Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2

Creatieve wisselwerking Deel III Pagina 2

Deel III

Creatieve wisselwerking is het proces waarbij mensen met an-

deren in authentieke interactie zijn. Dit met een openheid dat

het appreciërend begrijpen van de unieke en originele perspec-

tieven, ideeën, meningen, interpretaties, overtuigingen en

waarden van die anderen vergroot. Deze authentieke interactie

en dit waarderend begrijpen zet éénieder, die het proces van

binnen uit beleeft, ertoe aan in zichzelf creatief te integreren

wat hij appreciërend begrepen heeft. Dit continu beleven ge-

beurt op een dusdanige wijze dat hij/zij progressief transfor-

meert in de richting van hun hoogste potentieel. Met andere

woorden Creatieve Wisselwerking betreft een authentieke in-

teractie dat resulteert in een appreciërend begrijpen dat creatief

wordt geïntegreerd én toegepast zodat mensen continu zichzelf

veranderen en daardoor meer zijn en meer kunnen doen.

Het Creatief Wisselwerkingsproces is dus het natuurlijk proces

dat creëert. Het steunt op het fenomeen 'waardebewustzijn' en

het ontwikkelt zich vanaf de geboorte. Het proces verruimt on-

eindig hetgeen wij kunnen kennen, appreciëren, ons kunnen

voorstellen en van binnen uit beheersen. Creative Interchange

of Creatieve Wisselwerking is het proces waardoor de mense-

lijke geest tot ontplooiing komt. Indien dit proces bij een kind

zou geblokkeerd worden, zou de menselijke geest zich bij dit

Hoofdstuk 1

Historische Context: De ontdekking, groei en

verspreiding van het Creatief Wisselwerkingsproces

Het Creatief Wisselwerkingsproces

The ability to learn what others have learned, appreciate what others appreciate,

feel what others feel, add this to what the individual has acquired from other sources,

and finally, form out of it all a coherent unity which is one's own individuality

is what distinguishes the human mind from everything else. This kind of interchange and progressive integration

makes it possible to expand beyond any known limits what people may know, feel, imagine and control,

and appreciatively understand between individual groups and cultures."

- Henry Nelson WIEMAN


Deel III

kind niet ontwikkelen en zou het kind dus niet kunnen functio-

neren in deze maatschappij.

Kortom het Creatief Wisselwerkingsproces is het proces waar-

door wij mens worden.

Dit natuurlijk proces wordt echter tijdens onze ontwikkeling voor

een groot deel afgeremd door de nefaste werking van de Vici-

euze Cirkel (zie in dit verband verder hoofdstuk 3). In vorig deel

toonden wij aan dat wat de 'Lerende Organisatie' beweging

tracht te doen, zonder het met zoveel woorden te stellen, neer

komt op het vrij maken van dit natuurlijk proces. Indien men

daarin zou slagen dan kan de mens weer leven, en vooral le-

ren, aan zijn oorspronkelijk bedoelde snelheid. Wanneer wij dit

proces vlot kunnen krijgen in meerdere mensen die samen een

team vormen, dan kan dit team werken aan een snelheid en

een diepgang die we momenteel nog niet voor mogelijk achten.

Het Creatief Wisselwerkingsproces zit in éénieder. Creatieve

Wisselwerking is dus niet iets fundamenteel nieuws. Waar we

tot nu toe niet ten volle in geslaagd zijn is het creëren van de

condities waardoor het proces weer een kans krijgt. Wat wij,

mede door dit boek trachten aan te geven, kunnen wij mis-

schien het best aangeven met een analogie uit de geneeskun-

de. Een geneesheer geneest niet, maar zorgt voor de nodige

condities opdat het lichaam de natuurlijke kunde om zichzelf te

genezen, weer kan aanwenden. Soms zijn de natuurlijke gene-

zingsprocessen dusdanig geblokkeerd dat zij nog onvoldoende

actief kunnen zijn om ons te genezen. Specifieke condities zijn

dan nodig om het proces op gang te brengen. Zo ook bij het

Creatief Wisselwerkingsproces.

Creatieve Wisselwerking is dus een natuurlijk proces van groei

en ontwikkeling. Tegenover dit proces kan men zich op twee

fundamenteel verschillende manieren opstellen: men kan het in

de weg staan of men kan de condities creëren om het vrij te

maken opdat het zou kunnen werken. Wij kunnen het wel ob-

strueren of bevrijden, maar wij kunnen het niet van buiten uit

controleren of beheersen. Wat wij juist gaan leren is niet te

voorspellen, maar wij weten wel dat - indien het echt het diep-

gaand creatief wisselwerkingsproces betreft - wij er zelf door

veranderen. Wij creëren in feite onszelf. Wanneer het creatief

wisselwerkingsproces echt kansen krijgt binnen een team dan

kunnen wij niet voorspellen wat het team juist zal creëren. Wat

wij wel weten is dat het team zelf zal zijn getransformeerd.

Want dan zal men niet meer op dezelfde manier denken of de

wereld op dezelfde manier zien. Nieuwe persoonlijke en collec-

tieve mentale modellen zullen zijn gecreëerd.


Deel III

Creatieve Wisselwerking is het proces dat het ons mogelijk

maakt onze paradigma's aan te passen, onze referentiekaders

en onze mentale modellen te veranderen. Wat wij kunnen doen

is de condities creëren om het proces vrij te maken. Wij kunnen

niet het resultaat op voorhand voorspellen, maar wij weten wel

dat het 'meer zal zijn dan en verschillend van' i.e. 'synergie'.

Het Creatief wisselwerkingsproces werd voor het eerst diep-

gaand beschreven door H. N. Wieman, een Amerikaans filo-

soof.1 Diens werk werd in de context van Organisaties voorna-

melijk verder gezet door Charlie Palmgren en Stacie Hagan.

Henry Nelson Wieman (1884-1975) was een Amerikaanse filo-

soof in de Religie die trachtte de religieuze vraagstelling en de

Christelijke Theologie te reconstrueren in het licht van de ont-

wikkelingen van de wetenschap. Hij verwierp daarbij als richt-

snoer voor de mensheid in de nieuwe tijden, zowel het boven-

natuurlijk theïsme als het atheïstisch humanisme. Zijn filosofie

van natuurlijk theïsme ziet God als een creatief proces dat bo-

venmenselijk maar niet bovennatuurlijk is. Dit goddelijk proces

werkt op menselijk niveau als het proces van Creatieve Interac-

tie tussen verschillende perspectieven. Dit proces creëert, be-

waart en transformeert de mens op een manier zoals hij het

zelf, zonder dit proces, niet zou kunnen. Het was volgens Henry

Nelson Wieman de rol van zowel de filosofie als de weten-

schap, de noodzakelijke condities te ontdekken opdat dit Crea-

tief Wisselwerkingsproces zo effectief mogelijk tussen mensen

werkzaam zou zijn. Het was volgens hem de verantwoordelijk-

heid van families, religies, onderwijssystemen, industrieën en

regeringen om voor die condities te zorgen.

Het levenswerk van Henry Nelson Wieman was de religieuze

concepten te hertalen in betekenisvolle hulpmiddelen om onze

moderne problemen op te lossen. Hij voelde duidelijk aan dat

die menselijke vooruitgang niet vanzelf zou gaan. Zeker in een

moderne wereld met wapens en een technologie die tot mas-

savernietiging kan leiden. Henry Nelson Wieman was er van

overtuigd dat de mensheid zowel bekwaam was zichzelf ten

gronde te richten als er voor te zorgen dat de wereld een veili-

ger, menselijker en gastvrijere plaats zou worden. De sleutels

om het eerste te vermijden en het tweede waar te maken was

voor hem het bewust en consistent beleven van het Creatief

Wisselwerkingsproces. Hij heeft als het ware het Creatief Wis-

selwerkingsproces ontdekt, niet gecreëerd. Henry Nelson Wie-

man was enerzijds zijn tijd ver vooruit en had anderzijds het

nadeel om een religieus filosoof te zijn op het moment dat de

Christelijk geïnspireerde religie haar aantrekkingskracht dras-

tisch zag verminderen. Mede daardoor heeft zijn levenswerk

niet de bekendheid gekregen die het verdient.

Henry Nelson Wieman


Deel III

Het is dank zij Charles (of Charlie zoals hij wenst aangesproken

te worden) Palmgren dat Henry N. Wieman's levenswerk ver-

taald werd naar de Industrie en andere Organisaties toe. Char-

lie Palmgren ontmoette Henry Wieman voor het eerst in 1966

toen hij Wieman's werk diende voor te stellen aan filosofen en

studenten, en dat terwijl Henry persoonlijk aanwezig was. Char-

lie had die taak aanvaard gezien 'weigeren' eigenlijk niet in zijn

woordenboek staat. Op het cruciale moment gaf hij met knik-

kende knieën een presentatie over de inzichten van Henry Nel-

son Wieman. Het angstgevoel werd vervangen door een enor-

me opluchting toen Henry Nelson Wieman na afloop zei: "Mr.

Palmgren heeft u zojuist mijn gedachten weergegeven op een

betere manier dan ik het zou hebben kunnen doen." Dit was het

begin van een vriendschap, een mentorschap en een levens-

lang engagement.

Uiteindelijk aanvaardde Charlie Palmgeren de opdracht en de

challenge om het Creatief Wisselwerkingsproces buiten de mu-

ren van de universiteit en in het dagelijkse leven (terug) te

brengen. Inderdaad stelde H. N. Wieman dat Charlie de defini-

tieve interpretatie van Man's Ultimate Commitment in zich

droeg.2

Charlies' eerste doel was de condities voor het bewust en con-

sistent aanwenden van het Creatief Wisselwerkingsproces te

ontdekken. Charlie koos er duidelijk voor om de condities ob-

serveerbaar te maken. Hij benadrukte daardoor zowel de cog-

nitieve als de gedragscomponenten nodig om het Creatief Wis-

selwerkingsproces vrij te maken. Als psychotherapeut ontdekte

hij ook hoe individuen het Creatief Wisselwerkingsproces blok-

keren. Hij beschreef dit anti Creatief Wisselwerkingsproces en

noemde het de Vicieuze Cirkel (zie hoofdstuk 3). Hij bestu-

deerde ook de denkpatronen en het gedrag dat het Creatief

Wisselwerkingsproces bevorderen. Gedurende zijn meer dan

dertig jaar durende studie en beleven van het Creatief Wissel-

werkingsproces ontdekte Charlie meerdere kerncompetenties

van Creatieve Wisselwerking, die indien ze worden aangewend

de waarschijnlijkheid vergroten dat mensen ontdekken dat het

proces werkzaam is, zowel in zichzelf als tussen hen en ande-

ren. Charlie ontdekte bovendien dat die condities en kerncom-

petenties dezelfde waren of men het nu had over individuen,

teams, families, Organisaties tot zelfs naties. Kortom door het

werk van Charlie kunnen wij nu het proces heel wat beter be-

grijpen en kennen wij de condities en de kerncompetenties om

het Creatief Wisselwerkingsproces werkelijk te beleven.

Charlie Leroy Palmgren


Deel III

Stacie Hagan onderschreef het nalatenschap van Henry N.

Wieman toen zij in 1991 Charlie Palmgren ontmoette. Samen

richtten zij na een paar jaar SynerChange International, Inc. op

en begonnen hun zoektocht naar hulpmiddelen om de concep-

ten en kerncompetenties te verspreiden in zeer brede kring. De

grootste challenge die Stacie in dit verband ziet is dit te doen

zonder dat zowel de integriteit van het proces (geïdentificeerd

door H. N. Wieman) als de eenvoud van de condities en com-

petenties (ontdekt door C. L. Palmgeren) zouden vervormd of

vernietigd worden.

Haar standpunt met betrekking tot haarzelf en diegenen die

met haar het Creatief Wisselwerkingsproces verspreiden is

duidelijk: het volstaat niet om de juiste woorden te gebruiken,

men moet zelf een levend voorbeeld zijn wat betreft het creëren

van de condities en het beleven van de kerncompetenties van

het Creatief Wisselwerkingsproces.

Stacie Hagan wil niet alleen de bijkomende condities voor

Creatieve Wisselwerking ontdekken, zij vindt het even belang-

rijk manieren van werken en omgaan met elkaar te vinden,

teneinde te verzekeren deze condities gecreëerd en bestendigd

worden. Daarenboven werkt zij aan methoden om de kerncom-

petenties om te zetten in gewoonten waardoor het Creatief

Wisselwerkingsproces meer tot zijn recht komt. De grootste

bijdrage van Stacie Hagan is het ontdekken van het begrip

‘Proces Bewustzijn’ [Process Awareness] binnen het kader van

het Creatief Wisselwerkingsproces. Dit Proces Bewustzijn zorgt

ervoor dat men zich niet alleen bewust is van wat men doet,

maar ook van hoe men het doet. Bovendien, en dit is uniek,

zorgt het er voor dat men zich van bewust is van de mate dat,

wat men doet en hoe men het doet congruent is met de condi-

ties en de kerncompetenties die het Creatief Wisselwerkings-

proces mogelijk maken. In feite zorgt het Proces Bewustzijn er

ook voor dat men er zich van bewust is in welke mate men die

kerncompetenties ook effectief gebruikt.

Stacie stelt:

Stacie S. Hagan

"Het is niet afdoende om de gunstige condities te onderkennen,

men moet ook de intentie hebben om ze bewust te creëren

door de kerncompetenties werkelijk bewust en consistent te beleven in alles wat men doet"

Stacie S. Hagan3


Deel III

Een hele weg is reeds afgelegd en wij

hebben nog een hele reis voor de boeg.

Henry N. Wieman maakte ons van het ingeboren levend proces

bewust. Charles L. Palmgren diepte het proces uit en identifi-

ceerde het basis menselijk gedrag, dat - indien beleefd – van

het proces een constant aspect maakt van het leven. De uitda-

ging die nu nog volledig open blijft is het proces verspreiden

door het te laten ontdekken en beleven in de wereld. Deze taak

is opgenomen door mensen die samen met Charlie Palmgren

aan de weg trachten te timmeren. Zo onder meer de Syner-

Change familie, een cluster Organisaties rond SynerChange

International, Inc. Ook andere Organisaties worden geïnspi-

reerd door de nalatenschap van Wieman en door Palmgrens'

interpretatie ervan: het Creative InterChange Center, Creative

InterChange International en de Leader Academy.

De Europese Leader Academy van Domien Van Gool heeft het

Creatief Wisselwerkingsproces als kernelement. Domien van

Gool kwam in contact met het Creatief Wisselwerkingsproces

in 1989. Hij bracht Charlie Palmgren, samen met diens vriend

Mike Murray van Creative InterChange International, in zijn

team van lesgevers. Mike Murray is overigens zoals Charlie

Palmgeren een leerling van Henry Nelson Wieman. De Leader

Academy is een specifieke opleiding voor toekomstige leiders.

Het totale curriculum beslaat negen sessies van drie dagen. De

Leader Academy is een platform geworden voor de versprei-

ding van het Creatief Wisselwerkingsproces in Europa. Onder-

tussen zijn via dit kanaal reeds honderden managers in contact

gekomen met de nalatenschap van Henry Nelson Wieman.

Onze taak zal echter niet gemakkelijk zijn. Top managers heb-

ben heus wel wat anders aan hun hoofd dan zelf te veranderen

bij middel van het Creatief Wisselwerkingsproces. "Wall Street"

heeft nog steeds meer gezag dan de werkelijke behoeften van

Organisaties. Stacie Hagan van SynerChange International,

Inc. vreest dat het ergste dat het Creatief Wisselwerkingspro-

ces zou kunnen overkomen is dat het erg populair zou worden.

Want de meeste populaire ideeën van de jaren negentig bleken

achteraf die populariteit niet te overleven (cf. Business Process

Reengineering, Empowerment, Systems Thinking, …). Dit om-

dat bij het 'populair' worden de concepten meestal verwateren

tot slogan taal en dat het afkooksel dat er uiteindelijk wordt van

gemaakt de echte veranderingen, die de concepten vooropstel-

len, niet werkelijk realiseert. Het is alsof de echte kracht van de

concepten tijdens de vertaalslag en overdracht verloren gaat.

Stacie Hagan wenst het Creatief Wisselwerkingsproces te be-

hoeden voor zo'n 'succesvolle dood'. Persoonlijk delen wij die

De toekomst

De Leader Academy

Onze Opdracht


Deel III

vrees niet omdat het Creatief Wisselwerkingsproces zo moeilijk

te beleven is dat het nooit echt 'populair' zal worden.

Of zoals Charlie het ooit stelde:

Wat wel volgens ons haalbaar moet zijn is dat hoe langer hoe

meer mensen het proces werkelijk gaan beleven. Dit is ook

noodzakelijk willen op zich zeer waardevolle concepten als de

Lerende Organisatie en de Kennismaatschappij werkelijk de

wereld benchmark worden die Peter M. Senge, Peter Drucker

en vele anderen er van verwachten. Dit boek wil een bijdrage

zijn om zowel het Creatief Wisselwerkingsproces kenbaar te

maken, als het begrijpen van de uitzonderlijke waarde van het

beleven ervan mogelijk te maken.

"Seeking to live in authentic interacting, appreciative understanding, creative

integrating and continuous transformation will not be popular".

Charles L. Palmgren4


Deel III

Creatieve Wisselwerking is het leven gevend proces dat leidt

tot creatieve transformatie van de persoon, het team en de Or-

ganisatie. Het werd zoals reeds vermeld geïdentificeerd door H.

N. Wieman. Creatieve Wisselwerking heeft plaats telkens we

op een authentieke manier met iemand in wisselwerking staan

en werkelijk de tijd nemen om mekaar te begrijpen en mekaars

standpunten te waarderen. Kortom telkens we ons open stellen

om door mekaar beïnvloed te worden en door het interactiepro-

ces creatief veranderd te worden.

Creatieve Wisselwerking is dus niet iets totaal nieuws. Integen-

deel, het is iets dat we door de natuur meegekregen hebben.

Onze bedoeling is mensen bewust te maken van het proces,

hen de hulpmiddelen en het gereedschap aan te reiken en hen

op te leiden en te coachen opdat ze uiteindelijk het proces be-

wust en consistent kunnen beleven. Indien dit werkelijk gebeurt

veranderen ze niet alleen zichzelf maar uiteindelijk ook de

teams en de Organisaties waarin ze werkzaam zijn.

De invoeringsstrategie voor het (her)beleven van het Creatief

Wisselwerkingsproces is eigenlijk vrij eenvoudig: we worden

bewust van het proces, zien er de énorme toegevoegde waarde

van in, onderkennen de condities die het mogelijk maken en

ondersteunen, adopteren het gedrag door gebruik te maken

van de hulpmiddelen op een intentionele en consistente manier

en het proces doet de rest.

In een Organisatie die bewust kiest voor het terug vrij maken

van het proces dient het management die zaken weg te nemen

die het creatief wisselwerkingsproces blokkeren (cultuurele-

menten, regels, voorschriften, gebruiken, ...). Wanneer er bin-

nen een team obstakels zijn die de teamleden ervan weerhou-

den het beste te geven van wat zij kunnen brengen, dan dienen

ze die obstakels weg te nemen.

Hoofdstuk 2

Introductie tot het Creatief Wisselwerkingsproces

"To my mind there must be, at the bottom of it all, not an equation,

but an utterly simple idea. And to me that idea, when we finally

discover it, will be so compelling, so inevitable,

That we will say to each other : 'Oh, how beautiful. How could it have been

otherwise?'" John Archibald Wheeler

Creatieve Wis-selwerking


Deel III

Anderzijds is het ook zo dat een individu in zijn eigen weg kan

staan en dus het Creatief Wisselwerkingsproces kan blokke-

ren. Eigenlijk zou elk individu moeten leren het proces binnen

zichzelf vrij te maken.

Het creatief wisselwerkingsproces zelf steunt dus op het begrip

'waardebewustzijn'.

Elk van ons heeft een eigen waardebewustzijn ontwikkeld. Een

goed ontwikkeld waardebewustzijn is een conditio sine qua non

voor Creatieve Wisselwerking.

Wat je werkelijk waardeert is te zien aan de activiteiten die je

ontplooit om je die waarde eigen te maken.

Wanneer bijvoorbeeld iemand zegt dat hij een ander respec-

teert, dan dient dit te zien te zijn in de acties die hij uitvoert.

Wanneer hij echter geen activiteiten ontplooit waardoor zijn

respect voor de andere zichtbaar wordt, dan zou het wel eens

om 'lipservice' kunnen gaan. Door de activiteiten die we uitvoe-

ren kan men zien waar we echt waarde aan hechten. Luistert

niet naar mijn woorden, maar zie naar mijn daden, is in dit ver-

band een pertinent gezegde, dat zowat in alle talen en ge-

meenschappen zijn equivalent heeft.

De bedoeling waarom we iets doen is de meerwaarde die deze

activiteit ons geeft. De zin van de moeite die we doen, zit in de

waarde die we uiteindelijk door die activiteit bereiken en be-

stendigen. De waarde is dus wat we echt doen.

We zijn allen geboren met een waardebewustzijn en dit waar-

debewustzijn zal onze aandacht sturen. En dit vanaf onze pril-

ste levensmaanden. Zie maar naar de activiteiten die een baby

en later een peuter ontplooit. Na de geboorte wordt de baby,

langzaam maar zeker gedreven naar het ontdekken van de

wereld rondom zich. Op een zeker ogenblik is de baby niet

meer tevreden met de cyclus "eten-slapen-eten", maar begint

hij/zij de periodes van wakker zijn te verlengen en gebruikt

hij/zij die periodes hoe langer hoe meer om doelgerichte activi-

teiten te ontplooien. En deze doelgerichte activiteiten worden

dus gestuurd door het waardebewustzijn dat een natuurlijk on-

derdeel is van het leven.

Het waardebe-wustzijn: een conditio sine qua non

"Een waarde is een doelzoekende activiteit" Henry Nelson Wieman5


Deel III

Het waarderen waarom we iets doen, is dus van uitzonderlijk

belang voor de activiteiten die wij ontplooien. Wanneer je iets

niet waardeert, dan zie je het niet. Iemand anders mag dan nog

het veranderingsproces in gang zetten, dit zal er je niet toe be-

wegen om zelf in gang te komen.

Anders gesteld, indien je er zelf de waarde niet van inziet dan

zal je die activiteiten om die waarde te betrachten niet ontplooi-

en. Inderdaad, zolang je de waarde van het doel niet inziet, zal

je héél moeilijk de activiteiten uitvoeren om het doel te berei-

ken.

Indien mensen wel hun gedrag aanpassen en toch niet de

waarde van het doel inzien, dan zijn ze eigenlijk hypocriet. Iets

doen waarin men niet gelooft kan wel verplicht worden, maar

dat wil niet zeggen dat men intern geëngageerd is. Met andere

woorden men zal het eventueel wel doen, maar het noodzake-

lijke engagement om het blijvend te doen, zal niet bekomen

worden.

Het is nu onze bedoeling bij te dragen om binnen Organisaties

het waardebewustzijn te ontwikkelen zodat mensen meer kun-

nen kennen, zien, waarderen en van binnen uit beheersen. Bij

de ontwikkeling van het waardebewustzijn komt ook het Crea-

tief wisselwerkingsproces tot leven en het Creatief Wisselwer-

kingsproces zal op zijn beurt dit waardebewustzijn op een ho-

ger peil brengen. De transformatiestap (i.e. de vierde fase van

het Creatief Wisselwerkingsproces) zorgt ervoor dat elk individu

dat het proces beleeft zijn 'waardebewustzijn' uitbreidt. Een

positieve spiraal wordt door het Creatief Wisselwerkingsproces

in gang gezet en onderhouden. Kortom, het Creatief Wissel-

werkingsproces steunt op het waardebewustzijn en breidt het

uit. Het waardebewustzijn, zoals gedefinieerd door Henry N.

Wieman, is dus de verzamelnaam voor datgene wat ik nu ken,

waardeer, mij kan voorstellen en bewust kan uitvoeren en van

binnen uit beheersen. Het is dit waardebewustzijn dat wordt

uitgebreid door het in Creatieve Wisselwerking zijn met ande-

ren. Dit voornamelijk door het zich bewust zijn van het proces

waardoor wat ik in mijn bewustzijn toelaat wordt verbeterd door

creatieve integratie. Daardoor stel ik mij meer open voor meer

creatieve ervaring van alles wat zich om mij bevindt. Het Crea-

tief Wisselwerkingsproces is dan ook het basisproces van het

leren.

Het creatief wisselwerkingsproces kan maar echt tot leven ko-

men door interactie met anderen. Inderdaad is het zo dat we

van jongs af aan hebben geleerd door middel van interactie

met anderen. In het eigenlijke creatief wisselwerkingsproces

kunnen vier fasen onderscheiden worden.

De vier fasen van het creatief wis-selwerkingspro-

ces


Deel III

De eerste fase betreft de interactie waardoor het domein van

wat men weet, wat men zich kan voorstellen (zien), wat men

waardeert, wat men kan beheersen sterk wordt uitgebreid.

Interactie steunt op uitwisselen van wat origineel is, wat nieuw

is, wat bijzonder is, wat uniek is. Interactie steunt dus op diver-

siteit.

Interageren kan men op verschillende manieren: destructief

(1+1<1), compromis nastrevend (1+1~1,5) of synergetisch

(1+1>3). In dit laatste geval zijn de verschillende standpunten,

geuit binnen een interactie, geen obstakels maar bronnen van

vooruitgang. Synergie werd lange tijd gebruikt als synoniem

voor het Creatief Wisselwerkingsproces. Dit door toedoen van

Charlie zelf. Getuige daarvan Deel IV van Daryl Conner's book

'Managing the Speed of Change'6

Diversiteit wordt binnen het Creatief Wisselwerkingsproces de

drijvende kracht van de vooruitgang.

Momenteel is het nog te veel zo dat de diversiteit voor conflict

zorgt. Door deze conflicten komen we in een 'het één of het

ander' situatie, creëren wij in feite een 'het is het één of het

andere' mentaliteit en wordt er heftig gepolariseerd rond het

eigen gelijk. Dit zorgt voor fragmentatie, voor het uit elkaar val-

len van het gesprek of de vergadering. In het slechtste geval

gaat men echt uit elkaar. In het beste geval wordt er nog een

compromis uit de brand gesleept. Dit is een veel voorkomende

situatie binnen het Belgisch politiek bestel. Maar laten we daar

maar best niet dieper op ingaan.

Het compromis is in feite een lose-lose situatie. Ik heb niet alles

wat ik wou, maar jij ook niet... Ideale samenwerking leidt per

definitie naar 'win-win' situaties. Compromis wil zeggen: elk

heeft iets, niemand is echt ongelukkig, maar niemand is ook

echt gelukkig. Interactie verloopt, binnen het Creatief Wissel-

werkingsproces, niet volgens het compromismodel. Binnen dit

proces zal de diversiteit van de verschillende groepsleden niet

zorgen voor conflict, integendeel. De verschillende ideeën van

de groepsleden worden geuit in een open sfeer. Men heeft bin-

nen de groep respect voor elkaar en dus voor de ideeën van

elkaar. In één woord, men vertrouwt elkaar. De diversiteit wordt

uitgenodigd en werkt uitnodigend. De verschillende ideeën

worden in de letterlijke zin van het woord verwelkomd en niet

afgestoten.

Het omgekeerde van het Creatief Wisselwerkingsproces is het

uitstoten van diversiteit. De echte 'His Masters Voice' mentali-

teit (1+1=1). Die is te herkennen aan volgende uitspraak (die

Authentieke Interactie

Diversiteit


Deel III

wij in onze loopbaan te veel uit de mond van managers hebben

gehoord):

Sterker nog, er werd door sommige van die managers voor

gezorgd dat ze te horen kregen wat ze wensten te horen. Ze

zorgden ervoor dat hun medewerkers klonen waren van hen-

zelf. Uiteindelijk zong iedereen hetzelfde lied. Herken je dit?

Heb je iets dergelijks ook meegemaakt of erger nog maak je

het tegenwoordig (nog) mee?

Uiteraard zal er dan geen conflict ontstaan, terzelfder tijd echter

zal creativiteit onmogelijk worden. Want diversiteit is een nood-

zakelijke voorwaarde tot creativiteit. En creativiteit is nu wat we

het meest nodig hebben om vooruit te komen!

Deze fase is nodig als opvolger van de interactiefase willen we

iets creatiefs ontwikkelen. Deze fase is een wezenlijk onderdeel

van het Creatief Wisselwerkingsproces. Interactie dient uit te

monden in waarderend begrijpen. Begrijpen alleen is niet ge-

noeg. Waarderend begrijpen is de sleutel. Het begrijpen alleen

kan voor heel wat moeilijkheden zorgen.

De diverse standpunten dienen niet alleen begrepen te worden,

zij dienen bovendien ook gewaardeerd te worden. Je dient het

standpunt van waaruit de andere komt te waarderen. Je moet

het paradigma van de ander, zijn referentiekader als legitiem

aanvaarden. Dit wil niet zeggen dat je er akkoord moet mee

gaan. Waarderend begrijpen heeft veel te maken met respect

voor elkanders standpunten. En vanuit dit respect zal men

trachten de andere te begrijpen en te appreciëren.

Normaal gesproken proberen we altijd eerst begrepen te wor-

den. De meeste mensen luisteren niet met de bedoeling om

iemand te begrijpen: ze luisteren om een gevat antwoord te

kunnen geven. Ze zijn zelf aan het woord of bereiden zich

daarop voor. Ze filteren alles door hun eigen paradigma's. We

gaan uit van ons eigen grote gelijk. Onze gesprekken zijn een

verzameling monologen. We begrijpen nooit echt wat zich af-

speelt in het hoofd van iemand anders.

Om begrijpend te luisteren dienen we empatisch te luisteren.

Daarmee wordt bedoeld, luisteren met de intentie om de ander

te begrijpen. Empatisch luisteren is meevoelend luisteren en

houdt in dat men zich verplaatst in het mentaal model van de

ander. Je bekijkt de wereld zoals de ander hem bekijkt. Men

plaatst zich in het paradigma van de ander.

"Wanneer ik uw mening wil horen zal ik er wel naar vragen"

Waarderend begrijpen


Deel III

Dit gezegde, dat inderdaad aan Sint Franciscus toegeschreven

wordt, werd door Stephen E. Covey in zijn boek "De zeven ei-

genschappen van effectief leiderschap", enigszins afgezwakt

tot "Probeer eerst te begrijpen vooraleer begrepen te worden"7.

Het is uiteraard het eerste gedeelte dat een zeer belangrijk

onderdeel van deze fase van het Creatief Wisselwerkingspro-

ces vormt.

Wanneer we waarderend begrij-

pen wat de andere stelt, kunnen we dit integreren in ons eigen

wereldbeeld. En wanneer dit wederzijds gebeurt, dan starten

we met een 'het één en het ander' uitgangspunt. Dit is zeer

verschillend van het 'het één of het ander' uitgangspunt dat de

grondslag is van de conflictsituatie. In deze fase komt nadien

de opwinding iets nieuws te creëren. In het eindresultaat zullen

we niet alleen de ideeën van eenieder terugvinden, we zullen er

iets meer mee bereiken. Wat bereikt wordt is niet alleen 'het

één én het ander' maar ook, en vooral, 'verschillend van'. Wat

bereikt wordt is iets nieuws. Dit is heel wat beter dan het com-

promis. Het eindresultaat bevat ook het engagement voor iets

dat we samen hebben gecreëerd. Dit is de derde fase van het

Creatief Wisselwerkingsproces: het integreren van de ideeën

van elkaar tot iets totaal anders; iets nieuws.

In zichzelf integreren wat men van de ander gekregen heeft en

van daaruit samen iets nieuws creëren is creatief integreren.

Daaruit komt dan een intense samenwerking voort. Het nieuwe

idee is veel sterker, dieper, rijker dan de oorspronkelijk ideeën.

Dit is reële synergie, dit is creatieve wisselwerking.

Door het engagement voor het nieuwe, voor hetgeen wij samen

hebben gecreëerd, komen we tot de vierde fase: het uitvoeren

van de ideeën. Heel specifiek aan het Creatief Wisselwerkings-

proces is dat we niet alleen uitvoeren wat wij hebben gevonden

maar dat het proces bovendien eenieder die er echt aan deel-

neemt transformeert.

De vierde stap is dus niet alleen het implementeren van het

nieuwe maar ook, en vooral, het transformeren van het per-

soonlijk mentaal model en daardoor de manier van leven. Elke

deelnemer aan het Creatief Wisselwerkingsproces wordt als

persoon voller en dieper.

"Probeer eerst waarderend te begrijpen vooraleer waarderend begrepen te

worden" Sint Franciscus

Creatieve Integratie

Transformerend uit-voeren of Continue Verbetering


Deel III

Creatieve wisselwerking is het proces van verandering, ontwikke-

ling, leren, .. Door met anderen het Creatief Wisselwerkingspro-

ces te beleven gaat men niet alleen toepassen wat men samen

gecreëerd heeft, maar is ook elk lid van het team zelf getrans-

formeerd.

Het Creatief Wisselwerkingsproces is het proces waardoor de

menselijke geest menselijk wordt gecreëerd wordt. En dit tel-

kens weer bij elk gezond kind.

Gezien het hier gaat om het metamodel met betrekking tot ver-

anderen, verbeteren en leren, is de 'spin-off' niet te voorspellen.

Indien het Creatief Wisselwerkingsproces werkelijk een kans

krijgt binnen de Organisatie zal niet alleen de veiligheid en de

milieubeheersing, maar ook de kwaliteit, de productiviteit, de

kostenbeheersing, ... naar een hoger niveau getild worden. In

één woord het Creatief Wisselwerkingsproces is de fundering

van elke geslaagde verandering, van elke verbetering. Het is

het proces dat aan de basis ligt van verandering, verbetering,

leren, groeien én van de 'Lerende Organisatie'.

Aan de grondslag van het Creatief Wisselwerkingsproces ligt

het tweeledig engagement van Henry Nelson Wieman:

1. elkeen geeft het beste van zichzelf, boort het beste aan

van wat hij nu kent;

2. elkeen geeft zich over aan het proces dat het beste dat

hij nu kent transformeert tot iets nieuws, iets grootser,

iets beter.

Het proces is, zoals gesteld, steeds in ons besloten geweest.

Elkeen is wat hij door het Creatief Wisselwerkingsproces ge-

worden is. Het resultaat hangt af van de mate waarin elkeen

het Creatief Wisselwerkingsproces de kans gegeven heeft of

kunnen geven heeft om operationeel te zijn in zichzelf. Creatie-

ve Wisselwerking verhoogt de receptiviteit en de leercapaciteit

van een Organisatie zodat de nieuwe programma's die geïn-

stalleerd worden gemakkelijk begrepen en uitgevoerd worden.

Het proces is universeel en toepasbaar in zowat elke context.

Het steunt op het waardebewustzijn dat iedereen dient te ont-

wikkelen. En vanuit dit waardebewustzijn dienen wij te interage-

ren, waarderend te begrijpen, te integreren wat wij begrepen

hebben tot iets nieuws, iets grootser en daardoor zelf te trans-

formeren door het nieuwe te implementeren.

Bij een eerste kennismaking wordt heel vaak gesteld dat het

Creatief Wisselwerkingsproces eigenlijk synoniem is voor een

goed functionerend communicatieproces. Om het meta-model

van elke verandering te kunnen zijn moet het proces echter

heel wat meer zijn dan een communicatieproces. Het is belang-

rijk om dit hier te onderstrepen.

Het creatief wisselwerkings-proces: een metamodel voor verbetering

Is het proces eigenlijk niet (en-

kel maar) het communicatie-

proces?


Deel III

Het communicatiegedeelte binnen

de Creatieve Wisselwerking steunt op wederzijds respect en

positieve intentie die we hebben ten opzichte van onszelf én

anderen.

Uitgaande van een natuurlijke eigenwaarde (cf. het waardebe-

wustzijn) hebben wij een positieve intentie tegenover de ideeën

van onszelf en van anderen, de waarden, overtuigingen, inzich-

ten, percepties, interpretaties en acties. Gebaseerd op deze

wederzijdse positieve intentie bepleiten we, vanuit ons persoon-

lijk doel en met integriteit, het beste wat we nu kennen en vra-

gen we met nederigheid, gebruik makend van het bevestigend

herhalen, naar het beste van wat de anderen kennen. Dit is het

authentieke van de interactie. Deze manier van communiceren

verhoogt de mogelijkheid om te komen tot een gedeelde me-

ning. Authentieke Interactie is gebaseerd op positieve intentie,

integriteit en nederigheid. Authentieke Interactie is dus niet

botweg zeggen wat men te zeggen heeft. Men zegt wat men te

zeggen heeft op een integere manier en vraagt in alle nederig-

heid naar de mening van de ander.

Een ander aspect van Creatieve Wisselwerking is dat weder-

zijds aanvaard wordt dat ideeën een mengeling zijn van zowel

aantrekkende als van afstotende elementen. Uiteraard hangen

beiden af van de perceptie en zijn ze dus vatbaar voor verande-

ring indien we onze perceptie, ons mentaal model, bijstellen.

Creatieve Wisselwerking komt er in deze fase op neer om

waardering op te brengen voor wat in beide categorieën bruik-

baar en waardevol is en wat onbruikbaar en niet relevant is. Het

is belangrijk dat we beiden waarderen en dus niet eenvoudig

weg aannemen dat iets ofwel geheel positief of geheel negatief

is.

Creatieve Wisselwerking is dus alles behalve zwart-wit denken.

Door de afstotende elementen te verwoorden als 'wensen' stel-

len wij onszelf open voor de mogelijkheid om positieve elemen-

ten te ontdekken in iets dat op het eerste gezicht negatief, on-

aanvaardbaar of belachelijk leek. Dit gaat al verder dan het

gewone communicatieproces.

Door de afstotende elementen te behandelen als 'wensen ter

verbetering' openen wij de deuren voor de verbeelding en as-

sociatie waardoor wij connecties kunnen ontdekken die op het

eerste zicht helemaal niet te zien waren. Verbeelding ontwikkelt

de mogelijkheden om 'beiden en verschillend van" ideeën te

ontwikkelen. Communicatie en waardering van ideeën monden

dus uit in verbeelding. Verbeelding die niet voortkomt uit het

verleden, noch uit het heden maar een sprong maakt in de toe-

Authentieke Interactie

Appreciërend Begrij-pen

Creatief Integreren


Deel III

komst. Die verbeelding, gedreven door nieuwsgierigheid, opent

de deuren voor creativiteit en innovatie. Om die nieuwe realiteit

vorm te geven wordt gebruik gemaakt van metaforen en analo-

gieën. In deze fase is het Creatief Wisselwerkingsproces ver

uitgestegen boven het communicatieproces en zelfs het waar-

derend begrijpen. Het transformeert het oude en bestaande tot

iets nieuws: 'verschillend van en méér dan’. Het gaat dus om

reële synergie.

Uiteindelijk zorgt vasthoudend-

heid, herhaling, oefening en blijvend engagement ervoor dat de

nieuwe inzichten omgezet worden in blijvend gedrag. Dit heeft

helemaal niets met communicatie te maken en alles met blij-

vend uitvoeren van datgene dat werd geleerd. Het is toepassen

en bijschaven of continu verbeterend beleven. Het is al doende

blijvend open staan voor het Creatief Wisselwerkingsproces.

Wat Creatieve Wisselwerking werkelijk uniek maakt en ver bo-

ven alle bestaande communicatie technieken tilt is het onder-

deel dat 'ontdekt' werd door Stacie S. Hagan, met name het

zich op verschillende niveaus bewust zijn van zowel de taak of

het werkproces als het Creatief Wisselwerkingsproces zelf. Dit

'nieuw' element van het Creatief Wisselwerkingsproces is het

bindmiddel tussen de vier fasen en zorgt ervoor dat deze op

een dusdanige manier met elkaar verbonden zijn dat zij als het

waren in mekaar opgaan.

Door dit meervoudig bewustzijn van het Creatief Wisselwer-

kingsproces zien we beter hoe het proces beleefd wordt en

welke de graad is van de afremming van het proces door de

nefaste werking van de Vicieuze Cirkel (zie hoofdstuk 3). Het

meervoudig bewustzijn maakt het mogelijk dat wij zowel met de

taak bezig zijn als met het proces, dit zowel op individueel ni-

veau als op teamniveau.

Deze dualiteit maakt het mogelijk op verschillende niveaus

(persoonlijk, interpersoonlijk, organisatie) en gedurende de

verschillende fasen van het Creatief Wisselwerkingsproces,

zowel klaar te observeren WAT er aan het gebeuren is als HOE

dit zich aan het voltrekken is. En dit tegen de maatstaf die be-

sloten ligt in het Creatief Wisselwerkingsproces zelf. Hierbij

wordt wat ik doe de taak genoemd en hoe ik het doe het

(werk)proces.

Wanneer je de sleutels heeft om Creatieve Wisselwerking te

ontsluiten en werkelijk te beleven, heb je de sleutels tot succes.

De Organisaties die dit proces tot leven kunnen brengen en

bewust en consistent continu beleven, zullen alle veranderingen

die ze aangaan met succes bekronen.

Continu Verbeteren

Het zich bewust-zijn van het pro-ces.

Besluit


Deel III

1 Wieman, Henry N., Man's Ultimate Commitment. Lanham, Maryland, University Press of America®, Inc., 1994

2 Brief van Wieman, Henry N. aan Broyer, 1970

3 Hagan Stacie, E-mail van 25/05/98

4 Palmgren, Charlie, E-mail van 29/4/98

5 Wieman, Henry N., “What is Creative Interchange”, Interchange, January 1970

6 Conner Daryl R., Managing at the speed of Change, Villard Books, New York, 1993

7 Covey, Stephen E., De zeven eigenschappen van effectief leiderschap., Amsterdam/Antwerpen, Contact, 1993, blz. 214.

Documents

Ci boek deel iii hoofdstukken 1&2