Ä+Á∑wüßº ` 2015 ø±|”\T ` 1000 |ü_¢wüsY

$Page 1: Ä+Á∑wüßº ` 2015 ø±|”\T ` 1000 |ü_¢wüsY$
Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT

ªª |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]µµ >±]

J$‘· #·]Á‘·

Á>∑+<∏äø£s¡Ô

u≤ãT C≤Hé #Í<Ûä]

I

Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]µµ >±] J$‘· #·]Á‘·

Á>∑+<∏äø£s¡Ô

u≤ãT C≤Hé #Í<Ûä]

Ä>∑wüßº ` 2015

ø±|”\T ` 1000

|ü_¢wüsY

CÒyéT‡ Cj·To Ÿ #Í<Ûä]

#·]Ã ø±+bÂ+&é, C§Hêï&É, APSP (SO)

$»j·Tq>∑s¡+ ` 535 005

ôd Ÿ : 9440 647374

yÓ\ : s¡÷. 120/`

ø±|”\ ø=s¡≈£î

Ï. uÛ≤qT Á|ükÕ<é

>∑T+≥÷s¡T

ôd Ÿ : 8143795121

õ. øÏc˛sY

$»j·Tyê&É

ôd Ÿ : 9948689253

II

á eTTÁ<äD >∑T]+∫

ùdïVæ≤‘·T˝≤sê,

u≤ãT C≤Hé #Í<Ûä] >±s¡T s¡∫+∫q ªªø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]µµ >±] J$‘·

#·]Á‘· 1935 dü+ˆˆ ˝À eTTÁ~+|üã&çq~. á s¡#·q jT kÕ~Ûø±s¡yÓTÆq~. ‘·s¡Tyê‘·

yÓ\Te&çq eTTÁ<äD\˝À |ü_¢wüsY‡ nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=ìï e÷s¡TŒ\T #dæ eTTÁ~+#ês¡T.

Ç≥Te+Ï e÷s¡TŒ\T kÕ+Á|ü<ëj·T $s¡T<ä∆eTT. s¡#·sTT‘·≈£î Hê´j·TeTT #≈£Ls¡Ãq$.

á eTTÁ<äD 1935 dü+ˆˆ |ü⁄ eTTÁ<äD≈£î qø£\T e÷Á‘·yT.

ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] s¡#·q\T ùdø£]+∫ Äj·Tq ~«X‘· »j·T+‹

dü+<äs¡“¤eTT>± ¬s+&ÉT dü+|ü⁄≤\T>± HqT eTTÁ~+∫HêqT.

1. 2003 dü+ˆˆ À ªªÄ+Á<Ûä Å¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] s¡#·q\Tµµ

dü+|ü⁄Ï - I

2. 2004 dü+ˆˆ ˝À ªªÄ+Á<Ûä Å¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] kÕVæ≤‹

kÂs¡uÛ≤\Tµµ (¬s+&Ée dü+|ü⁄Ï).

m+‘· Á|üj·÷dü|ü&çqqqT ªªeTTøÏÔe÷s¡Z Á|ü<äs¡ÙqeTTµµ nH ø£$ s¡#·q <=s¡ø£ Ò<äT. á

|ü⁄düÔø£eTT Væ≤+<ä÷ <XeTT˝À düTyês¡Ô Á|üø£≥q≈£î ‘·–q~.

¬s+&Ée dü+|ü⁄Ï ªªkÕVæ≤‹ kÂs¡uÛ≤\Tµµ |ü⁄düÔø£eTT n≥ºô|’ s¡+>∑T\˝À ø£$ ∫Á‘·eTT

eTTÁ~+# Á|üj·T‘·ïeTT Hê n\dü‘·«eTT e\q dü]>± ≈£î<äs¡ Ò<äT. ø£å+‘·e⁄´ìï.á

|ü⁄düÔø£eTT ô|’ ø£$ s¡+>∑T\ ∫Á‘·eTT eTTÁ~+#·T≥˝À Hê Á|üj·T‘·ïeTT dü|òü©ø£è‘·yÓTÆ+<äì

uÛ≤$düTÔHêïqT.

#ê\ ÁbÕ+‘·eTT\˝À Á|ü‹ jT≥ ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] »j·T+‹

ñ‘·‡eeTT\T »s¡T|ü⁄#·THêïs¡T. Ä ñ‘·‡eeTT\˝À ø£$ jÓTTø£ÿ J$‘· #·]Á‘·, ø°s¡Ôq\T

>∑T]+∫ e÷Á‘·yT ø±s¡ Áø£eTeTT »s¡T|ü⁄#·THêïs¡T. ø±ì Äj·Tq ãVüQeTTK Á|ü»„

>∑T]+∫ nq>± |ü<ä s¡#·q, >∑<ä s¡#·q, nqTyê<ë\T, düTyês¡Ôùde >∑T]+∫ @$<ÛäyÓTÆq

Á|ükÕúeq Ò≈£î+&Ü ø±s¡ Áø£e÷\T »s¡T|ü⁄#·THêïs¡T.

III

ˇø£ e´øÏÔì C≤„|üø£eTT #düT≈£îqï|ü&ÉT Äj·Tq yÓTT‘·Ô+ J$‘· $X‚cÕ\T, s¡#·q\T

>∑T]+∫ düeTÁ>∑eTT>∑ Á|ükÕú$+#·&É+ uÛ≤s¡rj·T kÕ+Á|ü<ëj·T+. eT‘·eTTq≈£î,

dü+düÿ èr kÕ+Á|ü<ëj·÷\≈£î m≥Te+Ï dü+ã+<ÛäeTT ñ+&É≈£L&É<äT.á $wüj·TeTT

>∑T]Ô+∫ ìsê«Vü≤≈£î\T ‘·–q $<ÛäeTT>± ø±s¡ Áø£eTeTT\T s¡÷bı+~+#·>∑\s¡ì Hê

$»„|æÔ.

eT]j·TT ø£$ jÓTTø£ÿ e+o≈£î\qT ≈£L&Ü >∑T]Ô+∫ Äj·÷ düuÛÑ\≈£î yê]ì

ÄVü‰«ì+#·&É+ uÛ≤s¡rj·T kÕ+Á|ü<ëj·TeTT.

á |ü⁄düÔø£eTT eTTÁ<äD˝À 1935 dü+ˆˆ |ü⁄ eTTÁ<äD, ∫Á‘·eTT\ ùdø£s¡D˝À Hê≈£î

düVü≤ø£]+∫q &Üø£ºs¡T düT<Ûë+X¯ó ≈£îe÷sY #Í<Ûä]>±s¡T (»j·T|üPs¡T, ˇ]kÕ‡),

l &ÜìjT Ÿ sêCŸ #Í<Ûä] (‘ê&|ü*¢ >∑÷&ÓeTT), bÕdüºsY õ.◊»j·÷ (≈£L´.j·T+._.

#·]Ã yÓ’C≤>¥), l mdt. ø£èbÕsêe⁄ (∫Ïºe\dü, $XÊKõ˝≤¢ ), bÕdüºsY &ç.C…. yÓ÷Vü≤Hé

≈£îe÷sY (‘·>∑s¡|ü⁄e\dü), &Üø£ºsY &ç.&ç. #Í<Ûä] (C§Hêï&É) eT]j·TT Hê ≈£î≥T+ã

düuÛÑT´\≈£î Hê Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£ ø£è‘·»„‘·\T.

eT]j·TT eTTKéTT>± á |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD˝À düe÷#ês¡, ∫Á‘·eTT\ ùdø£s¡D˝À

eT]j·TT &ç.Ï.|æ (‘Ó\T>∑T f…Æ|æ+>¥) |üì˝À, yÓTT<äÏqT+&ç düVü≤ø£]+∫q Ï. uÛ≤qT

Á|ükÕ<é, q+ã÷s¡T ¬s’ Ò« ùdºwüHé, ô|<äø±ø±ì eT+&É\eTT, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢ >±]øÏ Hê

eTq:|üPs¡«ø£ ø£è‘·»„‘·\T.

á |ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD˝À düVü≤ø£]+∫q |æ._ eTH√Vü≤sY>±], ‘ÓHê* eT]j·TT á

|ü⁄düÔø£eTTqT eTTÁ~+∫q

Ç≥T¢

CÒeTT‡ »j·To Ÿ #Í<Ûä]

C§Hêï&É,

$»j·Tq>∑s¡+

15`08`2015

IV

INTRODUCTION

By Sree Sree Rajah, M.Bhujangarao Bahadur Garu, F.A.U.

ZAMINDAR OF LAKKAVARAM,VELLA, ETC., ESTATES.

Astavadhani, Author of 100 Telugu works, Obtainer of Royal

appreciation and a certificate of merit from Government and a

Gold Medal for translating the New Testament into Telugu verse.

I read almost all the works of Rev. Purushottama Chowdhuri.

He is a true Christian of the Highest Order. The very fact that

almost all the different denominational Churches of the Andhra

Desa adopted many of his devotional songs in their worship, is

a clear proof of his great merit and non - sectarian Christian

spirit. In Telugu he proved himself poet of the classical order.

His verses are lucid and run like a natural flow on an ebbing

river.He is able to express his thoughts very clearly and no where

can we find him blinking to find a suiable word, or phrase to

express his inner thoughts. He has done a great service to the

Christian community and to the Telugu public at large, and I

am sure, his name will last in this country as long as the Andhras

exist. It is the duty of every Andhra to join hands in commemo-

rating his name to perpetuity.

The work Mr. John Chowdhuri, his grand son, is going to

enlighten the Aristocracy of India with Christian principles, is

well known to all the general public, as the Founder and the

Honorary Secretary of the Mission to the Aristocracy of India.

It is quite fitting that God loving grandson should take up to write

and produce the life of so great a grand father whose name is

well known to all the Telugu Chirsian public. I sincerely wish

that the publication of the work prove a greate success. I also

pray, that the Lord would spare Mr. John Chowdhuri for many

many years to come to serve the Lord Jesus Christ and his Coun-

trymen.

ELLORE

2-2-1935(Sd) Rajah M. Bhujanga Rao

V

A sketch of the late

Rev. PURUSHOTHAM CHOWDHURI

The late Rev. Purushottam Chowdhuri, who was a Minister of

the Gospel for 54 years both in Andhra Desha and Orissa, was born

in 1803 with a silverspoon in his mouth, in Madanapur of Parlakimidi

Taluk, Ganjam. His ancestors migrated there from Midnapur District

of West Bengal, and some worked as Court Poets, Revenue Officers

or Mirasidars of Tembur muta, under the then Rajahs of Parlakimidi.

They belonged to the gotra Bharadwaja, Angeerasa and Barhaspatya

of Hindu Rishis of the Goudha Brahman sect, known as “Sistas” or

orthodox people.

Purushottam Chowdhuri was a poet in Andhra Language and

was conversant with Oriya, Bengali, Hindustani. Very early in life he

studied Vedanta literature and denounced caste system and desired

to become a naked sadhu(Avadhuta). But God wanted him for fur-

therance of His Kingdom. In 1825 he found a Christian tract prob-

ably one from Carey’s Press at Serampore and made a persistent

search after that religion. Mrs. Helen Knott of Chicacole Regiment,

gave him a copy of the Gospel of St. Luke when he visited her in May

1833. He found Christ more fully thereby and was introduced to

Major Brett, the then Commanding Officer at Vizagpatam, the same

month. He gave him a copy of the New Testament, which he read

with great pleasure, and against the wishes of his relatives, he de-

cided to become a Christian. His wife, Radhamani Devi Chowdhurani

gave her consent to follow him after some time. In those early days

there were no Missionaries between Madras and Cuttack. On the in-

vitation of Rev. Charles Lacy of Cuttack Orissa Baptist Mission,

Purushotham Chowdhuri desired to travel the 300 miles and removed

his sacred thread on 10th June 1833 and gave it to Major Brett. He

travelled about 20days and reached Cuttack and was baptized by

Rev. Charles Lacy on the 6th October 1833, in the big tank called Gonga

Mondir in Cuttack. He composed here his first Telugu hymn. After

staying there for sometime, he went back to Vizag, preaching the

Gospel at Puri and other Oriya centres, along the grand trunk road.

He met with bitter persecution while preaching the Gospel and bore

patiently. In 1834 he went to Madras, a distance of 500 miles, with

Major Brett and preached the Gospel there amid great persecution.

He also travelled from there to Bellary a distance of over 400 miles

VI

and was there for some time with Rev. John Reids of L.M.S Toward

the end of that year he travelled overland from Bellary to Parlakimidi,

a distance of nearly 1000miles, preaching the Gospel in all the towns

and villages on the road side, which were not then visited by any

Christian Missionary or preacher On his return he was the guest of

Captian Richardson for 8months at Vizag and in 1835, when Rev.

J.W.Gordon of L M S came there as Missionary, he helped him in

preaching the Gospel. His relatives treated him badly, but he was firm

in faith. In 1836 his wife and little daugher Santi Kumari Chowdhuri

(who afterwards became the wife of the late Ghonoshyam Naik of

Cuttack) followed him to Cuttack, where Mrs. Chowdhuri was

baptised on 3rd April 1836, by Rev. A. Sutton. Babu Purushottam

Chowdhuri was ordained on 24th April 1836, in Cuttack, and was

sent to Berhampur to start Missionary work there. In 1836 he was

invited by Justice E Story of Chicacole, to start Missionary work there;

and while he was accordingly working there Rev. S.S.Day of the Ameri-

can Baptist Mission arrived there, of whom Mr. Purushotham was

the first assistant. He had returned to Berhampur in 1837 and worked

there for seven years with Rev. Isaac Stubbinson.

He had a grievous temptation there but over came it. He then

composed very pathetic hymns and poetry with sincere experience

of the contribution of his heart. He was invited back to Andhra coun-

try where he lived from 1845 to 1870. His children were employed

and married at Cuttack. Rev. Purushotham Chowdhuri travelled thou-

sands of miles in those 27 years up to the end of Godavari District,

and preached the Gospel. Many became belivers of Christian faith in

those years and he wrote several useful hymns and poetical works

in Andhra language by which he had been known as the “Immortal

Purushotham Chowdhuri’’ and a Memorial Hall was built at

Parlakimidi to perpetuate his memory.

He was Pastor of Orissa Baptist Churches both at Berhampur

and Cuttack and his sermons in Oriya and Telugu as well as the ear-

liest tracts and the New Testament he was given hundred years ago,

have been still preserved. He travelled long distances in Orissa also,

as he had several relatives all over there. He was called to rest on the

24th August 1890 at Cuttack. A complete life of the subject of this

sketch is being prepared in English also.

NEW ORISSA16 -12 - 34

VII

uÛÑ÷$Tø£

leT+‘·T&ÉTqT ≈£s¡TD≤uÛÑs¡DT&ÉTq>∑T Hê |üs¡eT»q≈£î&ÉT ‘·q |òüTqdü+ø£\Œ

eTTq+<äT e÷ <Ó ’q´ #Í<Û äTØ ≈£î≥T+ãeTTqT ì\TŒø=ì ª>∑‘êqT>∑‹

ø√˝Àø√:q˝Àø√:bÕs¡e÷]›ø£:µ j·TqT |üPsê«#ês¡|üsêj·TD‘ê $XÊ«düeTT# e÷qe

ø£*Œ‘· e÷s¡ZeTT\<ë«sê Ä<Ûë´‹àø±q+<äeTT u§+<ä>√]j·TT+&çq e÷ |æ‘·è\≈£î

jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ yê] bÕb˛|üXeTq ÁbÕj·T•Ã‘·ÔeTTq+<ä*$XÊ«düeTT <ë«sê

ªÁuÛÑeTs¡ ø°≥ø£Hê´j·TeTTqµ bÕ|üôV’≤Hêédüú qT+&ç |ü$Á‘· <Ûäqé÷q´dæú‹øÏ qs¡TΩ\T>∑

CÒj·TT≥≈£î n+<Ûäø±s¡ã+<ÛäTs¡ n$<ëýê´|üÔ ø±\eTT˝˝À HÓ≥T\ ÁãdüqTï&Ó’,

j·Tø£ åj·Ts¡ø£ åD≤ø£s¡yÓ÷ø£ å|ü<ä$ H=dü+¬>H√, j·÷ #·]Á‘·$T+<äT ≈£î¢|ü ÔeTT>∑

bı+<äT|üs¡∫Hê&ÉqT.

C≤‹, >√Á‘·eTT, dü÷Á‘·eTT, Á|ües¡, y<äeTT eTTqï>∑T Ä_ÛC≤‘· eTT\T #Ó|üø=ì,

nVü≤+ø£s¡Ô è‘·« $XÊ«düeTTq <äè&Ûûø£è‘·uÛ≤eeTT >∑*–j·TT+&çq jÓTTø£ e´øÏÔ bı+~q

~e´ ‘˚»eT‘·ì HÓ≥T\ |üs¡eTuÛ≤>∑e‘√‘·ÔeTTì>∑ CÒôdH√ Ç+<äT>±qq>∑T. e÷

|æ‘êeTVüQ\>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] J$‘·#ê]Á‘·eTT Hê u≤\éTTq Hê Á|æj·T

»q≈£îì <ë«sê ø=+‘· ‘Ó*dæø=q>∑*–, <ëì $|ü⁄\eTT>∑ Áyêj·T>√s¡T #·T+&É>±

\+&ÉHé $TwüHé $TwüHÓØ\>∑T ¬se¬s+&ÉT m&É«sY |æ. ¬s’dt <=s¡>±s¡T _.m dü+øÏå|üÔeTT>∑

Áyêdæq ≈£î¢|üÔ #·]Á‘·eTT \uÛÑ yÓTÆq+<äTq eT]+‘· Áb˛‘ê‡Vü≤eTT ø£*– $|ü⁄\eTT>±

<ëìì Áyêj·T düeTø£Ïº‹ì.

1900 dü+e‘·‡s¡eTTq HqT ø±øÏHê&É≈£î e∫Ã |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] <ÍVæ≤Á‘·T\TqT

ø°]ÔX‚wüß\THÓ’q ¬se¬s+&é CÀHê‘êqTãs¡¶s¡T>±s¡T ø£≥ø£|ü⁄] qT+&ç rdæø=ì e∫Ãj·TT+&çq

eTqø£$ dü+ã+<ÛäyÓTÆq d”«j·Teè‘êÔ+‘·eTT\TqT eT]ø=+‘· |ü]ø£s¡eTTqT

dü+Á>∑Væ≤+∫‹ì. 1901 dü+e‘·‡s¡eTTq H=ø£$<ÛäyÓTÆq #·]Á‘· |üP]Ô#dæ, <ëìì #Óqï|ü⁄]

yÓT<∏ä&çdüTº $TwüHé yê] eTTÁ<äD≤\j·TeTTq 3000 Á|ü‘·T\ eTTÁ~+|ü+CÒdæ‹ì. ø±ì

≈£î≥T+ãeTT˝À eTT<äT› ù|fi¯ó¢>∑ qT|üjÓ÷–+∫q ø=ìï HêeTeTT\T n#·TÃ˝À

e#·TÃ≥#˚‘·qT, eT]ø=ìï bıs¡bÕ≥¢#˚‘·qT ø£≥ø£|ü⁄]˝Àì ã+<ÛäTe⁄\˝À

q+‘·j·÷yÓ÷<äeTT ø£qã&Éq+<äTq H˚qT $X‚cÕ+X¯eTT\T dü+bÕ~+#·T≥≈£îqT,

VIII

Ä+>∑¢uÛ≤wü À #·]Á‘· Áyêj·TT≥≈£îqT eTTe÷às¡T ø£≥ø£|ü⁄]øÏì, ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£îqT,

ˇø£kÕ] HÓ\÷¢s¡Tq≈£î, Ç≥Tq≥T yÓTT‘·ÔeTTq eT÷&ÉTy˚\ yÓTÆfi¯ófl <ä÷s¡eTT Hê

Á|üj·÷DeTT\T #j·Te\dæe#ÓÃqT. Hê ø±s¡ »j·TeTTq¬ø’ HqHø£ |üsê´j·TeTT\T

<Ó’eeTTqT ÁbÕ]∆+#·T#·T e∫Ã‹ì. ø£≥ø£|ü⁄]˝À ¬se.ÿÓ Ÿ <=s¡>±] ø±\eTTq Hê

ã+<ÛäTe>∑T u≤ãT $*¢j·T+ sö Ÿ >±] ø£è‘·eTTq $TwüHé yê] |ü⁄düÔø£ uÛ≤+&Ü>±s¡eTTq

eTTK´|ü]ø£s¡eTT \uÛÑ eTjÓT´qT. nø£ÿ&É |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ]ø±s¡T¶\ìïj·TT

‹s¡T>∑ydæ, j·÷eX´ø£ |ü]ø£s¡eTT\T e÷ yTq‘·Ô e÷sêÔãs¡¶s¡T>±] <ë«sê bı+~‹ì.

HÓ\÷¢s¡T˝À Ò≥T ÄsY.|üs¡+CÀ´‹ [email protected] Ÿ.Ï. >±] jÓTT<ä›qT+&çq n+‘·πs«~>±]

]ø±s¡T ¶\˝À eT]ø=+‘· |ü]ø£s¡eTT <=]øÏq~. e+>∑,ñ‘·ÿfi¯<˚oj·TT\≈£î

>∑èVü≤HêeTeTT\T+&Ée⁄.eTq ø£$ì ªª#Í<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTµµ nì sT÷ <XeTTq

eéVü≤]+#Ó<äs¡T. n~ e+^j·TkÕ+Á|ü<ëj·÷qTdüs¡DeTTø±<äT. ø±e⁄q ≈£î≥T+ãeTT

yê] ø√]ø£ ô|’ ªª|ü ⁄s ¡Tc˛‘· ÔeTT #Í<Û ä]µµj·Tì ø£$HêeT$÷#·]Á‘·eTTq

eéVü≤]+|üã&çq~. >√<ëe]õ˝≤¢˝Àì ø£eTà #Í<Û äØ\≈£îqT e÷≈£îqT

dü+ã+<ÛäyT$Tj·TT Ò<äT.

á #·]Á‘·eTTq >=+‘· uÛ≤>∑eTT ¬s+&˚+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ dæ<ä∆|üs¡|üã&çq+<äTq

#·]«‘·#·s¡«DeTT>± H$wüj·TyÓTÆq Áyêj·Tã&çj·TT+&çqÏº |ü⁄qs¡TøÏÔ <√wüeTT\qT bÕsƒ¡ø£

eTVü‰Xj·TT\T ø£å$T+|ü>√¬s<äqT. ôV’≤+<äeeT‘· dæ<ë∆+‘·sê<ë∆+‘·eTT\T, ø=+‘· ø±\eTT

düeT]∆+#·Tø=qT#·T, |æ<ä|ü y<ë+‹jÓÆT,øö|”q<Ûë]jÓÆT, ne<Ûä÷‘·jÓÆT, n|òüTÀ]jÓÆT,

X¯àXÊqeTT\+<äTqT, ìs¡®q|üs¡«‘· >∑TVü‰+‘·s¡ d”eT\+<äTqT, jÓ÷>±uÛ≤´düeTT\T

#˚j·TT#·T, <äq÷à\eTTq, ∫‘·Ô$ÁXÊ+‹ H=+<ä>√]q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

$TwüHÓØ\T>±ì, Å¬ø’düÔeeT‘· Á|ü#ês¡≈£î\T>±ì Ò≈£î+&çq ø±\eTTq H=ø£ ∫qï |üÁ‹ø£

<ë«sê »>∑CÀ´‹jÓ Æ Tq ~e´>∑Ts ¡T ‘˚»eTTqT>±+∫ düs ¡«‘ê´–jÓ Æ T Ä

ªªj·TeT÷\éTÚøÏÔø£eTTqTµµ ªªì>∑÷&ÛÉìπøå|üeTTqTµµ >±+#·>∑*–q $<Ûä$T+<äT

HêXÃs¡ »qø£eTT. Ä ø±\eTTq Áoø±≈£îfieTT˝À $TwüHÓØ>∑ qT+&çq ¬se. ◊.dæ Ä]Ãu≤ Ÿ¶

<=s¡>±s¡T @+.@ Hê j·TT<ä eT$wüj·TeTTÁb˛‘ê‡Vü≤eTT>=\TŒ#·T :`

IX

“I appreciate highly what you are trying to do, to perpetu-

ate the influence for good of such godly men as Purushottam,

Jagannadham and Anthravedy. In this good work we will help

you with our prayers and by the purchase of your books when

published.” nì 1902 dü+ˆˆ Ä>∑wüßº 2 ‘~ì Áyêdæ]. n~ Hêj·TT‘ê‡Vü‰–ïì

Áb˛‘ê‡Vü≤|üs¡∫q+<äTq Hê uÛÑø£Ôes¡T\ #ê]Á‘·eTT\‘·´+‘· Á|üj·÷dü‘√ Áyêdæ

Á|ü#·T]+∫‹ì. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] eè<ä∆<äX˝Àì |ü≥eTT ø£\ø£‘êÔ Àì &ÓkÕ‡j·TqT

<=s¡>±]yÓTT<ä∆qT+&É>± Äj·Tq HÓes√ #·+|æ yj·TT≥# q~\_Û+#·T≥ <äTs¡¢uÛÑeTTø±>±,

#ê˝≤ ÁbÕs¡∆q\T #dæ ˇ+>√\T˝Àì &ÓkÕ‡$TXeTà >±]øÏ Áyêdæq $÷<ä≥ |ü≥eTT

ø£\ø£‘êÔ qT+&ç ø£≥ø£eTT #s¡>± e÷ k˛<äs¡T\>∑T u≤ãT(d”ìj·Ts¡T) &ÜìjT Ÿ

#Í<Ûä]>±s¡T <ëì Hê ù|s¡ã+|æ]. #Óqï|ü⁄] j·T+<ä* V”≤« Ÿ n+&é ¬ø’¢ «qT nqT

∫Á‘·|ü≥ dü+|òüTeTTyês¡T <ëì q‹C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√ Á|ü‹ rsTT+∫ |ü+|æ]. bÕ>±‘√

qTqï |ü≥eTT e÷<ëã‘·TÔ\ ÁãVü‰àJ>±] ø£è‘·eTTq \_Û+∫q~. Ç+<äT≈£î

Á|üuÛÑTHêeTeTTq≈£î <Ûäqýê<äeTT\T. ˇø£ X‘êã›eTT qT+&ç ‘·eT qeúÛÑ>∑eBZ‘ê

>±qeTT Ò düs¡«»quÛÑ÷sTTwüßº …’ jÓTT|æŒq M] X‘êuÀ›‘·‡eeTT »s¡T|ü Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe

eTVü‰düuÛÑyês¡T dü+ø£*Œ+∫q+<äTq ˙ C≤„|üø£ #·]Á‘·eTT dü∫Á‘·eTT>∑ Áã#·T]+|ü

qT<ä´$T+∫‹ì. Ç+‹j·TT ø±ø£ M] #Ûêj·T|ü≥eTT ô|<ä∆~ #˚sTT+#·T≥≈£îqT,

neTTÅ~‘·>∑+Å<∏äeTT\T Å|ü#·T]+#·T≈£îqT, ìkÕÔs¡s¡‘êïø£s¡eTT, Áø°düTÔ|üs¡‘·‘·«eTT

$Á>∑Vü≤ìsêàDeTT eTTqï>∑T Á>∑+<∏äeTT\T |ü⁄qs¡TàÁ<äDeTT >±$+#·T≥≈£îqT,

∫Á‘·eTT\ø=s¡≈£îqT, #·]Á‘· ˝ÒKqeTTq <√&ÉŒ&ÉTyê]øÏ bÕ]‘√wæø£eTT\≈£îqT,

Xó<ä∆ Á|ü‘·T\T dæ<ä∆ |üs¡#·T≥≈£îqT Ç‘ê´~sTT‘ê´~ e´j·TeTT\¬ø’ <Ó’edüVü‰j·TeTTø=s¡≈£î

ÁbÕ]∆+|ü⁄#·T+&É>±, eTÅ‹Œj·T $TÁ‘·T\>∑T pìj·TsY CÒ.|æ.ø√Ï*+>∑eTT _.@._.&ç.

>±]∫Ãq eT+∫ dü\Vü‰\qT ãÏº ø=+‘· düVü‰j·Tdü+|ü<ä H=+<ä>∑*–‹ì.

|ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeT ø£$ |ü<ä´ >∑<ä´ ø°s¡ ÔqeTT\¬ø’ ø£è‘·E„˝… ’q yê]˝À ˙

X‘·e‘·‡s¡kÕàs¡ø£eTTq¬ø’ Ç|üŒÏøÏ ÁøÏ+~yês¡T ‘√&ÉŒ&çj·TTHêïs¡T:`

¬se. m|òt.dæ. kÕ¬øŸ (Rev.F.C.Sackett) <=s¡>±s¡T, yÓT<∏ä&çdüTº$TwüHé,

ôdø£+<äsêu≤<äT 100 ns¡∆\T (50s¡÷)

X

&Üø£ºs¡T <Ûäqsê»#Í<Ûä]>±s¡T, ø£≥ø£|ü⁄] s¡÷. 5\T

&ÓkÕ‡ $TwüeTà>±s¡T, ˇ+>√\T s¡÷. 5\T

Áoø±≈£îfieTT u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTyês¡T s¡÷. 5\T

¬se. Ç._. Áu≤+ Ò <=s¡>±s¡T, ø=j·T´\>∑÷&ÓeTT s¡÷. 2\T

Áoe÷Hé πø.õ.bÕ Ÿ >±s¡T, $»j·Tq>∑s¡eTT s¡÷. 5\T

¬se. m+. Hêsêj·TDsêe⁄ >±s¡T s¡÷. 1

&Üø£ºs¡T <äj·÷ì~Û bÕÁ‘√ >±s¡T, ÄeTT<ë\e\q s¡÷. 5\T

¬se. _. düTu≤“sêj·TT&ÉT>±s¡T s¡÷. 1`9`0\T

¬se. Ï._. CÀdü|òt>±s¡T, Ï._. dü+|òüTeTT s¡+>∑÷Hé s¡÷. 6\T

m+.Ç. Ä]Ãu≤ Ÿ¶ $TXeTà>±s¡T m+.@, Áoø±≈£îfieTT s¡÷. 5\T

õ. C≤Hé>±s¡T. ø±øÏHê&É n 8\T

m+. Hê>∑uÛÑ÷wüDeTT >±s¡T, $XÊK|ü≥ºDeTT s¡÷. 3`2`0\T

&Üø£ºs¡T dü‘ê´q+<ä+ CÒø£ãT>±s¡T, nqø±|ü*¢ s¡÷. 1`9`0\T

L.C Horwill Esq. I.C.S Dt Judge, Ganjam. Rs. 12.8.0

ˇ+>√\T u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTyês¡T s¡÷. 2\T

$XÊK|ü≥ºDeTT u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT yês¡T s¡÷. 5\T

q]dæ|ü≥ºDeTT u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT yês¡T s¡÷. 3`2`0

¬se. CÒ._ yÓTø±¢]Hé <=s¡>±s¡T &ç.&ç. s¡÷. 5\T

&ç. kÕyT´\T >±s¡T f…ø£ÿ* s¡÷. 1`9`0

|æ. Á|üø±X+ >±s¡T, Vü≤düqïu≤<é s¡÷. 1

õ. |üs¡e÷q+<ä+>±s¡T, <=+&ÉbÕ&ÉT u≤|æºdüTº dü+|òüTø±s¡ <ä]Ù s¡÷. 6`4`0

>∑T‹Ô \+&ÉHé $TwüHé yês¡T s¡÷. 25 \T

#·\¢|ü*¢ ∫qÄ<äj·T´ >±s¡TqT, #·\¢|ü*¢ »+>∑j·T´ >±s¡TqT, πsy+Á<äbÕ&ÉT s¡÷.5\T

leT‹ Ï. Á|ükÕ<äsêe⁄ düreTDÏ>±s¡T s¡÷. 1

Ï. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT <ä+|ü‘·T\T, dæø£+<äsêu≤<äT s¡÷. 4\T

$.dæ.m#Y. C≤Hé >±s¡T, [email protected] Ÿ.Ï. ô|<ë›|ü⁄s¡+ s¡÷. 1

le÷Hé Ï. ¬ø eTVü‰+‹>±s¡T, yÓ’C≤>¥ s¡÷. 5. \T

XI

$»j·Tq>∑s¡+ u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTyês¡T s¡÷. 3`6`0

\÷<∏äs¡Hé dü+|òüTeTTyês¡T, >∑T+≥÷s¡T s¡÷. 10\T.

ø±øÏHê&É Àì Å¬ø’düÔedü+|òüTeTT 1934 &çX+ãs¡T 16 ‘~ì @.Ï bÕeTs¡T>±]

j·T»e÷qéTTq »]–+∫q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] X‘·e‘·‡s¡kÕàs¡ø£ düuÛÑ À ¬se.m Ÿ.Ç.

$T\ºHé>±s¡T, ~yêHé ãVü≤<äT›sY düsY. &Üø£ºsY ÄsY. y+ø£≥s¡‘·ïeTTHêj·TT&ÉT>±s¡T, ø£fi≤XÊ\

Á|æì‡bÕ\T |æ. sêeTkÕ«$T m+.@ >±s¡T, mdt. ◊ Vü‰#Y. $TXeTà >±s¡T, πø.◊ m#Y.

ø=+<äs¡T kÕúìø£ $TwüHÓØ\T sTT∫Ãq #·+<ë\‘√ s¡÷ 27.0.6\T »eT#dæsTT∫Ã].Ç+ø£

eT]ø=+<ä] yê>±›qeTT \+~q+‘·≥ |üPs¡í|üÏºø£ Á|ü#·T]+|ü>∑\eTT. ñj·T÷´s¡T qT+&ç

100nD≤\T |ü+|üH=ø£s¡T yê>±›qeTT#dæ].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] $Á>∑Vü≤ìsêàDeTT 5000 Á|ü‘·T© dü+<äs¡“¤eTTq >∑T+≥÷s¡T˝Àì

j·TT.m Ÿ.dæ $TwüqT yês¡#·TÃysTT+∫, q÷´ˇ]kÕ‡, ø£ècÕí, Ä+Á<Ûä, s¡$ |üÁ‹ø£\˝ÀqT

X‘·yê]¸ø£ dü+ã+<ÛäyÓTÆq ìy<äqeTT\T #j·Tã&ÓqT. 1934 ˝À $»j·Tq>∑s¡eTTq

düe÷yXyÓTÆq Å¬ø’düÔe eTVü‰düuÛÑyês¡T á X‘·yê]¸ø£kÕàs¡ø£ düuÛÑ\qT »j·TÁ|ü<äeTT>±$+|ü

πø.õ. bÕ Ÿ >±]ì, &ç.ÄsY . ◊»ø _.m—_.sTT&ç >±s¡T bÕ‹ø£s¡÷|ü eTT\T ‘·eT

ÁbÕ+‘·eTTqT+&ç |ü+|æ+#Ó<äeTì].

á X‘·yê]¸ø£ À ø£$jÓTTø£ÿ Á>∑+<∏ädüeTT<ëj·T eT+‘·j·TTCÒ]Ã Á|ü#·T]+|üe …qì

ø=+<äs¡T $TÁ‘·T\T dü\Vü‰sTT∫Ã].ø±ì, <ÛäHêuÛ≤eeTT# qj·T´~ <äTs¡È≥eTjÓT´qT.

á #·]Á‘· eT<Ûä eTTq ø=ìï #s¡Ãe\dæq ø°s¡Ôq\T CÒs¡Ã M\T Ò≈£î+&ÓqT. <äècÕº+‘·eTT>±

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±] Á|ü ÀuÛÑø±\eTT\˝À Äj·Tq s¡∫+∫q ªªqqTï >∑qïj·T´ sêy Hê

j˚TdüTµµ ªªb˛b˛y˚ jÓ÷˝Àø£e÷ ` #ê*ø£#ê\T ˙bı+<äT y˚TyÓTT\¢eTTµµ

ªªdü+~j·TeTTM&Éy Hê eTqkÕ j·÷q+<äeTTq >∑÷&Éyµµ ªªm]– m]– #Ó&çb˛‹$

eTqkÕµµ eTTqï>∑Tq$. Ms¡T Áyêdæq <ë<ë|ü⁄ 130 ø°s¡Ôq˝À ø=ìï dü‘· uÛÑ»q˝ÀqT,

80 es¡≈£î dü+|òüT dü+ø°s¡ÔqeTT\˝ÀqT >±qq>∑T.

H˚qT u≤\´<ës¡uÛ≤´ sT÷ e÷ |æ‘êeTVüQì |ü<ä´ >∑<äéTT\qT uÛÑøÏÔ s¡dü

Áb˛‘ê‡Vü≤ø£eTT …’qeì Áù|eT‘√ »<äTe⁄#·T e∫Ã ªªdüTø£$‘êj·T<ä dæÔ sêCÒ qøÏ+µµ

nqTq≥T\ eT+∫ ø£$‘· eTT e÷ ≈£î≥T+ãeTTq ø=ø£ kÕÁe÷»éTT>∑ \_Û+∫q<äì

XII

j·÷q+~+#·T#·T ªª|ü⁄wüÿ˝≤_Û: düTÔ‹_Û: ‘ê«+ düTÔe+‹Á|üuÛÑ÷µµ nì j·÷ |üs¡eT »q≈£îìøÏ

<Ûäqýê<äeTT\T #j·TTyê&É.

á #·]Á‘· eTTÁ<äDeTT 32 |ü⁄≥\T á |ü⁄s¡eT+<ä* düT»qs¡+»˙

eTTÁ<ëø£ås¡XÊ\˝À eTTÁ~‘·eTT …’q$. <ë<ë|ü⁄ dü+e‘·‡s¡ es¡≈£î ø±s¡D≤+‘·s¡eTTq

qyê+‘·s¡eTT ø£*¬>qT.

n+‘·≥ e÷ ∫s¡ø±\ $Væ≤‘·T\>∑T eTVü‰sê»l <äT–Zsê\ y˚+ø£≥

dü÷s¡ Á|üø±Xsêe⁄ |ü+‘·T\T _.@.>±] dæbòÕs¡düT yTs¡≈£îqT, ø±øÏHê&É Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\

jÓTTø£ÿj·TT ‘·~‘·s¡T\ jÓTTø£ÿj·TT, düVü‰j·TeT÷\ø£eTTq≈£î l C≤]®Áô|dt

Áb˛Á|üsTT≥s¡T\>∑T eTVü‰sê»l |æ.X‚wü–]sêe⁄|ü+‘·T\T>±s¡T, ø±s¡ uÛ≤s¡yÓT‘·TÔø=ì

#ê\ ÁX¯<ä∆‘√ ˙ eTTÁ<äDeTT eTT–+∫q+<äTq yê]øÏì yê]dæã“+~yê]øÏì

e+<äqeTT\T düeT]Œ+#Ó<äqT.

á #·]Á‘·eTTq≈£îb˛<ëÈ‘·eTTqT Áyêdæq \ø£ÿes¡+ m\¢ dü+kÕúHêBÛXó\TqT

|ü•ÃeT>√<ëe] õ˝≤¢ $<ë´dü+|òü÷<Ûä ≈£åî\Tq>∑T lsêC≤ eT+Á‹ Á|ü>∑&É uÛÑT»+>∑sêe⁄

ãVü≤<ä›s¡T »$÷+<ës¡T>±]øÏì ì+<äT>∑\ j·T_ÛÁbÕj·÷e[ì ã+|æq l l»j·T|ü⁄s¡

eTVü‰sêC≤yês¡T, ø±qHé ¬se. <Ûäqïyê&É nq+‘·+>±s¡T _.@. eTTqï>∑T

eTVü‰˙j·TT\≈£îqT e+<äqdüTú&ÉqT.

Bìì uÛÑ>∑e‘Y ùde≈£î düeT]Œ+#·T#·THêï&ÉqT.

ø±øÏHê&É C≤Hé #Í<Ûä]

25`1`1935

XIII

¬se¬s+&é |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäTØ ø£$

J$‘· #·]Á‘·eTT— Äj·Tq dü+<XeTT

(X‘·yê]¸ø£ kÕàs¡≈£eTT)

1. n<Ûë´j·TeTT

<Ó’e ùdyêVüA‘·≈£î≥T+ãeTT— dü‘· CÀ´‹ $V”≤qyÓTÆq Ä~ÛìyXkÕ∆qeT+<ä*

sê»e+XÊ~ $es¡DeTT.

ªª@ ã+&ÉqT+&ç #Óø£ÿã&ç‹s√µµ jÓTwüj·÷ 51 : 1

------ ------

Á|üyêdü $es¡DeTT :`

neT÷\´ s¡‘·ïsêdüT\#˚‘·qT, <Ûäq<Ûëq´ dü+|ü<ä\‘√&ÉqT,s¡õ‘· ø£qø±~

Kìes¡ZeTT\ ‘√&ÉqT, <Ûä÷ÁeT|üs¡«‘·bÕs¡Ù «<XeTT\ qT+&ç Á|üeVæ≤+#·T#·T, yêDÏ»´

HÍø±|üP]‘·yÓTÆq dæ+<Ûä÷, >∑+>±, j·TeTTHê, >ö‘·e÷´~ ìeTï qBq<ä+ãT˝‘√&ÉqT,

eTj·T÷s ¡ ,ø °s ¡ ,XÊ]ø±, | üs ¡u Û Ñ è‘ê~ X ¯≈ £ î+‘ · d ü+‘êHêsêe|üP]‘·

X¯è+>±sês¡DéTT\‘√&ÉqT, |üX¯óy˚Twü >∑DuÛÑ]‘· eTH√Vü≤s¡XÊ<ä«\eTT\‘√&ÉqT,

eT‘·‡´ø£#·Ã ¤|ü eTsêfi¯ XÀ_Û‘· düs√es¡+ãT\‘√&ÉqT, eT+<äyê‘·eTTq≈£î

$qÁeT•s¡:ø£+|üeTTCÒj·TT#·T q\¢ ≤&ÉT |òü\uÛÑ]‘· düdü e+‘·eTT …’q Vü≤]Á<äes¡í πøåÁ‘·

düeTT<ëj·TeTT‘√&ÉqT, HêHê$<Ûä |òü\|ü⁄wüŒ uÛÑs¡+u…’ ªdüø£\ <XeTT≈£î sêDÏµj·Tì

ø£e⁄\#˚ H=|æŒq á uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTTqT @ø£#Û·Á‘ê~Û|ü‘·T\T>∑ d”«ø£]+|ü>√s¡T

HêHê»Hê+>∑eTT\T Bìô|’ >∑qTï ydæ »sTT+|üp∫q ~qeTT\˝À ˙ <XeTTq

n+‘·:ø£\Vü≤eTT\T ‘·≈£îÿe ø± Ò<äT. nÏº |üPs¡«~qeTT\˝À ùdqT\T >ö&ÉsêheTT

H˚\T#·T+&ç].Ä sêhÁ|ü»\T yÓTT>∑˝≤sT÷\ j·T>∑#ê≥¢≈£î˝ÀHÓ’, HêHêeTTK\

C…<ä]q|ü⁄&ÉT, eTq#·]Á‘· Hêj·T≈£îì |üPs¡«|ü⁄s¡Twüß\T e+>∑sêheT+<ä* $T<ÛäTq|ü⁄s¡+

õ˝≤¢ À ø=+‘·ø±\eTT ìyêdüeTT+&ç nq+‘·s¡eTT n|üŒÏ ø£[+>∑, Òø£ Ä<ÛäTìø£

ñ‘·ÿfi <XÊ~Û|ü‘·T\ Xs¡D≤>∑‘·T\sTT]. $T<ÛäTq|ü⁄s¡eTT õ˝≤¢ À e+>∑, ñ‘·ÿfi,

Væ≤+<ä÷kÕ∆˙ uÛ≤wü\T eéVü≤]+|üã&ÉTqT.n|üŒÏ ø£[+>∑ sêheTTq≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 1

>∑+C≤+õ˝≤¢ Àì e+X<Ûësê rs¡eT+<ä* eTTK*+>∑yÓTTø£|ü&ÉTqT,nq+‘·s¡eTT

|üsê¢øÏ$T&çsTT, sê»<ÛëqT\T>∑ qT+&ÓqT. <ëì >∑+>∑e+X¯|ü⁄ <˚e⁄\qT yês¡\T

|ü]bÕ*+#·T#·T+&ç].

|üsê¢øÏ$T&ç sê»e+X¯eTT :`

jÓ÷ùd|ü⁄≈£î, yÓ÷ùw≈£î áõ|ü⁄º˝Àì |òüs√e+oj·TT\TqT, HÓôV≤e÷´≈£î

ns¡ÔwtVü≤kÕÔsêEqT, <ëìjT\T≈£î ã_˝ÀqT sêE\TqT düVü‰j·TuÛÑ÷‘·T …’ j·TT+&çq≥T\

˙ #Í<ÛäTØ e+XE\≈£î >∑+>∑e+X|ü⁄ sêE\T düVü≤ø±s¡T …’ j·TT+&ç j·TT+&ÉT≥# Hê

e+oj·TT\ dü+>∑‹ sT÷ #·]Á‘·eTTq ≈£î¢|üÔeTT>∑ ÁãX+dæ+|ü ã&Ée\dæ e#ÓÃqT.

*#·]Á‘· Á|üø±s¡eTT |ü•ÃeT Væ≤+<ä÷kÕ∆qeTTq >∑+π>j·TT&ÉqT sêE ‘·q

sê»éTTqT dü+kÕú|æ+∫ ø=˝≤Ω|ü⁄s¡eTTqT <ëìøÏ sê»<Ûëì>∑ CÒùdqT. Ä e+XeTT˝Àì

ø£eTs¡ qe<e⁄ nqTHê‘·&=ø£ <ä+&Éj·÷Á‘·qT ã+|ü Ä ùdHêì eTùV≤+Á<ä<XeTTq

Áãy•+∫ j·T|üŒÏ sê»>∑T u≤˝≤~Û‘·T´ì H√&ç+∫ 8e X‘êã∆eTTq e+X<Ûësê

qBrs¡eT+<ä* eTTK*+>∑eTqT e÷s¡T ù|s¡T>∑\ ø£[+>∑ q>∑s¡eTTqT >∑Ïº+#ÓqT.n#·Ã≥

>∑+>∑e+X¯|ü⁄ sêE\T eT÷&ÉT X¯‘êã›eTT ˝Ò*]. á e+oj·TT&É>∑T sêCÒ+Á<ä

#√&É>∑+>∑<e⁄ nqTHê‘·&ÉT >√<ëe] es¡≈£î >∑\ #√&É sê»éTTq Áãy•+∫ Áø° ˆ Xˆˆ

1075 dü+ˆˆs¡eTT $eT˝≤~Û‘·T´ì H√&ç+#ÓqT.

* Encyclopedia Madras Presidency &c. 1920 - 21

á‘·ì ≈£îe÷s¡T&ÉT nq+‘·es¡à #√&É>∑+>∑<e⁄ nqT sêE 11e X‘êã›eTTq

qT‘·ÿfi<XeTTqT »sTT+#ÓqT. 12e X‘êã›eTTq ø£|æ Ò+Å<ä<e⁄ nqT sêE |üsê¢øÏ$T&ç

Á|ü<XeTT ô|’ <ä+&Ó‹Ô, ˇ]kÕ‡˝À Á|üC≤dü+øå√uÛÑeTT Ò∫q+<äTq Ä Á|ü<XeTT $&ç∫

‹]– eTTK*+>∑eTqT ø£[+>∑ q>∑s¡eTT CÒ¬sqT.Ç+‘·ÏqT+&ç sT÷ >∑+>∑e+XeTTq

e#·TÃ sêE\ j·TT‘·ÿfiuÛ≤cÕ*œ‘· #·]Á‘·yÓTTø£Ï e÷ ≈£î≥T+ã Á>∑+<∏äeTT\˝À qT+&É,

<ëì ì|üŒÏ l |üsê¢øÏ$T&ç sêC≤kÕùV≤ãT>±]øÏ düeT]Œ+|ü yê¬s+‘·j·TT dü+‘·dæ+∫].

Ä eT<Ûä sêE\ $wüj·TeTT eTqø£+‘· j·Tedüs¡eTT Ò<äT. 12e X‘êã›eTTq

ø£|æ Ò+Á<ä<e⁄>±]‘√ e+>∑, ñ‘·ÿfi, ÁbÕ+rj·T \H≈£î\T |üsê¢øÏ$T&ç Á|ü<XeTTq

Áãy•+∫]. 15e X‘êã›eTTq ˙ >∑»|ü‘·T\T eTVü‰qB >√<ëeØ eT<Ûä <XeTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 2

(ø£[+>∑eTT) qT »sTT+∫ j·TT+&çq≥T\ ªªÇ+&çj·THé Ç+|”]j·T˝Ÿ ¬>C…≥Tµµ

πø.K+&ÉeTT dü÷∫+#·TqT. nq+‘·s¡eTT Á|ü‘ê|üs¡TÁ<ä<e⁄ sê»éTTq≈£î e#ÓÃqT

#Í<ÛäØ e+oj·TT\T :-

á >∑+>∑ e+oj·TT\˝À HÓe] ø±\eTTq #Í<ÛäØ e+oj·TT\T |üsê¢øÏ$T&ç

»MT+<ës¡T\ j·TBÛqeTTq≈£î e∫Ã‹s√ ‘Ó*j·T<äT ø±ì, ø=ìï |ü⁄s¡TcÕ+‘·s¡eTT\

qT+&ç yêsê ‘ê\÷ø± »MT+<ës¡T\ jÓTT<ä› qT+&ç].ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\T ø=+‘· ø±\eTT

yÓTT>∑ ≤sT÷\ j·TBÛqeTTq qT+&ÓqT. ˇø£ ø±\eTTq #Í<ÛäØ e+oj·TT\ ÁøÏ+<ä

#ê\ Á>±eTeTT\T e⁄+&ç yêsê Á>±eTeTT\ •düTÔ <ädüTÔ\ ì|üŒÏ ø£˝…ø£ºs¡¢e˝…

edü÷fió¢ #dæ j·T|üŒÏ Á|üuÛÑT‘·«eTT yê] j·TBÛqeTT #j·TT#·T+&çs¡ì e÷ ‘·+Á&ç

>±s¡T #Ó|æŒ j·TT+&ç]. n+<äT≈£î Á|ü‹|òü\eTT>± uÛÑ÷edü‘·T Ò sTTHêeTT>± u§+~

yêìøÏ yês¡T $Tsêd”<ës¡T\T>± qT+&ç]. ªª#Í<ÛäØµµ j·TqTq~ sTT+Ï ù|s¡T ø±<äT.

e+^j·TT\≈£î, ñ‘·ÿfió\≈£î Ç+Ï ù|s¡T¢+&Ée⁄. #Í<ÛäØ Òø£ #Í<Ûä] Xã∆eTTq≈£î #·‘·Ts¡úØ

j·TqT H=ø£ e⁄´‘·Œ‘· s¡∆eTT ø£\<äìj·TT, n~ Hê\T>∑T |üs¡>∑D≤\ MT<ä Òø£ Á>±eTeTT\

ô|’q n~Ûø±] øÏj·T´ã&çq _s¡T<äeTìj·TT e+^j·TT\+<äTs¡T. ªª#·‘√bÕ<Ûë´j·Tµµ j·TqT

dü+C≤„Ø‹ì #·‘·Ts¡úØ (#Í<ÛäØ) j·TqTq~ #·‘·Tπs«<ä |üsêj·TDT\ ≈£î+&ÉT _s¡T<äeTH

uÛ≤eeTTqT >∑÷&É |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäØ >±] #ê]Á‘·eTTqT ñ‘·ÿfi uÛ≤wü À Áyêdæq

ãs¡+|ü⁄s¡ yêdüÔe⁄´\>∑T ¬se¬s+&ÉT.nHêeT#·+Á<ä bÕÁ‘√ >±s¡T Á|üø±•+|üCÒdæ j·TTHêïs¡T.

ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\T eTVü≤eTàBj·T Á|üuÛÑTe⁄\ j·TBÛqeTsTT j·TT+&çq|ü⁄&ÉT yês¡TqT

>=+<ä]øÏ ªª#Í<ÛäØµµ ªªeTTE+<ësYµµ eTTqï>∑T _s¡T<äeTT\ H=dü+– j·TT+&ç]. 18e

X‘êã›eTTq HÓ’C≤eTT ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\qT ‹]– ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ yê] øÏ∫Ã

ydæq+‘·≥ Äj·÷ »MT\T »MT+<ës¡T\ j·TBÛqeTTqH j·TT+&ÓqT. 1726 dü+ˆˆ

nq«s¡TB∆HéU≤Hé lø±≈£îfieTT bÂE<ës¡T>∑ qT+&çq|ü⁄&ÉT ãT~∆sêE #Í<Ûä] >±]

yê] düeTø±©qT …’ qT+&ç].

1798 dü+e‘·‡s¡eTT lsêC≤ >∑»|ü‹<˚e⁄>±s¡T |üsê¢øÏ$T&ç »MT+<ës¡T>∑

qT+&ç].** Russel’s Report No XXIV Vol I.Page3

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 3

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä] >±] |æ‘êeTVüQ\>∑T ãT~∆sêE >∑+>±<Ûäs¡ #Í<ÛäØ >±s¡T,

»q≈£î\>∑T ≈£Ls¡àHê<Ûä #Í<ÛäØ>±s¡T |üsê¢øÏ$T&ç qs¡|ü‘·T\ jÓTT<ä› ÄÁXeT kÕ∆|üqeTT

#dæø=ì y<ä |ü⁄sêD≤~ Á>∑+<∏ä bÕsêj·TDeTT ùdj·TT#·T, ÄkÕúq ø£e⁄ …’ jÓTT|æŒ].

yês¡\T |üsê¢øÏ$T&çøÏ <ë<ë|ü⁄ |ü<äTHÓì$T~ yÓTÆfifl <ä÷s¡eT+<ä* ªªndüTs¡kÕ>∑s¡µµ

|ü]eè‘·yÓTÆq ‘Ó+ã÷s¡T eTTsƒê˝Àì |üHÓï+&ÉT Á>∑÷|ü⁄\˝Àì j·THø£ Á>±eTeTT\≈£î

$Tsêd”<ës¡T …’ |üqTï\T edü÷\T #j·TT#·T, n+<äT¬ø’ yê]øÏj·T´ã&çq uÛÑ÷edü‘·T\T>∑*–,

eT<äHê|ü⁄s¡eTqT Á>±eTeTTqT ‘·eT ø±s¡ d”eT≈£î πø+Á<äkÕúqeTT>∑ CÒdæø=ì ‘·s¡T#·T>±

sê»q>∑s¡eT>∑T ªªÁ|üyêfiœeTT+&çµµ j·TqT e÷s¡T ù|s¡T>∑\ |üsê¢øÏ$T&ç <äsê“s¡T≈£î

uÀe⁄#·T e#·TÃ#·T >∑è‘·ø£è‘· ø±s¡ ìsê«Vü≤DeTTq ìeT>∑Tï …’j·TT+&ç].

|ü+#·>ö&ÉT\˝Àì •wüßº\ j·÷#ês¡ Á|üø±s¡ MT ≈£î≥T+ãeTT\yês¡T ‘·eT Á|ües¡

ì≥T¢ #Ó|üø=qTyês¡T:`

ªªuÛÑs¡<ë«C≤Hê+, n+^s¡dü, u≤s¡ΩdüŒ‘· , uÛÑs¡<ë«CÒ ‹Á‘ê πs¸j·T, Á|üesêì«‘·,

uÛÑs¡<ë«»>√Á‘·:, kÕeTy<ä XÊU≤<Ûë´sT÷, ø±‘ê´j·Tq dü÷Á‘·: |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<ÛäØ`

nVü≤+uÛÀ n_Ûyê<äjT.µµ

eT]j·TT ≈£î≥T+ãeTTq |ü⁄düeqeTT, d”eT+‘·eTT, C≤‘·ø£s¡à, HêeTø£s¡DeTT,

eVæ≤]ïÅwüÿeTDeTT, nqï ÁbÕXqeTT, #Í\eTT Òø£ #·÷&Üø£s¡íeTT, ñ|üqj·TqeTT,

y<ës¡+uÛÑeTT, düe÷es¡ÔqeTT, dü|üÔ~q yÓ’yêVæ≤ø£ >ö&É Áu≤Vü≤àD ø£s¡à\T dæ<√∆‘êÿs¡yÓTÆ

j·TT+&ÉTq$.

Ä ø±\eTT qT+&çj·TT |üsê¢øÏ$T&ç À Ä+Á<ÛäuÛ≤wü ø√s¡Tº À eéVü≤]+|üã&ÉT#·T

e∫Ãq+<äTq Ä uÛ≤wüj·T+<äTqT, e+>∑uÛ≤wü≈£î düe÷qyÓTÆq ñ‘·ÿfi uÛ≤wüj·T+<äTqT,

á ≈£î≥T+ãeTT yês¡T ì|ü⁄DT …’ j·TT+&ç]. yT~˙|ü⁄s¡eTTqT+&ç e∫Ãq |üPs¡T«\≈£î

e∫Ãj·TT+&ÉTqT u≤+>±¢j·TqT e+>∑uÛ≤wü #ê˝≤ eT≥Tº≈£î |üPs¡«|üø£å e÷jÓTqT.

≈£î≥T+ãeTTq ø=+<ä]~ yÓ’~ø£ eè‹Ô, ø=+<ä]~ ìjÓ÷>∑T\≈£î C…+<äT ø£s¡D°ø£eè‹Ô,

Òø£ *|æø±s¡eè‹Ô. Ä ø±s¡DeTTq ‘·s¡T#·T>∑ |ü⁄sêDø±\πøå|üeTT #j·TT≥ ≈£î≥T+ãeTTq

Á|ü‹yê] j·TuÛ≤´düeTT ø±≈£îqïqT ø=+<ä]ø±eè‹Ôj·TT, |ü⁄sêDeTT\T ‘êfi|üÁ‘·eTT\ô|’

Áyêdæ $Áø£sTT+∫ <ÛäHês¡®qeTT ùdj·TT≥j·TT ã]bÕÏ>∑ qT+&ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 4

|üsê¢øÏ$T&ç sê»e+XeTTq n+‘·:ø£\Vü≤eTT\T |üs¡+|üsê>∑‘·eT>∑T≥#‘·,l sêC≤

>∑»|ü‹<e⁄>±] k˛<äs¡T …’q lsêC≤ »>∑Hêï<Ûä >∑»|ü‹ <e⁄>±]øÏ ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙

yês¡T ø=Hêïfi¯ó¢ dü+kÕ∆q uÛ≤s¡eT|üŒ–+∫j·TT+&ç]. ø±ì 1780 dü+e‘·‡s¡eTT

yêsêj·TqqT <=\–+∫q+‘·≥, sêE _k˛sT÷\‘√, >∑*dæ, |æ‘·÷Ø\T

Á|üã*+|ükÕ¬>qT. 1799 dü+ˆˆ @Áô| Ÿ 13 ‘~ì ø£s¡ï Ÿ bòÕ<ä]+>¥ >±s¡T Vü‰+

5000 ôd’qéTT‘√ ‹s¡T>∑Tu≤≥T qD|ü |üsê¢øÏ$T&çøÏ yÓ[¢]. sêC≤ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT

<e⁄>±s¡TqT, yê] |æq‘·+Á&çj·T>∑T <äT>∑sêE>±s¡TqT Á_Ïwüßyê] $XÊ«dübÕÁ‘·T …’

j·TT+&ç].

düeTø±©q‘·:`

1802 dü+e‘·‡s¡eTT lsêC≤ >∑»|ü‹<e⁄>±s¡T ø±\eXó …’ q+<äTq Äj·Tq

≈£îe÷s¡T&Ó’q lsêC≤ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT Hêsêj·TD <e⁄>±s¡T n~Ûø±s¡eTTq≈£î e∫Ã,

eT÷&+&É¢ yÓqTø£ nq>±1805 dü+ˆˆ nø√ºãs¡T 29e ‘~ì eTè‘·T …’]. n|üŒÏøÏ

dü+e‘·‡s¡ ÁbÕj·TeTTq qT+&çq yê] ≈£îe÷s¡T&ÉT l »>∑Hêï<Ûä >∑»|ü‹ Hêsêj·TD

<e⁄>±s¡T >∑<Ó› ô|’øÏ e∫Ã] Äj·Tq eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäØ>±] ø£qï H=ø£ jT&ÉT

∫qïyês¡T.

Ä ø±\eTTq ø√sêº|òt yêsY¶dt yê] jTsêŒ≥T yTs¡≈£î l<äT>∑sêE>±s¡T yÓTÆqs¡T

sêE |üø£åeTTq |ü]bÕ\Hê uÛ≤s¡eTT eVæ≤+∫ j·TT+&ç].

≈£Ls¡àHê<Ûä #Í<ÛäØ>±¬sìïjÓ÷ |üsê´j·TeTT\T ‘·eT ≈£îe÷fifl>∑T »>∑Hêï<Ûä

#Í<Ûä]>±s¡T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäØ>±s¡T\qT sêE düeTø£åeTTq≈£î Bdæø=ì yÓfifl yê]

$<ë´, #ê‘·Ts¡ |ü]o\qeTT\T >±$+|ü ã&ÉT#·T+&ÉT≥ |ü]bÕÏ>± qT+&ÓqT.

<äT>∑sêE>±s¡T 1813 dü+ˆˆ es¡≈£î »MT+<ëØ ‘·eT eXeTTq ì&çø=ì ø£\‘·\T

Ò≈£î+&É u≤*+∫, j·÷ jT≥H ãHês¡düT≈£î yÓ&É* j·T#·Ã≥H eTè‘·T …’]. Äj·Tq

≈£îe÷s¡T&Ó’q l sêC≤ |ü<äàHêuÛÑ <˚e⁄>±s¡T 1832 dü+ˆˆ es¡≈£î |üsê¢øÏ$T&ç

dü+kÕúHê~Ûø±s¡eTTq qT+&ç]. á sêE>±] ø±\eTTqH |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±s¡T

Ä dü+kÕúqeTT‘√ HêHê$<Ûä dü+ã+<ÛäeTT\T ø£*– j·TT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 5

2 n<Ûë´j·TeTT

»qqeTT, $<ëúÛ≤´düeTT, ñ|üqj·TqeTT, Ä|üÁ<äø£åDeTT, $yêVü≤eTT,

Væ≤+<ä÷<Ûäs¡à Á|ü>±&ÛÜìwü, ø±oj·÷Á‘ê $|òü\‘·, ÁãVü≤àC≤„q eT‘·#·s¡Ã, jÓ÷>±uÛ≤´düeTT,

ne<Ûä÷‘êÁXeTeTT, $T<∏ë´<Ûäs¡àìwü, e÷j·÷ >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ, XóÁXSwü\T.

ªª >∑s¡“¤eTT˝À HqT ìqTï s¡÷|æ+|üø£eTTqTù| ìHÓï]–‹ì: ˙e⁄ >∑s¡“¤eTT qT+&ç

ãj·T\T |ü&Éø£ eTTqTù| H˚qT Á|ü‹wæ+∫‹ì— »qeTT\≈£î Á|üeø£Ô>±qT ìqTï

ìj·T$T+∫‹ì.µµ sTT]àj·÷ 1: 5.

------ ------

ø£$ »qHê<äT\T:`

eT÷&Ée C≤]® sêE>±s¡T Ç+>±¢+&ÉT <XeTTq |ü]bÕ*+#·T #·T+&çq|ü⁄&ÉT

eTq ø£<ÛëHêj·T≈£î\>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T1803 dü+e‘·‡s¡eTTq ôdô|º+ãs¡T

5e ‘~q >∑+C≤+ õ˝≤¢, ‘Ó+ã÷s¡T eTTsƒê eT<äHê|ü⁄s¡ Á>±eTeTTq ≈£Ls¡àHê<Ûä

#Í<Ûä]>±] jÓTTø£ÿj·TT, düTuÛÑÁ<ë<$ #Í<ÛäTsêDÏ*>±] jÓTTø£ÿj·TT ~«rj·T |ü⁄Á‘·T\T>∑

»qàeTT <ë*Ã]. Çs¡Te~ jÓTTø£≥e ~q e÷ >∑èVü≤eTTq $X‚wü|üs¡«~qyÓTÆ jÓTTô|ŒqT.

Ä u≤s¡kÕ\ Hê&ÉT ã+<ÛäTe⁄\≈£î $+<=qs¡Ãã&ç Ä •Xóe⁄q≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTqT

HêeTø£s¡DeTT #dæ ñjÓ÷´\ ydæ]. dæ<ë∆+‘· •s√eTDT˝≤‘·ì C≤‘·ø£eTT Áyêdæ

ãVüQeT‘·T\qT e&Édæ]. ø±\Áø£eTeTTq e+>∑, ñ‘·ÿfi, •cÕº#ês¡ eéVü‰s¡eTT\

yTs¡≈£î eVæ≤]ïÁwüÿeTDeTT, nqïÁbÕdüqeTT, #Í\eTT (#·÷&Üø£s¡íeTT) ≈£L&Ü »]¬>qT.

nsTT<äe jT≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ>±s¡Tq≈£î nø£åsêuÛ≤´düeTT eT¨‘·‡eeTT‘√

>±$+∫]. Ä+Á<Ûä, ñ‘·ÿfi $<ëúÛ≤´düe÷ u≤\≈£îìøÏ »]¬>qT. ¬s+&+&É¢ À Äj·Tq

#êø£#·ø£ ‘·‘√ $<ä >∑s¡#·T#·T e#ÓÃqT. Ç+≥ »q≈£îì ø£&É Äj·Tq ∫qï ∫qï

XÀ¢ø£eTT ˝…ìïjÓ÷ H˚s¡TÃø=HÓqT. @&Ée j˚T≥ ñ|üqj·TqeTT »]–+∫ >ö&É

Áu≤Vü≤àD≤#ês¡ Á|üø±s¡eTT j·TCÀ„|üM‘·eTT ydæ ~«Eì>± CÒdæ ÁøÏ+~Ø‹ì >±j·TÁr

H]Œ+∫]. ªªz+ uÛÑ÷s¡“¤e: dü«:, ‘·‘·‡$‘·T]«πsD´+, uÛÑs√Z <edü BÛeTVæ≤, ~ÛjÓ÷jÓ÷q:

Á|ü#√<äj·÷‘Yµµ j·TEπs«<äeTT 36 n 3 eT+. (z+ø±s¡ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, dü«j·T+uÛÑe⁄,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 6

<äT:K s¡Væ≤‘·T&ÉT, düs¡«yê´|ü≈£î&ÉT, düeTdüÔ »>∑‘·TÔ qT‘êŒ~+∫ düø£ …’X¯«s¡ eTT\

ì#·TÃyê&ÉT, d”«ø£]+#·T≥≈£î ÁX‚wüºyÓTÆq jÓ÷>∑T´&ÉT, |ü]Xó<ä∆ dü«s¡÷|ü⁄&ÉT, düeTdüÔ düTKeTT\

ì#·TÃ Ä |üs¡e÷‘·à dü«s¡÷|üeTTqT y˚TeTT <Ûä]+‘·TeTT>±ø£! »>∑BX¯«s¡T&ÉsTTq

|üs¡e÷‘·àjÓÆTqyê&ÉT e÷ ãT<äT∆\qT Áù|πs|æ+#·TqT>±ø£!) j·Tì <ëì uÛ≤eeTT.

* e+>√‘·ÿfiuÛ≤wü\˝À ø£s¡à<Ûës¡j·TeTTq Åd”Ôyê#·ø£eTTq ÄDÏXã›eTT |üs¡+ã>∑TqT.

Äj·Tq j·÷ »|üeTTqT XË’XeeTTqH Hs¡TÃø=HÓqT.

ª ªª ªª ªª ªª ªj·TCÀ„|üM‘·+ |üs¡eT|ü$Á‘·+, Á|üC≤|ü‘˚sê´ X¯ÃVü≤»+ e⁄s¡kÕÔ‘Yˆ

Äj·TTwü eTÁ–j·T+ Á|ü‹eT+#·XóÁuÛÑ+, j·TCÀ„|üM‘·+ ã\eTdüTÔ ‘»:µµ j·Tìj·TTqT

Äj·Tq |ü]ƒ+#· H]Ã].

$<ë´düøÏÔ :`

ej·TdüT‡ ôV≤#·ÃC§∫Ãq ø=\~ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<ÛäØ>±s¡T |ü⁄sêDÒ‹Vü‰düeTT\H

ø±ø£, y<äbÕsêj·TDeTT >∑÷&É #j·TT#·T dü+<Ûëé+<äHê~ ì‘· ø£è‘· ìs¡‘·T&Ó’q

@ø£ dü+<ÛëÁ>±Væ≤jÓÆT yÓ\ôdqT. Äj·Tq dü«Vü≤düÔ *œ‘·eTTq nÏº uÛ≤>∑eTT\T Áyêdæj·TTqï

|ü⁄düÔø£eTT\T HÏøÏì ≈£î≥T+ãeTT yê] jÓTT<ä› >∑\e⁄. Äj·Tq »Ï|ü]ƒjÓ÷ j·TqT

<ëìì >∑÷&É Hê Á>∑+<∏äeTT\˝À p&É>∑\eTT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T neTsê+Á<ÛäeTT\T

Hs¡TÃø=ì, #·*ø±\eTTq Ä≥¬ø’ |æ\¢\T ‘·+f…|ü⁄ |ü⁄\¢\ eT+≥\T ydæø=ì q|ü⁄&ÉT

≈£L&É |ü⁄düÔø£eTT\T $&ÉTeø£, jÓTTø£ÿ #·*ø±\eTTqH eTTe÷às¡T uÛ≤>∑e‘·bÕsêj·TDeTT

|üP]Ô #dæs¡≥! ‘·q ‘·+Á&ç eTVü‰ $<ë«düT+&Ó’, eTVü‰uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘·, sêe÷j·TD≤~

ôV’≤+<äe eT‘· Á>∑+<∏äeTT\T #·~$ j·Ts¡∆eTT #Ó|ü≥ j·÷j·Tq $qT#·T, <ëqT ≈£L&É

qÏº XøÏÔ dü+bÕ~+#·Tø=HÓqT.

Ä|üìïyês¡DeTT :`

$<ë´]∆>∑ qT+&çq ~qeTT\˝À |üHÓï+&+&É¢ ÁbÕj·TeTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT >±s√ø£

<ëdü] ∫qïyêì‘√ ªªø£DÏ¬>µµ j·TqT Á>±eT ‘·≤ø£eTTq kÕïqeTT #j·TuÀsTT,

yês¡TuÛÑj·TT\TqT áe* jÓTT&ÉT¶ qT+&ç j·÷e*øÏ á<ä <ä\∫ yÓfió¢#·T+&É>± q‘·ì

q&ÉTeTTq≈£î >∑≥Tºø=ìq ã≥º M&ç ø±fi¢≈£î E≥Tº ø=HÓqT. n+‘·≥ eT] sT÷<äC≤\ø£

ãT&ÉT>∑T ãT&ÉT>∑Tq eTTqø£\T y˚j·TT#·T, ˙fi¯ó¢ Á‘ê– ø±fi¯fl ø=q Áy˚fi¯¢ô|’

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 7

e÷Á‘·eTTìdüèVü≤‘√ ì*∫j·TT+&ÓqT. ¬s+&Ée ∫qïyê&ÉT bÕ]b˛jÓTqT. <Ó’eeXÊ‘·TÔe

ì<ä›s¡T ‘Ó\>±\T yÓ[¢ ˙fi¢ô|’ >±qã&ÉT #·T+&çq j·÷ u≤\Tì eTTK|ü<äàeTT MøÏå+∫,

>∑u≤\Tq ˙≥~– ÁbÕD≤bÕj·TeTTqT+&ç j·÷j·TqqT s¡øÏå+∫].

Ç+ø=ø£ |üsê´j·Te÷j·Tq j·÷ u≤\´ÁbÕj·TeTT˝À H=ø£ ã+<ÛäT >∑èVü≤eTTqT

CÒs¡ #·T≥º\T ø±\TÃø=qT≥≈£î >=+#·eTT ì|ü ‘Ó∫Ã ô|≥ºe …qì ô|<ä›\T ø=+<äs¡T

ø√s¡>± Äj·Tq bıs¡T–+ÏøÏ b˛sTT <ÛëqéTT <ä+#·T#·T+&çq ø±|ü⁄yê] ø√&É* #‹ì

ªªn–Z ‘·«s¡>± <Ó∫Ã sTTeTàµµ ì j·÷|æq+<äTq s√ø£* C≤] ‘·q ≈£î&çø£+Ï u§eTà

ÁøÏ+<ä >∑Ïº>± <ä–*q+<äTq u§≥ u§≥ s¡ø£ÔeTT Ádü$+#ÓqT. yês¡T Á|ü ≤|æ+∫ >∑T&É¶

ø±*Ã s¡+Á<∏äeTT˝À u…Ïº ø£≥Tºø£Ïº]. #ê\ ø±\ e÷ u≤<Ûä ìyê]+|ü ≈£î+&ÓqT.

Ä ≈£qTï b˛≈£î+&çqqT 67 dü+e‘·‡s¡eTT …’q yÓqTø£j·÷ HÁ‘·<äèwæº eTT+<äT>± ø°åDÏ+#ÓqT.

nq+‘·s¡e÷j·Tq eT÷&ÉT HÓ\\T »´s¡ |”&ç‘·T&ÜjÓTqT.ªªª\+KD+ |üs¡eTÚwü<Ûä+µµ

nì uÀ~Û+#·T yÓ’<äT´ …es√ ∫øÏ‘·‡ CÒj·TT#·T Äj·Tq ø=ø£HêÏ sêÁ‹ <äTsê›Vü≤eTT

ôV≤#·TÃC§#·Ã, mìïkÕs¡T¢ ˙fifl&ç–qqT Ç∫ÃHês¡Tø±s¡T. n+‘· À Hê‘·ìøÏ düŒ èVü≤

‘·|æŒ ÁøÏ+~ Á>∑T&ÉT¢ MT~øÏ <\yj·T>±, q+<äs¡T s√<äqeTT *&ÉkÕ–πs ø±ì >∑]f…&ÉT

˙fió¢ b˛sTTyês¡TqT Ò¬s’]. <Ó’eeXÊ‘·TÔq eTT+<äÏ j·÷|ü<ä\˝À e … HÓes√ ‘Ó–+∫

j·÷j·Tq eTTKeTT MT<ä #· ïfi¢ #·*¢ eT] ø=+#·eTT ô|<äe⁄\qT J*Ã H√≥ uÀj·T>±

ÁbÕDeTT\T ‘ÓeTà<¬sqT. n|òüT≥Hê |òüT≥q düeTs¡Tú&ÉT, ‘ê‘êÿ*ø£ düVü‰j·T<ë‘·,

ø£s¡TD≤eTj·TT+&ÉT>∑T jTdüTHê<∏äTì HêeTeTTq≈£î dü<ëdüs¡«<ë <Ûäqýê<äeTT\T. Äj·Tq

j·TbÕs¡ø£è|ü‘√ HÓ+‘·>± Hê u≤\Tì >±bÕ&ÓqT! |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]>±] <ë«sê

<˚X¯eTTq »s¡>∑HÓ’j·TT+&çq eTVü≤‘·Ôs¡ ùde $wüj·T yÓT]+– j·TT+&çq+<äTqH˚

|üsê‘·Œs¡T&Üj·Tq Á|üø±s¡eTT ìs¡bÕj·TeTT>∑ >±bÕ&çj·TT+&ÓqT. eT<∏äHê|ü⁄s¡eTTq≈£î

kÕs¡eø√≥ #ê\ #s¡Te. |ü<äTHê\T>∑T |ü~ùV≤qT dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁbÕj·TeTTqH

j·T#·≥ qT+&çq eTTkÕÔ<ës¡T >∑+<Ûä+ Hêsêj·TD <ëdüT>±] sTT+≥ ˙j·Tq |ü⁄sêD

ø±\πøå|üeTT ¬s+&+&É¢ es¡≈£îqT CÒdæ ø=+‘· <Ûäq dü+bÕ<äq #düTø=q >∑*–].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 8

ôV’≤+<äe eT‘· Á|ü>±&ÛÉ ìwü˜:`

u≤\´<ës¡uÛÑ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT >±s¡T $wüßí dü+ã+<ÛäyÓTÆq $Á>∑ bÕdüqeTT\T

ùdj·TT#·T, »|ükÕïqñ|üyêdüeTT\+<äTqT, rs¡új·÷Á‘·\T ùd$+#·T≥˝ÀqT $T>∑T\

düHêàqeTT >∑*–j·TT+&ç], eT]j·TT yÓ’wüíe eT‘êqTkÕs¡eTT>∑ uÛÑT»eTT\MT<ä X+KT

#·Áø£eTT\T ø±*Œ+#·Tø=ì >∑Ts¡Te⁄\T H]Œq eT+Á‘·eTT\T |ü]ƒ+∫ ‹s¡THêeT ø°s¡Ôq\T

bÕ&ÉT≥ j·÷j·Tq ø±#ês¡eTT>∑ qT+&ÓqT.ªªuÛÑeìÔ qÁe÷ düÔs¡yÓ’: |òü À<äZeT:µµ j·TqT

Hês¡ yêø£ Á|üø±s¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT ø£$ $<ä ≈£î <ä–q $qj·T dü+|üqTï …’ Á|üX+kÕs¡TΩ …’].

nkÕúqø£$ |ü<ä$ :`

1813 dü+e‘·‡s¡eTT qT+&ç 1832 dü+e‘·‡s¡eTT es¡≈£î l <äT>∑sêE>±s¡T

≈£îe÷s¡T\>∑T sêC≤ |ü<äàHêuÛÑ <e⁄>±s¡T, l sêC≤ »>∑Hêï<Ûä >∑»|ü‹ Hêsêj·TD

<e⁄>±s¡T kÕúH ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙yê] ôd\e⁄ Á|üø±s¡eTT dü+kÕúq uÛ≤s¡eTT eVæ≤+∫

j·TT+&çq dü+>∑‹ eTT+<äT <Ó*Œj·TTHêïeTT ø£<ë! düTe÷s¡T 1820 dü+e‘·‡s¡

ÁbÕ+‘·eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] »q≈£î\>∑T ≈£Ls¡àHê<Ûä #Í<Ûä]>±]øÏì,

|æq‘·+Á&ÉT\>∑T sêeTø£èwüí, sê<Ûëø£èwüí #Í<ÛäØ\≈£îqT ‘·eT $Tsêd” uÛÑ÷edü‘·T\ $wüj·TeTT

ø=ìï >∑èVü≤∫ÛÁ<äeTT\T Ò∫q+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T |üsê¢øÏ$T&ç dü+kÕúHê~Û|ü‹

jÓTT<ä∆ dü«‘·+Á‘·eTT>± ø=Hêïfiófl ì*∫ ÄkÕúqø£$jÓÆT ø=ìï Á>±eTeTT\T dü+bÕ~+#·T

ø=ì]. Äj·Tq #ê\ øö‘·ø£eTT >∑\yê&ÉT. ‘ÓHê* sêeT*+>∑ ø£$ e+Ï $ø£≥ø£$>∑

qT+&ç, dü+kÕúHê~Û|ü‹øÏ ñ‘ê‡Vü≤eTT >=\TŒyê&É≥.

o‘·kÕ>∑s¡rs¡eTTq ªª∫C≤\+µµ nqT Ç≤*j·TqT Ç+»˙j·Ts¡T # Á|üdüTÔ‘·eTT

|üsê¢øÏ$T&ç˝À qTqï kÂ+<äs¡é+‘·yÓTÆq sê»eT+~s¡ ìsêàDeTT #˚j·Tã&Éø£

eTT+<ä#·Ã≥ X¯ìyês¡eTT dü+‘·kÕ¬>&ç #√≥ H=ø£ sê»eT+~s¡eTT ìsêàD+

>±$+|üã&çq~. dü+kÕúHê~Û|ü‹ jÓTTø£ <äsê“s¡T r]Ã, ø£e⁄\ HêVü‰«ì+∫ eT+~s¡

es¡íqeTT #˚j·TT&Éq>±, ‘·øÏÿq ø£e⁄\T düeTT∫‘· es¡íqeTT\T >±$|ü+>±,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡T e÷Á‘·eTT ‘·q es¡íqeTTq Ä sê»>∑èVü≤eTT ‘·q >∑èVü≤eTT‘√

uÀ\Ã<ä>∑<äqT uÛ≤eeTT yÓ\Te&ç+#ÓqT. Ä bÕ<äeTT #·~$ sêEqT |ü+&ç‘·T\TqT

q+<ä* sTT+–‘· uÛ≤eeTT Á>∑Væ≤+|ü Òø£ j·T~ jÓT≥¢ì j·T&ÉT>∑ ªªªªªªªªªªªdü÷s¡ #·+Á<ä

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 9

qø£åÁ‘ê<äT\qT Hê >∑èVü≤eTT˝À ãs¡T+&ç #·÷&É>∑\qTµµ, á sê»>∑èVü≤eTT˝À qT+&ç

yêìì p&É Òqì bÕ<äeTT |üP]Ô#j·T>± sêEqT, düuÛ≤kÕús¡T\TqT Äj·Tq jÓTTø£ÿ

$ø£≥ ø£$‘·«eTTq≈£î |üø±\Tq q$«qs¡≥! á dü+>∑‹ e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T e÷‘√

C…|ü#·T e∫Ã].

Äj·Tq øÏs¡Te<+&É¢ ÁbÕj·TeTT e#ÓÃqT. >ö&É •wüº XÊK˝À yTq]ø£eTT\T

bÕÏ+#·T≥ e\qqT, s¡»dü«˝≤q+‘·s¡ $yêVü≤eTT\T ndüeTà‘·eTT \>∑T≥e\qqT

n‘·ì y˚Tqe÷eT s¡|òüTTHê<ÛäbÕ˝Ÿ eTVü≤+‹>±] ≈£îe÷]ø£ sê<ÛëeTDÏ<˚$>±s¡T

‘=$Tà<+&É¢ u≤*ø£jÓÆT j·TT+&çqqT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]>±] ej·TdüT‡ sTTs¡Te<+&É¢sTT

j·TT+&çqqT, ô|<ä› ≤dü+ã+<ÛäyT ìXÃsTT+∫, dü|üÔ~q $yêVü≤eTT eTVü‰ yÓ’uÛ≤eeTT‘√

»]–+∫]. Ç≤¢j·Tq ÁãVü≤à#·sê´ÁXeTeTT qT+&ç >∑èVü≤kÕúÁXeTeTTq≈£î e#ÓÃqT.

nq+‘·s¡e÷j·Tq ‘·+Á&çjÓÆTq ≈£Ls¡àHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T ø±˝≤eXó …’]. á ≈£Ls¡àHê<Ûä

#Í<Ûä] >±] ‘·*¢ >∑+C≤+ õ˝≤¢ Àì l ≈£Ls¡à+eT+<ä* ≈£Ls¡àHê<ÛäTì ñbÕdæ+∫

(ùd$+∫) dü+‘·‹ ã&Édæq+‘·≥ Ä+Á<Ûä<X eT+<ä* j·÷#ês¡ Á|üø±s¡e÷ <e‘·

ù|s¡T ≈£îe÷s¡Tì øÏ&ç j·TT+&ÉTqT. nÏº ù|s¡T e+>∑,ñ‘·ÿfi¯ kÕ+Á|ü<ëj·TeTTq

kÕ<Ûës¡DeTT>∑ >∑qã&É<äT.

‘·+Á&ç eTs¡D≤q+‘·s¡eTT ‘·*¢jÓÆTq düTuÛÑÁ<ë<$ #Í<ÛäsêDÏ>±s¡TqT, nqïjÓÆTq

»>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±s¡TqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] jÓT&É q‘·T\ Áù|eT, düe÷<äs¡ uÛ≤eeTT\T

>∑*– Äj·Tq $<ë´$XÊs¡<äT&ÉT $qj·T $<Û˚j·T‘ê dü+|üqTï&ÉT, ôV’≤+<äe

eT‘·uÛÑøÏÔj·TTø£Ô‘· >∑\yê&ÉT q>∑T≥+CÒdæ |òüTq >ös¡eeTT\‘√ >±bÕ&ç].

ôV’≤+<äe Á>∑+<∏ä s¡#·qeTT :`

»q≈£îì eTs¡DeTT e\q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T eT]+‘· uÛÑøÏÔs¡dü ìeT>∑Tï&ÜjÓTqT.

Äj·Tq ‘·q ø±\eTTq >∑\ ø£$‘ê XøÏÔ Á|üø±s¡eTT $wüßí |üs¡eTTq H&Óì$T~ ø°s¡Ôq\TqT,

•e|üs¡eTTq H=ø£Ïj·TT, >∑Ts¡T |üs¡eTTq H=ø£ ‘·‘·« ø°s¡Ôqj·TT, ø£èwüí ©\ H=ø£Ïj·TT,

n+‘·´bÕ<äeTTq ªª<äX¯s¡<∏äsêe÷µµ j·Tì e#·TÃ sêeT X¯‘·ø£ yÓTTø£Ïj·TT,

ªª˙˝≤#·\ $˝≤düeTµµqT |ü<ä ø±e´ Á|üã+<Ûä yÓTTø£Ïj·TT s¡∫+|ü>∑ yêìì $ìq

yês¡+<ä* eTè<äT eT<ÛäTs¡ |ü<ä C≤\eTTq≈£îqT, ø£$‘ê HÓ’|ü⁄D´‘·≈£îqT Äj·TqqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 10

XÊ¢|òæT+∫ >=|üŒ>±qT yÓT|ü>±qT p∫q+<äTq Hêj·Tq ø±o yÓ[fl $<ëýê´dü+>∑

yÓTTqs¡Œ <äè&ÛÉìXÃj·T‘· ã÷ì, jÓTTø£ ùdïVæ≤ì‘·T‘√ Hø°uÛÑ$+∫,j·÷eX´ø£ |ü<ës¡úeTT\T

dæ<ä›|üi∫ sTT+Ïyê]øÏ, <Ó\T|ü≈£î+&É yÓfi¢>√], j·÷ eT÷≥ H=ø£ bı<ä À <ë∫ô|Ïº

Á|üj·÷DeTT kÕ–+|ü uÀe⁄dü]øÏ <ëìHÓes√ ‘·düÿ]+∫]. n+<äT# Hê j·TT<ä eTeTT

HÓs¡y˚s¡ ˝Ò<äT. Ä j·TÚeHêedüú˝À X¯è+>±s¡ø±e´ Á|üã+<ÛäeTT\T <ëyÓT+‘·jÓ÷

dü+‘·düeTT‘√ »~$ j·TT+&çq≥T\ C≤„|æø£ Á>∑+<∏äeTTq H=|üø=ìj·TTHêïs¡T.

ÁãVü≤àC≤„H√<äj·TeTT :`

eTq j·TÚeq ø£$ ‘·q sTTwüº <Ó’e‘·yÓTÆq $wüßí qTbÕdæ+#·T#·T! Ç‘·s¡T\ yÓT|ü

e&Éj·TT#·T, yÓ÷ø£åHêj·T≈£î&Éì dü+‘√wü<ëj·T≈£î&Éì j·÷‘·ì >=\TÃ#·Tqï düeTj·TeTTq

Äj·Tq uÛÑøÏÔ ys¡T>± e÷s¡kÕ¬>qT. Ä ø±\eTTq |üsê¢øÏ$T&ç À ÁãVü≤àC≤„q eT‘·eTT

sê»jÓ÷>∑ XÊK≈£î C…+~q jÓTTø£ j·TT<√´>∑düTú&Ó’q <yê+–, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]ì

|æ\∫ ‘·q jÓTT<ä›qTqï ªªsêeTdüÔesê»eTµµqT y<ë+‘· Á>∑+<∏äeTT ì∫Ã, <ëì »~$

uÛ≤eeTT ‘·q≈£î $e]+|ü >√¬sqT nsTT‘ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT >±s¡T <ëì »~$qqT

Ä <yê+– ø√]q j·TqTuÛÑyês¡ú e÷j·Tq ø£|üŒÏøÏ njÓ÷eTj·TeTT>∑ qT+&ÓqT.

nsTTq Hêj·Tq <ëì $&ÉTeø£, j·T~ ‘·q≈£î eTH√Vü≤s¡eTT>∑ qT+&ÉT≥ #‘· <ëì

ns¡Te⁄ rdæø=ì j·÷eT÷˝≤Á>∑eTT>± |ü]ƒ+#ÓqT. n+‘·Ï‘√ <äè|æÔ C…+<äø£ <ëì Á|ü‹

H=ø£Ï j·÷j·Tq jÓT‹Ô Áyêdæø=ì, <ëì #·]«‘·#·s¡«DeTT #dæ Áø£yTD eTqqeTT

ø±$+#·Tø=ì sT÷ Á|ü|ü+#· dü+kÕs¡eTT Á|üyêVü≤ y>∑‘·T\éTìj·TT, XØsê‘·à\≈£î

>∑\ uÛÒ<äeTTqT, Ä‘·àjÓTTø£ÿ ì‘· ‘·«eTTqT Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à\HÓ’ø£ |üs¡T#·T kÕ<Ûäq

dü+|ü‘·TÔ\qT, yêìì H˚s¡TŒ dü<äTZs¡Tì ø£qT>=ì j·÷ >∑Ts¡Te⁄ e\¢ uÀ<Ûä

bı+<äe …qìj·TT, q≥T\ CÒj·Tì yê]øÏ eTTøÏÔ kÕ|òü\´‘· jÓTqï&ÉT dæ~∆+|ü <äìj·TT

Hê Á>∑+<∏äeTT e\q qT|ü<•+|üã&ÓqT.

á y<ë+‘· Á>∑+<∏äeTT #·<äTe⁄ø=ìq+‘·≥ ôV’≤+<äe eT‘·#Ûê+<äkÕ#ês¡eTT\T,

uÛÑøÏÔÁøÏj·T\T eè<Ûëj·Tì j·÷j·Tq≈£î <√#ÓqT. @‘·‘êÿs¡DeTTq ≈£î˝≤#ês¡ <Ûäs¡àeTT\qT,

uÛ≤s¡ ã+<ÛäT $TÁ‘ê<äT\qT düs¡« dü+>∑eTT\qT ‘· õ+∫, düHê´kÕÁXeTeTT CÒ]

ÁãVü≤àC≤„ì ø±e …qqT yê+#Û· j·÷j·Tq˝À ôV≤#·Ã C§#ÓÃqT. ø±e⁄q q+<äT¬ø’ ø£èwæ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 11

#j·T>± ‘·äq≈£î eTT+<äT \_Û+∫q ªªsêeTdüÔesê»eTTµµ >±ø£ sTT+ø£ ªªy<ë+‘·kÕs¡eTTµµ

ªª•ejÓ÷>∑kÕs¡eTTµµ ªªÄ‘·àuÀ<Ûäµµ ªª$C≤„qB|æø£µµ ªªJeÁ|üuÀ<Ûäµµ uÛ≤>∑e‘·|ü⁄sêDeT+<ä*

ªªuÛÑ>∑e‘·ÿ<∏ä\Tµµ ø£|æ\ eTVü‰]¸ ‘·q ‘·*¢jÓÆTq <eVüA‹øÏ C…|æŒq ªªkÕ+K´jÓ÷>∑eTTµµ

Á|üVü‰¢<äT&ÉT sêø£ådü ≈£îe÷s¡T\≈£î Á|üuÀ~Û+∫q ªª|üs¡‘·‘·«eTTµµ Hês¡<äeTTì <Ûäs¡àsêE

≈£î|ü<˚•+∫q ªª|üs¡eTVü≤+dü <Ûäs¡àeTTµµ neTq»>∑‘· ãTwæ #·]Á‘·eTT e•wü˜

sêe÷j·TDeTTq e•wü„ eTVü‰ eTTì sêeTTìøÏ uÀ~Û+∫q ªªÄ‘·àC≤„qeTTµµ ñ‘·ÿfi

uÛ≤wüj·T+<äT ªªÁù|eTuÛÑøÏÔ |ü+#êeTè‘·eTµµ qT Á>∑+<∏äeT+<ä* ìcÕÿeT Áù|eTuÛÑøÏÔ dü÷#·ø£

ªªne<Ûä÷‘· #·]Á‘·eTTµµ Ç‘ê´~Û Á>∑+<∏ä dü+∫‘·eTT #dæø=ì yêì HÓ‹Ô Áyêdæø=ì

#·<äTe⁄#·T ø=ìï ø£+sƒ√bÕsƒ¡eTT #j·TT#·T ‘·‘ê«s¡úeTT\T Hêj·Tq >∑&ÉT+>∑&ÉT ÁX<ä∆‘√

<Ó*dæø=qT #·T+&Ó&ç yês¡T.n|üŒÏ <äfidü] Ä≈£î|ü#·Ã ø±–‘·eTT\ MT<ä |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]

>±s¡T Áyêdæj·TT+&çq ªªÄ‘·àuÀ<Ûäµµ j·TqT Á>∑+<∏äeTTqT, <äfidü] ˙*>√e ø±–‘·eTT\

MT<ä Áyêdæj·TT+&çq ªªC≤„qÁ|üB|æø£j·TTµ XÀ¢ø£ ‘ê‘·Œs¡ düVæ≤‘·eTT ø£≥ø£|ü⁄]˝À

\_Û+∫q$. ñ‘·ÿfiuÛ≤wü Àì ªªj·Te<Ûä÷‘·#·]Á‘·eTTµµ Hêj·Tq ‘êÏj·÷≈£î\T |üPdüe …

>∑T+Á&ÉeTT>∑ >√dæ, <ëìô|’ Hê Á>∑+<∏äeTT Áyêdæø=ì |üPkÕø±s¡eTTqT uÀ*q j·÷

Á>∑+<∏äeTTqT ø£+sƒ¡e÷\>∑ <ä–*+#·Tø=ì <ëì qqT~q bÕsêj·TDeTT ùdj·TT≥˝À

q‘· +‘· ≈£î‘·÷Vü≤\‘· >∑*– yÓT\¬>qT.

n+‘·Ï‘√ <äè|æÔ >=qø£ ‘·q j·÷‘·àqT |üs¡e÷‘·àj·T+<Ó’ø£ |üs¡|üCÒj·TT dü<äTZs¡Te⁄

\_Û+|üe …qìj·T÷, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä] >±s¡T mìïjÓ÷ j·T‘·ï|üs¡+|üs¡\T >±$+#ÓqT.

bÕ|üeT|üŒÏ ø±j·Tq ø£Ïº >∑Ts¡Te⁄\ $wüj·TyÓTÆ XÀ¢ ˆ ªª>∑Ts¡Ty√ ãVüQe‘·‡+‹,

•wü ì‘êÔ|üVü‰s¡ø£: <äTs¡¢uÛÀ dü<äTZs¡Ts√¢πø, •wü Vü≤è‘êÔ|üVü‰s¡ø£:µµ j·TqT nqTuÛÑeeTT

ø£*–j·TT+&É Ò<äT. m≥ºπø\πø&ÉT>∑Ts¡T e÷j·T >∑Ts¡Te⁄˝≤j·Tq bÕ*≥≈£î >∑÷&ç].

yê] ù|s¡T Á|üdæ<äT∆\T ‘Ó*j·Tã&ç j·TT+&É Ò<äT. yê] e\¢ Äj·Tq j·TeT, ìj·TeT~

ncÕº+>∑ jÓ÷>∑eTT\qT, nDÏe÷~dæ<äT∆\qT ∫qàj·÷~ eTTÁ<ä\qT >∑÷]Ã ø=+‘·

Hs¡TŒ bı+<ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 12

jÓ÷>∑kÕ<ÛäqeTT e÷j·÷ >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ :-

yê]˝À ñ|ü sêeT*+>∑eTqT >∑Ts¡Te⁄ ‘·øÏÿq yê]ø£qï $TøÏÿ* j·TdüVü≤´ø£s¡

edüTÔe⁄\T ‹qe …qìj·TT, ndüVü≤´ ø±s¡ eTT\T #j·Te …qìj·TT, q≥T¢ CÒj·Tì

jÓT&É\ eTTøÏÔ jÓT+‘· e÷Á‘·eTT #Ó+<ä Òs¡qï≥TºqT, n$ ≈£L&É kÕ<Ûäq\ìj·TT HÓ+∫

#Óô|ŒqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T eè<ë∆|ü eTTq dü«j·TeTT>± ÁyêsTT+∫q ø=ìï

j·÷|üPsê«qTuÛÑeeTT\Tyê] Áyê‘· Á|ü‹ qT+&ç sT÷ ÁøÏ+~ bı+<äT|üs¡#·T#·THêïeTT:`

ªª#j·Tsêì$ #dæ‹ì— ‹qsêì$ ‹+Ïì— yêìì sTTø£ÿ&É $e]+∫ Áyêj·T ÒqT,

@\qq n$ $TøÏÿ* j·TdüVü≤ýÓTÆq ø±s¡ eTT\T. á @&ÉT>∑Ts¡T >∑Ts¡Te⁄\˝À s=ø£&Ó’qqT

HqT ø√]q uÀ<Ûä HêøÏ#·TÃ≥≈£î XøÏÔ >∑\yês¡T ø±ø£b˛sTT]. eT]j·TT H=ø£ \C≤®ø£s¡yÓTÆq

dü+>∑‹ #Ó|ü#·THêïqT @\q HqT #·~$q Á>∑+<Ûä+‘·s¡eTTq n‹~Û ùdyê Áø£eT

yÓTTø£Ï j·TTqï~. ˇø£ j·T‹~ÛøÏ me&Ó’q ‘·q uÛ≤s¡ q|üŒ–+∫q Ä |ü⁄DéTT ãVüQ

>=|üŒ<äì]. n+<äT≈£î ÁøÏ+~ |ü<ä eTT<ëVü≤s¡DeTT>± ì#ÓÃ<äqT:`

ˆˆ^ˆˆ »qø£>∑Ts¡T\HÓ’q ˆ »+|ü⁄qs¡úeTTHÓ’q

ÁbÕDyÓTÆq $&ÉT#·T ˆ uÛ≤s¡ ø=s¡≈£î

qÏºuÛ≤s¡ #‘· ˆ q‹~∏ XóÁXSwüùd

sTT+∫¬>\T#·T qEì ˆ ˙XóHÓ’q

HqT Hê˝≤>∑T #j·Te …qì j·T‹ï+∫‹ì. Hê j·T÷] düMT|üeT+<ä* ø=‘·Ô|ü*¢

j·TqT Á>±eTeTTq H=ø£ eTsƒ¡eTTqï~. n+<=ø£ ø£èwüí$Á>∑Vü≤eTTqT sêE\T+∫].

<ëìøÏ >±e\dæq uÛÑ÷edü‘·T\T ¬s+&ÉT Á>±eTeTT \Tqï$. n+<äTô|’ H=ø£ j·T~Ûø±]j·TT,

Ç<ä∆s¡T |üPC≤s¡T\T qT+&ç]. n|ü&É|ü&ÉT ø=+<äs¡T u…’sê>∑T\T e∫Ã Ä eTsƒ¡eTTqT

qT+&ÉTyês¡T. HqT yê] ùde #j·TT#·T+&ÉTyê&ÉqT. ˇø£ u…’sê–‘√ HqT #ê˝≤

ùdïVü≤eTT #dæ ãVüQ $<Ûj·TT&ÉHÓ’j·TT+&ç, jÓTTø£Hê&ÉT Hê j·T_ÛÁbÕj·TeTT qq>±

Hê uÛ≤s¡ #‘· n‹~∏ùde #sTT+#·Tø=qe …qì yêì‘√ C…|æŒ‹ì n+<äTø£‘·&ÉT

düeTà‹+|ü, HqT Hê uÛ≤s¡ ‘√ ãVüQ Áù|eT‘√ s¡Vü≤dü eTTq ˙ dü+>∑‹ C…|æŒ‹ì.

ÄyÓT Hê MT<ä ãVüQ ø√|üeTT ‘Ó#·TÃø=ì MTs¡T #j·TT sT÷ j·TdüVü≤´ø±s¡ eTT\≈£î

qqTï ≈£L&É MT j·T÷]˝À <ä–*+#Ó<äsêj·Tì ø√|ü|ü&çq~. Ä dü+>∑‹ HêyÓT

$qdüVæ≤+|ü<ëjÓTqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 13

ªªá˝≤>∑T y<ë+‘· Á>∑+<∏äeTT\T #·<äTe⁄≥e\¢qT jÓ÷>±uÛ≤´düeTT #j·TT≥ e\¢qT

Hê≈£î yÓ’sê>∑éTT $düÔ]+#ÓqT. düs¡«Je⁄\ jÓT&É ø±s¡TDéTTqT Áù|eTj·TTqT

>∑*–j·TT+&É Á|üj·T‹ï+∫‹ì, nÏº kÕ<Ûäq¬ø’ |ü>∑Ïj·T+<Ó’qqT sêÁ‹j·T+<Ó’qqT

ô|’ã≥º Ò≈£î+&É eÏº H\ô|’ ãs¡T+&ÉTq|ü⁄&ÉT NeT\T ø£s¡∫qqqT <√eT\T ø£s¡∫qqT

yêìì »+|üø£ H=|æŒ düVæ≤+#·Tø=ì ªªnVæ≤+kÕ |üs¡yÓ÷<Ûäs¡à:µµ j·Tì yÓT\¢>± yêì

<√*y˚j·TTyê&ÉqT. mÏº »+‘·Te⁄HÓ’qqT, |ü⁄s¡T>∑THÓ’qqT, Ç‘·s¡T\T ‹Ïº ø=Ïº

#·+|ü⁄q|ü⁄&ÉT Hê ø£+Ï‘√ p#·T≥¬ø’qqT m+‘·e÷Á‘· $TwüºeTT ˝Òø£b˛e⁄q~.

≈£î˝≤_Ûe÷qeTT b˛e …qì sTT‘·s¡≈£î\düTú …’q ùdïVæ≤‘·T\‘√ >∑\dæ uÛÑTõ+∫‹ì.

uÛ≤s¡ ‘√ dü+kÕs¡eTT #j·TT≥≈£î ns¡T∫ ø£*¬>qT. jÓ÷>∑ |ü⁄s¡Twüß\ kÕ+>∑‘· eTT

‘·s¡#·T CÒj·TT#·T yê] bÕ<ä Á|üøå±\ »\eTT #·s¡D≤eTè‘·eTì ãVæ≤s¡+>∑eTT>∑ ‘·\ô|’

Áb˛øÏå+#·Tø=ì, Hê\Tø£ô|’ ydæø=qTyê&ÉqT. ˇø±H=ø£|ü&ÉT Hê sTT+Ï yês¡T Hê≈£î

e&ç¶+∫q uÛÀ»q|ü<ës¡úeTT\T H H=ø£‘·≥TºqT, Ç+Ïyês¡T ô|+∫q ≈£îø£ÿ jÓTTø£ ‘·≥TºqT

ø£\dæ uÛÀ»qeTT ùdj·TT≥ Ä#ês¡yÓTÆq~. kÕïq, »|ü, ñ|üyêkÕ<äT\T #ê\eT≥Tº≈£î

‘·–Zb˛jÓTqT. <ä+‘·<ÛëeqeTTqT #ê\eT≥Tº≈£î $&ç∫ô|Ïº‹ì. HqT ˝Àø£eTTq≈£îqT

˝Àø£eTT Hê≈£îqT yÓiÏ¿>± >∑qT|æ+#ÓqT. Ç+Ïyês¡TqT Ç‘·s¡T\TqT Hê #wüº\T #·÷∫

Hê≈£î yÓiÏ¿|üf…ºqì #Ó|æŒ jÓTTø£|ü &Éee÷qø£s¡eTT>∑ e÷≤¢&ÉT yês¡T. H qÏº yê]ì

ø√|æ+|üø£, e÷s¡T e÷≤&Éø£, jÓ÷s¡TÃø=q≥≈£î <ÛÓ’s¡ eTT eVæ≤+∫‹ì. ÇÏº Hê dæú‹ì

p∫ Hê ‘·*¢j·TT, Hê uÛ≤s¡ j·TT $TøÏÿ* <äT:œ+#·Tyês¡T—

ne<Ûä÷‘êÁX¯eTeTT :`

∫≥º∫es¡≈£î HqTqdü dæ+∫ j·Te<Ûä÷‘·ÁXeTeTT C…+<ä >∑è‘·ìXÃj·TT&ÉHÓ’‹ì,

ˇ+≥]>∑HÓ’qqT, Ç<ä›s¡T ùdïVæ≤‘·T\‘√ HÓ’qqT ìs¡®Hês¡DéTT˝ÀH√ ø=+&É jÓTT+&É\˝ÀH√

jÓ÷>±uÛ≤´düeTT #j·TTyê&ÉqT. ˇø£Hê&=ø£ ø=+&É HÓ≈£îÿ#·T+&É jT »+‘·Te⁄ <ìì

‹HÓH√ ‘Ó*j·T<ä >±ì jÓTTø£ |ü∫Ã ‘√\TeTTø£ÿ sêfifldü+<äTq ã&çj·TT+&É HHÓ‹Ô <ëì

qdüVæ≤´+|üø£ qeT\e …qì #Ó|æŒ, HH yÓTT<ä≥ Hês¡+_Û+∫‹ì— ‘·s¡Tyê‘· Hê •wüß´ …’

j·TT+&çq ùdïVæ≤‘·T\TqT Ä˝≤>∑T ø=+#ÓeTT ø=+#ÓeTT Hê\Tø£ MT<ä u…Ïº bÕs¡ydæ].

uÛÑøÏÔ, C≤„q, ø£s¡à, yÓ’sê>∑ , sê»jÓ÷>±~ kÕ<Ûäq\ìïÏ À eTq ø£$es¡T&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 14

bı+<äe\dæq •ø£åDeTT\qT u§+<ÓqT.

Ä ø±\eTTq sê»jÓ÷>∑eTT kÕ~Û+#·Tyê]˝À <äTsêàs¡TZsê+Á&É>∑T Åd”Ô\T qT+&ç].

yê]ì ªeTTøÏÔø±+‘·\qTµ yês¡T, eT]j·TT n|òüTÀs¡T\qT XeuÛÑø£å ≈£î\T, ne<Ûä÷‘·\qT

~>∑+ãs¡ kÕ<ÛäTe⁄\T ∫s¡ø±\eTT qT+&ç Ç+&çj·÷<XeTTq qTHêïs¡T. ne<Ûä÷‘·

jÓTTø£ÿ \ø£åDeTT\T á øÏ+Á<ä $<ÛäeTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±] dü«Vü≤düÔ *œ‘·

Á>∑+<∏äeTT\˝À H=ø£<ëìj·T+<äT >∑\<äT.

(ì»yÓTÆq ne<Ûä÷‘·)

d” ˆ ªª#·‘·Ts¡T&Ü »qà Á|ü ˆ XÊ+‘·T+&ÉT ìdü‡+>∑T

&ÉTqT düeT<äs¡ÙqT ˆ &ÉTqT |òüTqT+&ÉT

HÓ’ j·÷‘·àj·T+<äT ˝À ˆ ø±e*˝Àø£+ãT,

˝+<äT Hê‘·àj·TT p#·T ˆ #·q|òüTyÓTÆq

j·TqT|üeTjÓ÷>∑ ÁøÏ ˆ j·÷<ëebÕeø£

<ä>∑úø£s¡à Á|üj·T ˆ ‘·ïeTTq CÒ]Ã

»&ÉTì¬ø’ e&ç J≈£î ˆ #·+<ä+ãTqqT eT÷ø£

|ü–~ qTqà‘·TÔì ˆ uÛÑ+– #Ó$Ï

^ˆˆ e&ÉTe⁄qqT >±qã&ÉT#·T dü ˆ s¡«E„&Ó’ Á|ü

XÊ+‘·ø° ≤VüQ‘êXqT ˆ düs¡DÏu§*Ã

dü‘·‘· XÊ‘·+ãT q+∫‘· ˆ C≤„qdüeTeTeTT

HÓ’q ÁãVü≤àdü«s¡÷|ü+ãT ˆ <ëqj·T>∑TqT.µµ

u≤\T&É>∑T ã+<ÛäTy=ø£&ÉT ø±\<Ûäs¡àeTT H=+<ä yêì <äVü≤q |üs¡T|üø£ Kqq

yÓTTq]Ã]. á eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT C≤„ì j·÷ XeeTTqT u…’øÏ rdæ ø=+‘· ‘·&Ée⁄

ø±fiflô|’ ãs¡T+&É u…≥Tºø=ì ‘·q≈£î ndüVü≤éTT uÛÑj·TeTT Ò<äì düeT]ú+#·Tø=ì, ‹]–

|üP&çÃydæ q≥T\ e÷ ‘·+Á&ç >±s¡T #Ó|æŒ]. Çeìïj·TT eTTøÏÔ kÕ<Ûäq e÷s¡ZeTT\ì

sT÷ <XdüTú …+‘·jÓ÷ ÁuÛÑ$T+∫ <ëì ø±eX´ø£yÓTÆq Ä‘·àXó~∆ e÷s¡Z yÓTs¡T>∑ø£b˛e⁄

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 15

#·THêïs¡T. eTq <XeT+<ä* jÓ÷>∑ |ü⁄s¡Twüß\H≈£î\T >∑+C≤sTT eTT‘·TÔ …’, bÕ|üø±s¡à

uÛÑ÷sTTwüº …’ yÓT\>∑T≥j·TT, eT‘·eTT ù|]≥ ªªÄ $T<ÛäTq ¬ø’+ø£sê´~µµ V”≤q ø±s¡ eTT

˝§qs¡TÃ #·T+&ÉT≥j·TT Hê ø±\eTTq |ü]bÕÏ>∑ qT+&ÓqT.ªªj·T<äTVü≤è<äj·TeT Xó<ä∆+

‘·dü düs¡«$s¡T<ä∆+µµ nqTq≥T\ n|ü$Á‘·Vü≤è<äj·TeTT\T n+<Ûäø±s¡ ø±s¡ eTT\T

>∑\yê¬s≥T\ dü<äTZs¡Te⁄\T>∑ qT+&É>∑\s¡T? ÇÏº j·Tedüú ÀH ªªndü‘√eT dü<äZeTj·T—

‘·eTk˛eT CÀ´‹s¡„eTj·T— eTè‘√´sêà neTè‘·+ >∑eTj·Tµµ j·Tì Á|ü ≤|æ+#·T#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] Vü≤è<äj·T yÓTìïkÕs¡T¢ ndü‘· eTT qT+&ç dü‘· eTTqT, n+<Ûäø±s¡eTT

qT+&ç ‘»eTTqT, eTs¡DeTT qT+&ç JeeTTqT yÓ<äTø£>√¬sH√ uÛÑ>∑e+‘·T& ms¡T>∑TqT.

ªjÓ÷>∑:∫‘·Ô eè‹Ôìs√<Ûä:µ j·Tì |ü‘·+»* #Ó|æŒq≥T\ jÓ÷>∑kÕ<ÛäqeTT

e÷qe∫‘·ÔeTTqT <Ó’e∫‘·ÔeTTq ø£]ø£≥Tº≥ø£ì dü÷∫+|üã&çqqT sT÷ eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT

jÓ÷– j·TqTuÛÑeeTT˝À e÷Á‘·eTT bÕ|üuÛÑ÷sTTwüºyÓTÆq ‘·q jTø±Á>∑‘·e\¢ <Ó’e∫‘·ÔeTTq≈£î

˝Àã&ÉT≥ kÕ<Ûä eTT ø±≈£î+&ÓqT. ‘·q ∫‘·ÔeTTqT ‘·+Á&ç ∫‘·ÔeTTq ø£]ø£Ïºq eTVü‰

eTVüQ&=ø£ÿ j˚TdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTy˚. Äj·Tq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ ‘·q

ìXÃ\‘·‘·«eTTqT Hs¡Œ dü+ø£*Œ+#ÓqT.

ªqqTï C≤Á>∑‘·Ô>± yÓ‘·T≈£îyês¡T qqTï ø£qT>=HÓ<äs¡Tµ nqT <Ó’e yêø£ yÓT+‘·jÓ÷

ìXÃj·TeTì sTTø£ eTT+<äTe#·TÃ dü+>∑‘·T\e\¢ Á>±Vü≤éT>∑TqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 16

3. n<Ûë´j·TeTT

$TwüqØ j·TT<ä eT |òü*‘·eTT— q÷πs+&É¢ |üÁ‹ø£— |üÁ‹ø£\ $\Te— >∑+C≤+õ˝≤¢

|üPs¡«|ü]dæú‘·T\T— nbÕj·T $yÓ÷#·qeTT— ø£è‘·Á|ü‹C≤„ kÕ<ÛäqeTT.

ªª<e⁄ &Óe]ì eTT+<äT>± m]¬>H√ yê]ì eTT+<äT>± ìs¡ísTT+#ÓqT. me]ì

eTT+<äT>± ìs¡ísTT+#ÓH√ yê]ì |æ*#ÓqT. me]ì |æ*#ÓH√ yê]ì ˙‹eT+‘·T\T>∑

B¬sÃH√ yê]ì eTVæ≤eT|üs¡#ÓqT.µµ s√e÷ 8: 29`30.

dü+ø£\Œdæ<äT∆&Ó’q uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ‘·q ∫‘êÔqTkÕs¡ ø±s¡ Áø£eTeTT »]–+#·T $<ÛäeTT

n>∑eT´>√#·s¡eTT, ‘·q Á|ü‘· ø£å‘·\T HêHê $<ÛäeTT\T.

------ ------

$TwüqØ j·TT<äéTeTT :`

$TwüqØÁ|üj·T‘·ïeTT\T <˚X¯eTTq yê´|üÔeT>∑T#·T+&ÓqT. ø£\ø£‘êÔ <ä]

ªªdæs¡+|ü⁄s¡eTTµµq CÒ]q $*j·T+ πøØ 1800 dü+e‘·‡s¡eTTq dæs¡+|ü⁄s¡+ #] ø=ìï

|üÁ‹ø£\T, u…’_\T Á>∑+<∏ä uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT\T Ä+Á<Ûä uÛ≤wüqT >∑÷&É CÒdæ ø=ìïÏì

eTTÁ<äDeTT >±$+∫ yê´|æ+|ü CÒôdqT.*\+&ÉHé $TwüHé k˛ôd’° yê]#,|ü+|üã&ç

1805 dü+e‘·‡s¡eTT $XÊK|ü≥ºDeTT #]q ¬se. &ÓdüÁ>±+õdt <=s¡>±s¡T Ä+Á<ÛäuÛ≤wü

Hs¡TÃø=ì 1810 dü+ˆˆ Ä>∑wüßº 12e ‘Bì eTè‹ C…+<äø£ eTT+<äT eT‘·ÔsTT, e÷s¡Tÿ,

\÷ø± düTyês¡Ô\qT <Óì–+∫].n$1812dü+ˆˆ dæs¡+|ü⁄s¡eTTq n#·TÃ yj·Tã&çq$.

Á|æ#ÓŸ nqT Ç+ø=ø£ $TwüHÓØ $XÊK|ü≥ºDeTTq q÷‘·qìã+<Ûäq Hê+ÁBÛø£]+|ü,

1819 e dü+e‘·‡s¡eT~ #Óqï|ü⁄]˝À q#·TÃyj·Tã&ÓqT. 1829e dü+ˆˆ #Óqï|ü⁄]˝À

u…’_\Tkıôd’° yês¡T ãVüQX <ëìH ‹]– eTTÁ~+∫]. á eTTÁ<äDeTT e\q

>∑*–q j·TyÓ÷|òüT |òü*‘·$wüj·TeTT ‘·s¡Tyê‘· p#Ó<äeTT. $XÊK|ü≥ºDeTTq≈£î e∫Ãq

$TwüHÓØ\T ÁbÕs¡+uÛÑeTTqH #·ìb˛sTT]. ø£≥ø£eTT qT+&ç #Óqï|ü⁄] es¡≈£î >∑\

$XÊ\ Á|ü<XeTTq düTyês√Ô<äj·T $T+ø£ <ä–q Ø‹ »]– j·TT+&É Ò<äT. s√eTqT

ø£<∏√*≈£î\T e÷Á‘·eTT Äj·÷ düú\eTT\˝À qT+&ç].

* “History & Origin of the Missionary Societies” Vol II Page 214

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 17

|ü≤\|ü⁄ <=s¡\ <Ó’euÛÑøÏÔ :`

<X πøåe÷s¡úeTTqT, |æ‘·÷Ø\T ‘·s¡T#·T>± Ò#·T#·T+&ÉT≥ #‘·qT ádæº+&çj·÷

ø£+ô|˙yês¡T $»j·Tq>∑s¡eTT, lø±≈£îfieTT, ãs¡+|ü⁄s¡eTT eTTqï>∑T |ü≥ºDeTT\˝À

|ü≤\eTT\qT ì*Œj·TT+&ç]. lø±≈£îfieTT˝À 41e ã≤\eTT+&ÓqT. yT»sY ãø‡≥sY,

πø|tºHé ø°Ï+>∑T, »qs¡ Ÿ f…sTT\sY, …|æºHÓ+Ÿ ô|òsTTsY, πø|tºHé πø+u… Ÿ, πøô|ºHé ]#·ÃsY¶düHé,

Ä&ÉT®≤+Ÿ m*$Hé yÓTT<ä\>∑T <Ó’euÛÑøÏÔ |üs¡T …’q j·÷+π>¢jÓ÷<√´^j·TT\T |ü≤\

dü+ã+<ÛäyÓTÆq ø±s¡ eTT\˝À qT+&çj·TT, yês¡ Ò $<ë´ yê´|æÔøÏ, düTyês¡Ô Á>∑+<∏ä

Á|ü#ês¡eTTq≈£î <√&ÉŒ&ÉT#·T+&ç]. yT»sY ÁuÒŸ (Major Brett) nqT eTVü‰ uÛÑ≈£îÔ&ÉT

$XÊK |ü≥ºDeTT˝À qT+&ÓqT.

9e HÓ+ãs¡T Å¬ø’düÔe |üÁ‹ø£ ` V”≤˝Ÿ<=s¡>±s¡T :`

sê‹ j·Tø£ås¡eTT\‘√ yÓ÷≥Ts¡ø£|ü⁄ ø±–‘·eTT\ô|’ j·T#·TÃ|ü&ç ªªªªªªÁø°düTÔeT‘·>∑Ts¡Te⁄\T

á d”eT düeTdüÔ »qT\≈£î Áyêdæq |üÁ‹ø£*µµ j·TqT o]¸ø£‘√ ñqï 9e HÓ+ãs¡T

|üÁ‹ø£qT 1825 dü+ˆˆ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ $<ëé+‘·T …’q yê] nqïj·T>∑T

»>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±]∫Ã j·TT+&ç]. Ä ~qeTT\˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäØ >±s¡T <ëì

#·~$qqT <ëì kÕsê+X¯eTT Á>∑Væ≤+|ü ˝Òø£ <ëìì ‘·q ô|f…º˝À |ü&Éy˚dæ].

uÛÑ>∑eÅ‘Œ]‘·T+&ÉT>± yÓfiËflH√ j·Tq Hêø±\eTTq |üsê¢øÏ$T&ç À düπs« ø±s¡ eTTq qT+&çq

…|tºHÓ+≥T Væ≤ Ÿ (Lieutnenaut Hill) nqT Ç+»˙j·Ts¡T eT<äHê|ü⁄s¡ ÁbÕ+‘·eTTq

ø=+&É\T ø=\T#·T≥≈£î yÓfifl>± Ä X‚«‘·eTTœì <äs¡Ùq yÓTTø£ $<äT´‘ê‡s¡eTTe …

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]øÏ <äÏº yÓ+≥H jT&+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ ‘êqT ô|f…º À y<ë+‘· Á>∑+<∏ä

düeTT<ëj·TeTTq <ë∫j·TT+∫q ô|’ Å¬ø’düÔe |üÁ‹ø£ C≤„|üø£eTTq≈£î e#ÓÃqT. n~jT

<e⁄ &Üj·TqqT <ä]Ù+#·T≥! yÓ+≥H Äj·Tq ô|f…º\T yÓ‘·øÏ <ëìì u…’≥øÏ rdæ ‹]–

#·~yÓqT. eTT+<ëj·Tq <ëìì »~$qqT Á>∑Væ≤+∫ j·TT+&É˝Ò<äT. n+<äT

ãs¡e÷‘·Tà&É>∑T <e⁄ &=ø£ÿ&j·Tìj·TT Ç‘·s¡ <Ó’eeTT \ø£ÿs¡≈£î sêeìj·TT, Ç‘ê´~

düTuÛÀ<ä\T ‘≥ ‘Ó\¢eTT>∑ qTqï$. Ä |üÁ‹ø£ qT+&ç Ä ø±\|ü⁄ uÛ≤cÕ XË’*‘√qT,

n#·TÃ bıs¡u≤≥¢‘√qT ñqï~ j·TTqïfÒ¢ jÓTTø£Ï ¬s+&ÉT uÛ≤>∑eTT\ ˙ ÁøÏ+<ä

$e]+#·T#·THêïeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 18

* á |üÁ‹ø£ 1902dü+ˆˆ yT 22 ‘~ì ø£≥ø£|ü⁄]˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ]ø±s¡T¶\T yÓ‘·T≈£î#·T+&É>±

\_Û+∫ ≈£î≥T+ãeTTyê] jÓTT<ä› <ë#·ã&ç j·TTqï~.

ªªdüs¡«˝Àø£ <äj·÷|üs¡T&Ó’q ø£s¡Ôì Ä»„ Á|üø±s¡eTT yÓ÷ø£å+bı+<Ó e÷s¡ZeTTqT uÀ~Û+#Ó

>∑Ts¡Te⁄ …’q y˚TeTT sT÷ <˚X¯eT+<äT yêdüeTT>± e⁄+&Ó »qT\+<ä]øÏì #˚ôdÏ

Äosê«<äeTT ` $TeTTàqT nC≤„qeTT˝À qT+∫ s¡øÏå+∫ >∑‹bı+<Ó e÷sêZìøÏ

˝À|ü&É#êj·T e …qH sTT#·Ã#‘· yTeTT MT≈£î Áyêdæ|ü+|æq |üÁ‹ø£ jTeT+fÒ:`

ªª.................. ...................... ...................... <e⁄&=ø£&Ó

<e⁄ìø° eTqTwüß´\≈£L eT<Ûä düÔ >±&Ó’q yê&=ø£&Ó. Ç‘·& eTqTwüß´&Ó’q sT÷düTÁø°düTÔe⁄

...... sT÷ ø£s¡TÔ&Ó’q sT÷düTq≈£î sTT‘·s¡ düø£\ eTqTwüß´\ ø£+fÒ ø£*–q XÊ¢|òüTéTT\T

jTeì ‘Ó*j·T e …q+fÒ sTT‘·&ÉT eø£&ÉT e÷Á‘·yT |ü]#Ã¤<äeTT>± bÕ|üeTT Òìyê&Ó’

e⁄Hêï&ÉT. ‘êHÓ <e⁄ì ≈£îe÷s¡T&ÉT— ‘êqT eTqTcÕé‘ês¡eTTqT <ë*Ã sT÷düTeH

HêeTeTTqT <Ûä]+#·Tø=ì eTT|üŒ~eT÷&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\T uÛÑ÷˝Àø£eT+<äT+&ç sT÷

düTø£è‘·yÓTÆq dü‘· y<äeTTqT uÀ~Û+#ÓqT. ‘·q uÀ<Ûä ì»yÓTÆe⁄qï<äì <ëìøÏ kÕøÏå>±

nHø£ ÄXÃs¡ eTT\qT #dæ yÓ÷ø£åeTTqT e⁄&çπø »HêìøÏ e⁄‘·ÔeT |ü<∏ä C≤&É>± q&ç#ÓqT.

n‘·&ÉT ‘·q |ü]|üPs¡íyÓTÆq ø£è|üqT+∫ ‘·qqT e|üŒ–+∫∫Ã n|üsê<ÛäeTT Òø£ Væ≤+dü|ü&ç

eTs¡DeTT bı+~ düø£\yÓTÆq eTqTwüß´\ bÕ|üeTT\ ø=s¡≈£î <e⁄ìøÏ ñ‘·Ôs¡yê<äeTT

#dæ n‘·ìø° eTqTwüß´\≈£L nqT≈£L\eTT #dæ düø£\yÓTÆq <Ís¡“¤>∑ eTT˝À qT+∫

eTqTwüß´\qT s¡øÏå+∫ yê+&É¢≈£î bÕ|ü|ü⁄ |ü]Vü‰s¡eTTq÷ï, yÓ÷ø£åeTTqTq÷ï ø£\T>∑

CÒdæe⁄Hêï&ÉT. ‘êqT <e⁄ì ≈£îe÷s¡T&Ó’ n‘·ì e\¢ eTqTwüß´\≈£î |ü+|æ+#·ã&É¶ s¡ø£å≈£î&Ó’

e⁄Hêï&ÉHÓ≥+<äT≈£î e⁄|ükÕøÏå>± n‘·&ÉT JeeTTqT $&ç∫ eTs¡DeTT bı+~ eT÷&Ée

~qeT+<äT eT∞fl ÁbÕDeTT‘√ Ò∫ q\uÛ…’ ~qeTT\ |ü]j·T+Á‘êìøÏ ‘·qqT nHø£

»qT\≈£î <äs¡Ùq+ #sTT+#ÓqT. n+‘· eT+<äT n‘·&ÉT ‘·q •wüß´\≈£î >∑Ts¡T |ü≥ºeTTqT

sTT∫Ã yê+&É¢≈£î »>∑‘Ó’ø£ÿ&Óø£ÿ&Ü b˛qTq÷ düeTdüÔ »qT\≈£î uÀ~Û+#·qTq÷ ÄC≤„|æ+∫q

‘·s¡Tyê‘· yê+&É¢qT eø£ |üs¡«‘·+ MT~øÏ |æ\T#·Tø=ì b˛sTT yê+&É¢qT Äos¡«~+∫

yê+&ÉT¢ #·÷düTÔj·TT+&É>±H düeTdüTÔ\ eTT+<äs¡ eTVæ≤eT ‘√Ï yÓ÷øå±ìøÏ b˛jÓTqT

.... .... µµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 19

ªª sT÷ sTTdüT Áø°düTÔe⁄ qT+∫ eTqTwüß´\T yÓ÷ø£åeTTqT bı+<ä e#·TÃH >±ì yπs

eø£] qT+∫ bı+<ÓyÓ’qeTT n>∑T|ü&É Ò<äT.µµ sT÷ ìs¡÷|üeTTqT #·~$ yÓ÷ø£åeTTqT

bı+<Ó≥+<äT¬ø’q e⁄|ü<XeTT\TqT sTT+ø± $es¡eTT>± ‘Ó*j·T ÄX>± e⁄+fÒ, yê+&ÉT¢

e÷ e<ä›øÏ e∫Ã eTTK e#·qeTT>± e÷‘√Ï e÷≤¢&ÉT<äTs¡T >±ø£— MTs¡T n&ç¬>Ï

düø£\ ø±s¡ eTT\≈£î Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT #Ó|üŒ ìs¡+‘·s¡eTT yTeTT dæ<ä∆eTT>± e⁄HêïeTT..µµ

á |üÁ‹ø£ #·~$q yÓqTø£ Áø°düTÔ eT‘· yÓTÏº~jÓ÷ <ëì eT÷\ dæ<ë›+‘·eTT

˝ …≥T º\T+&ÉTH√ <ëì <Ó\Td üT ø=q>√s ¡T yê]ì á |ü Á‹ø £ <ë«sê

j·÷Vü‰«ì+#·T#·THêïs¡T>∑<ë! ø£s¡ÔeýT$Tj·Tì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T #ê\ ‘·s¡®q

uÛÑs¡®q |ü&ç j·Te<Ûä÷‘êÁXeTeTTqH ì\Te e …qqT ø£è‘·Á|ü‹»„ q|üŒÏøÏ $&É#·Tø=ì,

Áø°düTÔeT‘· dæ<ë∆+‘·eTT\qT ã]XÀ~Û+∫q MT<ä≥ @~ j·TT‘·ÔeTyÓ÷ <ëì CÒj·T

<ä\∫]. ø±ãÏº j·T~ yÓTT<ä ≤j·Tq sT÷ q÷‘·q eT‘·eTTqT >∑÷]Ã uÀ>∑≤º #j·T>±

>=+<äs¡~ eT+∫ eT‘·eTìj·TT, ø=+<äs¡T C≤‹ b˛e⁄qìj·TT C…|æŒqqT Ä e÷≥\

Hêj·Tq bÕÏ+|üø£, ‘·q j·TH«wüD≤ |ü<∏äeTTq eTT+<ä+» ydæ #·q>∑ ãVüQX |ü≤\|ü⁄

<=s¡\ e\¢ yê´|æÔ ø±ã&çq ªªdüèwæº $es¡eTTµµ ªª|üs¡eT >∑‹ e÷s¡ZeTTµµ ªªdüHêàs¡ZeTTqT

pù| dü‘√´|ü<˚X¯yÓTÆq >∑Ts¡TuÀ<Ûäµµ j·TqT ˙ eT÷&ÉT |üÁ‹ø£\T e÷Á‘·eTT

Á>±e÷+‘·s¡eTT˝À ùdïVæ≤‘·T\ jÓTT<ä› \_Û+#ÓqT. yêìì »~$q+‘· eTTqT|üÏ |üÁ‹ø£ À

<äq≈£î <Ó*dæj·TT+&Éì ôd’‘êqTqT >∑÷]Ãj·TT Áø°düTÔ e\q \_Û+#·T yT\TqT >∑÷]Ãj·TT

<Ó*dæø=HÓqT. n|ü&Üj·Tq≈£î ‘êqqTdü]+∫q ÁãVü≤àC≤„q e÷s¡ZeTT ø£qï Áø°düTÔ

e÷s¡ZeTT <=&É¶~>∑ <√#ÓqT. ªªdü‘√´|ü<XyÓTÆq >∑Ts¡TuÀ<Ûäµµ j·TqT |üÁ‹ø£ ∫es¡ H=ø£

ÁbÕs¡∆q Áyêj·Tã&ç j·TT+&ÓqT. |üPs¡«|ü⁄ >∑Ts¡T>∑TVü≤´ eT+Á‘√|ü<XeTTe … n~ j·TT+&Éø£

|üsê‘·Œs¡T&É>∑T <e⁄ì jÓT&É Áù|e÷s¡dü »ì‘· uÛ≤eeT+<äT e´ø£ÔyÓTÆq+<äTq düeTà‹+∫

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Vü≤è<äj·T |üPs¡«ø£eTT>∑ Hê ÁbÕs¡úqqT düeTà‹+∫ >∑Ts¡TÁãVü≤à+,

>∑Ts¡T$wüßí:, >∑Ts¡T<y√ eTùV≤X«s¡:ˆ >∑Ts¡TkÕøå±‘Y |üs¡ÁãVü≤à+, ‘·düŒ´ l>∑Ts¡Ty qeT:ˆˆ

Ç‘ê´~ $XÊ«düeTT Hê ~qeTT qT+&çjT |üPs¡«|üø£åeTT #dæ, >±j·TÁr, dü+<Ûëé+<äHê~

»|üeTT\qT M&ç ô|’ |üÁ‹ø£ Àì <Ó’e ÁbÕs¡úq j·T+< Bøå±s¡‘·T …’, <ëìH |üs¡eT >∑Ts¡T

eT+Á‘·eTT>∑ HÓ+∫, düs¡«ø±\düsê«edüú\j·T+<äT nqT~qeTT eTT|üŒ~ q\Te~ jTã~

|üsê´j·TeTT …’q Äj·Tq <ëì |ü⁄q:XÃs¡D #j·TT#·T+&ÉTyês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 20

dü‘·é÷s¡Z õC≤„dü:`

ÁãVü≤à C≤„ì jTπøX«s¡ yê~ C≤‹|ü]‘ê´–, $Á>∑Vü≤ <«wæjÓÆTqqT bÕ|ü ø£åe÷s¡ŒD

eT‘·ìøÏ e÷qe ø£*Œ‘· e÷s¡ZeTT\˝À HÓø£ÿ&É >∑\<äT? ÁX‚j·Tdüÿs¡, eT+>∑fiÁ|ü<ä e÷s¡ZeTT

bÕ|üyê+∫Û‘·T\ ¬ø≥T\ <Ó*j·TTqT? <Ó’eì]à‘·, düeT´ø£è‘· Áø°düTÔ e÷s¡Z $wüj·TyÓTÆq

|ü]o\qeTTq ã&ÉT≥‘√H düq´dæ+|ü e …qqT yê+#Û· |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±]

qT+&ç ‘=\>∑ ã+<ÛäT $TÁ‘ê<äT\ ø±q+<ä »qø£eTT>∑ qT+&çqqT, Äj·Tq

Áø°düTÔ eT‘êH«wüD≤ Bøå±|üs¡T&Ó’ j·TTHêï&ÉqT À>∑T≥Tº yê]¬ø+‘· e÷Á‘·eTT

‘Ó*j·T≈£î+&ÓqT.1832e dü+e‘·‡s¡e÷j·Tq jÓTTø£kÕ] $XÊK |ü≥ºDeTT

yÓ[fl Áø°düTÔeT‘· $wüj·TeTT $#ê]+|ü>± HÓes√ s√eTHé ø£‘√*≈£î\ >∑T&ç

Äj·Tq≈£î p|æ+∫]. nø£ÿ&çøÏ yÓ[flq|ü⁄&=ø£ì‘√ dü+uÛ≤wüD kÕ¬>qT. ø±ì

Ä >∑T&ç ˝À|ü* $Á>∑Vü≤eTT\TqT, Ä dü+uÛ≤wüDj·TT Äj·Tq≈£î dü]|ü&çq$

ø±e⁄. n|üŒÏøÏ $TwüHÓØ …es¡T Ä |ü⁄s¡eTTq Ò≈£î+&ç]. nø£ÿ&É \+&ÉHé

$TwüHé kıôd’° À $TwüHÓØ>∑ qT+&çq ¬se. CÒeTT‡ &ÜdüqT >±sê dü+e‘·‡s¡yT

>∑‹+∫]. |ü<äTHêπs+&É¢ ÁbÕj·TeTT>∑\ yê] ≈£îe÷s¡T&É>∑T $*¢j·T+

&ÜdüHé>±s¡T ‘·q yT&É jÓT<äT≥ Hê&ÉTø=qT≥ p∫]. ø±ì j·÷ u≤\TìøÏ

<äq eT‘ê_ÛÁbÕj·TeTT …]–+|ü |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T düeTà‹+|üø£ ‹]–

sTT+ÏøÏ yÓ[fl].

|æ‘·÷ØeT÷\eTTq kÕ«>∑‘êeø±X¯eTT :`

s¡dü÷ Ÿ<=s¡>±] ]b˛s¡Tº yTs¡≈£î Ç°e* |æ‘·÷Ø ø±\eTTq lsêC≤

»>∑Hêï<∏ä >∑»|ü‹ Hêsêj·TD <e⁄ >±s¡T |üsê¢øÏ$T&ç dü+kÕúqeTTq≈£î

yês¡düT …’j·TT+&É, ø√s¡Tº Ä|òt yêsY¶dt yê] jTsêŒ≥T\≈£î e´‹πsø£eTT>∑

>∑»|ü‹ |ü≥ºeTVü‰<$>±]øÏì, sê»e÷‘·j·T>∑T dü«^<$>±]øÏì n_ÛÁbÕj·T

uÛÒ<äeTT\T ø£*¬>qT. n|üŒÏ #Óqï|ü⁄] >∑es¡ïs¡sTTq düsY ‘êeTdt eTÁH√

<=s¡>±s¡T 1822 dü+ˆˆ p …’ HÓ\˝À |üsê¢øÏ$T&ç dü«j·TeTT>∑ <ä]Ù+∫].

Á|üuÛÑT‘·« ìj·TeTeTT\≈£î e´‹]≈£îÔ …’q ø£ø£å\yês¡T |üsê¢øÏ$T&ç M<ÛäT\˝ÀH

¨sê¨]>± b˛sê&ç]. dü+kÕúHê~Û|ü‹ l sêC≤ »>∑Hêï<∏ä>∑»|ü‹

Hêsêj·TD<e⁄>±s¡TqT, Äj·Tq <$>±s¡Tj·TT ø√sêº|òt yêsY¶dt yê] øÏ+Á<ä

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 21

qT+&É>√]j·TT, sêD° πsU≤#·+Á<äT&ÉT >±s¡T nqT düsê›s¡TqT ‘·q

j·T~Ûø±s¡eTTq qT+∫ j·TT+&ç]. sê» ≈£î≥T+ã eT+<ä* ‘·øÏÿq yês¡T

_k˛sT÷\‘√ >∑÷&ç ø=\¢>=≥º Hês¡+_Û+∫]. nÏº dæú‹>∑‘·T\˝À sêE

Á|ü#·Ã¤qTï&Ó’ j·TT+&É>√] q|ü⁄&ÉTqT, sêD°>±s¡T düsê›s¡T πsU≤ì#·+Á<äT&ÉT>±]øÏ n~Ûø±s¡

$T∫Ã j·TT+&çq+<äTqqT, Ä ø±\eTTq Hê‘·&ÉT sê» q>∑s¡eTTq ªªdüHêàìµµ jÓÆT

1175* eT+~ dü+kÕúq|ü⁄ dæbÕj·T\qT ‘·äq j·TBÛqeTTq ì&çø=ì, eTVü‰ yÓ’uÛÑeeTT‘√

qT+&ÓqT. |üsê¢øÏ$T&ç Àì πsU≤ì yê] M~Û À q÷πs+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ Hê‘·&ÉT ø£Ïº+∫q

>∑è≤Vü≤eTT H˚ÏøÏì >∑\<äT. ˇø£Hê&ÉT yê] >∑èVü≤eTTq ãTsêD ø±\πøå|üeTT

»s¡T>∑T#·T+&ÓqT. bÂsêDÏ≈£î &~jÓ÷ ‘·|ü #·~yÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]>±sê M~Ûì

yÓfiófl#·T ì*Ã ø£åDø±\eTT bÂsêDÏ≈£î&~ #·<äTe⁄#·T+&ÓH√ $ì ‘·|ü ~~›, j·÷

|ü<ä yÓ÷, XÀ¢ø£yÓ÷ #·<äTee\dæq Áø£eTeTT <Ó*Œ]. n~ yÓTT<ä ≤ sTT+Ï yê]øÏ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡+fÒ #ê˝≤ j·T_Ûe÷qeTT. Äj·Tq ø£+sƒ¡dü«s¡eTT #ê\ ÁXÊeýÓTÆq~

>∑qTø£ |ü⁄sêDeTT #·~$ j·Ts¡úeTT #Ó|ü≥ ø±j·TqqT ã\e+‘· ô|≥Tºyês¡T. yÓTTqï

yÓTTqïÏ es¡≈£î eè<äT∆\>∑T πsU≤ì eTT≈£î+<ä<ëdüT>±s¡T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]

s¡÷|ü⁄ πsU≤ $˝≤dü es¡íqeTT\T #j·TT#·T |üPs¡«~qeTT\qT >∑÷]Ã #Ó|ü#·T e#·TÃyês¡T.

* Russel’s Report No XXIV, Page 36

|üsê¢øÏ$T&ç˝À n<Ûë´|üø£‘· Å¬ø’düÔeeT‘· #·s¡Ã :`

1832 dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·eT j·Tqï>±] ôd\e⁄ô|’ |üsê¢øÏ$T&ç À

bÕsƒ¡XÊ\ jÓTTø£Ï kÕú|æ+∫, sêE >±] <M eTsƒ¡eTT˝À uÛÀ»qeTT #dæ, πsU≤ì

#·+Á<äTì>±] j·Ts¡T>∑T MT<ä ãs¡T+&ÉT #·T+&ÉTyês¡T. Ä |ü⁄s¡eTTq qT+&É>± ˇø£

Hê&Üj·Tq Å¬ø’düÔe <Ûäs¡à õC≤„dü $wüsTTø£yÓTÆq uÛÀ>∑≤º>∑\ jÓTTø£ j·TT‘·Ôs¡eTT Áyêdæ á

j·TT‘·Ôs¡eTT ãs¡+|ü⁄s¡ eT+<ä* bòÕ<äØ <=s¡ øÏ|æŒ+#· e …qì ô|’ $˝≤dü$T&ç, jÓTTø£

≈£L*yê]# <ëìì ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î ã+|æ+#ÓqT. yê&ÉT <ëì Bdæø=ì b˛sTT

jÓTTø£ s√eTqT eT‘·düTúì øÏj·T´>± q‘·&ÉT <ëì »~$ ‘·eT bòÕ<äØ Á|üdüTÔ‘· eTø£ÿ&É

Ò&Éìj·TT, $XÊK|ü≥ºDeTT b˛sTT j·TTHêï&Éìj·TT, Äj·Tq ù|s¡T <√Hé pCÒ

p$Tj·TsY &ç.n≤ºsTT&û (Deun Jeujevier De Attai De) j·Tìj·TT, yê]

øÏwüºeTsTTq q‘·ì yÓ[fl #·÷&Ée#·TÃqìj·TT, ÒìjÓT&É Hêj·Tq ‹]–e#·TÃ es¡≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 22

<ë*$T #j·Te#·TÃqìj·TT, ø£≥ø£eTT˝À >∑÷&É ì<ä›s¡T $TwüHÓØ \THêïs¡ìj·TT, yê]˝À

H=ø£s¡T e∫Ã ø=Hêïfifl ÁøÏ+<ä≥ ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À |üÁ‹ø£\T |ü+∫ô|Ïºs¡ìj·TT, eT‘·

$wüj·TeTT\˝À yê]øÏì M]øÏì Ç˝≤ø± Ò<äìj·TT <Ó*j·TCÒôdqT. ≈£L*yê&ÉT

‘Ó∫ÃsTT∫Ãq Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]>±s¡+<äTø=ì Ä s√eTHé bòÕ<äØjÓTTø£ÿ

u≤¬s&ÉT ù|s¡T #·<äTe⁄ø=ì q|ü⁄&ÉT ‘·q≈£î $düT>∑T>± <√∫q+<äTq Ä‘·ì dü÷#·q

j·÷j·Tq≈£î düeTà‹ ø±≈£î+&ÓqT. Ä dü+e‘·‡s¡yT nq>± 1832 dü+ˆˆ pHé HÓ\

20 e ‘˚~ì l $ø√º]j·÷ eTVü‰sêDÏ>±s¡T Ç+>±¢+&ÉT <˚X¯ dæ+Vü‰düeTTq≈£î

e∫Ãj·TT+&ç].

Äqs¡u…˝Ÿ s¡ôd‡˝Ÿ <=s¡>±] j·÷>∑eTqeTT :`

|üsê ¢$TøÏ&ç ÁbÕ+‘·eTTq q+Ïj·TT+&çq |æ‘·÷Ø 1832, 1833

dü+e‘·‡s¡eTT\˝À ôV≤#·ÃC§#ÓÃqT. ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ <ëì qD#·T≥¬ø’

]$q÷úÀs¡T¶ À d”ìj·Ts¡T yÓT+ãs¡TqT yÓqTø£ #Óqï|ü⁄] >∑es¡ïs¡T>±] düuÛÑ À düuÛÑT´\THÓ’q

Äqs¡_˝Ÿ C≤]® m&É«s¡T¶ s¡ôd‡˝Ÿ<=s¡ (Hon’ble G.E.Russel Esq) >±]ì

ø£$Twüqs¡T>∑ ìj·T$T+∫ |ü+|ü>± Äj·Tq 1833 dü+ˆˆ *|òæÁãe] 18e ‘Bì

|üsê¢$TøÏ&ç #]]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±s¡T Áø°düTÔ eT‘· $wüj·TyÓTÆ uÛÀ>∑≤º#j·TT#·T

Äj·Tq ø=ø£ j·TØ® |ü+|æ+∫ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTTq¬ø’ y∫j·TT+&ÓqT.

* Russel’s Report No.XXIV Vol I page 43

|üsê¢øÏ$T&ç eT‘·‡´>∑èVü≤ |üs¡«‘·bÕ<äeTTq qTqï+<äTq e÷]Ã HÓ\ qT+&çjT

jÓT+&É y&ç$T $düÔ]+#·TqT. $T>∑T\ ìs¡“¤j·TT …’q yêπs ø±ì ;Û‘êeVü≤∫‘·TÔ …e¬s’qqT

|æ‘·÷] uÛÑj·TeTT\# u…’≥ ãs¡T+&ÉTyês¡T ø±s¡T.

düTŒ¤s¡Á<ä÷|æj·TT, $T>∑T\ mi¿ì <Vü≤#êÃ¤j·Tj·TT >∑\ eTT|üŒ<+&É¢ eTsê´<ä >∑\

>∑èVü≤kıúø£&ÉT ‘·q <Ó’$ø£ ø£è‘· eTT\T HÓs¡ys¡TÃø=ì, •wü es¡ZeTTq≈£î ôd\$∫Ã, sêÁ‹

uÛÀ»qeTT #dæ, ‘·q eTqeTTq ì» s¡ø£åH«wüD≤ Bø£å‘√ <Ó’e ÁbÕs¡úq #dæø=qT#·T,

|üsê¢øÏ$T&ç ˝Àì πsU≤ì yê] >∑èVü≤eTTq≈£î uÀsTT j·T<∏ë$~Û>± Hê j·Ts¡T>∑T MT<ä

ãs¡T+&ç dü‘√´|ü<X >∑Ts¡TuÀ<Ûä j·TqT |üÁ‹ø£ À >=Hêïfifl ÁøÏ+<ä≥ #·~$q ÁbÕs¡úqH

kÕj·T+dü+<Ûä >± >±$+#·Tø=ì, H&\ sT÷ j·T÷]øÏ |ü≤\eTT e∫Ãq~jÓ÷, jT$T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 23

$+‘· »s¡T>∑TH√ j·Tì jÓ÷∫+#·T ø=qT#·T ‘·q≈£î \_Û+∫q Á‘êDø£s¡Ô jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄H

düà]+#·Tø=ì, j·÷j·Tq j·T+< uÛÑs√kÕ ì*|æ $ÁX$T+#ÓqT. Äj·Tq eTq #·]Á‘·

Hêj·T≈£î&.

Ä|üìïyês¡DeTT :`

Ä ~qeTTq, nq>± 1833 dü+e‘·‡s¡eTT e÷]Ã HÓ\ 9 e ‘~ì lø±≈£îfieTTq

qT+&çq 41e (N.I) dæbÕsTT <äfieTT πø|üºHé ˝À>∑q<=s¡ (Captian Logan) >±]

ùdHê Hêj·Tø£‘·«eTTq ø£MTwüqsY s¡ôd‡ Ÿ (Russel) >±] düVü‰j·÷s¡úeTT |üsê¢øÏ$T&ç

#¬sqT. (s¡ôd‡ Ÿ ]b˛s¡Tº 43 e |ü⁄≥) ãVüQX: yêsê sêÁ‹jT |æ‘·TØ<ës¡T\qT

ã≥Tº≥≈£î ‘·eT eP´Vü≤eTT Òs¡Œi#·T ø=ì jTeT] bÕ≥Tq düsêúsY πsU≤ì #·+Á<äTì>±]ì

ã≥Tº ø=qT≥¬ø’ q&ç πssTTì j·T‘·ì sTT+Ïô|’ <ë&çøÏ yÓ&É*]. ø=+#ÓeTT ìÁ<ëedüú À

qTqï |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±s¡T u…’≥ ns¡T>∑TMT<äH˚ |üs¡T+&çj·TT+&çq+<äTq

yêØ#·|ü&ÉT $ì Ò∫ n\Hê&ÉT dæ]j·TqT\ CÒ‘· ∫øÏÿq jÓT¨cÕbÕ‘·T sêEe …

(1 sêE\T 22: 32`33.) <ä|æŒ+#·Tø=qHÓ’ j·TT+&É>±, ˇø£ uÛÑ≥T&ÉT ˝≤Øƒø£i¿‘√

ø=Ïºq+<äTq ≈£î&ç#‹‘√ Ä|ü⁄ø=qT≥˝À ∫ÏøÏq Áy*øÏ <Óã“‘·–* j·T~ e+–b˛jÓTqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T yÓTTiÀ¿ HqT |æ‘·÷Ø <ës¡TqT ø±qì jÓT+‘· #Ó|æŒqqT yês¡T

qeTàø£, ø£$Twüqs¡T s¡ôd‡ Ÿ >±] jÓT<äT≥ ø±j·TqqT ø=ìb˛sTT]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì

&çô|òqT‡ s¡ôd‡ Ÿ >±s¡T $ìq|ü&Üj·Tq ‘·q≈£î nØ® ô|Ïºj·TT+&çq Áø°düTÔ eT‘êH«wæ

j·Tì ì»yÓTiÏ– Äj·TqqT e<ä* ydæ]. ø£ |æ‘·÷Ø<ës¡Tì sTT+≥ <=s¡øÏq e´øÏÔì

$&ÉT#·T≥ kÕ<Ûä eTT >±<äT ø±ì, jÓTTø£ Áø°düTÔ eT‘êH«wæ |æ‘·÷Ø <ës¡T\˝À qT+&É&Éì

j·÷ Á|üuÛÑT‘√´<√´– j·T_ÛÁbÕj·T |ü&ÉT≥ <Ó’yê‘·à Áù|]‘·eTT ø±ø£ sTT+πø$T j·T>∑TqT?

<e⁄&Üj·TqqT q&ç|æ+|üHÓ’ j·TT+&çq e÷s¡ZeTT ys¡T>∑qT+&É>± düsêÿs¡T ôd’Hêé[

Äj·TqqT ã+~Û+|ü Ò<äT ø£<ë! ùV≤s√<äT sêE u≤]qT+&ç n\Hê&ÉT ù|‘·Ts¡TqT

$&ç|æ+∫q Á|üuÛÑTy |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ø£$ì >∑÷&É H=ø£ eTVü≤‘êÿs¡ ìs¡«Vü≤D

ì$T‘·ÔeTT ÄXÃs¡ ø£s¡eTT>∑ $&ç|æ+#ÓqT. Ä sêÁ‹ j·÷ H=|æŒ‘√ j·÷j·Tq jÓT+‘√

u≤<Ûä|ü&ÓH√ ø£<ë! <Óã“ ‘·–* e+–q Áy\T e÷Á‘·eTT ∫s¡ø±\ eT≥T\H j·TT+&ÓqT.

Ä ø±\|ü⁄|æ\¢\T ø=+<äs=ø£ Áy\Te+∫ Äj·Tq‘√ qe⁄«˝≤&ÉT#·T ªª‘ê‘ê dü ≤+µµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 24

nqT yês¡\ì HÏøÏì C…|ü<äTs¡T.á dü+|òüT≥qeTT $wüj·TeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

e÷ ‘·+Á&ç>±]øÏì, $XÊK|ü≥ºD eT+<ä* ø°]Ô d”ºyÓHé >±]øÏì C…|æŒj·TT+&É yê]

<ë«sê $+Ï$T.

#˚‹øÏ <Óã“‘·–* Áy˚\T $]–q $]–q~ ø±ì ‘·eT≈£î ø£$Twüqs¡T

m&É«s¡T¶ s¡ôd‡ Ÿ >±s¡T Áø°düTÔeT‘· >∑÷&ÛÜ+XeTT\T ‘Ó\T|ü Òø£ b˛sTT] ø£<ë! j·TqT

ìdüŒ èVü≤ eTq #Í<Ûä]>±]øÏ qT+&çj·TT+&Éø£ b˛ Ò<äT.

ªªªÁX‚j·÷+o ãVüQ $|òü÷ïìµµ j·TqT ˝Àø=øÏÔ qqTdü]+∫ ‘·eT eT‘· $wüsTTø£

eTsTTq uÀ>∑≤º\˝À >∑\T>∑T#·T e∫Ãq dü‘êÿs¡ $|òü\‘· ≤j·Tqì+ø£ dæús¡‘· sêedüú≈£î

q&ç|æ+#·T≥ πøj·Tì eTqeTT Á>∑Væ≤+#Ó<äeTT.

#Óqï|ü⁄] Á|üj·÷D düHêïVü≤eTT :`

yÓ÷ùw ........... ◊>∑T|ü⁄Ô <ÛäqeTT ø£+fÒ Áø°düTÔ $wüj·TeTsTTq ì+<ä >=|üŒ

uÛ≤>∑ eTì jÓT+#·Tø=ì, n\Œø±\eTT bÕ|ü uÛÀ>∑ eTqTu Û Ñ$+# · T≥ø £+f Ò

<˚e⁄ì Á|ü»\‘√ ÁX¯e÷qTuÛÑeeTT y˚T\ì jÓT+∫, |òüs√ ≈£îe÷¬s’ ≈£îe÷s¡T

&Éì|æ+#·Tø=qT≥ ø=|üø=q Ò<äT.(ôV≤Á; 11: 24`26) |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±s¡T sT÷

$<ÛäeTTqH˚ |üsê¢øÏ$T&ç sêC≤ÁX¯eTeTT ø£qï Áø°düTÔ yê] j·T+&É qT+&ç ùdyê

ìeT>∑Tï …’j·TT+&É <äè&ÛÉ ìXÃj·T‘·ã÷ì, n<ÛÓ’s¡ |ü&Éø£ j·TVü≤]ïX\T ∫+‹|ü+>± ‘·T~ø=ø£

dü<äTbÕj·Te÷j·Tq≈£î <√#ÓqT. n|ü&ÉT #Óqï|ü≥ºDeTT˝À <äø£ÿ<äøÏÿq sT÷ eT<Ûä

Á|ü<XeTTq H=ø£ Áb˛f…düº+≥T $TwüHÓØjÓÆTqqT uÀ<Ûä≈£î&Ó’qqT Ò≈£î+&ÓqT. ø±e⁄q

H˝≤¬>’qqT ‘·q j·÷‘·à yê+∫Û+#·T ì»>∑Ts¡T dü+<äs¡ÙHê uÛ≤>∑ eTT u§+~ j·÷

jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTì #ês¡T|ü⁄sêeè‘·ÔeTTqT >∑÷]Ãq $X‚wü dü+>∑‘·T\T Hs¡TÃø=qT≥≈£î

<ëqT #Óqï|ü≥ºDyÓTÆq b˛sTT r¬s<äìj·TT, n+‘·<ä÷s¡ yT˝≤>∑T b˛eq>∑TH√ j·Tìj·TT

qTbÕj·TeTT ˝≤j·Tq nH«wæ+#·T #·T+&ÓqT.

Áø°düTÔ eT‘· eTe\+_Û+∫q yêsêø±\eTTq Hê ÁbÕ+‘·eTTq HÓe«s¡T

Òø£b˛sTTqqTªªªªªªªªªªªC≤‹<=s¡\Tµµ Áø°düTÔ eT‘êe\+ã≈£î\ìj·TT yê]øÏ eT&ç‘·&ç »|üeTT

‘·|üeTT \T+&Éeìj·TT, e÷˝≤ MT˝≤j·TqT uÛÒ<äeTT+&É<äìj·TT, j·T<Û˚#·Ã¤>±

|ü+#·eTT\#‘· e+≥yês¡TŒ\T #sTT+#·Tø=qT #·THêïs¡ìj·TT, Áø°düTÔ eT‘· Á|üyXeTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 25

#˚‘· es¡í dü+ø£s¡eTsTT b˛e⁄qìj·TT, Áø£y˚TD $Á>∑Vü‰\j·TeTT\T ìs¡÷à\yÓTÆ,

ns¡Ãø±~eè‘·TÔ\T |ü&çb˛sTT ‘·eT <ÛäHêø£s¡ e÷s¡ZeTT\T b˛e⁄qìj·TT, uÛÑj·T|ü&çq

ø=+<äs¡T Áø°düTÔ eT‘·eTT ªªªªªªªªªªªe÷\eT‘·µµ eTìj·TT eT‘·eTT˝À Áãy•+#·Tyê] H√≥

ñ$Tàyj·TT<äTs¡ìj·TT H√≥ >=&ÉT¶ e÷+dü|ü⁄ ‘·Tq≈£\T, Á>∑T¬øÿ<äs¡ìj·TT, á <XeTTq

Áu≤Vü≤àDT\T ÁbÕD Á|ü‹wüº\T #dæ ì*Œj·TT+∫q $Á>∑Vü≤eTT\T <e⁄fiófl ø±eqT yê]

ø£+&ÉT¢ Áù|*b˛e⁄qìj·TT, Ç‘ê´~ j·Tqè‘· ø£\ŒqqT e÷Á‘·eTT Á|ü»\˝À ã©j·TeTT>∑

C§|æŒ+∫ j·TT+&ç].

$<ë´ $V”≤qT\e … ìcÕº>∑]wüßº …’q $<ëé+‘·T\TqT,#Ûê+<ädüT\TqT düHê‘·q

<Ûäs¡ày˚T <˚X¯eTTq ì\T|üe˝…qTø±ì, ªªªªªªC≤‘·T\yê]µµ j·÷#ês¡eTT\T e÷≈£î

q∫Ãe#·TÃq$ ø±eìj·TT, HêHê$<ÛäeTT\T <ä÷wüD˝≤&ÉT yêsêø±\eTTqqT j·TT+&ç].

ø±e⁄q Áø°düTÔeT‘·eTT ù|πs e÷ sTT+≥ $q düVæ≤+|ü >∑÷&Éì<ä>∑ qT+&ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] j·Tqï>±s¡>∑T »>∑Hêï<Ûä#Í<Ûä]>±s¡T >=|üŒ XÊgy‘·Ô, bÂsêDÏ≈£î&ÉT,

#ê\ Á>±eTeTT\TqT |üHÓï+&ÉT Á>∑÷|ü⁄\TqT >∑\ ‘Ó+ã÷s¡T eTTsƒê $Tsêd”<ës¡T—

sê»ø±s¡ <ÛäTØDT&ÉT ‘·+Á&ç ‘·<äq+‘·s¡eTT M] j·÷C≤„qTã<äT∆\T>±H |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<Ûä]>±s¡T uÛÑ>∑~«wüj·TeTTq <äø£ÿ ‘·øÏÿq j·÷e~«wüj·TeTT\˝À nqï>±] yêø£ eTT\qT

•s¡kÕeVæ≤+#·T yês¡T, ≈£î≥T+ã e´j·TeTT\ìïj·TT »>∑Hêï<Ûä#Í<Ûä]>±] #‹ MT<äH

»s¡T>∑T#·T+&ÓqT.

|üsê¢øÏ$T&ç À •wü es¡ZeTT <ë«sê ã&ç J‘·eTT˝À \_Û+∫q jÓTTø£ÿ s¡÷bÕsTT

e÷Á‘·eTT eTq ø£<ÛëHêj·T≈£î&ÉT $T–*+#·Tø=q >∑*– <ëìì ‘·q <Û√e‹ (|ü]<ÛëqeTT)

jÓTTø£ÿ yÓqTø£ #Ó+>∑Tq >∑Ïº, <√|ü⁄ø=qT#·T, HÓe«]øÏì <Ó*j·T˙j·T≈£î+&ÓqT.

düú ≤+‘·s¡eTT yÓfiófl kÕeø±XeTT \_Û+#·Tq|ü⁄&ÉT #Óqï|ü⁄]øÏ yÓfiófl e÷s¡ZeTTq Hê

s¡÷ø£‘√ >=Hêïfiófl ø±\πøå|üeTT #dæø=ì, yÓTT>∑yÓTiT>∑ì j·T|ü]∫‘· <XeTTq _Ûø£å

#dæ ø=ìjÓÆTq j·÷ Hê\T¬>’<äT e+<ä\ yÓTÆfiófl Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫ #Óqï|ü⁄] CÒ]

j·T#·ÃÏ bòÕ<äØ\qT dü+Á|ü~+∫, Áø°düTÔ eT‘· $wüj·TyÓTÆ sT÷|æ‡‘·dæ~∆ H=+<äT≥¬ø’

j·÷j·Tq <äè&ÛÉdü+ø£\ŒyÓTÆ j·TT+&ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 26

nyÓ÷|òüT kÕeø±X¯ \uÛÑéTT :`

ªªªªªªªªªªªÄ&ÉuÀsTTq rs¡úyÓT<äTsêjÓTµµ qqï≥T¢ <Ó’e dü+ø£\ŒeXÊ‘·TÔ>± Á|üj·÷DeTT

‘·\u…≥Tºø=ìq jÓTTø£Ï ¬s+&ÉT ~qeTT\˝ÀH »>∑Hêï<∏ä#Í<Ûä]>±s¡T ø√s¡Tº |üìMT<ä

lø±≈£îfieTT yÓfifle\dæe#ÓÃqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ãVüQX: 1833 dü+ˆˆ @Á|æ Ÿ

HÓ\˝À |üsê¢øÏ$T&ç qT+&ç eT<äHê|ü⁄s¡eTT yÓ[flj·TT+&ÓqT. nqï>±s¡T #j·Te\dæq

ø±s¡ eTTqT ‘êH ìs¡«Væ≤+#·Tø=ì e#ÓÃ<äqì q#·ÃC…|æŒ ø=+<äs¡T ã+<ÛäTe⁄\‘√ Hêj·Tq

lø±≈£îfieTT ãj·T\T yÓ&É …qT. n#·Ã≥ Äj·Tq #j·Te\dæq ø±s¡ eTT ìs¡«Væ≤+#·T,

ã+<ÛäTe⁄\qT eTT+<äT>± |ü+|æ+∫yôdqT. Äj·Tq ‘·q yÓqTø£ ø£≥Tº#Ó+>∑T˝À <ë∫q

s¡÷bÕsTT Ä˝≤π> j·TT+&ÓqT. ‘·q≈£î eTT+<äT <=]øÏq Hê\T>∑T |üÁ‹ø£\TqT ãs¡+|ü⁄s¡eTT

qT+&ç s√eTHé eT‘·düTÔ&ÉT Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTqT s¡dü÷ Ÿ<=s¡>±]øÏ, |ü+|æ+∫q nØ®

qø£\TqT Äj·Tq ‘·q‘√ Bdæø=ì yÓfiËflqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 27

4. n<Ûë´j·TeTT

ôV≤ …Hé HêŸ <=s¡kÕì>±s¡T, n&ÉT®≤+≥T m$*Hé>±s¡T , yT»s¡T ÁuÒŸ<=s¡>±s¡¢

|ü]#·j·TeTT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] <äè&ÛÉìX¯Ãj·T‘·, CÒ´wü˜k˛<äs¡Tì Á|ü˝≤|üeTT,

>∑èVü‰>∑eTqeTT, uÛ≤s¡ jÓTTø£ÿ Á|ü<∏äe÷>∑eTqeTT Á|ü‘ê´>∑eTqeTT, $XÊK|ü≥ºDeTT

#·qT≥, ø£≥ø£|ü⁄] j·÷Á‘·, Å¬ø’düÔe eT‘· d”«ø±s¡eTT.

ªª ÄÁãVü‰eTT........... $XÊ«düeTTqT ãÏº Ä |æ\T|ü⁄≈£î ˝Àã&ç ‘êqT

kÕ«düú eTT>± u§+<äHÓ’j·TTqï Á|ü<XeTTq≈£î u…’\T yÓfiËflqTµµ ôV≤Á; 11: 8.

<˚e⁄ì jÓTT<ä › qT+&ç eTVü≤‘êÿs¡éTT\qT ìØøÏ å+∫ <˚e⁄ì ø=s¡≈£î

eTVü≤‘êÿs¡ eTT\qT ã÷ìq $*¢j·T+ πøØ<=s¡>±] J$‘êdüÔeTj·T düeTj·TeTT

düMT|æ+∫q ~qeTT˝˝À uÛ≤s¡‘·<XeTT ø=s¡¬ø’q yê] $TwüHÓØ Á|üj·T‘·ï |òü*‘·eTT\T

|òü\Á|ü<äeTT\>∑T #·T+&ÓqT.

------ ------

ôV≤˝…HéHêŸ (Helen Knott) <=s¡kÕ]>±] <ë«sê eT‘√|ü<˚X¯eTT:`

Hê>±e∞ qBrs¡eTTq lø±≈£îfi¯eTTq ì|ü&ÉTqï $TwüHÓØ\ ã+>±fi≤≈£î

~>∑Te>±qTqï ªã\>∑µ j·TqT ù|≥˝À qB rs¡eTTq |ü≤\|ü⁄ <=s¡\ yT&É\T+&ÓqT.

n+<äT uÛÑøÏÔ>∑\ <=s¡\T, <=s¡kÕqT\T ìedæ+#·T #·T+&ç]. Áø°düTÔ eT‘·eTTqT >∑T]+∫

jÓT]–q yês¡#·Ã≥ me¬s’q qT+<äTπsyÓ÷j·Tì õC≤„dü #dæ ‘·s¡Tyê‘· #Óqï|ü⁄]

Á|üj·÷DeTT kÕ–+#·T≥ ø=ø£ ‘·\+|ü⁄ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]˝À »ì+#ÓqT.

Ä Á|üø±s¡e÷j·Tq $#ês¡D #j·T>±, πøô|ºHé HêŸ<=s¡>±] düreTDÏ ôV≤ …HéHêŸ

(Helen Knott) nqT |ü≤\|ü⁄ <=s¡kÕì>±sê |ü⁄s¡eTTq ¬s+&ÉT Ä+Á<Ûä u≤*ø±

bÕsƒ¡XÊ\\T HÓ\ø=*Œ, $<ëúÛ≤´düeTT #˚sTT+#·T#·T+&ç q≥T\qT, Å¬ø’düÔe eT‘·

dü+ã+<ÛäyÓTÆq |üÁ‹ø£\T |ü+∫ ô|≥Tº#·T+&çq≥T\qT <Ûäs¡à>∑TD eTDÏj·TTqT, <=&É¶

<=s¡kÕì j·Tìj·TTqT <Ó*dæø=ì]. n|ü&Üj·Tq eTH√˝≤¢düeTT‘√qT

eTTK $ø±düeTT‘√qT ì+&ç, Å¬ø’düÔe eT‘· $wüj·TyÓTÆ ‘·q Vü≤è<äj·T yê+∫Û‘·eTT\

HêyÓT≈£î <Ó*j·TCÒdæø=qT≥≈£î ø√]ø£ >∑\yê¬s’]. 1833 e dü+e‘·‡s¡eTT @Á|æ Ÿ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 28

HÓ\˝À ø£Hê&ÉT |ü>∑\T |üHÓï+&ÉT >∑+≥\|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±s¡T ôV≤ …HéHêŸ

dü‹ yT&É jÓTT<ä›≈£î uÀsTT, Á|üyX<ë«s¡eTT jÓTT<ä› ì\Teã&ç]. m+&É ¨s¡Tq

>±j·TT#·T, e&É>±* uÛÀs¡Tq Mj·TT#·T Äj·Tq MT<ä áe* »\T¢#·T+&ÓqT. m+&É À

ì\Te ã&çj·TT+&É>± ø=+#·eTT ùd|üsTTq ‘·s¡Tyê‘· ÄyÓT øÏÏøÏ ¬sø£ÿ\ dü+<äT

qT+&ç |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì p∫, ˝À|ü*øÏ s¡+&Éì j·÷ <äj·T>∑\ <=s¡kÕì>±s¡T

es¡Ôe÷qeT+|æ+#ÓqT. Äj·Tq yÓ[fl dü ≤$T∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· Äj·Tq jÓTes√

yÓ[flqø£‘·+uÒ$TjÓ÷ j·Tì j·÷‘·ì dæú‹q+‘·Ïì >∑T]+∫ Væ≤+<ä÷kÕú uÛ≤wü À

n&ç–]. Äj·Tq >=+‘·eT≥Tº≈£î <Ó*j·T CÒdæq ‘·s¡Tyê‘· ªªVæ≤+<ä÷eT‘· <Ó’e|üØø£åµµ

j·TqT |üÁ‹ø£qT Äj·TqøÏ∫Ã eTs¡THê&ÉT s¡eTàì]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT dü‘· eT‘êH«wæ

ãdü≈£îuÀsTT, <ëì+»~$ eT]ø=+‘· ‘Ó*$ bı+~, eTs¡THê&ÉT yÓ[fl Áø°düTÔ eT‘·

eT+<äT yê]øÏ >∑\ ‘ê‘·Œs¡ eT+‘ê ‘Ó*j·TCÒdæ]. <=s¡kÕì>± sêj·TqqT qeTàø£

jT~jÓ÷ $Twü #‘· yÓ[flq≥Tº uÛ≤$+∫ e÷≤¢&ç]. n|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

‘·q |üPs¡«|ü⁄ dæú‹ì Ä‘·à s¡ø£åD≤s¡úyÓTÆ ‘êeTT |ü&çq bÕ≥¢ìïÏì neT÷˝≤Á>∑eTT>∑

HêyÓT≈£î <Ó*|æ, ‘·eT jÓTT<ä›qTqï |üÁ‹ø£\qT, s√eTHé eT‘·düTú&ÉT ãs¡+|ü⁄s¡eTT qT+&ç

yê]øÏ Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTqT, e÷Hê´düŒ<äT …’q s¡dü÷ Ÿ<=s¡ >±]øÏ ‘êeTT |ü+|æ+∫q

j·TØ® qø£\TqT ÄyÓT jÓT<äT≥ qT+#·>±, ÄyÓT yêìì »~$+∫, dü+‘√wü|ü&ç q$Tà].

n|ü&Ü<=s¡kÕì>±s¡T Áø°düTÔ eT‘·eTT qe\+_+#·T HÓ&É dü+uÛÑ$+|üuÀe⁄ ø£wüº

qwüºeTT\qT, ñ|üÁ<äeeTT\qT, XÀ<Ûäq u≤<Ûä\qT Äj·Tq≈£î ‘Ó*j·TCÒdæ >∑Ïº>±

|üØøÏå+|ü>± yêì qìïÏì <e⁄ì ø£è|üe\¢ düVæ≤+#·Tø=+<äTqì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T

e÷s¡T #Ó|æŒ]. ÄyÓT j·÷q+<ä∫‘·ÔjÓÆT, eT]ø=ìï |üÁ‹ø£\qT ªª\÷ø± XóuÛÑyês¡Ôe÷qeTTµµ

ªªyÓ÷ø£åj·÷Á‘·µµ j·TqT |ü⁄düÔø£eTT*∫Ã, ø=+‘· Væ≤‘√|ü<˚X¯eTT#˚dæ, ~q~qeTT

sêe …qìj·TT, |ü⁄düÔø£eTT\T u≤>∑T>∑ #·~$ q÷‘·Hê+XeTT\T ‘Ó*dæø=q e\qìj·TT

C…|æŒ]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±¬s+‘·j·TT dü+‘·dæ+∫ ‘·q ø£‘· +‘ê<äs¡eTT p|æq j·÷

j·÷+π>¢j·T ÒeT jÓT&É ø£è‘·E„&Ó’, ìs¡Tù|<ä≈£î ìπøå|üeTT \_Û+∫q≥T\ ∫s¡Tq>∑e⁄‘√

ãdü≈£î uÀsTT, yêìì »~$, |üPs¡«eTT düèwüºeTT>∑ <Ó*j·Tì dü+>∑‘·T\T #·ø£ÿ>±

<Ó*dæø=ì]. eT]j·TT bÕ|ü$T≥Te+Ï<äìj·TT <ëeTT #dæq jT dü‘êÿs¡ eTT e\¢HÓ’q

q~ |ü]Vü≤]+|ü ã&É<äìj·TT <ëì |ü]Vü‰sês¡úeTT |üs¡yTX«s¡T& ‘·q ìπsΩ‘·Tø£ C≤j·TeTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 29

ø£≤ø£åeTT #‘· jTdüTÁø°düTÔ Hês¡e‘ês¡<Ûë]jÓÆTq ‘·q ≈£îe÷s¡Tì ã+ô|qqìj·TT,

ªªªªªªÄj·Tq s¡ø£ÔeTT ∫+~+∫ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ã*jÓÆT, ‘·q |ü⁄DéTT e\¢ bÕ|æìªÄj·Tq s¡ø£ÔeTT ∫+~+∫ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ã*jÓÆT, ‘·q |ü⁄DéTT e\¢ bÕ|æìªÄj·Tq s¡ø£ÔeTT ∫+~+∫ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ã*jÓÆT, ‘·q |ü⁄DéTT e\¢ bÕ|æìªÄj·Tq s¡ø£ÔeTT ∫+~+∫ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ã*jÓÆT, ‘·q |ü⁄DéTT e\¢ bÕ|æìªÄj·Tq s¡ø£ÔeTT ∫+~+∫ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô ã*jÓÆT, ‘·q |ü⁄DéTT e\¢ bÕ|æì

|ü⁄Dé+‘·Tì>∑ CÒdæ s¡øÏå+#·Tqìj·TT, eTTqï>∑T eTTU≤´+XeTT\T ø=ìï j·÷j·Tq≈£î|ü⁄Dé+‘·Tì>∑ CÒdæ s¡øÏå+#·Tqìj·TT, eTTqï>∑T eTTU≤´+XeTT\T ø=ìï j·÷j·Tq≈£î|ü⁄Dé+‘·Tì>∑ CÒdæ s¡øÏå+#·Tqìj·TT, eTTqï>∑T eTTU≤´+XeTT\T ø=ìï j·÷j·Tq≈£î|ü⁄Dé+‘·Tì>∑ CÒdæ s¡øÏå+#·Tqìj·TT, eTTqï>∑T eTTU≤´+XeTT\T ø=ìï j·÷j·Tq≈£î|ü⁄Dé+‘·Tì>∑ CÒdæ s¡øÏå+#·Tqìj·TT, eTTqï>∑T eTTU≤´+XeTT\T ø=ìï j·÷j·Tq≈£î

uÀ<Ûä|ü&çq$. n+‘·≥ eTq dü‘ê´H«wæ À dü+‘·düeTT »ì+∫ Áø°düTÔqT yÓ+ã&ç+|üuÀ<Ûä|ü&çq$. n+‘·≥ eTq dü‘ê´H«wæ À dü+‘·düeTT »ì+∫ Áø°düTÔqT yÓ+ã&ç+|üuÀ<Ûä|ü&çq$. n+‘·≥ eTq dü‘ê´H«wæ À dü+‘·düeTT »ì+∫ Áø°düTÔqT yÓ+ã&ç+|üuÀ<Ûä|ü&çq$. n+‘·≥ eTq dü‘ê´H«wæ À dü+‘·düeTT »ì+∫ Áø°düTÔqT yÓ+ã&ç+|üuÀ<Ûä|ü&çq$. n+‘·≥ eTq dü‘ê´H«wæ À dü+‘·düeTT »ì+∫ Áø°düTÔqT yÓ+ã&ç+|ü

e …qqT <äè&ÛÉìXÃj·T‘· eT]+‘· eè~∆ C…+<ÓqT.µµe …qqT <äè&ÛÉìXÃj·T‘· eT]+‘· eè~∆ C…+<ÓqT.µµe …qqT <äè&ÛÉìXÃj·T‘· eT]+‘· eè~∆ C…+<ÓqT.µµe …qqT <äè&ÛÉìXÃj·T‘· eT]+‘· eè~∆ C…+<ÓqT.µµe …qqT <äè&ÛÉìXÃj·T‘· eT]+‘· eè~∆ C…+<ÓqT.µµ

n&ÉT®≤+Ÿ m$*Hé <=s¡>±] Áù|e÷<äs¡eTT :`

ˇø£HêÏ ñ<äj·TeTTq HêŸ <=s¡kÕì>±s¡T á eTq q÷‘·q eT‘êH˚«wæ

q#·≥qTqï |ü≤\eTT˝Àì n&ÉT®≤+Ÿ m$*Hé<=s¡>±] jÓTT<ä›≈£î |ü+|æ]. Ä <=s¡>±

sêj·Tq‘√ dü+uÛ≤wæ+∫ ªª #Óqï|ü≥ºDeTT ˝ÀqTqï bòÕ~Ø <=s¡\ jÓTT<ä›≈£î HqT

$TeTTàqT z&ÉMT<ä ã+ô|<äqT yÓfiËfl<äsê?µµ nì j·T&ÉT>∑ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

$TøÏÿ* dü+‘√wü|ü&ç, ªª#Óqï|ü≥ºDeTTH ø±<äT, eT] jÓTø£ÿ&çøÏ ã+|æ+∫qqT yÓfi¢

dæ<ä∆yÓTÆj·TTHêïqì ‘Ó*Œ]. n|ü&Ü <=s¡>±s¡T dü+‘√wüeTT˝À Äø±XeTT yÓ’|ü⁄ #·÷∫,

ªªsT÷ Nø£Ï>∑\ <XeTTq <e⁄&=ø£ B|üeTT eTTÏº+∫Hê&Éì HqqTø=qT#·THêïqTµµ

nì |ü*øÏ, Äj·Tq e+ø£ p∫ ªªMT≈£î ã+<ÛäTe …e¬s’q qTHêïsê?µµ j·Tì Á|ü•ï+#ÓqT.

ñHêïs¡ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T #Ó|æŒ]. ªªMTs¡T #j·TuÀe⁄q~ yê]øÏ ‘Ó*j·TTHê? nì

<=s¡>±s¡&ç–] ªª‘Ó*j·T<äìµµ j·÷j·Tq e÷s¡T #Óô|ŒqT. Ç|ü&Ó’qqT yê]øÏ <Ó*j·T

CÒj·TT≥≈£î MTøÏwüºe÷? Ò<ë? j·Tì ‹]– j·÷ <=s¡>±s¡&ç–]. MTπø~ u≤>∑T>∑

qT+&ÉTqì ‘√#·TH√ <ëìì HqT #j·TT<äqT nì j·÷j·Tq Á|ü‹ #Óô|ŒqT. ªª MTs¡T

yê]øÏ <Ó*j·T CÒj·TT≥ eT+∫~— MTs=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT Áyêj·T e#·TÃqT, <ëìì

|ü≥Tºø=ì yÓfiófl eTìwæøÏ ≈£L* j·T+‘· j·T>∑TH√ HqT <ëì Ç#ÓÃ<äqìµµ m$*Hé<=s¡

>±s¡qï+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ>±s¡T ‘·eT j·Tqï>±¬s’q »>∑Hêï<Ûä#Í<ÛäØ>±]ø=ø£

ÒK Áyêdæ|ü+|æ].

CÒ´wü˜ k˛<äs¡Tì ÄÁø£+<äqeTT :`

»>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T <ëì »<äTe⁄ø=ìq+‘· >∑T+&Ó\T C≤] j·÷j·Tqj·TTqT,

ø£[¢ø√≥ nkÕúq |ü+&ç‘·T&ÉT>∑ qT+&çq sêeTø£èwüí ø±∞eTVü≤+‹>±s¡T eTTqï>∑T

ã+<ÛäTe⁄\TqT #ê\ <äT:KeTT‘√ ãs¡T–&ç yÓ[fl]. yês¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±]ì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 30

Ä*+>∑qeTT #dæø=ì jT&çÃ, Áø°düTÔ eT‘·eTT ÀìøÏ yÓfifle<ä›ì jÓT+‘·jÓ÷ Áã‹e÷*].

yês¡T ‘·eT <äT:KeTT# Äj·TqqT eX|üs¡#·Tø=q C≤\≈£ HêŸ <=s¡kÕì>±] yT&É

jÓTT<ä› ø±j·TqqT Bdæø=ì yÓ[fl ÄyÓT‘√ $TøÏÿ* |òüTs¡D#dæ]. ñuÛÑj·TÁ‘· #ê\

dü+uÛ≤wüD\T »]¬>qT. »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T <äTs¡“¤s¡ <äT:K u≤~Û‘·T&Ó’ ôV≤ …Hé HêŸ

<=s¡kÕì jÓT<äT≥ ‘·q ‘·\ |ü>∑T\>=≥Tºø=ì #·#ÓÃ<äqì jÓTTø£ sêsTT jÓT‘·TÔø=ì].

‘·T<ä≈£î <=s¡kÕì>±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T yê] eXeT+<ä|üŒ–+∫, Äj·Tq Áø°düTÔ

eT‘·eTTqT >∑T]+∫ jÓT+‘·ø±\eTT qT+∫ Á|üj·T‘·ïeTT #˚j·TT#·T+&ÓH√ Ä

s¡Vü≤dü eT+‘ê yê]øÏ <Ó*j·T ã&ÉT≥≈£î ãs¡+|ü⁄s¡+ ñ‘·Ôs¡eTT yÓTT<ä\sTTqeìïj·TT

yê] #‹øÏ düeT]Œ+∫]. yês¡T yêìì »~$ j·÷XÃs¡ eT>∑Tï …’ HêŸ <=s¡kÕì>±]‘√

dü+uÛ≤wüD #ê*+∫. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]H ì+~+|ü Hês¡+_Û+∫]. Äj·Tq j·Tqï>±s¡T

<äT:KeTT uÛÑ]+|ü Òø£ j·÷‘·ì ø±fifl MT<ä kÕ–\ã&ç >∑Ïº>± ã≥Tºø=ì ªªz Hêj·TqT+>∑T

‘·eTTà&Ü? z Hê jTø£ k˛<äs¡T&Ü? Vü‰! HH$T #‘·TqTsê! Vü‰! H HÓ≥T\H√s¡TÔqTsê?

j·Tì $TøÏÿ* <Ûä«ì#dæ jT&çÃ, edüHê_Û $wüeTT ‹ì #·∫Ãb˛jÓT<äqì ãC≤s¡T yÓ’|ü⁄q≈£î

yÓ[fl]. ‘·øÏÿq ã+<ÛäTe⁄˝≤j·TqqT #ê\ <ä÷wæ+∫, ãVüQ $<ÛäeTT\T>∑ e÷≤¢&ç

j·÷j·Tq eTqdüT‡qT ø£~*+|ü ˝Òø£ $&ç∫b˛sTT]. Ä |ü>∑\+‘·j·TT yê]øÏ

uÛÀ»qbÕqeTT\T Òø£ j·TT+&ÓqT. kÕj·T+ø±\eTT dü]øÏ Äj·Tq j·Tqïj·TTqT, ˇø£

ã+<ÛäTe⁄&ÉTqT ‹]– j·÷‘·ì ãdü jÓTT<ä›≈£î yÓ[fl]. Ç|ü&ÉT yês=ø£ ≈£îj·TTøÏÔ #‘·

Äj·TqqT eX|üs¡#·Tø=q <ä\∫ »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T ø£ ïs¡T eTT˙ïs¡T>∑ @&çÃ Bq<Û√s¡DÏì

‘·eTTà&Ü ìqTï>∑qï eTq ‘·*¢j·TT, ˙ uÛ≤s¡ j·TT, ˙e⁄ |ü+|æq j·TT‘·Ôs¡eTT $qï~

yÓTT<ä\Tø=ì nqïbÕHê\T |ü⁄#·TÃø=qø£ ãVüQ <äT:KÁø±+‘·T˝…’ sTT+Ï jÓTT<ä›

|ü&çj·TTHêïs¡T. yê] ø£qTï\≈£î e÷Á‘·eTT ˙e⁄ ø£qã&ç ‹]– yÓ[fl sêe#·TÃqT.

ø£qTø£ e⁄ e÷‘√ Ç+ÏøÏ sêe …qì #ê\ <äT:KeTT‘√ nHø£ $<ÛäeTT\T>∑ uÀ~Û+#ÓqT.

ø£ ïs¡T ø±s¡T≥ p∫q sêfifl e+Ï Vü≤è<äj·TeTT …’qqT fiófl ø±≈£î+&ÉTHê? nqï>±]

BHê˝≤|üeTT\T $ì eTq dü‘ê´H«wæ ø=+#·eTT Ä˝À#·q #dæ, e#ÓÃ<äqì yê>±∆q

$T&ÓqT. n|ü&Üj·Tq j·Tqï>±]øÏ ø=+‘· jÓ÷<ës¡TŒ <=s¡¬øqT. Ä sêÁ‹yês¡T

e+‘·e÷ì e+≥ #dæø=ì uÛÀ»qeTT #dæ]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T HêŸ <=s¡kÕì

jÓTT<ä›≈£î yÓ[fl dü+>∑‹j·T+‘ê ‘Ó*j·TCÒdæ ‘·eT j·T÷]øÏ yÓ[¢ ‹]– jÓTì$T~ s√E\˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 31

e#ÓÃ<äqì ôd\e⁄ ¬>’ø=ì eTs¡THêÏ ñ<äj·TeTT nqï>±]‘√qT, ã+<ÛäTe⁄\‘√qT

Á|üj·÷D√qTàKT …’ lø±≈£îfieTTq øÏs¡Te~ yÓTÆfiófl <ä÷s¡eTTqqTqï eT<äHê|ü⁄s¡eTqT

dü«Á>±eTeTTq≈£î yÓ[fl].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] e÷‘·è <äs¡ÙqeTT:`

n|ü&Üj·Tq ‘·*¢j·TT, uÛ≤s¡ j·TT Äj·TqqT p∫ ø£+ÏøÏ H\≈£î Høä<Ûës¡>∑

s√<äqeTT *&ç]. eT]j·TT qHø£ eT+~ ã+<ÛäT ãè+<äeTT\TqT, ùdïVæ≤‘·ÁX‚DÏj·TT,

‘·~‘·s¡T\TqT, Äj·TqqT E≥Tºø=ì yê]yê] H√ÏøÏ e∫Ãq≥T¢ nHø£ $<ÛäeTT\T>∑

e÷≥˝≤&ç]— ø=+<äs¡T ì+~+∫]— ø=+<äs¡T >∑~›+∫]— ø=+<äs¡T <ä÷wæ+∫].

ø=+<äi≤j·TqqT ø£Ïº ô|Ïº jÓTTø£ sTT+Ï À eT÷dæj·TT+#·T≥ ø±˝À∫+∫].

ã+<ÛäT ìs¡“¤+<Ûä $eTTøÏÔ :`

∫es¡≈£î yê] j·T‘·ïeTT\ìïj·TT ìwüŒ\eTT˝≤jÓTqT. @\qq— ì+‘·≈£î

eTT+<ëj·Tq Hs¡TŒ bı+~j·TTqï Á|üø±s¡e÷j·Tq kÕ<ÛäTes¡ÔqT&Ó’ j·TT+&ÉT≥qT ãÏº

Äj·Tq eTs ¡\ yê] <äj·÷ÁbÕ| æ Ô H=+<ÓqT. Äj·Tq uÛ≤s ¡ ´jÓ Æ Tq

sê<ÛëeTDÏ#Í<ÛäTsêDÏ>±sêj·Tq‘√ yÓfiófl≥≈£î j·T‹ï+∫ sTT~>√ πs|ü⁄ n~>√ e÷|ü⁄

yÓfiófl<äeTì #Ó|ü#·T e∫Ãq+<äTq |ü<äTHê\T>∑T ~qeTT\T >∑&É#ÓqT. n+‘·≥ eTqø£$

‘·«s¡|ü&ÉT≥# Äj·Tq <Ûäs¡à|ü‹ïj·TT s¡e÷s¡$T ¬s+&+&É¢ ÁbÕj·TeTT >∑\ ‘·eT Á|ü<∏äeT

dü+C≤‘· XÊ+‹≈£îe÷]XÊ+‹≈£îe÷]XÊ+‹≈£îe÷]XÊ+‹≈£îe÷]XÊ+‹≈£îe÷] #Í<Ûä]>±]ì eT] jÓTTø£ ã+<ÛäTe⁄qT e÷Á‘·eTT yÓ+≥u…≥Tº≈£îì

lø±≈£îfieTT #]]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T n|üŒÏøÏ C≤‹ì |ü]‘· õ+∫ j·TT+&Éq+<äTq

ã+<ÛäTe⁄ Ò~jÓ÷ j·÷˝À∫+#·Tø=ì, j·÷yÓTqT ìsêj·÷düeTT>± $&ç∫ô|Ïº]. ÄyÓT

ì$T‘·ÔyT j·÷ ã+<ÛäTe⁄qT <√&ç∫Ã]. yês¡T lø±≈£îfieTT #]qqT, sê<ÛëeTDÏ<$>±]

eTqdüT‡ ≈£î<äTs¡Tu≤≥T Òø£ ~>∑T\T|ü&ç dü«ã+<ÛäTe⁄\ jÓTT<ä›≈£î ‹]– b˛e⁄≥

ø£_ÛeTTKeTT <ë …ÃqT. Ç~ sTT≥T¢+&É >∑&ÉTe⁄ r]q~ qT+&ç ôV≤ …HéHêŸ <=s¡kÕì>±s¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] dü‘ê´H«wæ sêø£ j·÷\dü yÓTÆ q+<äTq Äj·Tq jTyÓTÆb˛jÓTH√ j·Tì

$#ês¡|ü&ç, Äj·Tq ø=≈£ j·TT‘·Ôs¡eTT ÁyêsTT+∫ n+<äT ys=ø£ ‘Ó\¢ ø±–‘·eTTqT ˇø£

s¡÷bÕsTTì _&ÜsTT+∫, Äj·Tq j·T÷]øÏ yÓ[fl Ä j·TT‘·Ôs¡eTT s¡Vü≤dü eTT>∑ Äj·Tq

øÏ∫Ã e#·TÃ≥ øÏ<ä›s¡T eTqTwüß´\qT ã+|æ+∫]. Ä j·TT‘·Ôs¡eTT |ü≥Tºø=ì yÓ[flq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 32

eTqTwüß´˝≤ Á>±eTeTT ù|s¡T ‘Ó*j·Tø£, ‹]–,‹]–, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä] Äj·Tq

uÛ≤s¡ j·TT lø±≈£îfieTTq Áãy•+∫Hê&, yês¡T ≈£L&É CÒ] <Ó’eeXÊ‘·TÔ>± Äj·TqqT

ø£qT>=ì, Äj·TqqT yês¡T eTT+<äT HêŸ <=s¡kÕì>±] ãdü À p∫j·TT+&ÉT≥

#‘· uÀ*Ã Ä j·TT‘·Ôs¡ e÷j·Tq øÏ∫Ã]. Äj·Tq, <ëìì $|æŒ #·<äTe⁄>± q+<ä*

eTTK´ dü+>∑‘·T\T *≥T¢+&ÓqT:`

lø±≈£îfieTT

yT 1833

u≤ãT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±]øÏ ` nsê´! >∑&ÉTe⁄ r]q~ qT+&ç yTeTT MT

sêø£¬ø’ Á|ü‹ø£åDeTT Á|ürøÏå+#·T#·THêïeTT $TeTTàqT MT ã+<ÛäTe⁄\T ìs¡“¤~+#·T#·Tqï

jÓT&É\ HqT |ü+|æ+∫q sT÷ ‘Ó\¢ø±–‘·eTT ô|’ ø£ …ø£ºs¡T <=s¡>±]øÏ nØ® Áyêdæ <ëì

á eTqTwüß´\ <ë«sê Hê jÓTT<ä›≈£î |ü+|æq HHêj·Tqø±j·TØ® j·T+<äCÒsTT+∫ Ä

ìs¡“¤+<ÛäeTT qT+∫ $TeTTàqT $&ç|æ+#Ó<äqT. MT πs~jÓ÷ jÓTTø£ j·TTbÕj·TeTT

#düTø=ì s¡Vü≤dü eTT>∑ ‘·|æŒ+#·Tø=ì e#·TÃ≥≈£î e÷s¡ZeTT ø£ì|æ+∫q, <ëì Hê ù|s¡

Áyêdæq jÓT&É\, ˇø£ düyêØHÓ’qqT >∑Ti¿eTTHÓ’qqT s¡Vü≤dü eTT>∑ ã+|æ+#Ó<äqT,

n+<äTô|’ì MTs¡T ‘·«s¡>± sêe#·TÃqT. Ç+<äT˝À _&ÜsTT+∫q s¡÷bÕsTT MT Ks¡TÃø=s¡≈£î

ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.

Ç≥T¢

ôV≤ …HéHêŸ

Äj·Tq uÛ≤s¡´ jÓTTø£ÿ Á|ü‘ê´>∑eTqeTT :`

á j·TT‘·Ôs¡eTTqT #·~$ q+‘·≥ Ä <=s¡kÕì>±]øÏ ‘·q jÓT&É qT+&çq <äj·Tj·TT,

Å¬ø’düÔe |üø£åeTTqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T Á>∑Væ≤+∫ #ê\ dü+‘√wæ+#ÓqT.

HêŸ <=s¡kÕìøÏ ‘êeTT Á|üy•+∫q dü+>∑‹ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘Ó*j·T CÒj·T>∑H

ÄyÓT jÓTTø£ düyê]ô|’ì yê] jÓTT<ä›≈£î yÓ[fl »j·To\T¬s’ e∫Ãq Ä eT‘êH«wæì,

Äj·Tq <Ûäs¡à|ü‹ïjÓÆTq sê<ÛëeTDÏ #Í<ÛäTsêDÏ>±]ì, yê] ∫qï ≈£îe÷]ø£qT p∫

#ê\ dü+‘√wæ+∫ sê<ÛëeTDÏ <˚$>±]øÏ ø=ìï Væ≤‘·yêø£éTT\T #Ó|æŒ].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 33

sê<ÛëeTDÏ<$>±]ø° q÷‘·q eT‘· Á|üyX $wüj·TeTTqT, ã+<ÛäT ãè+<äeTT\qT

‘·´õ+#·T≥ $wüj·TeTTqT eTH√yê´≈£î\‘·>∑ qT+&ÓqT.Ä eT÷&ÉeHê&ÉT ÄyÓT

j·T‘·Ô>±s¡TqT, nqï >±s¡TqT lø±≈£îfieTT yÓfifl>±, yê]ì p&É>±H j·÷yÓT ¬øø£ÿ&É

Òì <ÛÓ’s¡ eTTqT dü+‘√wüeTTqT $»è+_Û+#ÓqT. ÄyÓT eTH√dæú‹ì p∫ j·÷|ü≥¢

HêyÓT ‘·q‘√ qT+&ÉT≥≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T düeTà‹+|üø£,ÄyÓT ‹]– yê]‘√ yÓfió

fl≥≈£î ôd\$∫Ã]. ÄyÓT n‘· +‘êq+<äuÛÑ]‘·jÓÆT ªªMTs¡T Áø°düTÔeT‘·eTTqT dæús¡|ü&ç

eTs¡\ <XeTTq≈£î e∫Ãq|ü&ÉT HqT MT‘√ >∑÷&É e#ÓÃ<äµµ qì yê>±úq $T&ÓqT Ä

eTs¡THê&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] »qì düTuÛÑÁ<ë<$ #Í<ÛäTsêDÏ>±s¡TqT, ÄyÓT k˛<äs¡T&ÉTqT,

sê<ÛëeTDÏ<$ #Í<ÛäTsêDÏ>±]ì <√&=ÿì eT<äHê|ü⁄s¡eTTq πø–].

ø£s¡Ôe´ ø±s¡´ ìX¯Ãj·T‘·.:`

nq+‘·s¡eTT ôV≤ …Hé HêŸ (Helen knott) <=s¡kÕì>±s¡TqT, n&ÉT®≤+≥T

m$*Hé (Adjutant Evilin) ùdHêìj·TT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì >∑T]+∫ jT$T

#˚j·Te …H√ j·Tì ø£s¡Ôe´ e÷˝À∫+∫]. |ü≤\|ü⁄ uÛÑ≈£îÔ ≤ø±\eTTq $TwüHÓØ

j·TT<ä eTeTT ã÷ì. uÛÑøÏÔ yÓ’sê>∑ eTT\T >∑\yê¬s’ j·TT+&çq+<äTq m$*Hé ùdHêì

$T>∑T\ Áù|eT‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]øÏ e\j·TT düVü‰j·T dü+|ü<ä H=qs¡TÃ#·T e∫Ã].

$XÊK|ü⁄]˝À J$‘·eTT ` m*$Hé ùdHêì eTs¡D+ :`

$XÊK|ü≥ºDeTTq≈£î 1805 dü+e‘·‡s¡eTT $TwüHÓØ\T>∑ CÒ]q C≤]® ÁπøHé (Rev.

George Cran), n>∑düºHé &Ódt Á>±+C…dt (Rev. Augustus Des Granges) nqT

\+&ÉHé$TwüHé $TwüqØbòÕ<ÛäØ\T 1809,1810 dü+e‘·‡s¡eTT\˝ÀH eTè‘·T¬s’]. yê]

yÓqTø£ ¬se.CÒeTT‡ &ÜdüqT (Rev. James Dawson)>±¬s|ü&ÉT e∫ÃHês√ø±ì

Äj·Tq≈£L&É ãVüQX •s¡+|ü⁄s¡eTTq πøØ >±s¡#·TÃ ysTT+∫q |üÁ‹ø£ ≤ Á|ü<XeTTq

yê´|æ+|üCÒdæjT j·TT+&Ó<äs¡T. eTT+<=ø£|ü&ÉT eTq ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT $XÊK|ü≥ºDeTT

yÓ[flq|ü&Üj·Tq yê´~Û u≤~Û‘·T&Ó’ j·TT+&ÓqT. <Ó’e eX¯eTTq Äj·Tq 1832

dü+e‘·‡s¡eTTq eTè‹ u§+~q|ü&ÉT ‘·eT sTT<ä›s¡T ≈£îe÷fióflqT ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙øÏ

#Ó+~q ôd’Hê´~Û|ü‹j·T>∑T yT»sY ÁuÒŸ (Major Brett) >±] |üs¡eTT CÒdæ]. n|ü&Ü

ùdHêì \+&ÉHé$TwüHé eéVü‰s¡eTT\qT ìs¡«]Ô+#·T#·T+&ÓqT. yê]˝À Ä+Á<Ûä<XeTTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 34

∫s¡|ü]∫‘·T …’q $*j·T+ &ÜdüHé (Mr.William Dawson) >±s¡T >±s¡T >±s¡T >±s¡T >±s¡T $TwüHé bÕsƒ¡XÊ\\

uÛ≤s¡eTT eVæ≤+∫ j·TT+&ç]. nÏº ‘·] lø±≈£îfieT+<ä* n&ÉT®≤+≥T m$ …Hé

ùdHêìj·TT, HêŸ <=s¡kÕì>±s¡TqT $<äT´ø£Ôe÷˝À∫+∫ yT»sY ÁuÒŸ>±] ù|s¡ dæbòÕs¡düT

ñ‘·Ôs¡eTT\T Áyêdæ, yêìH=ø£ >∑Ïº ‘√\T dü+∫˝À ì&ç, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±]

#‹øÏ∫Ã jÓTTø£ eTqTwüß´ì <√&ç∫Ã Äj·TqqT $XÊK|ü≥ºDeTT |ü+|æ+∫]. 1833

dü+e‘·‡s¡eTT yT HÓ\˝À Äj·Tq j·T#·≥ CÒ] yT»s¡T ÁuÒŸ ùdHê~Û|ü‹øÏ Ä ÒK\

ì∫Ã]. Äj·Tq yêìì #·<äTe⁄ø=ì $TøÏÿ* dü+‘√wæ+∫, Å¬ø’düÔe Áù|e÷<äs¡DeTT‘√

eTq q÷‘·q eT‘êH«wæ Hê<ä]+∫, ø±e\dæq dü<äTbÕj·TeTT\T XøÏÔ e+#·q Òø£

#˚j·TT#·T+&ç]. ø=ìï e÷düeTT˝…’q ‘·s¡Tyê‘· n&ÉT®≤+≥T m$*Hé ùdHêì,

$XÊK|ü≥ºDeTT yÓ[¢ yê´~Û u≤~Û‘·T&Ó’ Äø£dæàø£ eTs¡D yÓTT+<ÓqT. ø±e⁄q Äj·Tq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]øÏ CÒj·TT#·T e∫Ãq düVü‰j·T eT+‘·Ï‘√ ì*#ÓqT.

yT»s¡T ÁuÒŸ <=s¡>±s¡TqT, $*j·T+ &ÜdüqT<=s¡>±s¡TqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]ì

#ê\ Áù|$T+∫]. &ÜdüqT >±s¡T $TøÏÿ* ∫qï ej·TdüT‡q qT+&çqqT, eTq

ø£<∏ëHêj·TT≈£îì ø=ìï HÓ\\T |üs¡ +‘·eTT ‘·eT dü«>∑èVü≤eTTqH n‹~∏>± ì*|æ,

uÛÀ»Hê~ dü<äTbÕj·TeTT\ CÒj·TT #·T+&ç].

1829 dü+ˆˆ u…’_\T :`

<e⁄&ÉT ‘êqT eTT+<äT>± ìs¡ísTT+∫q yê]ì ‘·q eTVæ≤eT sê»éTT ˝ÀìøÏ

ÄVü‰«ì+#·T≥≈£î kÕ<Ûäq dü+|ü‘·TÔ\T ÄXÃs¡ eTT>± Hs¡Œs¡T#·TqT. á ‘·q ùde≈£îì

ø±eX´ø£yÓTÆq<=ø£ <Ó’eÁ>∑+<∏äeTì <e⁄&Ó]– j·TT+&ÓqT. ø±e⁄q Äj·Tq »ìà+∫q

ø=ìï dü+e‘·‡s¡eTT\ ˝ÀH˚ #Óqï|ü⁄]˝À u…’_\T dü+|òüTeTT kÕú|æ+|üã&ÓqT.

1818 dü+ˆˆ ¬se.Á|æ#ÓŸº (Rev. Pritchett)>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTTq q÷‘·q ìã+<Ûäq

Hê+ÁBÛø£]+∫]. n~ j·÷ ÁøÏ+<äÏ dü+e‘·‡s¡eTT ø£\ø£‘êÔ u…’_\T kıôd’°yê] <Ûäq

düVü‰j·TeTT# #Óqï|ü⁄]˝À q#·TÃ ysTT+|üã&ÓqT. 1829 dü+ˆˆ #Óqï|ü⁄] u…’_\T

kıôd’°yê]# Hê |ü⁄s¡eTTq eTTÁ~+|üã&çq Ä+Á<Ûä q÷‘·q ìã+<Ûäq H=ø£ Á|ü‹ì

*yT»s¡T ÁuÒŸ<=s¡ >±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] øÏ∫Ã]. Ä XóuÛÑes¡Ôe÷q Á>∑+<∏äeTT

Hêj·Tq ÄeT÷˝≤Á>∑eTT>∑ ÁX<ë∆uÛÑ≈£îÔ\‘√, #·~$ eTTK´ uÛ≤>∑eTT\qT ô|ì‡\T‘√

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 35

>∑T]Ô+∫ j·TT+&ÉT≥ HÏøÏì q+<äT p&É>∑\eTT. yT»s¡T ÁuÒŸ >±sê Å¬ø’düÔe y<äeTT˝Àì

dü+>∑‘·T\qT, yêø£ eTT\ qø£ÿ&Éø£ÿ&É p|æ+#·T#·T |üqdü $|æŒq≥T\ uÀ~Û+#·T#·T

Äj·TqqT <ÛÓ’s¡ |üs¡T|ü ÁXeT |ü⁄#·TÃø=qT q+‘·Ï jÓ÷|æø£ ø£q|üs¡∫].

* á Á>∑+<∏äeTT ø±øÏHê&É Àì yê] eTqTeT\>∑T á Á>∑+<∏äø£s¡ÔjÓTT<ä› qTqï~.

j·TCÀ„|üM‘· $düs¡®qeTT :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘êqT |üPs¡«eTT $X«dæ+∫q eT‘·eTT\≈£îqT Áø°düTÔ

eT‘·eTTq≈£îqT >∑\ ‘ês¡‘·eTéTT, kÕsêkÕs¡eTT\T, #·ø£ÿ>± Á>∑Væ≤+∫ n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq≈£î

q÷‘·q ìsê∆s¡D\T #˚dæø=qT#·T e∫Ã]. ã+<ÛäT ãè+<äeTT\qT $&ÉHê&ç].

≈£î˝≤#ês¡eTT\≈£î ‹˝À<äø£eTT\]Œ+∫]. ø=ìï $&ÉHê&ç ø=ìï j·TT+#·Tø=qT≥ ø±j·Tq

øÏwüºeTT˝Ò<äT. n~ uÛÒwü»eTì Äj·Tq Á>∑Væ≤+#ÓqT. ~«»‘·« dü÷#·ø£eTT>∑

ªªj·TCÀ„|üM‘·+ |üs¡eT|ü$Á‘·+µ nì ñ|üqj·TqeTTHê&ÉT |ü⁄s√Væ≤‘·T ˝≤j·Tq

ø£]Œ+∫qÏºj·TT |ü+#· >ö&ÉT\˝Àì •wüºXÊKyês¡T |üP»˙j·TeTT>∑ p∫qÏºj·TT

»ìï<ä$T+ø± Äj·Tq yÓT&É À qT+&ÓqT. <ëì qT+#·Tø=ì Áø°düTÔ HêeTeTTqT >∑÷&É

<Ûä]+∫q ìwüÿ|ü≥ uÛÑøÏÔ ø±<äì u≤>∑T>± Á>∑Væ≤+∫, 1833 dü+e‘·‡s¡eTT pHé HÓ\

10 e ‘Bì ì+&ÉT <ÛÓ’s¡ eTT‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·q j·TCÀ„|üM‘·eTTqT <=\–+∫,

<ëìì yT»s¡T ÁuÒŸ<=s¡ >±] #‹øÏ düeT]Œ+∫ j·÷ $<ÛäeTTq ãVæ≤s¡+>∑eTT>∑ ‘·q

C≤‹ì |ü]‘· õ+#ÓqT.

ˇø£ eTTsƒê $Tsêd”<ës¡Tqì, |üsê¢øÏ$T&ç sê»qT´\ ÄkÕúqø£$ es¡ZeTT˝Àì

yê&Éqì uÛÑs¡<ë«»dü >√Ár‘·j·TT&É qì |ü+#·>ö&ÉT\˝Àì yÓTÆ~∏ ≤XÊFj·TT&Éqì,

ø±‘ê´j·Tq dü÷Á‘ê<Ûë]qì, kÕeTy˚<ä •wüßº&Éqì, ‘·q >√Á‘· dü÷Á‘· Á|üesê~

j·÷_ÛC≤‘·éTT\T #Ó|üø=ì n‹X¯sTT+#·T≥ø£qï bÂ\qT uÛÑø±ÔÁπ>düs¡Tìe˝…

ª@$ ‘·q≈£î ˝≤uÛÑø£s¡eTT …’ j·TT+&ÓH√ yêìì jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄qT >∑÷]Ãq j·T‹

ÁX‚wü C≤„qeTT ì$T‘·ÔeTT |ü]‘· õ+∫, #Ó‘·Ôe … ìkÕ‡s¡eTT>∑ HÓ+#·Tø=ìµ eTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] #Ûê+<äkÕ#êsê ìeT>∑Tï\ eT<Ûä Á|üÁ|ü<∏äeTT&ÉT>∑ ‘êqT Áù|$T+∫q

jTdüT Hêj·T≈£îì |üø£åeTTq <ÛÓ’s¡ ôd’ ús¡eTT\‘√ ì*Ã]. nq+‘·s¡ e÷j·Tq 1833

dü+e‘·‡s¡eTT ªª≈£î˝≤#ês¡|üØø£åµµ j·TqT |üÁ‹ø£ Áyêdæ <ëì ∫es¡ ˙ ÁøÏ+~|ü<ä eTT

qT<äVü≤]+∫]:`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 36

ø£+ˆˆ ªªqs¡≈£î\ yÓTTø£ÿÏ jÓÆTqqT

u…s¡T≈£î\T yÓT+&Éj·T´ yêì ` _s¡T<äT \D+#·Hé

Çs¡T ‘Ó>∑e⁄\K&ÉZ+_~ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT<ëdüTìøÏ Á|üuÛÑT ` e⁄<äj·T#ôd ø£è|üHé ˆ

á |üÁ‹ø£ y˚qy˚\T>± $Áø£j·T eT>∑T#·T H˚&ÉH˚≈£î\ dü‘·´|ü]o\q≈£î

düVü≤ø±]j·T>∑T#·Tqï~.

≈£î˝≤#ês¡eTT\≈£î <√&ÉT <XÊ]wü<ëj·Tø£yÓTÆq $Á>∑Vü‰sê<ÛäqqT >∑÷&É Äj·Tq

eTqkÕs¡ ìs¡dæ+∫ ªªeTTøÏÔ e÷s¡ZÁ|ü<äs¡ÙqeTTµµ ªª$Á>∑Vü≤ ìsêàD≤µµ ~ düs¡«yê´|æÔ>∑

qTqï |üÁ‹ø£\ <ë«sê ≈£L&É ‘·q ôV’≤+<äe eT‘· $eTTK‘·qT Á|üø±•+|ü CÒôdqT.

ø£≥ø£|ü⁄] Á|üj·÷DeTT :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ >±]|ü&ÉT u≤|æÔdüàeTqT eT‘· kÕïqBø£å d”«ø£]+#·T≥≈£î

$T>∑T\ >√]ø£ >∑\yê¬s’ j·THø£ |üsê´j·TeTT\T yT»sY ÁuÒŸ <=s¡ >±]øÏ <ä··eT

eTH√ ;ÛwüºeTTqT <Ó …ŒqT. Äj·TqqT #Óqï|ü⁄]˝À qTqï $TwüHÓØ jÓTT<ä›≈£î z&É MT<ä

|ü+|æ+#·T≥ ø±j·Tq #ê\ Á|üj·T‹ï+∫]ø±ì, u≤|ü⁄πs! es¡ø±\e÷s¡+uÛÑeT>∑T≥#‘·

q|üŒÏ ‘Ós¡#ê|ü jÓ÷&É\T Ä |ü⁄s¡eTTq≈£î yÓfi¯fl M\Tø±<äjÓT´qT. n+<äT>∑÷&É

<Ó’e∫‘·ÔeTT ˝Òø£ b˛˝Ò<äT. n|ü&Ü uÛÑ≈£îÔ˝…\¢s¡T CÒj·TT#·T e∫Ãq ÁbÕs¡úq\≈£î

|òü*‘·yTyÓ÷j·Tq, lø±≈£îfieTT qT+&ç ôV≤ …Hé HêŸ <=s¡kÕì ø£≥ø£eTT˝À qTqï

ˇ]kÕ‡ u≤|æºdüTº $TwüHÓØ\≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±] >∑÷]Ã Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTq≈£î

Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eT+<ÓqT. n+<äT yêsêj·TqqT ø£≥ø£eTT |ü+|æ+#·T&Éì <=s¡kÕì>±]ì

ø√]j·TT+&ç]. HêŸ <=s¡kÕì j·÷ ÒKqT $XÊK|ü≥ºDeTT |ü+|æ]. yT»sY ÁuÒŸ

<=s¡>±s¡T ùdHêì <ëìì »~$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT ø£$ì _*∫ ø£≥ø£eT+<ä* $TwüHÓØ\T

MT≈£î kÕïq$T#·TÃ≥≈£î yê+#Ûê|üs¡T˝…’ s¡eTàì Áyêdæj·TTHêïs¡ì ‘Ó\Œ Äj·Tq

HêVü‰¢<ä+ãTq dü+ãs¡eT+~ yÓfifl y–s¡|ü&ç]. eTs¡THê& <=s¡>±s¡T Á|üj·÷DeTTq≈£î

ø±e\dæq<ä+‘·j·TT dæ<ä›eTT #sTT+∫, dæbòÕs¡düT ñ‘·Ôs¡eTT Áyêdæ yê] #‹øÏ∫Ã

≈£L*yêì H=ø£ì <√&ç∫Ã |ü+|æ+∫]. ãVüQX 1833 dü+ˆˆ pHé HÓ\ n+‘·eTTqH√

p …’ HÓ\ ÁbÕs¡+uÛÑeTTqH√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ãj·T\T<] j·TT+<äTs¡T. dü]jÓÆTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 37

sê»e÷s¡ZeTT\T ˝Òì j·÷ ø±\eTTq eTè>∑, yê´fi¯, eTs¡ÿ≥, #√s¡, øÏsê‘·,

ìs¡+‘·s¡+u…’j·TTqï ø°ø±s¡DéTT\T eT<Ûä eT<Ûä qT <ë≥T#·T <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT

yês¡eTT\˝À, eT÷&ÉTe+<ä\ yÓTÆfiófl <ä÷s¡uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT yês¡T #dæ jÓTTø£#√

∫\Tø£ düs¡düT‡qT >∑÷&É <ëÏ ø£≥ø£|ü⁄] ø£]–].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±sê eTVü‰ q>∑s¡eTTq Á|üy•+∫ u≤|æÔdüàeTT bı+~q $wüj·TeTTqT

>∑÷]Ã e+>∑sêh Á|üuÛÑT‘·« ø±s¡ <ä]ÙjÓÆTq Ä+Á&É÷ düº]¢+>¥<=s¡>±s¡T, ¬se. CÒeTT‡

ô|>¥‡<=s¡ >±s¡T¢qT Áyêdæq ªªˇ]kÕ‡ <ëì uÛÑ÷>√fi #·]Á‘·eTT, <ëì ø£qTã+~Û+∫q

»qs¡ Ÿ u≤|æºdüTº $TwüHé #·]Á‘·eTTqTµµ Á>∑+<∏äeTT 229 |ü⁄≥ qT+&ç *$|ü⁄\yÓTÆq

$es¡ $Tj·T´ã&ç j·TTqï~.

* “Orissa its, Geography, Statistics” &c P 229

ø£≥ø£|ü⁄] es¡íqeTT :`

n|üŒÏøÏ ø£≥ø£eTT˝À HÓ+‘·jÓ÷ jÓT≈£îÿe eT+~ Å¬ø’düÔe⁄\T Òs¡T, ñ+&çq

ø=~›eT+~ jÓTTø£ÿ düVü≤yêdü uÛ≤>∑ eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ \_Û+#·T≥ πøe\eTT

<Ó’e dü+ø£\ŒeTT. ø£≥ø£|ü⁄]˝À 1822 dü+e‘·‡s¡eTT |òæÁãe] 12 e ‘Bì sTT+ ¢wüß

u≤|æºdüTº $TwüHÓØ düe÷»eTT yês¡T ‘·eT düTyês¡Ô ùde Hês¡+_Û+∫]. á q>∑s¡eTT

ªªu≤sêãC≤s¡T Òø£ |üHÓï+&ÉT n+>∑fiófl >∑*– eTVü‰q~ <ëì j·TT|üq~jÓÆTq ø£ŸCÀ&ç

q<äT\ eT<Ûä düúyÓTÆq jÓTTø£ B«|üeTqe#·TÃqT. 1912e dü+e‘·‡s¡eTTq &Ûû©¢ <äsê“s¡T

»]–q+‘· es¡ø£~ u≤+>∑¢(e+>∑) sêheTTq≈£î C…+~ j·TT+&ç y˚\ ø=\~

j·÷+Á<ÛäT\≈£îqT yêdükÕúqyÓTÆ j·TTqï~. Ä<ÛäTìø£ ñ‘·ÿfi sêheTTqø£~ sê»<Ûëì

q>∑s¡eT>∑T#·Tqï~. nø£ÿ&É ã+>±∞, Væ≤+<ä÷kÕú uÛ≤wü\TqT, yê&ÉTø£ À qTqï$.

n|üŒÏ ø£#·Ã≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]øÏ (‘·sê«‘· $j·TéT+~q) u≤ãT<=sTT‘ê]

Hêj·T≈£î>±s¡T eT]ø=+<äs¡T Å¬ø’düÔe⁄ …’j·TT+&ç]. yês¡TqT $TwüHÓØ\TqT eTq ø£$

sêø£¬ø’ y∫j·TT+&ç, Äj·Tq≈£î düTkÕ«>∑‘· yÓTTq]Ã]. ø£\ø£‘êÔ •s¡+|ü⁄s¡eTT eTTqï>∑T

q>∑s¡eTT\˝À »s¡T>∑T#·T+&çq dü+|òüTdü+düÿs¡DeTT\T, <X |ü]es¡ÔqeTT\qT >∑÷]Ã

e÷Á‘·y˚T ø±ø£ ôV’≤+<äe <Ûäs¡àeT+<ä* $s¡C≤kÕïq düeTj·TeTTq C≤„HêC≤„q

<äTs√›cÕ|ü]Vü≤sês¡ú+, kÕïq+ nVü≤+ø£]ùwµµ j·TqT uÛ≤eeTTq≈£îqT j˚TdüTÁø°düTÔ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 38

Á|üuÛ ÑTe⁄q+<ä* q÷‘·q »qàdü÷#·ø£eT>∑T kÕïqeTTq≈£îqT >∑\ dü+|üPs¡í

uÛÒ<äuÛ≤eeTT\≈£îqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]#·Ã≥ $|ü⁄\eTT>∑ Á>∑Væ≤+|ü>∑\ Hs¡TŒ bı+~].

Äj·Tq j·÷ |ü⁄s¡eTTq qT+&É>∑H e+^j·T dü+düÿs¡Ôj·T>∑T sêC≤sêeT yÓ÷Vü≤qsêsTT

1833 dü+e‘·‡s¡eTT ôdô|º+ãs¡T 27 e ‘~ì sTT+>±¢+&ÉT˝À ø±\eXó …’]. Äj·Tq

$Á>∑Vü‰sê<ÛäqeTTqT, ≈£î˝≤#ês¡eTT\qT K+&ç+#·T#·T+&çq ø±\eTTqH eTè‘·T …’qqT

jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄q+<ä* qeJeqeTT‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡Ïº dü+düÿs¡DeTT\qT

HÏøÏì kÕ–+|ü>∑\ XøÏÔ dü+|üqï‘· e&Édæ].

ø£≥ø£|ü⁄]j·T+<ä* sTT+ ¢wüß u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTyês¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

uÛÑøÏÔ $XÊ«düeTT\qT |ü]o*+∫, Äj·TqqT <äeT Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTq CÒs¡TÃø=ìq+‘·≥

Ä eTVü‰ dü+‘√wü~qeTTqT >∑÷]Ã Äj·Tq≈£î kÕïq$T∫Ãq ¬se¬s+&ÉT #ê¬s¢düT Òd”<=s¡

(Rev.Charles Lacy)>±s¡T |üPs√«øÏ Ô Á> ∑+<∏ äeTTq ÁøÏ+~ $wüj·TeTT

\T<äVü≤]+∫j·TTHêïs¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<ÛäØ >±] kÕïq Bøå± d”«ø±s¡eTT :`

ªª1833 e dü+ˆˆ Äø√ºãs¡T 6 e ‘B Ä~yês¡eTT Äj·Tq≈£î (nq>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<Ûä] >±]øÏ) u≤|æÔdüà$Tj·T´ ìXÃsTT+|üã&ÓqT. düs¡÷ÿ ´≥T »&ç®>±s¡T (>∑+>±

eT+~s¡eTqT) ô|<ä› ø√HÏì n+<äT¬ø’ j·TT|üjÓ÷–+|ü>√]q yÓ+≥H dü<äj·T Vü≤è<äj·TT …’

ôd\y=dü–], n~ ãC≤s¡T H=<ä› sê»e÷s¡ZeTT Á|üø£ÿqT πø+Á<ä kÕúqeTTq qT+&ÉT≥#

˙ |ü]Xó<ä∆ kÕïq dü+kÕÿs¡eTTq≈£î u≤>∑T>∑ <ä–j·TT+&ÓqT. yTeTT <X (ñ‘·ÿfi)

uÛ≤wü À H=ø£ ø°s¡Ôq bÕ&ç ÁbÕ]ú+∫ eT+>∑fi düe÷#ês¡eTT ‘Ó*Œ‹$T. ysTT eT+~øÏ

‘·≈£îÿeø±ì Á|ü»\#·Ã≥ düe÷yXyÓTÆ]. ÁbÕs¡+uÛ≤sê<Ûäq »]–q ‘·s¡Tyê‘· »qdüeT÷Vü≤

e÷ düT+<äs¡ düs√es¡eTT jÓTTø£ÿ |ü∫Ãø£ >∑&¶çô|’ ìCÒ#·Ã¤q\+ø£]+|ü q~ #·÷&ÉTÿ\≈£î

ì+&ÉT y&Éÿ\T >=\TŒ#·T+&ÓqT. Ä Á|ü»\T ìXÙã∆eTT>∑ qT+&ç]. Ä#ês¡T´\T (¬se.

#ê¬s¢dt ˝Òd”<=s¡>±s¡Tj·TTqT) kÕïq Bø£å bı+<ä>√]q e´ø°Ô (|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<ÛäØ>±s¡Tj·TTqT) yÓT≥T¢ ~– ˙fifl˝ÀìøÏ yÓ[fl]. n|ü&ÉT düsê«+>∑kÕïq u≤|æÔdüà

Bø£åsTTj·T´ã&ÓqT. |æ‘ê|ü⁄Á‘· |ü]Xó<ë∆‘·à\ HêeTeTTq Ä+π>¢j·TeTTqqT <X uÛ≤wü ÀqT

ñ#·Ã]+|üã&ÓqT. nÏº ãVæ≤s¡+>∑kÕúq yTs¡Œs¡T|üã&ÉT≥≈£î >±s¡DeTT \Tqï$. nH≈£î\

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 39

Hêø£]¸+∫ yê]øÏ eT‘√|ü<XeTT #j·TT≥ yÓTT<äÏ ø±s¡DeTT. á dü+kÕÿs¡$wüj·TeTT

»qkÕe÷q´ Vü≤è<äj·TeTT\˝À eT‘· yÓ’wüeTéTT>∑\yês¡T ø£wüº|ü&ç Á|üy˚X¯ô|Ïºq

Vü‰kÕ´düŒ<ä <äTs¡_ÛÁbÕj·TeTT\T, <ëìì (Ä kÕïqø£s¡àqT) yês¡T Mø°å+#·T≥# <=\>∑TqqT

q~ sTT+ø=ø£ ø±s¡DeTT.

\+&ÉHé $TwüHéyê] |òü*‘·eTT ` ø£s¡|üÁ‘·eTT\ $\Te :`

ªª Ä kÕj·T+ø±\yT eTq k˛<äs¡T&ÉT Á|üuÛÑT ø£èbÕkÕ<ëdüqeTTjÓTT<ä›≈£î düMT|æ+∫

Ä ø£èbÕdüVæ≤‘· dü+kÕÿs¡eTT (Lord’s Supper) jÓTTø£ÿ ns¡úeTTqT Á>∑Væ≤+|ü>∑*–].

n~ yÓTT<ä\Tø=ì Äj·Tq ‘·q dü«kÕúqeTTq≈£î Á|üj·÷DyÓTÆq HÏ~qeTT es¡≈£îqT

yTeT‘·ì $wüj·TyÓTÆ eT+∫ ìØø£åD >∑*– j·TT+&ÉTq≥T\ Äj·Tq e÷≥\e\¢qT,

ø±s¡ eTT\e\¢qT, ‘Ó*j·Te#ÓÃqT. Ç|ü&Üj·Tq $<Ûj·TT&Ó’, <Ó’eyêø£ |üsƒ¡qeTTq

#êø£#·ø£ ‘·>∑*–, sTT‘·s¡T\˝À Hê yêø£ Á|ü#ês¡ $wüj·TeTT ÄdüøÏÔ eVæ≤+∫j·TTHêï&ÉT.

düeTTÁ<ärs¡eTTq+<ä* e÷ dü«‘·+Á‘· k˛<äs¡T\ ø£wüºeTT\≈£î Á|ü<∏äeT|òü*‘·eTT>∑

qTqï°¢j·Tq ø£qã&ÉT#·THêï&ÉT.Äj·Tq s¡ø£å≈£îì ãVæ≤s¡+>∑eTT>∑ d”«ø±s¡eTT #j·TT

n_ÛÁbÕj·TeTT‘√ yÓTT<ä≥ $XÊK|ü≥ºDeTT <ä]Ù+∫q|ü&ÉT (CÒeTT‡) &ÜdüHé<=s¡>±s¡T

$TøÏÿ* ø±sTT˝≤‘√ qT+&çqqT düJe⁄ …’ j·TT+&ç]. ‘·q düMT|üs¡TÔ\H≈£î\qT >∑÷]Ã

sT÷j·Tq (|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T) eT+∫ kÕø£å $T#·TÃ#·THêïs¡T. ø±e⁄q ì+‘·ÏqT+&ç

j·÷ Á|ü<ÛXeTTq ø=ìï eTTK´ |òü*‘·eTT\T jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ eT+<ä ÀìøÏ

CÒs¡Ãã&ÉT≥ j·TkÕ<Ûä eTT ø±Hs¡<äT. á dü+|òüT≥q jÓTTø£ q÷‘·q kÕ<äèXéTTqT

e´ø°Ôø££]+#·T#·Tqï~. eTq Á|üj·÷düeTT ìwüŒ¤\yÓTÆq<äì eTqeTT yÓTTi¿u…≥Tº#·T Á|üuÛÑTe⁄

yÓ’|ü⁄qø=ø£ÿ e´øÏÔjÓÆTqqT ‹s¡T>∑T≥ p&É≈£î+&Éj˚T #·ìb˛e⁄#·T+&É>± d”jÓ÷Hé

e÷s¡Z$wüj·TeTT $#ês¡D #j·TTyês¡T e÷Á‘·yT ø±ø£, eTqeTT |ü+∫ô|Ïº j·TT+&çq

jT<=ø£ ø£s¡|üÁ‘·eTT <ë«sêH√ eTq düTyês¡Ô <ë«s¡eTTqH√, Jee÷s¡Z $wüj·TyÓTÆq

$düTŒ≥ $C≤„qeTTdü+bÕ~+∫, Äq+<ä uÛÑ]‘·T …’ j·T+<äT q&É#·T#·Tqï yês¡\T ø£\s¡T.

eTq s¡ø£å≈£îì Á<ëø£åeqeTTq eTqeTT ø£wüºJe⁄\yÓTÆq yÓqTø£ eTq≈£î ‘Ó*j·T≈£jT

Jee÷s¡ZeTT˝ÀìøÏ q&ç|æ+#·T kÕ<Ûäq dü+|ü‘·TÔ\yÓTÆ ãVüQX¯: ô|ø£ÿ+Á&ÉqT

dü+Á|ü~+|ü>∑\eTT. á Áb˛‘·‡Vü≤yÓT+‘· j·TT‘ê‡Vü‰<ëj·Tø£yÓTÆq~! nÏº Á|üø£≥q jÓT+‘·

j·÷q+<ä<ëj·Tø£eTT! nÏº kÕøå±‘êÿs¡ yÓT+‘· dü+‘√wü»qø£yÓTÆq~! eTqeTT |òü*+#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 40

Ø‹ <e⁄&ÉT u≤>∑T>∑ HÓs¡T>∑TqT >∑qTø£ Äj·Tq j·TTø£ÔeTì #·÷∫q $<ÛäeTTq eTqøÏø£ÿ&É

Á|ü‘· ø£å|òü\dæ~∆ >∑*–qqT |üs√ø£åeTT>± \_Û+∫qqT eTqø±s¡ uÛ≤s¡e÷j·Tq #‘·$&ç∫

eTT+<ä+»ydæ ø±sê´#·s¡D yÓTTq]Ãq jÓT&É\ qÏº Áb˛‘ê‡Vü≤eTT eTq\ HÓ≥T\

qTÁ<øÏ+|ü CÒj·Te …qT!

ªªÁ≤≈£î kıôd’°\ ñ|üjÓ÷>∑eTT ≈£L&É ì+<äT p#·T#·THêïeTT $yø£e+‘·T&Ó’

dü‘· Á>∑Vü≤DeTT #dæ Á‘êDø£s¡Ô j·T+<äT Äq+~+∫ j·÷ÁXsTT+∫ j·TTqï sT÷ j·TTe≈£îì

p#·T#·THêïeTT. ø£ÿ Å¬ø’düÔe⁄ì‘√HÓ’qqT dü+uÛ≤wæ+|ü H=ø£ÿ ‘·s¡TDyÓTÆq ∫øÏÿj·TT+&Éø£,

eT‘· dü+u+<ÛäyÓTÆq |üÁ‹ø£ eT÷\eTTq düeTdüÔ $T‘·ìøÏ dü+|òüTÏ*¢q~! Ä>±$T

|òü*‘·eTT *+‘· ÁbÕeTTKýÓTÆq$. á j·TTe≈£î&çø£ MT<ä≥ ‘·q dü«<oj·TT\≈£î

XóuÛÑes¡Ôe÷q Á|ü#ês¡ e÷s¡+_Û+#·TqT. Äj·Tqø£qTÁ>∑Væ≤+|üã&çj·TTqï ø£èbÕ $X‚wü‘·

#‘·qT, $yÓ÷#·Hê uÛ≤>∑ eTT e\¢qT Äj·Tq≈£î >=|üŒ |ü\T≈£îã&ç ø£*– qeTàø£düTú&Ó’

j·TT+&çq jÓT&É\, qH˚≈£î\qT |ü$Á‘· Jee÷s¡ZeTTq≈£î q&ÉT|ü⁄≥≈£î e÷s¡Z<ä]Ù

ø±>∑\&ÉT.µµ

ªªáj·Tq (1833) dü+e‘·‡s¡eTTq Äø√ºãs¡T 21 e‘~ì dü«<XÊ_ÛeTTKT&Ó’

ø£≥ø£|ü⁄] $&ç#ÓqT. áj·Tq≈£î Á|üj·÷DeTTq #<√&ÉT yê<√&ÉT>∑ qT+&É≥≈£îqT

Å¬ø’düÔe eT‘ê_Û ≤wüß …’ j·TTqï ‘·q k˛<äs¡T\qT p#·T≥≈£îqT ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À

eT‘êH«wüß\ qH≈£î\qT p∫ e#·TÃ≥≈£îqT, sê<ÛäT nqT Hê‘·ì ã+|æ‹ì. Äj·Tq

(|ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT #Í<Û ä]>±s¡T) Ç#·ÃÏøÏ e∫Ãq~ yÓTT<ä\T ‘êHÓe]eT<Û ä´

kÂKéTT>∑qT+&ÓH√ Ä dü«<X Å¬ø’düÔeãè+<äeTTqT $&ÉTe e´düHêÁø±+‘·T&Ó’ j·TT+&ÓqT.

Äj·Tq Å¬ø’düÔeeT‘·eTTq≈£î \_Û+∫q yê]˝À düs¡«kÕe÷qT´&ÉTø±&ÉT. Äj·Tq ‘·eT

<XeT+<ä* Ä+Á<ÛäT\ ø£‘· +‘· Á|üjÓ÷»˙j·TT&ÉTqT Ä rs¡eT+<ä* \+&ÉqT $TwüHé

kıôd’°yê] ø£‘· +‘· düVü‰j·Tø±]j·TTHÓ’ j·TT+&ÉTqT.µµ** See Orissa; and its Geography Statistics History Religion and

Antiquities by Andrew Sterling Esq; late Persian Secraetary to the

Bengal Government etc. P230.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 41

neT÷\´ s¡‘·ïeTT :`

|üPs√«ø£Ô dü+<äs¡“¤eTTqT Áø√&çø£]+#·T#·T 1834 dü+ˆˆ ˇ]kÕ‡ »qs¡\T u≤|æºdüTº

$TwüHÓØ kıôd’°yês¡T ‘·eT ]b˛s¡TºjÓTTø£ÿ 20e |ü⁄≥˝À ì≥T¢ Áyêdæ]. ªªô|’ dü+<äs¡“¤eTT

qqTdü]+∫#·÷&É \+&ÉqT $TwüHÓØ kıôd’°yê] |ü]ÁXeTô|’ >∑\ <Ó’yêosê«<äeTT#,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Á‘êD≤~Û|ü‹jÓTTø£ÿ eT<Ûäé]ÔÔ‘·« øÏØ≥eTTq: CÒs¡Ãã&çq*s¡‘·ïdüe÷qT …’ j·TTHêïs¡T.µµ

* Report of the General Baptist Missonary Society 1834 P.20.

Purushottam, as appeared from the preceeding narrative is a

gem added to the Saviours meditorial crown, by the divine bless-

ing on the efforts of the London Missionary Society.

MT<ä dü÷∫+|üã&çq ªªˇ]kÕ‡ <ëì uÛÑ÷>√fieTT, #·]Á‘·eTT eT‘·eTT, <ëì

ÁbÕNq‘·µµ j·TqT Á>∑+<∏äeTTqH eTq ø£$ u≤|æÔdüà #·]Á‘·eTT Áyêj·TT#·T, ÁøÏ+~

$wüj·TeTT\qT uÒs√ÿìj·TTqï$ :`

d”«j·Teè‘êÔ+‘·eTT :`

ªªá 1833 dü+e‘·‡s¡eTT dü+|òüTeTTq Á|üy˚•+∫qyê] dü+>∑‹, n+<äT

eTTKéTT>∑ $XÊK|ü≥ºDeTT qT+&ç e∫Ãq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] dü+>∑‹ Áb˛‘ê‡Vü≤

dü÷#·ø£eTT>∑ qTqï~. kıôd’°yê] ]b˛s¡Tº À Ä dü+>∑‹ sTT≥Tºqï~. ªª``` >∑‘·

dü+e‘·‡s¡eTT #ê\eT+~ Væ≤+<äTe⁄\T $yÓ÷#·qø£s¡Ô jÓTTø£ÿ eT+<ä À CÒ] düTyês¡Ô

ø=s¡¬ø’ dü+ÁbÕ|üÔyÓTÆq $#ês¡eTT\T ≈£åLD‘·\T düVæ≤+#·T#·T, yê] <äè&ÛÉ eT‘ê_Ûe÷qeTT

e´ø°Ôø£]+∫]. yê]˝À H=ø£s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T, $XÊK|ü≥ºDeTT˝À kÕú|æ+|üã&çq

\+&ÉHé $TwüHé kıôd’° jÓTTø£ÿ $TwüHÓØ\ Á|ü<∏äeT |òü*‘·eTT>∑ yês¡T ø£qã&ÉT#·THêïs¡T.

á ôV’≤+<äe j·TTe≈£î&ÉT eTH√Vü≤s¡yÓTÆq d”«j·T #·]Á‘·eTTqT ‘Ó*j·TCÒôdqT. áj·Tq

ÁbÕs¡+uÛÑeTTq ‘·eT <oj·TT\ eT÷&ÛÜ#Ûês¡eTT\T $Á>∑Vü‰sê<ÛäqeTT˝À ìeT>∑Tï&Ó’

Á|ü‹e÷s¡ÃqeTTqqT yêÏ |üPC≤ |ü⁄s¡kÕÿs¡eTT \+<äTqT ùV≤j·Tø£s¡yÓTÆq nuÛ≤´düeTT

\+<äTqT ÄdüøÏÔ|üs¡T&Ó’ j·TT+&ÓqT. nsTTqqT yêì Hê#·]+#·T #·T+&É>∑H dü‘· eT‘·

eT÷\eTT HÓs¡T>∑T≥ ø°j·Tq˝À õC≤„dü |òüTÏ+#ÓqT. ˇø£|ü&Üj·Tq ø=ø£ |üÁ‹ø£

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 42

\_Û+∫q~. Äj·Tq <ëì »~$ eT÷\eTT≥º CÒdæ]. nq+‘·s¡eTT eT] eT÷&ÉT

Hê\T>∑T |üÁ‹ø£\T <=]¬øqT. n$ j·÷j·Tq≈£î eTTøÏÔø£s¡Ô Á|ü<äs¡ÙqeTT˝≤jÓTqT. Äj·÷

dü+|òüT≥q\T, |ü]XÀ<Ûäq\T »]–q yÓqTø£ Äj·Tq Áø°düTÔyê] •wüß´&ÉT>±qT+&É

ìXÃsTT+#·Tø=HÓqT. nsTT‘ j·÷ $TwüHÓØ\T #·ìb˛sTT]. yê] ø£wüº|òü*‘·eTT #·÷&Éø£jT

eTè‘·T …’]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·T≥º‘·<äø=ø£ uÛÑøÏÔ>∑\ j·TT<√´>∑düTúì‘√ ùdïVü≤eTT #j·T

Äj·Tq yê] u≤|æÔdüàeTT ì$T‘·ÔeTT Hê\T>∑T e+<ä\yÓTÆfiófl <ä÷s¡eT+<ä* eTÁ<ëdüT

|ü+|ü ìXÃsTT+∫]. Å¬ø’düÔe⁄&ÉT ø±>√]q jÓTTø£ ôV’≤+<äe⁄&ÉT ‘·q yêdü kÕúqeTTq≈£î

300 yÓTÆfiófl ˝À|ü⁄ <ä÷s¡eTTq bòÕ~Ø |ü≥ºeTT bı+~q jÓTTø£ Å¬ø’düÔe uÀ<Ûä≈£îì

ø£qT>=q ≈£î+&çqÏº <Xdæú‹ jÓT+‘· uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq~!. Ç+&çj·÷˝À $TwüHÓØ\T

ø£s¡e⁄>± qT+&ÉT≥ jÓT+‘·j·TT |ò üTÀs¡eTT! áj·÷düøÏ Ô >∑\ ôV’≤+<äe⁄&ÉT

m+‘·eTH√Vü≤s¡eTT>± <e⁄ì# yÓT|ü bı+<ÓH√ Äj·Tq dü«+‘· kÕø£å éTT e\¢H

‘Ó\¢eT>∑T#·Tqï~. Äj·Tq ‘·q Å¬ø’düÔe ùdïVæ≤‘·T\‘√ CÒs¡ø£ eTT+<äT s¡ø£å≈£î&Ó≥T\ <äq

$wüj·TeTT C≤Á>∑‘· rdüTø=HÓH√ Äj·TqTuÛÑee÷j·Tq sTT≥T\ <Ó*j·TCÒdæ]:`

ªªjTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ ‘·q ìπsΩ‘·Tø£ C≤j·Te÷qø£≤ø£åeTT#‘· $XÊ«düeT+<äTqT

C≤„qeT+<äTqT Hêj·÷‘·à n_Ûeè~∆ H=+~ ã\|ü&ÉTq≥T\ CÒôdqT. ôd’‘êqT ùdïVæ≤‘·T\qT

<Ó’s¡ eTT‘√ ~Ûø£ÿ]+∫ bÕ|üeTT˝À C≤\ø±\eTT ø=≥Tºø=ì j·T+<Ûäø±s¡eTT˝ÀqT

<ës¡TDuÛÑj·TeTT\˝ÀqT ∫øÏÿ+|üCÒj·TT#·T e∫Ãq sT÷ eTs¡Ô <Vü≤eTT qHÓï\¢|ü&ÉT

Á‘√dæydæj·TT+&çq<ø±ì Hê ø£è|ü>∑\ s¡ø£å≈£îì düVü‰j·TeTT Hê≈£î \_Û+#ÓqT. á~«$<Ûä

X¯Á‘·Te⁄\ ã\eTTqT+&ç u≤]qT+&ç Äj·Tq qqTï $yÓ÷∫+#ÓqT. Hê

düìïVæ≤‘·ã+<ÛäTe⁄\T, Hê k˛<äs¡T&ÉT, Hê Á|æj·T»qì, HêuÛ≤s¡ #ê\eT+~ C≤„‘·T\T,

ùdïVæ≤‘·T\T Hê j·÷XÃs¡ ø£s¡yÓTÆq e÷s¡TŒ$wüj·TyÓTÆ jÓT]– qqTï u≤~Û+|üC§∫Ã].

ªªø=+<äs¡T <ä÷wüD ≤&ç], ø=+<äs¡T n|üVü≤dæ+∫], ø=+<äs¡T ø£sƒ¡÷≈£îÔ\T#·Ã]+∫].

ø=+<äs¡T qqTï ã+~Û+∫ j·TT+#· <ä\∫], eT]ø=+<äs¡T HêHê$<ÛäeTT\ qqTï

y~Û+|üC§∫Ã]. nsTTqqT HHÓe]j·T+<äTHê ì+&ÉT uÛÑs√kÕ ì*Œ‹H√, HHÓe]ì

Hê |üs¡eT>∑Ts¡Teì yÓ+ã&ç+∫‹H√, Ä jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ qqTï ‘·s¡TeTT yê]

<ä÷wüD\≈£î XÊ+‘·eTT‘√ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT *#·TÃ≥≈£îqT, ìs¡“¤j·TeTT>∑qT, ìdüŒ èVü≤

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 43

Òø£j·TT ‘·‘·Ôs¡bÕ≥T C…+<äø£j·TT ì\TÃ≥≈£î Hê≈£î <ÛÓ’s¡ ôd’ ús¡ eTT ˝§dü¬>qT. HqT

eTH√ìã“s¡eTT #dæø=ì qqTï ø£\es¡ |üs¡#·Tyê] kÕ+>∑‘· eTT $dü]®+∫‹ì. nÏº

ø£è|ü $wüj·TyÓTÆ HHêXÃsê´q+<ä eT>∑Tï&ÉHÓ’ qqTï Væ≤+dæ+#·T yê] u≤] qT+&ç Ç≥T¢

$&ç|æ+∫q |òüTq s¡ø£å≈£îì ø£è|üqT ø=ìj·÷&ÉT#·THêïqT.µµ** Orissa its geography statistics etc; from page 230.

ø£≥ø£|ü⁄]ì Å¬ø’düÔe >√wæ\_Û+∫ ‘·eT Ä<Ûë´‹àø£ sT÷|æ‡‘·dæ~∆ C…+~q+<äTq Ä

~qeTT\˝À q÷πs+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ ‘·eT j·÷ràj·÷qTuÛÑeeTTqT, ÁøÏ+~ Á|üÁ|ü<∏äeT^‘·eTTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±s¡T $X<ä|üs¡∫j·TTHêïs¡T.

Å¬ø’düÔyêqTuÛÑe Á|ü<∏äeT ^‘·eTT.

sê ` eTTU≤] ‘ê ` Å‹|ü⁄≥

e÷ jTdüT Åø°düTÔì ` eTiT>∑T >∑ …ZqTsê R Hêj·÷‘·à |òüTqs¡øå± ` q>∑eTT

HÓ¬øÿqT sê ˆê÷ jTdüTˆˆ

1. eTT+<äT Hê˝À bÕ|ü ` eTT\T p&É ã&Ósê ` &Ó+<äeTT ‘ê qìï ` Ïì

H=|üø=HÓsê R j·T+<äT¬ø’ ã\T <äT:K e÷‘·à C…+<ÓqTsê ` dü+<Vü≤eTT\T

M&ÉT ` C≤&É >∑H=ZHÓsê ˆê÷ jTdüTˆˆ

2. düT$X‚wü uÀ<Ûäq #Óe⁄ ≤*+#ÓqTsê R n$yø£ XÊÅk Ô≈£îÔ \+≥T M&ÓqTsê

R qedüÅ‘Ó’ÿe >√wæº ` uÛÑT$ Hê ø£u…“qTsê ` $$<ÛäeTT \>∑T y\TŒ ` *«wü

yÓTÆ]>∑<äsê ˆê÷ jTdüTˆˆ

3. u≤<Ûä>∑Ts¡Te⁄ \yÓ÷eTT ` \“VüQ \»®ã&Ósê ` >±<Ûä eT+Å‘·eTT \ìï `

ø£&É>∑+&É¢sTT #Ó&Ósê R XÀ~Û+∫ Hêj·T‘·à ` Xó~∆ >√¬sqTsê ` kÕ~Û+#·T Å|üuÛÑT

Åø°düTÔ ` Xs¡DT C§#ÓÃqTsê ˆˆ e÷ jTdüTˆˆ

4. eT‹ ˝Àì ˝À‘·T eT ` s¡àeTT >±qã&Ósê ` $T‹ Òì |òüTqbÕ|ü ` yT

ì+&ÉT ø=HÓsê R Væ≤‘·eTT>± ‘·q Je ` $T#ÓÃ Åø°düTÔ&ÉTsê ` eTè‹#‘· eTq

bÕ|ü ` $‘·‹ >=f…ºqTsê ˆê÷ jTdüTˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 44

5. ≈£î\ >√Å‘·eTT\ ãT~∆ ` ≈£îÏ\+ãT <Ó¬>sê ` ã\e‹ŒXÊ#· Xè+ K\eTT

$]¬>qTsê R dæ\Te yÓ÷dæqyêì ` ∫s¡ kÂUÀ´qï‹sê ` HÓ\e⁄>± Hê˝Àq `

ì\∫ j·TTqï~sê ˆê÷ jTdüTˆˆ

6. ‘·qb˛ …ÿ H=s¡T\>∑ ` H=Zq ÅuÒeT jÓT´qTsê ` eTqdüT <e⁄ìøÏq ` s¡ŒD ùdj·T

ã&Ósê R |òüTq ø£è|üXÊ+‘·T\T ` >=HÓqT HÓeTà~sê ` eTqdüT e÷s¡Œ&ç yÓ÷ø£å `

eTVæ≤eT >∑H=ZHÓsê ˆê÷ jTdüTˆˆ

7. sê>∑ <«wüeTT\ dü+ ` ÅuÛÑeT yÓT\¢ C…&Ósê ` eT÷– u§eTà\T bÕ<ëeTT\

Å<=ø£ÿã&Ósê R jÓ÷>∑ e÷s¡ZeTT\ìï ` jÓ÷Ï ≈£î+&É\Tsê ` kÕ>∑T bÕ|ü|ü⁄

ãT~∆ #·‹øÏfi¢ ã&Ósê ˆˆ e÷ jTdüTˆˆ

ô|’ ø°s¡Ôq˝Àì ¬s+&Ée #·s¡DeTTq ªªqedü‘Y Å¬ø’düÔe >√wæ uÛÑT$ Hê¬øu…“qTsêµµ

j·TqT bÕ<äeTTqT ãÏº sT÷ ø°s¡Ôq ø£≥ø£|ü⁄] Å¬ø’düÔe ãè+<äeTT‘√ eTq ø£$ düVü≤yêdüeTT

#j·TT#·T+&çq düeTj·TeTTq Áyêdæj·TT+&çs¡ì, Á>∑Væ≤+|üe …qT. Ä+Á<Ûä dü+|òüT dü+ø°s¡Ôq

Á>∑+<∏äeTTq ì~ X¯‘·e‘·‡s¡ ø°s¡ Ôq dü+<Ûëé+<äqeTT >±j·TÁr»|üeTT\T

∫s¡|ü]#·j·TyÓTÆqqT kÕ«qTuÛÑe, sTTwüº <Ó’e‘ê dü÷#·ø£eTT>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

düTe÷s¡T 1820 e dü+e‘·‡s¡ ÁbÕ+‘·eTTq düHê‘·q <Ûäs¡à|üsêj·TDT&Ó’ j·TT+&É>±

Áyêdæj·TT+&çq sêeT ^‘·yÓTTø£Ï ø±∞eTVü‰+r Bqã+<ÛäT bÕsƒ¡Hêj·T≈£î>±s¡T,

ø±[eTVü‰+‹ ø£èwüí#·+Á<äbÕsƒ¡Hêj·T≈£î >±s¡T¢ |üsê¢øÏ$T&ç À <ë<ë|ü⁄ eTT|üŒ~ jÓÆT<+&É¢

ÁøÏ+<ä≥ u≤&ÉT#·T+&ç]. #·s¡DeTT\T dü+|üP]Ô>∑ Ò≈£îqïqT <ëì ì#√Ã $eT]Ù+‘·eTT.

sêˆˆ Xó<ä› ø±+uÛÀõ ‘êˆˆ »+ô|

1. ø£qï ‘·+Á&çeqT ø=+Ï ` >∑‹ ˙<Ó sêeT ` jÓTH=ï Áe‘·eTT\T CÒdæ, sT÷

eTqT» »qq+ãT` HÓ‹Ôq+<äT≈£î yT\ ` <Ó+<äT+>∑q+ã&É<äT ˆˆ ø£qï ‘·+Á&ç ˆ

2. Vü≤<äT› e÷*q eÏº j·÷fi u§s¡\Tf… ø±ì ` e~›yÓTT\ Á‘ê+&Ó’q` e#·TÃH

yÓqTø£ eTT<äT› ø=&ÉT≈£î\T dü‘·T\T eT÷\ <ë∫q <Ûäq sTT ` ô|<ä› ì<äT∆s¡yfi

ô|+‘·Tπs eTqkÕ ˆˆ ø£qï ‘·+Á&û ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 45

3. Äs¡T>∑TDeTT\TqqTï ` n\¢s¡\T ùdj·Tì ` yê]+|ü yÓ’‹$ ` ˙ ` yê+

&ÉH√ø±H√ R ø±s¡T eT÷s¡“¤e⁄ |æ\¢ ` >±HÍ<äT˙uÛÑ÷]` ø£s¡TD>√s¡T#·TqT+Ïì

ˆˆ ø£qï ‘·+Á&ç ˆˆ

4. |üs¡edüTÔeTDÏ lì yêdües¡<ë#ês¡ >∑Ts¡TbÕ<äeTT\TqeTT´ ø=ì ø=\«sê<ë

R <Ûäs¡DÏ eT<äHê|üØ ` |ü⁄s¡yêdüT&Ó’ qÏº ` |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTeTTì uÀ<Ûä `

|üPqTø=qsê<ë ˆˆ ø£qï ‘·+Á&ç ˆ

á ø°s¡Ôq˝Àì s¡ø£åD $wüj·TeTTsTTq j·TìXÃj·TeTT\TqT, Å¬ø’düÔe⁄&ÉsTTq yÓqTø£

Áyêdæq ô|’ ø°s¡Ôq˝Àì Ä‘·às¡ø£åD $wüj·TeT+<ä* düTdæús¡‘·, düTìXÃj·TeTTqT >∑eTì+|ü

<ä–q$. Áø°düTÔyês¡T bÕ|ü|ü]Vü‰sês¡úeTT ø±$+∫q ÁbÕj·T•Ã‘·ÔeTT jÓTTø£ÿ

nyÓ÷|òüTã\eTT, Äj·Tq |ü⁄qs¡T‘êúqeTT jÓTTø£ÿ nq÷q Á|üuÛ≤eeTT Á>∑Væ≤+∫

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTø£$ Áyêdæq ‘·øÏÿq ø°s¡Ôq\≈£îqT BìøÏì bÕsƒ¡≈£î\T ‘ês¡‘·eTéTT HÓiÏ–

‘·eTj·TqTuÛÑeeTT\q≥T\ »ø£ÿ|üiT#·Tø=q M]J$‘·eTT ø£s¡‘·˝≤eT\ø£eTT>∑

dü÷∫+#·TqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡T 1833e dü+e‘·‡s¡eTT Äø√ºãs¡T HÓ\ 6e ‘Bì

|üPs√«ø£Ô $<ÛäeTTq ø£≥ø£|ü⁄]˝À Å¬ø’düÔeeT‘· d”«ø±s¡eTT #dæ, ¬se¬s+&ÉT #ê¬s¢dt

Òd”<=s¡>±s¡T, yT»s¡T ÁuÒŸ <=s¡>±] øÏ∫Ãq, j·TT‘·Ôs¡ eT+<äTø=ì düTe÷]s¡Te~

~qeTT\ <ä÷s¡uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT ‹]– kÕ–+∫ Ä dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T HÓ\˝À

$XÊK|ü≥ºDeTT #]]. Ä HÓ\ 17e ‘Bì M] ù|s¡T ø£≥ø£|ü⁄] u≤|æºdüTº\ dü+|òüTeTTyê]

]b˛s¡T¶˝À Áyêj·Tã&çq≥T\ ¬se¬s+&ÉT j·T+>¥<=s¡>±s¡T Hê≈£î Áyêdæj·TT+&çq

ÒKe\¢qT, u≤|æÔdüàeTT bı+~q ‘êØ≈£î 1833 dü+ˆˆ Äø√ºãs¡T 6e ‘Bj·Tì ¬se¬s+&ÉT

Ï. u…sTT© <=s¡>±s¡ Hêù|s¡ Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTT e\¢qT ‘Ó*j·T e#ÓÃqT.

<Ó’eø£èbÕ dü+ø£\ŒeTTq ì+‘· j·÷X¯Ãs¡ ø£s¡Ø‹ì q÷πs+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ eTq

|æ‘êeTVüQ\q<ä>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T j˚TdüTÁ|üuÛÑTe⁄ yê] bÕb˛eX¯eTTq

ÁbÕj·T•Ã‘·ÔeTT <ë«sê ‘·eT≈£î \_Û+∫q sT÷ eT¨‘·ÿ èwüº ø£fi≤´D |ü<ä$ì j·TyÓ÷|òüT

s¡ø£åDéTTqT d”«ø£]+∫ e∫Ãq yÓqTø£ <e⁄&Ü Bq ùde≈£îì <ë«sê sT÷ <XeTTq

»]–q $XÊ\ |òüTq ùde $wüj·T $T≈£qT p#·T<äeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 46

5. n<Ûë´j·TeTT

ªª˝À≈£î\T qqTï Væ≤+dæ+∫q jÓT&É\ $TeTTàqT>∑÷&É Væ≤+dæ+#Ó<äs¡Tµµ jÓ÷Vü‰qT` 15: 20.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] dü«#·Ã¤+<ä düTyês¡Ô ùdyê ÁbÕs¡+uÛÑeTT, yT»s¡T ÁuÒŸ

ôd’Hê´~Û|ü‹‘√ #Óqï|ü⁄]øÏ $TwüHÓØ j·÷Á‘·. eT‘·<«wüß\T eTq ø£$ì e~Û+|ü

p#·T≥, $$<Ûä ‘ê&ÉqeTT\T, ãfi≤¢]øÏ Á|üj·÷DeTT, Bs¡È düTyês¡Ô j·÷Á‘·.

------ ------

$XÊK|ü≥ºDeTTq Á|ü<∏äeT ùde ` <ä+&É‘ê&ÉqeTT\T :`

e÷sêZj·÷düeTT# &Édæ‡j·TT+&çqqT qeJeq XÀuÛ≤j·TT‘· eTTU≤s¡$+<äeTT‘√

eTq #·]Á‘· Hêj·T≈£î&ÉT 1833 dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T HÓ\˝À $XÊK|ü≥ºDeTT

#], ¬se¬s+&ÉT #ê¬s¢dt Òd”<=s¡>±s¡T ‘·eT #‹øÏ∫Ãq ÒKqT yT»s¡T ÁuÒŸ <=s¡>±]

#‹ø£+~+∫q+‘·≥ Ä j·TT‘·Ôs¡e÷j·Tq #·<äTe⁄ø=ì, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Áø°düTÔ eT‘·

Bøå± d”«ø±s¡eTT #˚dæq $es¡eTT\qT >∑÷]Ãj·TT, Äj·Tq e´ø£Ô |üs¡∫q

<ÛÓ’s¡´ôd’ ∆s¡éTT\qT >∑÷]Ãj·TT Á|üuÛÑT HêeTeTTq≈£î <Ûäqýê<äeTT\T #˚j·TT#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] yÓ’|ü⁄ dü+‘·düe<äHês¡$+<äT …’ <äèwæbÕ]+∫ ªªMTs¡T ys¡Tø±s¡ eTTq

Áãy˚•+#·T≥ ø£qï Á|üuÛ ÑTj˚TdüTÁø°düTÔ düTyês¡ ÔqT á ÁbÕ+rj·T Á|ü»\≈£î

Á|ü#ês¡eTT#j·TT≥jT MT≈£î‘·ÔyÓ÷‘·ÔeTùdejÓÆT j·TT+&ÉTqì #ê¬s¢dt Òd”<=s¡>±s¡T

Áyêj·TT#·THêïs¡T. HqT MT $wüj·TeT< j·T_ÛÁbÕj·TeTT >∑\yê&ÉqT. #Óqï|ü≥ºDeTT

Áyêdæ MT ø=s¡≈£î >=+‘· y‘·q yTsêŒ≥T #sTT+#Ó<äqT. MTs¡T <Ó’eyêø£ Á|ü#ês¡eTT

#j·TT#·T+&ÉT&Éì e∫+∫]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä] >±s=øÏ+‘· dü+‘·dæ+∫, Á|æj·T

e#·qeTT\T |ü*ÿq ôd’Hê´~Û|ü‹ì dü$qj·T uÛ≤eeTTq <äèwæº+∫ ªªÄsêésê´! MTs¡+‘·

Á|üj·÷dü|ü&ÉT≥ jT\! HqT @ø±øÏì, ìdü‡+>∑T&ÉqT ø£<ë! Hê≈£î nqïbÕqeTT\T

\_Û+∫q C≤\TqT. y‘·qyT\?nì <=s¡>±]øÏ $qj·T dü÷#·q #dæ]. yT»s¡T ÁuÒŸ

<=s¡>±s¡T ø=ìï Væ≤‘·yêø£ eTT\T #Ó|æŒ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ sTTcÕºqTkÕs¡eTT »]–+#·T≥≈£î

düeTà‹+#ÓqT. ˇø£ uÛ≤s¡rj·TTì jÓT&É\ H=ø£ j·T÷s√|æj·TqT ñ<√´–øÏ ø£\ sT÷

düTVü≤è<ë“¤eeTTq≈£î Áø°düTÔ Áù|eTjT eT÷\eTqT≥ ì]«yê<ë+XeTT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$øÏ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 47

Ç+ ¢wüßuÛ≤wü e∫Ãj·TT+&Éq|üŒÏø° Væ≤+<äTkÕ∆ , Ä+Á<Ûä u≤wü\˝ÀH j·÷ <=s¡\‘√

<äeT e«eVü‰s¡eTT\T »]–+#·Tø=ì]. $XÊK|ü≥ºDeT+<äTqT, dæ+Vü‰#·\eTT eTTqï>∑T

#·T≥Tº|ü≥Tº\ |ü …¢\˝ÀqT <äe⁄« Á>±eTeTT\˝ÀqT ‘·‘êÿ˝≤e~Û n~es¡¬øqï&ÉT düTyês¡Ô

$ìj·TT+&Éì »q düeT÷Vü≤eTT\ eT<Ûä ì\Teã&ç, yê] C≤‹ eT‘ê#ês¡eTT\≈£î

$s¡T<ä∆eTT>±qTqï Áø°düTÔeT‘· dæ<ë∆+‘·eTT\qT ˇø£ $TwüHÓØ>±ì Å¬ø’düÔe⁄&ÉT>±ì

#<√&ÉTyê<√&ÉT>± qT+&Éì j·÷ ø±\eTTq M<ÛäT\˝ÀqT, dü+‘·\˝ÀqT, ãC≤s¡T\˝ÀqT

uÀ~Û+#·T+&É>± Á|ü»˝≤j·TqqT ‘·s¡TeTT#·T, <ä÷wæ+∫, <äTsê“¤wü˝≤&ÉT#·T,

n|ü&É|ü&Üj·TqqT |ü≥Tºø=ì ø=≥Tº#·T+&Ó&çyês¡T. eT]j·TT Á|ü#êsêq+‘·s¡e÷j·Tq

|üÁ‹ø£\T |ü+∫ô|≥Tºq|ü&ÉT »qT\T yêìì |ü⁄#·TÃø=ì Äj·Tq jÓT<äT≥H˚

‘·T‘·TÔìj·TT\T>∑ õ+∫ j·÷ eTTø£ÿ\ Hêj·Tq ‘·\MT<äqT ‘·\+Áu≤\T #·\T¢yês¡T

ªª˝À≈£î\T qqTï Væ≤+dæ+∫q jÓT&É\ $TeTTàqT>∑÷&É Væ≤+dæ+#Ó<äs¡ìµµ Á|üuÛÑTe⁄ #Ó|æŒq

e÷≥\qT C≤„|üø£eTT #˚dæø=ì ªª|üs√|üø±sês¡∆+ $T<ä+ X¯Øs¡+µµ nqT Äs√´øÏÔ

Á|üø±s¡e÷j·Tq düVü≤» XÊ+‘·eTT‘√ Hê ÁX¯eT\qT düVæ≤+#·Tø=qT#·T, Á|üuÛÑT

ø±s¡´ìeT>∑Tï&Ó’ eTT+<ä+» y˚dæ #·qT#·T+&ÓqT yêø£´ ;»eTT ˝…\¢|ü&ÉT sê‹

H\˝ÀH>±ø£ eTT+&É¢ ‘·T|üŒ\j·T+<äTqT, eT+∫ πøåÁ‘·eTT\+<äTqT, ã&ÉT#·T+&ÉTqT.

‘·<äqTkÕs¡eTT>∑ Äj·Tq j·TT|ü<XeTT# ø=ìï yêø£ ;»eTT\T eTT>∑TZ] ùd<ä e+‘·yÓTÆq

Vü≤è<äj·T πøåÁ‘·eTT\˝À Áãy•+∫q+<äTq, yês¡T C≤‹ì |ü]‘· õ+∫ Äj·Tq‘√

uÛÀ»quÛ≤»qeTT\˝À u≤˝§ZqT#·T, Á|üuÛÑTe⁄ dü+>∑‹ $ì, #·<äTe⁄ø=qT#·T e∫Ãj·TT

‘·eT |üPs¡« yêýÓ÷Vü≤eTT\ yÓ’|ü⁄ eTfióflø=ì yÓqTø£+»ydæ #·ì]. n+‘·e÷Á‘·eTTq

Äj·Tq j·T<ÛÓ’s¡ |ü&Éø£, ‘·q Á|ü#ês¡ ø±s¡ eTTqT kÕ–+#·T#·TH j·TT+&ÓqT.

#Óqï|ü⁄]øÏ $TwüqØ j·÷Á‘· eT]j·TT #Óqï|ü≥ºDeTTq Á|ü#ês¡eTT :`

n+‘· À Á|üuÛÑT‘·«eTTyês¡T yT»s¡T ÁuÒŸ ôd’Hê´~Û|ü‹ì >=Hêïfiófl #Óqï|ü⁄]øÏ

e÷]Ã], Ä ùdHêì‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡Tj·TTqT #Óqï|ü≥ºDeTT yÓ[fl j·Tø£ÿ&ç

$TwüHÓØ\ e\¢qT Áø°düTÔ dü+|òüTeTT yê]e\¢qT >=+‘· Hs¡TŒ bı+<äT≥≈£î yê+#Û·

>∑\yê¬s’ j·TTqï≥T¢ <=s¡>±]‘√ eTq$ #dæq+<äTq Äj·Tq ‘·q‘√ eTq q÷‘·q

$XÊ«dæì Bdæø=ì yÓfiófl≥ ø£+^ø£]+∫]. Ä ø±\eTTq bı>∑ jÓ÷&É\qT yπs Òq+<äTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 48

yês=ø£ ‘Ós¡#ê|üjÓ÷&É HÓøÏÿ ãj·T\T<]]. m<äTs¡T>±* M#·T≥# z&É q&ÉTeø£,

18 ~qeTT\T ÏMT<äH j·TT+&ç HêHêø£wüºeTT\ bÕ …’]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡~es¡

ø£\yê≥T|ü&çj·TT+&Éì ªª_düÿ≥T\Tµµ uÛÑTõ+|üe\dæ e∫Ãq+<äTq, Äj·Tqø±Á|üj·÷DeTT

ÁbÕD≤+‘·ø£eTT>∑ qT+&çq≥T\ ‘·q _&É¶\‘√ C…|ü#·T+&ÉTyês¡T. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

z&É À u…’_\T #·<äTe⁄#·T, ªªnj·÷´ jÓT+‘· ~eýÓTÆq dü+>∑‘·T*+<äTqï$µµj·Tì ÁuÒŸ

ùdHêì‘√ qq>± ªªÁ>∑T&ç¶ yê&ÉT ø£qTï\T ‘Ós¡#·Tø=\~ eT]+‘· j·TyÓ÷|òüT $wüj·TeTT\qT

‘Ó*dæø=q>∑\&ÉTµµ nì j·÷ <=s¡>±s¡T #Ó|ü#·T Áb˛‘ê‡Vü≤ |üs¡#·Tyês¡≥. yê¬s≥ºπø\≈£î

$XÊK|ü≥ºDeTTq≈£î <ë<ë|ü⁄ 500 yÓTÆfi¯ófl <ä÷s¡eT+<ä* #Óqï|ü≥ºDeTT #˚]

|üs¡Twüyêø£eTT˝À ãdü~–]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T eTTqT|üÏ e …H yT»s¡T ÁuÒŸ

<=s¡ (Major Brett) >±] jÓTT<ä›H˚ j·TT+&ç ~q~qeTT j·T<Ûë$~Û #Óqï|ü⁄]

M<ÛäT\˝ÀqT, ãC≤s¡T\˝ÀqT @ø±øÏ>∑ yÓ[¢ jÓTTø£ |üÁ‹ø£ >∑Ïº>± #·~$ Á|üuÛÑTyêø£

Á|üø£≥qeTT CÒj·TTyês¡T, #Óqï|ü≥ºDeTTq Ä+Á<Ûä, ‘·$Tfi uÛ≤wü\T ∫s¡ø±\eTT qT+&ç

yê&ÉTø£>± qTqï$. Ä ø±\eTTq q#·Ã≥ qT+&çq ¬se.C≤Hé dæà‘Y (Rev. John

Smith), ¬se.&É_¢j·TT.m#Y.Á&É÷ (Rev. W.H Drew)nqT $TwüHÓØ\qT, eT]ø=+<äs¡T

uÛ≤s¡rj·T Å¬ø’düÔe⁄\qT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T dü+‘√wüeTT‘√ <ä]Ù+#·T#·Te∫Ã].

ø±ì uÛ≤wü\T uÛÒ<äeT>∑T≥ e\q yê]e\¢ bı+<äe\dæq Hs¡TŒ$wüj·TeTT M] ø√]ø£

dü|òü©ø£è‘·eTTø± Ò<äT.

Ä+Á<Ûä uÛ≤wü HÓ]–q yê]øÏ e÷Á‘·e÷j·Tq j·T<∏ë$~Û>± q#·ÃÏ Á|üyêdü ø±\eTTq

eT‘· Á|ü#ês¡eTT #j·TT#·Te#ÓÃqT. Ä |ü⁄s¡TyêdüT˝≤j·Tq≈£î u…Ïºq u≤<Ûä\ $wüj·TeTTqT

ˇø£ ~qeT+<ëj·TqqT »+|ü⁄≥≈£î yês¡T #˚dæq Á|üj·T‘·ïeTT\qT >∑÷]Ãj·TT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ]ø±s¡T¶\ qT+&ç ÁøÏ+~ dü+>∑‘·T\T eTqeTT ‘Ó*dæø=qq>∑TqT.

#Óqï|ü≥ºDeTTq Væ≤+dü\T :`

ªª ø£ ~qeT+<äT HqT #Óqï|ü≥ºDeTTq #·#ÍÃø£eTT>± qTqï jÓTTø£ M~Û (C≤]®ÖHé

˝Àì ˝ÀHé ùdÿ «s¡T) ˝À Á|üdü+–+#·T#·T+&É>± Ábı<äT›b˛e⁄#·Tqï+<äTq yT»s¡T ÁuÒŸ

<=s¡>±] ã+>∑fi≤≈£î ‹]– yÓfiófl≥≈£î HqT ‘·\+#·T#·T+&É>± Hê jÓT<äTÏ j·Ts¡T>∑TMT<ä

>∑÷s¡TÃ+&çq ø=+<äs¡T |ü&ÉT#·Tyês¡T qqTï |æ*∫ sTT+ø± ø=+‘· $ì|æ+#·TeTì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 49

ø√]]. ªªÇ+‘· ùd|ü⁄ MTs¡T $qï~#ê\T HqT <ä÷s¡eTT yÓfifle …qT >∑qø£ HqT

b˛e …qìµµ #Ó|æŒ‹ì. yês¡T >∑u≤\Tq ~– Ä˝≤>∑+fÒ e\¢ø±<äT, ˙e⁄ ÄeXéTT>±

e÷ yê]øÏ $ì|æ+#·e …qT. ø£qTø£ ìqTï $&ç∫ ô|≥ºeTT. e⁄ e÷‘√ >∑÷&É sêe …qì

Hê ¬s+&ÉT #‘·T\T |ü≥Tºø=ì jÓTTø£ dü+<äT˝ÀìøÏ qqTï rdæø=ìb˛e⁄≥≈£î q&çø£≥T¢

ø£Ïº Á|üj·÷dü|ü&ç]. Hê eTqdüT‡˝À yê¬s~›jÓ÷ jÓTTø£ j·TbÕj·TeTT »]–+#Ó<äs¡ì

j·T÷Væ≤+∫ ªªÁbı<äT›b˛e#ÓÃqT ≈£qTø£ HHêdü+<äT˝ÀìøÏ sêqìµµ #Ó|æŒ dæús¡eTT>±

ì\Teã&ç‹ì. n|ü&ÉT yê+Á&ÉT ˙e⁄ sê≈£î+fÒ j˚T˝≤>∑T? ìqTï y˚TeTT

$&ç∫ô|≥ºeTT>∑<ë?j·Tì ã\e+‘·eTT>∑ qqTï MT~¬ø‹Ô sT÷&ÉTÃø=ìb˛e

Hês¡+_Û+∫]. Hê ÁbÕDeTT b˛>=≥Tº≥≈£î rdüTø=ì b˛e⁄<äTsê j·Tì HqT ô|<ä›

πøø£\T ydæ j·Ts¡∫‹ì. n+‘· ì<ä›s¡T ns¡e Å¬ø’düÔe j·TTe≈£î\T Ä e÷s¡ZeTTq yê]

sTT+&É¢≈£î uÀe⁄#·T+&ç Hê Xã›eTT$ì j·Tø£ÿ&ÉøÏ e∫Ã]. M]øÏì yê]øÏì yê<ëqT

yê<äeTT\T »]¬>qT. á Å¬ø’düÔe j·TTe≈£î\T yê] #‘·T\˝ÀqT+&ç qqTï $&ç|æ+#·T≥≈£î

Á|üj·÷dü|ü&ç]. ø±ì yê+Á&ÉT $&ÉTeeTì jÓTTø£fÒ |ü≥Tº|üÏº qqTï á&É«kÕ–].

yê+Á&ÉT Hê ‘·\qT |ü≥Tºø=ì j·T≥T˝≤–], á Å¬ø’düÔe⁄\T Hê ø±fiófl |ü≥Tºø=ì

sTT≥T˝≤–]. Hê |üø£åeTTq M]<ä›s¡T e÷Á‘·yT jÓÆTq+<äTq yê]øÏ #ê\ø£ b˛sTTq~.

n|ü&û sTT<ä›s¡TqT M~Ûyê+Á&ÉqT >∑Ïº>± _*∫ ªª zsT÷ M~Ûyê+Á&ÉT á eTqTwüß´ì

»+|ü⁄≥≈£î á dü+<äT˝ÀqT+&ç sT÷&ÉTÃø=ì b˛e⁄#·THêïs¡T. ø±ãÏº sT÷j·Tq <=s¡jÓÆTq

yT»sY ÁuÒŸ >±]‘√ yTeTT #Óô|Œ<äeTT. Ä yÓqTø£ MT MT~øÏ e#Ã j·TT|üÁ<äeyTeTÚH√

ø±#·Tø=q+&çµµ j·Tì >=|üŒ u§ã“ ô|Ïºq+<äTq Ç+&É¢ À qTqï ô|<ä›yê+Á&ÉT ø=+<äs¡T

ô|’øÏ e∫Ã j·÷ <äTwüº düeT÷Vü≤eTTqT ‘·]$T yê+Á&É #‘·T\˝À qT+&ç qqTï $&ç|æ+∫].

á ≤>∑T˝≤≥˝À HêXøÏÔ ‘·]¬>qT. ø£qTø£ M]<ä›s¡TqT ‘·eT uÛÑT»eTT\ düVü‰j·TeTTe\¢

qqTï yÓT\¢>∑ q&ç|æ+∫ |üs¡Twüyêø£eTT˝À ÁuÒŸ <=s¡>±] sTT+Ï jÓTT<ä› qqTï $&ç∫].

á >=|üŒ >∑+&ÉeTT qT+&ç qqTï ‘·|æŒ+∫q uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ #ê\ k˛ÔÁ‘·eTT\T

#Ó*¢+∫‹ì.µµ

Nø£Ï |ü&çq~ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±πs$T sTT+ø± sê Ò<äì y˚T»s¡T ÁuÒŸ

ôd’Hê´~Û|ü‹ Á|ü‹ø£åDeTT Á|ürøÏå+#·T#·T+&É>± eT÷s¡ÃuÀsTTq eTqTwüß´ì jÓT‘·TÔø=ì

e∫Ãq≥T\ Ä <äT+&É +Á&É <äTwüºes¡ÔqeTT #‘· ø=s¡ÁbÕDeTT\‘√ Bdæø=ì sêã&ÉT#·Tqï

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 50

e´øÏÔì p#·T#·T <=s¡>±s¡T ìX‚Ãwüßº …’, Ä Å¬ø’düÔe⁄\e\¢ dü+>∑‹ Á>∑Væ≤+∫, j·÷

eT‘· <«wüß\≈£î Á|ürø±s¡eTT #j·T<ä\+|üø£ jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ bı+~q ∫Á‘· e<ÛäqT

C≤„|ü≈£eTT #j·TT#·T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì XÊ+‘· düVü‰qTuÛÑ÷‹ e#·qeTT\‘√

q÷s¡&ç+∫]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ªªHê>∑ÏMT<ä C…j·Tydæ yÓqTø£≈£î ‹s¡T>∑Tµµ

s¡ø£eTT eTìwæ ø±<äT. #Óqï|ü⁄] bÂs¡T\T eT‘·<«wü|üP]‘·T …’j·TTqï Äj·Tq jTdüTÁø°düTÔ

Á|üuÛÑTì Áù|eT‘√ |üP]‘·T&ÉT— yêsêj·TqqT ìsêø£]+∫ \Tg˝À bÂ\TqT

u≤~Û+#·Tq≥T\ u≤~Û+∫ y~Û+∫qqT Äj·Tq bÂ\Te … yêìì <äT*|æydæ ‹]–

j·÷ Á|ü»\ j·TC≤„Hê+<Ûäø±s¡eTT u≤|ü⁄≥πø j·T‹ï+#ÓqT. Áu≤&«yês¡T u≤~Û+∫qqT,

eTÚ+≥Ts√&ÉT¶ yês¡eTsê´<ä #˚dæqqT Äj·Tq≈£î uÛÑj·TeTT+&ÉTq~ ø±<äT.

#Óqï|ü≥ºDyêdüT\ Å¬ø’düÔeeT‘· <«wüeTTqT >∑÷]Ã yê]≥T\Áyêdæj·TTHêïs¡T!` ªª eT]jÓTTø£

~qeTT ãC≤s¡TM~Û À Á|üdü+–+#·T≥ ø±s¡+_Û+∫‹ì, #ê\eT+~ Áb˛>∑T|ü&ç $ì].

HqT |ü⁄düÔø£eTT\T |ü+#·T≥ ø±s¡+_Û+∫q|ü⁄&ÉT ˇø£] MT<ä H=ø£s¡T Á‘=≈£îÿ˝≤&ç qqTï

sTT≥Tq≥T #ê\ Á‘√dæ], Hê <√e‹ ø£≥Tº#Ó+>∑T |”øÏ ydæ]. yê] ø±fifl‘√ Hêø=+≈£î\qT

Á‘=øÏÿ bı&ç∫]. Hê E≥Tº ø=+<äs¡T ˝≤–], ø=+<äs¡T ø£+ø£s¡sêfifl‘√ qqTï ø=Ïº],

‘·s¡Tyê‘· Ä M~Û ÀqT+∫ qqTï ‘√*yj·TT≥¬ø’ Hê yÓT&É|üÏº ¬>+≥T#·T, ãVüQ

$<ÛäeTT>± ô|<ä› πøø£\T yj·TT#·T yê] H√ÏøÏ e∫Ãq e÷≥\ìï j·÷&ÉT#·T, á˝≤>∑T

qqTï q&ç|æ+#·T#·Tqï düeTj·TeTTq eT]jÓTTø£&ÉT ‘·q sTT+Ï À qT+&ç ô|<ä› πøø£\T

ydæø=ì sêø£ådæe … e∫Ã, ‘·q ø±*qTqï E‹ (#Ó|ü) rdæ ø=≥Tº≥¬ø’ Hê ‘·\MT<ä

u…f…ºqT, ø±ì Á|üuÛÑTe⁄ ø£è|üe\¢ ø=≥º Ò<äT. yês¡+‘ê <ä÷wæ+∫q e÷≥\T HqT

Áyêj·T ÒqT. á˝≤>∑Tq s¡e÷s¡MT eT÷&ÉT HÓ\\T #Óqï|ü≥ºDeTT˝À qT+Ïì.µµ nø£≤!

ô|’ dü+<äs¡“¤eTT\T #·÷∫q jÓT+‘· j·Tee÷qeTT! nu≤“!j·T~jT$T |òüTÀs¡eTT!nsTTq

ªª<ëdüT&ÉT ‘·qj·T»e÷qTì ø£qï >=|üŒyê&ÉT ø±&Éìµµ jÓ÷Vü‰qT15:20) jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄

yês¡T #Ó|æŒ j·TT+&çq e÷≥\ Hêj·Tq ‘·\b˛dæø=ì j·TÏº j·THê<äs¡eTT \uÛÑ yÓTÆq|ü⁄&Ü

Á≈£Ls¡‘·«eTTqT |òüTÀs¡yÓTÆq~>± HÓ+#·ø£ H√]$T‘√ düVæ≤+#·Tø=qT Ä Å¬ø’düÔe⁄ì ‹ Ø‹

sT÷ ÁøÏ+~ |ü<ä eTT\˝À Á>∑Væ≤+|üe#·TÃqT:`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 51

d” ˆ nee÷qeTT\T uÛÑeéT>∑T ` eT+∫ ãVüQeT‘·T Ÿ

<ä÷wüD+ãT\T eTD° ` uÛÑ÷wüDeTT\T

n|üVü‰dü eTT\T #·+Á<ä ` Vü‰s¡eTT Ÿ eT] Á≈£Ls¡

<äTwæº bÕ‘·eTT\T eTT ` ‹Ô j·T|ü⁄ düs¡T\T

ì+<ëø£≥÷≈£îÔ *+` bı+<äT #·+<äq düT>∑+

<ÛëyÓ÷<ä *|üÔ ÁX‚ ` cÕ+ãs¡eTT\T

‘ê&Éq+ãT\T eT÷s¡∆ ï ` ‘Ó’ ≤_Ûùwø£eTT Ÿ

>∑~∆+|ü⁄ \»®sê >∑eTT\ >∑qT\T

^ˆˆ ∫‘·Ô $ÁXÊ+‹ >∑\ Å¬ø’düÔ ` y√‘·ÔeTTq≈£î

<Ûäs¡qT C…+<äT $|ü‘·Œs¡+ ` |üs¡\T, Ç+|ü⁄

kı+|ü⁄>∑\ dü+|ü<ä\ uÛÑ+– ` p&É H=ô|Œ

jTdüTyêø±´s¡∆ yÓT<ä Àq ` ìeTT&ÉTe\qµµ

d” ˆ n|üVü‰dü≈£î\T >∑÷&ç ` j·÷&çø£ Ÿ bÕ&É

j·÷‘·àuÀ<Ûëq+<ä ` eTD– b˛<äT

ì+<ä≈£î Ÿ >∑T$T>∑÷&ç ` ‘=+<äs¡ Ÿ yÓ≥º ˙

eT~˝Àì HÓ$Tà ` jÓT|üŒÏøÏ uÀ<äT

‘·]$T >∑~›+#·T ì ` wüßs¡ ∫‘·TÔ\T+&É ˙

∫‘·T‡U≤qT uÛÑe+ãT ` #Ó<ä]b˛<äT

|ü&Ésêì bÕ≥T¢ yÓ ` f…º&ÉT yês¡\T+&É ˙

|üs¡eT uÛ≤>±´düøÏÔ ` ‘·]–b˛<äT

^ˆˆ n‘·T*‘êq+<ä yÓ÷ø£åsê ` C≤´~Ûø±s¡

yÓ’uÛÑy√qï‘·T&É>∑T jÓT¨ ` yê ø£èbÕqT

uÛÑeeTT eT~ø£_“qÏº Å¬ø’ ` düÔe⁄ì Áù|eT

uÛÑøÏÔ yÓ&É*+|ü HÓyê«] ` eXeTT>±<äT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 52

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ãfi≤fl] yÓfi¯ófl≥:`

1824 dü+e‘·‡s¡eTTq ãfi≤fl]˝À \+&ÉqT $TwüqT yês¡T <ä‘·Ô eT+&É\eT+<ä*

j·÷+Á<ÛäT\ eT<Ûä düTyês¡Ô Á|ü#ês¡ e÷s¡+_Û+∫ j·TT+&ç]. nø£ÿ&É H=ø£ Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe

dü+|òüTeTTqï<äìj·TT, ¬se¬s+&é Vü≤yÓ Ÿ (Rev Havel) nqT $TwüHÓØ Ä+Á<ÛäuÛ≤wüqT

ñ|üq´|ü+#·>∑\s¡ìj·TT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $ì j·T#·ÃÏøÏ yÓfiófl≥≈£î yê+∫Û+∫,

‘·q j·T;ÛwüºeTTqT ÁuÒŸ ùdHêì<=s¡>±]øÏ <Ó*|æ]. Äj·Tq Ä $wüj·TeTTqT >∑T]+∫

j·÷˝À∫+#Ó<äeTì]. yT»s¡T ÁuÒŸ<=s¡ (Major Brett) >±s¡T ÁbÕs¡úHê ìs¡‘·T\T,

Äj·Tq ÁbÕs¡úHê |òü*‘·eTT>∑ ø=ìï j·T<äT“¤‘·eTT\qT »]–j·TT+&çq q≥T\ Á|ür‹,

yê] dü+j·TTø£Ô ÁbÕs¡úHê |òü*‘·yÓ÷j·Tq q+‘· À ãfi≤fl]qT+&ç ¬se. C≤Hé ùV≤+&ÉT‡<=s¡

(Rev. John Hands) >±s¡T #Óqï|ü⁄] yÓ[fl]. ˇø£Hê&Üj·Tqj·TTqT, C≤Hé dæà‘Y

(Mr. John Smith), &É_´j·TT ôV≤#Y Á&É÷ (Mr. W.H Drew), yT»sY ÁuÒŸ (Major

Brett) >±s¡T¢ ˇø£#√ düe÷yXyÓTÆ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] >∑T]+∫ jT$T #dæq ø£ ≤´D

kÕ<ÛäeT>∑TH√ j·Tì j·÷˝À∫+∫, Äj·Tq ãfi≤fl]øÏ yÓ[fl j·T#·Ã≥ qT+&çq ¬se.

C≤Hé Ø&é‡<=s¡>±] jÓTT<ä›qT+&çq düs¡«‘√uÛ≤e ÁX‚j·Tdüÿs¡eT>∑TqqT |üs¡ ekÕqeTTq≈£î

e∫Ã]. ÁuÒŸ (Major Brett) ùdHêì j·T+‘·≥ e÷s¡ZeTTq≈£î ø±e\dæqeìïj·TT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT ø£$ ø=s¡≈£î dæ<ä∆eTT #dæ |ü+|æ+∫]. Ä ø±\eTTq #Óqï|ü⁄]qT+&ç

u…+>∑TfiSs¡TøÏ ãfi≤fl]øÏ 440 yÓTÆfiófl $T*≥Ø s√&ÉT¶ yj·Tã&ç j·TT+&Óq≥. #Óqï|ü⁄]

qT+&ç sTT|ü&ÉT ãfi≤fl]øÏ ¬s’\Te÷s¡ZeTTq <ä÷s¡eTT 307 yÓTÆfiófl. Ä ø±\eTTq

Hê≥T e÷s¡ZeTTq eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ãVüQX: Äs√ÿDeTT, πsDÏ>∑T+≥, ø£&É|ü,

>∑T‹Ô, nq+‘·|ü⁄s¡eTT, >∑T+≥ø£\T¢\ MT<äT>± ãfi≤fl] #], Ø&é‡ >±] jÓTT<ä›≈£î yÓ[fl].

*n‹~∏ nuÛ≤´>∑‘· Å¬ø’düÔe Áù|e÷<äs¡DeTT\ H=|æŒq Ä <=s¡>±sêj·Tq HÓ+‘·jÓ÷

Áù|$T+∫, e\j·TT o‘·˝À|ü#ês¡eTT ˝§qs¡TÃ#·T e∫Ã]. ¬se. Ø&ÉT‡>±sê+Á<Ûä

uÛ≤cÕ|ü]#·j·TeTT >∑\yês¡>∑T≥#˚ yê] e\¢ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T q÷‘·q

$wüj·TeTT \Hø£eTT\T Hs¡TÃø=qT#·T, q#·ÃÏ j·÷+Á<Ûä Á|ü»\≈£î Á|üuÛÑTHêeT Á|ü#ês¡eTT

#j·TT#·T, bÕsƒ¡XÊ\\qT |üØøÏå+|ü ìj·T$T‘·T …’ j·÷ø±s¡ yÓTTqs¡TÃ#·T dü+‘·düeTTq

qT+&ÓqT. Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe⁄\˝À ¬se.kÕyT´ Ÿ, πø≥øÏwtº ãs¡¶sY eTTqï>∑T Á|üeTTK\‘√

Äj·Tq≈£î düVü≤yêdü dü+uÛ≤wüD\T düeT≈£L&ÓqT. ø=ìï~qeTT \sTTq ‘·s¡Tyê‘· Äj·Tq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 53

ø£#·Ã≥ ô|’‘· »«s¡eTT rÁeeTT>± e∫Ã ã\V”≤qT …’, Xj·÷´>∑‘·T …’]. nsTT‘ Ø&é‡>±]‘·Ô]

|æ‘·è düe÷qeTTq ∫øÏ‘·‡ ˝§q]Ã, e\j·TT |ü]#·s¡ #dæs¡≥. <Ó’e eTVü‰ø£è|ü#

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] j·÷s√>∑ eTT ≈£î<äT≥ã&ÓqT.

* 1853 dü+ˆˆ Ç+&çj·÷˝À yÓTT<äÏ ¬s’\Te÷s¡ZeTT u§+u≤sTTqT+&ç ‘êHê q>∑s¡T≈£î |ü&çq~.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘êeTT bı+~q j·÷‘·à s¡ø£åD uÛ≤>∑ eTTq ‘·eT uÛ≤s¡ j·TT,

_&É¶j·TT, ã+<ÛäT ãè+<äeTT\TqT uÛ≤>∑kÕ«eTT …’ Á|üuÛÑT e÷s¡ZeTTq qT+&Ée …qqT

‘ê‘·Œs¡ eTT# ãfi≤fl]˝À #ê\ø±\eTT+&ç b˛e⁄≥≈£î düeTà‹+|üø£ dü«<XeTTq≈£î

yÓfiËfl<äqì Ø&é‡ >±]ì ôd\e&ç–]. <=s¡>±s¡T Á|üdüTÔ‘·eTT yês¡T yÓ[flb˛e⁄≥

ø£düeTà‘·T …’]. n+<äT $wüj·TeTT #ê\ dü+uÛ≤wüD\T »]¬>qT. Äj·TqqT $&ÉT#·T≥≈£î

Ø&é‡<=s¡>±]øÏ øÏ+∫HêàÁ‘·yÓTÆq düeTà‹ Òø£ b˛jÓTqT. ∫es¡≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

yÓfiófl≥≈£î ‘·–j·TTqï ùV≤‘·Te⁄\ìïj·TT Ø&é‡<=s¡>±s¡T ‘≥>∑ <Ó\TdüTø=ìq ‘·s¡Tyê‘·

n+<äT≈£î düeTà‹+∫ Ä ø£$es¡Tq≈£î e\j·TT düVü‰j·TeT+‘·j·TTì∫Ã,

dü«<XeTTqø£+|æ].

dü«<˚XÊ_Û>∑eTqeTT >=|üŒ düTyês¡Ô j·÷Á‘· ` $XÊK|ü≥ºDeTT #˚s¡T≥ :`

áj·Tq eTq q÷‘·q $XÊ«dæ Å¬ø’düÔe e÷s¡ZõC≤„dü ÁbÕs¡+_Û+∫ ø£≥ø£|ü⁄]˝À

Å¬ø’düÔe⁄ …’q~ yÓTT<ä\T Ä |ü⁄] qT+&ç #Óqï|ü⁄] MT<äT>∑ ãfi≤fl] es¡≈£î #dæj·TT+&çq

Bs¡ÈyÓTÆq <ë<ë|ü⁄ 1300 yÓTÆfifl $TwüHÓØ Á|üj·÷DeTTq yq y\ Á|ü»\≈£î ñ‘·ÿfi,

Ä+Á<Ûä uÛ≤wü\˝À düTyês¡Ô Á|üø£Ï+∫j·TTHêïs¡T. Ç|ü&Üj·Tq düeTø£Ïºq sT÷ yÓT≥º<ës¡

Á|üj·÷DeTTq |ü≥ºDeTT\T |ü …¢ …ìïjÓ÷ >∑\e⁄ Áø°düTÔ XóuÛÑes¡Ôe÷qeTT n+<ä*

ìyêdüT …qï&ÉT $ìj·TT+&És¡T. nb˛düÔ\T&Ó’q bÂ\T ªªnjÓ÷´ düTyês¡Ô Á|üø£Ï+|üìjÓT&É\

Hê≈£î ÁXeTµµ j·Tì #Ó|æŒ j·TT+&çq≥T\ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘·eT <X Á|ü»\T

j˚TdüT Á|üuÛÑTe⁄ ÁbÕj·T•Ã‘·ÔeTT <ë«sêHÓ’q $eTTøÏÔì Á>∑Væ≤+|üe …qì >±&ÛÉyÓTÆq

j·T_ÛÁbÕj·TeTT >∑*– j·TT+&ÉT≥# ãfi≤fl] $&ç∫ >∑T+≥ø£\T¢, nq+‘·|ü⁄s¡eTT,

eT<äq|ü*¢, πsDÏ>∑T+≥, >∑÷&É÷s¡T, HÓ\÷¢s¡T, ø±e*, +>√\T, >∑T+≥÷s¡T, eT+>∑fi–],

u…»yê&É, ñj·T÷´s¡T, ã+<äs¡T\ es¡≈£î yÓ[fl e÷s¡ZeTTq >∑\ |ü≥ºDeTT\qT

Á>±eTeTT\qT <ä]Ù+∫ Áø°düTÔyê] XóuÛÑyês¡Ô Á|üø£Ï+#·T#·T |üÁ‹ø£\T |ü+∫ô|≥Tº#·T,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 54

nø£ÿ&Éø£ÿ&É |üsêuÛÑeeTT §+<äT#·T e∫Ãq≥T¢ Äj·Tq ]ø±s¡T¶ À qTqï~. eT+>∑fi–]˝À

Äj·Tq düTyês¡Ô Á|üø£Ï+#·T#·T+&É n‹~∏ dü‘êÿs¡T\T>∑ qT+&çq jÓTTø£ Áu≤Vü≤àD

≈£î≥T+ãeTT yêsêj·TqqT uÛÀ»qeTTq≈£î |æ*∫ ns¡T>∑T n*øÏ, eTT>∑TZ ô|Ïº, $düÔs¡ydæ

wüÁ&Éc˛‘·ù|‘·eTT>∑ uÛÀ»qeTT düeT≈£L]Ãô|Ïº, nuÛ≤´>∑‘· ùde H=q]Ã j·TT+&çq≥T\

e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T #Ó|æŒj·TT+&ç]. Ä Á|üø±s¡e÷j·Tq Ä Bs¡È Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫].

ã+<äs¡T #]q+‘· ¬se. C≤Hé Ø&é‡ <=s¡>±]∫Ãq j·TT‘·Ôs¡eT#·ÃÏ õ˝≤¢ »&ç®j·TsTTq

»dæºHé yê≥‡Hé (Justice Watson)>±] ø£+~j·T´>± Å¬ø’düÔyê_Ûe÷qeTT >∑*–q

Hê´j·÷~Ûø±sêj·Tq≈£î <äj·T‘√ ì∫Ãq sTTs¡Te~ s¡÷bÕj·T\qT e+<äqeTT\‘√

q+<äTø=ì eTfiófl eTTKeTTq @\÷s¡T MT<äT>± uÛÑÁ<ë#·\eTT yÓ[fl Å¬ø’düÔeeT‘·

Á|ü#ês¡eTT#dæ, sê»eTùV≤+Á<äes¡eTT, kÕeTs¡¢ø√≥, ø±øÏHê&É |æsƒê|ü⁄s¡eTT, eTTqï>∑T

|ü≥ºDeTT\˝ÀqT, |ü …¢\˝ÀqT Å¬ø’düÔeeT‘· uÀ<Ûä >±$+∫ <ë<ë|ü⁄ ysTT yÓTÆfiófl dü+#ês¡

yÓTTq]Ãq yÓqTø£ $XÊK|ü≥ºDeTT #], ôV≤ …Hé HêŸ <=s¡kÕì (Helen knott)>±]

j·T\T¢&Ó’q πøô|ºHé ]#·sY¶düHé (Captain Richardson) nqT ôd’Hê´~Û|ü‹ sTT+≥

mì$T~ e÷düeTT\T n‹~Û>∑ qT+&ç Å¬ø’düÔe eT‘· Á|ü#ês¡eTT >±$+∫]. Ç≥T¢ áj·Tq

18 e÷düeTT\ ø±\eTTqH <ë<ë|ü⁄ 3000 yÓTÆfifl düTyês¡Ô Á|ü#ês¡ø£ dü+#ês¡eTT

>±$+∫]. Ç~ j·Tb˛düÔ\T&Ó’q bÂ\T Á|üj·÷DeTT\ø£qï <ä÷s¡eTT>∑ qT+&Óqì

>∑DÏ+|ü>∑\eTT.

Ä ø±\eTTq H=ø£ÿ #Óqï|ü⁄], ãfi≤¢] q>∑s¡eTT\˝À <äø£ÿ ˙eT<Ûä Á|ü<XeTTq

ø£≥ø£|ü⁄] es¡≈£î Ábıf…kÕº+≥T $TwüqT Ò$j·TT kÕú|æ+|üã&çj·TT+&Éì ø±s¡DeTTq

eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T dü+#ês¡ $TwüHÓØ>∑ Á|üuÛÑTe⁄ ìj·T$T+#·T≥˝À Äj·Tq

<äj·÷ dü+ø£\ŒeTT …+‘· $+‘·jÓÆTq$! Ä ~qeTT\˝ÀH j·Tq>± 1834 pHé 9e

‘~ì •s¡+|ü⁄s¡+˝À $TwüHÓØ Hêj·TT≈£î …’q $*j·T+ πøØ ≈£L&É eTè‹ …’‹]. ø±e⁄q

eTq ø£<∏ëHêj·TT≈£îì e+Ï sTT+ø=ø£ Á>∑+<∏äø£s¡Ô, ø£MX¯«s¡T&ÉT, eT‘· Á|ü#ês¡≈£î

&ÜeX´ø£e÷jÓTqT.ªªÇ+&çj·÷˝À Å¬ø’düÔeeT‘·eTTµµ nqT Á>∑+<∏äeTT 89e |ü⁄≥qT+&ç

#·÷&É, 1840 dü+ˆˆ HÓ\÷¢s¡T˝ÀqT, 1837˝À qs¡kÕ|ü⁄s¡ eT+<äTqT, 1841 dü+ˆˆ

ã+<äs¡T˝ÀqT, 1842 dü+ˆˆ >∑T+≥÷s¡T˝ÀqT, 1844 dü+ˆˆ sê»eTùV≤+Á<äes¡eTTqqT,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 55

1880 dü+ˆˆ ôV’≤<äsêu≤<äT˝ÀqT, 1874 dü+ˆˆ ÁbÕ+‘·eTTq ø±øÏHê&É ÀqT Äj·÷

$TwüqT\T ‘·eT‘·eT ø±s¡ eTT ˝≤s¡+_Û+#ÓqT. eTq #·]Á‘· Hêj·T≈£î&ÉT Ms¡+<ä]

ø£qï eTT+<äT>∑H $XÊ\ <XeTTq Áø°düTÔ düTyês¡Ô Á|ü#·T]+|ü ø£è|übı+<äT≥ ô|ø£ÿ+Á&É

uÛ≤$uÛ≤>√´<äj·TeTT ì$T‘·ÔyTj·Tì #·÷&É>∑\eTT.

<˚Vü≤ã+<ÛäTe⁄\≈£î X¯óuÛÑyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT:`

nb˛düÔ\T&Ó’q bÂ\T ‘·q <Vü≤ã+<ÛäTe⁄\ s¡ø£åD $wüj·TeTT ‘êqT XÊ|üÁ>∑düTú&Ée⁄≥≈£î

ø√] yê]ø=s¡¬ø≥T\ Á|üj·÷dü|ü&ÓH√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T n<$<ÛäeTTq ã+<ÛäT

ãè+<äeTT q+<äT Á|”‹M&Éø£ ‘·eT q÷‘·HêXj·TeTT\‘√qT Áø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄q+<äT ‘·eT≈£î

>∑*–q neT+<ëq+<ä XÊ+‹j·TT‘· Vü≤è<äj·TeTT‘√qT CÒ], yê]øÏ bÕb˛|üXeTq

ÁbÕj·T•Ã‘·Ô e÷s¡ZeTT p|æ+|ü Á|üj·T‹ï+∫]. ø±ì yêsêj·Tq H=ø£ yT¢#·TÃ¤ì p∫q

<ëìø£qï ôV’≤qéTT>∑ (V”≤qeTT>±) p∫, ≈£î\<ä÷s¡T&Ó’Hê&Éì, ªªe÷\≈£L&ÉT

‹ìydæHê&Éìµµ HÓ–Z+#·T#·T, ‘·–Z+#·T#·T e÷≤¢&ç ô|+≥ düMT|üeTTq ø=ø£ >∑T+≥

Á‘·$« $düÔs¡ydæ ø£ãfiË&ÉqïeTT |ü&Éyj·TT#·T, Äj·Tq j·T&ÉT–&çq #√≥¢ HÓ\¢ uÒD°fiófl

#·\T¢#·T nHê<äs¡DeTT>∑ p∫]. Ä eT<äHê|ü⁄s¡ Á>±eTeTTq Äj·Tq jÓTTø£ n<Ó›

sTT\T¢ rdæø=ì #·T≥Tº|ü≥Tº\qTqï kÕs¡eø√≥, ‘Ó+ã÷s¡T, ‹˝≤s¡T, ñsê¢eTT, |üsê¢øÏ$T&ç,

eTTqï>∑T Á|ü<X ìyêdüT\≈£î Á|üuÛÑTyÓ’q jTdüTHêeTeTT ‘Ó*j·TCÒj·TT#·T, ã+<ÛäT$TÁ‘ê<äT\

V”≤H√|ü#ês¡eTT\qT u…+&ç¢$+<äT\e … uÛ≤$+#·Tø=qT#·TqÏº j·THê<äs¡|üs¡+|üs¡#

<äT:KuÛ≤õ‘·yÓTÆq ‘·eT Vü≤è<äj·TeTTq≈£î XÊ+‹ dü+uÀ<ÛäqeTT >±$+#·Tø=qT#·T, 1834

dü+e‘·‡sê+‘·eTTq q#·Ã≥ ˙ ÁøÏ+~ ø°s¡Ôq $e]+∫]``

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 56

Áø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄q+<äT <ÛÓ’s¡ eTT

sê ` e÷s¡Te ‘ê `Ä~

˝Àø£eTT yê¬s\¢ ` ˝À≈£îe p∫q ` ˝À|üeTT πø$TÏ R ÅbÕø£≥eTT>∑ Å^düTÔ `

|ü‹‘· bÕeq eT÷]Ô ` ˙ø√düyÓTÆ eTTøÏÔ ` ì\j·TeTT >∑≥º+>∑ ˆˆ˝Àø£eTTˆˆ

1. <ä] Òì <äT]‘· <äT ` düÔs¡ bÕsêyês¡eTT ` <ëÏ+#·T yê¬se«s¡T ` ;Ûø£s¡yÓTÆq `

qs¡ø±–ï u…≥Tº ã+ ` <ÛäTs¡ <eø√bÕ–ï ` eTs¡*+#·T yê¬se«s¡T ` #·+#·\

ãT~∆ R dæ∆s¡|üs¡∫ |üs¡e÷s¡∆ ` yÓTiÏ–+∫ ∫s¡eTTøÏÔ ` >∑T] <Ó\TŒ yê¬se«s¡T `

á <Ûäs¡ Àq R qs¡s¡÷|ü⁄ <ë*Ã ˙ ø=i¬ø’ Jeq $T#·TÃ ` ø£s¡TD≤ã∆ Åø°düTÔ&ÉT `

es¡<äT&Ó’ j·TT+&É+>∑ ˆˆ˝Àø£eTTˆˆ

2. e÷Ïe÷ÏøÏ u≤|ü ` e÷s¡ZeTTq »qT#·T+&ÉT ` eT~ Å~|ü yê¬se«s¡T `

ôd’‘êqTì ` ‘êÏ+∫ eT] yêì ` π>Ï+∫ j·TuÛÑj·T Vü≤ ` düÔeTT ì#·TÃ

yê¬se«s¡T ` eTè‘·Té⁄ eTT\T¢ R MTÏ+∫ düTKe÷‘·à ` HêÏ+∫ ‘·q jÓ÷]à

` #êÏ+#·T yê¬se«s¡T ` jÓTs¡÷wü ÒeTT R u…’≥ ø£\«]yÓT≥º ` ô|’ yTqT

ã*sTT&çq ` yTÏ Åø°düTÔì Hêe÷ ` eTè‘·eTT ˙≈£î+&É+>∑ ˆˆ˝Àø£eTTˆˆ

3. Vü≤è<äj·T dü+‘ê|ü <äT: ` K <äTs¡+‘·eT>∑T ∫+‘· ` \«~*+#·T yê¬se«s¡T `

HÓeTà~ ì∫Ã ` |ü~\eTTà‘√ yÓ÷ø£å ` |ü<ä $T<äT>√ j·T+#·T ` |ü<äeTqT

yê¬se«s¡T ` mqï&ÉT ìqTï R e<ä*yÓj·T´ q+#·T ` eTè<äTyêø£ eTT\T ‘Ó*Œ `

eTT<ä$T#·TÃ yê¬se«s¡T ` ì+ø=ø£ Hê&ÉT R dü<äj·TT&Ó’ Åø°düTÔ&ÉT ` #·qT<Ó+∫

ìqT eTTøÏÔ ` dü<äqdüT∆ì>∑ CÒj·TT XÊÅk Ôø£Ô $T≥T\T+&É ˆˆ˝Àø£eTTˆˆ

lø±≈£îfi¯eTT˝À ¬s+&˚+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ ‘êqT Áø°düTÔeT‘·eTTqT d”«ø£]+#Ó<äqì

s¡Vü≤dü eTT>∑ uÛÑs¡Ô‘√ #Ó|æŒj·TT+&çq eTq sê<ÛëeTD°<$ #Í<ÛäsêD° sTT|ü&ÉT uÛÑs¡Ô‘√

yÓ[¢b˛e⁄≥≈£î yê+#Û· >∑*–j·TT+&çqqT ≈£î\ ã+<ÛäeTT\qT ‘=\–+#·Tø=qT≥ øÏ+ø£

<ÛÓ’s¡ eTT #ê\q+<äTq ˇø£Hê&ÉT s¡Vü≤dü eTT>∑ ªªH ì|üŒÏøÏ+ø£ sêC≤\q+&ûµµ j·Tì

uÛÑs¡Ô‘√ C…|æŒq+<äTq Äj·Tq sTT#·Ã≥ qT+&ç lø±≈£îfi¯eTTq≈£î »ì j·T#·Ã≥

ªªÁ|üuÛÑTe⁄q+<äT $TøÏÿ* Áù|eT>∑\ sTT+»˙j·Ts¡T Äs¡+ÅkÕº+>∑T>±]ì <ä]Ù+∫ j·÷j·Tq

Áù|e÷<äs¡DeTT ÁøÏ+<ä qT+&É ø£Ï ¬s+&ÉT ~qeTT\˝À Ä <=s¡>±]øÏ $XÊK|ü≥ºDeTT

qT+&çq ¬øô|ºHé ]#·sY¶düHé (Captain Richeadson)>±] jÓTT<ä› qT+&ç jÓTTø£ ÒK

n+<ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 57

¬se.CÒ.&É_¢j·TT >±s¡¶Hé <=s¡>±] sêø£ :`

mì$T~ ~qeTT\ ÁøÏ+<ä≥ \+&ÉHé q>∑s¡eTT qT+&ç ¬se¬s+&ÉT

C….&ÉãT¢ . >±s¡¶Hé <=s¡ (Rev. J.W. Gordon) >±s¡T nqT $TwüHÓ] e∫Ã j·TTqï≥TºqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]j·TqT Å¬ø’düÔe⁄&Ü ÁbÕ+‘·eTTq qT+&çq Äj·Tq sêø£ ¬ø<äTs¡T #·÷#·T

#·T+&çq≥T\ Hêj·Tq≈£î <Ó*j·TCÒdæ ‘·«s¡>± ã+|æ#·e\qìj·TT q+<äT Áyêdæj·TT+&ÓqT.

<Ó’eeXÊ‘·TÔ>± Ä ~qeTT #Í<Ûä]ì Äs¡+ÅkÕº+>¥ >±] j·T‹<∏äT …’ j·TT+&çq+<äTq

yÓ+≥H j·÷ dü+>∑‹ j·÷j·Tq yê]øÏ C…|æŒq|ü&ÉT yês¡T $TøÏÿ* dü+‘√wæ+∫

$XÊK|ü≥ºDeTT yÓ[fl ¬se. >±s¡¶Hé <=s¡>±]ì dü+Á|ü‹+∫].

≈£î≥T+ãeTT $uÛÑø£ÔeT>∑T≥:`

Ç|ü&ÉT eTqeTT ø=+‘· ‘·&Ée⁄ eTq #·]Á‘· Hêj·T≈£îì nqï>±sêsTTq »>∑Hêï<Ûä

#Í<Ûä]>±s¡T eT<äHê|ü⁄s¡ eT+<ä* dü$Twæ ≈£î≥T+ãeTT qT+&ç $&çb˛sTT ys=ø£ düú\eTTq≈£î

yÓfiófl≥˝À >∑\ <Ó’eìs¡íj·T $wüj·TeTsTTq j·TTbÕU≤´Hê+XeTT yÓ’|ü⁄ eTfiófl<äeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T Å¬ø’düÔe eT‘êe\+ãq¬ø’ yÓ&É* b˛sTTq yÓqTø£ |üsê¢øÏ$T&ç

ÁbÕ+‘·eT+<ä* |æ‘·÷Ø, ôV≤#·ÃC§∫Ã »qs¡ Ÿ f…sTT\sY ôd’Hê´~Û|ü‹ j·÷»e÷qéTTq

21 |ü≤\eTT 1834 dü+ˆˆ »qe] 16, 18 ‘B\˝À |üsê¢øÏ$T&ç #¬sqT. n#·ÃÏøÏ

8 yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡eTTq qTqï e+X¯<Ûësê qBÁbÕ+‘·eT+<ä* Ä≈£î\‘·+|üs¡

(|üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡eTT) e˝≤¢&É, uÛ≤$Tì, \u≤“¤ Á|ü<˚X¯eTT\˝À |æ‘·÷]<ës¡T\>∑T

düsê∆sY CÀ–sêE, düsê∆sY |òüø°s¡TsêE, dües¡ >∑¬sï Ÿ eTTqï>∑Tyês¡T ‘·eT ôd’qéTT\‘√

eP´Vü≤|ü&É>±, »qs¡˝Ÿ f…sTT\sY Äqs¡_˝Ÿ C≤]® m&É«s¡T¶ s¡dü÷˝Ÿ <=s¡>±s¡T¢

1834 dü+ˆˆ »qTe] 30 e ‘B ñ<äj·TeTT Á_Ïwt |ü≤\eTT‘√qT, |òæs¡+>∑T\‘√qT

|æ‘·÷]˝À CÒ]q Ä≈£î\+|üs¡ (|üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡) yÓTTU≤kÕ<ës¡T\‘√qT yê]

ø£ø£å<ës¡T\‘√qT j·TT<ä∆eTT#dæ yê]ì z&ç+∫]. ø±e⁄q Ä dü+e‘·‡s¡eTT @Áô| Ÿ

12 ‘Bì düsê∆sY |òüø°s¡TsêE Á_Ïwt ôd’q´|üø£åeTTq CÒ]b˛sTT XÁ‘·Te⁄\ q|üŒ–+#ÓqT.

*Á|üuÛÑT‘·«eTT yê] jÓTTø£ÿj·TT, ø√sêº|òt yês¡T¶dt jÓTTø£ÿj·TT nqTeT‹ ô|’ì rdæø=qã&çq

Ä≈£î\‘·+|üs¡ yÓTTU≤kÕ, s¡dü÷ Ÿ ]b˛s¡T¶ 90 |ü⁄≥˝À dü÷∫+|üã&çq≥T\ ‹]–

yê] øÏ∫Ãyj·Tã&É>±, 1834 &çX+ãs¡T 9 ‘~ì n~ yê]øÏ kÕ«BÛqe÷jÓTqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 58

Ä j·TT<ë∆q+‘·s¡eTT Á|üuÛÑT‘·«eTT yês¡T V”≤s¡eT+&É\eTT <ä] \ø°Îqs¡kÕ|ü⁄s¡+˝À

»]–+∫q jÓTTø£ <äsê“¤s¡T≈£î »>∑Hêï<Ûä #Í<ÛäØ>±]j·TTqT ÄVü‰«ì+|üã&ÓqT.

|üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡ yÓTTU≤kÕ<ës¡T düsê∆s¡T l |òüø°ÁsêE>±s=ø£ q\¢ì j·TC≤Hj·TeTTHÓøÏÿ

j·÷ <äsê“¤s¡T≈£î uÀsTTj·TT+&ç]. dü+^‘·eTTq ì|ü⁄DT\>∑T »>∑Hêï<Ûä #Í<ÛäØ>±s¡T

n+<äT ø±\πøå|ü yÓTTdü–j·TT+&ç]. Ä >±q $H√<äeTT ‘·eT≈£î ÁXeD≤q+<äeT>∑T≥#

yÓTTU≤kÕ<ës¡T |òüø°ÁsêE>±s¡T düuÛ≤q+‘·s¡ e÷ >±j·Tø£es¡Tì #‹ì |ü≥Tºø=ì

ñ‘·ÿfiuÛ≤wü À Äj·Tq‘√ düuÛ≤+wæ+∫, Á|üuÛÑT‘·«eTT yês¡T ‹]– ‘·eT yÓTTU≤kÕ ‘·eT

øÏ∫Ãydæq+<äTq ‘·eT ≈£îe÷fifl˝À HÓe]HÓ’q ‘·eT $Tsêd”<ës¡T>∑ |ü+|æq jÓT&É\

e÷qéTT *∫Ã dü‘·ÿ]+#Ó<äeTì ãVüQ Á|”‹|üPs¡«ø£ yê>±úqeTT\ CÒj·T>±, 1834

dü+e‘·‡sê+‘·eTTqH√ 1835 dü+e‘·‡s¡ ÁbÕs¡+uÛÑeTTqH√ »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T

‘·q CÒ wü |ü⁄Á‘·T&É>∑T n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤ #Í<ÛäØ>±]ì, ø£ìwü |ü⁄Á‘·T&É>∑T >√|æHê<Ûä

#Í<Û ä]>±]ì ‘·q uÛ≤s¡´j·T>∑T πsU≤eTDÏ#Í<Û äsêD°>±]ì, ≈£îe÷¬s’j·T>∑T

uÛ≤qTeT‹<˚$>±]ì ‘·eT‘√ Bdæø=ì yÓ[fl, eT<äHê|ü⁄s¡eTTq #·Áø£bÕDÏ>±]ì,

Ä~Hêsêj·TD>±s¡T\qT ≈£îe÷fiflqT $&ç∫]. á ≈£î≥T+ã $T≥T\ >±sê´s¡úeTT

|üs¡ íkÕ>∑s¡|ü ⁄s ¡ Á>±eTeTTq≈£î J\T≥#˚ >∑*–q Äràj·T˝≤uÛ ÑeTT\qT,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±sê#·Ã≥ CÒdæq ùdyê|òü*‘·eTT\qT ‘·s¡Tyê‘· e÷ bÕsƒ¡≈£î\T

Á>∑Væ≤+|ü>∑\s¡T.

* Russel’s Report No.XXIV page 64,65.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 59

6. n<Ûë´j·TeTT

$XÊK|ü≥ºDeTTq ¬se. >±s¡ ¶Hé <=s¡>±]‘√ ùdyê|ü⁄qsês¡+uÛ ÑeTT—

sê<∏ëeTDÏ<$>±] eTVü‰‘ê´>∑eTT— ø£≥ø£|ü⁄]øÏ ¬s+&Ée Á|üj·÷DeTT— ÄyÓT Áø°düTÔ

eT‘·eTTqT d”«ø£]+#·T≥.

ªª HqT ãs¡ïu≤qT kÂ\TqT |æ*∫q |üì ø=s¡≈£î yê]ì Á|ü‘´ø£|üs¡#·T&ÉT,µµ

nb˛ 13: 2.

------ ------

1832 dü+e‘·‡s¡eTT ¬se. CÒeTT‡ &ÜdüHé <=s¡>±s¡T #·ìb˛sTTq eT÷&+&É¢

yÓqTø£ ¬se. CÒ &É_¢j·TT, >±s¡¶Hé <=s¡>±s¡T \+&ÉHé $TwüHé kıôd’° |üø£åeTTq $TwüHÓØ>±

$XÊK|ü≥ºDeTT #]s¡ì #·~$j·TTHêïs¡T ø£<ë? yês¡T Ç+»˙j·Ts¡T Äs¡+ÅcÕº+>∑T

<=s¡>±] <ë«s¡ |ü+|æ+∫q es¡Ôe÷qeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTT˝À

yê]ì dü+Á|ü~+∫q yÓqTø£ yê] Áù|e÷<äs¡DeTT\q+<äTø=ì, ãs¡ïu≤ bÂ\T\ e …

ì<ä›s¡TqT düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTTq≈£î <=D+–]. mø£ÿ&ç \+&ÉqT q>∑s¡eTT! mø£ÿ&ç

$XÊK|ü≥ºDeTT yÓqTø£ #ê˝≤ø±\eTT es¡≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT, >±s¡¶Hé >±s¡¢ <ë«sê

»s¡T>∑e\dæq düT$X‚wüÁ|ü#ês¡e÷+Á<Ûä<XeTTq ø£eT÷˝úÛ≤>∑ yÓTTq]+|üe\dæq+<äTq

yê]ì<ä›]ì düVü≤ø±s¡T\T>∑ >∑T<äTs¡TÃ≥˝À >∑\ <Ó’e dü+ø£\ŒeT>∑eT´ >√#·s¡eTT— À>∑&É

\+&ÉHé $TwüHé yê] <ÛäqdüVü‰j·TeTTq 1827 dü+e‘·‡s¡eTT yÓ\dæq |üHÓï+&ÉT

bÕsƒ¡XÊ\\˝À 500 eT+~ $<ë´s¡Tú\T \T+&ç]. yT»s¡T ÁuÒŸ ùdHêì j·÷»e÷éTTq

ôV’≤+<äy√bÕ<Ûë´j·TT\#q$ kÕ>∑T#·T+&ÓqT. n|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] yêìô|’

|üØø£å≈£î\T>∑qT, eT‘· Á|ü#ês¡≈£î\T>∑qT qT+&ÉT≥≈£î >±s¡¶Hé <=s¡>±s¡T ø√], ø=+‘·

y˚‘ ·qeTT ìj·T$T+|ü dü÷∫+|ü>± ˇ+≥]>∑ qT+&çq+<äTq <äeT≈£î

J‘·eTø£ÿs¡ Ò<äìj·TT, Ä ø±\|ü⁄ #Íø£ <Ûäs¡\ Á|üø±s¡eTT düø£\ $<ÛäyÓTÆq Ks¡TÃ\ ø=s¡≈£î

s√E≈£î ¬s+&ÉD≤\ Hê\T>∑T ô|’dü*∫Ãq ø±\πøå|üeTT »s¡T>∑Tqìj·TT |üPs¡«eTT ÁuÒŸ

<=s¡>±]‘√ C…|æŒj·TT+&çq≥T\ Äj·Tq >±s¡¶Hé <=s¡>±]‘√qT C…|æŒ]. n+<äTô|’

>=+‘· dü+uÛ≤wüD kÕ¬>qT. ∫es¡≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ø√]ø£ Á|üø±s¡yT »]–+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 60

s¡e÷s¡$T jÓTTø£ dü+e‘·‡s¡eTT yê]<ä›s¡T Hø±_ÛÁbÕj·TT …’ düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT #dæ].

1835 dü+e‘·‡s¡eTT &çX+ãs¡T HÓ\˝À eTq ø£<∏ëHêj·T≈£î&ÉT eT]jÓTTø£kÕ]

$XÊK|ü≥ºDeTTq≈£î düTe÷s¡T 80 yÓTÆfiófl <ä÷s¡eT+<äT+&çq ‘·eT ≈£î≥T+ãeTT yê]ì

p&É yÓ[¢]. n|üŒÏøÏ yê] ‘·*¢ ø±\eTT #dæq≥T\ >∑qã&ÉTqT.

¬s+&&É¢ qT+&çj·TT eTq ø£$j·TT, HêŸ <=s¡kÕìj·TTqT, yT»s¡T ÁuÒŸ <=s¡>±s¡TqT

#˚j·TT#·T e∫Ãq ÁbÕs¡úq\≈£î |òü*‘·y˚Tj·Tì u≤ãT s¡|òüTTHê<ébÕ˝Ÿ eTVü‰+‹,

≈£îe÷¬s’jÓÆTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT uÛÑø£Ôes¡Tì düreTDÏ sê<ÛëeTDÏ <$>±s¡T jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄

jÓTTø£ÿ uÛÑ≈£îÔsê …’ J$+|ü kÕVü≤dæ+#ÓqT. ã+<äTe⁄ …|üŒÏ e … |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]ì

ì+~+∫ eT‘· yÓ’wüeTéTT #‘· qHê<äs¡uÛ≤eeTTH #·÷|æ+#·T#·T+&ç].

Ç≥T¢+&É, Ä &çX+ãs¡T HÓ\ 22 e ‘~ eT<Ûë´Vü≤ïeTT +Ï >∑+≥ düeTj·TeTTq

»]–q dü+|òüT≥q düTÁ|üdæ∆yÓTÆq~. ø£ ø±eÏ yêì ≈£î<äTs¡TÃø=ì |ü⁄s¡c˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

Á|üj·÷D düHêïVü≤eTT‘√ <äeT sTT+Ï j·Ts¡T>∑T MT<ä >∑÷s¡TÃ+&ç j·TT+&ç]. ˝À>∑&É

jTsêŒ≥T\ yTs¡≈£î leT‹ sê<ÛëeTDÏ#Í<ÛäTsêDÏ |üdüT|ü⁄ Ns¡ >∑≥Tºø=ì ø±fi¢q+<Ó …

ø£&çj·TeTT\T |òüTfiófl|òüTfióflq ÁXÊe´Hê<äeTT˝§qs¡Œ düø£\dü<ä«düTÔ uÛÑ÷wæ‘·jÓÆT, ø£qTï\≈£î

ø±≥Tø£ πsK˝§ø£ kı+|ü⁄ ì+|ü, HÓqTï<äT≥ ãTqï|ü⁄#·+Á<äTì ã]Vü≤dæ+|ü⁄

|ü⁄D≤´+>∑Hêdü÷#·ø£yÓTÆq ≈£î+ø£eT u§≥Tº ô|≥Tºø=ì ‘êqT >√cÕj·TTe‹ j·T>∑T≥#

>=+<äs¡T _&É¶\T ø£\T>∑T es¡≈£î ãVæ≤s¡+>∑eTT>∑ uÛÑs¡Ô‘√ e÷≤¢&É >∑÷&É<äqT e+>√‘·ÿfi

<X ìj·TeTeTT+&çqqT ndü÷s¡ +|üdü j·T>∑T ˙yÓT es¡ ÀqT+&ç rdæq ø£‹Ôe … q‹

<ÛÓ’s¡ eTT‘√ ø£qïyê] sTT\T¢ $&É∫ uÛÑs¡Ô ≈£Ls=Ãìj·TT+&çq sTT+Ï >∑TeTàeTT ø£&É≈£î

uÀsTT, eTTKeTT yê*Ã, eTT+<äs¡ ì\∫, ñ‘·ÿfi uÛ≤wü À ªªÁbÕDÒXÊ! MT¬ø+‘·>∑‹

>∑÷&ÓqT— e÷ ø£qïyês¡T MT≈£î u…≥Tº#·Tqï ø£&É>∑+&É¢≈£î HH√s¡« ÒqT ÁbÕDHê<Ûë! MTs¡T

$X«dæ+#·T#·Tqï jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ Hê Á‘êDø£s¡Ô j·Tì HqTqT qeTTà#·THêïqT. |ü<ä+&ç

yÓfiófl<äeTT HqT MT yÓqTyÓ+≥ e#·TÃ≥≈£î dæ<ä∆eTT>∑H j·TTHêïqµµì #Óô|ŒqT. Ç≤¢yÓT

|ü≥º|ü>∑\T uÛÑs¡Ô‘√ e÷≤¢&ÉT#·Tqï j·÷ dü+uÛÑeeTTqT p#·T≥≈£î nHø£ Åd”Ô |ü⁄s¡Twüß˝§ø£

dü+‘·e … >∑÷&ç]. ø=+<äs¡T, bı\eTT\˝À #ì ø√‘·|üì $&ç∫ô|Ïº sT÷ $+‘· p&É

|üs¡T¬>‘·TÔø=ì e∫Ã]. sê<ÛëeTDÏ>±] ‘·*¢jÓÆTq ˝≤eDé‹j·TT, nqï\>∑T uÛ≤düÿs¡

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 61

eTVü≤+‹, sêC≤yÓ÷Vü≤Hé eTVü≤+‹ nqTyês¡\TqT C≤\eT+~ ã+<ÛäTe⁄\T ì+≥

qT+&ç]. >∑qTø£ yê]˝À $TøÏÿ* j·÷Áø£+<äqeTT Ò#ÓqT. yêπsyTyÓ÷ ì+<ä ≤&ç

#ê\ >∑+<äs¡>√fieTT #dæ]. ÄyÓT j·Tqï\˝À H=ø£s¡T eTT+<äT≈£î e∫Ã ªªsê<ÛëeTD°!

˙ uÛÑs¡Ô e÷ yêøÏ≥¬ø’q sê≈£î+&É, e÷‘√ C…|üŒ≈£î+&É ≈£î yÓ >∑TeTàeTT<ëÏ j·÷j·Tq

jÓTT~›øÏ yÓfió¢≥≈£î ˙øÏ+‘·<Ûës¡D sTT+‘· kÕVü≤düyT˝≤>∑T |ü⁄f…ºqT? n‘·ì‘√>∑÷&É

Ä e÷\≈£L&ÉT ‹qT≥≈£î eTqùd‡˝≤>=ô|ŒqT. yT$Tø£ÿ&É n+‘· |üs¡Te⁄ eTTs¡Te⁄‘√

ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\‘√ qT+&É>± ˙e⁄ e÷ |üs¡Te⁄ eTsê´<äT\T b˛>=≥Tº<äTyê?ìqTï

y˚TyÓT+‘· e÷Á‘·eTT b˛ìj·TéTTµµ nì ~Ûø£ÿ]+∫ #Óô|ŒqT. n|ü&Ü #Ó˝…¢\T

<ÛÓ’s¡ eTT‘√qT, eTè<äTe⁄>±qT ªªnHêï HqT ¬s+&+&É¢qïs¡ |üs¡ +‘·eTT Hê ô|ì$TÏì

p&Éø£ MT sTT+≥ qT+Ïì! á eT<Ûä qT Hê≈£î <ÛÓ’s¡ eTT #ê\q+<äTq Äj·Tq

jÓTìï e÷s¡T¢e∫Ã |æ\∫q|üŒÏøÏì HqT yÓfi¢ Ò<äT n+<äT≈£î MTπs kÕ≈£åî\T, Ç|ü&ÉT

Hê eTqdüT dæús¡|ü&çq~, Äj·Tq~ jTe÷s¡ZyÓ÷ Hê~ìï j·÷e÷s¡ZyT j·Te⁄qT>±ø£!

MTs¡T qqTï n≥ø±sTT+#· Òs¡T— MT ≈£î˝≤#ês¡ eTsê´<ä\T Hêø£ø£ÿs¡ Ò<äT. HÏ‘√

yêÏ qìïÏì e<ä\Tø=qT#·THêïqT. Hê ô|ì$TÏ sêC…’‘Ó’ HqT sêDÏq>∑T<äTqT,

Äj·Tq _Ûø£å≈£î&Ó’‘ HqT _Ûø£åyÓT‘Ó’<äqT ø£qTø£ Hê≈£î dü+‘√wüeTT‘√ ôd\$j·TT´&Éµµì

Á|ü‹#Óô|ŒqT. n|ü&ÜyÓT j·Tqï>±s¡T ∫+‘·‘√ ªªne÷à! ≈£î ‹qT≥πøyÓTÆq ‘·≈£îÿyÓ’q<ë!

ø£≥Tº≥ πøyÓTÆq ‘·≈£îÿyÓ’q<ë! Hê ø£s¡D°ø£ Á>±eTeTT˝˝À H=ø£Ï ˙øÏ#ÓÃ<äqT.<ëìe\¢

ø£*–q |òü\kÕj·TeTT≈£L&É ≈£î ‘Ó∫ÃsTT#ÓÃ<äqT. ø±ãÏº yê e÷\≈£LÏøÏ b˛e<äT›µµ

nì #Ó|üŒ>± ªªnHêï! $<ä+‘ê Hê≈£î #j·T>∑\e⁄ ø±ì, uÛÑs¡Ô ìj·T´ Òe⁄>∑<ë! uÛÑs¡ÔqT

$&ç∫j·TT+fÒ |üs¡T ÒeT+<äTs√ Á>∑Væ≤+#·Tø=qTeTT. HqT ìXÃj·TeTT>± yÓfiËfl<äqT

qqï&É¶e<äT›µµ nì e÷s¡T #Óô|ŒqT. Ç≥Te+Ï j·THø£ Á|üXÀï‘·Ôs¡eTT\T »]–q

‘·sê«‘· ÄyÓT j·Tqïj·TTqT ã+<ÛäTe⁄\TqT, #·÷&Ée∫Ãq »qT\˝À ø=+<äs¡TqT

ø£˙ïfi¯ófl $&ç∫ j˚T&ÉTekÕ–]. ‘·T<äø±yÓT j·Tqï>±s=ø£ #·Ts¡ø£‹Ô jÓT‹Ô ªª˙e⁄

yÓ[flq≥ºsTT‘ sTT<äT>√ sT÷ ø£‹Ô‘√ bı&ÉT#·Tø=ì #·‘·TÔqìµµ j·÷yÓTqT u…~]+|ükÕ¬>qT.

n$ ô|<äe⁄\T C≤]e∫Ãq u…~]+|ü⁄˝Òj·Tì j·÷yÓT m]–, <Ûäè&ÛÉeTT ‘·|üŒø£

ªª˙≈£î ˙y #·‘·TÔq+fÒ HH$T #j·T>∑\qHêïµµ ˙ sTTwüºÁ|üø±s¡eTT ˙e⁄ #·+|ü⁄ø√ >±ì

sTT<äT>√ HqT ôd\e⁄ |ü⁄#·TÃø=qT#·THêïqT— Hê ∫qï _&É¶ XÊ+‹ jÓTø£ÿ&É? <ëì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 62

HêøÏ∫Ãyj·TT&ç— HqT yÓfiófl#·THêïqT nì j·÷yÓT #Ó|æŒq|ü&ÉT ã+<ÛäT ãè+<äeTT˝Àì

Åd”Ô |ü⁄s¡Twüß \+<äs¡T eTT+<äTÏø£+fÒ j·T~Ûø£eTT>± Vü‰ Vü‰ ø±s¡eTT …‹Ô e÷Áø£+<äqeTT

#j·T, Hê <äT:K <Ûä«qT\T ãVüQ <ä÷s¡eTT yê´|æ+#ÓqT. n+‘· À HÓes√ yê]

>±sêãeTT ø=\~ j·÷ |æ\¢qT <ë∫j·TT+∫q j·÷yÓT ì*∫b˛e⁄qì ‘·\+∫

|æ\¢ìj·TéTì <ë∫y˚dæ]. mqï&Ó’q ì+‘·eT+~ j·TTqï|ü&ÉT >∑TeTàeTT˝ÀìøÏ

sêq≥Te+Ï sê<ÛëeTD°<˚$>±s¡T ≈£î˝≤#ês¡eTT\qT Á|ü‹|òüTÏ+∫ >√cÕ|ü<ä›‹

eT÷\eTTÏº+∫ j·÷ Á|ü»\ eT<Ûä qT+∫ uÛÑs¡Ô jÓTT<ä›øÏ yÓ[¢]. Äj·Tq ø±eÏ

yêì‘√ Á|üj·÷D düHêïVüQ˝…’ j·TT+&ç]. ø±e⁄q ãj·T\T yÓ&É\ dæ<ä›|ü&ç].

ªª|æ\¢ìj·T´ Ò<äT, <ë#·Tø=ìs¡ìµµ j·÷yÓT uÛÑs¡Ô‘√ #Óô|ŒqT. Áù|j·Td” uÛÑj·T|ü&É≈£îeTT—

á j·T÷] bı*yTs¡ <ë≥ø£eTT+< yês¡T eTq |æ\¢qT <Ó∫Ã j·T|üŒ–+#Ó<äs¡T— Ò<ë

|æ\¢‘√ yês¡+<äs¡T lø±≈£îfieTT ø√s¡Tº≈£î sêe\dæj·TT+<äTs¡ìµµ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$T#ÓÃqT. ªªeT+∫~ |ü<ä+&ç yÓfiófl<äeTTµµ nì j·÷yÓT q&ÉTekÕ¬>qT.

Ç≥Te+Ï sT÷ <ÛÓ’s¡ eTTqT p∫q yês¡+<äs¡TqT $TøÏÿ* j·÷XÃs¡ eT>∑Tïe÷qdüTÿ …’].

|æÁ‘ê]®‘· uÛÑ÷eTT\ô|’ ‘·eT≈£î Vü≤≈£îÿ+&çqqT, yêÏì >∑T]+∫ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

‘·\+∫q≥T\ >∑qã&É<äT.

¬s+&ÉT dü+e‘·‡s¡eTT\ Äs¡Te÷düeTT\T ≈£î≥T+ã <ä÷s¡T\T>∑ qT+&ç, sTT|ü&ÉT

‘·eT≈£î ªª ø±πs´wüß <ëdæj·TT, ø£s¡DÒwüß eT+Á‹j·TT, s¡÷ù|#· \øÏåj·TT, ø£åeTj·÷ <Ûä]Á‹j·TT,

düVü≤H#· e÷‘· j·TTHÓ’q ‘·eT <Ûäs¡à|ü‹ï ‘êeTT $X«dæ+∫q jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ q+<äT

düVü≤ $XÊ«dæìjÓÆT sT÷ $<ÛäeTT>∑ <äeT |üø£åeTT #]q+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT uÛÑø£Ôes¡T&ÉT

Vü≤è<äj·÷q+<äuÛÑ]‘·T&Ó’ <e⁄ì düTÔ‹+#·T#·T, ø±eÏ yêì eTT+<äT q&ÉTe⁄eTì

ìjÓ÷–+∫ yês¡TuÛÑj·TT\T yÓqTø£ q&ÉekÕ–]. n~ ø√‘· ø±\yÓTÆ j·TT+&ÉT≥#‘√

eT‘·<«wüeTT #‘·H√ Á|üj·÷DeTTq ø±Á>±eTeTTq yê]øÏ ã+&ç<=s¡ø£<äjÓT´qT.

sê<ÛëeTDÏ<$>±s¡T eTTdüT¬>‹Ô ydæø=ì uÛÑs¡Ô yÓ+ã&ç q&ÉTekÕ¬>qT. ã+<ÛäTe⁄\T ‘·øÏÿq

yês¡+<äs¡T ãVüQ XÀø£uÛÑs¡eTTq m\T¬>‹Ô jT&çÃ]. yês¡\T |ü~ u≤s¡\T <ä÷s¡eTT

b˛eø£eTT+<Ó yê] ∫qï _&É¶qT ‘Ó∫Ã yê]ø£|üŒ–+∫].

n|ü&ÉT |ü•ÃeTeTTq dü÷s¡T´&ÉT dæ+<Ûä÷s¡ ‹\ø£|ü⁄ #·+<äeTTq Xówæÿ+#·T#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 63

sê<ÛëeTDÏ<$>±s¡T ø£≥Tºø=ìq ã#·Ãì Ns¡ô|’ ns¡TD øÏs¡DeTT\T Á|üdü]+|üCÒj·T>±

n~ Á|ü‹|òü*+#·T#·T+&Óq≥! yÓqTø£ qTqï »qdüeT÷Vü≤eTT\T ‘·eT≈£î Á<√∫qf…¢\¢

XÊ|ü e#·qeTT˝…‹Ô j·÷ø±X¯eTT ì+|ü⁄#·T+&ç]. eT]j·TT HÓe«&√ _>∑Zs¡>±

ªª#·∫Ãq ô|ì$TÏ‘√ >∑T+&ÉeTT˝À ã&ÉuÀe⁄ Ä&ÉT <ëìì p&É+&ç #·÷&É+&çµµ j·Tì

ns¡#Óq≥! eT<äHê|ü⁄s¡ Á>±eTeTTq Hê eT<Ûë´Vü≤ïeTT ô|’ ø£<∏äj·T+‘·j·TT »s¡T>∑T#·T+&É>∑

eTq ø£$ ÁøÏ+~ á ø°s¡Ôq s¡∫+#ÓqT.

s¡ø£åD≤Vü‰«qeTT

sê ` Åosê>∑eTT ‘ê ` Å‹|ü⁄≥

sês√ »qT˝≤s¡ ` y>∑eTT >∑÷&ç ` sês√ Å|æj·TT˝≤s¡ ` XÊX«‘·yÓTÆq ` |òüTq

s¡ø£åD CÒs¡ R kÕsêkÕs¡eTT Ÿ R düeTà‹>± p∫ ` BÛs¡‘·«eTTq Åø°düTÔ ` CÒs¡T

<ë] >√] ˆˆsês√ˆˆ

1. nqTe÷qeTT \ìï ` MTs¡\T e÷ì ` n<ä +‘·eTT Òì R ø£ìø£s¡eTT #‘· `

eTq\ s¡øÏå+|üqT ` <äq JeeTT ì#·TÃ ` |òüTqTì Åø°düTÔì >=\« ˆˆsês√ˆˆ

2. eTq bÕ|üeTT \ìï ` yÓ÷j·TqT < è⁄ì # ãì ã÷ì R eTqTC≤e ‘ês¡T&Ó’

` $qT≥ ø£<äT“¤‘·yÓTÆq ` |üqT …H√ï #dæ dæ ` \«qT ã&çq |òüTqT CÒs¡ ˆˆsês√ˆˆ

3. bÕbÕ‘·Tà\>∑T yê] ` uÛ≤s¡eTT Å<äT+∫ ` ã\T&Ó’q j·TT|üø±] R z|æø£‘√ <äq

` <ë|ü⁄ CÒ]q yê] ` XÊ|üeTT ‘ê yÓ÷dæ ` ø±bÕ&ÉT |òüTqTy&É ˆˆsês√ˆˆ

4. ‘·q j·÷‘·à≈£î ^&ÉT ` >∑*Z+#Ó&ÉT ` |òüTq‘· …\¢qT bÕ&ÉT R ‘·qTe⁄ ì‘· eTT>±

` <äì j·T_Ûe÷q ` eTTqT M&ç eTq Åø° ` düTÔì C≤&É >∑‹p&É ˆˆsês√ˆˆ

5. düø£ ≤+‘·sê´$T ` ìsêø±s¡T ` &=ø£& j·T+‘·≥ kÕ$T R Å|üø£≥eTT>± eTs¡TÔ ´

` \≈£îHÓ\¢ eT<Ûä düTú ` &=ø£& Åø°düTÔ&ÉT dü+ ` s¡ø£å≈£î&Ó’ sTT\≈£î e#ÓÃ ˆˆsês√ˆˆ

6. ˇø£ e÷qe⁄&Ó’q bÕ|üeTT Òì j·Tø£fi+≈£î&Óe&ÉHêï R düø£ ≤edüú\ dü+kÕs¡

ã<äT∆ …’ ` yÓTø£eTT\ e … C≤„q ` yÓTs¡T–+∫ yê¬s\¢ ˆˆsês√ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 64

yês¡T <ë]˝À uÀe⁄#·T+&É eTqø£$ ‘·q uÛ≤s¡ jÓTTø£ÿ <ÛÓ’s¡ ôd’ ús¡ eTT\ø=ø£ e+ø£

dü+‘·dæ+#·T#·T, ywü uÛÑ÷wüDeTT\ ìkÕ‡s¡‘·qT >∑÷]Ã j·÷yÓ÷ø=øÏ+‘· j·TT|ü<•+|ü

HêyÓT ‘·q j·T\+ø±s¡eTT\qT Bdæydæ ôV’≤+<äe |ü⁄D≤´+>∑q \‹uÛÑøÏÔ‘√, p#·Tø=qT

>±E\qT düVü‰ ˝≤– y˚ôdq≥! nq+‘·s¡ e÷yÓT j·÷<∏ë´‹àø£ $wüj·TeTT\˝À

qr‘ê+XeTT\T Hs¡TÃø=q >∑*¬>qT.

á eè‘êÔ+‘·eTT #·<äTe⁄#·T+&É C≤Héãq´Hé Áyêdæq j·÷Á‹≈£îì Á|üj·÷DeTTq

Å¬ø’düÔe⁄&ÉT ªªHêXq|ü⁄s¡eTTµµ qT+&ç |ü ≤j·TqT&É>∑T#·Tqï dü+>∑‹ C≤„|üø£eTTq≈£î sêø£

e÷q<äT.µµ ªªeTè‘·T\T ‘·eT eTè‘·T\qT bÕ‹ô|≥ºìeTTà, ˙e⁄qqTï yÓ+ã+&ç+#·Tµµ

nì jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ #Ó|æŒq #=|üq á eTq j·÷Á‹≈£î&ÉT, j·÷Á‹≈£îsê\T ‘·eT

dæ\Te HÓ‘·TÔø=ì ‘·eT Á‘êD|ü‹jÓÆTq jTqT Hê<ÛäTì yÓqTyÓ+ã&ç»ì eT<äHê|ü⁄s¡

yêdüT\≈£î Ä+Á<Ûä<X yêdüT\≈£î ô|’ ø°s¡Ô\˝Àì j·÷Vü‰«q $T+ø£qT >±$+#·T#·THêïs¡T.

1935 dü+e‘·‡s¡eTT &çX+ãs¡T HÓ\ 23 e ‘~ì eTq q÷‘·q j·÷Á‹≈£î*<ä›s¡T

‘·eT ∫qï _&É¶ XÊ+‹≈£îe÷]‘√ lø±≈£îfieTT #] j·T#·Ã≥ >=Hêïfiófl+&ç, jÓT#·ÃÏøÏ

b˛e …H√ j·Tì ø£s¡Ôeé÷˝À∫+#·Tø=ì].

ø£≥ø£|ü⁄]˝À sTTcÕº >√wæº düVü≤yêdüeTTq≈£î uÛ≤s¡rj·T Å¬ø’düÔe Åd”Ô\T+&ç]. Ä+Á<Ûä

uÛ≤cÕ |ü]#·j·TeTT sê<ÛësêDÏ<$ >±]øÏ $X‚wüeTT>∑ qT+&É Ò<äT. ñ‘·ÿfi uÛ≤wü

e´Vü‰]+#·T HêyÓT j·TT‘·ÿfi Åd”Ô\T+&ÉT kÕúqeTTqπø yÓfifl>√¬sqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]øÏì

qfÒ¢ ‘√#ÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T ‘·eT ìsêús¡D $wüj·TeTT $XÊK|ü≥ºD eT+<ä*

>±s¡¶Hé <=s¡>±]øÏì eT]ø=+<äs¡T ùdïVæ≤‘·T\≈£îqT <Ó*j·TCÒdæ, yê] Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\TqT

ñ|üø±s¡eTT\TqT e&Édæ, 1836 dü+e‘·‡s¡eTT »qe] HÓ\˝À lø±≈£îfieTT $&É∫

≈£î≥T+ãeTT‘√ ø£≥ø£|ü⁄] πø–]. ªª≈£î©q‘ê dü+|üqï‘ê«<äT\ H=|æŒq jÓTTø£ uÛ≤s¡rj·T

j·TTe‹ sTT≥T\ jTdüT Á|üuÛÑTe⁄qT ‘·q |ü]Á‘êDø£s¡Ô>± uÛ≤$+∫ <ä÷s¡uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT

#˚dæ ‘·eT jÓTT<ä›≈£î CÒs¡T≥ ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ\≈£îqT, Å¬ø’düÔeãè+<äeTTq≈£î

q‘· +‘êq+<ä<ëj·Tø£ e÷jÓTqT.µµ sê<ÛëeTDÏ>±]øÏ nø£ÿ&É uÛ≤s¡‘· HêØeTDT\

düVü‰j·TeTTq Å¬ø’düÔe eT‘êqTcÕq $wüj·TyÓTÆq $X‚wü $wüj·TeTT\T Hs¡TÃø=ì,

kÕïqBø£å ¬>’ø=q Hê•+∫ q+<äTq 1836 dü+e‘·‡s¡eTT @Á|òæ Ÿ 3e ‘~ì ø£≥ø£|ü⁄]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 65

ˇ]kÕ‡ u≤|æºdüTº $TwüHÓØ ¬se¬s+&é @.dü≥ºHé <=s¡ (Rev. Amos Sutton)>±] e\¢

u≤|æÔdüàeTT d”«ø£]+∫]. Ä dü+<äs¡“¤eTTqT >∑÷]Ã 1837 dü+ˆˆpHé30e ‘~q+‘·yÓTÆq

»qs¡\T u≤|æºdüTº $TwüHé yê] kÕ+e‘·‡]ø£ ìy~ø£ À ˙ ÁøÏ+~ $<ÛäeTTq Áyêj·Tã&ç

j·TTqï~.

ªªsT÷ j·TTe‹ Áø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄qT n+^ø£]+∫q $wüj·T e÷˝À∫+∫q düTyês¡Ô

Á|ü#ês¡≈£î\ dü+K´qT ‘·≈£îÿe>∑ qqï<äqT <äT:Kø£s¡yÓTÆq <äècÕº+‘·eTTqT s¡ø£åDø£s¡Ô

jÓTTø£ÿ $<ÛëqeTT \ìïÏì, Á|ü‹|òü*+|ü ˙yÓT≈£î >∑\ eTH√Vü≤s¡yê+#Ûês¡‹j·TT

e´ø£ÔeT>∑T#·Tqï$. ø√]ø£ düèwüºeT>∑T #·Tqï~. jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ jÓT&É\ ÄyÓT≈£î >∑\ uÛÑøÏÔ

$XÊ«düeTT ©$<ÛäeTTq ãVæ≤s¡+>∑ H=|üø=qT≥ ø°yÓT sTTs¡Te~ ~qeTT\ Á|üj·÷DeTT

#ôdqìµµ jÓTTø£ nyÓT]ø£qT $TÁ‘·T&ÉT ‘Ó …ŒqT. *ÄVü‰! sTT~ jÓT+‘· j·÷XÃs¡ ø£s¡

dü+|òüT≥qeTT! m+‘· j·T<äT“¤‘· <ÛäsêàqT#·s¡DeTT! Ä#ês¡ uÛÑ÷sTTwüºyÓTÆq •wüºXÊK≈£î

C…+~q jÓTTø£ HêØeTDÏ ≈£L|üdüú eT+&É÷ø£ Hê´j·TeTTq |üs¡<ëyêdæìjÓÆT j·TT+&Éø£

‘·q˝Àì j·TeT÷\ýÓTÆq j·÷‘·à s¡ø£åD uÛ≤>∑ eTT ˙ $<ÛäeTT>± u§+~ nH≈£î\≈£îqT,

eTTKéTT>∑ ≈£î≥T+ãeTT yê]øÏì Ä<äs¡Ù ÁbÕj·TeTT>∑T≥ <Ûäqýê<äø£s¡yÓTÆq $wüj·TeTT

>∑<ë? áyÓT≈£î kÕïq$T∫Ãq ¬se. nyÓ÷dt dü≥ºHé >±s=ø£ nyÓT]ø± Åd”Ôì

$yêVü≤e÷&ÉT≥#˚ Ä ~qeTT\˝À Hêj·Tq ÄyÓT]ø±≈£î uÀsTT j·TT+&É>±

Ä+Á<Ûä<XeTTq düTyês¡Ô $]$>± Á|ü#·T]+|üe\dæq j·÷eX´ø£‘· <Ó*Œ]. n+<äT#‘·H

nyÓT]ø£qT u≤|æºdüTº $TwüqT, dü+kÕú|æ‘·yÓTÆ ¬se.mdt.mdt. & <=s¡>±s¡T |ü+|üã&çs¡äì

ªª~ jÓT+≥s¡T Á|üsTT»sYµµ Áyêj·TT#·Tqï~.

* Report of the General Baptist Missionary Society 1837, page 15.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 66

7. n<Ûë´j·TeTT

....qqTï ‘·q |ü]#·s¡ ≈£î ìj·T$T+∫ qeTàø£yÓTÆqyêì>± HÓ+∫ q+<äT≈£î qqTï

ã\|üs¡∫q |òüTq Á|üuÛÑTyÓ’q jTdüTÁø°düTÔ≈£î ø£è‘·E„&ÉHÓ’ j·TTHêïqT. 1‹yÓTT‹ 1: 13.

n_Ûùwø£eTT— ñ‘·ÿfi<XeTTq Á|ü<∏äeT bÕ\ø£ |ü<ä$. »&ç® k ºØ <=s¡>±] eXeTTq

ùde— ¬se.mdt.mdt. & <=s¡>±]øÏ Á|ü<∏äeT düVü‰j·T≈£î\>∑T≥.

------ ------

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] q_ÛùwøÏ+#·T≥, ø±s¡´ ìs¡÷|üDeTT :-

‘·eT düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ kÕïqeTT bı+~q yÓqTø£ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‹]–

$XÊK|ü≥ºDeTT yÓfiófl≥≈£î j·TT<ä $T+∫]. ø±ì ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ yês¡T Äj·TqqT

$&ÉTe düeTà‹+|üø£, j·÷ ≈£î≥T+ãeTT q#·Ã≥ ì*Œyj·T >√]q+<äTq yês¡#·Ã≥

ì*Ãb˛sTT]. yês¡q+‘·s¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Û ä]>±] >∑TDo\eTT\qT,

Å¬ø’düÔeeT‘êdüøÏÔì jÓ÷∫+∫, Äj·Tq düs¡« $<ÛäeTT\ Á|üuÛÑTe⁄jÓTTø£ÿ Áù|wæ‘·T&ÉT>∑ qT+&É

jÓ÷>∑T´\ì ìXÃsTT+∫ 1836 e dü+e‘·‡s¡eTT @Á|æ Ÿ HÓ\ 24e ‘~ j·÷~yês¡eTTq

dü+|òüTeTTqT düeT≈£L]Ã eTT>∑TZs¡T $TwüHÓØ ≤j·Tq ‘·\MT<ä Vü≤düÔìπøå|üeTT#dæ düT$X‚wü

Á|ü#ês¡eTTq¬ø’ j·T_ÛùwøÏ+∫]. n‘·Ô] yê] dü+ã+~Ûø±qT+&çq u≤ãT<=sTT‘ê]

Hêj·T≈£î eTVü‰XjÓ÷>±s¡TqT n_Ûwæ≈£îÔ …’]. á $wüj·TeTT ˇ]kÕ‡ u≤|æºdüTº $TwüqT

yê] ]b˛s¡Tº À ˙ $<ÛäeTTq Áyêj·Tã&ç j·TTqï~:` ªªø±e⁄q ¬s+&Ée |üsê´j·TeTT

düeTs¡Tú …’q dü«<X$TwüHÓØ\ j·T_Ûùwø£eTT »s¡T>∑T≥ $TwüHÓØ ø£ ≤´Dyê+∫Û‘·T\>∑T

$TÁ‘·T\ø£‘· +‘êVü‰¢<ä<ëj·T≈£eTTqT, n_Ûq+<ä j·TeTTHÓ’q $wüj·TeTT. n‘·Ô] Á|üuÛÑTe⁄

ø±sê´s ¡ úeTTq≈ £î Á| ü‘ ˚ ´ø Ï+| üã&çq k˛<äs ¡ T\T <=sTT‘ê] Hêj·Tø ˘ ,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ>±s¡¢\, n_Ûùwø±sê<Ûäq Á|üuÛÑTe⁄ ~qeT+<äT (@Á|æ Ÿ 24 e ‘~)

1836 dü+ˆˆ ø£≥ø£eTT˝À ø±qŒ¤¬sqT‡ eTVü‰düuÛÑ »]–q yÓ+≥H˚ »]¬>qT.

dü≥ºHé >±s¡T ÒKqeTT\T #·~$ n_Ûùwø£ ÁbÕs¡úq #dæ, 1 ‹yÓTT‹ 4 e n<Ûë´j·TeTT

16 e e#·qeTT qT+&ç #ê]® (n~Ûø±s¡ uÛ≤s¡eTT) n|üŒ–+∫]. &É_¢j·TT ÁuÖHé >±s¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 67

ñ‘·ÿfiuÛ≤wü À ñb˛<ëÈ‘√|üHê´düeTT >±$+∫ n+‘· ÁbÕs¡úq #dæ]. Äsê<ÛäHês¡+uÛÑeTTq

sêeT#·+Á<ë >±s¡T ÁbÕ]ú+∫ ÁuÖHé, dü≥ºHé, H√jÓT Ÿ >±s¡¢‘√ Vü≤düÔìπøå|üeTT #j·TT≥˝À

bÕ˝§Œ+~]. Äsê<Ûäq j·T+‘·j·TT ˇ]j·÷ uÛ≤wü À »]¬>qT. düuÛ≤ düe÷yXeTT

u≤>∑T>± qT+&ÓqT. Ä kÕeø±XeTT eTH√Vü≤s¡yÓTÆq~>∑ qT+&ÓqT. uÛ≤s¡‘·<X k˛<äs¡T

*ÏºeHø£eTT\T #·÷#Ó<äs¡T >±ø£! kıôd’Ïyê] øÏ|ü&ÉT q\T>∑Ts¡T n_Ûùwø£uÀ<Ûä≈£î\T

ø£\s¡T.µµ

ãs¡|ü⁄s¡eTTq≈£î Á|ü<∏äeT düVü‰j·Tø£ $TwüHÓØ>∑ yÓfi¯ófl≥:`

>∑+C≤+õ˝≤¢˝Àì ãs¡+|ü⁄s¡eTTq 1836 dü+e‘·‡s¡eTT Ç+^¢|òüT u≤|æºdüTº

$TwüHÓØ\T ‘·eT |üìHês¡+_Û|ü <ä\∫q ¬se. &É_¢j·TT.ÁuÖHé (Rev. W. Brown)

<=s¡>±]ì $TdüHÓØ>∑ Hs¡Œs¡∫, ¬se¬s+&é |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì düVü‰j·Tø£ $TwüHÓØ>∑

ìj·T$T+|ü>± Ädü+e‘·‡s¡eTT yT Òø£ pHé HÓ\˝À Äj·Tq ≈£î≥T+ã düVæ≤‘·eTT

ãs¡+|ü⁄s¡eTT #]]. Äj·Tq j·TT|ü<XeT÷\eTTq u≤˝≤JkÕVüQ>±s¡T nqTH=ø£

ñ‘·ÿfi Áu≤Vü≤àDT&ÉT uÛ≤sê´ düVæ≤‘·eTT Å¬ø’düÔe⁄&ÜjÓTqT. áj·Tq* ≈£î≥T+ãeTTyês¡T

HÏøÏì Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTq >∑\s¡T. ÁuÖHé <=s¡‘·>±sê ø±\eTTq ø£\ø£‘êÔ yÓ[flb˛e⁄≥#‘·

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±πs j·÷Á|ü<˚X¯eTTq düTyês¡ÔÁ|ü#ês¡eTT #˚j·TT#·T+&ç].

u≤˝≤õkÕVüQ Äj·Tq≈£î düVü‰j·T≈£î …’ j·TT+&ç].

* u≤˝≤J kÕVüQ>±s¡T 1875 dü+ˆˆ pHé 3 ‘~ì Á|üuÛÑTe⁄q+<äT ìÁ~+∫].

n|ü&ÉT >∑+C≤+ õ˝≤¢≈£î ø£ …ø£ºs¡T>∑ qT+&çq d”ºyÓqT‡ (Stephen Esq)<=s¡>±s¡T

ãVüQuÛÑøÏÔ|üs¡T\T. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì u≤˝≤JkÕVüQ >±]ì yÓ+≥H˚

|ü+|æ+#·e …qì Äj·Tq ÁuÖHé<=s¡kÕì>±] ù|s¡ Áyêj·T>±, ÄyÓT j·÷dü+>∑‹

#Ó|æŒqMT<ä≥ yê]<ä›s¡T ãj·T\T<] ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î ◊<äT Áø√düT\ <ä÷s¡eTTq qTqï

d”‘êsê+|ü*¢j·TqT e÷s¡Tù|s¡T+&çq #Û·Á‘·|ü⁄s¡eTT yÓ[fl õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T >±]ì <ä]Ù+|ü,

Äj·Tq yê]ì p∫ ≈£îX¯\ Á|üX¯ï\&ç–q ‘·s¡Tyê‘· ‘·q˝Àì j·TT<˚›X¯eTT

ãj·T\T|üs¡#·T#·T, ªªMTs¡TuÛÑj·TT\T MT ≈£î≥T+ãeTT\‘√ e∫Ã Hê jÓTT<ä› qT+&ÉT&ç.

ã\T*#·TÃ≥≈£î ø√<äT\qT yês¡T <ëj·T>±, düsêÿs¡T yês¡T $&ç|æ+∫q |ü<äTq\T>∑Ts¡Tø√<äT

(ø±+&É¢) |æ\¢\T Hê ø£&É ô|+#·ã&ÉT#·THêïs¡T. yê] dü+s¡ø£åD u≤˝≤õkÕVüQ>±s¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 68

MTø£|üŒ–+‘·TqT. Çø£ÿ&ÉqT, á #·T≥Tº|ü≥Tº\ Á>±e÷<äT\˝ÀqT ñqï ñ‘·ÿfi, Ä+Á<Ûä

uÛ≤wü\T >∑\ Á|ü»\≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡÷! MTs¡T uÀ~Û+#·e#·TÃqT.

MT ≈£î≥T+ãeTT\≈£î, MT≈£î ø±e\dæq Ks¡TÃ yÓ#·ÃeTT\T HqT u≤>± Ç#ÓÃ<äqT.

Çø£ÿ&É MT ø=s¡≈£î eT+∫ sTT+&ÉT¢ ø£Ïº+#Ó<äqT. Äsê<Ûäq\ ì$T‘·ÔyÓTTø£

<˚yê\j·TeTT≈£L&É >∑Ïº+∫ sTT#ÓÃ<äqT. #Óqï|ü≥ºDeTT qT+&ç |üÁ‹ø£\TqT,

|ü⁄düÔø£eTT\TqT, nedüs¡yÓTÆqìï ‘Ó|æŒ+∫ sTT#ÓÃ<äqT. Ç+ø£ MTMT ã+<ÛäTe⁄ …e¬s’q

Å¬ø’düÔe⁄\jT |üø£åeTTq yê]ø=s¡≈£îqTï Ç+&ÉT¢ø£Ïº+∫, yês¡T#j·T<ä–q j·TT<√´>∑eTT\qT

yê]øÏ|æŒ+#Ó<äqT. ø±ãÏº MTs¡T Mìj·TìïÏøÏ düeTà‹+∫ Hê jÓTT<ä›≈£î MTs¡T

yÓ[flb˛sêe …qìµµ ‘≥‘Ó\¢yÓTÆq #·ø£ÿì ‘Ó\T>∑T e÷≥\‘√ dü«#·Ã¤eTT>∑ C…|æŒs¡≥. á

<=s¡>±s¡T eT+∫ uÛÑøÏÔ >∑\yês¡ì yês¡T eTT+< ‘Ó*dæø=ì j·TT+&ç]. n|üŒÏøÏ yêπs

$<Ûä yê>±∆qeTTqT #j·Tø£ sTT+ÏøÏ uÀsTT, j·÷˝À∫+#·Tø=ì eT÷&ÉT Hê\T>∑T

~qeTT\˝À ‹]–e∫Ã #Óô|Œ<äeTì #Ó|æŒ, ôd\e⁄ ¬>’ø=ì Ä sêÁ‹ Ä j·T÷s¡H

j·TT+&ç, ‘Ó\¢yê] ãj·T\T<] sTT+&É¢≈£î CÒ]]. nsTT‘ j·÷ sêÁ‹ ãVüQuÛÑj·T+ø£s¡

dü+|òüT≥qeTT »]¬>qT. n˝≤>∑T yê]‘√ Hê kÕj·T+Á‘·eTT e÷≤¢&çq ø£ …ø£ºs¡T <=s¡>±s¡T

Ä sêÁ‹ yê+‹uÛÒ~# 12 >∑+≥\≈£î #·ìb˛sTTs¡ì, yê]+&É¢ À q&ÉT>∑T ô|°º ô|≥Tº≥‘√H

ÁuÖHé <=s¡kÕì>±s¡T yê]øÏ <Ó*Œ]. n+<äT# yês¡T ìX‚Ãwæº‘·T …’ e÷qeJ$‘·yÓT+‘·

j·Tì‘· yÓTÆq~jÓ÷j·Tì ‘·\b˛dæ].

»&û® k˛ºØ <=s¡>±] j·÷Vü‰«qeTT:`

Ä ø±\eTTq lø±≈£îfieTT˝À dæ$\TôdwüqT‡»&ç®>∑ qT+&çq á. k ºØ (Justice

E. Story) <=s¡·>±s¡T |ü≤\|ü⁄ ñ<√´^j·TT\ <ë«sê |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]ì >∑÷]Ã

$ì, Äj·Tq ‘·q jÓTT<ä›qT+&ç Á|üuÛÑTe⁄ ø±s¡ eTT #j·TT≥≈£î >√] Áyêdæq+<äTq

|ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT #Í<Û ä]>±sê dü+>∑‹ $wüj·TeTT ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ\≈£î

Áyêdæyê]j·TqTeT‹e&Édæ #·Á‘·|ü⁄s¡eTT˝À qT+&çq ø√<äT|æ\¢\ düVæ≤‘·eTT ‘·eT

jÓTTø£ÿj·TT, u≤˝≤õkÕVüQ>±] jÓTTø£ÿj·TT, ≈£î≥T+ãeTT\‘√ lø±≈£îfieTTq≈£î yÓ[fl

»dæºHé k ºØ <=s¡>±] jÓTT<ä› >=+‘·ø±\eTT+&ç lø±≈£îfi+#·\qeTTq düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT

»]–+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 69

ˇø£Hê&ÉT »&û®<=s¡>±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì _*∫, ádæº+&çj·÷

ø£+ô|˙yê] ø=\Te⁄q≈£î e#·TÃ≥øÏwüºeTT+&çq •s¡düÔ<ës¡T <ë j·TT<√´>∑$T#ÓÃ<äqì

eT+∫J‘·$T|æŒ+#Ó<äqì #Ó|æŒqqT ªªyÓ÷ùwe … ◊>∑T|ü⁄Ô <ÛäqeTTø£+fÒ Áø°düTÔ $wüj·TyÓTÆq

ì+<ä >=|üŒ uÛ≤>∑ eTì jÓT+#·Tø=ìµµ XóuÛÑes¡Ôe÷q Á|ü#ês¡eTT‘·|üŒ eT]<ìCÒj·T

<äeTøÏwüºeTT Ò<äì ‘Ó*Œ]. á dü+>∑‹ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ≈£îe÷¬s’jÓÆTq e÷sêÔãs¡¶s¡T

ã+<ÛäTe⁄ CÒeTT‡∫qïj·T´>±s¡T 1902dü+ˆˆ HqT ø£≥≈£eTT yÓ[¢j·TT+&É>± Hê‘√ C…|æŒ].

yÓT]j·÷ |æ\¢\ s¡ø£åDeTT:`

eTqMT #·]Á‘·eTTq |ü<äTq\T>∑Ts¡T ø√<äTC≤‹ yê] |æ\¢\qT>∑÷]Ã

#·~$j·TTHêïeTT, Ä C≤‹ Á|ü»\T >∑+C≤+õ˝≤¢ eTq´ Á|ü<XeTT˝ÀqT+&ç, ã÷s¡ô|qTï,

‘ês¡ô|qTï, nqT ‘·eT <e‘·\≈£î _&É¶\qT ã*sTT#·TÃ yê&ÉTø£ |ü&çj·TT+&ç]. n≥T¢

ã*sTT#·TÃ≥≈£î >=ìb˛ã&çq yê]ì Á|üuÛÑT‘·«eTT yês¡T s¡øÏå+∫ $TwüHÓØ\

ø£|üŒ–+#Ó&çyês¡T. nÏº $yÓ÷∫‘· u≤\Ts¡T Áø°düTÔ<ë«sê Äràj·T$yÓ÷#·qeTT ≈£L&É

bı+~]. ø√<äT\T Ç‘·s¡T\|æ\¢\qT >∑÷&É <=+>∑‘·qeTT>± ã* sTT#·TÃ≥¬ø’

jÓT‘·TÔø=ìb˛e⁄yês¡T. yê]ì ªªyÓT]j·÷µµ |æ\¢\+<äs¡T. nÏº yÓT]j·÷ |æ\¢\T ≈£L&É

eTq ø£$ <ë«sê Á|üuÛÑTe⁄qT <Ó*dæø=ì j·÷j·Tq ùde≈£î …’ yê] dü+‘·‹yê]|ü&ÉTqT

eTq eT<Ûä qTHêïs¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]|ü&ÉT lø±≈£îfieTTqqT+&ÉT≥ sTT+ø=ø£ $wüj·TeTTq

<Ó’e dü+ø£\ŒyÓTÆ j·TT+&ÓqT. nyÓT]ø£Hé ‘Ó\T>∑T u≤|æºdüTº yês¡T Ä+Á<Ûä<XeTTq <äeT

ùde Hês¡+_Û+|üqT<äT´≈£îÔ …’ ‘·eT Á|ü<∏äeT $TwüHÓØjÓÆTq ¬se. kÕyT´ Ÿ mdt. &

(Rev. Samuel S. Day) >±]ì ã+|ü>± Äj·Tq 1836 dü+ˆˆ e÷]Ã 7e ‘Bì

$XÊK|ü≥ºDeTT #]]. ø=ìï e÷düeTT\#·Ã≥ ¬se.CÒ. &É_¢j·TT.>±s¡¶Hé <=s¡ >±]‘√

qT+&ç sTT+ ¢wüß Äsê<Ûäq\˝À <√&ÉŒ&ÉT#·T e∫Ã]. 1836 dü+e‘·‡s¡eT#·Ã≥ 100

eT+~ es¡≈£î uÛ≤s¡rj·T u≤*ø£\T \_Û+#·T≥# H=ø£ uÀ]¶+>¥qT >±s¡¶qT, b˛s¡ºs¡T

<=s¡kÕì >±s¡T¢ q&É|æ+#·T#·T+&ç]. Ä dü+e‘·‡s¡yT $XÊK|ü≥ºDeTTq yÓTT<äÏ Ä+Á<Ûä

Å ¬ø ’d ü Ôe < ˚yê\j·TeTT ì]à+|üã&ÓqT. eTT Á<ëXÊ\ jÓTTø £ Ï

kÕú|æ+|üã&ÓqT.150eT+~es¡≈£î ªªdüu≤“‘·Tã&ÉT\µµ≈£î e#·TÃ#·T+&ç]. *n|ü&˚

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 70

ªª≈£î˝≤#ês¡ |üØø£åµµ j·T#·TÃ|ü&ç j·TT+&ÉTqT. nÏº j·T_Ûeè~∆ >∑\ düú\eTT˝À

& >±s¡T+&çqqT Äj·Tq dü«j·TeTT>± $TwüHÓØ\T Òì düú\yTs¡Œs¡#·Tø=q >√s¡T≥#

q#·ÃÏøÏ 70 yÓTÆfi¯ófl <ä÷s¡eT+<ä* Hê>±e∞qBrs¡eT+<ä* lø±≈£îfi¯eTTq≈£î

& <=s¡>±s¡T ≈£î≥T+ãeTT‘√ »ì j·÷+Á<Ûä uÛ≤wü Hs¡TÃø=q Hês¡+_Û+∫]. <ëì

$wüj·TeTT ¬se. mHé. ø£qø£j·T´ nqT k˛<äs¡T*≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T.

* The History of the Telugu Mission (Lonestar) page 28.

&˚ <=s¡>±]‘√ düTyês¡ Ô ùde :`

ªªÄ düeTj·TeTT˝À q#·Ã≥ düTyês¡Ô uÀ<Ûä≈£î …’ j·TT+&çq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTj·T´ >±s¡T

M]øÏ C≤\ düVü‰j·TT …’ ã&ÉT\T kÕú|æ+#·T $wüj·TeTTq ≈£îeTà≈£îÿ #j·TT#·T, & <=s¡,

>±s¡¶Hé <=s¡ >±s¡¢‘√ >∑\TdüTø=ì ‘·s¡T#·T>± lø±≈£îfi ÁbÕ+‘·eT+<äT düTyês¡Ô dü+#ês¡eTT

#j·TT#·T+&çq≥T¢ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTj·T´ >±] e\q dü«+‘·eTT>± <Ó*j·T CÒj·Tã&ÓqT.

Ä ø±\eTTq Áø£eTyÓTÆq s¡kÕÔ\TqT, u≤≥\TqT Òq+<äTq düyêØ\e\¢ yÓ÷j·Tã&ÉT#·T

>∑+‘·jÓT<äT›\e\¢ kÕe÷qT e¬>’sê yÓ÷j·Tã&ÉT#·T dü+#·]+|ü>∑*–]µµ** The First Quinquennial Report of A.B.M & C.B. Missions Á|ü<ÛäeT

|ü+#êã› düuÛ≤#·s¡ \T 6e |ü⁄≥.

á $<ÛäeTTq nyÓT]ø£qT ‘ÓqT>∑T u≤|æºdüTº $TwüHé yê] Á|ü<∏äeT düVü‰j·T≈£î\T>∑

qT+&É |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T Á|üuÛÑTe⁄# ìjÓ÷–+|üã&ç]. eT]j·TT Äj·TqqT>∑÷]Ã

ªªThe first preacher who was raised up in the American Baptist Telugu

Mission to assist their Pioneer missionary ,Rev. Day” (ªªyê] Hêj·Tø£

$TwüHÓØj·T>∑T ¬se.& >±]øÏ düVü‰j·TeTT #j·TT≥≈£î nyÓT]ø£Hé u≤|æºdüTº $TwüHé À

ÒeHÓ‘·Ôã&çq Á|ü<∏äeT düTyês¡Ô≈£î\Tµµ) nì ¬se.m|òt.&É_¢j·TT. Äs¡+ÅcÕº+>¥ >±s¡T

Áyêdæj·TTHêïs¡T. *lø±≈£îfieTT˝À & <=s¡kÕì>±s¡T kÕú|æ+∫q düu≤“‘·T ã&çøÏ

Ä ø±\eTTq y+ø£≥Á|ükÕ<äbÕsƒ¡Hêj·Tø nqT H=ø£ ∫qïyê&ÉT yÓfiófl#·T Ä kÕ~Û«e\¢qT

yÓqTø£ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±] e\¢qT jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ q+<ä* $XÊ«düeTT‘√ ã\|ü&ç

‘·q j·TCÀ„|üM‘·eTT rdæydæ, &ÜdüHé <=s¡>±] ø±\eTTq u≤|æÔdüàeTT bı+<ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 71

áj·TqjT b˛wü≈£î\ HêeTeTT <Ûä]+∫q ¬se¬s+&ÉT C§düj·÷ãs¡¶s¡T. & <=s¡kÕì>±]

Á|üj·÷dü |òü*‘·eTT nyÓT]ø£Hé u≤|æºdüTº yês¡qTuÛÑø£$+|üø£b˛sTTqqT Äj·Tq #ê\

ø±\eTT \+&ÉHé $TwüHé uÀ<Ûä≈£î\>∑qT+&ç 1874 dü+e‘·‡s¡eTT ø±øÏHê&É

dü+|òüT bÕ\≈£î\T>∑ _\Teq+|üã&ç]. áj·Tq Å¬ø’düÔe⁄&Ó’q yÓqTø£ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

jÓTTø£ÿ ~«rj·T ≈£îe÷]ø£ yTØdüT+<ä]>±]ì $yêVü≤e÷&ç]. Ä |òü*‘·eTT & <=s¡>±]

ø±\eT+<j·Tì nyÓT]ø£Hé u≤|æºdüTº$TwüqT yê¬s]–j·TT+&Éø£b˛e#·TÃqT. $‘·TÔyês=ø£s¡T

ø√j·TTyês=ø£s¡T >∑<ë!

* Canadian Mission Report for 1877

& <=s¡>±s¡T lø±≈£îfieTTqT ‘·eT dæús¡yÓTÆq $TwüHé πøåÁ‘·eTì ‘·\+#·q+<äTq

Ä düú\eTT $&ç∫ 1837 dü+ˆˆ e÷]Ã7e ‘~ì #Óqï|ü⁄] CÒ] j·÷ ÁbÕ+‘·eTTq

ùde Hês¡+_Û+∫].

lø±≈£îfieTT <ä] bÕs¡T#·Tqï Hê>±e∞ qBrs¡eT+<ä* yT&É À ¬se.kÕyT´ Ÿ &

>±s¡T¢qT, »dæºdt. Ç. k˛ºØ<=s¡>±s¡TqT, yê] ≈£î≥T+ãeTT\TqT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<Ûä]>±s¡Tj·TTqT, mìïkÕs¡T¢ Ä Á|ü<˚X¯ s¡ø£åD $wüj·TeTT <˚e⁄ì Áu≤]ú+∫s√

Á>∑Væ≤+|üC≤\eTT! yê] ÁbÕs¡úHê |òü*‘·eTT\T HÏøÏì\_Û+#·T#·Tqï$.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 72

8. n<Ûë´j·TeTT

ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î |ü⁄qsê>∑eTqeTT— dæbÕsT÷\ eT‘·<«wüeTT, yê] ìsê<äs¡DeTT,

$XÊ\ dü+#ês¡eTT\T, XóuÛÑyês¡Ôe÷q Á|ü#ês¡eTT, j·T÷s¡|æj·THé $TÁ‘·T\ j·÷<äs¡DeTT,

ôV≤ …Hé HêŸ <=s¡kÕì>±] |ü⁄q:<äs¡ÙqeTT.

ªªdüTyês¡ÔqT >∑÷]Ã HqT dæ>∑TZ|ü&ÉTyê&ÉqT ø±qTµµ s√e÷ 1: 16.

------ ------

¬se. &É_¢j·TT ÁuÖHé<=s¡>±s¡T kÕúHê+‘·s¡T …’q yÓqTø£ ø=+‘·ø±\eTT es¡≈£î

ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î $TwüHÓØ …es¡T ìj·T$T+|üã&É Ò<äT. ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ\+‘·

e÷q˙j·T ¬se. ◊»ø˘ düº_“Hé‡ eTVü‰X¯j·TTì $TwüHÓØ>± ìj·T$T+∫q yê]

düVü‰j·÷s¡úeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]H ìj·T$T+∫ Äj·TqqT ‹]– |ü+|æ+∫

yj·TT&Éì »&û® k ºØ >±]øÏ ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ\T Áyêj·T>±, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±]øÏì,

kÕVüQ >±]øÏì, yê] ≈£î≥T+ãeTT\≈£îqT, yê]‘√qT+&çq |ü<äTq\T>∑Ts¡T

yÓT]j·÷|æ\¢\≈£îqT ‘·–q düVü‰j·TeTT*∫Ã »&ç®>±s¡T yê]ì lø±≈£îfieTTq≈£î <ë<ë|ü⁄

80 yÓTÆfiófl <ä÷s¡ eT+<ä* ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î |ü+|æydæ]. n#·Ã≥ Ä+Á<Ûä, ñ‘·ÿfi

uÛ≤wü\T eéVü≤]+#Ó<äs¡T. Ä ø±\eTTq q~ ùdHêìyêdü düú\yÓTÆ j·TT+&ÓqT. ìj·T$T+|ü

ã&çq $TwüHÓØ sTT+ø£ sêø£eTT+<˚ j·T<Ûë$~Û>± düVü‰j·Tø£ $TwüHÓØjÓÆTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘·eT düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT Hês¡+_Û+∫]. Ms¡T ãs¡+|ü⁄s¡eTT

#]q ¬s+&ÉT eT÷&ÉT ~qeTT\ ‘·s¡Tyê‘· |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T, u≤˝≤J kÕVüQ>±]‘√

ˇø£ kÕj·T+ø±\eTT u≤Vü‰|ü⁄s¡eTTq≈£î, ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î eT<Ûä qT kÕ–j·TT+&çq

dü+‘·≈£î yÓ[fl ø°s¡Ôq bÕ&ç eT‘·Á|ü#ês¡ e÷s¡+_Û+|ü>± #ê\eT+~ dæbÕsT÷\T #·T≥Tº#]

ø=+#·eTT ùd|ü⁄ Á|üdü+>∑eTTHê\øÏ+∫]. ø=+<äs¡T <äTsê‘·Tà Ò$jÓ÷ j·TTãTdüT\T

ydæø=ì yê]πødæ #·÷∫ ªªMT]<ä›s¡T <=+>∑\T >∑<ë? ∫qï|æ\¢\≈£î $TsƒêsTT\T ø=ìsTT∫Ã

yê]HÓ‘·TÔø=qb˛ Ò<ë? ne⁄qT MTsê˝≤>∑T #dæHês¡T. Ç|ü&ÉT e÷ #‹øÏ MTs¡T

<=]øÏHês¡T— e÷ ø=‘ê« Ÿ #ê$&çøÏ $TeTTàqT Bdæø=ì b˛jÓT<äeTT— MTs¡T e÷

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 73

yÓ+≥sêe\dæqq<äì ã\e+‘·eTT>± yê]<ä›]ì ã≥Tºø=ì ªªsTT~>√ e÷≈£î <=+>∑\T

<=]øÏ]! <=+>∑\T <=]øÏ]! j·Tì πøø£\T yj·TT#·T+&É>± eT]ø=+<äs¡T Áb˛>∑T|ü&ç

ø£Ïº ô|≥º+&Éì ø=+<äs¡T, ø=+<äs¡T ø=≥º+&Éì , ‹≥Tºø=ì ø=+<äs¡T, yê] E≥Tº

˝≤>∑T#·T, Ç≥Te+Ï HêHêj·Tedüú\T ô|Ïº u≤Vü‰|ü⁄s¡eTT˝À qT+&çq ø=‘ê« Ÿ jÓTT<ä›øÏ

yê]ì Bdæø=ì b˛sTT]. nø£ÿ&É ≈£L&É qÏº πøø£\T ydæ]. Ä ø=‘ê« Ÿ eT+∫yê&ÉT

>∑qTø£ #·\¢ì e÷≥\‘√ ªªMT¬ses¡T? Ms¡+‘ê $TeTTà\qT ã≥Tºø=ì jT\ sTTø£ÿ&çøÏ

<Ó∫Ã]? MTπs$T #dæÔs¡ìµµ j·T&ç¬>qT. <«wü|üP]‘·T …’q j·T÷<äT\T ‘·eT Á|üuÛÑTe⁄qT

|æ ≤‘·T m<äT≥ ì*|æq dü+>∑‹ì, nbıdüÔ\T\T s√e÷~Ûø±s¡T\ jÓT<äT≥ ì*∫q

dü+>∑‹ì yês¡T C≤„|ü≈£eTT #dæø=ì, ‘·eT Á|üuÛÑTHêeT Á|ü#ês¡ ùdyê $wüj·TeTT

yê]øÏ <Ó*Œ]. n|ü&Ü ø=‘ê« Ÿ ø√|ü<äèwæº‘√ dæbÕsT÷\ yÓ’|ü⁄ p∫ ªªsT÷ eTqTwüß´\T

MTs¡T #Ó|æŒq #=|üq #√s¡T\T ø±s¡T— Ms¡T ùV≤sêfieTT>± <äeT eT‘·eTTqT >∑T]+∫

uÀ~Û+#·Tyês¡T, MTs¡T ‘Ó*dæj·TT e´s¡∆eTT>∑ <Ó*j·Tì yê]e … qÏ+∫ M]ì Hê

jÓTT<ä›øÏ <Ó∫Ã‹]. ÇÏºyês¡T ìs√›wüß\T ø±ãÏº M]ì $&ÉTe+&Éìµµ yê] |üø£åeTT>±

e÷≤¢&çq|ü&ÉT n\Hê&ÉT j·T÷<äT\T |æ ≤‘·T HÓ<äT≥ ªª•\Te yj·TTeTT •\Te

yj·TTeTTµµ nì πøø£\T ydæq≥T\ >=+<äs¡T <äTs¡®qT\T #ê˝≤ $yê<äeTT #dæ düVü≤»

XÊ+‘·∫‘·TÔ&Ó’q Ä ø=‘ê«\TqT >±ãsê ô|Ïºq+<äTq Äj·Tq Hêe÷≥ MTs¡T$qs¡T

ø±e⁄q düTuÒ<ä<ës¡T>±]jÓTT<ä›≈£î yÓfiófl<äeTTs¡+&Éì yê] j·TTuÛÑj·TT\ #‘·T\T <ëqT

|ü≥Tºø=ì düMT|ü eT+<äTqï düTuÒ<ësY >±] sTT+ÏøÏ Bdæø=ì yÓ[¢ »]–q dü+>∑‹

j·÷e‘·TÔ Äj·Tq‘√ C…ô|ŒqT. n|ü&Ü düT>∑TD dü+|üqTï&Ó’q düTuÒ<ës¡T Ä dæbÕsTT\qT

ãVüQ>± >∑~›+∫, ‘·]$T, yê]MT<ä >√|üã&ç ªªÇ≥Te+Ï Á|ü#ês¡≈£î\T bòÕ<äØ <=s¡\

jÓTT<ä› qT+&ÉT≥ MT≈£î <Ó*j·T<ë? MTs¡T me]+ÏøÏ yês¡T yÓ[fl‘H ‘·|üŒ jTeTsTTHê

<Ís¡®qéTT #dæq≥ºsTT‘ πs|ü⁄ ø£s¡ï\T <=s¡>±]‘√ C…|æŒ MT≈£î ‘·–q •ø£å #sTT+#·ø£b˛‘

#·÷&É+&çµµ j·Tì ô|<ä› πøø£\T ydæ, Ò∫ yê]ì <äq j·÷es¡D qT+∫ ‘√*yôdqT.

Ä düTuÒ<ës¡T >±s¡|ü&ÉT u≤~Û‘·T*<ä›]ì p∫ MTs¡T düTKeTT>± MT sTT+&É¢≈£î

yÓfifl+&ç u≤ã÷? j·Tì <äj·T‘√ C…|æŒ]. n+<äs¡≈£î eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡TqT,

u≤˝≤J kÕVüQ >±s¡TqT ªªnj·÷´! sT÷ <äTs¡®qT\T eT∞fl eTeTTàqT E≥Tºø=ì u≤<Ûä

ô|f…º<äs¡T sêÁ‹ ≈£L&Ü jÓÆTj·TTqï~— e÷≈£î MT¬se]HÓ’Hê <√&ç∫Ã |ü+|æ+∫qH ‘·|üŒ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 74

y˚TeTT yÓfi¯fl˝ÒeTT >∑<ëµµ j·Tì eTq$ #˚dæ]. n+<äTø± düTuÒ<ësY, ø=‘ê«˝Ÿ

Ä dü<äTbÕj·TeTT #j·TTqì #Ó|æŒ Äj·Tq eXeTTq M] q|üŒ–+#ÓqT. ø=‘ê« Ÿ

#êe&çjÓT<äT≥ |üVü‰sê dæbÕsTT\T+&ç]. ø£qTø£ yê] eXeTTq eTq Á|ü#ês¡≈£î*<ä›]ì

n|üŒ–+#Ó<äqì j·÷ ø=‘ê« Ÿ ‘√&ÉTø=ì yÓfiófl#·T+&É>± e÷s¡ZeTT˝À <ë–j·TTqï

j·÷ <äTwüº düeT÷Vü≤eTT eT[fl yê]ì E≥Tºø=ì, eTT+<äÏ e …H yê] ø=+≈£î\T

Á‘=≈£îÿ#·T, ã≥º\T |”≈£î#·T, yê]˝À H=ø£&ÉT u≤˝≤J kÕVüQ>±]ìø=ø£ÿ<Óã“ ø=f…ºqT.

n‘·&ÉT ªª#·dæÔì #·dæÔìµµ nì ô|<ä› πøø£\T ydæ H\ |ü&çb˛jÓTqT. Ä <Ûä«ì $ì |üVü‰sê

dæbÕsT÷\T |üs¡T–&ç yÓ[fl j·÷ düeT÷Vü≤eTTqT ∫+<äs¡ e+<äs¡>± ‘·]$T u≤˝≤Jì

¬s+&ÉT ¬sø£ÿ\T |üÏº jÓT‘·TÔ#·T+&ÉT q+‘·Ï À Ä #Ó&É¶ düeT÷Vü≤eT+‘·j·TT bÕ]b˛sTT].

n|ü&ÉT ø=‘ê« Ÿ yê]ì |ü≤\|ü⁄ dü]Vü≤<äT›\T <ëÏ+∫ s¡+&Éì sTT<ä›s¡T |üVü≤sê

dæbÕsTT\qT |ü+|æ+#·>± yês¡T u≤˝≤J kÕVüQqT ø=+‘· jÓ÷<ë]Ã q&ç|æ+#·T#·T

|ü≤\|ü⁄ \sTTqT\ j·÷e*øÏ kÕ>∑q+|æ]. u≤˝≤J >±s¡T yê]ø£+‘· j·TT|üÁ<äeyÓTÆq

<Óã“ ‘·>∑T\≈£îqïqT yê] u≤]qT+&ç ‘·«s¡ À <ä|æŒ+#·T ø=qT≥ø£+‘· >∑&Éã&É #ôdq≥.

¬se.◊»ø˘ düº_“Hé >±] sêø£:`

Ä sêÁ‹ j·÷ dæbÕsTT\T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ, Äj·Tq düVü≤ø±s¡ ø±]øÏ

u…Ïºq j·Tedüú\T ø£sêíø£]í |ü≤\|ü⁄ <=s¡\≈£î <Ó*dæ, Å¬ø’düÔe⁄\ CÀ*øÏ me¬s’qqT

yÓ[flq jÓT&É\ yê]ì •øÏå+#Ó<äeTì dæbÕsT÷\≈£î C≤Ï+∫]. n~ yÓTT<ä\Tø=ì

yê¬sqï&ÉT eT] yê] CÀ*øÏ yÓfi¢ Ò<äT. Ä j·TT|üÁ<äeeTT ‘·|æŒq+<äTq eTq Á|ü#ês¡≈£î\T

Á|üuÛÑTe⁄qT düTÔ‹+∫]. ◊‹Vü‰dæø£ dü+|òüT≥qeTT *≥T\ »s¡T>∑T#·T+&É 1838

dü+e‘·‡s¡eTT e÷]Ã HÓ\ 6 ‘~ì ˝À>∑&É $TwüHÓØ>± ìj·TT≈£îÔ …’q ¬se¬s+&é ◊»ø

dü º_“Hé‡ (Rev.Isaac Stubbins)<=s¡>±s¡T ãs¡+|ü⁄s¡eTT #˚] j·T#·Ã≥

nsTT<+&ÉT¢+&ç].

ãs¡+|ü⁄s¡ u≤|æºdüTº dü+|òüT kÕú|üqeTT :

nVü≤s√qqTH=ø£ j·÷+Á<ÛäT&Ü ~qeTT\˝À Áø°düTÔeT‘· d”«ø±s¡eTT #dæj·TT+&ÓqT.

Äj·Tqj·TT u≤˝≤JkÕVüQ>±] <ä+|ü‘·T\TqT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] <ä+|ü‘·T\TqT

n|üŒÏ À kÕïqeTT bı+~q yê] Á|ü<∏äeT dü+C≤‘· XÊ+‹≈£îe÷] #Í<Ûä]>±s¡Tj·TT,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 75

$<oj·TT\T q\T>∑Ts¡TqT ≈£L&ç yÓTT‘·ÔeTT 8>∑T]‘√ düº_“¤Hé‡<=s¡>±s¡T 1838 dü+ˆˆ

@Á|æ Ÿ 1e ‘~ì ãs¡+|ü⁄s¡T u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT kÕú|æ+∫]. Ä dü+|òüTeTTq≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ >±s¡T Á|ü<∏äeT |ü]#ês¡≈£îì>∑ ìj·T$T+|üã&ç yÓqTø£ bÕ\ø£‘·«uÛ≤s¡eTT

eVæ≤+∫ kÕïq Á|üuÛÑTuÛÀ»Hê~ dü+kÕÿs¡eTT ˝≤j·TqjT »]|æ+#·T #·T+&ç].

eT]j·TT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡TqT, ◊»ø˘ düº_“Hé‡ <=s¡>±s¡TqT Á|ü‹

dü+e‘·‡s¡eTT >∑+C≤+õ˝≤¢≈£î C…+~j·TT+&ÉT ‘ê\÷ø±\ j·T+<ä+‘·≥ #ê\kÕs¡T¢

z|æø£‘√ dü+#ês¡eTT\T #j·TT#·T, \ø£å\ø=\~ Á|ü»\≈£î düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT #dæ,

y˚\ø=\~ |üÁ‹ø£\T |ü+∫ô|≥Tº#·T e∫Ã]. Á|ü‹ pHé e÷düeTTq s¡<∏äj·÷Á‘·

e∫Ãq<äq>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT‘·#Í<Ûä]>±s¡T |üPØ »>∑Hêï<ÛäeTTq≈£î <ä÷s¡ uÛ≤s¡

Á|üj·÷DeTT\T #dæ, jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ <ë«sêHÓ’q s¡ø£åD yês¡ÔqT Á|ü#ês¡eTT #j·TT≥≈£î

yÓqTø£+» yj·T≈£î+&ç]. Ä ø±\|ü⁄ yê] ø±s¡ d”eT ãVüQ $d”Ôs¡íyÓTÆq~. ÄHê&ÉT

u…’dæøÏfiófl yÓ÷≤s¡T ã+&ÉT¢ |ü⁄Ïºj·TT+&É Ò<äT. bÕ<ä#ês¡T\T>± ø±eÏ yêì‘√&ÉH√,

¬s+&Ó&É¢ ã+&É¢ MT<äH√ Á|üj·÷DeTT\T kÕ–+#·Tyês¡T. (Ä ~qeTT\ ˝ÀH nq>±

1839 dü+ˆˆ Ä>∑wüßº 9 e ‘~ì &Üø£ºs¡T C≤Hé yÓTø±¢]Hé n+À]jÓ÷ ˝Àì

nH«&ÉT|ü⁄s¡eTTq »ìà+∫].) ªªø£ùwº|òü Òµµ j·TqT Hê´j·TeTTq yÓ<ä»\¢ ã&çq düTyês¡Ô

;»eTT\T |òü*+#·T#·T sê>± dü+|òüTeTT ì+&ÉT #·T+&ÓqT. Á|ü|ü⁄\¢ ≈£îe÷] j·TqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] b˛wü k˛<ä] ôV’≤+<äe⁄\˝ÀH yÓ’<ÛäeéTT H=+<ÓqT— Çs¡T>∑T

bıs¡T>∑T Ä+Á<ÛäT ≤yÓTqT ªª>∑&Ó¶e÷àµµj·TqT eTT<äT› ù|s¡Tq _\T#·Tyês¡T. ÄyÓT j·÷‘·à

s¡ø£åD $wüj·TeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡TqT, Äj·Tq uÛ≤s¡ j·TT ÁbÕ]ú+#·T#·T e∫Ã].

Ä |ü‹$>∑‘· |üsê¢øÏ$T&ç Á|ü<XeTT qT+&ç ãs¡+|ü⁄s¡eTT yÓ[fl yê]‘√ qT+&ÓqT.

1840 dü+ˆˆ ˇø£Hê&ÉT düº_“Hé‡>±s¡T |æ\¢\≈£î Áù|ø£å≈£î\≈£î uÀ~Û+#·T#·T+&É>±

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] k˛<ä]j·T>∑T Á|ü|ü⁄\¢≈£îe÷] #ÓøÏÿfifl MT<äT>∑ nÁXó<Ûës¡ ø±s¡T≥>∑ì

düº_“Hé‡>±sêXÃeT>∑Tï …’]. ÄHê&ÉT düuÛÑ À <Ó’e Á|ü‘· ø£å‘· ø£*– j·TT+&Óqì uÛ≤$+|ü

ã&ÓqT*. nq+‘·s¡ e÷yÓTqT Á|üuÛÑTe⁄ q+<äT dæús¡ $XÊ«dæìjÓÆT dü+|òüTeTTq CÒ¬sqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] <ë«sê Äs¡T>∑Ts¡T kÕïq Bø£å ¬>’ø=ì].

* Misssion Report 1840

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 76

<ä÷s¡ uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT\ e\q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ >∑\T>∑T#·T e∫Ãq

Äj·÷düeTTqT p∫ ¬se. düº_“Hé‡<=s¡>±sêj·Tq jÓT&É <ä·eT≈£î >∑\ düVü≤»eTsTTq

W<ës¡ eTT# H=ø£ >∑TÁs¡eTTqT ø=ìsTT∫Ã <ëì e´j·TeTT\ìïj·TT ‘êyÓT uÛÑ]+#·Tyês¡T.

n~ yê] dü+#ês¡eTT\˝À düVü‰j·Tø±]>∑ qT+&ÉT#·T e#ÓÃqT. ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À &$&é

#Í<Ûä]j·TqT ≈£îe÷s¡T&ÉTqT, yTØdüT+<ä], e÷sêÔeTH√s¡eT, ôV≤ …HéùV≤e÷+–ì j·TqT

≈£îe÷¬sÔ\TqT |ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ sê<ÛëeTDÏ <˚$øÏ ñ<äsTT+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] $wüj·TyÓTÆ 1839 dü+ˆˆ ]b˛s¡Tº À ¬se düº_“Hé‡<=s¡>±]≥T¢

Áyêdæ j·TTHêïs¡T:`

ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T e´øÏÔ <Ûäs¡à Å¬ø’düÔe <Ûäs¡àeTTqqT, uÀ<Ûäø£ <Ûäs¡àeTTqqT $TøÏÿ*

j·TT‘·ÿ ècÕºedüú>∑\ e´øÏÔ>± kÕ<Ûës¡DeTT>± HÓs¡T>∑ã&çj·TTHêïs¡T. Hê j·÷e‘·TÔ

Á|üj·÷DeTT\˝ÀqT ì»+>± Hê Á|üj·÷düeT+‘·Ï ÀqT Hê düVü≤ø±s¡T …’j·TT+&ç].

ø±e⁄q Äj·Tq ÁX<ë∆ X≈£îÔ\ $wüj·TeTTqT n\dü≥ Òì j·÷düøÏÔ $wüj·TeTTqT

HqHø£ |üsê´j·TeTT\T kÕø£å $T∫Ãj·TT+Ïì.... |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT, u≤˝≤J >±s¡¢ Á|ües¡Ôq,

dü+uÛ≤wüD\qT ãÏº #·÷&É ªªyês¡T <e⁄ì Vü≤è<äj·÷qTkÕs¡yÓTÆqyês¡ì e´ø°Ôø£]+|üã&ç

j·TTHêïs¡Tµµ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T #êø£#·ø£ ‘· >∑*–qyês¡T. Äj·Tq ~eýÓTÆqÏºj·TT

eTH√Vü≤s¡yÓTÆqÏº>± qT+&Ó uÀ<Ûä≈£î\T. Ä ]b˛s¡Tº ˝ÀH˚ $Tdt øÏsY‡eTHé

(Miss. Kirsman) >±]≥T¢ Áyêj·TT#·THêïs¡T:` ªªyÓTTqïÏ yês¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

ø£≥ø£eTT˝À qT+&ç]. yTeTT sêø£eTT+< j·÷j·Tq ãs¡+|ü⁄s¡eTT yÓ[flb˛sTT q+<äTq

eTT+<äT H˚Hêj·TqqT p&É Ò<äT. Äj·Tq eTVü‰ uÛÑøÏÔ >∑\yês¡T>∑ >∑qã&Ó<äs¡T—

Ä~yês¡eTTHê&Üj·Tq ≈£î¢|üÔ Á|üdü+>∑eTT #dæ]. >∑+>±<Ûäs¡ >±] |ü$Á‘· <ÛÓ’s¡ eTT

rø£åD dü«uÛ≤eeTTqT ãÏºjÓ÷ Òø£ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±] kÕ<ÛäT‘·«eTT Áù|eT |ü≥Tº<ä\

>∑\ eTqdüT‡qT ãÏºjÓ÷ Hq+‘·jÓ÷ dü+‘·dæ+#·T#·THêïqT.µµ

ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙ j·TT<√´^j·TT\˝À C≤\eT+~ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] jÓT&É\

Áù|e÷_Ûe÷qeTT\T >∑*–j·TT+&ç]. ø±e⁄q »&û® k ºØ (Justice E. Story)<=s¡>±s¡T,

ø£˝…ø£ºs¡T ø±Hê«sTT(Mr. Konvoy), πøô|ºHé $T\Ωs¡T (Captain Milher),

ôV≤ …Hé HêŸ (Mrs. Helen Knott), nqTyês¡T ø£*dæ Äj·Tq ø=ø£ eT+∫

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 77

ô|+≈£îÏ+Ïì ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À >∑Ïº+∫sTT∫Ã]. Ç≤¢j·Tq j·T#·≥ dæús¡ ìyêdæjÓÆT

j·TT+&É>± ‘·qj·TqïjÓÆTq »>∑Hêï<Ûä #Í<ÛäT]>±s¡T ‘·eTTà&ÉT Å¬ø’düÔe⁄&ÉT ø±ø£eTT+<äT

dü$Twæº ≈£î≥T+ãeTTq >∑*–q ãTDeTì 120 s¡÷bÕsTT\T Äj·Tq ô|’ yÓ÷|æ].

k ºØ<=s¡>±s¡T n|üŒÏøÏ #Óqï|ü≥ºDeTTq qT+&çq yT»s¡T ÁuÒŸ<=s¡ >±s¡T, eT]ø=+<äs¡T

Hê ãTDeTT r]Ãydæ].

nsTT<˚+&É¢ yÓqTø£ düº_“qT‡ <=s¡>±s¡T d”eT <˚X¯eTTq≈£îuÀHÓ’j·TT+&ç

dü+|òüT ø±s¡ eTT \ìïj·TT >=Hêïfió¢ es¡≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] MT<ä $&É∫].

nq+‘·s¡eTT ôV≤Áì $*ÿHédüHé (Rev. Henry Wilkinson) <=s¡>±s¡T $TdüHÓØ>±

ãs¡+|ü⁄s¡eTT yÓfifl>± yê]<ä›s¡TqT >∑*dæ eT] ¬s+&+&ÉT¢ düTyês¡Ô Á|ü#ês¡ yÓTTq]Ã].

ø£\ø£‘êÔ q>∑s¡ dü+<äs¡Ùq :`

1843 dü+e‘·‡s¡eTT HêŸ <=s¡kÕì>±s¡T yÓ÷˝…àHé qT+&ç lø±≈£îfi¯eTT

#]q+‘·≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±]ì, ≈£î≥T+ãeTTqT p&É qù|øÏå+∫ ‘·eT ô|f…ºã+&ç

|ü+|æ+∫q+<äTq yês¡+<äs¡T yÓ[fl ø=Hêïfiófl+&ç e∫Ã]. Ç+ø=ø£kÕ] j·÷yÓT ø£\ø£‘êÔ

yÓfi¯fl>± #Í<ÛäT]>±sê eTVü‰q>∑s¡eTTq ø=Hêïfi¯ófl es¡≈£î+&ç ‘·eT |üP]«≈£î\

ø£\e&çj·TT+&ç, j·TT‘·ÿfi uÛ≤wü≈£î k˛<ä]uÛ≤wü j·Tq<ä>∑T u≤+>∑¢uÛ≤wüqT Áyêj·TqT,

#·<äTeqT H˚s¡TÃø=ì j·T#·ÃÏ Å¬ø’düÔe⁄\T ø=+<ä]‘√ |ü]#·j·TeTT #˚dæø=ìs¡≥.

ôV≤ …¢Hé HêŸ <=s¡kÕì>±s¡T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ø£ìwü |ü⁄Á‹ø£≈£î ôV≤ …Hé nqT ‘·eT

HêeT$T&ç j·TT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<ÛäT] CÒ wü |ü⁄Á‹ø£ XÊ+‹≈£îe÷]øÏ $yêVü≤ ej·TdüT‡ e∫Ãq

MT<ä≥ HêyÓTqT ø£≥ø£|ü⁄]j·T+<ä* |òüTqXÊéTu≤ãT* nqTH=ø£ uÛÑ≈£îÔìøÏ∫Ã $yêVü≤eTT

#dæ].

*¬se. <=sTT‘ê] Hêj·Tø >±s¡T ≈£îe÷s¡T&ÉT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 78

9. n<Ûë´j·TeTT

eTq j·÷Á‹≈£î&ÉT, nbı˝À´qT# >±j·T|üiT|üã&ç ‹]– yêì »sTT+∫#·T≥.

Äj·Tq jÓTTø£ÿ düTeTH√C≤„qTuÛÑeeTT, uÛÑøÏÔ ‘·s¡+–D° Á|üyêVü≤eTT nyÓ÷|òüT ‘ê>±qeTT.

ªªHqT n‘· ~Ûø£eTT>± ôV≤∫Ãb˛≈£î+&ÉT ì$T‘·ÔeTT..... XØs¡eTT˝À ø£ eTT\T¢.....

ñ+#·ã&ÓqTµµ 2 ø=]+~∏12:7.

ªªHê ø£è|ü ˙≈£î #ê\TqT— ã\V”≤q‘· j·T+<äT HêXøÏÔ |ü]|üPs¡íeT>∑T#·Tqï~.µµ

2 ø=]+~∏ 12 : 9

------ ------

j·÷Á‹≈£îì X¯Á‘·Te⁄ :`

ªªdüTKkÕ´q+‘·s¡ <äT:K+µµ nqT Hê´j·TeTTq Ä eTH√Vü≤s¡ »j·T J$‘·eTTq

|ü<+&ÉT¢ ì]«|òüTïj·÷Á‘· #dæ e∫Ãq eTq Å¬ø’düÔe j·÷Á‹≈£îì 1844 dü+e‘·‡s¡eTT

nb˛˝À´qT nqT e÷s¡T ù|s¡T>∑\ |üs¡ Àø£eTT qT+&ç Á‘√j·Tã&çq <ä÷‘· z&ç+#·T≥¬ø’

düeTj·TeTT y∫, XÀ<Ûäq u≤DeTT ˝≤j·Tqô|’ ≈£î]|æ+∫, Ä j·÷Á‹≈£îì |òüTÀs¡eTT>∑

>±j·T|üi#ÓqT. ø=+‘· ‘·&Ée⁄ Å¬ø’düÔe⁄ì düsê«+>∑ ø£e#·<Ûës¡D ø±j·Tq ‘·&ÉTe⁄ø=ì

‹]– yêìì ã÷ì »j·TXÊ*jÓÆTq $<ÛäeTT ÁøÏ+<ä p#Ó<äeTT. Ä eè‘êÔ+‘·e÷j·Tq

sTT≥T¢ #Ó|æŒj·TTHêïs¡T.

ªªÇ$«<ÛäeTT>± ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ q+<äT HqT J$+#·T#·T Äj·Tq

ùde˝À Hê ~qeTT\T >∑&ÉT|ü⁄ #·Tqï|ü&ÉT |æXÊ∫ jÓT\¢|ü&ÉT <e⁄ì »qT\ q+ÏjT

j·TT+&ÉTqT >∑qTø£ Á|üuÛÑTe⁄ ø±s¡ eTT $|òü\eTT #j·TT ì$T‘·ÔeTT Hê <äTwüº dü«uÛ≤eeTTqT

|ü⁄]ø= …ŒqT. ø£qTø£ HqT bÕ|üeTTq ã&çb˛‹ì. Hê bÕ≥T $TøÏÿ* ˝À‘Ó’j·TT+&ÓqT.

HqT yÓTfi≈£îe>± qT+&Éq+<äTq >∑]®+# dæ+Vü≤eTT e∫Ã uÛÑøÏå+|ü e#ÓÃqT. HqT Hê

$s√~ÛjÓÆTq ôd’‘êqT≈£î #√Ï∫Ã‹ì ≈£qTø£ n~e∫Ã Hê˝À C§s¡ã&ÓqT. Hê eTH√HÁ‘·eTT

eT÷‘·ã&çb˛jÓTqT. ø£qTø£ bÕ|üeTqT $TøÏÿ* ˝À‘·T>∑\ Nø£Ï q÷‹˝À |ü&çb˛‹ìµµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 79

ÇÏº Á|ü˝ÀuÛÑe÷j·Tq≈£î >∑*–qqT <Ó’eø£èbÕã\eTTq Äj·Tq ‹]–˝Ò∫

ªª|üXÊÃ‘êÔù|D X<ä∆ ‘ê+µµ nqT ~yê´qTuÛÑeeTT e&Édæq≥T\ Äj·Tq j·÷ düeTj·TeTTq

*œ+∫q ø°s¡Ôq\ e\¢qT |ü<ä eTT\ e\¢qT Á>∑Væ≤+|ü>∑\eTT. yêì˝À ø=ìïÏ ˙

ÁøÏ+<ä u§+<äT|üs¡#·THêïeTT.

j·÷Á‹≈£îì b˛sê≥eTT :`

á Á|üfij·TXÀ<ÛäqeTTq $*ÿHédüHé >±sêj·Tq j·T+<Ó+‘·j·TT düVü‰qTuÛÑ÷‹>∑\yê¬s’

j·TT+&çqqT, Äj·Tq 1845 dü+ˆˆq ø£≥ø£|ü⁄] yÓ[flb˛sTT ø£+ÀHéyÓT+≥T

(ùdHêìyXdüú\) |ü\¢|ü⁄C§\¢eTT\˝ÀqT ø√≥<ä] qB rs¡eTTqqT dü+#ês¡eTT#dæ,

kÕcÕº+>∑ ÁbÕs¡úq\‘√ <Ó’e kÕìï<Ûä eTTq $\|æ+#·T#·T ø£Hê&ÉT eTVü‰qBrs¡eT+<ä*

jÓTTø£ kıs¡+>∑eTTq >∑÷s=Ãì sTT ÁøÏ+~ bÕ|ü $˝≤|ü ^‘·eTT Áyêdæ] :`

bÕ|ü $˝≤|ü ^‘·eTT

sê ` j·T<äT≈£î˝ø±+uÛÀõ ‘ê ` Ä~

Å‘êVæ≤ e÷+ Åø°düTÔ Hê<Ûä ` <äj·T p&É sêy R HqT ` <Væ≤ j·TqT#·T ˙

bÕ<äeTT Ò ` ~≈£îÿ>± CÒ]‹ ì|ü⁄&ÉT ˆˆÅ‘êVæ≤ e÷+ˆˆ

1. >∑e« #j·Tsêì #Ó&É¶ ø£πsà+Å~j·÷BÛqT&ÉHÓ’ s¡e« bÕ …’ HHÓ+‘√ HÓe«u§+~‹

R Å‘·e⁄«#·Tqï ø=\~ ` ô|s¡T>∑T ` <äs¡>∑<äT Hê bÕ|ü sê• ` sTT$«<ÛäeTTq

C…&çb˛‹ìH ` H$T ùd‘·T H√ôVA ôVAôVA ˆˆÅ‘êVæ≤ e÷+ˆˆ

2. ˙ j·T+<äT uÛÑj·TuÛÑ≈£îÔ\T Òì ìs¡¢C≤®∫‘·ÔeTTã÷ì #j·Tsêì <äTwüÿs¡àeTT\T

` #dæHê&ÉqT R <äj·÷´\sêE #‹˝À CÒsTT ydæ yêì |üqT\ CÒj·T kÕ–

H ìã“¤+– ` C…&çb˛sTT‹ H qj·T´j·T´jÓTT´ ˆˆÅ‘êVæ≤ e÷+ˆˆ

3. ìã“s¡ yÓTTøÏÿ+#·T¬ø’q ` ì»eTT s¡e«+‘Ó’q Òø£ ` <äã“s¡ ˝≤&ÉT≥≈£î eTT `

‘êÔ‘· HÓ’‹ì R nãT“s¡yÓTÆq |òüTÀs¡ bÕ ` bÕ+<Ûäø±s¡ ≈£L|üeT+<äT ` <äãT“q

ã&çb˛‹ qjÓ÷´ ` <ë] #Ó&ç Hqã“ã“u≤“ ˆˆÅ‘êVæ≤ e÷+ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 80

4. ìqTï CÒ] kÕÏ Òì ` ì‘ê´q+<ä eT+<äuÀe⁄ ` #·Tqï|ü&ÉT ì+<ä\T Hê `

¬øìï #]Hê R $qï<äeTT Ò≈£î+&É ˙ ` y Hê eT~øÏ <ÛÓ’s¡ $T∫Ã ` j·Tìï≥

s¡øÏå+∫‹$ Hê ` j·Tqï ˙≈£î k ÔÅ‘· eTVü‰Vü‰ ˆˆÅ‘êVæ≤ e÷+ˆˆ

|ü+#·#êeTs¡ |üqïeTT\ qT+&ç

j·÷Á‹≈£îì $˝≤|üeTT :`

‹s¡+ãT>∑>± jÓTëø£qï ~≈£îÿ>∑qTï\T+#·ø£Hé

bıs¡ Ÿ <Ûä]+∫ b˛‘·]+∫ ãT~∆e÷* jÓTTø£ÿ eT+ˆ

Ï s¡÷|ü⁄Hêdü#dæ H>∑DÏ+∫Hê&É bÕ|üyÓ÷ˆ

qsêe‘ês¡ <Ûë] Áø°düTÔHê<Ûä Bq s¡ø£åø±!

ìs¡+‘·s¡+ãT Hê yÓTT>∑+ãT H\‘·≥Tº e+∫Hê!

ø£s¡+ãT #‘· s=eTTà>=Ïº ø£+≥˙s¡T C≤s¡>±ˆ

ìs¡T‘·Ôs¡T+&ÉHÓ’ jÓTTø£|ü⁄¶ Hs¡yÓT+#·T ø=+<äTH√ˆ

qsêe‘ês¡ <Ûë] Áø°düTÔHê<Ûä Bqs¡ø£åø±!

Vü≤]+#·T bÕ|üyÓT\¢ ˙ eTVü‰|ü$Á‘· s¡ø£Ô _+ˆ

<äT sêdæ Àq H=ø£ÿ#·Tø£ÿ˝À >∑<ë sTT<eT~Hé

ìs¡+‘·s¡+ãT q$TàHê&É ˙yÓ kÕøÏå $+<äTø√ ˆ

qsêe‘ês¡ <Ûë] Áø°düTÔHê<Ûä Bqs¡ø£åø±!

ÇÏº |ü<ä eTT\T s¡ø±s¡ ÁbÕdü‘√ 50 ø£\e⁄.

X‘·ø£eTT˝À qT+&ç

ñˆˆ HqT <äTs¡+‘· bÕ‘·≈£î&É HqT <äTsê‘·Tà&É HqT Á≈£Ls¡T&ÉHé

HqT eTVü‰|üsê~Ûì<Ó HqT ø£è‘·|òüTTï&É, HqT ˙#·T&ÉHé Bq

&Éej·T´ HqT uÛÑe`Bj·T <äj·÷eTè‘· <äèwæº Hê|üsTTHé e÷qT

>∑ ã+|æ Hê eTqdüT ` e÷s¡Œ&É CÒj·Ty jTdüTHêj·Tø±!

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 81

ñˆˆ ø±|ü⁄s¡TcÕ[ ø£Á>∑E&É ` >∑\àwü sêdüT\ ô|+≥ uÛÑ÷] dü+ˆ ‘ê|ü

<äTs¡+‘· ∫+‘·\≈£î ` <ëe>∑Tyê&Éqe÷s¡Z <äTs¡TZD ÁbÕ|ü≈£î&É

qàVü‰qs¡ø£ ` bÕÁ‘·T&ÉH√ ø£s¡TD≤|üjÓ÷~Û ˙ˆ <ë|üqT CÒ]Hê&É

‘·e ` <ëdü yÓTTdü+>∑y jTdüTHêj·Tø±!

eTˆˆ ns¡TD≤u≤®+‘·s¡yÓTÆq ‘ìj·T\ bÕHêdüøÏÔ # C§≈£îÿ düT+ˆ <äs¡

eT‘êÔ[ $<Ûä+ãTqHé >∑[‘·s¡ø£Ô düÔ+uÛÑ Xó+uÛÑ<ä“¤e ˆ #·Ãs¡D≤ã®+

ãT\˝Àì >±j·TeTT\ bı+‘·+uÀsTTHê ∫‘·ÔeTTHé ˆ |üs¡e÷q+<ä

s¡dü+ãT Á>√\T>∑<ä <yê jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑ÷ˆˆ

XÊˆˆ yê‘√<ä÷∆‘·eTT# ‘·<äT]›q |òüTq Á|ü#·ÃqïeTT+u≤dæ K ˆ <√´‘·T+

&É+ã]M~Û #·+&É‘·s¡B+|ü⁄Ô &Í#·T >∑qŒ≥TºHê ˆ Ø‹ ˙ï ø£s¡TD≤

eTVü‰ì\eTT Áù|πs|æ+∫ eT‘êŒ‘·J ˆ eT÷‘·+ãT+

<=\–+∫ j·÷‘·à yÓ\T–e÷à jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÀ ˆˆ‘·

eTˆˆ |ü]Xó<ë∆‘·à $Xó<ä∆ ‘·‘·«>∑èVü≤<Ûäs¡à <ë«s¡e÷, yÓ÷ø£åbÕˆ

|ü⁄s¡e÷ ‘Ó\T«\|üPs¡e÷ $eT\kÕs√<ës¡ ø±kÕs¡e÷ es¡

uÛÑø±Ô‘·à $#ês¡e÷! |üs¡eT ~eĆ≤„qeT÷\+ãHê ˆ <äT]‘·+u…\¢

ø£å$T|ü+yj·Tì qT‹+‘·THé jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÀˆ

XÊˆˆ Hêø£qï+>∑&ÉT bÕ|üø£s¡Tà&√ø£&Ó’qHé Ò&ÉT uÛÑ÷eT+&É*Hé

˙ø£qïHé Á_j·Ts¡ø£å≈£î+&Ó#·≥ qH«wæ+∫qHé y&çø£Hé Hê≈£îHé

˙≈£îqT CÀ&ÉT>∑÷&Ó>∑<äqqTï+ ÁuÀe⁄$Tf…Æ ¢q eTT˝À¢ø£+ãT Ÿ

ìqT yÓT#·TÃ ˙ _s¡T<äTì\TÃHé jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÀˆˆ

Áø°düTÔ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô |ü⁄DéTT q+<äT $X«dæ+∫q $XÊ«dæøÏ >∑\T>∑T ì»

|üXÊÃ‘êÔ|ü dü÷#·ø£yÓTÆq ¬s+&ÉTe+<ä\ |ü<ä eTT˝˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]øÏ jTdüT

Á|üuÛÑTe⁄ <ë«sêHÓ’q bÕ|ü$yÓ÷#·qeT+<äT >∑*– j·TT+&çq uÛÑs√kÕj·TTqT, n$∫Ãqï

$XÊ«düeTTqT Á|üdüTŒ¤≥eT>∑TqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 82

j·÷Á‹≈£îì j·TqTuÛÑe uÛ≤>∑éTT :`

Á|ü ÀuÛÑeTT\T, Òø£ <äTwüº Áù|πs|üDeTT\T e÷qe⁄\ #·T≥Tº ø£+∫ ydæ yêì

˝Àãs¡#·Tø=qT≥ düVü≤»yT. ªªã\yêHé Ç+Á~j·T Á>±yÓ÷, $<ë«Hé n|æø£s¡‹:µµ

j·TqT nqTuÛÑeeTT ìXÃj·TyÓTÆq<Ó’ qqT ªªjTdüT Á|üuÛÑTe⁄ eT÷\eTT>± »j·T$T#·TÃ

<˚e⁄&ÉTµµ e÷qe Vü≤è<äj·T |ü‘·qeTTq q‘·ì $&ÉTeø£, ô|’øÏ˝≤>∑T#·T

düTKø£fi≤ efió\T uÛÑ≈£îÔì eTqdüT‡˝À ì\TÃ≥≈£î dü+dæ<äT∆&Ó’ j·TT+&ÉTqT. eT]j·TT

d” ˆ n\|æXÊ∫øÏ HÓ+‘· ã\eTTqï ã\e+‘·

eTTq ãÏº sT÷&çÃ ø=+b˛e Ò<äTˆ

‘·s¡yÓTÆq ã\TeTH√Vü≤s¡yÓTÆq jÓTs¡\T p

|ü⁄qT ø±ì »>∑eTT˝À|ü⁄ >=q Ò<äTˆ

bı>∑s¡T‘√e>∑ p|æ ~>∑T˝§qs¡TÃqT >±ì

≈£îdü«uÛ≤eeTT ¬>\TÃ ø=q>∑ Ò<äTˆ

‘·T#·Ã¤+ãTyÓT#·TÃ e÷+ ùd#·Ã¤ Ö eT‘·‡sê

<äT\T Hê‘·à‘√ uÀs¡ ì\Te Òe⁄ˆ

^ˆˆ Ä‘·às¡øå±]∆ Á|üuÛÑTø£è|ü qs¡T\¬ø\¢

eXeTT ø±≈£î+&É uÀsê&Ée\j·TT >±ì

HÓ|üeTTø£*Œ+∫ jÓTTø£]ô|’ Hs¡eTT+#·

‘·>∑e⁄ dü]j·TÚHÓ Å¬ø’düÔy√‘·ÔeTTì ¬ø|ü⁄&ÉT?ˆˆ

d” ˆ ªªbÕeTTø√s¡\‘√&É kÕeTT #j·T>∑e#·TÃ

>±ì <äTs¡àqdüT‘√ >∑~j·Tsê<äTˆ

ø£&É* uÛÑ+>∑eTT\ bı+>∑&É#·e#·TÃqT >±ì

<äTdü«uÛ≤e|ü⁄ ≥TãT“ Á‘√j·Tsê<äTˆ

|ü⁄&É$TÁøÏ+~ |ü⁄Hê~ q&É|üe#·TÃqT >±ì

K\∫‘·Ô eTqTys¡T ø£<ä|üsê<äTˆ

|æ&ÉT¬>’q H=&ç Àq u…≥ºe#·TÃqT >±ì

j·TTÁ>∑uÛ≤e|ü⁄ ø±ø£ ø√s¡«sê<äT.ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 83

^ˆˆ ø£≥ø£≤ jÓTìïe÷s¡T¢ düÅ‘Ó’ ÿdüÔe⁄+&ÉT

yêì‘√ uÀ] b˛] ‘·<ä«X‘·H=+~

$qï<äqeTTq ø£ ïs¡T $&É∫ $&É∫

<Ó’eø£è|ü ‘·≥Tºø£ìô|≥Tº ‘ê*à‘√&Éµµ ˆˆ

•øå± $eTTøÏÔ :`

nì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]ø£$jT ‘·eT Å¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTT˝À Áyêdæj·TTHêïs¡T.

‘·øÏÿq eT‘·eTT\≈£îqT Å¬ø’düÔe eT‘·eTTq≈£îqT >∑\ e´‘ê´dü MT <Ó’q´ùde≈£îì J$‘·eTT

e\¢H <Ó\¢eT>∑TqT. jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ e÷qe⁄\qT <äeT ªªbÕ|üeTT\ qT+&ç s¡øÏå+#·T≥¬ø’

j·Te‘·]+#ÓqTµµ. ªªj˚TdüT Á|üuÛÑTe⁄ s¡ø£ÔeTT düeTdüÔ bÕ|üeTT\qT+&ç eTq\qT

|ü$Á‘·T\qT>± #j·TT#·Tqï~.µµ j·TqT u…’_\T Væ≤‘·uÀ<Ûä q+^ø£]+∫q yês¡T Áø°düTÔ

eT÷\eTT>± $yÓ÷∫‘·T …’, •øå±$eTT≈£îÔ …’ bÕ|ü $»j·TT …’ bÕ|üø£åe÷s¡ŒD e\q

>∑\T>∑T ì‘ê´q+<ä uÛÑ]‘·T …’ j·TT+&Ó<äs¡T. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T XÀ<ÛäHêq+‘·s¡eTT

Äj·Tq≈£î eTT+<äT kÕïq$T∫Ã j·TT+&çq ¬se.#ê¬s¢dt Òd” >±sêj·TqqT ~q ~qeTT

|üsêeT]Ù+#·T #·T+&ÉTyês¡T. ÁbÕNq k˛<äs¡T\˝À ø=+<äsêj·TqqT |ü]es¡Ôq

yÓT≥T¢+&ÉTH√j·Tì ø£ìô|≥Tº#·T e∫Ã]. ˇø£Hê&=ø£ <=s¡>±]‘√ Äj·Tq

dü+uÛ≤wæ+#·T#·T+&çq|ü⁄&ÉT ‘·q bÕ|üeTT ø£å$T+|üã&É Hs¡ì<äqT ìsêX |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

e´ø£Ô |üs¡#·>± jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ bÕ|üø£åe÷s¡ŒD <ë‘· ø±&ÉqT n$XÊ«düyT eTVü‰bÕ|üeTì

j·÷j·Tq #Ó|æŒq+‘·≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]˝Àì dü+<Vü≤ ìyês¡D yÓTÆq≥T\ Á–+~

|ü<ä eTT dü÷∫+#·TqT :`

ñˆˆ bÕ|üeTT\ìïÏHé $T>∑T\ bÕ|üeTT Áø°düTÔ eTBj·TbÕ|üeTT

Hê“¤|ü>∑ H√|ü&É+#·T q|üq$Tàø£ …+<äT≥jT ì‘ê+‘·eTÚ

bÕ|ü$T<j·T≥+#·T H=ø£uÛÑ≈£îÔ&ÉT #Ó|æŒq<ë\øÏ+∫ ˙

ÁbÕ|ü⁄q CÒs¡e∫Ã‹ >∑èbÕeT‹ ÁuÀeyÓ jTdüTHêj·Tø±ˆˆ

eT]j·TT Hê uÛÑ≈£îÔ&ÉT ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT k˛<äsê? $÷ bÕ|üeTT …≈£îÿyÓ’q$j·÷?

Áø°düTÔ s¡ø£Ô|ü⁄ #·Tø£ÿ $\Te jÓT≈£îÿejÓÆTq~j·÷? j·Tì j·T&ç–q+‘·≥, Äj·Tq˝Àì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 84

dü+<Vü≤eT+‘·j·TTuÀsTT 1845 dü+ˆˆ qH ÁøÏ+~ ^‘·eTT Áyêdæø=ì].

dæ+Vü‰e˝Àø£eTT# >∑\T>∑T ã\eTT ôV≤Á; 13 : 5.

sê ` kÕy] ‘ê ` Ä~

m+<äTπø ∫+‹+#Ó<äe⁄ Hê ` &Ó+<äe÷ ˙ ø£+<äe÷ R sTT+<ëø£ s¡øÏå+∫yê `

&çø£qT ìqTï $&ÉTeuÀ&ÉT ˆˆm+<äTπøˆˆ

1. ‘=*¢ ˙ y=q]+∫qÏº ` <√wüyÓT+‘· j·Ts¡dæ #·÷&ÉT ` #Ó\¢#Ó<ä¬s’ |üi#·T ‘·]ì

` #ÓsTT´ #ê|æ |üÏºHê&ÉT ` n\T¢ø=ìq ˙ <äTs¡TZDeTT ` \D>∑ Å<=øÏÿ ydæHê&ÉT

` ‘·\¢&ç\¢CÒj·TT ˙ X `Å‘·Te⁄\ <ä]$T Åb˛∫Hê&ÉT R e\¢>± <äHêï&Ü H&ÉT `

e<äT› dü+<Vü≤+ãT\T M&ÉT ˆˆm+<äTπøˆˆ

2. ‘·\jÓT‘·Ôsêì #√≥ >∑fi*∫Ã ì*|æHê&ÉT ‘·*<ä+Á&ÉT\e …qT ‘·|ü\T

#ê˝≤ >∑&ç|æHê&ÉT ` |ü\Te÷s¡T ˙ j·Tø£ÿs¡\T ` <Ó*dæ j·T+~∫ÃHê&ÉT `

ã\V”≤qeT|ü⁄&ÉT ˙≈£î ì ` s¡“¤j·T $Tj·T´ e#ÓÃ&ÉT yê&ÉT ` |ü\T $<Ûä+ãT \>∑T

u≤<Ûä\ ` u≤s¡ <√*ydæ Hê&ÉT R HÓ\ $|ü&ÉT Ò<äHêï&Ü ˙‘√ ìø£ dü]

j·THêï&Ü ˆˆm+<äTπøˆˆ

3. ˇø£ÿ ˙ ‘·\ yÓ+Å&ÉTø£ jÓÆTq ` q÷&ç|ü&É <äì #Óô|Œ&ÉT yê&ÉT ` ~≈£îÿ ˙øÏø£ HH

j·Tì ‘·q ~e´ yê≈£îÿ\ <Ó*ô|&ÉT yê&ÉT ∫≈£îÿ\qT u…f…º&ÉT |ü>∑yê] #‘·

ìqT õøÏÿ+|üì yê&ÉT ` Çø£ÿ≥Tº yÓT≥Tº\ <ëÏ+#·T≥ ` øÏ~>√ j·Tì #ÓsTT

sTT#ÓÃ&ÉT yê&ÉT R Vü≤≈£îÿ Ò <äHêï&É H&ÉT ` n‘·&ÉT ìqT yÓ* yj·TuÀ&ÉT

ˆˆm+<äTπøˆˆ

4. jTdüT ‘·q s¡ø£ÔeTT‘√ ìqTï ` HÓ+∫ eTT+< ø=qTø=Hêï&ÉT ` <√düeTT\T

yÓ&É*+#·T $eT˝≤ ` ‘·Tà+&ÉT ˙ kÕøÏå>∑ qTHêï&ÉT ` ÄX‘√ ˙e⁄ >=*#Ó&ÉT

‘·+Å&ç ` j·T+‘·≤ >±ô|’ j·TTHêï&ÉT ` ˙ düTs¡ø£åD CÒj·TTyês¡T ` ìqTï EÏº

j·TTHêï ¬s\¢|ü⁄&ÉT R X‚wüs¡Væ≤‘êq+<ä eT\¢<Ó ` #s¡Te>∑T#·Tqï~ #·÷&ÉTeTT

ˆˆm+<äTπøˆˆ

Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe⁄\T $TwüHÓØ\T yê´|æ+∫ j·TTqï ÄÁ|òæø±, ãsêà, yÓ÷ ÒàHé, s¡+>∑÷Hé,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 85

ôV’≤<äsêu≤<äT, Ks¡>¥|üPsY, ‘ê‘êq>∑s¡eTT, Ç+>±¢+&ÉT, ¬øq&Ü eTTqï>∑T

ÁbÕ+‘·eTT\+<ä+‘·≥ >∑÷&É düs¡«kÕ<Ûës¡DeTT>± bÕ&Éã&ÉT#·Tqï ÁøÏ+~ ø°s¡Ôqj·TT

á ø±\eTTqH |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]# Áyêj·Tã&çq~ :`

bÕ|æ jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ <ä]CÒs¡T≥.

sê ` eTTU≤] ‘ê ` Å‹|ü⁄≥

ñqïbÕ≥Tq e#·TÃ #·THêïqT bÕ<ä düìï~Ûø√ s¡ø£åø± R jÓTqïXø£ eTT>±ì

bÕ|üeTT \ìï yÓ÷|ü⁄>∑ M|ü⁄ ô|’ã&ç j·TTqï$<Ó q&É Òø£ ‘=ÁÏ\T #·Tqïyê&ÉqT

qqTï <äj·T>∑qT ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tq ˆˆ

1. ø±s¡TD´ ì~Û jTdüT Hê s¡ø£åø± X Øs¡ s¡ø£ÔeTT ∫+<äT≥ R uÛÑ÷] <äj·T‘√

qqTï ˙ <ä] ` CÒs¡ s¡eTàì _\T#·T≥j·TT ìcÕÿs¡De⁄ ˙ Áù|eT sTT~ eT] `

y¬s ùV≤‘·Te⁄ Ò<äT Hê jÓT&É ˆˆ qTqï bÕ≥Tqˆˆ

2. eTdæu§>∑TZ e … Hê e÷qdüyÓT\¢ >∑ô|Œ <√ ` wü düeT÷Vü≤eTT\T eT#·Ã …’ R

j·Tdæ‘·eT>∑T Á|ü‹&Ü>∑T ‘·T&ÉTeqT >∑dü≥T>∑&ç– |ü$Á‘· |üs¡|üqT qdüTe⁄*&ÉT

˙ s¡ø£ÔyTj·Tì ` eTdü\ øÏ|ü⁄Œ&ÉT dæ\Teì<Ó >∑ì ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tqˆˆ

3. yÓ\|ü≥ ãVüQ j·TT<ä›eTT\T ˝À|ü≥qT uÛÑj·TeTT ` >∑*¬> HÓeTà~ <=\¬>qT R

ã\T $<ÛäeTT\>∑T dü+~j·T+ãT\ e\q b˛sê≥eTT\# H q\dæ sTT≥Tq≥T

ø=≥ºã&ç <äT ` s¡“\T&ÉHÓ’ >±j·TeTT\‘√ ì<Ó ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tq ˆˆ

4. ø£&ÉT ;<äyê&É q`+<ÛäT&É>∑T <Ísê“¤>∑T´&ÉqT ` #Ó&çb˛sTT |ü&ç j·TTHêïqT R

düT&çe&çq Hê eT~øÏ dü«dü∆‘· ` #Ó&çq ø£qT\≈£î <äèwæºuÛ≤>∑ eTT ` ã&Éj·T

e\dæqeìï ˙# ` ã&Éj·TT≥≈£î Hê jÓTT&ÉjÓT&Ü sTT<Ó ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tq ˆˆ

5. ˙ yê>∑∆‘·ÔeTT q$Tà ` ˙ ô|’ uÛ≤s¡eTT ô|Ïº ` Je e÷s¡ZeTT >∑+Ïì R

πøe\+ã>∑T Áù|eT#‘·qT ` ˙e⁄ qqTï ø£å$T+∫ #ø=ì ` uÛ≤eXó~∆ H=q]Ã

dü+‘√`cÕedüs¡eTT\ ì&ÉT<äTeì sTT<Ó ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tqˆˆ

6. <ä] Òì j·÷q+<äø£s¡yÓTÆq ˙ Áù|eT ` ‘·s¡yT es¡íqCÒj·TqT R ‘Ós¡e⁄ ø£&É¶+u…’q

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 86

j·TìïÏ $s¡T>∑>=f…ºqT >±q Hì|ü⁄ ` &És¡T<äT>± ˙ yê&Éqe⁄≥≈£î ` eT]

ì»eTT ˙yê&Éqe⁄≥¬ø ˆˆ j·TTqïbÕ≥Tq ˆˆ

Ç+ ¢wüßuÛ≤wü À Just as I amj·TqT ø°s¡Ôq uÛ≤eeTT ¬se.C≤Hé ùV≤ <=s¡>±]e\q

Á>∑Væ≤+∫q MT<ä≥ <ëìø£ bÕsƒê+‘·s¡eTT>± d”«j·T nqTuÛÑeeTTqT ˙ ø°s¡Ôq˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T #=|æŒ+∫s¡ì #Ó|ü<äTs¡T. Bì j·TyÓ÷|òüT j·÷ràj·TuÛ≤eeTTqT

Vü≤]¸+|üì yês¡T+&És¡T.

XÀ<Ûäq|üs¡+|ü\#˚ eTqdüT‡ ◊Væ≤ø£ $wüj·TeTT\yÓ’|ü⁄ eTs¡\Tø=qã&çq

j·Tedüs¡+ãTq Äj·Tq Ä‘·àdü+uÀ<ÛäqeTT>±

˙ ^‘·eTT Áyêdæ] :`

d”«j·T ñ<√“<ÛäqeTT

sê ` yÓ÷Vü≤q ‘ê ` Ä~

e<äT› eTqdü ãT~∆ ≈£îs¡T#· R ô|<ä›\≈£î u…<ä› |ü] Xó<äT∆ &É>∑T Åø°düTÔ ‘ê ~<äT›

ìqT ÅuÒeT dü] ` Vü≤<äT›\qT $÷s¡uÀ ˆê<äT› ˆ

1. #Ó&É¶ ‘·\|ü⁄ ` \&ç¶ ì\T|ü⁄ R yÓT&Ó¶\≈£î HÓ&Ó¶j·T>∑T ` >∑&ÉT¶ kÕ‘êqTq≈£î `

yÓT&ÉT¶ø=ì <=&É¶ Å|üuÛÑT ` _&É¶e … q&ÉTe⁄ $Tø£ ˆê<äT› ˆ

2. ì+<ä bÕ\T ` u§+<ä yT\T R bı+<äT>∑qT n+<äeTT>∑qT ` eTT+<äT ˙

j·T+<äT yÓ\T ` >=+<äT Å|üuÛÑT düT+<äs¡ ì ` ã+<Ûäq\T eTs¡∫ b˛ ˆê<äT› ˆ

3. ÄX u…≥Tº ` jTdüT ‘·≥Tº R <√düeTT\T yêdæ #·q ` CÒdæ ìqT yÓ÷dæø=qT `

jTdüT ì» <ëdüT\qT ` u≤dæ j·TT+&É≈£î $Tø£ ˆê<äT› ˆ

4. u…+&ÉT |ü&É≈£î ì+&ÉT $&É≈£î R <ä+&ç >∑\ ‘·+Å&ç jÓTTø£ j·TT+&ÉT jTdüT+&ÉT

˙ ` j·T+&É qT+&É>∑ ˙ ` >∑T+&Ó ~>∑T Ò\ sTTø£ ˆê<äT› ˆ

5. |ü≥Tº $&É≈£î ` ~≥eTT ôd&É≈£î R HÓ≥Tºø=ì eTT≥º&ç>∑ ` E≥Tºø=qT ø£wüºeTT\

`_≥Tº $&É>=≥Tº Å|üuÛÑT ` ‘·≥Tº ø£ìô|≥Tº $Tø£ ˆê<äT› ˆ

6. eT+∫ >∑TDeTT …+∫ø=qTeTT R e+#·q\ $T+∫ >∑ ]«+∫ <äTsê“¤eeTT

` Å<äT+#·T Å|üuÛÑT H=<ä› >∑T] ` j·TT+∫ ÅbÕ]ú+#·T $ ˆê<äT› ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 87

á Å¬ø’düÔe j·÷Á‹≈£î&ÉT HêXq|ü⁄s¡eTT $&ç sTTe÷àqTjT\T sê»ùde˝À Hs¡Œ]jÓÆT

j·TT<ä∆s¡+>∑eTTq XÁ‘·T u≤DVü≤‹# u≤~Û‘·T&Ó’ »j·TXÊ*jÓÆT! ‘·qj·÷‘·à Hêj·T≈£î&É>∑T

j˚TdüTHêj·T≈£îì düVü‰j·TeTTqH˚ »j·Tdæ~∆ >±+#·q>∑TqqT ~yê´qTuÛÑe$T≥T\

Áyêdæj·TTHêïs¡T.

nqTuÛÑyÓ’ø£ y<ä kÕ<ÛäqeTT :`

ø£+ˆˆ ªªì»eT>∑T Å¬ø’düÔe⁄&=ø£ÿ&

eèõHê‘·à+>∑$dæ $÷<ä Á–+<ä+ã&ÉT#·THé $»

j·TeTT >√s¡T#·T uÀs¡TqT

ì»s¡ø£å≈£î&Ó’q jTdüTì düVü‰j·TeTTqHé µµ

ø£+ˆˆ á j·TT<ä›eTT eT~ø£qT uÛÑe

yÓTÆj·TT+&çq jÓ÷<ÛäMs¡T&Ée⁄qe⁄qT ì»+

uÒsTT~sTTq kÕø£å ´+_&ÉT

e÷j·÷ Å¬ø’düÔe⁄\øÏ~ j·T|ü]#·j·TTeTT>∑<ë?

á uÛÑø£Ôes¡T&ÉT 1845 dü+ˆˆ p …’ HÓ\˝À ªªjTdüT Hêj·Tø£ X‘·ø£eTTqTµµ

Ä ôdô|º+ãs¡T HÓ ˝À ªªjTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÀ X‘·ø£eTTµµ ªª|ü+#·#êeTs¡ |üqïeTT\TqTµµ

‘·eT |üXÊÃ‘êÔ|ü dü÷#·ø£eTT>∑ Áyêdæq yÓqTø£ Ä X‘·ø£eTT\ jÓTTø£ÿj·TT, ø°s¡Ôq\

jÓTTø£ÿj·TT Á|ü‘·T\T Áoø±≈£îfi¯eT+<äTqï ¬se $*¢j·T+ &ÜdüHé<=s¡>±]øÏì,

$XÊK|ü≥ºDeT+<ä* &Üø£ºsY ùV≤, ¬se C≤HédüºHé <=s¡>±s¡¢≈£îqT ‘·bÕ˝≤˝À ã+|æ+∫].

1845 dü+e‘·‡sê+‘·eTTq ø£≥ø£|ü⁄] ÁbÕ+rj·T $TwüHÓØ eTVü‰düuÛÑ »]–q|ü&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] Á|üdüøÏÔ e∫Ãq~. Äj·Tq |üXÊÃ‘êÔ|üeTT #ê˝≤eT+~øÏ ÄyÓ÷<äø£s¡eTT>∑

qT+&çqqT $TwüHé ø±s¡ <ä]ÙjÓÆTq ¬se. @. dü≥ºHé <=s¡>±s¡T Äj·Tqì+ø£ HêHê$<Ûä

|üØø£å\˝À qT+#·e˝…qìj·TT y˚‘·qeTT ‘·–Z+#·e˝…qìj·TT |ü≥Tº|üÏº]. n~

j·÷j·Tq˝Àì Å¬ø’düÔe Áù|eT sêVæ≤‘· yÓ÷, <Ó’edü+ø£\ŒyÓ÷, j·TqT >=|üŒ MTe÷+dü

j·TqTuÛÑe y˚<äT´\qT u≤~Û+#·T#·T+&ÉTqT. Ä‘·&Ü |ü≥Tº|üÏº j·TT+&Éì jÓT&É\

|üs¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±sê <XeTTq qT+&çb˛sTT Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\ πøeT+‘·

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 88

j·TT|ü#·]+|üì yês¡T>∑ qT+&çj·TT+<äTs¡T. nsTT‘ j·÷j·Tq j·÷ ÁbÕ+‘·eTT qT+∫

u…’≥|ü&ç. y˚s¡T düú\eTTq düTyês¡Ô ùde #˚j·Te˝…qì <Ó’e dü+ø£\ŒyÓTÆ j·TT+&ç

j·TTqï+<äTqH Ä dü≥ºHé<=s¡>±s¡Ïº >∑Ïº |ü≥Tº|üÏº Hês¡ì j·TqTø=qø£ rs¡<äT. ÇÏº

dü+~>±∆edüÔ À nHê<äs¡<äèwæº bÕ‘· n~Ûø±] jÓTT<ä› |üì#˚j·Te … Hê ø£åe÷<äs¡

kÕúqeTTq≈£î »qe …Hê #·÷|æ+#·e …qì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T mìïjÓ÷ ÁbÕs¡úq\T

#dæ]. Á|üuÛÑTyêj·Tq≈£î ÄXÃs¡ Ø‹ì ãVüQfikÕeø±XeTT\T #·÷ô|qT.

Ç|ü&ÉT eéVü‰s¡eTT˝≤XÃs¡ eTT>∑ e÷]q$. Ä+Á<Ûä<XeTTq ô|’ X‘·ø£eTT\T

#·~$q yê]˝À ¬se¬s+&é. $*¢j·T+ &ÜdüHé <=s¡>±s¡T eTTqï>∑T yês¡T ‘·eT yÓ’|ü⁄q≈£î

nq>± |üPs¡«|ü⁄ Áoø±≈£îfi ÁbÕ+‘·eTTq ø=ø£kÕ] s¡eTàì Äj·Tq≈£î Áyêdæ]. <Ó’e

ø£èbÕ dü÷∫ø£ ÄVü‰«qeTT>∑ <ëì ã]>∑DÏ+∫ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] <ä+|ü‘·T\T ÁbÕs¡úHê

|üPs¡«ø£eTT>∑ Hê˝À∫+#·Tø=ì eTT+<äT>± Áoø±≈£îfieTT yÓ[¢ nø£ÿ&ç düuÛÑqT p∫q

‘·s¡Tyê‘· ‹]– sê>∑*–q#√ sTTø£ÿ&É ø£≥ø£|ü⁄]˝À $TwüHé ø±s¡ <ä]Ù ìj·T$T+∫q

ø±s¡ eTT #j·TT<äTqì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T n+<ä]‘√ C…|æŒ ôd\e⁄ ¬>’ø=ì ≈£î≥T+ãeTTqT

ø£≥ø£|ü⁄]˝À $&ç∫ ˇ+≥]>∑ Áoø±≈£îfieTT yÓ[¢].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 89

10 e n<Ûë´j·TeTT

Áoø±≈£îfieTTø±Vü‰«qeTT n#·Ã≥ j·÷πs+&É¢ J$‘·eTT, &ÜdüHé, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT≈£e⁄\

Á|ü<∏äeT dü+|òüT dü+ø°s¡Ôq Á>∑+<∏äeTT, ø£fiÁ‘·$jÓ÷>∑eTT, $XÊK|ü≥ºDeTTq |üHÓï+&+&É¢

J$‘·eTT, Á>∑+<∏äs¡#·q, >√<ëe] õ˝≤¢ À düTyês¡Ô dü+#ês¡eTT.

njÓ÷´! HqT düTyês¡Ô Á|üø£Ï+|üø£ b˛sTTqjÓT&É\ Hê≈£î ÁXeT 1ø=]+~Û 9 :16.

------ ------

Áoø±≈£îfi¯eTT˝À düTyês¡Ô ùde :`

Áoø±≈£îfi¯eTT qT+&ç ¬se. kÕy˚T´˝Ÿ &˚ <=s¡>±s¡TqT, ¬se.|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<ÛäØ>±s¡TqT yÓ&É*b˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· $TwüqØ j·TT<∆XeTT\‘√ qT+&çq n#·ÃÏ

õ˝≤¢ ôdwüqT‡»&ç®j·T>∑T »dæºdt á. k ºØ(Justice E. Story)<=s¡>±] ø√]ø£ ô|’ì

\+&ÉHé $TwüHÓØ düe÷»eTT yês¡T 1840 dü+ˆˆ @Á|æ Ÿ HÓ\˝À ¬se. $*¢j·T+

&ÜdüHé <=s¡>±] q#·Ã≥≈£î $TwüHÓØ>± |ü+|æ+∫]. 1845dü+ˆˆsê+‘·eTTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ >±s¡T Áoø±≈£îfieTT #]q+‘·≥, &ÜdüHé <=s¡T>±s¡TqT n#·ÃÏ

düuÛÑ yês¡TqT yê]jÓT&É\ #ê\ <äj·T #·÷|æ+∫ Ä<ä]+∫ ‘·eTjÓTT<ä› qT+&ÉT≥≈£î

&ÜdüHé <=s¡>±s¡T ø√] yê]øÏ yê] ≈£î≥T+ãeTTq≈£î e\j·TT b˛wüD≤~ø£eTT\

H˚s¡Œs¡∫q+<äTq Äj·Tq j·÷ düuÛÑ˝À CÒ] uÛ≤s¡´_&É¶\qT ø£≥ø£eTT qT+&ç

|æ*|æ+#·Tø=HÓqT. n#·Ã≥ j·T<Ûë$~Û>± düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT #j·TT#·T Á|üuÛÑTe⁄qT

ùd$+|ü, &ÜdüHé <=s¡>±sêj·Tq≈£î M\T ø£*–+∫]. Äràj·T ã\düeTè~∆ ø£*–

»j·TJ$‘·eTT kÕ<Ûä yÓTÆq|ü⁄&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]˝À ‘·q s¡ø£å≈£îì jÓT&É\ ø£è‘·»„‘·

ôV≤#·ÃC§#ÓÃqT. n|ü&Üj·Tq ‘·q ÁbÕs¡úq\≈£î Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$T∫Ãq Á|üuÛÑTe⁄qT düTÔ‹+#·T#·T

ãVüQX 1845 dü+e‘·‡sê+‘·eTTq á ÁøÏ+~ nyÓ÷|òüT uÛÑøÏÔuÛ≤e>∑]“¤‘· ø°s¡ÔqeTT

s¡∫+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 90

ÁbÕs¡úHê Á|ü‹|òü ≤q+<äeTT.

sê ` X+ø£s¡uÛÑs¡DeTT ‘ê ` Ä~.

jÓTÿê Hê yÓTTi ˝≤*+#ÓqT ` <äq ` eTVü‰ <äj·TqT qqT >∑DÏ+#ÓqT R

nVü≤]ïX\ BqV”≤q&É>∑T Hê ` <äT Vü‰j·THÓ&ÉT <Ûä«ì ` Å>∑Væ≤+∫ eTìô|qT

ˆˆjÓTÿêˆˆ

1. |æXÊ∫ >∑&ç$T ã&É>=f…ºqT ` <äq ` eXÊq qqT ì\Te u…f…ºqT R Å|üXÊ+‘·

eT<ÛäTs¡ düT $X‚wü yêø£Œ¤\ ìXÊ+‘·eTTq CÒ ]Ã ùd<ä B¬sÃqT ˆjÓTÿêˆˆ

2. eT<ëefieTT uÀ\T HêeT~Hé ` <äq ` Å|üB|üÔ yêø±´+ ≈£îXÊ Vü≤‹Hé R

j·T<Û˚#·Ã¤\ìïÏ >∑T~+∫ bÕ|ü|ü⁄ ` yÓTT<ä˝Ÿ ‘·T<ä˝Ÿ q]øÏ <ä]øÏ CÒ¬sÃqT

ˆˆjÓTÿêˆˆ

3. n˙‹ eÅdüÔ yÓT&É*+#ÓqT ` jT ` düTHê<ÛäT s¡ø£ÔeTTq eTT+#ÓqT R $q÷‘·ï

j·T‘·ïyÓT ` <ä q÷ì jÓTqï&ÉT ` >∑qHé $qHé ÅuÒ ` eT Hê≈£î pô|qT

ˆˆjÓTÿêˆˆ

4. $˝≤|üeTT\≈£î C…$ ì#ÓÃqT ÅXeT ø£ ≤|üeTT\≈£î ôd\$#ÓÃqT R •˝≤q>∑eTT

ô|’ øÏ ≤– qqT düTK ø£fi≤efió Ÿ eTq düT˝Àq ì*ô|qT ˆjÓTÿêˆˆ

5. n>∑D´ bÕ|æj·Tì Å‘√j·Tø£ ` q ` qTï >∑÷]Ã ‘·q düT‘·Tì <ë#·ø£ R ‘Ó–+∫

eTè‹ ø= ` |üŒ –+∫ bÕ|ü|ü⁄ ` HÓ>∑T Ÿ ~>∑T Ÿ kı>∑ ` düT>± qD+#ÓqT

ˆˆjÓTÿêˆˆ

Á|ü<∏äeT dü+|òüT dü+ø°s¡Ôq Á>∑+<∏äeTT :`

Ä ø±\eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T, &ÜdüHé <=s¡>±]øÏ Áyê‘· ø√‘·\˝À ‘√&ÉŒ&ÉT#·T+&É

qTuÛÑj·TT\TqT >∑\dæ Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\≈£î e\j·TT Á>∑+<∏ä s¡#·qeTTq+<äT ø=+‘·ø±\eTT

>∑&ç|æ]. &ÜdüHé >±s¡TqT Ä+Á<Ûä ø£$‘·«eTTq >=+‘·ÁãyXeTT >∑\yês¡≥. yê]<ä›]ù|fifl‘√

H=ø£ ø°s¡Ôq\ |ü⁄düÔø£eT#·TÃ yj·Tã&ç HÏøÏì ø=+<ä] jÓTT<ä› Á|ü‘·T\T>∑\e⁄. 1869

dü+e‘·‡s¡|ü⁄ eT÷&Ée eTTÁ<äDeTTq Ä |ü⁄düÔø£eTT˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ø£$ø£è‘·

ø°s¡Ôq\T 78. ø£\e⁄. Hê~qeTT\˝À &ÜdüHé <=s¡>±] ã+>±fi≤ Áoø±≈£îfieTT˝Àì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 91

ã\>∑ À qT+&ÓqT.Ä Äes¡DeTTqH Å¬ø’düÔe düVü‰j·T≈£î\ ì\j·TeTT \T+&ÉTq$.

ªªe⁄s√<ÛäH√´qBrsöµµ nqTØ‹ Ä q>∑s¡ yÓTTô|ŒqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

Áoø±≈£îfieTTq≈£î 30 yÓTÆfifl <ä÷s¡eT+<ä* |üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡ (Ä≈£î\‘·+|üs¡) Á>±eT

$Tsêd”<ës¡T>∑ qT+&çq ‘·eT j·Tqï>±s¡sTTq »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]ì ã+<ÛäT $TÁ‘·T\qT

dü+<ä]Ù#·T#·T, yê] ø£H˚ø£ |üsê´j·TeTT\T Áø°düTÔ düTyês¡ÔqT #Ó|ü#·T <äè&ÛÉyÓTÆq

ÁbÕs¡úHê|üPs¡«ø£ ÄdæÔ uÛ≤s¡eTT yj·TT#·Te∫Ã].

s¡Vü≤dü´ ÁbÕs¡úHêuÛ≤´düeTT :`

Äj·Tq≈£î s¡Vü≤dü ÁbÕs¡úq nuÛ≤´düeTT>∑ qT+&ÓqT. Ç+≥ ÁbÕs¡úq≈£î Á|ü‘´ø£eTT>∑

H=ø£>∑~ ˝Òø£b˛sTTq+<äTq, m<äT≥qTqï Hê>±e∞qB sTTdüTø£ ‹HÓï\ MT~øÏ

<Ûë´qeTTq¬ø’ yÓfió¢#·T+&ÉTyês¡T. sêÁ‹ uÛÀ»Hê+‘·s¡eTTqqT, ns¡∆sêÁ‹ j·T+<äsTTqqT

n≥T\ yÓfióflq|ü⁄&=ø£ bıs¡T–+≥ $XÊ«dü bÕÁ‘·yÓTÆq ≈£îø£ÿ, #Óe⁄\|æ*¢ &=+ø£\˝À

qT+&ç jÓTTø£ sTTdüTø£ ~ã“ô|’øÏ uÀe⁄#·T+&ÉT≥ #·÷∫, Äj·Tq≈£î eTT+<äT>±

q&É#·T#·T+&ÉTq~. Äj·Tq yÓ÷ø±fiSflì ÁbÕs¡ú+#·T#·T+&É>± ø=+#·eTT <ä÷s¡eTTq Ä

≈£îø£ÿ jÓTTø£ |üVü‰sê dæbÕsTT e … ø=+‘·ùde⁄ ≈£Ls¡TÃ+&ç eT]ø=+‘· ùd|ü⁄ #·T≥Tº

‹s¡T>∑T#·T, Ç+ÏøÏ yÓ&É\T q|ü⁄&ÉT yê]øÏ eTT+<äT>∑ q&É#·Tq~. ã\>∑yT&É Äes¡DqT+&ç

Å¬ø’düÔe⁄ …\¢s¡T es¡Tdü>± ãj·T\T yÓ&É* |ü≥ºDeT+<ä* <yê\j·TeTTqø±sê<Ûäq ì$T‘·ÔeTT

Ä~yês¡eTT\Hê&ÉT yÓfi¯óflq|ü⁄&Ü ≈£îø£ÿ j·T+<ä]øÏ eTT+<äs¡ q&É∫ >∑T&ç˝À

Á|üdü+>∑düeTj·TeTTq yÓqTø£ ≈£Ls¡TÃì ‘êqTqT Á|üdü+>∑eTT $qTq≥T\ eTÚqeTT>∑

qT+&ÉTq~. n+<äs¡T ø°s¡Ôq\T bÕ&ÉTq|ü⁄&ÉT ‘·q dü«s¡eTTqT n+<äT ø£\T|ü⁄#·T+&çq~.

ø°s¡Ôq\T $qT≥≈£î <ëì ÁX¯<ä› sTT+‘·+‘· ø±<ä≥! <=s¡>±] ô|’ n+‘·düTú>∑~˝À

H=ø±H=ø£|ü&ÉT düuÛ≤ düe÷yXyÓTÆq|ü&ÉT Ä ≈£îø£ÿ jT˝≤>√ nø£ÿ&çøÏ yÓ[¢ jÓTTø£

düuÛÑT´ì e … ≈£Ls¡TÃ+&ÉTq~. n~ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ eT+∫ düVü‰j·Tø±]>±

qT+&ÉT e÷~] ≈£îø£ÿ>∑ qT+&Óq≥.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T s¡Vü≤dü ÁbÕs¡úq\¬ø’ &=+ø£\˝À ã&ç yÓfióflq|ü⁄&ÉT bÕyÓ÷,

|ü⁄s¡T>√ j·TT+&ÉTqqT uÛÑj·TyÓTTø£|ü&Üj·Tq≈£î >∑*–qqT ªª<e⁄ì ôd\e⁄ Òì~ jÓTTø£

‘·\yÓ+Á≥Tø£jÓÆTq H\ã&É<äìµµ j·÷j·Tq ‹]– <ÛÓ’s¡ eTT ‘Ó#·TÃø=qTyês¡T, ã<ä∆ø£eTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 92

ø£\T>∑HÓ&É ªª<=s¡>±]|ü &Óø£ÿ&ç¬ø’qqT yÓfiófl≥≈£î _*∫q yÓfiflø£ ‘·|üŒ<äT ø£<ë!

<Ó’ekÕìï<Ûä kÂKéTqTuÛÑ$+#·T≥¬ø’ yÓfiófl≥πø\ ã<ä∆øÏ+#Ó<äe⁄ eTqkÕµµ ªª Ò …eTTà

Å¬ø’düÔe⁄&Ü ˙˝À yT˝§ÿì ÁbÕs¡úqkÕs¡eTT es¡úq >√s¡TeTT ` kÕs¡∆ø£ø±\eTT e´s¡úeTT

ùdj·T≈£îµµ nì ‘·eTTà<ëeTT ôV≤#·Ã]+#·Tø=qTyês¡T. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] J$‘·eTTq

Äràj·÷q+<äeTT‘√ >∑\ j·TqTuÛÑe dü+dæ<ä∆‘· Äj·Tq dü<ë düs¡«<ë uÛÑ>∑e‘Y düìï<Ûëq

es¡TÔ&É>∑T≥ e\qH >∑*¬>qT. Ä Hê>±e∞ qB>∑s¡“¤eTTq Áyêj·Tã&çq ø°s¡Ôq\T …ø£ÿ≈£î

ô|≈£îÿ …’ j·TT+&ÓqT. Ä ø±\eTTq ªªs¡ø£åD #·]Á‘·eTTµµ Áyêj·Tã&çq+<äTq n+<ä*

ø°s¡Ôq\T ø=ìï dü+|òüTdü+ø°s¡Ôq\˝À #s¡Ãã&ÓqT.

eT+&Ü~˝À düTyês¡Ô :`

lø±≈£îfi düMT|üeT+<ä* eT+&Ü~ j·TqT Á>±eTeTTq &ÜdüHé <=s¡>±s¡T ø=+‘·

uÛÑ÷edü‹ dü+bÕ~+∫ ù|<ä Å¬ø’düÔe⁄\ düVü‰j·÷s¡ú$T∫Ãj·TT+&ç]. yê]øÏ u…’_\T ø£<∏ä\T

H]Œ+#·T≥¬ø’ eTq ø£<ÛëHêj·T≈£î&ÉT yÓ[¢ j·T|üj·T|ü&É#·Ã≥ ìedæ+#·T ~qeTT\˝À

ˇø£ Hê&Üj·Tq s¡Vü≤dü ÁbÕs¡úq¬ø’ |ü⁄s¡ u≤Vü≤´ Á|ü<X eT+<ä* Áù|‘·düú\eTTq≈£î uÀsTT

yÓ÷ø±fióflì ÁbÕ]ú+#·T#·T+&É, Ä Á>±eTdüTú\T <äTeTTà\ >=+&çj·TqT <äTwüº »+‘·T

$#·Ã≥≈£î e∫Ãq<äì <äT&ÉT¶ ø£Ás¡\T |ü≥Tºø=ìb˛sTT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì b˛*Ã

qe⁄«ø=qT#·T ì+&É¢≈£î uÀsTT]. Äj·Tq j·÷ ÁbÕ+‘·eTTq <ä]Ù+∫ düTyês¡Ô #Ó|üŒì

Á>±eTeTT+&çj·TT+&É<äq e#·TÃqT.

≈£îe÷] $yêVü≤eTT :`

˝À>∑&É |ü<+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ lø±≈£îfieTTq & <=s¡kÕì>±] düu≤“¤‘·T ã&ç À Á|üuÛÑTe⁄qT

‘Ó*dæø=ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] j·TT|ü<˚X¯eTT#˚ Å¬ø’düÔe⁄˝…’q y˚+ø£≥ Á|ükÕ<ä

bÕsƒ¡Hêj·T≈£î nqT C§düj·÷ãs¡¶s¡T≈£î á ~qeTT\˝À <äeT ~«rj·T|ü⁄Á‹ø£j·T>∑T

yTØdüT+<ä] ì∫Ã $yêVü≤yÓTTq]Ã].

<˚yê\j·T Á|ü‹wü˜ :`

1846 dü+e‘·‡s¡eTTq Äs¡Ty\ s¡÷bÕj·T\ e´j·TeTT‘√ &ÜdüHé <=s¡>±s¡T

lø±≈£îfieTT #Í≈£î ãC≤s¡T M~Û À H=ø£ <yê\j·TeTT ø£Ïº+∫]*. Bì Á|ü‹wü˜

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 93

Ä jT&ÉT »]–+∫q|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ªªjÓTÿê eTVæ≤e÷düúeeTT

` jTdü÷ düT+<äs¡ eT+~s¡eTT Ç+~jÓT+‘√ ì‘· XóuÛÑø£s¡eTTµµ nqT düeTs¡ŒD

ø°s¡ÔqqT Áyêj·T>∑, ¬se.&ÜdüHé <=s¡>±s¡T uÛ≤s¡rj·TTì e … eg<Ûës¡D yÓTTq]Ã,

ø±fifl≈£î >∑C…®\T ø£≥Tºø=ì, dæ‘êsê yêsTT+#·T#·T, ñ‘·‡eeTT‘√ ã\>∑yT&É jÓTT<ä›qT+&ç

e∫Ã Ä ø°s¡ÔqqT bÕ&ÉT#·T >∑T&ç#·T≥Tº Á|ü<äøÏåD yÓTTq]Ã <ëì j·TT|üÁø£|üD√‘·‡eeTT

»]–+∫s¡ì j·T|üŒÏ ô|<ä›\T #Ó|üyês¡T. ¬se. &ÜdüHé, ùV≤, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä],

|ü⁄*bÕø£ »>∑Hêï<ÛäeTT, C§düj·÷ãs¡¶s¡T >±s¡T¢ eTTqï>∑T yês¡T Á|üdü+–+∫q

j·÷ j·÷\j·TeTT HÏøÏì <Ó’yêsê<Ûäq\¬ø’ j·TT|üjÓ÷–+|üã&ÉT#·Tqï~.

* áj·÷\j·TeTT ø£H&çj·THé $TwüHé yê]ø=s¡≈£î 1884 dü+ˆˆ ¬se. CÒ.ÄsY Vü≤∫ÃHédüHé <=s¡>±s¡T

ø=ì].

sê<ÛëeTDÏ <˚$ >±] eT‘êdüøÏÔ :`

eTq sê<ÛëeTDÏ<$ #Í<ÛäTsêDÏj·TT>±s¡TqT eT‘· $wüj·TeTT\˝À $TøÏÿ* j·÷düøÏÔ

|üs¡Tsê …’ u≤<Ûä ‘· >∑*–j·TT+&ç uÛÑø√Ô|ü<XeTT\T #j·TT#·T+&ÉT yês¡ìj·TT, ÄyÓT

eT÷\eTTqH ‘êeTT Å¬ø’düÔe⁄\e⁄≥≈£î Áù|πs|æ+|üã&çq≥T¢ ∫Ïº e\dü À ø=+<äs¡T,

ã÷s¡«eTT+&çq ◊»≈£î |òü⁄\¢s¡T>±s=ø£ |üsê´j·TeTT Hê‘√ <Ó*Œ].

ø£fi¯Á‘· $jÓ÷>∑eTT— $XÊK|ü≥ºD ùde :`

1850 &çX+ãs¡T 31e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ø£ìwü |ü⁄Á‘·T&É>∑T kÕyT´ Ÿ

#Í<Ûä]>±s¡T lø±≈£îfi+˝À »ìà+∫]. nq+‘·s¡eTT 9e÷düeTT\≈£î nq>± 1851

dü+e‘·‡s¡eTT ôdô|º+ãs¡T HÓ\˝À sê<ÛëeTDÏ <˚$>±s¡T n#·Ã≥ Á|üuÛÑTe⁄q+<äT

$ÁX$T+∫]. Ä ø±\eT+~|üŒÏ ôV’≤dü÷ÿ\T ø£_ÛeTTKeTT>± qT+&çq Ç+ ¢wüß

<˚yê\j·÷es¡DeTTq ÄyÓT KqqeTT #˚j·Tã&Óq≥. 47 dü+e‘·‡s¡eTT\

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ~«rj·T ø£fiÁ‘· $wüj·TeTT ‘·\ô|≥º Ò<äT. lø±≈£îfieTT˝À

Äπs+&ÉT¢ >∑&ç|æq yÓqTø£ _&É¶\ $<ä ì$T‘·ÔyÓTÆ &ÜdüHé <=s¡>±] ôd\e⁄¬>’ø=ì 1851

dü+e‘·‡sê+‘·eTTq $XÊK|ü≥ºDeTT yÓ[¢]. Äj·Tq k˛<ä] ≈£î≥T+ã dü+s¡ø£åD uÛ≤s¡eTT

eVæ≤+∫ ‘√&ÉŒ&ÉT#·T e#ÓÃqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 94

ˇø£ <äj·T>∑\ eTVü‰sêE :`

&Üø£ºs¡T C≤HéùV≤ (Dr. Rev. John Hay M.A) <=s¡>±s¡T kÕú|æ+∫q j·÷+>∑¢

bÕsƒ¡XÊ\˝À eTq ø£$ ‘·q _&É¶\qT CÒ¬sÃqT. n|ü&É#·Ã≥ ¬se.CÒ. j·Tdt.yêsY&Ü¢

(Rev. J.S. Wardlaw) <=s¡ <ä+|ü‘·T\T+&ç]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±] ø£ìwü˜

|ü⁄Á‹ø± e÷sêÔeTH√s¡eT #Í<Ûä]>±s¡Tj·TqT u≤*ø£qT, yêsY&Ü¢ düreTDÏ ‘·eT‘√ Ò≥T

eTVü‰sêC≤ >√& >∑»|ü‹ sêe⁄ õ.dæ.◊.Ç. >±] eT+~s¡eTTq≈£î >=ìb˛e⁄#·T

l eTVü‰sêC≤ yê] ≈£îe÷¬s’ Ò≥T e&Ü«Hé sêD° >±]‘√ CÒ]Ã sTT<ä∆]øÏ ~eéTT>∑

Ä+>∑¢uÛ≤wü H]Œ+∫], ≈£îe÷¬s’πøjT ã≥º*#·TÃyês√ Äj·÷ $<ÛäeTT\sTTq$ ÄyÓT

düVü≤bÕ]ƒjÓÆTq e÷sêÔ eTH√s¡eT #Í<Ûä]>±]øÏì l eTVü‰sêC≤ yês¡T ãVüAø£]+#·T#·T,

n|ü&É|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Û ä]>±]ì _\Teq+|æ+∫ dü+uÛ≤wüD\T

#˚j·TT#·T+&ÉTyês¡≥. \÷ø± eTVü‰e÷q˙j·TT&Ó’q <∏ÓjÓ÷|òæ ≤düTq≈£î Áyêdæq≥Tº

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s=ø£|ü&ÉT l eTVü‰sêC≤ >∑»|ü‹ sêe⁄ >±] ø=ø£ düTyês¡Ô ÒK Áyêdæ

|ü+|æ+∫ j·TT+&çs¡ì yê] ∫qï ≈£îe÷¬s’ Hê‘√ C…ô|ŒqT.

Á>∑+<Ûä Á|ü#·Ts¡DeTT :`

Ä ~qeTT\˝À ùV≤ <=s¡>±s¡T u…’_\T uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT ÁbÕs¡+_Û+∫q+<äTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä] yê]øÏ CÒj·T÷‘·>∑ qT+&ç]. nø£ÿ&É qT+&çq $TwüHé eTTÁ<ë

j·T+Á‘·XÊ\˝À eTqø£$ Áyêdæq ªªs¡ø£ åD#·]Á‘·µµ, ªªeTTøÏÔe÷s¡ZÁ|ü<äs¡ÙqeTT,

eTqùdeT÷\eTT, n+<Ûäø±s¡ HêX¯qeTT, eTwüO∫$wüO∫dü+ø£»ÁuÛ≤+‹, ìeè‹Ô,

»>∑Hêï<Ûä|üØø£å, ≈£î˝≤#ês¡|üØø£åµµ eTTqï>∑T |üÁ‹ø£\T |æ. ãø±¢+&ÉT >±]# n#·TÃ|ü&ÉT#·T

e∫Ãq$. Ä |ü⁄sê‘·q dü+|ü⁄≥ yÓTTø£Ï HÏøÏì >∑\<äT. 1851 dü+e‘·‡s¡eTTqH

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTTq ‘·eT Å¬ø’düÔe˙‹Á|üø±XeTqT @ø±XÊ«dü

|ü<ä ø±e´ Á|üã+<ÛäeTT s¡∫+∫].* *1872dü+ˆˆ ¬se.<ëdt n+‘·sYy˚~>±Ø Á>∑+<∏äeTT jÓTTø£ÿ 1000 Á|ü‘·T\T #Óqï|ü⁄]˝À

eTTÁ~+|æ+∫]. nq+‘·s¡eTT ¬se.m&É«s¡T¶ |æ.¬s’dt _.m >±] dü\Vü‰qTãÏº 1893dü+ˆˆ dæ.m Ÿ.j·Tdt

yês¡T 2000 Á|ü‘·T\T eTTÁ~+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 95

á |ü⁄s¡eTTq q|ü&ÉT ¬se.|ü⁄*bÕø£ »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T, ≤˝≤ wüDTàKsê+>±s¡T,

kÕy˚T´˝Ÿ bÕ˝Ÿ>±s¡T, $\´+ u…ÁØ <=s¡>±s¡T, d”ºyÓHé >∑÷ø° <=s¡ <ä+|ü‘·T\T,

ãø£¢+&ÉT <=s¡>±s¡T, wü|üŒs¡T¶ <=s¡>±s¡T eTTqï>∑T yês¡T Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTq qT+&ç].

yê] düVü≤yêdü uÛ≤>∑ eTTqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T #ê\ j·Tù|øÏå+∫ j·TT+&ç].

$XÊK|ü≥ºDeTT˝À eTq ø£<∏ëHêj·T≈£î\T J$+∫q |üHÓï+&+&É¢ À õ˝≤¢ Àì

C≤MT+<ëØ q>∑s¡eTT\˝ÀqT, Ç‘·s¡ |ü≥ºDeTT\˝ÀqT, |ü …¢\˝ÀqT $]$>± dü+#ês¡eTT

#dæ düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT >±$+∫]. ø=ìï |üsê´j·TeTT˝≤j·Tq >√<ëe] õ˝≤¢ À

>∑÷&É dü+#ês¡eTT\T #dæj·TT+&ç].

Ä ø±\|ü⁄ $TwüHÓØ˝≤j·Tq ø=ø£ &sêj·TTqT, düVü‰j·T≈£î\qT Ç∫Ã j·TT+&çq+<äTq

j·T<∏#·Ã¤>± düTyês¡Ôdü+#ês¡eTT\T #j·T>∑*– j·TT+&ç].

1860 dü+ˆˆ Á|üj·÷DeTT\T :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] dü«Vü≤düÔ *œ‘·eTT>∑\ ]b˛s¡Tº\T, Á>∑+<∏äeTT\T ø=ìï 1902

dü+ˆˆ HqT ø£≥ø£|ü⁄] qT+&É>± Äj·Tq ô|f…º\T yÓ‹øÏ rdæø=ì e∫Ã]. n+<=ø£Ï

ªªeTTKýÓTÆq qø£fióflµµ nì j·TTqï~. n+<ëj·Tq 1860 dü+ˆˆ Á|òæãe]15e ‘~ì

$XÊK|ü≥ºDeTT, $&ç∫ Á|üdüTÔ‘·eTTôVA+ $TwüHé ø±s¡ πøåÁ‘·eTT>±qTqï #√&Ées¡eTT,

e&Ü¶~, nqø±|ü*¢, XÊeT˝≤|ü*¢, ô|<ä›ø±&ç §&ÉT, kÂ‘·Tyê&É, lsêeT|ü≥ºDeTT,

s√\T>∑T+≥, ø=‘·Ôø√≥, ø√≥bÕ&ÉT, e÷&ÉT>∑T\, eTTqï>∑T 30 Á>±eTeTT˝˝À

17 ~qeTT\T düTyês¡Ô Á|üø£Ï+∫ q÷‘·q ìã+<Ûäq\T |üÁ‹ø£\T #ê˝≤ $Áø£sTT+∫

e÷&ÉT>∑T\˝À b˛cÕº|ò”düT Ms¡e*¢ À qTqï≥Tº $ì $XÊK|ü≥ºDeTTq qT+&çq $TwüHÓØøÏ

(ãVüQX &Üø£ºs¡T C≤Hé ùV≤ <=s¡>±]øÏ) nø£ÿ&É qT+&ç 1860 dü+ˆˆ e÷]Ã HÓ\ 3 e

‘~ì |ü+|æq j·TT‘·Ôs¡eTT jÓTTø£ÿ qø£\T ÁøÏ+~ dü+>∑‘·T\Tqï$.

ªªyTeTT eT÷&ÉT ~qeTT\T #√&Ées¡eTT˝À qT+&ç ìqïqT e&Ü¶~øÏ e∫ÃHêeTT.

á ~qeTTqTï e&Ü¶~˝À qT+&ç πs|ü⁄ kÕj·T+‘·qeTT≈£î e÷&ÉT>∑T\ #s¡e …qì

Ä˝À∫+∫HêeTT. ¬s+&ÉTeT÷&ÉT ~qeTT\T e÷&ÉT>∑T\˝ÀqT+&ç, nø£ÿ&ç qT+&ç

q]dæ|ü≥ºDeTT yÓ[¢ , eT]jÓTTø£ Á<√eqT nqø±|ü*¢øÏ ~–e#·TÃ≥≈£î ñ<∆XeTT

ø£*–j·TTqï~. Ç\T¢ e<ä*q sT÷ 17 ~qeTT\T 30 Á>±eTeTT\T ‹]–HêeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 96

nø£ÿ&Éø£ÿ&É 2, 3 ~qeTT\T ˇø=ÿø£ÿ#√≥qT ñ+&çb˛sTT |üì »]–+#·T#·THêïeTT.

»qT\T #·ø£ÿ>± düTyês¡Ô $+≥÷j·TT+&ç, dü+>∑‹ì ø=+<äs¡T eTqdüT‡˝ÀìøÏ

‘Ó#·TÃø=qTq≥T¢ ø£qTã&ÉT#·THêïs¡T. ø=ìï ø=ìï düú\eTT˝˝À _j·TéTTqTï &ÉãT“\TqTï

‘Ó∫Ã e÷øÏ#·TÃ#·THêïs¡T. Á|üuÛÑTe⁄ <äj·T#‘· Ç|üŒÏøÏ dü«düú‘· >∑*– ‘·+Á&ç jÓT<äT≥

qT+&ç X¯ø±Ô ´qTkÕs¡eTT>∑ |üì#˚j·TT#·THêïqT. »qT\T |üÁ‹ø£\T e÷Á‘·eTT

ø=+≥THêïs¡T...... HqT Á|üj·÷DyÓTÆ yÓfiófl#·Tqï|ü&ÉT Çs¡TÁ|üø£ÿ\qT $kÕÔs¡eTT>±

n>∑T|ü& Á>±e÷<äT\ dü+K´qT >∑T]+∫˙ï, yêÏ ÀøÏ Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ yÓ\T>∑T mqï&Ó’q

yÓfi¢ø£b˛e⁄≥qT >∑]+∫˙ï Hê Vü≤è<äj·TeTT˝À m≥Te+Ï ‘·\+|ü⁄\T |ü⁄≥TºH√ jT$T

#Ó|üŒ>∑\qT. i…ø£ÿ\T Òì jÓTTø£ yÓTs¡T>∑T&ÉT |ü⁄s¡T>∑T @ ‘·≥Tº m–]yÓfi¢>∑\<äT?

@ bÕÏ yÓ\T>∑T #·÷|æ+#·>∑\<äT? nì ì≥Tºs¡TŒ$&ç∫ Á|üuÛÑTe⁄ ‘·≥Tº #·÷#·T≥jT>±ø£

eT]jT$T #Ó|üŒC≤\T<äTqT? ‘·–q≥T e+Ï |üìyê+Á&ÉT ˇø£ q÷s¡TeT+~jÓÆTHê

á õ˝≤¢ À ñqï|üŒÏøÏ sTT+ø± ø=ìï nkÕ<Ûä eTT\T ñ+&çb˛e⁄HyÓ÷ j·Tì Hê≈£î

‘√düTÔ+~. jT$T#j·TqT? Á|üuÛÑTe⁄ ‘·q ø±s¡ eè~∆ ø=s¡≈£î ‘êH Ò∫e#·TÃ>±ø£! <e⁄&ÉT

‘·q |òüTq|ü]Xó<ä∆ HêeTeTT ø=s¡≈£î ‘·q ≈£î&ç#ÓsTT´ #ê|ü⁄qT>±ø£!

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T, ¬se. CÒ. mdt. yêsY&Ü¢ <=s¡>±] ù|s¡ Áyêdæq ÁøÏ+~

j·TT‘·Ôs¡eTT˝Àì $wüj·TeTT\TqT bÕsƒ¡≈£î\ ø±j·Tq j·÷ràj·T uÛ≤eeTT\T

yÓ\Te&ç+|ü>∑\e⁄.

dü]øÏ|ü≥ºDeTT

‘ 10 ~ e÷]Ã 1860

yêsY&Ü¢ <=s¡>±]øÏ,

Á|æj·TyÓTÆq, <äj·T>∑\ ‘·+Á&û !

ªª............ H˚qTqTï s¡+>∑j·T´j·TTqTï H˚ÏøÏ 25 ~qeTT˝≤jÓTqT.

$XÊK|ü≥ºDeTT $&ç∫ |ü&ÉeTÏ ‘·≥Tºqï ‘ê\÷ø±\˝À ‹s¡T>∑T#·T Ç~ es¡≈£î 45

Á>±e÷<äT\˝À eTq s¡ø£å≈£î&Ó’q j˚TdüT jÓTTø£ÿ düTyês¡Ô Á|üø£≥q #˚dæ sTT|ü&ÉT

q]dæ|ü≥ºDeTT #]j·TTHêïeTT. Ç+ø± ø=ìï ~qeTT\T á ‘·≥Tº ñ+&ç |üì#dæ

nqø±|ü*¢øÏ ~–yÓ[fl, ‘·s¡Tyê‘· sT÷ HÓ ≤Ks¡T≈£î $XÊK|ü≥ºDeTT #˚s¡e …qì

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 97

j·TT<∆XeTT ø£*–j·TTqï~. Á>±e÷<äT\˝À ãVüQ »qT\T XóuÛÑ düe÷#ês¡eTT $qT≥≈£î

dü+‘√wüeTT>± #Ó$ sTTdüTÔHêïs¡T. |òü*+|ü#ùd ø±s¡ eTT <e⁄ì<Ó’ j·TTqï~.......

..... á >=|üŒ õ˝≤¢ À ~qeTTq≈£î ˇø£ Á>±eTeTT #=|üq ˇø£Ï ‘·|üŒ≈£î+&Ü

‹]–q≥ºsTTq 5, 6 dü+ˆˆ\sTTHê #ê\TH√ Ò<√ j·Tì Hê≈£î ‘√düTÔqï~. Ç+‘·>=|üŒ

$XÊ\yÓTÆq sT÷ ~≈£îÿq $TDT≈£î $TDT≈£î yÓT]ùd jÓTTø£ ∫qï yÓTs¡T>∑T&ÉT |ü⁄s¡T>∑T

e+Ï HqT á eT÷\qT+∫ neT÷\≈£îqTï, Ä eT÷\qT+∫ á eT÷\≈£îqTï

m+‘·<ä÷s¡eTT |üs¡T¬>‘·Ô>∑\qT? @bÕÏ yÓ\T>∑T Á|ü»\≈£î #·÷|æ+#·>∑\qT? düTyês¡Ô

Á|üø£Ï+#·T |üìø=s¡¬ø’ |üìyê+Á&ÉT ø=+<äs¡T ø±e\dæj·TTHêïs¡T. n+<äT ì$T‘·ÔeTT

<oj·T(HÏ$) Å¬ø’düÔe⁄\ düuÛÑ\˝À ãT~∆>∑\yê]ì ø=+<ä]ì jÓT+∫ sT÷ |üìøÏ

‘·–q≥Tº>± yê]øÏ ø=+‘· H]Œ+∫, düTyês¡Ô≈£î\ìjÓÆTHê, eT]jT<Ó’Hê jÓTTø£ ù|s¡T

yê]øÏ∫Ã |ü+|æ+∫q Á|üuÛ ÑT sê»éTT yê´|æ+#·TqT >∑<ë j·Tì Hê≈£î

‘√∫q~.............. Ç|ü&ÉT j·T÷s¡|ü⁄ <XeT+<äTqï Áø°düTÔ uÛÑ≈£îÔ\T á sTT+&çj·÷

<XeTT˝À nHø£ bÕsƒ¡XÊ\\T kÕú|æ+∫ yêÏe\¢ Áø°düTÔ eT‘·eTT Á|üã*+|ü#dæ,

Á|ü»\+<ä]ø° yT\T #j·Te …qì ‘·eT ‘·eT ÄdæÔ Àì~ ø=+‘· ø=+‘·kıeTTà #·+<ëydæ

sTTdüTÔHêïs¡ì $qã&ÉT#·Tqï~. Ç~ $TøÏÿ* |òüTqyÓTÆq ø±s¡ý˚T....... .......

nsTTq|üŒÏøÏ ø=+<äs¡T <Xdü+#ês¡eTT #dæ Á>±e÷<äT\˝À qTqï Á|ü»\≈£î Áø°düTÔqT

>∑T]+∫ Á|üø£≥q #j·TT≥ eT] eT+∫ø±s¡ eTì Hê≈£î ‘√∫q~. düTyês¡Ô≈£î\T

<XeT+‘·≥ ‹s¡T>∑>∑\s¡T. ô|<ä›\T, |æqï\T, Ád”Ô\T, |ü⁄s¡Twüß\T n+<äs¡TqTï n&É¶eTT

Ò≈£î+&Ü yê] Á|ü>∑+>∑eTT\T $qe‘·TÔs¡T. #ê˝≤ <ä÷s¡eTT s¡e⁄\Tø=ì Ä yÓ\T>∑T

yê´|æ+#·T#·T, ã&ÉT\T kÕú|æ+#·T≥ ≈£L&É<äqT ‘ê‘·Œs¡ + Hê~ ø±<äT. ã&ÉT\T ≈£L&Ü

neXéTT ñ+&Ée …qT. ã&ÉT\T kÕú|æ+#·T≥ jÓTTø£ e+‘·T, düTyês¡Ô Á|ü#ês¡≈£î\

Hs¡Œs¡∫ Á|üø£≥q #j·T |ü+|ü⁄≥ Hê\T>∑T e+‘·T …’ j·TT+&Ée …qT... .... ‘·eT

∫‘·ÔyÓTÆ‘ sT÷ j·TT‘·Ôs¡yT ‘·eTs¡T ‘·s¡T®e÷ #dæ sTT+&çj·÷ <X|ü⁄ yT\T ø√]q uÛÑø£Ô

es¡ZeTT\≈£î $ì|æ+|üe#·TÃqT.... á |òüTqø±s¡ eTT m‘·TÔø=qT≥≈£î ‘·eTs¡TqTï,

ùV≤ <=s¡£>±s¡TqTï #ê\T<äTs¡T. ùV≤ <=s¡ >±s¡T ø=ìï HÓ\\ ‘·s¡Tyê‘· d”eT yÓfiófl<äTs¡T

>∑<ë! yê]øÏ ã<äT\T>± ‘·eTπs sêe …qì ø√s¡T#·THêïqT. Hê ≈£î≥T+ãdüTú\TqTï,

Å¬ø’düÔe⁄\+<äs¡TqTï u≤>± ñHêïs¡ì Hê ô|<ä› ≈£îe÷s¡T&ÉT &$&é #Í<Ûä] $XÊK|ü≥ºDeTT

qT+&ç Hê≈£î |ü+|æq j·TT‘·Ôs¡eTT e\¢ ‘Ó*j·Tã&çì~.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 98

Ç|ü&ÉT y˚TeTT ãdü~– e÷$T&ç#Ó≥Tº ÁøÏ+<ä ø=+‘·˙&É jÓT+&Éj·TTqT,

>±*<Óã“e\¢ <ä÷[ n~Ûø£eTT>±qT, ø=ìï ∫qï |ü⁄s¡T>∑T\ u≤<Ûäj·TT qT+&É>± á

j·TT‘·Ôs¡eTT ÁyêdæHêqT, y˚fi¯jÓÆTq~ >∑qTø£ Áyê‘· eTT–+∫ |üì#˚j·TT≥≈£î

yÓfiófl<äTqT.

HqT ‘·eT πøåeTeTTø√s¡T

‘·eT Bq ùde≈£î&Ó’q,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]

Ä ø±\eTTq Ä eè<ä∆uÛÑ≈£îÔ&Ü ÁbÕ+‘·eTTq dü+#ês¡eTT #dæ, nÏº eèøå±#êÃ¤j·T\

ÁøÏ+<ä CÒdæj·TT+&çq ÁbÕs¡ú\q≈£î |òü*‘·eTT Hêj·Tq 1892 dü+ˆˆ nø√ºãs¡T HÓ\˝À

¬se.õ.ôV≤#Y. uÒs√ >±s¡T qs¡dæ|ü≥ºDeTTqT $TwüHé πøåÁ‘·eTT>∑ HêÁø£$T+#·T ø=ìq~

qT+&ç j·T#·Ã≥ H=ø£ dü+|òüTeTT yÓ\j·TT#·Tqï~.

1861 dü+ˆˆ Á|üj·÷DeTT\T :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] 1861 dü+ˆˆ *œ‘· ìy~ø£qT ãÏº Äj·Tq düTyês¡Ô

Á|üj·÷DeTT\qT >∑÷]Ã sTT+ø± $es¡eTT>± <Ó*j·T#·Tqï~. Ä dü+e‘·‡s¡eTT »qTe]

21 e ‘~ yÓTT<ä\T |òæÁãe] 27 e ‘~ es¡≈£î 38 ~qeTT\T $XÊK|ü≥ºDeTT

>√<ëe] õ˝≤¢\˝À 46 |ü≥ºDeTT\T, Á>±eTeTT\˝À Äj·Tq düTyês¡ÔqT Á|ü#·T]+∫

j·TT+&ç]. Ä ]b˛s¡Tº Àì ø=ìï $wüj·TeTT ©ø±\|ü⁄ uÀ<Ûä£≈£î\≈£î düVü‰j·Tø£s¡eTT\T>∑

qT+&ÉTqì yêìì+<äT u§+<äT|üs¡#·T#·THêïeTT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T,

s¡+>∑j·T´>±s¡T j·TqTH=ø£ k˛<äs¡Tì yÓ+≥ô|≥Tºø=ì jÓTTø£ &˚sê‘√ ˙ >=|üŒ

dü+#ês¡eTTq yÓ\Te&ç]. Ç+<äT qyêãTù|≥, nqø±|ü*,¢ m\eT+∫*, <Ûäs¡àes¡eTT,

eTTìu≤\Tì bÕ …eTT, ø=‘·÷Ôs¡T, sêj·TT&ÉT‘√≥, <Óã“\bÕ …eTT, bÕj·Tø£sêe⁄ù|≥,

‘·Tì, +Ïe÷$T&ç, ‘=+&É+–, s¡eDø£ÿù|≥, |æsƒê|ü⁄s¡eTT, kÕeTs¡¢ø√≥, ;ÛeTes¡eTT,

düã“es¡eTT, ø±øÏHê&É, »>∑Hêïj·T≈£|ü⁄s¡eTT, ø√s¡+–, yÓTT>∑T\bÕ …eTT, ô|<ë›|ü⁄s¡eTT,

dü+Á&&ÉT, sêj·Tes¡eTT, q\¢C…s¡¢, s¡+>∑+ù|≥, sêC≤q>∑s¡eTT, »>∑Hêï<Ûä|ü⁄s¡eTT,

yÓ+ø£≤|ü⁄s¡eTT, e÷~>∑|ü*¢, sê»eTùV≤+Á<äes¡eTT, bÕ\ø=\qT, qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT,

qπs+Á<ä|ü⁄s¡eTT, ‘êfiSfls¡T, eT<ÛäTs¡e÷\ù|≥, sê|òüTeeTàù|≥, »>∑ZeTàù|≥, <Ûäs¡àes¡eTT,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 99

nqïes¡eTT, >√bÕ\|ü≥ºDeTT, qø£ÿ|ü*¢, ñ|üe÷ø£, $»j·TsêeT|ü⁄s¡eTT, \ø°Î<$ù|≥,

n>∑q+|üP&ç, j·TqT düú\eTT\T <ä]Ù+∫]. 1861 dü+ˆˆ |òæÁãe] 22 e ‘~ì

nqø±|ü*¢ À Á|ü»\T düTyês¡ÔqT $ì |üÁ‹ø£\T, Á>∑+<∏äeTT\T ø=+<äs¡T ø=ì].

jÓT\eT+∫*˝À #ê˝≤eT+~ |üÁ‹ø£\T ø=ì]. qø£ÿ|ü*¢ ÁbÕ+‘·eTT˝À eTXS∫ø£eTT

$X‚wüeTT>∑ yê´|æ+∫j·TT+&çqqT düTyês¡ÔÁ|ü#ês¡eTT »]¬>qT. 28e ‘~ì ‘·Tì

bÕj·Tø£sêe⁄ù|≥ Á>±eTeTT\˝À C≤\eT+~ »qT\T $ì]. ªªˇø£&ÉT y<ë+‘· dü+>∑‹

<Vü≤‘·‘·«dü+>∑‹ MÏì >∑÷]Ã #ê\ùd|ü⁄ >∑&É_&É>± ô|<ä› <Ûä«ì‘√ e÷≤¢&çHê&ÉT. ø£

‘·Ts¡ø£ ∫qïyê&ÉT ˇø£ q÷´f…düºyÓT+≥T ø=qTø=ÿHÓqT.µµ nì Áyêdæj·TTHêïs¡T.

ˇ+Ï e÷$T&ç À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T Á|üdü+–+∫q ‘·s¡Tyê‘· $ìq

XÊÅdæÔ jÓTTø£&ÉT ø=+‘·ùd|ü⁄ $‘·+&É yê<äeTT #˚dæ jÓTTø£ |üÁ‹ø£ ø√s¡>±

ªªeTTøÏÔe÷s¡ZÁ|ü<äs¡Ùqµµ e÷‘·ì øÏ∫Ã]. Ç+ø=ø£ Áu≤Vü≤àDT&ç+ø=ø£ |üÁ‹ø£ ø√s¡>±

ªªVæ≤+<ä÷eT‘· <Ó’e|üØø£åµµ j·TqT |üÁ‹ø£ì∫Ã]. 28 e ‘~ k˛eTyês¡eTT Hê&ÉT

|æsƒê|ü⁄s¡eTT˝À ªª#ê˝≤eT+~ dü+‘√wüeTT>± $Hêïs¡T. Áu≤Vü≤àDT\T $kÕÔs¡eTT>±

≈£L&ç $ì]. ø±ì jÓTTø£ÿ¬s’Hê jÓT<äTsê&É Ò<äT. |ü⁄düÔø£eTT\T ãVüQ»qT\T ø=ì]µµ

nì Áyêdæj·TTHêïs¡T.

kÕeTs¡¢ø√≥˝À >∑&É_&É :`

29, 30 e ‘~\˝À kÕeTs¡¢ø√≥ ;ÛeTes¡eTT˝À Hê\T>∑T Á|üdü+>∑eTT\T »]¬>qT.

ªª #ê˝≤ eT+~ düTyês¡Ô ãVüQ dü+‘√wüeTT>± Ä\øÏ+∫]. nÏº düeTj·TeTT˝À

#Óqï|ü≥ºD|ü⁄ ns¡e eTqTwüß´&ÉT ‘·|üŒÁ‘ê– ø£qTï …Ás¡>±qT+&É, sêø£ådüTì e … n+<ä]ì

‘√dæø=ì q&ÉTeTqT e÷ sTT<ä›] jÓT<äT≥ ì*∫ uÛÑj·T+ø£s¡eTT>± ø£qTï\qT #dü÷Ô

$ø±s¡yÓTÆq πøø£ydæ, jTyTyÓ÷e÷≤¢&ç eTeTTàqT ø=≥Tº≥≈£î dæ<ä›|ü&ÉT#·T+&ÓqT. n+‘·≥

Á|üdü+>∑ ÁX¯eD≤düøÏÔ >∑\ sTT<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T eT+∫ eTqTwüß´\T ô|s¡Te÷fi¯fl

ùdeCÒdæj·TTHêïeì yêìøÏ ‘Ó*j·TCÒdæ yêìì yÓ[¢bıeTàì #ê˝≤ eT+∫e÷≥\‘√

Áã‹e÷* #Ó|æŒ]. n+<äT≈£î yê&ÉT yê]ì \ø£å ´ô|≥ºø£ eT]+‘· rÁe|ü&ç eTeTTàqT

‘·q sTTwüºeTT #=|üq »]–+#·T≥≈£î ô|+øÏ e÷≥˝≤&ÉT#·T ô|’ ã&ÉT≥≈£î e#ÓÃqT.

u≤>± $+≥Tqï ˇø£ &Éù|ò<ës¡T e÷ |üø£åeTT>± eT+∫e÷≥˝≤&ç Ä eT<ä>∑]«jÓÆTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 100

Á‘ê>∑TuÀ‘·TqT ã\e+‘·eTT>± |üÏº Ä >∑T+|ü⁄˝À qT+∫ u…’ÏøÏ á&ÉTÃø=ìb˛sTT

yêìπøyTjÓ÷ eT+∫ ãT<äT∆\T #Óô|ŒqT. yêì >∑&É_&É nD–q ‘·s¡Tyê‘· Á|ü»\T

Ç+ø± $H≥+<äT≈£î ÄdüøÏÔ ø£\yê¬s’ j·TT+&ÉT≥e\¢ HqT eT[¢ Á|üuÛÑT yêø£ eTT

Á|üdü+–+#·T≥ ø±s¡+_Û+∫‹ì ø=+‘·ùd|üsTTq ‘·s¡Tyê‘· eT[¢ Ä sêø£ådüVü≤è<äj·TT&ÉT

yÓT*¢>± >∑T+|ü⁄˝À <ä÷] e÷ jÓT<äT≥H e∫Ã ì*∫, ø=+#ÓeTT $qj·TeTT>±

e÷≤¢&ÉHês¡+_Û+∫ Hê #ÓsTT´ |ü≥Tºø=ì ªª y\T e+ø£ nsTTb˛jÓTqT m+<äT≈£îsê

nbÕŒµµ nì ˇø£ ‹≥Tº ‹Ïº eT∞¢ ‘·q sêø£åkÕø±s¡eTT #·÷|æ+#·e#ÓÃqT. n|ü&ÉT

‘·øÏÿq yês¡T $ì yêìì düVæ≤+#·¬s’]........ yTeTT ‘·|æŒ+#·Tø=ì yÓ[¢b˛‹$T.µµ

ªª;ÛeTes¡eTT˝ÀqT kÕj·T+ø±\eTT dü+‘·˝ÀqT <˚e⁄ì ø£èbÕ yêø£éTT

Á|üdü+–+#·>± #ê˝≤eT+~ #·ø£ÿ>± $ì]. H&ÉT ¬s+&ÉT |üP≥\TqTï bòÕ~Ø ˝≤CŸ

<=s¡>±s¡T e÷‘√ e∫Ã e÷ Á|üdü+>∑eTT\ jÓTT<ä› ì*∫j·TT+&ç]µµ j·Tì Áyêdæj·TTHêïs¡T.

31e ‘B \øÏåyês¡eTT— ªª á ~qeTT yTeTT ø±øÏHê&É≈£î yÓfiófl#·Tqï|ü&ÉT

e÷s¡ZeTT˝À düu≤“s¡eTT nH eP]jÓTT<ä› ãdü~– Á>±eTeTT˝ÀìøÏ yÓ[¢‹$T. Ç~

j·TÁ>∑Vü‰s¡eTT.... yTeTT yÓ[¢ M~Û eT<Ûä qT ì*∫ HqT |üÁ‹ø£ #·~$q ‘·s¡Tyê‘·

s¡+>∑j·T´ ø=+‘· e÷≤¢&ÓqT. yÓqTø£ HqT <e⁄ì |ü]Xó<ä∆ ˙‹ Hê´j·T $<ÛäT\qT

>∑T]+∫ìï eTqTwüß´\T $Á>∑Vü‰sê<ÛäHê~ bÕ|üeTT\T #dæ <eø√bÕ–ïøÏ bÕÁ‘·T …’

j·TT+&ÉT≥≈£î >∑T]+∫ìï n+<äT≈£î jTdüTÁø°düTÔ ‘·|üŒ Væ≤+<ä÷ <Ó’e‘·eTT\T ‘·>∑s¡ììï

sTT‘ê´~ dü+>∑‘·T\T ‘≥>± $e]+∫q|ü&ÉT ø=+‘·eT+~ ÁãVü≤àDT\T Áb˛>∑T|ü&ç.......

ìXÙã›eTT>± qT+&ç ˇø£]ì ˇø£s¡T eTTKeTT\T #·÷#·Tø=+≥÷ e⁄+&ç]. HqT

ø£q|üs¡∫q Hê´j·TeTT\˙ï jÓTT|üø=qï≥Tº yê] uÛ≤eeTì Hê≈£î ø£qã&ÓqT.

|üÁ‹ø£sTTj·TúÀ>± yê]˝ÀH=ø£&ÉT n$ e÷¬ø+<äT≈£î nHÓqT.

ø±øÏHê&É, »>∑Hêï<Ûä|ü⁄s¡eTT\˝À ùde:`

|òæÁue] 1e ‘~ XóÁø£yês¡eTT— ªª ø±øÏHê&É, »>∑Hêï<Ûä|ü⁄s¡eTT á ¬s+&ÉT

düú\eTT\˝À Hê\T>∑Te÷s¡T¢ Á|üdü+>∑eTT #dæHêeTT. nHø£ »qdüeT÷Vü≤eTT\T ≈£L&ç

dü+‘√wüeTT>± Ä\øÏ+∫]. ø±øÏHê&É À á ~qeTT >=|üŒ dü+‘·j·TT+&ÓqT. ø=ìï

Á>±eTeTT\yês¡T e∫Ã]. ≈£qTø£ nH≈£î\T dü+‘· jÓTT<ä› e÷ Á|üdü+>∑eTT dü+‘√wüeTT>±

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 101

$ì]. ˇø£#√≥ ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å n+‘ê #·<äTeã&ÓqT. ˇø£ eTqTwüß´&ÉT ‘·q≈£î

ªªyÓ÷ø£åeTT ‘·ø£åDyT <=]πø |ü⁄düÔø£$TeTàµµì #ê˝≤ Áã‹e÷ …qT. ø±øÏHê&É düT+<äs¡yÓTÆq

|ü≥ºDeTTµµ

2e ‘~ Xìyês¡eTT :` ªª ø±øÏHê&É qT+&ç jTs¡T¢<ëÏ ø√s¡+– #]HêeTT.

á ~qeT+‘ê eT÷&ÉT #√≥¢ Á|üuÛÑTe⁄ HêeTeTTqT Á|üdü+–+∫HêeTT. ãVüQ»q

düeT÷Vü≤eTT\T ≈£L&ç dü+‘√wüeTT>± $Hêïs¡T. ˇø£ Áu≤Vü≤àDTìøÏìï, Hê≈£îqTï

eT‘·eTT\qT >∑T]+∫ìï XÊgeTT\qT >∑T]+∫ìï, $XÊ«düeTTqT >∑T]+∫ìï, dü÷s¡

#·+Á<ä Á>∑Vü≤DeTT\qT >∑T]+∫ìï #ê˝≤ dü+uÛ≤wüD Á|üXÀï‘·Ôs¡eTT\T »]¬>qT.

|üÁ‹ø£*ø£ÿ&É neTàø£yÓTÆq≥Tº eT]jÓTø£ÿ&ÉqTqTï ø± Ò<äT. e÷s¡ZeTT˝À yÓTT>∑\bÕ …eTT˝À

Á|üuÛÑTHêeTeTT #êÏHêeTT.µµ

3e ‘˚~ Ä~yês¡eTT:` ø±øÏHê&É˝ÀqTq÷ï, »>∑Hêï<Ûä|ü⁄s¡eTT˝ÀqTq÷ï

Á|üuÛÑTyêø£ eTT Á|üdü+–+∫HêeTT. ãVüQ »qeTT b˛>∑T|ü&ç $Hêïs¡T.

4e ‘~ :` ‹]– kÕeTs¡¢ø√≥˝À Á|üdü+>∑eTT.

5e ‘~ ô|<ë›|ü⁄s¡eTT :` ñ<äj·TeTT ô|<ë›|ü⁄s¡eTT e∫ÃHêeTT. á >=|üŒ

Á>±eTeTT˝À ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ ãC≤s¡T˝À Jedüe÷#ês¡eTT Á|üdü+–+∫HêeTT.

ãVüQ»qeTT\T $Hêïs¡T. nHø£ Áu≤Vü≤àDT\TqTï b˛>∑T|ü&ç]. Ç<ä›s¡T Áu≤Vü≤àDT\T

ø=+#ÓeTT ‘·]ÿ+∫]....... düTyês¡ÔqT #Ó|æŒ Áu≤Vü≤àDT\ ‘·+Á‘√bÕj·TeTT\T HqT,

$e]+∫q|ü⁄&ÉT yês¡T dæ>∑TZH=+~]. Á|ü»\+<äs¡T n+‘·>± Ä\øÏ+∫]µµ.

6e ‘~........... ........ sêj·Tes¡eTT˝À ˇø£ Åd”Ô ‘·q #‘·T\T CÀ&ç+#·Tø=ì

ì*∫ Á|üuÛÑT HêeTeTT $HÓqT.µµ yTeTT $TøÏÿ* jÓT+&É|ü&ç j·TT+&ÉT≥ #·÷∫ Ä Åd”Ô

‘·q+‘·≥‘êH <ëVü≤eTT ÇdüTÔHêj·Tì eTeTTàq&ç– ‘·q sTT+ÏøÏ uÀsTT eT+∫ #·\¢

(eTõ®>∑) ‘Ó∫Ã sTT∫Ã e÷ <ëVü≤eTT r¬sÃqT.µµ

7e ‘~ \øÏåyês¡eTT Hê&ÉT sêC≤q>∑s¡eTT˝À H=ø£&ÉT eTTøÏÔe÷s¡ZÁ|ü<äs¡ÙqeTT

ø=ì, $TøÏÿ* dü+‘√wæ+∫ n≥Te+Ï$ sTT+ø± ø±e …qì n$ dü]|ü&Éq+<äTq

yTeTT Òeqï|ü&ÉT n‘·&ÉT ø±–‘··eTT\ |ü⁄düÔø£eTT ≈£îÏº n+<äT˝À m‹Ô Áyêdæ ‘·q

ã+<ÛäTe⁄\ øÏ#ÓÃ<äqì #Óô|ŒqT.µµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 102

bÕ\ø=\qT, qs¡kÕ|ü⁄s¡eTTqT <ä]Ù+#·T≥ :`

8 e ‘~ XóÁø£yês¡eTT sê»eTùV≤+Á<äes¡eTT <ëÏ 9 e ‘~ Xìyês¡eTT

bÕ\ø=\T¢ #]HêeTT. á Á>±eTeTT˝À 9, 10, 11 ‘B\T á eT÷&ÉT ~qeTT\T ñ

HêïeTT. uÖ&ÉHé <=s¡kÕì >±]ì, Áø°düTÔ dü+|òüTeTTqT #·÷∫HêeTT. ¬s+&ÉTe÷s¡T¢

dü+‘· ÀqTqï M~Û ÀqTqTï Á|üdü+–+∫HêeTT. Ä~yês¡eTT Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT˝À eT‘·ÔsTT

4 |üs¡«eTT 4e yêø£ eTTqT ãÏº Á|üdü–+∫HêeTT.

12 e ‘~ eT+>∑fiyês¡eTT kÕj·T+ø±\eTT uÖ&ÉHé <=s¡kÕì>±]‘√ ≈£L&Ü

yê] |ü&ÉeHÓøÏÿ sêÁ‹ 7 >∑+≥\ ˝À|ü\ qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT #]HêeTT.

qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT 13, 14 ‘B\˝À ãT<Ûä, \øÏåyês¡eTT\T á ¬s+&ÉT ~qeTT\T

qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT M<ÛäT\˝À qT+&ç 5 e÷s¡T¢ Á|üuÛÑT yêø£ Á|ü#ês¡eTT #dæHêeTT. Á|ü»\T

nH≈£î\T $ì]. ø=+<äs¡T düe÷<ÛëqeTT>± $ì]. ¬s+&ÉT#√≥¢ »qT\T ‘·s¡ÿyê<äeTT

#dæHês¡T. 14 ‘~ \øÏåyês¡eTT kÕj·T+Á‘·eTT ;s¡T <=s¡kÕì >±] sTT+Ï À Äsê<Ûäq

»]–+#·&ÉyÓTÆq~. #ê˝≤eT+~ Å¬ø’düÔe⁄\T+&É>± eT‘·ÔsTT 11e |üs¡«eTT 28 yêø£ eTTqT

ãÏº Á|üdü+–+∫HêqT. »e÷ã+B ì$T‘·ÔeTT Hê Hê Á>±eTeTT\ Á|ü»\T $kÕÔs¡eTT>±

qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT e∫Ãj·TT+&ç]. nH≈£î\T Á|üuÛÑT HêeTeTT $ì #ê˝≤ |üÁ‹ø£\T ø=Hêïs¡T.µµ

sê»eTùV≤+Á~˝À Á|ü#ês¡eTT :`

sê»eTùV≤+Á~ :` 15e ‘~ XóÁø£yês¡eTT qs¡kÕ|ü⁄s¡eTT˝À |ü&Ée jÓTøÏÿ

eTs¡THêÏ j·TT<äj·TeTT dü]øÏ sê»eTùV≤+Á<äes¡eTT #]HêeTT. 16 ‘~ kÕj·T+Á‘·eTT

∫qï ãC≤s¡T˝À <eyêø£ eTT Á|üdü+–+∫q|ü&ÉT #ê˝≤ eT+~ ≈£L&çHês¡T. ø±ì

ø=+<äs¡T Á‘ê>∑TuÀ‘·T\T #].... Áø°düTÔ eT‘·eTTqT ì+~+∫ eTeTTà <ä÷wæ+∫].

ˇø£&ÉT Ç+ø=ø£ dü+e‘·‡s¡eTT e÷Á‘·yT >∑<ë— ‘·s¡Tyê‘· MT |üì jTeTe⁄‘·T+<√

#·÷‘·Ts¡T>±˙ j·THÓqT.µµ

ªª 17 e ‘~ j·÷~yês¡eTT bÕ~] ôV’≤H <=s¡>±s¡T Äsê<Ûäq »]–+∫].

ø=+<äs¡T Å¬ø’düÔe⁄\TqTï #ê˝≤eT+~ Væ≤+<äTe⁄\TqTï >∑T&çøÏ e∫Ã]. ôV’≤H <=s¡>±s¡T

ø=+#ÓeTT Á|üdü+–+∫q ‘·s¡Tyê‘· HqTqTï Á|üdü+>∑eTT #dæHêqT. kÕj·T+Á‘·eTT

Å¬ø’düÔe⁄\ sTT+&É¢≈£î yÓ[¢ |üsêeTs¡Ù #dæHêeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 103

ªª 18 e ‘~ k˛eTyês¡eTT sê»eTùV≤+Á<äs¡eTT ô|<ä› ãC≤s¡T M~Û À ì‘·

Jyêq+<ä yêø£ eTT Á|üdü+>∑eTT #dæHêeTT. nH≈£î\T b˛>∑T|ü&ç $Hêïs¡T. ˇø£&ÉT

ªª;Ûwüßàì, ø£èwüßíì ø±s¡ eTT\ø£+f… Áø°düTÔ yêø£ eTT\˝À ñ+& n‹Xj·TyT$TÏµµ j·Tì

j·T&ç¬>qT. n+<äT≈£î HqT yês¡T <Ó’e‘·«eTT>∑\yês¡T ø±s¡ì Ä Á>∑+<∏äeTT\e\¢H

ãTTEe⁄ |üs¡∫ Áø°düTÔ jÓTTø£ÿ <e e÷qe‘·«eTT\qT >∑T]+∫ $e]+∫q|ü&ÉT

ø=+‘· y=|üø=ì qqTï yÓT#ÓÃqT ø±ì Á|üuÛÑTe⁄qT yÓT#·Ã&ÜjÓTqT.µµ

ªª19 e ‘~ eT+>∑fiyês¡eTT :` sê»eTùV≤+Á~ $&ç∫ eT<Ûä ¬s+&ÉT Á>±eTeTT\T

#·÷∫ 19 e‘~ ãT<Ûäyês¡eTT ‘êfiSfls¡T, eT<ÛäTs¡, e÷\|ü*¢, sê|òüTeeTàù|≥,

»>∑ZeTàù|≥, sT÷ 4 Á>±eTeTT\˝À nH˚ø£ »qT\≈£î düTyês¡Ô Á|üø£Ï+∫HêeTT.

sê|òüTeeTàù|≥ Hêj·TT&ÉT dü+‘√wüeTT>± $ì ø=ìï |üÁ‹ø£\T ø=ì ‘·q

≈£îe÷s¡T\øÏ#ÓÃqT. e+≥≈£î uÛÑ‘· $T#ÓÃqTµµ.

ªª 22 e ‘˚~ X¯óÁø£yês¡eTT >√bÕ\|ü≥ºDeTT, nqïes¡eTT á ¬s+&ÉT

Á>±eTeTT˝˝À #ê˝≤eT+~ düTyês¡Ô $Hêïs¡T.

l ‘·Tì sêE>±]‘√ dü+uÛ≤wüD*

*áj·Tq ô|<ë›|ü⁄s¡+, >=\¢Áb˛\T, ø=≥ºj·T+, ‘·Tì eTTqï>∑T mùdº≥T\»$T+<ësTTq lsêC≤

e‘·‡yêj·T y+ø£≥dü÷s¡ Hêsêj·TD »>∑|ü‹sêE ãVü≤<ä›s¡T>±s¡≥.

ªª 23 e ‘~ Xìyês¡eTT ‘·Tì Á>±eTeTT˝À Hê\T>∑T #√≥¢qT Á|üdü+>∑eTT

»]¬>qT. nHø£ Á|ü»\T dü+‘√wüeTT>± $ì]. HÏ kÕj·T+Á‘·eTT e÷ &sê jÓTT~›øÏ

ø=+‘· eT+~ Á|ü»\T e∫Ã ≈£Ls¡TÃ+&ç u≤>± $ì]. yês¡T $+≥Tqï düeTj·TeTT˝À

sêE>±s¡TqT, n‘·ì Á|ü<ÛëqT\TqT nHø£ eT+~ Áu≤Vü≤àDT\TqT. ôV≤&ÉT¶ b˛©düTqT,

Ç+ø± #ê˝≤eT+~j·TT sTT#êÃ¤ $Vü‰s¡eTT>± b˛e⁄#·T+&ç e÷ &sê e÷s¡ZeTT>±

e∫Ã]. sêE>±]ì #·÷&É>±H Hê #·T≥Tº ≈£Ls¡TÃqï Á|ü»\TqT yê]‘√ ≈£L&Ü HqTqT

dü>ös¡eeTT‘√ Ò∫ ì\Teã&ç‹$T.

sêE>±s¡T : ªª MT¬ses¡T nì qqTï n&ç–]µµ

HqT : ªª Áø°düTÔ eT‘·düTú&ÉqT, Áø°düTÔ eT‘·eTT Á|ü»\≈£î uÀ~Û+#·e∫Ãq yê&ÉqT.µµ

sêE>±s¡T:` ªª $TeTTàqT H˚qT ø=ìï e÷s¡T¢ #·÷∫HêqT ø±ì $TøÏÿ*

dü+uÛ≤wæ+#·T≥ Ò<äT. Ç|ü&ÉT Áø°düTÔ eT‘·eTT˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 104

ñqï Á|ü‘·´ø£å Á|üe÷DeTT\T $q>√s¡T‘êqT #Ó|üŒe˝…qì e÷ &˚sê jÓT<äT≥

yÓTÆ<ëqeTT˝À >∑÷]Ã+&ç]. ‘·q |ü]yês¡eT+<ä]ì >∑÷s¡TÃ+&ÉTeTì]. qqTï ‘·eT

jÓT<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃ+&ÉTeTì]. Ä düeTj·TeTTq 50, 60 eT+~ ¬ø≈£îÿe »qT\T

sêE>±] sTTs¡T Á|üø£ÿ\˝À >∑÷s¡TÃ+&ç].µµ

* Ç+<äTqT ãÏº |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä] >±s¡T 1861 dü+e‘·‡s¡eTTq≈£î |üPs¡«eTTqTï ÇÏº Bs¡È

düTyês¡Ô dü+#ês¡eTT\T #dæs¡ì $X<äeT>∑TqT.

sêE>±s¡T:` eTsê´<ä>± e÷≤¢&É Hêsê+_Û+∫ ªª MT #‹˝Àì$ jT$T |ü⁄düÔø£eTT\Tµµ

nì n&ç¬>qT.

HqT :` ªª Áø°düTÔ eT‘· dü+ã+<ÛäyÓTÆq Hê´j·TeTT\T uÀ~Û+# |üÁ‹ø£\ìµµ #Ó|æŒHêqT.

sêE>±s¡T:` ªª Áø°düTÔ eT‘·eTT ne\+_Û+#·T≥ e\¢ |òü\yT$T <=s¡T≈£îqìµµ n&ç–].

HqT :` ªª bÕ|üø£åe÷s¡ŒDeTTqT, |üs¡eT+<äT ì‘· Jyêq+<äeTTqT ø£\T>∑Tqìµµ

#Ó|æŒ‹ì.

sêE>±s¡T:` ªª n+<äT≈£î ãTTEy$TÏ? @ ì<äs¡Ùq eTTqï~. #Ó|ü&Éì]µµ.

HqT :` ªª <e⁄ì Ä‘·àqT bı+~q uÛÑ≈£îÔ\T Áyêdæq Á>∑+<∏äeTT <eÁ>∑+<∏äeTT ≈£qTø£ Ä

yêø£ eTT\T s¡÷&Ûç>∑ qeTàe …qT. ‘·eTs¡T ì<äs¡ÙqeT&ÉT>∑T≥ Hê´j·Te÷? m+<äTø£+fÒ

‘·eTs¡T @<√ jÓTTø£ eT‘·eTT <Ûä]+∫ Ä eT‘ê~Ûø±]jÓÆTq y\TŒqT nqTdü]+∫

j·TTHêïs¡T >∑<ë? yê]ì #·÷&É Ò<. #·÷&Éq|üŒÏøÏì qeTTà#·THêïπs! qqTï ì<äs¡Ùq+

n&çπ>~ jÓT+<äT≈£î? n+Ïì.

sêE>±s¡T:` n˝≤¬>’‘ e÷≈£î MT≈£î Á>∑+<∏äeTT Ò ø£<ë kÕø£å eTT? e÷ Á>∑+<∏äeTT\˝À

#Ó|æŒj·TTqï •eπøXe⁄\qT, sêeT,ø£ècÕí<ä e‘ês¡eTT\qT yTeTT q$Tà ‘·]+#· Òe÷?

M]ø£+fÒ Áø°düTÔ jÓTTø£ÿ $X‚wüyT$TÏ? j·Tì].

HqT :` ªª |üø£åbÕ‘·eTT Ò≈£î+&Ü ‘·eTs¡T #Ó|æŒq <Ó’e‘·eTT\qT, Áø°düTÔqT XÊgeTT\e\¢

dü]b˛*Ãq|ü&ÉT Áø°düTÔ e+Ïyês¡T Ç‘·s¡T\Tø±s¡T. @eT+fÒ Á>∑T&ç¶yêì ø=s¡≈£î Á>∑T&ç¶

yê&ÉTqTï, <√wæ ø=s¡≈£î <√wæìï |üìøÏsês¡T. Ç‘·s¡ y\TŒ\T bÕbÕ‘·Tàì s¡øÏå+#·

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 105

C≤\s¡T. Áø°düTÔ ìcÕŒ|æj·TTqT, <eeTqTwü ‘·«eTT\j·T+<äT ‘·–j·TTqïyê&ÉTqT, <e⁄ì

#‘· ìs¡ísTT+|üã&ç bÕ|ü⁄\ s¡øÏå+#· e∫Ãq ne‘ês¡ |ü⁄s¡Twüß&ÉTqT, nqT≥≈£î eT+∫

<äècÕº+‘·eTT\T ø£\eìµµ j·T+Ïì.

sêE>±s¡T:` ªª e÷ <Ó’eeTT\ jÓTTø£ÿ eTVü‰‘êÿs¡ eTT\˙ï ø£|æŒydæHês¡T, #dæq

nÁø£eTø±s¡ eTT\T e÷Á‘·eTT u…’≥≈£î ‘Ó∫Ã yêÏì ãÏº Äπøå|æ+#·T≥ j·TTø£Ôe÷?

yTeTT Áø°düTÔqT >∑÷]Ã jÓT+‘· e÷Á‘·eTT Äπøå|æ+#·eTT. ñuÛÑj·T eT‘·eTT\T eT+∫y

n+≤eTT. ø±ì MT¬s+<äT≈£î e÷ <Ó’eeTT\qT Äπøå|ædüTÔHêïs¡T?µµ nì].

HqT :` ªª ø£ Äπøå|üDjÓÆTHê #j·T Ò<äT. ñqï<äTqïfÒ¢ #Óô|Œ<äeTT ø±ì Òì~ ø£*Œ+∫

Äπøå|æ+#·eTT. sêeTø£ècÕí<äé‘ês¡ |ü⁄s¡Twüß\ j·T+<äT ø=ìï eTVü≤‘êÿs¡éTT\T

Á>∑+<∏äø£s¡Ô\T Äs√|æ+∫ Áyêdæq|üŒ≥øÏì yê]øÏ bÕ|üeTTqTï, •ø£åj·TTqTï ñ+&çq≥T¢

#Ó|æŒ]. nÏºyês¡T eTVü≤‘êÿs¡ eTT\qT #j·TC≤\s¡Tµµ nì #Ó|æŒ‹ì.

sêE>±s¡T:` ªª yês¡T nÁø£eTeTT\T »]–+∫ •ø£å bı+<ä&ÉeTT m+<äTø£+fÒ yês¡T

©˝≤e÷qTwüß\T >∑qTø£, À≈£î\˝À Ç≥Te+Ï nÁø£eTeTT\T me«s¡T #Ój·T´‘·>∑<äììï,

#dæq≥ºsTT‘ ‘êeTT bı+~q •ø£å Á|üø±s¡eTT n+‘·ø£+fÒ n~Ûø£ •ø£å e#·TÃqT düTe÷

nì ãT~∆ #Ó|ü≥ ø=s¡πø Ä˝≤>∑T eT#·TÃ #·÷|æ+∫]µµ nì #Ó|æŒ].

HqT :` ªª n~ ‘·>∑ìeT#·TÃ, <Ó’e‘·«eTT >∑\yê&ÉT Ä˝≤>∑T #j·T&ÉT. n+‘ø±<äT, ø£

Á>±e÷~Ûø±] ‘êqT ˝…dü‡>± Á‘ê– eT‘·T Ôu§+~, M~Û˝À bıs¡\T‘·÷,

Vü‰kÕ´düŒ<äT&Ó’j·TT+&ç, nÏºyê&ÉT ` zsT÷ Á>±eTdüTú ≤sê! MT˝À mes¡TqTï ø£\T¢

Á‘ê>∑≈£L&É<äT düTeT+&ç, Á‘ê–q≥ºsTT‘ Hê e … MTs¡T #Ó&çb˛‘ês¡T, eT]ìï HqT

$TeTTàqT <ä+&ç+‘·TqT. nì j·T‘·&ÉT #Ó|æŒq≥ºsTT‘ Ä Á‘ê>∑TuÀ‘·T n~Ûø±] jÓTTø£ÿ

ãT~∆ Á|ü»\T $+<äTsê? yêìì \ø£å ´ô|≥Tº<äTsê? yêìøÏ uÛÑj·T|ü&ÉT<äTsê? ø±ãÏºÏº ÏºÏº Ïº

ªªj·T<∏ë<Ó’e ‘·<∏ëuÛÑø±Ôµµ nH Hê´j·TeTT #=|üq <Ó’eeTT\T q&ç∫q nÁø£eT Á|üø±s¡eTT

yê] uÛÑ≈£îÔ\TqTï q&ÉT‘·Tπs >±ì ‹qïì q&ÉTe&ç yê]øÏ mø£ÿ&É <=s¡T≈£îqT?

m+‘·e÷Á‘·eTT <=s¡ø£<äTµµ n+Ïì.

sêE>±s¡T:` ªª Áø°düTÔ eT‘·düTú …’q C≤‘·T\yês¡T ‹qï>± q&ÉT#·Tø=+≥THêïsê? yê]˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 106

nÁø£eTeTT\T Òyê? nì n&ç–].

HqT :` ªª Ç+ ¢wüß <=s¡\+‘ê uÛÑ≈£îÔ\T>±s¡T. Áø°düTÔ HêeTeTT eVæ≤+∫q|üŒÏøÏìï

nH˚≈£î\T <äTsêàs¡TZ\THêïs¡T. yê]•ø£å yê]ø=s¡≈£îqï~. yê]ì MT¬s’Hê, H˚HÓ’Hê

ø£ìô|≥ºe<äT›. @eT+fÒ yês¡+<äs¡T eTqe+Ï qs¡T\T. nsTT‘ sTT|ü&ÉT »s¡T>∑T#·Tqï

dü+uÛ≤wüD eTq\qT s¡øÏå+# ne‘ês¡ |ü⁄s¡Twüß\qT >∑T]+∫ nj·TT´qï~. ø£qTø£

nÏºyês¡T <√wüs¡Væ≤‘·T …’ j·TT+fÒH ø±ì |üìøÏsês¡T>∑<ëµµ n+Ïì.

sêE>±s¡T:` ªª Áø°düTÔqT yT≈£î\T ydæ #·+|ü⁄≥ jÓT+<äT≈£î? Äj·Tq <e‘·«eTT >∑\yê&Ó’

j·TT+fÒ #êe&ÉyÓT+<äT≈£î? nì n&ç–]µµ.

HqT :` ªª <e⁄ì Hê´j·T Á|üe÷DeTTqT >∑T]+∫ìï, <äj·TqT >∑T]+∫ìï, dü÷ø£åeTT>±

#Ó|æŒ Áø°düTÔ bÕ|ü⁄\ø=s¡≈£î Ä˝≤>∑T eTè‹ u§+<äe …qH <Ó’eìs¡íj·TeTTqTï, Á|ü»\ø=s¡≈£î

Áø°düTÔ e#·TÃqì Á|üeø£Ô\T eTT+<äT #Ó|æŒq Á|üø±s¡eTT n+‘ê HÓs¡ys¡T≥j·TTqTï, eT∞¢

Áø°düTÔ e∫Ã eTè‘·T\ q+<ä]ì eT+Ï ÀqT+&ç ÒeHÓ‹Ô Hê´j·TeTT rs¡TÃ≥j·TTqTï

á dü+>∑‘·T\T dü+Á>∑Vü≤eTT>± #Ó|æŒ Ä jTdüTÁø°ùdÔ s¡ø£å≈£î&Éì HqT <äè&ÛÉeTT>±

|ü*øÏq|ü&ÉT sêE>±s¡TqTï ‘·øÏÿq yês¡TqTï $ì yê]˝À yês¡T ‘·eT eT‘·eTT≈£î

$s√<ÛäeTT>± ñqï<äì jTyTjÓ÷ nqTø=ì].µµ

ªªÁbı<äT›eTTì– Nø£Ï edüTÔqï~ >∑qTø£ yÓ[¢ b˛<ëeTì sêE>±s¡TqT Äj·Tq

»qT\+<äs¡TqT Ò∫ yÓ[flb˛sTT].

(&sê j·TT+&ÉT≥e\¢ ÇÏº yês¡+<äs¡T e#·TÃ≥≈£îqT, ≈£Ls¡TÃ+&ç dü+uÛ≤wæ+#·T≥≈£îqT

eT+∫ ùV≤‘·Te⁄ ø£qã&ÓqT.)µµ

24 e ‘~ Ä~yês¡eTT:` qø£ÿ|ü*¢. ñ|üe÷ø£\˝À düTyês¡Ô #Ó|ü#·T+&É>±

s¡+>∑j·T´ >±] |æ\¢ #·ìb˛sTTq<äqT yês¡Ô e∫Ãq+<äTq Äj·Tq eTT+<äT>±

yÓ[flb˛jÓTqT. ‘·øÏÿq Á>±eTeTT\˝À düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT #dæ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T

|òæÁãe] 8 e ‘~ì $XÊK|ü≥ºDeTT #]]. ]b˛s¡T¶ ∫es¡≈£î ªªá Á|üj·÷D ø±s¡ eTT

<e⁄&ÉT Äos¡«~+#·TqT >±ø£!µµ j·TqT ÁbÕs¡úqqT Äj·Tq ÁyêdüTø=ì j·TTHêïs¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T düJe⁄ …’ j·TT+&É>∑H #ê˝≤ |ü≥ºDeTT\T ø£H&çj·THé $TwüHé

ùdºwüqT\T>∑e÷], Äô|<ä›\T #dæq ÁbÕs¡∆q\≈£î Á|ü‹|òü\yÓ÷j·TqC≤\ #ê\ #√≥¢

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 107

Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\T Ò∫q$. MT<ä $e]+∫q ‘·Tì sêC≤ >±] ≈£îe÷]ø£ l sêC≤

»>∑|ü‹ düTuÛÑÁ<äj·TéTà ãVü≤<äTs¡T >±]øÏ ø=ìï jT+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ sêE\ $TwüHé

|üø£åeTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±], eTqTeT\˝À H=ø£s¡>∑T á #·]Á‘· s¡#·≈£î& #·ø£ÿ>±

–\Tº yj·Tã&çq jÓTTø£ u…’_\T Á>∑+<∏äeTT H=ø£ düuÛÑ À ãVüAø£]+#ÓqT.

∫qï ≈£îe÷¬s’ $yêVü≤eTT :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] $XÊK|ü≥ºDeTT˝À ìedæ+∫q |üHÓï+&+&É¢ À Å¬ø’düÔe eT‘·

Á|ü#ês¡yT$T, Á>∑+<∏ä s¡#·qjT$T, $düÔ]+#ÓqT. Äj·Tq ¬s+&√ n\T¢&ÉT C§düj·÷

ãs¡¶s¡T k˛<äs¡T&ÉT f…Æ≥düT ãs¡¶s¡Tq≈£î ‘·q ∫qï≈£îe÷¬s’ e÷sêÔ eTH√s¡eTì∫Ã

ªª$yêVü≤eTT #dæ]. 1860 e dü+ˆˆ Äø√ºãs¡T˝À yê]<ä›s¡T lø±≈£îfieTT˝À qT+&ç].

˝À>∑&É q]dæ|ü≥ºDeTT qT+&ç ¬se. CÒ. mdt. yêsY&Ü¢ >±]øÏ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTq≈£î 1860 dü+ˆˆ nø√ºãs¡T1e ‘~ì yê]øÏ »yêã+~q~.

n+<äT yêØ<XeTTq≈£î ‹]–e#·TÃ≥≈£î >∑\ j·TT<›XeTT e´ø£Ô|üs¡T|üã&ç j·TT+&ÉT≥#

yês¡T ‘·|üŒ≈£î+&Ü sêe …qì Áù|πs|æ+#·T#·T Ä HÓ\ 10 e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

yê]øÏ j·TT‘·Ôs¡eTT ÁyêôdqT.<ëì qø£\T C≤Á>∑‘·Ô>∑ <ë#· ã&çj·TTqï~. Á>∑+<∏ä$düÔs¡‘·

;Û‹# <ëì Áã#·T]+|ü Ò<äT.

y˚T»s¡T Áu…Ÿ<=s¡>±] eTs¡DeTT ` _&É¶\T ø£≥ø£|ü⁄] j·T_Û>∑eTqeTT :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTT˝À qT+&çq ø±\eTTqH˚ j·Tø£ÿ&É

|üPs¡«eTT ‘·eT≈£î Á|üuÛÑT e÷s√Z|ü<XeTT #dæj·TT+&çq ôd’Hê´~Û|ü‹ yT»s¡T Áu…Ÿ

nqT uÛÑø£Ôes¡T&ÉT 1857 dü+e‘·‡s¡eTT |òæÁãe] 26 e ‘~ì ‘·eT 87 e jT≥

eTè‘·T˝… ’ j·T#·ÃÏ |ü≤\|ü⁄ ñ<√´^j·TT\ |æ‘·è eqeTTqH˚ KqqeTT

ø±ã&ç].|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ≈£îe÷fi¯ófl>∑T &˚$&é #Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTT

\+&ÉHé$TwüHé ôV’≤dü÷ÿ\T˝À $<ä ø£s¡∫ Ä+Á<Ûä uÛ≤wüj·T+<äT ø=+#·eTT Á|üyXeTT

>∑*– ªªm+<äT≈£î eTs¡∫‹$`jTdüTì Áù|eT jÓT+<äT≈£î eTs¡∫‹$µµ j·TqT ø°s¡ÔqqT

e÷Á‘·eTT Áyêdæ]. Äj·Tq k˛<äs¡T&ÉT kÕyT´ Ÿ #Í<Ûä] n#·Ã≥H $<ä quÛÑ dæ+∫

yês¡TuÛÑj·TT\TqT ñ<√´>∑eTT\¬ø’ yÓqTø£ ø£≥ø£|ü⁄]øÏ uÀsTT]. &$&é #Í<Ûä]>±s¡T

b˛©düT sTTHéôdŒø£ºs¡T>± qT+&ç düTkÕ«uÛ≤eeTT>∑\ myT\´ j·TqTH=ø£ Ä+>√¢sTT+&çj·THé

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 108

ø£q´qT $yêVü≤eTT #dæø=ì]. ÄyÓT eT+∫ ø√&É\T>∑ qT+&ÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±]

_&É¶© $<ÛäeTT>∑ dü«<XeTTq ø±j·Tq≈£î eTT+<äT>∑ yÓ[¢].

1861 dü+e‘·‡sê+‘·eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T \+&ÉHé À qT+&çq yêsY&Ü¢

>±]øÏ Áyêdæj·TT+&çq sTT+ø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT qø£\T ô|ì‡\T Áyê‘· ÀqTqï~. <ëìe\¢

eTqø£$ 1861 dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T HÓ\ 20 e ‘~ì $XÊK|ü≥ºDeTT $&ç∫ s¡+>∑j·T´

>±s¡T nqT düVü‰j·T≈£îì‘√ ‘·÷s¡TŒ ñ‘·Ôs¡eTT\≈£îqT 120 yÓTÆfifl <ä÷s¡eTT qT+&çq

|üsê¢øÏ$T&çøÏì yÓ[¢ 28 ~qeTT\T Á|üj·÷DeTT\T #dæ 46 Á>±eTeTT\˝À nHø£

»qdüeT÷Vü≤eTT\≈£î düTyês¡Ô Á|üø£Ï+∫q≥TºqT |üsê¢øÏ$T&ç À H=ø£j·TT<√´>∑TdüTú&ÉT

ìø√<eTT e … s¡Vü≤dü $XÊ«dæjÓÆT, ‘·eT‘√ ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T #j·TT #·T+&çq≥T¢qT,

&Üø£ºs¡T C≤Hé ùV≤ (Dr. Rev. John Hay M.A)>±s¡T Ä ‘·≥Tº Á|üj·÷DeTT #dæ

j·÷j·TqqT p&ÉHÓ’ j·TTqï≥TºqT Áyêdæj·TTHêïs¡T. Ä˝≤π> ¬se¬s+&ÉT C≤Hé ùV≤

<=s¡>±s¡T, ¬se. CÒ. &É_¢j·TT >±s¡¶Hé <=s¡>±s¡T(Dr. Rev. J.W. Gordon), ¬se.

|ü⁄*bÕø£ »>∑Hêï<ÛäeTT, ¬se. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä], C§düj·÷ ãs¡¶s¡T eT]ø=+<äs¡T

uÛÑ≈£îÔ\T ˇø£ |üsê´j·TeTT |üsê¢øÏ$T&ç ÁbÕ+‘·eTTq≈£î Á|üj·÷DeTT #˚dæ,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] j·Tqï>±s¡>∑T »>∑Hêï<∏ä #Í<Ûä]>±s¡T j·TT+&çq

|üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡eTqT Ä≈£î\‘·+|üs¡ Á>±eTeTTq #Í<Ûä]>±]ì, j·T#·ÃÏ yÓTTU≤kÕ<ës¡T\T

eTTqï>∑T yê]øÏì düTyês¡Ô Á|üø£Ï+|ü yÓfifl>± yT¢#·TÃ\ ˙&É k˛ø£sê<äì »>∑Hêï<Ûä

#Í<Ûä] yê]ì ‘·eT #ê$&ç j·Ts¡T>∑T MT<ä e÷Á‘·eTT ì\Teã&ÉCÒdæ ‘·eTTà&ÉT ªªC≤‹

#Ó&çb˛sTTHê&Éìµµ eTqdüT‡q –qTø£ eVæ≤+∫j·TT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T sTT|ü&ÉT ys=ø£#√≥ dü+|òüT ø±s¡ uÛ≤s¡yÓT‘·TÔø=q <Ó’eìs¡íj·TyÓTÆ

j·TT+&ÓqT.

11. n<Ûë´j·TeTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 109

∫Ïºe\dü À dü+|òüTbÕ\ø£‘·«eTT XóuÛÑes¡Ôe÷q Á|ü#ês¡eTT Á|üeTTK es¡ZeTT

dü+|òüTeTTq CÒs¡T≥. dü«<˚XÊ_Û>∑eTqeTT ªªø£˙ïfi¯fl‘√ $‘·TÔyê&ÉT dü+‘√wüeTT‘√

|ü+≥ø√j·TT&ÉT.µµ

------ ------

1862 dü+e‘·‡s¡eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<ÛäØ>±s¡T ;ÛeTTì|ü≥ºDeTT <ä]qTqï

∫Ïºe\dü dü+|òü÷<Ûä ≈£åî\T>∑ ã+|üã&ç j·T#·Ã≥ mì$T<+&ÉT¢ Á|üuÛÑTø±s¡ yÓTTq]Ã].

yê] j·TT|ü<XeTT# Å¬ø’düÔe eT‘· $XÊ«düeTTq dæús¡|ü&ç, n#·Ã° j·T+Á‘·XÊ\ô|’ $#ês¡D

ø£s¡Ô\T>∑ |òüTqø±s¡ yÓTTq]Ãq ø°]Ô$XÊs¡<äT …’q e÷<ëã‘·TÔ\ ÁãVü≤àJ nqT uÛÑ≈£îÔ&ÉT

1904 dü+e‘·‡s¡eTT ÁøÏ+~ $wüj·TeTT\T ‘Ó*j·TCÒdæ j·TT+&ç].

∫Ïº e\dü |ü]dæú‘·T\T :`

;ÛeTTì|ü≥ºDeTT ‘ê\÷ø±˝À ∫Ïºe\dü Á>±eTeTTq >√düÔ qBrs¡eTTq

ªªyÓTdü‡s¡T‡ Äs¡“¤‘Y HêŸ n+&é ø£+ô|˙µµ (Messrs Arbuthnot and Company)yês¡T

#·¬øÿs¡ #˚j·TT ªª bòÕ´ø£ºØµµ jÓTTø£Ï kÕú|æ+∫]. <ëì ô|’ì dæ.j·Tdt. $T+∫Hé

(Mr. C.S Minchin) <=s¡>±s¡T yTH»s¡T>∑ qT+&ç]. n#·Ã≥ |üì#j·TT Ä+Á<ÛäT\≈£î

düTyês¡Ô Á|ü#ês¡≈£î&=ø£&ÉT+&Ée˝…qì Äj·Tq ø√], $XÊK|ü≥ºDeTT˝À ¬se.CÒ.

&É_¢j·TT.>±s¡¶Hé (Rev. J.W. Gordon) <=s¡>±s¡T Ä+Á<Ûä Á|ü»\≈£î uÀ<Ûä≈£î\T>∑qT,

¬se. CÒ. ùV≤ (Rev. John Hay M.A) <=s¡>±s¡T $<ë´, eTTÁ<ëø£ås¡XÊ\\ô|’ì˙ï ,

¬se. CÒ. eTsê¶ø (Rev. J.Murdock) <=s¡>±s¡T Ç+ ¢wüß yê]øÏì uÀ<Ûä≈£î\T>±

qTqï|ü&ÉT ˇø£ uÀ<Ûä≈£îì |ü+|üe …qì yê]ù|s¡ Áyêdæ]. yês¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

uÛÑ≈£îÔì ∫Ïºe\dü≈£î |ü+|æ+∫]. á <Ó’e»qTì p∫qyês¡T Äj·Tq˝À qTqï <Ó’euÛÑøÏÔ

e\¢qT, Ç‘·s¡T\qT ‘·qe … ÁuÒ$T+#·T düT>∑TDeTTqT ø£ìô|Ïºq+<äTqqT Äj·TqqT

Áù|$T+#·Tyês¡T, Äj·TqqT ô|<ä›\T ªªnj·÷´µµ j·Tìj·TT ªªu≤ã÷µµ j·Tìj·TT, |æ\¢\T

ªª‘ê‘êµµ j·Tìj·TT ãVüQ eTsê´<ä>∑ _*∫ >ös¡$+#·Tyês¡T. nH≈£î\T dü«+‘· ã+<ÛäTe⁄\

jÓT&É qÏ+#·Tq≥T¢ Äj·Tq jÓT&É qÏ+#·Tyês¡T. Äj·Tq Å¬ø’düÔe⁄\qT ‘·q _&É¶\e …

Áù|$T+∫q+<äTq yêsêj·TqqT ‘·+Á&ç e … ÁuÒ$T+#·Tyês¡T. Ä ø±\eT+<äT ∫Ïºe\dü À

qT+&çq ¬s+&ÉT Å¬ø’düÔe ≈£î≥T+ãeTT\T Äj·Tq Áù|eT HÓqï&ÉT eTs¡Te ÒeqT≥≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 110

dü+~j·TeTT Ò<äT. Á|üuÛÑTe⁄ Áù|eT Äj·Tqj·T+<äT ì*∫j·TT+&çq+<äTq Äj·Tqj·T+<äÏº

Áù|eT ø£\<äìj·TT, ÁøÏj·T\ <ë«sê Äj·Tq ‘·q Áù|eT q+<ä]øÏ n>∑T|üs¡#Óqìj·TT

yês¡T kÕø£å $Tj·T´>∑\s¡T. Äj·Tq Å¬ø’düÔe |æ\¢\qT >=\¢yê&ÉT >=i…¿|æ\¢\qT uÛÑT»eTT\

MT<ä HÓøÏÿ+#·Tø=ì yÓ÷j·TTq≥T¢ yÓ÷j·TTyê&ÉT.

b˛*|ü*¢˝À ùde :`

kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· es¡≈£î Á|ü‹~qeTT kÕj·T+ø±\eTT düTyês¡Ô Á|üø£Ï+#·T≥≈£î ‘·|üŒø£

bıs¡T>∑÷fiófl≈£î yÓfióflyês¡T. dæ+–e\dü nÁ>∑Vü‰s¡eTqT H=ø£ yÓ’~ø£ Áu≤Vü≤àD Á>±eTeTTq≈£î

Äj·Tq ‘·s¡T#·T>± yÓfióflyês¡T. sêC≤|ü⁄˝Àe j·TqT eT]jÓTTø£ Á>±eTeTTq qT+&ÉTyês¡T

Á|üuÛÑTe⁄ yêø£ eTTq≈£î ˝Àã&ÉTyês¡T >∑qTø£ <ëìì ªªHê Á|æj·TyÓTÆq sêC≤|ü⁄˝Àeµµ

j·Tì |æ\T#·Tyês¡T. b˛*|ü*¢ j·TqT bıs¡T>∑÷s¡T sêE\TqT, Áu≤Vü≤àD≤<äT\T eTTqï>∑T

yês¡\T+&ÉT Á>±eTeTT. Äj·Tq Ä~yês¡ kÕj·T+Á‘·eTT\ j·T+<äT <ä·q‘√ yÓfifl>∑\

dü <äs¡T\ ì<ä›s¡T eTT>∑TZ]ì yÓ+≥u…≥Tºø=ì j·T#·ÃÏøÏ yÓfióflyês¡T. n#·Ã≥ >∑&ÉTdüT

‘·äqeTTqT >∑s¡«eTTqT >∑\ XÊÅdæÔjÓTTø£&ÉT+&ÓqT. n‘·&ÉTqT ‘·øÏÿq yês¡TqT <ä÷wüDeTT>∑

e÷≤¢&çqqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T XÊÅk˛Ôø£ÔeTT>∑ e÷≤¢&ÉT#·T, u≤\éTTqT+N

Væ≤+<ä÷eT‘· XÊgeTT\˝À ã]ÁXeT>∑\yê¬s’ j·TTqï+<äTq, |ü<ä eTT\qT, XÀ¢ø£eTT\qT

ñ<ëVü≤s¡DeTT>± Bdæ düs¡«»q düeTà‘·eTT>± uÀ~Û+#·T≥ #‘·qT, Væ≤‘·yê<äT\T>∑

qT+&ÉT≥#‘·qT, Äj·Tq <Û√s¡DÏ Áù|eT‘√qT, $qj·TeTT‘√qT, >∑÷&çq~ >∑qTø£qT,

$qTyê]˝À ø=+<äs¡T ‘·eT XÊgeTT\qT <ëyT ì+~+#·Tø=ì Áø°düTÔ eT‘·eTTqT

düeTà‹+#·Tyês¡T.

Á|üC≤ >ös¡eeTT :`

M<ÛäT\˝À »>∑&ÉeTT ˝≤&ÉT#·T ã+&Éã÷‘·T˝≤&ÉTyês¡T Äj·TqqT p&É>±H˚

ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T e#·TÃ#·THêïs¡T. ‹≤¢&Éø£+&çµµ nì #Ó|üyês¡T. @\qìq

n≥Te+Ïyês¡T Äj·Tq ¬ø<äTs¡T |ü&É>±H ªªu≤ãT˝≤sê! #Ó&É¶e÷≥˝≤&ÉT≥ e\q MT

Vü≤è<äj·TeTT\qT MTπs #Ó&É>=≥Tº#·THêïs¡T. MT ‹≥¢ À H=ø£ÏjÓÆTqqT MT jÓT<äTÏ

yê]øÏ ø°&ÉT#j·T<äT. ø±ì MTπø ø°&ÉT #j·TTqT >∑<ë! j·Tì sTT≥T¢ ãT~∆#Ó|üyês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 111

Å¬ø’düÔe⁄\ ø=s¡≈£î Áã‹ j·÷~yês¡eTTq ∫Ïºe\dü >∑T&ç À Äsê<Ûäq\T »]–+#·T≥

Ä#ês¡eTT. Äj·Tq ÁbÕs¡úq ‘·s¡>∑‹ jÓTTø£Ï kÕú|æ+∫, n+<äT˝À düuÛÑ À H˝≤>∑T

ÁbÕ]ú+#·e …H√ ≈£î≥T+ã ÁbÕs¡úq …À¢, n+‘·s¡+>∑ ÁbÕs¡úq Ò ≤>√ j·÷ $<ÛäeTT\qT

uÀ~Û+#·Tyês¡T ø£s¡T ÁbÕ]ú+∫q yÓqTø£, n+<ä*‘·|ü\T düe]+#·|üã&ÉT#·T+&Ó&ç$.

HêHê$<Ûä ùde :`

eT]j·TT bòÕ´ø£ºØ j·T»e÷qT …’q dæ.mdt. $T+∫Hé (C.S Minchin Esq)

Ç+»˙j·Ts¡T>±s¡T, ÄsY. Ø&é (R. Read Esq) <=s¡>±] ø√]ø£ Á|üø±s¡eTT bòÕ´ø£ºØ˝À

|üì #j·TT |üìyê+Á&ÉqT, Äj·Tq <yê\j·TeTTq CÒ]Ã ªªs¡ø£åD #·]Á‘·µµ bÕsƒ¡eTT

#˚sTT+#·Tyês¡T. ªªˇø£kÕ] j·÷j·Tq düTyês¡Ô |üì $wüj·TeTT ã+&çMT<ä HÓøÏÿ

düú ≤+‘·eTT yÓfiófl#·T+&É>± qB Á|üyêVü≤eTT e\¢ düeTdüÔeTTqT ø√\Tb˛sTT ÁbÕDeTT\T

e÷Á‘·eTT <äøÏÿ+#·Tø=ì e∫Ã].

1869 dü+e‘·‡s¡eTT Á|ü#·T]+|üã&çq $XÊK |ü≥ºDeTT $TwüHé ]b˛s¡Tº Á|üø±s¡

eT#·ÃÏ Å¬ø’düÔe dü+|òüTdüTú\T ø=+<äs¡T ∫Ïºe\dü bòÕ´ø£ºØ˝À |üì #j·TT#·T+&çq≥T\qT

dü+e‘·‡s¡ eT+‘·≤ ∫Ïºe\dü À j·TT+&çq≥TºqTï, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Åd”Ô\ ‘·s¡>∑‹

jÓTTø£Ï kÕú|æ+∫ yê]øÏ yês¡eTTq ø=ø£kÕ] j·÷Á‹≈£îìÁ|üj·÷DeTT uÀ~Û+#·T

yês¡ìj·TT <Ó*j·TT#·Tqï~.

ùdyê |ü*‘·eTT :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] eT÷\eTTq C≤„H√<äj·TeTT bı+~q ¬s+&ÉT eT÷&ÉT

≈£î≥T+ãeTT\#·≥ qT+&ÓqT. yê]˝À u≤kÕì n|üŒ&ÉT >±s¡T nqT <Ûäì≈£î&ÉT ªª HqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT nj·T´ e\q Å¬ø’düÔe eT‘· C≤„H√<äj·TeTT bı+~q yê&ÉqTµµ nì #Ó|æŒ

j·TT+&ç]. Ä >∑Ts¡T bÕ<äeTT\ jÓTT<ä› ≈£Ls=Ãì jÓTTø£ #Ûêj·÷ |ü≥eTT

rsTT+#·Tø=qTq+‘·Ï >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ n|üŒ&ÉT>±] ≈£î+&ÓqT.

ªª ∫Ïºe\dü À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTj·T´ uÀ<Ûä≈£î\T>∑ qTqï|ü&ÉT ∫Ïºe\dü >∑T&ç À

eTT+<äT>± kÕïqeTT bı+~q yê&ÉqT HqTµµ nì ÁãVü≤àJ >±s¡T 1879 dü+ˆˆ

»qe] 25 e ‘~ì uÛÑ>∑yêHé u…Vü≤sê>±]øÏ, ã+&ç CÀ–Hêj·TT&ÉT>±s¡T nqT

$XÊ«düT\≈£î Áyêdæq jÓTTø£ j·TT‘·Ôs¡eTT˝À $e]+∫j·TTHêïs¡T. kÕ©\˝À qT+&ç

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 112

e∫Ãq e÷<ëã‘·TÔ\ ÁãVü≤àJ>±s¡T ô|]ø°\˝À qT+&ç e∫Ãq u≤kÕì n|üŒ&ÉT >±s¡T¢

ãVüQ ≈£î≥T+;≈£î˝…’ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Áã‹øÏj·TTqï+‘· ø±\ e÷j·Tq‘√

ñ‘·Ôs¡Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T >∑*–j·TT+&ç]. HÏøÏì yê] ≈£î≥T+ãeTT yêsêj·Tq jÓT&É

q_Ûe÷qTe+‘·T˝…’ j·TTHêïs¡T. yÓqTø£ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] C≤„|üø£ uÛÑeq

ìsêàDeTTq¬ø’ yê]<ä›s¡T >=+‘· ‘√&ÉŒ&çj·TT+&ç].|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ∫Ïºe\dü À

qT+&É>± ◊»≈£î |òü⁄\¢s¡T >±]‘√ ø£\dæ $»j·Tq>∑s¡eTT, >∑»|ü‹q>∑s¡eTT, kÕ\÷s¡T,

u§_“*, bÕs¡«r|ü⁄s¡eTT eTTqï>∑T Á|ü<˚X¯eTT\≈£î yÓ[fl düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT

»]–+#·Tyês¡T.

1861 dü+e‘·‡sê+‘·eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTT qT+&ç

|üsê¢øÏ$T&ç yÓ’|ü⁄ düTyês¡Ô Á|ü#êsês¡úeTT yÓ[¢ j·TT+&çq|ü⁄&ÉT πsU≤ì eTT≈£î+<äsêe⁄

Hêj·TT&ÉT>±s¡T eTTqï>∑T |ü⁄sê‘·q ùdïVæ≤‘·T\H≈£î\H ø±ø£ n#·ÃÏøÏ Hê\T>∑Tqïs¡

Áø√düT\ <ä÷s¡eT+<ä* ø=eTàHê|ü*¢ Á>±eT eTTq‡ãT ã+&ç CÀ–Hêj·TT&ÉT >±]ì,

‘·eT d”«j·T k˛<äs¡T\>∑T »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±]ì, yê] CÒ wü |ü⁄Á‘·T\>∑T n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤

#Í<Ûä]>±]ì, n#·ÃÏøÏ yÓTTU≤kÕ<ës¡¢qT p∫ düTyês¡Ô ;»eTT\T yÓ<ä»*¢ j·TT+&ç].

n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡T <äTs¡Z |üP»j·T+<ä_Û ≤wü >∑*–, Ä <e‘·|üs¡eTTq

ø°s¡Ôq\T #Ó|æŒj·TT+&çqqT , Ç|ü&ÉT |æq‘·+Á&ç(<ë<ë) |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T

bÕ|ü⁄\qT s¡ø£å+|ü e∫Ãq jTdüT Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ Áù|eT|üPs¡«ø£ düTyês¡ÔqT uÀ~Û+∫,

n|üŒ≥|üŒÏøÏ Äj·Tq ≈£î‘·Ôs¡eTT\T Áyêj·TT#·T+&É, n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±]˝À

q÷‘·q eT‘√»«\qeTT ø£*– ‘·eT |æq‘·+Á&ç >±]∫Ãq Å¬ø’düÔe eT‘· |üÁ‹ø£\T #·<äTe⁄#·T,

bÕ|üsêVæ≤‘·T´&Ó’q jTdüTÁ|üuÛÑTy ‘·q |ü]Á‘êDø£s¡Ôj·Tì Á>∑Væ≤+∫ $X«dæ+∫ j·TT+&ç].

<ë<ë|ü⁄ 30 dü+ˆˆ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T ‘·eT d”«j·Tã+<ÛäTe⁄\T ‘·eT e …

jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ q+^ø£]+|ü yê]øÏ XøÏÔ ìj·Té …qì <e⁄ì ÁbÕ]ú+#·T#·T e∫Ã].

ÁbÕs¡úHê Á|ü‹|òü\eTT uÛÑ≈£îÔ\T bı+<ä≈£î+<äTsê?

≈£î≥T+ã |òü*‘·eTT\T :`

1862 e dü+e‘·‡s¡eTT |òæÁãe] HÓ\˝À ø£Hê&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·\+#·ì

>∑&çj·TqT ø±cÕj·T egeTT\T <Ûä]+∫, düTes¡í ø£+ø£DeTT eTT+CÒ‹ q\+ø£]+|ü,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 113

düTe÷s¡T 70 yÓTÆfiófl q&É∫ e∫Ãq+<äTq ˇøÏ+‘· &Édæ‡q jÓTi¿ì $Á>∑Vü≤yÓTTø£Ï

j·÷j·Tq sTT+Ï eTT+<äs¡ ì\Teã&ç ªª<ë<ë! <ë<ë!µµ j·Tì |æ\Te HêXÃs¡ eTT‘√

Hê ø£+sƒ¡dü«s¡eTT $ì n~ ‘·q j·Tqï ≈£îe÷s¡T&Ó’q n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ j·Tì b˛*Ã

ªªHêj·THê sTT+≥ q+<äs¡T πøåeTe÷µµ j·Tì ≈£îX\ Á|üXï ydæ, yê] düTπøåeT yês¡Ô

Hês¡dæ, eè<ä› k˛<ä]ì _*∫ u≤ãT≈£î ø±fifl≈£î ˙[fl∫Ã, e+≥≈£î uÛÑ‘· $TeTàq>±,

ªª<ë<ë, uÛÑ‘· eTT e<äT›, MTbÕø£yT uÛ≤>∑eTT ydæø=+<äeTµµì #Ó|üŒ>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

n+<äT\≈£î nqTe÷ì+∫ sTT+≥ >∑+<äs¡>√fi|ü&ç yÓ[fl b˛e#ÓÃHyÓ÷j·Tì yÓTT<ä≥

‘·\+∫qqT, eT]ø=+‘· dü+uÛ≤wüD q&É∫q ô|’ì À>∑&É ‘êeTT ÁbÕs¡úHê|üPs¡«ø£eTT>±

$‹Ôq düTyês¡Ô ;»eTT ˝≤j·Tq˝À |òü˝ÀqTàK‘· >±+∫qeì Á>∑Væ≤+∫ Á|üuÛÑT

HêeTeTTq≈£î <Ûäqýê<äeTT \]Œ+∫]. n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤eTT>±s¡T ‘·eT <ë<ë>±]e …

ã÷ìq ø±s¡ eTT qT+&ç yÓqTø£+» ydæ ø±\j·÷|üq ùdj·TTyês¡T ø±s¡T. Äj·Tq

ø=ìï Á>±eTeTT\≈£î $Tsêd”<ës¡T, nsTTqqT Áø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ j·T‹ ÁX‚wü‘·

ì$T‘·ÔeTT düs¡«eTT #Ó‘·Ôj·Tì jÓT+#·Tø=ì eTVü≤‘·Ôs¡ $XÊ«düeTT‘√ Ä Á|üuÛÑTe⁄qT

ùd$+|ü ìXÃsTT+#·Tø=ì]. Ä ø±\eTTq u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT\T ñ‘·Ôs¡ düsêÿs¡T\˝À

Ò∫ j·TT+&É Ò<äT. ø±e⁄q \+&ÉHé $TwüHé yê]‘√ CÒs¡Tø=ì Áø°düTÔ q+<ä* ‘·eT

$XÊ«düeTT e´ø£Ô|üs¡T|ü n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡T ìX¯ÃsTT+#·Tø=q>±H˚,

$XÊK|ü≥ºDeTT qT+&ç ¬se. CÒ. &É_¢j·TT. >±s¡¶Hé <=s¡>±s¡T ∫Ïºe\dü yÓ[¢ 1862

dü+ˆˆ |òæÁãe] 11 ‘~ì nq>± ÁãVü≤àJ >±s¡T kÕïqeTT bı+~q 15 ~qeTT\≈£î

∫\ø£]+|ü⁄ nqT »\Áb˛ø£åD u≤|”Ôdüà dü+kÕÿs¡ $T∫Ã]. ≈£îe÷s¡T&ÉT Å¬ø’düÔeeT‘·

d”«ø±s¡eTT #dæq dü+>∑‹ ñ‘·Ôs¡eTT <ë«sê »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±]øÏ <Ó*dæq+‘·≥

Äj·Tq $#ês¡yTeTì #Ó|üŒq>∑TqT.$#ês¡eTTq≈£î <√&ÉT düHê‘·q <Ûäsêà#·s¡DeTT

$&É∫qqT |üs¡eT |ü$Á‘·eTì jÓT+∫q j·TCÀ„|üM‘·eTT ‘=\–+#Óqì, <ëì ø±s¡≈£î&ÉT

‘·q ‘·eTTà&Ó’q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT& j·Tì j·÷j·Tq j·TTÁ>∑dæ+VüQ&Ó’ j·TT+&ÓqT.

CÒ´wü˜ ÁuÛ≤‘· Áø√<ÛäqeTT :`

ø=HêïfiflsTTq ‘·s¡Tyê‘· |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T, n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤eTT>±]ì

yÓ+≥u…≥Tºø=ì nqï>±] ‘êe⁄q≈£î yÓfiËflqT. ≈£îe÷s¡Tì, ‘·eTTàì p#·T#·T+&É>∑

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 114

»>∑Hê<ÛäeTT>±] jÓTTø£ÿ Á|ü#·+&É Áø√<ÛäyTeTì #Ó|üŒq>∑TqT, >∑T+&Ó\T <ä&É<ä&É >=≥Tºø=q,

H=&É\T |ü⁄\ø£]+|ü, Áø°düTÔeT‘· <˚«wü düVæ≤‘· ø√bÕ–ï ø£qTï\ H=*øÏ+|ü⁄#·T

eTT+<äT≈£îe∫Ã, ‘·eTTà&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì‘√ ªª πs e+XÀ<ë∆s¡ø±! πs e+XbÕeHê!

‘êC…&É¶ ø√‹ eqyÓT\¢ C…s¡∫q≥T¢ #dæHêe⁄sê! nì ì+<ä yêø£ eTT\T e∫+∫ j·÷‘·ì

ø±fi¯fl jÓT<äT≥ kÕcÕº+>∑ã&ÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T yÓ÷eTTq eT+<äVü‰düeTT

‘ê+&Éee÷&ÉT#·T+&É XÊ+‘·e#·qeTT\‘√ nqï ø√bÕÀ|üyêø£ eTT\≈£î dü<äT‘·Ôs¡eTT

˝§dü+– ÁãXÊ+‘·Tì CÒdæ]. »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T ≈£îe÷s¡Tì p∫ ªª j˚T$Tsê!

n|üŒ\ qs¡dæ+Vü‰ qìï+‘· yÓ÷düeTT #dæ b˛sTTHêy$T? j·Tì $#ês¡Á>∑düTú …’

Á|ü•ï+∫]. Ä ≈£îe÷s¡T&ÉT eTÚqeTT>± ‘·\yê*Ã j·TT+&ÓqT. ø=ìï ~qeTT *<ä›s¡#·Ã≥

qT+&ç]. Á>±eT yÓTTU≤kÕ<ës¡T\>∑T düsê∆sY |òüø°ÁsêE, düsê›sY CÀ–sêE n#·ÃÏ

s¡Vü≤dü $XÊ«düT\>∑T #·\¢ n|üŒj·T´ Hêj·TT&ÉT>±s¡T, uÛÑ>∑yêHé u…Vü≤sê>±s¡T, |ü+&ç‘·

ã+&ç CÀ–Hêj·TT&ÉT>±s¡T, >√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T eTTqï>∑Tyês¡T n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤>±s¡T

‘·eT Á>±eTeTT˝À Å¬ø’düÔe eT‘·eTTq≈£î eTT+<äT <ë]rôdqì dü+‘·dæ+#·T#·T, H=øÏ+‘·

ã+<ÛäT »q uÛÑj·TeTT‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] <äs¡ÙqeTT #j·TT#·T, Áø°düTÔ |üs¡‘·‘·«

s¡Vü≤dü eTT Hs¡TÃø=ì]. Ä ø±\eTTq ys¡T $TwüqT\T Òq+<äTq \+&ÉHé $TwüHé

yê] ø±s¡ πøåÁ‘·eTT ãVüQfiyê´|æÔ C…+~j·TT+&ÓqT. yê] uÀ<Ûä≈£î\T HÓ\\ ø=\~ eT‘·

Á|ü#ês¡eTT dü\TŒ#·T e∫Ã]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s=ø£ HÓ\ |üs¡ +‘· eT#·Ã≥ ì\∫

s¡Vü≤dü $XÊ«düT\qT dæús¡ |üs¡∫q yÓqTø£, n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ uÛ≤s¡ XÊ+‹eTj·T

#Í<ÛäTsêDÏ uÛÑs¡Ô‘√ yÓfifl Á|üj·÷DeTjÓT´qT. n|ü&ÉT »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡TqT, ‘·q uÛ≤s¡

πsU≤eTDÏ <$ #Í<ÛäTsêDÏj·TT>±s¡TqT <äTs¡“¤s¡ <äT:K uÛ≤õ‘·T …’]. ã+<äTe⁄\T ø=+‘·

‘=+<äs¡ #dæ]. nsTTqqT ÄyÓT yÓfiófl≥ øÏwüº|ü&ç q+<äTq HÓeπs$Tj·TT CÒj·T Òø£b˛sTT].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ≈£îe÷s¡Tì ø√&É*ì <√&=ÿì ∫Ïºe\dü #˚]q+‘·≥

XÊ+‹eTj·T #Í<ÛäTsêDÏ j·T#·Ã≥ j˚TdüTÁ|üuÛÑTe⁄ ùde≈£îsê˝≤jÓTqT. nsTT‘˚

ôV’≤+<äe⁄\˝À »ìà+∫q yê] CÒ wü ≈£îe÷] ø£q´düTuÛÑÁ<ë<$ì •cÕº#ês¡ Á|üø±s¡eTT

á&˚s¡ø£eTT+<˚ y˚Tq‘·Ô uÛ≤qTeT‹<˚$, |ü+&ç‘· sêeTÁøÏwüí ø±∞eTVü≤+‹ jÓTTø£ÿ

≈£îe÷s¡T&ÉT Bqã+<ÛäTøÏ∫Ã $yêVü≤eTT #dæj·TT+&çq+<äTq, HêyÓTqT ‘·eT‘√ <√&=ÿì

yÓfifl Òø£b˛sTT]. eT]ø=HêïfiflsTTq ‘·s¡Tyê‘· n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡T uÛ≤sê´

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 115

düyT‘·T&Ó’ dü«kÕúqeTT CÒ], ‘·+Á&ç>±] j·THê<äs¡eTTq≈£î u≤Á‘·T …’qqT dü«‘·+Á‘·eTT>∑

|üsê¢øÏ$T&ç ‘ê\÷ø± Á>±eTeTT\˝À dü+#ês¡eTT #j·TT#·T, ‘·eT <ë<ë |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]

e …H eT‘· Á|ü#ês¡≈£î …’].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T ‘·q j·Tqï>±]øÏ nHø£ $<ÛäeTT\T>± Áø°düTÔ |üs¡‘·‘·«

s¡Vü≤dü eTT\T uÀ~Û+#·T#·T Ä $wüj·TeTT\T ñ‘·Ôs¡eTT\˝À Áyêj·TT#·T e#ÓÃqT.

#Û·˝ÀøÏÔ ˝ÒK:`

1864 dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T 12 e ‘˚~ì ã+<äs¡T ñô|Œq e∫Ã

eT¨|üÁ<äeeTT ø£*–+∫q yÓqTø£ Ä HÓ\˝À eTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T nqï>±¬s’q

»>∑Hêï<ÛäeTT >±]øÏ≥T¢, Áyêdæs¡ì e÷ ‘·+Á&ç>±s¡T #Ó|æŒj·TT+&ç].

ªªnHêï! ã+>±fi≤ düeTTÁ<äeTT bı+– ã+<äs¡Tì eTT+∫yôdqT. Á|ü»\T bÕDÏ(»\)

düe÷~Û H=+~]. MT <e‘·\T ≈£L&Ü Ä Á|üfij·TeTT ‘·|æŒ+#·Tø=q Òø£ b˛sTTq$!

ø£i¿<e‘·\T ‘*b˛jÓTqT! sê‹<e‘·\T bÕ‘êfieTTq≈£î uÀjÓTqT! eT+Ï<e‘·\T

ø£s¡– j·T&ÉT>∑+f…qT. n$ ‘·eTTàqT‘êyT s¡øÏå+#·Tø=q Òb˛sTTq$ >∑<ë! $TeTTà

H˝≤>∑T s¡øÏå+|ü>∑\e⁄? ø±e⁄q ø£s¡ÔeéTT jÓ÷∫+#·Tø=qT&ÉT.µµ

Ä j·TT‘·Ôs¡eTT˝Àì dü‘· eTT\T »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T Á>∑Væ≤+#·ø£b˛ Ò<äT. Áø£yTD

Äj·Tq ø=+‘·eT≥Tº≈£î e÷s¡ZeTTq≈£î e∫ÃqqT Å¬ø’dü ÔeeT‘· dü‘·éTT\qT

$X«dæ+#·T≥ø±j·Tq #Ûê+<äkÕ#ês¡ yÓTTø£j·T&É¶+øÏ>∑qT+&ÓqT.

∫Ïºe\dü, ;ÛeTTì|ü≥ºDeTT, b˛*|ü*¢, eTTqï>∑T ÁbÕ+‘·eTT\˝À Ä ø±\eTTq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ÁbÕs¡úHê |üPs¡«ø£eTT>± yÓ<ä»*¢q yêø£ ;»eTT\T Áø£yTD

j·T+≈£î]+∫, yê] Áù|eT ùde‘√ kÕs¡e+‘· düdü e+‘·eTTHÓ’q j·÷ πøåÁ‘·eTT H&ÉT

HÁ‘√‘·‡eeTT >=\TŒ≥ k ÔÁ‘· bÕÁ‘· $wüj·TeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ 67 dü+e‘·‡s¡eTT\ ÁbÕj·TeTT e#·TÃes¡≈£î uÛÑÁ<ë#·\eTT

es¡≈£î >∑÷&É <ä÷s¡ düTyês¡Ô j·÷Á‘·\T #j·TT≥ e\q H$T, dü+|òüT ùde, Á>∑+<∏ä

s¡#·Hê<äT\ e\q H$T ø=+‘· <Ís¡“\´‘· ôV≤#ÓÃqT. Äj·Tq CÒ wü |ü⁄Á‘·T&Ó’q u≤ãT

&$&é #Í<Ûä] ø£≥ø£eTT õ˝≤¢ À b˛©düT ÇHéôdŒø£ºs¡T>∑ eT+∫ y‘·qeTT >±+#·T#·T+&ç].

∫qï\T¢&Ó’q f…Æ≥dt ãs¡¶sY>±s¡T Ç+»˙]+>¥ Ä|ò”düT˝À qT<√´>∑eTTq qT+&ç]. yês¡+<äs¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 116

e+>∑ sêheTTq≈£î ‹]– sêe˝…qì ø√]q+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

ªªs¡ø£Ôe÷+düeTT˝≤yÓ’|ü⁄ Äø£]¸+∫q$µµ n+<äT#‘· Äj·Tq \+&ÉHé $TwüqØ kıôd’°yê]

jÓTT<ä› j·T<Û#·Ã>± ôd\e⁄¬>’ø=ì, ‘·eT eè<ä∆ k˛<ä]ì <√&=ÿì 1870 e dü+e‘·‡s¡eTT

&çX¯+ãs¡T 3e‘˚~ì ∫Ïºe\dü $&ç∫ô|Ïº]. 27 dü+e‘·‡s¡eTT ˝≤j·Tq ùde

H=q]ÃqqT \+&ÉHé $TwüHé yêsêj·Tq πø$<ÛäyÓTÆq j·TT|üø±s¡uÛÑè‹ ì∫Ãj·TT+&É Ò<äT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T \+&ÉHé $TwüHé À CÒdæj·TT+&çq ùdeqT >∑÷]Ã 1870 dü+e‘·‡s¡|ü⁄

$TwüHé ]b˛s¡Tº À ì≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T.

\+&ÉHé $TwüHé yê] j·T_Ûe+<äqeTT :`

ªª e÷ uÀ<Ûä≈£î˝…’q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T ∫Ïºe\dü˝ÀqT, #·T≥Tº|ü≥º\

Á>±eTeTT\˝ÀqT, Å¬ø’düÔe⁄\≈£îqT, Å¬ø’düÔy‘·s¡T\≈£îqT Á|ü#ês¡eTT #j·TT≥˝À #êø£#·ø£ ‘·‘√

Á|üj·÷dü|ü&ç]. Äj·Tq H√≥ dü‘· düTyês¡Ô $ìqyê]e\¢ Äj·Tq≈£î #ê\ Áb˛‘ê‡Vü≤eTT

ø£*¬>qT.‘·eT ≈£î≥T+ã eT<Ûä eTTq ‘·eT ~qeTT\T eTT–+#·T≥≈£î uÀ<Ûä≈£î\>∑T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±s¡T yÓ&É*b˛e⁄≥# ∫Ïºe\dü Àì e÷ ∫qï Å¬ø’düÔe ãè+<äeTT >=|üŒ

qwüºeTT >±+∫q<äì #Ó|üŒe>∑#Ó<äeTT. Äj·Tq sTT|ü&ÉT Áø°düTÔ ùde˝À eè<äT∆ …’].

ˇø£ HÁ‘· <äèwæº ø°åDÏ+#·T≥ #‘·qT, ys¡T ã\V”≤q‘·\ #‘·qT Äj·Tq sTTø£ MT<ä≥

Á|ü#ês¡ø±s¡ eTT #j·TT≥ ø£X≈£îÔ …’]. ø±e⁄q $TwüHé‘√ yê] dü+ã+<ÛäeTT M&ÓqT.

á $TwüHé dü+ã+<ÛäeTTq Äj·Tq #ê˝≤ dü+e‘·‡s¡eTT\T qeTàø£eTT>±qT,

»j·TÁ|ü<äeTT>±qT ø±sê´#·s¡D yÓTTq]Ã]. nìï ‘·s¡>∑‘·T\ dü«<•j·TT\# Äj·Tq

jÓT+‘·jÓ÷ Áù|$T+|üã&ç >ös¡$+|üã&ç]. Äj·Tq #ê˝≤ XøÏÔkÕeTs¡∆ eTT\T >∑\yês¡T.

düπs«düs¡«Á‘· ñ|üjÓ÷>∑eTTqqTqï e÷ eT+∫ |üÁ‹ø£\T, ø°s¡Ôq\T Äj·Tq#˚

s¡∫+|üã&ÓqT. yê] HÓ]–q yê¬s\¢s¡T Äj·Tq HêeTeTTqT, o\‘·qT Bs¡Èø±\eTT

düàs¡Dj·T+~&çø=ìjÓT<äs¡T. áj·Tq ‘·q ùdeqT (1870 dü+ˆˆ) &çX+ãs¡T 3 e

‘~ì $&ç∫]. Ms¡T düJe⁄ …’ j·TTqï j·TìïHêfiófl Ç‘·s¡T\ ø±j·Tq Áù|eT‘√ H=dü>∑T#·T

e∫Ãq kÕ«+‘·qeTT düVü‰qTuÛÑ÷‹ ‘êeTT bı+<äT#·T, j·T+‘· eTTq ªªuÛÑfi≤! qeTàø£yÓTÆq

eT+∫<ëdüT&Ü! ˙ Á|üuÛÑTe⁄ Äq+<äeTTq Á|üy•+|ü⁄eTTµµ nqT Á‘êD|ü‹ jÓTTø£ÿ

n_Ûq+<äq kÕ«>∑‘· yÓTT+<äT<äTs¡T>±ø£!µµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 117

“ At Chittivalasa and neighbouring villages our Catechist

Purushottam has diligently laboured in preaching to Christians

and heathens. He has met with considerable encouragement

from the people who have heard the truth from his lips.We re-

gret to say our little Christian community has suffered a great

loss in the diparture of Catechist Purushottam to Cuttack to end

his days in the bosom of his family. He has now grown old in the

service of Christ, and in consequence other loss of the sight of

one eye and other infirmities he is unable any long to exercise

his function as catechist, so that his connection with the Mis-

sion has ceased; he has laboured faithfully and successfully in

connection with this Mission for many years, and is much loved

and respected by all classes of natives; he is a man of consider-

able ability;some of our best and most popular Telugu tracts and

hymns were composed by him; and his name &character will

long be remembered and apprciated by all who know him.

He left his sphere of labour on the 3rd December,1870. May

he enjoy, till the end of his earthly course, all the consolation

which he used so accceptably to administer to others, and at

last be welcomed by the Saviour’s plaudit, “Well done thou good

and faithful servant enter thou into the joy of thy Lord.*

* Report of the Vizagapatam Mission in connection with the

L.M.S 1870.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 118

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT#Í<Ûä]>±s¡T ∫Ïºe\dü À qT+&çq ø±\eTTqH ãVüQX 1866

dü+e‘·‡s¡eTT yê] j·Tqï>±¬s’q »>∑Hêï<Ûä #Í<Ûä] ôV’≤+<äe⁄&ÉT>∑ qT+&çjT ‘·eT

$Tsêd” Á>±eTeTTq eTs¡DÏ+∫]. Ä eTs¡T#·Ï dü+e‘·‡s¡e÷j·Tq ∫qï ≈£îe÷s¡T&É>∑T

>√|æHê<ÛäT #Í<Ûä]>±s¡T, ã+&ç CÀ–Hêj·TT&ÉT>±s¡T nqT $XÊ«düT*s¡Te⁄s¡T Å¬ø’düÔe

eT‘· Bøå± d”«ø±s¡eTTq¬ø’ ∫Ïºe\dü yÓfiófl≥≈£î 25 yÓTÆfiófl <ä÷s¡eTT kÕ–j·TT+&É

12 >∑Ts¡T ã+<ÛäTe⁄\T yÓ+≥<ä]$T ÄeTT<ë\e\dü jÓTT<ä› yê]ì ãÏº rdæø=ì

b˛sTT j·TT+&ç]. ø±e⁄q yê]ì p∫ yê]$XÊ«düeTTqT ã\|üs¡#·T≥≈£îqT ‘·øÏÿq

ã+<ÛäT ãè+<äeTT\qT p#·T≥≈£îqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T |üs¡í kÕ>∑s¡|ü⁄s¡eTTqT

<ä]Ù+∫ j·T#·Ã≥ >=Hêïfiófl >∑&çô|qT. nø£ÿ&Éyês¡T ‘·eTj·Tqï>±] ∫qï ≈£îe÷s¡T&ÉT

>√|æHê<ÛäT #Í<Ûä]>±]ì, ø√&É\T s¡‘·ïeTsTT ne÷à Ÿ #Í<ÛäTsêDÏ>±]ì Áø°düTÔ $XÊ«düeTTq

ã\|üs¡∫, yês¡|üŒÏøÏ yÓqTø£+»yj·TT#·Tqï+<äTq ≈£îe÷s¡T&ÉT n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤eTTqT,

ø√&É*ì yê]ø£|üŒ≥øÏ ∫qï _&É¶jÓÆTj·TT+&çq ≈£îe÷] XÊsê<$ì, yê]sTT+≥

|ü]#ê]ø£>± qT+&çq »+>∑+ >∑+>∑eTàqT yÓ+≥>=ì |üsê¢øÏ$T&ç ãs¡+|ü⁄s¡eTT\

MT<äT>± ø£≥ø£|ü⁄]CÒ]], M] ¬s+&Ée j·T\T¢&ÉT C§düj·÷ ãs¡¶s¡T>±s¡T uÛ≤sê´düyT‘·T …’

ø£≥ø£eTT yÓ[¢j·TT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 119

12. n<Ûë´j·TeTT

Ä+Á<Ûä Á|ü<XeTT qT+&ç e+>∑ sêheTT q+<ä* ø£≥ø£|ü⁄] CÒs¡T≥. ¬se. <ëdt

n+‘·πs«~‘√ |ü]#·j·TeTT— yê]‘√ ‹]– >∑+C≤+ õ˝≤¢ À #dæq Bs¡È Á|üj·÷DeTT

$|òü\‘·\T. ÁbÕs¡úHê|òü*‘·eTT. |üPØ˝À Á|ü#ês¡eTT. Á>∑+<∏ä*œ‘·eTT. ø±øÏHê&É≈£î

n\T¢ìã+|ü⁄≥. |ü⁄Á‘· $jÓ÷>∑eTT. $$<Ûä ùdyê|üs¡‘·.

ªªø=+<ä]ì s¡øÏå+|üe …qì n+<ä]øÏ nìï $<ÛäeTT\T>∑ qTHêïqTµµ

------ ------

ø£≥ø£|ü⁄] #˚s¡T≥:`

1870 dü+e‘·‡s¡eTT ÁøÏdüàdüT düMT|æ+#·T #·T+&É>± ¬s+&ÉT yês¡eTT\ Bs¡È

Á|üj·÷DeTT #dæ, kÕeTÁ–‘√ m&É¢ã+&ÉT¢ ø£≥ø£|ü⁄] ªªdüT‘êVü‰Ÿµµ Àì jÓTTø£ >∑èVü≤eTT

eTT+<äs¡ ì*#ÓqT. Ä ~qeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] _&É¶\ j·÷q+<äyTeTì #Ó|üŒqT.

nsTT‘ jÓTTø£Ï <XeTT e÷s¡>∑H uÛ≤wüj·TT e÷¬sqT. Ä ~qeT#·Ã≥ Äj·TqqT

E≥Tº ø=ìqyê¬s\¢ e÷‘·èuÛ≤wüjÓÆTq ñ‘·ÿfi uÛ≤wü À Äj·Tq‘√ e÷≤¢&É yÓTT<ä\Tô|Ïº].

¬se.n+‘·πs«~>±] |ü]#·j·TeTT :`

Ms¡T Ä |ü⁄s¡eTTq CÒ]q jÓTTø£Ï ¬s+&ÉT s√E\˝À @ã<+&É¢ ÁbÕj·TeTT >∑*–

bı&ÉyÓ’q >∑&É¶eTTqT, ‘Ó\¢ì bÕ>±j·TTqT, j·T+^j·TTqT, ô|’C≤e÷j·TTqT <Ûä]+∫q

jÓTTø£ Áø°düTÔ uÛÑ≈£îÔ&Üj·Tq eTT+<äTs¡ ì*∫, e+<äqe÷#·]+#ÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

$s¡∫‘· ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å #·~$ ôV’≤+<äe eT‘· #Ûê+<ädüeTT\ j·T+<ädüVü≤´‘·>∑*–

Áø°düTÔeT‘· ÁbÕXdüÔ ‘·qT Á>∑Væ≤+∫ 1848 e dü+e‘·‡s¡ ÁbÕ+‘·eTTq $XÊK|ü≥ºDeTT˝À

Å¬ø’düÔe eT‘· d”«ø±s¡eTT #dæ ªª∫\ø£]+|ü⁄µµ bı+~j·TT+&ç 1860 e dü+ˆˆ s¡+>∑÷Hé À

düsê«+>∑ kÕïqeTT bı+~q <ëdt n+‘·s¡y~ >±sêj·TqjT. ÁbÕj·TeTTq yês¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ø£qï 19 dü+e‘·‡s¡eTT\T ∫qï yê¬s’ j·TT+&ç]. áj·Tq

yÓTdt ¬s’≥s¡T>± CÒ]j·TT+&çq 41 e <oj·T|ü≤\eTT 1868e dü+e‘·‡s¡eTT ø£≥ø£|ü⁄]

#˚]q+<äTq Äj·Tq ¬s+&˚&É¢≈£î eTT+<äT>±H˚ j·T#·ÃÏ Å¬ø’düÔe⁄\‘√ |ü]#·j·TeTT

bı+~j·TT+&ÓqT. Ä dü+e‘·‡sê+‘· ~qeTTq ¬se. <ëdüT n+‘·πs«~nj·T´,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 120

¬se.|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ≈£î≥T+ãeT+‘·Ïì $+<äTq≈£îqT q÷‘·q dü+e‘·‡s¡

dü+<äs¡Ùq C≤>∑s¡eTT\≈£îqT ÄVü‰«ì+∫ j·TT+&ç]. Ä sêÁ‹ n+‘·πs«~>±]

uÛÑøÏÔ$XÊ«düeTT˝≤düuÛÑ À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T dü]>∑ Á>∑Væ≤+|ü >∑*– Äj·Tq ìwüÿ|ü≥,

|ü$Á‘· Å¬ø’düÔe J$‘·eTT ì$T‘·Ôe÷j·TqqT Áù|$T+∫, 32 eT+~ >∑\ Ä+Á<Ûä

|ü≤\eT+<ä* Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT‘√ dü+u+<ÛäeTT ø£*– yê] düVü≤yêdü kÂK´

eTqTuÛÑ$+|üC§∫Ã].

ø£≥ø£|ü⁄]˝À qT+&É>±, n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡TqT yê] uÛ≤s¡ XÊ+‘·eTsTT

#Í<ÛäTsêDÏ>±s¡TqT, yê] |ü]#ê]ø£ »+>∑+ >∑+>∑eTà>±s¡TqT ∫\ø£]+|ü⁄ ø£qï eTT+|ü⁄

dü]jÓÆTq u≤|æÔdüàeTì ‘Ó*dæø=ì 1871e dü+e‘·‡s¡eTT eTVü‰q~˝À ¬se.n+‘·πs«~#

u≤|æÔdüàyÓT+~ ø=Hêïfifl˝À ‹]– dü«kÕúqeTT #]]. yê] düVü≤yêdüeTTq n|üŒ\

qs¡dæ+Vü≤ k˛<äs¡T&ÉT >√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡TqT, ñ‘·ÿfi¯ |ü+&ç‘·T\>∑T uÛÑ>∑yêHé

u…Vü≤sêj·TTqT ‘êeTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] <ë«sêqT n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤>±]<ë«sêqT

$qT#·T e∫Ãq düTyês¡Ô dü‘· eTT\qT <äè&ÛÉeTT>± $X«dæ+∫, ‘·eT≈£î kÕïqBø£åìj·T´

sêe …qìj·TT, Ä˝≤>∑T sê≈£î+&çq jÓT&É\ bÕ|ü⁄\qT s¡øÏå+#·T≥≈£î jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄

˝Àø£eTTq≈£î sêqfÒºj·Tìj·TT Äq u…Ïº |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ, Äj·Tq

ùdïVæ≤‘·T\sTTq n+‘·πs«~>±]øÏì ÒK\T Áyêdæ |ü+|æ+∫].

Ç+ø=ø£ $TwüqØ j·÷Á‘· :`

1872 dü+e‘·‡s¡eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] Áù|πs|üD# n+‘·πs«~ <ëdüT>±s¡T

|ü≤\|ü⁄ ô|<ä›\jÓTT<ä› ôd\e⁄¬>’ø=ì, #ê˝≤ ã+&ÉT¢ ø£Ïº+#·Tø=ì, Å¬ø’düÔe dæbÕsT÷\T,

Vü≤e˝≤›s¡T\‘√ ãj·T\T yÓ&É*]. yês¡T 300 yÓTÆfiófl <ä÷s¡ uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫

e÷s¡ZeTTq düTyês¡Ô Á|ü#·T]+#·T#·T ãs¡+|ü⁄s¡eTTq Áãy˚•+|ü>±H˚ ø°s¡Ôq\‘√qT,

y&ÉTø£‘√qT, M<ÛäT\T Á|ü‹<Ûä«ì+|ü CÒdæ]. Á|üC≤düeTTVü‰eTT\ ø£#·Ã≥ eT÷&ÉT~qeTT\T

düTyês¡Ô Á|ü#·T]+∫]. ¬se. u…sTT© <=s¡>±s¡T yê] Á|üdü+>∑eTT\T $quÀe⁄yês¡T.

nø£ÿ&É qT+&ç |üsê¢øÏ$T&ç MT<äT>∑ Ä≈£î\‘·+|üs¡ #]]. kÕïq Bø£å bı+<äT≥≈£î MT<ä

uÒs=ÿqã&çq yê]‘√ ã+&ç CÀ–Hêj·TT&ÉT, #·˝≤¢ n|üŒ\Hêj·TT&ÉT, ˝≤\j·T´

X‘·|ü~∏j·TTqT yês¡\T dæ<ä∆|ü&çπsø±ì ã+<ÛäT$TÁ‘ê<äT\ >=|üŒ b˛sê≥eTT# yê¬s\¢s¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 121

yÓqTø£+»ydæ]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì yê] ùdïVæ≤‘·T\T>±ì, m+‘· e÷Á‘·eTT

ìsêX|ü&Éø£, ã©j·TeTT>∑ düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT #dæ, yê]ì ã\|üs¡∫ >∑T ŸwüHêu≤<é

nqT lø±≈£îfieTT, $»j·Tq>∑s¡eTT, ∫Ïºe\dü MT<äT>± $XÊK|ü≥ºDeTT es¡≈£î

Á|üj·÷DeTT kÕ–+∫ ‹]– ø£≥ø£|ü⁄] yÓ[fl].

yês¡T yÓfió¢#·T+&É>± e÷s¡ZeTTq >∑+C≤+õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡T dæ.õ. e÷düºsY Çk˛ÿj·Ts¡T

>±s¡T yê] HêVü‰«ì+∫ yê] Ks¡TÃ\¬ø’ q÷s¡T s¡÷|ü eTT*∫Ã]. Ä ~qeTTq yêsê

|ü⁄s¡eTTq düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT#˚dæ]. >=_“ dü÷s¡ Hêsêj·TD j·TqT Hê‘·&Éø£ÿ&É

eT‘·d”«ø±s¡eTT #ôdqT. á >=|üŒ $TwüqØ Á|üj·÷DeTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

sTTÏº eè<ë∆|ü eTTq ãVüQX sT÷ j·÷s¡ekÕ]>∑ ø£≥ø£|ü⁄] e÷s¡ZeTTq dü+#ês¡eTT

#dæ]. Äj·Tq>±ì, Äj·Tq ùdïVæ≤‘·T\T>±ì 300 yÓTÆfiófl <ä÷s¡eTTqTqï sT÷ q÷‘·q

$XÊ«düT\ ø=s¡≈£î ÁbÕ]ú+#·T≥ e÷qø£ yê]ì <äeT j·TT‘·Ôs¡eTT\ <ë«sê Áù|πs|æ+#·T#·T

e∫Ã]. Ç≥T¢ yêØ Á|üj·÷DeTTq ¬s+&ÉT e÷düeTT\T >∑&ç|æ].

1872 dü+ˆˆ p˝…’ HÓ\≈£î dü]jÓÆTq n+^s¡dü dü+e‘·‡s¡ CÒ´wü˜ ãVüQfi¯

13 ãT<Ûäyês¡eTT Hê&ÉT ` ªª |òüTÀs¡ dü+Á>±eTe÷! ≈£î+;Û|ò”T+ø±s¡e÷! ‘·Ts¡+>∑ùV≤cÕ!

s¡D<äT+<äT;Ûs¡e+ã! s¡+‘˚$T≥u≤“! eTVü‰e+X¯<Ûësê ‘ês¡+ãT˝≤ sêÁ‹

Á|ü‘ê|ü+ãTdü÷ô|µµ j·TqTq≥T\ ` >=|üŒ »\Á|üfij·TeTT e#ÓÃqT. n+<=ø£ Hêeô|’

(>∑+Á<∏äø£s¡Ô »q≈£î\T) >√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡T ‘·øÏÿq ø=+<ä]‘√ >=≥Tºø=ì b˛eHÓ’

j·TT+&É>± ªª z uÛÑ>∑e+‘ê q˙ïj·÷|ü<äqT+&ç s¡øÏå+∫q jÓT&É\ meπseTqïqT

uÛÑj·T|ü&Éø£ ø£≥ø£|ü⁄] yÓ[fl jTdüTÁ|üuÛÑT HêeTeTTq ãVæ≤s¡+>∑ kÕïqeTT d”«ø£]+#Ó<äqìµµ

<e⁄ì ÁbÕ]ú+#ÓqT. n+‘· H=ø£ ô|<ä› >∑&ç¶yT≥T <Ó’eeXeTTq ø=≥Tºø=ìe∫Ã, Ä Hêe

uÀ\Ô|ü&É≈£î+&É <ëìì yÓTs¡≈£≈£î <ëÏ+#ÓqT. n+<äT# Äj·Tq <e⁄ì düTÔ‹+∫ ‘·q

yê>±úq Á|üø±s¡eTT ‘·q <ë<ëjÓÆTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] jÓTT<ä›≈£î yÓ[fl Å¬ø’düÔe

eT‘· d”«ø±s¡eTT #j·T ìXÃsTT+∫ j·÷ dü+>∑‹ Äj·Tq≈£îqT, Ä+‘·πs«~ <ëdüT

>±]øÏì Áyêdæ]. yês¡TuÛÑj·TT\T áj·Tq ø=s¡≈£îqT ‘·øÏÿq yê]ø=s¡≈£îqT <e⁄ì

ÁbÕ]∆+#·T#·T+&É>± M]øÏ Äràj·T ã\eTT ø£*¬>qT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 122

Ç<ä›s¡T j·÷Á‹≈£î\T :`

1873 e dü+e‘·‡s¡eTT >√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡TqT, |ü+&ç‘· uÛÑ>∑yêHéu…Vü≤sê>±s¡TqT,

ãj·T\TyÓ&É* ø£≥ø£|ü⁄] uÀsTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] düeTø£åeTTq Ä dü+e‘·‡s¡eTT

p …’ HÓ\ 1 e ‘~ì ¬se. <ëdt n+‘·πs«~>±] e\q eTVü‰q~˝À kÕïq Bø£å

¬>’ø=ì ø=ìï e÷düeTT …’q yÓqTø£ dü«kÕúqeTTq≈£î uÀsTT]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ‘êeTT

1833 e dü+e‘·‡s¡eTT Å¬ø’düÔe⁄ …’q ~qeTT qT+&ç #j·TT ÁbÕs¡úHê|òü*‘·eTT\˝Àì~

j·÷Hê&ÉT dæ~∆+#ÓqT. Äj·Tq q\Te<&ÉT*≥T\ $düTø£ø£ ã+<ÛäTe⁄\ j·÷‘·à s¡ø£åD¬ø’

ÁbÕ]∆+∫ j·TT+&ÉT≥˝À ˙ #·]‘·eTT #·<äTe⁄yês¡\T $düTø£ø£ ÁbÕs¡ú+#·e˝…qì

Hs¡TŒbı+<äe …qT. &Üø£ºs¡T ‘·≥e]Ô Hêsêj·TDkÕ«$T>±s¡T Hêj·TT&ÉT nqT uÛÑ≈£îÔ&ÉT

ø£≥ø£|ü⁄]˝À kÕïqeTT bı+~q düeTj·TeTTq >∑*–q ‘=+<äs¡\˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T,

n+‘·πs«~>±s¡T, uÛÑ≈£îÔ\T >∑*dæ |ü≤\|ü⁄ Äes¡D˝Àì jÓTTø£ >∑~˝À @ø±+‘· ÁbÕs¡úq\T

#j·TT#·T, Ä düeTj·TeTTq >∑*–q j·÷|ü<ä\˝À »j·Tdæ~∆ >±+∫].

Ç|ü&ç+ø=ø£kÕ] |üsê¢øÏ$T&ç yÓ’|ü⁄ #·÷|ü⁄ Á‹|ü<äeTT. e+X<Ûës¡qB rs¡eTTq≈£î

uÀe⁄<äeTT. 1873 e dü+ˆˆ nø√ºãs¡T HÓ\˝À #Í<Ûä] ≈£î≥T+ãeTT\TqT, uÛÑ>∑yêHé

u…Vü≤sê>±s¡TqT Ç+ø=ø£ Å¬ø’düÔe⁄sê\TqT yÓTT‘·ÔeTTq 5 >∑Ts¡T ø£*dæ ãVüQX ÄHÓ\ 28

e ‘~ì (nq>± ø±øÏHê&É≈£î yÓfifle …qì &Üø£ºs¡T C≤Hé yÓTø±¢]Hé >±]øÏ nyÓT]ø±

‘·+‹ yês¡Ô e∫Ãq ‘·s¡TDeTTqH) Ä≈£î\‘·+|üs¡ À H=ø£ dü+|òüTeTT>± CÒ]]. yê]øÏ

n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡T bÕ\≈£î\T>∑ qT+&ÉT≥¬ø’ ø£≥ø£eTT qT+&ç ÒK j·T+~q~.

n+<äT#‘· Ä HÓ\˝À n#·Ã≥ ø£H&çj·THé $TwüHé e÷‘·èdü+|òüTkÕú|üq »]–q~. Ç~

eTq ø£$jÓTTø£ÿ Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£eTTqH düTkÕ<Ûä yÓTÆq~.ô|’H=ø£ dü+>∑‹ Áyêj·TeTs¡∫‹.

>√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±s¡TqT, uÛÑ>∑yêHé u…Vü≤sê >±s¡TqT dü«kÕúqeTTq≈£î ãj·T\T<]q|ü&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä], <ëdt n+‘·πs«~ eT]ø=+<äs¡T Å¬ø’düÔe⁄\T |üPØ (»>∑Hêï<ÛäeTT)

es¡≈£î yê]ì kÕ>∑q+|æ]. Ä ~qeT#·ÃÏ eT÷kÕq~˝À sê>√\T C≤ìøÏsêeTj·T´

>±s¡T u≤|æÔdüà kÕïq Bø£å bı+<ä>± ãVüQ»qeTT ˝≤y&ÉTø£ p&ÉCÒ]]. n|ü&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ñ‘·ÿfiuÛ≤wü À ì+ø=ø£ |üsê´j·T e÷ q>∑s¡yêdüT\≈£î düTyês¡Ô

Á|üø£Ï+∫]. Äj·Tq \+&ÉHé πøåÁ‘·eTT $&É∫q yÓqTø£ ìÏº Bs¡ÈeT>∑T $TwüHÓØ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 123

Á|üj·÷DeTT\T #j·TT≥≈£î yê] CÒ wüº ≈£îe÷s¡T&ÉT b˛©düT sTTqôdŒø£ºs¡T u≤ãT &$&é

#Í<Ûä]>±s¡TqT yê] j·T\T¢&ÉT f…Æ≥düT ãs¡¶s¡T>±s¡TqT düVü‰j·T≈£î …’ j·TT+&ç].

Å¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±X¯ Á|ü#·Ts¡DeTT ` Áø°düTÔ|üs¡‘·‘·«eTT :`

˝À>∑&É 1851 e dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T $XÊK|ü≥ºDeTT˝À

s¡∫+∫q Å¬ø’düÔe ‹Á|üø±XeTTqT, 1845˝À Áyêdæq X‘·ø£eTT\qT ø£ÿ dü+|ü⁄≥eTT>±

¬se.<ëdt n+‘·πs«~>±s¡T #Óqï|ü⁄] |ü+|æ 1872 e dü+e‘·‡s¡eTT 1,000 Á|ü‘·T\#·TÃ

ysTT+∫]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·eT ùdïVæ≤‘·T\H≈£î\ø± Á|ü‘·T\qT ã+|æ]. 1871

e+ dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T 12 e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤

#Í<Ûä]>±]øÏ ãVüQX Äj·Tq ø£≥ø£eTTqT $&ç∫q ~qeTTq H=ø£ dü«Vü≤düÔ *œ‘·

Á>∑+<∏ä$T∫Ã] n+<äT ªª@ø£yTyê~«rj·T+µµ yÓTT<ä\>∑T ôV’≤+<äe y<ë+‘· $wüj·TeTT\T

Áyêdæ <ëì ∫es¡ Å¬ø’düÔe y<ë+‘·kÕs¡+ 157 |ü⁄≥qT+&ç #]Ãj·TTHêïs¡T. Ç~jT

yê] dü‘· y<äkÕs¡dü+Á>∑Vü≤eTqT Áø°düTÔ |üs¡‘·‘·«eT. á dü«Vü≤düÔ *œ‘· Á>∑+<∏äeTTqTãÏº

Áø°düTÔ |üs¡‘·‘·«eTT 1871e dü+e‘·‡s¡eTT Áyêdæj·TT+<äTs¡ì ø£qã&ÉT#·Tqï~. jTdüTÁø°düTÔ

Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ <Ó’e‘·« ìs¡÷|üDeT+‘·j·TT u…’_\T <äècÕº+‘·eTT\‘√ |ü<ä ø±eéTTq

˙ Á>∑+<∏äeTTq ì$T&çÃj·TTHêïs¡T. <ëìqT+&ç sT÷ øÏ+Á~ |ü<ä eTT\T <äècÕº+‘·eTT>∑

p&Ée#·TÃqT:`

eTˆˆ ø£è|üj·TTHé dü‘· eTT ¬s+&ÉTHø£eTT>∑ <ÛëÁ‹Hé e÷qyêø±s¡yÓTÆ

j·TT|üe÷H√»«\ ~eúÀ<Ûä\T Á|æj·T+u§bÕŒs¡uÀ~Û+∫, bÕ

|ü|üjÓ÷ sêdæ eTTqT+>∑TeTs¡TÔ ´\qT >±eHé JeeT]Œ+∫ Ò

∫ |ü$Á‘√qï‘· eTTøÏÔ |”sƒ¡eTTqì …ÃHé dü∫Ã<ëq+<äT&Ó’ ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 124

neTqdüÿ eTÚqeTTÁ<ä

d” ˆ ‘»+ãT …>∑dæ ì ` ùdÔ »yÓTÆ jÓTTø£ eTVü‰

‘»+ãT˝Àq ì ` Á~+|üuÀjÓTˆ

»\eTT\TbıŒ+– <äT ` s¡“\eTT …’ jÓTTø£ eTVü‰

ã\eTT˝À CÒ] düT ` |üÔ+ãTH=+<Ó

C≤„q+ãT …~– j·T ` C≤„qyÓTÆ jÓTTø£eTVü‰

C≤„q+ãT˝ÀÁ>∑T+øÏ ` ©qeTjÓ÷´ˆ

$wüj·T+ãT\&É] ì ` ]«wüj·TyÓTÆ jÓTTø£ eTVü‰

$wüj·T+ãT˝À CÒ] ` $ÁX$T+#Ó

^ˆˆ qÏº #·‘·Tsêú dü+Á>∑Vü≤+ ` ãqes¡‘· dü

e÷~Û j·÷q+<äeTj·TeTT ÁãVü≤à+ãT ìs¡à

\‘êàj·T<Ó Áø°düTÔ Áø°düTÔ À ` HÓ’ø£ düTKeTT

>±+#·T |ü]Xó<ä∆Je⁄& ` Å¬ø’düÔe⁄+&ÉTˆˆ

^ˆˆ ‘·qj·TT&Ó’ q≥Tºq+≥ ` ‘·+Á&ç <ÛëÁ‹j·T+<äT

Ä‘·àyÓ’ |ü⁄Á‘·Hêe÷dæ ` j·THÓ&ÉT yêø£

eT~ì»+uÒì Áø°düTÔ<yê‘·àE+&ÉT

<e⁄& Áø°düTÔ&Éq>∑ dü+~j·T$Tπø\?

ªªHHÓ|ü&ÉT ã\V”≤qT&ÉH√ n|ü& ã\e+‘·T&ÉqTµµ nì bÂ\qT uÛÑø±ÔÁπ>düs¡T&ÉT

#Ó|æŒj·TTqï≥T¢ eè<ë›|ü ã\V”≤q<äX¯ À >∑÷&É ø£≥ø£|ü⁄] ÁbÕ+‘·eTTq eT]+‘·

#êø£#·ø£ ‘·‘√ eTq ø£$ ø±s¡ ø£s¡D yÓTTqs¡Œ >∑*–].

dü‘·úÛÑ»q :`

41e |ü≤\eTTq+<ä* Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTyê] uÛÑ»q≈£qT>∑TDýÓTÆq ªªdü‘· uÛÑ»qµµ

ø£+<ë\+ø±s¡ ^‘·eTT\‘√ Äj·Tq 1874 e dü+e‘·‡s¡eTT <ëdt n+‘·πs«~>±]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 125

ø√]ø£ô|’ì |ü≤\|ü⁄ Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT ø=s¡≈£î s¡∫+∫ sTT∫Ã]. n+<ä* ø°s¡Ôq\˝À

ªªdüTK$T#ÓÃ>∑<äµµ ªª$XÊ«~Û|ü‹jTdüTµµ eTTqï>∑T ø°s¡Ôq\T düπs«düs¡«Á‘· j·TT|üjÓ÷>∑eTTq

qTqï$. ø£≥ø£|ü⁄]˝À Äj·Tq Áyêdæq ø°s¡Ôq\˝À ªªÄVü‰ sT÷ #Ó&É¶ Vü≤è<äj·TeTD#·

<äTwüÿs¡eTTµµ ªª düs¡«bÕ|ü$eTTøÏÔ kÕ<ÛäT Å¬ø’düÔe⁄\ ø°»>∑eT+< ø£*–j·TT+&ÉTHéµµ ªª@\

sT÷ ÁbÕ\Te÷*q Áã‘·T¬ø’ eè<Ûë ` ø±\+ãT >∑&ç|æHêe⁄µµ ªª<yê~<yê‘·àC≤ eTeTTà

B$+#·T Á|üuÛÑTsêC≤µµ eTTqï>∑T ø°s¡Ôq\T 1884 dü+e‘·‡s¡eTT Væ≤‘·yê~ |üÁ‹ø£ À

eTTÁ~+|üã&ÉT#·T e#ÓÃqT.

n\T¢ì ø±øÏHê&É≈£î |ü+|æ+#·T≥ :`

1873 &çX+ãs¡T HÓ\˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ~«rj·T |ü⁄Á‹ø£ ÁoeT‹

yTØdüT+<ä] nq>± C§düj·÷ ãs¡¶s¡T >±] uÛ≤s¡ ø£≥ø£|ü⁄]˝À eTè‹ C…+~]. C§düj·÷

ãs¡¶s¡T>±] CÒ wü |ü⁄Á‘·T&ÉT ø£\ø£‘êÔ À ñ<√´–>± qT+&ç Äj·Tqqj·TT eTè‘·T&ÜjÓTqT.

C§düj·÷ ãs¡¶s¡T |ü_¢ø esYÿ ‡ &çbÕs¡TºyÓT+≥T˝À qT<√´–>∑ qT+&ç ñ‘·ÿfiuÛ≤wü À

Å¬ø’düÔyêsê<Ûäq\T »]–+#·T#·T+&ÉT≥# uÛÑøÏÔ>∑\ jÓTTø£ Ç+»˙j·Ts¡T Äj·Tq q≥T\H

j·÷ ø±s¡éTT ø=qkÕ>∑ìj·Té˝…qìj·TT, ‘êqT <Ûäq düVü‰j·TeTT #˚sTT+#·T

#·T+&Ó<äqìj·TT Áb˛‘ê‡Vü≤|üs¡#ÓqT. Ç+‘·˝À |ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Û ä]>±]øÏ

n+‘·πs«~<ëdüT>±] <ë«sê jÓTTø£ yês¡Ô n+<ÓqT.1874 dü+ˆˆ e÷]Ã 12 ‘~ì

ø±øÏHê&É À $TwüHÓØ>± CÒ]q ¬se. &Üø£ºs¡T C≤Hé yÓTø±¢]Hé >±s¡T düTyês¡Ô uÀ<Ûä≈£î\qT

>√s¡T#·T+&ç]. 1865 e dü+e‘·‡s¡eTT nq>± ˝À>∑&É |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

ø±øÏHê&É À uÀ~Û+∫ yÓ[flq Hê\Tπ>+&É¢ yÓqTø£ ‘êeTdt >±Á_jT Ÿ>±s¡T, nqT H=ø£

f…*Á>±|òædüTº C§wüj·÷ ãs¡T¶s¡T>±s¡TqT $TwüHé düVü‰j·T≈£î\T>∑ _\Teq+|ü⁄&Éì ‘êqT

1875 »qe] 1 e‘˚~ì eTè‹ C…+~q|ü⁄&ÉT, yÓTø±¢]Hé <=s¡>±]øÏ dü\Vü‰

sTT∫Ãj·TT+<äTs¡T.Ä Á|üø±s¡e÷j·Tq ø£≥ø£|ü⁄]øÏ Áyêdæq+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

‘·eT j·÷osê«<äeTT\‘√ C§wüj·÷ ãs¡¶s¡T>±]ì 1875e dü+e‘·‡s¡ ÁbÕs¡+uÛÑ

e÷düeTT\˝À ø±øÏHê&É≈£î |ü+|æ+∫]. ªª˙‹eT+‘·TìøÏ ø£\T>∑T Ä|ü<ä\Hø£eTT\Tµµ

(ø°s¡Ôq34:19) nì <ëM<äT eTVü‰sêE #Ó|æŒj·TT+&çq≥T\ eTq eè<ä∆ø£$ øÏ|ü&ç+ø=ø£

ø£wüºeTT dü+ÁbÕ|üÔe÷jÓTqT. ≈£î≥T+ãb˛wüDeTTq+‘·j·TT uÛÑ]+#·T#·T+&çq ‘·q CÒ wü˜

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 126

|ü⁄Á‘·T&ÉTqT, b˛©düT sTTqôdŒø£ºs¡T q>∑T u≤ãT &$&é #Í<Ûä]>±s¡T, u≤ãT C≤Hé #Í<Ûä]

(d”ìj·Ts¡T) j·TqT ≈£îe÷s¡Tì, düT+<ä]#Í<Ûä]j·TqT ≈£îe÷¬s’qT, myT\´#Í<Ûä]j·TqT

uÛ≤s¡´qT $&ç∫ 1875 dü+ˆˆ &çX¯+ãs¡T HÓ\˝À Á|üuÛÑTdüìï~Û CÒ]]. n~

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ <äTs¡“¤s¡ <äT:KuÛ≤»ø£ $wüj·TyTjÓÆTqqT Äj·Tq˝À >∑\ <Ûäq´

ìØø£åD# ‘·qqT ‘êqT|üX$T+#·T ø=ì, n|üŒ\ qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±]øÏ ÁøÏ+~ ÒK

Áyêdæ].

ø£≥ø£eTT

6e ‘~, »qe] 1876 dü+ˆˆ

Hê Á|æj·T ≈£îe÷s¡T&ÉT n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤≈£î,

Hêj·THê! sTT+‘·≈£î eTT+<äT n+‘·πs«~ nj·T´>±s¡T MT≈£î Áyêdæq

j·TT‘·Ôs¡eTT<ë«sê <äT:K düe÷#ês¡eTT, nq>± ‘·eTTà&Ó’q <ëM<äT |üs¡ Àø£ ÁbÕ|ü⁄Ô&Ó’q

dü+>∑‹ MTø£+<ä]øÏ ‘Ó*dæj·TTqï<äì qeTTà#·THêïeTT. Á|üuÛÑTe⁄≈£î á˝≤>∑T

∫‘·ÔyÓTÆj·TTqï~ ≈£qTø£ eTqeTT @$T #˚j·T>∑\eTT? ªªÄj·Tq Vü≤düÔeTT\T

n&ÉT¶ø=qT≥≈£îqT Äj·Tq #ùd~ @$TÏ nì nHbÕÏyês¡T mes¡T Òs¡ììï µµ

(<ëìjT\T 4:35) ªªjÓTÿê sTT#ÓÃqT jÓTÿê rdæø=ìj·TTHêï&ÉT jÓTÿê

jÓTTø£ÿ HêeTeTT düTÔ‹+|üã&ÉTqT>±ø£µµ j·Tììï jÓ÷ãT |ü*¬øqT. ªªHê ø=&ÉTø±! Hê

ø=&ÉTø±µµ! j·Tì ‘·q ≈£îe÷s¡T&Ó’q nã¸ ÀeTT ì$T‘·ÔeTT <ëM<äT sêE Á|ü ≤|æ+∫q

<äT:œ+∫q|üŒ≥øÏìï, sTT+ø=ø£ #√≥ Äj·Tq ªªbısTTq<ëìì ‹]– sê#j·T>∑\Hê!

HqT yêìjÓTT~›øÏ yÓfiófl<äTqT>±ì HêjÓTT~›øÏ yê&ÉT eT]sê&Éì #Óô|ŒqT.

ø±ãÏº Hê Á|æj·T≈£îe÷s¡T&ÉyÓ’q n|üŒ\qs¡dæ+Vü‰ ! Hêj·THê ! <e⁄&ÉT >±j·T|üs¡∫q

Hê bÕ|æwæº Vü≤è<äj·TeTTq≈£î Äj·Tq ‘·q ~e´ yêø£ eTT\H eTVü≤Öwü<ÛäeTT‘√ z<ës¡Ãø£

b˛sTTq≥ºsTT‘ uÛÑ]+#· Xø£ eTT>±ì eTVü‰ <äT:K uÛ≤s¡eTT ÁøÏ+<ä HqT q*–b˛sTT

sT÷ j·TT‘·Ôs¡eTT ≈£î Áyêj·T Òø£ b˛<äTqT. nsTT‘ <äj·÷ düeTTÁ<äT&Ó’q eTq ‘·+Á&ç,

Áø°düÔsTT j·TTqï eTq <e⁄&ÉT, ‘·q eTVü‰ yêø£ eTT\‘√ qqTï z<ës¡TÃ#·THêï&ÉT

>∑qTø£ z<ës¡TŒ bı+<äT‘·÷ Äj·Tq bÕ<äeTT\ jÓT<äT≥ kÕ–\|ü&çj·TT j·TTHêïqT.

eT]ìï <äT:K düeTTÁ<äeTT˝À eTTì–b˛sTTq eTq sTT+Ï yês¡+<äs¡T <ä] CÒ]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 127

‘ÓeTà<s¡T‘·÷ j·TTHêïs¡T. ˙ ‘·eTTà&ÉT kÕ$T (kÕyT´ Ÿ #Í<Ûä]) πø+Á<äbÕ&Ü yÓ[fl

m$T\´ (ø√&É\T) qT j·÷e<ä«düTÔe⁄\qT rdæø=ì sTT+ÏøÏ e∫ÃHê&ÉT. Ç|üŒÏ es¡≈£î

n+‘ê ø£ >∑÷Ï À #] ‘ÓeTà‘s¡T‘·÷ j·TTHêïeTT. Ä Á|üuÛÑTe⁄ jÓTTø£ÿ ~e´ HêeTeTT

düs¡«<ë düTÔ‹sTT+|üã&ÉT >±ø£! Ç~ >±ø£ n|òüT≥q |òüT≥Hê düeTs¡T∆&Ó’q nq+‘·

<äe÷fió&Ó’q Á|üuÛÑTe⁄ <e⁄&ÉT jÓTwüj·÷ 41 |ü«s¡+ 8, 10 yêø£ eTT\˝À #Ó|æŒq

Á|üø±s¡eTT ‘êqT @s¡Œs¡#·Tø=ìq ‘·q ùde≈£î&ÉHÓ’q Hê≈£î ‘·q ˙‹>∑\ ≈£î&ç Vü≤düÔeTT

ÄXÃs¡ eTT>± á düeTj·TeTT˝À Hê ø=s¡≈£î ãj·T\T |üs¡∫Hê&ÉT . @˝≤>∑+f… ˙

‘·eTTà&Ó’q &$&é jÓTTø£ÿ XØs¡eTT düe÷~Û À |üP&çÃq eT÷&Ée~qeTT ‘·s¡Tyê‘·

Çø£ÿ&É ñ‘·ÿfi dü+|òüTeTT jÓTTø£ÿ n<Ûä ≈£åî&Ó’q bòÕ~] $T\¢s¡T <=s¡>±s¡T‘·eT sTT+ÏøÏ

qqTï |æ*|æ+∫, ø=+‘· z<ë]Ã Á|üuÛÑTe⁄|üì, nq>± Hê |üPs¡«|ü⁄ Á|üdü+>∑ ñ<√´>∑eTT

HqT #j·TT≥≈£î qqTï Áù|πs|æ+∫ Ä |üì Hê≈£î <äj·T#dæHês¡T. nsTT‘ Á>±e÷<äT\˝À

‹s¡T>∑T≥≈£îø±<äT. >∑T&ç À Á|üdü+>∑eTT #j·TT≥≈£îqTï, ãC≤s¡T˝ÀøÏ n|üŒ≥|üŒÏøÏ

yÓ[fl ‘Ó\T>∑T ˇ]j·÷ »qT\≈£î düTyês¡Ô ‘Ó\T|ü⁄≥≈£îqTï ìj·T$T+∫]. HqT yê]ì

n&ÉT>∑ì~, ø√s¡ì~ ‘·\+#·ì~ yês¡+‘·≥ yêπs qqTï |æ*∫ sT÷ |üìì#·TÃ≥

<e⁄ì ÄXÃs¡ yÓTÆq ø£èbÕ Vü≤düÔyT>±ø£ ys=ø£Ïø±<äì ‘Ó*dæø=ì, Äj·Tq HêeTeTTq≈£î

k ÔÁ‘·eTT #Ó*¢+∫ »qTé] Äs¡+uÛÑeTT qT+∫ sT÷ eTVü‰düuÛÑ À #s¡TÃø√ã&çHêqT.

<ëM<äT nH˚ eèø£åeTTqT K+&ç+∫ y˚dæ ˇ]j·÷ $TwüHé kıôd’Ï nqT

eTVü‰eèø£å#êÃ¤j·T qT+&ç HqT b˛wæ+|üã&ÉT≥≈£î Á|üuÛÑTe⁄ á e÷s¡ZeTT rôdqT. Äj·Tq

n<äT“¤‘·yÓTÆq sT÷ ø£è|ü≈£î HqT @$T düTÔ‹+‘·TqT! @bÕÏ ø£è‘·»„‘· #Ó*¢+#·>∑\T>∑T<äTqT.

z¨ <ëM<äT sêE Áyêdæq≥T¢ ªªkÕj·T+ø±\eT+<äT @&ÉTŒ ñ+&ÉTqìqï, ñ<äj·TeT+<äT

dü+‘√wüeTT ø£\T>∑Tqììïµµ #Ó|æŒq yêø£ eTT á˝≤>∑T <äècÕº+‘· |üs¡∫Hê&ÉT. Hêj·THê!

sTT|üŒÏøÏ dü+>∑‹ eT] j˚T$T #Ó|ü<äTqT! |ü≤\eTT |òæÁãe] Äs¡+uÛÑeTT‘√

yÓfifle#·TÃqì n+≥THêïs¡T ø±ì sTT+ø± Äs¡¶s¡T sê Ò<äT. 15 ‘êØKT πø<√ VüQ≈£îeTT

e#·TÃqì nqTø=+≥THêïs¡T (n+‘·πs«~) >±]‘√ HqTqTï |üsê¢œ$T&ç |üs¡ +‘·eTT

e∫Ã, $TeTTà\q+<ä]ì <ä]Ù+#·T≥≈£î ÄX |üs¡T¬>‘·TÔ#·Tqï~. ø±ì nHø£ ìs¡“+<ÛäeTT\T

n&É¶eTT>± qTqï+<äTq sê>∑\qì ‘√#·<äT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 128

á j·TT‘·Ôs¡eTT ∫e] Áyê‘· 10 ‘êØ≈£îq düe÷|æÔ #düTÔHêïqT. yês¡|ü⁄ MTÏ+>∑T\T

HÏ sêÁ‹˝À rs¡TqT nj·T´>±s¡T ≈£î≥T+ã düVæ≤‘·eTT>± πøåeTeTT>± qT+&ç ˙≈£îqTï

n+<ä]øÏìï Á|æj·T e+<äqeTT\T #Ó|üeTì]. eTq sTT+Ïyê s¡+<äs¡T MTø£+<ä]ø°

Áù|eT eTT<äT›\T #Ó|üeTì]. eTq Á|æj·T dü <äs¡T&Ó’q uÛÑ>∑yêHéu…Vü≤sêøÏ>±]ì

Äj·Tq uÛ≤s¡ ≈£îqTï ,>∑+>∑eTà≈£îqTï, Hê Áù|eT e+<äqeTT\T #Ó|üeTT. sêE\≈£î

(CÀ–sêE, |òüø°ÁsêE, ˙\ø£+sƒ¡sêE, XÊéT|òüTqsêE>±s¡T¢q≈£î) e÷ $qj·T

e+<äqeTT\TqTï, CÀ>∑T\ Hêj·TT&ÉT≈£î Á|æj·T e+<äqeTT\TqTï ‘Ó*j·TCÒj·TTeTT.

˙ ‘·eTTà&ÉT kÕ$T (kÕyT´ Ÿ #Í<Ûä]) πs|üÏ ~qeTT ‘·q |üìø=s¡≈£î >∑T≥ºDÏ yÓfióflqT,

Ç|üŒÏøÏ n~Ûø£yT$T #Ó|ü<äTqT. Á|üuÛÑTe⁄ ∫‘·ÔyÓTÆ‘ ‘·«s¡ À Ç+ø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT ≈£î

Áyêj·T>∑\qT. XÊ+‹, >√|æHê<ÛäT, ne÷àfiŸ Ms¡\≈£î e÷ j·T+<ä] Áù|eT eTT<äT›\T

#Ó|üeTT.

HqT ˙ Á|æj·TyÓTÆq <ë<ë

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]

Å¬ø’düÔe⁄ìøÏ Ä‘·àXÊ+‹øÏì ≈£î≥T+ã Áù|eT J$‘·eTTq≈£îqT Áø°düTÔ ÁbÕj·T•Ã‘·Ô

s¡ø£ Ôy˚T j·÷<Ûës¡eTì ô|’ ˝ÒKe\¢ »<äTes¡T\T Á>∑Væ≤+|ü>∑\s¡T. Å¬ø’düÔe⁄&ÉT

eTè‹C…+<äTq|ü ⁄& É T >√| ü ⁄# · Ã ¤eTT ã≥T ºø=ì yÓ ’‘ ·s ¡D Ï q~ì<ë≥&ÉT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±], |æ‘êeTVüQ\T, Á|ü|æ‘êeTVüQ\T n+<Ûä‘·«eTTq q≥T\

CÒdæj·TT+&çqqT, yê] |ü⁄Á‘·T\T, <ÍVæ≤Á‘·T\T nÏº ã÷≥ø£eTT\qT $X«dæ+|üø£

bÕ|üsêVæ≤‘· ne‘ês¡ eT÷]Ôj·T>∑T jTdüTÁ|üuÛÑTs¡ø£Ô Áb˛ø£åDeTT <ë«sêH düs¡« bÕ|ü$eTTøÏÔ

\_Û+#·TqqT $XÊ«düeTTq Äq+~+∫ ì‘·´XÊ+‹ >∑qT>=ì]. ªªe⁄qs¡|æ»qà+

|ü⁄qs¡|æeTs¡D+µµ nqT Ä+<Ûä ÁbÕj·T $XÊ«düeTTqT+&ç yês¡T ‘=\– jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄

<ë«sê Ä‘·à˝À >∑*–q q÷‘·q |ü]es¡ÔqyT eTTøÏÔ kÕ<Ûäø£ e÷s¡ZeTì $X«dæ+∫

‘·]+∫]. ‘·]+#·T#·THêïs¡T ªªÁø°düTÔ q+<äT eTè‘·T\T <ÛäqT´\T.µµ

á ø±\eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ø£ìwü |ü⁄Á‹ø£j·T>∑T, f…Æ≥dt ãs¡¶sY >±],

<Ûäs¡à|ü‹ï ‘·+Á&ç dü+s¡ø£åD≈£î düMT|üeTTq qT+&ÓqT. e+>∑ ñ‘·ÿfi Væ≤+<ä÷kÕúì uÛ≤wü\

dü+|üs¡ÿ e÷yÓT ¬ø≈£îÿe>∑ qT+&çqqT ÄyÓT XË’XeeTTq $XÊK|ü≥ºDeTT˝À Ä+>∑¢,

Ä+Á<Ûä uÛ≤wü\˝À Ä]‘] j·TT+&çq+<äTq ‘·+Á&ç>±s¡T Ç+>±¢+&ÉT˝Àì ‘·eT ùdïVæ≤‘·T\>∑T

yêsY&Ü¢, ≤\s¡T, eTTqï>∑T $TwüHÓØ\ ≈£î≥T+ãeTT\≈£î Áyêj·TT#·T e∫Ãq j·TT‘·Ôs¡eTT\T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 129

Ä+>∑¢uÛ≤wü À uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT #j·TT#·T yê] Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T ‘·+Á&ç>±]¬ø’ uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT

#j·TT#·T qT+&ÉTyês¡T. ÄyÓT jÓTTø£ j·÷+π>¢j·T ÒeTe … s¡÷|üeT+< ø±ø£ Ä+>∑¢

uÛ≤c˛#êÃ¤s¡DeTT qqT s¡#·qj·T+<äTqT ì|ü⁄D‘· >∑*– j·TT+&ÓqT. f…Æ≥düT ãs¡¶s¡T

>±s¡TqT Ä+Á<Ûä, Ä+>∑¢, ñ‘·ÿfi≤~uÛ≤wü\ HÓ]– e÷eT>±]øÏ eT+∫ düVü‰j·T≈£î …’

j·TT+&ç].

n+‘·πs«~ >±s¡T $&çb˛e⁄≥ :`

¬se. <ëdt. n+‘·πs«~>±s¡T ‘·q |ü≤\eTT˝À 1876 dü+ˆˆ e÷]ÃHÓ ˝À ø£≥ø£eTT

$&ç∫ $»j·Tq>∑s¡eTTq≈£î uÀjÓTqT. yês¡T ø£≥ø£eTT˝À qT+&çq|ü⁄&ÉT 155 eT+~

|ü≤\|ü⁄ dü+|òüTeTTq Hêj·÷ ø±\eTT\˝À CÒs¡TÃø=qã&çqqT, nø£ÿ&É ì*∫q 55

eT+~ >∑T]˝À ø=+<äs¡T ø£≥ø£|ü⁄]˝À ì*Ãb˛sTT dæús¡ìyêdüeTT Òs¡Œs¡#·T ø=ì]. Ä

dü+|òüTeTTq≈£îqT ñ‘·ÿfi dü+|òüTeTTq≈£îqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T bÕ\≈£î …’ j·TT+&ç

eT‘· Á|üuÛÀ<äqeTT uÀ~Û+#·T #·T+&ç].

ñ‘·ÿfi, Ä+Á<Ûäu≤|æºdüTº dü+|òüTeTT\˝À Äj·Tq<ë«sê ø=+<äs¡T kÕïqBø£åbı+~

dü+|òüTdüTú …’]. Ä eè<ä∆uÀ<Ûä≈£î&ÉT yê]øÏ$ì|æ+∫q Á|üdü+>∑eTT\Tø=ìï yê] dü«Vü≤düÔ

*œ‘·eTT‘√ qTqï$.

Ç+ø=ø£ $TwüHÓØ Á|üj·÷DeTT :`

1876 dü+ˆˆ Äø√ºãs¡T 23 ‘Bì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ø=+<äs¡T düVü≤ø±s¡T\‘√

eTVü≤q~˝À ~ ôV≤sê Ÿ¶ (The Herald)nqT ù|s¡T>∑\ d”ºeTsY ø£≥ø£|ü⁄]øÏ 150

yÓTÆfiófl <ä÷s¡eT+<äTqï uÛÑÁ<äø√Ï es¡≈£î Á|üj·÷DeTT #dæ]. 1876 ` 77 dü+ˆˆ

ˇ]kÕ‡ $TwüHÓØ ]b˛s¡T¶ yTs¡≈£î yês¡T ªªôV’≤ …e Ÿ ¬øHê Ÿ µµ nqT eTVü‰q~ ø±\Te

˝ÀìøÏ ‹]–, Áu≤Væ≤à˙ q~˝À ã&ç, Ä q~ øÏs¡TbÕs¡Ù «eTT\>∑\ j·THø£ ñ‘·ÿfi

Á>±eTeTT˝À ñ‘·ÿfi uÛ≤wü À düTyês¡Ô Á|ü#ês¡eTT#dæ, uÛÀ˝ÀŒs¡T #]q ãdü À yê+‹uÛÒ~

(ø£\sê) j·÷s¡+uÛÑyÓTÆq+<äTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T yê] düVü≤ø±s¡T\qT ø£≥ø£|ü⁄]¬ø’

yÓqTø£≈£î eT[fl].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] bÕ\≈£î\T>∑ qT+&çq ñ‘·ÿfi u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTq 3000

eT+~ es¡≈£î dü+|òüTdüTÔ\T+&ç]. Ä <yê\j·TeTTqT C≤\ ô|<ä›~. ø£≥ø£|ü⁄]˝À Äj·Tq#

kÕïqeTTbı+~j·TT+&çq jÓTTø£eè<äúã+<ÛäTe⁄sê\T H˚ÏøÏì ãs¡+|ü⁄s¡eTTq

düJe⁄sê …’j·TTqï~.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 130

ã+>±∞ uÛ≤cÕ C≤„qeTT :`

Ä dü+e‘·‡s¡eTT ÁøÏdüàdt ~qeTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ e∫Ãq

ãVüQeT‘·T\˝À ô|<ä› j·Tø£ås¡eTT\ ã+>±∞ u…’_˝Àø£ÏjÓÆT j·TT+&ÓqT. &ÓkÕ‡j·TqT

<=s¡>±sêj·Tq≈£î <ëì ãVü≤ø£]+∫]. 1884 dü+ˆˆ Ä>∑düTº HÓ\˝À Áã#·T]+|üã&çq

Væ≤‘·yê~ |üÁ‹ø£ ø±j·Tq Áyêj·TT#·T ã+>±∞ u…’_\+‘·j·TT <ëeTT #·~$ j·TT+&çq≥T\

dü÷∫+∫ j·TT+&ç]. e+^j·T yêsêÔ |üÁ‹ø£\T ≈£L&É Äj·Tq #·<äTe⁄yês¡T. ì»eTT>±

u≤+>±¢ uÛ≤wü≈£îqT ñ‘·ÿfi uÛ≤wü≈£îqT *|æ, ñ#êÃs¡D uÛÒ<äeTT ‘·|üŒ Ä ¬s+&ÉTqT

düe÷q dü+düÿ è‘· düeTk˛<äØuÛ≤wü˝Ò. $<˚X¯eTT\qT+&ç j·÷j·Tq≈£î

>=+<äs¡TùdïVæ≤‘·T\|ü&É|ü&ÉT <Û äqdüVü‰j·TyÓTTqs¡TÃ#·Te∫Ã]. Äj·Tq

Á|æj·T•wüß´\T>∑qT+&çq u≤kÕì n|ü&ÉT>±s¡T ∫Ïºe\düqT+&ç Á|ü‹ÁøÏdüàdüTø±j·Tq≈£î

>∑Ts¡Tø£≥ïeTT ã+|ü⁄#·Te∫Ã].

¬se.pyÓŸ <=s¡>±] Á|üdü+X¯ :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T 1836 dü+e‘·‡s¡eTT nyÓT]ø£qT u≤|æºdüTºyê] yÓTT<äÏ

$TwüHÓØj·T>∑T ¬se. kÕy˚T´˝Ÿ mdt. &˚ <=s¡>±]øÏ lø±≈£îfi¯eTT˝À Á|ü<∏äeT

düVü‰j·T≈£î\sTTq~ yÓTT<ä\T Ä $TwüHéyê]‘√ qT‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T >∑*–j·TT+&ç

yê]øÏ #·+<ë\T ≈£L&É n|ü&É|ü&ÉT |ü+|ü⁄#·T e∫Ãq≥T\ 1876 dü+e‘·‡s¡eTT

&çôd+ãs¡T 20 ‘Bì ¬se. m Ÿ. EyÓŸ <=s¡>±s¡T #Óqï|ü⁄]˝Àì sêsTT|ü⁄s¡eTT

qT+&ç Áyêdæq jÓTTø£ j·TT‘·Ôs¡eTT e\¢ <Ó*j·T#·Tqï~. n+<äTyês¡T yÓ÷s¡ZHé >±s¡T,

yÓ÷_Hé <=s¡kÕì>±s¡T, Á|üsTTdt >±s¡T eTTqï>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT >±] |ü]#·j·TdüTú\

ù|fiflqT sêe÷j·T|ü≥ºDeTT˝À ‘·TbòÕqT# $TwüHéyê] uÛÑeqeTT\≈£î ø£*–q qwüº

$wüj·TeTT\qT Ä ~qyT ‘êeTT HÓ\÷¢]øÏ b˛e⁄#·Tqï dü+>∑‹ì $e]+∫j·TTHêïs¡T.

ã#·TÃ sê|òüTej·T´>±]‘√qT, ¬se.e÷]ºHé>±]‘√qT, ¬se.ãT\¢sY¶ >±]‘√qT ‘·~‘·s¡

nyÓT]ø£qT u≤|æºdüTº $TwüHé yê]‘√ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ ñ‘·Ôs¡ Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T

#Ó\–q≥T\ yê] C≤„|æø£\T dü÷∫+#·T#·Tqï$.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 131

13 . n<Ûë´j·TeTT

ãs¡+|ü⁄s¡ dü+|òüT bÕ\ø£‘·«eTT. |üsê¢øÏ$T&ç ∫e] Á|üj·÷DeTT— |üPØ

(»>∑Hêï<ÛäeTT) ˝À Á|üuÛÑT ùde. ôV≤˝…Hé HêŸ <=s¡kÕì>±]‘√ ∫e]j·TT‘·Ôs¡

Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T— ¬s+&ÉT ∫e] ø°s¡Ôq\T. |ü⁄Á‘·$jÓ÷>∑eTT. Äq+<ä Àø£ Á|üyXeTT.

ªªHê |üs¡T>∑T ‘·T<äeTTÏº+∫j·TTHêïqT. Hê ø=s¡≈£î ‹ ø°]≥ eTT+#·Tã&ç j·TTqï~µµ

2‹yÓTT‹ 4: 7`8

------ ------

ãs¡+|ü⁄s¡eTT ñ‘·ÿfi¯ u≤|æºdüTº dü+|òüT bÕ\ø£‘·«eTT :-

1877 dü+e‘·‡s¡eTT ãs¡+|ü⁄s¡ ñ‘·ÿfi u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTq düTÁ|üdæ<äT∆ …’q u≤ãT

<ëìjT Ÿ eTVü‰+‹>±s¡T, ÒãHé eTVü≤+‹>±s¡T, |”≥s¡T eTVü≤+‹>±s¡T, s¡÷u…Hé

eTVü≤+‹ >±s¡T eTTqï>∑T ñ<√´^j·TT\T $<ëé+‘·T\>∑T eT]ø=+<äs¡T Å¬ø’düÔe⁄\T

qT+&ç]. |ü⁄s¡Twüc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T ø£≥ø£eTTq≈£î <ë<ë|ü⁄ 120 yÓTÆfi¯ófl

<ä÷s¡eTTqqTqï Ä |ü⁄s¡eT+<ä* j·TT‘·ÿfi Å¬ø’düÔe dü+|òüT bÕ\≈£î\T>∑ |ü+|üã&ç].

Ç|ü&ÉT yê] ej·TdüT‡ 74dü+ˆˆ . Ä dü+|òüTdüTú\ jÓT<äT≥ Äj·Tq ñ‘·ÿfi uÛ≤wü À

$ì|æ+∫q Á|üdü+>∑eTT\T>∑\ yê] dü«Vü≤düÔ *œ‘· |ü⁄düÔø£yÓTTø£Ï ø£≥ø£eTT˝À \_Û+#ÓqT.

n+<äT ÁøÏ+~ yêø£ eTT\ô|’ Á|üdü+>∑ dü+øÏå|üÔeTT\T ñ‘·ÿfiuÛ≤wü À Áyêj·Tã&çj·TTqï$:`

eT‘·ÔsTT 10: 14, mô|òdæ 3: 18 ,ôV≤Á_ 12: 1, 1e ø=]+~∏ 6: 19 ` 20,

jÓTwüj·÷ 35: 3`4, Á|üø£≥q 1: 17`18, jÓTwüj·÷ 55: 6, 1 ø=]+~∏ 3 : 9,

jÓ÷Vü‰qT 18 :30, 1 ø=]+~∏ 15: 49, <ëìjT\T 9: 22`23. á ∫e] yêø£

Á|üdü+>∑eTTq eT÷&û <=s¡>±] <äècÕº+‘·yÓTTø£Ï j·TT|üjÓ÷–+∫].

>∑+C≤+≈£î n+‘·´ <äs¡ÙqeTT:`

ãs¡+|ü⁄s¡eTTq qTqï|ü⁄&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T sTT+ø=ø£ ÁbÕs¡úq≈£î Á|üuÛÑTe⁄

Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$T#ÓÃqT. Äj·Tq ‘·q ∫qïø√&É\T >√|æHê<Ûä #Í<Ûä]>±] uÛ≤s¡ leT‹

s¡‘·ïne÷àfiŸ #Í<ÛäsêDÏj·TT, uÛÑ>∑yêHé u…Vü≤sê >±] dü‹ leT‹ s¡‘·ïeTsTT u…Vü≤sêDÏj·TT,

Äj·Tq ≈£îe÷¬s’ eTTø±Ôu…Vü≤sêqT u≤*≈£j·TT, Á|üuÛÑTe⁄ sê»éTTq Á|üy˚•+|ü

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 132

ÁbÕ]ú+#·T#·T+&ÓqT. Ç|ü&ÉT yês¡T ãVæ≤s¡+>∑eTT>∑, Á|üuÛÑTe⁄ dü+|òüTeTTq CÒs¡Tø=q

ìXÃsTT+∫q+<äTq |üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡eTqT Ä≈£î\‘·+|üs¡ qT+&ç |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì

sêe …qì Äj·Tqø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£îqT n+‘·πs«~nj·T´ sêe …qì

$»j·Tq>∑s¡eTTqø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTTqT bÕdüºs¡T n|üŒ\qs¡dæ+Vü≤ #Í<Ûä]>±s¡T 1877

dü+ˆˆ yT HÓ\˝À Áyêdæj·TT+&ç]. 1876 e dü+ˆˆ pHé HÓ\ 28 e ‘~ì ø£H&çj·THé

u≤|æºdüTº $TwüHé yê] |üs¡eTTq $TwüHÓØ>∑ |ü+|üã&çq ¬se.m|òt. &É_¢j·TT.

ÄsYàÁcÕº+>¥>±s¡TqT, <=s¡kÕì>±]qT ÄVü‰«qeT|ü& j·T+<äTø=ì yês¡+<äs¡T 1877

dü+ˆˆ pHé HÓ\ yÓTT<äÏyês¡eTTq e+X<Ûësê qB rs¡eTTq XÀ_Û\T¢ |üs¡íkÕ>∑s¡|ü⁄s¡eTT

#]]. Ä HÓ\ 10 e ‘~ì ô|’ qT<äVü≤]+|üã&çq eTT>∑TZs¡T >√cÕ j·TTe‘·T\TqT

ãVüQ »qeTT\T MøÏå+#·T#·T+&É <äeT s¡ø£åDø£s¡Ôj·T>∑T jTdüT Á|üuÛÑTì HêeTeTTq

u≤|æÔdüàkÕïqeTT bı+<äT≥≈£î qB rs¡eTTq ì*Ã]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T, ‘·~‘·s¡

Å¬ø’düÔe⁄\T, Væ≤+<äTe⁄\T MøÏå+#·T#·T+&É>± ¬se.n+‘·πs«~>±s¡T yê]øÏ kÕïq$T∫Ã

j·÷ jÓTqeT+&ÉT>∑Ts¡T düuÛÑT´\T >∑\ dü+|òüTeTTqT ÄsYàÁcÕº+>¥ >±]øÏ Vü≤kÕÔs¡ŒDeTT

#dæ]. á kÕeø±XeTT düqTdü]+∫ 1877 dü+ˆˆ ø£H&çj·THé $TwüHé ]b˛s¡Tº À

Ä <=s¡>±]≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T.

ªªnyÓT]ø£qT u≤|æºdüTº ‘Ó\T>∑T $TwüHéyê] Á|ü<∏äeT $TwüHÓØj·T>∑T ¬se. & <=s¡>±]

düVü≤j·÷s¡úyÓTÆ j·÷ $TwüqT˝À ÒeHÓ‘·Ôã&çq Á|ü<∏äeT uÀ<Ûä≈£î\TqT, ejÓ÷eè<äTú\Tq>∑T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T düeTTàKeTT e\q Ä ø±\eT‘· +‘· eTH√Vü≤s¡eTT>∑ qT+&ÓqT.

Äj·Tq $T>∑T\ eè<äT∆\T nsTTqqT Áø°düTÔ düTyês¡Ô yê´|üø£ dü+ã+<ÛäeTsTTq Á|ü‹

$wüj·TeTTq >±&ÛÜqTsê>∑T …’ j·TTHêïs¡Tµµ.** The season was the more interesting through the persence of the

aged Purushottam the first preacher who was raised up in the Ameri-

can Baptist Telugu Mission to assist their pioneer Missionary the

Rev.S.S Day. He is very aged but still active and deeply interested in

every thing connected with the spread of the Gospel of Christ”

(Rev. F.W.Armstrong in the Canadian Baptist Mission Report for 1877.)

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ∫e]kÕ]>± n|ü& |üsê¢øÏ$T&ç Á|ü<XeTTq≈£î e∫Ã

‹]– ãs¡+|ü⁄s¡eTTq≈£î yÓ&É*b˛sTT].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 133

¬se.ô|’ø˘ <=s¡>±] j·T_ÛÁbÕj·TeTT:`

ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À ˙ bÕ\≈£î&ÉT #˚dæj·TT+&çq ùdeqT >∑T]+∫ yê]

düVü≤ø±s¡T\T>∑qT+&çq ¬se.CÒ.õ ô|’ø (Rev. J. G Pike)<=s¡>±s¡T 1905 dü+ˆˆ yT

HÓ\ 22e ‘~ì |üsê¢øÏ$T&ç À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT kÕàs¡ø£ eT+~s¡ ìsêàD düeTj·TeTTq

¬se.◊.dæ. n]Ãu≤ Ÿ¶ >±] øÏ≥T¢ Áyêdæ].:

ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì >∑T]+∫ Hê C≤„|üø£eTT yTs¡≈£î Äj·Tq $T>∑T\

j·TT‘ê‡Vü≤|üP]‘·T&Ó’q eè<äT∆&ÉT. 1877, 1878 dü+ˆˆ HqT |üìøÏ q÷‘·qT&ÉHÓ’

j·TTqï|ü&ÉT Äj·Tq Hê≈£î C≤\ düVü‰j·TeTT#ôdqT. HqT ø£≥ø£eTT˝À eT÷&+&ÉT¢

ñ+Ïì, n+‘·≥ ãs¡+|ü⁄s¡eTT˝À U≤∞ sê>± qqTï |ü+|æ+∫]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]ì

Hê≈£î ≈£î&ç#‹>± qT+&ÉT≥≈£î |ü+|æ+∫]. Äj·Tq eT+∫ düeTs¡T∆&ÉT,nsTT‘ Äj·Tq

jÓTTø£ÿ ÁX‚wüyÓTÆq Å¬ø’düÔe kÂo\´‘· Hêø±XÃs¡ eTT>=*Œ HHêj·TqqT ÁuÒ$T+∫‹ì.

Äj·Tq≈£î >∑\ <äj·÷<äøÏåDéTT\# HÓ\¢sêj·TqqT ÁuÒ$T+∫]. HqT k˛<äs¡T&Ó’q

ôV≤ã¬s¢Ÿ >±]‘√ dü+ã\÷Œs¡T $Twüq≈£î yÓ[¢ b˛e⁄≥# eTq k˛<äs¡Tì uÀ>∑≤º

n+‘·>± Òø£b˛jÓTqT. nsTT‘ H$T Äj·Tq z|æø£‘√ u≤<Ûä|ü&ç ‘·q j·TÚeHêedüúqT

‘·q ùdyê |üPs¡«ø£eTT>± CÒdæq≥T\H ‘·q <Ís¡“¤\´‘· À <Ó’eHêeTdü+düTÔ‹ CÒj·TT≥

ø=ìï jT+&É¢ es¡≈£î HHÓs¡T>∑T<äTqT. HHêj·TqH=ø£ eTVü‰~e´ |ü⁄s¡Twüßì>∑ HÓ\¢|ü&ÉT

>ös¡$+∫‹ì. Äj·Tq ‘·q j·÷»e÷qTì yÓT|üqT ‘·|üŒ≈£î+&É e&ÉôdqT.µµ** My memory of Purushottam is simply of a very delighful old

man who helped me much in the years 1877 and 1878when I was

comparatively new to the work. I had had three years at Cuttack

and was then sent for to fill a gap at Berhampore, and Purushottam

was sent as my right hand man. He was a man of good ability but

it was his sterling Christian Character that won my admiration

and love. He was so genial and kind that every one loved him. In

1879 I moved off to start with brother Heberlet to the Sambalpur

Mission and I saw very little of our brother, Still I knew him for

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 134

some years as a patient sufferer, glorifying God in his weakness,

as he had sought to do in his younger days by his service. I always

regarded him as a very superior man and he has doutbless recieved

his Lord’s “Well done’’

1879 dü+e‘·‡s¡eTT Äj·Tq ãs¡+|ü⁄s¡eTT $&ç∫q ‘·<äT|ü] ø£≥ø£|ü⁄] j·T+<ä*

ñ‘·ÿfi, Ä+Á<Ûä u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT\ bÕ\ø£‘·«eTT eVæ≤+∫, düTyês¡Ô Á|ü#êsês¡úeTT

<ä÷s¡uÛ≤s¡ Á|üj·÷DeTT\T kÕ–+#·T#·T+&ç].

|üP]˝À düTyês¡Ô ùde:`

1881 dü+e‘·‡s¡eTT nø√ºãs¡T 7 e ‘~ì 14 e ‘~ì, Äj·Tq ‘·q ∫qï

≈£îe÷¬s’ leT‹ e÷sêÔãs¡T¶s¡T>±]øÏ |üPØ»>∑Hêï<ÛäeTT qT+&ç Áyêdæj·TT+&çq

ñ‘·Ôs¡eTT\ e\¢ HÓ\ ~qeTT˝≤j·Tq j·÷ q>∑s¡eTTq >∑&ç|æ uÛÀs¡Tq es¡eTT\T

≈£î]j·TT#·T+&çqqT, ‘·q ãdü fifleTj·TyÓTÆb˛sTTqqT m≥¢H√ düVæ≤+∫ Á|üuÛÑTùdeq#·Ã≥

»]–+∫‹eTìj·TT n|ü&ÉT M∫q ‘·TbòÕqTq≈£î C≤\s¡T\T uÛ Ñj·T|ü&ç

Á|üfij·Tø±\yÓT|ü&ÉT e#·TÃqì j·T&ÉT>∑Tyês¡ìj·TT nqT~qeTT j·÷Á‘ê|üs¡T\>∑T

Ä+Á<ÛäT\T ≈£L&Ü dü+‘√wüeTT‘√ Äj·Tq Á|üdü+>∑eTT\T $qT#·T e∫Ãs¡ìj·TT

$e]+#·T#·T ≈£î≥T+u≤sê<Ûäq eTs¡Te≈£L&É<äìj·TT, ‘·eT ø=s¡≈£î ÁbÕs¡ú+|üe …qìj·TT

q+<äT >√]j·TTHêïs¡T. 14‘~ j·TT‘·Ôs¡eTT˝À ì≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T:` ªªÄj·Tq

(Á|üuÛÑTe⁄) Hê≈£î <äj·T#dæq yêÏ À ‘·è|æÔ>± qT+&ÉT≥≈£î HqT Á|üuÛÑTì jÓTT<ä›

Hs¡TÃø=+≥THêïqT >∑qTø£ eTqXÊÙ+‹ <äj·T#dæj·TTHêï&ÉT. n+<äTe\¢ Hê j·÷‘·à˝À

düTKeTTqTï, πøåeTeTTqTï ø£*–j·TTqï~. Hê Á|æj·T_&Ü¶! sT÷ XØsêìøÏ ˇø£|ü&ÉT

düTKeTTqTï, ˇø£|ü&ÉT <äT:KeTTqTï e#·TÃ#·T+&çq|üŒÏøÏì eTqXÊÙ+‹ e÷Á‘·eTT

Á|üuÛÑTì <äj·Te\¢ ø£*–‘ düTKeTT\ìï <äT:KeTT\ ø=s¡≈£î e÷s¡Ãã&çHê n+‘·

$#ês¡eTT+&É<äT. ‘·+Á&ç jT~ sTT∫ÃHê j·T~j·T+‘ê yT\Tø=s¡πø >±ì ø°&ÉTø=≈£î

>±<äì eTqXÊÙ+‹ >∑\yês¡T Á>∑Væ≤+∫ düTKeTT>±qT+&É>∑\s¡T. ÄVü‰! nÏº ~eýÓTÆq

XÊ+‹ Hê≈£îqTï , ˙≈£îqTï Ç+Ïyês¡+<ä]øÏìï <e⁄&ÉT ‘·q |ü]Xó<ë∆‘·à <ë«sê

qqTÁ>∑Væ≤+#·TqT>±ø£! Ä eTVü‰Á|üuÛÑTì bÕ<äeTT\≈£î ãVüQkÕcÕº+>∑ Á|üD≤eTeTT\TqTï

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 135

n~Ûø£eT~Ûø£eTT>± k ÔÁ‘·eTT\TqTï #Ó*¢+#·T<äeTT>±ø£µµ á j·T_ÛÁbÕj·TeTT\H j·÷j·Tq

ªªeTqkÕq+<äeTT bı+<äT≥ø£qïqT eT]jT uÛ≤>∑ eTT >∑\<äHêïµµ j·TqT eT<ÛäTs¡ ‘·eTTq

qT<äVü≤]+∫j·TTHêïs¡T.

Á|üdü+>±+X¯eTT\T:`

1879 dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T 16e ‘˚~ì ªªuÛÑ÷$T jÓTTø£ÿ j·÷e‘·TÔ

dü]Vü≤<äT› ≤sê, Hê‘·≥Tº #·÷&ÉT&ÉT, n|ü&ÉT MTs¡T s¡øÏå+|üã&ÉT<äTs¡T— @eTq HH

<e⁄&ÉqT— Ç+ø=ø£&ÉT Ò&ÉTµµ (jÓTwüj·÷ 45:22), nqT yêø£ eTTô|’ì, 1880 dü+ˆˆ

pHé 12 e ‘~ì ôV≤Á_ 13:8 ãÏºj·TTqT, Ä &çôd+ãs¡T 31e ‘~ì Ä~ø±+&ÉeTT

47:48`49 ãÏºj·TT, 1879 dü+ˆˆ nø√ºãs¡T 26e ‘~ì jÓ÷Vü‰qT 17:3 ãÏºj·TT,

1879 dü+ˆˆ qe+ãs¡T 2e ‘~ì s√e÷ 8:34 ãÏºj·TT, 1881 dü+ˆˆ »qe] 9e

‘~ì 1e ù|‘·Ts¡T 4:8 ìãÏºj·TT, 1881 dü+ˆˆ &çX+ãs¡T 31 e ‘~ 103e

ø°s¡Ôq #·~$ u…’_\T ˝Àì eT+∫ sê‘·\qT >∑T]+∫j·TT, 1881 dü+ˆˆ »qe] 29e

‘~ì Ç]àj·÷ 17:5 ãÏºj·TT, |òæÁãe] 6e ‘~ì s√e÷ 10:9 ì ãÏºj·TT

ø£≥ø£|ü⁄] dü+|òüTeTTq #dæq Á|üdü+>∑eTT\ |üÏºø£\T \_Û+∫q$. ªªÇ~>√ sT÷

eTqTwüß´&ÉTµµ jÓ÷Vü‰qT 19:6 nqT yêø£ eTTqT >∑T]+∫j·TT Á|üuÛÑTe⁄ yê] ¬s+&Ée

sê≈£qT >∑T]+∫j·TT, Äj·Tq #dæq Á|üdü+>∑eTT\T dü+øÏå|üÔeTT Áyêj·Tã&çj·TTqï~.

(1851 dü+ˆˆ @Á|òæ Ÿ 13e ‘~ì $XÊK|ü≥ºDeTT˝À 1e ‹yÓTT‹ 1:15

MT<äqT, 1863 dü ˆ |òæÁãe] 25e ‘~ì ãT<Ûäyês¡eTT Hê&ÉT ∫Ïºe\dü À eT‘·ÔsTT

22:4 yêø£ eTTqT ãÏºj·TT CÒdæq Á|üdü+>∑eTT\TqT yê] dü«Vü≤düÔ *œ‘·eTT …’ j·TTqï$).

ÁXÊeyÓTÆq ø£+sƒ¡dü«s¡eTT‘√ >±qeTT #dæ j·TqTuÛÑey<ä eTT>∑ CÒj·TTyê] Á|üdü+>∑eT\T

$ì 1880 e dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T 12 e ‘~ j·÷~yês¡eTTq ø£≥ø£|ü⁄] j·÷+Á<ÛäT\˝À

qs¡düeTà, d”‘·j·T´j·TqT <ä+|ü‘·T\TqT, >∑Ts¡j·T´, n‘·ì uÛ≤s¡ ù|s¡eTà, ôd’eTHé

nqT 6>∑Ts¡T ¬se.|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] #˚‘· u≤|æÔdüàkÕïqeTT bı+~].

Ä dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T 7e ‘~ì 5 >∑Ts¡T ñ‘·ÿfió\T kÕïqBø£å bı+~].

1880 e dü+e‘·‡s¡eTT qT+&ç j·T|ü&É|ü&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ

<Ís¡“¤\éTT ôV≤#·TÃ#·T+&ÓqT. HÁ‘· <äèwæºj·TT ø°åDÏ+|üC§#ÓÃqT. Ä ~qeTT\˝À Hêj·Tq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 136

jÓTTø£ yT–ï|òüj·TsY nqT uÛÑ÷‘·j·T<ä∆eTT #‘·+ã≥Tºø=ì j·Tø£ås¡eTT\T b˛*Ã Á>∑+<∏äeTTqT

#·<äTe⁄ø=qTyês¡T.

Ä~yês¡eTTHê&Üj·Tq <yê\j·TeTT˝À Á|üdü+–+|üe\dæ e∫Ãq|òü&ÉT ˇø£

düyê]˝À Äj·TqqT Bdæø=ì b˛e⁄yês¡T. CÒeTT‡ ∫qïj·T´ >±s¡qT k˛<äs¡T&ÉT Òø£

ys=≈£s¡T #sTT|üÏº q&ç|æ+∫, Äj·TqqT y~ø£ jÓTT<ä› ì\Teu…≥º>± ~y√´|ü<X

$T#·TÃyês¡T. ø£≥ø£|ü⁄] ˇ]kÕ‡ u≤|æºdüTº <yê\j·TeTT $T>∑T\ $XÊ\yÓTÆq~. Ä

ø±\eTTq ¬s+&ÉT y˚\eT+~ es¡≈£î düuÛÑT´\T #˚s¡>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

neTè‘·<Ûësê bÕ‘·eTTuÀ\T eTè<äTeT<ÛäTs¡ XË’*ì yês¡+<äs¡T $qTq+‘·Ï >∑+;Ûs¡

dü«s¡eTT‘√ Á|üdü+–+|ü>∑\yês¡ì yê] HÓ]–q eè<äT∆\T, #Ó|ü<äTs¡T. Äj·Tq s¡∫+∫q

ø°s¡Ôq\T |ü<ä eTT\TqT CÒeTT‡ ∫qïj·T´>±s¡T m‹Ô Áyêj·TT#·T e∫Ã].

‘·eTTàqT Áø°düTÔ e÷s¡ZeTTq≈£î q&ç‘·|æ+∫ j·TT+&çq ôV≤ …Hé HêŸ <=s¡kÕì>±]ì,

$XÊK|ü≥ºD yêdüÔe⁄´\>∑T ¬se.|ü⁄*bÕø£ »>∑Hêï<ÛäeTT >±s¡T #·÷∫q≥T\$ì, 1880

dü+ˆˆ |òæÁãe] 5e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T, »>∑Hêï<ÛäeTT>±] ø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT

Áyêdæ, HêŸ <=s¡kÕì>±] ô|’ $˝≤düeTT ø±e …qì ø√]]. <ëì q+<äTø=ì q+‘·≥

1880 e÷]Ã 4e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘·q 77e jT≥ ôV≤ …HéHêŸ

<=s¡kÕì>±]ø=ø£ ÒK Áyêdæ]. n+<ä* ø=ìï uÛ≤>∑eTT\T ÁøÏ+<ä u§+<äT |üs¡#Ó<äeTT:`

HêŸ <=s¡kÕì>±]øÏ ø£≥ø£eTT

Áyêdæq ÒK 1880, e÷]Ã 4e ‘~

eTVü‰sê»l HêŸ <=s¡kÕì>±]øÏ:`

|òüTqyÓTÆq Hê ‘·©¢!

‘·eT]~es¡≈£î düJe⁄ …’j·TTHêïs¡ì Hê≈£î $qã&ç $TøÏÿ* dü+‘√wüeTT‘√ Á|üuÛÑTe⁄≈£î

k˛ÔÁ‘·eTT #˚dæHêqT.¬s+&ÉT yês¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥ $XÊK|ü≥ºDeTT qT+∫ bÕ~]

»>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T Hêø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT Áyêdæ]. ùV≤ <=s¡>±s¡TqTï, yês¡TqTï

u…+>∑TfiSs¡T˝À $TeTTàqT #·÷∫q≥TºqTï qqTï >∑T]+∫ MTs¡T yê]ì ‘Ó*dæø=ìq≥TºqT

MTs¡T Áã‹øÏj·TTHêïs¡ìj·TT Hê≈£î <Ó*j·T #j·TTeTì Äj·Tq‘√ MTs¡T #Ó|æŒHês¡ììï

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 137

j·T+<äT ‘Ó*|æ]. ÄVü‰! Hê ‘·©¢ ! MTs¡T düJe⁄ …’ j·TTHêïsê! ãVüQø±\eTT ÁøÏ+<ä≥

MTs¡T #·ìb˛‹s¡ì jÓTes√ ø£ãTs¡T |ü⁄Ïº+∫]. Ä e÷≥ HqT $ì $#ês¡|ü&ç‹ì.

á Hê ø£qTï\≈£î MTs¡T Á|üdüTÔ‘·eTT ø£ì|æ+#·ø£j·TT+&çHê sTT<äT>√ Hê #‘·T\‘√

ÁyêdüTø=ìq j·TT‘·Ôs¡eTT ‘·eT düìï~ÛøÏ edü÷Ôe⁄qï~. á j·TT‘·Ôs¡eTT ‘·eTs¡T

#·÷∫q|ü&ÉT MTj·÷‘·à Á|üj·÷düeTT e\¢ ø£ìq MT ≈£îe÷s¡T&ÉHÓ’q H˚qTqTï

Áã‹øÏj·TTHêïqì MTs¡T dü+‘√wæ+#·e#·TÃqT.

ÄVü‰! Hê ‘·*¢jÓÆTq MTs¡T 1833 dü+e‘·‡s¡eTT lø±≈£îfieTT ã\>∑yT&É À Hê

ì$T‘·ÔeTT bı+~q ÁXeT\TqTï, Hê ø=s¡≈£î #dæq ÁbÕs¡úq\TqTï, HqT Áø°düTÔ e÷s¡ZeTT˝À

dæús¡T&ÉHÓ’ j·TT+&˚≥+<äT≈£î MTs¡T #˚dæq Á|üj·T‘·ïeTT\TqTï, ñbÕj·TeTT\TqTï,

ñ|üø±s¡eTT\TqTï n$ j·÷e‘·TÔ Hê ø£+ÏjÓT<äT≥ Ç|ü&ÉTqï≥Tº>± ø£ì|æ+#·T#·Tqï$.

Ä ø±\eT+<äT $XÊK|ü≥ºDeT+<äT+&çq yT»s¡T ÁuÒŸ <=s¡>±] jÓTT~›øÏ qqTï

|ü+|æ+∫q|ü&ÉT ˇø£ >∑Ïº‘√\T dü+∫˝À ñ‘·Ôs¡eTT\T+∫ <äj·T#dæÔ]. Ä ‘√\T

dü+∫ HÏ es¡≈£îqT Hê jÓTT<ä›qTqï~. <ëìì C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+∫HêqT. <ëìì HqT

#·÷∫q|ü&Ó ≤¢ $TeTTàqT ‘·\+#·T≈£î+≤qT. Hê|æ\¢\≈£îqTï <ëì#·÷|æ+∫ MTù|s¡T

#Ó|ü≈£î+≤qT Hì|ü&ÉT ‘·+Á&ç <äj·Te\¢...... j·T<ÛëXøÏÔ Á|üø±s¡eTT |üì #dü÷ÔHêïqT.

Hê≈£îqTï ô|<ä›ø±\yÓTÆq~. nsTTq|üŒÏøÏì ø=+#ÓeTTã\eTT <e⁄&ÉT <äj·T#dæj·TTHêïs¡T

ø£qTø£ Äj·Tq ùde˝À ñHêïqT.

<äj·T>∑\ ne÷à! MTs¡T u…+>∑TfiSs¡T˝À @˝≤>∑THêïs¡T? MT ≈£îe÷¬s’j·TTqT ÄyÓT

_&É¶\TqT mø£ÿ&ÉqTHêïs¡T? MT j·T\T¢&ÉT ]#·ÃsY¶düHé <=s¡>±¬sø£ÿ&É? $H≥+<äT≈£î

Hê¬ø+‘· jÓ÷ ø√]ø£ >∑qTø£ <äj·T#dæ ø=ìï |ü+≈£îÔ\T Hê≈£î ÁyêsTT+#·e\j·TTqì

ÁbÕ]ú+#Ó<äqT... Hê ì$T‘·ÔeTT Á|üuÛÑTe⁄ düìï~Ûì MT ÁbÕs¡úq˝À C≤„|üø£eTTq≈£î

‘e\j·TTqì y&ÉTø=qT#·THêïqT. MT j·÷osê«<äeTT>∑\ jÓTTø£ ∫qï j·TT‘·Ôs¡eTT

ø=s¡≈£î ìØø°å+#Ó<äqT.~e´∫‘·ÔeTTq≈£î ‘e\j·TTqT,

HqT ‘·eT Bq ùde≈£î&ÉHÓ’q

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 138

HêŸ<=s¡kÕì>±] Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT :`

á j·TT‘·Ôs¡eTTq≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] j·÷ràj·T »qìjÓÆTq ôV≤ …Hé

HêŸ <=s¡kÕì>±s¡T ‘·eT 90 e jT≥ |ü+|æ+∫q j·TT‘·Ôs¡eTT˝Àì ø=ìï uÛ≤>∑eTT\

uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT ÁøÏ+~ ì#·TÃ#·THêïeTT.

3, s√CŸ ÒHé, ]#YeT+&ÉTÖHé,

@Á|òæ Ÿ 1880 u…+>∑TfiSs¡T,

Hê eT+∫ ùdïVæ≤‘·T …’q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡÷!

ø£≥ø£eTT qT+&ç MTs¡T Áyêdæq <äj·T>∑\ Å¬ø’düÔe ÒK düø±\eTTq Hêø£+~q~.

<ëì¬ø’ HHÓ+‘·jÓ÷ dü+‘·dæ+∫‹ì. eTTKéTT>∑ $T>∑T\ nbÕÁ‘·Tsê\HÓ’q Hêj·T&É

MTs¡T e´ø£Ô|üs¡∫q Å¬ø’düÔe Áù|eT ø=s¡≈£î e+<äqeTT\T. MT j·TT‘·Ôs¡eTT ø=+#ÓeTT

ne>±Vü≤qeTT #düTø=HêïqT ø±ì ‘·–q yês=ø£s¡T uÛ≤cÕ+‘·s¡eTT #j·TTes¡≈£î

ø£ìô|≥ºe\dæ e∫Ãq~. á kÕ] ô|<ä› e⁄‘·Ôs¡¡+ Áyêj·TqT— Hê ≈£î≥T+ãeTTqT >∑T]+∫

#Óô|Œ<äqT. ø£s¡ï Ÿ ]#·sY¶ düHé ø±\eTT #dæ]. Äj·Tq uÛ≤s¡ jÓÆTq Hê ≈£îe÷¬s’

sTT+>±¢+&ÉT˝À qTqï~. Hê ≈£îe÷s¡T\+<äs¡T #·ìb˛sTT]. H˚qT $TeTTàqT

#·÷&É>√s¡T#·THêïqT ø±ì ø£≥ø£eTT Çø£ÿ&çøÏ m+‘√ <ä÷s¡eTT. @<√ eT+∫ $wüj·TyÓTÆ

<e⁄&ÉT Hê j·÷j·TTe⁄ bı&ç–+#ÓqT. HqT Hê >∑&É∫q J$‘·$wüj·TeTT ‘·\+∫q

n+‘· eT+∫ Á|üuÛÑTe⁄qT HHÓ≥T¢ #·÷∫HêH√j·TqT eTH√UÒ<äeTT, Vü≤è<äj·T $#ês¡eTT

‘·|üŒ eTπs$Tìï Ò<äT. Hê eT+∫ Å¬ø’düÔe ùdïVæ≤‘·T&Ü! Çø£qT eTqπø$T j·TTqï~. Ä

Á|æj·TTì Vü≤düÔeTT\ô|’ #s¡ã&É&ÉyTø£<ë! Äj·Tq eTq j·TekÕqø±\eTTq eTq\qT

$&ÉTe&ÉT, Hê j·÷‘·à≈£îqT Hê s¡ø£å≈£îìøÏì eT<Ûä qT n+<Ûäø±s¡eTT Òø£ n+‘ê

‘≥>±qT+&≥≥T¢ MTs¡T ÁbÕs¡ú+#Ó<äs¡ì qyÓTà<äqT.

XÊ+‹øÏ Hê Áù|eT\T ‘Ó\T|ü⁄&ÉT.... lø±≈£îfieTT˝À qT+& Hê |ü⁄sê‘·q ùdïVæ≤‘·T\

$wüj·TeTT ‘Ó …Œ<äsê? ø£\Œ|”Œ<=s¡kÕì>±¬s≥T¢ #·ìb˛sTTHês¡T? MTs¡TqT, HqTqT

m&Éu≤dæq yÓqTø£ H˚qT ¬s+&ÉT kÕs¡T¢ Ç+>±¢+&ÉT yÓ[fle∫ÃHêqT. ‘=+<äs¡>±

Áyêj·TT#·Tqï+<äTq ø£å$T+#·+&ç. nsTT‘ Hì|ü&ÉT Áyêj·Tø£b˛‘ sTT+ø=ø£ kÕ]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 139

Áyêj·TT≥≈£î ñ+&ÉH˚yÓ÷. j˚TdüTÁ|üuÛÑTe⁄ô|’ ÄqTø=ì düe÷<ÛëqeTT‘√ H˚qT

eTs¡DÏ+#·T˝≤>∑Tq ÁbÕ]ú+#·+&ç. #ê˝≤ Å¬ø’düÔe Áù|eT‘√ Áyêj·TT

*MT ùdïVæ≤‘·Tsê\T

ôV≤ …HéHêŸ

* ôV≤ …HéHêŸ <=s¡kÕì>±s¡T 1892 e dü+e‘·‡s¡eTT Ä>∑düTº 13e ‘Bq ‘·eT 102 e jT≥

u…+>∑TfiSs¡T˝À eTè‹C…+~].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]ì Á|üuÛÑTe⁄bÕ<ä düìï~ÛøÏ q&ç|æ+∫q sT÷ uÛÑ≈£îÔsê*

e+Ïyês¡T á ø±\eTTqqT Væ≤+<ä÷<˚X¯eT+<ä* j·TT<√´^j·TT\˝À ˝Ò#·T≥

j·÷eX´ø£eTT áyÓT ã+<ÛäTes¡ZeTTqT ø£qT>=qT≥ ø£Hø£ Á|üj·T‘·ïeTT\T #dæj·TTHêïeTT.

1882 dü+ˆˆ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T »sêuÛ≤s¡eTT#˚ >=+‘·<äTs¡“¤\T …’]. yê]øÏ

HÁ‘êes√<ÛäqeTT ôV≤#·ÃC§#ÓÃqT. ø£e⁄\≈£î+&Ée\dæq |ü]XóÁuÛÑ‘·qT Ms¡T$T>∑T\

bÕÏ+#·Tyês¡T. ø±e⁄q yê]|ü&Éø£ ‹qï>±qTqï<√ Ò<√ #‘·T\‘√ düe]+#·Tø=qTyês¡T.

1882 dü+ˆˆ &çX+ãs¡T HÓ\˝À H=ø£ eT<Ûä sêÁ‹ yfi eTq eè<ä∆ø£$ ‘·eT ∫qï

≈£îe÷¬s’jÓÆTq e÷sêÔãs¡¶s¡TqT |æ*∫ ªªne÷à ø±–‘·eTT ô|q‡\T |ü≥Tºø=ìsê? ˇø£

ø°s¡Ôq #Ó|ü⁄‘êqT Áyêj·TTeTìµµ $T>∑T\ V”≤q dü«s¡eTT‘√ C…|üŒ>± ` ªªãbÕŒµµ #Ó|üŒ+&ç

Áyêôd<äqT nì j·÷yÓTj·TT dæ<ä∆|ü&ÓqT. n+‘·≥ düπs«düs¡«Á‘· eTH√Vü≤s¡eTT>± Ä

u≤\ eè<ä∆eTT# HêyÓ÷~+|ü ã&ÉT#·Tqï ÁøÏ+~ ø°s¡Ôq ÄdüTq <ä|òü<äbòÕ\T eTTø£ÿeTTø£ÿ\T>±

$sêeTeTT\‘√ ‘·+Á&çjÓÆTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T #Ó|ü#·T+&É>± Ä ≈£îe÷¬s’

<ëìì ˇ+Ï>∑+≥ sêÁ‹øÏ eTT–+∫q≤¢yÓT #Óô|ŒqT. m≥¢q>± ã\V”≤q‘·>∑\

V”≤qdü«s¡eTT‘√ ªªdüø£ Ò+Á~j·TeTT˝≤sê! #ê˝≤ MT |üìr¬s ` sTTø£ MTs¡T HêCÀ*

$&ÉTeyfijÓT´Héµµ nì #Ó|æŒq ‘·s¡Tyê‘·, ªªø=+#·eTT ø£ìô|≥Tº, Ä˝À∫+∫ #Óô|Œ<äqìµµ

yê´~Û u≤~Û‘·T&É>∑T »q≈£î&ÉHÓqT.ø=+#ÓeTT ùd|üsTTq ‘·s¡Tyê‘· ªªne÷à Áyêj·TTeTìµµ

#Ó|æŒ ªª#·øÏ‘· eTè>∑XÊãø£eTTuÀ*ø£µµ eTTqTï>±>∑\ nqT |ü\¢$ Äj·Tq |üP]Ô #ôdqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 140

uÛÑ≈£îÔì eè<ë∆|ü ^‘·eTT.

(#êj·T : ñqï bÕ≥Tq e#·TÃ)

sê ` kÕy] ‘ê ` Ä≥

düø£ Ò+Å~j·TeTT˝≤sê ` #ê\ MT |üì B¬s ` ìø£ qqTï M&ç∫b˛e⁄≥≈£î

yfijÓT´Hé R #·øÏ‘· eTè>∑ XÊãø£eTT b˛*ø£ ` qø£≥ MT #õøÏÿ‹ì MT ` ]ø£

<=\+>∑T&ÉT jTdüT Hê s¡ ` ø£å≈£î&ÉT e#ÓÃqT qqTï ` >±eqT ˆˆdüø£ Ò+Å~j·TeTT˝≤sêˆˆ

1. |ü+#+Å~j·TeTT˝≤sê ` ã\ eTT&ç¬> MT øÏ|ü⁄&ÉT ` e+#·q ùdj·T MT `

eXeTT>± ~ø£qT R $T+∫ MT ¬s~]+|ü Òs¡T <ä \+∫ #·÷&ÉT&ÉT <e ø£è|ü À

` qT+∫ qqT >∑<ä*+|ü MTø£~ ` ø=+#ÓeT>∑T |üì ø±<äT düT+&ç

ˆˆdüø£ Ò+Å~j·TeTT˝≤sêˆˆ

2. ÅXeDÒ+Å~j·TeT ˙<äT ` XøÏÔ ‘·>∑TZ#·T e#ÓÃ ` $$<Ûä yês¡Ô\T <ä$* ` $qT

#·T+Ï yÓ+‘√ R #Óe⁄&ÉT ˙øÏ|ü⁄ &ÉqTdü]+#ÓqT ` #e ‘·iÏ¬>qT »]– bı$Tàø£

` dü$qj·T+ãT>∑ jTdüT Åø°düTÔ ì ` Xã› e÷*#Ó<äqT düTK eT~


3. ø£qT˝≤s¡ MT yÓ\TZ ` Åø£eTeTT>∑ ø°åDÏ+#Ó ` eTTqT p#·T #·÷&çÿ˝À `

eTTdüTø£jÓT´ìø£qT R |òüTqeTT>∑\ <e⁄ì ≈£îe÷s¡T&ÉT ` ‘·q ø£èbÕdüq $T|ü⁄&ÉT

p|üqT ` eTqdüT˝À|ü* ø£qTï $ô|Œ&ç ` ~qeTT *yÓ #·qT<Ó+#Ó p&ÉT&ÉT


4. s¡düy+Å~j·TeT ˙ ˙ ` s¡düø±\ $T<Ó e#ÓÃ ` $düTø£ì e÷≥\qT yÓ<ä

»*¢Hêe⁄ R |üdü <ä]– eTT~ yÓ’‹ $|ü⁄&√ ` s¡düqe÷ sTTø£ B¬s ˙ |üì `

yÓdüqT H ì|ü⁄ &düTø£s¡TD≤ ` s¡düeTT Å>√\T#·T Åu§<äT› ãT#ÓÃ<ä


5. ‘·qT yê<ä +‘·eTT eT÷j·T ` <ä–q ‘·«–+Å~j·Te÷ ` ìqT k˛≈£îqÏº e `

ìïj·TT Å>∑Væ≤+∫‹$ R eTTqT|ü⁄>∑\ õ–_–j·TT qD ¬>qT>∑<ë Åy˝≤&Ó~‘·TÔ\T

` #·qTeTT ˙ yÓ+<Ó’q H H ` düTì dü«s¡÷|üeTT <ë\ŒuÀjÓT<ä ˆˆdüø£ Ò+ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 141

6. Å|òü÷DÒ+Å~j·TeT e⁄ ø£&ÉT yêdüq\ <ä–* ÅbÕD≤ì\eTT #‘· Åãã*‹

$ø£qT R HêD…yÓTÆq$ $&ÉTqT <äTs¡Z+ ` <ÛäeTT\ u≤\“&É uÀ<äT $ø£ Hê `

Å‘êD|ü‹ j·T>∑T Åø°düTÔ#‘·qT ` Åu≤D eT]Œ+‘·TqT düTœ+‘·TqT


7. ≈£&ÉT <äe⁄« |üj·Tq+ãT q&ç∫ e∫Ã‹ ì+ø£ ì&ÉT|ü⁄ Ò<ë Å‘√e ìø£≥yÓTÆ

e#ÓÃHé R q&ÉTeT q&ÉTeT q&ÉT¶|ü&çjÓT&É ` ì&ÉTeT \ìïj·TT >∑&ç∫b˛jÓTqT `

»&ÉT‘·T Hê eTè‹ q~øÏ Hê Hê ` $≈£î&ÉT e#ÓÃqT qqTï >±eqT


8. yÓqTø£ B]q e÷s¡Z ` eTTq ø£+f… eTT+<äT+&ç ` ø£qT|æ+#·T Hê Å‘√e `

ø£]ƒqyÓTÆ j·TT+&ÉT R |òüTq ‘·s¡+>∑ <Ûä«qT\‘√ ;Û ` ø£s¡ eTs¡D q~ bÕiT

#·Tqï~ ` ø£åDeTT e÷Å‘·yÓT <ëì |üì j·÷ ` yÓqTø£ Hêe* jÓT&ÉT¶ CÒ¬s<ä

ˆˆdüø£ Ò+Å~ˆˆ

9. á dü+kÕs¡+ãTq+ ` <$T kÂK´+ >∑\<äT ` ÄX e÷Å‘·yT >±ì ` j·T~

∫s¡eTT >±<äT R jTdüT Åø°düTÔ&ÉT ‘·+Å&ç <e⁄&ÉT ` uÛ≤düTs¡+ã>∑T ìs¡à˝≤‘·àj·TT

` <ëdüT&É>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì >∑è|ü ` CÒdæ ì‘· ìyêdü $T‘·TÔs¡T


ø°s¡Ôq\$wüj·TyÓTÆq ñ‘·Ôs¡Á|ü‘·T´s¡eTT\T :`

á ø°s¡Ôq 1883 dü+ˆˆ »qe] HÓ\ Væ≤‘·yê~ |üÁ‹ø£ À n#·TÃ |ü&çq~. ø°s¡Ôq

Áyêj·Tã&çq yÓqTø£ CÒeTT‡ ∫qïj·T´ >±s¡qT k˛<äs¡T&ÉT <ëìì ‘êC≤ Áyêdæ ô|’

|üÁ‹ø£≈£î ã+ô|qT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]≥T¢ dæ<ä∆|ü&çj·TTqïqT <e⁄&Üj·TqÁ|üj·÷D

$T+ø£qT u§&ç–+#ÓqT. nyÓT]ø£Hé u≤|æºdüTº $TwüHéyês¡T Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø°s¡Ôq\T

Á|ü#·T]+∫j·TT+&çq dü+<äs¡“¤eTTq 1876 dü+ˆˆ p …’ 6 ‘~ì HÓ\÷¢s¡T˝À qT+&çq

¬se. Ç. ãT˝≤¢s¡T¶ <=s¡>±]øÏ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ‘êqT Áyêdæq ø°s¡Ôq Ò$jÓ÷

‘Ó*Œj·TT+&çq≥T\ Äj·Tq |ü+|æ+∫q j·TT‘·Ôs¡eTT\ |üÏºø£ À qTqï~. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT

#Í<Ûä]>±s¡T Áyêdæq ø°s¡Ôq\ìï j˚Ty˚$jÓ÷ ‘·eT≈£î ‘Ó*Œe …qì 1888 dü+ˆˆ

¬se. &É_¢j·TT.&É_¢j·TT d”ºyÓq‡qT>±s¡T Áyêj·T>± ‘êeTT Áyêdæq <ë<ë|ü⁄ 80 ø°s¡Ôq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 142

…$«jÓ÷ yê]øÏ <Ó*Œ, ‘·eT ø°s¡Ôq\˝À e÷s¡TŒ #j·Te\<äì ø√]].Ä dü+<äs¡“¤eTTq

d”ºyÓHédüHé <=s¡>±s¡T ªª‘Ó\T>∑T ø°s¡Ôq\Tµµ nqT o]¸ø£‘√ #Óqï|ü⁄] ªªÁøÏdæºj·THé *≥πs#·sY

kıôd’Ïµµ yês¡T Á|ü#·T]+∫q Á>∑+<∏äeTTq≈£î eTT+<äTe÷≥ Áyêj·TT#·T ªª Mr.

Purushottam whose name will long be as a household word among

Telugu speaking Christians has helped materially” (Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe⁄\ me]

ù|s¡T õs¡ø±\eTT >∑èVü≤HêeTeTT>∑ qT+&ç b˛e⁄H√ Ä |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T

eTTK´ düVü‰j·T yÓTTq]Ã] j·Tì Áyêdæj·TTHêïs¡T. Ä |ü⁄düÔø£eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]

eTs¡D≤q+‘·s¡eTT ø=ìï e÷s¡TŒ\‘√ yÓ\Te&ÉT≥ ≈£î≥T+ãeTT yê]øÏ $cÕ<äeTT

>= …ŒqT.)

á eè<ë∆|ü <äX˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] eTqTeT&=ø£&ÉT Á|üuÛÑT‘·« ø±s¡ eTTq qT+&ç

j˚T~jÓ÷ ‘·|ü#˚ôdqT. ‘ê˙ $wüj·TeTT •ø£å e∫ÃqqT ‘·|ü yê] jÓT<ä›

ˇ|üø=ìsêe …qì j·÷j·Tq≈£î H]Œ+∫]. n‹~∏ dü‘êÿs¡eTTq Äj·Tq yÓqTø£

ã&ÉTyês¡Tø±s¡T. Äj·Tq n|ü&É|ü&ÉT Á|üuÛÑTø±sê´s¡∆eTT ø=+<ä]øÏ <ÛäqdüVü‰j·TeTT

|ü+|ü⁄#·T e∫Ã]. 1881 dü+ˆˆ &çX¯+ãs¡T 20 e ‘˚~ eT+>∑fi¯yês¡eTT

(qs¡kÕ|ü⁄s¡eT+<ä*) uÖ&ÉHé <=s¡>±]øÏ 15 s¡÷|ü eTT\T |ü+|æ+∫q≥T\ C≤_‘ê˝À

qTqï~.

Äj·Tq ùdïVæ≤‘·T\˝À 1835e dü+e‘·‡s¡eTTqT+&ç Äj·Tq‘√ düTyês¡Ô

ùde#˚dæj·TT+&çq ¬se.CÒ.&É_¢j·TT.>±s¡¶Hé<=s¡>±s¡T 1872 @Á|òæ˝Ÿ 24 ‘˚~q

≈£Lq÷s¡TqT+&çj·TT, 1887dü+ˆˆ Ä>∑düTº 18e ‘~ì #Óqï|ü⁄]qT+&çj·TT Áyêdæq

j·TT‘·Ôs¡eTT\e\qqT ¬se.@.$.Ï+ô|˙<=s¡>±s¡T 1883dü+ˆˆ pHé 19 ‘~ì

ø±øÏHê&ÉqT+&ç Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTe\¢qT, 1888 dü+ˆˆ &çôd+ãs¡T 24 ‘~ì

¬se.◊.dæÄ]Ãu≤\T¶<=s¡>±s¡T Áyêdæq j·TT‘·Ôs¡eTTe\¢qT, ¬se.|æ. »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T

$<˚oj·TT˝…’q ø=+<äs¡T $TwüHÓØ\T, ¬se.&ç.n+‘·πs«~>±s¡T eTTqï>∑Tyês¡T

Áyêj·TT#·Te∫Ãq j·TT‘·Ôs¡eTT\e\¢qT Äj·÷$wüj·TeTT\ô|’ì j·÷j·Tq‘√ ã\Te⁄s¡≈£î

ñ‘·Ôs¡Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T ø£*–j·TT+&çq≥T\ p#Ó<äeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 143

|üÁ‹ø£\ |ü⁄qs¡TàÁ<äDeTT :`

1884 dü+ˆˆ »qe] 15 e ‘~ì ø£H&çj·THé u≤|æºdüTº $TwüHÓØ ø±qŒ¤¬sqT‡yês¡T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Áyêdæq eTTøÏÔe÷s¡Z Á|ü<äs¡ÙqeTT, ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å, |ü⁄qs¡TàÁ<äDeTT

>±$+#·T≥¬ø’ rsêàì+∫ ¬se. CÒ.ÄsY. Vü≤∫ÃHédüHé >±] <ë«sê ø√s¡>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

≈£î˝≤#ês¡|üØø£å ø=~›>± düe]+∫ j·÷ ¬s+Ïì eTTÁ~+|ü ôd\y=dü–]. n$ j·T≥T\H

Á|ü#·T]+|üã&ÓqT.

1888 dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T HÓ\ yÓTT<äÏ yês¡eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

ô|<ä›\T¢&Ó’q u≤ãT |òüTqXÊéTHêj·Tø (Babu Ghonoshsyam Naik) >±s¡T ø±\eXó

…’]. Ä sêÁ‹jT j·÷ dü+>∑‹ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ <Ó*Œq jÓT&É\ eè<ë∆|ü eTTq

Ä $#ês¡ uÛ≤s¡eTT# yês¡T Á≈£î+–b˛e⁄<äT πsyÓ÷j·Tì ‘Ó\T|üø£, j·TT<äj·TeTTq

<Ó*Œ]. Äj·Tq ø£≥ø£|ü⁄] düT‘êVü‰Ÿ qT+&ç ù|≥Héôd’ nqT M~Û À <äeT yÓ’<Ûäe´

yÓTT+~q ≈£îe÷¬s’ XÊ+‹≈£îe÷]ì p&É uÀ>± ÄyÓT uÛÑs¡Ô eTè‘·<Vü≤eTT e<ä› >∑÷s=Ãì

jT&ÉTÃ#·T+&ÉT≥ p∫ ªªeT÷s¡â|ü⁄ |æ ≤¢! <e⁄&ÉT ‘·q jÓTT<ä›>∑\ ~e´ düTKeTqT

uÛÑ$+#·T≥≈£î ˙ uÛÑs¡ÔqT rdæø=qï+<äTq dü+‘·dæ+#·T≥≈£î ã<äT\T>± @&ÉTÃ#·THêïyê?

n≥T¢e\<äT, |òüTqXÊéTu≤ãT Á|üuÛÑTe⁄ düìï~Ûì CÒ¬sqì dü+‘·dæ+#·TeTìµµ j·÷yÓT

H√<ë]Ãs¡ì j·TyÓT eTqTeT&ÉT u≤ãT eTùV≤+Á<äHêj·Tø >±s¡T #Ó|æŒj·TT+&ç]. 1889

dü+ˆˆ nø√ºãs¡T 23 e ‘~ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ~«rj·T |ü⁄Á‘·T\TqT Á|üuÛÑT‘·«

yÓ’<ä XÊ\˝À qT<√´^j·TT\T>∑ qT+&çq u≤ãT kÕyT´ Ÿ #Í<Ûä] (Babu Samuel

Choudhuri)>±s¡T eTè‹C…+~]. n‘·Ô] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ø£+ÏqT+&ç

jÓTTø£ÿ#·Tø£ÿ ˙¬s’qqT sê˝Ò<äìj·TT, n|ü&ÉT ˇ+>√\T˝À qTqï &ÓkÕ‡$TdüeTà

>±sêj·TqqT z<ës¡Ã yÓfifl>± ÁøÏ+~ j·TT<äVü≤s¡D Äj·Tq j·÷yÓT≈£î C…|æŒq≥T\qT

Ä $TXeTà>±] <ë«sê $+Ï$T. @<äq Ç<ä›s¡T eTqTwüß´\T düeTTÁ<äkÕïqeTTq≈£î

yÓ[fl]. ø£&ÉT ¬øs¡≥eTT\T e#·TÃ#·T+&É>± yêìøÏ ‹qï>± ì*∫q+<äTq yê&ÉT yÓ*øÏ\

yÓqTø£≈£î |ü&ÓqT. Ç+ø=ø£&ÉT ¬øs¡≥eTT\T sê>± e+–b˛sTTq+<äTq yêì MT<äT>±

n$ Á|üeVæ≤+∫b˛jÓTqT. ø±e⁄q düTK<äT:K dæú‹>∑‘·T\ Á|üyêVü≤eTT eTT+<äs¡ eTqeTTqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 144

$qÁeTT\eTT ø±e …qT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] jÓTTø£ÿ j·TT<ëVü≤s¡D ÄyÓT ø£#ÓÃs¡Te⁄

>= …ŒqT. ÇÏº eè<ë∆|ü ø±\eTTq Äj·Tq ø°s¡Ôq\e\¢qT, |üÁ‹ø£\e\¢qT yT\T bı+~

yêìì ÄyÓ÷~+∫q $XÊK|ü≥ºDeT+<ä* j·T|üŒÏ Å¬ø’düÔe eT+&É* yêsêj·Tq≈£î

>=+#·eTT n_Ûq+<äq bÕ]‘√wæø£eTT |ü+|æ+∫].

Äj·Tq≈£î ‘·s¡T#·T>± >∑\T>∑T#·T+&ÉT <Ó’e<äs¡ÙqeTT\ Hêj·Tq ‘·q _&É¶\≈£î

<Ó*j·TCÒj·TT #·T+&ÓqT. yês¡T yêì eT÷\eTTq n|üPs¡« |üs¡ Àø£ sê»´ s¡Vü≤dü eTT\qT

Á>∑Væ≤+#·T#·T+&ÉTyês¡T. ÇÏº dü+<äs¡“¤eTT\˝À eTqø° #·]Á‘· \_Û+#·T H=ø£ <Ó’eø£è‘·

ø±s¡ eTT »]–q~. 1888 dü+ˆˆ ÁbÕ+‘·eTTq u…+>∑TfiSs¡T˝À \+&ÉHé$TwüHé $TwüqØ>±

qT+&çq ¬se. m&É«sY¶ |æ. ¬s’dt>±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] $s¡∫‘· Å¬ø’düÔe ‹ Á|üø±XeT+<ä*

|ü<ä eTT\ $wüj·TeTT ãfi≤fl] Å¬ø’düÔe⁄\ <ë«sê $ì Äj·Tq #·]Á‘· Á|ü#·T]+|ü<ä\∫

ø£≥ø£|ü⁄]øÏ ñ‘·Ôs¡eTT\T Áyêdæ]. Äj·Tq ≈£îe÷¬s’jÓÆTq e÷sêÔãs¡¶s¡T >±] ã\e+‘·eTT

#‘· ‘·eT≈£î C≤„|üø£eTTqï $wüj·TeTT\ìïÏì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T #Ó|ü#·Tsê>± CÒeTT‡

∫qïj·T´>±s¡T yêìì C≤„|æø£ s¡÷|üeTTq Áyêdæ jÓTTø£ Á|ü‹ ¬se. ¬s’dt >±]øÏ |ü+|æ+∫].

Ä˝≤>∑T »]–j·TT+&ÉìjÓT&É\ ˙ #·]Á‘·eT+<ä* j·THø£ $wüj·TeTT\T ‘êØ≈£î\‘√

Ç<ä$T<ä∆eTì#Ó|üŒ kÕVü≤dæ+|ü M\T+&ç j·TT+&Éø£b˛e⁄qT. Ç~ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T

jÓTTq]Ãq sTT+ø=ø£ j·TeT÷\´ ùde. á $wüj·TeTTqT >∑÷]Ã ¬se. m&É«s¡T¶. |æ.

¬s’dt>±s¡T _.m, sT÷ Á>∑+<∏äø£s¡Ô ø=ø£ |üsê´j·TeTT Áyêdæj·TT+&ç].

»sêuÛ≤s¡eTT, H˚Á‘êes√<Û äeTT>∑\ jÓTTø£ Áø°düT ÔuÛ Ñ≈£î Ôì nqTdü+<Ûëq

düTKyÓT≥T\qT+&ÉTH√ j·TqTuÛÑey<äT´ Ò Á>∑Væ≤+|ü>∑\s¡T. ≤+>¥ ô|ò À¢j·TqT Ä+>∑¢ø£$

Áyêdæq Jeq^‘·eTTqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] $s¡∫‘·yÓTÆq ìeTï*œ‘·(ÁøÏ+<ä Áyêj·Tã&çq)

|üs¡eT^‘·eTTqT uÛ≤ekÂwüºeeTTq, Äràj·T e÷<ÛäTs¡ eTTq, uÛ≤$ìØø£åDeTTq HÓ≥T\

Vü≤è<ä yÓ÷ bÕsƒ¡≈£î\T >∑eTì+#Ó<äs¡T>±ø£! ªªdüø£ Ò+Á~j·TeTT˝≤sê #ê˝≤ MT|üìr¬sµµ

j·TqT ø°s¡Ôq Áyêdæq |ü]dæú‘·T\˝ÀH ÁøÏ+~ ø°s¡Ôqj·TT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT‘·#Í<Ûä]>±s¡T

ÄdüTq C…|ü#·T+&É yê] ≈£îe÷¬s’# Áyêj·Tã&ÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 145

ÁbÕDÁ|üj·÷q Ä+‘· ^‘·eTT

sê ` j·T<äT≈£î\ ø±+uÛÀõ ‘ê ` Ä~

ô|’qyÓTÆ j·TTHêï qj·÷´ ˙ ` bÕ<ë+ãT»eTT\ düìï~ÛøÏ ` Å|üuÛÑT jTdüT Hê‘√

qT+&Éy e⁄ R BqT&É uÛÑe <ë BqT&É qqT >∑è|ü ‘√ q&ç|æ+#·T yÓT <äT≥q<Ó

dæ+Vü≤ ` <Ûë«qeTT‘√ eTè‹ e#·TÃ#·Tqï~ ` <ëì uÛÑjÓ÷‘êŒ `‘·eTT <=\–+|üyÓ

ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

1. düs¡DÏ À H uÀe⁄q|ü⁄&ÉT `ÅXeT …HÓïH√ï #·qT<Ó+∫ Hê ` |üs¡T>∑T ø£&É¶eTT>±

ì\T#·THyÓ÷ R eTs¡D|ü⁄ eTTfi¢qT ` $s¡T#·T≥≈£îqT <ä ` <äT›s¡edü∆\T yÓdü `

<=\–+#·#·T≥≈£îqT ` >∑s¡TD≤ì~Û Hê ` düs¡dü qT+&ÉTMT ` Xs¡D≤>∑‘·Tq≈£î `

eT] ~¬øÿe«s¡T ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

2. <yê ˙ <äøÏåD Vü≤düÔeTT‘√ ` BqT\qT ãf…º<ä yÓs¡e≈£î&ÉqT ` ˙ yê>∑∆‘·ÔeTTq

øÏ~ düeTj·T+ãT R Ä e#·qeTT Hê ` Jyê<Ûës¡eTT ` <Ó’eeTT ‘·*¢j·TT

<ä+Å&çj·TT <ë‘·e⁄ ` ˙y düs¡«eTT ` ìqT q$Tà‹ Hê ` Å‘√e Å|üj·÷DeTT `

‘·T<äeTTÏº+#·TeTT ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

3. bı+<äT>± uÛÑøÏÔj·T+<äT &Ó+<äÉ e÷q+~+#·T q|ü⁄&ÉT dü+~j·TeTT …HÓïH√ï

#·qT<Ó+∫ ` ‘=+<äs¡ ì&ÉT Hê ` Å‘√eqT ‘·<ëZ ` &ÛÜ+<Ûä‘· $TÅXeT `

\D–+#·T≥¬ø’ `düT+<äs¡eT>∑T s¡$ ` #·+<ä+ãTq ` Hê eTT+<ä≥ q&ÉTey `

eTT<äeTTq ÅãuÛÑTyê ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

4. ø±\+ ãjÓT´qT sês¡eTàqT#·T \yT|òü÷ø£è‹‘√ e∫Ã ø±\<ä+&ÉeTT õs¡õs¡

Å~|ü#·T R #ê\ uÛÑj·÷qø£ ` ©\Hé eTè‘·Té⁄ ` ÅyÓ÷\ ìï*∫q yfiqT

<ë*$T ` <ä÷* #·qT+>± ` uÀ\T uÛÑe‘·ÿs¡T ` D≤*+>∑q düTK ` eT‘·ÔDÏ

H=dü>∑yÓ ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

5. ˙ ~e´ s¡÷|ü<Ûë´q+ãT ` ìs¡à˝≤‘êà+‘·s¡ kÂK´+ãT ` Hê <˚e⁄ì

Åù|e÷eTè‘·kÕs¡+ãT R <ëdüTì ø£$ ìs¡‘· yÓTTdü+>∑T#·T Hê <ë]ì >∑\

` ùd<ä\T Bs¡ŒqT ` Hê~j·TT eT<Ûä eTT ` q+‘·eTT Òì |ü⁄ ` Hê<äT\T>∑\ ˙

` kÂ<ÛäeTT CÒs¡ŒyÓ ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 146

6. m+&Ée÷e⁄\ ø°&Ó’qÏº sT÷Vü≤ kÂKéTT\T ‘·«s¡>± uÀe⁄ ì+&ÉT <äs¡T>∑ì

ì‘ê´q+<ä+ãT R <ä+&ç>∑ ˙j·T+ ` <äT+&çq yê] ø£ ` K+&ÜeTè‘· kÂ `

KéTT *#ÓÃ<äe≥ ` ‘·+Å&û |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT <ëdüTì ˙ ` e⁄+&çq #√≥HÓ `

j·TT+#·TeTT #ê\TqT ˆˆô|’qyÓTÆ ˆ

á ø°s¡Ôq 1884 e dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T HÓ\ ªªVæ≤‘·yê~µµ ˝À Á|ü#·T]+|üã&çq~.

Ç~jT yês¡T #Ó|æŒq ÁbÕDÁ|üj·÷j·TD ^‘·eTT. Ç~ yÓTT<ä\T ‘·s¡T#·T>± ‘·eT

XÊX«‘êq+<ä<ÛëeTeTT CÒs¡T≥≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ~qyÓTTø£ jT&ÉT>± uÛ≤$+∫

y∫j·TT+&ÓqT. ì»eTT>± bÂ\T e … Äj·Tq ªªeT+∫ b˛sê≥eTT b˛sê&ç‹ì—

$XÊ«düeTT ø±bÕ&ÉT ø=+Ïì— Hê |üs¡T>∑T ø£&ÉeTTÏº+∫‹ì. Çø£ MT<ä≥ Hê ø=s¡≈£î

˙‹ øÏØ≥eTT+#·ã&çj·TTqï~. Ä ~qeT+<äT ˙‹>∑\ Hê´j·÷~Û|ü‹jÓÆTq Á|üuÛÑTe⁄

n~ Hê≈£îqT, Hê≈£î e÷Á‘·yT ø±≈£î+&Ü ‘·q Á|ü‘· ø£å‘·qT nù|øÏå+#·Tyê] ø£+<ä]øÏì

nqTÁ>∑Væ≤+#·TqT.µµ (2 ‹yÓ÷‹ 4: 7`8)(2 ‹yÓ÷‹ 4: 7`8)(2 ‹yÓ÷‹ 4: 7`8)(2 ‹yÓ÷‹ 4: 7`8)(2 ‹yÓ÷‹ 4: 7`8)

#·. ªªø£*¬>>∑<ë eT<ë‘·àø£è‘· ø£\àwü<Í‘· |ü$Á‘·s¡ø£ÔeTTHé

>∑*¬>>∑<ë uÛÑe‘·ÿs¡TD ø±s¡DJeq eT+‘·sê‘·à˝À

>∑*¬>>∑<ë ‘·«<ä+Á|òæTj·TT>∑ øöX\uÛÑøÏÔøÏ XøÏÔj·TT≈£îÔ\THé

>∑*¬>>∑<ë dü<ëeT~düTK+ãœ\+ãTqT jTdüTHêj·Tø±!µµ

nì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ì‘ê+‘·XÊ+‹j·TT‘· Äq+<äø£+<ä[‘·

Vü≤è<äj·÷s¡$+<äT …’ yÓ÷ø£åÁ|üyXeTTq¬ø’ Á|ü‹ø£åDeTT Á|ürøÏå+#·T#·T+&É, 1890e dü+ˆˆ

Ä>∑wüßº HÓ\ 23 e ‘~ sêÁ‹ ˇ+Ï>∑+≥ ø±j·Tq ‘·q 87e jT≥ ìVü≤˝Àø£

Á|üj·÷DeTT eTT–+∫ eT÷dæq H˚Á‘·<ä«j·TeTTqT |ü]X¯ó<ä∆ Á|üuÛ≤uÛ≤düTs¡yÓTÆ

XÊX«‘êq+<ä<ëj·Tø£yÓTÆq |üs¡ Àø£ Á|üyX <ë«s¡eTTq $|üŒ>± »j·T»j·T <Ûä«qT\‘√

<e<ä÷‘·\T uÛÑø£Ô ãè+<äeTT‘√ >∑÷&É Äj·TqqT Ä <B|ü e÷q|ü⁄s¡eTTq≈£î q&ç|æ+#·T#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Ûä]>±] $s¡∫‘·yÓTÆj·TTqï ø°s¡ Ôq ˙ ÁøÏ+~Ø‹, bÕ&çs¡ì

eTqeT÷Væ≤+|üe#·TÃqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 147

|üs¡eT|ü⁄s¡ es¡íqeTT

(#êj·T : ˙ø£qï sTTø£ y¬s)

sê ` e÷s¡TeT ‘ê ` Å‹|ü⁄≥

|ü]Xó~∆ |ü]Xó~∆ ` |ü]Xó~∆ j·Tì $q ` ã&ÉT |ü⁄s¡ eT~>√ ` |ü<ä |ü<äπs

Å|æj·TT˝≤sê R |üs¡yTX«s¡Tì #‘· ` ã]bÕ\qeTT >∑*Z ` ∫s¡yÓTÆ uÛ≤düTs¡yÓTÆ düT -

dæ∆s¡yÓTÆ düT+<äs¡yÓTÆq ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

1. s¡$‘√qT ≈£îeTT<äu≤+ ` <Ûäe⁄‘√qT eTiÏ B|ü ` #·Ã¤$‘√qT <ëì ø£e `

düs¡$T+‘· Ò<äT R Ä$s¡‘·eTTq Å^düTÔ ` &É+<äT+&ÉT Å|üuÛÑ‘√ dü+ ` düÔeyÓTÆ

yÓ’uÛÑeyÓTÆ j·TT ` ‘·‡eyÓTÆ yÓ\TZ#·T qT+&ÉT ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

2. >=<äjÓÆTq eTiÏj˚T j·÷ ` |ü<äjÓÆTq <ä>∑jÓÆTq ` yÓTT<ä˝Ò ˝Ò≈£î+&ÉT

q|üs¡yêdüT\+<äT R eTè<äT Jy√<äø£eTT \ ]à* ìs¡+‘·s¡ $T#·TÃ >∑T<äTs¡T>∑

HÓ<äTs¡T>∑ ` >∑÷s¡TÃ+&ç j·TTesêE ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

3. Å|üuÛÑT ø£èbÕdüqeTT˝À |ü*qT+&ç Å|üeVæ≤+∫ XóuÛÑyÓTÆq q~j·TT+&ç düTK$T#·TÃ

q#·≥ R qTuÛÑj·T rs¡eTT\+<äT qT+&ÉT eèø£åeTT\T kÂ s¡uÛÑB|æÔ XóuÛÑeTT …’

` s¡øå± |òü\eTT *#·TÃ ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

4. »qq+ãT eTs¡D+ãT ` dü+kÕs¡ düTKu≤<Ûä ` \qTuÛÑ$+#·T≥ >∑\Z ` <ë

|ü⁄s¡eTTq+<äT R eTTqT ‹ ø=i ø±|ü <äqT u§+<äT ‘·qyê] ≈£qT˙fi¢ìïj·TT

<äT&ÉT#·T ` eTq <e⁄ &É+<äT+&ç ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

5. yÓ\ø£+<ä sêìì XÃ\yÓTÆq |òüTq Je $\dü‹ÿØ≥eTT \Z\e|üs¡eTTq

R _*∫ q|ü&Ó $uÛÑTì ô|+&ç¢ $+<äTq πø>∑T ≈£î\ ã+<ÛäTe⁄\≈£î ì #·Ã\

ì#·TÃ <e⁄+&ÉT ˆˆ|ü]Xó~∆ ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 148

eT]j·TT

ø£+ˆˆ Ç\˙øÏ∫Ãq ø±s¡ +

ãT\qìq jÓTTq]Ã XÁ‘·T ` e⁄\ s¡DeT+<äTHé

¬>*∫‹ì>∑ q‘·T*‘· düTK

eTT\T, eTÚ[j·TT e&Éj·Ts¡eTTà ` yÓ÷ø£å|ü⁄s¡eTTqHé

nì j·÷ <ä÷‘·>∑D+ãT ˝≤j·TqqT eTTøÏÔHê<ÛäT&É>∑T jTdüTÁ|üuÛÑTe⁄ eTT+<äT≥

ì\Teu…≥º>± Hê Á|üuÛÑTe⁄ ªªuÛÑfi≤! $XÊ«dü bÕÁ‘·T&ÉyÓ’q <ëkÕ! j·Tì j·÷ j·TqqT CÒs¡

_*∫ ì‘· $ÁXÊ+‹ì CÒs¡TÃø=HÓqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±]≥T¢ ‘·q 87 e jT≥ |üs¡ Àø£ ÁbÕ|ü⁄Ô\T ø±>± Äj·Tq

uÛÖ‹ø£ø±j·TeTTqT ø£≥ø£|ü⁄] Å¬ø’düÔe⁄\ Áù|‘· düú\eTTq 2000 eT+~ »qeTT es¡≈£î

yÓ[fl KqqeTT #˚dæ]. n‘·Ô] ¬se¬s+&é ùd+kÕVüQu≤ãT>±s¡T ñ‘·ÿfi¯uÛ≤wü˝À

n+‘· ÁøÏj·T\T »]–+∫].

$TwüHÓØ\ kÕø£å éTT :`

Ä dü+<äs¡“¤eTTqT >∑T]+∫ ø£≥ø£|ü⁄] $TwüHÓØ\>∑T ¬se. $*¢j·T+ $T\¢s¡T>±s¡TqT,

¬se.Ï u…sTT© <=s¡>±s¡TqT 1890 e dü+e‘·‡s¡eTT ]kÕ‡ u≤|æºdüTº $TwüHé ]b˛s¡Tº À

˙ ÁøÏ+~ $<ÛäeTTq Áyêdæj·TTHêïs¡T.

Rev. W.Miller writes : “I had much Christian intercourse

with Bro. Purushottam in his declining years and last illness;

his end was eminently peaceful. Three times I was summoned

when it was supposed he was dying, but he revived for a

while.On my last visit he remarked prayfully, I sometimes think

the Lord has forgotten me; He seems so long in coming. His death

was that of the rightious, and his memory is fragrant and pre-

cious to all who knew him.”

¬se. &É_¢j·TT. $T\¢s¡T<=s¡>±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] j·T+‘· eTTqT >∑÷]Ã

Áyêdæq<eTq ªªk˛<äs¡T\>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ ø°åD dü+e‘·‡s¡eTT\˝À nekÕqø±\

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 149

yê´~Û ÀqT yê]‘√H HÓ≈£îÿe Å¬ø’düÔe düVü≤yêdüeTT ø£*–j·TT+Ïì. yê] j·T+‘· <äX

n‘· +‘· XÊ+‘·e+‘·yÓTÆq~. Äj·Tq ø±\eTT #˚j·TT#·THêïs¡ì ‘·\+∫q|ü&ÉT

eTTe÷às¡T Hê≈£î |æ\T|ü⁄ e#ÓÃqT. nsTT‘ ‹]– ø=~›‘·&Ée⁄ Äj·Tq ‘ÓeTà<¬sqT.

HqT ∫e]kÕ] yÓ[flq|ü&Üj·Tq ªª Á|üuÛÑTe⁄ qqTï eT]∫ b˛sTTHê&yÓ÷ j·Tì

HqT ø=ìïkÕs¡T¢ ‘·\+#·T#·THêïqT.Äj·Tq sê≈£î+&Ü jÓT+‘· Ä\dü eTT #j·TT#·THêï&√

#·÷&É+&çµµ j·Tì #Û·˝ÀøÏ Ô Hê‘√ qì]. Äj·Tq eTs¡DeTT ˙‹eT+‘·T\

eTs¡DeTTe+Ï~. Äj·Tq HÓ]–q yê¬s\¢s¡≈£î Äj·Tq kÕàs¡ø£eTT kÂs¡uÛÑdüeTeTTqT

neT÷\éTTHÓ’q~.

Rev. T. Baily wirtes :- “In the death of Purushottam

Choudhuri, a notable member of the native Chirstian commu-

nity has passed away.......... There is a small Telugu congregation

in Cuttack to which our brother ministerd with great acceptance

as long as strength permitted, but he is known to us principally

for his labours in Oriya, and in this language also he was a per-

suasive preacher, though the sweetness and pathos of his

prayers is more especially dwelt upon by those who were ac-

customed to hear him.....” Our brother was light in complexion

with fine features and figure, peaceable in disposition and very

courtious in manners, one of natures true gentleman.”

*¬se.Ï u…sTT© <=s¡>±s¡T Áyêdæj·TTqï <˚eTq ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

$jÓ÷>∑eTT‘√ <oj·T Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTq H=ø£ düTÁ|üdæ<ä› düuÛÑT´&ÉT >∑‹+∫b˛jÓTqT.

ø£≥ø£eTT˝À H=ø£ ∫qï Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTqï~. eTq k˛<äs¡T&ÉT eTVü‰<äs¡eTT‘√

ã\eTTqï+‘· es¡≈£î <ëì ùde H=q¬sÃqT. nsTT‘ j·÷j·Tq ÁbÕeTTKéTT>± ]j·÷

uÛ≤wü À #dæq ùdeqT yT yÓTs¡T>∑T<äTeTT. á uÛ≤wü À >∑÷&É ˙j·Tq eTH√s¡+»ø£

uÀ<Ûä≈£î&Ó’ j·TT+&ÓqT. Äj·Tq ÁbÕs¡úq\ jÓTTø£ÿ e÷<ÛäTs¡ ‘· <Ó’q´‘· yêìì $qTyês¡T

eTTKéTT>∑ HÓqTïyês¡T...... eTq k˛<äs¡T&ÉT ø±+‹e+‘·yÓTÆq <Vü≤#êÃj·T >∑*–q

düTŒ¤s¡Á<ä÷|æ, XÊ+‘·e+‘·T&ÉT, Á|üø£è‹ »qé÷qT´&ÉT.µµ

*Orissa Mission Report for 1890.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 150

14. n<Ûë´j·TeTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] q÷πs+&É¢ ùdyê |òü*‘·eTT— C≤„|üø£eT+~s¡ ìsêàDeTT—

Äj·Tq dü+|òüTø°s¡Ôq\T, X¯‘·ø£eTT\T |üÁ‹ø£\T eTTqï>∑Tyêì yê´|æÔ— neTTÁ~‘·

Á>∑+<∏äeTT\T n_ÛÁbÕj·TeTT\T, X‘·e‘·‡s¡C≤„|æø£.

ªªn‘·&ÉT eTè‹H=+~j·TT........ e÷≤¢&ÉT#·THêï&ÉTµµ ôV≤Á_ 11: 4.

------ ------

dæ+Vü‰e˝Àø£qeTT :`

eTq$T|ü&ÉT >∑‘· X¯‘·e‘·‡s¡eTT\ dæ+Vü‰e˝Àø£qeTT #˚j·TT<äTeTT.

á Á|ü<XeTTq $TwüHÓØ Òì ø±\eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±]øÏ 1825e dü+ˆˆ

9e HÓ+ãs¡T |üÁ‹ø£e\¢H Äj·Tq jTdüT Á|üuÛÑTe⁄yê] s¡ø£åDe÷s¡ZeTT $wüj·TeTT

‘Ó*dæø=q>∑*¬>qT>∑<ë! <ëìì ãVüQX¯ dæs¡+|ü⁄s¡eTTq $*¢j·T+ πøØ<=s¡>±s¡T

Ä ø±\eTTq ÁyêsTT+∫, j·T#·Ã≥H j·T#·TÃysTT+∫, j·TT+<äTs¡T. HÏøÏì <ëì

<ë∫j·TTHêïeTT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T düTyês¡Ô $ì|æ+|üã&çq Á|ü‹Á|ü<XeTTq

ø£≥ø£eTT, |üPØ\qT+&ç ãfi≤fl] es¡≈£î H&ÉHø£ dü+|òüTeTT\T ñqï$. Äj·Tq e\q

düTyês¡Ô $ì Á|üuÛÑTe⁄ HÓ]–q ≈£î≥T+ãeTT Ò$T Äj·Tq Áyêdæq ø°s¡Ôq\T, |üÁ‹ø£\T

|ü<ä ø±eéTT\T #·~$ yT\Tbı+~q yêπs$T j·Tdü+U≤´≈£î\T ø£\s¡T.

<Ûä÷eT>∑÷&ÓeTT ÁbÕ+‘·eTTq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T s¡ø£åD #·]Á‘·eTT H=ø£sTT+Ï

#·÷s¡T˝À qT+&ÉT≥ ø£qT>=ì, <ëìì ì‘· eTT #·~$, <Ûë´ì+∫ jÓTTø£ Væ≤+<äTe⁄&ÉT

uÛÑøÏÔ>∑\ Å¬ø’düÔe⁄&ÜjÓTqì Ä j·T÷]qT+&ç jÓTTø£s¡T Áyêdæj·TT+&ç].

ˇø£ Á>∑<ä› ‘·q >∑÷Ï ÀìøÏ m‘·TÔø=qb˛sTTq s¡ø£åD #·]Á‘·eTT>√<ëe]õ˝≤¢ À

H=ø£ es¡Ô≈£îì sTT+ÏjÓT<äT≥ |ü&É>± q‘·&ÉT <ëì Bdæø=ì #·<äTe⁄ø=qT#·T

|üPs¡«yÓTTø£|ü&ÉT sê»eTùV≤+Á<äes¡eTTq≈£î uÀsTT, j·T#·ÃÏ Å¬ø’düÔe⁄\ eT÷\eTTq

<ëì uÛ≤eeTT\T Á>∑Væ≤+∫ eT+∫ Å¬ø’düÔe⁄&ÜjÓTqì ªªdü‘· <ä÷‘·µµ |üÁ‹ø£ø=ø£|ü&=ø£s¡T

Áyêdæ]. >∑T+≥÷s¡Tõ˝≤¢ j·T<ä›q|ü⁄&ç Á>±eTeTT˝À lj·TT‘· b˛<ë s¡+>∑j·T´>±s¡qT

ø£eTà uÛÑ÷kÕ«$T Å¬ø’düÔe ‹Á|üø±XeTT #·~$q+‘·≥ Áø°düTÔ q+^ø£]+|ü kÕVü≤düeTT>∑*–

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 151

sTT|ü&ÉT düTyês¡Ô Á|ü#ês¡≈£î\T>∑ qTHêïs¡ì j·÷j·Tq H=ø£ düuÛÑ À <Ó*Œ]. HÏøÏì

Äj·Tq *œ‘· |üPs¡«ø£yÓTÆq ùde |òü*+#·T#·T nH≈£î\ ¬ø≥T\ Ä‘êàq+<ä<ëj·Tø£yÓTÆ

j·TTqï~jÓ÷ Çø£ MT<ä≥ e#·TÃ n_ÛÁbÕj·÷e[˝À <Ó\¢eT>∑TqT.

Ç|ü&ÉT <e⁄ì ì$T‘·ÔeTT eTVü≤‘êÿs¡ eTT\T ‘·\ô|Ïº <e⁄ì jÓTT<ä›qT+&ç

eTVü≤<ä«s¡eTTqT bı+~q$<ÛäeTT á |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT>±s¡T, n+‘·πs«~<ëdüT\ C≤„|üø£

uÛÑeq|üø£åeTTq HÓ≥T\ HÓs¡y¬sH√ bÕsƒ¡≈£î\T Á>∑Væ≤+|ü>∑\s¡T.

C≤„|üø£eT+~s¡ #·]Á‘·:`

1901 e dü+ˆˆ HqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] #·]Á‘· Á|ü#·T]+∫, eTs¡TdüÏ dü+e‘·‡s¡eTT

ø£≥ø£|ü⁄] uÀsTT n+‘·πs«~<ëdüT>±] #·]Á‘ê+XeTT\qT dü+bÕ~+∫q yÓqTø£ yê]<ä›]

|ü≥eTT\T Á|ü‹dü+|òüTeTT˝À qT+∫q u≤>∑T+&ÉTqì yÓTT<ä≥ ¬se.◊.dæ Ä]Ãu≤ Ÿ¶

m+.m >±]øÏ ¬se. ÄsY. XÊqŒ¤s¡T¶ m+.@— &ç.&ç >±]øÏ, eT]ø=+<ä]øÏ Áyêdæ yê]

j·÷yÓ÷<äeTT e&Édæ‹ì. ø±ì Áø=ø±ÿs¡T yÓTs¡T+>∑T ‘Ós¡+>∑Tq 1903 e dü+e‘·‡s¡eTT

yT HÓ ˝À yê]<ä›] ù|s¡H=ø£ C≤„|üø£ uÛÑeqeTT ø£≥Tº≥ eT]+‘· düeT+»düeTT>∑

qT+&ÉTqqT ø£ ‘·\+|ü⁄ |ü⁄Ïºq~. n|ü&ÉT HH=ø£ j·TØ® Áyêdæ l u§ã“* eTVü‰sêC≤

>±] ø±s¡ <ä]Ùj·TT, Hê jÓTT<ä› Ä+Á<ÛäuÛ≤wü >∑s¡#·T#·T+&ç qÏºj·TT m|òt. &É_¢j·TT.

&ç≥àdt <=s¡>±] #Áyê\+<äT¬>’ø=ì Ä HÓ\ 7 ‘~ì $»j·Tq>∑s¡eTT #], ¬se. ÄsY.

XÊqŒ¤s¡T¶ m+.@ &ç.&ç <=s¡>±]øÏ Hê j·TT<∆XeTT ‘Ó*|æ, yê]j·÷yÓ÷<äeTT e&Édæ‹ì.

Ä HÓ\ 12e ‘Bì |üsê¢øÏ$T&ç À mdt. CÒø£ãT >±] sTT+≥ $+<ës¡–+#·T#·T+&É

Hê|ü+øÏÔ ÀqTqï &Üø£ºs¡T |æ. <e<ä‘·ÔeTT >±]‘√ C≤„|üø£ uÛÑeqeTT$wüj·TeTT #Ó|üŒ>±

yês¡‘· +‘· dü+‘√wæuÛÑ]‘·T …’ ‘·eT e+‘·T q÷s¡T s¡÷|ü eTT\T yê>±úq$T&ç]. ø=+<äs¡T

ìs¡T‘ê‡|üs¡∫]. nsTTqqT H˚qT ÁbÕs¡úqj˚T »j·T$T#·TÃqì düs¡«uÛ≤s¡eTT

|üs¡eT|æ‘·j·T>∑T <e⁄ì ô|’ ydæ j·÷ dü+e‘·‡s¡eTT pHé 16 e ‘~ì lø±≈£îfieTT˝À

»]–q $TwüHÓØ ø±qŒ¤¬sqT‡yê]øÏ Hê j·T_ÛÁbÕj·TeTT ¬se.&É_¢j·TT. $.Væ≤–ZqT‡

_.@. &ç. &ç <=s¡>±] <ë«sê ‘Ó*j·T ãs¡∫‹ì. yês¡T ‘·eT j·÷yÓ÷<äuÛ≤eeTTqT

p …’ 21 e ‘~q j·TT‘·Ôs¡eTT <ë«sê Hê≈£î <Ó*CÒj·TT#·T n~ dü«<XÀ<ä eTeTT>∑

qT+&É e …qì Áù|πs|æ+∫]. Hê #‘· ô|’ø£eTT Ò≈£î+&çqqT ø=ìï ìy<äHê |üÁ‘·eTT\T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 152

#Óqï|ü⁄]˝À n#·TÃysTT+∫‹ì. Ä ã+^ e∫Ã j·TT+&ÓqT. u§_“* $TwüHé u≤*ø±

bÕsƒ¡XÊ˝≤ Á|ü<ÛëH√bÕ<Ûë´j·TT\>∑T ‘˚CÀeT÷s¡TÔ\ y˚+ø£fÒX¯eTT>±s¡T bÕsƒ¡XÊ˝˝À

e÷≥j·Tì qqTï ekÕsê˝ÀìøÏ _*∫, $÷s¡T<ä $T+∫q uÛÑeq ìsêàDeTTq≈£î

BìqT|üjÓ÷–+|ü⁄&Éì Hê #‘· eT÷&ÉT s¡÷|ü eTT\qT u…Ïº].

yÓ+≥H HqT n#·TÃysTT+∫q ìy<äHê |üÁ‘·eTT\qT ã+^ì$&ç|æ+∫, $T–*q

ø=ìï j·TD≤\‘√ kÕº+|ü⁄\T ø=ì ìy<äqeTT\qT ø=ìï #√≥¢≈£î ã+|æ+∫‹ì.

yÓTT≥ºyÓTT<ä≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] •wü es¡ZeTTq+<ä* e÷<ëã‘·TÔ\ ÁãVü‰àJ>±s¡T,

u≤kÕì n|üŒ&ÉT >±s¡T eTTqï>∑T yês¡T s¡T 35, 10 \T Hê ù|s¡ ã+|æ]. u≤|ü≥¢

Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTTyês¡TqT ‘√&ÉŒ&ç]. á $<ÛäeTT>∑ HqT <ë<ë|ü⁄ eT÷&ÉTe+<ä\

s¡÷|ü eTT\ $sêfieTT\T #s¡Ã>∑*–‹ì. 1904 dü+ˆˆ »qTe] HÓ\˝À |üsê¢øÏ$T&ç À

»]–q Å¬ø’düÔe eTVü‰düuÛÑ À ¬se. |æ. &$&é >±] <ë«sê ˇø£ ìsê∆s¡D rdæø=ì

e∫Ã‹ì. n+‘·πs«~<ëdüT>±s¡T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Áyêdæq ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å #·~$

Á|ü<ÛäeTeTT˝À Á|üuÛÑTe⁄qT ‘Ó*dæø=ì j·TT+&çq+<äTqqT, |üsê¢øÏ$T&ç Á|ü<XeTT˝À

Äj·Tq |ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Û ä]‘√ dü+#ês¡eTTdü*Œ ø=+<ä]øÏ kÕïq$T∫Ã

j·TT+&çq+<äTqqT dü+|ò üTkÕú|üq >±$+∫ j·TT+&çq+<äTqqT ø£≥ºuÀe⁄

C≤„|üø£uÛÑeqeTTq≈£î yê] ù|s¡T≈£L&É CÒs¡TÃ≥ düeT+»eTì yê]<ä›] ù|]≥ Hê

C≤„|üø£uÛÑeqeTT+&ÉT≥≈£î m\¢s¡T düeTà‹+∫]. ¬se.◊.dæ. Ä]Ãu≤\T¶ m+.@ >±]øÏì

¬se. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]ø£>±]øÏì yê]ø°s¡Ôq\ $wüj·TeTT ñ‘·Ôs¡Á|ü‘·T´s¡eTT\

dü+ã+<ÛäeTT, n_Ûe÷qeTTqT+&ÉT≥ #‘· yês¡T Hêj·T≈£î\T>±>∑\ jÓTTø£ ø£$TÏ

ìs¡ísTT+∫ n+<äT HqT Á|ü#·Ã¤qT&ÉHÓ’q düuÛÑT´ì>± e÷Á‘·eTT+Ïì. nsTTqqT Hq|ü&ÉT

»edü‘·«eTT\T>∑*– j·TT+&çq+<äTq C≤„|üø£uÛÑeq ìsêàDeT ì$T‘·ÔeTT Ä]Ãu≤\T¶

<=s¡>±]πø$T, sTT‘·s¡ n_Ûe÷q es¡ZeTTqπø$T e+<ä\ø=\~ j·TT‘·Ôs¡eTT\T

Áyêj·Te\dæe#ÓÃqT.

ø£$TÏ À qT+&çq yês¡\T <ä÷s¡<ä÷s¡eTT yê´|æ+∫j·TT+&É]. ˇ]kÕ‡ $TwüHé

yês¡TqT, nyÓT]ø£Hé u≤|æºdüTº$TwüHé yês¡TqT \+&ÉHé$TwüHé yês¡TqT, ‘·~‘·s¡ $TwüHé\

yês¡TqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ø°s¡Ôq\ <ë«sê yê]ì u≤>∑T>∑ HÓ]–qyês¡T ø±e⁄q

<Ûësêfi$sêfieTT˝˝§dü+>∑T#·Te∫Ã]. #ê˝≤ dü+|òüTeTT\TqT ≈£L&É düVü‰j·T yÓTTq¬sÃqT.

¬se. ◊.dæ Ä]Ãu≤˝Ÿ¶ <=s¡>±] Áù|eT ùde :`|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 153

lø±≈£îfiyêdüÔe⁄´ …’q ¬se¬s+&ÉT ◊.dæ. Ä]Ãu≤ Ÿ¶ <=s¡>±s¡T $düTe⁄ $sêeTeTT

Ò≈£î+&Ü sêÁ‹~edüeTT\T #ê˝≤ eT+~‘√ qT‘·Ôs¡Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\T dü*Œ #ê˝≤

ìy˚<äqeTT\T |ü+|ü⁄#·÷e∫Ã]. yê] j·T|üŒÏ düVü‰j·T≈£î\\˝À _.

düTu≤“sêj·TT&ÉT>±s¡T, ¬se.|æ.»>∑Hêïj·T≈£î\T>±s¡T, &ç. neTè‘· ≤ Ÿ>±s¡T. ¬se.&ç.$

»>∑Hêï<∏äsêe⁄ >±s¡T Áyê‘·ø√‘·\˝À yê]øÏ C≤\ düVü‰j·Tø±s¡T\T>∑ qT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] »qàÁ|ü<XeT>∑T |üsê¢øÏ$T&ç lsêC≤>±] ø£fi≤XÊ\

|ü&ÉeTÏ j·÷es¡D >√&É qqTdü]+∫j·TTqï jÓTTø£ ‘√≥qT ø£H&çj·TqT $TwüqTyês¡T

ø=ìj·TT+&ç]. kÕàs¡ø£eT+~s¡eT#·Ã≥ >∑Ïºq jÓT&É\ Ä ìyXqeTT ì#ÓÃ<äeTì

¬se. m#Y. yÓ’. ø√πs <=s¡ >±s¡T m+,@ #Ó|æŒq+<äTq Ä |ü⁄s¡eTTqH eT+~s¡ìsêàDeTT

#j·TT≥ düeT+»düeTT>∑ qT+&ÉTqì yÓTyÓ÷]j·T Ÿ Vü‰\T ø£$T°yê]øÏ <√#ÓqT.

Ç+<äT˝À <Ó’e ìs¡íj·TeTT+&çq≥T\ n+‘·πs«~<ëdüT>±s¡T, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T

ˇø£]ø=ø£s¡T Áyêdæø=ìj·TT+&çq j·TT‘·Ôs¡eTT\T <ë«sê ÄXÃs¡ eTT>∑ ãj·T\T|ü&ÓqT.

1879 dü+ˆˆ qe+ãs¡T13 e ‘Bì s¡+>∑÷qT+&ç n+‘·πs«~<ëdüT ø£≥ø£|ü⁄]j·T+<ä*

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ø=ø£ j·TT‘·Ôs¡eTT Áyêj·TT#·T, n+<äT ‘êqT+&çq 41 e dü«<X

|ü≤\eTT |ü>∑T\>=Ïºq jÓT&É\ ‘êeTT |üsê¢øÏ$T&ç À kÕúes¡ yTs¡Œ#·Tø=ì düTyês¡Ô

uÛÒØ ÁyÓ÷>∑CÒj·T qù|ø£åj·TT+&çq≥T\ <Ó*Œj·TTHêïs¡T. á j·TT‘·Ôs¡eTT 1902 dü+ˆˆ

yT HÓ\˝À HqT ø£≥ø£|ü⁄] yÓfifl>± |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ô|f…º\˝À \_Û+#ÓqT. BìøÏ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T 1879 &çX+ãs¡T 12 ‘~ì Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$T#·TÃ#·T Ä˝≤π>

|üsê¢øÏ$T&ç $TÁ‘·T&ÉT n+‘·πs«~>±s¡T e#·TÃq|ü⁄&ÉT ‘êqTqT yê]‘√ Hø°uÛÑ$+∫ j·÷

Á|ü<XeTTq XóuÛÑes¡Ôe÷qyê´|æÔ CÒj·T >∑T‘·÷Vü≤\eTT ‘·eT≈£î >∑\<äì Áyêdæj·TT+&ç].

1905 dü+ˆˆ p …’ HÓ\ 17 e ‘~ì HqT HÓ\÷¢s¡TyÓ[fl ¬se. n+‘·πs«~ <ëdüT>±]

eTqTeT˝…’q ÄsY. |üs¡+CÀ´‹>±] |ü⁄düÔø£ uÛ≤+&Ü>±s¡eTTq yÓ<ä≈£î#·T+&É>±,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T n+‘·πs«~ <ëdüT>±s¡T≈£î Áyêdæq Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT <=]¬øqT.

M] yê+∫Û‘·eTT\ HÓ]–j·TT+&çq |üsê‘·Œs¡T& sT÷ j·T|üPs¡« dü+|òüT≥qeTT jÓTTø£ÿ

n|üPs¡« C≤„qeTTqT yÓTyÓ÷]j·T\T Vü‰\T ø£$T°yê] ø=dü–q+<äTq

á j·TT‘·Ôs¡eTT\+<ä* j·T_ÛÁbÕj·TeTT ˝…s¡T>∑ø£j˚T yês¡\T |üsê¢øÏ$T&ç˝ÀH˚

C≤„|üø£eT+~s¡eTT ì]à+|ü ìXÃsTT+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 154

X¯+KTkÕú|üqeTT :`

1905 e dü+e‘·‡s¡eTT Ä>∑wüßº 4 ‘~ì |üsê¢øÏ$T&ç $TwüHé ã+>∑fi≤˝À Äj·÷

dü+|òüTeTT\ Á|ü‹ì<ÛäT\T #]j·TT+&É |æ. Msê#ês¡T´\T>±s¡T ø±\πøå|ü |òüøÏÿì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

>±] J$‘·#·]Á‘·eTTqT C…|ü#·T Äj·Tq 1833 e dü+e‘·‡s¡eTT ˝À Áyêdæq

ªªe÷ jTdüTÁø°düTÔì eTs¡T>∑T >∑ …ZqTsêµµ j·TqT ø°s¡Ôq bÕ&ÉT#·T uÛ≤eeTT $e]+∫

Ä˝≤π> Ä+‘·πs«~>±] #·]Á‘·eTT &Üø£ºs¡T |æ.<e<ä‘·ÔeTT >±]# $ì|æ+|üã&ÓqT. ô|’

¬s+&ÉT‘·Ôs¡eTT\T á Á>∑+<∏äø£s¡Ô #·<äTe>±, Ä uÛÑ≈£îÔ\T |üsê¢øÏ$T&ç À ãì #j·T>√]

#˚dæj·TT+&çq ÁbÕs¡úq\≈£î Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT>± á düú\ìπs›X¯eTT≈£L&É »]–q<äì

düuÛ≤dü<äT˝≤XÃs¡ eT>∑ïe÷qdüTÿ …’].Ä düuÛ≤q+‘·s¡eTT n+‘·πs«~>±] dü+|òüT|üø£åeTTq

&Üø£ºs¡T b˛\<ëdt <e<ä‘·ÔeTT>±s¡TqT, ø£≥ø£|ü⁄]qT+&ç e∫Ãj·TT+&çq |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]

eTqTeT\>∑T u≤ã÷ &ÜìjT Ÿ #Í<Ûä]>±s¡TqT (d”ìj·TsY) ãVü≤»qeTT\eTT+<äs¡

<Ó’yêsê<ÛäHêq+‘·s¡eTT X+KTkÕú|üq >±$+∫] n‘·Ô] C≤„|üø£ uÛÑeq ìsêàD√<ä eT

ÁbÕs¡+uÛÑ≈£î\>∑T ˙ Á>∑+<∏äø£s¡Ôj·TT ø£$TÏ n<Ûä ≈£åî\>∑T Ò≥T ¬se. ◊.dæ Ä]Ãu≤ Ÿ¶

<=s¡>±s¡TqT kÕ∆ìø£ $TwüHÓØ\TqT, ¬se.C≤]® #·]Ã\T <=s¡>±s¡TqT bÕs¡«r|ü⁄s¡eTT

<ä] u… ≤ZeTT »$÷+<ës¡T\TqT yê]j·TTbÕ<Ûë´j·TT\>∑T Ç.ø£qø±#·\+ m+.@ >±s¡TqT

&Üˆˆ–&ÉT>∑T sêeTeT÷]Ô |ü+‘·T\T _.@ >±s¡TqT Ä eT¨‘·‡e <äs¡ÙHê>∑‘·T\˝À

qT+&ç].

#·+<ë<ës¡T\T :`

á C≤„|üø£ eT+~s¡eTT Ç+^¢wüß˝Àì T nø£ås¡eTT ‹s¡T>∑y˚dæq≥Tº\T+&ç

eT<Ûä >∑~bı&Ée⁄ 48 n&ÉT>∑T\T, yÓ&É\TŒ 23qïs¡ n&ÉT>∑T\TqT Á|üø£ÿ ¬sø£ÿ>∑<äT˝Àø=ÿø£ÿÏ

23qïs¡ I 18 n&ÉT>∑T\TqT ñ+&ÉTqT. Á|üyX<ë«s¡|ü⁄ <äsê«C≤ (Ä]Ã) 18 n&ÉT>∑T\

yÓ&É\TŒ >∑\~. ÇqT|ü <ä÷\eTT\MT<ä es¡TÔ ≤ø±s¡eTTq (Ä]Ãe …) uÛÑeq eT+‘·ÏøÏ

Hê<äTyj·Tã&çq~ á eT+~s¡|ü⁄ >√&É\Te÷Á‘·eTT Ò∫ ô|’ ø£|üq≈£î <ÛäqeTT

#ê\≈£î+&çq|ü⁄&ÉT HqT jÓTTø£Hê&ÉT u§_“*|ü⁄] qT+&ç |üsê¢øÏ$T&ç À CÒ] Ä >√&É\

eT<Ûä eTTq ì*Ã HÓôV≤e÷é … uÀs¡Tq H&çÃ, <ëì |ü]düe÷|æÔ¬ø’ <ÛäqdüVü‰j·TeTT

ì$T‘·ÔeTT Á|üuÛÑTe⁄qT ìy˚~+#êqT. Ä Á|üø±s¡eTT #˚dæq ÁbÕs¡úq≈£î e∫Ãq

Á|ü‘·T´‘·Ôs¡eTT\e\¢ ˙ C≤„|üø£ eT+~s¡eTT |ü]düe÷|æÔ H=+<ÓqT. <ëì >√|ü⁄s¡eTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 155

¬se._. düTu≤“sêj·TT&ÉT >±]ô|’ $#ês¡D‘·«eTTq ì]à+|üã&ÓqT. eT+~s¡eTTq¬ø’q

<Ûäqdü+bÕ<äqeTTq≈£îqT, á uÛÑ≈£Ôes¡T*<ä›] #·]Á‘ê+X dü+bÕ<äqeTTq≈£îqT ø£≥ø£|ü⁄]øÏ

ˇø£yÓ’|ü⁄qT, HÓ\÷¢]øÏ Ç+ø=ø£ yÓ’|ü⁄qT HqT Á|üj·÷DeTT\T #j·Te\dæe#ÓÃqT.

dæø£+<äsêu≤<äT˝À ˝Ò≥T düTuÒ<ës¡T õ. kÕy˚T´\T>±s¡T #ê˝≤ Á|üj·÷düeTT‘√

s¡T. 400 \ es¡≈£î dü+bÕ~+∫]. e÷ ≈£î≥T+ãeTTyês¡T ø=+‘· düVü‰j·TeTT #dæ].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ‘Ó’\#Ûêj·÷ (ÄsTT Ÿ ô|sTT+Ï+>∑T) |ü≥eTT Ç. Ä>∑düºsTTHé

nqT Å¬ø’düÔe⁄&ÉT #Óqï|ü⁄]˝À ∫Á‹+|ü>±, q+<äT eT÷&Ée e+‘·T e´j·TeTT Äj·Tq

•wüß´\sTTq u≤kÕì n|üŒ&ÉT>±s¡T uÛÑ]+∫]— ø=+‘· u≤ãT d”ìj·TsY C≤Hé #Í<ÛäØ>±s¡T

ø£≥ø£eTTqT+&ç |ü+|æ+∫].HÓ\÷¢s¡T˝Àì f…HéπøŸ $TXeTà>±s¡T 50 s¡÷|ü eTT\T

yê>±∆q$T&ç ãVüQX Hs¡T>± ¬se. Ä]Ãu≤ Ÿ¶ <=s¡>±]πø |ü+|æj·TT+&ç]. |üPs¡«eTT

n+‘·πs«~>±] dü+|òüTeTTq≈£î C…+~q &Üø£ºs¡T |æ. <˚e<ä‘·ÔeTT>±s¡T, j·T+.

düT<äs¡ÙqeTT>±s¡T q÷πsdæ s¡÷|üéTT\T *∫Ã]. sêe⁄kÕùV≤uŸ &Üø£ ºs¡T.

Ï. Hêsêj·TDkÕ«$THêj·TT&ÉT>±s¡T, &Üø£ºs¡T m+.sêC≤sêe⁄<ëdüT>±s¡T, &Üø£ºs¡T

ù|]+ã+>±s¡T (‹s¡TH˚˝Ò«*), ~yêHé ãVü≤<ä›sY $*¢j·T+ y˚+ø£≥sêeTj·T´>±s¡T

_.@._.@ Ÿ (õ˝≤¢»&û®), CÒeTT‡ m+. uÛÑ≈£îÔ Ÿ>±s¡T _.@, m Ÿ.Ï ˝≤˝≤ >√≈£î\<ëdt

>±s¡T _.@, ¬se. m+. Á|üø±X+>±s¡T, Çe÷+~ C≤Hé>±s¡T, ¬se. yÓTø±Œ¤]¢Hé>±s¡T

(\+&ÉH é$Tw üH é), eT]ø=+<äs ¡ T # ·+<ë\T »eT #˚j·TT˝À eT+∫

düVü‰j·TeTT#dæ].ø£H&çj·THé$TwüHé kıôd’°\T s¡T 500 \≈£î ô|’>± düVü‰j·T yÓTTq]ÃqT.

ˇ]kÕ‡ $TwüHéyês¡T ø=+#·eTT düVü‰j·TeTT #dæ]. |ü~ s¡÷|ü eTT\≈£î ô|’ yÓTT‘·Ô$T∫Ãq

$TwüHÓØ\˝À ¬se.ÄsY.Ç.d”à‘Y, _.@, _.Ï.@#Y. (πø|üºHé). m+. sê_HédüHé <=s¡kÕì,

&Üø£ºs¡T VüA´ …Ÿ $TXeTà, ¬se.◊.dæ Ä]Ãu≤ Ÿ¶ m+.@, m+ Ç, Ä]Ãu≤ Ÿ¶ <=s¡kÕì

m+.@, ô|ø $TXeTà, m+.Ç.Vü‰]düHé $TXeTà, ¬se.ÄsY.Ç. >∑*¢düHé m+.@.&ç.&ç

>±s¡T¢Hêïs¡T. ¬se.m#Y.yÓ’ ø√πs <=s¡>±s¡T m+ @ 150s¡÷|ü eTT*∫Ã].|üsê¢øÏ$T&ç

u≤|æºdüTº dü+|òüTeTTyês¡ìï dü+|òüTeTT\ø£qï HÓ≈£îÿe nq>± s¡T183 *∫Ã]. u§_“*,

bÕ\ø=+&É, $»j·Tq>∑s¡eTT, ;ÛeTTì|ü≥ºDeTT, lø±≈£îfieTT, f…ø£ÿ*, Ä≈£î\‘·+|üs¡,

|æsƒê|ü⁄s¡eTT, kÕeTs¡¢ø√≥, ô|<ë›|ü⁄s¡eTT, m\eT+∫*, ø±øÏHê&É, ñj·T÷´s¡T,

sêeT#·+Á<ä|ü⁄s¡eTT, eTTqï>∑T dü+|òüTeTT\ yês¡TqT $sêfieTT |ü+|æ+∫].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 156

Ç#êÃ|ü⁄s¡eTT yêdüÔe⁄´\T eTVü≤eTà<é |òüõ˝Ÿ >±s¡T s¡T 25 *∫Ã].

eTVü≤eTàBj·TT\˝À ˙s=ø£ÿπs sT÷ düVü‰j·TyÓTTq]Ã]. ø£\ø£‘êÔ À >±s¡T¶>±qTqï

&$&é.dæà‘Y>±] düreTDÏ eT+∫ düVü‰j·TeTT |ü+|æ]. #·+<ë*∫Ãq yê] |üÏºø£

jÓTTø£Ï |üsê¢øÏ$T&ç yêdüÔe⁄´\T ¬se.mdt. dæ. Á|ò”eTHé _.@ >±] jÓTT<ä› qTqï~.

Á>∑+<∏ä $düÔs¡ ;Û‹# <ëì ì+<äT u§+<äT|üs¡T|ü Ò<äT.á $<ÛäeTTq ÁbÕs¡úq‘√ Hês¡+_Û+∫q

sT÷ dü‘·ÿs¡ eTTq≈£î uÛÑø£Ôes¡T\ düVü‰j·TeTT‘√ CÒ]q sêã&ç *s¡T 4,177 \

e´j·TeTT‘√ eTq ô|<ä›\>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] jÓTTø£ÿj·TT, yê] ùdïVæ≤‘·T\>∑T

<ëdüT n+‘·πs«~>±] jÓTTø£ÿj·TT C≤„|üø£ uÛÑeqeTT B|æ+#ÓqT. Bì ìsêàDø±s¡ eTTq

¬se. CÒ.@ ¬>¢+&Éì+>∑T <=s¡>±s¡TqT, düTÁøÏj·÷ u…Vü≤sê>±s¡TqT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]

≈£î≥T+ãeTTyês¡TqT, yê] ùdïVæ≤‘·T\TqT ‘√&ÉŒ&ÉT#·T e∫Ã].

* See “The Enterpriser’’

C≤„|üø£ uÛÑeq Á|ü‹wü˜:`

á uÛÑeqeTTq Ä uÛÑø£Ô es¡T\ #Ûêj·÷|ü≥eTT\T+#·ã&ÓqT. n+<äT n+‘·πs«~

<ëdüT>±] |ü≥eTT #Óqï|ü⁄]˝À yÓTdü‡s¡T‡ s¡|òüTT|ü‹ yÓ+ø£j·T´ Áã<äs¡T‡ yê]#˚

∫Á‹|ü+ã&ÓqT.1908 e dü+ˆˆ Ä>∑wüßº HÓ\ 16 e ‘~ ô|’ C≤„|üø£ uÛÑeq Á|ü‹wü˜

~qeTT>± Hs¡Œs¡T|üã&É>± 11 >∑Ts¡T $TwüHÓØ\TqT, Äj·÷ dü+|òüTeTT\ Á|ü‹ì<ÛäT\TqT

e∫Ãj·TT+&ç]. <ä÷s¡düú\eT>∑T dæøÏ+<äsêu≤<äT qT+&ç düTuÒ<ësY õ. kÕyT´\T>±s¡T,

kÕeTs¡¢ø√≥ ôd$TqØqT+&ç ¬se. mHé ÄÁãVü‰eTT>±s¡TqT, sêeT#·+Á<ä|ü⁄s¡eTTqT+&ç

¬se. &Üø£ºs¡T. CÒ.ÄsY. dæº …« Ÿ <=s¡>±s¡TqT, q÷πsdæ s¡÷|ü eTT\T #·+<ë*∫Ãq &Üø£ºs¡T

|æ. <e<ä‘·ÔeTT, düuŸ e÷õùÁdºŸ m+. düT<äs¡Ùq+>±s¡T¢qT, yê] ≈£î≥T+ãeTT\TqT

Vü≤e˝≤›sY m+. dü‘ÓÔqï >±s¡TqT, <ëdüT n+‘·πs«~>±] dü+|òüTeTT\ |üø£åeTTq

e∫Ãj·TT+&ç]. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] eTqTeT\T eTqTeTsê+Á&ÉT n‘·Ô]

düe÷yTXyÓTÆ]. <Ó’eø£è|ü# HqTqT ¬se.n]Ãu≤ Ÿ¶<=s¡>±s¡TqT n‘·Ô] qT+Ï$T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 157

dü+ø£\Œ dæ~∆ :`

1908 dü+ˆˆ Ä>∑düTº 15 e ‘Bì Xìyês¡eTT Hê&ÉTqT, Ä~yês¡eTTHê&ÉTqT

¬se. _. düTu≤“sêj·TT&ÉT, ¬se.mHé. nÁu≤Vü‰eTT >±s¡TqT, m+. düT<äs¡Ùq+>±s¡TqT

<Ó’yêsê<ÛäqeTTq bÕ˝§Zì]. ¬se.◊.dæ Ä]Ãu≤ Ÿ¶ <=s¡>±]∫Ãq …ø£ÿ\+^ø£]+|üã&ç,

eT] Hê\T>∑T e+<ä\ s¡÷|ü eTT\ es¡≈£î #·+<ë Ò#ÓqT. 16 ‘~ì ¬se.C≤Hé s¡÷|üs¡T¶

dæº …« Ÿ &ç.&ç >±s¡T uÛÑeqeTTq ≈£î|üÁø£eTD√‘·‡eeTT >±$+#·T#·T Á|üø£≥q 3:12 ô|’

~e´ Á|üdü+>∑eTT #dæ]. ¬se.m#Y. yÓ’. ø√πs <=s¡>±s¡T Á|ü‹cÕ ÁbÕs¡úqeTT >±$+∫].

Ä eT<Ûë´Vü≤ïeTT ¬se.ø√πs <=s¡>±s¡T m+.@ Á|ü‹cÕ˜_ÛÁbÕj·TeTT\qT >∑÷]Ã

Ä+Á<ÛäeTTqqT, ¬se. Ä]Ãu≤ Ÿ¶ <=s¡>±s¡T ªªs¡ø£åDµµ j·TqT q+XeTTô|’ Ä+>∑¢uÛ≤wüqT

Á|üdü–+∫].

17 e ‘˚~ j·TT<äj·TeTT &Üø£ºs¡T |æ. <˚e<ä‘·ÔeTT>±] j·÷»e÷qéTTq

m+. düT<äs¡Ùq+>±s¡T, ¬se.mHé nÁãVü‰eTT >±s¡T n+‘·πs«~>±] #·]Á‘·eTTqT, düTuÒ<ësY

õ. kÕy˚T´˝Ÿ >±] j·÷»e÷qéTTq Äj·Tqj·TT, ¬se.|æ. &˚$&é >±s¡TqT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] #·]Á‘ê+XeTT\TqT, Vü≤e Ÿ<ësY m+, dü‘ÓÔqï>±s¡T n+‘·πs«~ >±]

#·]Á‘ê+X¯eTT\qT $e]+∫]. Ä kÕj·T+ø±\eTT |ü⁄s¡»qT\T #˚]j·TT+&É

¬se. dæº …« Ÿ <=s¡>±s¡T eT‘· dæ<ë∆+‘·eTT\qT n+XeTT ô|’ Ä+>∑¢uÛ≤wüqT ~e´ Á|üdü+>∑eTT

#dæ]. Ä uÛÑ≈£îÔ*<ä›] jÓT&É\ >∑\ Áù|eT# ì°¢ C≤„|üø£ uÛÑeqeTT eT÷ØÔuÛÑ$+#ÓqT.

á C≤„|üø£ uÛÑeq $T|ü&ÉT |üsê¢øÏ$T&ç u≤|æºdüTº dü+|òüTeTT yê] j·TBÛqeTTq

qT+#·ã&çj·TTqï~. n+<äTyês¡T <Ó’yêsê<Ûäq\T »]–+#Ó<äs¡T. ø=ìï e‘·‡s¡eTT\sTTq

yÓqTø£ Á|üdüTÔ‘·eTT |üsê¢øÏ$T&ç eT÷ìdæ|ü\T yTH»s¡T>∑qTqï πø. düqïj·T´Hêj·TT&ÉT

>±s¡T á uÛÑ≈£Ôes¡T*<ä›] HêeTyÓTTø£ #·\Tesê‹ ô|’ C…øÏÿ+∫ <ëìì eT+~s¡ y~ø£

$÷<ä uÛ≤>∑eTTq kÕú|æ+|üCÒdæ]. Ä eT+~s¡eTTq n_Ûe÷qT ˝…e¬s’qqT yê]

»qqeTs¡DeTT\ ‘êØ≈£î\T >∑\ ¬s+&ÉT ‘êÁeT Òø£ #·+Á<äø±+‘· •˝≤|òü\ø£eTT\T

ÁøÏ+~ $~Ûì ì\T|üe#·TÃqT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 158

In memory of In memory of

Rev. Purushottam chowdhuri Rev D. Anthravedy of

the Immortal christian Poet 41st.N.R.Baptist Churches

Born 5th Sep 1803 at organizer of Churches

Madanapuram, Ganjam, Born 1822 at Chittoor

Died 24th Aug, 1890 in Died 9 th Dec 1881 at

cuttack . Rev,3:12 Quillon. Rev.3:12

á eT+~s¡eTT sê‹ ø£≥º&ÉeTT ñ‘·Ôs¡uÛ≤>∑eTT bı&ç–+#·Tø=q M\Tqï~. >√|ü⁄s¡eTT

e÷]Ã ø£≥ºe …qT. n+<äTø=ø£ eT+∫>∑+≥ j·÷eX´ø£eTT. <ëì¬ø’q $sêfieTT\T

|üsê¢øÏ$T&ç ˝Àì u≤|æºdüTº $TwüHÓØøÏ ã+|ü⁄#·T+&Ée …qT. á C≤„|üø£ uÛÑeq ìsêàD

dü+<äs¡“¤eTTq düTÁ|üdæ<ä∆ ø£$ ≈£î≥T+ãeTTq≈£î C…+~q eT+&ÉbÕø£ bÕs¡«rX«s¡XÊÅd”Ô

_.m >±s¡T n_Ûq+<äq |ü<ä eTT\T Áyêdæ |ü+|æ].

e÷qe⁄\qT Äj·Tq ùde¬ø’ s¡øÏå+∫ ôV≤∫Ã+#·T <Ó’e ìs¡íj·TeTT\T $+‘·sTTq$

>∑<ë! $*j·T+ πø]>±s¡T •s¡+|ü⁄s¡eTT˝À n#·TÃ ysTT+∫q \+&ÉHé$TwüHé kıôd’°yê]

|üÁ‹ø£\qT, u…’_\T kıôd’°yê] u…’_\TqT ÄHê&ÉT πøù|ºHé HêŸ düreTDÏj·T>∑T

ôV≤ …HéHêŸ <=s¡kÕì>±] eT÷\ø£eTTqqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±]øÏ #] Äj·Tq

s¡øÏå+|üã&ÉT≥ Äj·Tq Áyêdæq ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å eT÷\eTTqqT H=ø£ n+‘·πs«~>±s¡T

yÓ*–+|üã&ÉT≥, Ä Ä+‘·πs«~ >±] eT÷\ø£eTTqqT ø=ø£ ‘êeTdt >±Á_jT Ÿ >±s¡TqT,

ˇø£ e÷‘·+– Ä~ Hêsêj·TD>±s¡T, ˇø£ &Üø£ºsY Hêsêj·TDkÕ«$T>±s¡T eTTqï>∑T

yês¡T Ò∫ dü+|òüTeTT\T kÕ∆|æ+#·T≥, yê] eT÷\ø£eTTq ø£H&çj·THé $TwüHÓØ\T

sê>∑\T>∑T≥, sTT<ä+‘·j·TT dü+ø£\Œdæ<äT∆&ÉT, düs¡«E„&ÉTq>∑T jÓTÿê<e⁄ì eTVü‰ø£èbÕ

ìs¡íj·TeTT ø±ø£ eT]jT$Tj·T>∑TqT? á nqTã+<ÛäeTT á $<ÛäeTTq #·]Á‘·eTTq

q+ÏjT j·TT+&ç Ä#·+Á<ës¡ÿeTT Á|üuÛÑTe⁄ e#·TÃ es¡≈£îì*Ã j·TT+&ÉTqì #·]Á‘·

Á|”‹>∑\yês¡\T ‘Ó*dæø=q>∑\s¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 159

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T Äj·÷ ø±\eTT˝À Áyêdæj·TT+&çq ø°s¡Ôq\ #ê]Á‘·eTT

Äj·÷ dü+<äs¡“¤eTT\˝À <Ó*Œj·TTHêïeTT. Äj·÷ dæú‹>∑‘·T\˝À Äj·Tq ‘·q ∫‘·ÔeTTqT

<Ó’e ∫‘·ÔeTT‘√ dü+\>∑ï|üs¡#·Tø=ìq|ü&ÉT ‘·eT <Ó’Hê´qTuÛÑeeTT Á|üø±•+|ü

#˚dæø=qT≥≈£î yêÏì Áyêdæø=ì]. ã+>±∞, ˇ]j·÷uÛ≤wü\˝À ø£$‘·«eTTq≈£î

n+‘· ìj·TeTyT ÁbÕ<ÛëqéTìj·TT, Ä+Á<ÛäuÛ≤cÕ ø£$‘·«eTT #Û·+<√ ã<äúyÓTÆq~ >∑qTø£

<ëìH ø£èwæ #j·Te …qìj·TT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] j·TT<›XyÓTÆ j·TT+&çq≥T\ yê]

≈£îe÷¬s’ e÷sêÔ ãs¡¶s¡T Hê≈£î <Ó*Œ]. Äj·Tq j·TT|üjÓ÷–+∫q ô|<ä› j·Tø£ås¡eTT\

ã+>±∞ u…’_\T ø£≥ø£|ü⁄]˝À qTqï~. Äj·Tq ñ‘·ÿfi *œ‘· Á|üdü+>∑eTT\T e÷

jÓTT<ä›>∑\e⁄. ñ‘·ÿfi uÛ≤wü Àì ø°s¡Ôqes¡Tdü Hêj·Tq ªªÁù|eTkÕ>∑s¡T&ÉT Áù|eTdü«s¡÷|ü⁄&ÉT

Áù|eT‘√ e#ÓÃ ˙ uÛÑ÷$TøÏ ` jTdüTHêeTeTT >∑*¬> Hê kÕ«$TøÏµµ yÓTT<ä\T>± >∑\

Ø‹ì Áyêdæj·TT+&ç], n~ 1883 e dü+e‘·‡s¡eTT p …’ HÓ\ Væ≤‘·yê~ |üÁ‹ø£ À

n#·TÃ|ü&ÓqT. ãVüQX $XÊK|ü≥ºDeTT˝ÀqT+&çq jÓTTø£ <Ûäì≈£î&Ó’q ùdïVæ≤‘·TìøÏ

ãT~›#Ó|ü≈£î ø±j·Tq ªªb˛jÓT>∑ b˛jÓT>∑ ` ø±\eTT yÓ[fl b˛jÓT>∑µµ nqT ø°s¡Ôq

Áyêdæj·TT+&çq≥T\ >∑qã&ÉTqT.

n_ÛÁbÕj·÷e[ :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] ø°s¡Ôq\ $wüj·TeTT |ü<ä´>∑<ë´<äT\ $wüj·TyÓTÆq

j·T_ÛÁbÕj·TeTT *+<äT >=ìï bı+<äTãs¡T#·T#·THêïeTT. ø£≥ø£|ü⁄] j·T+<äT+&çq Ò≥T

¬se. Ï. u…sTT© (Rev. T.Baily) >±]≥T¢ ‘·eT ]b˛s¡Tº À Áyêdæ].

“ My late revered, the Rev.W.R.Stevenson M.A of Nottingham in a

letter to me dated February 23rd, 1888 remarks “ I was surprised to

learn from the Rev. Dr. Lyman Jewett, one of the American Baptist

Missonaries in the Telugu country, that Purushottam Choudhuri of

the Orissa Mission, is the author of thirtyeight of the choicest Telugu

hymns now in use and his name appears on the title page of Dawson’s

Telugu hymn book as having assisted Mr. Dawson in the preperation

of that book.”*

* Orissa Baptist Mission Report for the year 1890 P.39

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 160

ªªˇø£ Áø=‘·Ô ‘Ó\T>∑T ø°s¡Ôq\ |ü⁄düÔø£ dü+bÕ<äø£eTTq >∑T‹Ô ìyêdüT\>∑T ¬se. &É_¢j·TT

&É_¢j·TT d”ºyÓHédüHé >±s¡T ø=ìï ø°s¡Ôq\ |üÏºø£\T Hêø£+|æ+∫ yêì s¡∫+∫q yê]

HêeTeTT\T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ jÓTT<ä›qT+&ç ‘Ó*j·T>√s¡>± n+<äT #ê\ ø°s¡Ôq\T ‘·eTeì

yêì ÁøÏ+~ eTq k˛<äs¡T&ÉT ‘·eT ù|s¡T #s¡Ã>∑*–Hês¡T. á ùde¬ø’ yês¡T q÷‘·q

eTTÁ<äD Á|ü‹ jÓTTø£Ï ‘·eT≈£î ã+|æ+|ü >√]]. n~ ø=ìï ~qeTT\ ø£+<äTqq>±

Äj·Tq HÓeTà~‘√ >∑‹+∫].

¬se. m&É«sY¶ |æ. ¬s’dt sTT≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T :` ‘·eT ‘·eT eT‘· uÀ<Ûäø£+fÒ

kÕVæ≤‘· *œ‘·eTT\e\¢ Äj·Tq jÓT≈£îÿe C≤„|üø£eTT˝À qT+&ç yêì <ë«sê ªªÄj·Tq

eTè‘·T …’qqT e÷≤¢&ÉT#·TH j·TT+<äTs¡T.µµ

1890 e dü+ˆˆ ˇ]kÕ‡ u≤|æºdüTº$TwüHé ]b˛s¡Tº 10 e |ü⁄≥˝À ì≥T¢

Áyêdæj·TTHêïs¡T. “ The hymns were written more especially for his

own pleasure and not for publication. and a glance at the titles shows

that the peerless perfection and infinite love of Christ were the

themes on which he most delighted to dwell” &Üø£ºs¡T. *yÓTHé EyÓŸ

(Dr. lyman Jewett.) <=s¡>±s¡T ‘êeTT düeT≈£L]Ãq Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe dü+|òüT

dü+ø°s¡ÔqeTTq¬ø’ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] |ü+|æ+∫q ø°s¡Ôq\T ªªÁ|üdüTÔ‘· $ìjÓ÷>∑eTTq

qTqï yêì˝À HÓìïø£jÓÆTq ‘Ó\T>∑T ø°s¡Ôq\Tµµ (Choicest Telugu hymns now

in use”) nì Áyêdæj·TTHêïs¡T. &Üø£ºs¡T CÒ. @ . ø£]ºdt <=s¡>±]≥T¢ Áyêj·TT #·THêïs¡T

ªª........ No hymns are so frequently sung in our meetings, and none

contribute more to spirituality than those which bear the name

Purushottam.” |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT ù|s¡T>∑\ ø°s¡Ôq\ø£qï eT]jT ø°s¡Ôq …’qqT e÷

düuÛÑ À ‘·s¡T#·T>± bÕ&És¡T yêìø£qï eT]jT$Tj·TT Äràj·T uÛ≤ee´øÏÔ‘·«eTT >∑\$ø±e⁄.µµ

ejÓ÷eè<äT∆\T C≤„qeè<äT∆\T, |üs¡eTuÛ≤>∑e‘√‘·ÔeTT\Tq>∑T ¬se. πøqHé <Ûäqïyê&É

Äq+‘·+>±s¡T(_.m) 2`11`1933 À u…+>∑TfiSs¡T qT+&ç sTT≥T¢ Áyêdæj·TT+&ç]:`

ªª.... |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ì HHÓqï&ÉT #·÷∫j·TT+&É Ò<äT >±ì HqT ªVæ≤‘·yê~µ j·TqT

e÷dü|üÁ‹ø£ Á|ü#·T]+|ükÕ–q ~qeTT\˝À nq>± ns¡Te~ jT+&É¢ ÁøÏ+<ä≥ Äj·Tq

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 161

Hêø± dü+<äs¡“¤eTTq H=ø£Ï ¬s+&ÉT ÒK\T Áyêdæ qqTï Ä j·TT<ä eTeTT q+<äT

ôV≤#·Ã]+∫]. n|ü&É|ü&ÉT |ü<ä eTT\qT ø°s¡Ôq\qT |üÁ‹ø£\˝À Áã#·T]+|üã+|æ].

HqT $yêVü≤eTT #düT≈£îqï dü+>∑‹ $ì ø£≥ø£eTTqT+&ç jÓTTø£ |ü≥TºNs¡ Hê uÛ≤s¡ ≈£î

ã+|æ]. yêØ XØs¡eTT #ê*+∫ ãVüQ dü+e‘·‡s¡eTT\sTTqqT Äj·Tq ù|s¡T, Äj·Tq

Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe⁄\≈£î #dæq eT¨|üø±s¡eTT HÏøÏì düà]+|üã&ÉT#·Tqï~. Äj·Tq #Ó|æŒq

ø°s¡Ôq\T Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\ìï≥qT bÕ&ÉT#·THêïs¡T. Ç‘·s¡ ø°s¡Ôq\T e+<ä ≤~

<ä]$T˝≤ HÓe¬ses√ s¡∫+∫qqT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ø°s¡Ôq\≈£î uÛÑøÏÔ s¡düeT+<äT>±ì

eTè<äTeT<ÛäTs¡ s¡#·qj·T+<äT>±ì dü]j·TsTTq$ s¡∫+∫q yê]|üŒÏøÏ yÓ\Tã&É Ò<äT.

yês¡T s¡∫+∫q s¡ø£åD #·]Á‘·qT Hê ∫qï ‘·qeTTq+<äT Hê≈£î dü+düÿè‘ê+Á<ÛäeTT\T

H]Œq Hê >∑Ts¡Te⁄øÏ∫Ã, Äj·Tq n_ÛÁbÕj·TeTT ø√s¡>± Äj·Tq <ëìì u§eTàq

b˛‘·sêE s¡∫+∫q Ä+Á<Ûä uÛ≤>∑e‘·eTTqT uÀ*Ã Á<ëø£åbÕø£ XË’* >∑\<äsTT j·TTqï<äì

#Ó|æŒ]. s¡e÷s¡$T ‘=+ã~ jT+&É¢ÁøÏ+<ä≥ Äj·Tq s¡∫+∫q jTdüTHêj·Tø£ X‘·ø£eTT,

jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÀ X‘·ø£eTT, |ü+#·#êeTs¡ |üqïeTT\T, Å¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTT nqT ˙

|üs¡ ø±eéTT\T #·~$qyês¡T Ä uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·q Á|æj·T s¡ø£å≈£îì bÕ<ä|ü<äàeTT\ düìï~Ûì

e<ä\ø£ jÓT≥T¢ ‘·q j·÷ràj·T JeqeTT J$+#ÓH√ Á>∑Væ≤+|ü>∑\s¡T. eTTKéTT>±

‘·q bÕ|üdæú‹ì |üP]Ô>± Á>∑Væ≤+∫ jÓT+‘·>± $\|æ+#ÓH√ ‘·q≈£î bÕ|üø£åeT

<=s¡T≈£îes¡ø±~e´ s¡ø£å≈£îì ì\Teydæ ªªqHêïos¡«~+∫q>±ì ìqTï b˛ìj·T´qì

j·÷ø√ãT b˛sê&çq≥TºqT, ªªn&ÉT>∑T<ëÏ >∑<ä\ìj·T´qT, nuÛÑj·T$Tj·T´ø£ ìqTï

$&ÉTeqTµµnì sêeT<ëdüT >±s¡T b˛sê&çq≥TºqT á uÛÑ≈£îÔ&ÉT b˛sê&ç ¬> …ÃqH√ sT÷

X‘·ø£eTT\˝À >∑ìô|≥º>∑\s¡T. HqT u≤\T&ÉHÓ’j·TTqï ø±\eTTq Hê ã+<ÛäTe⁄\˝À

>=+<äs¡T <ëXs¡BÛX‘·ø£eTT, sêeT‘ês¡ø£ X‘·ø£eTT yÓTT<ä\>∑T X‘·ø£eTT\qT ìÁ<ä Òe>±H

yÓTT<äÏ qT+∫ ∫e] es¡≈£î |ü]ƒ+#·>± $qT#·T+Ïì— n<˚$<ÛäeTT>± eTq

Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe⁄\T Åd”Ô, |ü⁄s¡Twüß\T ∫qï\T ô|<ä›\T @\ sT÷ jTdüT uÛÑ>∑yêqTì HêeT

dü+ø°s¡Ôq #j·Ts√ ‘Ó*j·T≈£îqï~. Hê eT≥Tº≈£î HqT nqT~qeTT á |ü<ä eTT\T

‘·|üŒø£ |ü]ƒ+#·T#·T+<äTqT MÏ düVü‰j·TeTTq Hê j·÷‘·à˝À Hê s¡ø£å≈£îì

kÕìï<Ûä düTKeTTqT, n+<äTe\q >∑\T>∑T ø£èbÕs¡düeTT\qT bı+<äT#·THêïqT. n<

$<ÛäeTT>± Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe⁄˝…’q Hê k˛<äs¡T\qT Á|üuÛÑTe⁄‘√ düVü≤yêdü uÛ≤>∑éTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 162

qqTuÛÑ$+|üe …qì ø√] Hê j·TqTuÛÑeeTTqT <Ó*|æ‹ì. eTq Å ¬ø ’d ü Ôe u≤\Ts¡T

u≤*ø£\T bÕsƒ¡XÊ\˝À á X‘·ø£eTT\qT bÕsƒ¡ |ü⁄düÔø£eTT\T>± Hs¡TÃø=ìq uÛÑøÏÔj·T+<>±ø£,

uÛ≤cÕ|ü]C≤„qeTTq+<äT q_Ûeè~∆ H=+<äT<äTs¡qT≥≈£î @ e÷Á‘·eTT dü+~j·TeTT Ò<äT.

m+<äs√ $<ë´s¡T∆\T Ä+π>¢j·T uÛ≤wüj·T+<äT $X‚wü |ü]#·j·TeTT>∑\yês¡T ‘·eT dü«uÛ≤wü À

|ü<ä eTT\T #·~$ ns¡∆eTT #dæø=q Òì yê¬s+<äs√ j·TTHêïs¡T. Ç~ XÀ#· j·TyÓTÆq

dü+>∑‹ø±<ë? á $wüj·TeTT\qT Å¬ø’düÔe bÕsƒ¡XÊ\\ n~Ûø±s¡T Hê˝À∫+‘·Ts¡ì

$qï$+#·T#·THêïqT.

á X‘·ø£eTT˝À |ü<ä eTT …+‘· uÛÑøÏÔs¡düe+‘·eTT …’qy√ #·÷|ü⁄\≈£î Hê\T¬>’<äT

|ü<ä eTT\ ì#·≥ HÓ‹Ô Áyêj·TT#·THêïqT.

XÊˆˆ Hêø£qïHé >∑&ÉTbÕ|ü≈£s¡Tà&=ø£&Ó’qHé Ò&ÉT uÛÑ÷eT+&É*Hé

˙ø£qïHé Á_j·Ts¡ø£å≈£î+&Ó#·≥q H«wæ+∫qHé Ò&çø£Hé

Hê≈£îHé ˙≈£îCÀ&ÉT>∑÷&Ó>∑<ä qqTï+ ÁuÀe⁄$Tf…Æ ¢q eTTˆ

˝À¢ø£+ãT Ÿ ìqTyÓT#·TÃ ˙_s¡T<äTì\TÃHé jTdüTÁø°düTÔÁ|üuÛÀˆ

ñˆˆ nqïeTT <eyêø£ eTT Á|æ ` j·÷+ãs¡e÷ Á|üuÛÑTjTdüT |ü⁄DéTTHé

#Óqï>∑TuÛÑ÷wüD+ãT\T $ ` X‚wü<äj·÷ Á|æj·TXÊ+‘· o\‘·Hé

mqï>∑sêì dü+|ü<ä\ ` ¬ø≈£îÿ&ÉTdü+|ü<ä HÓeTàq+ãT˙ˆ

ø£qTï\T>±q Òe⁄>∑<ä ` Å¬ø’düÔe eTTKT´ì j·÷‘·à kÂKéTT Ÿ

ñˆˆ eTT#·Ã≥\÷s¡ #·]‘· ` eTTHé $q>√¬s&ÉT MqT˝≤‘·à˝Àˆ

q#·TÃq ydæq≥T¢ uÛÑe<ä+Á|òüTT\T p#Ó&ÉTø£qTï <√sTT, ìˆ

|üŒ#·Ãs¡<√düeTT Ÿ õ<äTeTT ` bÕeqHêeTeTT ã\Tÿ õVü≤«Hê,

ø°∫Ã ø£è‘ês¡T∆ CÒdæ<äj·T ` H\HÓjÓT|ü&ÉT jTdüTHêj·Tø±ˆ

eTˆˆ qqTï uÀb˛eTàq Òe≥+ÏyÓ uÛÑeHêïeTø£èbÕdü‘· , eˆ

s¡Ô q Òe÷jÓTqT yê<äTsê<ÓsTTø£ H√s¡«+C≤\Hê bÕ|üyÓT+

∫q ˙ yê>∑›j·T …+‘·T HqT qqT ÁuÀ# s¡ø£Ôdæø±Ô Á•‘êˆ

eqbÕ<ä+ãT\T p|üø£ì«&ÉTe <yê jTdüTÁø°düTÔÁ|üuÛÀˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 163

XÊˆˆ yÓ÷øå±‘·s¡«s¡ kÂ<ÛäeT+≥|ü düuÛ≤eTTK´+&É yÍ ˙e⁄Hê,

|üø£å+u…’ ø£s¡yÓT‹Ô j·÷s¡TÔ&É>∑T ìbÕŒbÕ‘·Tà s¡øÏå+‘·T, Hê

<äø£å‘·« _~j·T+#·T ã*ÿq uÛÑe‘·‡uÛÑT´ Ÿ ìyê]+‘·T πsˆ

j·÷πøå|æ+‘·T πs? jÓT+<äTø° ‘·&Ée⁄\j·÷´ jTdüTÁø°düTÔÁ|üuÛÀˆˆ

á X¯‘·ø£eTT˝Àì |ü<äéTT\T #·<äTes¡T\ ø£s¡∆eT>∑Tq≥T¢ #˚j·TT≥¬ø’ H˚˙

dü+e‘·‡s¡eTTq (1933) yêìøÏ ns¡úeTT\T Áyêdæ sT÷ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ X‘·e‘·‡s¡

düàs¡Ddü÷#·ø£eTT>± düeT]Œ+#·Tø=qT#·THêï&ÉqT, <ëìì dæ.m˝Ÿ.mdt yês¡T

q÷‘·qeTT>± X‘·ø£eTT\‘√ >∑*|æ Á|ü#·T]+∫j·TTHêïs¡T.µµ

(Sd.) <Ûäqïyê&É nq+‘·+

Mr. A.F Thyaga Raju M.A. of King’s College, London writes :-

“Almost the only Telugu hymns I love are those written by Chaudhuri

Purushottam. For beauty of language, depth of thought and true ex-

pression of the heights of Christian experience they are unsurpassed.

The Poet always impressed me as one who realised that the deepest

longings of the human heart are not satisfied by Hinduism. They find

satisfaction only in Jesus Christ”

(Sd)A.F Thayga Raju

Bombay Sep.25,1933

\+&ÉHé À øÏ+>∑T‡ ø£fi≤XÊ\˝À $<ë´]ú>∑qTqï m. m|òt. ‘ê´>∑sêE m+.m

>±]≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T. ªª H˚qT Áù|$T+#·T ‘Ó\T>∑T ø°s¡Ôq\T <ë<ë|ü⁄ #Í<Ûä]

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]$ e÷Á‘·yT. uÛ≤cÕkÂwüºeeTTqH$T, ns¡ú>±+;Ûs¡ eTTqH$T, ñqï‘·

Å¬ø’düÔyêqTuÛÑe ì»e´ø°Ôø£s¡DeTTqH˚$T j·T$j·Tdüe÷qyÓTÆq$ e÷qe⁄ì ˝À‘Ó’q

j·÷Xj·TeTT\T ôV’≤+<äeeT‘·eTT# ‘·è|æÔ|üs¡T|üã&Éeì ø£qT>=ìq≥T\ ˙ ø£$ Hê≈£î

u§&É>∑f…ºqT. n$ jTdüTÁø°düTÔyê]˝À e÷Á‘·eTT dü+‘·è|æÔ>=qTqT.µµ

(Sd) @.m|òt. ‘ê´>∑sêE,

u§+u≤sTT, ôdô|º+ãs¡T 25,1933

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 164

$»j·Tq>∑s¡ yêdüÔe⁄´\TqT, Ç+&çj·÷ sTT+|”]j·T\T u≤´+≈£î˝À

qT<√´^j·TT\Tq>∑T le÷Hé ππø.õ. bÕ Ÿ e÷Vü‰XjÓ÷ >±]≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T:`

d” ˆ ‘HÓ § …ÿ&ÉT ‘≥ ‘Ó\¢eTÚ ø£$‘·#

Á|üuÛÑTdüTyês¡ÔqT yê´|æÔ ãs¡>∑ CÒdæ

ndüe÷qeT>∑TuÛÑøÏÔ s¡düeTTÏº|ü&ÉTqÏº

dürÿs¡Ôq\ <e⁄ düqTï‹+∫ˆ

X‘·ø±~Û s¡÷|üdü+düTÔ‘· |ü⁄wüŒsêõ#

düπs«X«s¡Tq≈£î q+»\T˝§q]Ãˆ

dü<äTZD>∑D düTÁ|üXdüÔ Vü‰sê[#

Á|üuÛÑTbÕ<ä|”]ƒ q\+ø£]+∫ˆ

^ˆˆ nœ\ dü+düàs¡D°j·TT&Ó’ qÏºyêì

ø£$‘·# dü+düà]+#·T#·T >±+#·Tø£‘·q

˙<äT #·]‘·+ãT dü+düàs¡D°j·TeTjÓT´

<ÛäqT´&Ée⁄ ˙e⁄ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£M+Á<ä

^ˆˆ |ü\T≈£î …\¢qT Á|üuÛÑTuÛÑøÏÔ |üs¡‘· j·T+<äT

es¡Ôq+u…\¢ »q≈£î düTyês¡Ô j·T+<äT

J$‘·+u…\¢ Å¬ø’düÔe ùdej·T+<äT

>∑&ç|æ‹ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT ø£$\˝≤eTˆ

^ˆˆ @düT yês¡ÔqT <Ó*|æ <ëHdüTø°]Ô

e\q ˝À>∑\ j·Ts¡\qT <ä]$T»qT\

l≈£s¡T+&Ó’q j·÷»>∑ <X »q≈£î

<ä]ì CÒ]Ãq #Í<Ûä]<äs¡yÓT bı>∑&É

(Sd) πø.õ bÕ Ÿ

8`11`33

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 165

lll »j·T|ü⁄s¡dü+kÕúqBÛXó\>∑T eTVü‰sêC≤ $Áø£e÷<ees¡à>±s¡T Å¬ø’düÔe˙‹Á|üø±XeTT

nø£ÿ&Éø£ÿ&É#·~$ ÁøÏ+~j·T_ÛÁbÕj·TeTTã+|æ+∫]:`

Fort. Jeypore,

5th October 1933.

Dear Sir,

“His Highness received a copy of your grandfather’s Poetic work

sent by you. He looked into the book here and there and found that it

is in easy flowing style. He wishes wide publication to it amonst the

Christian community”

Yours sincerely,

(Sd) C.L Narasimham

Private Secretary.

Á|æj·T Äs¡ esê´!

MTs ¡T | ü+|æ+∫q MT |æ‘êeTVüQì |ü< ä ´ø±e´ y ÓTTø £ Ï

leTVü‰sêC≤yês¡+<äTø=ì j·Tø£ÿ&Éø£ÿ&É p∫ n~ düT\uÛÑÁ|üyêVü≤ XË’*˝À qTqï≥Tº

>∑qT>=ì]. lyês¡T, Å¬ø’düÔe »Hê+>∑eTT\˝À <ëìì $X‚wüeTT>∑ yê´|æ+|ü

CÒj·T>√s¡T#·THêïs¡T.

dæ.m Ÿ. qs¡dæ+Vü≤+

n+‘·s¡+–ø£ ø±s¡ <ä]Ù.

yÓTø±¢]Hé dü÷ÿ Ÿ Ä+Á<Ûä|ü+&ç‘·T\T eTˆˆ sêˆˆ y+ø£≥\ø°Î qs¡dæ+Vü≤sêe⁄>±]≥T\

Áyêdæ]:`

eTˆˆ ªªeTè<äTXË’*Hé |òüTquÛÑøÏÔÔ uÛ≤eeTeTs¡Hé ` yT …’qC≤rj·T|ü⁄+ã<äeTT Ÿ

>∑÷s¡TÃ#·T jTdüTHêj·Tø£qT‹Hé ` ã<ä +ãT\q÷ïÏìHé ` bı<äe+CÒdæq

#Í<ÛäØ≈£î\EHê+ ` Á<∏√Ø«düT|ü⁄‘√‘·ÔeTTHé dü<äj·÷‘·Tà+

ãTs¡Tc˛‘·ÔeTTHé eT~qeT ` kÕÿs¡+ãT>± $+#Ó<äHé.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 166

yÓTø±¢]Hé ôV’≤dü÷ÿ Ÿ ôV≤&Üàdüºs¡T @.Ï bÕeTs¡T _.m.m Ÿ.Ï >±]≥T¢ Áyêdæ]:`

“ Chowdhury Purushottam”s Telugu Christian hymns have

charmed me from my childhood. My father’s favourite hymn

“m+‘√Xè+>±s¡yÓTÆq~” and my mother’s favourite book “ s¡ø£åD #·]Á‘·” bring

back to my mind exceedingly pleasant memories and the great poet’s

name has been a household word in our home as it is in the homes

for many a Telugu chirstian family. Purushottam’s hymns are so

superior in style. diction and thought, that they can be easily distin-

guished from all other Telugu hymns. In his hymns he has made

use of all the music and the rhythm that Telugu language can pro-

duce. One often wonders what the fate of the Telugu christian hym-

nology would have been but for this genius of a poet Purushotttam.

Almost all the Telugu Hindu tunes they are familiar to every

Andhrite have been used by Purushottam in his compositions.

Purushottam’s christian experience and spirit - filled enthusiasm

enlivens and uplifts many a drooping heart. Till God gives another

man like Purushottam to the Andhra Christian Church,

Purushottam’s name will reign supreme”.

cocanada

Jan 8 - 1934. (Sd) A.T Palmer.

1933 dü+e‘·‡s¡eTT qe+ãs¡T HÓ\˝À eTTÁ~‘·eTsTTq ªª~ u≤|æºdüTº $TwüHÓØ

]eP´µµ (The Baptist Missionary Review) |üÁ‹ø£ À <ä‘·ŒÁ‹ø±~Û|ü‘·T\TqT

d”ìj·Ts¡T $TwüHÓØ\Tq>∑T ¬se. CÒ. @. ø£]ºdt, &ç.&ç. >±]≥T¢ Áyêj·TT#·THêïs¡T :`

“The Major Part of our Telugu Singing is still done with the

lyrics composed by Chowdhury Purushottam. From his baptism

hymn, dated 1833, full of the joy of pardoned sin, till his two

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 167

wellknown hymns of farewell to life, dated 1885, for fifty two years

he was the sweet singer of the Telugu Israel. His Poems and hymns

are cast in all the familiar Telugu Poetical forms and they have a

devotional and literary quality and a rhythm that has commended

them to the taste of successive generiations of Chrisians. Though

written in the very early days of congregational singing, most of

the hymns continue to be favorites in congregations of all com-

munions. New and attractive tunes are found again and again for

the old favourites; the excellent writing of our newer Poets dis-

places them very slowly. Mr. John Choudhury, Founder and Secre-

tary of the Mission to the Aristocracy of India a grandson of the

poet - evangelist and himself a Telugu Poet, announces through

our news columns this month the centenary celebrations of

Purushotam’s baptism in 1833. It is planned to produce a memorial

volume and in other ways to make the incalculable influence of

these lyrics during the hundred years some of them have been sung.

One good way of celebrating would be to revise in our schools the

teaching of these substanitial old pieces and revive in our workers

the practice of using their searching truths in evangelistic work”

ø±øÏHê&É JyêeTè‘· bÕsƒ¡XÊ\ Á|ü<ÛëHê<Ûë´bÕj·TT\>∑T ¬se.dæ.m#Y uÛ≤qTeT÷]Ô

>±]≥T¢ Áyêj·TT#·THêïs¡T :`

Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe ø£$ kÕs¡«uÛÖeTT&Éq<ä>∑T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡Tì j·÷+Á<Ûä

<XeTTq HÓs¡T+>∑ì Å¬ø’düÔe⁄\T+&És¡T, M] s¡düe+‘·yÓTÆq ø°s¡Ôq\T, uÛÑø√Ô |ü<XeTT\>∑T

|ü<ä ø±eéTT\T q÷πs+&É¢qT+&ç sT÷ ÁbÕ+‘·eTT\˝À eTVü‰ >=|üŒ ùde#j·TT#·Tqï$.

ÇÏº ø£$ HÏøÏì Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe⁄\˝À ø±qsê&ÉT. ø£ yfi HÓ#·Ã≥HÓ’q qTqïqT, M]e …

Å¬ø’düÔe JeqkÕsêeTè‘·eTTqT ‘·eT ø£$‘·«eT+<äT ø£q|ü]Ãqyês¡T ø±qsês¡T. düT\*‘·yÓTÆ,

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 168

ÁXÊyê´q+<äø£s¡yÓTÆ, ns¡∆>±+;Ûs¡ eTT‘√ >∑÷&çq M] ø£$‘·«eTT H=ø£kÕ] s¡T∫ #·÷∫q

yê¬sqïÏøÏ $&ÉTes¡T. <oj·TeT‘ê+XeTT\ ø£qT>∑TDéTT>± Áø°düTÔqT ˝Àø£eTTq≈£î

Á|üø£Ï+#·T≥˝À M] Á>∑+<∏äeTT \Á>∑>∑DéTT\T, ndüe÷qeTT\T. |ü<ä s¡#·q≈£î ãyÓTàs¡

b˛‘·q‘√qT, ø°s¡Ôqs¡#·q≈£î ‘ê´>∑sêE‘√qT M]ì ‘*ø£>± düeT|üs¡Ãe#·TÃqT.á

uÛÑø£Ôes¡Tì ø£$‘·«yT M] d”«j·T#·]Á‘·eTT. $<ëé+‘·T\≈£î Å¬ø’düÔe düTyês¡ÔqT #Ó|ü≥≈£î

dü+<Væ≤+#Ó&ç yê] #‹˝À #Í<Ûä] >±] |ü⁄düÔø£eTT\Tqï jÓT&É\ q$jT yê]øÏ ã<äT\T>±

e÷≤¢&É>∑\e⁄. |ü+&ç‘·T\T yÓTT<ä\T bÕeTs¡T\ es¡≈£î nìï ‘·s¡>∑‘·T\ yê]øÏ M]

Á>∑+<∏äeTT\T dü]b˛e⁄qT. XË’* Á<ëø£åbÕø£eT>∑T≥# ‘*ø£>± qs¡∆eT>∑TqT. nsTTqqT

uÛ≤eeTT\T ˝À‘Ó’qyÓ’ jÓTÏº j·TqTuÛÑeXÊ*¬ø’qqT düVü‰j·Tø£s¡eTT\>∑TqT Áø°düTÔ jÓTTø£ÿ

sTTVü≤|üs¡‘·‘·«eTT\qT düT\uÛÑXË’*ì $e]+∫, jÓTÏº y<ë+‘·Tì Vü≤è<äj·TeTTHÓ’qqT

eX¯|üs¡TÃø=qT$<ÛäeTTqT áj·Tq s¡∫+#ÓqT. <˚e⁄ì jÓTTø£ÿ düT>∑TD ìs¡TZD

\ø£åDeTT\qT Á>∑Væ≤+|ü>√s¡Tyê]øÏ M] ªªdü‘· y<äkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤eTTµµ q≈£î $T+∫q

kÕ<ÛäqeTT Ò<äT. Vü≤è<äj·÷+‘·s¡Z‘·yÓTÆq dü+<Vü≤eTT\D+∫ ìØø£åD ‘»düT‡ì#·TÃ≥≈£î

M] ªªÅ¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTTµµ eT~«rj·TyÓTÆq~. ÇÏº ø£$es¡Tì s¡∫‘· Á>∑+<∏äeTT\≈£î

<ä–q Áb˛‘ê‡Vü≤$T∫Ã n$ n+<äs¡T≈£îqT ‘*ø£>± \uÛÑ eT>∑T Ø‹ì eTTÁ~+∫

n$Tà+#·T kÕ<ÛäqeTT\ ø£*Œ+#·T≥ Ä+Á<Ûä Å¬ø’düÔe⁄\ $~Û.

#ÓÏº uÛ≤qTeT÷]Ô

26`12`1934

á ø£$ $s¡∫‘·yÓTÆq Å¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTTqT >∑÷]Ã &√s¡ïø£ Ÿ _wü|t >±s¡sTTq

¬se¬s+&é $.j·Tdt. n»s¡ >±s¡T m Ÿ. m Ÿ. &ç 1933 e dü+ˆˆdæ.m Ÿ. mdt. yê]#

Áã#·T]+|üã&çq ô|’Á>∑+<∏äeTTjÓTTø£ÿ ‘=* |ü\T≈£îq ì≥T¢ Áyêdæj·TTHêïs¡T:`

ªªÁøÏwæºj·THé *≥πs#·sY kıôd’°yês¡T Á|ü#·Ts¡eTT #dæq ªªÅ¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTTµµ

nqT á >∑+Á<∏äeTT #Í<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T s¡e÷s¡$T ‘=+ã~ dü+e‘·‡s¡eTT\

ÁøÏ+<ä≥ yÓTT<ä≥ s¡∫+∫]. Å¬ø’düÔe⁄\TqT, Å¬ø’düÔy‘·s¡T\TqT Ä |ü⁄düÔø£eTT jÓTTø£ÿ XË’*,

$wüj·÷<äT\ ÁX‚wü‘·«eTTqT ø=ìj·÷&ÉT#·THêïs¡T. Á>∑+<∏äs¡#·q <ë«sê Ä+Á<Ûä düuÛ≤

ùde≈£î ‘√&ÉŒ&çq ¬se. ø±qHé nq+‘·eTT>±s¡T Ä °ø£qT |üP]Ô#˚j·TT≥≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 169

‘·eT+‘·≥‘êyT |üPqTø=ì]. eè<ëú|ü ã\V”≤q‘·e\qqT, HÁ‘·<äèwæº eT+<ä–+#·T≥

e\qqT ø=+‘· ø£wüºeTT>∑qT+&çqqT Ä |ü<ä eTT\j·T+<ä* Á|”‹#‘· yês¡T Áyêdæq

°ø£qT HêøÏ∫Ã eT]jÓTTø£ eTTÁ<äDeTTq+<äT Bìø£*|æ eTTÁ~+#·TeTì n&ç–].

Ç+&çj·THé *≥πs#·sY |òü+&é qT+&ç ø=+‘· düVü‰j·TeTT <=s¡T≈£î≥# eT]jÓTTø£

eTTÁ<äDeTTq ø£eø±XyTs¡Œ&É>± yêì˝À ø±qHé nq+‘·eTT>±s¡T Áyêdæq °ø±qT

ø£\T|ü⁄≥≈£î M\Tø£*¬>qT. ø±qHé nq+‘·eTT>±s¡T #Ó|æŒq≥T¢ ‘Ó\T>∑T Å¬ø’düÔe

Á>∑+<∏äsê»eTq<ä–q sT÷ |ü⁄düÔø£eTT Å¬ø’düÔe⁄\≈£î nqT~q düVü≤yêdæjÓÆT, yê] Äràj·T

JeeT_Ûeè~∆CÒj·TT≥≈£î kÕ<ÛäqyÓTÆj·TT+&Ée …qì HqT ÁbÕ]ú+#·T#·THêïqT.µµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ø£$ |ü<ä ø±eéTT\˝À Å¬ø’düÔe˙‹ Á|üø±XeTT, s¡ø£åD #·]Á‘·,

dü‘· y<äkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤eTT, ìkÕÔs¡s¡‘êïø£s¡eTT, $Á>∑Vü≤ìsêàDeTT, dü‘· uÛÑ»q, j·TqTq$

y˚q y˚\T Á|ü‘·T\T |üPs¡«eTT $XÊK|ü≥ºDeTT \+&ÉqT $TwüHé yê]#˚‘·qT,

#Óqï|ü⁄]j·T+<ä* ÁøÏwæºj·THé *≥πs#·s¡T kıôd’° yê]#‘·qT yê´|æÔ #j·Tã&ÓqT.

Ç$ jÓTe]¬ø’qqT eTTÁ<äD≤s¡úeTT ø£$>±πsø±ì, ≈£î≥T+ãeTTyêπsø±ì

sTT∫Ãy˚j·T˝Ò<äT. Ç°e\ yêì˝À >=ìï eTTÁ<ë~ <√wüeTT\T ø±qe#·TÃ≥#˚

ø£≥ø£|ü⁄]j·T+<ä* #Í<ÛäØ ≈£î≥T+ãeTT yêsêÁ>∑+<∏äeTT\ jÓTTø£ÿj·TT, neTTÁ~‘·

Á>∑+<∏äeTT\jÓTTø£ÿj·TT Á|üø£≥q ø±øÏHê&É À s¡$ |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£î\T>∑qT+&çq ˙

Á>∑+<∏äø£s¡Ô |üs¡eTT #dæ]. X‘·yê]¸ø£ >ös¡yês¡údü÷#·ø£eTT>± >∑T+≥÷s¡Tq+<ä* \÷<∏äs¡Hé

$TwüHé yês¡T ªª$Á>∑Vü≤ìsêàDeTTµµ 5000 Á|ü‘·T\T $‘·s¡D≤s¡úeTT Á|ü#·T]+∫]. Áø°düTÔ

|üs¡‘·‘·«eTqT ªªdü‘· y<äkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤eTTµµ ≈£î≥T+ãeTTyês¡T 1934 ˝À 1000

Á|ü‘·T\T Á|ü#·T]+∫]. dü‘· uÛÑ»q, ìkÕÔs¡s¡‘êïø£s¡eTT ‹]– Á|ü#·T]+|ü p#·T#·THêïs¡T.

s¡ø£åD #·]Á‘·, Å¬ø’düÔe˙‹Á|üø±XeTT\˝À eTTÁ<äD≤<√wüeTT \dü+U≤´ø£eTT\T>∑ qTqï+<äTq

yêìì>∑÷&É düe]+|üHÓ’j·TTHêïs¡T.

neTTÁ~‘· Á>∑+<∏äeTT\T :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T u…’_\T dü+ã+<Ûë+X dü÷∫ø£ (Concordance) jÓTTø£Ï

nø£ ås¡Áø£eTeTT>± Ä+Á<Û äeTTq dæ<ä ∆|üs¡∫]. n~j·TTqT yês¡T s¡∫+∫q

<Ó’$ø£ XÊ+‹e÷s¡ZeTT, Ä+Á<ÛäÁ|üdü+>∑eTT\T (1851 qT+&ç) ñ‘·ÿfi Á|üdü+>∑eTT\T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 170

(1877) Á|ü#·T]+|üã&çj·TT+&É Ò<äT. Ms¡T Áyêdæq |üÁ‹ø£\˝À >∑÷&É eTqùd eT÷\eTT

(1868), eTXS∫ $wüO∫ dü+ø£≥ ÁuÛ≤+‹ ìeè‹Ô (1862), »>∑Hêï<Ûä|üØø£å (1845),

ÁãVü≤àC≤„qeTT (1856) n+<Ûäø±s¡ HêX¯qeTT (1861) eTTqï>∑T |üÁ‹ø£\T

|ü⁄qs¡TàÁ<äDeTT ø±e\dæj·TTqï~.

M] ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£ å q÷πs+&É¢qT+&ç ≈£î\|æXÊ#·eTT‘√ uÀsê&ÉT#·T

»j·TeTT>±+#·T#·Tqï~. nq+‘·s¡eTT Áyêdæq eTTøÏ Ôe÷s¡Z Á|ü<äs¡ÙqeTTq

|ü⁄sêD|ü⁄s¡Twüß\ J$‘·eTT\T |ü<ä eTT\‘√ Áyêj·Tã&ç jTdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄ yê]

bÕ|üsêVæ≤‘· J$‘·dü+øÏå|üÔeTT >∑÷&É >∑qãs¡#·ã&çq~. Ä |üÁ‹ø£e\¢ qH≈£î\T dü‘ê´dü‘·

$#·ø£åD≤C≤„qeTT >∑\yê¬s’]. M] s¡ø£åD#·]Á‘· j·TqT j˚TdüTHê<∏ä ø£<ÛëdüT<Ûës¡dü

Á|üyêVü≤eTT j·Tø£å>±q Ø‹ì Áyêj·Tã&çj·TTqï~. eT‘·ÔsTT e÷s¡Tÿ \÷ø±~ düTyês¡Ô\e …

Bìì ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] ø£$ *œ‘· düTyês¡Ôµµ j·Tqe#·TÃqT. Ç+<äT Áø°düTÔyê]

|üs¡«‘·Á|ü<ä‘·Ô Á|üdü+>∑eTT <ä+&Éø£ s¡÷|üeTTq Áyêj·Tã&ç j·TTqï~. kÕú©|ü⁄˝≤ø£

Hê´j·TeTTq yê] ø±s¡éTT\qT+&ç XË ’*p|ü ÁøÏ+~ |ü<äéT\T bı+<äT

|üs¡T#·T#·THêïeTT:`

d” ˆ Äqè‘· yê<äT\T s√wüß ˆ \Hê´j·To\Ts¡T

ãs¡<ä÷wü≈£î\T düTsê ˆ bÕqs¡‘·T\Tˆ

ãs¡<Ûäq |üs¡<ës¡ ˆ |üs¡e+#·≈£î\T <äTwüº

ø£|ü≥ ì+<√‘·ÿ≥ ˆ ø£*‘·eT‘·T\T

bÕwü+&É∫‘·TÔ\T ˆ ãVüQ»q <«wüß\T

ìs¡∆j·÷|üs¡T\T <äT ˆ Øï‹j·TT‘·T\Tˆ

\TãúJe⁄\T yÓ÷Vü≤ ˆ ˝À\Ts¡T $XÊ«dü

|òü÷‘·≈£î Ÿ ≈£îÏ\VüQ+ ˆ ø±s¡|üs¡T\T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 171

^ˆˆ $Á>∑Vü‰sê<Ûä≈£î\T kÕ<ÛäTìÁ>∑VüQ\T |æ

XÊ#· &ÛÜøÏ Áù|‘· <äT ˆ XÃ]‘· uÛÑ÷]ˆ

uÛÑ÷‘· ùdyê‘·Ts¡T\T V”≤q ˆ |ü⁄D´\>∑T#·T

u…]–j·TTHêïs¡T qs¡T*≥T¢ ˆ <Ûäs¡DÏ $÷<ä

d” ˆ ø£\HÓ’q dü‘· +ãT ˆ ã\Tø£ H=\¢ìyês¡T

e÷j·T≥≈£îÿ\k˛eTTà ˆ Bj·TTyês¡T

;<ä\<ä+&ç|ü ˆ _&ÉT>∑TbÕ≥>∑Tyês¡T

e+#·+ãT\qT ù|s¡T ˆ ô|+#·Tyês¡T ˆ

ø£qTdüqïC≤s¡\ ˆ >∑~dæ |æ …Ã&ÉTyês¡T ˆ

bıs¡T–+Ïdü‹ ã≥º ˆ ãs¡#·Tyês¡Tˆ

‘·*¢ôd …¢\T yê$ ˆ ‘·|æŒ e]Ô\Tyês¡T

$<Ûäq\‘√ u§+<äT ˆ yÓ<ä≈£îyês¡Tˆ

^ˆˆ ø£qïeTT\T yj·TT düeTj·TeTT Ÿ ˆ >∑HÓ&ÉTyês¡T

‘Ós¡e⁄\qTuÀsTT ‘·\>=≥Tº ˆ ~s¡T>∑Tyês¡T

‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ¬>+≥T#·T ˆ <äs¡TeTTyês¡T

qìï‘·≥¢qT uÛÑT$qT+&ç ˆ s¡~Ûø£eTT>∑qTˆˆ

XÊˆˆ ÁbÕD<Ûës¡eTT ì‘· Jeq |ü$Á‘·ø°ås¡|üPs¡+ãT ìˆ

sê«D≤q+<ä s¡ôd’ø£ ‘·eTT ø£èbÕsê¸ÁuÛÑ|òüTÀwü+ãT ø£

˝≤´D√‘·ÿ èwüºeTT Áø°düTÔjTdüT>∑TDdü ≤¢|üÁ|üdü+>∑+ãT HÍ

Á‘êD√bÕj·TeTTe#ÓÃ <Ûës¡TDÏ eTs¡Ô ´ÁX‚DÏs¡øå±s¡úyÓTÆ ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 172

ìkÕÔs¡ s¡‘êïø£s¡eTT qT+&ç

ø£+ˆˆ Ç≥Te+Ï uÛÑj·T+ø£s¡ dü+

ø£≥eT>∑Tñ Á|üuÛÑTø√|ü~qeTT ˆ |òüTD|òüTD ñ

‘·ÿ≥eTT>∑ e#·TÃ#·TqTqï~

ø£≥ø£≥ sTT+πø~~≈£îÿ ˆ ø£\TcÕ‘·Tà\≈£îHé ˆ

^ˆˆ á $<Ûä+ãTq <äqJe ˆ $T∫Ã˝Àø£

s¡ø£å≈£î&ÉT bÕ|æqs¡T\ <äT ˆ sê«s¡u≤<Ûä

\qTuÛÑ$+#Ó ìC≤+>∑eT+ ˆ <ä<äT“¤‘·eTT>∑

ìÏº Á|üuÛÑTe+<äT q$Tàø£ ˆ …«≥ºs¡j·T´ˆˆ

ø£+ˆˆ Væ≤‘·T&Ó’ düeTdüÔ»q dü

eTà‘·T&Ó’ eTè‹qT+∫ eT÷&Ée~q+ãTq J

$‘·T&Ó’ Áø£eTàs¡ Ò∫j·TT

q‘·T\+ã>∑T yÓ÷ø£åq>∑] ø£]– edæ+#ÓHé ˆ

~«|ü<ä.

$qs¡j·T´ qs¡T˝≤sê ˆ $e]+‘·T $÷≈£î ˆ

eTqdüT˝À $XÊ«dü ˆ e÷s¡ZeTT>∑qT&û ˆ

jTdüTì düT#·]Á‘· ˆ $T~ |ü$Á‘·+ãT ˆ

<√düø±s¡T\bı+<äT ˆ <=\–+#·TeT+<äT ˆ

ÄØ‹Á|üuÛÑTe⁄ bÕˆ bÕ‘·Tà\ø=s¡≈£î

<ës¡TD+u…’q u≤ ˆ <Ûä\ <ëqTã&çjÓT ˆ

eTqTE\T ‘·q≈£î J ˆ eT\b˛ …ÿqT+&É

<äqTe⁄yês¡\uÛÑ+– ˆ <Ûä]sTT+∫ |æ<ä|ü ˆ

ÁbÕD<ëqyÓTTq¬sÃ ˆ bÕ|ü⁄\ø=s¡≈£î ˆ

>±q sT÷ #√<ä +ãT ˆ >∑q$qyÓT+<äTˆ

áø£èbÕÁ|üeT<ä+ãT ˆ …e]˝À>∑\e⁄?

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 173

ÁbÕø£è‘·»qT\˝À ˆ |ü\ p&É>∑\yÓT?

‘·qã+<Ûäb˛wüD≤ ˆ s¡úeTT ÁbÕD$T#·TÃ ˆ

»qT&=ø£ÿ&Ó’qHÓ ˆ #·Ã≥ Ò&ÉT, Ò&ÉT ˆ

eTqT»ø°≥eTT\ <äT ˆ sê‘·Tà\>±e ˆ

‘·qÁbÕDeT]Œ+#Ó ˆ <äj·T>∑\Á|üuÛÑTe⁄ ˆ

ìs¡‘·e÷C≤„uÛÑ+>∑ ˆ ˙#ê[ø=s¡≈£î ˆ

qs¡yT<ÛäeTHÓ&ÉT » ˆ qïeTT ‘êHÓj·TjÓT´ ˆ

bÕ|ü⁄\T ùdj·TT bÕ ˆ |üeTT\qT yÓ÷|ü⁄ ˆ

Hê|üπsX&ÉT Áø°düTÔ ˆ HÍ<ä\u…f…º ˆ

q+<äT XÊdüq <Ûäs¡à ˆ eT~Ûø£‘·H=ô|Œ ˆ

eTT+<äÏHê´j·T+ãT ˆ dü<äeT\<äj·T\T ˆ

dü‘· <Ûäs¡àHê´j·T ˆ dü<äeT\<äj·T\Tˆ

n‘· +‘·yÓTÆÁ‹‘√ ˆ HÓ’ø£ ‘·H=+<Ó ˆ

|üs¡eT<Ûäs¡àeTj·TT+&ÉT ˆ |üs¡yTX«s¡T+&ÉT ˆ

es¡<äj·÷fió&É≥+#·T ˆ e]í+|üã&çjÓT ˆ

>=qu…’q Áø°düTÔì ˆ >∑TD$∫Á‘·eTT\T ˆ

eTqT»e÷Á‘·T\T <Ó\Œ ˆ eTVæ≤C≤\>∑\¬s?

zj·Tqï˝≤s¡ $÷ ˆ s¡÷Væ≤+∫ eT~ì ˆ

e÷j·Tdü+kÕs¡ ÁuÛÑ ˆ eT\qT y$&Éπs ˆ

C≤‹y√e⁄q≥+#·T ˆ »qT\ ì+<ä\≈£î ˆ

;Û‹ $÷eT‘·T\+<äT ˆ u…≥º≈£î&Éj·T´ ˆ

eTdæu§>∑TZø√düyÓTÆ ˆ e÷DÏø£ sê• ˆ

bıdü>∑M&ÉT≥ yÓiÏ¿ ˆ ãT~∆j·TT>±<Ó ˆ

|üs¡ø±\eTTq C≤‹ ˆ ÁuÛÑeT Ò$T Òe⁄ ˆ

eT]kÕs¡eT>∑T C≤‹ ˆ eTVæ≤eT≈£î Á^düTÔ ˆ

Je⁄\+<ä]ì düè ˆ wæº+∫q ø£s¡Ô ˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 174

<e⁄&=ø£ÿ&Ó yêì ˆ ~yê´»„\ìï ˆ

|ü]bÕ\qeTT ùdj·T ˆ ãs¡–q qs¡T\T ˆ

es¡<Ó’edü+‘·‹ ˆ yê]+ø£eT]j·TT ˆ

ã\T<äTsê#ês¡ Á|ü ˆ es¡Ô≈£î …\¢ ˆ

q\|æXÊ∫≈£î\düTú ˆ \qã&ÉTyês¡T ˆ

qs¡ø£yÓ÷ø£åeTT\˝À ˆ qqTCÒs¡Tø=ìq ˆ

sTTs¡TC≤‘·T Ò>±ì ˆ sTTø£ C≤‹ Ò<äT ˆ

ø±q $÷]˝C≤‹ ˆ >∑s¡«eTT Ÿ $&ç∫ ˆ

|üPìø£‘√ Á^düTÔ ˆ uÀ<Ûä>∑qT+&ç ˆ

Å¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTT qT+&ç

1.ñˆˆ <e⁄ìø£+fÒ ys¡sTTq ~e´düTK+ãTqT Ò<äT Áø°düTÔ À

JeeTTø£+fÒ y¬s jÓTTø£ πøåeTeTT HÓ+<äTqT Ò<äT ìs¡à˝≤

‘êà$\dü<ä› j·÷s¡düeTT Á<ëe⁄≥ø£+f…qT y¬s ‘·è|æÔsTT+

πøe\HÓ’q Ò<äT eT] jT$T&ÉT yÓ÷ø£åeTT Å¬ø’düÔy√‘·Ôe÷ ˆˆ

2. »qàeTT<ë\TÃ UÒ#·s¡ s¡ ˆ kÕ#·s¡ yê] #·sê~ Je⁄\+

<äTqàqT CÀ<ä“¤e+ãT ø£&ÉT ˆ <=&É¶~‘·qïs¡ ø√Ï À |ü⁄q

s¡®qàeTT BÛ$q÷‘·ïø£è‘· ˆ »qàeTT>∑*Zq yê] »qàyT

»qàeTT>±ø£ <äTs¡®qT\ ˆ »qàeTT ÒÏøÏ Å¬ø’düÔy√‘·Ôe÷?

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 175

dü‘· uÛÑ»q qT+&ç.

(1874)

(Ç$ j·Tø£ås¡eT÷*ø± ø£+<ë\+ø±s¡eTT\T)

#Û·+<ädüT‡\T XÊg+ãT\T

>∑+<äs¡>√fieTT\T eTqT» ˆ ø£\Œq$ jÓT

\¢+<äs¡eT ã&çjÓT Á|üuÛÑT ˙

düT+<äs¡yêø£ eTT\T e÷≈£î ˆ düTK$T#ÓÃ>∑<ë!

ø°s¡Ôq

sê yÓ÷Vü≤q ‘ê ` Ä≥

düTK $T#ÓÃ>∑<ä e÷≈£î Å|üuÛÑTjTdüTyê düTs¡T∫s¡eT>∑T yê≈£îÿ R ìœ\

ø£\àwü eqeTTq≈£î <äe ` •œ •K\e … >±\TÃ ˙<ä>∑T ` eTTK$ø±dæ‘·

yêø£ eTT\T ` ãVüQ ` düTKeTT ˝§dü>∑T ‘·yêÅ•‘ê[øÏ ˆˆdüTK $T#ÓÃˆˆ

1. »>∑‹˝À|ü\ yÓT+&ÉT>∑ ` qT+&çq $$<Ûä èT>∑T XÊÅdüÔeTT\T p&É>∑ R $T>∑T\

>∑+<äs¡>√fiyÓTÆ eT] ` jÓTTø£Ï ø=ø£Ï $s¡T<ä∆eTT>∑ eT ` s¡Ô ´>∑D ø£*Œ‘·

eT>∑T#·T qTqï$ ` ‘·>∑ì Å<√∫‹$T yêÏì ˆˆdüTK $T#ÓÃˆˆ

2. ˙ yêø£ eTT\ uÛ≤eeTT ` q$Tàq bÕ|æ ` Je⁄\ ø£~ JeeTT R πøe\+ã>∑T

<Ûäs¡àXÊÅdüÔeTT &e⁄ &ç∫Ãq <=ø£Ï u…’_\T ` á edüT<Ûä >∑\ düs¡« bÕ|ü⁄\ ÅuÀe

e∫Ãq ìqTï pô|qT ˆˆdüTK $T#ÓÃˆˆ

ø£+ˆˆ uÛÑeuÛÑj·T kÕ>∑s¡‘·s¡D°

dü$qj·T ì»uÛÑø£ÔVü≤è<äj·T ˆ dü<äq$Vü‰Ø

düT$X‚|òü dü<ë#êØ

Á|ü$eT\ düT>∑TDÁ|üø±• ˆ bÕ|ü$Hêo ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 176

ø°s¡Ôq

sê ` uÒ>∑&Ü ‘ê ` Ä≥

bÕ|ü$Hêo ` dü<ä“¤ø£ÔVü≤è‘Y ` |ü<äàìyêd” R Ä|üqï »qs¡ø£å ` D≤ù|düT

ø£≤ø£å ` ‘ê|üÅ‘·jÓ÷]às¡ ` ≈£LbÕs¡|òüTq ‘·s¡D° ˆˆbÕ|ü $Hêoˆˆ

1. eT]j·÷‘·q÷» eT]j·T Åd”Ô ∫ ≈£îs¡bÕ<ä|üP» ÄÅ•‘· Àø£ es¡ø£\ŒuÛÑ÷»

` ì‘ê´q+<ä ` |ü]|üPs¡í ‘» R ìs¡T|üeTìs¡«Åø£ ` ìs¡e<ä ø£ ≤´D `

|ü]Xó<ä∆ >∑TDC≤\ ` ø£s¡TD≤\yê\ôV≤ ˆˆbÕ|ü$Hêoˆˆ

ø£+ˆˆ |ü<äTHÓì$T~ q÷s¡T\T &Ó

ã“~Hê\ZejT≥ >∑≥ø£ ˆ |ü≥ºDeTTq˙

eTè<äTø£+<ë\+ø±s¡eTT

\T<äsTT+#ÓqT kÕ<ÛäTÅ¬ø’düÔy√‘·ÔeTT\\s¡Hé ˆ

nì ∫es¡ Áyêj·Tã&çj·TTqï~.

s¡ø£åD$wüj·TyÓTÆ ñ<√“<ÛäqeTT :`

ø°s¡Ôq (1866)

sê ` j·T<äT≈£î\ ø±+uÛÀõ ‘ê ` Ä~.

$qπs jÓ÷ qs¡T˝≤sê ` MqT\ øÏ+|ü⁄ $÷s¡ ` eTq\ s¡øÏå+|ü Åø°düTÔ `

eTqTC≤e‘ês¡T &ÉjÓT´ ` $qπs R nqT~qeTTqT < è⁄ì ‘·qj·TTì |ü<ä

èq»+ãT\T eTq èTTq ì&çø=qT#·TqT ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

1. qs¡s¡÷|ü⁄ ã÷ì |òüTÀs¡ qs¡≈£î\ sês¡eTàì <äT]‘·eTT u≤|ü⁄ <=&É¶ <=s¡j·TÚ

eT]j·÷ es¡|ü⁄Å‘·T&ÉT R ø£s¡ eTs¡T <ä>∑T ø£ \«] –] <ä] ø£] – s¡j·T+ãTq

Å|üuÛÑT ` ø£s¡TDqT >∑qπs ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

2. Äq+<äyÓTÆq yÓ÷ø£å ` eT+<ä] øÏj·T´ Bø£å ` ã÷ì ‘·qyTì dæ\Te ` Åe÷qT

qD∫ eTè‹ u§+<ÓqT R Bq <äj·÷ |üs¡T ` &Ó’q eTVü‰‘·Tà&ÉT ` C≤qT>∑ `

j·÷>∑eTT dü*|æq ‘Ós¡+–~ ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 177

3. bı+<äT >√]q yê] $+<ë |üs¡yÓ÷|üø±] jÓT+<ä ¬s+<ä] ãs¡e÷ q+<ä|ü<ä

yÓTT+<ä>∑ CÒôdqT R n+<äeTTqHé <äq u§+~ düTs¡ø£ÔeTT õ+<ÓqT uÛÑ≈£îÔ\

&Ó+<äeTT >∑T+<ä>∑ ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

4. Ç\ e÷j·÷yê<äT\ e÷ì sTT‘·& dü<äTZs¡T &Éì ‘·\b˛dæ #·÷∫ eT‹ ì

XÃ\ uÛÑøÏÔì >=*∫q yê]øÏ Rì\ »qT\≈£î >∑\T eTT\ q\¬s&ÉT <Ûäì ≈£î\

ø£+<äì düTK ` eTT\T eT] jÓTTdü>∑TqT ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

5. <äT]‘·eTT \D|ü e∫Ã eTs¡D yÓTÆ ‹]– Ò∫ ìs¡‘· yÓ÷øå±q+<ä düT+ <äs¡

eT+~s¡eTTq ø£s¡T<äT>∑ »HÓ R _s¡_s¡ eTq eT+ <äs¡ e÷ ø£s¡TD≤ Xs¡ì~Û

#·s¡DyÓT ` Xs¡Dì b˛<äTeTT ˆˆ$qπs jÓ÷ˆˆ

$Á>∑Vü≤ ìsêàDeTT qT+&ç

u…’_\T˝Àì jÓTwüj·÷ 44 n<Ûë´j·TeTT qqTdü]+∫ s¡∫+∫q

|ü+#·#êeTs¡ ^‘·eTT

Ç<$T yÓiÏ¿ jT$T yÓiÏ¿ ` sT÷ qsê[ø£j·T´jÓ÷ˆˆ

1. qs¡T+&ÉT >=&É¶*Hé ø£s¡+ãTqHé <Ûä]+∫b˛sTT j·÷ ˆ

j·Ts¡DéT+<äT #Ó≥Tº>=Ïº, j·TÏº Áe÷qT ì+ÏøÏHé ˆ

_sê\ ˙&çÃ ‘Ó∫Ã q÷\T ydæ ø=*Ã <ëìøÏHé `

dü«s¡÷|üeTT+∫ y\TŒ CÒj·Te&É¢ yêì _\TÃH√ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

2. eT~+∫ e&É¢yê&ÉT ≈£L*e÷≥eTT+<äT ‘≥>±ˆ

$~Û+‘·Tyì e÷qT #ÓøÏÿ y\TŒ CÒ‘·Tqqï#√ ˆ

ã~s¡«<ä+#·T M&ÉT yê&ÉT |ü*ÿ >∑T<äT› ≤&ÉT#·THé

‘·T<äHé≈£î~]Ã dü+#·ø£s¡T«‘√Ï j·T|üŒ–+#·TH√ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

3. uÛÑTC≤ã\+ãT‘√&É u≤&ÓÔã÷ì e&É¢yê&ÉT <ëˆ

ìp∫ |ü⁄#·Ã Ò<ä≥+#·T ìXÃsTT+∫ e÷qT uÛÑ÷ˆ

Á|ü» Ÿ uÛÑ∞ j·Tq+‘·<ëì |üÏº eTTø£ÿ #ÓøÏÿ yˆ

\TŒ CÒ‘·Tq+#·T u§eTàCÒj·TT ãT~∆ Òìyê]¬ø’ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 178

4. ‘·T<ä Ÿ yÓTT<äfiófl >=Ïº yêì‘√Ï j·TqïXÊKeTT Ÿ ˆ

eTT<ä+ãT ‘√&É e+≥CÒdæ eTT+<äT>± uÛÑTõ+∫ˆ

yÓqï<ëì #Óø£ÿù|fiófl o‘·ø±\eT+<äT ≈£î+|üÏHé ˆ

≈£î~]Ã j·T–ï ø±¬> Mì >∑÷s¡TÃ u§eTàø±<äø√ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

5. n˝≤Ï ø=j·Tú§eTà ø£≈£åî˝≤qqq+ãT »ø£ÿ>± ˆ

q\+ø£]+∫ s¡+>∑Tyj·TTeTj·T´ eTT∫Ãyê&É ˙ˆ

yÓ ≤>∑T CÒ‘·TH√ düTMT j·T<\ ˙≈£î Hs¡Œ ˙ˆ

‘·\+|ü⁄ yÓT#·TÃqÏº ≈£L*<ëìøÏ#ÓÃ<ä+<äTs√ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

6. »>∑+ãT˝Àq <ì‘√Ï kÕÏùdj·Tsê<äT >∑Tˆ

&É¢ >∑÷ã yÓ÷eTTe+Ï yÓ÷eTT &É+ã$T‹jT eTπsˆ

$T >±qsê<äT y|üyÓTT<äT› yÓT∫Ã yÓT∫Ã BìøÏHé

»>∑‘·TÔHê<ÛäT&É+#·T C…|üŒC≤\ dæ>∑TZø±<äø√ ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

7. s¡<∏√‘·‡e+ãTe#ÓÃ s¡+&ÉTs¡+&É≥+#·T j·÷»≈£î Ÿ

Á|ü<ÛëqT …’qyês¡T yÓÁ]eÏº eT÷–u§eTàyˆ

s¡<∏ä+ãTMT~ ø°&çÃ <ëì Á‘êfifl‘√Ïº >∑≥Tº#·THé

eè<ÛëÁXeTHé ÁuÛÑ$T+‘·T ]≥T¢ $‘·Ô>∑s¡«ø±+ø£å# ˆˆÇ<$T yÓiÏ¿ ˆˆ

bÕ≥ :`

#·÷&ÉTsê ! sTT$#·÷&ÉTsê! ÁuÛÑeTM&ÉTsê ! sTTø£ M&ÉTsê !

1. n\¢<$TÏ #·÷&ÉTsê ` jÓTTø£ ` q\¢yÓTT>∑ eT+<äTqï~ˆ

ø£\¢>±<äT ì»+ãTsê j·T~ ` ø£Ás¡ eTT¬ø’ ÿj·TTqï~ ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

2. eTTø£ÿ#Ó≈£îÿ≥ yÓiÏ¿sê ` j·T~ e÷s=ÿq+>± C≤\<äT Á‘=ø£ÿ

jÓTT*∫q Áe÷qT <ëìøÏ ` ÁyÓTTøÏÿ‘ |òü\yT$TÏ ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 179

3. ø£qTï\Tqï$>±ì ˝À≈£î\ ` >±+#·T r]ø£ Ò<äTsê <äTqï yT\Ts¡

<ëìø£qïqT ` Á‘√e>∑ì j·T~b˛e⁄sê ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

4. H√s¡T#Ó¬øÿqT <ëì ìø£jT ` q÷s¡T>=Ïºq |ü\ÿ<äT

ys¡T<=\∫q yÓTT<äT› <ëìøÏ ` ù|s¡T m+‘√ ô|<ä›sê ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

5. #Óe⁄\T Òe⁄s¡ <ëì˝À H=ø£ ` ∫HÓïjÓÆTqqT >±qeTT XeeTT

b˛*ø£ qTqï<ä#·Ã≥ ` kÕs¡yT$Tj·TT Ò<äTsê ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

6. C…ã“\Tqï$ <ëìøÏø£ q] ` #‘·T ÒyÓTÆb˛j·TH√

nãT“s¡|ü⁄ |üì u§eTàsê •Xó ` yê&ÉTø=qT≥≈£î ‘·>∑~~ ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

7. u≤|üqj·T´\T >∑÷&ç] J ` eÁ|ü‹wü\T #dæ]

y|üø£Ás¡ ìã~›sê jÓTTø£ ` Áy …&Ó’q jÓT<äT>∑<äT ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

8. $+‘·eT+Á‘·eTT \T#·Ã]+‘·Ts¡T ` yÓiÏ¿ÁbÕDeTT sê<äjÓ÷

jÓT+‘·+CÒdæs√ j·T+‘·ø£+fÒ ` jT≈£îÿyÓ|ü&ÉT ø±<äTsê ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

9. ø=j·T´øÏ&ÉT Áu≤D+ãT ` ‘ê<äq ` j·Tj·T´ #·∫Ãq >±\TÃqT

#Ój·T´&$Ts¡ sTTÏº jÓ÷#·q ` dæ>∑TZe÷* sTT¬øe«&ÉT ˆˆ#·÷&ÉTsêˆˆ

ì»<Ó’e es¡íqeTT

d” ˆ me«&ÉT ‘·q CÒq ì$T&ç+∫ ø=\T#·T ˙

j·÷ø±XeT+&É\+ ã<äT“¤‘·eTT>∑

HÓe«&û |ü⁄&É$T eTHÓï\¢qT ‘·q ≈£î+#·

eTTq≈£î ˝Àã&ÉCÒj·TT |òüTqã\eTTq

HÓe«&û eTVæ≤‘· eTV”≤<Ûäs¡+ãT\ ãÏº

‘·q ‘·sêEq qT+∫ jÓTTqs¡<ä÷#·T

HÓe«&û »\<ÛäT\+ ~eTT&ÉT ˙s¡eTT\ìï

‘·q #‹ e⁄&çôd˝À qTì∫ø=\T#·T

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 180

^ˆˆ edüT<Ûä>∑\ düs¡«Jyê[ $düTø£ø£qï

düqïeTT>∑ p∫ Á‘êdüT˝À düs¡>∑ qTqT#·T

HÓe&√ j·÷‘·&Ó Hê ‘·+Á&ç sTTwüßº&Ó’q

|òüTqT&É>∑T jÓTÿê ~≈£îÿ Hê ≈£qT~q+ãT (1)

d” ˆ me«ì#‹˝À ˙ $X«eT+‘·eTT

Hê≥\ |üPã+‹ j·T≥Tº\T+&ÉT

HÓe«ìø±+‹j·T+ B dü÷s¡ #·+Á<äT\T

yÓTiT>∑T&ÉT |ü⁄s¡T>∑T\ f…¢iT>∑ã&ÉT<äT

¬se«ì jÓTT&ç>∑≥º ˙ ‘ês¡\ìïj·TT

eT …¢yÓTT>∑Z\Ø‹ –\¢ã&ÉTqT

me«ì ø£qT<äèwæº ø° uÛÑ÷$T >√fi+ãT

düs¡kÕe–+»‘√ kÕÏ|ü&ÉTqT

^ˆˆ meì $÷>±fiflã+Ïsê M j·T>±<Ûä

yê]∆ s¡eTT \≥Te+Ï es¡ã˝≤&ÛÉT´

&Óe&= j·÷‘·&Ó Hê ‘·+Á&ç sTTwüßº&Ó’q

|òüTqT&É>∑T jÓTë ~≈£îÿ Hê ≈£qT~q+ãT (2)

d” ˆ |üs¡eT+&É\eTT edüT+<Ûäs¡eT+&É\eTTãÏº

ã+‘·T\≤¢&ç+#·T Á|üã\T&Óe&ÉT?

|ü>∑f…+&É iÒjÓT+&É u≤qTŒ\≥T¢>∑ »≥º

u…Ïº ys=ø£#√≥ u…≥TºHÓe&ÉT?

düs¡«Jyê<Ûës¡ dü+#ês¡|üeq+ãT

˝§ø£ eTTwæº À ã≥Tº H=&Éj·TT&Óe&ÉT?

Væ≤eT‘·b˛es¡ ø±\eTT\ eT÷\\qT+∫

jÓT‹Ô j·TT<√´>∑+ãT *#·TÃ HÓe⁄&ÉT?

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 181

^ˆˆ ‘·q≈£î<ëHÓ düe÷q kÂ+<äs¡ düs¡«

XøÏÔ $C≤„q dü‘·ÿ èbÕ XÊ+‘·eT÷]Ô

jÓTe&√ j·÷‘·&Ó Hê ‘·+Á&ç sTTwüßº&Ó’q

|òüTqT&É>∑T jÓTë ~≈£îÿ Hê ø£qT~q+ãT. (3)

d” ˆ |üs¡eT<ä÷‘·\ yÓ÷ø£å|ü⁄s¡ eT<Óe«ìø£+≥

|ü]Xó<ä∆eTT>∑ p&É >=s¡‘· <√#·T

dü‘· Á|æj·÷~Ûø£ dü+‘√wüeTT\ MT<ä

HÓeì dæ+Vü‰düq+ u…\$TqT+&ÉT

düø£\ Je⁄\ uÛÑø£å ´kÕeTÁ>∑T …\¢ HÓ

e«ì #‹ <ëq+ãT \qT~q+ãT

düø£ ≤s¡ú Xã∆ yê#·ø£eTT\ìï j·TT>∑÷&ç

jÓTeì ù|s=ÿì j·÷&É HÓs¡T>∑ Òe⁄

^ˆˆ me«πs ø±\eTTq ø£+Ï øÏ+|ü⁄‘√&É

p&É >√]q ‘·q s¡÷|ü⁄ p|ü≈£î+&ÉT

HÓe&√ j·÷‘·&ÉT Hê ‘·+Á&ç sTTwüßº&Ó’q

|òüTqT&É>∑T jÓTë ~≈£îÿ Hê ø£qT~q+ãTˆˆ (4)

d” ˆ nœ\ ˝Àø£eTT\ eè‘êÔ+‘· e÷<ä +‘·+ã

<Óe«ì |ü≥eTTq+ ~$T&çj·TT+&ÉT

düø£ ≤+‘·sê‘·à\ kÕøÏåjÓÆT jÓTe&ÉT ø±

s¡D ø±s¡ uÛ≤eq Ÿ >∑Dq ùdj·TT

Je ìØ®e ôd’Hêé[˝À õqï

|ü⁄s¡TyÓ’q ‘·èDyÓTÆq eTs¡Te&Óe&ÉT

‘·>∑ uÛÑ$wü <ä÷“¤‘· ‘·‘êÿ\eTT\T H\T

#=ø£ Ø‹>∑s¡ ˙‹ qT+&ÉT HÓe&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 182

^ˆˆ ‘·+Á&ç ‘·qj·TT+&ÉT $eT˝≤‘·à ‘êHÓj·T>∑T#·T

HêD…eTT>∑ Bq uÛÑø£Ô ãè+<äeTT\ ÁuÀ#·T

HÓe&√ j·÷‘·&Ó Hê ‘·+Á&ç sTTwüßº&Ó’q

|òüTqT&É>∑T jÓTë ~≈£îÿ Hê ø£qT~q+ãTˆˆ (5)

wüsê:` ô|’ |ü<ä eTT\˝À ∫e] bÕ<äeTT ªª|òüTqT&ÉT ø£s¡TD≤_ú ~≈£îÿ Hêø£qT~q+ãTµµ

nì ø=+<äs¡T e÷]Ã #·<äTe⁄ ø=qT#·THêïs¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡T Å¬ø’düÔe eT‘·d”«ø±s¡eTT #˚j·TT≥, Á|ü#ês¡ø±s¡´

e÷s¡+_Û+#·T≥ eTTqï>∑T yêì ‘êØ≈£î\qT ãÏº 1933 dü+e‘·‡s¡eTTqT+&ç

X‘·e‘·‡s√‘·‡düeeTT »]–+|üe …qì ø±øÏHê&É, ÄøÏM&ÉT, $»j·Tq>∑s¡eTT\˝À »]–q

Å¬ø’düÔe qe´^‘êeTVü‰düuÛÑ\˝À rsêàì+|üã&ÓqT. Äj·Tq >±j·T≈£î\TqT, s¡#·≈£î\THÓ’

j·TT+&ÉT≥# yê]düàs¡D≤s¡∆ yÓTTø£ ^‘·uÛÑeqeTT ;ÛeTTì|ü≥ºDeTT˝À dü+kÕú|æ+#·T≥

düeT+»düeTì jÓTTø£ düuÛÑ À rsêàì+∫j·TTHêïs¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· <ë<ë|ü⁄ 34 dü+ˆˆ ÁøÏ+<ä≥

Áyêj·TTã&çqqqT qMqT˝≤j·Tq #ê]Á‘·eTTqT <Ó*j·T>√s¡T≥ #‘· #ê˝≤ø±\eTT

qT+&ç dü+bÕ~+#·T#·T e∫Ãq |ü]ø£s¡dü$÷ø£s¡DeTT #˚dæø=ì sT÷ kÕàs¡ø£

eTTÁ<äDeTTq≈£î <=D+>∑&ÉyÓTÆq~.

1933 dü+ˆˆ sê+‘· ~qeTT\˝À HqT qs¡kÕsêe⁄ù|≥ yêdüÔe⁄´\>∑T ¬se.m+.m Ÿ

&√©“s¡T m+.m >±]# HêVü‰«ì+|ü ã&ç jÓT<ä›q|üP&ç j·TqT Á>±eTeTTq≈£î uÀsTT

j·T#·Ã≥ <ë<ë|ü⁄ ysTTeT+~ »qeTT\≈£î |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] J$‘·#·]Á‘· #Ó|æŒ

Äj·Tq #Ûêj·÷ |ü≥eTT\qT ã+∫ô|Ïº]. ø±øÏHê&É »>∑Hêïj·Tø£|ü⁄s¡eTT˝Àì dæ. Ç.

u≤*ø±u≤\Ts¡ X‘·e‘·‡s√‘·‡e ÁbÕs¡+uÛÑeTTq ‘·eT düuÛÑ\˝Àyê] #·]Á‘·eTT $ì

j·TT‘·‡Væ≤+∫]. >∑T+≥÷s¡T $TwüHé <yê\j·TeTT˝ÀqT, ˇ+>√\T @._ $TwüHé

ø£HéyÓHéwüHé ÀqT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] >∑÷]Ã ≈£î¢|üÔeTT>∑ #Ó|æŒj·TT+&ç]. yÓT<ä≈£î˝Àì

Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT © #·]ÁeTTqT ø±\πøå|üs¡÷|üeTTq CÒ|æŒ+∫ X‘·e‘·‡s√‘·‡eeTT

>±$+#·T#·T+&ç]. 1833 e dü+e‘·‡s¡eTT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T Å¬ø’düÔe eT‘· d”«ø±s¡eTT

#dæq+<äTq #·]Á‘· À dü÷∫+|üã&çq≤¢j·÷ $TwüqT\‘√ Hêj·Tq #] ø±s¡ ø£ ≤|ü

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 183

e÷s¡+_Û+∫ j·TT+&ÉT≥+ CÒdæyês¡T ‘·eT‘·eT MfiflqT ãÏº j·÷ j·TT‘·‡eeTT

»]–+#·T#·T+&ç].|ü⁄s¡Tc˛‘· ÔeTT#Í<Û ä]>±] J$‘· #ê]Á‘·eTTq Äj·Tq

Á>∑+<∏ädüeTT<ëj·TeTTqT ø°s¡Ôq\TqT >∑*|æ jÓTTø£ dü+|ü⁄≥eTT+&ÉT≥jÓTTø£ÿ düeT+»dü‘·qT

>=+<äs¡T dü÷∫+∫]. Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\ìïj·TT H=ø£yês¡eTT Á|ü‘´øÏ+∫ jÓTTø£

#·+<ë HÓ‹Ô q+‘·≥ ìÏº j·TTÅ<äZ+<Ûä Á|ü#ês¡eTTq≈£î M\T+&ÉTqT.

á ø£$ j·T+<ä_Ûe÷qeTT>∑\ Á|ü‹ $TwüqTyês¡TqT Òø£ dü+|òüTeTT\TqT ‘·eT‘·eT

kÕ∆qeTT\˝À X‘·yê]¸ø√‘·‡e dü÷#·ø£eTT>∑ H~jÓ÷ jÓTTø£ kÕàs¡ø£eTT ì\TŒø=qe#·TÃqT.

ø±øÏHê&É q>∑s¡eT+<ä* Å¬ø’düÔe dü+|òüTeTT\T 1934 dü+ˆˆ &çX+ãs¡T 16 ‘~ì

ø±øÏHê&É u≤|æºdüTº <yê\j·TeTT˝À @.Ï. bÕeTs¡T _.@m Ÿ.Ï.>±] j·÷»e÷qéTTq

düe÷yXyÓTÆ, ø£$jÓTTø£ÿ ô|<ä› #Ûêj·÷|ü≥eTTì*|æ j·÷j·Tq J$‘· #·]Á‘·eTT á

Á>∑+<∏äø£s¡Ô <ë«sê$ì]. ÄHê&ÉT ø=+<äs¡T $TwüHÓØ\TqT, ~yêHé ãVü≤<äT›s¡T düsY.&Üø£ºs¡T

ÄsY. y+ø£≥s¡‘·ïeTTHêj·TT&ÉT>±s¡T, πø.Ï[email protected] Ÿ.Ï.&ç.*Ÿ.m Ÿ.&ç >±s¡T lj·TT‘·

<äT–Zsê\ Á|üø±Xsêe⁄|ü+‘·T\T _.@ >±s¡T, lj·TT‘· ô|<ë›&É sêeTkÕ«$T m+.m.

>±s¡T eTTqï>∑T n_Ûe÷qes¡ZeTqT ákÕàs¡ø£ Á>∑+<∏ä$wüj·T yÓT‘·Ôã&çq yÓ+&ç#·+<ë˝À

<äeTø±qTø£\T #]Ãj·TT+&ç]. eø£Ô\T düuÛ≤<Ûä ≈£åî&ÉT ÁX‚c˛|üHê´düeTT\ì∫Ã sTT‘·s¡

dü+|òüTeTT\ ø±<äs¡ÙÁbÕj·TT …’]. ÄHê&ÉT ø£$$s¡∫‘· Áø°düTÔ |üs¡‘·‘·«eTT ø=ìï Á|ü‘·T\T

$‘·s¡D >±$+|üã&ÓqT. >∑T+≥÷s¡Tq+<ä* ªªm.Ç.m Ÿ.dæ yê] yê»àjÓ÷|üdüuÛÑµµ yês¡T

ø£$$s¡∫‘· $Á>∑Vü≤ìsêàDeTT 5000 Á|ü‘·T\T Á|ü#·T]+|ü>± q+<ës¡Te+<ä\T

X‘·yê]¸ø√‘·‡e dü÷#·ø£eTT>± yTeTT|ü+∫ ô|≥Tº#·T+Ï$T. Ä+Á<ÛäÁøÏwæºj·THé øöì‡\T

yêØ ø£$ù|s¡ ‘·–q X‘·yê]¸ø£ πø+Á<äkÕ∆qeTTq ì\T|üj·T‹ï+∫q e\j·TTdüVü‰j·TeTT

e&Éj·T>∑\s¡T. <Ó’eHêeTeTVæ≤eT ì$T‘·ÔeTT eTVü≤~«wüj·TeTT\T |üPqTyê]øÏ

düVü‰j·Tdü+|ü<ä #≈£Ls¡ø£e÷q<äT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±s¡T |üs¡ Àø£ÁbÕ|ü⁄Ô …’qqT,

Á|ü‹~qeTT eTTKéTT>± Á|ü‹j·÷~yês¡eTT Äj·Tq ø°s¡Ôq\ Hêj·÷>∑èVü≤eTT\˝ÀqT

dü+|òüTeTT\˝ÀqT >±qeTT #j·TTq|ü&ÉTqT, |ü<ä >∑<ä eTT\e\¢qT Äj·Tq Á|ü‹yê]

düàs¡Dj·T+<äT+&ç, ø=+<ä]˝À <Ó’edü+düTÔ‹, ø=+<ä]˝À bÕ|ü;Û‹, ø=+<ä]˝À

bÕ|ü|üXÊÃ‘êÔ|üeTT, ø=+<ä]˝À Ä‘êàq+<äeTT, ø=+<ä]˝À ø£è‘ê»„‘·, ø=+<ä]˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 184

XÊ+‹, ø=+<ä]˝À yÓ÷øå±ù|ø£å, ø=+<ä]˝À XÊX¯«‘·ìØø£åD >=\TŒ#·T, yê]ì

<Ó’edüìï<Ûëqes¡TÔ\T>∑ CÒj·TT#·T, Á|ü‹wü+_‘· J$‘·eTT\qT $qÁeT‘·≈£î e÷s¡TÃ#·T,

˙ »Hê+>∑qeTTq≈£î Á|ü|æ‘ê eTVüQ˝À j·TqTqÏº >ös¡ebÕÁ‘·T …’ j·TT+&ÉT≥˝Àì

$X‚wüeTT ªªuÛÑeìÔqÁe÷düÔs¡yÓ’|òü À<äZeTµµ j·TqTq≥T\ Hêj·Tq ìsê&É+ãs¡ J$‘·eTT

|òüTÏ+∫j·TT+&ÉT≥j·TT ªªdü÷úD≤M ì|ü⁄DHê´j·TeTTqµµ Áø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄q+<äT dæús¡

$XÊ«dæjÓÆT j·TT+&ÉT≥j·TT, Áù|eT‘√ <Ó’ee÷qe ùde H=q]Ãj·TT+&ÉT≥j·TT, ø±\eTT

dü~«ìjÓ÷>∑|üs¡∫, ‘·q ~yê´qTuÛÑedüTKeTT\qqTuÛÑey<äT´\T Á>∑Væ≤+|ü>∑\T>∑Tq≥T\

yêìì *œ+∫ j·TT+&ÉT≥j·TTqì jÓT\¢]øÏ <Ó\¢+ãT.

#· ˆ nqTuÛÑey<ä yÓTÆq Vü≤è<ä ` j·TÁuÛÑeTs¡+ãT\#‘· Á^düTÔjTdüTì

#·s¡D≤s¡$+<äeTT\T ÈÏº ‘·~Ûj·TeTs¡+<äe÷<ÛäTØ |òüTqs¡|üe÷ìj·÷ì

düTK ` øöX\>±qyÓTTqs¡TÃ Å¬ø’düÔe⁄ Ÿ eTqeTT\˝Àq dü+‘·dæ\¢ ` eT‘·ÿ

$‘ês¡úyÓTs¡T+>∑ CÒôd<äHé ˆˆ

nì j·÷j·Tq ‘·q Å¬ø’düÔe˙‹ Á|üø±XeTTqø£dü÷∫+∫ jÓT\¢s¡T <äeT≈£î <e<ä‘·ÔyÓTÆq

es¡eTT\ ì‘·s ¡ T\ ¬ø ’ $ìjÓ÷–+|üe˝…qqT Hê<äs ¡ Ù$T& çj·TTHêïs ¡ T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]ø£$ |üPs¡«ø±\|ü⁄ <äfidü] ø±–‘·eTT\ ô|’ì ‘êeTT ôV’≤+<äe eT‘·

kÕ+Á|ü<ëj·T dæ<äT›˝…’ j·TT+&çq|ü⁄&ÉT nuÛ≤´düeTTqqT+&çq y˚<ë+‘·|ü⁄sêD≤~

Á>∑+<∏äkÕs¡dü«eTT\H˚ø±ø£, >±j·TÁr »|üeTT, Äb˛X¯qeTT, ñ‘·Ôsêb˛X¯qeTT,

Á‹ø±\dü+<Ûä \T, <e‘ês¡Ãq qeTø£+, <e‘ês¡Ãq #·eTø£+,»≥, |òüTq eTTqï>∑T

y<äuÛ≤>∑eTT\T Áyêdæø=ìj·TTHêïs¡T. yêìì e …¢yj·TT nuÛ≤´düe÷j·Tq≈£î ôV’≤+<äe

eT‘·eTTq q\e&ÓqT. Äj·Tq »≥ ì≥T¢ e*¢+#·T#·T+&ç] :`

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 185

````` »≤bÕsƒ¡eTT ``````

ªªH√Ø s¡Tc˛ Ø]c˛ H√Ø]wü:ˆ Ø]c˛ e÷ e÷Ø]c˛ Ø]wüe÷ ˆ e÷|üsê|ü

sêe÷ e÷|üsêˆ |üsê<ë<ë: |üsê|üsê <ë:ˆ <ësTT‹ <ë: jÓTˆˆ dü|ü‘êïH√ qdü‡|ü‘êï:ˆ

düq‘êï nbÕdüï |ü‘êïdü‡|ü‘êïˆ |ü‘·‘ nbÕ nbÕ|ü‘·‘ˆ ‘uÛÑe+‘·T uÛÑe+‘·T‘ ‘uÛÑe+‘·Tˆ

u Û Ñe+‹ Á<ë–ïuÛ≤´$T+ Á<ë–ïuÛ≤´+ˆ uÛ ÑeqT Ô uÛ ÑeìÔ+‹+Á<ë–ï uÛ≤´+

Ç+Á<ë–ïuÛ≤éTyêy+ˆ Ç+Á<ë–ïuÛ≤´ Ç+Á<ë–ïuÛ≤´ eTe Ç+Á<ë–ïuÛ≤´ $T+Á<ë–ï

uÛ≤´+ˆ yê u≤<Ûë eTùV≤u≤<Ûë eTùV≤yê|ü u≤<ÛëeTùV≤ˆ u≤<ÛëeTùV≤‘ê ≈£îkÕÔHé ˆ

u≤<ÛëeTùV≤ u≤<ÛëeTùV≤‘êHé ˆ ‘êì‹‘êHé ˆ edüy√s¡TÁ<ë s¡TÁ<ëedüy√ edüy√s¡TÁ<ë:

ˆ s¡TÁ<ë $‘ê´ s¡TÁ<ë s¡TÁ<ë~‘ê´ ˆ Ä~Û‘ê´ ñ|ü]Xà èXHé yêyÓ÷: eTT|ü]XèàX

ñ|ü]Xóà ÙXHéyêˆ yÓ÷Á>∑eTTÁ>∑+ e÷yÓ÷Á>∑+ ˆ ñÁ>∑+#‘êÔs¡+ #‘êÔs¡eTTÁ>∑eTTÁ>∑+

#‘êÔs¡eTTÁ>∑+ ˆ #‘êÔs¡ eT~Û sê» eT~Ûsê» eT~Ûsê» eTÁø£Hé ˆ ns¡«nsê«+#·

$T+Á<ä eTsê«+#· eTsê«+#·$T+Á<ä+ Ç+Á<äeTeTè‘√ neTè‘√$T+Á<ä $T+Á<ä eTeTè‘·:

neTT‘√ nyêeTôV≤ nHêeTVü≤ neTT‘√ neTT‘√ nyêeùV≤ˆ nyêeTùV≤ jÓ÷jÓ÷

nyêeTVü≤ Vü≤eTùV≤j·T: jÓ÷>√õ‘Y ˆ <√Zõ‘Y ˆ <√Zõ‘Y jÓ÷jÓ÷>√õ‘Y ˆ >√õ<ä∆s¡

>√õ<ä ∆q õ<ä ∆q <√ Zõ<√ Z»‘Y ˆ < Û äqõ‘· d ü«õ<ä´: j·÷ sTT‹j·T: ˆ

ÇeT+H√q$Ts¡TeT+q:H√ j·T»„+ »„+H√H√ j·T»„+ ˆ j·T»„+sTTVü≤y ÇVü≤yj·T»„+

j·T»„+ÇVü‰y ˆ $Vü≤y $Vü≤y EwüX« EwüX« $Vü≤yÓ $Vü≤y EwüX« ˆ »Vü≤dü«

kÕ´dü »wüdü« »wükÕ«kÕ«dü : ndü ≈£îs¡à: ≈£Ls√ànkÕńdü ≈£î]à: ≈£îs√àVü≤]‘√ yê]|ü:ˆ

≈£îs¡à: ≈£îs√àVü≤]e Vü≤]y√ yT~q+ yT~q ≈£îHé Vü≤]y√ Vü≤]y√ yT~q+ yTà~q+

‘ê«‘·« ˆ yT~q+ ‘ê«‘ ‹‘ê« ˆˆ

ÇÏº $|ü⁄\ C≤„qdü+dæú‘·yÓTÆq yT<∏ëdü+|ü‹Ô# |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T eT‘ê+‘·s¡T …’q

yÓqTø£ jTdüTÁø°düTÔeqT ñ‘·ÔyÓ÷‘·Ôe÷+X Á|üX+dü eTH√Vü≤s¡eTT>∑ CÒj·T>∑*–].

ªkÕú©|ü⁄˝≤ø£Hê´j·TeTTqµ ˙ bÂsêDÏ≈£îì, y<äes¡T´ì, ø£$es¡Tì |ü<ä ^‘ê~

s¡#·q\ì#·≥ $e]+∫‹$T. e÷qe⁄&ÉT ‘·q |üs¡eT»q≈£î&Ó’q uÛÑ>∑yêqTì Á>∑Vü≤+#·T≥

¬ø+‘·jÓ÷yê+#Ûê‘·Ts¡T&Ó’qqT |ü‹‘·T&Ó’q+<äTq ªªj·T<äTVü≤è<äj·TeT X¯ó<äú+,

‘·dü´düs¡«$s¡T<äú+µµ nqT Hê´j·TeTTq yêì yê´bÕs¡eTT\ìïj·TT uÛÑ>∑e<äèwæºøÏ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 186

eÁø£eTeTT Òj·T>∑TqT.ªdü«j·TeTXó<äú:|üs¡Héø£<∏ä+kÕ<Ûäj·T‹µ j·TqTq≥T\ ‘êeTT |ü]Xó

<äT∆ …’ j·TT+&ç sTT‘·s¡T\≈£î uÀ~Û+|ü>∑\ yê¬ses¡T? nÏºe÷qe⁄\≈£î <Ó’e∫‘·ÔeTT

e´ø£ÔeT>∑T≥ jÓT≥T¢? #Í<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTjÓ÷– ncÕº+>∑jÓ÷>∑eTT\T kÕ~Û+∫

uÛÑ>∑e<ëH˚«wüDeTT #˚j·T>√]qqT jÓ÷>∑•Ã‘· Ôeè‹Ôìs√<Û ä:µµ j·TqTq≥T\

Ä e÷qe∫‘·ÔeTT <Ó’e∫‘·ÔeTTq]ø£≥Tº s¡Vü≤dü yÓTTø£|ü&ÉT Á>∑Væ≤+|üHs¡ø£b˛sTT].

e÷qe⁄& ÉT ‘êqT bÕ|æqqT ms¡Tø £ > ∑*–q|ü& ÉT Ä‘· às ¡ø £ åD≤s ¡ úeT

Hø±edüú\Tã&ÉT#·THêï&ÉT. |üPs¡T«\T ø=+<äs¡T ªj·TCÒ„yê ne‹µ (nq>± j·T»„yT

s¡øÏå+#·TqT) nì #Ó|æŒ]. e÷qe⁄\˝À ìcÕŒ|ü⁄\T Òq+<äTq ªnVü≤+ j·TCÀ„dæàµ j·Tì

uÛÑ>∑e+‘·T&˚ eTq¬ø’ j·T»„eTT ø±e˝…qì≈£L&É Äs¡T´\T ‘·\+∫ ªªÁ|üC≤|ü‹πs›

yuÛÑ Ä‘êàHê+ j·T»„+ø£è‘ê«ÁbÕj·TXÃ‘Yµµ nq>± Á|üC≤|ü‹jÓÆTq uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ‘êH

e÷qyêø±s¡T&Ó’e∫Ã, bÕb˛|üXj·TqeTVü‰j·÷>∑eT>∑Tqì y<äeTT\˝À C…|æŒj·TT+&ç].

nÏº eTVü‰j·T»„+ bÕ|üsêVæ≤‘·´ nyê‘ês¡eT÷]ÔjÓÆTq j˚TdüTÁø°düTÔ Á|üuÛÑTe⁄yêπs

>±$+∫s¡ì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T Á>∑Væ≤+∫q+‘·≥ ‘êHÓ+‘· >=|üŒbÕ|æjÓ÷ Áø°düTÔ

düTyês¡Ô<ë«sê ms¡T>∑>∑*–]. ªª|ü]Á‘êD≤j·T kÕ<Ûä÷Hê+, $HêXÊ#·j·T<äTwüÿ è‘ê+,

<Û äs ¡àdü+kÕú|üHêsê∆j·T dü+uÛ Ñyê$T j·TT π>j·TT π>µµ j·TqT ^‘êyêø£éTT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±¬ss¡T>∑b˛ Ò<äT. kÕ<ÛäTe⁄\qT ø±ø£

<äTwüÿ è‘· eTT˝§qs¡Ãe∫Ãq yê]ì |ü]Á‘êDeTT >±$+#·T jTdüTÁø°düTÔÁ|üuÛÑTe⁄ ì»eTT>±

‘·q s¡ø£å≈£î&Éì j·÷j·Tq Á>∑Væ≤+#ÓqT. |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T lø£èwüídüÔeeTT ˝§ø£|ü&ÉT

Áyêdæj·TT+&çqqT >∑TD#·s¡ \˝À bÕ|ü À\T¬s’q yê¬se¬s’qqT jTdüTÁø°düTÔÁ|üuÛÑTe⁄‘√

dü]düe÷qT\T ø±H˚s¡s¡ì XÊg|üsƒ¡qeTTe\qH˚ j·÷j·Tq Á>∑Væ≤+|ü >∑*–].

Á>∑Væ≤+∫q+‘·≥ dü‘ê´dü‘· $#·ø£åDeTTq dæús¡T …’ j·TTø£ÔyÓTÆq~ »]–+∫].

á #·]Á‘·eTTqT »<äTe⁄yês¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä] >±] e …H düs¡«eTTqT

|ü]o*+∫q+‘·≥ j·TTø£ÔyÓTÆq<Ó~∆jÓ÷ <ëì qe\+_+|ü <äè&ÛÉìX¯Ãj·TeTT

dü+ø£*Œ+#·Tø=ì eTT<ä+»ydæ #·qe …qìjT Á>∑+<∏äø£s¡Ô j·T;ÛwüºeTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 187

ø£è‘ê»„‘ê Á|üX+dü

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]ø£$

X‘·e‘·‡s√‘·‡e dü+ã+<ÛäyÓTÆq~.

(u≤ãT &Üìj·T Ÿ #Í<Ûä]>±s¡T, Ä≈£î\‘·+|üs¡).

ø£. <Ûäs¡#Í<Ûä] e+X+ãTq

eTTs¡Te⁄>∑ Hê|æ‘·è»q≈£î ` |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTìHé

HÓ]˙ùde≈£î X‘·e

‘·‡s¡eTT\ ÁøÏ+<ä≥qT ` •\« ` <ä] CÒ]Ã‹yˆ

d”. ø£qTø£ ˙≈£L]$T ` ¬ø’ ø£è‘·»„‘· ã÷ì

q‘·T˝§q¬sÃ<ä <e ` q‹eTT<äeTTq

q\Hê&ÉT »ø£ÿj·T ` j·TqT<Ûäqe+‘·Tì

_\∫qØ‹ Hê ` |æ‘·s¡T\≈£îqT

≈£î\>∑s¡« eèø£åXÊ ` K\ô|’q >∑÷s¡TÃ+&É

|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷&ç–Z ` ‘·«s¡>∑ sês¡

Áø£+<äT>∑ ˙e+X ` eT+ <äT<äsTT+∫ ˙

ã+<äT\ Hêùde ` j·T+<äT ì*Œ.

^. Ä+Á<Ûäe+>√‘·ÿfi≤~ sê ` »´+ãT\+<äT

•\Te XóuÛÑyês¡Ô C≤≥qT ` ã\eTT ì&ÉT<äT

q+#·T HêVü‰«q yÓTTq]+∫ ` q+<äTe\q

Áã‹øÏj·TTHêïeTT ˙<ëdü ` ãè+<ä$T≥qT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 188

d”. q÷πs&ÉT ˝≤yÓTq ` q÷qeTÚ˙ ø£è|ü Ÿ

e÷e+XE\ô|’ì ` e÷q≈£î+&É

p|æ+#·T#·Tqï jÓ÷ ` e÷|üs¡yTX«s¡

ìqT >=ìj·÷&É B ` qTì ‘·s¡+u…

z|ü Òq≥Te+Ï ` j·÷|ü<ä\+<äTq

q<äT“¤‘·eTÚ düVü‰ ` j·TeTT\ CÒdæ

Ádüwüºe⁄ Á<äwüºe⁄ ` düs¡«+ãT ˙eì

jÓTs¡T>∑ CÒdæq ˙<äT ` ø£s¡TDHÓ]–.ô|’

^. düTs¡T ∫sêq+<ä yÓ’uÛÑe ` >∑]eTyTeTT

ìqTï qeTTà#·T #·THêïeTT ` ìj·T‹$&Ée

jTdüT$uÛÑT|ü⁄D´ ã*#‘· ` uÛ≤düTs¡eTT>∑

düπs«ÁX‚j·TeTT Ÿ e÷ø£>∑T ` qT]«j·T+<äT.

d”. ø±e⁄qH ˙<äT ` ùdeCÒj·TT#·T Áã‹øÏ

j·TTHêïeTT uÛÑ÷$Tô|’ ` ø£qï‘·+Á&ç

sTT≥Tô|’ì e÷ø±\ ` yÓT≥T\T+&çqqT >±ì

bÕj·TeTT ˙|ü<ä ` uÛÑøÏÔ yTeTT

>∑‘·ø±\eT+<ä* $T‹ Òì ø£è|ü\¬ø’

•s¡eTT e+#·T#·T ˙ düT ` #·s¡DeTT\≈£î

|ü⁄s¡Tc˛‘·Ô eT|üŒ\ ` qs¡dæ+Vü≤, >√|æHê

Hê<∏äT\ s¡ø£åø±Hê<äT ` <√dæ §–Z

^. ÁyÓTT≈£îÿ#·THêï&É |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì≈£îe÷s¡

‘·qj·TT&ÉqT ˙düTuÛÑ≈£îÔ\ ` <ëdüT&ÉqsTT

jÓTTø£ÿ&ÉqT >±qT Hêyês¡T ` ô|≈£îÿeT+~

ìqTï qT‹sTT+#·T#·THêïs¡T ` ø£qï‘·+Á&ç.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 189

ø£+. Ç|üŒÏøÏì yTeTTqT e÷

j·T|üŒ≈£î _&É¶\T ø£[ eT ` Vü‰+‘·T\yês¡THé

>=|üŒ<ä>∑T ˙<äT Áù|eTqT

#Ó|ü#·T qTHêïeTT <e ` jTôVAyê!

Å¬ø’düÔe ø£$|æ‘êeTVüQ

n_Ûe+<äqeTT

d”. e+>∑e÷‘· düTuÛ≤wü ` e<ä* ˙|æ‘·è ©

j·÷+Á<Ûä yêDÏì CÒ] ` j·T\]Hês¡T

‘·s¡∫ #·÷∫‹ eVü‰ ` <ÛäHê´+Á<Ûä uÛ≤wüqT

neTs¡ø√XeTT …dü‡ ` HÓeTs¡T ydæ

ø£$‘ê ≈£îe÷] ìHé ` >∑qTdüqï\qT CÒs¡

Js¡, _ j·TT&ÉesTT ` #Ó\–Hêe⁄

ø£s¡TDu§+<äT#·T j·TX: ` ø±+‘· Áù|eTqT ˙e⁄

HÏøÏ ©qyÓTÆ ` ì*∫Hêe⁄

^. kÕ<ÛäTdü»®q e+<ä jÓ÷ ` #Í<Ûä] |òüTq

e+XHêeT+ãT ˙j·T+<Ó ` eHÓï<¬s!

<ÛëÁ‹ ˙ø°]Ô j·÷#·+Á<ä ` ‘ês¡ø£+u…!

e÷q´>∑TDkÕ+Á<ä ` |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT düT ø£$+Á<ä!

^. $~ÛeX+ãTq s¡ø£åD ` $~Ûì H]Ã

Áø°düTÔ eT‘·dü÷Á‘·eTT\ ˙‹ ` Ø‹H]Ã

ø£≥ø£|ü⁄] kÕïqBø£åqT ` ¬>’ø=ì sTT≥

‘Ó\T>∑T <XÊq XóuÛÑyês¡Ô ` ‘Ó*j·TCÒj·Tˆ

d”. Å¬ø’düÔe⁄ &ç‘·&Éì ` ø£s¡ÿXVü≤è<äj·TT …’

ã+<ÛäTãè+<ä+ãT\T ` |ü]uÛÑ$+|ü

|ü«>∑èVü≤yêdü+ãT ` dü]>±<äì qT&ç$

ÁuÛ≤Á‘·T+&ÉT øÏqTø£&ÉT ` ã+‘·–+|ü

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 190

<ëj·÷<äT …\¢qT ` ‘·qï&ÉT¶ |üs¡T|ü ˙

j·Tsêú+– ìqTCÒs¡ ` Hê\dæ+|ü

ùdVæ≤‘·ãè+<äeTT u≤Vü‰≥eTT>∑ qHê

<äs¡uÛ≤eeTTqT p|æ ` |ü]Væ≤dæ+|ü

^. <Ó’q´‘·qT ˙e⁄ bı+<äø£ ` <ÛÓ’s¡ eT‘·ì

C≤Ï‹$ >±<Ó XóuÛÑyês¡Ô ` »j·TeTT bı+~

ñ‘·ÿfi≤+Á<Ûä<X+ãT\ ` H=ø£ÿ>∑T]ì

#Í<ÛäØe+X kÕ>∑s¡ ` #·+Á<äeT>∑T#·Tˆˆ

d”. ljTdüTHê<Ûä dü+ ` ùd$‘êq+<äyÓ÷

|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷ yÓ÷<ä ` >∑]eT Á|üDT‹

Ä~ Å¬ø’düÔe eT‘·yê´|üø± B|æø±

|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷ yÓ÷<ä ` >∑]eT Á|üDT‹

|ü]Xó<äú Å¬ø’düÔe ` uÛÑeúÀ<ëú ` ø£$

es¡ |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷ ` >∑]eT Á|üDT‹

^. Á|ü‹<∏ä uÛÑøÏÔ kÂs¡uÛÑuÛ≤>∑ ` Á|üDT‹ ˙≈£î

uÛÑø£Ôe‘·‡\ ùd$‘ê ` Á|üDT‹ ˙≈£î

e÷q´ ø£$sê» >∑D´jÓ÷ ` |ü⁄D´ø°]Ô

<Ûäqýê<äeTT *$ eTVæ≤ ` ‘êeTVüQ+&É!

Ç≥T¢

ø£$jÓTTø£ÿ eTTìeTqTeT&ÉT,

Ä\“sYº |ü⁄s¡Tc˛‘·Ô+ #Í<ÛäØ

y<ë+‘· $<ë´]ú

»>∑Hêïj·Tø£|ü⁄s¡eTT

ø±øÏHê&É, 1933

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 191

15 n<Ûë´j·TeTT

(((((sTT~ C≤Hé#Í<Ûä]>±s¡T 1902 dü+ˆˆ ˝À Á|ü#·T]+∫q

ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·Ô#Í<Ûä]>±] J$‘· #·]Á‘· qT+&ç dü+Á>∑Vü≤Væ≤+#·ã&çq~.)

IN MEMORIUM

PURUSHOTTAM’S CENTENARY

BY MALLEAL SOLOMON GEORGE

DORNAKAL

Jubilee chimes! There lies the laurell’d head,

A youth to fortune and ot fame well - known

The singer of undying songs is dead;

I wish his souls doth deckth’ eterenal throne,

Lo! times may change, the skies look strange the birds.

Depart, the winds they drift, the grove decays

Empires dissolve, may die all lowing herds-

The poet lies; his strains ne’er pass away.

The pen is oft the cause of Nation’s fame

Here is our bard of race divine.

Purushottam in nature as in name. “Thou art

A David for th new Psalms to impart

His hymns and songs for two and fifty years

Did he sing sweet in literary grace

In kirk, in public street and wanted spheres;

Thus he usurped great Thyagaraja’s place.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 192

From Nature’s shrine he took the muses live,

His music sweet all castes and creeds did greet;

A like the linnet sang the verse alive;

Since laid his talents at His blessed feet.

Rapt tho’he from us Milton greets

Him, Shakespeare bids him welcome home, Lord

Tennyson salutes him, praises Keats;

And god - like spirits hail the guest restored.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] J$‘·eTT˝Àì ø=ìï jÓTìïø£sTTq $wüj·TeTT\T :-

ªª<e⁄&Óe]ì |æ*#ÓH√ yê]ì ‹eT+‘·T\T>∑ B¬sÃqT. me]ì ‹eT+‘·T\T>∑ B¬sÃH√

yê]ì eTVæ≤eT|üs¡#ÓqT. s√e÷ 8 :30.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ªª|ü+&ÉT ‘·eT\bÕ≈£îe+Ï <˚Vü≤#êÃ¤j·Tµµ >∑*–,

XØs¡<ës¡¶ eTTqT ‘·>∑TbÕÏ bı&Ée⁄qT>∑\ $Á>∑Vü≤eTì #Óô|Œ<äs¡T. qHêïj·TqqT >∑Ts¡T‘·T|üÏº

j·TT+&É Ò<äT. Äj·Tq kÕ<Ûës¡DeTT>± <ÛäefiegeTT\T <Ûä]+#·T <äj·÷, Áù|e÷, düVü≤Hê~,

dü<äTZDuÛÑ÷wæ‘·T&ÉT.

Á|ür~ yÓ+fH #j·TTyês¡T. πs|ü⁄ nqTe÷≥ Äj·Tq≈£î ÇwüºeTT Òì~. eè<ë∆|ü eTTq

Äj·Tq ø£+~q j·TT‘·Ôs¡eTT\≈£î »yêãT ÁyêsTT+#·Tq|ü&ÉT ø£es¡T ô|’ ªª»yê_j·T´ã&çq~µµ

j·Tì ≈£îe÷¬s’#‘· ÁyêsTT+#·Tyês¡T. q÷πs+&É¢≈£î |üPs¡«e÷j·Tq Áyêdæø=ìq y<ä, |ü⁄sêD

y<ë+‘ê~ uÛ≤>∑eTT\ Áyê‘·Á|ü‘·T\T HÏøÏì >∑\e⁄. 1869 dü+ˆˆ ∫Ïºe\dü À qT+&É>±

HÓe¬se] πøjT j·TT‘·Ôs¡eTT\T Áyêdæj·TT+&çs√ j·÷ |üÏºø£ <=]øÏq~. Äj·Tq≈£î 1825,

1833 dü+e‘·‡s¡eTT\˝À <=]øÏq Å¬ø’düÔeeT‘· |üÁ‹ø£\TqT >∑\e⁄.

eT÷&ÉT HÓ\˝ø=ø£kÕ] y‘·qeT+<äTq|ü⁄&ÉT <ëìì Äj·÷ u≤|ü‘·T\ ÁøÏ+~ $uÛ≤–+∫

ãTTDÁ>∑düTú\T ø±≈£î+&É p#·Tø=qTyês¡T.

Äj·Tq ã+>±∞, ˇ]j·÷, Ä+Á<ÛäuÛ≤wü\˝À u…’_\T #·<äTe⁄ yê&ÉTø£ >∑*–j·TT+&ç].

HÁ‘·<äèwæº ø°åDÏ+∫q+‘·≥ yÓ’<ÛäeéTT H=+~q ‘·eT ≈£îe÷¬s’ e÷sêÔãs¡¶s¡T>±s¡T ø±ì, CÒeTT‡

∫qïj·T´>±s¡T ø±ì yê]øÏ u…’_\T#·~$ $ì|æ+#·Tyês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 193

Äj·Tq jTø±+‘·ÁbÕs¡úq¬ø’ <ä÷s¡düú\eTT\˝ÀH√, ‘·q >∑~˝ÀH√ j·TT+&ÉTq|ü&Üj·Tq

‘·q≈£î ˇø£ÏjÓÆTq ø°s¡Ôq\T $TøÏÿ* eT≈£îÿe‘√ u≤&ÉTyês¡≥. n+<äT eTTKéTT>±

d”«j·Ts¡∫‘·yÓTÆq ªªˇø£ÿkÕ]p|ü⁄yÓ÷ z jTdüTHê<Ûë ` ÁyÓTTøÏÿùd$+#Ó<äµµ nqT ø°s¡Ôq

bÕ&ÉTq|ü⁄&Ü eè<ä∆uÛÑ≈£îÔ&ÉT ‘·q#‘·T\T CÀ&ç+∫ø=ì •s¡:ø£+|üeTT #j·TT#·T Ä Á|üuÛÑTe⁄qT

|ü≥Tºø=qTq≥T\H j·÷j·Tq ø£+‘· düìï<Ûëes¡TÔ …’ b˛sTTq≥T\ >∑qã&ÉTyês¡ì ø£≥ø£|ü⁄]˝À

e÷ã+<ÛäTe⁄\T #Ó|æŒ]. Äj·Tq |ü]ÁXóuÛÑyÓTÆq j·TuÛ≤´düeTT\T >∑*–j·TT+&ç].

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±s¡T ‘·eT |ü<ä eTT\˝À>±ì ø°s¡Ôq\˝À >±ì e÷s¡TŒ\T #j·Te<ä›ì

Á|ü#·T]+|ü>√]]. Ä dü+>∑‹ 1903 dü+e‘·‡s¡eTT nø√ºãs¡T HÓ\ u≤|æºdüTº$TwüHÓØ ]eP´

|üÁ‹ø£≈£î <Ó*Œj·TT+Ï$T. HHê+Á<Ûä<XeTTq qT+&ÉT≥#‘· 1902 dü+e‘·‡s¡eTT Äj·Tq

Á>∑+<∏ä düeTT<ëj·TeT+‘·j·TT ø£≥ø£|ü⁄]˝Àì e÷ ≈£î≥T+ãeTT yês¡T Hê #‘·T\ ø£|üŒ–+∫

ô|’ $wüj·TeTTq H˚qT ÁX¯<ä∆ eVæ≤+|üe˝…qì ø√]]. Äj·Tq eTè‘·T˝…’q yÓqTø£

≈£î≥T+ãeTTyês¡T ôd\e⁄ Ò≈£î+&Ü Äj·Tq ø°s¡Ôq\˝Àì ø=ìï |ü<äeTT …es√ e÷]Ã

ydæq+<äTq 1896 dü+ˆˆ »qTe] 2 e ‘~ì Á|ü#·T]+|üã&çq The Christian

Patriot nqT |üÁ‹ø£≈£î sêe⁄kÕôV≤uŸ &Üˆ ¬seˆˆÏ. Hêsêj·TDkÕ«$THêj·TT&ÉT >±]≥T¢

Áyêdæj·TT+&ç].

“He changed the best words and phrases and clauses of

some of our grandest hymns composed by very eminent poets

like Mr. Choudhuri Purushottam. I humbly ask him to let me

know the authority for his proceedure. I don’t think he would

attempt to mutilate Shakespeare or Milton as he has done with

our poets”

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTø£$ $s¡∫‘· Á>∑+<∏äeTT\T ` Væ≤+<äTeT‘· eTTqqTqï|ü&ÉT:`

˙˝≤#·\$˝≤düeTqT |ü<ä ø±e´ Á|üuÛÑ+<ÛäeTT, sêeTX‘·ø£eTT, ø£èwüí©\\T, ø=ìï ø°s¡Ôq\T

(1820).

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 194

Å¬ø’düÔeeT‘· d”«ø±s¡eTT #dæq+‘·≥ Áyêdæq$:`

ø±eéTT\T

j˚TdüTHêj·Tø£ X¯‘·≈£eTT (1845), j˚TdüTÁø°düT Ô Á|üuÛ ÑT X¯‘·≈£eTT (1845),

|ü+#·#êeTs¡|üqïeTT\T (1845), s¡ø£åD #·]Á‘· (1846), ìkÕÔs¡ s¡‘êïø£s¡eTT (1846),

$Á>∑Vü≤ìsêàDeTT (1846), Å¬ø’düÔe˙‹ Á|üø±XeTT (1851), dü‘· y<äkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤eTT

nqT Áø°düTÔ|üs¡‘·‘·«eTT (1871), dü‘· uÛÑ»q (1874).

|üÁ‹ø£\T

≈£î˝≤#ês¡|üØø£å (1833), eTTøÏ Ôe÷s¡ZÁ|ü<äs¡ÙqeTT (1846), eTX¯S∫ $wüO∫

dü+ø£≥ÁuÛ≤+‹ìeè‹Ô (1862), eTqùd eT÷\eTT?(1863), n+<Ûäø±s¡ HêX¯qeTT,

ÁãVü≤àC≤„qeTT, »>∑Hêï<∏ä|üØø£å yÓTT<ä …’q$.

|üPs¡«eTT ‘êfi|üÁ‘·eTT\ MT<ä >∑+≥eTT ( ÒKqeTT) ‘√ Áyêj·TT≥ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±]øÏ

nuÛ≤´düyÓTÆj·TT+&ÉT≥ #‘· ø±uÀ\T yê]<ädüTÔ] eTTø±Ô|òü\eTT\e … $T>∑T\ ≈£î~]ø£>±

qT+&ÉT≥#‘· H=ø£s¡T <ëìì≥T¢ e]í+∫].

ø£+. ªªeTTø£ÿ+Ï ø£+sƒ¡e÷˝À!

yÓø£ÿdüeTT>∑ y∫ø±#· ` yÓHÓï\C≤˝À!!

#=ø£ÿ+|ü⁄ s¡‘·ïe÷˝À !!!

#·ø£ÿì |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTÁyê\T ` dü]eTT‘ê´˝À!!!!

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] _&É¶ …\¢s¡T |üs¡ Àø£>∑‘·T …’]. yê] ≈£îe÷fifl jÓTTø£ÿj·TT,

Á|ü<∏äeT≈£îe÷], eT÷&Ée ≈£îe÷] jÓTTø£ÿj·TT, yê] ≈£îe÷fiófl ≈£îe÷¬s’\ jÓTTø£ÿj·TT

eTqTeT\T, <ÍVæ≤Á‘·T\T ø=+<äs¡T e+>∑, ñ‘·ÿfi, Ä+Á<Ûä<XeTT\˝À #Ó<ä]j·TTHêïs¡T.

<äj·÷eTj·TT&É>∑T uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT á e÷ |æ‘êeTVüQì <ë«sê ‘·q ~e´ s¡ø£åDqT e÷

≈£î≥T+ãeTTq ø£qTÁ>∑Væ≤+∫q+<äTq Äj·Tq |òüTqHêeTeTTq≈£î ìs¡+‘·s¡ <Ûäqýê<äeTT\T.

#· ˆ düTs¡T∫s¡ ‘·eTT Ÿ eTè<äT\dü÷≈£îÔ\ ì+&çq |ü<ä ø±eéTT Ÿ

|üs¡>∑>∑Áyêdæ Áø°düTÔ düuÛÑ ` yê]øÏ qs¡ŒDùddæ #ê\eˆ

‘·‡s¡eTT\T jTdüTyêø£ÿ$T\ ` C≤Ï j·TXÀ<ÛäqeT+~j·TTqï #Íˆ

<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷KT´ #·]‘·+_<Ó Áyêdæ‹ uÛÑø£Ôø√Ï¬ø’

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 195

nqTã+<ÛäeTT

` CÒyéT‡ »j·To Ÿ #Í<Ûä]

ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T u≤|æÔdüàeTT rdüT≈£îqï ÁbÕ‹|ü~ø£>±

(6`10`1833) 1933 dü+ˆˆ Äj·Tq X¯‘ê_∆ ñ‘·‡eeTT »]–HêsTT.

á $wüj·TeTT\T ø£$ J$‘· #·]Á‘· 14,15 n<Ûë´j·TeTT\˝À #·÷&É>∑\s¡T.

ø£$ »qà~qÁbÕ~|ü‹ø£>± 2003`2004 dü+ˆˆ\˝À ~«X‘· »j·T+‘√‘·‡eTT\T

‘Ó\T>∑THê≥ »]|æHês¡T. Äj·÷ bÕ+‘·eTT\˝À »]–q ø±s¡ Áø£eT $es¡eTT\T

Hê≈£î ‘Ó*dæq+‘·es¡≈£î á nqTã+<ÛäeTT˝À bı+<äT|üs¡TdüTÔHêïqT.Ä˝≤>∑TqH ø£$

jÓTTø£ÿ s¡#·q\T, ø°s¡Ôq\‘√ Á|üuÛ≤$‘·T˝…’q ø=+<äs¡T |ü<ä´ s¡÷|üeTT˝À yê]

n_Ûe÷qeTTqT #ê≥Tø=ì]. Ä |ü<ä eTT\T ≈£L&Ü bı+<äT|üs¡TdüTÔHêïqT.

∫e]>± ¬se. _.&ç.|æ sêe⁄>±s¡T (sê»eT+Á&ç), ø£$ $s¡∫‘·yÓTÆ ªªjÓTôVAyê e÷

‘·+Á&ç>±&Üµµ nH ø°s¡ÔqqT Ç+ ¢wüß uÛ≤wü ÀìøÏ nqTe~+#ês¡T. Bìì ≈£L&Ü

Ç+<äT˝À bı+<äT|üs¡TdüTÔHêïqT.

lø±≈£îfi¯+

lø±≈£îfi+ »˝≤¢ Å¬ø’düÔe dü+πøåeT dü+|òüT+ yês¡T l &ç.m Ÿ._.m Ÿ. ≈£îe÷sY

>±] n<ÛÓ ’«s¡ eTT˝À lø±≈£îfi|ü≥ºDeTT˝À2003dü+ˆˆ nø√ºãs¡T 11,12 ‘~\˝À

ø£$ |ü⁄s¡Tc ÔÔeTT#Í<Ûä] ~«X‘· »j·T+‹ ñ‘·‡eeTT\T |òüTq+>± »]bÕs¡T.

11.10.2003 ‘˚B ñ<äj·TeTT ø£$ s¡∫+∫q ø°s ¡ Ôq\ b˛°\T

&Üˆˆ _.ÄsY. n+uÒ<äÿsY Ä&çÀ]j·T+˝À »]>±sTT. kÕj·T+Á‘·eTT ø£$ jÓTTø£ÿ

J$‘· #·]Á‘· $X‚¢wüD »]–+~, l C≤˝≤~ sêC≤sêe⁄ ( Á|üeTTK dæ s¡#·sTT‘· )

>±s¡T Á|ü‘´ø£

ÄVü‰«ì‘·T\T>±,leT‹ ô|’&çôdÏº »j·T+‹, eTTìdæ|ü Ÿ #Ó’sYô|s¡‡Hé, >ös¡e n‹~Û>±

bÕ˝§ZHêïs¡T.

12.10.2003, Ä~yês¡eTT, Á|ü‘´ø£ ÄVü‰«ì‘·T\T _.&ç.|æ.sêe⁄ (sê»eT+Á&ç)

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 196

l CÒyéT‡ »j·To Ÿ #Í<ä](q˝§Z+&É) eTTqï>∑T yês¡T |ü≥ºDeTT˝À qTqï #·]Ã

Äsê<Ûäq\˝À bÕ˝§ZHêïs¡T. Äsê<Ûäq\˝À eTTU≤´+XeTT ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]

>±] ùde , ø°s¡Ôq\T, J$‘· #·]Á‘·.kÕj·T+Á‘·eTT (mHé.Ï.ÄsY.eTTì‡|ü Ÿ ôV’≤dü÷ÿ Ÿ

Á>ö+&é‡˝À |òüTq+>± düuÛÑ »]bÕs¡T. ø£$ $s¡∫‘· ø°s¡Ôq\ dü+^‘· $uÛ≤e] nìï

dü+|òüTeTT\ j·T÷‘Y ø£\dæ »]bÕs¡T, õ˝≤¢ ˝Àì nìï dü+|òüTeTT\ bÕwüºs¡T¢ ,

uÀ<Ûä≈£î\T, lø±≈£îfi|ü≥ºD Á|ü»\T dü+^‘· $uÛ≤e]ì ÄkÕ«~+#ês¡T. , Á|ü‘´ø£

ÄVü‰«ì‘·T\T ¬se, _.&ç.|æ. sêe⁄ >±s¡T, lCÒyéT‡ »j·To\T #Í<Ûä]>±s¡T, ø£$

jÓTTø£ÿ s¡#·q\T, kÕVæ≤‘·éTT >∑T]+∫, J$‘· #·]Á‘· >∑T]+∫ e÷≤¢&Üs¡T,

¬se >√& kÕyT´\T >±s¡T ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] s¡#·q\T,kÕVæ≤‘· eTT,J$‘·eTT

>∑÷]Ã #·ø£ÿì $X‚¢wüD‘√ Á|üdü+–+#ês¡T, ‘·sê«‘· õ˝≤¢˝Àì bÕwüºs¡¢+<ä]˙

düHêàì+#ês¡T.

$»j·Tq>∑s¡eTT

2003 dü+ˆˆ ôdô|º+ãs¡T 5,6,7,e ‘B\˝À õ˝≤¢ ñ‘·‡e ø£$T° n<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À

ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäÛ] ~«X¯‘· »j·T+‹ ñ‘·‡yê\T |òüTq+>± »]>±sTT.

lj·TT‘·T\T yÓ’.sêãsYºdüHé, õ.Á|ükÕ<é, $.e÷dæ˝≤eTDÏ, Ï.XÊ+‘· ≈£îe÷sY,

¬se, |æ.~ÛjÓ÷|òæ\dt, bÕwüºs¡T n\»+– s¡$≈£îe÷sY>±s¡¢ |üs¡ yø£åD˝À ø°s¡Ôq\

b˛°\T ìs¡«V æ≤+∫ $CÒ‘ ·\≈£î ãVüQeT‹ Á|ü< ÛëqeTT >±$+#ês¡T,

&Üˆˆ mdt.Ï.C≤„Hêq+<ä ø£$, ø±øÏHê&É, l Á|ü‹ÔbÕÏ <edüVü‰j·TeTT, >∑T+≥÷s¡T,

&Üˆˆ &ç.$.&ÜìjÓT Ÿ, $»j·Tyê&É, >±s¡¢øÏ düHêàqeTT »]bÕs¡T, l m.ÄsY.d”ºyÓHédüHé,

ôV’≤<äsêu≤<é yês¡T #·ø£ÿì dü+^‘· $uÛ≤e] »]bÕs¡T.

ø£$ ~«X‘· »j·T+‹ dü+<äs¡“¤+>± Á|ü‘´ø£ dü+∫ø£ $&ÉT<ä\ #XÊs¡T.

2009 dü+ˆˆ dæyéT‡ u≤|æºwüßº #·]Ãyês¡T ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] ø°s¡Ôq Ò

Á|ü<ÛëqeTT>± Ä\|æ+# ø±s¡ Áø£e÷ìï »]–+#ês¡T. &Üˆˆ sêyÓ\ CÀôd|òt >±s¡T

(ôV’≤<äsêu≤<é), ¬se. _.&ç.|æ sêe⁄>±s¡T (sê»eT+Á&ç), yÓTÆHê]°dt ø±s√ŒπswüHé l

m+.&ç.düTBÛsY eTTK´ n‹<ÛäT\T>± bÕ˝§ZHêïs¡T, l C….C….#Í<Ûä], dü+|òüT$TÁ‘·

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 197

ÄsY.mdt.C≤Hé >±s¡¢ |üs¡´ y˚ø£åD˝À ø±s¡´Áø£eTeTT »]–+~, #·]Ã ø£«j·TsY

yês¡T,¬se._.&ç.|æ sêe⁄ >±s¡T ø=ìï ø°s¡Ôq\T bÕ&É>±, l es¡\øÏåà ‘ê´>∑sêE

dü+^‘·, qè‘· ø£fi≤ìπø‘·Hé $»j·Tq>∑s¡+ ñbÕ<ë´j·TT\T, $<ë´s¡T∆\T ø£sêí≥ø£ dü+^‘·

ø£#] u≤DÏ À Ä+Á<ÛäÁ¬ø’düÔe ø°s¡Ôq\T Ä\|æ+#ês¡T.

‘·>∑s¡|ü⁄e\dü

∫Ïºe\dü À ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T 1862 dü+ˆˆ qT+&ç 1870dü+ˆˆ

es¡≈£î bÕwüºs¡T>± |üì #XÊs¡T. Äj·Tq |üì #dæq \+&ÉHé $TwüqØ k˛ôd’° #·]Ã

yê] n<ÛÓ’«s¡ eTT\˝À ~.19.9.2003 Hê&ÉT ‘·>∑s¡|ü⁄e\dü pŸ Òãs¡T yÓ ÒŒ¤s¡T

ôd+≥sY À ~«X‘· »j·T+‹ ñ‘·‡yê\T »]bÕs¡T, eTTK´ n~Û‘·T\T>± l C….C….

#Í<Ûä], &Üˆˆ &ç.&ç. #Í~Û] (ø£$ ◊<äe ‘·s¡|ü⁄ eTqe⁄\T), yêø√´|ü <•≈£î\T>±

¬se. myéT.bÕ˝Ÿ n>∑d”ºqT (ôV’≤<äsêu≤<é _.Ç.myéT. ø±s¡ <ä]Ù) Áã<äsY m.C… ï

ÁøÏc º|òüsY , KeTà+ >±s¡T bÕ˝§ZHêïs¡T, l s¡‘·ïj·T´ (]f…ÆsY¶ ‘êo Ÿ<ës¡T) >±s¡T

ø£$ J$‘·#·]Á‘· ‘Ó*j·T CÒj·T>±, l C….C….#Í~Û]>±s¡T ªyêπ>Zj·Tø±s¡Tì>±

ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäÛ] >±s¡Tµ nqï n+XeTT ô|’ e÷≤¢&Üs¡T.

á ø±s¡ Áø£eTeTT &Üˆˆ &ç.C….yÓ÷Vü≤Hé ≈£îe÷sY(n<Ûä ≈£åî\T, ÁøÏwæºj·THé yÓ ÒŒ¤sY

nk˛dæjTwüHé, ∫Ïºe\dü) >±] |üs¡ yø£åD˝À »]–+~.

|üsê¢œ$T&ç (n+‘·πs«~)

u≤ãT C≤Hé #Í<Ûä] >±] ø°\ø£ HÁ‘·T‘·«eTT˝À ªn+‘·sY y~` |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

yÓTyÓ÷]j·T Ÿ Vü‰ Ÿ ìsêàDeTT »]–, 1908 dü+ˆˆ˝À Ä\j·T Á|ü‹wüº »]–+~.

á uÛÑe+‹ •~Û ≤edüÔ≈£î #s¡T ø=q>±, <ëìï |ü&É>=Ïº <ëì ô|’H ø=‘·Ô uÛÑe+‹

ì]à+#· ã&ç+~. ø=‘·Ô uÛÑe+‹ ìsêàDeTT˝À bÕwüºs¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]

(ø£$ eTTìeTqe⁄&ÉT)>±] ô|<ä› ≈£îe÷s¡T¶ &Üˆˆ mdt.mdt.#Í<Ûä],<ÍVæ≤Á‘·T\T

&Üˆˆ s¡$ yÓ÷Vü≤Hé, &Üˆˆ Á|üB|t ≈£îe÷sY >±s¡T¢ ø°\ø£ bÕÁ‘· eVæ≤+#ês¡T.

á Áø=‘·Ô uÛÑeqeTT ‘ 5.09.2003 Hê&ÉT |ü⁄q:Á|ü‹wüº »]–+~, eTTK´

n‹~Û>± ¬se &Üˆˆ &ç.$.&ÜìjÓT Ÿ (e÷J &Ó’¬sø£ºs¡T, düTyês¡ÔyêDÏ $»j·Tyê&É)

>±s¡T, >ös¡e n~Û‘·T\T>± ¬se õ.u≤ãT sêe⁄ ôV’≤<äsêu≤<é , l &$&é ¬ø.Xs¡à

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 198

yÓ’C≤>¥, &Üˆˆ |æ.s¡$yÓ÷Vü≤Hé,yÓ’C≤>¥ >±s¡T¢ bÕ˝§ZHêïs¡T, ø±s¡ Áø£eTeTT &Üˆˆ|æ.Á|üB|t

≈£îe÷sY (n<Ûä ≈£åî\T, #·]Ã ø£$T°) n<Ûä ø£å‘·q »]–+~, ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä],

¬se. <ëdt n+‘·πs«~>±s¡¢ J$‘· $X‚cÕ\T düuÛÑ À ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô ø£$ ø°s¡Ôq\T

>±qeTT #XÊs¡T. #·]Ã ø£$T° Áf…»s¡sY leT‹ XÊ+‘êu≤jYT #Í<Ûä] >±s¡T Áø=‘·Ô

uÛÑeq ìsêàDeTT @$<Ûä+>± »]–+<√ ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T.

$XÊK |ü≥ºD+

X¯‘·»j·T+‹, ~«X¯‘·»j·T+‹ ñ‘·‡yê\T, »qà~HêìøÏ eTT+<äT>± ø±ì

yÓqTø£>± >±ì dü+e‘·‡s¡eTTbÕ≥T »s¡T|ü⁄‘ês¡T

düú\eTT:` ø£fi≤uÛ≤s¡‹, |æsƒê|ü⁄s¡eTT ø±\ì : $XÊK

‘~ :` 27`06`2003.

yÓ’.myéT.dæ.m $XÊK|ü≥ï+ yês¡T ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ~«X‘· »j·T+‹

ñ‘·‡eeTT |òüTq+>± ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. &Üˆˆ mHé. »j·T≈£îe÷sYsêe⁄ >±s¡T,

l s√\+&é $*j·TyéT‡>±s¡T, l õ. e÷‘·÷´|”≥s¡T>±s¡T, ø±s¡ Áø£eTeTT #·ø£ÿ>±

q&çbÕs¡T. &Üˆˆ &ç.$. &Üìj˚T˝Ÿ >±s¡T ≈£î¢|ü¢dü+<˚X¯$T#êÃs¡T. &Üˆˆ ì≥º\

düT<Ûës¡‘êï+»* >±s¡T |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±] s¡#·q\ô|’ #dæq |ü]XÀ<Ûäq¬ø’ ÄyÓT≈£î,

¬se.&Üˆˆ _.&ç.|æ.sêe⁄>±s¡T ‘Ó\T>∑T Å¬ø’düÔe ø°s¡Ôq\T düTe÷s¡T>± 16000 ø°s¡Ôq\T

ùdø£]+∫q+<äTq yê]ì düHêàì+#ês¡T. ø° ˆX‚ ˆÄsY.ÄsY. düT+<äsYsêe⁄>±] ªª‘Ó\T>∑T˝À

Å¬ø’düÔe kÕVæ≤‘· +µµ nH |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£ Á>∑+<ÛäeTT ø=s¡¬ø’ yê]øÏ eTs¡D≤+‘·s¡ _s¡T<äT

Á|ü<ÛëqeTT #j·T>± yê] CÒ«wü ≈£îe÷s¡T&ÉT Ábıô|òdüsY ÄsY.&ç. dü+|ü‘Y ≈£îe÷s¡T>±s¡T

n+<äT≈£îHêïs¡T.

leT‹ myéT. X•sêDÏ>±s¡T ªªjÓTôVAyê e÷ ‘·+Á&ç>±&Éµµ ªª<e⁄&ç∫Ãq ~e´

XÊg$T<˚qT eTqø√ j·Tqï˝≤sêµµ nH˚ ø°s¡Ôq\T XÊÅd”Ôj·T+>± ø£sêí≥ø£ dü+^‘·

u≤D° À Ä˝≤|æ+#ês¡T. l ¬ø.mdt. #·+Á<äX‚KsY >±s¡T ø£$ s¡∫+∫q ø°s¡Ôq\qT

ÁXÊe´+>± Ä˝≤|æ+#ês¡T.

26`06`2003 ‘~ì »]|æq ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]µµ >±] ø°s¡Ôq\ b˛Ï À

$CÒ‘·\≈£î ãVüQeT‹ Á|ü<ëqeTT >±$+#ês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 199

düú\eTT:` >∑Ts¡C≤&É ø£fi≤πøåÁ‘·eTT

‘~ :` 2003 ôdô|º+ãs¡T 5,6,7

~«X¯‘·»j·T+‘√‘·‡eeTT\T yÓ’.j·T+.dæ.m yê] n<ä«s¡éTT˝À »]bÕs¡T.

5e ‘˚~q l CÒyéT‡ »j·To˝Ÿ #Í<Ûä]>±s¡T dü+ø£\qeTT #˚dæq ªªÄ+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe

ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäT] s¡#·q\T ` dü+|ü⁄Ï1µµ Ä$wüÿ]+|üã&ç

Á|ü<ÛäeT ø±|” ø£$ 5e ‘·s¡eTT eTqe&ÉT l C≤Hé q÷´≥Hé #Í<Ûä] (]f…ÆsY¶ &ç|üP´Ï

&Ó’¬sø£ºsY, @ìeT˝Ÿ Vü≤dtu…+&ÉØ &çbÕs¡TºyÓT+Ÿ, ˇ]kÕ‡ >∑es¡ïyÓT+Ÿ) >±]øÏ

ãVüAø£]+#·ã&çq~. n≥T ‘·sê«‘· ¬se._.&ç.|æ. sêe⁄>±s¡T(sê»eT+Á&ç) ø£$

Áyêdæq ø°s¡Ôq\T, yêÏ >=|üŒ‘·qeTT >∑T]+∫ $e]+#ês¡T. l C….C…. #Í<Ûä] >±s¡T

ø£$ s¡#·q\T >∑T]+∫ $e]+#ês¡T. Áø°düTÔuÛ≤s¡‹, ôV’≤<äsêu≤<é yês¡T ø£$ ø°s¡Ôq\≈£î

nqT>∑TD+>± qè‘· Á|ü<äs¡Ùq #XÊs¡T. &Üˆˆ myéT.mdt XÊ+‘·es¡úHé>±s¡T(>∑T+≥÷s¡T)

yês¡T yêø√´|ü<˚X¯eTT #˚XÊs¡T. yÓ’.myéT.dæ.m $XÊK|ü≥ï+ yês¡T ôdô|º+ãsY

5e ‘Bq Á|”#·sY‡ & >± »s¡T|ü⁄ø=+≥THêïs¡T.

düú\eTT:` ø£XÊuÛ≤s¡‹, |æsƒê|ü⁄s¡eTT ø±\ì, $XÊK

‘~ :` 2003 nø√ºãs¡T 6.

#Í<Ûä] e+oj·TT\T ~«X‘· »j·T+‘√‘·‡eeTT\T »]|æHês¡T. (1833 nø√ºãs¡T

6e ‘˚~q |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT#Í<Ûä]>±s¡T ø£≥ø£eTT˝À u≤|æÔdüàeTT rdüT≈£îHêïs¡T.)

¬se.&Üˆˆ&ç.$ &ÜìjT Ÿ (e÷J &Ó’¬sø£ºsY, düTyês¡ÔyêDÏ) yêø√´|ü<XeTT #j·T>±,

¬se. _.&ç.|æ sêe⁄>±s¡T ø£$ jÓTTø£ÿ ø°s¡Ôq\ $X‚¢wüD #XÊs¡T.l |æ. »>∑Hêï<ÛäeTT>±s¡T

(bÕ\ø=+&É) ø£$ jÓTTø£ÿ s¡#·q\ô|’ kÕVæ≤‘· düMTø£å #XÊs¡T. l bÕ&Ï ø£eT˝≤ø£sY

(ôV’≤<äsêu≤<é) >±s¡T ‘·eT yê<ä´ ãè+<äeTT‘√ ø£$>±] ø°s¡Ôq\T Ä˝≤|æ+∫

n\]+#ês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 200

ôV’≤<äsêu≤<é

¬se. &Üø£ºsY sêyÓ\ CÀôd|òt, Áô|dæ&Ó+Ÿ, ÇHédæºdü÷º Ÿ |òüsY Ç+≥sY #·]Ã Á>√‘Y

n+&é ©&ÉsY |òæ|t (◊ ◊ õ m Ÿ)ôV’≤<äsêu≤<é, Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<Û ä] ~«X¯‘· »j·T+‹ ñ‘·‡eeTT\T |ò üTq+>± ÁbÕs¡+uÛ ÑeTsTTHêsTT.

¬se.ÄsY.»j·TbÕ Ÿ, Áã<äsY $.¬ø. ôV≤Áì >±s¡¢ |üs¡ yø£åD˝À ø±s¡ Áø£e÷\T »]–HêsTT.

‘~ 31`08`2003 Hê&ÉT ôd+ÏqØ u≤|æºdüTº #·]Ã, dæøÏ+<äsêu≤<é À ø£$

$s¡∫‘· ø°s¡Ôq\ b˛° »]–+~. $CÒ‘·\≈£î 05`09`2003 Hê&ÉT ãVüQeT‘·T\T

Çe«ã&çq$.

‘~ 03`09`2003 Hê&ÉT m.dæ.Ï.dæ, >±+BÛq>∑sY, ôV’≤<äsêu≤<é À ø£$

kÕVæ≤‘· eTTô|’ y<ë+‘· #·s¡Ã »]|æHês¡T. mdæÏdæ Ábıô|òdüs¡T¢, bÕwüºs¡T¢ bÕ˝§ZHêïs¡T.

‘˚~ 04`09`2003 Hê&ÉT \÷<∏äs¡Hé #·]Ã (s¡M+Á<ä uÛ≤s¡‹ e<ä›)

ôV’≤<äsêu≤<é À ø£$ J$‘·eTT, kÕVæ≤‘· eTTô|’ $$<Ûä ÁbÕ+‘·eTT\ qT+&ç e∫Ãq

ø£$ n_Ûe÷qT\T ø£$‘·\T #·~$ $ì|æ+#ês¡T. m.|æ.dæ..dæ ôdÁø£≥Ø Ä*esY

>±s¡T, l m+&É÷¢] düT<Ûëø£sY >±s¡T, Hê´j·Tìπsí‘·\T>± eéVü≤]+#ês¡T.

ô|’ eT÷&ÉT dü+<äsê“¤\˝À l CÒyéT‡ C…. #Í<Ûä]>±s¡T Vü‰»¬s’Hês¡T.

‘~ 05`09`2003 Hê&ÉT Vü≤]Vü≤s¡ø£fi≤uÛÑeHé dæøÏ+<äsêu≤<é À ø£$ 200

»qà~q y˚&ÉTø£\T »]–HêsTT. C≤„q|”sƒY nyês¡T¶ Á>∑V”≤‘·, Á|üU≤´‘· ø£$

&Üˆˆ dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶ >±s¡T, »+≥q>∑sê\ bÕdüºs¡T¢, _wü|t\T, Å¬ø’düÔe Á|üeTTKT\T

düuÛÑqT n\]+#ês¡T.ø£$ $s¡∫q ø°s¡Ôq\T Á|üeTTK Å¬ø’düÔe >±j·T˙, >±j·T≈£î\T,

31`08`2003 HêÏ $CÒ‘·\T, Áã<äsY $.¬ø. ôV≤Á˙>±] dü+^‘· <äs¡Ùø£‘·«eTT˝À

>±qeTT #dæ düuÛÑqT n\]+#ês¡T.l CÒyéT‡ »j·To Ÿ #Í<Ûä]>±s¡T dü+ø£\qeTT

#dæq ªªÄ+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] s¡#·q\T dü+|ü⁄Ï `

1µµ ì düuÛÑ À Ä$wüÿ]+#ês¡T. ø£$ $s¡∫‘· ø°s¡Ôq\ ø±´ôdŸ $&ÉT<ä\ #XÊs¡T. &Üˆˆ

sêyÓ\ CÀôd|òt >±s¡T, &Üˆˆ õ.kÕyT´ Ÿ (Hêsêj·TD>∑÷&É u≤|æºdüTº #·]Ã) >±s¡T,

eT]ø=+<äs¡T Å¬ø’düÔe Ábıô|òdüs¡T¢, Á|üeTTKT\T ñ|üq´dæ+#ês¡T. düuÛÑ #ê˝≤ |òüTq+>±

»]–q~.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 201

‘~ 22`08`2004 Hê&ÉT Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ ÁøÏwæºj·THé bò s¡yéTyês¡T, l CÒyéT‡

»j·To˝Ÿ #Í<Ûä]>±s¡T dü+ø£\qeTT #˚dæq ªªÄ+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø£$ kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] kÕVæ≤r kÂs¡uÛ≤\Tµµ (dü+|ü⁄Ï 2) qT &Üˆˆ <ëdtu≤ãT>±s¡T,

&Üˆˆ sêyÓ\ CÀôd|òt>±s¡T, |ü]#·j·TeTT #j·T>± yÓ÷dtº ¬se¬s+&ÉT &Üˆˆ e÷s¡+|üP&ç

CÀõ>±s¡T Ä$wüÿ]+∫Hês¡T. Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ kÕ+πø‹ø£ $<ë´ eT+Á‹ >ös¡e˙j·TT\T

Hêj·Tì qs¡dæ+Vü‰¬s&ç¶>±s¡T, l CÒyéT‡ »j·To Ÿ #Í<Ûä], l –&ÉT>∑T sêeTeT÷]Ô,

l eTVü≤eTà<é >ödt >±s¡¢qT XÊ\Te\T ø£|æŒ düHêàì+∫Hês¡T. l bÕ&Ï ø£eT˝≤ø£sY

>±] ãè+<äeTT ø£$ $s¡∫‘· ø°s¡Ôq\qT Ä˝≤|æ+∫ düuÛÑqT n\]+#ês¡T. düuÛÑ≈£î

$#Ãdæq Á|üeTTKT\T l dü«s¡íõ‘Y ùdHé ◊.|æ.j·Tdt, l kÕº ¢u≤ãT ◊.ÄsY.Ï.mdt,

bÕdüºsY q\¢ ‘êeTdt, ¬se._.&ç.|æ sêe⁄>±s¡T eTTqï>∑T yês¡T y~ø£ q\+ø£]+#ês¡T.

_wü|t ‘êsêHê<ÛékÕ>∑sY (yÓT<∏ä&çdtº #·]Ã) >±s¡T, dü+<X$T#êÃs¡T. &Üˆˆ <ëdtu≤ãT,

l $»j·T •U≤eTDÏ, &Üˆˆ mHé.C….Á|üuÛ≤ø£sY >±s¡T¢ ø±s¡´Áø£eTeTTqT |òüTq+>±

»]|æ+#ês¡T.

‘~ 05`09`2004 Hê&ÉT ◊.◊.õ.m Ÿ yê] Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À &Üˆˆ sêyÓ\

CÀôd|òt, ¬se. sêyÓ\ »j·TbÕ Ÿ >±s¡¢ |üs¡ yø£åD˝À ~«X‘· »j·T+‹ eTT–+|ü⁄ düuÛÑ

|òüTq+>± »]–q~. eTTK´ n~∏‹ l >√|æHê<∏é ¬s&ç¶ ◊.|æ.mdt.>±s¡T ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

#Í<Ûä] >±]ô|’ Ç+≥sYHÓŸ À yÓuŸôd’Ÿ Ä$wüÿ]+#ês¡T. düuÛÑqT »+≥q>∑sê\˝À

qTqï Á|üeTTK bÕdüºs¡T¢, m.dæ.Ï.dæ Ábıô|òdüs¡T¢, ¬se. _.&ç.|æ sêe⁄>±s¡T sê»eT+Á&ç,

l CÒyéT‡ »j·To Ÿ #Í<Ûä]>±s¡T n\]+#ês¡T. Áã<äsY $.¬ø ôV≤Á˙ >±] dü+^‘·

<äs¡Ùø£‘·«eTT˝À Á|üeTTK >±j·T˙ >±j·T≈£î\T ø£$ >±] ø°s¡Ôq\T bÕ&ç düuÛÑqT

n\]+#ês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 202

eT<äq|ü*¢

‘˚~ 05`09`2003 .C….dæ.myéT #·]Ã, eT<äq|ü*¢ yê] Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À

kÕ∆ìø£ ø£eT÷´ì° Vü‰\T q+<äT ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] ~«X‘· y&ÉTø£\T |òüTq+>±

»]bÕs¡T. #ÓHÓ ’ ï, _Á≥>∑T+≥\ qT+&ç e∫Ãq >±j·T˙, >±j·T≈ £î\T,

bÕdüºsY »j·TsêE>±s¡T, kÕ∆ìø£ #·¬sÃdt j·T÷‘Yyês¡T, ø£$ ø°s¡Ôq\T >±q+ #dæ

düuÛ≤dü<äT\qT n\]+#ês¡T. kÕ›ìø£+>± |üì#düTÔqï ‘Ó\T>∑T ` Væ≤+B |ü+&çŸ,

ø£$ kı˝§e÷HésêCŸ, $»j·Tyê&É, ø£$ ôV≤Á˙ eT<äq|ü*¢, yês¡T ø£$ ø°s¡Ôq\T

$X‚¢dæ+∫ $e]+#ês¡T. ø£$ ø°s¡Ôq\≈£î nqT>∑TD+>± |æ\¢\T Hê≥éTT #XÊs¡T.

l C≤Hé uÛ≤düÿsY>±s¡T, l u…+»$THé>±s¡T ø±s¡ Áø£eTeTTqT |üs¡ yøÏå+∫Hês¡T.

ãfi≤fl]

leT‹ &ç.sê<Ûä>±s¡T, ãfi≤fl] dæ.mdt.◊ #·]Ã yê] düVü≤ø±s¡eTT‘√ ø£$

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ~«X¯‘· »j·T+‹ ñ‘·‡eeTT\T |òüTq+>± »]|æHês¡T.

leT‹ sê<Ûä>±s¡T, bÕdüºsY »j·TsêE>±s¡T, kÕ∆ìø£ >±j·T˙, >±j·T≈£î\T ø°s¡Ôq\T

Ä˝≤|æ+∫ düuÛÑqT n\]+#ês¡T. ãfi≤fl]˝À |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±s¡T 1834

dü+ˆˆ ˝À ˇq]+∫q ùdeqT düà]+#·T≈£îHêïs¡T.

nq+‘·|ü⁄s¡eTT˝À bÕdüºsY »j·TsêE>±s¡T, |ò”u≤ πs&çjÓ÷ yê] Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À,

≈£s¡÷ï\T˝À Ò≥T ¬ø.CÀôd|òt >±]

Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À, $»j·Tyê&É À l •yêõ (düŒ+<äq)>±] Ä<ä«s¡ eTT˝À, |ü\eTHs¡T˝À

bÕdüºsY &ç.dæ yÓ÷Vü≤HésêCŸ >±] Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À, VüA_¢ À ¬se.düT<Ûëø£sY, ¬se.Áwü&Éø

Ä<ÛÓ’ «s¡ eTT˝À ø£$ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä]>±] ~«X‘· »j·T+‹ ñ‘·‡yê\T |òüTq+>±

»]–HêsTT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 203

CÀVü‰s¡T ˆ CÀVü‰s¡T ˆˆ z|ü⁄D´ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<ÛäØˆˆ

*~«X‘· »j·T+‘√‘·‡e X‘·ø√Ï CÀVü‰s¡¢ π>j·T |ü⁄cÕŒ+»**

s¡#·q : ¬se &ç.dæ.–&çj·THé, õ.ÏôV≤#Y.,

u≤|æºwüßº #·]Ã, \+¬ø\bÕfiËeTT,

|üs¡yê&É, $U≤K|ü≥ï+, 531021

CÀVü‰s¡T, CÀVü‰s¡T z|ü⁄D´ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<ÛäØ!

CÀVü‰s¡T ˙≈£î.... ~«X‘· »j·T+‹ dü+ãsêq!

CÀVü‰s¡T¢ CÒø=qTeTT.... n+ãsêq z ~e´‘C≤!

CÀVü‰s¡T \]Œ+‘·T.... z ì‘· dü‘· #·]‘ê!

|ü⁄s¡Twüß\+<äT........ |ü⁄D´ |ü⁄s¡Twü&ÉMe⁄

|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷ ...... ˙ HêeT eT+<

|ü⁄s¡TcÕs¡úeTT ......... dü$Tà[‘·+u≤jÓT

|ü⁄˙‘·e÷jÓT ˙<äT »qà .........<Ûäs¡ dæús¡ kÕúsTTHé

»>∑‹ ˙ »q˙ »q≈£î Ÿ .....düTuÛÑÁ<ë ≈£Ls¡àHê<Ûä

»qàkÕúq ‘Ó+ã÷s¡T ..... <ä] eT<äHê|ü⁄]

»qà‘·Vü≤ >ö&ÛÉ Áu≤Vü≤àq ....... |ü+XÀqï‘· ~«

»qà Bø£åHé ã&Édæ.... ôV’≤+<ä y<ë+‹ yÓ’‹Me⁄

u≤\éT+< ........ uÛÑøÏÔ u≤yê\ u§+~

ãT~∆ $C≤„q ôV’≤+<ä... y<ä |ü⁄sêD |ü⁄øÏÿ≥ ãÏº

uÛÑTeq U≤j·T ej·TdüT .....yÓT+&ÜjÓT eè~∆

uÛÑ>∑e<ä“¤j·T uÛÑøÏÔ ÁX<ä∆ ..... HÓqs¡Tq Á>±Vü≤´+u…’

<yêH«wü Xs¡y|òüT ....... õ C≤„kÕj·TT‘·+u…’

<Ûäs¡Hé X‘·ø√Ï <e ......... <e‘ê HêeT düàs¡D CÒdæ

~qeTTqø=ø£ÿ .......... <e⁄fiófl |ü⁄≥Tº#·TqïÏ sT÷

<Ûä]Á‹Hé ã÷s¡íj·÷<Ûë´‹àø£ ..... ãVüQ ∫+‘ê Á>±Væ≤jÓÆT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 204

uÛ≤s¡‘êeì˝À ... ‘=* eTTÁ~‘ê $s¡∫‘·

u≤|æºwüßº $TwüqØ ...... $*j·T+ πø] Á‘·j·T+ Á|ü

uÀ~Û‘· ø£s¡|üÁ‘· ...... dü+<X Vü≤è~ düŒ+~+#·

uÛ≤y√Á<ø£ |üPs¡Tí&Ó’ ..... dü‘· <yêH«cÕs¡+ãe÷jÓT

$*j·T+ &ÜdüHé ..ôV≤ …HêïŸ dü‹ yT»sY Áu…Ÿ

yêø£ Á|üuÛÀ<äeTT\T ........ ÁøÏdüTÔdüTyêsêÔ XøÏÔ H=+~

$XÊK˝À ‘=* j·TqTyê<ä ........ Áø=‘·Ô ìã+<Ûäq #ã÷ì

$XÊ´dü uÒ$‘ês¡+ã ....... ˙ $q÷‘·ï »qà

»q˙ »qø£ ... »qàkÕúq $T&É∫

J$‘êsê∆+– ..... ã+<ÛäT esêZ\Hé $&É∫

»q≈£î\ ø£≥Tº u≤≥T¢ ..... ≈£Lø£Ïq Á<Ó+∫

»>∑Á<äø£å Áø°düTÔ düTyêsêÔ ..... uÛ≤s¡yêVü≤ø£+u…’

jÓT+‘√ düT+<äs¡yÓTÆqM ...... düTyêsêÔ düT+<äs¡ ˙bÕ<ë\T

jÓT+‘√ j·T+<ä+u≤jÓT ... <Ûäs¡–s¡T\ô|’

j·÷ùd‘·T u…+>±\T yÓTT<ä\T... eTÁ<ëdüT≈£î ˙bÕ<äj·÷Á‘·

jTdüT s¡ø£åD yês¡Ô ........ C≤≥T »qyÓ&É …

˙bÕ<ë\T bÕsê&çq ... |ü⁄s¡eTT\˙ï

Hê&ÉT ìqT <ä÷wæ+∫ ...... πsyÓ÷>±ì

qT&ÉT Á|ü‹ |ü⁄s¡eTTq ... |ü …¢ |ü …¢\+<äT

ì»$T~ yqy\T... Áø°düTÔ Ä\j·÷\T yÓ\dæ …¢ p&É

Ä+Á<Ûä ˇ]j·÷ u…+>±\T ... ‘·$Tfi ÁbÕ+‘ê\ ˙ùde

n+<äT>∑\ ì+<äT Ò<äqT... dü+<Vü≤yTe\<äT

nìï ÁbÕ+‘ê\ ˙ düTeT<ÛäTs¡... dü+<X ^‘ê\T

nq+‘êq+<ä >±q .... Á|ü‹ >±Hê\ ô|ìï~Û

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 205

nø£ås¡ dü‘· kÕVæ≤‘· .... eTTÁ~‘ê $s¡∫‘ê\T

nìï ≈£î˝≤\ ≈£L\+ø£wü... ≈£î˝≤#ês¡ |üØø£å ˙‹ Á|üø±X+

n+<Ûä ø±s¡ HêXq, eTTøÏÔ e÷s¡Z Á|ü<äs¡‡q+... s¡ø£åD #·]Á‘·

n+<äT »>∑Hêï<Ûä |üØø£å ... dü‘· y<äkÕs¡ dü+Á>∑Vü≤+ ÁbÕeTTK´+

eTs¡Te ÒeTT ˙<äT... e÷<ÛäTs¡ ^‘√|ü<XÊ\T

eTHêïqT uÀ\T s¡T∫ ... ˙ bÕ≥\ dü+<XÊ\T

eTDÏe÷DÏø±´\T .... y\ y\T kÕVæ≤‘· dü+|ü⁄≤\T

MT+<äT $TøÏÿ* yêπ>Zj·T ... Á|ü#ês¡ Á|üuÛÀ<ä dü+^‘· ø£s¡Ô

jTeTì ìqT bı>∑&É .... e÷≥ Ÿ #ê\e⁄

j·T<ä À bÕ≥\ |ü\¢e⁄˝≤¢ .... sê>∑‘êfi düyTàfiq dü+|ü‹Ô

j·Teì ˙ ø°]Ô ∫s¡ Jeq+ ... ˙ ø°s¡Ôq C≤„|üø£ ∫Vü‰ï\T

jTdüT »>∑B«j·÷>∑eTq... ˙e⁄ ì» ø°]Ô X‚wüß&Ée⁄.

jTdüT Á|üuÛÀ, Hêj·Tø£j·THé.... ~«X‘· π>j·T dü+|ü⁄≤\T

jTdüT »>∑‹ H‘Ó+#·T ... ~«rj·÷>∑eTq ø±˝≤q

j·÷<äè•Ãø£ ˙<äT ...... ~«X‘· »j·T+‘√‘·‡yê\T

jTj·÷XÃs¡ + ˙‹eT+‘·T&Ü .... ˙<äT C≤„|üø±o sê«<ë\T

~«X‘· edü+‘ê\ ... ‘ CÀ eT÷]Ô

~e´ kÂ+<äs¡ kÕs¡÷|ü ... yêπ>Zj·T |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷!

~«X‘ê~Ûø£ e÷&Ó+<ë\... e+<äHêeT÷]Ô

<X $<XÊ\ ˙ø°]Ô .... Á|ü‹ #√≥ Á|ü»«]\T¢

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 206

ø=+&É+‘· À >√s¡+‘·

<e⁄ì düèwæº À

>±* M#·TqT... |üPe⁄\T |üPj·TTqT

ì+–˝Àì ‘ês¡ø£\T esêí\T XÀ_Û\T¢qT

~≈£îÿ ~≈£îÿ˝≤ ...~e´ ^‘·eTT\T

mes¡T MÏøÏ yês¡düT\T?

Á|üyÓ÷<ä MD\T ø£e÷∫ bÕ&É>±

ôd\jTfiófl ÒfiflqT ˝≤*dü÷Ô...

»\ »\ bÕs¡T Ä ˙Ï düe«&ÉT\T mqïÏøÏ e÷s¡e⁄ ø£<ë

düèwæº Àì ‹j·T´<äq+ m+‘· XÊ•«‘·yÓ÷

á uÛÑT$˝À yÓ\dæq eTVü‰ ‘·|üdü ø£$‘ê »«\qdæ+VüQ&Ó’q ª#Í<Ûä]µ >±]

s¡#·q\T n+‘ XÊ•«‘·+

ªª ì>∑]« s¡#·Hê, <äTs¡+<Ûäs¡T&ÉT, $X«$U≤´‘·, ùdïVü≤o*

|ü⁄s¡Twüß\˝À ñ‘·ÔeTT&Ó’q ªª|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]µµ n+<äTø√ e÷ ì+&ÉT Vü≤è<äj·T

˙sê»Hê\T

ø±\+ e÷]Hê, j·TT>±\T >∑&É∫Hê, ‘·s¡‘·sê\T eTT–dæHê eTs¡Te ÒeTT

˙e⁄ á˝Àø±ìøÏ n+~+∫q eTDÏ|üPdü ≤+Ï ªªÄ+Á<Ûä Á¬ø’düÔe ø°s¡Ôq\qTµµ

|ü⁄Ïºq •Xóe⁄ <ä>∑Zs¡qT+&ç eT÷&ÉT ø±fifl eTT<äTdü* es¡≈£î ˙ bÕ≥ bÕ&Éì

yês¡T me¬s’Hê j·TT+<äTsê? @ ø£åDyÓTÆHê düπs, @>∑&çjÓÆTHê düπs ≈£Lì sê>±\T

rdü÷Ô düà]+#Ó<äeTT ìqTï z ~eéT÷]Ô..

s¡ø£å≈£î&Ó’q jTdüTqT ˙˝À eT\#·Tø=ì, ‘·\#·Tø=ì n+~+∫Hêe⁄ á ˝Àø±ìøÏ

n‹ e÷<ÛäTs¡ yÓTÆq eTVü‰»«\ Áù|eT|üP]‘·yÓTÆq ø£fi≤K+&Ü …’Hê ˙ ªdü«s¡#·Hê

^‘ê\Tµ

@ bÕ≥ bÕ&çHê @ ^‘êìï ‘êøÏHê, düà]+∫Hê..

n+<äT˝À eT÷ØÔuÛÑ$+#~ ªªjTdüT Áù|eTµµ

@ Ø‹#·÷dæHê ˙ Vü≤è<äj·T+ qT+&ç bı]¢bÕπs~

Ä ø£\«] ªdæ\Te Áù|yTµ

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 207

u≤<Ûä\˝À ñqïyê]øÏ n<äs¡D ì#·TÃqT ˙ eT<ÛäTs¡ ^‘ê\T

nqT´\≈£î <ë]#·÷|ü⁄qT ˙ø£\eTT qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q ªnDÏj·TT‘ê´\Tµ

eT+>∑fi ø±s¡ eTTqT+&ç.... jTdüT sêø£&É es¡≈£î

mH√ï, mHÓïH√ï dü<äsê“¤qT∫‘· düTsê>±\‘√

s¡#·Hê XË’*‘√ eTe÷àXÃs¡ #·øÏ‘·T\T #XÊe⁄

$s¡uÛÑ÷dæq eT …¢, ì+–˝Àì HÓ\e+ø£

@ dü+<X+ ‘Ó\TŒH√ Hê¬ø’‘ ‘Ó*j·T<äT ø±˙..

˙ s¡#·Hê neTè‘· _+<äTe⁄\T.. eT<ÛäTsêeTè‘êìï

Á>√*q nqTuÛÑyêìï e÷øÏdüTÔHêïsTT.

˙ ø£\eTTqT+&ç C≤\Tyê]q qes¡‘·ï ø£»ø£ eTDT\T ˝≤+Ï

s¡#·Hê XË’*‘√ |üs¡ Àø£ yÓ’uÛÑeeTTqT e÷ø£fifleTT+<äT ñ+∫‹$

@eTì bı>∑&É>∑\eTT ìqTï ªø£e⁄\˝À Ç+Á<äT&ÉyÓ’q ø£M+Á<ëµ

@eTì e]í+‘·TeTT eTqTwüß\˝À ñ‘·ÔeTT&Ó’q ... ª|ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷µ

ìqT >∑T]+∫ e]í+#·T≥≈£î ˙ ø£$‘ê ˝Àø£eTTqT dü+Á>∑Væ≤+#·T≥≈£î

ªHHbÕÏ yê&ÉqTµ

zÏ≈£î+&É e+Ïyê&ÉqT.. eTÏº bÕÁ‘·e+Ïyê&ÉqT

düà]+#·Tø√ì á ø£åD≤q ˙ r|æ >∑Ts¡T‘·TqT... eT<ÛäTs¡ düà è‘·T\T...

Ä»Hêà+‘·+ $e]+∫Hê dü]b˛<yÓ÷ @$T ‘Ó*j·Tì HqT.. ªø=+&É+‘· À

>√s¡+‘·µ˝≤

Hê ø£$‘ê B|æø£qT n]Œdü÷Ô .. ˙ ø£ ≤ìøÏ n+øÏ‘·+ #dü÷Ô....

¬ø. Á|ükÕ<é

Supervisor COREED Intemational

Kavali, Nellore Dt.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 208

‘Ó\T>∑T Á¬ø’düÔe ø£$kÕs¡« uÛÖeTT&ÉT ¬se, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä]

(1803`2003)

~« X‘· »j·T+‹ ` eTôVA‘·‡e dü+<äs¡“¤eTTq düeT]Œ+∫q

|ü<ä ˙sê»qeTT\T

|ü<äTHÓì$T~ e+<ä\ eT÷

&ÉT<äj·TeTT ` ˇø£ XóuÛÑeT>∑T èTôVAqï‘· ‹~Û À

|ü<ä|ü&ç ôdô|º+ãs¡T HÓ\

eTT<äeTT>∑ ◊<äe ~qeTTq `|ü⁄f…º<Ûä]Á‹Hé

e+>∑ sêÁwüºeTT˝Àq ` $Á|üe+XeT+<äT

#Í<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT ø£$ ` #·Áø£e]Ô

ô|]– ø±sê´s¡∆yÓTÆ ` ãs¡+|ü⁄s¡eTT CÒ¬s.

‘·q≈£î <ëHÓ kÕÏ j·Tq+>∑ <Ûäs¡à yTyÓTT

|üs¡ Àø±~Û|ü⁄ &düTsê»ì` uÛÑT$Hé u≤dæÔdüàeTTHé bı+~,dü

‘·«s¡yT, Á¬ø’düÔe uÛÑøÏÔ ^‘·eTT\T ` uÛ≤edü÷Œ]Ô‘√ Áyêdæ, sT÷

<Ûäs¡ ø£+~+∫ ` dü>ös¡e+ãT>∑qT y<ë+‘ê~ kÕVæ≤‘· eT+

<äT` s¡Væ≤Hé >±+∫ »j·T+ãT >∑+Ï$ ˆ ø£M+Á<ä÷ |üPs¡Tc˛‘·Ô+ ˆ düTBÛ.

|üsê¢øÏ$T&ç qè|ües¡T\ dü+kÕúq èT+

<ëkÕúq ø£e⁄\T>± ` n\]Hê&ÉT

eTè<äT e#·: øöX\ dü<äj·TT&Ó’ ` Á|üuÛÑTjTdüT

Á|üe#·qeTT\T uÀ<Ûä ` |üs¡∫Hê&ÉT

Á¬ø’düÔe⁄\ ‘Ó\T>∑T ø£$ kÕs¡«uÛÖeTT&Ó’

s¡düs¡eT´ ^‘·eTT Ÿ ` ÁyêdæHê&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 209

Á¬ø’düÔe ˙‹ Á|üø±XeTT ` l dü‘·

y<ä kÕs¡eTT Áyêdæ ` yÓ*–Hê&ÉT

q÷≥ jÓTqTã~ eT÷&ÉT ` ˙ bÕ≥ …|ü⁄&ÉT

Vü≤s¡eTTq Á¬ø’düÔe⁄\T ` ÁbÕs¡∆Hê\j·TeTTq

Á|üuÛÑTì ø°]Ô+∫ ‘·ì$Bs¡ ` bÕ&ÉT#·T+&É

dü+‘·düeTT C…+<äT#·T+Ïyê? dü«s¡Z|ü⁄]q

ñqï‘· eTÚ |ü<ä+ãTq≈£î jÓ÷>∑ ‘·u…+∫ ` >∑$T+∫Hêe⁄, n

uÛÑT´qï‘· ø°]Ô ø±+‘·T\qT bı+~ j·Tq+‘·eTT ì+|æHêe⁄, dü

s√«qï‘·T&Ó’q Áø°düTÔ ì»s¡÷|üeTT ˝Àø£eTT C≤ÏqÏº,˝À

ø√qï‘· ! dü«s¡Z<ÛëeT ! düT>∑TD√‘·ÔeT! #Í<Ûä] |üPs¡Tc˛‘·Ôe÷!

sêeT X‘·ø£eTT s¡∫sTT+∫ sêD¬øøÏÿ

ÁøÏwüº ©\\T Áyêdæ ` dürÿ]Ô>±+#Ó

n‘·ì uÛÑøÏÔ kÕVæ≤‘ê´\ qs¡j·T ‘·s¡yÓTˆ

Ä ` eTôVAqï‘êeTDÏøÏ ` CÀVü‰s¡T *$jÓT.

s¡#·q

eT\¢|üs¡|ü⁄ yÓ+ø£≥sêe⁄. m+.@ (*Ÿ) _.m&é,eT\¢|üs¡|ü⁄ yÓ+ø£≥sêe⁄. m+.@ (*Ÿ) _.m&é,eT\¢|üs¡|ü⁄ yÓ+ø£≥sêe⁄. m+.@ (*Ÿ) _.m&é,eT\¢|üs¡|ü⁄ yÓ+ø£≥sêe⁄. m+.@ (*Ÿ) _.m&é,eT\¢|üs¡|ü⁄ yÓ+ø£≥sêe⁄. m+.@ (*Ÿ) _.m&é,

ñ‘·ÔyÓ÷bÕ<Ûë´j·T |ü⁄s¡kÕÿs¡Á>∑V”≤‘·,

NeT≈£î]Ô ` Á|üø±X+ ` õ˝≤¢.

düeTs¡ŒD

sêyÓ\ CÀdü|òt >±s¡T—

Ä+Á<ÛäÁøÏwæºj·THé ~∏jÓ÷˝≤õø£ Ÿ ø± Òõ

>±+BÛq>∑sY ` ôV’≤<äsêu≤<é.

y~ø£ :` \÷<∏äs¡Hé #·]Ã ` \øÏ&ûø±|ü⁄ Ÿ

‘~ :` 04`09`2003

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 210

#Í<Ûä] |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT>±] ~«rj·T X‘·»j·T+‹øÏ düÔè‘·T\T

ø£+ˆˆ |ü⁄s¡c˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] #·]‘·+

ø£s¡eTs¡T›>± ø=+‘· ‘Ó\T|üø√]‹ ì#·≥Hé

ø£s¡TD≤eTj·TT ùdeCÒdæj·TT |üs¡eTTqπø–qÏº ø±\eTTes¡≈£îHé

»q≈£î&ÉT ≈£Ls¡àHê<ÛäT&ÉT »qìj·TT düTuÛÑÁ<ä<$øÏ\ »ìà+#ÓHé

d” ˆ ncÕº+>∑ jÓ÷>∑eTT Ÿ qeì ‘Ó*dæqyê&ÉT

y<ä|ü+&ç‘·Tì>± <Ûäs¡yêdæ¬ø¬øÿ

nwüº<äX|ü⁄sêDeTT\T ns¡j·T+>∑ |ü]ƒsTT+∫

ncÕºe<ëì>∑ Ä+Á<ÛäsêÁwüºeTTq+<äT #êÏ#Ó|æŒq <Ûäs¡yTÏø±&ÉT

ø£$|ü+&ç‘·T&Ó’ ø£\eTTãÏºj·TT ø£fi˝§*øÏ+∫q >=|üŒø±e´~≥º

^ˆˆ ÇÏºe÷qT´ì e]í+∫ ì\qT eXe÷!

nÏºVü‰dü+ãTø£*–q n+<ä>±&ÉT

bı≥ºãTf…ºqT #Í<Ûä] ≈£î≥T+ãeT+<äT

|ü≥TºãÏºj·TT e<ä\ì ø±s¡«o*

ø£+ˆˆ qe jT&ÉT\ sê<ÛäeTDÏ‘√

dü$qj·TeTT>∑ ô|+&ç¢»]¬> dü+‘√wüeTTqHé

qj·TeTTqT »s¡T>∑ø£ eTT+<

ø£qTeT÷dæ] ‘·*¢‘·+Á&ÉT\T ø±\eTTB]

ø£+ˆˆ Ä<ëj·T$TdüTeT+‘· Òø£

u≤<Ûä\‘√ ø£è+–b˛jÓT u≤*ø£dü‹‘√

ø±<äì ã+<ÛäTe⁄\T Á<√j·T>∑

#<√&ÉTqT Òø£ ‹]¬>H$T#j·TqT Òø£

ø£+ˆˆ #·~yÓqT Á¬ø’düÔe|üÁ‹ø£

#·~yÓqT <ëì˝Àì dü+>∑‘·T …\¢Hé

#·~yÓqT düs¡«eTT jTdüì

eT~qyÓTàqT jTdüTÁ|üuÛÑTì eTVæ≤eT˝ÀCÒs¡

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 211

ø£+ˆˆ bÕ|æqì, ‘Ó*dæø=ìj·TT

bÕ|ü+ãT\T ˇ|üø=ìj·TT Á|üuÛÑT#Ó+‘·qTCÒ¬s

bÕ|ü⁄\ s¡ø£å≈£î&düì Á|ü»\≈£î <Ûës¡b˛dæ ÁbÕD+_&ÓqT

|òüTqeTT>∑ ù|s¡T >±+∫j·TT

ø£qTeT÷ôdqT <Ûäs¡qT ø°]ÔX‚ X+_&çj·TTHé

ãfi≤fl],ˇ]kÕ‡,eTÁ<ëdüT

m\¢s¡T Ò≈£î+&É ‹]– jTdüTqT #êf…Hé

Ç\T¢qT, ˇfióflqT>±qø£ |ü …¢\T |ü≥ºDeTT\T ‹]–

Á|üø£Ï+#ÓqT Á|üuÛÑTe⁄Hé

ÁyêôdqT ≈£î˝≤#ês¡|üØø£å

ÁyêôdqT dü‘· y<ädü+Á>±Vü≤+ãTHé

ÁyêôdqT ˙‹Á|üø±•ø£ ÁyêôdqT Á¬ø’düÔe dü+ø°s¡Ôq …H√ï

|ü~HÓì$T~ e+<ä\eT÷&ÉT

◊<äe ôdô|º+ãs¡+<äT ne‘·]+#ÓHé <äs¡ À

|ü~HÓì$T~e+<ä\ ‘=+u…’

Çs¡Te~ eT÷&ÉT Ä>∑wüßºq+<äT $&ç#ÓdüT |ü⁄&É$T

~«rj·TX‘·»j·T+‹ |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì

eT‹eT+‘·T\T »s¡T|ü⁄ø=ìq eTVæ≤eTj·TT

dæú‹eT‹\+<äT Á|üuÛÑTe⁄

dü‘·‘·eTT>± >±∫ dü+s¡ø£åDCÒôdHé.

¬se.&Üˆˆ &ç.j·THé. |ü⁄s¡Tc˛‘·Ô+

5`9`2003.

eékÕú|ü≈£î&ÉT

m+bÕ¢sTTdt Áù|j·TsY ô|ò Àwæ|t

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 212

Á|üU≤´‘· Ä+Á<ä Á¬ø’düÔe dü+^‘·ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeT #Í<Ûä] ~«X‘· »j·T+‹ eTôVA‘·‡e+˝À...

ªe#·q e÷\µ

|ü+#·>ö&É Áu≤Vü≤àDT&ÉT ` #Í<Ûä] _s¡T<ë+øÏ‘·T&ÉT

|ü+&ç‘· |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT ` Ä+Á<ÛäÁ¬ø’düÔe ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT.

|üP]«≈£î\ bÕ+&ç‘· yês¡düT&Ó’ n~«rj·TT &Éj·÷´&ÉT

e⁄&É$Tô|’ |ü&É¶ Hê&, »qàdüú\+ Ç&É\T |ü⁄\ø£]+|ü CÒkÕ&ÉT.

n+<äTπø |ü⁄s¡c˛‘·ÔeTT&ÉT, ø£$ kÕs¡«uÛÖeTT&Éj·÷´&ÉT

bÕ+&ç‘· +˝À #·‘·Tπs«<äeTT\ bÕsêj·TD+˝À ∫#·Ãs¡|æ&ÉT¬>’j·÷´&ÉT

|üsê¢øÏ$T&ç, Á|üC≤bÕ\≈£î\ |üs¡>∑D≤˝À¢ Á|üC≤ >∑T+&Ó À¢ ‹wüºykÕ&ÉT

|ü⁄s¡kÕÿsê\ dü+<äT≈£îHêï&ÉT, ø£MX«s¡T&Ó’ ø=ìj·÷&É ã&Ü¶&ÉT

bÕs¡e÷]∆ø£ nH«wü≈£î&Ó’,ÁXÊ$T≈£î&Ó’, Á|üj·÷dü|ü&Ü¶&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, ø£$kÕs¡«uÛÖeTT &Éj·÷´&ÉT

Á|ü ÀuÛ≤\ e⁄&É$Tì, |ü+<Ó|ü⁄ s¡+>∑eTHêï&ÉT, |üs¡T¬>&ÉT‘·THêï&ÉT

|ü≥Tº ‘·|æŒ |ü&çb˛‘·THêï&ÉT, |ü≥Tºe<ä\ì $Áø£e÷s¡Tÿ&Í‘·THêï&ÉT

|ü⁄≥º >=&ÉT>∑T˝≤ $düÔ]düTÔqï, uÛÑøÏÔ e÷sêZ\ ô|’ <äèwæº kÕ]+#ê&ÉT

bÕ|æøÏ, yÓ÷ø£å ÁbÕ|æÔ |ü≥Tº ø=eTà\ô|’, |ü≥Tº kÕ~Û+#ê\Hêï&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, ø£$kÕs¡«uÛÖeTT &Éj·÷´&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 213

|ü]|üPs¡ídæ~∆¬ø’, Á|üuÛÑTjTdüT #|ü≥Tºã&ç Á|ü‹eT\≈£î ÁyÓTTø£ÿqHêï&ÉT

|ü]Xó<ë∆‘·Tàì˝À, |ü⁄D´kÕïHêHêï+<ë&ÉT |ü⁄qï$T #·+Á<äT&Éj·÷´&ÉT

Á|üuÛÑTjTdüT Á|æj·T ≈£îe÷s¡T&Ó’, s¡ø£åD bÕÁ‘· bı+<ë&ÉT

|ü]#·s¡ ¬ø’ n_Ûùwø£yÓTT+<ë&ÉT, Ä‘·à\ s¡ø£åD¬ø’ n+øÏ‘·eTj·÷´&ÉT

n+<äTπø |üs¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, ø£$kÕs¡«uÛÖeTT &Éj·÷´&ÉT

|ü≥ºD≤˝À¢ |ü …¢ À¢, bÕ<äj·÷Á‘·‘√ eTT+<äT≈£î]ø±&ÉT

Á|üC≤bÕ\≈£î\T, »$T+<ës¡T\T, $<ëé+‘·T\T, kÕe÷qT´\<ä]#sê&ÉT

bÕ\ø£qï E+Ï ‘ìj·T<Ûës¡\ø£qï` $TqïjÓÆTq jTdüTÁù|eT Á>√\+&ÉHêï&ÉT

Á|üdü+–˝≤ |üdæ&ç |ü+≥ düTyês¡Ô À |ü+&ç+∫, |ü+∫ô|≤º&ÉT <e<ä÷‘·j·÷´&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT, ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&Éj·÷´&ÉT.

|ü<ë\qT dü]>∑eT |ü<äìdü dü«sê˝À¢ ` ø°s¡Ôq\T #kÕ&ÉT

Á|üXÊ+‘· Vü≤è<äj·TT&Ó’, dü+<äs¡“ düVæ≤‘·+>± bÕ&ç bÕ&ç+#ê&ÉT

Á|üyêVü≤+˝≤ Á|üeVæ≤+|ü CÒkÕ&ÉT, bÕs¡e÷]›ø£ $\Te˝À¢ uÛÑø£Ôø√Ïì |üs¡e•+|ü

#kÕ&ÉT nìï Äsê<Ûäq˝À¢ dü+ø°s¡Ôq\T dü«s¡dü+>∑eTyÓTÆ, yêsTT<ë´\ eT<ä

Á|ü‹<Ûä«ì+|ü #kÕ&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT` ø£$kÕs¡« uÛÖeTT&ÉTj·÷´&ÉT

|ü<ä|ü<ä+˝À, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTTì uÛÑøÏÔ uÛ≤yê\T, n+<ä\ yÓTøÏÿ+#ê&ÉT

Á|ü‘· ø£å+>± ø£ì|æ+#·≈£îHêï ñìøÏ #ê≥T≈£î+≥THêï&ÉT

nìï dü+|òü÷\ kÕVæ≤r Á|æj·TT\≈£î, Á|æj·TT&Ó’, ∫s¡düàs¡D°j·TT &Éj·÷´&ÉT

|òü*+#·T eèø£åyÓTÆ ` eT<ÛäTs¡ |òü\eTT \+~+∫q |òüTqT&ÉT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT ` ø£$kÕs¡« uÛÖeTT&ÉTj·÷´&ÉT.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 214

|ü+#˚+Á~j·÷\T |üì r] |ü&Éπøj·T>±, |üs¡eT|ü⁄]øÏ |æ\T|ü⁄¬ø’ m<äTs¡T

#·÷düTÔHêï&ÉT,

ô|<äe⁄\T düVü≤ø£]+#· ≈£îHêï Á|üuÛÑTe⁄˝À Á|ü‹uÛÑ e⁄]ø=\Œ>±

ø±øÏ‘·s¡TeTT ‘·Tqï ø√sTT …’, |ü*øÏq |ü<ë\T dü«sê …’ bÕ≥\j·÷´sTT,

Á|üuÛÑTe⁄ |æ\T|ü⁄H=+<ëø£, uÛÑ÷kÕú|üq˝À, ‘·qbÕ≥ Ò

bÕ&ç+#·T≈£îqï kÕÏ Òì, ø£$kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT, |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT

n+<äTπø |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT&ÉT` ø£$kÕs¡« uÛÖeTT&Éj·÷´&ÉT

∫s¡düàs¡ j·TTìøÏ

~«X‘· »j·T+‹ dü+<äs¡“¤+˝À

kÕVæ≤r Á|æj·TT&ÉT

dü+|òüTùdeT≈£î&ÉT

¬seˆˆ ≈£îe÷sY <ÛëeTdt dæ]|ü⁄s¡|ü⁄

Ç+Ï HÓ+. 50`44`9, >±+~Ûq>∑sY, (qø£ÿyêìbÕ …+)

$XÊK|ü≥ï+` 530013.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 215

j·÷Á‹≈£î&ÉHÓ’q HqT Hê ãdü À bÕ≥\T bÕ&ÉT≥≈£î ˙ ø£≥º&É\T

ùV≤‘·Te⁄˝≤jÓTqT. ø°s¡Ôq\T : 119:54

Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe uÛÑø£Ô ø£$ ø√øÏ\eTT yêπ>Zj·T dü+ø°s¡ÔHê#ês¡T´&ÉT dü«ØZj·T ¬se¬s+&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] ~«X‘· »j·T+‹ ø£è‘·»„‘· eTôVA‘·‡eeTT\ XóuÛÑdü+<äs¡“¤eTTq

uÛÑøÏÔ‘√ düeT]Œ+#·T <ë«<äX |ü<ä s¡‘·ïe÷\.

düeT]Œ+#·Tyês¡T,

¬se¬s+&é. uÀ+&É¢ ôd’eTHé m+.@ (*Ÿ) _&ç.

<äøÏåD sTT+&çj·÷ dü+|òüTeTT, &√s¡ïø£ Ÿ n<Ûä ø£åeT+&É +,

ôd+Ÿ yTØdt <yê\j·T+.

KeTà+. 05`09`2003

Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ˝À≈£eTT nqes¡‘·eTT

neTè‘·eTT »\T¢ ø°s¡Ôq Ÿ Ä\|ædüTÔ

uÛÑøÏÔ s¡dü düT<Ûë<Ûës¡\Hé ãs¡>∑ EÁs¡

>∑\T>∑T ø°s¡Ôq Ÿ Áyêdæq ø°]Ôj·÷~

Ä+Á<ÛäÅ¬ø’düÔe ø£$uÛÑø£Ô ns¡Ã≈£î+&É

Ä~ <e⁄ì Äsê<Ûä Ä#ês¡T´+&É

sê>∑‘êfieTT y<äeTT Ÿ s¡+>∑]+∫

ÁyêdæbÕ&çq ø°s¡Ôq Ÿ yêdæ¬ø¬øÿ

Ms¡T dü<äTZs¡T Á|üuÛÑT uÛÑø£Ô $qj·TeT‘·T&ÉT

Ms¡T düTyês¡ÔHé #ã÷ì $X«eT+<äT

bÕ<ä j·÷Á‘·\T #j·TT#·T Á|üuÛÑTì #êf…

|ü⁄s¡Twü ñ‘·ÔeTT#Í<Ûä] |ü⁄D´‘·eTT&ÉT

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 216

mH√ï ø°s¡Ôq Ÿ |ü<ä eTT Ÿ Äqï jTdüT

HêeT dü+ø°s¡ÔqeTT CÒj·T q&ÉTeTT ø£Ïº

nqï jTdüTì |ü<äeTT\q]Œì∫Ã

düqTï‹+|ü>∑ eTqøÏ&ç $TqTï CÒ¬s.

Ms¡T dü+^‘· kÕÁe÷»´ Ms¡es¡T\T

Ms¡T y<ë+‘· ø√$<ä$+‘· C≤„ì

mH√ï ø°s¡Ôq Ÿ ø°]Ô+∫ jÓT\$Tj·T+<äT

J$‘Xóì CÒ]‘ê JeyÓTT+<ä

u≤+>∑¢ zÁ&ÉeTT dü+düÿ è‘· uÛ≤wü\+<äT

ãs¡>∑ bÕ+&ç‘· |ü]ƒeT\ uÛ≤>∑ eTã“

‘Ó\T>∑T dü+düÿ è‘· uÛ≤wü\ ‘Ó\T>∑T p|æ

‘Ó\T>∑T <äqeTTqT #·$#·÷ô| ‘HÓ ˝§\Tø£

Áu≤Vü≤àq‘·«eTT p|üì uÛ≤>∑ XÊ*

Å¬ø’düÔe‘·«eTT p|æq ø£s¡àjÓ÷–

eTs¡T>∑T |ü&ÉqÏº jTdüTì e÷≥ eTs¡∫

|ü&çj·TT Ò∫q uÛÑ≈£îÔ& bÕdüºs¡‘·&ÉT

sê<ÛäsêDeTà uÛ≤s¡ >± s¡+¬ø Òj·T

s¡+>∑TMTs¡>∑ jÓTôVAyê s¡eTés¡Tdü

>±q s¡÷|üeTTHé #·÷|æ+∫ |òüTq‘· >∑÷]Ã

jÓTôVAe Hê ‘·+Á&ç jTdüqHé jT\j·Tpô|

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 217

|ü⁄s¡Tc˛ ñ‘·ÔeT #Í<Ûä] |ü⁄&É$T$&É>∑

eT …¢\ <ëM<äqT eT …¢eTq≈£î |ü⁄f…º

ø±ø£‘ê∞j·TyT sTT~ ø±\eTVæ≤eT

ø±s¡D»qà>∑\ yê]Hé >∑s¡Ô|ü+|ü⁄

|ü⁄s¡Twü ñ‘·ÔeT #Í<Ûä]Hé |ü⁄&É$T ø£+|æ

|üs¡eT ø°s¡Ôq Ÿ u≤&É+>∑ Áã»„ì∫Ã

bÕ&ç‘·]sTT+∫ ‘ê‘·«≈£î Ÿ |üs¡eTT CÒs¡

Á|üD‘·T\]Œ+‘·T yTj·Tø£ |üs¡eT‘·+Á&ç

jTdüTHê<ÛäTì eTs¡T>∑Tq jT\qT+#Ó

q+#·T>±qeTT yÓTT<ä*&Ó ø=+#ÓeTqø£

ø°s¡Ôq\T bÕ&ç ‘·T~ø£åD ø°s¡Ôq+ãT

düø£\ sTT+Á~j·TeTT\‘√&É dü+uÛÀ~+#Ó

~«X‘· »j·T+‹ j·TT‘·‡e ~edüeT+<äT

y<ä|ü+&ç‘· ø£$>∑Ts¡T y<äT´ …\¢

yÓTT>∑yÓTT|üŒ>∑ qT‘·T*e« yÓ÷ø£å $uÛÑT&ÉT

~$» es¡T\‘√ >=\Te+>∑ <Ûäq´‹&ÉTqT.

¬se¬s+&é.uÀ+&É¢ ôd’eTHé m+.@ (*Ÿ) _&ç.

<äøÏåD sTT+&çj·÷ dü+|òüTeTT, &√s¡ïø£ Ÿ n<Ûä ø£åeT+&É +,

ôd+Ÿ yTØdt <yê\j·T+.

KeTà+. 05`09`2003

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 218

POET PURUSHOTTAM CHOWDHARIBI-CENTENARY (5th Sept.1803 - 23 Aug.1890)

“Yehovaa maa thandri gaada” (A.C.H.435)

TUNE:A mighty Fortress is our God

(Old German Melody)

1. Is not Je-ho-vah our Pa-rent

And Je-su our dear Bro-ther?

The Holy-Ghost is re-vea-ling

Mys-te-riou-sly re-la-ting.

our home in Bue-lah Land

Arch-an-gels are our friends

Long-ing to re-ceive us

These pains we glad-ly bear

For one day sure we’ll me-et there!

2. A-br-aham and Da-vid the Great;

And saints of the old co-ve-nant.

Then Peter and all a-pos-tles;

Suc-cee-ding pro-phets, mar-tyrs.

As we will ga-ther there,

What glo-ry un-fore-seen?

Je-sus ran-som for us

And has us, for-given

Joy-ful When peo-ple blame us !

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 219

3. Our names are in the Book of Life;

Sealed with the blood of Je-sus.

Who else dare e-rase there our names:

Nor could see pro-mised trophies?

Such bliss is con-vin-cing

Our place in Pa-ra-dise

The Lord’s re-wards a-wait

Why care we earth-ly deeds?

They dare not rob our joy there! .. A-MEN.

.... Trans. by: Rev. B.D.P.Rao.

E-mail:[email protected]

Camp: Hydedrabad. 4th Sep.2003

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 220

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #ÛÍ<ä]

40e |ü&ç À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #ÛÍ<ä]

80e |ü&ç À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #ÛÍ<ä] >±]

dü+‘·ø£+

ôV≤ …HéHêŸ <=s¡kÕì >±]

dü+‘·ø£+

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 221

¬se. <ëdüT n+‘·πs«~

ø£$ eè<ë∆ |ü+˝À düVü≤#·s¡

düTyê]Ô≈£î&ÉT

ãfi≤fl]˝À $TwüqØ

¬se. C≤Hé ùV≤+&é‡

sê<ÛësêD° #Í<ÛäTsêDÏøÏ

u≤|æÔdüàeTT Ç∫Ãq

¬se. ÄyÓ÷dt dü≥ºHé

¬se. XÊéT÷´ Ÿ mdt.&

lø±≈£îfi+˝À ø£$,

düVü≤#·s¡ düTyê]Ô≈£î&ÉT

¬se. ◊.dæ.Ä]Ãu≤ Ÿ¶

<ëdt n+‘·πs«~ ` |ü⁄s¡Tc˛‘·ÔyéT

yÓTyÓ÷]j·T Ÿ Vü‰ Ÿ kÕàs¡ø£

eT+~s¡ ìsêàDeTT˝À ø°\ø£

bÕÁ‘· eVæ≤+#ês¡T.

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 222

¬se. C§düj·÷ ãs¡¶sY

ø£$>±] ¬s+&Ée n\T¢&ÉT

u≤ãT. C≤Hé#Í<Ûä]

j·Te«q+˝À

u≤ãT. C≤Hé#Í<Ûä]

eè<ë∆ |ü+˝À

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 223

sêC≤ eT+Á‹Á|ü>∑&ÛÉ

uÛÑT»+>∑sêe⁄ ãVü≤<ä÷sY

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘·#·]Á‘· jÓTTø£ÿ Á>∑+<∏äø£s¡Ô

<ëdt n+‘·πs«~

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

yÓTyÓ÷]j·T Ÿ Vü‰ Ÿ,

|üsê¢œ$T&ç (bÕ‘·~)

<ëdt n+‘·πs«~

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT

yÓTyÓ÷]j·T Ÿ Vü‰ Ÿ,

|üsê¢œ$T&ç (ø=‘·Ô~)

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<ÛäT]

u≤|”ÔdüàeTT rdüTø=qï

>∑+>±eT+~sY

yêsY&Ü¢ <=s¡>±s¡T

($XÊK|ü≥ï+˝À

ø£$jÓTTø£ÿ düVü≤#·] düTyê]Ô≈£î&ÉT)

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 224

e÷<ëã‘·TÔ\ ÁãVü‰àJ

∫Ïºe\dü À ø£$>±]#

u≤|”ÔdüàeTT rdüTø=qï e´øÏÔ

C….&Éã÷¢ . >√sê¶Hé

ø£$jÓTTø£ÿ düVü≤#·s¡

düTyê]Ô≈£î\T

ø£$ eè<ë∆|ü +˝À ìe•+∫q Ç\T¢

düT‘êVü‰Ÿ, ø£≥ø˘

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 225

|ü⁄s¡Tc˛‘·ÔeTT #Í<Ûä] >±] J$‘· #·]Á‘· ` 226

Documents

Ä+Á∑wüßº ` 2015 ø±|”\T ` 1000 |ü_¢wüsY