Repor · 2020. 11. 12. · Repor 8th Myanmar Media Development Conference ပဆွးပနွးေွဲ (၄) ဆိုွှယ်မီေီယာပခတ်အတွင်းမှ

Report on 8th Myanmar Media Development Conference

မတတမးတငခြငး ၅

အတကောေများ ၆

၁။အဋဌမအကေမကခမာေမဒယာဖဖဖးတးတေကေးညလာြအနစြျပသးသပြျေ ၇

၂။အြမးအနားဖငလစခြငးအစအစဉ ၁၀

ညလာခအတက အဓကမနခနး ၁၀

• Mr. Moez Chakchouk, Assistant Director-General, Communication and Information Sector, UNESCO ၁၀

အဖငအမာစကားပြောကကားမည ေဂဂလများ ၁၂

• ဦးလသနး၊ ဥက�၊ ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမင ၁၂

• ပေါကတာပဖြမင၊ ြေညပောငစဝနကကး၊ ြေနကကားပးဝနကကးဌာန ၁၃

• ဦးအနးကကင၊ ဥက�၊ ြမနမာနငငသတငးမေယာပကာငစ ၁၅

• Mr. John Nielsen ၊ ြမနမာနငငဆငာ ေနးမတနငငသအမတကကး ၁၅

၃။ကးကနးပအစအစဉ ၁၇

ပဆးပနးေ (၁) ပေးပကာကေတင မေယာ၏ အခနးကဏဍ၊

၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၈ ခနစ ပေးပကာကေများမ နငးယဉချကနင ခပသာ သငခနးစာများ ၁၇

• ပဆးပနးေ (၁) အနစချေ ၂၂

ပဆးပနးေ (၂) ပေးပကာကေများနင သတငးပောကများ၏ ပေးကငးလခခပး ၂၃

• ပဆးပနးေ (၂) အနစချေ ၂၇

ပဆးပနးေ (၃) ပေးပကာကေကာလများအတငး မေယာများ၏ ကျငဝတဆငာ

လကပတကျငသးမများနင စညးပစာငမ ၂၈

• ပဆးပနးေ (၃) အနစချေ ၃၃

3


ပဆးပနးေ (၄) ဆယမေယာပခတအတငးမ ပေးပကာကေများ ၃၄

• ပဆးပနးေ (၄) အနစချေ ၃၈

ပဆးပနးေ (၅) တငးငးသားပေသ၊ ြေညနယများနင တငးပေသကကးများ၏

ပေးပကာကေဆငာ သတငးများ၊ စနပခါမများနင ပြဖငးခမများ ၃၉

• ပဆးပနးေ (၅) အနစချေ ၄၂

၄။အကေခပြျေများေခပနလညတငခပခြငး ၄၃

၄ (က) ပဆးပနးေ (၁) မ အကကြေချကများ ၄၃

၄ (ခ) ပဆးပနးေ (၂) မ အကကြေချကများ ၄၄

၄ (ဂ) ပဆးပနးေ (၃) မ အကကြေချကများ ၄၅

၄ (ဃ) ပဆးပနးေ (၄) မ အကကြေချကများ ၄၅

၄ (င) ပဆးပနးေ (၅) မ အကကြေချကများ ၄၆

4


t|rtBudrfajrmuf rD'D,mzGHU NzdK;wdk;wufa&;nDvmcHudk atmufazmfjyygtzGJUtpnf;rsm;u OD;aqmifusif;ycJhygonf/

• ြေနကကားပးဝနကကးဌာန

• ြမနမာနငငသတငးမေယာပကာငစ

• ကလသမဂဂ ေညာပး၊ သေပနင ယဉပကျးမအဖအစညး (ယနကစက)

t|rtBudrfajrmuf rD'D,mzGHU NzdK;a&;nDvmcHudk atmufazmfjyyg tzGJUtpnf;rsm;rSulnDyHhydk;cJhygonf/

• International Media Support - FOJO Media Development Programme in Myanmar

• Deutsche Welle Akademie

• USAID

• FHI 360

• Internews

• BBC Media Action

• JICA

• MyPOL

t|rtBudrfajrmuf rD'D,mzGHU NzdK;wdk;wufa&;nDvmcH twGif;a&;rSL;tzGJU

• နငနငပအး (UNESCO)

• ေကမနပအာင (UNESCO)

• ဝငလင (IMS-FOJO)

• လျနကမးမန (DW Akademie)

• Youth 29

• ပအာငပကျာစာ (JICA)

• စစပအာင

5


(AA) ခငတေမပတာ

(ANFREL) အာပေသဆငာ လတလေပသာပေးပကာကေများကနက

(BNI) ြမနမာ နငငတကာ သတငးအဖ

(CEO) အမပဆာငအာချေ

(DVB) ေမကကတစြမနမာအသ

(IFES) နငငတကာ ပေးပကာကေစနစများဆငာ ပဖာငပေးငး

(IMS) နငငတကာ မေယာေေးပးအဖ

(INGO) နငငတကာ အစးမဟတပသာ အဖအစညးများ

(JICA) ဂျေနနငငတကာ ေးပေါငးပဆာငေကပးပအဂျငစ

(KIA) ကချငလတပြမာကပးတေမပတာ

(MoU) နားလညမစာချနလာ

(MOI) ြေနကကားပးဝနကကးဌာန

(MPC) ြမနမာနငငသတငးမေယာပကာငစ

(MRTV) ြမနမာအသနင ရေြမငသကကား

(NGO) အစးမဟတပသာ အဖအစညးများ

(SB) အေးတေဖ

(SOP) လေပဆာငမ လမးညနချက စနနး

(UEC) ြေညပောငစ ပေးပကာကေပကာမင

(UNESCO) ကလသမဂဂ ေညာပး၊ သေပနင ယဉပကျးမအဖအစညး

6


အမအကကမပြမာက ြမနမာမေယာဖဖဖးတးတက

ပးညလာခက ၂၀၂၀ ြေညနစ ကသဂတလ ၂၄ မ ၂၈ ေ

Covid-19 ကေပာဂါကးစကမ အနတာယများနင

စနပခါမများအကကားတင ကျငးေခေါသည။ ယခနစ

အတက ညလာခပခါငးစဉမာ “ြမနမာနငင မေယာ

နင ပေးပကာကေများ” ြဖစဖေး ပေးပကာကေအတငး

သတငးမေယာများ၏ မမြဖစပသာ အပးေါမနင

အခနးကဏဍက ေငဟေပစဖေး မကကာခငကာလတင

ကျငးေမည ြမနမာနငင၏ ၂၀၂၀ြေညနစ အပေပေ

ပေးပကာကေကကးက အဓက အာရစက ဦးတညေား

ြခငးြဖစသည။

ဤညလာခတင အနယနယအေေမ သတငးမေ

ယာသမားများ၊ အေဖကအဖအစညးများနင စတ

ဝငစားသများ အပယာက ၁၀၀ ပကျာသည ညလာခ

ကာလ ၅ ကတာက ေဂျစတယဆကသယပး

ကကားခြဖစသည Zoom တငလညးပကာငး၊ Myan-

mar Media Development Facebook စာမျကနာ

နင Myanmar Press Council (ြမနမာနငငသတငး

မေယာပကာငစ)၏ Facebook စာမျကနာနင MoI

Webportal ပေါတင တကရကေတလငမများက

ပနစဉ ကကညရနားဆငကကေါသည။

ဖေးခသည နစကာလများတင ကျငးေဖေးစးခသည

ညလာခများနင မတညသည တမေးြခားသည

အချကတစခမာ ယခနစ အမကကမပြမာက မေယာ

ကနခပညကတာတငေျငးပကသာအဋဌမအကေမကခမာေခမနမာမဒယာဖဖဖးတးတေကေးညလာြ

7


ဖဖဖးတးတကပး ညလာခသည စနပခါမပေါငး

များစာ ဝနးသညအပြခအပနကကားမ အဆငပြေ

ပချာပမစာ ကျငးေဖေးစးနငခြခငး ြဖစသည။

Covid-19 ကးစကြေန ေားမကာလြဖစသညအတက

ကယတငကယကျ မျကနာစည ပဆးပနးမက

ပာငားနသည အပြခအပနပကကာင ပဆးပနးမ

အများစသည ေဂျစတယကကားခသည ဆကသယ

ပး နညးေညာများက အသးြေပဆးပနးခကကေါသည။

www.Facebook.com/Myanmarmediadev

www.Facebook.com/myanmarpresscouncil

www.Facebook.com/MOIWebportalMyanmar/

နငငတငး Covid-19 ကးစကြေနေားမ အြမငဆး

ြဖစေားသည အချနြဖစသညတင ညလာခဖငေ

အစအစဉက အနလငးနညးလမးြဖငလညးပကာငး

ပာဂါကာကယပး အစအမများ ပသချာစစဉေား

သည မျကနာစညပဆးပနးေ ေစြဖငလညးပကာငး

ဆကသယပးနညးလမး နစမျ းလးအသးြေဖေး

ပအာငြမငစာ စစဉကျငးေနငခသည။ အစးဝနကကး

ဌာနပေါငးစမ ြေညပောငစအဆင ဝနကကးများ၊

အစးဌာနအသးသးမ ြေညပောငစအဆင အဆင

ြမငအာများနင အြခားေါဝငသင ေါဝငေကသည

အဖအစညးများမ အဆငြမင ကယစားလယများ

ကယတငတကပာက မနးခနးပြောကကားဖေး ည

လာခ၏ ဖငေအစအစဉနင ေေမဆး စားေဝငး

ပဆးပနးမတင တကကကစာ ေါဝငခကကသည။

အေးသြဖင ြေညပောငစ ပေးပကာကေပကာမင၊

ြမနမာနငငတေဖနင သတငးမေယာ ပကာငစ

စသည အဖစညးများ၏ လာမညပေးပကာကေ

အတငး သတငးသမားများ၏ လခခပးက ကာကယ

ပေးြခငးဆငာ အခနးကဏဍ၊ သတငးေငခင

စသည ပခါငးစဉများသည ညလာခ၏ အဓကပဆး

ပနးသည အပကကာငးအာများ ြဖစလာသည။ သက

ဆငာ အဖအစညးများသည လတလေမျတသည

ပေးပကာကေ ြဖစလာနငပစန မညကသ ပသ

ချာြေငဆငေားသည၊ မေယာများနင အြခားလမ

အဖအစညးများသည မဆနဒငများမ မနကနသည

ဆးြဖတချကချမတြခငးနင သတ၏ ဆနဒမပေးနငန

တနးအားပေးြခငး၊ ပစာငကကညပလလာြခငးနင

မဆနဒငများက အသပေးြခငးများ ြေလေနငန

မညသပသာ အတငးအတာအေ ပကာငးမနစာ

ြေငဆငေားသည စသည အတငးကျကျ ပဆးပနး

မများနင ပမးခနးပမးြမနးမများ ခသည။

သတငးသမားများအတက လခခပးဆငာကစစ

သည အတငးကျကျနင အြေသပောပဆာငကာ

ပဆပနးသည စးမးမအဆး အပကကာငးအာများ

ေမ အပကကာငးအာတစခြဖစသည။ ပဆးပနးမ

များသည သတငးသမားများ သတတာဝနေမး

ပဆာငပနစဉအတငး ပေးကငးလခခပးအတက

ြမနမာနငငတေဖနင သတငးမေယာပကာငစ၏

အခနးကဏဍအား အပလးအနကေား ပဆးပနးကက

သည။ ြမနမာနငငတေဖမ ကယစားြေေါဝငမ

သည ေမပကာငးမနသည ပဆးပနးမြဖစပစခဖေး

အကျ းသည ပဆးပနးမမတစဆင သတငးသမား

များ၏ လခခပးဆငာကစစများအတက စးမေေန

မများနငေတသကသည ပမးခနးများက ပမးြမနး

ပဆးပနးနအတက အခငအအပး ဖနတးပေးခ

သည။ ဖလစေငနငငမ သငယစာ သငခနးစာများ

ကလညး မျပဝခကကသည။

မေယာများ၏ မမကယက ေနးပကျာငးြခငးနင

သတငးစာကျငဝတ ကျငသးမဆငာကစစသည

ညလာခအတငး အပလးနကေား ပဆးပနးသည

အပကကာငးအာတစခြဖစသည။ တားဝငမတေ

တငြခငးမ၊ ကျငဝတလကနာမမပသာ အနလငး

မေယာပခါ မေယာများ များြေားလာြခငးသည

ပေးပကာကေသတငးပးသားာတင သတငးစာ

ကျငဝတ လကနာကျငသးမဆငာအတက ဖခမး

ပြခာကမတစခြဖစလာသည။

8


အြခားပသာ စနပခါမအချ အပနြဖင ေငမမေယာ

ပလာက၏ ေဏဍပးဆငာ မတညဖငမမနင

Covid-19 ကးစကြေနေားမပကကာင ြဖစပေါပန

ပသာ စနပခါမေငြဖစသည။ အဆေါစနပခါမပကကာင

ကျငဝတလကနာကျငသးသည ကျငဝတနငအည

လေပဆာငလျကပသာ ေငမသတငးမေယာများ

သည လာမညပေးပကာကေတင တစနငငလး

အတငးအတာြဖင ပေးပကာကေသတငး ပးသား

တငဆကနငန စနပခါလျကပကကာငးကလညး

ပဆးပနးကကသည။

ပေးပကာကေသတငးမေယာများ မမကယက ေနး

ပကျာငးြခငးနငေတသက၍ ဂျေနနင အငေနးားမ

သငခနးစာများကလညး ပဆးပနးခသည။ အားတက

ဖယာ အပကကာငးအာတစေမာ ြမနမာသတငး

မေယာသမားများအပနနင ဖေးခသည ပေးပကာကေ

သတငးတငဆကမမ ၎ငးတခသည ပ ေးပကာကေ

သတငးပးသားမဆငာ စမးညြမငသငတနးနင

အပတအကကများ၏ အကျ းဆကပကကာင ပေး

ပကာကေသတငးတငြေမအေငးတင သတငးသမား

များအပနြဖင ေမ၍ ကျငဝတနငအည လေပဆာင

နငလမမညဟ ပမျာလငချကသည။

ြမနမာနငငတင သတငးနင သတငးအချကအလက

သးစမဆငာ ပြောငးလမများပကကာင ပေး ပကာက

ေဆငာ သတငးမား၊ လေကကသတငးနင အမနးစကား

များ၏ ဖခမးပြခာကမသည ညလာခ၏ စတလေား

ဖယပကာငးပသာ အပကကာငးအာတစခ ြဖစပေ

သည။ လမကနက အသးြေမသည ၂၀၁၅ ပေး

ပကာကေကျငးေသညအချနနင နငးယဉလျင သး

ဆခန ြမငတကလာဖေး လမကနကသည သးစ

သအများစ၏ အဓက သတငးအချကအလကဆငာ

ငးြမစအြဖစ ေတညလာခသည။ ြမနမာနငင

ဆငာ Facebook အဖအပနြဖင ၎ငးတနညးေညာ

က အသးြေ၍ ြေညတငးြေညေမ ပေးပကာကေအား

ကကားဝငစကဖကြခငး မပစန၊ လေကကသတငးနင

အမနးစကားများက တြေနန၊ သတနညးေညာက

အသးြေဖေး နငငပးဆငာ ပကကာြငာများအား

ေငလငးြမငသာမပစန ပသချာပအာင ြေငဆင

ေားပကကာငး Facebook ၏ အကကးတနးကယစား

လယမ ငးြေခေါသည။ ေါလမနပေးပကာကေက

ပအာငြမငစာ ကျငးေဖေးစးခသည သလကကာမ

သငခနးစာအပနြဖင ပေးပကာကေအတငး သတငး

မား၊ လေကကသတငးနင အမနးစကားများက မမတ

အပနြဖင မညသမညေ တနြေနလေပဆာငခသည

တက တကတကကကကက ပဆးပနးခသည။

တငးပေသကကးနင ြေညနယများတင အပြခစကသည

တငးငးသား သတငးမေယာသမားများ၏ ေဏဍပး၊

လခခပးနင နညးေညာဆငာကကပတသည စန

ပခါမများက ပဆးပနးေတင ပဆးပနးခကကသည။

လက ေဋေကခြဖစေားာပေသမ တငးငးသား

သတငးသမားများသည ဖေးခသည ပေးပကာကေနင

လက ပြမြေငအပြခအပနများမ အပတအကကများ

က အပြခြေဖေး စနပခါမများက ပဆးပနးပဝမျခကက

သည။ ပဆးပနးမများသည ကဗစ-၁၉ ေတယလငး

ရကခတမနင ခငတေမပတာနင တေမပတာကကား

ေေတကပတဆမများ စသည ပြမြေငအပနအေား

က ေငဟေပနဖေး တငးငးသားပေသများ သတငး

သမားများ၏ လခခပးကစစသည စးမေေငစာ

အပကာငးဆးကစစတစခအြဖစ ေတညပနဆြဖစ

သည။ ခငြေညနယ ဖမနယ ၇ ဖမနယတင အင

တာနကြဖတပတာကမသည သတငးသမားများနင

ခငြေညနယ မဆနဒငများ အသပေးနငနနင

သတငးနငနအတက အကကးမားဆးပသာ စန

ပခါမများေမ တစခြဖစပနသည။

ဤအစငခစာသည ညလာခ ၅ ကတာကာလ

အတငး ဦးပဆာငပဆးပနးသများနင တကပာက

သများ၏ အဓကပဆးပနးသညအချကများက ခခင

မနငနနင အတချေတငြေနငန ညေယေါသည။

9


nDvmcHtwGuf t"durdeYfcGef;

• Mr.MoezChakchouk, Assistant Director-General, Communica-

tion and Information Sector, UNESCO

tzGihftrSmpum;ajymMum;rnhf yk*¾dKvfrsm;

• ဦးလသနး ဥက�၊ ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမင

• ကဒါေတာကဖခမင ြေညပောငစဝနကကး၊ ြေနကကားပးဝနကကးဌာန

• ဦးအနးကေင ဥက�၊ ြမနမာနငငသတငးမေယာပကာငစ

• Mr.JohnNielsen ြမနမာနငငဆငာ ေနးမတနငငသအမတကကး

Mr. Moez Chakchouk

Mr. Moez Chakchouk က ညလာခမနခနး ပြော

ကကားာတင ပေးပကာကေအတငး သတငးမေယာ

၏ အခနးကဏဍက အဓက အြေနအလနဆကစေ

သည အြေညြေညဆငာ လအခငအပး ပကကြငာ

စာတမး ေေမ ၁၉ ေါ လတလေစာ ေငြမငယဆခင

နင လတလေစာ ပဖာေတခင ေေမ ၂၁ တင ေါဝင

သည လတလေစာ မပေးခင ပကကြငာချကများက

အပြခခ၍ ေညသငးစဉးစားမည အဓကကျသည

စနနးပလးချကနင လကပတကျငသးမများက အဓက

ေား ပြောကကားခသည။

ေေမအချကအပနြဖင “ပေးပကာကေအတငး မေ

ယာများ၏ အခနးကဏဍ” က ပြောကကားခေါသည။

မဆနဒငများအပနြဖင လပလာကသည သတငး

အချကအလကများကာ ပကာငးမနပသာ ဆးြဖတ

ချကများ ချမတနငနအတက မေယာများသည

မတညသည တငဆကမနင ကကားခများက အသး


10


ြေ၍ ြေညသများက သတငးအချကအလကများ

ြဖနပေးသည အလနအပးေါပသာ အခနးကဏဍ

ပကကာငး ပောကြေခေါသည။

လတလေဖေး အမအခကငးကာ ဗဟအသငပဆာင

သည ေပာဖကယနယ မေယာကဏဍအပနြဖင

သာတညမျသည ယဉဖေငမက ေပဖာပေးပသာ

အဓကကျသည ကဏဍြဖစပကကာငး၊ လေကကသတငး၊

သတငးပယာငများသည မေယာများ၊ ဆယမေယာ

အကကားတင ြေနနလာမသည အများြေညသများ

ဆနဒမပေးြခငးဆငာ အသေညာ ဗဟသတများ

ြဖနပဝပေးသညပနာတင ရေပေးမများ ြဖစပေါ

ပစခပကကာငး ပောကြေခေါသည။

ဆကလကဖေး ပောကြေသညအချကမာ ေပာ

ဖက ငနယ မေယာများသည လေကကသတငးများက

ေတပဖာဖငချြခငး၊ နငငသားများ၏ ြဖနကျက

ပတးပခါစဉးစားမက ြမငတငြခငး စသည စနပခါ

မများက တနြေနာတင ပတနးမ ြဖစကကပကကာငး၊

ယငးကစစများအတက ပကာငးမနသည အပလ

အကျငတစခမာ အချကအလက တကဆငစစပဆး

ြခငးြဖစပကကာငး၊ ေြေင မေယာနင သတငးအချက

အလက သနားလညမ ြမငတငြခငးသည ေမ

ကကတစ အသကဝညာဉ ငသနနငန ြေညသ

များအတက အဓကလအေသည အညအချငး စြဖစ

ပနပကကာငး၊ သအပနြဖင ြမနမာသတငးမေယာ

ပကာငစ၏ ချးကျးဖယာပကာငးပသာ အလေ

ြဖစသည ပေးပကာကေအတငး သတငးမေယာများ

အတက လမးညနချကများ ေတနငြခငးကလညး

အသအမတြေလပကကာငး ပဆးပနးခသည။

အဓကပဆးပနးချကများ၏ ေတယအချကမာ “နငင

ပးနင ဆကနယပသာ အမနးစကား” ြဖစသည။

အစဉအလာမေယာများနင လမကနက နစခလး

သည နငငပးစကားစစေးြခငးများ တငြောတင

အမနးစကားများ၊ လမျ းခြခားဆကဆသညဝါေ၊

အကကမး ဖကဝါေနင အစနးပာကအပတးအပခါများ

က ကကးေားပစသည အငအားကကးပသာ ကကားခများ

ြဖစလာတတပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။


11


ေဋေကခပနာကခသမငးသည အခငးအကျငးပနာ

များတင စတခစားမအ(နငငပးအ) လက

အပနအေားက ေမဆးဝါးသားန ပလာငစာေည

မးပလာငာပလေငသည ကစစေမျ း ြဖစေားမ

မန ပေးပကာကေတင မေယာများ၏ ေပာဖက

ငနယေသမသည အဓကပသာချကြဖစပကကာငး၊

ေကသပသာ အပြခအပနမျ းတင မေယာများ၏

မမကယက ေနးပကျာငးနငမသည အပးကကး

ပကကာငး၊ ကျငဝတဆငာစနနးများက လတလေဖေး

အမအခကငးသာ သတငးမေယာပကာငစ၊ ဂျာနယ

လစအဖအစညးများ သမဟတ သမဂဂကသပသာ

ယနတယားများမတစဆင ေပာဖကငနယ စနနး

များက အပကာငအေညပဖာ န အပးကကးပကကာငး

ပဆးပနးခသည။

သတငးသမားလခခမသည ညလာခမန ခနး၏ တတ

ယပြမာက ပဆးပနးသားသည အချကြဖစသည။

သတငးသမားလခခမနင အကာကယပေးမသည

သတငးသမားလခခပးနင အြေစပေးအပးယမမ

ကငးလတြခငးဆငာ ကစစေများနင ေတသက၍

ကလသမဂဂ၏ လေငနးအစအစဉက ညနငးပဆာင

ေကန ကလသမဂဂဦးပဆာငအဖမ တာဝနအေနငး

ေားသည ယနကစက၏ အပးကကးဆးအချကအပန

ြဖင အဖမပနမညြဖစပကကာငး၊ အဓက စးမေေနမ

လညးြဖစပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ပနာကဆးပြောကကားသားသညအချကမာ မေယာ

နင သတငးအချကအလကဆငာ သနားလညမ

အပကကာငးြဖစဖေး ပေးပကာကေကာလတင မဆနဒ

ငြေညသများအပနြဖင သတငးအချကအလက

များ ယသးစတတန မေယာနင သတငးအချက

အလကဆငာ သနားလညမ ြမငတငပေးနမာ

အပးကကးပကကာငး၊ ြမနမာနငငတငလညး အစး၊

လမအဖအစညးများ၊ နငငတကာအဖအစညးများ၊

မေယာများ၊ တတသေညာငများ စသညြဖင

သတငးနင အချကအလကဆငာ အသေညာပေး

လေငနးများ ကကးေားလာသညက သတြေ အသ

အမတြေပကကာငး ပြောကကားသားေါသည။

ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမင၏ ဥက�

ဦးလသနးက ြမနမာနငငပေးပကာကေ ပကာမင

ကယစား အဖငအမာစကားပြောကကားာတင ြမနမာ

နငငတင အပေပေပေးပကာကေအား နဝငော

၈ ကပနတင ကျငးေမညြဖစသညက ပကကညာခဖေး

ြဖစဖေး၊ ပေးပကာကေသည စချနစညနး ၅ ခြဖစ

ပသာ လတလေ၊ မျတ၊ ေငလငးြမငသာ၍ အများ

ယကကညမန ပေးပကာကေပကာမငအပနြဖင

ကတြေပကကာငး၊ ြေညသဆနဒနင ပေးပကာကေ

တစေေတညးကျပအာင ကျနပတာတပဆာငေက

ေါမယလ ကတြေေားဖေးသားြဖစပကကာငး ပြော

ကကားခသည။

OD;vSodef;

ဦးလသနး

12


မဆနဒငများက အသေညာပေးြခငးဆငာ ပဆာင

ေကမများသည ပေးပကာကေကာလတင လနစာ

အပးကကးသညကလညး ပြောကကားခေါသည။ မမ

တ ပေးပကာကေပကာမငအပနြဖင မဆယစညး

ရးပးကာလအတက ဥေပေ၊ နညးဥေပေ၊ ပေး

ပကာကေစနစများနင လမးညနချကများက သတ

မတေတြေနဖေးြဖစပကကာငး၊ ၎ငးဥေပေများ၊ နညး

ဥေပေများ အတငးပဆာငေကမသာ ပေးပကာကေ

သည လတလေဖေးတားမျတသည ပေးပကာကေ

ြဖစမညြဖစပသာပကကာင ပေးပကာကေပကာမင

အပနြဖင အပလးအနကေား ဦးစားပေးလေပဆာင

ပနြခငးြဖစပကကာငး ပြောကကားခေါသည။

နငငပးေါတများအတက စညးမျဉးစညးကမးများ

က နငငပးေါတများနင ေးပေါငးဖေး ညနငးပး

ဆခြခငးြဖစပကကာငး၊ ေငလငးြမငသာမ ြဖစပေါလာ

ပစန ပကာမငမ စစဉဖေး စားေဝငးပဆးပနးေများ

နင ပမးခနးပမးြမနးြခငး၊ ပြဖကကားြခငး အစအစဉ

များက ြမနမာရေြမငသကကားမ ေတလငခပကကာငး

ကလညး ပြောကကားခေါသည။

ြေညပောငစပေးပကာကေ ပကာမငအပနြဖင

သတငးမေယာဆကဆပး လေငနးအဖက ဖစညးဖေး

နစေတတစကကမ သတငးစာငးလငးေများ ြေလေ

ခပကကာငးကလညး ေညသငးပြောကကားခသည။

Covid-19 ကးစကမ ြဖစေားသညအတကပကကာင

သတငးမေယာများနင ပတဆမက ေယဖျကြခငး

ြဖစပကကာငး၊ သပသာြငား ပကာမငသည ေညာပေး

အစအစဉများက ပေယနင ြမနမာ ရေြမငသကကား

တတင ဆကလကလေပဆာငပနခဖေး ပကာမင၏

အငတာနကစာမျကနာနင Facebook မတဆင

မဆနဒငများက အဆကမြေတ သတငးအချက

အလကများ ပေးပနဆြဖစပကကာငးကလညး ပြော

ကကားခေါသည။

ြေညနယနင တငးပေသကကးများတင မဆနဒငများ

က အသေညာပေးြခငး ြမငတငနနင ပေးပကာကေ

ကာလအတငး အမနးစကား၊ သတငးအမားများ၊

လေကကသတငးများ တြေနနငန လမအဖအစညး

များ အြေင Facebook နင ေးပေါငးလေားမများက

လညး ေညသငးပြောကကားခသည။ အဆးသတ

မတချကစကား ပြောကကားာတင မဆနဒငများက

ေညာပေးြခငးနင အကအညတစခခအတက ကည

ပောကေပေးြခငးအားြဖင ပအာငြမငသည ပေး

ပကာကေြဖစလာနငန တကပာကလာသများက

ဖတပခါငး နဂးချေသည။

a'gufwmazjrihf

ြေနကကားပးဝနကကးဌာနကယစား ြေညပောငစ

ဝနကကး ဦးပဖြမငမ အဖငအမာစကားပြောကကား

ာတင မဆနဒင အသေညာပေးပး ြမငတငြခငး၊

ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမင၊ ြမနမာနငင

သတငးမေယာပကာငစနင ေးပေါငးပဆာင ေကြခငး၊

UNESCO နင မေယာနင သတငးအချကအလက

ဆငာ ြမငတငပး လေငနးအစ အစဉများအကကာငး

အဓကပြောကကားသားသည။ ပ ေးပကာကေနင ဆက

စေသည သတငးအချကအလကများပေးာတင

ေငမမေယာများ၏ အပးကကးသည အခနးကဏဍက

လညး အသအမတြေ ပြောကကားသားသည။

အပးကကးသည အချကတစချကအပနြဖင ၂၀၁၂

ခနစမစတင ကျငးေလာသည မေယာဖဖဖးတးတက

ပး ညလာခများက ြေနကကညလျင ြမနမာနငင၏

မေယာဖဖဖးတးတကမသည ပအာငြမငမများနင

အတ ပြောငးလတးတကပကကာငး ပြောကကားသား

သည။ ၂၀၁၂ ခနစကစ၍ မေယာညလာခ ၈ ကကမ

13


ြမနမာနငင မေယာအခငးအကျငးတင မေယာ

အသစများ ပေါေနးလာြခငးနင နညးေညာဆငာ

ပြောငးလမများ ြမငပတပကကာငး၊ အစဉအလာ

မေယာ အများြေားသညလညး ေနေေတပဝပးနင

ေဂျစတယလမးပကကာငးပေါတင ြမငပတနငသည

က ပလလာပတပကကာငး ပြောကကားခသည။

အကကြေပြောကကားာတင "အေပဆာငေကမပတ

ဟာ ေဖေးပတာ စနစတကျ ပစချငပကကာငး၊ ေဖေး

ပတာ ြမနြမနဆနဆနြဖစပစချငပကကာငး၊ ေဖေးပတာ

မနမနကနကန ြဖစပစချငေါပကကာငး၊ မေယာအသစ

နငဆကစေဖေး မေယာဖဖးတးတကမသည ေဖေး

ပတာ စနစတကျနင အကျ းလေပကာငးများနင

ဖဖဖးတးတကတာမျ း ြဖစပစချငတ သပောြဖစ

ပကကာငး" ပဆးပနးပြောကကားခသည။

နဂးချေအပနြဖင ြေညပောငစဝနကကးမ ပြောကကား

ာတင ေညလာခတင ေေမမ၊ ကျယကျယြေန ြေန

နင ပလးပလးနကနက ပဆးပနးဖ အကကြေလပကကာငး၊

ြမနမာနငငတင သတငးမေယာပလာက စနစတကျ

ဖဖဖးတးတကနငနအတက ေါဝငကကပစလပကကာငး

ပြောကကားငး နဂးချေေါသည။

ကျငးေေါပကကာငး၊ မေယာဖဖဖးတးတကပးနင ေတ

သကသည အပကကာငးအာများစာကလညး ၈ ကကမ

အတငး ပဆးပနးခကကပကကာငး၊ ယငးကာလများအ

တငး မေယာဖဖဖးတးတကပးအတက ပဆာငေက

သငသညအချကများ၊ အစအစဉများက တငြေပဆး

ပနးကကပကကာငး၊ အပကာငအေညပဖာမများေါ

ပကကာငး၊ ေသပဆာငေကလာသည ကာလတစ

ပလျာကတင ပအာငြမငမအချ လညး ေါပကကာငး၊

ပအာငြမငမမပသးသည အချကများလညး

ပကကာငး ပြောကကားခသည။

ဆကလကဖေး ခခငကကညမညဆလျင ၈ နစတာ

ကာလအတငး ြမနမာမေယာပလာကသည အစဉ

တစက ဖဖဖးတးတကခသညဟ ြမငေါပကကာငး၊

ပြောကကားခဖေး စာပေစစစပးဖျကသမးြခငး၊ ေဂဂလက

သတငးစာများ ြေနလညပေါေနးလာြခငး၊ ဂျာနယ

လစအဖအစညးများ ဖစညးလာနငြခငး၊ ြမနမာ

နငင သတငးမေယာပကာငစက ဖစညးနငြခငး၊

သတငးမေယာဥေပေနင ဥေပေကကမး လေပဆာင

နငြခငး၊ သတငးနင သတငးအချကအလကဆငာ

အခငအပးနင မဏဍငပလးေ ပတဆေများ စသည

ြဖင ပအာငြမငမတစချ က ပြောကကားသားခသည။

ြေညပောငစဝနကကးမ ဆကလကညညနး ပြော

ကကားာတင တစနစတစကကမ သတငးစာငးလငးေ

အြေင အစးဝနကကးဌာနများအပနြဖင မကကာမကကာ

သတငးစာငးလငးေများ လေလာကကပကကာငး၊

ပြောငးလပဖာပဆာငမည အာများ များစာပသး

သညတင ပြောပးဆခငသက သတမတလာကက

ပကကာငး၊ မေယာ ညလာခကကးပတ ကျငးေလာတ

ကာလတစပလျာကမာ ေညလာခကပန ပဆးပနး

ချက၊ ပြောဆချက၊ လေားပဆာငေကချကပတ

အကျ းသကပာကမပတ တးတကမ ဖဖဖးမြဖစပစ

တ အကျ းသကပာကမပတလ မမပနနင ေငြမင

ပကကာငး ေေပလာငးပြောကကားခသည။

ကဒါေတာကဖခမင

14


OD;tkef;BudKif

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ၏ ဥက�

ဦးအနးကကငက အဖငအမာစကားပြောကကားာတင

မမတ မေယာပလာကအပြခအပနသည ြေည

ပောငစဝနကကးပြောသညအတငး ြေနကကားပးနင

သတငးသမားများ၏ ေးပေါငးပဆာငေကမပကကာင

တးတကမပကကာငး ဝနခမညြဖစေါပကကာငး၊ မမ

အသက ၉၀ ြေညဖေြဖစပကကာငး၊ ကလနပခတတင

သတငးသမား ြဖစလာပကကာငး၊ နစပေါငးများစာ

ြဖတသနးဖေး ပေးပကာကေများစာ အပတအကက

ပကကာငးနင လာမညပေးပကာကေသည ပေး

ပကာကေမစခငကတညးက ပဝဖနမများ ပနပသာ

လညး သေဝတစပလျာကအတငး အေးြခားဆး

ပေးပကာကေြဖစပကကာငး ပြောကကားခသည။

မဏဍငပလးေအကကား ေမပကာငးမနပသာ နား

လညမက ြမငတငြခငး၊ လခခပးဆငာ အဖအစညး

များ၊ အြခားအဖအစညးများနင သတငးသမားများ

အကကား နားလညမလမားြခငးများက ပဆးပနးနင

ြခငးစသည မဏဍငပလးေပတဆေများမ ပသာ

အကျ းသကပာကမများကလညး ညညနးပြော

ကကားခေါသည။

တကျမ၊ ေကမလကမနင တာဝနခမြဖင ပေး

ပကာကေသတငး တငြေနငန သတငးသမားများ

အတက လမးညနပေးနငမည ြမနမာနငင သတငး

မေယာပကာငစမ ြေစေားသည ပေးပကာကေ

သတငး ပးသားတငြေြခငး စာအေအပကကာငးက

လညး ပြောကကားသားခသည။

ြမနမာနငငဆငာ ေနးမတနငင သအမတကကး Mr.

John Nielsen က အဖငအမာစကားပြောကကားာ

တင ြမနမာနငငအေါအဝင တြခား ေမကပစနငင

များတင မေယာများ၏ အခနးကဏဍအပးကကးေနင

မေယာများ ပကာငးမနစာ အလေလေနငဖန

အတက လအေသည ပကာငးမနဖေး လတလေသည

အပြခအပန၊ ပညခငဖမပသာ ေဏဍာပးလအေမ

နင ြမနမာနငင မေယာနင သတငးအချကအလက

အခငးအကျငးများက မးပမာငးေး ပြောကကားခသည။

Mr. John Nielsen

မေယာများသည လမအဖအစညးများအတငး နငင

ပးပဆးပနးမများအတက လမးပကကာငးတစခ ဖန

တးပေးြခငး၊ သတငးနင သတငးအချကအလကပေး

ြခငးြဖင ပစစေနးစေမ ြဖစလာပစြခငးနင ပစာင

ကကညပလလာသည လေငနး၊ အာဏာအလသးစား

မများက အစငခြခငး စသည အခနးကဏဍသးခက

ြေညဝပအာငလေပဆာငဖ ပမျာလငချကများက ြဖည

ဆညးလေပဆာငပနပကကာငး ပြောကကားခသည။

ဦးအနးကေင

15


အြေနအလနအားြဖင သတငးမေယာများသည

လအဖအစညးအတငး မမတ၏ အခနးကဏဍက

ပကျေနပအာငပဆာငေကနငန ပကာငးမနစာနင

လတလေစာ အလေလေကငနငသည အပြခအပန

နင ေတဝနးကျငလအေပကကာငး၊ သတငးအချက

အလကများ စပဆာငးနင နနင အများြေညသအပန

ြဖင သတငးမေယာများေတလေသည သတငး

အချကအလကများက ြေနလညအသးြေနငနအ

တက ေသတက ကာကယမည ဥေပေလအေပကကာငး၊

လခခစာ သတငးတငြေနငန ခငြေဖလပကကာငး၊

မမအပနြဖင ြမနမာမေယာကဏဍအပေါ အြခား

စေားပးကဏဍများကသ ကဗစ-၁၉၏ သကပာက

မက အသအမတြေပကကာငး ပြောကကားသားသည။

ဆကလက၍ သအမတအပနြဖင ြမနမာနငငတင

လမကနကအသးြေသ အဆမတန များြေားလာ

ပကကာငး၊ မေယာနင သတငးအချကအလက အခငး

အကျငးအပေါ အပကာငးနငအဆး သကပာကမ

ပကကာငး၊ သတေား ဂရတစကဖလပကကာငး၊ ယခ

ကသ အလျငအြမန ကျယြေနလာြခငးနင ြမနမာ

နငင Facebook လမကနကမေယာေလက

ပဖာငး၏ လမးမးသည အခနးကဏဍသည အများ

ြေညသ ြငငးခနပဆးပနးမက ေေးြခငးနင လေကက

သတငးနင အမနးစကားများက တနြေနတြေနာ

တင အပးကကးသည အခနးကဏဍအြဖစ ပနပကကာငး

ပြောကကားဖေး၊ သတငးမေယာပကာငစ၏ လေကက

သတငး၊ သတငးမား၊ အမနးစကားများ တြေနကကး

စားအားေတမနင လမသတငးမေယာ ြမငတက

လာြခငးနအတ စနပခါမများက ပကာငးပကာငး

မနမနတြေနနငန မကကာပသးခငက ေတပဝသည

ြမနမာသတငးသမားများအတက ပေးပကာကေ

ဆငာ လမးညနစာအေနငအတ သတငးမေယာ

ပကာငစ၏ ကကးစားမက ချးကျးပြောကကားခသည။


16


မမအပနြဖင တကျသည သတငးအချကအလကများ

က ြမငတငြခငး၊ လေကကသတငး၊ သတငးမားများနင

လမကနကပေါမ အမနးစကားများ တြေနြခငး

လေငနးများက ပဆာငေကာတင ေနးမတသရး၏

ကညပောကေမနင နငငတကာမေယာ အ ပောက

ေပေးသညအဖ၏ အားေတမများအပကကာငးက

လညး ေညသငးပြောကကားသားသည။

အမကကမပြမာက ညလာခတင တကပာကလာ

သများသည မမလေပဆာငပေးနငသည ကစစများ

နင တာဝနယမည ကစစများကလညး သတြေ

လျက အတတက ေါဝငပဆးပနးငး မကကာခင

ကျငးေြေလေပတာမည ပေးပကာကေအတငး

လေကကသတငး၊ သတငးမားနင အမနးစကားများက

တနြေနနငေါပစပကကာငး ပြောကကားသားေါသည။

aqG;aEG;yGJ (1) a½G;aumufyGJwGif rD'D,m\ tcef;u@?2010? 2015? 2018 ckeSpf a&G;aumufyGJrsm;rS EIdif;,SOfcsufESihf &&SdcJhaom oifcef;pmrsm;

ဤအစအစဉတင ဖေးခပသာ ြမနမာနငငအပေပေ

ပေးပကာကေများနင နငငတကာ ပေးပကာကေ

ဆငာ အပြခအပနအပကကာငးအာပေါ နငးယဉ

ချက၊ အပတအကကများ၊ သငခနးစာများနင ေငြမင

ချကများက အပြခြေဖေး ပေးပကာကေအတငး

မေယာများ၏ အခနးကဏဍအား ပဆးပနးကကေါ

သည။ ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမငအပန

ြဖင မေယာများနင ဆကဆပးတးတကလာပကကာငး၊

ပေးပကာကေက လတလတလေလေ သတငးယ

နငဖ သတငးသမားများက အာမခပကကာငး၊ ြမနမာ

နငင သတငးမေယာပကာငစအပနြဖင ပ ေးပကာကေ

ပနတင သတငးသမားများက အကအညပေးနငန

အဆငသငပနမညြဖစပကကာငး၊ တငကကားမပတန

ေတသကဖေး ၃ ကအတငး ပြဖငးပေးမညြဖစ

ပကကာငး၊ ANFERL အပနြဖင ၂၀၁၅ အပေပေ

ပေးပကာကေနငစာင သတငးမေယာများ၏ စတ

အားေကသနမ ပလျာနညးသားပကကာငး ပလလာ

ပတပကကာငး ပဆးပနးကကသည။

ဦးကာငကးကနးသများ

• ြေညတငးမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၁)

ဦးခမငနင ြေညပောငစ ပေးပကာကေပကာမင

အဖဝငနင ပြောပးဆခင ေဂဂလ

• ြေညတငးမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၂)

ကဒါအအတင ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ အဖဝင

• နငငတကာမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၁)

Mr.AndreaCairola Programme Specialist

Communication and Information Sector,

UNESCO

17


• နငငတကာမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၂)

Mr.JohnReinerAntiquerra Program Officer

Asian Network for Free Elections (ANFREL)

ကးကနးပညနငးကေးမး

ကဒါလလကေး နငငြခားသတငးပောက

L’AGENCE FRANCE-PRESSE (AFP)

ပခါငးစဉနင ေတသကဖေး ဦးြမငနငမ ပဆးပနးာ

တင “မမအပနြဖင မေယာသမားများက အနမတနမ

ပလးစားပကကာငး၊ မေယာလေငနးကလညး အငမတန

တနဖးေားပကကာငး၊ ဖေးခသည ပ ေးပကာကေများနင

နငးယဉလျင ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၈ များတင မေယာ

များသည ဖဖဖးမမပသးပကကာငး၊ ၂၀၁၅ ပ ေးပကာက

ေတင မေယာများ၏အခနးကဏဍ ေမကျယြေနလာ

ပကကာငး၊ ပေးပကာကေပကာမငအပနြဖင အကကး

တနးအာတစဦးအား မေယာ ဆကဆပးအတက

တာဝနချေားပကကာငး ပြောကကားခသည။

ပေးပကာကေနငဆကစေသည သတငးအချက

အလကများက ရေြမငသကကားနင ပေယများတင

ေတလငခပသာလညး ယခအပြခအပနနင နငး

ယဉလျင အလနနညးေါးပနပသးပကကာငး၊ ၂၀၁၉

ခနစ နစလယမစ၍ သတငးမေယာဆကဆပးအဖ

က ဖစညးခဖေး ပြောပးဆခင တာဝနပေးအေခ

ပကကာငး၊ သပသာလညး ကဗစ-၁၉ ကးစကမပကကာင

ဆကလကဖေး မလေပဆာငနငပကကာငး၊ လအများ

ေါဝငသည ပတဆမများ မလေနငပသာလညးေ

မမတအဖသည သတငးမေယာသမား ၅ ဦးမ ၆ ဦး

အေစနငပတဆကာ သတငးအချကအလက ပဝမျ

ြခငးအြေင ဗေယကနဖငများနင မေယာများ၏

ပမးြမနးမများက ပြဖကကားပေးလျကပကကာငး ပဆး

ပနးပြဖကကားခသည။

ြေညပောငစ ပေးပကာကေပကာမငအပနြဖင

Facebook စာမျကနင website က လငတငနငခ

ပကကာငး၊ တးတကမတစခြဖစပကကာငးနင ြမနမာ

နငင သတငးမေယာပကာငစနင ေးပေါငးဖေး ြမနမာ

သတငးသမားများအတက ပေးပကာကေသတငး

ပးသားြခငးလမးညနက ေတပဝေားပကကာငး၊

သတငးသမားများသည နငငသားများလညးြဖစ

ပကကာငး၊ မဆနဒငများလညးြဖစပကကာငး၊ ေသတ

အပနြဖင ပေးပကာကေတင သတငးအမန ပအာင

ေကလကြခငးမေ ပဆာငေကသားမညဆလျင

သတငးမေယာလေငနး ေမဖေး ဖဖဖးတးတကလာ

မညြဖစပကကာငး ပဆးပနးခသည။

ေတယ ြေညတငးပဆးပနးသ ပေါအအတငမ ြမနမာ

သတငးမေယာသမားများအတက ပေးပကာကေ

သတငးတငြေမလမးညန အခနး (၁)၊ (၂) နင (၃)မ

အဓကကျသည အချကအလကများက ဆေတဖေး

ပဆးပနးခေါသည။ ပေးပကာကေ သတငးပးသား

တငြေမတင ေကမလကမသည အပးကကးပကကာငး၊

အမားြေငဆငချကအတက တာဝနဝတတ ားနင လေ

ဦးခမငနင

18


ေားေါတယ။ ပေးပကာကေပနမာ သတငးမေယာ

ပကာငစရးခနးက မနက ၉ နာကပနဖေးပတာ

ညပန ၈ နာပလာကအေက ဖငေားေါမယ။ တင

ကကားမပတကလညး လကခေါမယ” ဟဆေါသည။

ပနာကတစချကအပးကကးသညမာ ပေးပကာကေ

ပကာမငမ အသအမတြေ ေတြေနေားသည

သကပသခကတြေားချတေားန အပးကကးပကကာငး၊

မရဝနးကျင သတငးလကာတင နညးဥေပေ စညး

မျဉးစညးကမးများက လကနာဖ လအေပကကာငး

အပလးပေးပဆးပနးခသည။

အစအစဉ၏ နငငတကာမ ေေမဆး ပဆးပနးသ

အပနြဖင Mr.Adrea Cairola မ ပေးပကာကေဆက

စေအပကကာငးအာတင လတလေစာ ေတပဖာ

ပြောကကားခငနင မေယာလတလေခငက ေနးသမး

ြခငးအပေါ အဓကေားသည ခငမာသညအပကကာငး

အာ ဥေမာသးခြဖစသည Tools, Practices နင

သငခနးစာများြဖင တငြေပဆးပနးေားသည။

ေေမတစခသည Addis Ababa ပကကညာချကြဖစ

ပကကာငး၊ ၎ငးသည အသယးေးယားနငငတင ကျငး

ေသည ကမဘာလးဆငာ ညလာခ၏ လေတစခ

ြဖစပကကာငး၊ အပသးစတ အကကပေးချကများစာ

ေါဝငပကကာငး၊ အပကကာငးမာ ပခါငးစဉသည လေ

ကကသတငးကာလအတငးမ သတငးသမားနင ပေး

ပကာကေြဖစပသာပကကာင ြဖစပကကာငး၊ ေတယ

အစတေငးအပနြဖင ယနကစက၏ လတလေစာ

ပြောဆခငနင မေယာဖဖဖးတးတကမ၏ ကမဘာပစး

ပကကာငးဆငာ အခနးဆက၏ အာရစကေတပဝ

သည စာအေြဖစဖေး တတယအပနြဖင မေယာများ

မမကယက ေနးပကျာငးြခငးလေငနးစဉများနင

ေတသကသည ပေါငးစေေနးပကျာငးြခငးေစက

အကကြေေားသည မဝါေပးာ စာပစာငြဖစသည။

ပကကညာသညအခါ မနကနဖလပကကာငး၊ ပ ေးပကာက

ေသတငး တငြေပနချနတင တငကကားမြေသနာ

တစစတစာအတက သတငးမေယာပကာငစ၏

အခနးကဏဍအပကကာငး အဓကပဆးပနးခဖေး လမ

ကနကမေယာ၏ ေျ နမကလညး ေညသငးပဆး

ပနးခသည။

“၂၀၁၅ မာဆင အနလငးက အသးြေတသက

၇ သနးပလာကသာပေမယ အခပခတမာ သးဆ

တးလာဖေးပတာ ၂၂ သနးပကျာလာတယ”ဟ ဆ

သည။ ဆကလကဖေး သတငးပးသားာတင လက

နာကျငသးမည စနနးများသည ေဂျစတယမေ

ယာမာြဖစပစ အစဉအလာ မေယာမာြဖစပစ အတ

တေငြဖစပကကာငး ေေပလာငး အသပေး ပဆးပနး

ခသည။ ၎ငးအပနြဖင ဆကလကပဆးပနးာတင

“သတငးမေယာပကာငစက ရးရး complaint ပတ

ဆင ကပေါငး ၆၀ အတငး ပြဖငးပေးေါတယ။

ေါပေမယ ပ ေးပကာကေအတကက complaint ပတ

လာမယဆလင အလေလေက ၃ ကအတငး

3 working days မာ တတနငသမျ အြမနဆး

ပဆာငေကပေးေါမယ။ အေါအတကကလညး စစဉ

ကဒါအအတင

19


ေေမအစတအေငးကတငြောတင ပေးပကာကေ

ဆကစေအပကကာငးအာအတငး ဖငမးချမးပး၊

ယကကညမ၊ လတလေြခငးနင မျတမက ပဖာပဆာင

နငန သတငးသမားများ၏ အပြခခကျပသာ

အခနးကဏဍက ဆေတပြောကကားခသည။ ေပနာက

သတငးမားများ ြမငတကလာမနင သတငးအချက

အလက၏ ရကခတမ၊ ဆကသယပးနညးေညာနင

ေတယအစတအေငးေက စနပခါမများကလညး

ပဆးပနးေားသည။

တတယအစတအေငးက တငြောတင ပကာငးမန

တ အပလအကျငပတနင သငခနးစာပတက ေယလ

အပလအကျငြဖစပအာင ေားမလဆသညက အ

ပလးနကေား ပဆးပနးခသည။ ဥေမာတစခအြဖစ

တငြောတင ယနကစကမ နငငပေါငး ၅၀ ြဖင

ြေလေခသည အဖအစညးဆငာ စမးညြမငတင

ြခငးမျ း၏ အပးကကးေြဖစသည။ စမးညြမင သင

တနးသည သကဆငာအခနးကဏဍများနင စနပခါ

မများ၏ အြေနအလန နားလညြခငးက ြမငတက

ပစပကကာငး၊ တာဝနခမည ေဂဂလ၊ အဖအစညး

များမ ြဖစပေါလာနငပြခသည စနပခါမများ

အတက ကကတငြေငဆငမများက လေပဆာငပစနင

ပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ေတယ နငငတကာပဆးပနးသမာ Mr. John Reiner

Antiquerra ြဖစဖေး ANFREL အဖ၏ ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅

အပေပေပေးပကာကေ၊ ကကားြဖတပေးပကာကေ

အပေါ ပလလာပတချကများနင စနပခါမများက

တငြေပဆးပနးေားသည။ မေယာများ၏ အခနး

ကဏဍတင ြေညသလေက သတငးအချကအလက

အသပေးြခငး၊ လေ၏ေငြမငချကများ ေပဖာြခငး

နင လတလေဖေး တားမျတမသည ပေးပကာကေ

ြဖစပကကာငးပသချာပစန ပစာငကကည ပလလာြခငး၊

ေမနမဟတပသာ အပြခအပနများ ပစာငကကညပလ

လာြခငး စသညတေါဝငပကကာငး အပလးေား ပဆး

ပနးခသည။

ANFREL မ ၂၀၁၅ အပေပေပေးပကာကေအား

သတငးမေယာများ၏ တငဆကပးသားမသည ေ

မနအားြဖင ပ ေးပကာကေြဖစစဉနင လေများကသာ

အဓကေားသညဟ ပလလာပတပကကာငး၊ သ

ပသာ တစချနတညးတင သတငးမေယာအများစသည

အမျ းသားေမကပစအဖချေအပေါ အေးအာရ

စကကကဖေး ပေးပကာကေအနငမည အခငအလမး

က ခနမနးပကကာငး၊ ေြေင ၂၀၁၇ နင ၂၀၁၈ ကကား

ြဖတပ ေးပကာေများနင ေတသက၍လညး မေယာ

များ၏ စတအားေကသနမသည ပလျာနညးလာ

သညက ပလလာပတပကကာငး ပဆးပနးေါသည။

ဆကလက၍ ပဆးပနးာ မမတအပနြဖင ဆကသယ

ပးဥေပေ ေေမ ၆၆ (ဃ) အေါအဝင ပလလာခကက

ပကကာငး၊ စစတမးလေအ သတငးသမားများ

သည မမတအလေလောတင ေမ၍ တငးကျေ

သညဟ ခစားပကကာငး၊ ြမနမာနငင၏ သတငးစာ

လတလေမဆငာ အညနးကနးကျဆငးလာပကကာငး

နင ကဗစ-၁၉ကးစကမ စသည စနပခါမများစာ

သတငးသမားများမ ငဆငပနပကကာငး ပြောကကား

ခသည။

Mr.AndreaCairola

20


ဖေးခသည ပေးပကာကေနင နငးယဉလျင ၂၀၂၀

အပေပေပေးပကာကေသတငးက တငြေနငန

သတငးသမားအများအတက ောပတေးြခားဖေး

ပြောငးလသားနငေါသလ ဆသည ပမးခနးက

ဦးြမငနငက ြေနလညပြဖကကားာတင တစခါတစ

တင မေယာများသည ပကာမငမ ပြောသမျ

သတငးအချကအလကများက ပဖာြေြခငးမပကကာငး၊

ကျပနာတ လေပဆာငချက တစဝကပလာကေါင

ပတာင ပကျနေပကကာငး ပြဖကကားခသည။ “တစချ

မေယာပတကပြောတယ၊ ကျနပတာတက ပဖာြေ

လကင ပကာမငေကကပန လကတယ ြဖစ

သားမယ” ဟ၍ ေေပလာငးပြဖကကားခသည။ ဆက

လကဖေး သတငးမေယာများသည လာမညပေး

ပကာကေတင ေမ၍ လတလတလေလေ တငြေနင

သညဟ ပနာကဆကတပမးခနးက ပြဖကကားခ

ေါသည။

ပေါအအတငမ ပ ေးပကာကေသတငးတငြေမ အပတ

အကက နငးယဉချကပမးခနးများက ပြဖကကားာတင

ြေညပောငစပ ေးပကာကေပကာမငအပနြဖင ဆက

ဆပးအာ သမဟတ ပြောပးဆခငေဂဂလ၊

ဥက�ကသ ေမြမနဆနသည ဆကသယပးအတက

ဆကဆပးချနနယတစခက ေားသငပကကာငး၊

တစြခား အကကးတနးအာများသည အဖမအချန

ြေညအလေကကပကကာငး၊ ေသဆလျင ပေးပကာက

ေအတငး သတငးမေယာသမားများမ ကကပတ

သည စနပခါမများက ကညပြဖငးနငမညြဖစ

ပကကာငး အကကြေခသည။

သတငးမေယာပကာငစသည ပေးပကာကေပနတင

အဆငသငပနမညြဖစပကကာငး၊ ပေးပကာကေပန

တင ကကပတလာနငပြခသည ြဖစနငပြခစနပခါမ

များအတက သတငးသမားများက ကညနြဖစ

ပကကာငး၊ ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမငနင

ေးပေါငးပဆာငေကဖ ကကးစားမညြဖစပကကာငး၊

ခငတင အငတာနက ပတာပတာပလး ဆးေားပန

ပကကာငး၊ နာဂပတာငတနးတငလညး 2Gသာ အဆင

ပြေပကကာငး၊ ပကာငစသည လတလေဖေး တားမျ

တပသာ ပေးပကာကေြဖစလာပစန ြေညပောငစ

ပ ေးပကာကေပကာမငနင ၄ငးစနပခါမများက ပဆး

ပနးသာမညြဖစပကကာငး ပေါအအတငမ ပဆးပနး

ပြဖကကားခသည။

ဦးြမငနငမ လကနကကင ေဋေကခြဖစေားာ တငး

ငးသားပေသမ သတငးသမားများ၏ လခခပး

ပမးခနးအား ြေနလညပြဖကကားာတင သတငး

သမားများ၏ လခခပးအား ြမနမာနငငတေဖနင

အေးတေဖမ တာဝနယသားမညြဖစပကကာငး ပြဖ

ကကားခသည။

Mr. Reiner Antiquerra မ ေဋေကခြဖစာ နငငပေသ

များမ ပေးပကာကေနင ေတသကဖေး ောပတ သင

ယနငမညနညးဆသညပမးခနးကပြဖကကားာတင

“ကျပနာေငတယ၊ လပတ မပေးေငခငနင လပတ

Mr.JohnReinerAntiquerra

21


လခခပး အဖမတမး ညတညမျပနသငတယ”ဟ

ပြဖကကားခသည။

အနတာယြဖစနငပြခများက ပဖာေတနနင လခခ

ပးအတက အစအစဉများက ပးဆဖ နညးလမး

တစခမညြဖစပကကာငး၊ ဆနဒမပေးဖ အခငအပး

နင လခခဖန အခငအပးတညမ မညြဖစ

ပကကာငး၊ ြေညသပတအပနြဖင မပေးေငခငပကကာငး

သတအပနြဖင ငသနေတညေငခငလညးပကကာငး၊

ေပကကာင ေအခငအပးနစခကကားတင ကျပနာတ

မျပြခတစခယဖ လလာပကကာငး ြေနလညပြဖကကား

ခသည။

• ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမငသည

၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅ အပေပေပေးပကာကေနင

ကကားြဖတပေးပကာကေကျငးေသညမစ၍

မေယာများနင ဆကဆပး တးတကပကာငး

မနလာပကကာငး ပဆးပနးသည။ သတငးစာ

ငးလငးေနင မေယာဆကဆပးအဖက

ဖစညးခဖေး ကဗစ-၁၉ ကးစကမမတငခင

ေ ေမနပတဆမခသည။

• ြေညပောငစပေးပကာကေပကာငမငက

ပ ေးပကာကေဆငာ သတငးအချကအလက

များြဖနပဝန ေဂျစတယနညးေညာနင

နညးလမးများ စတငအသးြေပကကာငး ပဆး

ပနးသည။ အညအချငး မြေညဝပသးပသာ

သတငးသမားများအချ ပကကာင မြေညစ

သည သတငးပးသားတငြေချကများပန

ပကကာငး ြေညပောငစပေးပကာကေပကာ

မငမ မတချကြေသည။ ြေညပောငစပေး

aqG;aEG;yGJ (1) tESpfcsKyf

ပကာကေပကာမငအပနြဖင ခငခငမာမာ

နင လညေတပသာ မေယာေတဝနးကျငလ

အေမက အသအမတြေသည။ ြမနမာြေည

၏ မေယာဖဖဖးတးတကပးသည ြမနမာ

ြေည ဖဖဖးတးတကပးအတက အပးေါ

ပကကာငး ြေညပောငစပေးပကာကေပကာ

မငသည ေကမလကပသာ သတငးမေယာ

ြဖစန အားပေးတကတနးပကကာငး ပဆး

ပနးသည။

• ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစသည

ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမငနင

နးနးကေကေ ေးပေါငးပဆာငေကသည။

၂၀၁၅ ြမနမာသတငးသမားများအတက

ပ ေးပကာကေလမးညနက ြေနလညြေငဆင

ဖေး International Media Support, Fojo

Institute နင ယနကစကတ ေးပေါငးဖေး

မကကာပသးခငက ေတပဝခသည။

ကဒါလလကေး

22



ပေးပကာကေသတငးလကသည သတငး

သမားများက ကညနငန ြေငဆငေား

သည။ ပေးပကာကေသတငးနင သကဆင

သည တငကကားမများက ေမန က ၆၀ အစား

အလေလေသည ၃ ကအတငး ပြဖငး

ပေးမညြဖစပကကာငး ပြောကကားသည။

• ပေးပကာကေ သတငးအချကအလကနင

သကဆငသည သတငးမား၊ လေကကသတငး

များက ြဖနပဝသည အပကာငတများ၏

အနတာယက သတေားမညြဖစသည။

ပေးပကာက ေပနတင သတငးသမားများနင

မဆနဒငများ၏ လခခပးသည ြေညေပး

ဝနကကးဌာန၏ အေးတေဖများမ ကငတယ

လမမညြဖစသည။

• ြေညပောငစပေးပကာကေပကာမငသည

ကဗစ-၁၉ ြဖစေားသညကာလအတငး

မကကာပသးခငက ပေးပကာကေကျငးေခ

သည စကကာေနင ပတာငကးးယားနငင

တဆမ သငယပလလာသည။ မဆယစညး

ရးပးနင ပေးပကာကေကာလအတငး လ

ခခပးအတက လမးညနက ကျနးမာပးနင

အားကစားဝနကကးဌာနနင Coronavirus

Disease (Covid-19) ကာကယ၊ ေနးချေ၊

ကသပး အမျ းသားအဆင ဗဟပကာမတမ

ချမတေားသည လမးညနချကများအပေါ

အပြခခသားမညြဖစသည။

ပေးပကာကေနင သတငးပောကများ၏ ပေးကငး

လခခပးအစအစဉတင လာမည ၂၀၂၀ ပေးပကာက

ေအတငး သတငးပောကများ၏ ပေးကငးလခခ

ပးအတက ကကတငြေငဆငမများနင အစအမများ

က ပဆးပနးကကေါသည။ ြမနမာနငငတေဖအပန

ြဖင ပေးပကာကေ လခခစာနင ပေးကငးစာ ကျငးေ

နငပးအတက အြေညအဝ လေပဆာငမညြဖစဖေး

အေးအငအားများြဖင ြဖညစကလေပဆာငမည

ြဖစသည။ ဖလစေငနငင၏ အပတအကကများက

လညး ပဆးပနးေားဖေး ဖလစေငနငငတင လေ

ပဆာငသည “Joint Task Force” ကသေင ြမနမာ

နငငတငလညး အပကာငအေညပဖာနငန ြဖစ

နငပချများကလညး ပဆးပနးကကသည။ ေဋေကခြဖစ

ေားာ ပေသများ သတငးပောကများနင တက

ေငမသည အလတတနး သတငးပောကများ၏

aqG;aEG;yGJ (2) a½G;aumufyGJrsm;ESifh owif;axmufrsm;\ ab;uif;vHkNcHKa&;

ပေးကငးလခခမဆငာ ကစစများအတက စးမေ

ေနမများကလညး ပဆးပနးကကသည။



Mr.RedBatario Executive Director

Center for Community Journalism

Development (CCJD), Philippines


PoliceLt.Col.(Ms.)KimberleyMolitas Public Information Office

ဖလစေငနငင အမျ းသားတေဖ

23



ကဒါကေမာသမ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအဖဝင


ေမးကေးကေျာလငး ညနကကားပးမး၊ မခငးဌာန၊

ြမနမာနငငတေဖ


ဦးတးကောလတ Operations Director

Democratic Voice of Burma

ြေညတငးမ ပဆးပနးသတစဦးြဖစသည ပေါပဝမာ

သမက ြမနမာနငင သတငးမေယာ ပကာငစအပနနင

သတငးပောကများ၏ လခခပးနင ေတသကဖေး

ြေငဆငေားမများနင သတငးသမားပတအပနနင

လကနာမညအချကများ၊ သေားသငသည အချက

များနင ေတသကပသာ ပဆးပနးေညနငးပးမး၏

ပမးြမနးပဆးပနးမများက ပြဖကကားာတင သတငး

သမားပတအပနြဖင ကျငဝတနငအည သတငးပး

သားဖ လအေေါပကကာငး၊ သတငးသမားပတအပနြဖင

သတငးယသညအခါ လခခပးအေငး သတမတ

ချကများက တတကျကျ လကနာဖလေါပကကာငး၊

သတငးသမားပတက သတငးယတအခါ၊ ဆနဒြေေ

ပတြဖစပစ၊ အေကရဏးပတ၊ စစမကြဖစေားတ

ပနာမာ သတငးယမညဆင လခခပးအဖ

အစညးပတက သတငးသမားများက ပစာငပာက

ပေးေငခငက သတငးမေယာဥေပေတင ေါေါပကကာငး၊

ပေးပကာကေနေတသကဖေး သးြခားြေဌာနးေား

တာ မပေမယ၊ မညသညသတငးသမားကမဆ၊

မညသညပနာကမဆ ပေးပကာကေသတငးများ

က ယခငဖ ပေးပကာကေပကာမငနင ပဆးပနး

ညနငးပနတအချကပတ ေါပကကာငး ြေနလညပဆး

ပနးသားေါသည။

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအပနြဖင ဖေးခ

သည ၂၀၁၅ ခနစမာ သတငးသမားပတ သတငးယ

သညပနာတင လခခပအာင ေယလယသငလ

ဆသည Safety နငေတသကသည လေငနးလမး

ညန Standard Operating Procedure က Calen-

dar ေစမျ း ေတပေးေားသညအပကကာငး၊ မကကာ

ပသးခငက ပေးပကာကေတင ကျငဝတနငအည

သတငးယနငဖ စာအေေတြေနေားတာမျ း ေါ

ပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

သတငးမေယာများ ပေးပကာကေတင သတငး

သမားများ၏ လခခပးနငေတသကသည ဖလစေင

နငငအပတအကက များ၊ သငခနးစာယစာများ၊ ပဆာင

နပာငနများနင ေတသက၍ နငငတကာမ ပဆး

ပနးသတစဦးြဖစသည Mr. Red Batario က ပဆး

ပနးာတင ဖလစေငနငင၏ သတငးမေယာသမား

များ ပေးကငးလခခပးဆငာ အစအစဉ (Philip-

pines Plan of Action) က အဓကေားပဆးပနးခ

ေါသည။ ကဒါကေမာသမ

24


အဆေါ ပေးကငးလခခပးဆငာ အစအစဉတင

အာဏာေငအဖစညးများ အေးသြဖင တေဖ၊

စစေကဆငာ အဖအစညးများနင ပဆးပနးည

နငးာတင အပြခခမည စညးမျဉးများေါပကကာငး၊

ပဖာြေေါ အချကများသည ပေးပကာကေများအတငး

သာမက သတငးမေယာသမားများ၏ ပနတဓဝလေ

ငနးပဆာငေကမများအတကေါ အကျးဝငပကကာငး၊

ပနာကတစချကအပးကကးသည အပကကာငးအာ

တစေအပနြဖင ယငးအစအစဉတင သတငးမေ

ယာသမားများ၏ လခခပးဆငာ ကစစေများနင

စေလျဉး၍ ဖလစေငနငင အမျ းသားတေဖ၊

စစတေတနင ပတဆပဆးပနးမများက ေမနလေ

ပဆာငနဆသည အချကေါေါပကကာငး၊ ဖလစေင

သတငးသမားများအပနနင ပေးပကာကေဆငာ

သတငးတငဆကမ လကစစာအေသညအပကကာငး၊

ပေးပကာကေအတငး သတငးယာတင ပဆာင

န၊ ပာငန အချကများက ယငးလကစစာအေတင

ေညသငးေားပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ြမနမာနငင တေဖအပနြဖင ပေးပကာကေအတငး

သတငးယပး၊ သတငးမေယာဥေပေအ လတ

လေစာ သတငးယခငနင လခခပးဆငာ အပစာင

အပာကက ပတာငးခေငခငသည အချကများနင

ေတသကဖေး သတငးပောကများက သတငးပောက

အလေ လေနငပအာင စမေားပဆာငေကချကများ

အပေါတင ပဆးပနးေညနငးပးမး၏ ပမးြမနး

ပဆးပနးမက ြေနလညပဆးပနးာတင မးကကး

ပကျာလငးက အဓကအားြဖင မေယာပတအပနန

သတငးယပးအေငးကပတာ ပေးပကာကေပကာ

မင အဆငဆငနငေ သကဆငေါပကကာငး၊ ြမနမာ

နငငတေဖအပနြဖင ပေးပကာကေက လခခပး

အြေညအဝနင ကျငးေနငဖအတက ပေးပကာကေ

မတငခင အကကကာလ၊ ပေးပကာကေကာလနင

ပေးပကာကေအလန ကာလဟ၍ ကာလအေငး

အြခား (၃)ခတင လခခပးက အြေညအဝပဆာင

ေကမာ ြဖစေါပကကာငး၊ သတငးမေယာသမားများ

ေကကလညး ြေဌာနးေားသည ဥေပေများ၊ နညး

ဥေပေ၊ ကျငဝတများနအည ပဆာငေကဖအပး

ကကးေါပကကာငး၊ ဥေမာအားြဖင သတငးမေယာ နညး

ဥေပေ ၃၂ (က) သတငးမေယာ သကပသခကတြေား

ကြေဖေး သတငးယခင ပတာငးခဖလေါပကကာငး၊

ေသပတာငးခဖေး သတငးယသညအခါမာလညး

သကဆငာအဖအစညးများက သတမတေားတ

စညးကမးချကပတ လကနာမညြဖစေါပကကာငး

ြေနလည ပဆးပနးသားေါသည။

သတငးမေသမားများအပနြဖင ေဋေကခ ြဖစေားပန

သည ပနာပေသများတင လလခခခခ အလေလေ

နငနအတက အကကြေချကများနင ေတသက၍

ေမးကေးကေျာလငး

Mr.RedBatario

25


ပဆးပနးာတင မးကကးပကျာလငးက ပ ေးပကာက

ေလခခပးဟသညအချကတင အားလးေါဝငပကကာငး၊

သတငးမေယာသမားပတမကေ ပေးပကာကေက

ပချာပချာပမပမ လလခခခခြဖစသားနငဖအတက

ပဆာင ေကပေးသားမာြဖစေါပကကာငး၊ သတငးမေယာ

သမားများ၏ လခခပးက သးြခားပဆာငေကြခငး

မဟတေ လခခပးြေညဝဖ လခခပးက အြေညအဝ

ပဆာငေကနငမညဆလျင အားလး လခခသားမည

ြဖစပကကာငး၊ ေဋေကခြဖစေားာ ပနာပေသများသ

သတငးယသညေဂဂလများကလညး လခခမသား

မညြဖစပကကာငး၊ ပဆးပနးသားဖေး၊

အဆေါအပကကာငးအာက ပေါပဝမာသမက ပဆး

ပနးာတင လခခပးတာဝနတလပတက သတငး

သမားပတလခခပးက အဟနအတား အပနာင

အယကမပအာင လခခပးအဖအစညးပတက

တာဝနယပေးဖ လေါပကကာငး၊ သတငးမေယာဥေပေ

မာလညး သတငးသမားပတက မညသညပနာ

အဖအစညးမာမဆ သတငးယသညအခါမာ သတငး

ယေငခငေါပကကာငး၊ သတငးသမားပတပနြဖင

လတလေစာ သတငးယဖအတက နယပြမအပြခ

အပနကလညး သေားဖလေါပကကာငး၊ ကကတငြေင

ဆငမပတလေေားမညြဖစပကကာငး၊ ပကာငစနင

ပေးပကာကေပကာမငနင ညနငးပဆာငေကပန

တာမျ း ေါပကကာငး ပဆးပနးသားေါသည။

နငငတကာ ပဆးပနးသတစဦးြဖစသည Ms. Kim-

berley Molitas က ပဆးပနးေညနငးပးမး၏

ပမးခနးြဖစသည ဖလစေငနငငတင သတငးပောက

ပတအပနြဖင သအလေသလေနငပအာင၊ တေဖ

က အလေလေနငပအာင ေယလမျ းများ စမ

ပဆာငေကလ၊ ြမနမာနငငအပနနင ေယလအချက

ပတက အတယသငသလ။ ောပတကများ သေား

သငသလဆသည အချကများက ြေနလညပဆးပနး

ာတင ဖလစေငနငငတင သတငးမေယာသမားများ

၏ ပေးကငးလခခပးအတက “Task Force Safe”

ဆသညအဖ လေငနးအဖပကကာငး၊ သတငးမေယာ

သမားများသညလညး ေအဖတငေါဝငပကကာငး၊

ပေးပကာကေကာလတင “Press Core” ဆသည

အဖပကကာငး၊ အဆေါအဖတင နငငြခားအဖအ

စညးများအပနြဖင ဖလစေငနငင ြေညသအချက

အလကများဆငာရးနင ေးပေါငးပဆာငေကေါ

ပကကာငး၊ မေယာများလခခပး လေငနးအဖတင

ဖလစေင အမျ းသားတေဖသာမက အမျ းသား

စစမးပးဗျရကလညး အဖဝငအြဖစ ေါဝငေါပကကာငး

ြေနလညပဆးပနးခေါသည။

သတငးပောကပတမာ ေါဝငသည ေးပေါငးပဆာင

ေကသည Task Force အဖက ြမနမာနငငမာ ဖသင

သလား။ ပဆာငနပာငန၊ အပတအကက၊ ော

PoliceLt.Col.(Ms.)KimberleyMolitas

ဦးတးကောလတ

26


ပတလေသငသလဆတာ အကကပေးေါလားဟသည

သငခနးစာယစာများက ပဆးပနးန ဖတပခါာ

တင Ms. Kimberley Molitas က တေဖအပနြဖင

မေယာများနင ဆကဆပးေမနဖန အနမတနမ

အပးကကးေါပကကာငး၊ မေယာများနင တေဖများ

သည ေညမနးချကတစခြဖင အလေလေပနကက

တာြဖစပကကာငး၊ အများြေညသအကျ း သယေး

ေမးေကပးသည ေညမနးချကြဖစပကကာငး၊

သ ာတင မတညသည နညးလမး လေကငေများြဖင

ြေညသအကျ းအတက ပဆာငေကပနကကပကကာငး၊

ေေမြဖစနငပချအတက အကကြေလသညမာ ဖလစ

ေငနငငမာလမျ း “Press Core” ကသ စဖမတစခ

စတငနငေါပကကာငး၊ မမတနငင “Press Core”

အဖတင ရေ ငကအစ ရေြမငသကကား၊ အငတာနက

အေ စဖပေါငးစညးေါဝငပကကာငး၊

ေတယအချကအပနြဖင ချဉးကေမေစတစမျ းေါ

ပကကာငး၊ မမတနငငမာကသ တေဖနင သတငး

မေယာများအကကား နားလညမက တညပဆာကပေး

န ေေးကညပေးမည ေးတလေငနးအဖ “Joint

Task Force” ဖစညးနငေါပကကာငး၊

ဖလစေငနငင အပတအကကကပဝမျလျင မမတ

အပနြဖင အတတကေးပေါငးဖေး မေယာဆကဆ

ပးမဝါေက ပးဆကကပကကာငး၊ ေမဝါေတင တေ

ဖ၏ တာဝနဝတတားများ၊ မေယာများ၏ တာဝန

ဝတတားများက ပသချာပဖာြေဖေး အတားအဆး

အကနအသတများ၊ တေဖဝငများ လခခပးလေ

ပဆာငာတင သတငးမေယာများမာ လေပဆာင

နငသည အချကများ စသညတက ေညသငးပကကာငး

ြေနလညပဆးပနးခေါသည။


• ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစက

သတငးမေယာသမားများ ပေးကငးလခခ

ပးဆငာ လေငနးလမးညနက ပးဆြေ

ဌာနးဖေး သတငးမေယာများနင အဖအစညး

များသ ြဖနပဝဖေးြဖစသည။ လတလေစာ

သတငးယနငပးနင ပေးကငးလခခစာ

သတငးယနငပးက သတငးမေယာ

ဥေပေပတ ေါေါပသာလညး အသကဝငန

လအေချကများပနသည။

• ြမနမာနငငတေဖ၏ ည ေယချကမာ ြေည

သများ ပေးကငးလခခပစပးအတက အကာ

အကယပေးနြဖစဖေး သတငးမေယာသမား

များသည ြေညသများြဖစသညနငအည လ

ခခမ မညြဖစသည။ သတငးမေယာသမား

များက သးသနကာကယနအတက လေ

ပဆာငနမလအေေါ။ လခခပးဆငာ အဖ

အစညးများနင သတငးမေယာသမားများ

တင လခခပးနငေတသက၍ မတညပသာ

အြမငအယအဆများဖေး လကေကေ

ပသာ ေးပေါငးလေပဆာငမများ လအေသည။

• သတငးမေယာသမားများအပနြဖင သတငး

ယာတင သကပသခအပောကအေား

များ ယပဆာငနလအေဖေး သကဆငာ

အစးဌာနအဖအစညးများေ သတငးပေး

ေန လအေသည။ ပေးပကာကေကာလ

အတငး သတငးယပးသားတငဆကသည

သတငးမေယာသမားများ လခခပေးကငး

ပးအတက သတငးမေယာပကာငစတင

တာဝနယသငဖေး ပေးကငးလခခပးဆင

ာကစစနငစေလျဉး၍ တစစတာ ြဖစပေါ

27


ေါက သတငးမေယာပကာငစက အပကကာငး

ကကားန အပးကကးသည။

• ေဋေကခြဖစေားာပေသသ သတငးသား

ပာကယမည သတငးမေယာသမားများ

အပနြဖင ဖလစေငနငငတငကျငသးသည

ပကာငးမနပသာ အပလအကျငတစခြဖစ

သည ပေးကငးလခခပးနင ဆကစေသည

အနတာယကျပာကနငပြခ စမးစစြခငး

အပလအေက ကျငသးသငသည။

• ပေးပကာကေကာလအတငး ပေးကငးလ

ခခမပစန ြမနမာနငငတေဖအပနြဖင

အေးများက ခနမညြဖစသည။ ေဂျစ

တယနညးေညာသးဖေး ဖခမးပြခာကမများ

နင အမနးစကားများအတက သးသနဥေပေ

မပသးပသာလညး တညဆဥေပေများ

အားြဖင ကငတယေနးချေပနသည။

• ြမနမာသတငးမေယာသမားများသည ရေ

ေငးဆငာ၊ စတေငးဆငာ ဖခမးပြခာကမ

များက ငဆငပနဆြဖစဖေး သတငးတက

များအပနြဖင မမတ၏ သတငးမေယာသမား

များ၏ ပေးကငးလခခပးက အာရစက

အပလးေားသငသည။ တကေငမသည

အလတတနး သတငးပောကများသည

တားဝငမနင ပေးကငးလခခပးဆငာ

စနပခါမများက ေမငဆငပနသည။

• တကျမနကနသည သတငးများက ြေညသ

များေသ ပေးေနငနအတက သတငး

မေယာများ၊ အာဏာေငများနင လခခပး

ဆငာ အဖအစညးများေါဝငသည ေးတ

လေငနးအဖက ဖစညးသငသည။

• မကကာပသးခငက ကျငးေသည မဏဍငပလး

ေပဆးပနးေတင သတငးမေယာ ပကာငစ

အပနြဖင ြမနမာနငငတေဖနင ေးပေါငး

ပဆာင ေကန တငြေေားပသာလညး တကျ

သည ပြဖကကားမ မပသးပေ။

ပဆးပနးမတင သတငးသမားများကကပတပသာ

တနဖးေငးဆငာ ေဟအကကေအတညးြဖစသည

“သတငးတနဖး” နင “ေကမလကမ” နစခကကား

အခကခ၊ လတလေစာ ပဖာေတပးသားခငအပး

ကနသတမမပစနအတက ဂျေနမေယာပလာက

၏ မမကယက ေနးပကျာငးြခငး အပတအကကများ

အပကကာငးက ပဝမျပဆးပနးသားကကေါသည။

aqG;aEG;yGJ (3) a½G;aumufyGJumvrsm;twGif; rD'D,mrsm;\ usihf0wfqdkif&mvufawGUusihfokH;rIrsm;ESihf pnf;apmifhrI

နငငေင ရေသတစခြဖစပသာ ြမနမာအသနင ရေ

ြမငသကကားအပနြဖင ြေညပောငစပေးပကာကေ

ပကာမငနင ေး ပေါငးပဆာငေကကာ နငငပး

ေါတများ၏ ပဟာပြောမများအား ေတလငြခငးနင၊

ပေးပကာကေကာလ သတငးယာတင ချမတ

ေားပသာ စညးမျဉးစညးကမးများက လကနာကျင

သးမ အပတအကကများက ပဆးပနးကကေါသည။

28



ဦးကေျာမငးက အယေတာချေ၊ The Voice Journal

ြမနမာနငင သတငးမေယာ ပကာငစအဖဝင


ဦးခမငကေျာ တဖကအပေပေအတငးပးမး(၁)

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ

အစအစဉပခါငးစဉနငေတသကဖေး Dr. Keiichi

Hashimoto မ ပဆးပနးာတင၊ ပေးပကာကေကာ

လ သတငးတငဆကပးသားာ၌ ပေးပကာကေ

နငပြခြမငမားပသာ ကယစားလယပလာငးများ၏

သတငးများသည မဆနဒငများ၏ နငငပးဆငာ

ဆးြဖတချကများ ချမတာတင ေမအပောက

အကြေသညအားပလျာစာ၊ အပးကကးသည ကယ

စားလယ ပလာငးများက သတငးမေယာများမ ေမ

အသားပေးတငဆကကကသညမာ ပာငလ၍မနင

သည အပြခအပနတစခြဖစေါပကကာငး၊ ေအတက

ပကကာငလညး သတငးသမားများအပနြဖင ‘သတငး

တနဖး’ နင ‘ေကမလကြခငး’ ဟပသာ တနဖးနစခ

အငေနးားတင သတငးမေယာပကာငစ၊ ပေး

ပကာကေပကာမင၊ တေဖများအကကား ေးပေါငး

ပဆာငေကမြဖင ကျငဝတလကနာကာ ေပာဖက

ငနယေသပသာ သတငးယြခငးများ၊ သတငး

သမား၏ ပေးအနတာယကငးငးပစနအတက

ေပာကြမနဆနစာ တြေနပဆာငေကသည ယနတာ

ားတစခ ပဖာ ပဆာငြခငးများအပကကာငးက ပဝမျ

ပဆးပနးသားကကေါသည။

ကျငဝတစညးကမးများကလကနာသည ေပာဖက

ငနယ မေယာလေငနးများ ကျဆငးလာမနင

အမျ းအမညမသပသာ ဆယမေယာအပြခြေ

သတငးတကများ ပေါေကလာမနင သတ၏ ပေး

ပကာကေအပေါ မလအားအေသည သကပာကမ

များအား ပလျာချနငန ြဖစနငပြခသည အပြဖ

များအပကကာငးက အကျယတဝင ပဆးပနးသားကက

ေါသည။



Dr.KeiichiHashimoto Senior Advisor on Media/Journalism

JICA


Dr.AgusSudibyo သတငးမေယာပကာငစအဖဝင

အငေနးားနငင


ကဒါမးသောကအာင ညနကကား ပးမး

ြမနမာအသနငရေြမငသကကား

Dr.KeiichiHashimoto

29


အကကား ေဟြဖစမက အဖမတပစ ငဆငပနြခငးြဖစ

ေါပကကာငး၊ အပြခခစညးမျဉးအပနြဖင မေယာများ

သည ပေးပကာကေတင ေါဝငယဉဖေငကကသည

ကယစားလယပလာငးများအားလးက ညတညမျ

တနဖးေားဆကဆမည ြဖစေါပကကာငး၊

သာတင “မျတမ” ဟပသာ စကား၏ အနက

အဓေပါယ က ဥေပေြဖင သတမတြေဌာနးနအတက

အလနပလးနက ကျယြေနသညအတကပကကာင၊

“မျတမ” နင “ေကမလကမ” ဟပသာ စကားလး

များ၏ အနကအဓေပါယက သတငးသမားများ

အပနြဖင မမတကယတင သတမတမညြဖစေါ

ပကကာငး၊ အကယ၍ အဆေါ “မျတမ” နင “ေကမ

လကမ” ဟပသာ စကားလးများ၏ အနကအဓေပါယ

က အာဏာေငအဖတစခ (သမဟတ) အစးအဖမ

ဆးြဖတသတမတသည အပြခအပနြဖစပေါလာ

မညဆေါက၊ မေယာများအပနြဖင နငငပးအ

ေလယလယပသာ အပကကာငးအာများ တင

ဆကပးသားြခငးက စတငပာငလလာကကမည

ြဖစဖေး လတလေစာေတပဖာပးသားြခငးက ကန

သတာသ ဦးတည ပာကသားမညြဖစေါပကကာငး၊

သြဖစေါ၍ ေသတများ၏ အပြခခလအခငပး

များနင လတလေစာ ေတပဖာပးသားခငက

ကာကယနအတက မေယာများအပနြဖင မမကယ

ကမမ ေနးပကျာငးမညြဖစေါပကကာငး ပဆးပနး

တငြေသားေါသည။

လမကနကမေယာများ အပြခြေပသာ လေကက

သတငး၊ သတငးမားများ ပေါေကလာမအပေါ

စးမမများနငေတသက၍ ပေးပကာကေ ကာလ

သည အညအချငးြေညဝပသာ အစဉအလာသတငး

ဌာနများအတက၊ အခငအပးပကာငးတစခြဖစေါ

ပကကာငး၊ ကျငဝတလကနာဖေး၊ အညအပသးြေည

ဝပသာ သတငးမေယာများ၏ မျတ၊ တကျဖေး ေက

မလကပသာ သတငးအချကအလကများ ြဖနချမ

စနမနာက လကပတြေသ လေပဆာငြခငးအားြဖင

ြေညသများ၏ ယကကညမကယနအတက အခင

ပကာငး အခါပကာငး တစခြဖစေါပကကာငး ပဆးပနး

သားေါသည။

Dr. Agus Sudibyo မ ပဆးပနးာတင အငေနးား

သတငးမေယာများ၏ မမကယက ေနးပကျာငး

ြခငးသည သတငးမေယာများက မညသည ြေငေ

ေနးပကျာငးြခငးမျ မပစဟပသာ အငေနးား

သတငးမေယာဥေပေ အမတ ၄ (၁၉၉၉) တင အပြခ

တညေားေါပကကာငး၊ ေဥေပေအ လတပတာ၊

အစးအဖ၊ စစတေနင နငငပးေါတများသည

သတငးမေယာများအပေါ ေနးပကျာငးခင တား

ြမစေားေါပကကာငး၊ အငေနးား သတငးမေယာ

ပကာငစအပနြဖငလညး အမျ းသားတေဖ (Polri)

နင ပဖပဖာဝါ၊ ၂၀၁၂ ခနစတင နားလညမစာချန

လာ (MoU) ချေဆခေါပကကာငး၊ ေ MoU အ၊

သတငးသမားများအပေါ တေဖမ ြေစမဆငာ

တကရကတားစဆြခငးက ပလျာေါးပစန အတ

အကျပဖာြေေါေါပကကာငး၊ ပေးပကာကေဆငာ

ြဖစစဉများနင စေလျဉးဖေး၊ အငေနးားနငင သတငး

Dr.AgusSudibyo

30


မေယာပကာငစသည ပ ေးပကာကေပကာမင၊ အမျ း

သား ရေသလငပကာမငတနင နားလညမစာချန

လာများ ချေဆေားေါပကကာငး၊ ေနားလညမ

စာချနလာများတင နငငပးေါတများ (သမဟတ)

ပေးပကာကခကယစားလယပလာငးများမ သတငး

မေယာများ၏ တညးြဖတမလေငနးစဉများအပေါ

ဝငပာကစကဖကမမ တားြမစပး၊ လက အလေ

လေပနပသာ သတငးပောကများမ ပေးပကာကေ

ပအာငနငပးအဖများတင ေါဝငမမ တားြမစပး၊

နငငပးဆငာ ပကကာြငာများတင ေငလငးြမငသာ

မပး ဥေပေသများက သကဝငအားပကာငးပစပး

စသည အချကများေါဝငေါပကကာငး။

သတငးမေယာပကာငစမလညး ကျငဝတဆငာ

ြေဌာနးချကများ ချမတဖေး၊ မညသညသတငးသမား

ကမဆ ပေးပကာကေပအာငနငပးအဖများတင

ေါဝငြခငး၊ ဥေပေြေ လတပတာကယစားလယ

(သမဟတ) ပေသဆငာ ပခါငးပဆာငမ ပ ေး ပကာက

ေများတင ေါဝငယဉဖေငမညဆေါက၊ သတငးသမား

အလေက စနလတမညဟပသာအချကက ေည

သငးေားေါပကကာငး၊ လကပတအပြခအပနများတင

လညး နငငပးသမားများ၊ နငငပးေါတများနင

သတငးမေယာကမပဏများ၊ သတငးသမားတ၏ လျ

ဝကေးပေါငးမများ စစပဆးပေါပေါကလာသည

အခါ လမကနကမေယာများတင ြေငးေနပသာ

ပဝဖနမများက ပတြမငေါပကကာငး၊ ေအတက

ပကကာင၊ လမကနကမေယာများသည မေယာ

လေငနးများ၊ သတငးသမားများ ေါတေကလက

ပဆာငေကချကများက ေနးချေနအတက နငး

ယဉသပောအားြဖင ေပာကမပနေါပကကာငး

ပဆးပနးတငြေသားေါသည။

ပေးပကာကေကာလ သတငးသမားများကာကယ

ပေးမအပကကာငး ပမးခနးက ြေနလညပြဖကကားာ

တင၊ အငေနး ား သတငးမေယာပကာငစအပနြဖင

သတငးသမားအဖအစညးများမာ အသငးဝငများ

ေါဝငသည “အလေအဖ” က ပဖာပဆာငေားေါ

ပကကာငး။ ၎ငး “အလေအဖ” အပနြဖင အေးသြဖင

အငေနးားနငင၏ ပဝးလပေသများတင သတငး

သမားများ အကကမးဖကခသညြဖစစဉများ ပေါ

ပေါကလာသညအခါ ပကာငးမနလျငြမနစာ တြေန

နငမည ယနတားတစခအပနြဖင ပဆာငေကနငန၊

သတငးမေယာပကာငစ၊ ပေသဆငာတေဖနင

သတငးသမားအဖအစညးများအကကား ပေါငးကး

ဆကသယပေးေါပကကာငး၊ အကယ၍ ပေသတစခ

တင သတငးသမားတစဦးဦး အကကမးဖကခေါက၊

သတငးမေယာပကာငစအပနြဖင သကဆငာ

တေဖမ ြေစမကျးလနသအား ေပာကစာအပး

ယပဆာငေကနငန တနးအားပေးေါပကကာငး၊

အကယ၍ သတငးသမားများက ဥေပေပကကာငးအ

အကာကယပေးဖေး၊ ြေစမကျးလနသများအား အပး

ယပဆာငေကမမျ းမေါက၊ အလားတြဖစစဉများ

ေေခါေေခါ ပေါပေါကလာမညြဖစေါပကကာငး ပဆး

ပနးတငြေသားေါသည။

ေြေင သတငးမေယာပကာငစ၊ ပေးပကာကေပကာ

မငနင တေဖများအကကား ေးပေါငးပဆာငေကမ

ကဒါမးသောကအာင

31


များသည စဉဆကမြေတ ပဆာငေကသားသည

ြဖစစဉြဖစဖေး၊ အဆးမပသာ ခကခသည လေငနး

စဉတစေြဖစေါပကကာငး ေေပလာငး ပဆးပနးတင

ြေသားေါသည။

ZOOM မ တကပာကသတစဦး၏ ပေးပကာကေ

ကာလတင အကဆတပသာ အပကကာငးအာများ

က စစမးပဖာေတပးသားြခငးနငေတသကသည

ပမးခနးက ြေနလညပြဖကကားာတင၊ အငေနးား

နငငတင ‘ောသာပး’ အပကကာငးအာသည လမ

ကနကမေယာများြဖစသည Facebook နင

Twitter တင အဓက ကျယြေနစာြေနနပနပသာ

နငငပး လမလး၊ လေကကသတငး၊ သတငးမား

များြဖစေါပကကာငး ြေနလညပြဖကကားသားေါသည။

ြေညတငးမ ပဆးပနးသတစဦးြဖစသည ဦးပကျာ

မငးပဆက ြဖညစကပဆးပနးာတင၊ ြမနမာနငင

အပနြဖင ောသာပးသာမကေ၊ လမျ းပး၊ ကယ

ကျ းစးေားကာကယြခငး၊ အကျငေျကြခစားမ စသည

များက အကဆတပသာ၊ ေလယလယပသာ အ

ပကကာငးအာပတြဖစေါတယ။ အေလသတငးပတ

က စစမးပဖာေတပးသားတအခါ သတငးသမား

များအပနနင ြဖစပေါလာနငတ လေ၊ အပေါငး

လကခဏာ အနတလကခဏာ လေများ၊ လကသား

ပနတ နငငတညပဆာကပးလမးပကကာငးအပေါ

ေယလအပောကအေြဖစမလ ေယလ အပနာင

အယကြဖစမလဆသည ချနညမက သတငးခနးပေါ

မာ မတညလမမညြဖစေါပကကာငး ြဖညစကပဆး

ပနးသားေါတယ။

အစအစဉပခါငးစဉအပေါ ပဆးပနးာတင ဦးပကျာ

မငးပဆမ လနခပသာ ၂၀၁၀ နင ၂၀၁၅ အပေပေ

ပ ေးပကာကေများက ြေနလညသးသေခေါသည။

၂၀၁၀ ပေးပကာကေသည တေမပတာအစး၏

အလးစေေးမပအာကတင စစဉပဆာငေကခြခငး

ြဖစပကကာငး၊ ၂၀၁၅ ပေးပကာကေသည အေသား

များ တစစတတစေငးဦးပဆာငမြဖင ပဆာငေကခ

သညြဖစဖေး၊ လာမည ၂၀၂၀ ပေးပကာကေသည

အေသားအစး လးလးလျားလျားက ဦးပဆာင

ကျငးေမည ပေးပကာကေြဖစပနသညအတက

အငမတနအပးကကးသညဟ ြမငေါပကကာငး၊ ယခင

နစများေက သတငးသမားများ၏ အညအပသး

က ြမငတငတညပဆာကပေးပသာ သငတနးများ၊

ပေးပကာကေ သတငးပးသားနညး သငတနးများ

ေများလာသညအတက သတငးမေယာ၏ အခနး

ကဏဍ သတငးသမားများ၏ အတတေညာ ေြမငမား

လာဖေ ြဖစေါပကကာငး၊ အြခားတစဖကတငမ၊ တာဝန

ယမ၊ တာဝနခမ အြေညအဝနင လညေတပနပသာ

သမငးပကကာငးအစဉအလာပကာငးသည၊ သကခာ၊

သမာဓသည mainstream media အများစသည

ပငပကကးအကကေအတညးနင ငဆငပနေါပကကာငး၊

သတငးပောကဦးပ ပလျာကျလာသညအတက

လာမညပေးပကာကေတင ယခငနစများကသ အင

တကအားတက လေနငေါမညလား ဟသည စးမ

ပသာက ပနေါပကကာငး။

ဦးကေျာမငးက

32


စးမပသာကအပနြဖင တားဝငမတေမတငေား

ပသာ၊ မညသများက တညပောငေားမနးမသ၊

တာဝနယမ တာဝနခမ မပသာ အနလငးမေယာ

အများအြေား ပေါေကလာေါပကကာငး၊ တာဝနယမ

တာဝနခမ မ သည အနလငးမေယာများက ကျင

ဝတနငမညေ ပေးပကာကေနင ေတသကသည

သတငးပဖာြေမများသည ြေညသလေက အပောက

အကမြေ၊ အဆေအပတာက ြဖစပစနငသညအေ

အနတလကခဏာ သကပာကနငသညဟ ြမငေါ

ပကကာငး။

မမတ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအပနြဖင

၂၀၁၄ ခနစကတညးက ြေညပောငစပေးပကာကေ

ပကာမင(UEC) နင ေးပေါငးဖေး ြမနမာသတငး

ပောကများအတက အပေပေပေးပကာကေဆင

ာ လမးညနဟသည စာအေက ြေစေားေါပကကာငး၊

၂၀၁၅ ပေးပကာကေတင ြမနမာသတငးသမား

များက ပဝငပဆာဩ တကတနးခေါပကကာငး၊ ယခ

နစတင UEC နင အကကမကကမ ညနငးေားဖေး၊ လမ

ကနကမေယာ အခနးကဏဍကေါ ေညသငးဖေး

အပလးအနကေား ပဆာငေကခေါပကကာငး။ ပေး

ပကာကေဆငာ သတငးတငြေမပတမာ အကယ၍

ကျငဝတနငမညခလျင၊ ြေဿနာတစစတာ လာ

ခလျင သတငးမေယာပကာငစအပနနင သးက

အတငး ြမနြမနဆနဆနကငတယန ဟသည

အဆငေေါ ေညသငးေားေါပကကာငး။ ေမန

mainstream media များ၏ သတငးခနးများက

ေမန သတငးပးသားတငဆကသည အပတအကက

များ၊ ပေးပကာကေသတငးများက တငြေသည

အပတအကကများ ပနသညအြေင၊ ေသတမာ

မလကတညးက self-regulation ပာ၊ သတငး

မေယာပကာငစက ေတြေနေားသည လမးညနစာ

အေများေါ ပနဖေးြဖစသညအတက ြေဿနာ အလန

တာမနငေါပကကာငး ပဆးပနးတငြေသားေါသည။

• မကကာပသးခငက ြေလေခပသာ ဂျေနနငင၊

တကျ ဖမပတာအေချေပးမး ပေးပကာက

ေတင ေါဝငယဉဖေငသ ၂၂ သညအနက ၅

ဦးကသာ သတငးမေယာများက ပဖာြေခ

ကကေါသည။ ရးနမခသည ပေးပကာကေဝင

ကယစားလယပလာငးများေမ တစဦးက

မေယာများသည အဓကကျပသာ ပ ေးပကာက

ေဝငကယစားလယပလာငး ၅ ဦးကသာ

မျကနာသာပေးခပကကာငး ပြောဆခသည။

ဂျေနအစးအမ မေယာများ၏ မမကယက

ေနးပကျာငးြခငးက ဝငပာကစကဖကမ

ြေလေခြခငးမေါ။ ပေးပကာကေပကာမင

အပနြဖင ပေးပကာကေဝင ကယစားလယ

ပလာငး တစဦးချငးစ၏ နငငပးအြမင၊

ေဂဂလပးာ သမငးပကကာငးများအား ရေ/

သေတလငမ မေယာတင ေတလငပစနင

နအတကသာ အခပကကး ပေးေားေါသည။


ဦးခမငကေျာ

33


• ပေးပကာကေပကာမငမ အများြေညသ

ဝန ပဆာငမမေယာလေငနးများ၏ ပေး

ပကာကေ သတငးတငဆကမများအတက

ကနကျစတများက ကျခခေါသည။

• နငငေငရေသမေယာတစခြဖစသညအတက

ြမနမာအသနင ရေြမငသကကားသည ပေး

ပကာကေကာလတင နငငပးေါတများ၏

ပဟာပြောချကများက လကကညအများဆး

အချနတင ညမျပသာ ရေသလငချနပေးကာ

ေတလငပေးလျကေါသည။

• ြမနမာအသနငရေြမငသကကားသည နငင

ပးေါတများ၏ ပဟာပြောချကများ ေတ

လငာတင နညးစနစေငးဆငာများက

ေေးကညပေးဖေး ပဟာပြောသညအပကကာငး

အာများသည နငငပးေါတများနင ြေည

ပောငစပ ေးပကာကေ ပကာမငတအကကား

သပောတချကများအတငး ြဖစသည။

• အငေနးာနငင သတငးမေယာပကာငစသည

အစး၊ စစတေနင နငငပးေါတများနင

ဆယမေယာပခတအတငးမ ပေးပကာကေများ

အစအစဉတင Facebook လမကနကအပနြဖင

လာမည ၂၀၂၀ အပေပေပေးပကာကေကကးအတက

ကကတငြေငဆငမများြဖစသည နငငပးနငေတသက

သည ပကကာြငာများ၊ ပေးပကာကေကာလအတငး

ြဖစပေါလာနငသည လေကကသတငး၊ သတငးမားနင

အမနးစကားများ၊ ြေညတငးြေညေမ ပေးပကာကေ

က ဝငပာကပနာငယကမမပစန ြေငဆငပဆာင

aqG;aEG;yGJ (4) qdk&S,frD'D,macwftwGif;rS a½G;aumufyGJrsm;

ကငးလတသည။ သတငးသမားများအပေါ

တကရကြေစမဆငာ တားစဆြခငးမ ကာ

ကယနအတက သတငးမေယာပကာငစ

နင တေဖအကကား နားလညမစာချနလာ

ပးေးေားသည။

• သတငးသမားများအပနြဖင ပေးပကာကေ

ကာလတင နငငပးေါတ (သဟတ) မဆယ

စညးရးပးလေငနးစဉများတင ေါဝငလေ

ပဆာငမညဆေါက၊ သတငးသမားအြဖစမ

နတေကပေးန တာဝနသည။

• လနခပသာ ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅ အပေပေ

ပေးပကာကေများနင နငးယဉပသာ၊ ၂၀၂၀

အပေပေပေးပကာကေ သတငးယတင

ဆကာတင၊ အနလငးမေယာ အများအြေား

ပေါေကလာမ၊ ေါတစမ၊ အမနးစကားများ၊

လေကကသတငး၊ သတငးမားများ စသည

တ၏ စနပခါမများ ေမများြေားလာသည။

ေကမများက တငြေပဆးပနးခေါသည။ ြမနမာနငင

သတငးမေယာပကာငစက ကျငဝတနငအည ပး

သားြခငးမသည အနလငးသတငးဌာနများက စ

စမးပဖာေတဖေး သကဆငာဝနကကးဌာနသ သတငး

ပေးေလျကပကကာငး ပဆးပနးသည။ မကကာပသး

ခငကာလတင ေါလမနပေးပကာကေ ကျငးေဖေးစးခ

သည သလကကာနငင အပတအကကများ၊ သငခနး

စာယစာများကလညး ပဆးပနးကကေါသည။

34




Mr.AlexWarofka Product Policy Manager for Human

Rights at Facebook


Mr.NalakaGunawardene Advisor to IMS (သလကကာနငင)


ကဒါေတာေငမာကေျာ ေါပမာကခ/ဌာနမး၊ သတငးအတတေညာဌာန၊

အမျ းသားစမခနခမေညာ ေဂပကာလေ


ကဒါသငးသငးသာ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအဖဝင


ကဒါထေထေကအာင ဖဖဖးပးအတက ြမနမာအငစတအဖ

နငငတကာမ ဦးပဆာငပဆးပနးသတစဦးြဖစသည

Mr. Alex Warofka, Product Policy Manager for

Human Rights at Facebook က ပဆးပနးာတင

၎ငးတအပနြဖင လာမည ြမနမာနငင အပေပေ

ပေးပကာကေကကးတင လမကနက မေယာများ၏

အခနးကဏဍ လနစာအပးေါသညက မမတ

အပနနင အြေညအဝ နားလညသပောပေါကေါ

ပကကာငး၊ လာမညပေးပကာကေအတငး Facebook

ကအပြခခသည အလကေပာနစ လေားမများ

က လနစာအသးြေမည ေေမဦးဆးပသာ ပ ေးပကာက

ေြဖစလာမညြဖစပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ြေညတငးမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ တစဦးြဖစသည

ပေါကတာဇငမာပကျာ၊ ဌာနမး/ေါပမာကခ သတငး

အတတေညာဌာန၊ အမျ းသားစမခနခမေညာ ေဂ

ပကာလေက ပဆးပနးာတင ယပနပခတသည

ဆယမေယာပခတြဖစပကကာငး၊ ယပနပခတ လ

ငယများက ေဂျစတယနငငသားများဟေင တငစား

ပခါပဝါ လျကပကကာငး၊ လာမညပေးပကာကေတင

ေေမဦးဆး ဆနဒမပေးမည လငယများက ပေး

ပကာကေဆငာ အသေညာပေးာတင သတငးသ

မဆငာ ေညာေသည အငမတနမ အပးကကး

ပကကာငး၊ လာမည ၂၀၂၀ ပေးပကာကေသည ဖေးခ

သည ၂၀၁၅ ပေးပကာကေနင များစာပြောငးလမ

ပကကာငး အေးသြဖင ဆယမေယာသးစမနင

Mr.AlexWarofka

ကဒါေတာေငမာကေျာ

35


နငငပးဆငာ အချကအလကများက ယာတင

များစာပြောငးလလာပကကာငး ပဆးပနးသားေါသည။

မကကာပသးခငကာလက ေါလမနပေးပကာကေကကး

က ပအာငပအာငြမငြမင ကျငးေဖေးစးခသည သ

လကကာနငငမ အပတအကကများက ြေနလညမျပဝ

ာတင Mr. Nalaka Gunawardene, Advisor to

IMS (သလကကာ) က ဖေးခသည ပေးပကာကေသည

ကဗစ-၁၉ ကေပာဂါနင ဆကစေဖေး ေနးချေ

ကနသတမများစာသညအတကပကကာင မဆယ

စညးရးမများက အနလငးပေါမတဆင အပဝး

ပာက လေပဆာငခပကကာငး ကယစားလယ

ပလာငးများသညလညး သလကကာနငငတင ပ

ေနးအစားဆးနင သးစသအများဆးြဖစသည Face-

book, Instagram, Youtube လမကနကများက

အသးြေဖေး မဆယစညးရးကကပကကာငး ပဆးပနး

သားေါသည။

Facebook အပနြဖင လေပဆာငခပသာ ကကတင

ြေငဆငမများနင ေတသကသည ပဆးပနးေညနငး

ပးမး၏ ပဆးပနးမက ြေနလညပြဖကကားပဆးပနး

ာတင Mr. Alex Warofka က မမတအပနြဖင

လပလာကပသာ ကကတငြေငဆငမနင အငးအြမစ

များသညက ယကကညမအြေညအဝပကကာငး၊

မမတ၏ လမကနကပေါ အချကအလကများက

စစစဖန ကျမးကျငသ ၁၂၀ ပကျာြဖင လေပဆာင

ကာ ပေးပကာကေအတက ြေငဆငေါပကကာငး ြေန

လညပဆးပနးသားေါသည။

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစဝငတစဦးြဖစ

သည ပေါသငးသငးက ပဆးပနးာတင သတငး

မေယာပကာငစအပနြဖင ပေးပကာကေပနတင

ြဖစပေါလာနငသည ကစစေများက ေေပာက

ပာက လေပဆာငနငန မနက ၈ နာမ ည

၈ နာအေ အဆငသငပနမညြဖစပကကာငး ပေး

ပကာကေအတငး ြဖစပေါလာသည အြငငးေား

မများက ၃ ကအတငး ကငတယပြဖငးမညြဖစ

ပကကာငး၊ လေကကသတငး၊ သတငးများများနင ေတ

သက၍လညး လအေသည လေပဆာငချကများက

၃ ကအတငး လေပဆာငန ြေငဆငလျက

ပကကာငး ပဆးပနးသားေါသည။ သတငးမေယာ

ပကာငစအပနနင Facebook နင ပတဆညနငး

လေပဆာငန ြေငဆငေားပကကာငးကလညး ေည

သငးပဆးပနးခေါသည။

Mr. Nalaka က သလကကာနငင မ သငယစာများက

ြဖညစကပဆးပနးာတင သတငးပကာငးနင သ

တငးဆး နစခပကကာငး၊ မမတနငင မဆယ

စညးရးမများတင ဆယမေယာက ပကာငးမနစာ

အကျ းြေ သးစမပကကာငး၊ သာတင တချ မသမာ

သပတအပနနင ဆယမေယာက အများြေညသ

အကျ းယတပအာင သးစမများလညး ပကကာငး၊

မမအပနြဖင အကကြေလသညမာ မမတ၏ အပန

အေား အကျ းအပကကာငးများက ပကာငးမနစာ

Mr.NalakaGunawardene

36


သနားလညဖေး လေကကသတငး၊ သတငးပယာင၊

သတငးမားများက ပကာငးမနစာ ပစာငကကညနငန

မာ လနစာအပးကကးပကကာငး၊ မမတအပနနင နငင

တကာတင အသးြေသည မပောငများနင Inter-

national Foundation for Electoral System (IFES)

အဖ၏ လမးညနများက မမတနင ကကညပအာင

ဆပလျာစာ အသးြေပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ြေညတငးနင နငငတကာပဆးပနးသများသည လာ

မည ၂၀၂၀ အပေပေပေးပကာကေကကး လတလေ

စာနင တားမျတစာ ကျငးေနငနအတက ေါဝင

ေတသကသည အဖအစညးများြဖစသည ြေနကကား

ပးဝနကကးဌာန၊ ေပဆာငပးနင ဆကသယပး

ဝနကကးဌာန၊ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ၊

သတငးမေယာ အဖအစညးများ၊ ြမနမာနငငတေ

ဖ၊ လမကနက မေယာများ စသညတအကကား

ေးပေါငးမလအေေါပကကာငး ပဆးပနးကကေါသည။

တကပာကသများက ပမးြမနးသည ပမးခနးတစခ

တင သတငးအမား၊ ပကာလဟာလနင လမလည

လညဖျားသည သတငးအချကအလကများက ြဖန

ပနပသာ မေယာများက ေပာကစာအပးယန

သတငးမေယာပကာငစ၏ လေပဆာငမက ပမးခနး

ေတာတင ပေါသငးသငးသာက သတငးမေယာ

ပကာငစတင တညဆဥေပေများအ လေေငခင

အကနအသတပကကာငး၊ မမတအပနြဖင ကျငဝတ

နငမညသည သတငးမေယာများ၊ လေကကသတငး၊

သတငးမားများက စစပဆးြခငး၊ ပစာငကကညြခငး၊

အများသပအာင ေတြေနပကကြငာြခငး စသည လေ

ပဆာငချကများက လေပဆာငလျကဖေး ြေစေဏ

ပေးန အခငအာဏာမပကကာငး ြေနလညပြော

ကကားသားေါသည။

ပနာကပမးခနးတစခြဖစသည Facebook ၏ ၁၂၀

ပသာ အချကအလကစစစသများတင တငးငးသား

များေါဝငသည အပြခအပနက ပမးြမနးာတင Mr.

Alex Warofka က မမတအပနြဖင ြမနမာောသာ

စကားအြေင မး၊ ကချင၊ ကငနင ကယား ောသာ

များက အသးြေဖေး အချကအလကများက စစစ

လျကပကကာငး ြေနလညပဆးပနးေါသည။

ကဒါသငးသငးသာ

ကဒါထေထေကအာင

37


Mr. Nalaka က ဆယမေယာ လေကကသတငး၊

သတငးမားများက လျငြမနစာတြေနဖန အပး

ကကးပကကာငး၊ မမတ၏ လေကကသတငး၊ သတငးမား၊

အမနးစကားများက တနြေနတကဖျကသည လေ

ငနးများသည ပေးပကာကေပနတင ဖေးဆးသားြခငး

မဟတပကကာငး၊ ကဗစ-၁၉ ပာဂါနင ေတသက

သည သတငးမားများတင နငငပးဆငာ အက

ဆတသည အချကအလကများေါဝငပကကာငး၊ လ

နညးစများက ဦးတညသည အမနးစကားများလညး

ပကကာငး လေကကသတငး၊ သတငးမားများက

ဆကလက တြေနပနပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

• ြမနမာနငင၏ လာမည ၂၀၂၀ အပေပေ

ပေးပကာကေကကးသည ကဗစ-၁၉ ပာဂါ

ြေနေားမများကကားတင ကျငးေမညြဖစာ

Facebook အပနြဖင ပေးပကာကေကကး

အတငး ြေညတငး ြေညေမ ဝငပာက

ပနာငယကမများမပစန ြေငဆငမများ

ပဆာငေကခသည။

• ၂၀၂၀ ြေညနစ ဩဂတလမစ၍ Facebook

အပနြဖင နငငပးပကကာြငာများနင ေတ

သကသည ေငလငးြမငသာမက ဦးစားပေး

လေပဆာငလျကသည။ နငငပးနင ေတ

သကသည ပကကာြငာများက Ad Library

တင ၇ နစကကာ ေနးသမးေားမညြဖစဖေး

မညသက ပကကာြငာအတက ပေးပချခသည

ကလညး ပဖာြေမညြဖစသည။

• Facebook အပနြဖင ြေညတငးလေပဖာ

ကငဖကများနင လကတဖေး Remove,


Reduce, Educate စသည ချဉးကေမြဖင

လေကကသတငး၊ သတငးမားများနင အမနး

စကားများက တနြေန တကခကလျက

သည။

• ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအပန

ြဖင လေကကသတငး၊ သတငးမားများ ြဖနပဝ

သည ေဂျစတယအပြခြေ မေယာ ၁၀၉ ခ

က စစမးပဖာေတဖေး သကဆငာ ဝနကကး

ဌာနြဖစသည ေပဆာငပးနင ဆကသယ

ပးဝနကကးဌာနသ အပကကာငးကကားခပသာ

လညး ြေနလညပြဖကကားြခငးမပသးေါ။


Facebook နင ေးပေါငးပဆာငေကန ည

နငးမများပသာလညး ကဗစ ၁၉ ပကကာင

ပေဆငးခသည။

• သလကကာနငငတင ပေးပကာကေကာလ

အတငး နငငပးနငေတသကသည လေကက

သတငး၊ သတငးမားများက တနြေနတက

ခကနအတက Network Against Dis-

information ဆသည ကနကတစခက

ေပောငဖေး တနြေန လေပဆာငသည။

38


တငးငးသားပေသ၊ ြေညနယများနင တငးပေသ

ကကးများ၏ ပေးပကာကေဆငာ သတငးများ၊ စန

ပခါမများနင ပြဖငးခမများအစအစဉတင ြမနမာ

နငင တငးပေသကကးနင ြေညနယများတင အပြခစက

သည သတငးသမားများ ကကပတပနသည စနပခါ

မများ၊ အခကအခများ၊ ြေဿနာများနင ပြဖငးခမ

များက ပဆးပနးကကေါသည။ ပဆးပနးမတငးတင

ြဖစနငပြခသည အပြဖာငး ပဆးပနးကကေါသည။

ဦးပဆာငပဆးပနးသတငး သပောတညကကသည

အချကတစချကမာ လခခပးဆငာ အဖအစညး

များနင အာဏာေငအဖအစညးများက သတငး

သမားများ၏ သတငးယေငခငနင သတ၏ ရေ

ေငးဆငာ၊ စတေငးဆငာ ပေးကငးလခခပးက

ပသချာပအာင လေပဆာငပေးနဆသည အချက

ြဖစသည။

ပေးပကာကေသတငးယာတင ယခငပတကကခ

ပသာ အပြခအပနများအပေါတင သငခနးစာယ

စာအပနြဖင တညဆဥေပေများက နားလညြခငး

နင မမတ၏ ပေးကငးလခခပးနငေတသကသည

အပြခအပနများ၏ အေအကက နားလညသပော

ပေါကဖန အပးကကးပကကာငးကလညး ပဆးပနး

ကကသည။

တငးပေသကကး၊ ြေညနယများနင တငးငးသား

ပေသများ သတငးမေယာသမားများအပနြဖင ပေး

ပကာကေသတငးများက ပးသားတငဆကာတင

ကျငဝတနငအည မျတစာနင တကျစာ လေပဆာင

န အပးကကးပကကာငး ေကသ လေပဆာငနငန

အတက သတငးမေယာများ၏ စမးပဆာငညများ

ြမငတငသည အစအစဉများ ယငးပနာများအေ

ပာကန အပးကကးပကကာငးကလညး ပဆးပနး

ခကကေါသည။

ေသ သငတနးများေချာတငလညး နကနဖမ

ကကးတငသာမက တငးပေသကကးနင ြေညနယများ

တင စစဉပဆာငေကန အပးကကးပကကာငးနင

ကဗစ-၁၉ ပာဂါ အေါအဝင စနပခါမများစာငဆင

ပနသည တငးပေသကကးြေညနယနင တငးငး

သားပေသ အပြခစက သတငးမေယာများ လာမည

ပေးပကာကေတင အြေညအဝ သတငးပးသားတင

ဆကနငနအတက ြေနကကားပးဝနကကးဌာန၊ ြမနမာ

နငင သတငးမေယာပကာငစနင အြခား ြေညတငး

နင နငငတကာအစးမဟတပသာ အဖအစညးများ

အပနြဖင နေပငနင နညးေညာဆငာ ေေးမများ

လေပဆာငသငပကကာငးကလညး ပဆးပနးကကသည။

ပနာကေေ အပးကကးသညပဆးပနးမမာ ခငြေည

နယအတငး အငတာနကြေနလညန အစးမ

စစဉပဆာငေကနငနြဖစဖေး၊ ေသပဆာငေကမ

သာလျင ခငြေညနယ မဆနဒငြေညသများသည

ပေးပကာကေနင ေတသကသည သတငးအချက

အလကများက ဖေး ဆနဒမ ပေးနငမညြဖစပကကာငး

လညး ပဆးပနးကကေါသည။ ေြေင ကဗစ-၁၉ က

အပကကာငးြေဖေး သတငးမေယာသမားများ၏ သတငး

ယေငခငဆငာ စနပခါမမပစန အပးကကး

ပကကာငးကလညး ပဆးပနးကကေါသည။



ဦးြငခမတကေျာ ြမနမာနငငသတငးမေယာပကာငစအဖဝင

aqG;aEG;yGJ (5) wdkif;&if;om;a'o? jynfe,frsm;ESihf wdkif;a'oBuD;rsm;\a½G;aumufyGJqdkif&m owif;rsm;? pdefac:rIrsm;ESihf ajz&Sif;cJhrIrsm;

39



လငးကောငးခမတမငး ပြမလတ ဂျာနယလစ ကနက

• ြေညတငးမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၃)

ဦးကောငးခမတနင အလတတနး သတငးပောက

• ြေညတငးမ ဦးပဆာငပဆးပနးသ (၄)

ဦးဘေနမင ြမစကကးနားဂျာနယ အမပဆာငအာ


ကဒါနနးကဖာကေ ြမနမာနငငတကာသတငးအဖ

ဤ အစအစဉမ ပဆးပနးမများသည ြမနမာနငင၏

တငးပေသကကးများ၊ ြေညနယများနင တငးငးသား

ပေသများက အပြခစကသည သတငးမေယာများ

ကကပတပနသည စနပခါမများက မးပမာငးေးြေ

သည ပဆးပနးမများြဖစသည။ ေငသာြမငသာအ

ဆးနင လတတပလာ အကကးမားဆးစနပခါမအြဖစ

ကဗစ-၁၉ ပာဂါ ြေနနမအပကကာငးက ဦးပဆာင

ပဆးပနးသတငး လကခပဆးပနးကကသည။ သာ

တင ပေးပကာကေကျငးေန နးကေသညအချန

တင ကဗစ-၁၉ ပာဂါ၏ ပနာကဆကတ အကျ း

သကပာကမမာ ပေသအလက ကြေားြခားနား

ပကကာငးလညး ပဆးပနးကကေါသည။

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ အဖဝငတစဦး

လညးြဖစ ခငအပြခစက သတငးမေယာသမား

လညးြဖစသည ဦးခငြမတပကျာမ လက ခင

ြေညနယတင ကကပတပနသည စနပခါမနင

အခကအခများ၊ အေးသြဖင နယပြမပေသ မတည

ဖငမမနင ပေးပကာကေကျငးေခါနးအချနတင ခင

ြေညနယအတငး ြဖစပေါပသာ ကဗစ-၁၉နင ဆက

စေသည စနပခါမများက အပလးေား ပဆးပနးသား

ေါသည။ လက ခငြေညနယတင စနပခါမပေါငးစ

ငဆငပနေါပကကာငး၊ လကနကကင ေဋေကခနင

လကတပလာ ကးစကနနး ြမနဆနြမငမားသည

ကဗစ-၁၉ ပာဂါအြေင၊ အငတာနက ေတဆမက

လညး ကကးမားပသာ စနပခါမြဖစပကကာငး ပဆးပနး

ပြောကကားသားေါသည။

ဦးြငခမတကေျာ

ကဒါနနးကဖာကေ

40


ကချငြေညနယအပြခစက ြမစကကးနားဂျာနယ၏

အမပဆာင အာချေြဖစသည ဦးေနမငက

လညး ယခငပေးပကာကေများတင ကကပတပန

သည အခကအခများနင စနပခါမများက ပဆးပနး

သားေါသည။ ၂၀၁၅ ပေးပကာကေသတငး ယစဉ

ကဆလျင အေးတေဖက ပစာငကကညလကလာ

ခပကကာငး၊ စတေငးဆငာ မလခခမစသည စနပခါ

မများက ငဆငပနပကကာငး၊ ေသပသာ ြဖစစဉ

များက လတလေစာ သတငးယခငက အဟန

အတားြဖစပစပကကာငး၊ ကချငြေညနယတငလညး

ကဗစ-၁၉ ပာဂါ စနပခါမပကကာင သတငးမေယာ

သမားများ အလေလကမြဖစပနကကပကကာငး စသည

ြဖင လကငဆငပသာ အခကအခများနင စနပခါ

မများက ပဆးပနးခေါသည။

ခငြေညနယမ သတငးမေယာသမားများ ြဖစကက

သည ဦးခငြမတပကျာနင ဦးပကာငးြမတနငတ၏

ပဆးပနးမများသညလညး ခငြေညနယတင လက

ငဆငပနသည ြေဿနာစနပခါမနင အခက

အခများက ေငဟေပစေါသည။ ခငြေညနယ

သတငးမေယာသမားများအပနြဖင လခခပးဆငာ

စနပခါမများက ငဆငကကပတပနပကကာငး၊ ခင

တေမပတာ (Arakan Army)နင ေတသကသည

ဓာတေ၊ သတငး၊ အးပမးလစသညများက ဖနးေ

တင ပတရြဖင အဖမးခနငပကကာငး ပဆးပနး

ပောကြေကကေါသည။

ပြမလတဂျာနယလစကနကမ ဆလငးပကာငး

ြမတမငးက သတပေသတင ကကပတပနသည

စးမေေနမများက ပဆးပနးခေါသည။ မမတ တငး

ပေသကကးတင ပ ေးပကာကေပကာမင အဖဝင ၆ ဦး

သာပကကာငး၊ ပေးပကာကေနင ေတသကသည

လေကကသတငး၊ သတငးမားများ ပေါပေါကလာေါက

လျငြမနစာ အချကအလကများ စစပဆးာတင

အခကအခပကကာငး၊ ေအြေင သတငးမေယာလေ

ငနးက လေပဆာငဖန သတငးပောက ခနအေန

ခကခသည အပနအေားများပကကာငး ပဆးပနးခ

ေါသည။

အငတာနက ေတဆမအြေင ပနာကေေ စနပခါမ

ခငြေညနယတင ကကပတပနသည ြေဿနာများ

က ပြောကကားာတင လျေစစမးမသည အပြခ

အပနမာလညး ကကးမားသည စနပခါမြဖစပကကာငး

ဦးဘေနမင ဦးကောငးခမတနင

41


• တငးပေသကကး၊ ြေညနယများနင တငးငး

သားပေသများတင ပေးပကာကေသတငး

ယပးသားသညကစစများတင ပနာပေသ

အလက ကြေားမသည။

• ခငြေညနယ ဖမနယ ၆ ခတင စစပေး

ပာငသည ြေညသ ၃၀,၀၀၀ ပကျာက

မစာငး စစပဆးနငြခငးမပေ။


ဦးခငြမတပကျာနင ဦးပကာငးြမတနငတ ပဆးပနး

မက တြခား ဦးပဆာငပဆးပနးသများကလညး

ပောကခပဆးပနးကကေါသည။

တငးပေသကကး၊ ြေညနယများနင တငးငးသားပေသ

များတင ပေးပကာကေသတငး ပးသားတငဆကမ

နင သကဆငသည စနပခါမများအတက အပြဖာ

ပဆးပနးကကာတင ေတသကသများ အလးစေါဝင

သည စမးပဆာငညြမငတငသည သငတနးများ

လေပဆာငသငပကကာငး၊ အဆေါ သငတနးများတင

ြမနမာနငငတေဖ၊ ပေးပကာကေ ပလလာပစာင

ကကညသည အဖအစညးများ၊ ပစတနာဝနေမးများ၊

တာဝနကျသည ြေညသဝနေမးများ ေါဝငသင

ပကကာငး၊ မမတဌာနအပနြဖင တစပနာတညးတင

အလးစ လေပဆာငနငမည One stop service ေစ

ကသ လေပဆာငန ကကးစားစစဉလျကပကကာငး

ဦးေနမငမ ပဆးပနးပြောကကားသားေါသည။

ဦးပဆာငပဆးပနးသများအားလး သပောတပဆး

ပနးသည အချကတစချကမာ ြမနမာနငငသတငး

မေယာပကာငစနင ြေညပောငစပေးပကာကေ

ပကာမငတအပနြဖင သတငးမေယာများက နေ

ပငနင နညးေညာအပောကအေများပေးနငန စစဉ

ပဆာငေကသငပကကာငး ဆသညအချကြဖစသည။

ဆလငးပကာငးြမတမငးက ပဆးပနးာတင အမျ း

သမးသတငးပောကများ၏ အခနးကဏဍသည

အပးကကးပကကာငး မမ၏ အပတအကကများက

အပြခခ၍ ပဆးပနးပြောကကားသားာ မမတစစဉ

သည သငတနးများ တကပာကသည အမျ းသမး

များသည လကပတသတငးလေငနးများ လေပဆာင

ာတင ပလးစားစာပကာငးပအာင လေပဆာငနင

ကကပကကာငး ပဆးပနးခေါသည။

ခငြေညနယတင အငတာနကေတဆမက ပေး

ပကာကေအပေါ အကျ းသကပာကမအပကကာငး

ပမးခနးက တကပာကသတစဦး ပမးြမနးာတင

ဦးခငြမတပကျာက အစးက အငတာနကေတဆမ

က ြေနလညဖငပေးြခငး မြေခလျင မမအပနနင

ပေးပကာကေက လတလေ၊ မျတဖေး ေငလငးြမင

သာမသည ပေးပကာကေြဖစလာမညလ မယဆ

ပကကာငး ြေနလညပြဖကကား ပဆးပနးခေါသည။

လငးကောငးခမတမငး

42


• ကချငြေညနယတင ပေးပကာကေအတငး

လတလေစာသတငးယခငသည တေမ

ပတာနင ကချငလတပြမာကပးတေမပတာ

တအကကား ဖငမးချမးပးပဆးပနးမ ြဖစစဉ

များနင ဆကစေမသည။

• ကဗစ-၁၉ ကေပာဂါပကကာင သတငးမေယာ

သမားများ အလေလကမြဖစသားသည။

ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစအပန

ြဖင သတငးမေယာသမားများက စနပခါ

လျကသည လခခပးဆငာ ကစစေများ

(ကဗစ-၁၉၊ လကနကကငအဖအစညးများ)

ပလျာနညးသားပအာင ကကတင ြေငဆငမ

များ လေပဆာငသငသည။

• ပေးပကာကေနငသကဆငသည သတငး

တ၊ သတငးမားများက တနြေနနအတက

လေငနးယနတားတစခ တညပဆာကန

တငးပေသကကးနင ြေညနယများ ပေး

ပကာကေ ပကာမငများအပနြဖင ပေသ

တငး သတငးပောကများနင ချတဆက

ပဆာငေကနငသည။

4 (u) aqG;aEG;yGJ (1) rS tBuHjyKcsufrsm;

ကဒါလလကေး မ အစအစဉ (၁) ပေးပကာကေတင

မေယာ၏ အခနးကဏဍ - ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၅ နင ၂၀၁၈

ခနစ ပ ေးပကာကေများမ နငးယဉချကနင ခပသာ

သငခနးစာများ အစအစဉမ အကကြေချကများက

ြေနလညတငြေေါသည။

၁။ ကဗစကာလအတငးမာ ပ ေးပကာကေကျငးေ

တနငငပတက အတယဖေးပတာ မရစနနး

သတမတချကပတ မဆယကာလ သတ

မတချကပတက ကျနးမာပးဝနကကးဌာန

နင ပဆးပနးဖေးပတာ မကကာခငေတြေန

သားဖေါပကကာငး ပြောကကားသားေါသည။

၂။ သတငးသမားပတ၊ မဆနဒငပစာငကကည

ပလလာမညသပတ လခခပးက ြေညေ

ပးက အဓကတာဝနယမယလ ပြောကကား

သားတအချကပတတာမ ေလလပတ လ

ခခပးက အဓက တာဝနယပေးဖလပကကာငး

နငငတကာ ေညာငပတက ပောကြေပဆး

ပနးေားေါသည။

၃။ သတငးမေယာပကာငစအပနန ပ ေးပကာက

ေအတငး ြေဿနာပတက သးကအတငး

ပြဖငးနငဖ UEC နင ေးပေါငးသားမညြဖစ

ေါပကကာငး ပြောကကားသားေါသည။ ေါအြေင

သတငးသမားပတအပနန လေကကသတငး၊

သတငးမားပတ၊ အချကအလကပတ အြမန

ဆးစစစဖေးပတာ ပဆာငေကသားဖ လ

ပကကာငး ပြောကကားသားသည။

၄။ Free and Fair election က သတငးပစာင

ကကညယနငဖ မမမာ ကျပာကလာနငတ

43


အနတာယပတကလညး သတြေဖေး အေး

သြဖင ေဋေကခပေသပတမာ သားပာက

သတငးယကကမည သတငးသမားပတအပန

န အချငးချငးပတလညး ပေးပကာကေ

ကာလမာ ဆကသယမပတ မြေတဖေးပတာ

အစစအာာ အဖမသတဖလပကကာငး ပြော

ကကားသားေါသည။

ဦးတးကောလတ မ အစအစဉ(၂) ပေးပကာကေ

များနင သတငးပောကများ၏ ပေးကငးလခခပး

အစအစဉမ အကကြေချကများက ြေနလညတငြေ

ေါသည။

၁။ တစခကပတာ အာဏာေငပတ အေးသြဖင

လခခပးတေဖအာဏာေငပတ ပနာက

တစခကပတာ သတငးမေယာသမားပတ၊

ပနာက သတငးမေယာသမားပတေါဝငတ

သတငးမေယာပကာငစ၊ ပေးပကာကေ

ပကာမငတေါ ေါဝငတ Joint Task Force

ပေါပနာ။ ေးပေါငးပဆာငေကနငတ၊ တကျ

မနကန ြမနဆနဖေး သတငးပတေတပေး

နငတ ပေးပကာကေဆငာ Joint Task

Force တစခ တကတနးပဖာပဆာငသားဖ

ကပတာ တကယက ပလးပလးနကနက

ပမတတာေခခကကေါတယ။

၂။ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစ (Myan-

mar Press Council) ကပန ၂၀၁၅ ေတေား

တ SOP လပခါတ Standard Operating

Procedure က ပေးပကာကေကာလမာ

ပနာကေေ လခခပးဆငာ အချကအလက

ပတက ေေမေညသငးဖေးပတာ သတငး

ပောကပတလကေက ကျယကျယြေန ြေန

ပာကဖ အလေ အာဏာေငပတ လကေ

ကျယကျယြေန ြေနပာကပအာင ပဆာင

ေကသားဖကလညး တကတနးနးပဆာေား

ေါသည။

၃။ အေးသြဖင ြမနမာနငငတေဖအပနနင

သတငးပောကပတအပနနင သတငး

ပောကြဖစပကကာငး ေငားတ အမတ

အသား ဥေမာ မေယာကတြေားပတ ချတဆ

တာတ၊ Press ဆတ ြမငသာေငသာတ

အမတအသားပတက ပေးပကာကေကာလ

အတငး ေငေငားား ပဖာြေေားဖ သတ

အပနနင တငြေသားေါတယ။

၄။ သတငးမေယာသမားပတလညး အေးသ

ြဖင လခခပးတေဖပတလညး ြေညသ

တေဖယ၊ ပနာက ပေးပကာကေမာ ေေမ

ချေားမယ အေးတေဖပတကကားေမာ

တစပယာကနငတစပယာက အြေနအလန

လေငနးအ ေးပေါငးပဆာငေကနငတ

အလေတစခက ေယလမျ းများ အပြဖာ

မလဆဖေးပတာ ေပလးချကက တတကျကျ

အဆြေသားေါတယ။

4 (c) aqG;aEG;yGJ (2) rS tBuHjyKcsufrsm;

44


4 (*) aqG;aEG;yGJ (3) rS tBuHjyKcsufrsm;

ဦးခမငကေျာ မ အစအစဉ (၃) ပေးပကာကေကာ

လများအတငး မေယာများ၏ ကျငဝတဆငာ

လကပတကျငသးမများနင စညးပစာငမ အစအစဉမ

အကကြေချကများက ြေနလညတငြေေါသည။

၁။ သတငးမေယာ ကသဇာလာနအတက

သတငးမေယာများကယတင မမတ ကျင

ဝတက ပစာငေနးလကနာဖ လအေသလ

သတငးပဖာြေမများနင ေတသကဖေး သတငး

မေယာပကာငစမလဖေး တြခားမညသည

အာဏာေငအဖအစညးကမျ ဝငပာကစက

ဖကြခငး မလေသငေါ။

၂။ ြမနမာနငင သတငးမေယာပကာငစနင

တေဖကကားမာ သတငးသမားပတ ပေး

အနတာယကငးငးပး ေးပေါငးပဆာငေက

မများ သငေါသည။ အငေနးားနငင

သတငးမေယာပကာငစနင တေဖနင ေး

ပေါငးပဆာငေကမအပတအကကက နမနာ

ယကာ၊ ြမနမာနငငအပြခအပနန ကကည

ပသာအပနအေားြဖင ပဖာပဆာငနအ

တက သကဆငပသာ အဖအစညးများက

တကတနးသည။

၃။ ပေးပကာကေ သတငးပဖာြေမများနင ေတ

သကပသာ တငကကားမများက ြမနဆနစာ

ကငတယပြဖငးသည စနစတစေ တည

ပဆာကေားနနင ၎ငးစနစပနပကကာငး

ကလညး အများြေညသသပအာင ကျယ

ြေနစာ အသပေးသငသည။

၄။ အနလငးမေယာေလကပဖာငးတငပသာ

သတငးမေယာများအတက သးသန အေး

ြေစေားတ ကျငဝတဆငာ လမးညနြေစ

သငသည။

ကဒါထေထေကအာင မ အစအစဉ (၄) ဆယ

မေယာပခတအတငးမ ပေးပကာကေများ အစအစဉ

မ အကကြေချကများက ြေနလညတငြေေါသည။

၁။ ေေမအကကြေချကကပတာ UEC အပနနင

လက ြေဌာနးေားတ ဥေပေပတ နညး

ဥေပေပတက လမကနကပေါမာ မညက

သ သကပာကမပတပနတယဆတဟာ

က ငးငးလငးလငးပဖာြေပေးဖ လအေေါ

တယ။ ဥေမာ ကယစားလယပတအပနနင

ပေးပကာကေကာလမတငခငမာ လမကန

ကပတပေါမာ မဆယပနတဟာပတက

တားဝငလား တားမ၀ငလားဆတဟာ

ပတ၊ Facebook ကသးဖေးပတာ မဆယတ

အခါမာ သးတ အသးစတပတကပာ

မဆယအသးစတေမာ ေါမာလားဆတ

အချကပတ ပသပသချာချာ ငးငလငး

လငး သဖလေါတယ။

၂။ ေတယအချကကပတာ ပ ေးပကာကေအတငး

ြဖစပေါလာနငတ အနတာယတ လေကက

သတငး၊ သတငးမားပတက မညကသ

တြေနမလဆတာက UEC အပနနင အပး

ပေါဗျဟာ ပကာငးပကာငးဖလေါတယ။

UEC အပနနင ဆလငလညး ဖမနယ

အဆင UEC အဆငေ ေသတငးပတက

တြေနဖအတက စမးညပတ တြေနနငတ

4 (C) aqG;aEG;yGJ (4) rS tBuHjyKcsufrsm;

45


အပြခအပနပတဖ လအေေါတယ။ ပနာက

တစခအပနန UEC အပနန ြမနမာနငငမာ

လကတညပနတ သတငးစစစတ အဖ

ပတနပာ မညကသ လကတပဆာငေက

မလဆတ အေငးပတကလညး ပသပသ

ချာချာ ငးငးလငးလငးဖ လအေေါတယ။

၃။ တတယအချကက Facebook အပနနင

သကဆငာ အစးေါတပတ အဖပတ

ကယစားလယပတ စသြဖင သတ Face-

book page ပတက Profile ပတက Blue

Mark ပလးပေးဖ လေါတယ။ ောြဖစလ

လညးဆပတာ ြမနမာနငငမာ လေကက

သတငး၊ သတငးမားပတက များပသာအား

ြဖင Facebook page/ Facebook profile

ပတကပန ေျ နလယတာြဖစတအတက

တကယက အစးအဖပတ၊ ေါတပတ

page ပတ၊ ကယစားလယပတ page

ပတက လပတအပနန ပသပသချာချာ

သဖအတက verify လေပေးဖ လေါတယ။

၄။ စတတထအချကက Facebook အပနနင

မဆယကာလမတငခင အနလငးပေါမာ

မဆယြေလေမယ ေါတပတ ကယစားလယ

ပတအပနနလညး ေ Facebook poli-

tical and election ads system ေက

မဆယကာလ မတငခငမာ မတေတငြေ

လေဖအတက ေေးပေးဖလေါတယ။

၅။ ပနာကဆးအချကကကျပတာ Facebook

အပနနင UEC တ နငငပးေါတအေါအဝင

တြခား အစးဌာနပတနင ေးပေါငးပဆာင

ေကပနတ အချကပတက မေယာတောတ

ငးငးလငးလငး သဖအတက ချြေပေးဖ

လအေေါတယ။

ကဒါနနးကဖာကေ မ အစအစဉ (၅) တငးငးသား

ပေသ၊ ြေညနယများနင တငးပေသကကးများ၏

ပေးပကာကေဆငာ သတငးများ၊ စနပခါမများနင

ပြဖငးခမများ အစအစဉမ အကကြေချကများက

ြေနလညတငြေေါသည။

ကျနမတ ပတာပတာများများ ပဆးပနးေားတာ

တယ။ အနစချေဆေတင အေးသြဖင

၁။ နေါတ ၁ အချကက။ အမျ းသမး panelist

ပတပေါ။ ေပေးပကာကေကာလမာဆင

လညး gender balance ြဖစပအာင source

ပတလညးတအခါကျပတာ အမျ းသမး

ဂျာနယလစပတက promote လေဖအေငး

ပဆးပနးတာတယ။

၂။ ပနာကတစခက ကဗစ-၁၉ က ပ ေးပကာကေ

ကာလ ဖေးသားတအေ ပနဦးမာြဖစတ

အတက ေစနပခါမကကားမာ သတငးပောက

ပတ သတငးယပးအေငးက ဝနးပေးဖ

ပေါပနာ။ ေေးမအေငးကျငလညး သက

ဆငာ Press Council ကြဖစပစ သကဆင

ာ အစးေငးကြဖစပစ INGO/NGO ကြဖစ

ပစ မေယာသမားပတက ဝနးေေးဖအတက

ပဆးပနးခတာေါတယ။

၃။ ပနာကတစချကက အငတာနကြဖတတ

အပြခအပန။ သတငးသမားပတ သတငး

ယမ အေငးမာဆလငလညး အငတာ

နကက အမးအခကအခတယဆပတာ

ခနက ပဆးပနးတအေမာဆင ခငတ

ချငးတပေသမာ ြဖစတယဆပေမယလညး

တစချ ပေသမာလညး အဆငမပြေတအချန

4 (i) aqG;aEG;yGJ (5) rS tBuHjyKcsufrsm;

46


ပတလညး တအခါကျပတာ လာမယ ၂၀၂၀

ပေးပကာကေမာဆလင election re-

porting က free and fair ြဖစဖဆင မေ

ယာေငးကပန ကကးစားအားေတမာြဖစ

သလမျ း တစဖကက ေလအငတာနကလငး

ပတ မပကာငးေး၊ လျေစစမးပတလညး

ေမနမလာေးဆင ပေးပကာကေန ေတ

သကတ သတငးအချကအလကပတက

သတငး သေငခင တ နငငသားပတအတက

အခကအခမယဆပတာ အေါပတကလညး

ဝငးဝနးပြဖငးပေးဖ ပဆးပနးခတာေါ

တယ။

၄။ ပနာကတစခက လခခမအေငး။ Safety of

Journalist ပေါပနာ။ သတငးတစခခ သား

ယမယဆင သတငးသမားပတအပနနင

ကကတငြေငဆငမပတ လေပဆာငသားဖ

လတယ။ တစဆကတညးမာေ ေပ ေးပကာက

ေသတငးန issue based သတငးပတက

တငြေတအခါမာ သတငးပးသားမက စနစ

တကျြဖစပအာင မျတမပအာင ေကလက

မမပအာငပေါပနာ တစဖကမာ သတငး

သမားပတအပနနင သတငးက ေေပာက

ပာကနင သတငးပးသား ေတလေတင

ဆကနငပအာင ပေးပကာကေမတငခငမာ

နယအလက တငးပေသကကးအလက ြေည

နယအလက election reporting training

ပတ capcity building လအေတယဆတာ

က ပတာပတာများများ ပဆး ပနးြဖစေါတယ။

၅။ ပနာကတစချကက ြမနမာသတငးမေယာ

ပကာငစက တစနငငလး အတငးအတာ

အပနနင မေယာေကက ေတညဖေးပတာ

ကညပြဖငး လေပဆာငပေးတ ပကာငစ

ြဖစတအခါကျပတာ ပဆကသားမယ ကာ

လပတမာ ပေးပကာကေအဖေး ကာလေ

အစးအသစ သကတမးေပာ long term

သားမာြဖစတအတက ြမနမာနငင သတငး

မေယာပကာငစက ေဖေးအားပကာငးပအာင

လေပဆာငသားဖ ေညသငးပဆး ပနးခတာ

ေါတယ။ ေကသ အားပကာငးပအာင

လေပဆာငသားမယ အေငးမာလညး ပေသ

တစခတညးမာ စစညးတာမျ းမဟတေ

ပေသအသးသးက ကယစားြေတ မေယာက

တးတကလာပအာင ဝနးပေးမယ ကယ

စားြေသပတလညး ေါဝငလာပစဖ ဆတာ

မျ း ပဆးပနးခကကေါတယ။ ပဆးပနးေ ၅ ၏

ပဆးပနးချကအားလးက ြေနဖေးချေတအခါ

ေအချကပလးပတ ေကတာြဖစေါတယ။

အားလးက ပကျးဇးတငေါတယ။

47

Documents

Repor · 2020. 11. 12. · Repor 8th Myanmar Media Development Conference ပဆွးပနွးေွဲ (၄) ဆိုွှယ်မီေီယာပခတ်အတွင်းမှ