Cbd Brochure 2014

CentrumBioscienceDiagnostiek

cbd.hsleiden.nl

Cursusprogramma2014

1 Moleculaire biologie pag 8• Basiscursus moleculaire biologie (PH-3100)• Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101)• Real-time PCR in de praktijk (PH-3102)• De PCR van A tot Z (PH-3103) • Kwaliteitsaspecten en troubleshooting bij

PCR-technologie (PH-3104)• Workshop primer en probe design (PH-3105 en PH-3106)• Workshop High Resolution Melting (HRM) analyse (PH-3107)• Workshop sequencing technieken en data-analyse (PH-3108)• Masterclass kwaliteitsanalyse van real-time PCR

ampli!catiecurven (PH-3109) • Workshop genome browsing (PH-3110) • Workshop analyse van next generation

sequencing (NGS) data (PH-3111) NIEUW

2 Microbiologie pag 13• Multiplex real-time PCR in de microbiologie (PH-3120)• Virologie; theoretische achtergronden (PH-3121)• Workshop protozoaire fecesdiagnostiek op het

laboratorium (PH-3122) NIEUW• Masterclass innovatieve diagnostische technieken in de

microbiologie (PH-3123)• Diagnostiek van veel voorkomende schimmel-

infecties (PH-3124)• Symposium en workshop: Medische Mycologie (PH-3125) • Symposium: Medische Mycologie (PH-3126) • Immunologie voor microbiologisch analisten (PH-3127)• Workshop malaria (PH-3129)• Praktijkcursus multiplex real-time PCR in de

microbiologie (PH-3130) NIEUW

Overzicht cursusprogramma 3

Centrum Bioscience en Diagnostiek in vogelvlucht 4

Maatwerk 6

Cursusbeschrijvingen 8

De informatie in deze brochure is met zorg samengesteld, maar kan aan verandering onderhevig zijn. Kijkt u voor de meest actuele informatie op cbd.hsleiden.nl.

Hogeschool Leiden realiseert haar maatschappelijke opdracht voor de topsector Life Sciences & Health door scholing te verzorgen ten behoeve van medewerkers in diagnostische en research laboratoria. Deze activiteiten zijn ondergebracht in het Centrum Bioscience en Diagnostiek van het cluster Techniek.

3 Pathologie en Histotechnologie pag 18• Instapcursus histotechniek online (PH-3135)• Histotechniek (PH-3136)• Kleurtheorie voor de dagelijkse praktijk (PH-3137)• Histologie (PH-3138)• Pathologie (PH-3139)• Opleiding Pathologist’s assistant

(uitsnijden voor analisten) (PH-3140)• Immunohistochemie voor beginners (PH-3141)• Immunohistocytochemie (PH-3142)• Markers en panels in de diagnostiek van

tumoren (PH-3145) VERNIEUWD

4 Immunologie en Immunochemie pag 24• Basis immunologie (PH-3150)• ELISA voor beginners (PH-3151)• ELISA theorie; achtergronden en kwaliteitsaspecten (PH-3152)

5 Agrobotanie pag 26• Plantspeci!eke PCR technieken (PH-3155)• Plantspeci!eke Elisa technieken (PH-3156)

6 Klinische Chemie, Hematologie en Laboratoriumgeneeskunde pag 27

• Bloedgassen (PH-3161)• Urineonderzoek (PH-3162)

7 Life science algemeen pag 29• Oriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUW• GMP basis (PH-3166 t/m PH-3169)• GMP verdiepingscursussen (PH-3170 t/m PH-3174) NIEUW• Individuele trajecten• Maatwerktrajecten op het gebied van analytische

scheidingsmethoden (HPLC, GC)Foto achterzijde: Albert Langedijk

3 cbd.hsleiden.nl2cbd.hsleiden.nl

OVERZICHT CURSUSPROGRAMMAINHOUDSOPGAVE

De docenten hebben een bio-informatica, chemische of biologische achtergrond en zijn betrokken bij het ontwikkelen, introduceren en valideren van nieuwe testen en kwaliteitscontroles.

DocentenCBD cursussen worden verzorgd door docenten van de opleidin-gen Biologie en medisch laboratoriumonderzoek en Chemie van Hogeschool Leiden en docenten van het MLO van ROC Leiden. Alle docenten hebben ervaring met de beroepspraktijk. De cursussen worden ontwikkeld in overleg en samenwerking met deskundigen uit het werkveld. Regelmatig leveren gastdocenten uit het werkveld een bijdrage aan onze cursussen.

Het Centrum Bioscience en Diagnostiek (CBD) biedt cursussen, workshops, individuele trajecten en incompanytrainingen aan voor bedrijven en instellingen. Op aanvraag kan ook toegepast onderzoek worden gedaan.

Cursussen, workshops en masterclassesIn deze brochure vindt u het overzicht van de cursussen in 2014. Voor de meest actuele informatie verwijzen wij u graag naar onze website cbd.hsleiden.nl.

MaatwerktrajectenIndividuele of groepstrajecten worden afgestemd op de speci!eke scholingsvraag en variëren in omvang, diepgang en uitvoering. Zie voor meer informatie het hoofdstuk over maatwerk, blz 6.

Online lessenBij online lessen volgt u de lessen live achter een computer op uw werk of thuis, in een digitale klas. De docent geeft les met behulp van een presentatie. U kunt elkaar horen, spreken, chatten en indien gewenst ook zien met een webcam. Tijdens de lessen kunt u vragen stellen en opdrachten maken. Om voldoende interactie te garanderen wordt bij deze online lessen gewerkt met kleine groepen. Een voordeel van deze lesvorm is dat u niet hoeft te reizen om de lessen te volgen. De lessen worden gepland op een geschikt moment van de werkdag, of ‘s avonds, en duren maximaal twee uur. Om online lessen goed te kunnen volgen is een stabiele internetverbinding nodig, zodat u betrouwbaar toegang krijgt tot het digitale lesprogramma.

Toegepast OnderzoekDe lectoraten Innovatieve Moleculaire Diagnostiek en Biodiversiteit verzorgen voor Hogeschool Leiden toegepast onderzoek in het TOPlab in het Bioscience Park Leiden. Docenten, analisten en studenten werken (multidiciplinair) aan onderzoeksprojecten in opdracht van derden.

Wij bieden een kortingsregeling wanneer meer deelnemers van een bedrijf of instelling zich inschrijven.

Certi!cering en accreditatieNa a"oop van een scholingsactiviteit wordt een certi!caat of een bewijs van deelname uitgereikt. • Een certi!caat geeft aan dat op één of andere wijze is getoetst of

de leerstof voldoende is verwerkt (bijvoorbeeld door een schriftelijk tentamen, een verslag of door opdrachten).

• Een bewijs van deelname wordt verstrekt, indien niet wordt afgesloten met een toetsing of indien niet aan de eisen voor een certi!caat is voldaan.

• Eurokredieten (UEC) kunnen worden toegekend door de NVML voor elke vorm van nascholing op post-hbo bachelorniveau.

SamenwerkingHet CBD werkt samen met de volgende partners:• Naktuinbouw (www.naktuinbouw.nl) op het gebied van de

agrobotanie.• Leids Universitair Medisch Centrum, Boerhaave Nascholing

(www.boerhaavenascholing.nl) op het gebied van de medische microbiologie.

• Symbiant (www.symbiant.nl) voor de opleiding Pathologist’s assistant.

• NSPOH (www.nspoh.nl) op het gebied van de diagnostiek in de infectieziektebestrijding.

• Xendo (www.xendo.nl) en Proxy Laboratories BV (www.proxylab.eu) voor GMP cursussen.

CursusprijsBij de cursusprijs zijn lessen, studiemateriaal, examengeld, ko#e, thee en lunches of warme maaltijden inbegrepen. U dient eventuele studieboeken zelf aan te scha$en.

54 cbd.hsleiden.nlcbd.hsleiden.nl

CENTRUM BIOSCIENCE EN DIAGNOSTIEK IN VOGELVLUCHT

Het CBD voert maatwerktrajecten uit. Of het nu gaat om een workshop van één dag of een uitgebreide scholing; van Maastricht tot Groningen, maar ook in België en Curaçao, weet men ons te vinden .

ScholingvraagPer medewerker, afdeling en instelling kan de scholingsvraag ver-schillen. In overleg met u maken wij uw scholingsvraag concreet en vervolgens stellen wij een scholingsprogramma samen. Wij sturen u graag vrijblijvend een o$erte.

Naast bekende onderwijsvormen als (werk)colleges, vragen, opdrachten en casuïstiek kunnen wij ook gebruik maken van e-learning en live online lessen. Centraal staat de dagelijkse praktijk en de werkvorm die het best bij uw situatie aansluit. Wij bieden maatwerktrajecten in het Nederlands en in het Engels aan.

Het CBD onderscheidt twee typen maatwerktrajecten: • De incompanytraining voor een groep medewerkers met

een gemeenschappelijke scholingsvraag.• Het individuele traject voor één of meer medewerker(s) met

een speci!eke vraag.

Ter illustratie enkele voorbeelden van recente maatwerktrajecten:• Janssen Biologics B.V. (Leiden): 22 analisten zijn bijgeschoold

in de theoretische achtergronden van de HPLC en 21 analisten zijn bijgeschoold in de immunologie.

• Rijnland Ziekenhuis (Leiderdorp): 13 analisten van de afdeling Medische Microbiologie zijn bijgeschoold in de theoretische achtergronden van de moleculaire diagnostiek.

• LUMC (Leiden): 75 analisten van de Afdeling Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde zijn bijgeschoold in de theore-tische achtergronden van de Klinische Chemie, Hematologie en Bloedtransfusie.

Onderwerpen van incompanytrainingen verzorgd door het CBD• Moleculaire Diagnostiek (onder andere bij een waterlaboratorium

en in de hematologie, cytogenetica, pathologie, agrobotanie en medische microbiologie)

• Moleculaire technieken, onder andere micro-array, real-time PCR, High Resolution Melting analyse

• Microbiologie, parasitologische en virologische diagnostiek, infectieziekten

• VMT (Nederlands en Engelstalig), GGO’s• Histotechniek (ook online), kleurtheorie (ook online)• Immunologie, ELISA, immunohistochemie, FACS analyse • Klinische chemie, hematologie, urinesedimenten, bloedgassen• Farmacologie• Chemische veiligheid, laboratoriumvaardigheden, rekenen- en

taalvaardigheid• Analytische chemie• HPLC

Locaties van incompanytrainingen verzorgd door het CBD.

Onderwerpen van individuele trajecten verzorgd door het CBD• Celkweek, kwantitatieve PCR, moleculaire diagnostiek, molecu-

laire biologie• Microbiologie, VMT • Histotechniek, (punctie)cytologie• ELISA technieken• Basischemie voor life sciences, biochemie, biofarmacie• Taal- en rekenvaardigheid• Proefdierkunde, ook Engelstalig

Indien u interesse heeft in een maatwerktraject kunt u een e-mail sturen naar [email protected].

7 cbd.hsleiden.nlcbd.hsleiden.nl 6

MAATWERK

Basiscursus moleculaire biologie (PH-3100)Recombinant DNA technologie, sequensen, (real-time) PCR en micro-array zijn technieken die in moleculair biologische laboratoria op tal van terreinen worden gebruikt. Veel laboratoriummedewerkers missen echter de theoretische achtergrondkennis omdat deze tijdens hun vooropleiding niet of onvoldoende aan bod kwam. Tijdens deze cursus wordt u bijgeschoold in de basiskennis van DNA, RNA, eiwitten, moleculair celbiologische processen en van DNA-replicatie, transcriptie en translatie. Daarnaast is er aandacht voor de achter-gronden en principes van recombinant DNA technieken, sequensen en de PCR. U zult bijvoorbeeld leren welke kenmerken op vectoren belangrijk zijn voor recombinant DNA technieken, hoe verschillende sequencing methoden werken en welke componenten essentieel zijn voor de PCR reactie.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo niveauCursusdata 30 oktober, 13, 20 november,

4, 11 en 18 december 2014Lestijden 15.30 – 19.30 uurInschrijven vóór 18 september 2014Cursusprijs % 1.190,- (bij inschrijving vóór

21 augustus 2014 % 1.080,-)

Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101)De Polymerase Chain Reaction (PCR) is een belangrijke moleculair biologische techniek die een ware revolutie teweeg heeft gebracht binnen de biomedische wetenschappen. Deze techniek wordt volop toegepast in diverse diagnostische en onderzoekslaboratoria en is nog steeds in ontwikkeling. Tijdens deze gecombineerde theorie/praktijk introductiecursus wordt er ingegaan op de achtergronden, reactiecondities en optimalisatie van de techniek. Daarnaast wordt de isolatie van nucleïnezuren en de analyse van de PCR producten be-handeld. In het praktijkgedeelte worden een aantal PCR optimalisatie experimenten en een speciale PCR toepassing uitgevoerd, zodat u

De PCR van A tot Z (PH-3103) Van ontwikkeling, optimalisatie en detectie tot validatie van PCR-bepalingen, deze cursus bespreekt de PCR van A tot Z. Er wordt ingegaan op de isolatie van DNA/RNA targets en (voor)behandeling van de monsters. De functie en optimalisatie van de verschillende reactiecomponenten en condities en het e$ect op de PCR e#ciëntie, speci!citeit en sensitiviteit komen ter sprake. Daarnaast wordt de post-PCR analyse behandeld en is er aandacht voor contaminatie-preventie, kwaliteitscriteria en controles. Diverse gastdocenten zullen PCR toepassingen uit de praktijk toelichten.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op hbo werken denkniveau

Cursusdata 28 maart, 4, 11 en 25 april 2014Lestijden 9.30 – 16.45 uurInschrijven vóór 14 februari 2014Cursusprijs PH-3103 inclusief Workshop primer en probe

design (PH-3105 of PH-3106) % 2.175,- (bij inschrijving vóór 17 januari 2014 % 1.980,-)

Cursusprijs PH-3103 exclusief Workshop primer en probe design % 1.675,- (bij inschrijving vóór 17 januari 2014 % 1.480,-)

hands-on PCR expertise opdoet. Een kennismaking met real-time PCR en primer design in theorie en praktijk maakt deze cursus compleet.

Doelgroep laboratoriummedewerkers met geen of beperkte ervaring met de PCR

Cursusdata 3, 4, 5 en 6 februari 2014Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 19 december 2013Cursusprijs % 1.750,- (bij inschrijving vóór

21 november 2013 % 1.590,-)

Real-time PCR in de praktijk (PH-3102)Tijdens deze praktische cursus worden achtergronden, mogelijk-heden en toepassingen van de real-time PCR behandeld. Er wordt ingegaan op technische aspecten, detectiemethoden en diverse single- en multiplex applicaties. Ook zal het ontwikkelen van real-time PCR bepalingen behandeld worden. U gaat praktisch aan de slag met real-time PCR bepalingen en analyse van de data.

Doelgroep laboratoriummedewerkers met beperkte erva-ring op het gebied van real-time PCR

Cursusdata 5 en 6 november 2014Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 24 september 2014Cursusprijs PH-3102 inclusief Workshop primer en probe

design (PH-3105 of PH-3106) % 1.680,- (bij inschrijving vóór 27 augustus 2014 % 1.525,-)

Cursusprijs PH-3102 exclusief Workshop primer en probe design % 1.180,- (bij inschrijving vóór 27 augustus 2014 % 1.025,-)

Kwaliteitsaspecten en troubleshooting bij PCR-technologie (PH-3104)Deze cursus is bedoeld voor laboratoriummedewerkers die te maken hebben met kwaliteitscontrole en -borging. Vanaf het ontwikkelen tot aan de validatie van een PCR methode spelen controles en referentiemonsters een belangrijke rol. Begrippen als analytical range, accuratesse, e#ciëntie, reproduceerbaarheid, speci!citeit en sensi-tiviteit worden uitgebreid besproken. Tijdens de uitvoering van een (diagnostische) PCR test moet de kwaliteit van de test voortdurend geborgd worden. In deze context zullen eerste, tweede en derde lijns-controles behandeld worden. Naast kwaliteit zijn probleemanalyse en troubleshooting tijdens optimalisatie, validatie en routinematige uitvoering van PCR testen een onderdeel van deze cursus. U wordt uitgenodigd om een casus in te brengen welke tijdens het trouble-shooting deel van de cursus besproken wordt.


Cursusdata 5, 12 en 19 september 2014Lestijden 9.30 – 16.00 uurInschrijven vóór 11 juli 2014Cursusprijs % 1.075,- (bij inschrijving vóór 13 juni 2014 % 975,-)

Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wij ook incompanytrainingen en individuele trajecten op het gebied van de moleculaire biologie verzorgen


1 MOLECULAIRE BIOLOGIE

Workshop primer en probe design (PH-3105 en PH-3106)Om een succesvolle (q)PCR bepaling te kunnen ontwikkelen zijn goede primers en probes essentieel. Deze workshop geeft toepasbare up-to-date informatie over primer en probe design. Verschillende probe-types, speciale toepassingen van primers/probes, het ontwik-kelen van multiplex PCR testen, eigenschappen van "uoroforen en quenchers behoren tot de onderwerpen die behandeld worden. Tijdens het bio-informatica practicum worden de belangrijkste stap-pen van primer design, amplimeer- en targetsequentie analyse met behulp van verschillende web-based programma’s door u uitgevoerd.


Cursusdata 17 en 18 juni 2014 (PH-3105) 12 en 13 november 2014 (PH-3106)Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 6 mei 2014 (PH-3105) vóór 1 oktober 2014 (PH-3106)Cursusprijs PH-3105: % 695,- (bij inschrijving vóór

8 april 2014 % 630,-) PH-3106: % 695,- (bij inschrijving vóór

3 september 2014 % 630,-)

Workshop High Resolution Melting (HRM) analyse (PH-3107)HRM analyse is een simpele, snelle en goedkope post-PCR analyse-methode die veranderingen in smelttemperatuur en smeltgedrag in PCR amplimeren detecteert. HRM is uitermate geschikt om grote aan-tallen DNA-monsters te analyseren en wordt steeds meer gebruikt als screeningsmethode voor mutatie-detectie (SNP genotypering) en voor DNA methyleringsanalyse. Verder is het mogelijk om het aantal gemu-teerde cellen in een monster te kwanti!ceren. Tijdens deze eendaagse workshop maakt u kennis met de basisprincipes van de techniek,

Workshop sequencing technieken en data-analyse (PH-3108)In de afgelopen tien jaar heeft zich een revolutie op het gebied van DNA sequentie analyse voltrokken. De techniek is betrouwbaarder, sneller en goedkoper geworden en veel laboratoriummedewerkers hebben dagelijks met de technische kant of de data-analyse van sequensen te maken. In deze workshop wordt uw kennis over de achtergronden en mogelijkheden van de sequencing techniek, inclusief het voorbereiden van de monsters, opgefrist. In het werkcollege gaat u zelf aan de slag met de data-analyse en tijdens een rondleiding bij Baseclear (DNA analyse service laboratorium) ziet u hoe sequentie analyse in de praktijk plaatsvindt.


Cursusdata 30 oktober en 13 november 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 18 september 2014Cursusprijs % 815,- (bij inschrijving vóór

21 augustus 2014 % 740,-)

Masterclass kwaliteitsanalyse van real-time PCR ampli!catiecurven (PH-3109) De Cq (Ct)- waarde speelt een centrale rol in het kwanti!ceren van real-time PCR uitslagen. Er is echter veel meer informatie af te leiden uit de vorm van een ampli!catiecurve. Analyse van de curve kan onder andere inzicht geven in remming van de PCR reactie, invloed van reactiecomponenten op de PCR e#ciëntie en de bijbehorende detectiegrenzen van de test, maar ook storende interacties van primersets in multiplex PCR toepassingen zichtbaar maken. In deze masterclass worden de theoretische achtergronden van de e#ciëntiebepaling besproken. Er wordt veel aandacht besteed aan de drempelwaarde (threshold) en de verschillende methoden van

Cq bepaling. Daarnaast zal het kwanti!ceren van real-time PCR uitslagen, de analyse van negatieve monsters en het vaststellen van de detectiegrens aan de orde komen.


Cursusdata 13 en 14 februari 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 6 januari 2014Cursusprijs % 695,- (bij inschrijving vóór

9 december 2013 % 630,-)

worden verschillende platforms en toepassingen besproken en wordt het analyseren van HRM datasets gedemonstreerd. Toepassingen uit verschillende disciplines worden door gastdocenten besproken.


Cursusdatum 20 maart 2014Lestijden 9.30 – 16.45 uurInschrijven vóór 6 februari 2014Cursusprijs % 495,- (bij inschrijving vóór

9 januari 2014 % 450,-)

Plantspeci!eke PCR technieken (PH-3155)Plantspeci!eke ELISA technieken (PH-3156)Zie omschrijving in hoofdstuk 5 Agrobotanie

Multiplex real-time PCR in de microbiologie (PH-3120)Praktijkcursus multiplex real-time PCR in de microbiologie (PH-3130)Masterclass innovatieve diagnostische technieken in de microbiologie (PH-3123)Zie omschrijving in hoofdstuk 2 Microbiologie

ELISA voor beginners (PH-3151)ELISA theorie; achtergronden en kwaliteitsaspecten (PH-3152)Zie omschrijving in hoofdstuk 4 Immunologie en Immunochemie


1 MOLECULAIRE BIOLOGIE

Workshop genome browsing (PH-3110)De laatste jaren neemt de genomische informatie in databases enorm toe. Genome browsers als Ensembl, UCSC en NCBI zijn gericht op het toegankelijk maken van deze kennis. Het gebruik van deze toepas-singen vergt echter kennis, men kan makkelijk verloren raken in de veelheid aan zoekmogelijkheden. Tijdens deze workshop zullen gastsprekers toelichten welke browser het meest geschikt is voor een speci! eke toepassing en hoe men het best door de browser kan navigeren, waarna u zelf achter de computer met opdrachten aan het werk zult gaan. De workshop richt zich op laboratoriummedewerkers die enige kennis hebben van het opzoeken van sequenties of het raadplegen van biologische databases op het internet, maar nog geen ervaring hebben met het browsen naar genomische informatie.


Cursusdata 6 en 7 maart 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uur Inschrijven vóór 23 januari 2014Cursusprijs % 695,- (bij inschrijving vóór

20 december 2013 % 630,-)

Multiplex real-time PCR in de microbiologie (PH-3120)De multiplex real-time PCR is een gevoelige en speci! eke methode om maximaal vier tot vijf verschillende pathogenen in één monster te detec-teren. In deze cursus worden voorbeelden gegeven van toepassingen van de multiplex real-time PCR in de verschillende vakgebieden van de medische microbiologie. De ontwikkeling van multiplex real-time PCRs blijkt in de praktijk een complexe uitdaging te zijn. Daarom wordt ook aandacht besteed aan de ontwikkeling en optimalisatie van multiplex real-time PCRs, evenals aan isolatie van het DNA of RNA, de keuze van primers en probes en de analyse en de interpretatie van de real-time PCR data. U wordt uitgenodigd om een casus in te brengen welke tijdens het troubleshooting deel van de cursus besproken wordt. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met dr. J. Verweij van het Laboratorium voor Medische Microbiologie en Immunologie (LMMI) van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg en diverse gastdocenten.


Cursusdatum 18 september 2014Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 14 augustus 2014Cursusprijs % 495,- (bij inschrijving vóór 10 juli 2014 % 450,-)

Workshop analyse van next generation sequencing (NGS) data (PH-3111) NIEUWDeze tweedaagse workshop geeft toepasbare up to date informatie over NGS, verschillende toepassingen zoals&genoom sequencing, RNA sequencing en metagenomics en de analyse van NGS data. Tijdens het data-analyse practicum worden de belangrijkste stappen van NGS data-analyse door u uitgevoerd. Uitgebreide informatie over deze cursus&kunt u vinden op cbd.hsleiden.nl.


Cursusdata 16 en 23 mei 2014Lestijden 9.30 – 16.00 uurInschrijven vóór 4 april 2014Cursusprijs % 750,- (bij inschrijving vóór

7 maart 2014 % 680,-)

Virologie; theoretische achtergronden (PH-3121)In" uenza, AIDS en zoönotische infecties laten zien dat virussen een belangrijke invloed hebben op gezondheid en welzijn van mens en dier. We zien verwachte maar ook onverwachte epidemieën. Virussen zijn echter niet alleen ziekteverwekkend. Ze worden bijvoorbeeld ook gebruikt bij gentherapie en de ontwikkeling van vaccins. Dit alles maakt de virologie tot een dynamisch en uiterst belangrijk weten-schappelijk vakgebied, waarin de laatste jaren vele nieuwe ontwikke-lingen hebben plaatsgevonden, ook op diagnostisch gebied. De cursus wordt verzorgd in samenwerking met gastsprekers van de afdelingen virologie en moleculaire celbiologie van het LUMC en het RIVM. Tijdens één van de bijeenkomsten zullen virologische diagnostische technieken gedemonstreerd worden op het virologisch laboratorium van het LUMC.

Doelgroep laboratoriummedewerkers werkzaam in de virologie

Cursusdata 20, 27 mei, 3, 5, 10 en 12 juni 2014Lestijden 13.30 – 18.00 uurInschrijven vóór 8 april 2014Cursusprijs % 1.285,- (bij inschrijving vóór

11 maart 2014 % 1.170,-)

GMP basis (PH-3166 t/m PH-3169)GMP verdiepingscursussen (PH-3170 t/m PH-3174) NIEUWOriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen

Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101)De PCR van A tot Z (PH-3103)Workshop analyse van next generation sequencing (NGS) data (PH-3111) NIEUWZie omschrijving hoofdstuk 1 Moleculaire biologie


2 MICROBIOLOGIE1 MOLECULAIRE BIOLOGIE

Workshop protozoaire fecesdiagnostiek op het laboratorium (PH-3122) NIEUWWanneer de Triple Feces Test en de permanente kleuring van feces is ingevoerd in het laboratorium kan men in de praktijk tegen allerlei valkuilen en problemen aanlopen. Om daarover van gedachten te wisselen en ook om de nieuwste aanpassingen te horen, zoals bij-voorbeeld de implementatie van moleculaire technieken, wordt deze dag georganiseerd. Validatie van parasitologische diagnostiek wordt steeds belangrijker. Daarom zal er ook aandacht besteed worden aan het kwaliteitssysteem CCKL, en met name aan de validatie van deze methode. Er zal uitgebreid geoefend worden met casuïstiek tijdens de praktijk. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met dr. T. Mank van het Streeklaboratorium Haarlem.

Doelgroep laboratoriummedewerkers die zich regelmatig met de TFT en de permanente kleuring van fae-cespreparaten bezig houden en hun vakkennis op dit gebied willen uitbreiden en/of opfrissen

Cursusdatum 22 mei 2014Lestijden 9.00 - 17.00 uurInschrijven vóór 10 april 2014Cursusprijs % 495,- (bij inschrijving vóór 13 maart 2014 % 450,-)

Masterclass innovatieve diagnostische technieken in de microbiologie (PH-3123)De ontwikkelingen in de microbiële diagnostiek volgen elkaar in hoog tempo op. Kweekmethoden zijn voor een deel vervangen door high throughput moleculaire technieken. In de universitaire centra wordt gewerkt aan het oplossen van de beperkingen van de huidige gevalideerde testen en het ontwikkelen van aanvullende (snellere) determinatiemethoden van micro-organismen. Dergelijke innovatie-ve technieken zijn vooral gebaseerd op spectrofotometrie en slimme miniaturisering/uitbouw van bestaande testen. Bio-informatica tools helpen grote hoeveelheden data te analyseren. Pathogenen

Doelgroep laboratoriummedewerkers die zich bezig (gaan) houden met de diagnostiek van schimmelinfecties

Cursusdata 20, 25, 27 november, 2, 4, en 9 december 2014Lestijden 16.30 – 20.45 uurInschrijven vóór 9 oktober 2014Cursusprijs % 1.420,- (bij inschrijving vóór 11 september

2014 % 1.290,-)

Symposium en workshop Medische Mycologie (PH-3125, PH-3126) Ieder jaar organiseert het CBD een symposium en workshop Medische Mycologie. Het thema van het jaar 2014 is Dermatomycosen van “top tot teen”. Tijdens het symposium in de ochtend zullen gerenom-meerde gastsprekers dit actuele onderwerp uit de mycologie van alle kanten belichten. ‘s Middags tijdens de workshop zal een aantal nieuwe casussen behandeld worden, waarbij u de mogelijkheid krijgt om het materiaal macroscopisch als kweek en ook microscopisch te bekijken. Deze dag wordt in samenwerking met de afdeling Medische Microbiologie van het UMC St. Radboud te Nijmegen (Mycologie) ge-organiseerd. In 2014 zullen het symposium en de workshop gegeven worden op de Hogeschool Leiden. Er bestaat de mogelijkheid om alleen het symposium (PH-3126) te volgen.

Symposium en workshop Medische Mycologie (PH-3125)Doelgroep laboratoriummedewerkers en andere

geïnteresseerden op het gebied van de mycologie

Cursusdatum 28 maart 2014Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 14 februari 2014Cursusprijs % 260,-

kunnen real-time tot op stamniveau worden gedetermineerd. Gezien de kracht van de nieuwe technieken wordt verwacht dat perifere laboratoria snel zullen volgen. In deze masterclass zullen de principes en (reeds gevalideerde) toepassingen van next-gen (single-cell) Maldi-TOF, Ramanspectroscopie en electronic nose met betrekking tot diagnostiek en surveillance en de toekomstige ontwikkelingen worden besproken. Deze masterclass wordt verzorgd in samen-werking met het lectoraat Innovatieve Moleculaire Diagnostiek van Hogeschool Leiden.


Cursusdatum 16 januari 2014Lestijden 9.00 - 17.00 uurInschrijven vóór 5 december 2013Cursusprijs % 495,- (bij inschrijving vóór

7 november 2013 % 450,-)

Diagnostiek van veel voorkomende schimmelinfecties (PH-3124)Deze inleidende cursus heeft tot doel medisch microbiologische ana-listen de vaardigheden bij te brengen in het kweken en determineren van schimmelsoorten die meer of minder frequent in patiëntenma-teriaal kunnen voorkomen. In zes colleges op zes dagen wordt de theorie van deze medisch belangrijke schimmelsoorten behandeld en komen systematiek, actuele diagnostiek en biologie aan bod. Het college wordt telkens gevolgd door een practicum. De opzet is om u kennis te geven van de schimmelsoorten die het meest in zieken-huizen geïsoleerd worden, waardoor de betrouwbaarheid van de afgegeven uitslag wordt vergroot.

Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wij ook incompany-trainingen en individuele trajecten op het gebied van de microbiologie verzorgen

Ook op het gebied van veilig werken met micro-organismen en GGOs bieden wij incompanytrainingen en individuele trajecten

Symposium Medische Mycologie (PH-3126)Doelgroep laboratoriummedewerkers en andere geïnteres-

seerden op het gebied van de mycologieCursusdatum 28 maart 2014Lestijden 9.30 – 12.30 uurInschrijven vóór 14 februari 2014Cursusprijs % 85,-

15 cbd.hsleiden.nl

XXXXX

14cbd.hsleiden.nl

2 MICROBIOLOGIE

Immunologie voor microbiologisch analisten (PH-3127)In het dagelijks leven staan we constant in contact met talloze virus-sen, bacteriën, schimmels en parasieten, meestal zonder dat we er ziek van worden. Op deze cursusdag wordt het afweersysteem en de interactie tussen pathogenen en gastheer behandeld. Aan de orde komen: verdediging tegen micro-organismen (speci!ek en niet speci!ek), interactie met pathogenen, de gevolgen van stoornissen van het immuunsysteem (o.a. bij transplantatie en aidspatiënten) en immunologische testen en technieken op het laboratorium. Ook de achtergronden van oude en nieuwe diagnostische technieken om antigenen en antisto$en van bepaalde ziekteverwekkers te detecte-ren zullen worden behandeld. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met de afdeling Infec-tieziekten van het LUMC.

Doelgroep laboratoriummedewerkers die hun kennis op het gebied van de immunologie willen opfrissen en actualiseren

Cursusdatum 13 maart 2014Lestijden 9.30 – 16.00 uurInschrijven vóór 30 januari 2014Cursusprijs % 400,- (bij inschrijving vóór 6 januari 2014 % 365,-)

Workshop malaria (PH-3129)In oktober 2007 heeft de Bill & Melinda Gates Foundation de interna-tionale gemeenschap opgeroepen malaria uit te roeien. Ondanks het feit dat er een afname te zien is van malaria in een aantal gebieden, kan de helft van de wereldbevolking nog steeds een levensbedrei-gende malaria infectie oplopen. Wereldwijd is het aantal mensen dat het afgelopen jaar malaria heeft opgelopen bijna 300 miljoen. Jaarlijks overlijden ongeveer 1,5 miljoen mensen aan deze ziekte.

In de microbiologische laboratoria wordt regelmatig onderzoek naar malaria aangevraagd. Tijdens deze cursus zullen de laatste ontwik-kelingen in de kliniek en in de diagnostiek uitgebreid aan bod komen. Aan de hand van casuïstiek zullen veel malaria preparaten beoor-deeld en besproken worden. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met de afdeling Parasitologie van het LUMC.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op hbo werken denkniveau die malaria expertise willen krijgen of oefenen en over de nieuwste ontwikkelingen geïnformeerd willen worden

Cursusdata 3 en 4 november 2014Lestijden 9.00 – 17.00 uurInschrijven vóór 22 september 2014Cursusprijs % 870,- (bij inschrijving vóór

25 augustus 2014 % 790,-)

Praktijkcursus multiplex real-time PCR in de microbiologie (PH-3130) NIEUWDe ontwikkeling van multiplex real-time PCRs blijkt in de praktijk een complexe uitdaging te zijn. Daarom wordt in deze praktijkcursus aandacht besteed aan de ontwikkeling en optimalisatie van multiplex real-time PCRs. De isolatie van het DNA of RNA, de keuze van primers en probes, de analyse en de interpretatie van de real-time PCR data, kwaliteitscontroles en troubleshooting komen aan bod. Tevens wor-den toepassingen van de multiplex real-time PCR in de verschillende vakgebieden van de medische microbiologie besproken.In de praktijksessies worden primer en probe design, DNA isolatie uit feces en verschillende optimalisatie experimenten van een vijf-plex real-time PCR assay door u uitgevoerd. Deze cursus wordt gegeven in samenwerking met dr. J. Verweij van het Laboratorium voor Medische Microbiologie en Immunologie (LMMI) van het St. Elisabeth zieken-huis in Tilburg en diverse gastdocenten.


PAOG cursus Medisch Parasitologische DiagnostiekDeze postacademische cursus parasitologie wordt georganiseerd van 27 januari tot en met 7 februari 2014 op Hogeschool Leiden. Voor de inhoud en informatie over inschrijvingen verwijzen we u naar de website van de Nederlandse Vereniging voor Parasitologie, www.parasitologie.nl.

Parasitologie Deze cursus wordt weer in het jaar 2015 georganiseerd. Informatie over de inhoud van deze cursus kunt u vinden op cbd.hsleiden.nl.


Cursusdata 29, 30 september, 1 en 2 oktober 2014Lestijden 9.30 – 17.00 uurInschrijven vóór 14 augustus 2014Cursusprijs % 2.195,- (bij inschrijving vóór 14 juli 2014 % 1.995,-)

GMP basis (PH-3166 t/m PH-3169) GMP verdiepingscursussen (PH-3170 t/m PH-3174) NIEUWOriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen


XXXXX2 MICROBIOLOGIE

Instapcursus histotechniek online (PH-3135)Het doel van deze cursus is medewerkers zonder laboratoriumoplei-ding op een basis niveau op te leiden, zodat zij basale histotechnische werkzaamheden (zoals assisteren bij het uitsnijden, zelfstandig inbed-den, snijden van coupes, HE en PAS kleuring) kunnen uitvoeren. In de cursus ligt het accent sterk op de basale scheikunde en medische ken-nis die nodig is om deze werkzaamheden op een juiste manier, verant-woord en veilig te kunnen uitvoeren. De theorie wordt zoveel mogelijk aan de dagelijkse praktijk van genoemde handelingen gekoppeld.

Deze cursus wordt live online verzorgd in tien lessen van twee uur, voor groepen van vier tot zes personen. Zie voor algemene informatie over live online lessen pagina 4 .

Doelgroep medewerkers van pathologie laboratoria zonder HLO/MLO diploma en zonder een scheikundige/medische achtergrond. Medewerkers met schei-kunde en biologie in hun vooropleiding verwijzen wij graag naar de cursus Histotechniek (PH-3136).

Cursusdata 6, 20 mei, 3, 17 juni, 1 juli, 26 augustus, 9, 23 september, 7 en 28 oktober 2014

Lestijden 9.30 – 11.30 uurInschrijven vóór 25 maart 2014Cursusprijs % 2.480,- (bij inschrijving vóór

25 februari 2014 % 2.250,-)

Histotechiek (PH-3136)Deze cursus is bedoeld voor medewerkers van pathologie laboratoria met scheikunde en biologie in hun vooropleiding (HAVO, VMBOt-tech-niek, MLO), maar zonder speci! eke opleiding in de pathologie. Binnen de cursus komen alle basisaspecten van het werk op een pathologie laboratorium aan bod. Er wordt in de theorie aandacht besteed aan de " ow van het materiaal (! xeren, doorvoeren, inbedden, snijden en kleu-ren) en aan de HE, PAS en elastine kleuring. De basis van de histologie

(opbouw van cellen en weefsels, epitheel, bind-, spier- en zenuw-weefsel) komt zowel in de theorie als in de praktijk aan bod. Hierbij wordt veel geoefend met het gebruik van de lichtmicroscoop.

Doelgroep histotechnische medewerkers met vMBOt-tech-niek, HAVO (N&T of N&G pro! el met wiskunde, scheikunde, biologie, natuurkunde), een MLO opleiding in een andere richting dan cyto-histopathologie of vergelijkbaar werken denk-niveau. Medewerkers zonder enige scheikunde of biologie in hun vooropleiding verwijzen wij graag naar de Instapcursus histotechniek online (PH-3135).

Cursusdata 29 januari, 12 februari, 5, 12, 26 maart, 9, 23 april en 7 mei 2014

Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 18 december 2013Cursusprijs % 1.995,- (bij inschrijving vóór

20 november 2013 % 1.825,-)

In situ hybridisatie Deze cursus wordt weer in het jaar 2015 georganiseerd. Informatie over de inhoud van deze cursus kunt u vinden op cbd.hsleiden.nl.


3 PATHOLOGIE EN HISTOTECHNOLOGIE

In onderstaand schema en op onze website vindt u een volledig overzicht van al onze cursussen voor medewerkers van pathologie laboratoria.

!!!!!!

!!!!!!

!!!!! !!

!!!!

Pathologist’s assistant(uitsnijden voor analisten)(PH-3140)

Immunohistocytochemie (PH-3142)

Pathologie (PH-3139)

In situ hybridisatie*(tweejaarlijks, wordt in 2015 gegeven)

Histologie (PH-3138)

Kleurtheorie voor de dagelijkse praktijk (PH-3137)

Immunohistochemie voor beginners (PH-3141)

Histotechniek (PH-3136)

Instapcursus histotechniek online(PH-3135)

Overzicht cursussen Pathologie/Histotechnologie

Aanbevolen leerroute

*Enige moleculair biologische kennis vereist

MLO cytohistopathologie,HLO geen cytohistopathologie

MLO geen cytohistopathologie,HAVO Natuur en Techniek ofGezondheid

Geen speci"eke vooropleiding

HLO cytohistopathologie

Post-HLO cytohistopathologie

Cursusniveau

Markers en panels in de diagnostiek van tumoren(PH-3145)

Pathologie (PH-3139)Materiaal dat bij pathologie laboratoria wordt aangeboden valt op hoofdlijnen in te delen naar ontstekingen, circulatiestoornissen en maligniteiten. In deze cursus worden het ontstaan en beloop hiervan gekoppeld aan de bijbehorende morfologische verande-ringen in het weefsel. Naast de theorielessen, bekijkt en beoordeelt u microscopische preparaten van ontstekingen (acuut, chronisch), circulatiestoornissen (bijvoorbeeld ten gevolge van een trombus en een cholesterol embolus) en tumoren (mamma- en colontumoren, po-liepen). De verworven kennis wordt vervolgens interactief verwerkt in bijbehorende casussen, die door dhr. dr. V.T.H.B.M. Smit (patholoog, LUMC) aan de twintig-kopsmicroscoop worden besproken.

Doelgroep MLO- en HLO-analisten werkzaam in de diagnostiek en research

Cursusdata 26 september, 10, 31 oktober, 7, 21 en 28 november 2014

Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 15 augustus 2014Cursusprijs % 1.835,- (bij inschrijving vóór 14 juli 2014 % 1.670,-)

Opleiding Pathologist’s assistant (uitsnijden voor analisten) (PH-3140)Het doel van de opleiding is analisten die al uitsnijwerk verrichten voldoende kennis en vaardigheden te bieden voor het zelfstandig uitsnijden van routinematig veel voorkomende weefsels en organen. De opleiding bestaat uit drie blokken. Binnen het eerste blok komen het verwerken van biopten, huidexcisie preparaten en niet-oncologi-sche preparaten aan bod. Het tweede blok omvat veel voorkomend oncologisch materiaal, waarvan het uitsnijden goed gestandaardiseerd is (mamma, colon, long). U leert hierbij TNM based te denken en te werken. Het derde blok omvat een opdracht binnen de eigen instelling. U leert hierbij gestructureerd te werken en consequenties van veran-deringen te analyseren, aspecten die ook bij het uitsnijden van belang zijn. De opleiding wordt inhoudelijk verzorgd door Symbiant.

Doelgroep MLO- en HLO-analisten werkzaam in PA laboratoria, met minimaal 2 jaar ervaring in het assisteren bij het uitsnijden van weefsels

Cursusdata blok 1: 28 augustus, 18 september, 9, 30 oktober, 13 november, 4 december 2014

blok 2 en 3: 2015 wordt nader bekend gemaaktLestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 12 juni 2014Cursusprijs % 1.950,- per blok

Kleurtheorie voor de dagelijkse praktijk (PH-3137)Zowel handmatig als met een stainer gekleurde coupes worden meestal door de analist op kwaliteit beoordeeld voordat deze worden afgeleverd. Deze cursus biedt de kennis om de kwaliteit van kleuringen te kunnen beoordelen en om problemen met kleuringen te kunnen oplossen. Aan bod komen de invloed van !xatie op de kleuring evenals de principes en kritische stappen van de veelge-bruikte kleuringen (oa HE, Alcian Blue, PAS, Congo Rood, elastine kleuring, zilverkleuringen, ijzer kleuring, Ziehl Nielsen, Gram, Giemsa). Tevens komt aan de orde waarom en wanneer de kleuringen worden aangevraagd.De theorie wordt onder andere eigen gemaakt aan de hand van protocollen die cursisten van hun werkplek meenemen. Tijdens de praktijk wordt geoefend om de technische kwaliteit van gekleurde preparaten te beoordelen en om voorstellen te doen voor verbete-ring van de kwaliteit.


Cursusdata 1, 8, 29 oktober, 5, 19 en 26 november 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 20 augustus 2014Cursusprijs % 1.780,- (bij inschrijving vóór 14 juli 2014

% 1.620,-)

Histologie (PH-3138)Om de kwaliteit van gekleurde preparaten te kunnen controleren en om pathologische veranderingen in weefsels te kunnen herkennen is kennis van de normale histologie onontbeerlijk. Daarnaast is de kennis van de microscopie van toepassing bij inbed- en uitsnijdwerk-zaamheden. In deze cursus komen de macroscopische en microsco-pische anatomie van normale weefsels, organen en orgaanstelsels uitgebreid aan bod. Er wordt veel aandacht besteed aan het leren herkennen van de weefsels en organen. De opbouw ervan wordt in

verband gebracht met de bijbehorende fysiologie. Tijdens de cursusdagen worden de theorie (histologie, macroscopische anatomie, fysiologie) en de praktijk (histologie, het bekijken van preparaten) gecombineerd. Voor medewerkers uit de research wordt aandacht besteed aan de vergelijkende microscopische anatomie tussen kleine knaagdieren en de mens.


Cursusdata 30 oktober, 13, 27 november, 11 december 2014, 8 en 22 januari 2015

Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 18 september 2014Cursusprijs % 1.780,- (bij inschrijving vóór 21 augustus 2014

% 1.620,-)

Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wij ook incompanytrainingen en individuele trajecten op het gebied van de pathologie en histotechnologie verzorgen

Basiscursus moleculaire biologie (PH-3100)Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101)

Workshop sequencing technieken en data-analyse (PH-3108)Workshop analyse van next generation sequencing (NGS) data (PH-3111) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 1 Moleculaire biologie

21 cbd.hsleiden.nl

XXXXX

20cbd.hsleiden.nl


Immunohistochemie voor beginners (PH-3141)Deze cursus biedt basale kennis van immuunhistochemische kleurin-gen. In de theorie wordt gestart met de algemene immunochemie: hoe zijn antilichamen opgebouwd, wat zijn de verschillen tussen een monoklonaal antilichaam en een polyklonaal antiserum, hoe bindt een antilichaam aan een antigeen (het te detecteren molecuul) en hoe wordt een antigeen-antilichaam binding zichtbaar gemaakt. Daarna worden de belangrijkste aspecten van immunohistochemi-sche kleuringen besproken. Tijdens de praktijk wordt een immuno-histochemische kleuring uitgevoerd. Hierbij wordt veel aandacht besteed aan het doel van iedere stap in het protocol, waardoor de besproken theorie direct aan de praktijk wordt gekoppeld.

Doelgroep laboratoriummedewerkers met geen of be-perkte ervaring in de immunohistochemie

Cursusdata 4, 11 en 12 november 2014Lestijden 12.30 – 16.30 uur (eerste lesdag), 12.30 – 17.30

uur (tweede lesdag), 9.30 – 16.30 uur (derde lesdag)

Inschrijven vóór 23 september 2014Cursusprijs % 990,- (bij inschrijving vóór 26 augustus 2014

% 900,-)

Immunohistocytochemie (PH-3142)Op veel laboratoria worden de immunochemische kleuringen uitgevoerd met behulp van stainers. De analist is hierbij de specialist die bijvoorbeeld de juiste titer van de antilichamen bepaalt en bekijkt of de coupes technisch goed zijn. Deze cursus biedt een compleet overzicht van alle aspecten die van belang zijn bij het opzetten, uitvoeren en controleren van immunohisto/cytochemische kleurin-gen. We starten met de eigenschappen van antilichamen (mono- en polyklonalen) en van de antigenen in het weefsel. Vervolgens komen we via !xatie, antigeen retrieval, de keuze van geschikte labels, versterkingsmethoden, controles etc. uiteindelijk uit bij begrippen als sensitiviteit en speci!citeit en bij de principes en het belang van interne en externe kwaliteitssystemen. Verschillende gastdocenten verzorgen speci!eke onderdelen van de cursus.


Cursusdata 31 januari, 14 februari, 7, 21 maart, 4 en 25 april 2014

Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 20 december 2013Cursusprijs % 1.925,- (bij inschrijving vóór 22 november 2013

% 1.750,-)

Markers en panels in de diagnostiek van tumoren (PH-3145) VERNIEUWDImmunohistochemische markers en panels zijn essentieel voor de classi!catie, prognose en therapie van tumoren. In deze cursus wor-den de achtergronden en microscopische beelden van veelgebruikte markers (bijvoorbeeld cytokeratines, desmine, vimentine, diverse CD markers, diverse receptoren, bcl2, bcl6 en S100) besproken aan de hand van representatieve voorbeelden uit de kliniek. Hierbij wordt in het bijzonder aandacht besteed aan lymfomen, prostaat-, mamma-, long- en coloncarcinomen en metastasen van onbekende herkomst. Tevens wordt ingegaan op markers die gerelateerd zijn aan therapie (steroïdreceptoren, Her2neu, CD117). Om het belang en de toepas-sing van de markers te kunnen plaatsen komen ook de pathogenese, etiologie, epidemiologie en biologische aspecten van tumoren aan bod. Tijdens de praktijklessen bekijkt en beoordeelt u microscopische preparaten van veelgebruikte markers. De verworven kennis wordt vervolgens toegepast en verdiept in bijbehorende casussen die door dr V.T.H.B.M. Smit (patholoog, LUMC) aan de twintig- kopsmicroscoop worden besproken.

Doelgroep MLO- en HLO-analisten die de immunohisto-chemische kleuringen uitvoeren op pathologie laboratoria

Cursusdata 13, 20, 27 maart, 3 en 10 april 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 30 januari 2014Cursusprijs % 1.650,- (bij inschrijving vóór

2 januari 2014 % 1.500,-)

Oriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen

23 cbd.hsleiden.nl

XXXXX

22cbd.hsleiden.nl


ELISA theorie; achtergronden en kwaliteitsaspecten (PH-3152)Deze cursus biedt de informatie om de principes, problemen en belangrijkste kwaliteitscriteria van ELISA’s te doorgronden. Hiertoe komen tijdens de cursus de theoretische achtergronden van de ELISA (onder andere coaten, antigenen en antilichamen, blokkeren, detectie, dataverwerking) uitgebreid aan bod en worden deze vervolgens gekoppeld aan de technische evaluatie van een ELISA (sensitiviteit, speci!citeit, precisie, juistheid, accuratesse, meetfouten, robuustheid, methoden vergelijken, lot-to-lot variatie). Aansluitend worden de validatie van een ELISA voor zijn toepassing (normaal waarden, diagnostische sensitiviteit en speci!citeit, voorspellende waarde, cut-o$ waarden) besproken, en komen interne en externe kwaliteitseisen en -systemen aan de orde. Aanvullend komen

bovenstaande aspecten bij verwante technieken als Luminex en MSD assays aan bod. Diverse gastdocenten dragen vanuit hun expertise bij aan de cursus.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo en hbo niveau

Cursusdata 16, 23, 30 september en 7 oktober 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 15 augustus 2014Cursusprijs % 1.280,- (bij inschrijving vóór 14 juli 2014

% 1.165,-)

Naast ons vaste cursusaanbod kunnen wij ook incompany-trainingen en individuele trajecten op het gebied van de immunologie en immunochemie verzorgen

Plantspeci!eke ELISA technieken (PH-3156)Zie omschrijving in hoofdstuk 5 Agrobotanie

Oriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181)Zie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen

Basis immunologie (PH-3150)Deze theoretische cursus biedt de basiskennis die nodig is om een goed inzicht te krijgen in de algemene opbouw en werking van het immuunsysteem. De cellen van het immuunsysteem, hun functies en onderlinge samenwerking komen uitgebreid aan bod. Vanzelf-sprekend krijgen de eigenschappen van antigenen en antilichamen veel aandacht. Aansluitend worden de principes en toepassingen van diverse immunochemische technieken behandeld. Deze cursus biedt een brede basis voor laboratoriummedewerkers die in hun werk te maken hebben met onderzoek gerelateerd aan immunologische vraagstellingen, of met immunochemische testen.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo niveauCursusdata 11, 25 maart, 8 en 22 april 2014Lestijden 14.30 – 17.45 uurInschrijven vóór 28 januari 2014Cursusprijs % 795,- (bij inschrijving vóór 20 december 2013

% 720,-)

ELISA voor beginners (PH-3151)Laboratoriummedewerkers met weinig of geen ervaring met ELISA’s leren in deze theoretische en praktische cursus de basisprincipes van de ELISA. In de theorie wordt gestart met de algemene immunochemie: hoe zijn antilichamen opgebouwd, wat zijn de verschillen tussen een monoklonaal antilichaam en een polyklonaal antiserum, hoe bindt een antilichaam aan een antigeen (het te detecteren molecuul) en hoe wordt een antigeen-antilichaam binding zichtbaar gemaakt. Daarna worden de belangrijkste aspecten van de ELISA besproken. Tijdens de praktijk wordt een ELISA met de bijbehorende controles uitgevoerd. Hierbij wordt veel aandacht gegeven aan het doel van iedere stap in het protocol, waardoor de besproken theorie direct aan de praktijk wordt gekoppeld.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo niveauCursusdata 4, 11 en 12 november 2014Lestijden 12.30 – 16.30 uur (eerste lesdag), 12.30 – 17.30 uur

(tweede lesdag), 9.30 – 16.30 uur (derde lesdag)Inschrijven vóór 23 september 2014Cursusprijs % 990,- (bij inschrijving vóór

26 augustus 2014 % 900,-)

Immunologie voor microbiologisch analisten (PH-3127)Zie omschrijving in hoofdstuk 2 Microbiologie

Immunohistochemie voor beginners (PH-3141)Immunohistocytochemie (PH-3142)Zie omschrijving in hoofdstuk 3 Pathologie en Histotechnologie


4 IMMUNOLOGIE EN IMMUNOCHEMIE

Bloedgassen (PH-3161)Bloedgassen zijn vandaag de dag niet meer weg te denken uit de routine van een klinisch chemisch laboratorium. Met het bepalen van een aantal parameters kan snel inzicht verworven worden in de zuur/base-status van de patiënt (alkalose/acidose, respiratoir/metabool, etc.). Deze cursus behandelt alle parameters van de bloedgasanalyse en interpretatie van de uitslagen. Ook wordt er aandacht besteed aan de achtergronden van de meettechnieken van de verschillende bloedgasanalysers. Door middel van casuïstiek zullen de belangrijkste ziektebeelden gepresenteerd worden. Deze cursus is geschikt voor alle bloedgasanalyser gebruikers.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo niveau Cursusdatum 1 april 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 18 februari 2014Cursusprijs % 355,- (bij inschrijving vóór 21 januari 2014

% 320,-)

Urineonderzoek (PH-3162)Het beoordelen van het urinesediment volgt normaal gesproken uit een onderzoek met een teststrip, waarmee een aantal parameters semikwantitatief bepaald kunnen worden. Indien er afwijkende uitslagen zijn volgt er een microscopische beoordeling. Het kan gaan om patiënten met aandoeningen aan de urinewegen of nierziekten. Het microscopisch beoordelen van een urinesediment is, ondanks de voortschrijdende technologie, nog altijd mensenwerk en zeer belangrijk. Tijdens de theorie wordt ingegaan op het urineonderzoek met een teststrook en daaruit voortvloeiend de beoordeling van het sediment. Tijdens de praktijk wordt geoefend in de microscopische beoordeling van urinesedimenten. Ook wordt er veel aandacht be-steed aan casuïstiek en bijbehorende ziektebeelden. De inbreng van meegebrachte casussen wordt zeer op prijs gesteld. De lessen zijn interactief; dat wil zeggen dat de deelnemers vragen en opdrachten zullen maken, die betrekking hebben op vertoonde casuïstiek en urinesedimenten.

Doelgroep laboratoriummedewerkers op mbo niveau Cursusdatum 6 november 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 25 september 2014Cursusprijs % 355,- (bij inschrijving vóór 28 augustus 2014

% 320,-)

GMP basis (PH-3166 t/m PH-3169)GMP verdiepingscursussen (PH-3170 t/m PH-3174) NIEUWOriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen

Naktuinbouw (Stichting Nederlandse Algemene Kwali-teitsdienst Tuinbouw, naktuinbouw.nl) heeft jarenlange ervaring met het toetsen van planten op de aanwezig-heid van plantenziekten. Sinds 2007 organiseren het CBD en Naktuinbouw gezamenlijk cursussen voor mede-werkers van laboratoria in de agrobotanie.

Plantspeci!eke PCR technieken (PH-3155) De Polymerase Chain Reaction (PCR) wordt in de tuin- en akker-bouwsector gebruikt voor genetische kwaliteitscontrole en voor de detectie en identi!catie van bacteriën, virussen, schimmels en aaltjes. Tijdens deze cursus wordt ingegaan op de achtergronden van de (real-time) PCR-techniek, de isolatie van nucleïnezuren, het opzetten van PCR reacties, het optimaliseren van PCR-condities, de analyse van de PCR-producten en troubleshooting. Tijdens de praktijklessen wordt een aantal plantspeci!eke PCR-reacties ingezet en worden de resultaten geanalyseerd.

Doelgroep laboratoriummedewerkers uit de plantaardige sectoren (mbo-niveau of gelijkwaardig denk-niveau) met relevante praktijkervaring

Cursusdata 25, 26, 27 november 2014Lestijden 9.30 – 15.00 uurInschrijven vóór 14 oktober 2014Cursusprijs zie website

Plantspeci!eke ELISA technieken (PH-3156)ELISA’s worden in de tuin- en akkerbouwsector veel gebruikt voor het aantonen van virussen. Aan de hand van verschillende waardplant-pathogeen-combinaties worden de meest gebruikte ELISA-formats behandeld. Het gebruik van plantaardig materiaal in ELISA’s blijkt niet altijd probleemloos. In deze cursus komen de kritische aspecten van ELISA’s binnen de agrobotanie, mogelijke problemen en oplossingen hiervoor en de interpretatie van data aan de orde.

Doelgroep laboratoriummedewerkers uit de plantaardige sectoren (mbo-niveau of gelijkwaardig denk-niveau) met relevante praktijkervaring

Cursusdata 5, 12 en 17 juni 2014Lestijden 9.30 – 16.00 uurInschrijven vóór 24 april 2014Cursusprijs zie website

Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101) De PCR van A tot Z (PH-3103)Workshop analyse van next generation sequencing (NGS) data (PH-3111) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 1 Moleculaire biologie

ELISA voor beginners (PH-3151)Zie omschrijving in hoofdstuk 4 Immunologie en Immunochemie

Oriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWZie omschrijving in hoofdstuk 7 Life science algemeen


6 KLINISCHE CHEMIE, HEMATOLOGIE EN LABORATORIUMGENEESKUNDE

5 AGROBOTANIE

Oriëntatie op onderwijs, een proeverij (PH-3181) NIEUWMet de proeverij bieden wij een mogelijkheid om in twee weken te onderzoeken of werken in het voortgezet onderwijs ((v)mbo, havo, vwo) iets voor u is. In deze cursus maakt u kennis met het onderwijs en krijgt u inzicht in uw mogelijkheden als zij-instromer. Na klassikale short-courses (vak-)didactiek, leerpsychologie, dramatische expressie en logopedie op Hogeschool Leiden doet u individueel ervaring op in het voortgezet onderwijs middels korte stages. Daarnaast zijn er twee intervisiebijeenkomsten op Hogeschool Leiden waarbij het delen van stage-ervaringen en het re"ecteren daarop centraal staat. Tijdens een individueel eindgesprek worden mogelijke vervolgtrajecten bij de HvA (tweedegraads leraren opleiding) en ICLON (eerstegraads lera-renopleiding) met u besproken. Deze cursus is ontstaan uit jarenlange samenwerking met het ROS Rijnland en de lerarenopleiding van de HvA. ROS Rijnland is een samenwerkingsverband van zes scholen-gemeenschappen uit de Leidse regio en de Duin- en Bollenstreek en de lerarenopleidingen van de Universiteit Leiden, de Technische Universiteit Delft en de Hogeschool van Amsterdam op het gebied van opleiden en begeleiden van toekomstige leraren in het voortge-zet onderwijs. Uitgebreide informatie over de cursus kunt u vinden op cbd.hsleiden.nl.

GMP basis (PH-3166 t/m PH-3169)Good Manufacturing Practices of GMP staat centraal bij het onder-zoek, de ontwikkeling en de productie van geneesmiddelen. Vanaf de fabrikant tot en met de ziekenhuisapotheek, ongeacht de grootte van het bedrijf moet alles voldoen aan de GMP regels. De GMP geeft aanwijzingen op het gebied van kwaliteitsmanagement, opleiding van personeel, wijze van produceren en testen, kwali!catie van ruimten, voorzieningen en apparatuur en validatie van processen, analyses, schoonmaak en computers. Deze cursus gaat kort in op alle genoemde aspecten en behandelt hun rol in het totale proces. Daarnaast wordt ingegaan op veranderingen binnen het bedrijf en de manier waarop die invloed hebben op het kwaliteitssysteem.

Doelgroep Medewerkers uit de (bio)farmaceutische industrie. Deze basiscursus is ook bestemd voor personen die niet aan de (bio)farmaceutische processen zelf bijdragen

Cursusdata 3 en 4 februari 2014 (PH-3166) 2 en 3 juni 2014 (PH-3167) 1 en 2 september 2014 (PH-3168) 3 en 4 november 2014 (PH-3169)Lestijden 13.30 – 17.30 uur (eerste lesdag) en 9.00 – 16.00

uur (tweede lesdag)Inschrijven vóór 20 december 2013 (PH-3166) vóór 21 april 2014 (PH-3167) vóór 14 juli 2014 (PH-3168) vóór 22 september 2014 (PH-3169)Cursusprijs % 395,-

GMP verdiepingscursussen (PH-3170 t/m PH-3174) NIEUWAls vervolg op de basiscursus GMP zijn er vijf verdiepingscursussen ontwikkeld in samenwerking met Xendo, een onafhankelijke organi-satie voor advies en projectmanagement voor de life sciences, en met Proxy Laboratories, een onafhankelijk contractlaboratorium voor de bio-farmaceutische industrie.

De verdiepingscursussen hebben de volgende onderwerpen: a. Interne audits (PH-3170)b. Kwali!caties en validatie van productie apparatuur (PH-3171)c. Validatie analysemethoden (PH-3172)d. Geautomatiseerde systemen (PH-3173)e. Leverancier kwali!caties (PH-3174)Deze eendaagse cursussen zijn verdeeld over het jaar en worden gegeven door ervaringsdeskundigen van Xendo en Proxy. Uitgebreide informatie kunt u vinden op cbd.hsleiden.nl.

Individuele trajecten

Deze lijst geeft een indicatie van de onderwerpen waarop we scho-ling kunnen verzorgen. Iedere vraag voor scholing kunt u bij ons neerleggen. Wij maken een scholingsprogramma volledig op uw instelling en wensen toegeschreven op mbo of hbo-bachelor niveau. De trainingen worden verzorgd door docenten die veel praktijkerva-ring hebben binnen het vakgebied Klinische Chemie en Hematologie.

Maatwerktrajecten Klinische ChemieDe diversiteit van de bepalingen op het gebied van Klinische Chemie en Hematologie wordt steeds groter. Er worden meer bepalingen aangevraagd en er komen ook steeds meer parameters die we kun-nen bepalen. Het CBD heeft al jaren ervaring met maatwerktrajecten op het gebied van laboratorium geneeskunde.

Bij verschillende instellingen hebben we analisten incompany ge-traind op het gebied van:• Bloedgassen• Urinediagnostiek• Waterhuishouding en elektrolyten• Enzymdiagnostiek• Hormoondiagnostiek• Immunochemie• Toegepaste PCR• Scheidingsmethoden (HPLC, GC en MS/MS)• POCT• Pre-analyse

Maatwerktrajecten HematologieBij verschillende instellingen hebben we analisten getraind op het gebied van:• Hemocytometrie

- Anemieën, screening maligniteiten, "owcytometrie, casuïstiek• Morfologie

- Hematopoëse, bloedbeelden (di$en), beenmergdiagnostiek, casuïstiek

• Immuunhematologie - Bloedgroepen en antisto$en, transfusiediagnostiek en proble-

matiek, hemovigilantie, casuïstiek• Hemostase

- Stollingsfactoren, therapie en screening, casuïstiek

Introductie tot de Polymerase Chain Reaction (PH-3101)De PCR van A tot Z (PH-3103)Zie omschrijving hoofdstuk 1 Moleculaire biologie



7 LIFE SCIENCE ALGEMEEN6 KLINISCHE CHEMIE, HEMATOLOGIE EN LABORATORIUMGENEESKUNDE

Wilt u meer weten van één of meer speci!eke technieken of bijvoor-beeld meer achtergrondkennis van de scheikunde opdoen? Over elk onderwerp binnen de biomedische en chemische laboratorium-techniek kunnen wij voor u een individueel traject op niveau en maat verzorgen. Naast contacturen met de docent, zijn er mogelijkheden van e-learning en live online lessen. Wij kunnen uw individuele scho-lingstraject ook in het Engels aanbieden.

Voorbeelden van individuele trajecten verzorgd door het CBD: • Celkweek, kwantitatieve PCR, moleculaire diagnostiek, moleculaire

biologie• Microbiologie, VMT • Histotechniek, (punctie)cytologie• ELISA technieken• Basischemie voor life sciences, biochemie, biofarmacie• Taal- en rekenvaardigheid• Proefdierkunde, ook Engelstalig

Doelgroep geen speci!eke vooropleiding van toepassingCursusdata in overlegCursusprijs aan de hand van een o$erte

Indien u interesse heeft in een individueel traject dan kunt u een e-mail sturen naar [email protected].

Maatwerktrajecten op het gebied van analytische scheidingsmethoden (HPLC, GC)Scheidingstechnieken als gaschromatogra!e (GC) en vloeistofchromatogra!e (LC) hebben een belangrijke plaats in het analytisch chemisch onderzoek. Hoge druk vloeistofchromatogra!e (HPLC) is wellicht de meest gebruikte analytische techniek en kent een groot aantal toepassingen, ook bij het analyseren en kwanti!ceren van eiwitten. Speci!eke scholingsvragen op het gebied van de analytische scheidingsmethoden hebben geleid tot incompanytrainingen bij

diverse instellingen. De toepassingen, technische achtergronden, implementatie en validatie van deze technieken kunnen behandeld worden, waarbij uw dagelijkse praktijk centraal staat.

Indien u interesse heeft in een maatwerktraject op het gebied van de analytische scheidingsmethoden dan kunt u een e-mail sturen naar [email protected].

Naast maatwerktrajecten op het gebied van de analytische scheidingsmethoden kunnen wij ook incompanytrainingen en individuele trajecten verzorgen op het gebied van de moleculaire biologie, microbiologie, pathologie, histotechniek, immunologie, immunochemie, de klinische chemie, hematologie en laboratoriumgeneeskunde.


XXXXX XXXXX

Leiden is zeer centraal gelegen in de Randstad. Vanuit Den Haag, Haarlem, Hoofddorp, Alphen aan den Rijn of Amsterdam: u bent zo in Leiden.

Hogeschool Leiden ligt op loopafstand van station Leiden Centraal, naast het LUMC en Naturalis. Bus 43 en 232 stoppen bij Hogeschool Leiden.

Komt u met de auto, volg dan de ANWB-borden Naturalis.

Kijk voor een uitgebreide routebeschrijving op www.hsleiden.nl/routeleiden.

ROUTEBESCHRIJVING7 LIFE SCIENCE ALGEMEEN

cbd.hsleiden.nl

CentrumBioscienceDiagnostiek

Centrum Bioscience en DiagnostiekPostbus 3822300 AJ LeidenTel.: 071-518 87 43 / 7 53Fax: 071-518 84 [email protected]

Secretariaat CBDmevr. T. Robbers-Degenaar mevr. mr. drs. P.C. Lai

mevr. drs. C.E. van Goor microbiologie, moleculaire microbiologische diagnostiek, life sciences algemeen

dhr. ing. R.A. de Nooijer klinische chemie/hematologie/laboratoriumgeneeskunde

mevr. dr. M.J. Plug moleculaire biologie, moleculaire (microbiologische) diagnostiek, life sciences algemeen

mevr. dr. A.M.B.C. Tiggelman pathologie en histotechnologie, immunologie en immunochemie, agrobotanie

Docenten

Documents

Cbd Brochure 2014