၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 99

၄၄.၈

စမကနးအဆင အကးသကေရာကမႈမား

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 101

အပငး - ၄.၈

သဘာဝပတဝနးကင

ဤအပငးတြင ပါဝငေသာ က႑မား -

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန (ခ) ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕လပငနးတြင ထညသြငးစဥးစားရမည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကစၥရပမား(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႕ရခကမား

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန

ျမနမာႏငငတြင သႏာေကာကတနးမား၊ ပငလယေရေအာကျမကခငးမား၊ လမေတာမား၊ သေသာငျပငကမးေျခမားႏင လတာမားအပါအဝင ကမး႐းတမးႏင အဏၰဝါဇဝ အမးေပါငးမားစြာျဖစတည တညရပါသည။ သဘာဝသယဇာတမား ေပါကြယဝ ၿပး ကမးနး၊ ကမးေဝး ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔၊ ကၽြနးသစ၊ ေငြ၊ ခ၊ ခမျဖႏင ေကာကမကရတနာမားရသကသ႔ ေျမဆကြယဝ ေသာ ေဂဟဇနမားမာ ကယျပန႔ေသာ စကပးထတလပမႈမားအတြက အစဥအဆက တညရေနခပါသည။ ဤအရငးအျမစ မားသည လြနခေသာ ရာစႏစမားစြာကတညးက လဥးေရအေျမာကအမားအား ေထာကပေနချခငးျဖစၿပး ယေန႔အခနအထ ျမနမာစးပြားေရးအတြက ထြကကနစႀကးအျဖစ ဆကလကပပးေပးေနဆ ျဖစပါသည။

သ႔ပါေသာလညး သစေတာမားျပနးတးျခငး၊ အႀကးစားသတတးေဖာျခငး၊ သကရသတဝါမားႏင ေျမယာမား ပကဆးလာ ျခငး၊ ေရအရငးအျမစမား ရားပါးလာျခငးတ႔သည သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ ဖအားသကေရာကလာၾကသည။ တးခ႕လာ ေသာ စကပးေရး၊ စကမႈလပငနး၊ ေလထညစညမးျခငး၊ လဥးေရတးပြားျခငးမားသည အထနးအကြပမရေသာ သယဇာတ ထတယသးစြျခငးမားႏငအတ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဂဟစနစအေပၚ ဆးရြားစြာပင ပကဆးမႈျဖစေစပါသည။ ၁၉၉ဝ-ခႏစမ ၂ဝ၁ဝ-ခႏစအတြငး ရာဘာပငစကပးမႈသည ႏစဆနးပါးခန႔ရလာၿပး ဆအနးပငစကပးမႈ အေျမာကအမားႏငအတပင ဇဝ မးကြမားအေပၚ အႀကးမားဆးၿခမးေျခာကမႈမားထ၌ ပါဝငပါသည။ ဤသ႔သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ ဖအားေပးမႈမားေၾကာငပငစကပးေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင စြမးအငက႑မားအပါအဝင မားစြာေသာလမႈစးပြားေရးက႑မားသည အားနညး ထခကလြယမႈ ျမငတကလာေစပါသည။ တကသည ခန႔မနးခကမားရရႏငရန ခကခေသာလညးျမနမာႏငငရ တရားမဝင သား႐ငးကနသြယမႈသည ပ႕ႏ႔လကရေၾကာငးယဆရပါသည။ တရားမဝင အမလကျခငးႏငအတ သား႐ငးတရစၧာနပမာဏ သညလညး ေယဘယအားျဖင ေလာကသြားေစပါသည။ ထသ႔ေသာ သယဇာတမားထတယျခငးလပငနးအတြက ရငးႏး ျမႇပႏမႈမား ပမမားျပားလာေသာအခါ ျမနမာႏငင၏ ဇဝမးကြမားႏင သဘာဝျဖစတညမႈမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ရလာမညက မားစြာေသာ ျမနမာႏငငသားမား၊ ေဒသတြငး၊ ႏငငတကာအရပဘက လမႈအဖြ႕အစညးမားက စးရမေနၾကသည။

ေျပာငးလလာေသာရာသဥတက လကေလာညေထြျဖစေစမည ျမနမာစမကနးသည ႏငငအေပၚ အကးသကေရာကေန ေသာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အဓကဖအားမားက ေဖာထတမညျဖစသည။ ရာသဥတႏငဆကႏႊယသည သဘာဝ ေဘးအႏရာယမား/ရာသဥတဆးရြားစြာေဖာကျပနမႈမား၊ သစေတာျပနးတးျခငး၊ ေရအရငးအျမစ ျပနးတးျခငးမား။ ကနးတြငး ထတလပေရးအျဖစသ႔ ေရာကရလာၿပျဖစေသာ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပသည ရခငျပညနယ၊ ဧရာဝတတငးေဒသ ႀကးတ႔ကသ႔ေသာ ကမး႐းတနးေဒသမားမာ ပငလယေရျမငတကျခငး၊ ဆငကလနးမနတငးတကခတျခငး၊ မနတငးေၾကာင လငးမားႀကးျခငး၊ ေရလႊမးျခငး စသညရာသဥတဆငရာ ေရရညအကးသကေရာကမႈမား ေတြ႔ႀကခစားေနရၿပ ျဖစသည။ ႏငင၏အေနာကေတာငပငးသည ဘဂၤလားပငလယေအာအတြငး တညရေနၿပး အနမပငး ကမး႐းတနးဇနျဖစသညအတြက ေယဘယအားျဖင ႏငငသည ဘမေဗဒအရေသာလညးေကာငး၊ ဇလေဗဒအရ ေသာလညးေကာငး ေဘးအႏရာယမား ႀကေတြ႔ ေနရၿပျဖစသည (ဥပမာ ေျမငလငလႈပျခငး၊ ေရႀကးျခငး၊ ဆငကလနးမားႏင ဆနာမမား)။ ေရ႐ညတြင အျခားေသာဖြ႕ၿဖးဆ ႏငငမားကသ႔ပင ျမနမာနငငသည ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕သယဇာတအရငးအျမစမား ဖြ႕ၿဖးလာမႈ၏ အကးဆကတစခ ျဖစေသာ ရာသဥတေျပာငးလမႈမားက ရငဆငရႏငသည။

၄၄.၈

102 အပငး - ၄.၈

ေရႏင ကနးမာသန႔ရငးေရး

အေျခခအေဆာကအအမားသည အလြနပင အကန႔အသတျဖငရေနသညအတြက ေယဘယအားျဖင သန႔ရငးေသာ ေသာကသးေရႏင အေျခခသန႔ရငးေရးအတြက လကလမးမမျခငးသည ျမနမာႏငငတြင အဓကကေသာ ကစၥရပျဖစသည။ သန႔ရငးေသာ ေသာကသးေရရရမႈသည ျမနမာႏငငအတြငး ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအသးသးအလက သသာစြာ ကြျပား ျခားနားပါသည။ ၂ဝ၁၁-ခႏစအတြငး ျပလပေသာေလလာမႈတစခတြင အမေထာငစ (၆၈) ရာခငႏႈနးသာ ေကာငးမြနေသာ ေရအရငးအျမစမားကရရၿပး အမေထာငစ (၁၇) ရာခငႏႈနးသာလင ထသ႔ေသာအရငးအျမစမားမ ေရက သန႔ရငးစြာထတယသးစြႏငေၾကာငး၊ ထ႔အတြက ရရေသာ ေရ၏ညစညမးမႈအႏရာယ ပမျမငမားလာေနေၾကာငး ၫႊနျပထားပါသည။ အာရေဒသ ေရထပတဝနးကငဆငရာ မတဖကအဖြ႔ (the Water Environment Partnership in Asia – WEPA) မ အစရငခထားသညမာ ျမနမာႏငင၏ စစေပါငးေရအသးျပခမႈတြင စကပးေရးက႑သည ၉ဝ ရာခငႏႈနးျဖစၿပး စကမႈလပငနးႏင အမတြငးသး ေရပမာဏမာ ၁ဝ ရာခငႏႈနးသာ ျဖစပါသည။ ရာခငႏႈနးမားျမငမားေနေသာလညး ႏငငအဆင ေရအရငးအျမစသးစြမႈ စစေပါငး မာ သးစြႏငသညပမာဏ၏ ၅ ရာခငႏႈနးသာ ရပါေသးသည။ စြန႔ပစေရမား၊ စကမႈလပငနးဆငရာ စြန႔ပစပစၥညးမားႏင အစင အခ စြန႔ပစပစၥညးမားေၾကာင ျမစေခာငးႏင ေရကနမားညစညမးေစၿပး ျမနမာႏငငအတြငး ပမဆးရြားေသာ ျပနာမား ျဖစပါသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငအတြငး တစခတညးေသာထနးခပမႈမာ ၁၉၉၄-ခႏစ ဇြနလတြင ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈ ေကာမရင (MIC) မ ထတျပနထားေသာ လမးညႊနခကအရ ရငးႏးျမႇပႏမႈစမကနး အသစမားတြင စြန႔ထတၿပးေရအား ျပနလည သန႔စငမႈစနစ ရရနလအပေၾကာငး ေတာငးဆထားပါသည။

ေလထအရညအေသြးႏင ေလထညစညမးျခငး

လကရအေျခအေနတြင ျမနမာႏငင၌ ေလထအရညအေသြးဆငရာ စသတမတခကမား၊ ေလထအရညအေသြး စစေဆး တငးတာႏငေသာ အဆငျမငနညးပညာ၊ သ႔မဟတ စြမးေဆာငရည ရမေနေသးပါ။ ယေန႔အခနအထ အဓကအာ႐စကသညမာ အႀကးဆးၿမ႕ျဖစသည ရနကနၿမ႔တြင ေလထအရညအေသြးသည ထငသာျမငသာရလာေသာ ကစၥတစရပျဖစလာၿပး ေလထ ညစညမးမႈ ေစာငၾကညေလလာေရးကရယာမားက ၿမ႕အတြငးတြင စတငတပဆငလာၾကၿပျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ႏငင တစဝနး အျခားေနရာမားတြင စကမႈဖြ႕ၿဖးေရးႏင ႀကးမားေသာေျပာငးလမႈမားျဖစေစမည လပငနးစဥမား၊ ဓာတေငြ႔ထတ လႊတမႈျမငမားေသာ စကမႈလပငနးမား မားျပားလာမညက ႀကတငမနးဆႏငပါသည။ အထးသျဖင ကနးတြငးႏငကမးလြန ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ စမကနးမားအတြက ထတလပမႈအေပၚခြေဝစာခပ (PSC) တြင ေဘးကငးလၿခေစေရး ထပေလာငး အစအမမား မလအပဘ၊ သ႔မဟတ ေဘးအႏရာယမျဖစေစေရး၊ သ႔မဟတ ေဘးအႏရာယစမခန႔ခြေရး တာဝနဝတရားမား မပါရဘ ေဒသမ ထတလပေသာ သဘာဝဓာတေငြ႔က မး႐ႈ႕စြန႔ပစႏငရန ခြငျပထားပါသည။

သစေတာထနးသမးေရးႏင ေျမယာပကဆးျခငး

ျမနမာႏငငရ ကနးတြငးဧရယာစစေပါငး၏ တစဝကနးပါး (၄၉-ရာခငႏႈနး)သည သစေတာမားျဖစၿပး ကနေသာ အေရ႕ အာရႏင ပစဖတေဒသႏငငမား၏ ပမးမျခငးထက ပမေကာငးမြနပါသည။ သ႔ေသာ သဘာဝသယဇာတမားအား အလြနအကၽြ ထတယျခငးႏင ေရရညတညတမႈမရေသာ ေျမယာစမခန႔ခြေရး အေလအထမားေၾကာင ႏငငအေနျဖင သစေတာမားျပနးတး ျခငးက ေတြ႔ႀကရငဆငေနရပါသည။ ၁၉၉ဝ-၂ဝဝဝ ခႏစမားအတြငး ျမနမာႏငငရ ဟကတာေပါငး ၇,၄၄၅,ဝဝဝ (စစေပါငး သစေတာဧရယာ၏ ၁၉.ဝ-ရာခငႏႈနး) က ဆး႐ႈးၿပးျဖစသည။ ျမနမာႏငငသည ကမၻာေပၚရ ႏစစဥသစေတာဧရယာ အသားတင ျပနးတးမႈအမားဆး ၁ဝ ႏငငအတြငးမ တစႏငငအျဖစ ဆကလကတညရေနၿပး ၂ဝဝဝ-၂ဝ၁ဝ ခႏစမားအတြငး အႀကးမားဆး လမေတာဧရယာ အသားတငျပနးတးမႈ ငါးႏငငအတြငး ပါရပါသည (အငဒနးရား၊ ၾသစေၾတးလ၊ ျမနမာ၊ မကဒါဂါစကာႏင မဇမဘစ)။ အလားတပင ေတာငေပၚေဒသမား၌ ေျမဆလႊာခနးေျခာကမႈျပနာသည အဆးရြားဆးကစၥတစရပ ျဖစေနၿပး ႏငင၏ စကပးထတလပႏငေသာေျမ၏ ၁ဝ-ရာခငႏႈနးခန႔တြင ႀကေတြ႔ေနရပါသည။ အစးရ၏ ေျမယာျပနလညျပျပငေရး အစအမမား ေႏာငေႏးေနျခငး၊ ေတာငေပၚေဒသ လယသမားမား၏ စကပးေရးနညးစနစမား၊ ဆကလကျမငတကေနေသာ လဥးေရတးပြားမႈတ႔ႏငအတ ေျမဆခနးေျခာကမႈျပနာ ပမဆးရြားလာပါသည။

လကရတြင တရားဝငအသအမတျပထားေသာ ကာကြယေတာ ၄၃ ခရေသာလညး ၎တ႔ႏင ပတသကသည သတငး

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 103

အခကမားသည လေလာကမႈမရဘ ျပန႔ကေနကာ ေနာကဆးရ သတငးအခကအလကမားလညး မဟတပါ။ ဤကာကြယေတာ မားသည ႏငင၏ ၇.၃ ရာခငႏႈနးအထက ျဖစပါသည။ ၎တ႔ႏင အနးအနားရ လပငနးလပေဆာငေနေသာ ေရနႏငသဘာဝ ဓာတေငြ႔ကမၸဏသးခမ သဘာဝထနးသမးေရးအတြက ရပေငြမား ေထာကပေပးခပါသည။

အဏၰဝါပတဝနးကင

ျမနမာပငလယျပငရ သကရဇဝမားႏငပတသကသည သတငးအခကအလကမားသည ထေရာကမႈရေသာ ထနးသမး ေစာငေရာကေရးကစၥရပမားအတြက အလြနပင အကန႔အသတရပါသည။ ပငလယျပငမ ႀကေတြ႔ေနရသည ၿခမးေျခာကေန ေသာအရာမားမာ အလြနအကၽြ ငါးဖမးျခငး၊ ကမး႐းတမးဖြ႕ၿဖးေရးႏင ဒငးနမကအသးျပျခငး၊ အဆပချခငးကသ႔ေသာ ပကဆးေစသည ငါးဖမးနညးစနစမားက အသးျပျခငးတ႔ျဖစသည။ ႏငငတြင ရညလားေသာ ကမး႐းတနးတညရေသာလညး အဏၰဝါကာကြယေရးဧရယာမားမာ ေလးေနရာသာရၿပး ပငလယျပငမ အရငးအျမစမားက ထနးသမးေစာငေရာကႏငရန၊ စမခန႔ခြႏငရန စြမးေဆာငရညနညးပါးပါသည။ ျမနမာအစးရမ ၂ဝ၂ဝ-ခႏစ အေရာကတြင ႏငငပငအဏၰဝါဧရယာ၏ ၁ဝ ရာခင ႏႈနးက ကာကြယမႈေပးပါမညဟ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတညခကမားမတစဆင ကတကဝတျပထားပါသည။ သ႔ေသာ လညး ဇဝေဗဒဆငရာ၊ လမႈစးပြားဆငရာ အခကအလကမား မရေသးျခငးအပါအဝင မားစြာေသာအေၾကာငးအခကမား ရေနၿပး ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမား၊ နညးပညာအရငးအျမစမား မရျခငးက အစးရ၏ လပေဆာငႏငစြမးႏင ခမတထားေသာ ေမာမနးခကမား ျပညမႏငေရးတ႔အား လြနစြာဟန႔အတားျဖစေစပါသည။ ႏငငျခားသေဘၤာမားအပါအဝင အလြနအကၽြ ငါးဖမး ျခငးမားက တငါ႐ြာေလးမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ အေျခအေနမားက ကဆငးေစပါသည။

ဘဂၤလားပငလယေအာအတြငး ကမးလြနကၽြနးစ အေျမာကအမားတညရေနၿပး ျမနမာႏငငႏင အမနးခငး ၇ ႏငငႏင အတတကြ ဘဂၤလားပငလယေအာ အဏၰဝါေဂဟစနစႀကး (the Bay of Bengal Large Marine Ecosystem – BOBLME) စမကနးက ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာေနပါသည။ ရည႐ြယခကမာ ဘဂၤလားပငလယေအာ၏ ပတဝနးကငႏင ၎၏ ငါးလပငနးမားအား ပမေကာငးမြနေသာ ေဒသတြငးစမခန႔ခြမႈမတစဆင ကမး႐းတနးတစေလာကေနထငသမား၏ ဘဝမား ပမေကာငးမြနလာေစရနျဖစသည။ ယခအခါ စမကနး၏ အစတအပငးတစခအျဖစ ျမနမာႏငငရ ငါးရငးျမစမား၊ အဏၰဝါဇဝမးကြ မားႏင ပငလယသမဒၵရာဆငရာ ေလလာမႈမားအတြက သပၸနညးက စစတမးတစခက ႏရတ (Norad) ၏ ကညေထာကပမႈျဖင ျပလပေနၿပျဖစသည။

ဥပေဒေရးရာႏင လပထးလပနညးမေဘာင

၂ဝဝ၈-ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အစးရသည ျမနမာႏငင၏ သဘာဝပတဝနးကငက ကာကြယထနးသမးရမညဟ အတညျပထားပါသည။ သ႔ေသာလညး သန႔ရငးေသာပတဝနးကင ရရခြငမပါရဘ ႏငငသားမားအေနျဖင ျပညေထာငစအစးရ ၏ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရးမားတြင ပါဝငကညရန တာဝနရသညဟ ပါရပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ အမးသားလႊတေတာသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာႏင အျခားကာကြယေစာငေရာကမႈဆငရာဥပေဒမား ျပဌာနးႏင ပါသည။

လကရတြင ျမနမာႏငငသည ပတဝနးကင ကာကြယေစာငေ႐ာကေရးဆငရာ မဝါဒမားႏငဥပေဒမားက ျပနလညသးသပ ေနေသာ ကာလျဖစပါသည။ ပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးဥပေဒ (the Environmental Conservation Law) အရ ပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးႏင သစေတာေရးရာဝနႀကးဌာန (MOECAF) အေနႏင စြန႔ပစပစၥညးႏင ညစညမးေစ ေသာ စြန႔ပစပစၥညးမားအား ဘကစေစာငၾကညေရး အစအစဥတစခ ထညသြငးလပေဆာငရန လအပပါသည။ MOECAF မ ၂ဝ၁၄-ခႏစ သဘာဝပတဝနးကငထနးသမးေရး စညးမဥးမားအားလကနာကငသးၿပး သဘာဝပတဝနးကင အရညအေသြး ျမငမားေရး လပငနးစဥမားစတငျခငးႏင ေရဆးထတလပမႈဆငရာ စသတမတခကမားစတင သတမတျခငးမား ျပလပေနပါ သည။ ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးေရးအစအစဥ (UNDP) အေနႏင အမးသားအဆင သဘာဝပတဝနးကင စမခန႔ခြမႈဆငရာမေဘာင ႏင လပငနးေဆာင႐ြကမႈ (National Environmental Management Framework and Action) ျဖစေပၚလာေရးအတြက အစးရအား အကအညေပးလက ရပါသည။

ျပျပငၿပး ၂ဝ၁၂-ခႏစ ပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးဥပေဒႏင ၂ဝ၁၄-ခႏစ ပတဝနးကငထနးသမးေစာငေရာက

၄၄.၈

104 အပငး - ၄.၈

ေရးဆငရာ စညးမဥးမားသည MOECAF အား စးပြားေရးလပငနးမားအတြက "တခါးမး" (Gate Keeper) အျဖစ ေဆာင႐ြကရန အခြင လႊအပျခငးျဖစသည။ "သဘာဝပတဝနးကင အရညအေသြးအေပၚ သကေရာကမႈရႏငမည" စးပြားေရးလပငနးမား အေပၚ "ဥးစားေပးစနစျဖင ခြငျပမန႔ခေရးအစအစဥ" (Prior Permission Scheme) တစခ စစဥေဆာင႐ြကႏငရန MOECAF အား အခြငအာဏာ လႊအပထားၿပးျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးအေပၚ အျခားအစးရဌာနမားမ အတညျပခကမားသည MOE-CAF ၏ ဆေလာေသာ ခြငျပမန႔ေနာကမသာ ေပးအပႏငမညျဖစသည။ ပတဝနးကငထနးသမးေရး ဥပေဒေအာကတြင ပတဝနးကင ထခကမႈဆနးစစေလလာျခငး (EIA) လပငနးစဥမားက ျပနလညမြမးမမညျဖစေသာလညး ျမနမာႏငငရငးႏး ျမႇပႏမႈေကာမ႐င၏ (MIC) အသေပးခကအမတ (၁) တြင ပတဝနးကငႏင လမႈဘဝထခကမႈ ဆနးစစေလလာျခငး (ESIA) ျပလပရနလအပသည စးပြားေရးလပငနးမားႏင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ ရာေဖြတးေဖာထတလပေရး အပါအဝင MOECAF ၏ ခြငျပမန႔လအပေသာ စးပြားေရးလပငနးမားက ေဖာျပထားပါသည။ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ (Foreign Direct Invest-ment Law) တြင အေျခခညစညမးမႈထနးခပေရးမား ပါဝငမညျဖစေသာလညး ဤဥပေဒတြငလညး အေျခချပဌာနးခကမား ထညသြငးထားပါသည။

ပတဝနးကငထနးသမးေရးဥပေဒသည "ညစညမးမႈျဖစေစသမ ကနကခရမည စညးမဥး" (Polluter Pays Principle) အား အေျခခထားၿပး ပတဝနးကငအေပၚသကေရာကမႈမားအတြက ေလာေၾကးေငြက MOECAF မ ထေထာငထားေသာ ရပေငြ အတြငး ထညသြငးေပးေဆာငရမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ဥပေဒအရ မညသညစးပြားေရးလပငနးမဆ ႀကတငခြငျပမန႔ရယရန လအပၿပး (ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ လပငနးမားအပါအဝင) သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကႏငေသာ အကးဆက မားအား ကာမႏငမည အာမခထားရရမညျဖစသည။ ဥပေဒအရ ရာဇဝတမႈဆငရာ ျပစဒဏမားခမတႏငၿပး (၎သည စးပြားေရးကစၥရပမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈ ရ၊ မရ မရငးလငးေသးေသာလညး) ပကဆးဆး႐ႈးမႈမားအတြက ေလာေၾကး ေပးႏငပါသည။

ပတဝနးကငထနးသမးေရး ဥပေဒမေဘာငတြင လကရတညဆဥပေဒ ၄၄ ခရၿပး အခ႕မာ လပငနးလပကငသမား၏ ညစညမးမႈျဖစေစျခငး၊ စြန႔ပစပစၥညးမားႏင အျခားေသာ သဘာဝပတဝနးကငႏင ေဒသလ႔အဖြ႔အစညးမားအား အႏရာယ ျဖစေစေသာ အကးဆကမားအတြက လကနာရမည ပစမားအသြငျဖင တညရေနပါသည။ ၂ဝဝ၆-ခႏစ ေရအရငးအျမစႏင ျမစေခာငးမား ထနးသမးေစာငေရာကေရးဥပေဒ (the 2006 Conservation of Water Resources and Rivers Law) အရ ေရအရငးအျမစမား၊ သ႔မဟတ ျမစေခာငးမား ညစညမးမႈကာကြယေရးက ေယဘယအားျဖင ပပးေပးထားပါသည။ ဤဥပေဒ မား ကငသးေဆာင႐ြကေရးအတြက အသစျဖစလာမည စညးမဥးမားက ၂ဝ၁၂-ခႏစ ပတဝနးကငထနးသမးေရး ဥပေဒ ေအာကတြင ထညသြငးႏငရန လအပပါသည။

(ခ) ေရနႏငဓာတေငြ႕လပငနးတြင ထညသြငးစဥးစားရမည လ႔အခြငအေရးဆငရာကစၥရပမား

� ကြျပားျခားနားေသာ သဘာဝပတဝနးကငေရးရာ အကးဆကမား။ ။ ရပ႐ြာလထမားအေၾကာငး အခနး (၄.၂) တြင ေဖာျပခသကသ႔ ကမး႐းတနးေန ရပ႐ြာလထအေနျဖင ၎တ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈအတြက ေျမမားကစကပးေရး လပငနးအတြက အလြနမခအားထားရျခငး၊ သ႔မဟတ ေဒသတြငး ငါးဖမးလပငနးအေပၚ မခေနရျခငးေၾကာင ၎တ႔၏ လမႈဘဝႏငပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈမားသည လြယလငတကပင ပမ၍ ထခကႏငဖြယရသည။ ကမးနးကမးေဝး ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားတြင ေကာငးမြနစြာစမခန႔ခြမႈမရပါက သသာထငရားေသာ၊ မတကြျပားေသာ သဘာဝ ပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈမား ရႏငပါသည။ ရာေဖြေရးလပငနးမားႏင တညေဆာကေရးလပငနးမားေၾကာင ႐ပပငးဆငရာ ပကဆးျခငး (နယေျမရငးလငးေရး၊ သ႔မဟတ တနခါမႈျဖစေစေသာ လပငနးမားေၾကာင ဇဝမးကြမား အေပၚ ထခကျခငးကသ႔)၊ ပတဝနးကင ညစညမးမႈပစအမးမး (ေလထ၊ ပငလယ၊ ေရခဧရယာမားႏင ေျမယာ ညစညမးျခငး၊ အသဆညျခငးကသ႔)၊ စြန႔ပစပစၥညးမားေၾကာင ညစညမးျခငး (စြန႔ပစအဆပမားႏင အျခားေသာ ညစညမးေစသညအရာမား၊ ဆယစမမႈမားကသ႔ စြန႔ပစပစၥညးမားမ)ႏင သဘာဝသယဇာတမား ျပနးတးျခငး (ေရ အသးခမႈ၊ နယေျမရငးလငးမႈႏင ဇဝမးကြမားကသ႔) တ႔ ပါဝငပါသည။ ထသ႔ ျဖစလာဖြယရေသာ အကးဆကမားသည ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔စမကနး၏ မတညေသာ လပငနးစဥအဆငအလက မတညေသာအခနမားတြင ျဖစေပၚႏင ပါသည။ ဥပမာ - စမကနး၏ အေစာဆးကာလမား၌ ကမးလြနလပငနးခြငအတြက ျပငဆငတညေဆာကရာတြင တနခါမႈ

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 105

ေၾကာင ပငလယျပငအတြငး ယာယအကးသကေရာကမႈမား ရႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး ထတလပမႈလပငနးစဥ အတြငး ေရဆးစြန႔ထတမႈသည ဆကလကတညရေနမညျဖစၿပး စမကနးေဆာင႐ြကေနမည ႏစကာလမားတစေလာက၊ သ႔မဟတ ဆယစႏစမားတစေလာကတြင စမခန႔ခြရန လအပေနမညျဖစသည။ ထသ႔ေသာ အကးဆကမားမတစဆင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားသည ကနးမာျခငးအခြငအေရး၊ အသကရငသနမႈအခြငအေရး၊ လေလာကေသာ ေနထငမႈအဆငအတနး ရရမႈအခြငအေရး (အစားအေသာက၊ ေရႏင ေနထငရနေနရာရရရန အခြငအေရးမားအပါအဝင) ႏင ယဥေကးမႈဘဝပစမား ေဖာေဆာငခြငမားအေပၚ အကးသကေရာကမႈမား ရႏငပါသည။

� သငေလာသညေဆာင႐ြကခက။ ။ ထေရာကသည ေဘးအႏရာယႏင အကးသကေရာကမႈ ေလလာဆနးစစခကမား ေဆာင႐ြကျခငးသည ျဖစေပၚလာမည အကးသကေရာကမႈမားအား ကာကြယျခငး၊ သ႔မဟတ ေလာပါးေစျခငးႏင ျပနလညကစားေစျခငးတ႔အတြက သသာထငရားေသာ က႑တစခအျဖစ ပါဝငႏငပါသည။ လပငနးမားသည ရာေဖြေရးမ ထတလပေရး၊ ထတလပေရးမ ျပနလညဆတခြာေရးကသ႔ ေျပာငးလသြားသညႏငအမ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အကးဆကမားလညး ေျပာငးလသြားႏငသည။ သ႔တညးမဟတ ပတဝနးကငအေျခအေနတြင သသာေသာ ေျပာငးလမႈ တစခ၏ အကးရလဒအေနႏငလညး ေျပာငးလသြားႏငပါသည (ဥပမာအားျဖင ျမနမာကမး႐းတနးေဒသမားတြင မနတငး မား မားျပားလာမညဟေမာလငရၿပး ၎သည ကမး႐းတနးေဒသမား၏ သဘာဝပတဝနးကငအေျခအေန ေျပာငးလမည အလားအလာမား ျဖစပါသည)။ ထ႔အတြက လပငနးရငမားအေနႏင ပတဝနးကငႏငလမႈဘဝ ထခကမႈဆနးစစေလလာ ျခငး (ESIA)ႏင သကဆငရာ (ပတဝနးကင(လမႈေရး)စမခန႕ခြမႈအစအစဥ E(S)MP မားက လပငနးေဆာင႐ြကမႈမား သသသာသာ ေျပာငးလသညႏငအမ အၿမျပျပငမြမးမေနရန အေရးႀကးပါသည။ လကရ ထတလပမႈအေပၚ ခြေဝစာခပ (PSC) အရ ၎စာခပခပဆၿပး ပထမ (၆) လအတြငး ပတဝနးကငႏင လမႈဘဝ ထခကမႈ ဆနးစစေလလာျခငး (ESIA) မားက ၿပးစးေအာငေဆာင႐ြကရမညဟ ၫႊနျပထားပါသည။ ၎စာခပအရ စမကနးစကဝနးအတြငး အျခားေသာ အဆငမား၌လညး ပတဝနးကငႏင လမႈဘဝထခကမႈဆနးစစေလလာျခငး (ESIA) က ဆကလကေဆာင႐ြကရန လအပ ေၾကာငး MOECAF အေနႏင တရားဝငအသေပးၿပး ျဖစပါသည။ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမား၏ မြမးမရမည၊ သ႔မဟတ (ကနဥးပတဝနးကငဆနးစစျခငး/ပတဝနးကငႏငလမႈဘဝ ထခကမႈဆနးစစေလလာျခငး (IEEs/ESIAs) အသစမားအတြက သကဆငရာက အေသးစတလအပခကမားသည ရငးလငးေနရနလအပၿပး PSC တြငလညး သတမတ ေဖာျပထားသငပါသည။ (အႀကျပေထာကခခကမားအတြက ေနာကဆကတြတြင ဆကလကဖတ႐ႈပါ။)

� ျပန႔ႀကေနေသာ သတငးအခကအလက။ ။ ကနးတြငး၊ ကမးေဝး သဘာဝပတဝနးကငမား၏ လကရအေျခအေနႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားသည နညးပါးေနၿပး မရသေလာကပင ရားပါးပါသည။ အခ႕ေသာကစၥရပ မားတြင ေျမဆ၊ သ႔မဟတ ေရႏငပတသကသည ကနထတမႈစြမးအား ေလာကလာျခငးအတြက ေျမာကမားစြာေသာ အေၾကာငးအခကမား ရႏငေသာလညး ကစၥရပေတာေတာမားမားတြင အနးအနားရ စကမႈလပငနးမား၊ သ႔မဟတ သယ ဇာတ တးေဖာေရးလပငနးမားသည မနသညျဖစေစ၊ မားသညျဖစေစ တစခတညးေသာ ထငသာျမငသာရသည အေၾကာငးရငးခတစခ ျဖစလမမညျဖစသည။

စသတမတခကမားႏင ရပ႐ြာလထႏင ခတဆကေဆာင႐ြကျခငး

� စးပြားေရးလပငနး ဥးေဆာငမႈ။ ။ အခ႕ေသာလပငနးမားတြင သဘာဝပတဝနးကင၊ ကနးမာေရး၊ ေဘးကငးလၿခေရး ႏင လမႈဘဝကစၥရပမားအေပၚ ၎တ႔၏ ကမၻာလးဆငရာ မဝါဒမားရႏငပါသည။ ထသ႔ေသာ မဝါဒမားက ေကာငးမြနေသာ ႏငငတကာ အေလအထမားႏငအည၊ သ႔မဟတ ပမေကာငးမြနသည အေလအထမားႏငအည ျမနမာႏငငတြငလညး အသးခႏငပါသည။ ကမၸဏမားအေနႏင မဝါဒအေကာငအထညေဖာေရး လအပခကမားအား သ႐ပေဖာေပးျခငး၊ လမး ၫႊနေပးျခငးႏင ၎တ႔၏ စးပြားေရးလပငနးဆငရာ အဆကအႏြယမားအတြငးႏင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ တနဖးေျပာငး လမႈ ကြငးဆကအတြငးမတစဆင တကတြနးေပးျခငးမားျဖင ဥးေဆာငသေနရာမ ေဆာင႐ြကရန ေ႐ြးခယႏငပါသည။ ၎တ႔၏ ကမၻာလးဆငရာ စသတမတခကမား၊ သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာ စသတမတခကမားအား ျမနမာႏငင အတြငး အသးခရန ကတကဝတက PSC ၏ ထပတးျပငဆငခကအေနႏင၊ သ႔မဟတ ပးတြစာအေနႏင ျပလပႏငပါသည။ ထသ႔ျပလပျခငးသည ကမၸဏတစခအတြက ၎၏ E(S)MP ႏငအတတကြ အမားသငါ သရေစရန ေဆာင႐ြကရာ၌ အေကာငးဆးနညးလမး ျဖစပါသည။ ကမၸဏတစခအေနႏင ထကတကဝတက ရပ႐ြာလထအတြက ၎ကမၸဏ၏ လမႈ

၄၄.၈

106 အပငး - ၄.၈

ဘဝမားအေပၚ ရငးႏးျမႇပႏျခငးစမကနးမား၏ အစတအပငးတစခအေနႏငလညး ျပလပႏငၿပး ရပ႐ြာလထအား ကမၸဏ လပငနးမားအေပၚ ျပညသ႔ေစာငၾကညေလလာေရး အစရငခစာမားတြင ပါဝငေစႏငပါသည။

� ပြငလငးျမငသာမႈ။ ။ သယဇာတတးေဖာထတလပေရး လပငနးမားတြင "သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရးရာ အျမငဆးအဆငအတနးမား" ရရေစေရး အစးရမ ကတကဝတျပခနတြင ကမၸဏမားစြာတ႔၏ မရငးႏငငရအစးရမားမ လညး ၎တ႔၏ေမာလငခကမားလညး ေပါငးစညးလာၾကသည။ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔က႑မ ရရႏငမညအကး ေကးဇးမားက ျမငရႏငရနလညး ျမနမာျပညသတ႔ ေမာလငလာၾကပါသည။ လပငနးေဆာင႐ြကသ၏ သဘာဝပတဝနး ကငႏင လမႈေရးရာမဝါဒမားအတြက ပြငလငးျမငသာမႈႏင ၎တ႔၏ ကနထ႐ကတာမားအေပၚ အကးသကေရာကေစမႈ သည ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔က႑အတြငး ယၾကညမႈတညေဆာကေရးအတြက အေရးႀကးမညျဖစသည။

� စမကနး ဆနးစစေလလာျခငးႏင သတငးအခကအလက ေစာငၾကညသးသပျခငး။ ။ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစ ေလလာျခငး (EIA) ဆငရာ လပထး လပနညးမၾကမးတြင ေဒသခရပ႐ြာလထအား ေကာငးမြနစြာ အသေပးအေၾကာငးၾကား ျခငးႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးေဆာင႐ြကရန ပါဝငပါသည။ ေကာငးမြနစြာ အေကာငအထညေဖာႏငမညဆပါက ၎လပထး လပနညးမားသည ယခငက ရပ႐ြာလထမားမာ သတငးအခကအလက အနညးငယသာရရျခငး၊ လးဝမရရျခငး၊ သ႔မ ဟတ လပငနးေဆာင႐ြကသႏင ထေတြ႔မႈမရျခငးကစၥရပမားအား အလညအေျပာငးတစခ ျဖစေစႏငပါသည။ ကြငးဆငး ေလလာရာမ ေတြ႔ရခကမားအရ ရပ႐ြာလထအေနႏင သတငးအခကအလကမားက ပမရယလေၾကာငး ၫႊနျပေနပါသည (ပစတစခအသြငႏင ေဒသမနားလညႏငမည ဘာသာစကားျဖင)။ ရပ႐ြာလထမ သငေလာေသာသတငးအခကအလက မားက ရရမညဆပါက ၎တ႔အေနႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အလားအလာရေသာ၊ အမနတကယျဖစပကေသာ အကးသကေရာကမႈမား ပမနားလညႏငမညျဖစၿပး ၎တ႔ကယတငႏင ပတဝနးကငက အႏရာယျဖစေစမညအရာမား၊ အကးဆကမားမ ကာကြယႏငရန လအပသညေဆာင႐ြကမႈမား ျပလပႏငမညျဖစသည။ ရပ႐ြာလထအေနႏင ကမၸဏ ၏ လပငနးအစအစဥမားအေပၚ ထငျမငခကမားေပးႏငသည အခြငအေရးမားရသငၿပး ကမၸဏအေနႏင ထသ႔ေသာ ထငျမငခကမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး၊ ရပ႐ြာလထအား ၎တ႔၏စးရမပပနမႈမားႏင ပတသက၍ မညသ႔ေျဖရငး ေဆာင႐ြကမညျဖစေၾကာငး ျပနလညေျဖၾကားျခငးမားက ျပလပသငပါသည။

� အေရးေပၚလပထးလပနညးမား။ ။ အေရးေပၚအေျခအေနမားႏငပတသက၍ ရပ႐ြာလထ၏ စးရမမႈမားက ထတေဖာ ေျပာဆရာတြင အေျခခသတငးအခကအလကမား ေတာငးဆျခငးမစ၍ အေရးေပၚအေျခအေနမားအတြက အေသးစတ လပထးလပနညးမား ပါဝငပါသည။ အေရးေပၚကစၥရပမားအတြက ၿမ႕နယ၊ သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင အပခပေရးအဖြ႔မားႏင ညႇႏႈငးတငပငေဆာင႐ြကရန လအပသညျဖစေသာလညး ၎အေျခအေနသည လပငနးေဆာင ႐ြကသမားအား ဆကသြယျခငးျဖင အကးေကးဇးရရႏငသည အျခားကစၥရပတစခ ျဖစသည။

� ဓာတေငြ႔အား မး႐ႈ႕စြန႔ပစျခငး။ ။ စ-ထတလပမႈအေပၚ ခြေဝစာခပ (Model PSC) တြင ျမနမာလပကြကမားမ ထတလပသည သဘာဝဓာတေငြ႔အား သတမတထားသည ေဘးကငးလၿခေရး စသတမတခကမားမပါဘ (ထြကရလာ မည ဓာတေငြ႔ထတလႊတမႈအတြက) မး႐ႈ႕စြန႔ပစႏငရန ခြငျပထားပါသည။ အခနး (၃) ရ က႑အလက အကးသကေရာကမႈ မားတြင ေဖာျပထားသကသ႔ ႏငငအေျမာကအမား၌ ဓာတေငြ႔မး႐ႈ႕စြန႔ပစျခငးအား ေလာခႏငရန၊ သ႔မဟတ ရပတန႔ႏငရန ေဆာင႐ြကေနၾကၿပးျဖစသည။

တဆငခကနထ႐ကတာမားႏင အလပလပျခငး

� စးပြားေရးမတဖကမား။ ။ မားစြာေသာ ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးမားသည ၎တ႔၏ လပငနးစဥအမးမးအတြက (တန ခါမႈထတလႊတျခငးကသ႔ေသာ အထးဝနေဆာငမႈမားမစ၍ အလပသမားမား ေနထငရနေနရာ ေဆာကလပျခငးကသ႔ ေသာ လပ႐းလပစဥ လပငနးမားအထ) ကနထ႐ကတာမားျဖင တစဆငခေဆာင႐ြကၾကရာ ၎စးပြားေရးမတဖကမား ေၾကာငလညး ပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈ ျဖစေစႏငပါသည။ အလားတပင တစဆငခ ကနထ႐ကတာမားသည လညး ၎တ႔၏ လပငနးအ႐ြယအစားႏင လပေဆာငႏငမႈသည အလြနကြျပားႏငပါသည။ ႏငငတကာ စခနစႏႈနးမားႏင အည ႏငငတကာတြင ေဆာင႐ြကလပကငေနသည လပငနးအ႐ြယအစား အလြနႀကးမားၿပး အထးျပလပငနးေဆာင႐ြက သမားမ ပတဝနးကငထနးသမးေရးဆငရာ ေခတမသညအေလအထမားႏင ရငးႏးကၽြမးဝငမႈမရသည ေဒသခ ကမၸဏ

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 107

အေသးမားအထ ကြျပားႏငပါသည။ ရပ႐ြာလထႏငပတသက၍ အခနး (၄.၂) တြင ေဖာျပထားသကသ႔ တစဆငခ ကနထ႐ကတာအမားစသည ျဖစလာလတ႕ေသာလပငနးမား၏ အေစာဆး "မကႏာစာ" ျဖစေနေလရၿပး ေဒသခလထ အေပၚ ထငရားေသာအကးသကေရာကမႈ ရေနမညျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ ဥပေဒျပဌာနးခကမား၏ ေယဘယဆနမႈႏင တစဆငခ ကနထ႐ကတာမားအေပၚ ၫႊနၾကားထားသည အေသးစတစညးမဥးမား မရျခငးတ႔ေၾကာင ေရနႏငသဘာဝ ဓာတေငြ႔လပငနး ေဆာင႐ြကသမားမ သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဘဝဆငရာလအပခကမားက တစဆငခ ကနထ႐က တာမားႏင ခပဆမႈျပလပရာ၌ တစပါတညးထညသြငးရန အေရးႀကးပါသည။ ၎က MOECAF, ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပ ႏမႈေကာမရင (MIC) တ႔ႏင ခပဆရမည ထတလပမႈအေပၚခြေဝစာခပ(PSC)၊ E(S)MP တ႔တြင အနမဆး လအပခကတစရပအျဖစ ထညသြငးထားၿပး လပငနးေဆာင႐ြကသမားအေနႏင ၎တ႔၏ စးပြားေရးမတဖကမားအေပၚ တြင ထသ႔ေသာ လအပခကမားအား ေစာငၾကညေလလာႏငရနလညး အေရးႀကးပါသည။

� ရပ႐ြာလထမားအတြက ဆကသြယႏငမညပဂၢလ။ ။ ေဒသခရပ႐ြာလထအေနႏင အဓကလပငနး ေဆာင႐ြကသႏင တစဆငခ ကနထ႐ကတာမားအၾကား ခြျခားႏငေလမရဘ အမားအားျဖင အဓကလပငနးေဆာင႐ြကသ၏ အမညကသာ သရျခငး၊ သ႔မဟတ လးဝမသျခငးမား ရပါသည။ ရပ႐ြာလထ၏ အဓကျပနာတစခမာ ၎တ႔၏ တငၾကားမႈမားက လကခမညသတစဥးသာ အဓကလပငနး ေဆာင႐ြကသအျဖစ ရျခငးျဖစၿပး (ခန႔မနးအားျဖင မားစြာေသာ ကစၥရပမားမာ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥရပမားျဖစသည) ၎တ႔သည ကနထ႐ကတာမား၊ သ႔မဟတ လပငနးေဆာင႐ြကသ မား၏ ျပလပေဆာင႐ြကေသာ လပငနးမားႏငဆကႏႊယမႈ ရ၊ မရလညး မသရၾကပါ။ ရပ႐ြာလထႏင မတညေသာ လပငနးအမးအစားအလက လပငနးနယေျမအတြငးတြင ရေနၾကမည ေျမာကမားစြာေသာ အဖြ႔မားအၾကား ဆကသြယ ႏငမညအရာတစခက ေစာစးစြာသတမတထားရျခငးသည အလြနအသးဝငႏငၿပး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥရပ မားက ေဖာထတေျဖရငးေရးအတြက အျပသေဘာေဆာငေသာ အဆငတစချဖစႏငပါသည။

သဘာဝပတဝနးကင ထခကပကဆးမႈမားအတြက ျပနလညကစားျခငး

� ျပနလညကစားျခငးအတြက အခြငအလမးနညးပါးျခငး။ ။ ျမနမာႏငငတြင ျပနလညကစားျခငးအတြက လကရနညးလမး မားမာ အလြနနညးပါးၿပး ေႏးေကြးသညအျပင ပကဆးသြားသည အသကေမြးဝမးေကာငးမႈမားအတြက ျပနလညေတာငး ဆေသာ ေဒသခေကးလကျပညသမားအတြက စတေကနပဖြယပင မရပါ။ ပကဆးသြားမႈမားအတြက ျဖစႏငသမ အျမန ဆး ျပနလညျပျပငေပးျခငး၊ သ႔မဟတ ေငြေၾကးေပးေလာျခငး ျပလပျခငးျဖင ျပနလညကစားမႈကရယရန အခြငအေရး ျဖညဆညးႏငမည ျဖစသည။ ထသ႔ျပလပျခငးသည ေဒသတြငးသကေရာကေသာ အကးဆကမားအား ျပနလညတ႔ျပန ရာတြင အေရးႀကးသည အစတအပငးတစခလညး ျဖစသည။ ပကဆးသြားေသာ ပတဝနးကငအတြက ျပနလညျပျပင ေပးျခငး၊ သ႔မဟတ မလအတငး ျပနလညရေနေစျခငးမားသည ေဒသခရပ႐ြာလထအား မလအေျခအေနအတငး ျပန လည တညရေနေစျခငး၏ အစတအပငးတစချဖစေသာလညး လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငးစမကနးမား၏ အစတအပငးတစခအျဖစ၊ သ႔မဟတ ေဒသအတြကေပးအပေသာ အကးအျမတတစစတစရာအျဖစ မသတမတသငပါ။ မၾကာေသးမက ထတျပနခေသာ အစရငခစာတစခ၌ "ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔မား၊ ေဒသအဆငအစးရ အဖြ႔မားႏင ရပ႐ြာလထသည ဤသ႔ (ျပနလညထေထာငေရး) လပငနးအစျပမႈမားတြင အသစဖြ႔စညးလကေသာျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင ပတဝနးကင ထနးသမးေရးဌာနမားမတစဆင၊ သ႔မဟတ သငေလာေသာ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအလက ခြေဝခမတထားသည ဘ႑ာေငြမားမတစဆင ေပးေလာမႈျပလပျခငးမား ခတဆကေဆာင႐ြကေပးမႈ ပစမားျဖငလညးေကာငး က႑တစခအေနႏင ပါဝငႏငမညျဖစသည။"ဟ ေဖာျပပါရပါသည။

� ရႏငၿပးသား အေျခခအခကအလကမား။ ။ ကမၸဏမားအတြက အေျချပအခကအလကမားက အေသးစတေကာက ယရန (အမားအားျဖင မျဖစႏငၾကေသာလညး) အေရးႀကးပါသည။ ထ႔အျပင ပတဝနးကငဆငရာ ပကဆးမႈမားအား ေဖာထတရာ၌ ထသ႔ေသာပကဆးမႈသည ကမၸဏ၊ သ႔မဟတ ၎၏ တစဆငခ ကနထ႐ကတာမားႏင အလးစသကဆငမႈ မရႏငသညတင အျပသေဘာေဆာငရန အေရးႀကးပါသည။ ကမၸဏအေနႏငျဖစေစ၊ ေဒသအဆင၊ သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင အစးရအဖြ႔ႏင အတတကြျဖစေစ ပပးမႈျပႏငမည လပငနးမားလညးရႏငပါသည။ ဥပမာ -ပတဝနး ကငဆငရာ အကးဆကမားသည အဘယေၾကာငျဖစေပၚလာသည၊ မညသ႔ျဖစေပၚလာသည၊ ထပေလာငးေပၚေပါက လာမည သဘာဝပတဝနးကင ပကဆးမႈမားက ကာကြယေလာခႏငမည ပပးမႈလပငနးမား၊ သ႔မဟတ သငေလာေသာ

၄၄.၈

108 အပငး - ၄.၈

သေတသနျပလပႏငမည ပပးမႈမားႏင ပတသက၍ ပမနားလညရငးလငးေစမည သငေလာေသာ သတငးအခကအလက မား ပပးေပးျခငး။ ပကဆးဆး႐ႈးမႈမားအား ျပနလညေတာငးဆရနအတြက ေဒသရပ႐ြာလထမားမ အေျခခစျပရမည အခကအလကမားက (ေဒသတြငး ငါးဖမးလပငနးမားႏင ပတသကသည သမငးေၾကာငးအစဥအလာ အခကအလက မားကသ႔) ပပးေပးရနလအပပါသည။ အေျချပထားသည အခကအလကမားအား ရပ႐ြာလထ၏ ခငမာေသာေတာငးဆမႈ မားက ျငငးပယရန အေၾကာငးျပခကအျဖစ အသးျပမညဆပါက လကေတြ႔မကျခငးႏင ေအာငျမငမႈမရရႏငျခငး ျဖစ ႏငပါသည။ ရပ႐ြာလထအား နစနာေစသညကစၥရပမားအား ေဖာထတရာ၌ ၎ရပ႐ြာလထကယတင ပါဝင၍ ဆနးစစ ေလလာႏငရနႏင ရာေဖြေတြ႔ရခကမားအားထတေဖာႏငရန အကအညေပးျခငးသည ပမအသးဝငေသာ နညးလမးတစခ ျဖစႏငပါသည။

(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႕ရခကမား

ရငးလငးခက။။ ကြငးဆငးေလလာမႈသည ျမနမာႏငငအတြငး ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔က႑မ ပတဝနးကငအေပၚ သက ေရာကမႈက အဓကထားအာ႐စကပါသည။ ဇဝမးကြမားကသ႔ေသာ ကယျပနသည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ သက ေရာကမႈအား ရာေဖြေလလာမညအစား ေဘးပတဝနးကငမ လမႈအသငးအဝငးအေပၚ သကေရာကမႈ၊ သငေတာလေလာက သည လေနမႈအဆငအတနးႏင ကနးမာေရးထနးသမးကာကြယထားႏငစြမးစသည နယပယမားက အထသာအဓကထား အာ႐စကခပါသည။

ေရႏင ကနးမာသန႔ရငးေရး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လေလာကေသာ လေနမႈအဆငအတနးရရပငခြင။ ေဘးကငးသညေသာကေရႏငသန႔ရငးေရးစနစ ရရပငခြင။ ႐ပပငးႏင စတပငးကနးမာေရး အဆငအတနး ျဖစႏငသမ အျမငဆးရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� တညေဆာကေရး၊ သ႔မဟတ စမကနးလပေဆာငမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည ေဒသတြငး လမႈအသငးအဝငး အတြက ေရေထာကပမႈပကကြကျခငးက ကငတြယေျဖရငးရန ပကကြကချခငးႏင ပတသကေသာကစၥရပမားစြာ ေတြ႕ရခပါသည။ ျပနာမားက မေျဖရငးႏငဘ လေပါငးမားစြာတင ထအတငးရေနခသည။ ဤကသ႔ျဖစရျခငးမာ ျပနာကေျဖရငးရန လအပသည အေသးစား အေျခခအေဆာကအအ ျပငဆငျခငးက ဥးစားေပးကစၥအျဖစ ႐ႈျမငမႈ မရျခငးေၾကာင ျဖစႏငသည။ သ႔မဟတပါက အရညအေသြးျပညဝသည ျပငဆငမႈအား မေဆာငရြကျခငးေၾကာင ျဖစ ႏငသည။ ထကစၥမားတြင ေအာကပါတ႔ ပါဝငသည။

• ေနရာတစခရ ပကလငးသည ႐ြာ၏ အဓကေရရရရာ စမးေခာငးကျဖတ၍ တညေဆာကခသည။ ယငးစမးေခာငးသည ေရအားလပစစရရရနအတြကလညး အသးျပၿပး ေဘးကငးသည ေသာကေရရရမႈအတြကပါ အသးျပျခငးေၾကာင ပကလငးျဖတသနးတညေဆာကျခငးေၾကာင ေရမားခနးေျခာကသြားေစသည။ ထကစၥတြင ပတသကေနေသာကမၸဏမ ၎ကသတထားမသညႏင ျပနာကေလာနညးေစရန နညးလမးရာေဖြခသည။ သ႔ေသာ ျပငဆငမႈအား ရပရြာမ ေကနပလကခႏငစရာ မရသလ လအပသည ေရပမာဏကလညး ေပးေဝႏငျခငးမရပါ။ထေဒသတြင အလပလပေနသည ႏငငတကာ NGO အဖြ႔တစခမ ထေဒသရ ရပရြာလထကယစား ၾကားဝင ေစစပေပးခပါသည။ သ႔ေသာ ကမၸဏအား ပ၍သငေတာသည ေျဖရငးမႈ၊ ေထာကပေပးရန စညး႐းႏငစြမးမရခေပ။

• ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ စမကနးတစခအတြက တညေဆာကခသည ေရအားလပစစ ဓာတအားေပးစက႐ တစခသည ေဒသရပရြာတစခအတြက ေရေပးသြငးေထာကပမႈအေပၚ ျမငသာသညသကေရာကမႈရခသည။ ထ ေဒသရ လယသမားမားအတြက စကပးေလရေသာ စပါးအသးအႏအတြက ေရရရမႈမလေလာကေတာေသာေၾကာင အျခားသးႏသ႔ ေျပာငးလစကပးခရသည။ (စပါးမ ေျပာငးဖးသ႔)

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 109

• ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕လပငနး၏ တစစတတစပငးအျဖစ တညေဆာကေပးခေသာ ရပရြာလထအတြက ေရေထာကပမႈတြင သပကမား သးထားသညက ေတြ႔ရသည။ ထသပကလငးမားသည တပဆငၿပးသပမၾကာမတြငသေခးန႔မားရလာသည။ (ေဘးကငးေသာလညး အရညအေသြးညသည)။ သ႔ေသာ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ စမကနးအတြကမ ပလတစတစ ပကမားသးထားသညက ရြာသားမားက ႏႈငးယဥၾကသည။ စမကနးေဖာေဆာငသ မားႏင တနးတညမဆကဆမႈ မရရခ႔သညအတြက ရြာသားမား၏မေကနပမႈႏင မယၾကညမႈတ႔ ျဖစလာေစခသည။

� အလပသမားမား၏ အမယာနယေျမအတြငး ေသာကေရရရာေနရာတြင စြန႔ပစပစၥညးႏင အမႈကမားစြန႔ပစသည ကစၥမားရခသညဟ အစရငခမမားရခသည။ ကစၥအမားစတြင လပငနးေဖာေဆာငသမားမ တညေဆာကေထာကပ ေပးျခငး မဟတပါ။

� ဓာတေငြ႔အတြငး သဘာဝအတငးေတြ႔ရသည ျပဒါးသည ေဒသတြငးေရေထာကပမႈအေပၚ ညစညမးေစမညက စးရမ ေၾကာငး သေတသမားအားအခ႕ေသာ ေဒသခမားမတငျပၾကသည။

အေျခခကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ႐ပပငး၊ စတပငးဆငရာကနးမာေရး အဆငအတနး ျဖစႏငသမ အျမငဆးရရပငခြင၊ သတငးအခကအလက ရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေဒသရပရြာလထအေနျဖင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ လပငနးေဆာငရြကမႈ၏ သဘာဝပတဝနးကငအေပၚသကေရာက မႈႏငပတသကသည သတငးအခကအလကမားရရမႈ အလြနနညးပါးေနပါသည။ ကနးမာေရး၊ အစားအစာ ထတလပမႈ ႏင အသကေမြးမႈတ႔အေပၚ ျဖစလာႏငသည အကးဆကမားႏငပတသက၍လညး သတငးအခကအလက မရရဘ ျဖစေနတတသည။ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ စမကနးေနရာမ ပကလငးယစမမႈႏင အညစအေၾကးထတလႊတမႈမား အပါအဝင စားသးကနမားအေပၚ ကနထတလပငနးမားမ ျဖစလာေစသည သဘာဝပတဝနးကင သကေရာကမႈ၏ အကးဆကအျဖစ ေဒသခမား၏ ကနးမာေရးအေပၚ ဆးရြားသည သကေရာကမႈရေနသညက ၎တ႔ သျမငၾကသည။

� ေယဘယအားျဖင လမႈအသငးအဝငးသည ပကလငးယစမမႈအေၾကာငး သတငးပ႔မႈ မရျခငး၊ သ႔မဟတ စးရမမႈက ေလာပါးေစရန ပညာေပးမႈမရျခငးတ႔အတြက စးရမမႈရၾကသည။ ကြငးဆငးသေတသနအဖြ႔မားထသ႔ ပကလငးယစမမႈ အေၾကာငး သတငးပ႔ထားသည ကစၥအမားစမာ ျမနမာေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ (MOGE)ႏင ဆကႏႊယေနသည။ ထသ႔ေသာကစၥမးတြင ရပရြာလထအား ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလျခေရးလပငနးစဥမားအတြက ႀကတငအသေပး ထားမႈ၊ သ႔မဟတ ယစမမႈအေၾကာငး သတငးပ႔မမား မရေပ။ ပကလငးမားသည ျပျပငထနးသမးမႈ အလြနအားနညး ၿပး ေစာငၾကညထနးသမးမႈနညးပါးကာ ပမနလညးမရေပ။ ထ႔အျပင ပကလငးမားက စနစတက ျပျပငထနးသမးမႈ မလပဘ ျပညသမားထမ ယစမမႈအေၾကာငးသတငးပ႔မႈက ေစာငေနသညပေပၚေနသည။ တ႔ျပနေရး ထနးသမးျပျပင ေရးအဖြ႕သည ပကလငးဧရယာ၏ အျပငဘကေဝးရာတြင ရေနျခငးသည ယစမမႈအား အျမနဆးျပျပငလငပင အနညး ဆး တစရကၾကာမညဟ အဓပၸာယရသည။

၄၄.၈

110 အပငး - ၄.၈

ေျမဆလႊာႏင ေလထ

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ႐ပပငး၊ စတပငးဆငရာကနးမာေရးအဆငအတနး ျဖစႏငသမအျမငဆး ရရပငခြင၊ သတငးအခကအလက ရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေရနတြငးမားမယစမမႈသည သးႏအထြကႏႈနးကထခကေၾကာငး လယသမားမားက ကြငးဆငးေလလာေရးအဖြ႔အားထတေဖာအသေပးၾကသည။ ကနးတြငးေရနေျမတစခတြင မတသနမးရာသတြင တြငးပတလညလတကၿပး အနး ပတဝနးကငရ စကခငးမားက ထခကညစညမးေစခသည။ ပကစးသြားသည သးႏမားအတြက မညသညေလာေၾကးမ မရရခပါ။ ေရရညျပနာမားအား ကငတြယမႈမာလညး လေလာကမႈမရပါ။ ေဒသတြငးေရ၏ အရညအေသြးအား စမးသပရနကရယာ ပစၥညးမရသျဖင ေရအရညအေသြးစမးသပမႈအား ေနျပညေတာသ႔ ပ႔ေဆာင၍ ျပလပေစခရေၾကာငး သရရသည။

� ဆးရြားျပငးထနသည ကစၥတစခတြင အဆပအေတာကျဖစေစသည စြန႔ပစပစၥညးမားအား ၿမ႕ႏငအလမးေဝးေသာ ေလယာဥကြငးေဟာငးတြင မး႐ႈ႕ခသညဟဆသည။ သ႔ရာတြင ထေနရာသည ရပရြာႏင နးကပသညေနရာျဖစသည။ ျပာထတြငပါသညအဆပသည ျပငးထနလြနးသျဖင လယသမား (၂) ဥး ပငဆငသည ႏြား (၁၉) ေကာငသည ျပာအား ရကမၿပး နာရပငးအတြငး ေသဆးကနသည။ ဤကစၥႏငပတသက၍ ေဒသတြငးအာဏာပငမား ပါဝငေသာလညး ရပရြာအား မညသညသတငးအခကမ မေပးပါ။ စစမးစစေဆးမႈရေသာလညး ရပရြာမေတြ႔ရခကမားႏင ပတသက၍ သတငးျပညစစြာ မရရခပါ။ ဤစာတမးက ေရးေနခနအထ ေလာေၾကးကစၥမာ အျငငးပြားေနရဆ ျဖစသည။

� ျမစအားျဖတ၍ ပကလငးတညေဆာကရာတြင ျမစေၾကာငးအတြငးရ ပကလငး ျဖတသြားမညေနရာ၌ ျမစၾကမးျပငတြငအလပလပႏငရနအတြက ထေနရာရေရမားအား စပထတရန လအပေသာေၾကာင သအတမားခထားၿပး ၎သအတ ကာရထားေသာ ေနရာအတြငးမ ေရမားက စပထတျခငးအား ႏစေနရာအတြက (ျမစ၏ တစဘကအတြက တစႀကမ၊ အျခားတစဘကတြကတစႀကမ) ႏစႀကမ ျပလပခရပါသည။ တညေဆာကေရးလပငနး ၿပးစးသြားေသာအခါ သအတ မားအား ျပနလညရငးလငး သမးယျခငးမျပဘ ထားပစခပါသည။ ထ႔ၾကာင သအတမားရေနေသာ ျမစကမးႏငဆန႔ကင ဘကကမးပါးတြင ေရမား ပမတကစားမႈအား ျဖစေပၚေစၿပးအကးဆကအေနျဖင ၎ဘကအျခမးရ ကမးပါးႏငနးစပ ေသာ စကခငးမားတြင ျမစေရလျခငးႏင အနားပတဝနးကငရ အမမားအားလညး ျမစေရတကစားျခငးအႏရာယမ ၿခမးေျခာကမႈမား ျဖစေစခသည။

� စမကနးေနရာသ႔သြားသည ထရပကားမားေၾကာင လမးတစေလာက ဖနလးမားထျခငးႏငပတသက၍ အနးရ ရြာမားစြာမ မေကမနပ ေျပာဆမႈအမားသည ပမနေတြ႕ရရေသာ ျဖစစဥတစချဖစသည။ အလပေနရာ၊ ကမၸဏအခ႕တညေဆာကသညလမးေပၚႏင အျခားစမကနးတညေဆာကတပဆငျခငးမား ျပလပရာေနရာမားတြင ဖနထထပ ျခငးမကာကြယရန အေရးယေဆာငရြကမႈ နညးပါးသညဟလညး သရရပါသည။ စမကနးမားတညရေသာ ေနရာတစခ တြင လမးေဖာကလပၿပးေသာအခါ လပငနးစ၊ ေနရာစႏင လမားစြာတ႔မ လမးသးစြၾကေသာေၾကာင အကးဆက အေနျဖင ဆကစပသကေရာကမႈမား (cumulative impacts) ျဖစလာေၾကာငး မတသားေတြ႕ရရသည။

႐းရာလကမႈလပငနးအျဖစ ေရနထတလပျခငး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - အသကရငေနထငခြင၊ ႐ပပငး၊ စတပငးဆငရာကနးမာေရး ရပငခြင

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေရနအားတစႏငတစပင လကယကတြငးမားမ ထတယမႈအခ႕က ရခငျပညနယအတြက ကြငးဆငးသေတသန ျပ လပရာတြင ေလလာေတြ႔ရခရၿပး မေကြးတငးေဒသႀကးတ႔တြငလညး မားစြာမတသားသရခရပါသည။ ႏငင၏ အျခား ေနရာမားတြငလညး ထသ႔ေဆာငရြကသည အေလအထမား ရေနပါေသးသည။

၄၄.၈

အပငး - ၄.၈ 111

� လပငနးစဥႏငနညးလမးမားသည အလြနတရာ အေျခခကၿပး သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အႏရာယမားအား ကာကြယတားဆးေရးအား ေဖာေဆာငႏငသညစြမးရည လးဝမရသညက ေတြ႔ရရပါသည။

� အလပသမားမားသညလညး မညသညအကာအကြယ ကရယာ၊ ဝတစမဝတဆငထားျခငး မရပါ။ ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးေရး လပထးလပနညးမားလညး မရသညက ေတြ႔ရသည။

� ေဘးကငးလျခေရးသည စးရမဖြယေကာငးေသာ ကစၥတစရပျဖစၿပး ေရနတးေဖာရာနေဘးတြငပင ကပလက ေဆး လပေသာကၾကေသာေၾကာင မးေလာငမႈႏင အျခားမေတာတဆမႈမား ျဖစပြားခဖးေၾကာငး သရရသည။

သဘာဝအရေနထငမအေပၚ သကေရာကျခငး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လေလာကေသာ လေနမႈအဆငအတနး ရရပငခြင၊ သတငးအခကအလကမား ရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ငါးဖမးလပသားမားစြာက အစဥအလာအရ ငါးဖမးေသာေနရာမားတြင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနး ေဆာငရြက မႈႏင ၎လပငနးႏငဆကစပေသာ အျခားေသာတညေဆာကမႈလပငနးမား ေရာကရလာျခငးႏငပတသက၍ နယေျမ အတြငးမ ေယဘယအားျဖင ငါးရရမႈ ေလာနညးလာေၾကာငး ညညးညၾကသည။ ငါးအေကာငေရ ကဆငးမႈႏင ပတ သက၍ ရပရြာလထတြငေသာလညးေကာငး၊ ကမၸဏမားတြငေသာလညးေကာငး ကနဥးေကာကခထားရေသာ အေျခခ အခကအလကမား (Baseline data) မား မရပါ။ တငတနးထားမႈပမားလာသညက ကမၸဏတစခက သတျပ မတသား ထားပါသည။ ကမၸဏတစခအေနျဖင ေဒသတြငးရ ငါးလပငနးဥးစးဌာနမေန၍ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားႏင ဆကစပေသာ တငတနးမႈမားပမ ျပလပလာေၾကာငး သတျပမသည။

� ျပညတြငးပညာရငတစဥးမ ကမးလြနေရနလပငနးေဆာငရြကရာတြင အေကာငးဆးလပေဆာငပ လမးညႊနခကအရ လအပသည ေရေနႏ႔တကသတဝါမားအား ေလလာေစာငၾကညသမား (Marine Mammal Observers) မရဘ လပေဆာငမႈအေပၚ ပပနေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆထားသည။ လမပကၽြနးတြင ေဝလငါးေသာငတငျခငးမာ ဤ အေၾကာငးကစၥႏင တစနညးတစဖဆကစပႏငေၾကာငး ထပညာရငက ေျပာၾကားပါသည။ သ႔ေသာ ေသာငတငေဝလ ငါးေသရျခငးအေၾကာငးအရငးအား ခြစတေလလာမႈမျပႏငမ ပပသး၍ ေျမျမပလကရေသာေၾကာင မညသညအေၾကာငး ေၾကာင ေသဆးရသညဆသညအေၾကာငးအား မေဖာထတႏငခပါ။

ျမနမာႏငငမ ေကာငးမြနေသာ အေလအထေကာငးမား ဥပမာ

� စမကနးတစခအတြငး ပးေပါငးလပကငေနေသာ လပငနးမားမ ၎တ႔ပကလငးျဖတသြားရာ ေနရာမားအတြက EIA မ ေဖာျပေပးသည သကေရာကမႈေလာပါးေစရန ေဒသတြငး သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရးအဖြ႔သ႔ ရပေငြမားစြာ ထညဝငလဒါနးခသည။ ေဒသ၏သစေတာႏင ဇဝမးကြမားက ထနးသမးရနႏင ပကလငးရေနျခငး၏ သကေရာကမႈႏင အမလကသြားရာ လမးေၾကာငးမားအေပၚ သြယဝကေသာအားျဖင သကေရာကမႈျဖစႏငေျခမားကကာမေစရန စသညတ႔အား ေဆာငရြကရနျဖစသည။

� ကမၸဏတစခသည ၎တ႔၏ လပငနးေဆာငရြကရာ ၿမ႕နယအနးတြင လမပငျပနလညပးေထာငေရးႏင ကာကြယေရး က အာ႐စကကာ သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကေရး အစအစဥတစခက ဘ႑ာေရးအေထာကအပ ေပးခသည။ ေဒသတြငး ငါးလပငနး/သားေပါကမႈ တးတကလာေစၿပး ၎တ႔အေပၚ ေကာငးကးသကေရာကႏငသည အသကေမြးမႈမား တးတကလာေစရန ေဒသခရပရြာလထမ စကပးေပးျခငးျဖင ေဆာငရြကသည။ ၎စမကနးသည လကရတြင ဧက (၈ဝဝ) ကယဝနးသည။