea.net

Th thao

Th vn hi Olympic SeoulThnh tch Olympic qua cc thi kGii V ch Bng Th gii World Cup Hn - Nhtnm 2002Cc s kin th thao trong ncCc mn th thao c a chungCc mn th thao truyn thng

Khi qut v th thao Hn Quc

Du lch

Thng tin du lchGiao thngCh Nhng danh lam thng cnh ca Hn QucMua smKhi qut v du lch Hn Quc

Hn Quc v t nhin

Khi quta lCon ngiChnh phKinh tBiu tng quc giaKh hu v thi tita hnhVng ven binD n cu 4 sng lnCng c Ramsar v bo v vng t ngp nc

Lch s

GojoseonThi k Tam quc v GayaSilla thng nht v BalhaeGoryeo

JoseonThi k Nht chim ng v phong tro c lpThnh lp nc i Hn Dn QucKhi qut lch s Hn Quc

Hin php v chnh ph

Hin phpC quan Hnh chnhC quan Lp phpC quan T phpCc c quan c lpChnh quyn a phngKhi qut v Hin php v Chnh ph Hn Quc


2/139

NHNG IU BN NN BIT V HN QUC

Xut bn nm 2012

Copyright 1973

C quan pht hnh

B Vn ha Th thao v Du lch.

Trung tm Qung b Vn ha Hi ngoi

/

15 Hyoja-ro Jongro-gu Seoul

in thoi: (82-2)398-1914~20

Fax (82-2)398-1882

/

All rights reserved

In ti Seoul

ISBN 978-89-7375-561-5 03050

/

Tham kho ni dung chi tit v Hn Quc ti trang web sau:

www.korea.net

NHNG IU BN NN BIT VH N Q U C


3/139

4

5

Cuc sng ca ngi

Hn Quc

Nh

Trang phc

m thc

L hiTn gio

Khi qut cuc sng ca ngi Hn

Quc

X hi

Phc li x hi

Gio dc

Truyn thng

Khi qut x hi Hn Quc

Vn ha v ngh thut

Cc di sn UNESCO ti Hn Quc

M thut

Vn hc

Hi ha

m nhc v maKch v in nh

Bo tng v nh ht

Khi qut v vn ha v ngh thut

Hn Quc

Th thao

Th vn hi Olympic Seoul

Thnh tch Olympic qua cc thi k

Gii V ch Bng Th gii World

Cup Hn - Nht nm 2002

Cc s kin th thao trong ncCc mn th thao c a chung

Cc mn th thao truyn thng

Khi qut v th thao Hn Quc

Du ch

Thng tin du lch

Giao thng

Ch

Nhng danh lam thng cnh ca

Hn Quc

Mua sm

Khi qut v du lch Hn Quc

Hn Quc v t nhin

Khi qut

a lCon ngi

Chnh ph

Kinh t

Biu tng quc gia

Kh hu v thi tit

a hnh

Vng ven bin

MC lC

8

36

56

D n cu 4 sng ln

Cng c Ramsar v bo v vng

t ngp nc

lch s

GojoseonThi k Tam quc v Gaya

Silla thng nht v Balhae

Goryeo

Joseon

Thi k Nht chim ng v phong

tro c lp

Thnh lp nc i Hn Dn Quc

Khi qut lch s Hn Quc

Hin php v chnh phHin php

C quan Hnh chnh

C quan Lp php

C quan T php

Cc c quan c lp

Chnh quyn a phngKhi qut v Hin php v Chnh

ph Hn Quc

Kinh t

Tnh hnh kinh t

Cch mng cng nghip

Khoa hc k thut

Cng ngh thng tin (CNTT)

Nhng thch thc i vi kinh t

Hn Quc

u t trc tip nc ngoi (FDI)

H thng h tr u t

Trung tm giao nhn vn ti tmc th gii

Trin vng kinh t

Hi ngh Thng nh G20 Seoul

Khi qut kinh t Hn Quc

Hn Quc trong

ng th gii

Quan h Quc t

Giao lu kinh t

Ha bnh v hp tc quc t

Hp tc Pht trin ca Hn Quc

nh hng chnh sch tng lai

Quan h Nam Bc

Bi cnh lch s

Giao lu v hp tc Nam - BcKhu cng nghip Gaeseong

on t gia nh ly tn hai min

Nam Bc

Khi qut quan h Nam Bc

Ni kt internet

Ngun t liu nh

186

204

220

110

130

172

248

262

274

276


4/139

NHNG IU BN NN BIT VHN QUC


5/139

Nh

Trang phc

m thc

L hi

Tn gio

Khi qut cuc sng ca ngi Hn Quc

1Cuc sng ca ngiHn Quc


6/139

10 11

Ngi ta cho rng nhng con ngi thi k c bt u c tr ti

Bn o Triu Tin t khong 4 n 5 vn nm v trc. Nhng con ngi

thi i mi xut hin ln u tin vo khong 4000 nm trc cng

nguyn (TCN) v nhng du vt con ngi bt u c tr c pht hin

khp ni trn Bn o Triu Tin t 3000 nm TCN. Nhng con ngi

thi mi ny c tin rng chnh l t tin ca ngi Hn Quc. H

c tr vng b bin v b sng ri sau dn dn di chuyn vo khu

1Cuc sng ca ngi Hn Quc

vc t lin. Vo thi k , bin l ngun cung cp lng thc ch yu.

Nhng con ngi thi mi s dng li v cn cu nh bt c v

cc loi s. Mt phng php khc c c lng thc l i sn. Trong

cc di tch thi k mi li c pht hin thy mi tn v phn cui

ca cung tn. Sau , nhng con ngi thi mi bt u s dng

cuc, li lim v ci xay bng lm nng nghip.

Vic trng la c bt u vo thi k ng, thi k ng

ti Bn o Triu Tin ko di n khong 400 nm TCN. Trong thi k

ny, ngi ta o nhng h t v lp r . H ch yu s dng m

v quan ti khi chn ngi cht.

Khi nng nghip gi v tr l mt hot ng ch yu, cc ngi

lng c hnh thnh v ngi lnh o c quyn lc ti cao cng xut

hin. Lut php cng tr nn cn thit cai qun cng ng. Vo thi

Gojoseon (nm 2333 TCN. n nm 108 TCN), mt b lut gm 8 iu

khon c thi hnh v ngy nay ch cn li 3 iu khon trong s .

Du vt nh mi r ca nhng ngi thi i mi c cho l c tr trn bn o Triu Tintrong thi k t 4000 nm TCN n 3000 nm TCN

OndolNgy nay, ondol ch h thng si c lp t di sn nh hoc cn phng dng truyn thng,n v ng di sn nh.


7/139

12 13

Ni dung ca lut gm c: th nht, ngi no git ngi th lp tc s

phi tr gi bng ci cht; th hai, ngi lm ngi khc b thng phi

bi thng bng ng cc; th ba, ngi n trm ca nh khc s tr thnh

ngi hu ca nh y.

Nh Hanok - nh truyn thng ca Hn Quc khng thay i nhiu v hnh

dng nguyn thy t thi Tam quc n tn thi k sau ca vng triu

Chosun (1392 1910).

Ondol - h thng si m ca Hn Quc c s dng trc

cc vng pha bc. l h thng khi v hi m t bp l c truyn

qua cc ng ng c sp t di sn nh. cc vng pha nam m

p, ondol c s dng cng vi sn nh bng g. Vt liu ch yu ca

nh truyn thng l t st v g. Gch ngi c lt trn mi nh thng

thng c lm t t st . Ngi nh ni Tng thng v lm vic

ngy nay c gi l Nh Xanh, l tn gi c t ra do ngi nh

c lp mi ngi mu xanh.

Hanok c dng nn bng nhng cht g ch khng phi bng

inh kim loi. Nh ca tng lp thng lu gm nhiu khu ring bit nh

phng dnh cho ph n v tr em, phng dnh cho n ng trong nh v

khch n thm, phng dnh cho ngi hu v tt c nhng kt cu ring

bit ny c bao quanh bng tng. Nh th ni th cng t tin c

xy pha sau nh. Ngoi ra, c nhng nh hanok c o h pha trc

nh.

1-2. Bukchon Gahwadong Seoul (Bukchon ngha l ngi lng pha bc)3-4. Ngi nh ca Im Chin-su thnh ph Anseong, tnh Gyeonggi (hanok truyn

thng)

1

2 3

4


8/139

14 15

Hnh dng nh khc nhau phng bc lnh lo v phng nam

m p. phng nam, nh c hnh vung, cu trc n gin vi trung

tm l phng khch, bp v cc phng xung quanh v dn dn pht trin

thnh ch L. Sau , hanok c xy dng vi hnh ch hoc ch cvn gia.

T nhng nm cui thp nin 1960, cc ta nh cn h c bt u

xy dng, vn ha c tr ca ngi Hn Quc thay i nhanh chng. T

nhng nm 1970, tuy nhng ta cn h cao tng xut hin trn ton quc

nhng phng thc si nn ondol c thay bng h thng ng nc m

di sn nh vn c mi ngi a chung.

Trang phcDn tc Triu Tin dt vi t cy gai v cy dong, nui tm ly t dt

la. Thi k Tam quc, n ng mc jeogori (ging o jacket trong trang

phc phng ty), baji (qun) v durumagi (o khoc) vi m, tht lng da

v i giy. Ph n mc jeogori c hai di la di tht nt (otgoreum) vi

vy di (chima), durumagi, beoseon (tt bng vi cotton trng) v i giy

c hnh chic thuyn. Trang phc hanbok ca nam n trn y ngoi tr

di ca jeogori v chima ra th hu nh vn k tha nguyn c hnh dng

nguyn thy sut my trm nm.

Trang phc theo kiu phng Ty c thng mi ha t sau chin

tranh Nam - Bc (1950 1953). Khi qu trnh cng nghip ha c din ra

nhanh chng nhng thp nin 1960 v 1970, hanbok c cho l khng

ph hp lm trang phc hng ngy v s ngi mc hanbok gim bt i.

Th nhng gn y, nhng ngi yu thch hanbok bt u m nhng

chin dch khi phc li hanbok v hanbok cng c ci bin cho ph hp

vi mi trng lm vic hin i.

Ngi Hn Quc vn mc hanbok nhng ch mc trong nhng dp

Tt, Trung thu hoc trong cc l tic gia nh nh hwangap - tic chc

mng sinh nht ln th 60 ca cha m.

Ba cm truyn thngTc phm ca Nh thit k thi trang Lee Younghee (bn tri)Thi trang Hangeul c trnh din trong bui biu din thi trang Lee Sangbong (bn phi)


9/139

16 17

m thcCm vn l mn n ch yu ca i a s ngi Hn Quc nhng trong s

th h tr ngy nay, c nhiu ngi thch m thc kiu phng Ty. Thng

thng, cm c n vi nhiu loi mn n km a dng, ch yu l n

cng vi rau c c tm gia v, canh, sp, tht v.v...

m thc truyn thng ca Hn Quc phi c kimchi mi y .

Kimchi l mn n trong cc loi rau c a dng nh ci tho, c ci, da

chut... mui kt hp vi nhau. C loi kimchi cay do trn thm t bt vo

v cng c loi mui m khng cho t bt hoc lm kimchi nc n.

Th nhng d l loi kimchi no i na th cng c ti thm hng v.

Vo cui thng 11 hoc u thng 12, cc gia nh thng mui mt

lng kimchi n trong sut ma ng di. Kimchi c mui nh th

ny c trong vi ln v chn mt phn trong t duy tr c nhit

v v ngon. Ngy nay, cc b ni tr Hn Quc khng c thi gian mui

kimchi v trong nh khng khng gian tch tr lng kimchi ln, th

nhng kimchi vn gi mt phn quan trng trong cuc sng ca ngi Hn

Quc. Nhng doanh nghip kinh doanh kimchi v t lnh kimchi ngy nay

gp nhiu thun li trong kinh doanh.

Cng vi kimchi, doenjang c bit n c tc dng chng ung th

nn c nhng hc gi dinh dng hc ngy nay ch . Ngi Hn Quc

Cm trng c trang tr bng cc loi ng cc trn mt (bn tri)M u nnh (bn phi)

Cch mui kim chi

1. Nguyn liu lm kimchi 2. Ct bp ci, ra sch vngm nc mui.

3. Nht ra sch cung bpci.

4. Cho mm vo lmgia v mui kimchi.

5. Tri u gia v mui kimchiln l bp ci.

6. Gi bp ci li v bo qun ch mt.

Cc b ni tr ang mui kimchi (bn tri)Kimchi ci tho (bn phi)


10/139

18 19

lm doenjang qua qu trnh luc ht u vng nh, phi kh trong bng

mt, ngm nc mui ri ln men ch c nng. Th nhng thi nay

ch c mt s t cc gia nh lm doenjang vi qu trnh nh trn. Phn ln

mi ngi mua doenjang c sn xut nh my.

Trong cc mn n t tht c mn tht tm gia v nng (ch yu l

tht b) v sn (tht b v tht ln) nhn c nhiu s yu chung nht

ca ngi Hn Quc v ngi nc ngoi.

Ssal-bap (cm): Go trng l go ngi Hn Quc n nhiu nht.

Cm va thi xong n khng cng ngon nhng khi n vi cc mn n km,

n tn thm v ngon ca cc mn n .

Juk (cho): Cho l mn n truyn thng lu i nht ti Hn Quc.

Ngi ta nu ng cc trong nc tht lu nu cho. Ty theo nguyn

liu m ta c nhiu loi cho. Do cho mm, d n v nhiu cht dinh

dng nn l mn n l tng dnh cho ngi bnh. Cho cng l mt mn

n tt thay cho ba sng dnh cho nhng con ngi hin i bn rn.

Tteok (bn tri)Tr omija (bn phi)

M: bt c u trn th gii cng c nhng mn m tng trng

cho t nc nh spaghetti ca , soba ca Nht, ph ca Vit Nam.

Hn Quc cng c nhiu loi m a dng, c bit mn kalguksu v m lnh

naengmyeon rt ni ting.

Sp (tang), canh (jjigae), lu (jeongol): Tang c nu bng cch

cho nhiu nguyn liu vo ni nu. Jjigae v jeongol cng ging tang

nhng jjigae hi t nc dng hn tang, cn jeongol ging nh mn lu,

nu tht v rau n ngay ti ch.

Banchan (cc mn n km): Hn Quc c rt nhiu cc mn n

km a dng. Cm v canh th c trong bt ring ca tng ngi

nhng cc mn n km c vo a gia bn n cng n. Mi

vng li c cc loi rau v cc nguyn liu nu nng khc nhau nn s

loi cc mn n km ln ti c hng trm mn.

Ru truyn thng: Ru truyn thng ca Hn Quc c lm

t ng cc ln men. Qu trnh ln men quyt nh mi v v hng ca

Tang, jjigae, jeongol (bn tri)Ru makgeoli truyn thng Hn Quc lm t go


11/139

20 21

ru nn l cng on quan trng nht trong ton th qu trnh. Ty theo

a phng sn sinh ra v kh hu tng vng m s loi ru truyn thng

rt a dng. Ngi ta cho c tri cy v tho dc vo thm hng v.

Ru truyn thng tiu biu nht l makgeoli (ru truyn thng lm bng

go), soju (ru chng ct ni ting nht Hn Quc), ru tri cy v.v

Mn n cc vng: Hn Quc c bao bc 3 mt l bin v 70%

lnh th l vng i ni. Cc a phng ca Hn Quc c ranh gii l cc

dy ni v sng. Mi vng li c iu kin kh hu v cc sn vt t nhin

cng a dng. Nh tnh a dng v mt a l, kh hu ca tng a phng

m vn ha m thc tng vng mi phong ph c nh vy.

Tteok (bnh go): Thng thng, go c dng nh mn chnh

nhng ngi ta cng lm thnh tteok n. Trong dp l tt hoc tic tng,

vic t tteok ln bn n rt ph bin. Tteok ch yu lm bng bt go trng

v thm ngi cu, u, to tu, ht d to nn mi v c o.

Trng ming: Khay tr v bnh ko truyn thng hangwa c gi

l dagwasang, c ch yu by ra sau khi ba n kt thc. Dagwasang

c dng tip khch nhng cng c dng n chi. Cc loi tr v

hangwa a dng theo ma. Vo ma xun, thu, ng, ngi ta by nhng

hangwa lm bng hoa qu ca tng ma v tr nng, cn ma h ngi ta

dng nc tri cy hoc cc loi tri cy ti cng vi hangwa.

C gia nh ang lm bnh songpyeon c hnh bn nguyt trong dp trung thu ChuseokSebae l phong tc ly cho ngi ln trong ngy Tt.

TteokgukMt bt tteokguk n theo nghi l trong ngyTt c coi l mang li may mn cho c nm.


12/139

22 23

L hiL hi vn l cc nghi thc tn gio linh nh. Thm ch trc thi tam

quc, cc s kin cm n tri sau khi kt thc thu hoch cc vng quc

c quy m nh cn c t chc cp quc gia. Tiu biu l yeonggo (trng

gi thn) ca Buyeo, dongmaeng (sng bi t tin) ca Goguryeo, mucheon

ca Dongye (iu ma sng bi ng tri) Thng thng l hi thng

c m ra vo thng 10 m lch khi kt thc thu hoch.

Phong tc tn hng v ma thu hoch v vui v n cho nm mi

c tip din n tn sau thi k Tam quc d c bin hnh i cht.

Ngi Hn Quc ngy nay do cuc sng bn rn nn mt s ln

qun i l tt truyn thng. Tuy nhin vn c nhng dp l tt c t chc

ln. Mt trong s l ngy Tt Seollal ngy 1 thng 1 m lch tng ng

vi cui thng 1 hoc u thng 2 dng lch. Vo ngy Seollal, tt c gia

nh u quy qun li mt ni, mc hanbok hoc vest cng gi t tin.

Cng xong, mi ngi ci ly ngi ln tui trong gia nh.

Mt l hi ln chnh na l rm thng ging, l ngy trng rm u

tin sau khi ngy Seollal tri qua. Vo ngy ny, nng dn v ng dn cng

cu mong c ma, cc gia nh bnh thng th chun b nhng mn n

c bit bng rau ng ma, nh ui t kh v cu mong cho s may mn

cho c nm.

Ngy 5 thng 5 m lch c gi l Dano (oan Ng). Trong ngy

ny, nng dn ngng lm vic, tham gia l hi chc mng vic kt thc

vic gieo ht, ph n th gi u bng nc cy iris ngn chn vn xu.

Trong qu kh y l mt dp tt ln nhng ngy nay, tr mt s vng th

mi quan tm v Tt oan Ng gim bt.

Ngy 15 thng 8 m lch c trng rm l tt trung thu chuseok, y

c l l ngy Tt m ngi Hn Quc mong i nht ngy nay.

Trong k ngh di ko di 3 ngy, ng cao tc cht nch xe t,

nhiu c quan v ca hng ng ca. C gia nh quy qun li, cng bi t

tin v n thm m t tin. Nhng ngi sng thnh ph v qu n

Tt trung thu. V tu ha v my bay v qu thng phi t mua t nhiu

thng trc.

Ngoi ra cn c l c Pht n sinh vo ngy 8 thng 4 m lch v

l Ging sinh ngy 25 thng 12. L Ging sinh khng ch c nhng ngi

theo o C c m phn ln gii tr u tn hng ngy ny. Trong ngy

l Pht n, rt nhiu tn Pht gio t chc diu hnh trung tm Seoul

Tr o Hn Quc

im nhn ca tr o Hn Quc l thngthc tr mt cch t nhin trong khng khthoi mi.Tr o ang thi hng thnh v c ch ti nh mt phng tin tm n s nghngi v hi ha trong sinh hot vn minhhin i bn rn.

Dol, Tic sinh nht ln u tin


13/139

24 25

v n lng hoa sen c treo nhng con ng chnh.

C nhng ngy hi gia nh m tt c ngi Hn Quc u coi

trng v k nim vi ba tic rn rng. Baegil l ngy em b cho i c

100 ngy v dol l sinh nht u tin ca em b. Hoegap (hwangap) ch sinh

nht ln th 60, c coi l quay mt vng chu k 60 nm (tng t

nh 12 cung Hong o ca phng Ty). Nhng ngy hi gia nh ny c

bit c coi trng trong thi k t l tr s sinh t vong cao v tui th

trung bnh thp.

Ngy l tt ca Hn Quc trc y l ngy hi chung vui vi c h

hng xa nhng ngy nay, phn ln ch c nhng thnh vin gia nh gn gi

mi t hp. Trong dp hoegap, c nhiu ngi hng th i du lch nc

ngoi hn l nh nhn s chc mngca gia nh.

Tn gioKhc vi mt s quc gia c s lng tn ca mt tn gio nhiu p

o, vn ha Hn Quc hp th nhiu yu t tn gio a dng v hnh

thnh li t duy v hnh ng ca con ngi Hn Quc. Trong thi k u,

Bn o Triu Tin l mt x hi hp nht nhng sau ny tn gio v chnh

tr c tch ring ra.

Trong lch s, dn tc Triu Tin sinh hot di nh hng ca o

Saman, Pht gio, o gio nhng ngy nay, tn ngng o C c

bm r su v gi v tr l mt tn gio chnh khc gy tc ng n th

gii tm linh ca ngi Hn Quc. Trong qu trnh cng nghip ha thn

tc ch trong 20 nm m phng ty phi 200 nm mi t c, c v s

s bt an cng nh cm gic c c ny sinh v khi s an bnh trong tm

hn b v i th ngi Hn Quc tm n s an i qua cc hot ng tn

gio. Theo , con s ngi theo tn gio tng ln r rt v cc c quan

tn gio tr thnh nhng t chc x hi c nh hng ln.

Ti Hn Quc, quyn t do tn gio c bo v bng Hin php.

Theo iu tra thng k x hi nm 2005, 53,1% ngi Hn Quc l c tn

gio. Trong tn Pht gio chim 43%, tip theo l o Tin lnh

(34,5%) v o Thin cha (20,6%)

Pht gioPht gio l mt tn gio mang tnh trit l i hi s tu dng cao ,

cao s cu ri bn thn qua s ti sinh trong vng lun hi.

o Pht thm nhp vo Bn o Triu Tin ln u vo nm 372,

khi nh s Sundo ca Tin Tn Trung Quc truyn b o Pht n

Goguryeo. Nm 384, nh s Malananda t ng Tn truyn b o Pht

Ngy 1thng 1

Tt Dng lch Ngy u tin ca nm mi

Seollal: ngy Tt(m lch)

Ngy 1 thng 1 m lch. L k ngh 3 ngy bao gm cngy trc v ngy sau ngy Seollal.

Ngy 1thng 3

Ngy Phong troginh c lp

L ngy k nim phong tro u tranh ginh c lp viquy m ln chng li s thng tr ca thc dn Nht vonm 1919.

Ngy 8thng 4

L Pht n (mlch)

Cc nghi thc trang nghim c t c hc cha. Vongy ch nht trc ngy c Pht n sinh, dng diuhnh n hoa sen trn y c mt con ng Jongno tiSeoul.

Ngy 5thng 5

Ngy Thiu nhi L ngy c nhiu s kin a dng c t chc dnh chothiu nhi.

Ngy 6thng 6

Ngy Tng nim L ngy Quc khnh th hin s tn k nh vi linh hnnhng chin s hy sinh. L Tng nim c t chc Ngha trang Quc gia.

Ngy 15thng 8

Ngy Gii phng L ngy k nim thot khi 35 nm thng tr ca thc dnNht vo nm 1945 v cng l ngy chnh ph i HnDn Quc c thnh lp vo nm 1948.

Trung thuChuseok (m lch)

L mt trong nhng dp tt tiu biu ca Hn Quc. C gianh t hp li mt ch, t chc cng ti nh hoc m gianh, vo bui m cng ngm trng v cu c.

Ngy 3thng 10

Ngy Lp quc Ngy k nim quc gia u tin ca dn tc Hn cDangun lp ra vo nm 2333 TCN.

Ngy 25thng 12

L Ging sinh Cng ging nh phng Ty, c ngi theo o C c vkhng theo o cng chc mng ngy ny.

Ngy ngh l Hn Quc


14/139

26 27

n Baekjae. Pht ging nh nh vua l biu tng ca quyn uy, tr thnh

i tng sng bi, l nn tng tinh thn ph hp vi c cu thng tr nn

tng lp cai tr ca Tam quc u ng h Pht gio.

Di s bo tr ca quc vng, nhiu cha c xy dng, s

tn Pht gio cng dn tng. Vo khong th k th 6, cc nh s v cc

ngh nhn mang kinh Pht v cc tc phm th cng ngh sang Nht v

hnh thnh nn tng ca vn ha Pht gio ban u ti .

Nm 676, Shilla thng nht ba vng quc. Mc d t tng thng

tr l Nho gio nhng quc gio vn l o Pht. Thi k ny, vi s

u ca Hong gia dnh cho Pht gio, m thut v vn ha kin trc cha

Pht gio pht trin rc r nh cha Bulguksa c xy dng kinh

ca Shilla - Gyeongju v cc di tch khc. Th nhng gii qu tc qu

sa vo cuc sng xa x v tn ngng quc gia l Pht gio bt u suy

thoi. Sau , phi Thin tng hng n chn l ph bin qua cuc sng

thanh m ra i.

Nc Goryeo ni tip Silla li cng nhit tnh ng h o Pht

hn. M thut v kin trc Pht gio li cng pht trin hn di s h

tr khng gii hn ca gii qu tc. Vo chnh thi k ny, b Kinh pht

Koreana c to ra. Mt khc vo nm 1392, Taejo Yi Seong-gye ngi

sng lp ra vng triu Joseon n lc xa b tt c nhng nh hng

ca Pht gio trong triu nh v la chn Nho gio l kim ch nam cai

qun quc gia v chun mc ca o c l ngha. Trong sut 500 nm

triu i Joseon, bt c s c gng no nhm khi phc li Pht gio u

gp phi s phn i mnh m ca cc nh Nho hc v cc quan li triu

chnh.

Nm 1910, Nht Bn cng ch st nhp Joseon vo Nht Bn

v c nh ng ha o Pht Joseon vi o Pht Nht Bn. Th nhng

nhng c gng ny u tht bi v thm ch cn dn ti kt qu l lm

sng dy mi quan tm v o Pht bn a ca dn tc Triu Tin. Trong

my chc nm qua, o Pht c nhng c gng thch ng vi s bin

i ca x hi hin i v c c thi k phc hng. i a s tng l

li trn ni tu dng bn thn v tp trung vo mc tng nhng cng

c mt s xung cc th truyn b Pht gio. Rt nhiu nh s ang

tin hnh nghin cu tn gio ti cc trng i hc trong v ngoi nc.

n v: ngiNgun: Tng cc Thng k

Tn gio

Theo iu tra dn s nm 2005, c khong mt na dn s Hn Quc l c tn gio. Trong Pht gio (43%), o Tin lnh (34,5%) v o Thin cha (20,6%) l nhng tn gio chnhv 1,9% cn li ch yu l Nho gio, tn ngng Saman, o Hi v o Cheondogyo (l mttn gio bn a c ngha l tn gio tin tng vo con ng ca tri).

Budismo

Protestantismo

Catolicismo

Won budismo

Confucianismo

Cheondogyo

Otros

10.726.463

8.616.438

5.146.147

129.907

104.575

45.835

201.401

L hi n hoa sen -L hi k nim c chnh vo cui tun ngaytrc ngy Pht n(ngy 8 thng 4 m lch)


15/139

28 29

Thin tng ca Pht gio Hn Quc (hng n mc tng) pht trin

nhiu, theo nhiu ngi nc ngoi tm n cha Songgwangsa

tnh Jeollanamdo v nhng trung tm Pht gio Thin tng khc Seoul v

cc th a phng tu luyn v ang tip bc nhng nh s ni ting

ca Hn Quc.

Nho gioNho gio do Khng t sng lp vo th k 6 TCN, gn vi khi nim

hng dn hnh ng v mt lun l hn l mt tn ngng tn gio. Nho

gio l mt h thng nguyn tc lun l nh Nhn Ngha L Tr Tn gip

cho gia nh v x hi c duy tr ng n. Nho gio khng c thn linh

nhng vn c th c coi l mt loi tn gio bi l thi gian tri qua, mt

s nhng ngi theo o coi Khng t nh thn linh v lm theo nhng

nguyn tc c bn ca h thng Nho gio nh mt tn gio.

Nho gio c truyn b vo Bn o Triu Tin cng vi mt s

ti liu ghi chp ca Trung Quc khong trc v sau cng nguyn. Thi

k Tam quc Goguryeo, Baekje, Silla u li nhng ghi chp cho thy

tt c chu nh hng ca Nho gio t sm. Ti Goguryeo, trng

i hc quc gia c gi l Taehak c xy dng vo nm 392 v

cc c s gio dc t nhn dy Nho hc c m cc a phng.

Baekje xy dng nhng trng hc ging nh trn vo thi k sm hn

Goguryeo. Silla Thng nht phi c on i biu gm nhng hc gi

n nh ng trc tip hc hi v mang v mt s lng ln cc sch

v c lin quan. Th k th 10 ti Goryeo, Pht gio l Quc gio v Nho

gio to nn c s v mt trit hc, c cu ca quc gia. Vo cui th k

10, qua cc k thi Khoa c - k thi tuyn quan li ly m hnh t ch ca

Trung Quc, vic hc tp kinh sch Nho gio c khuyn khch v cc gi

tr Nho gio bm r tht su vo t tng ca ngi Hn Quc.

Joseon c lp ra vo nm 1392 n nhn Nho gio l h t

tng quc gia v pht trin gio dc, nghi l, ch hnh chnh theo

. Cui th k 19, khi cc nc ln phng Ty v Nht Bn cng

p Joseon phi m ca v dng qun s xm chim, cc nh Nho hc

lp ra i Ngha binh chin u chng li chng.

Mt khc cng c nhng c gng ci cch Nho gio cho thch ng

vi s bin i ca thi i. Nhng nh ci cch ny n nhn vn minh

phng Ty v c gng thnh lp chnh ph c lp hin i. Trong thi

Nh th Myeongdong trung tm Seoul

Cc hc tr Nho gioang hc kinh schtrong trang phctruyn thng


16/139

30 31

gian l thuc a ca Nht, h tham gia vo v s cc cuc u tranh

ginh c lp chng li quc Nht Bn. T tng sng bi t tin vn

cn ta rng v ch hiu vn l mt gi tr o c c tn trng trong x

hi Hn Quc ngy nay.

o Thin chaHot ng truyn gio o Thin cha c bt u vo th k 17 khi on

s thn Joseon c c sang Bc Kinh chu cng hong nh Thanh

hng nm mang v nhng t liu bng ting Trung Quc ca nh truyn

gio Thin cha gio Matteo Ricci. Trong nhng sch v ny khng ch c

gio l tn gio m cn ghi chp c nhng ni dung v khoa hc phng

Ty nh lch tnh theo mt tri v.v thu ht s quan tm ca cc hc gi

Silhak Joseon vn theo ui nhng khoa hc thc dng.

Bc vo th k 18, trong s cc hc gi Silhak v gia nh ca h

bt u c nhng ngi ci o theo Thin cha gio. Nm 1794, cha Zhou

Wenmo nh Thanh nh truyn gio ngi nc ngoi u tin t

chn n Joseon. Tuy vic truyn b tn gio trong nc thi l bt hp

php v c c s n p tn gio nhng s ngi ci o theo o Thin

cha vn tip tc gia tng. n nm 1865 hai nm sau khi Hong thn

Daewongun vn ch trng bi ngoi ln nm gi quyn lc qua vic nhip

chnh, c 10 v linh mc v 23.000 tn Thin cha gio tn ti.

Nm 1925, 79 ngi Joseon t v o bi s n p Thin cha gio

ca triu nh c tuyn phc ti Thnh ng Basilica Rome v

nm 1968, c thm 24 ngi na c tuyn phc.

Trong thi k chin tranh Nam Bc (1950-1953) v c sau , con

s cc on th cu gip Thin cha gio v nh truyn o tng ln.

Gio hi Thin cha Hn Quc pht trin tng tc v c cu cp bc

c lp ra vo nm 1962. Vo nm 1984 l nm k nim 200 nm lch

s o Thin cha Hn Quc, Gio hong John Pall II n thm Hn

Quc v phong thnh cho nhng ngi t v o Thin cha (93 ngi

Hn Quc v 10 ngi Php). y l L Phong thnh u tin c t

chc mt ni ngoi Ta thnh Vatican. Qua s kin ny, Hn Quc tr

thnh nc th t trn th gii c nhiu v thnh Thin cha gio nht.

o Tin lnhNm 1884, Horace N. Allen, mt nh truyn gio thuc gio hi trng lo

ng thi cng l mt bc s ngi M n Joseon. Vo nm sau , nh

truyn gio Horace G. Underwood cng gio phi vi Allen v mt ngi

truyn o ca Hi gio l thuc nh th Tn Gio Henry G.Appenzeller

cng n t M. Sau , cc nh truyn gio thuc cc tng phi Tin lnh

khc cng ni tip bc. Nhng nh truyn gio ngi nc ngoi cng

hin cho x hi Hn Quc bng cch cung cp cc dch v y t v gio dc

nh l mt phng tin truyn o. Cc tn o Tin lnh Hn Quc v

cng l cc nh u tranh ginh c lp nh Seo Jae-pil, Yi Sang-jae v Yun

Chi-ho cng hin cho s nghip chnh tr.

Cc trng t thc ca o Tin Lnh nh Yeonhee v Ewha

ng vai tr cao ch ngha dn tc trong i chng. Cc on th C

c gio c thnh lp nh Seoul YMCA vo nm 1903. Cc t chc ny

Dng l ti nh thc m rng


17/139

32 33

rt tch cc trong cc hot ng x hi chnh tr, khuyn khch gii tr Hn

Quc thnh lp cc t chc tng t. Cc on th thanh nin ny khng

ch theo ui s nghip chnh tr, gio dc m cn thc tnh thc x hi,

ph v thi m tn v nhng tc l xa c, ng thi khuyn khch bnh

ng nam n, xa b ch a th, n gin ha cc hnh thc th cng v.v...

Tn gio bn aS sp ca triu i Joseon v s thng tr thc dn ca Nht sau

khin ny sinh ra lin tc cc tn ngng mi vi tc nhanh chng.

Vin Pht gio (Won-buddism) c lp ra dn dt tt c cc

tn ti c tri gic ang chm m trong b kh n ci lc vin. y l mt

tn ngng t nn tng trn vic tu luyn o c, s nhn ni v i tm

chn l. Tn gi Vin Pht gio c to nn t nhng ch mang ngha

chn l, gic ng v dy bo, trong Vin (won) l vng trn ng nht

tng trng cho chn l ti thng. Pht ngha l s thc tnh, v gio

ngha l truyn dy chn l. Do , Vin Pht gio l mt tn gio khin ta

gic ng v p dng nhng tri thc y vo i sng hng ngy.

Cheondogyo - mt phong tro x hi c khi xng nhm chng

li tham nhng suy i v s xm chim ca nc ngoi vn y ry vo

nhng nm 1860. Vo thi , n c gi l ng hc i lp vi

Ty hc. Gio l chnh ca Cheondogyo l t tng Nhn ni thin

(Innaecheon) ngha l con ngi c xem l chnh Haneullim- thn

thnh trong tn ngng ny. Theo o Cheondogyo, tt c con ngi u

c Haneullim ng trong lng mnh nn u ng tn knh v s ha chung

thnh mt vi tn ti thn thnh qua vic tu luyn tm linh.

Daejonggyo - mt tn gio theo ch ngha dn tc tn sng Dangun

ng vai tr rt quan trng trong qu trnh dn u phong tro u tranh

ginh c lp ca Hn Quc nhng nm 1910 v 1920.

o HiVo thi Goryeo, Hn Quc c giao lu v kinh t, ngoi giao vi th gii

o Hi nhng n thi Joseon, nhng giao lu khng cn. Sau ny,

nhng ngi Hn Quc u tin tip xc vi o Hi l l nhng ngi

lao ng di tr ti vng ng Bc Trung Quc vo u th k 20 do chnh

sch thng tr thc dn ca Nht. Sau khi chin tranh th gii ln th 2 kt

thc, mt s t nhng ngi ci o theo Hi gio tr v nc. H sinh

hot c lp vi mt tn ngng mi l Hi gio, sau khi chin tranh

Nam Bc xy ra, h c cc binh s Th Nh K tham chin vi t cch l

qun Lin Hip Quc mi cu nguyn chung.

Thng 9 nm 1955, Hip hi Hi gio Hn Quc c sng lp v

Imam (lnh t Hi gio) ngi Hn Quc u tin c bu ra. Sau

, Hip hi Hi gio Hn Quc c m rng quy m, n nm 1967

c t chc li l Hi Hi gio Trung ng Hn Quc v Thnh ng

Trung ng c xy dng Seoul vo nm 1976.

Thnh ng Hi gio Trungng ti Hannamdong, Seoul


18/139

34 35

Cc khu vn Hn Quc l mt s c gng ti hin li

cnh quan t nhin nh i, sui v cnh ng. Thng

thng, cc khu vn thng c quy m nh nhng

hng n s kt hp l tng gia con ngi v thin

nhin. Thin nhin i vi ngi Hn Quc l mt tn ti

hon ho, tuyt i, lin tc sn sinh v duy tr nhng s

sng nn im mu cht khi t rang tr vn l t ng chm

n t nhin nht.

m thc Hn Quc c c im l giu dinh dng v

nhiu mn n ln men. Do , cc mn n Hn Quc c

bit n rt tt cho s c khe v c tc dng chng ung

th. Kimchi l mn n Hn Quc ni ting nht, l mn n

km khng th thiu trong cc ba n. Mn kimchi lm t

bp ci mui c cha nhiu vitamin v cht khong. Trong

s cc mn n c bit n rng ri nc ngoi c tht

sn v tht nng.

Nh

m thc

Khi qut cuc sng ca ngi Hn Quc

Nt p ca Hn Quc

Hanbok l trang phc truyn thng ca Hn Quc c

lu truyn hng nghn nm nay. 100 nm trc y, trc

khi trang phc phng Ty c ph cp th hanbok ng vai tr l trang phc thng ngy. Nam gii mc

jeogori v qun, n gii mc jeogori v vy. Ngy nay,

hanbok ch yu c mc trong nhng dp c bit nh

m ci, sinh nht ln th 60 hoc 70 v trong cc dp l

tt, trung thu.

Trang phc


19/139

2X hi

Phc li x hi

Gio dc

Truyn thng

Khi qut x hi Hn Quc


20/139

38 39

Phc li x hiTuyn dngC cu tuyn dng ca Hn Quc thay i r rt t u thp k 1960

khi qu trnh cng nghip ha mi bt u. Nm 1963, khu vc nng lm

thy sn chim 63% ton th ngun lao ng, th nhng t l ny gim

xung cn 6,6% vo nm 2010. Ngc li, t l tuyn dng ca ngnh cng

nghip th 3 (ngnh dch v) tng t 28,3% trong nm 1963 n 76,4%

trong nm 2010.

2X hi

Nhng nm cui ca thp nin 1970, th trng lao ng Hn Quc

tri qua mt lot nhng bin i quan trng. Hn Quc ni ln nh l

mt quc gia c sc cnh tranh trn th trng ton cu qua nhng ngnh

cng nghip cn nhiu lao ng nh dt v giy dp. Nhng nm 1970 v

1980, chnh ph o to i ng lao ng tay ngh cao, cung cp dch

v gii quyt vic lm cho lao ng tay ngh thp gii quyt hin tng

thiu ngun lao ng do qu trnh cng nghip ha gy ra.. T nhng nm

cui thp nin 1980 tr v sau, cc chnh sch c t trng tm vo m

Ngun: Tng cc Thng kGhi ch: Cng nghip cp 1 bao gm nng nghip, lm nghip, thy sn,Cng nghip cp 2 bao gm khai thc m v cc ngnh ngh sn xutCng nghip cp 3 l thnh phn vn gin tip x hi (SOC) v cc ngnh dch v k hc

Ti cc trung tm hun luyn cng nghipnng ang hng dn cc k s ncngoi xy dng v vn hnh trm phtin.

Tnh hnh tuyn dng theo tng ngnh ngh

n v: 1000 ngi, %Ngun: Tng cc Thng k

Xu hng tuyn dng

Nm Dn s trn Dn s hot ng kinh t T l tham gia hot T l tht15 tui Tng Tuyn dng Tht nghip ng kinh t nghip

2001 36,579 22,471 21,572 899 61.4 4.0

2002 36,963 22,921 22,169 752 62.0 3.32003 37,340 22,957 22,139 818 61.5 3.6

2004 37,717 23,417 22,557 860 62.1 3.7

2005 38,300 23,743 22,856 887 62.0 3.7

2006 38,762 23,978 23,151 827 61.9 3.5

2007 39,170 24,216 23,433 783 61.8 3.2

2008 39,598 24,347 23,577 769 61.5 3.2

2009 40,092 24,394 23,506 889 60.8 3.6

2010 40,590 24,748 23,829 920 61.0 3.7


21/139

40 41

cho c gii tr v ngi gi cng nh h tr nhng tng lp ny tm vic

lm mi.

Thm vo , nhu cu v nng lc hc tp sut i ngy cng tng

thm khin chnh ph dn dn m rng u t vo dy ngh. Ngoi ra,

nhiu bin php a dng cng c tin hnh gia tng tuyn dng n

gii do t l sinh thp v dn s lao ng b lo ha, trong bao gm

c nhng bin php gim bt phn bit trong tuyn dng nam n, h tr

ph n c th tin hnh cng vic ti c quan song song vi vic nh, ngh

v chm sc con v.v Cc bin php m rng v n nh tuyn dng

ngi gi nh nng cao tui ngh hu, ci tin ch tin lng, gim

bt phn bit tui trong tuyn dng cng c tin hnh kh a dng.

Nh Qu trnh cng nghip ha ca Hn Quc c tin hnh song song vi qu

trnh th ha cng ging nh cc nc khc. Nm 1960 ch c 27,7% dn

s sng thnh th nhng n nm 2000, n 88,3% l c dn ti cc thnh

ph. Th nhng xu th ny cho thy s suy gim xung cn 81,5% vo

nm 2005.

Dn s khu vc thnh th nhanh chng gia tng dn n thiu nh

rng phc li v bnh ng Lut Lng ti thiu (1986), Lut Tuyn dng

Bnh ng gii (1987), Lut lin quan n Xc tin Tuyn dng v Phc

hi Chc nng Hng nghip cho Ngi khuyt tt (1990) c lp ra

cng nh cc bin php c lin quan khc cng c thi hnh.

Nhng nm u thp k 1990, gii quyt mt cch c h thng

vn tht nghip xy ra do kinh t chm tng trng, chnh ph thng

qua nhng d tho lut quan trng nh Lut Bo him Tuyn dng (1993),

Lut Chnh sch Tuyn dng C bn (1995), Lut Xc tin o to Ngh

nghip cho Ngi lao ng (1997) v.v...

Thng 10 nm 1999, chnh ph tng cng mng li an ton

x hi i ph vi vn tht nghip bng cch m rng phm vi i

tng c hng bo him tuyn dng ra tt c nhng ngi lao ng

bao gm c i tng lm theo gi v lm tm thi.

Ch Chng trnh Hnh ng C th (IAP) dnh cho nhng

ngi hng lng ph cp tht nghip c m rng phm vi p dng

Cc khu cn h ti Seoul

Cng vi qu trnh hin iha v s xut hin ca cc gianh ht nhn, cn h trthnh hnh thc nh cdn c th a chung nhtbi tnh thun tin ca n.

n v: ngn ciNgun: B Lnh th v Hi dng

Tnh hnh xy dng nh

2009

2010

2008

2006

2000

1990

1980

1970

382

387

371

470

433

750

212

115


22/139

42 43

v gi t thnh ph tng vt. Chnh ph t vic dnh t dnh cho c

tr v m rng xy dng nh quy m nh l nhng iu cn u tin hng

u gii quyt vn thiu nh ca v n nh gi nh.

Theo chnh ph hon thnh quy ch ti pht trin, ti xy dng

v c k hoch cung cp nh cho 1.500.000 gia nh n nm 2018 theo

k hoch cung cp Bogeum jari c lp ra nm 2008.

T gia nm 2000 n nm 2008, chnh ph cung cp nh cho

t 600.000 n 700.000 gia nh/ nm. Gi t tng cao, li sinh hot hin

i c a chung nn t l s ngi sng ti cc khu cn h tip tc tng

ln. Nm 1985, ch c 13,5% gia nh c tr ti cc cn h nhng con s

ln ti 52,5% vo nm 2005. Phn ln cn h ca Hn Quc u l s

hu ca tng gia nh vi ch cng qun theo hnh thc condominiums

ca M.

Sc khe v dch v y tTrong 40 nm qua, cng vi s pht trin kinh t, sc khe ca ngi Hn

Quc cng c nng cao r rt trn ton din. Tui th trung bnh vo nm

1960 ca nam l 51 tui v ca n l 54 tui. Ch s ny tng ln 77 tui

nam v 83,8 tui n vo nm 2009. T l t vong tr s sinh v thai

ph gim ng k.

S pht trin ny c lin quan trc tip n cht lng thc n c

nng cao cng vi s ci tin ca dch v sc khe, y t. Chi ph y t cho

mt ngi dn tng t 85.000 won v Dch v Sc khe Y t c cung

cp di hnh thc Bo him Sc khe v H tr Y t c a ra ln u

tin vo nm 1977. Phm vi p dng ch ny ch c 29,5% ton th dn

s vo nm 1980 nhng hin nay, tnh n thng 12 nm 2008 c 96,6%

ngi tham gia v 3,4% cn li l cha tham gia dch v.

S nhn lc y t v bnh vin cng tng u n. S bnh vin v

c s khm bnh trong nc (bao gm c phng khm ng y) t 11.183

c s tng ti 52.914 c s trong nm 2007. Mt khc, s bc s c

giy php khm cha bnh tng t 19.588 ngi nm 1975 n 116.693

ngi nm 2009.

Hn Quc c bit cung cp dch v y t vt bc ti cc lnh vc

nh cha tr ung th d dy, ghp gan, gii phu thm m v.v Vi trnh

k thut y t pht trin cao v chi ph y t hp l, con s bnh nhn

ngi nc ngoi n Hn Quc vi mc ch cha bnh tng ln r rt.

n v: ngiNgun: Tng cc Thng k Ch thch: Chuyn gia y t bao gm bc s, nha s, bc s ng y, dc s, h l v y t. Bnh nhn ngi nc ngoi ang khm sc khe theo chng trnh du lch y t

S chuyn gia y t tnh trn u ngi

2005

2000

1995

1990

1985

144

191

228

314433

450


23/139

44 45

Ngoi ra, chnh ph Hn Quc h tr xy dng c s h tng nhng

bnh nhn nc ngoi c th hng c dch v ti mt im (one-stop)

thng qua cc Tng i Y t. Tng i Y t cung cp dch v t vn cho

cc bnh nhn nc ngoi c th x l c nhng bt tin trong qu trnh

cha bnh hoc nhng bt mn lin quan n sai lm trong y khoa (s in

thoi 82-1577-7129).

Ch phc li x hiNhiu ch phc li x hi c thi hnh t cui nhng nm 1980, v

d nh m rng v mt nguyn tc phm vi p dng bo him sc khe v

h tr y t ra ton dn, a ra ch Lng hu Quc dn (1988) v Bo

him Tuyn dng (1995). Theo cch ny, chnh ph xy dng c nn

tng thit lp mng li an ton x hi bao qut. Tt c cng dn trn 18

tui v di 60 tui c tr ti Hn Quc u l i tng c tham gia

Lng hu Quc dn bt k mc thu nhp.

Trong khi mc tiu ban u ca cc ch trn y l cung cp dch

v bo m mc thp nht cho dn s hot ng kinh t, cc ch phc

li dnh cho dn s khng hot ng kinh t cng kh a dng. Chng

trnh h tr cng ng ny bao gm hai lnh vc ln l tr cp chi ph sinh

hot v h tr y t.

Mc sng tng ln, dch v y t c ci thin khin tui trung

bnh ca ngi Hn Quc cng tng ln t bin, iu ny c ngha dn s

cao tui cng tng ln ng k. Nm 1960 dn s trn 65 tui chim 2,9%

tng dn s th n cui nm 2009 tng ln 10,7% v d tnh s tng ln

14,3% vo nm 2018.

Cc chnh sch nng cao phc li dnh cho ngi gi nh trc tip

chi tin tr cp cho i tng cc gia nh c thu nhp di mc chun

sinh hot thp nht, m rng c hi tuyn dng ngi gi qua vic to

vic lm ph hp v m trung tm tuyn dng. Ch y t sc khe dnh

cho ngi gi c tng cng thng qua ch Bo him Chm sc

Ngi cao tui di hn, m ra nhiu cng trnh cng cng a dng dnh

cho ngi gi. Theo ch Lng hu Tui gi C bn c a ra vo

thng 1 nm 2008, tng lp thu nhp thp t 65 tui tr ln c th nhn

c tr cp hu tr. Mt khc, ch Bo him Chm sc Ngi cao tui

di hn c p dng vo thng 7 nm 2008 l ch nhm nng cao sc

khe ton din cho ngi gi, gim bt gnh nng kinh t v c bit dnh

cho nhng ngi gi mc cc chng bnh do tui gi nh ln v lit.

Cng vi s tng cng cc ch phc li x hi, ch phc li

dnh cho ngi khuyt tt cng pht trin mnh. Hn Quc phn thnh 15

4 ch bo him ln nht

Tn Nm bt u thc hin Mc ch c bn

Lng hu Quc dn 1988 Bo m thu nhpBo him Sc khe 1977 H tr y t Bo him Tuyn dng 1995 Gii quyt tht nghipBo him Tai nn Cng nghip 1964 Bi thng tai nn cng nghip

Ngun: www.4insure.or.krTn knh ngi gi


24/139

46 47

loi khuyt tt. Nm 2008, c 2.430.000 ngi trong tng s 49.000.000

dn s ng k l ngi khuyt tt. Chnh ph bt u cung cp tr cp

khuyt tt cho tt c ngi khuyt tt tr em v ngi ln v n lc to

vic lm cho ngi khuyt tt.

Hn Quc k kt Hip nh Quyn li ca Ngi khuyt tt.

Theo , Lut Cm Phn bit i x vi ngi khuyt tt c hiu lc t

thng 4 nm 2008 v Hn Quc l nc th hai ti chu cng b Lut

Cm Phn bit i x vi Ngi khuyt tt.

Ph nVai tr ca ph n trong x hi truyn thng Hn Quc b gii hn trong

gia nh. Ph n Hn Quc c hc v tnh phc tng v nhn ni t nh

thc hin vai tr ngi v, ngi m trong tng lai. Trc y, ph n

thng khng c tham gia x hi tch cc nh nam gii v b gii hn

vai tr ni tr.

Chnh ph i Hn Dn Quc c thnh lp nm 1948 bo v

ph n Hn Quc v mt Hin php, mang li cho h c hi bnh ng

c hc tp, lm vic v hot ng cng ng.

Thng 3 nm 2005, chnh ph xa b ch Ch h - mt ch

phn bit i x ph n tiu biu khin Hn Quc tin mt bc di

vo x hi bnh ng gii. Ch Ch h b xa b t nhng vin gch

u tin ca mt vn ha gia nh mi trn nn tng gi tr dn ch v bnh

ng gii. Kinh t pht trin, iu kin sinh hot c ci tin khin nhng

thnh qu v mt gio dc ca ph n cng c nng cao.

Ti Hn Quc, gio dc tiu hc v trung hc c s l ngha v bt

buc v c min ph. Nm 2005 hin ti c 100% tr em Hn Quc ang

i hc tiu hc. T l nam n ca hc sinh ph thng c s v trung hc

gn nh bng nhau. T l hc tip ln i hc ca hc sinh trung hc ph

thng l 81,6% i vi nam v l 82,4% i vi n. T l hc tip ln i

hc ca hc sinh n ngy cng cao hn hc sinh nam.

T l ngun lao ng n thng qua qu trnh cng nghip ha tng

u t 37,3% nm 1965 n 49,4% nm 2010. Xt v c cu ngh nghip,

Nhng cng t vin n trong L Nhm chc c t chc ti Khu Lin hp Chnh ph Gwacheon

Ngi Hn Quc u tin bc vo v tr LeeSoyon lu li 11 ngy Trm V tr Quc tvo thng 4 nm 2008.


25/139

48 49

nu nh nm 1975 ch c 2% lao ng n lm cng vic qun l hoc

chuyn mn, 3,7% lm cng vic vn phng th trong nm 2010, c n

21% lao ng n lm cng vic chuyn mn hoc qun l v 17,8% lm

cng vic vn phng. Ph n Hn Quc ngy nay ang tham gia tch cc

vo nhiu lnh vc a dng v ng gp ng k cho x hi.

Gn y, s xm nhp vo chnh ph ca ph n c m rng. V

d, s y vin Quc hi n Kha 16 (2000-2004) ch l 16 ngi (chim

5,9%) th kha 18 (2008-2012) tng r rt ln 43 ngi (14,4%). Con s

ngi thi K thi tuyn Cng chc T php c t chc gn y nht

c n 41,5% l n. N chim 47,7% v ti 60% trong s nhng ngi

vt qua k thi tuyn cng chc Hnh chnh v Ngoi v. Phn ln nhng

ngi ny c b nhim lm thm phn, cng t vin, vin chc nh nc

hoc cn b ngoi giao.

Gio dcGio dc c ngi Hn Quc v cng coi trng, n l mt phng tin

thnh cng bng sc lc ca bn thn v thng tin trong x hi. Vo

nhng nm 1880, cc trng hc theo kiu cn i ln u tin c lp

ra v chnh ph i Hn Dn Quc thnh lp nm 1948 thc hin ch

ngha v gio dc tiu hc 6 nm y mnh ch gio dc hin i.

Hn Quc ngy hm nay tr thnh mt quc gia c t l xa m ch

cao trn th gii. Cn st gio dc ti Hn Quc nhiu lc c nh gi

l cn c Hn Quc c th t c s tng trng cao trong 40 nm

qua v khng ch c lc lng lao ng c gio dc m c nhng nh

khoa hc, k s, chuyn gia cn thit cho nhiu lnh vc chuyn mn a

Ch gio dc

Gio dc trctiu hc

Gio dctiu hc

Gio dc trung hc Gio dc i hcCao hc

4~6 7~12 13~15 15~18 19~29

Mu gio

Trng tiu hc

Trng Chuyn c

bit

Trng Ph thng c s (cp 2)

Trng Chuyn c bit

Cc trng khc

Cc trng khc

Trng Cao ng Chuyn nghip Cng

nghip

i hc Hng khng

Trng Cao ng

i hc Gio dc

i hc Cng nghip

i hc Chuyn ngnh v i hc Tng

hp

Trng Ph thng Trung hc (cp 3)

Trng Ph thng Trung hc Hng khng

Trng Ph thng Trung hc trc thuc cc d oanh

nghip

Trng Ph thng Trung hc Dy ngh

Trng Chuyn c bit

Cc trng khc

tui

Cc hc sinh tiu hc ang cho thy tc phm v Dokdo, lnh th tn cng pha ng Hn Quc.


26/139

50 51

dng cng c o to.

Ch gio dcCh gio dc ca Hn Quc bao gm mu gio (1-3 nm), trng tiu

hc (6 nm), trng Ph thng c s (3 nm), trng Ph thng Trung hc

(3 nm) v chng trnh c nhn i hc (4 nm). Ngoi ra cng c chng

trnh cao hc cp hc v thc s v tin s, trng cao ng h 2 nm hoc 3

nm. Gio dc tiu hc l gio dc bt buc nn c t l nhp hc l 100%.

T nm 2004, trung hc c s cng l ngha v bt buc c thc hin.

Hin ti vo nm 2010, Hn Quc c 411 c s o to bc cao,

3.640.000 hc sinh v 77.697 cn b ging dy.

Hn Quc hcThut ng Hn Quc hc xut hin cng vi s n lc ca gii hc gi

nhm pht trin ngnh nghin cu lch s, x hi, vn ha, ch chnh tr

v.v ca Hn Quc t sau gii phng nm 1945 do nhng nghin cu hc

thut v Hn Quc b p bc bi s thng tr thc dn ca Nht.

Ngy nay, con s nhng hc gi ngi nc ngoi nghin cu

Hn Quc hc tng ln v h tr cho hot ng nghin cu cng nh

gio dc, chnh ph thnh lp Vin Nghin cu Hn Quc hc Trung

ng vo nm 1978 v 2 nm sau m Vin o to Cao hc ti Vin

Nghin cu ny.

Tnh n thng 2 nm 2010, Vin Nghin cu Hn Quc hc Trung

ng o to c 567 thc s v 299 tin s cc lnh vc chuyn

ngnh Nhn vn, Vn ha Ngh thut, Khoa hc X hi v Hn Quc hc

Quc t. Hng nm c 220 hc sinh ngi Hn Quc v nc ngoi ng

k hc chng trnh thc s, tin s ca Vin. Nhng hc sinh nc ngoi

sau khi tt nghip tr v t quc v tr thnh nhng gio s, nhng nh

nghin cu Hn Quc hc.

Hn Quc hc c s quan tm ca quc t v hin nay cc mn

hc lin quan n Hn Quc hc ang c ging dy ti 735 trng i

hc trn khp cc nc nh Trung Quc, Nht Bn, M, Nga, Php, c,

Thi Lan, Vit Nam, Ba Lan, an Mch, Thy S, Ukraina, Hungary v.v

Truyn thngCc ta son bo v hng thng tnLch s bo ch cn hin i Hn Quc hn 100 nm. T bo c lp

t bo kiu cn i u tin ca Hn Quc c Tin s Seo Jae-pil sng

lp nm 1896. Bo c lp c pht hnh 300 bn mi ln, 3 ln/ tun,

gm 4 trang kh nh, trong 3 trang u c bin son bng ting Hn

Quc v trang 4 c vit bng ting Anh.

My chc nm sau , nhng t bo ca Hn Quc n lc trong

kh khn nng cao tinh thn ch ngha dn ch ca ngi Hn Quc v

nui dng tm nhn v mt th gii ang bin i nhanh chng. Bo ch

ng mt vai tr quan trng trong qu trnh trin khai cc phong tro u

tranh dnh c lp thi k thuc a Nht (1910 1945).Cc hc sinh nc ngoi ang lm quen vi nhp iu ca nhc c truyn thng trong gi hc vnha Hn Quc


27/139

52 53

Nht bo Joseon v Nht bo Donga l hai t bo lu i nht

Hn Quc, c hai t u c sng lp vo nm 1920 l nm din ra phong

tro u tranh ginh c lp Mng 1 thng 3.

Nhng nm gn y, cc t bo ca Hn Quc tch cc u t

vo trang thit b hin i. Phn ln cc t nht bo trung ng u vn

hnh h thng xp ch v bin tp bng my tnh vi chc nng in nhiu

mu.

Ngoi ra, Yonhap News cn c 49 c phi vin cc khu vc nh

chu u, Bc M, Trung ng, ng Nam , Nam M v.v...

Truyn hnhTruyn hnh Hn Quc bt u t nm 1956 khi mt i truyn hnh t nhn

c m ti Seoul. Th nhng i truyn hnh ny ng ca do ha hon

nm 1959. Thng 12 nm 1961, i Truyn hnh Hn Quc i truyn

hnh u tin c quy m ton quc (KBS) c chnh ph thnh lp.

Thng 8 nm 1969, i truyn hnh Vn ha (MBC) mt i truyn hnh

c mng li trn ton quc na c ra i v nm 1990, i Truyn hnh

Seoul (SBS) l mt knh truyn hnh t nhn cng c thit lp.

KBS, MBC, SBS v i Truyn hnh Gio dc (EBS) bt u

pht sng k thut s ti Seoul t gia nm 2001 tr i v m rng ra vng

ln cn th vo nm 2002.

Truyn hnh cp c cung cp th dch v vo nm 1990, sau

do nhu cu nhiu v thng tin v nhng chng trnh gii tr ngy cng a

dng hn khin nhu cu v truyn hnh cp cng tng theo. Tnh n cui

nm 2009, s thu bao truyn hnh cp l 15.520.000 v c khong 120

knh truyn hnh cp.

S pht trin ca IPTV (Internet protocol TV) cng tr thnh nn

tng Hn Quc c th chim gi v tr i u trong lnh vc k thut

thng tin. Theo y ban Thng tin Truyn hnh (KCC), tnh n cui nm

2010 c tt c 3.086.000 thu bao IPTV.

RadioHin ti Hn Quc c 54 i pht thanh. Mc d mc yu thch dnh

cho ti vi ngy cng cao nhng radio ti Hn Quc vn gi c lng bn

nghe i yu thch phm vi ln.

Nhng ta son bo v cng ty truyn thng bng ting nc ngoi

Truyn thng Ngn ng Website

Korea Times Ting Anh www.koreatimes.co.kr

Korea Herald Ting Anh www.koreaherald.co.kr

JoongAng Daily Ting Anh joongangdaily.joins.comArirang TV

KBS worldnet

Ting Anh, ting Trung Quc, ting rp

Ting Anh, ting Trung Quc, ting Nht

www.arirang.co.kr

www.kbsworld.net

(Tnh ti thng 2 nm 2011)

S u tin ca bo c lp

Bo c lp c pht hnh ln u vo ngy 7 thng4 nm 1896, l t bo t nhn u tin ca Hn Qucc vit bng ting Hn.


28/139

54 55

S ngi tm c vic lm theo trnh gio dc

n v: nghn ngiNgun: Tng cc Thng k (2010)

Tui th trung bnh

Nam N

tui trung bnh ca v chng mi

ci: n ng 31,8 tui, ph n 28,9

tui (thi im hin ti 2010).

Tui th trung bnh c tnh khi sinh ra

i: Nam 77 tui, n 83,8 tui (tnh n

nm 2009 hin nay)

Tt nghip i hc chuyn ngnh v i hc tng hp tr ln

Tt nghip Ph thng Trung hc (cp 3)

Tt nghip Ph thng C s (cp 2) tr xung.

n v: nmNgun: S liu Sc khe OECD (2010)

Khi qut x hi Hn Quc

S hc sinh trung hc cp 2, 3 v du

hc nc ngoi

Tng t l sinh sn

n v: ngiNgun: Vin Pht trin Gio dc Hn Qu c

n v: ngiNgun: Tng cc Thng k (2009)

Ngun: Tng cc Thng k (2009)

S trng mu gio Hn Quc tng t

901 trng vo nm 1980 ln 8388 trng

vo nm 2010.

T l hc sinh cp 2 theo hc tip cp 3

vo nm 2010 l 99,7%.

Tnh hnh s dng thi gian ca hc

sinh ph thng trung hc

6.4%Khc

14%Giao tip /Sinh hotgii tr

38.2%

Chm sc c nhn

41.2%

Hc tp

Day(24 HR)

4.53

2.82

1.57 1.471.19 1.15 1.22

1970 1980 1990 2000 2008 2009 2010

2,024

3,692

12,252

15,697 15,327 14,818

9,749

1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009

9,275

9,618

4,936

20072008

2009

86.1

83.8

79.3

80.475.3

77.0

2007


29/139

Cc di sn UNESCO ti Hn Quc

M thutVn hc

Hi ha

m nhc v ma

Kch v in nh

Bo tng v nh ht

Khi qut v vn ha v ngh thut Hn Quc

3Vn hav ngh

thut

Tc phm ma hin i The One(Lee Jeong-yun din vin ma chnh on ma Quc gia v Kim Joo-won, din

vin ma chnh on Ba l Quc gia) c bin o da trn cm hng t ma truyn thng Hn Quc.


30/139

58 59

c tnh a l ca bn o Triu Tin nh ra t i lc ln nht th gii

gp phn ng k vo s pht trin ca nn vn ha c o ring. Nn

tng ca vn ha v ngh thut Hn Quc chnh l bn sc mang m nt

Hn Quc c dung hp gia vn ha i lc v vn ha o. Tuy Hn

Quc nm ba ngoi cng ng Bc nhng vn giao lu vi vn ha

i lc thng tr chu hng ngn nm. Hn Quc va tip thu cc tn

gio v truyn thng ch yu bt ngun t nhng vng khc ca chu

nhng vn pht trin nn vn ha ring c o chn chnh ca mnh

nhiu kha cnh khc v c mt s kin gi chng l tnh trung tm ca

vn ha Hn Quc.

Di nh hng v mt a l ny, dn tc Triu Tin va yu ha

bnh v va nng ng, qua sng to nn mt nn vn ha va mang

tnh chim nghim nhng cng y sinh kh, lc quan m cng rt a cm.

Cc di sn UNESCO ti Hn QucDi sn th giiUNESCO cng nhn gi tr v c tnh c o ca vn ha Hn Quc

bng cch ghi tn nhiu di sn vn ha ca Hn Quc vo danh mc

di sn th gii. Vo nm 1995, cha Bulguksa (Pht Quc t) v ng

Seokguram (Thch Qut ng) (Gyeongju, tnh Gyeongsangbuk-do),

Janggyeongpanjeon thuc cha Haeinsa (tnh Gyeongsangnam-do) - ni

bo qun bn khc g b kinh Pht Goryeo i Tng kinh v Jongmyo (Tng

3Vn ha v ngh thut

miu) (Seoul) - ni th vua v hong hu c cng nhn thm.

Nm 1997, cung in Changdeokgung v thnh Suwon Hwaseong

c thm vo danh sch. Cc di tch m Gochang, Hwasun, Ganghwa

v Qun th Di tch Lch s Gyeongju vi v vn nhng di tch vn ha v

lch s c bo tn mt cch trn trng c cng nhn vo nm 2000.

Nm 2007, o ni la v hang ng dung nham Jeju t ho vi v p

tuyt vi, cho thy mt trong nhng c tnh ch yu ca lch s tri t

c cng nhn l di sn thin nhin. Tip theo vo nm 2009, 40 lng m

cc vua Joseon c ghi thm vo danh mc. Nhng ngi m ny c xy

dng da trn thut phong thy thi c i.

Cha Bulguksa v ng Seokguram c xy vo nm 751 bi

T tng Silla l Kim Dae-seong (701-774) trong thi gian ko di 23 nm.

Theo truyn thuyt c ghi li, Kim Dae-seong trong kip trc l con

trai ca mt b m n thn ngho kh v c hi sinh lm con trai ca

t tng th gii hin ti. Kim Dae-seong cng tr thnh t tng, ng

Hnh nh trang nghim ni cng vo ca cha Bulguksa - Gyeongju. Cha Bulguksa c UNESCOcng nhn l Di sn th gii vo nm 1995.


31/139

60 61

t quan vo nm 750 v gim st vic xy dng cha Bulguksa th phng

cha m hin ti v ng Seokguram th phng cha m kip trc. Cha

Bulguksa tr thnh ngi cha nhn dn th cng Pht, cn ng

Seokguram l ni th cng ring t ca quc vng.

Bulguksa c xy trn mt dy hnh lanh ni lin vi nhau,

to nn mt th thng nht hi ha vi a hnh tng ca chn ni

Tohamsan vi cy ci rm rp. Bn trong cha c Seokgatap (Thch ca

thp: ngi thp ca Pht), Dabotap (a bo thp: thp c nhiu bo vt)

v cc cu thang c tn l Cheongungyo (Thanh vn kiu: cu my xanh),

Baekungyo (Bch vn kiu: cu my trng), Chilbogyo (Tht bo thp:

cu c by bo vt). L do cu thang c gi l cu l do nhng chic

cu thang ny mang tnh tng trng cho s ni kt th gii trn tc vi

chn linh thing ca ci Pht. Ngoi ra bn trong v khu vc ngoi cha

Bulguksa cn c nhiu di sn vn ha khc nh tng Pht bng ng v.v...

Pha trc in Daewoong-jeon c hai ngi thp p nht Hn

Quc. Seokgatap cao 8,3m v Dabotap cao 10,5m u c xy dng vo

khong nm 756. Tri vi Seokgatap c c trng nam tnh, n gin v c

khng kh uy nghim hng trng, tng trng cho s thng hoa v mt tm

linh qua s dy bo ca Thch Ca Mu Ni th Dabotap c trang tr iu

, n tnh v tng trng cho th gii trn tc y phc tp.

Seokguram tri qua qu trnh trng tu nhiu ln ko di nhiu nm.

Seokguram l mt hang ng do con ngi dng nn vi c trng c

mt tng Pht ngi ln v 38 tng Pht B tt xung quanh. ng c

lm bng hoa cng ging nh cng trnh kin trc Bulguksa gn .

Seokguram c cu trc l mt snh hnh vung pha trc ni vi

in chnh c khng gian trn, mi vm hnh trn nh bu tri bng mt

hnh lang hp. Tng Pht ngi xp bng trn i hoa sen hng v pha

ng c c bng nguyn khi hoa cng cao 3,5m, c nt mt thanh

Tng Pht chnh trong hang Seokguram. Janggyeongpanjeon ti cha Haeinsa ni bo qun b Goryeo i Tng kinh


32/139

62 63

bnh v thng thi, mt nhm nh ang chm vo mc tng. Seokguram

c kt hp bi kin trc, ton hc, hnh hc, vt l hc, tn gio v kin

thc ngh thut to nn th thng nht, l mt trong nhng di sn Pht gio

v i ca Hn Quc.

Janggyeongpanjeon l hai dy nh kho cha Haeinsa - ni bo tn

81.258 bn khc g ca b Goryeo i Tng kinh. B Goryeo i Tng

kinh c khc li chnh xc tng ch ca hn 5200 vn ch Hn l b

kinh Pht lu i v bao qut nht trong s cc b kinh Pht hin ang tn

ti trn th gii.

n th Jongmyo (Tng miu) th vua v hong hu c xy

dng vo nm 1395 - 3 nm sau khi Joseon c lp ra. Nghi l th cng

Jongmyo v Jongmyojeryeak (Tng miu t l nhc) - m nhc c c

hnh trong l cng ny c ch nh l di sn phi vt th ca nhn loi.

Vo ch nht u tin ca thng 5 hng nm, nghi l th cng ca triu i

Joseon ny c ti hin v c hnh ti Jongmyo.

Cung in Changdeok-gung l cung in c xy dng vo nm

1405 v c xy dng li sau do b ph hy bi s xm lc ca Nht

nm 1592. Bn thn cung in cho thy s kho lo ca cc ngh nhn

nhng cng trnh ng ch nht l khu vn Huwon (Hu uyn) pha sau.

Khu vn cng c gi l Biwon (B uyn - khu vn b mt) ni ting

vi cnh quan ti p ca n v s kho lo y sng to. Khu vn ny

1. Cung in Changdeokgung c xy dng vo thi i Joseon (ti qun Jongno-guSeoul)

2. M hnh thc m tiu biu ca thi k ng trn bn o Triu Tin3. Hwaseong trng hp c o kt hp kin trc qun s ca phng Ty v

phng ng4. Nhng ngi m ca tng lp a v cao bao gm vua v hong hu trong thi i Silla

(ti khu Qun th Di tch Lch s Gyeongju)5. Jongmyo miu th bi v ca vua v hong hu thi i Joseon

1

3

2

4

5


33/139

64 65

chim gn nh 3/4 din tch bn trong cung in vi quy m 405.636m,

nhng cung in v mi nh lm ni ngm cnh p nh tranh v, h hoa

sen, hn , cu , cu thang, h nc c hnh dng c o v nhng con

sui ta ra gia nhng tn cy um tm... tt c nhng yu t buc phi c

trong khu vn truyn thng Hn Quc kt hp vi nhau tri ra mt cch

thanh thot.

Hwaseong c xy dng vo nm 1796 ti Suwon thuc pha Nam

Seoul trong 34 thng. y l s ra i ca mt pho i qun s tin b

nht trong lch s bn o Triu Tin c xy dng bng k thut kin

trc mi nht kt hp vi l thuyt phng ng qun s v cc nguyn l

m thut vo thi . Hwaseong bao bc trn khu trung tm ca thnh ph

hin nay vn c a hnh cao thp khc nhau, gm 4 cng thnh ln v mt

s cng thnh nh, i ch huy, i quan st, cng s ni, trm gc, trn

a... Phn ln tng thnh pha ngoi di 5743km vn cn tn ti.

Cc di tch m Gochang thuc tnh Jeollabuk-do, Hwasun thuc

tnh Jeollanam-do v Ganghwa thuc Incheon cng vi Qun th Di tch

Lch s Gyeongju cng c ghi tn vo danh mc nm 2000. Gyeongju

kinh hng ngn nm ca Silla hin tn ti v s cc di tch lch s nn

c gi l Vin Bo tng khng tng chn.

Ni la v ng dung nham o Jeju c tng din tch 18.846hecta

gm 3 khu vc (Geomunoreum, Seongsan Ilchulbong v Hallasan). Trong

1. Lng Hahoe lng th tc lu i nht Hn Quc c UNESCO cng nhn l Di snVn ha Th gii vo nm 2010

2-3. o ni la Jeju lm tng s hiu bit v h sinh thi v hot ng ca ni latrn tri t. Cnh quan ti p ca ni Hallasan v s a dng ca h sinh vt,c tnh a l c mt gi tr ph bin vt trn c ngha ca mt di sn vn hath gii.

4. Gyeongeung: mt trong lng m ca cc vua Joseon (m ca Heonjong v cc honghu)

1

2 3

4


34/139

66 67

Geomunoreum l hang ng dung nham c h thng hang ng p

nht th gii vi c trng l trn v nn c cu to bng cht Calcium

Carbonate nhiu mu sc v tng mu ti sm. nh Seongsan Ilchulbong

c hnh dnh thnh quch bao ph y n tng l ming ni la vn ln

trn mt bin. Ni Hallasan l ngn ni cao nht Hn Quc c nhng c

im l ngn thc, nhng hn hnh th k th v mt h nc nh vn

l ming ni la. Nhng a im vi v p xut chng y t ho ny

cng l nhng di sn chng minh c c im v qu trnh ch yu ca

lch s hnh thnh tri t.

Khu Lng m Hong gia Joseon c xy dng trn l thuyt phong

thy c i v nguyn l ca Nho gio l t tng thng tr trong thi i

Joseon t ho v nhng v p kh c th tm c ti lng m ca nhng

nc khc. S sp t v mt khng gian, thit k kin trc v mc ch

s dng, quy m ca cc cng trnh kin trc bng phn nh quan

im v thin nhin v v tr ca thi i Joseon. Thm vo , cc nghi l

truyn thng vn c c hnh trong mt thi gian di t thi i Joseon

cho ti hin nay cng l iu gip ta c th nhn thy c gi tr vn ha

ca Khu Lng m Hong gia Joseon.

Lng Hahoe v lng Yangdong thuc tnh Gyeongsangbukdo c

cng nhn l di sn th gii vi gi tr vn ha c o ca n ti K hp

ln th 34 ca y ban Di sn Th gii (World Heritage Commission) c

t chc ti Brasilia, Brazil vo thng 7 nm 2010. Nhng ngi lng ny

duy tr np sinh hot th tc v hng theo Nho gio thi i Joseon.

Di sn Ghi chp th giiNm 1997, UNESCO khi ng vic bu chn cc di sn vn ha ghi

chp th gii nhm mc ch bo tn v ph bin nhng di sn vn hin

th gii c nguy c b tht truyn mi mi. Di sn ghi chp th gii ca

Hn Quc c Hunminjeongeum (Hun dn Chnh m: m ng dy cho

dn), Joseonwangjosillok (Triu Tin Vng triu Thc lc: ghi chp v

vng triu Joseon), Jikjisimcheyojeol (Trc ch tm th yu tit: li dy

ca nhng bc thnh nhn Pht gio v cc i s phi Thin Pht gio),

Seungjeongwon Ilgi (Tha chnh vin nht k: nht k ca cc th k

Quc vng), cc bn khc g i Tng kinh v nhiu bn kinh Pht

cha Haeinsa, Uigwe (Nghi qu: ghi chp Nghi l ca triu i Joseon),

Donguibogam (ng y Bo gim: nguyn l v thc t ca Y hc phng

ng)

Hunminjeongeum l gio trnh Hangeul ch yu c vua Sejong

(Th Tng i Vng: ti v t 1418 - 1450) sng ch ra. Hangeul c

ban b vo nm 1446.

Theo truyn thng ghi chp li vic tr v ca tng nh vua,

Joseonwangjosillok c ghi chp lin tc ko di t thi vua Taejo (Thi

T, ngi sng lp ra triu i Joseon (1413) cho n nm cui cng ca

triu i l 1910. Joseonwangjosillok do cc v quan bin s (Chunchugwan)

ghi chp v c bo qun nhiu ni c bit trong c nc.

Hunminjeongeum (Hun dn Chnh m)

Trong Hunminjeongeum c sngch vo nm 1446 c ghi nguyn l caHangeul,ch vit ca thi nay

Buljo Jikjisimcheyojeol

L bn in t bn ghp ch kim loi c nht thgii vo nm 1377.


35/139

68 69

Buljo Jikjisimcheyojeol (Pht T Trc ch tm th Yu tit) c

bin son vo nm 1372 bi Ha thng Baegun (1298-1374) c ni

dung ch yu ca phi Thin tng Pht gio c ghi chp li. Tn gi

Jikjisimche bt ngun t on kinh ni ting ni v s gic ng qua thin.

phn thng tin pht hnh trang cui c ghi rng c in bng k thut

sp ch kim loi ti cha Heungdeoksa. Nh vy y chnh l bn in bng

k thut sp ch kim loi lu i nht trn th gii sm hn khong 80

nm so vi Kinh thnh Gutenberg ca c.

Seungjeongwon (Tha chnh vin - c th coi l Vn phng Th

k ca Quc vng thi k Joseon) cho ghi chp li chi tit nhng

hot ng thng ngy v cc cng vic triu nh ca Hong tht trong

Seungjeongwon Ilgi. Seungjeongwon Ilgi vi ni dung ghi chp t thi

v vua sng lp ca Vng triu Joseon l Taejo (ti v t 1392 - 1398)

n v vua cui cng l Sunjong (Thun Tng: ti v t 1907 1910) n

nay ch cn li 3243 quyn. Trong Seungjeongwon Ilgi ny c tng i

nhiu thng tin lch s v b mt quc gia ca vng triu Joseon, ng

thi c s dng l ngun chnh ca Joseonwangjosillok. Do , thm

ch c th cho rng Seungjeongwon Ilgi c gi tr lch s ln lao hn c

Joseonwangjosillok.

B Goryeo i Tng kinh cn c bit n l Bt vn i Tng

kinh l mt b tuyn tp kinh Pht. Vo th k 13 tng ng vo thi i

Goryeo (918-1392), c lnh ca Quc vng, b Goryeo i Tng kinh

c khc trn 81. 258 bn khc g hin ti ang c bo qun cha

Haeinsa, tnh Gyeongsangnam-do.

Mt trong nhng di sn ghi chp c o l Uigwe, mt tp hp cc

ghi chp sut 500 nm triu i Joseon. Cc loi vn bn, tranh v c sp

xp mt cch bao qut v theo h thng ghi li tht chi tit nhng nghi

l v s kin ch yu ca triu i. Cch ghi chp ca Uigwe v cng c

o n mc khng th tm c trng hp no tng t trn th gii.

Donguibogam l mt cun t in bch khoa ton th v y hc do

Heo Jun (1539 1615) bin son vi s gip ca cc quan ng y v hc

gi theo lnh ca Quc vng vo u th k 17. Donguibogam cho thy

tnh hnh pht trin ca y hc ti vng ng v nhng khu vc khc. Xt

kha cnh ch y t, Donguibogam pht trin mt khi nim i trc

thi i l y t cung nh da trn y hc phng nga v quc gia.

Di sn Vn ha Phi vt th ca nhn loiNm 1998, UNESCO quyt nh bnh chn Nhng kit tc Phi Vt th

Donguibogam cHeojun (1546?-1615) honthnh vo nm 1610 lmt ti liu y hc ngdng xut sc nht lch sHn Quc, c UNESCOcng nhn l di sn vnha th gii vo thng 7nm 2009.

Uigwe

Ghi chp nghi l ca vng triuTriu Tin


36/139

70 71

v Truyn khu Nhn loi bo tn cc di sn vn ha truyn khu v

di sn vn ha phi vt th ca th gii. Theo , vo nm 2001, t sau ln

bnh chn u tin cho ti nay, Hn Quc c Nghi thc t l Jongmyo

v Nhc t l Jongmyo (c ngha l m nhc nghi l v t l ca Hong

gia), Pansori (bi ht tr tnh), l hi Gangneung Danoje v.v c ghi

vo danh mc di sn phi vt th. Vo nm 2010 c thm Gagok m nhc

truyn thng ht theo nhc m ca cc nhc c thi, nhc c c dy v b

g, daemokjang xem nh l kin trc s ngy nay v sn bng chim ng

c cng nhn thm.

Khi Hip c Bo h Di sn vn ha phi vt th UNESCO c

k kt vo nm 2003, nhng di sn c bnh chn l Nhng kit tc Phi

vt th v Truyn khu nhn loi trong qu kh c t ng chuyn

sang danh mc nhng di sn phi vt th ca nhn loi nm 2008. Vo nm

2009, iu ma vng trn Ganggangsullae, Namsadangnori, l t Yeongsan,

l cng Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut v ma Cheoyongmu c

cng nhn thm.

Jongmyojerye (Tng Miu T l) l nghi thc t l c c hnh

Jongmyo (Tng Miu) ni th vua v hong hu thi i Joseon. Nhc t l

Jong myo c c ln vo lc ny. Nhc t l Jongmyo c biu din km

vi ma c Botaepyeong (Bo Thi bnh - ngha l duy tr ha bnh v i)

gm 11 bi ca ngi cng c ca nhng ngi sng lp ra vng triu v

15 bi Jeongdaeeop (nh i nghip - ngha l s sng lp vng triu v

i). Hai tc phm ny c sng tc vo nm 1447 v c bin son li

thnh 11 bi vo nm 1464. Ngoi ra, hai bi na cng c b sung thm

vi nm sau . Nghi thc t l Jongmyo vi s tham gia ca hng trm

quan li, nhc s, ngh s ma v ngi xem phn nh tnh nghim tc v

trng i ca nghi thc Nho gio. Jongmyojerye l mt v d him c v

mt di sn vn ha phi vt th vi hnh thc nguyn thy c lu truyn

sut 500 nm.

Pansori l th loi m nhc t s vi mt ngi biu din theo

nhp iu ca ngi nh trng. Pansori c c im li ht a cm, li

ni c hnh thc ha v iu b m phng cha ng c vn ha qu

tc v vn ha dn gian. Ch pan trong pansori ch a im cng cng

ni mi ngi t hp, v sori ch bi ht. C trng hp bui biu din

pansori ko di lin tc 8 ting, ngi biu din l nam hoc n biu din

ngu hng trn nn li ht c kt hp gia ting a phng v li din

t mang m cht vn. Bi cnh, nhn vt xut hin v tnh hung trong

pansori c dng trn nn l thi i Joseon.

Danoje (oan Ng t) l l hi truyn thng c t chc vo ngy

5 thng 5 m lch, l thi im kt thc vic gieo ht ging v thu hoch

la m. Trong truyn thng, Dano (oan Ng) thuc 3 Tt ln cng vi Tt

m lch v Trung thu. Danoje c t chc ti Gangneung tnh Gangwon-

do l l hi truyn thng ln nht Hn Quc ko di sut 4 tun t thng

4 n thng 5 m lch. m nhc, cc iu ma, cc vn bn, kch, tc phmNhc t l Jongmyo


37/139

72 73

th cng ngh c lin quan n Danoje u c gi tr ngh thut cao.

Danoje c tin hnh trong sut thi gian gn mt nghn nm v phn

nh r cuc sng v lch s ca tng lp dn thng. Rt nhiu bui biu

din v cc s kin c din ra ti Danoje - ni cc truyn thng tn gio

nh Nho gio, tn ngng Shaman, Pht gio, o gio cng kt hp

Trong truyn thng, Ganggangsullae (ma vng trn, ng quay

thnh vng trn v ma) c ma vo cc m l hi v l tt tiu biu

ca Hn Quc nh Tt m lch Seollal, Rm thng Ging, Dano, Baekjung

(nghi thc Pht gio c c hnh vo ngy 15 thng 7 m lch t s

knh trng vi vong hn ngi cht), Trung thu, Junggu (l hi c t

chc vo ngy 9 thng 9 m lch)

Ganggangsullae l loi hnh ngh thut tng hp nguyn thy kt

hp gia li ht, m nhc v ma c th cho l hnh thc khiu v ballad

ca Hn Quc. Cc ph n tay nm tay va to thnh hnh trn va ma,

va ht, ngi ht hay (sori) ht trc v nhng ngi cn li ht ph ha

theo. Ti hnh thc ngh thut Ganggangsullae c cc iu dn ca v iu

ma dn gian c biu din km theo trn nn nhc dn gian c th

Biu din ma mt ntrong dp L hi Danoje Gangneung

hin bng cc nhc c truyn thng nh buk (trng trn) v trng janggu

(trng hnh ng h ct)

Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut (nghi thc dnh cho thn gi) l

mt nghi thc Shaman gio (gut) c din ra miu th Chilmeoridang

Geonip-dong thnh ph Jeju. Geonip-dong l mt ngi lng nh m

dn lng nh bt c hoc s lm k sinh nhai v c cc haenyeo (th ln

n). Theo truyn thng, dn lng c hnh nghi thc theo o Shaman cu

v thn nam c chc tc l Quan hnh chnh a phng v v n thn

bin mang li s bnh an v tr ph. Khi n thi im nh, ton b khu

vc Jeju tin hnh gut cu nguyn N thn Gi l Yeoungdeung cho ma

thu hoch bi thu v b bin an lnh. Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut l

hnh thc kt thp cc tn ngng dn gian lin quan n Yeongdeung v

tn ngng ca cc haenyeo. Nghi thc ny c gi tr hc thut c o

im l ch c c hnh bi cc haenyeo m thi.

Namsadangnori thng thng ni n bui biu din ca nhm

nhng ngh s lang thang gm hn 40 ngi n ng l Namsadangpae.

Namsadangnori c biu din nhng vng ngoi hoc nng thn ch

Pansori - th loi m nhc t s do mt ngi ht theo nhp ca ngi nh trng.


38/139

74 75

yu cho cc i tng thuc tng lp dn thng.

iu ny khng ch cho thy Namsadangnori bt ngun t tng lp

bnh dn m cn c biu din phc v cho nhng ngi dn thng.

Namsadangnori gii ta tm trng mt mi ca dn chng do s p bc v

cng l ni ph phn tnh phi o c ca yangban (tng lp qu tc) qua

li tro phng thch hp v mt x hi v l cht xc tc pht trin thc

ca dn chng.

Yeongsanjae (Linh Sn Trai) thng thng c c hnh vo ngy

49 sau khi ngi cht mt i nhm gip hn ngi cht c th ti c

th gii Nit bn. Nghi thc Yeongsanjae mang ngha tng trng ti hin

li Yeongsan Hoesang (Linh Sn Hi Thng Php hi ni i chng

t hp Linh Thu sn) bt ngun t nghi thc Linh sn c c hnh

lc Pht Thch Ca Mu Ni thuyt ging Kinh Php hoa ti Linh Thu sn

(Gridhrakuta Hill) n . Yeongsanjae vn ha truyn thng ta sng ca

Hn Quc khng ch gip linh hn ca nhng ngi cht m cn

gip tt c nhng ngi ang sng thot khi mi kh nn ca th gian

trn trc bng s thc tnh v chn l ca Pht. C th cho Yeongsanjae l

mt nghi thc Pht gio trang nghim c s tham gia ca dn chng hn l

mt bui biu din.

Cheoyongmu - iu ma ca Cheoyong l iu ma eo mt n, iu

ma cung nh duy nht dng mt n hnh ngi. Cheoyongmu c da

trn nn truyn thuyt v Cheoyong tng sng thi vua Heongang (cai tr

1. Cheoyongmu iu ma s dng mt n Cheoyong2. Yeongsanjae mt nghi thc Pht gio thng thng c c hnh vo ngy 49 sau

khi ngi cht mt i nhm gip linh hn ca ngi cht ln c Nit bn.3. Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut l nghi l Shaman gio c c hnh miu

Chilmeoridang ti Geonip-dong, Jeju.4. Ganggangsullae l hnh thc ngh thut nguyn thy kt hp ht v ma.

12

3

4


39/139

76 77

t 875 886) thi Silla thng nht. Cu truyn tng truyn v Cheoyong

ma v ht trc mt thn bnh tt nh hi v mnh v xua ui c ma

qu i. Cheoyongmu cha ng ngha nh ui vn xu cn c trn

thuyt m dng Ng hnh. iu ma sc s v chi li, c th thy hnh

nh mnh m v ho hip trong chuyn ng hin ngang y sc sng v

cng rt hi ha vi mt n.

Gagok l cc bi ht thanh nhc truyn thng ht theo nhp m ca

cc nhc c truyn thng. Khc vi mt th loi nhc kch nh Pansori,

minyo (dn ca: bi ht ca dn chng) v japga (tp ca: cc bi ht a

tp), gagok thuc hnh thc m nhc c truyn l chnh nhc (bi ht ng

n). Gagok c ht nhiu trong thi k Joseon s dng Sijo l hnh thc

th truyn thng ca Hn Quc lm li bi ht v qua c th thy c

tinh thn v quan im ngh thut ca ngi Hn Quc trong qu kh.

Gagok ngy nay pht trin thnh bi ht m c ngi ht v ngi nghe

u say sa thng thc.

Daemokjang l ngi th mc chnh hoc k thut xy dng cc

ta nh ch yu nh cung in, nh cha, nh Tn gi truyn thng

daemokjang c th coi nh tng ng vi kin trc s ca thi nay.

Daemokjang mang ngha im l k thut lnh ngh u tin ca

Hn Quc c cng nhn l di sn phi vt th. Cng vic trng tu li

cc di sn th gii UNESCO nh cung Changdeok-gung, Gwanghwamun

v Sungnyemon gn y cng c tin hnh di s ch o ca cc

daemokjang.

Sn bng chim ng l hnh thc hun luyn chim ng hoc cc loi

chim n tht khc bt cc con mi sng. Sn bng chim ng c cng

nhn l di sn phi vt th Hn Quc ng thi c cng nhn 11 nc

khc nh Cc tiu vng quc Ai Cp (UAE), B, Php, Mng C v.v

Jultaki (nho ln trn dy) l mt loi hnh gii tr c bit rng ri

ti nhiu nc ch yu tp trung vo ngh thut nho ln. Trong ngh thut

Jultaki truyn thng ca Hn Quc c c trng l c im xuyt bng

m nhc v nhng cu chuyn d dm gia ngi ngh s biu din trn dy

v ch h di t vi nhau. i trn dy thng c biu din ngoi tri.

Ngi nho ln trn dy va pha tr, va bt chc, va ht ma v th

hin nhiu ng tc nho ln a dng. Mt khc, ch h cng tr chuyn

Gagok l nhng bi ht thanh nhc truyn thng trn nn nhc m ca cc nhc c truynthng.

Namsadangnori ch cc bui biu din ca Namsadangpae - mt nhm ngh s lang thang gmhn 40 nam hp li.


40/139

78 79

tung hng vi ngi nho ln, cn cc thnh vin ca dn nhc th biu

din nhc c tng thm phn hng th. Ngi biu din trn dy bt u

t nhng bc nho ln n gin v dn dn n nhng k thut kh hn,

bnh thng trong mt bui biu din ko di my ting ng h c n

hn 40 loi k xo c trnh din. Ngi biu din nho ln trn dy ngy

nay thng c khp ni trn c nc mi n biu din vo ma xun

v ma thu. Ti tnh Gyeonggi Hn Quc c c Hip hi chuyn bo tn

ngh thut nho ln trn dy v truyn b li ngh thut ny.

C 2 hnh thc hun luyn thnh tho c ngh thut biu din

trn dy: hnh thc th nht l ch hc ngh do thy dy trc tip hun

luyn hc vin v hnh thc th hai l hun luyn mt cch i chng qua

vic dy cc trng hc, cc hot ng tri nghim v tri h

Taekkyeon l mt mn v thut truyn thng Hn Quc s dng

ng tc uyn chuyn mm mi tn cng hoc nh ng i phng.

Khi xem cc ng tc do ngi biu din dy cng tp luyn, ta s thy

chng mm mi v nh v ln nhng vng trn hn l ng thng v cng

nhc. Th nhng cc ng tc ny va rt mm do li va rt mnh m.

ng tc chn quan trng khng km ng tc tay. Taekkyeon mang li cm

gic mm mi nhng l mt mn v thut c k thut tn cng v phng

th a dng huy ng tt c cc chin thut.

Taekkyeon cn dy cch ngh n cho i phng: ngi biu din

taekkyeon c th trn p i th trong tch tc, nhng mt cao th thc th

s bit cch khin i th t rt lui m khng cn tn cng. Taekkyeon

trong nn vn ha nng nghip gip cho x hi a phng ha hp v cng

l mn th thao ng vai tr quan trng gip nng cao sc khe cho dn a

phng. Taekkyeon ngy thng cng c nhiu nhm ngi t tp li

cng tp luyn. Hin nay c hn 50 ngi chuyn biu din taekkyeon v

Hip hi Taekkyeon gi vai tr quan trng trong vic truyn b v pht trin

b mn v thut truyn thng ny.

K thut dt si Mosi ti Hansan c cc ph n trung nin ti mt

lng thuc tnh Chungcheongnamdo Hn Quc truyn b li. a phng

ny vn c t ai mu m v c gi bin thi quanh nm nn l khu vc

cy mosi mc rt tt. Mun dt mosi phi tri qua nhiu qu trnh nh

trc tin phi thu hoch c mosi, luc ln v ty trng, rt si v dt vi

Mt bc thy ca Jultagi i b trn dy dng qut iu chnh s cn bng ca mnh (Bn tri)

Mn v thut truyn thng Hn Quc Taekkyeon vi nhng ng tc mm mi ca tay v chn

nhng c sc mnh ln gip khng ch c i phng nhanh chng (Bn phi)

Daemokjang l ngi th mc chnh trong cng vic xy dng nhng ta nh chnh nh cung

in, cha chin, nh hoc k thut xy dng . (Bn tri)

Sn bng chim ng l hun luyn chim ng hoc cc loi chim n tht khc bt mi sng, l mt

trong nhng cch sn bt lu i nht trong lch s nhn loi. (Bn phi)


41/139

80 81

mosi trn khung ci Vi mosi rt hu ch trong ma h nng nc, c

s dng trong vic may cc loi qun o a dng nh qun o hng ngy,

qun phc, trang phc leo ni Mosi c th vi sang trng v to cm gic

mt m vi mu trng tinh c th nn khng ch c a chung trong cc

vt liu may trang phc hng ngy m cng l mt loi vi rt cao cp. Dt

mosi l mt cng vic ch yu do ph n lm nn k thut c truyn

li cho con gi v con du t i ny qua i khc.

Truyn thng ny thng c dn lng tp trung ti mt a im

quy nh trong lng v cng nhau dt si nn cng gip cho x hi a

phng ha hp vi nhau. Hin nay ti a phng ny c hn 500 ngi

chuyn lm ngh dt mosi. Cc thng tin chi tit v di sn ca Hn Quc

c UNESCO cng nhn c cung cp trang web ca S Di sn Vn

ha (www.cha.go.kr).

M thut

Tuy con ngi bt u c tr trn bn o Hn t thi i c nhng

m thut trn bn o Hn c th thy c cn nguyn thi i

mi (khong 6000 1000 nm TCN) theo nhng di tch cn tn ti ngy

nay. Ti nhng vch hai bn b sng Bangudae Ulsan nm pha

ng Nam bn o Hn c nhng tranh v ng vt c chm khc rt r

trn . Nhng bc ha c khc trn vch Bangudae l mt ngh thut

rt ng ch trong thi tin s. Ta c th pht hin thy cm th thm

m ca thi k ny c cc ha tit rng lc v qu c tm trn cc chic

bt t st c s dng trong i sng hng ngy. Trong thi k ng

(khong 1000 nm TCN ~ 300 sau CN), cc vt dng a dng nh gng,

chung, dy chuyn... c to ra. Ngi ta tin on rng phn ln cc

vt dng ny c to ra vi mc ch tn gio, hoc tng trng cho uy

quyn hoc to nn cm gic knh s.

Goguryeo (37 TCN - 668 sau CN), Baekje (18 TCN - 660 sau CN)

v Silla (57 TCN- 935 sau CN) ca thi k Ba vng quc u chu nh

hng ca a l, chnh tr, mi trng x hi v pht trin nn m thut

c o ca ring mnh. Phn ln cc bc tranh trn tng cc ngi m

c thi Goguryeo c pht hin Jian Mn Chu v Bnh Nhng Bc

Triu Tin i din cho thy nhng hnh thc ngh thut ca Goguryeo.

Nhng hnh nh con ngi nng ng trn trn v tng bn trong ngi m

c m t bng cc mu sng th hin quan im v th gii hin ti v

th gii kip sau.

Ngh thut Baekje c c im b mt c x l mm mi v n

ci n ha nh c th hin ti 3 pho tng Pht khc trn vch ti

Seosan thuc tnh Chungnam. Nhng nh kho c hc pht hin thy

mt s lng phong ph nhng trang sc bng vng tng trng cho

uy quyn nh vng min, vng eo tai, dy chuyn v tht lng da trong

cc ngi m c thi Silla,. Nhng si ch vng v nhng ht vng c

pht hin cng vi cc trang sc ny l di sn chng minh cho ti nng

Dt si mosi l ngh ca vng Hansan Chungcheongnam-do, si ny c lm t v cy mosi. Si

mosi lm vi may o vo ma h v t lu c xem l biu tng ca tr uyn thng thm m

c o ca Hn Quc.


42/139

82 83

ngh thut v cng tinh xo ca Silla. Mt mt, Pht gio c cng nhn

mt cch chnh thc trong thi k Ba vng quc nn cc bc tng Pht

c to ra nhiu, tiu biu l bc tng B Tt Di Lc (Pht ca tng

lai) ang ngi l pho tng c hnh tng ha vi v m chm vo suy

ngh vi ngn tay t nh ln m.

Silla Thng nht (676 935) pht trin vn ha m thut phng

pht hng v ca m thut quc t qua vic giao lu vi nh ng

Trung Quc (618 907). Pht gio vn l ngun ng lc hu thun mnh

m cho s pht trin ca vn ha Silla. ng Seokguram cho thy tinh ty

ca m thut Silla Thng nht l mt tuyt tc c mt khng hai vi hnh

dng trang nghim, cch th hin y tnh hin thc v din mo c o.

Ngoi ra, cc ngh nhn Silla cng v cng xut sc trong vic lm nn

nhng chic chung cha. Nhng chung ng trong cha nh Chung

thn ca vua Seongdeok (Thnh c i vng Thn chung) c ch

tc vo cui th k th 8 ni ting vi thit k thanh thot, m thanh ngn

vang v ln tht n tng.

Trnh ngh thut ca Goryeo (918-1392) th hin r nht qua cc

s men ngc bch. s Goryeo t ho vi mu men v thit k thanh

thot mang nt p su sc, khc bit vi s Trung Quc. Mu men

Nhng hot tit cv trn trn ngi mSsangyeongchong (ngim c xy trn 2 cyct) thi Goguryeo

Vng min ca vua Silla

Tng Pht B Tt ang suy t bng ng

u thi k Ba Vng Quc th k 7, Quc bo S 83

Chung ln nht HnQuc: chung thn cac vua Seongdok (cuith k 8)

Muryangsujeon

Kin trc mc c nhtHn Quc


43/139

84 85

thun khit ca s men ngc bch Goryeo ni ting cho n tn na u

th k 12. Bc vo na sau ca th k 12, ngh thut chm khc trn b

mt gm ri lp y chng bng nhng on mu trng di v mng

hoc mu en l k thut ch yu c p dng.

Muryangsujeon (V lng Th in: in th cuc sng v

hn) - cng trnh lu i nht trong nhng cng trnh kin trc bng g

c xy dng vo thi i Goryeo cn tn ti cha Buseoksa, tnh

Gyeongsangbuk-do c c tnh xy dng vo th k 14. Thit k kin

trc bng g thi k ny c th chia thnh hai loi l jusimpo (cc gi

c gn ngay trn u ct mi) v dapo (cc gi c gn trn

u ct v khong khng gian gia cc ct). c bit, hnh thc dapo

c to ra xy dng cc cng trnh kin trc c quy m hng trng. Hai

hnh thc kin trc ny vn cn tn ti nh mt kt cu mc c bn cho

n tn thi Joseon.

Buncheongsagi l mt trong s cc gm c lm ra vo thi

Joseon, c trang tr bng nhng ng nt mu trng trn nn t st

xm. Buncheongsagi c qut mt lp men mu xanh xm to bng.

Cc gm s tiu biu khc ca thi k ny cn c s mu trng v

trng xanh. Buncheongsagi l s c ngi dn thng s dng trong

sinh hot hng ngy c trang tr vi nhng ha tit to bo. s trng

vi s kt hp hon ho gia ng cong v mu sc tinh t l mt v d

tiu biu cho thy nh im ca ci p. gm s mu trng xanh c

bt u lm ra t gia th k 15 cho thy khiu thm m vt tri bng

cch v nhng ha tit mu xanh thm tht p trn b mt s trng.

Kin trc truyn thng thi i Joseon (1392 - 1910) hng ti s

hi ha vi cnh quan thin nhin v pht trin vi nhiu hnh thc a

dng v mi m. c bit, Sungnyemun (Namdaemun) c v tr ti trung

tm thnh ph Seoul l mt di sn vn ha qu bu cho thy c li

kin trc ca u thi k Joseon. Hin nay cng vi Sungnyemun, nhiu

ngi cha v cung in ang c xy dng li hoc trng tu theo k thut

Bnh s men xanh ngc bch thi k Goryeo

s mu xanh thi k Joseon c khcha tit hnh cy tre v cy thng

m nc bng s mu xanhc hnh con ra (thi kGoryeo)

s c khc ha tit hnhhoa mu n (thi k Joseon)


44/139

86 87

truyn thng.

Cui th k 19, cc cng trnh kin trc phng Ty c gii thiu

Hn Quc qua nhng cng trnh nh nh th v ta cng s c xy

dng bi nhng kin trc s v k s ngi nc ngoi

T sau nhng thp nin 1960, trong qu trnh chnh ph Hn Quc

xc tin k hoch pht trin v cng nghip ha v th ha, phn ln cc

ngi nh c, p b ph hy v thay vo l nhng ngi nh khng p

mt.

Tuy nhin gn y, quan im truyn thng v s kt hp hi

ha gia cng trnh kin trc v t nhin sng dy nn cc tranh lun v

phng n c lin quan ang c tin hnh si ni.

Vn hcVn hc Hn Quc thng thng c chia thnh vn hc c in v vn

hc cn hin i theo thi i. Vn hc c in ca Hn Quc pht trin

trn bi cnh tn ngng dn gian truyn thng. N cng chu nh hng

ca o gio, Nho gio v Pht gio, trong Pht gio c nh hng ln

Truyn Hong Kildong

Tiu thuyt vit bng Hangeul u tin lmt cun tiu thuyt x hi ph phn sbt bnh ng do s phn bit i x vicon ca thip v s khc bit giu ngho.

Yongbieocheonga (Long Phi Ng Thin

Ca)

L mt bi ca c ni dung ca ngi cng cca cc t tin c cng sng lp ra triu iJoseon snh ngang vi cy i th c rbm su trong t v con sui su.

nht v n thi k Joseon th chu nh hng ln ca Nho gio.

Mt khc, vn hc cn i ca Hn Quc trong qu trnh tin hnh

cn i ha pht trin thng qua s tip xc vi vn ha phng Ty v

chu nh hng khng ch t t tng ca C c gio m cn t nhiu

khuynh hng t duy ngh thut khc nhau n t phng Ty. Sau khi Tn

gio dc v Phong tro quc ng - vn hc nc nh c trin khai,

ch Hn i din cho vn ha ca giai cp thng tr nh mt v th v

vn ha - x hi c hng by lu.

Hyangga thi k Silla l s khi u ca mt th th c o ca

vn hc Hn Quc. Hyangga c ghi chp bng hyangchal l loi k t

mn m v ngha ca ch Hn ghi li ton b cu ting Hn Quc. C

14 bi hyangga ca Silla c ghi li trong Samgungnyusa (Tam quc

Di s: nhng s kin quan trng ca thi i Ba vng quc).

c im ca vn hc thi k Goryeo l ch Hn c s dng

ngy cng nhiu, Hyangga bin mt v Goryeogayo (bi ca Goryeo) xut

hin. Goryeogayo c lu truyn cho n tn thi k Joseon di hnh

thc vn hc truyn ming.

Vic sng to bng ch ci ting Hn - Hangeul vo u thi k

Joseon l mt bc ngot ln trong lch s vn hc Hn Quc. Akjang (li

nhc) ca nhng bi ca nh Yongbieocheonga (Long Phi Ng Thin ca: bi

ht v nhng con rng bay trn bu tri) c vit bng Hangeul.

Sijo (Thi iu: giai iu hin ti) l th loi th tiu biu ca thi

k Joseon. Th th ny c hnh thnh vo cui thi k Goryeo nhng n

li pht trin rc r bi nh hng ca h t tng thng tr mi ca thi

k Joseon l Seongnihak (Tn Nho gio ni dy vo thi nh Tng Trung

Quc). Mt th loi khc ca th ca thi k Joseon l Gasa c ni dung

khng gii hn nhng cm xc c nhn m cn cp n c ni dung

gio hun o c.

Nhng tiu thuyt c truyn u tin ca Hn Quc c th k n

Geumosinhwa (Kim Ngao tn thoi: cu chuyn v Kim Ngao) bng ch


45/139

88 89

Hn ca Kim Si-seup v Honggildongjeon (Hng Ct ng Truyn: cu

chuyn v Hng Ct ng) bng Hangeul ca Heo Gyun. Cng vi thi

gian, Hangeul dn dn c s dng rng ri trong x hi v mang n spht trin ca vn hc ting Hn Quc. Vn hc cn i Hn Quc hnh

thnh khi x hi phong kin Joseon suy tn v cc t tng phng Ty

mi m c du nhp vo. Nhng th loi vn hc cn i c n cho

l Changga (Xng ca) v sinchesi (Tn th thi).

Hi haCc ha s sm cho thy ti nng c c kt mt mc no t

thi k Ba vng quc nhng do cc tc phm c v trn giy nn phn

ln khng cn. Do hi ha ca thi k Ba vng quc ch c th cm

nhn qua mt s lng gii hn cc bc v trn tng m. Cng vi cc

bc tranh v trn tng m thi Goguryeo, tranh phong cnh c v trn

ngi mi Baekje v bc Cheonmado (Thin m ) ca Silla cho thy

c im v tnh u t ca hi ha thi k Ba vng quc. Nhng tc

1. Bc tranh Geumgangjeondo(thi Joseon) ca Jeong Seon2. H v chim c l, yu t quen thuc trong tranh dn gian3. Bc tranh Ssireum (mn vt truyn thng Hn Quc) c v bi Kim Hong-do triu

i Joseon4. Bch ha trn tng m Muyongchong thi k Goguryeo

12

3

4

Sansumunjeon

Gch c khc ha tit cnhquan thin nhin thi Baekje


46/139

90 91

phm ny ni bt vi b cc c sp xp gn g vi cc ng nt mnh

m, to bo mang m c trng ca thi k Ba vng quc.

Hi ha thi k Silla thng nht cn tn ti n ngy nay

khng nhiu. Tuy vy nhng nhng bc tranh minh ha c v trong

Hwaeomgyeong (Hoa Nghim Kinh) cho thy v p tinh t ca hi ha

thi k ny. Nhng tranh minh ha ny c c im l cc ng nt thanh

t v y sc sng.

Hi ha trang tr v tranh v lin quan n Pht gio t ti nh

im pht trin vo thi k Goryeo. Nhng tc phm ca thi k ny cn

lu truyn n ngy nay ch yu l nhng bc tranh Pht gio ca th k

13 - 14. c trng ca nhng tc phm ny l nhng t th thanh thot,

nhng np gp o t m v tinh t cng vi mu sc tao nh, cho thy Pht

gio thi k ny v cng hng thnh.

S pht trin ln nht ca hi ha Hn Quc din ra trong thi k

Joseon. Nhng ha s chuyn nghip c o to v nhng ha s trong

gii vn s gi vai tr i u trong s pht trin hi ha. c bit s pht

trin kinh t, s n nh v mt chnh tr v s pht trin v mt t tng

th k 18 ng vai tr cht xc tc cho tro lu hnh thc hi ha c

o. Nhng xu hng ny c pht hin thy tranh phong cnh m t

phong cnh thc t ca Hn Quc v tranh m t sinh hot i thng vi

cc ch dn gian. Jeong Seon (1676-1759) v Kim Hong-do (1745- 1806

?) c nh gi l nhng ha s tiu biu ca thi k ny. Jeong Seon tuy

chu nh hng ca trng phi Namhwa Trung Quc nhng lp y

cc bc v ca mnh bng v p sn thy ca Triu Tin, to nn mt

phong cch c o ca tranh thy mc Triu Tin. Jeong Seon nh hng

ln n s pht trin ca tranh do gii vn s v thi y hn bt c ha s

no khc v sc mnh ca nh hng vn c ni tip n ngy nay.

Mt trong nhng tuyt tc ca Jeong Seon l bc Geumgangjeondo (Kim

Cng ton : ton cnh ni Kim Cng)

Hi ha ca Kim Hong c gi tr ln im nm bt c i

thng ca nng dn, th th cng v li thng Ngoi ra, cc tc phm

ca ng cn c c im l m t rt chnh xc nhng cng rt hm hnh.

Tc phm UNESCO.S. Map ca ngh s video Paik Nam-june (c lu gi ti Vin Bo tngSmithsonian, Washington D.C.)

Samullori l hp tu biu din ca bnnhc c g: kkwaenggwari (ching nhhnh trn bng kim loi), jing (ching lnhnh trn bng kim loi), janggu (trnghnh ng h ct) v buk (trng c hnhthng).

Cc nhc c g c s dng trong samullori

Kkwaenggwari Pungmul janggu

Soribuk Jing


47/139

92 93

Ngy nay ti Hn Quc, hi ha phng ng v phng Ty u

c ging dy v theo ui nn nhng ha s a ti a nng nht th gii

ang lin tc c o to ra. Phn ln cc ha s ngi Hn Quc ang

hot ng ti cc trung tm ca ngh thut ng i nh New York, Paris.

m nhc v mam nhc v ma tng l phng tin hot ng tn gio v truyn thng

ny cng c ni tip thi k Ba vng quc. thi k Ba vng

quc c n hn 30 loi nhc c c s dng. Nhc c ng ch nht

l dn dy hyeonhakgeum (Geomungo) c Wang San-ak thi Goguryeo

ci tin li t n 7 dy ca nh Tn Trung Quc v n gayageum c s

dng ln u ti Gaya (42-562) vn c s dng cho n ngy nay.

Thi k u ca Goryeo vn theo truyn thng m nhc ca Silla

v pht trin thnh nhiu th loi a dng hn khi bc vo thi k cui.

C ba th loi m

Documents

Facts about Korea (Vietnamese)