Embed Size (px)
DESCRIPTION
---2%2%2%22%%%%%%%2%%%% ------5%%%5%5%55%5%5%%5%5%5%5%5%5%5%55%% --10%10%0%101010 DENES IZLEZE NOVOTO ELEKTRONSKO IZDANIE NA "BIZNIS INFO". PREZEMETE GO OD WWW.MCHAMBER.MK ...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI... ^ETVRTOK, 30. SEPTEMVRI. 2010 | BROJ 134 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40 23.9 25.9 27.9 29.9 MBI 10 INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (29.09) NA ZATVORAWE, SREDA, 29.09.2010, 13.00~. 0 0 2.120 2.140 2.170 2.180 2.150 2.130 2.160 2.110 0%0% --60%60%
Citation preview
2.110
2.120
2.130
2.140
2.150
2.160
2.170
2.180
23.9 25.9 27.9 29.9
MBI 10
[TO SE SLU^UVA NA GLOBALNIOT PAZARPO^NUVA SVETSKA VOJNA NA VALUTI � STRANA 17
...SAMO IDEJATA E KAPITAL, SE DRUGO E PARI...
FEQTON NAJSKAPOCENITE SVETSKI BRENDOVI WRIGLEYKAKO SE GRADI IMPERIJA SO POMO[ NA “MASTIKI” � STRANA 18
INDEKS NA MAKEDONSKA BERZA (29.09)
REPORTA@A: KAPITAL NA SKOPSKIOT AERODROM
PO^NUVA DA SE GLEDA NOVIOT LIK NA ALEKSANDAR VELIKI � STRANA 2
NA ZATVORAWE, SREDA, 29.09.2010, 13.00~.
MBI 10 0,72%MBID 0,11%OMB 0,40%
EVRO/DENAR 61,65DOLAR/DENAR 45,80EVRO/DOLAR 1,34
NAFTA BRENT 78,97EURORIBOR 1,42%
^ETVRTOK, 30. SEPTEMVRI. 2010 | BROJ 134 | GODINA 1 | CENA 20 DEN. | TEL. 2 55 14 41 | FAKS. 2 58 14 40
� VOVEDNIKGORAN LEFKOV
NEPOVRZAN SISTEM� STRANA 2
REPORTA@A: � VOVEDNIK
INDUSTRISKOTO PROIZVODSTVO PADNA ZA 2% 4
00
KOLUMNAALEKSANDAR JAN^ESKI
STANISLAV PIGON
DIPLOMATSKA SLO@UVALKA
� STRANA 8
NARU[EN DVOMESE^NIOT RASTNARU[EN DVOMESE^NIOT RAST
----110%1010%10%0%1 %%%%
----3%3%3%33%%3%%3%
41%41441%11%1%%%41%%4 %444
---2%2%2%22%%%%%%%2%%%%------5%%%5%5%55%5%5%%5%5%5%5%5%5%5%55%%
--10%10%0%101010
1,51,51,51,51 51,51,551,551,51 0%0%0%0%0%0%0%0%%0%0%%%%%0%01111111
--60%60%
-40%40%40%40%440%40%40%404
----220%2220222222
0%0%
20%20%220%220%20%
40%440%40%4440%
gra
gra
gre`e`e`deeded
ni{
ni{
ni{{
ni{
ni`
{{{{{{{tv
ot
gra
gra
ra
gra
gra
gra
gra
rgra
gra
gra
gra
gra
ra
rrggde
`de
`de
`e`de`
dedededededdni
{ni
{ni
{{niiniin
`{{{{{{{{{{{{{{{{{
tvo
tvo
tvoo
tvoo
tvo
tvo
tv
tek
tek
tek
tek
tek
tek
tek
tekeeeteeetst
itiiisti
sti
sti
sti
sti
stitiittstsln
aln
anaalnaa
lnaa
lnlnlnlnlnlnlnlllininin in
inin inii
dus
dus
dussss
ddddddttttttt
eeeeeeennnn
trtrtrtrrtriii
riii
rrjajajaajaajajaj
rud
rud
rud
ru
rra
ra
ra
ruuu
rs
rs
rs
rsssst
votvo
tvo
-
met
mettt
al
oa
lo
al
oa
looo
apr
epr
epr
er
epr
ra
br
ab
ab
ra
br
ar
ar
uo
tuo
tuo
tuo
vvaa
ooovaavaaaaaa
~a
~a
~a
~a
~kaka
kakaka
proo
pro
izv
izv
izv
izvvzvo
dso
dso
dso
dsso
dso
dsdsso
dso
do
doo
tvo
tvo
tvo
tvo
tvo
tvo
tvovotvo
tvo
tvo
naananana na
na
nanananaan
na na
na
na
na
na
na
nana nananannn
fffffffffffffffzzz
aaaaaaf
tf
tf
tf
tf
tf
tttf
ttf
tf
tf
tf
tf
tf
tf
tfffff
tatataatatatataaatatatatataaatii i
i i i iii ii i iiii
naf
naffff
naf
naf
ten
ten
tennn
ten
ten
tei
di
di
ddi
di
di
diiii
eri
eri
eri
eri
eri
ri
ererereeva
tva
tva
tva
tvavavavav
aaaiiii
tttiiiiii
pre
pre
pre
pre
pre
rphr
ahr
ar
ahr
ahr
ahr
ar
ahr
mbe
mbe
mbe
mbe
mbe
mbe
mbe
mbe
na
na
na
ana
na
nanananain
din
din
dndinius
tus
tstust
usrrr
nnttrrrr
ijr
ijr
ijaaaa
pro
pro
pro
pro
riz
viz
viz
viz
viz
viz
viz
vds
ods
ods
odsds
ootv
otv
otv
otv
oovvtvtna na
na
nana
m m m miii
nnnneeeebbbbb
elbel
bel
bel
pro
pro
ro
ro
izv
izv
izv
izvo
dso
dso
dso
dso
dstv
otv
otv
ovotvtvta
naaana na
na
me
me
me
me
mm ta
lta
la
lta
lt
dddeee
nnni i i ii
mmetet
alo
alolo
alo
pre
pre
pre
re
pre
rr
ab
ra
br
ab
ra
br
abb
ra
btu
otu
otu
otutu
otut
oooooooova
~va
~~va
~~va
~a
kaka
ka
kkakakffffffffffffffff
eeee~~~
fa
fa
fa
fa
fa
ffaa
faa
za
za
za
za
zzza
a
aaaaa
vkvkkvkvkkvkvkvkvkvvkukukukuukuukukuukukukupn
oooopn
opn
opn
opn
opn
oppnpn
opnnpnpn
ooopn
ononopnonoonopnonpnp
-------vk
upno
vkup
no-vk
upno-
vkup
no-
DENES IZLEZE NOVOTO ELEKTRONSKO IZDANIE NA "BIZNIS INFO".
PREZEMETE GO OD WWW.MCHAMBER.MK
NAVIGATOR2 30.09.2010 ^ETVRTOK
GLAVEN I ODGOVOREN UREDNIKQup~o Zikov
ZAMENICI NA GLAVNIOT UREDNIKSpasijka Jovanova, Verica Jordanova, Biqana Zdravkovska Stoj~evska
POMO[NICI NA GLAVNIOT UREDNIKIgor Petrovski, Maja Bajalska Georgievska, Aleksandra Spasevska
GRAFI^KI I IT DIREKTORNikolaj Toma{evski
GRAFI^KI PRELOM I WEB ADMINISTRACIJANade Toma{evska, Igor Toma{evski
FOTOGRAFIJAAleksandar Ivanovski
LEKTORMeri Kondoska
Izdava: KAPITAL MEDIA GROUP doo Skopje, ul: Romanija bb (fabrika Gazela) 1000 Skopje, p.fah: 503, Republika Makedonija; PRETSEDATEL NA ODBOROT NA SODRU@NICI: Qup~o ZikovIZVR[EN DIREKTOR: Gordana Mihajlovska
OFFICE MANAGER I FINANSII: Aleksandra Nikolova: ++389 2 2551 441/ lok:[email protected]
PRETPLATA NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL I NA MAGAZINOT KAPITAL:Sawa Savovska: ++ 389 2 551441 /lok: [email protected]
REKLAMAAleksandra Stojmenova: ++389 2 2551441/ lok:[email protected]; [email protected]
OGLASIDijana Gulakova: ++389 2 2551441/ lok: [email protected]
SPECIJALNI PRILOZI:Jasmina Savovska Tro{anovski: ++389 2 2551 441/ lok: 102, [email protected]
Prviot broj na dnevniot vesnik Kapital se pojavi na 17 mart 2010telefon: ++ 389 2 2551 441; faks: ++ 389 2 2581 440; e-mail: [email protected]
Pe~ati: Grafi~ki Centar SkopjeSpored misleweto na Ministerstvoto za kultura za dnevniot vesnik “Kapital” se pla}a povlastena dano~na stapka. Tekstovite i fotografiite ne se vra}aat. Site objaveni tekstovi, fotografii i druga grafi~ka oprema se avtorski za{titetni i mo`at da bidat preobjaveni, ili na drug na~in koristeni samo so dozvola na izdava~ot.Dano~en broj: MK 4030999366644; @iro smetki: Eurostandard banka: 370011100019555
^ETVRTOK 30 SEPTEMVRI 2010PRVIOT BROJ NA DNEVNIOT VESNIK KAPITAL IZLEZE NA 17 MART 2010 g.
Sistem e zbir na funk-cionalno povrzani elementi. Ova e naj-prosta definicija
koja ja slu{nav od eden moj ve}e pokoen profesor. A, objasnuvaweto na sistemot mu be{e u{te poprosto. Ako na edno “fi}o” mu go izva-dite trkaloto i go stavite vo baga`nik, toa ve}e ne e sistem bidej}i ne mo`e da se dvi`i. Denovive napraviv sporedba na makedonskiot agraren sistem so “fi}oto” i koga gi sogledav rabotite, mi izleze deka na na{iot zemjodelski sistem site de-lovi mu se vo baga`nik. Zemjodelskoto proizvodstvo zapo~nuva so planirawe. No, za da ima{ dobro planirawe, neophodno e da ima{ i vistinski i to~ni podatoci. Ovde e prvata pre~ka. Podatoci za make-donskiot agrar ne samo {to nema, tuku i tie {to gi ima, nemaat dopirni to~ki so realnosta. I ovde se pra{uvam na {to }e se gradat strategiite za razvoj na zemjodelstvoto i na proizvodstvoto na hrana koga nemame relevantni po-datoci. Ni ka`uvaat deka vo zemjava imame 260.000 kravi i deka prose~nata mle~nost na edna krava e okolu 3.000 litri mleko godi{no. Ako gi pomno`ite ovie brojki, }e izleze deka vo zemjava se proizveduvaat okolu 700 milioni litri mleko. No, oficijalniot podatok na Ministerstvoto za zemjodel-stvo e deka vo 2009 godina se proizvedeni 146.000 toni kravjo mleko godi{no.Logi~no e koga nema poda-toci da nema i strategija. Bez strategija ne mo`at da se napravat planovi so nasoka kade da se dvi`i proizvodstvoto vo idnina. Planovite go davaat prave-cot kade treba da se dvi`i sistemot. Na{iot sistem ne samo {to ne se dvi`i napred, tuku izgleda ja ima pogre{eno brzinata i se vra}a nanazad. I zatoa ne
e ni ~udno {to postojano imame rast na uvozot i namesto da go zgolemuvame proizvodstvoto na hrana za da go dostigneme nivoto od 1990 godina, nie go zgolemu-vame uvozot i se dvi`ime kon 1960. Vo sekoj plan treba da se ut-vrdat i celite koi treba da se postignat, a kaj najte{kite i neostvarlivi sekako treba da pomogne i dr`avata so svojot sistem na subvencio-nirawe. I povtorno imame problem. Subvencioniraweto kaj nas nema razvoen karak-ter tuku populizam. Davavme subvencii za proizvodstvo na mleko vo 2007 i 2008 godina, no ne predvidovme deka nemame stabilni kapa-citeti za razvoj na mle~nata industrija. Dozvolivme da ni se slu~i eden “mle~en TAT”, gi prodadovme na{ite najgolemi kapaciteti za prerabotka na mleko na investiciski fondovi, koi logi~no se zainteresirani za profit, a ne za razvoj na mle~nata industrija i rezultatot od ovie pogre{ni ~ekori denes e evidenten. Raste uvozot na mleko so dvocifreni stapki i toa vo sekoj kvartal. Kako {to e pojdena rabotata, za kratko vreme }e jademe sirewe, amo od skrob, a }e pieme mleko od soja. Prirodno mleko }e konzumiraat samo decata, no samo dodeka se doen~iwa.Pred dve nedeli gledavme {trajkovi i blokadi na pati{tata vo Tikve{ijata okolu otkupot na grozjeto. Koga bev na pijalak so dvaj-ca prijateli, edniot mi spomna deka treba da odi za Prilep, no be{e nervozen bidej}i patot e blokiran. Drugiot prijatel nenadejno go zapra{a:”dali si ti vistin-ski Makedonec”?, a ovoj potvrdno mu odgovori. Jas se nadovrzav na muabetot, i na {ega mu odgovoriv, pa treba da se raduva{ bidej}i s$ u{te proizveduvame. Zo{to sega ne {trajkuvaat
NEPOVRZAN SISTEM
proizvoditelite na repka, na son~ogled, na pamuk? Zatoa {to gi nema. Poradi lo{ata strategija za razvoj na siste-mot na proizvodstvo na hrana tie kulturi gi izgubivme. Pa zatoa proizvoditelite na maslo za jadewe namesto da investiraat vo fabriki za prerabotka na son~ogled, se primorani da kupuvaat fabriki vo Bugarija. Strategijata nedostiga i pri proizvodstvoto na ranogra-dinarski proizvodi. Ovaa godina odli~no ni pominaa ovie proizvodi. No, ve}e narednata godina mo`e da ima problem ako Hrvatska i Srbija kurtulat od poplavi. Zna~i povtorno imame sti-hijno proizvodstvo i bez strategija. Ista e slikata i so ovo{tarite, lozarite, sto~arite...Sega e sosema jasno zo{to vo zemjava ima samo polovi~na pokrienost na uvozot na hrana so izvoz. Sega e jasno zo{to vrednosta na izvezenata hra-na od zemjava iznesuva 500 dolari za ton, a vrednosta na uvezenata e 800. Samo edna rabota ne e jasna, koga na{ite institucii }e go sfatat ova i koga ve}e edna{ }e gi izvadat delovite od baga`nikot i }e gi postavat kako {to treba za na{iot agraren sistem da se dvi`i kon 21 vek, a ne kon 19-ot.
GORAN [email protected]
Iljadi evra buxetski pari }e se odleat za opremuvawe na tri muzejski ob-jekti. So ovie pari, Ministerstvoto za kultura }e kupuva mebel i oprema za Muzejskiot kompleks na makedonskata borba, za Muzejot na VMRO-DPMNE i za
Muzejot na `rtvite na komunizmot. Ministerstvoto za kultura, enterierot }e go kupuva od kompanijata za proizvodstvo i trgovija, Desing Fantasi Toni od Skopje, koja treba da ja napravi isporakata vo slednite tri meseci. Na javniot povik na Minister-stvoto na koj se javile samo dve kompanii, Desing Fantasi Toni e izbrana za najpovolen ponuduva~. Buxetskite rashodi od 811.609 evra doa|aat vo vreme koga makedonskata ekonomija s$ u{te ne ja ostavila ekonomskata kriza zad sebe.
Se intenzivira izgradbata i modernizacijata na aerodromite Aleksandar Ve-liki vo Skopje
i Sv. Apostol Pavle vo Ohrid. Turskiot investitor TAV, koj od mart godinava
e sopstvenik na dvata aerodromi, ve}e ima realizirano golem del od grade`nite raboti na skopskiot aerodrom, a intenzivno se raboti i na modernizacija na Ohrid-skiot. Grade`nite raboti se vo ek kaj terminalot, administrativnata zgrada, kargo-centarot i zgra-data za protivpo`arnata slu`ba na skopskiot aero-
drom, a na ohridskiot vo momentot se modernizira postoe~kiot terminal i se rekonstruiraat pistata i sistemot za baga`. V~era menaxerskiot tim na TAV prezentira{e {to srabotile od mart dosega, i veti deka se }e zavr{i vo predvideniot rok. Spored Murat Ornekol, operativniot direktor na TAV holding, finansiskata konstrukcija delumno e zatvorena i se obezbe-deni 120 milioni evra od najavenite 200, {to e dovolno za da zavr{at predvidenite grade`ni raboti. Prostorot kade {to se predvideni noviot terminal, administrativ-nata zgrada i kargo-cen-tarot sega se gradili{ta. Na grade`nite zafati pod vodstvo na grade`nata kompanija na TAV rabotat nekolku makedonski grade`ni kompanii i ve}e mo`e da se vidi kako }e izgleda noviot aerodrom.Vo momentot na teren se gradi terminalnata zgra-da, koja }e se prostira na
811PO^NUVA DA SE GNA AERODROMOT
TURSKI TAV JA INTENZIVIRA IZGRA
ALEKSANDAR [email protected]
Turskiot investitor TAV, koj od mart godinava e sopstvenik na dvata makedonski aerodromi, ve}e ima zavr{eno golem del od grade`nite raboti na skopskiot aerodrom, a intenzivno se raboti na modernizacija na Ohridskiot. Spored menaxmentot na kompanijata, }e bidat zapazeni site rokovi i grade`nite raboti }e zavr{at do oktomvri 2011 godina.
PREGOVORI SO MAKPETROL ZA PONISKA CENA NA KEROZINOTIako turskata kompanija kontaktirala so nekolku nafteni kompanii, doma{ni i stranski, za snabduvawe so kerozin, kako {to se Lukoil, Briti{ petroleum i Petrol ofis, s$ u{te nemale konkreten predlog od niv. Vo me|uvreme se vo pregovori so Makpetrol za namaluvawe na cenite i o~ekuva deka vo narednite nekolku nedeli }e potpi{at i dogovor. Ornekol veli deka ne mo`at da se dogovorat so nitu eden avtobuski prevoznik za pu{tawe avtobuska linija od Aleksandar Veliki do centarot na Skopje.“Nema nitu edna zainteresirana lokalna kompanija koja }e vr{i avtobuski prevoz na patnici od aero-dromot do gradot, no se dogovorivme so nekolku taksi kompanii za pogolema disciplina vo taksi prevozot na aerodromot”, veli toj.
3NAVIGATOR 30.09.2010^ETVRTOK �
�
NEMA LABAVO
Slovene~kata vlada vo vtornikot go prifati predlogot za buxetot
za slednite dve godini, koj {to nalaga tro{ocite na dr`avata vo toj period da se namalat za 700 mil-ioni evra, a premierot Borut Pahor naglasi deka toa se pravi so namera da se zgolemi konkurentnosta i povtorno da se ostvari ekonomski rast. Pahor smeta deka ovie bu-xetski predlozi se indikator deka dr`avata odgovorno i kako dobar stopanstvenik upravuva so javnite pari. Toj dodade deka do 2015 godi-na so {tedeweto e potrebno dolgot na dr`avata da se namali na “podnoslivi” 42,9% od bruto-doma{niot proizvod, zatoa {to ako se prodol`i so sega{nite tren-dovi na javna potro{uva~ka, dolgot bi skoknal do 60% od BDP. Pahor izjavi deka vladata vo parlamentot }e isprati na usvojuvawe inter-ventni zakoni so koi {to }e se zapre rastot na platite na javnite slu`benici i dr`avnite funkcioneri, i }e se zamrznat penziite i
POBEDNIK
GUBITNIK
BORUT PAHOR
dostaven do Vladata koja otkako }e go razgleda }e go dostavi do relevantnite institucii” I toa trae i trae... Grade`nite kompanii ~ekaat i se nadevaat na rabota, gra|anite i sekako kompaniite uporno i trpe-livo ~ekaat podobri, pove}e i pobezbed-ni pati{ta. Niv ne gi interesira procedu-rata, kolku e taa slo`ena i dolga. Niv gi interesira krajniot efekt, koj zasega e nula. Od ministerot site ~ekaat informacija koj, koga i kade }e gradi, a ne sme{ni demanti.
PREDOLGI ROKOVI
Ministerot za trans-port i vrski Mile Janakieski v~era se
iznervira zatoa {to medi-umite {pekulirale okolu izborot na kompanija koja vo idnina }e stopanisuva so makedonskite pati{ta. Vedna{ demantira{e objasnuvaj}i deka s$ u{te se pravele finalni evaluacii?!Ministerot se najde vo ovaa rubrika ne zatoa {to “izbral pogre{na firma”, tuku zatoa {to taa firma ne e izbrana, zatoa {to procedurata ne e zavr{ena, zatoa {to site proceduri na tema izgradba, koncesionirawe, tenderirawe na pati{ta traat neracionalno dolgo. Neprifatlivo e i po ~etiri godini sedewe vo ministertskata fotelja, da imame ssema mal napredok vo patnata infrastruk-tura vo Makedonija. Osven rekonstrukcijata na lokalni pati{ta, koja se pravi so pari glavno od Svetska banka, ne vidovme nekoj pogolem napredok na ovaa tema. Postojano slu{ame obrazlo`enija od tipot: izve{tajot }e bide
MILE JANAKIESKI
NE IM BE[E DENOTLIDERI
BUJAR OSMANI
Fondot za zdravstvo ostana bez vtoriot direktor, koj
treba{e da ja donese stran-skata ekspertiza vo ovaa oblast, koj vo isto vreme be{e i najplaten direktor
VLADIMIR TODOROVI]
Denovi na makedonskiot med - povtorno }e se
slu~uvaat na ulica Make-donija, za {to e zaslu`na i Op{tina Centar, koja e pokrovitel na nastanot
HOSE LUIS RODRIGES SAPATERO
[panskiot premier e na sli~na maka kako
i gr~kiot bidej}i javnata administracija mu odgovori so {trajkovi na planot za {tedewe na dr`avata
MISLA NA DENOT
ISKUSTVOTO MI VELI DEKA KOGA PAZAROT ODI NADOLU, A VIE MUDRO KUPUVATE AKCII, VO NEKOJ MOMENT VO IDNINATA ]E BIDETE SRE]NI. TOA NEMA DA GO POSTIGNETE AKO ^EKATE NEKOJ DA VI KA@E “SEGA E VREME ZA KUPU-VAWE”.
PITER LIN^PORANE[EN MENAXER NA GOLEM INVESTICISKI FOND I AVTOR NA POPULARNI KNIGI ZA INVESTIRAWE
socijalnite transferi. Pahor u{te edna{ gi povika sindikatite na javnata admi-nistracija, koja {to {traj-kuva zaradi zamrznuvaweto na platite, da sfatat deka toj poteg e nu`en za dr`avata povtorno da zabele`i ekonomski rast. Slovene~kiot premier so ovie merki poka`uva deka nema namera da se najde vo dru{tvo na zemjite-~lenki na EU koi {to zaradi pro-bivawe na buxetskiot defi-cit i rastot na dolgot, bi mo`ele da dobijat sankcii od Brisel.
VAN^O KARGOV
Carinata }e raboti i prekuvremeno za da
gi ocarini site vozila so bugarski tabli~ki, na koi rokot za preregistracija im istekuva deneska
GLEDA NOVIOT LIK ALEKSANDAR VELIKI
ADBATA NA DVATA AERODROMI
povr{ina od 40.000 metri kvadratni. Taa }e bide pu{tena vo upotreba na 20 oktomvri. Zgradata }e bide na dva kata so {est porti- mostovi za vlez i izlez na patnici, kako i 23 mesta za ~ekirawe. Patnicite }e mo`at od ter-minalot da vlezat direktno vo avionot. Vo zadniot del na terminalnata zgrada }e bide parkingot za vozila, koj }e ima 1.200 mesta. Isto taka intenzivno se gradi i kargo-centarot, koj se pros-tira na povr{ina od 3.000 metri kvadratni i vo nego }e mo`e da se skladiraat do 40.000 toni godi{no. Do terminalot se gradi novata administrativna zgrada na TAV, koja }e se pros-tira na povr{ina od 5.000 metri kvadratni, a nejzi-nata izgradba bi trebalo da zavr{i najdocna do mart 2011 godina, koga }e bide stavena vo funkcija. Najbrzo odi izgradbata na po`arnikarskata zgrada, koja se prostira na 1.000 metri kvadratni i prva }e bide pu{tena vo upo-treba na po~etokot od maj slednata godina. Vo isto vreme se raboti na patnata infrastruktura i na dograduvawe na pistata koja }e bide prodol`ena so u{te 500 metri. Na Ohridskiot aerodrom se modernizira terminal-
nata zgrada, se postavuvaat u{te dve mesta za ~ekirawe, se renoviraat mestoto za ~ekawe i sistemot za baga`. Parkingot se pro{iruva za u{te 6.000 metri kvadrartni i se gradi u{te eden parking na povr{ina od 5.000 metri kvadratni, a se renovira i hangarot za kargo i pistata.
povr{ina od 4040 0.00000 metri nanatata z zgrgradadaa, s see popoststavavuvuvaaaatt k
ZGOLEMEN BROJ PATNICI VO PRVITE DEVET MESECIMenaxmentot na turskata kompanija se pofali deka vo pr-vite devet meseci od godinava brojot na patnici na dvata aerodromi bele`i zgolemuvawe, no toa ne bilo dovolno za da gi primami niskobuxetnite kompanii.“Na skopskiot aerodrom Aleksandar Veliki, vo periodot od januari do septemvri godinava, pominaa 505.489 patnici, {to e za 12,6% pove}e sporedeno so 448.904 patnici vo pr-vite devet meseci lani. Na ohridskiot aerodrom Sv.Apostol Pavle vo istiot period pominaa 31.353 patnici, {to e za 9,3% pove}e sporedeno so 28.689 patnici od januari do septemvri 2009 godina” informira{e Ornekol. Toj objasni deka se vo intenzivni pregovori so pove}e aviokompanii koi imaat interes da letaat od Makedonija, no poradi maliot broj patnici ne im e isplatlivo.“Pregovarame so Rajan xet, Vizer i Lufthanza za vovedu-vawe redovni linii od Skopje, a turskiot avioprevoznik Boraxet ve}e po~na da leta od Skopje za Bursa. Pravime napori, no nema interes zatoa {to nema patnici. Za da letaat, treba da se napolni avionot, inaku ne im e isplatlivo. Nema pobaruva~ka na pazarot i zatoa nema niskobuxetni kompanii i evtini aviobileti”, objasnuva Ornekol. Toj istakna deka prezemaat agresivni ~ekori za da se podobri rabotata na aerodromite. “Se obiduvame da gi namalime taksite za kompaniite koi go zgolemuvaat brojot na letovi, a imame dobri ponudi i za novi aviokompanii” istakna Ornekol.
OBEZBEDENI 120 OD POTREBNITE 200 MILIONI EVRAI dodeka na teren traat grade`nite raboti, od predvidenite 200 milioni evra, koi turskiot inves-titor gi najavi deka }e gi investira vo makedonsite aerodromi, dosega se obezbedeni 120 milioni evra. Spored Ornekol, ovie pari vo momentot se dovolni za celosno da zavr{at predvidenite grade`ni raboti. “Dosega imame obezbedeno 20 milioni evra od Brix fajnansing, odobreni ni se 70 milioni evra kredit od Halk bank i Standard bank, a dogovorot treba da bide potpi{an do krajot na oktomvri, dodeka 30 milioni evra }e bidat obebedeni od sopstveni izvori na TAV holding. Ovie 120 milioni evra }e bidat dovolni za da zavr{at izgradba i modernizacija na dvata aerodromi”, veli Ornekol.Direktorot u{te edna{ potvrdi deka iako na po~etokot ima{e malo zadocnuvawe na startot na grade`nite raboti, poradi administrativni i pravni proceduri, site grade`ni zafati }e zavr{at do oktomvri 2011 godina, kako {to e predvideno vo dogovorot so Vladata.“Na{eto iskustvo vo izgradba na aerodromi dosega poka`a deka so grade`ni raboti naj~esto zavr{uvame i tri do {est meseci pred krajniot rok. Vo Makedonija poradi administrativni pre~ki i proceduri ima{e malo odlo`uvawe, no }e zavr{ime so izgradbata vo predvideniot rok”, veli Ornekol.
120milioni od vkupno
najavenite 200 milioni evra za izgradba i moder-ni-zacija na aerodromite
dosega obezbedila turskata kompanija TAV
12,6%e zgolemen brojot na
patnici na aerodromot Aleksandar Veliki vo prvite devet meseci
godinava, sporedeno so istiot period lani
ei-
MILE JANAKIESKI
or BORUT PAHOR
Terminalnata �zgrada }e se prostira na povr{ina od 40.000 metri kvadratni, }e ima {est porti i 23 mesta za ~ekirawe. ]e bide pu{tena vo upotreba na 20 oktomvri 2011 godina.
4 NAVIGATOR30.09.2010 ^ETVRTOK
� DVA, TRI ZBORA
�
“Postoi mo`nost za odlo`uvawe na dijalogot so Pri{tina, poradi ostavkata na Fatmir Sejdiu i mo`nite izbori za pre-tsedatel na Kosovo, no vo Srbija nema da ima izbori poradi Kosovo i nikoj ne treba da smeta deka }e profitira na taa tema.”
BORIS TADI]pretsedatel na Srbija
� SVET 0-24 �
“Izbuvna me|unarodna valutna vojna. Vla-dite niz celiot svet po~naa da gi poni`uvaat deviznite kursevi na doma{nite valuti za da ja zgole-mat konkurentskata sposobnost na nacionalnite ekonomii. Toa n$ zapla{uva bidej}i ni ja odzema konkurentnosta.”
GUDIO MANTEGAminister za finansii na Brazil
GADGETS
...^ILERudarite na povr{ina vo oktomvri?
^ileanskite rudari koi od 5 avgust se zarobeni na 700 met-ri dlabo~ina vo rudnikot San Hoze mo`e da bidat izvade-
ni idniot mesec. Na familiite im be{e soop{teno deka podgo-tovkite za izvlekuvawe }e bidat gotovi okolu 12 oktomvri.
...VO BOSNA I HERCEGOVINAUapsen hrvatskiot general Branimir Glava{
Porane{niot hrvatski general Branimir Glava{ v~era e uapsen vo BiH i od pritvor }e ~eka da zamine vo zat-
vor. Toj e osuden vo Hrvatska na osum godini zatvor poradi voeni zlodela vo Slavonija.
...[TRAJKOVI VO ROMANIJAPolicijata otka`a poslu{nost
Tie se sobraa pred pretsedatelskata palata Kotro~ew baraj}i od pretsedatelot Trajan Basesku da ja ukine
merkata za namaluvawe na nivnite plati za 25% i da go vrati dodatokot za te{ka rabota.
“Revolucijata se ispravi pred najmo}nata imperija vo svetot, imperijata na Jenkite. Toa e varvarska imperija i nekolku od nejzinite lideri se varvari. Kapitalizmot nema nikakva mor-alna vrednost. Vo nego nema ni{to eti~no, s$ e komercijalno.”
FIDEL KASTROporane{en pretsedatel na Kuba
NARU[EN DVOMESE^NIOT RAST �
Deka proizvodstvoto e s$ u{te na mnogu nisko nivo poka`uva i podatokot deka vo prvite osum meseci od godinava industriskoto proizvodstvo se namali za 3% vo odnos istiot period vo 2009
INDUSTRISKOTO PROIZVODSTVO PADNA ZA 2%
�� �3 FAKTI ZA... PROCENKI...
50 MILIJARDI METRI KUBNI GAS GODI[NO TRO[I UKRAINA
MILIJARDI METRI KUBNI GAS SE DOVOL-NITE REZERVI ZA MIR-NO DA SE NADMINE ZIMSKIOT PERIOD16
Industriskoto proiz-vodstvo posle dvo-mese~niot rast, povtorno pa|a. Dr-`avnata statisti-
ka objavi deka vo avgust go-dinava, indeksot na indus-triskoto poroizvodstvo pad-nal za 1,5% sporedeno so is-tiot mesec lani. Sli~en pad, industrijata ima{e i vo jan-uari godinava. Statisti~kite podatoci poka`uvaat deka na mese~no nivo, industriskoto proizvodstvo vo avgust se na-malilo za 2% vo sporedba so juli. Deka proizvodstvoto e s$ u{te na mnogu nisko nivopoka`uva i podatokot deka voprvite osum meseci od godi-nava industriskoto proiz-vodstvo se namali za 3% voodnos istiot period vo 2009.Spored statisti~kite poda-toci, vkupniot pad od 1,5% na industriskoto proizvod-stvo najmnogu go kreiraat nekolku granki kako {to se rudarstvoto so pad od 10%, grade`ni{tvoto so pad 5% i proizvodstvoto na mebel so pad od duri 23%. Pad od 2% bele`i prerabotuva~kata industrija, a nezna~itelno namaluvawe od 0,2% ima kaj sektorot snabduvawe so elektri~na energija, gas i voda. Vo avgust, tekstilnata, metaloprerabotuva~kata i naftenata industrija bele-`at zna~itelen rast na proiz-
vodstvoto. Padot na proizvod-stvoto postojano e prosle-den i so pad na brojot na vraboteni vo industrijata. Vo prvite sedum meseci od godi-nava, brojot na rabotni-cite vo industrijata e namalenza 7%, {to vo apsolutna broj-ka zna~i okolu 6.000 rabotnici.Ako podlaboko se anali-ziraat podatocite na Dr`av-niot zavod za statistika, ohrab-ruva podatokot {to nose~kite industriski granki na make-donskata ekonomija - met-alnata i tekstilnata indus-trija, poleka izleguvaat od negativa i poka`uvaat blag porast na proizvodstvoto. Od Grupacijata na grade`-ni{tvo pri Stopanskata komo-ra objasnuvaat deka podatoc-ite samo ja potvrduvaat real-nata sostojba vo ovoj sektor.“Ovie negativni podatocisamo potvrduvaat deka gra-de`ni{tvoto nema rabota. Dr`avata ne dade injekcija
vo ovaa zna~ajna granka preku infrastrukturni proek-ti ili izgradba na elektro-energetski kapaciteti. Po-rano ima{e javni kapitalni investicii i priliv na privaten stranski kapital. Sega nema ni{to”, veli Nikola Velkovski, pretse-datel na Asocijacijata. Ru-darite se optimisti za peri-odot {to sledi. Vo momentot site pet rudnici za metalnaruda rabotat dobro. “Namale-nata aktivnost na rudnicite za metali vo avgust e svoevi-dno eho na ona {to lani se slu~uva{e na globalno nivo. Od druga strana, poradi procedurite za obnovuvawe na koncesiite nie sme pri-nudeni odredeni periodi vo godinata da rabotime so namalena aktivnost. No, gen-eralno, sostojbite po~nuvaat da se stabiliziraat”, veli direktorot na rudnikot Sasa, Maksim Prohorov.
Od najgolemiot izvoznik na ~elik, Makstil, najavuvat deka tretiot kvartal }e bidesli~en kako vtoriot, a za pos-lednoto trimese~je od godi-nata, stagnacija. Poslednitepodatoci za rast vo metalo-prerabotuva~kata industrija gi objasnuvaat so zgolemeni-te kapitalni investicii naglobalno nivo. “Rano e dase ka`e deka ovaa indus-trija izleze od recesijata.Golemite ekonomii, kako Kina i Indija, najavuvaat dekakon krajot na godinava }e ra-botat so pomal intenzitet“, ve-li generalniot direktor naMakstil, Aleksandar Panov.Industrijata ima zna~ajno u~estvo i vo sozdavaweto na bruto-doma{niot proizvod od 25%. Ekspertite velat de-ka industriskoto proizvod-stvo ne e i odlu~uva~ko zaekonomskiot rast, no o~eku-vaat zazdravuvaweto da odi mnogu bavno.
KATERINA [email protected]
23 MILIJARDI METRI KUBNI GAS OBEZBEDI UKRAINA ZA TRANS-PORT NA RUSKI GAS ZA ZIMAVA
LG na pazarot lansira{e telefon koj treba da se izbori za vrvnoto mesto na listata
pametni telefoni. Rela-tivno noviot Optimus ima dobar dizajn, {iroki mo`nosti i pristapna cena. So te`ina od 115 grama, 3-in~en displej koj reagira na dopir i poddr{ka za DivX/Xvid, ovoj moderen ured }e se natprevaruva
so vrvnite Android modeli na HTC, Sony Ericsson i Samsung. Ku}i{teto na ovoj telefon e izraboteno od plastika so visok kvalitet, a na gornata strana se nao|a 3,5-milimetarskiot priklu~ok, koj nudi mo`nost za koristewe na kakvi bilo slu{alki so stan-darden audio-priklu~ok. Korisni~kiot interfejs e minimalisti~ki, a negovite performansi odli~ni.
PAMETEN TELEFON SO PRISTAPNA CENA
DOMINIK [TROS-KAN �direktor na MMF
NE E ISKLU^ENA ZAKANATA OD SVETSKA VALUTNA VOJNA
Zakanata od svetska valutna vojna e mala, no ne mo`e celosno da se isklu~i, izjavi direktorot na Me|unarodniot monetaren fond,
Dominik [tros-Kan, po branot nezadovolstva {to go prediz-vikaa svetskite ekonomski sili so vnesuvaweto pari na valutnite pazari, so cel nivniot izvoz da bide poevtin od konkurencijata.[tros-Kan gi povika zemjite da zdivnat malku so ovie aktivnosti i da razmislat za mo`nite pos-ledici od toa. “Mislam deka verojatnosta za takva vojna e relativno niska, bidej}i site znaat deka pregolemiot sudir }eima negativni pos-ledici“, istakna toj.
5POLITIKA 30.09.2010^ETVRTOK
Re~isi e izvesno deka amerikanskiot dr`aven sekretar, Hilari Klinton
}e ja isklu~i Makedonija od agendata na nejzinata “turneja” niz Balkanot vo oktomvri. Od amerikanskata ambasada, soop{tuvaat deka za eventu-alna poseta na Makedonija, s$ u{te nema nikakva najava. Ona {to zasega e poznato e deka na dvanaesetti oktomvri, Klinton }e go poseti Belgrad, a prethodno }e prestojuva i vo Saraevo. Od Ambasadata ne komentiraat dali nedoa|aweto
na Klinton vo Makedonija zna~i i tivko povlekuvawe na Va{ington od silnoto lobirawe za re{avaweto na sporot so imeto vo presret na Lisabonskiot Samit na NATO. Vo me|uvreme, {efot na makedonskata diplomatija, Antonio Milo{oski i ne-goviot gr~ki kolega, Dimitras Drucas, pak, so me|usebni obvinuvawa vo odnos na sporot so imeto. Soglasno Milo{oski, Grcija pove}e e posvetena na takanare~enata igra na obvinuvawa, otkolku
na pomestuvawe na nivnata pozicija."Grcija namesto da se posveti na toa kako da stigneme do pobliski pozicii, tro{i pove}e vreme, energija i diplomatija na toa koj da bide obvinet za nemaweto na re{enie", izja-vi Milo{oski. Od druga strana,direktno od govornicata na gene-ralnoto Sobranie na OON, pakDrucas topkata ja prefrli na na{a strana i ja obvini Make-donija deka so vakvata poli-tika "kupuva vreme i odbegnuva da prezeme odgovornost".
KLINTON NA BLAKANOT, NO NE I VO MAKEDONIJA!
Trendafil Ivanovski definitivno bil sorabotnik na tajnite
slu`bi -Komisijata za verifikacija odlu~i da ja prodol`i postapkata za pretsedatelot na Ustavniot sud, Trendafil Ivanovski."Odlukata be{e donesena ednoglasno. Donesovme re{enie deka nie i ponatamu ostanuvame na na{iot zaklu~ok deka podnositelot na izjavata ne gi ispolnuva uslovite za vr{ewe javna funkci-
ja", izjavi Tome Axiev, pretsedatel na Komisi-jata. Spored Axiev, nema ni{to sporno vo toa {to za vakvi pra{awa se glasa vo Komisijata, bidej}i sekoga{ se zapazuvala zakonskata odredba odlu-kata da bide donesena so mnozinstvo glasovi. Tie ne bile dol`ni da ja ze-mat predvid izjavata koja Ivanovski javno ja iska`a pred Komisijata. Doka-zite so koi pretsedatelot na Ustaven tvrde{e deka
e namesten mo`el da gi iskoristi vo postapkata pred Upravniot sud. V~era, evroambasadorot Ervan Fuere najostro pora~a deka mora da zaprat napadite vrz Ustavniot sud, oti, spored nego, na toj na~in se uriva celiot praven poredok vo zemjata. Izjavata na Fuere se odnesuva{e na ocenkite na premierot Gruevski deka Ustavniot sud nema kredibilitet, a negovite odluki se nelegitimni.
LUSTRATORITE PRESEKOA – IVANOVSKI BIL KODO[!
FINANSISKI IZVE[TAJ ZA RABOTATA NA JAVNIOT SERVIS
MRT – BUNAR BEZ DNO!
GABRIELA [email protected]
Makedonskata ra-diotelevizija se koristi samo za propagandni celi na Vladata i za-
toa Makedonija nema javen radiodifuzen servis, obvini opozicijata na sednicata na Komisijata za transport, vrski i ekologija, na koja se razgleduva{e izve{tajot za finansiskoto rabotewe na JP MRT vo 2009 godina.So neophodnosta da se napra-vat promeni vo Zakonot za radiodifuzna dejnost, vo funkcija na nezavisnosta na javniot servis, se slo`ija i pratenicite od parlamentar-noto mnozinstvo, pod pritisok na obvinuvawata deka na MRT ~esto se zloupotrebuva besplatnata reklamna kat-egorija – sodr`ini od javen interes, za da se emituva ~ista politi~ka propaganda. Pretstavnici na menaxer-skiot tim na MRT odbija da odgovorat na nekolku pati postavenoto pra{awe dali
na Vladata & napla}aat za koristewe na reklamniot prostor na javniot servis."Glavna aktivnost vi e emi-tuvaweto na reklamite na Vladata, a prilivite od mar-keting vi se samo 5,9%. Go zakupuva li Vladata reklam-niot prostor na MRT ili go dobiva besplatno?", pra{a prateni~kata na SDSM, Vesna Bendevska. Od Sovetot za radiodifuzija objasnija deka javniot radiod-ifuzen servis mo`e besplatno da emituva sodr`ini od javen interes, kako i politi~ka reklama, no za vtoroto mora da naplati. "MRT ne go kr{i Zakonot emi-tuvaj}i reklami. No, problem e ako javniot servis namesto da gi naplati politi~kite reklami, gi tretira kako sodr`ini od javen interes, koi se emituvaat besplatno", izjavi za "Kapital" portparolot na SRD, Bor~e Manevski. Opozicijata obvini i deka MRT zaludno potro{ila 160.000 evra na uslugi za dostavuvawe na re{enija za naplata na radiodifuznata taksa, koi
narodniot pravobranitel gi proglasi za protivzakonski.Pretstavnicite od MRT imaat svoe tolkuvawe na Zakonot. Objasnuvaat deka blagodarenie na takvata strategija, naplata-ta bila 5 pati zgolemena vo 2009 godina, a dopolnitelni 4,5 pati vo 2010 godina."]e bevme odgovorni ako ne pra}avme liv~iwa za naplata, zatoa {to nie ne smeeme da prostime dolg napraven po zakon. Javnite dava~ki ne zastaruvaat. Se konsultiravme so mnogu pravnici pred da ja doneseme odlukata", re~e Petar Karanakov od MTV.Opozicijata gi potencira{e i serioznite kritiki za izve{tajot na MRT upateni li~no od ministerot za finan-sii, Zoran Stavreski, vo koi duri se iznesuva gledi{teto deka "sostojbata vo MRT ja doveduva vo pra{awe likvid-nosta i solventnosta na pret-prijatieto", povikuvaj}i se na negativniot izve{taj napraven od nezavisen finansiski re-vizor. Bendevska pobara ob-jasnuvawe i za 570.000 evra potro{eni za privremeni
vrabotuvawa preku agencii i za 45.000 evra navedeni vo izve{tajot kako sudski tro{oci i administrativni taksi. Od MRT pojasnija deka od 109 privremeno vraboteni, nitu eden ne e novovraboten, tuku se raboti za honorarci ~ij anga`man vo javniot servis trae i pove}e od 5 godini."Pretrupani sme so sudski tro{oci, no n$ tu`at za slu~ai od pred 4 godini, napraveni od kojznae koi direktori", izjavi pretstavnikot na MRT, Eftim Ga{tov. Menaxerskiot tandem Ga{tov–Karanakov se pofali deka e napraven seriozen is~ekor vo pomestu-vaweto na MRT od dlabokata letargija, so toa {to prv pat (po 10 godini) e ponuden finansiski razvoen plan {to vklu~uva nabavka na nova oprema i produkcija na sop-stvena programa, za razlika od nivnite prethodnici koi ne mo`ele da gi isplatat nitu re`iskite tro{oci. "Ova rakovodstvo nema napraveno nitu 1 denar dolg, a vrativme dolgovi postari i od 4 godini,
vo vrednost od okolu 1,5 mil-ion evra", izjavi Karanakov, tvrdej}i deka rejtingot na MRT postojano raste.Na pratenicite od opozici-jata ovie objasnuvawa ne im ja promenija percepcijata za problemot, zatoa {to smetaat deka i onaka lo{ata situ-acija vo javniot radiodifuzen servis ne poteknuva od menax-
erskiot tim."Finansiskata sostojba na MRT, so site implikacii {to gi ima vrz nejzinoto funkcion-irawe i nezavisnost, malku zavisi od menaxerskiot tim. Dajte da napravime nezavisen javen radiodifuzen servis, {to nema 24/7 da prenesuva vladina programa", izjavi Bendevska.
���� So postojano emituvawe na vladini reklami, menaxerite od MRT uspeale da obezbedat priliv od marketing od samo 6%, nasproti zagubata na javniot servis od 820.000 evra
U[TE EDNA “SPASKA MITROVA”
KA@I SE BUGARIN ZA DA IZLEZE[ OD ZATVOR!
Site 17 bugarski evropratenici se potpi{aa na de-
klaracija koja e dostavena do Evropskata komisija, a so koja baraat itno osloboduvawe od zatvor na Miroslav Rizinski, koj be{e uapsen vo 2007-ta koga kako sovetnik vo Biroto za stopanski ner-azvieni podra~ja zel 6.000 evra mito.
Po tri godini, Rizin-ski tvrdi deka protiv nego e vodena hajka
poradi negovata bugarska samosvest, kako del od seop{tata represija na
makedonskata dr`ava vrz bugarskoto malcinstvo. Pokraj poddr{kata za negovo osloboduvawe od bugarski javni li~nosti, biznismeni, nau~nici i kulturni rabotnici, sega i evropratenicite zasta-nuvaat silno zad ocenkite deka Rizinski e `rtva na makedonskiot antibugarski re`im:“So odnesuvaweto kon Miroslav Rizinski, Make-donija saka da gi zapla{i gra|anite koi `iveat vo nea, a se ~uvstvuvaat kako Bugari. Ova e samo prodol`uvawe na anti-bugarskata politika vo Makedonija {to se poka`a i vo slu~ajot so Spaska
Mitrova. Celiot slu~aj so Rizinski, negovoto apsewe, i odbivaweto na makedosnkata vlast da sorabotuva so bugarskata za toj da se prefrli na izdr`uvawe na kaznata vo Bugarija, poka`uvaat koi se vistinskite celi na sos-ednata dr`ava”, izjavuva za bugarskata agencija “Fokus” evropratenikot Stanimir Il~ev. Samo pred nekolku dena, pretsedatelot na dr`avnata agencija na Bugarite za dijaspora, Rosen Ivanov, pak, pri svojata poseta na Makedonija izjavi deka nema direktni repekrusii za gra|anite so bugarska samosvest vo Makeodnija i deka edinstveno pole na koe treba da rabotat dvete dr`avi se investiciite koi Sofija treba da gi naso~i kon Skopje. Slu~ajot so Rizinski ne e edinstven primer koga makedonski osudencii, se trudat da izlezat od zatvor so argument deka ne se vinovni, deka se ~uvatvuvaat kako Bugari i deka kako takvi se `rtvi na strogiot antibugarski re`im vo zemjava. Spaska Mitrova, koja be{e oslo-bodena be{e prviot vakov primer.
KATERINA [email protected]
FOKUS: KAKOV IZVE[TAJ OD BRISEL ]E DOBIE MAKEDONIJA VO NOEMVRI?6 30.09.2010
ZORAN TALEREVROPRATENIK I SPECIJALEN IZVESTUVA^ VO EU ZA MAKEDONIJA “Se nadevam na pozitiven izve{taj vo noemvri. Ima golem napredok vo odnos na reformite vo site oblas-ti, no ima i konkretni raboti koi s$ u{te treba da se zavr{at i da se implementiraat. Tie }e bidat precizno navedeni vo izve{tajot na Evropskata komisija i pritoa tie ne se rezultat na kriticizmot na Brisel, tuku imaat cel da & pomognat na zemjata vo sinhronizacijata so standardite na EU”.
GABRIELA [email protected]
Politi~kiot dijalog e prva-ta oblast vo koja godinava }e se o~ekuvaat najgolemi kritiki, poso~uvaat ekp-sertite. Ako se pogledne
vo izve{taite od 2008 i 2009 godina napraveni od Evropskata komisija, mo`e da se zabele`i deka politi~kiot dijalog ovaa go-dina }e bide najnegativno ocenet. Imeno, soglasno minatogodi{niot izve{taj, minatata godina najm-nogu se zabele`uva{e za slabiot politi~ki dijalog samo vo odnos na toa {to Komitetot za odnosi pome|u zaednicite ima{e ograni~ena uloga vo razgleduvaweto na zna~ajni pra{awa koi se odnesuvaat na me|uetni~kite odnosi.Za razlika, od lani, godinava De-lovnikot, redovnite koordinacii,
Zakonot za Sobranieto se samo del od stavkite koi }e se razgleduvaat pri ocenuvawe na politi~kiot dijalog vo zemjava. Iako, vo pet minuti do 12, Sobranieto go donese sporniot Delovnik i opozicijata re{i da se vrati na koordinacii, sepak problemite okolku nivnoto donesuvawe }e bidat evidentirani vo izve{tajot.Me|unarodnata zaednica go pozdra-vi vakviot pozitiven is~ekor, no sepak tie potenciraa deka eden delovnik ne e garant za vistinsko funkcionirawe na politi~kiot dijalog vo zemjata.“Donesuvaweto na delovnikot vo Sobranieto }e pridonese kon podo-bruvawe na izve{tajot vo delot na politi~kite kriteriumi. Sepak, politi~kata situacija vo zemjava
ne ja karakteriziraat samo pos-lednite ~ekori {to se pravat da se podobri sostojbata”, se naveduva vo soop{tenieto na Evropskata komisija. Vo odnos na javnata administracija, soglasno minatogodi{niot izve{taj, najmnogu zable{ki ima vo odnos na privremenite vrabotuvawa, od koi pove}eto vraboteni nemaat kancelarii i jasen opis na rabot-noto mesto. Nezakonskite unapredu-vawe, nepo~ituvawe na sistemot na kariera i otsustvoto na obuka se samo del od posledniot izve{taj vo odnos na javnata administracija. Me|utoa, nivoto na reformite na koe se nao|ame vo momentot vo nikoj slu~aj ne garantira podobruvawe na izve{tajot vo ovoj sektor. Na mesec do izve{tajot ostanuvaat
samo vetuvawata na premierot deka }e se napravat su{tinski reformi vo administracijata. “]e se vovedat dopolnitelni tes-tovi so koi }e se uslovuva vlezot i napreduvaweto vo adminis-tracijata. Celata na ovie testovi e da se eliminira mo`nosta za nekvalitetni kadri bez razlika na etni~kata pripadnost. Pokraj toa i napreduvawata }e bidat po strogi kriteriumi”, poso~i premierot Nikola Gruevski. Me|utoa od vakvite bombasti~ni najavi na premierot, me|u koi be{e i sozdavaweto na ministerstvo za javna administracija, kako neza-visna institucija ili pod kapata na Ministerstvto za informati~ko op{testvo, i ponatamu ostanuvaat samo idei koi doprva }e treba da
se realiziraat. Vo pozitivna nasoka ne odi nitu odlukata na vicepre-mierot zadol`en za sproveduvawe na ramkovniot dogovor, Abdula-}im Ademi, koj neodmna dodeli u{te 80 dogovori za vrabotuvawe kako ispolnuvawe na principot na pravi~na zastapenost. Vakvata politika sigurno ne odi vo nasoka na podobruvawe na rabotite vo javnata administrija, poso~uvaat ekspertite.“Edinstveno dobro e {to go dones-ovme Zakonot za javni slu`benici, koj treba da po~ne da se pri-menuva od 2011 godina. Me|utoa problemite so vremenite vrabotu-vawa, ponatamu so ramkovnite vrabotuvawa, postoeweto vrabo-teni koi nemaat kancelarii i op{to partizacijata na ovoj sek-
Reformi vo javna-ta administracija, nezavisno sudstvo, efikasna borba protiv korupcijata, politi~ki dijalog,
otstranuvawe od politi~kite pritisoci prisutni vo skoro site sektori vo dr`avata... Ova se preporakite koi }e & bidat dadeni na Makedonija vo noemvri vo godi{niot izve{taj od Evropskata komisija za zemjava. Od godina vo godina ovie zabele{ki i kritiki se povtoruvaat vo izve{taite na Komisijata, no ne se pravi ni{to za da se podobri sos-tojbata. Spored doma{nite analiti~ari, izve{tajot }e ima predznak na pozitiven samo poradi toa {to lani Komisijata ni dade preporaka za zapo~nuvawe na pregovorite. No, vo nego }e bidat otslikani i nedosta-tocite vo sproveduvaweto na reformite. Vakviot zaklu~ok neodamna go potvrdi i speci-jalniot pretstavnik na EU vo Makedonija, Ervan Fuere. Toj iako ne saka{e da predviduva kakov }e bide izve{tajot, sepak decidno poso~i deka Brisel pod lupa }e go sledi srabotenoto. Spored nego, najkriti~ni to~ki i ponatamu ostanuvaat sudstvoto, borbata protiv korupcijata i javnata administracija. “S$ u{te ima oblasti {to se slabost, kako {to se nezavis-nosta na sudstvoto, odnosno politi~koto me{awe, borbata protiv korupcijata, reformite vo javnata administracija. Ostanuvame zagri`eni za toa kako }e bidat re{eni privre-
[TO POKA@UVAAT IZVE[TAITE?
SUDSTVOTO I JAVNATA ADMINISTRACIJA OSTANUVAAT BOLNI TO^KI?!
Iako po poslednite sredbi na makedonskiot dr`aven vrv so evropskite pratenici vo Brisel be{e poso~eno deka Makedonija ovaa godina }e dobie pozitiven izve{taj od Evropskata komisija, sepak analiti~arite alarmiraat deka so godini stoime vo mesto vo odnos na reformite vo klu~nite sektori.
����
vo noemvri. Ima golem napredok vo odnos na reformite vo site oblasti, no ima i konkretni raboti koi s$ u{te treba da se zavr{at i da se implementiraat. Tie }e bidat pre-cizno navedeni vo izve{tajot na EK i pritoa tie ne se rezultat na kriticizmot na Brisel, tuku imaat cel da & pomognat na zemjata vo sinhronizacijata so standardite na EU”, poso~i Taler.
POLITI^KITE KRITERIUMI NAJKRITI^NI
Spored analiti~arite, politi~kite kriteriumi i ponatamu ostanuvaat najkriti~ni to~ki. Tie o~ekuvaat pretstojniot izve{taj na Evrop-skata komisija da ne bide ni{to drugo osven preslikuvawe na is-tite problemi od prethodniot, so
istite zabele{ki i kritiki vo istite oblasti na koi se poso~uva so godini.Porane{niot ambasador vo NATO, Nano Ru`in, poso~uva deka par-tizacijata vo javnata administraci-ja, policijata, politi~kiot dijalog, deficitarnosta vo demokratskite procesi, slobodata na medium-ite, nezavisnosta na sudstvoto i sproveduvaweto na sudskite reformi i ovaa godina }e bidat najbolnite to~ki vo izve{tajot.So sli~en stav e i porane{niot vi-cepremier za evrointegracii, Ivica Bocevski. Spored nego, politi~kite kriteriumi ostanuvaat najva`nite kriteriumi, vo koi, za `al sekoja godina imame najmnogu kritiki.“Ve}e se iscrtuvaat pette kriti~ni
menite vrabotuvawa. Ima mnogu lu|e koi rabotat so privremeni dogovori, {to otvora prostor za politi~ko
me{awe”, re~e Fuere.I evropratenikot i specijalen izvestuva~
vo EU za Makedonija, Zoran Ta-ler, iako se nadeva na pozitiven izve{taj, sepak podvlekuva deka postojat oblasti vo koi treba da se intenziviraat reformite.“Se nadevam na pozitiven izve{taj
730.09.2010^ETVRTOK
tor se problemite koi sigurno }e se preslikaat i vo ovoj izve{taj”, veli dekanot na Pravniot fakultet, Bor~e Davitkovski.Nitu vo delot na korupcijata, sos-
tojbata ne e rozova. Vo minatiot izve{taj kako zada~i bea navedeni podobruvawe na mehanizmite za po~ituvawe na preporakite na Dr`avnata komisija za spre~uvawe
ZAKONITE SE NOSAT AMA NE SE SPROVEDUVAAT
Iako vicepremierot za evrointegracii Vasko Naumovski neodamna izjavi deka ovaa godina Sobranieto uspea da donese najgolem del od za-
konite so evropsko znamence, sepak me|unarodnite pret-stavnici vo zemjava predupreduvaat deka ne e dovolno samo nosewe, tuku i nivna vistinska implementacija. Implementacijata na zakonite koi pretpostavuvaat usoglasuvawe so EU- legislativata e isto taka del od izve{tajot na Komisijata, predupreduvaat tie.“Nema poenta vo donesuvaweto na zakonite bez nivna implementacija. Ova e va`no mislewe za koe ja pot-tiknuvame Vladata na vnimanie. Ima u{te nekolku nedeli i ja ohrabruvame da bide napraven sekoj mo`en napredok“, izjavi Ervan Fuere. Deka postoi nedostigot od efektivna implementacija se naglasuva duri i vo izve{tajot na Grupacijata na zemja za borba porotiv korupcijata (GREKO). Vo izve{tajot stoi deka postoi nedostig od efek-
tivna implementacija na zakonodavstvoto za transparentnost vo finansiraweto na
politi~kite partii i potrebata od podo-bruvawe na postoe~kata legislativa vo borbata protiv korupcijata. “Iako vo golema mera se ispolnuvaat uslovite propi{ani so Krivi~niot zakon i konvenciite za korupcija na EU, sepak vo odredeni aspekti ne se sproveduvaat spored EU-standardite”,
se naveduva vo nivniot izve{taj.Na nedoslednosta na ispolnuvawe, odnosno nepo~ituvaweto na zakonite, se `alat duri i tie koi treba da gi sproveduvaat. Spored niv, edinstveno se pravat nekoi oscilacii okolku evropskata legislativa, no ne stanuva zbor za su{tinski reformi koi pona-tamu }e mo`e vistinski da se implementiraat. Problemot za ova, ekspertite go lociraat na-jmnogu vo nedostigot na politi~ka volja za nivna implementacija, no i ne usoglasenosta na zakonite pome|u sebe.“Potrebna e itna filtracija na zakonite preku nivno usoglasuvawe, koi ~estopati se donesuvaat do to~ka na kolizija”, veli univerzitetskiot profesor Bor~e Davitkovski.Za Vladata, pak, implementacijata na ev-ropskite zakoni odi spored planiranoto tempo. “Celta na Vladata e sekoj zakon {to }e se donese da bide implementiran od momen-tot koga e opredelen momentot na negovoto stapuvawe vo sila. Site zakoni {to gi nosi Vladata, i onie {to se povrzani so evrop-skata agenda i onie {to ne se povrzani, se nosat so cel da bidat celosno implementirani. Site zakoni se implementiraat soglasno ut-vrdenata dinamika”, izjavi vicepremierot za evointegracii Vasko Naumovski.
IVICA BOCEVSKIPORANE[EN VICEPREMIER ZA EVROPSKI PRA[AWA“Na eden mesec do objavuvaweto na izve{tajot za napredokot na Make-donija, ve}e se iscrtuvaat kriti~nite pet oblasti kade {to godinava }e bideme temelno i detalno ocenuvani. Toa se in-stitucionaliziraniot politi~ki dijalog, me|uetni~kite odnosi, nezavisnosta na sudstvoto, borbata protiv korupcijata i sostojbata vo dr`avnata i javnata admin-istracija. Sepak, Makedonija godinava }e mora povtorno da potvrdi deka e funkcio-nalna demokratija, koja gi spodeluva klu~nite evropski vrednosti i principi”.
SLOBODAN ^A[ULEPORANE[EN MINISTER ZA NADVORE[NI RABOTI“Nema pozitiven ili nega-tiven izve{taj. Toa e ocenka koja najmnogu zavisi od toj {to ja gleda slikata vo momentot koga e napravena. Spored toa, izve{tajot vo noemvri za golem del od javnosta }e bide i pozitiven i negativen, vo zavisnost od toa koj kako }e go protolku-va. Smetam deka toa se ire-levantni ocenki bidej}i nie treba da rabotime spored preporakite na izve{tajot i taka da go pretvorime vo pozitiven”.
oblasti kade {to godinava }e bideme temelno i detalno ocenuvani kako dr`ava. Toa se institucionaliziran-iot politi~ki dijalog, me|uetni~kite odnosi, nezavisnosta na sudstvoto, borbata protiv korupcijata i sos-tojbata so dr`avnata i javnata ad-ministracija”, veli Bocevski.Sepak, dodava toj, ovaa godina za Makedonija najte{kata bitka, za `al, }e se bie na poleto na vrednostite i principite, namesto na poleto na ispolnuvawe na tehni~kite standardi. “Makedonija godinava }e mora pov-torno da potvrdi deka e funkciona-lna demokratija koja gi spodeluva klu~nite evropski vrednosti i principi”, istaknuva Bocevski.Sudstvoto, javnata administracija i dijalogot, ne samo politi~kiot, tuku i ekonomskiot i socijalniot, se oblastite koi porane{niot minister za nadvore{ni raboti Slobodan ^a{ule gi poso~i kako najkriti~ni.“Izve{tajot {to }e go isprati Komisijata vo noemvri najverojrano }e bide ist so minatata godina, odnosno nema da bide polo{“, veli toj. No, spored nego, ne stanuva zbor za pozitiven ili negativen izve{taj.“Izve{tajot e nenamestena i nena{minkana fotografija. Nema pozitiven ili negativen izve{taj. Toa e ocenka koja najmnogu zavisi od toj {to ja gleda slikata vo mo-mentot koga e napravena. Spored toa, izve{tajot vo noemvri za golem
del od javnosta }e bide i pozitiven i negativen, vo zavisnost od toa koj kako }e go protolkuva. Smetam deka se irelevantni ocenkite bidej-}i nie treba da rabotime spored preporakite na izve{tajot i so toa istiot da go pretvorime vo poziviten”, naglasi ^a{ule.
SE POVTORUVAME OD GODINA VO GODINA
Bez razlika dali izve{tajot }e se tolkuva kako pozitiven ili nega-tiven, kako realisti~en ili ne, ona {to ostanuva najva`no i najmnogu zagri`uva e {to so godini vo izve{tajot kako najkriti~ni ostanu-vaat istite oblasti. Analiti~arite, vakviot problem go lociraat kaj vlasta kaj koja postoi otsustvo na politi~ka volja za vistinsko sproveduvawe na reformite.Univerzitetskiot profesor Stevo Pendarovski veli deka nesprovedu-vaweto na klu~nite reformi ne mo`e ve}e da se pravda nitu so me|usebnite obvinuvawa na politi~kite partii.“Toa {to istite oblasti kako najkriti~ni se povtoruvaat od godina vo godina zboruva deka sekoja vlasta ne raboti vistinski na sproveduvawe na reformite. Opravduvaweto za toa se bara kaj vladata {to bila na vlast prethod-no. Me|utoa pove}e od jasno e deka vo Makedonija na vlast se menuvale najgolemite partii, na koi posle 20 godini, ve}e ne im e prv pat da se na vlast. Taka izgovorite deka vinovnikot za nesproveduvawe na reformite e prethodnikot ve}e ne se opravdani”, veli Pendarovski.Problemot so nepomrdnuvaweto od mesto vo odnos na klu~nite reformi i Bocevski go locira kaj
vladeja~kite garnituri koi ve}e 20 godini vo imeto na evropskata integracija gi ispolnuvaat samo svoite interesi. “Vo Makedonija ne se postigna te-melen konsenzus za demokratizacija na politi~kiot sistem, no se postigna temelen konsenzus za evropskata integracija. Ottuka e te{ko za VMRO-DPMNE i SDSM iskreno da pristapat kon procesot na evropska
integracija. Na politi~kite eliti vo ovie dve partii aktuelnoto status kvo im odgovara zatoa {to toa zna~i prodol`uvawe na par-tiskata kolonizacija na adminis-tracijata i sudstvoto, odr`uvawe vo `ivot na partiskite biznis-eliti i korumpiraweto na celi sloevi na makedonskoto op{testvo niz sistemot na gazda i klient”, veli Bocevski.Porane{niot ambasador Ru`in otvoreno poso~uva deka takvoto odnesuvawe e so cel vlasta da ne si go zagrozi sopstveniot interes.“Povtoruvaweto na istite oblasti sekoja godina e rezultat na “me-kiot stomak” na na{iot politi~ki sistem, kade {to vlasta nao|a na~ini da oscilira okolu re-formite, a vistinski da ne gi ispolnuva. Gre{kite se povto-
ruvaat od godina vo godina, a vlasta ne prezema ni{to za da ne go zagrozi spostveniot interes”, veli toj.Spored a{ule, pak, stanuva zbor za isklu~itelno te{ki reformi, koi s$ u{te ne se celosno spro-vedeni nitu vo zemjite koi se ve}e ~lenki na unijata.“Ne postoi nitu edna druga zemja vo EU, osven [vedska, koja celosno gi implementirala reformite. Ne postoi dr`ava kade {to vo sudstvoto i javnata administracija ne treba da se sprovedat najbolnite reformi. Zatoa ne postoi lo{ ili dobar izve{taj. Postoi realisiti~en i koga }e se fatime da go odrab-otime, toga{ }e bide pozitiven
izve{taj”, objasnu-va ^a{ule.
VASKO NAUMOVSKINajkritikuvan ~len na Vladata za odnosite so Brisel e ministerot za ev-rointegracii Vasko Naumovski
NANO RU@INPORANE[EN AMBASADOR VO NATO“Vo izve{tajot {to go o~ekuvame vo noemvri, rabotite }e ostanat isti, odnos-no }e se povtorat od prethodniot. Par-tizacijata vo javnata administraci-ja, policijata, politi~kiot dijalog, deficitarnosta vo demokratskite procesi, slobodata na mediumite i, pred s$, nezavisnosta na sudstvoto i sproveduvaweto na sudskite refor-mi i ovaa godina }e bidat najbolnite to~ki vo izve{tajot”.
izborot na javni obviniteli, proces koj prethodno be{e stopiran, no s$ u{te tie ne se izbiraat od obvin-itelite od Akademijata za sudii i javni obviniteli. Ostanuva vo naja-va zgolemuvaweto na sudskiot buxet, kako i celosno prenesuvawe na neizvr{nite predmeti od sudovite kaj izvr{itelite. Sepak, spored
poznava~ite, partizacijata na sud-stvoto i politi~kiot pritisok na koj podle`i se oblastite kade {to i ovaa godina }e ima najgolemi kritiki.
korupcija i naodite na Dr`avniot zavod za revizija, jaknewe na do-verbata za nezavisnosta i nepris-trasnosta na antikorupciska, kako i dosledna proverka na anketnite li-stovi. Me|utoa poslednite slu~uvawe poka`uvaat deka skoro ni{to ne sme napravili za ispolnuvawe nitu na ovie zada~i. Dovolen e samo primerot za izvr{uvawe na dvojni funkcii, kade i pokraj postojanite prozivki na antikorupciska, mora{e politi~kite partii da gi povikaat svoite ~lenovi za da se izbegne sud-irot na interesi. Vakvite primeri, predupreduvaat analiti~arite, voop{to ne se vo nasoka na jaknewe na dvorebata i nezavisnosta na ova regulatorno telo.Ne{to podobra e situacijata vo sudstvoto. Od preporakite {to bea navedeni vo posledniot izve{taj, Sobranieto uspea da go donese noviot Krivi~en zakonik i Sovetot na javni obviniteli prodol`i so
ERVAN FUEREEVROAMBASADOR VO MAKEDONIJA“S$ u{te ima oblasti {to se slabost, kako {to se nezavisnosta na sudstvoto, odnosno politi~koto me{awe, borbata protiv korupci-jata, reformite vo javnata administracija. Ostanuvame zagri`eni za toa kako }e bidat re{eni privremenite vrabotuvawa. Ima mnogu lu|e koi rabotat so privremeni dogovori, {to otvora prostor za politi~ko me{awe”
8 30.09.2010 KOMENTARI I ANALIZI^ETVRTOK
ALEKSANDAR JAN^ESKI STANISLAV PIGONALEKSANDAR JAN^ESKI STANISLAV PIGON
na agenciite za stranski investicii, odnosno site onie vladini funkcioneri ~ii resori se povrzani so procesot na privlekuvawe i pomagawe na stranskite investicii. PIGON: Eden stranski ambasador vo Srbija, pred nekolku meseci istakna deka Srbija e mnogu va`en pazar, nabquduvano od perspektiva na potencijalen investitor i od aspekt na kompanija koja ve-}e investirala. Regionalno gledano, geostrate{kata pozicija bila odli~na, prakti~no se nao|ala vo centarot na regionot. Pred-nosti koi gi istaknuvaat ambasadorite se kvalitetna-ta, obrazovana, no i evtina rabotna sila. Napomenu-vaat da ne se zaboravi konkurencijata vo regionot, koja e mnogu `estoka. Velat, borbata za stranski inves-ticii e so celiot svet, od Latinska Amerika do Azija. & poso~uvaat na Srbija deka doa|aweto na golemi stranski kompanii ne smee da zna~i zaboravawe na poddr{kata za doma{nite mali i sredni biznisi, zatoa {to tie se motorot na razvojot. Optimisti se deka slednite godini zna~itelno }e se zgolemi obemot na stranski investicii vo Srbija.JAN^ESKI: Pogledni go ova del~e od slo`uvalkata! Vo Makedonija eden ambasador veli "Inve-stiraweto vo Makedonija e investirawe vo idni-nata”. Impresijata koja ja ima vo Makedonija deka
kompaniite treba da se ~uvstvuvaat privilegirani {to se vo Makedonija, zaradi evtinata rabotna sila i dano~nite olesnu-vawa, eden drug ambasa-dor veli deka ne e tokmu taka. Ambasadite sakaat da pomognat koga se raboti za privlekuvaweto inves-ticii i pritoa finansir-aat proekti naso~eni kon razvoj na kapacitetite na makedonskite institucii. Pomagaat pri izborot na sektori zna~ajni za Make-donija da se prika`e kako atraktivna destinacija za investirawe. Iska`uvaat golem interes, samo da pominela malku krizata. Imalo ve}e i novi najavi za investicii.PIGON: No, Aleksandar, pro~itav deka ambasador-ite na stranskite dr`avi vo Hrvatska velat deka i taa e dr`ava so golem potencijal za investi-rawe i deka okolu toa nema dilema. Prekrasna zemja nadarena so mno{tvo prirodni resursi, in-frastruktura od svetski rang, obrazovana i tal-entirana rabotna sila. Investiciskiot potencijal go gledaat vo sektorot uslugi, odnosno turizmot, informati~kata tehnologi-ja, zemjodelstvoto, prehran-benata industrija, proiz-vodstvoto za avtoindustri-ja, farmacevtskiot sektor. Ja istaknuvaat sigurnosta koja ja dava ~lenstvoto vo NATO, a naskoro i vo EU. Za lu|eto vo Hrvatska ka`uvaat deka se patrioti i podgotveni da se `rtvu-
vaat za svojata zemja. Lu|e koi }e napravat s$ {to e potrebno za da se uspee.JAN^ESKI: Znae{ li {to stranskite ambasadori vo Makedonija istaknu-vaat kako golema mo`nost za investirawe? Turiz-mot, bawskiot, zimskiot turizam i ski-centrite, prehranbenata industrija, distribucijata, obnovliv-ite izvori na energija, IKT–sektorot, tekstilnata, farmacevtskata, drvnata i hemiskata industrija. Imalo interesenti i za proizvodstvo na delovi za avtoindustrijata. Se interesirale za strate{ki proekti, infrastrukturni objekti, pa duri i ben-zinski pumpi, {to bilo potkrepeno so podatokot deka minatata godina niz Makedonija pominale mnogu turisti. Edna ambasada neodamna finansira{e iz-rabotka na e-katalog so koj na potencijalnite investi-tori }e im se pribli`at mo`nostite za investirawe so konkretni podatoci za sekoja lokacija vo odrede-na op{tina. Makedonija za nekoi dr`avi e poz-nata samo kako turisti~ka destinacija, no ne i kako investiciska destinacija.PIGON: E, pa, isto taka, ima i pomalku ubavi del~iwa od slo`uvalkata. Za site zemji od Za-paden Balkan ambasador-ite napomenuvaat deka slaba strana im se javnite tenderi – nema trans-parentnost, birokratska kompliciranost i konfuz-ija – predolgo se ~eka za
licenci i dozvoli, koru-pcijata. Velat, kapitalot ne mo`e da ~eka, }e se preseli na drugo mesto. Dr`avata mora da bide taa koja go olesnuva pristapot i ostvaruvaweto na stranskite investicii, a ne da bide ko~ni~ar na istite. Mora da se ohrabruvaat stranskite in-vestitori preku sozdavawe povolna investiciska klima. Nekoi ambasadori imaat ~uvstvo deka nema silna volja da im se po-mogne na onie koi doa|aat da investiraat. Proces-ite za podobruvawe odat prebavno. Eden ambasador na mo}na i golema dr`ava prenese ubava pogovorka od negovata zemja, “Ako si vo dupka i saka{ da izleze{, prestani da kopa{. Priznaj deka si vo dupka, a potoa po~ni da bara{ na~in za da izleze{ od dupkata”.JAN^ESKI: Pri~inite za nedoa|aweto na nekoj investitor mo`at da bidat objektivni i subjek-tivni, veli eden stranski ambasador vo Makedonija. Gi spomenuva dimenzi-jata na makedonskiot pazar od samo 2 milioni, birokratskite proceduri – te{ko se vadele doz-voli, neuspe{nite javni tenderi. Potoa, se kriti-kuva pravosudniot sistem i presudite koi se nosat. Se bara praveden tretman i pravedni re{enija. Komen-tiraat deka nekoi presudi negativno }e vlijaat vrz imixot na Makedonija kaj stranskite investitori.
DIPLOMATSKA SLO@UVALKA
PIGON: Prviot pat e sekoga{ te{ko i napor-no dru{tvoto so slo`uvalkata.
Mnogu del~iwa, nervoza. Najbitno e site del~iwa da se stavat na svoe mesto za na krajot da se dobie to~nata slika na slo`uvalkata. Taka e i so falbite i kritikite koi ambasadorite na stranskite dr`avi gi ka`uvaat za dr`avite na Zapaden Balkan, a pov-rzano so investiciskata klima i mo`nostite za investirawe. JAN^ESKI: Sostavuvaweto ostanuva na nacional-nite majstori, koi vrz osnova na zborovite na ambasadorite treba da promenat ili podobrat ne{to vo sopstvenite dr`avi. Se razbira, nacionalnite majstori se vicepremierite za ekonomski pra{awa, ministrite za ekonomija, za finansii, za pravda, za transport, direktorite
Realnosta bila razli~na od ona {to se promovi-ralo. Seto toa mo`elo da gi prolongira i onaka dolgite rokovi za donesuvawe odluka za investirawe, koi, spored eden ambasador, bile najmalku 2 godini, a za da se privle~at stran-ski investitori ne bile dovolni samo reklamni kampawi.PIGON: Edno ne{to e sigurno...Stranskite in-vestitori komuniciraat so svoite ambasadi i gi informiraat za sekoe dobro ili lo{o ne{to so koe se soo~uvaat na teren. Ambasadite definitivno predlagaat i pomagaat vo podo-bruvaweto na investi-ciskata klima vo edna dr`ava. No, dali ima koj da gi sostavi vo edna ubava slika site tie zborovi, odnosno del~iwa od diplomatska-ta slo`uvalka. Nacio-nalnite majstori se na poteg!
DIJALOZI NA ^ETIRI NOZE
Kak o { t o V a -{ington debati-ra za sudbinata n a d a n o ~ n i t e namaluvawa od
2001 i 2003 godina, mnogu zakonodava~i padnaa vo logi~na zamka na nivnite li~ni predlozi. Iako pre-poznaa deka zgolemuvaweto na danocite ja povreduva ekonomijata, tie ubeduvaat deka amerikanskiot ogromen deficit bara od Kongresot da gi zgolemi prihodite preku naglo poka~uvawe na danocite, komentira "Vol Strit `urnal" (Wall Street Journal).Ovie argumenti po~ivaat na pogre{nite hipotezi deka mo`eme da go reducirame deficitot edinstveno so zgolemuvawe na danocite, kako {to e dadeno vi-sokoto nivo na tro{ewe. Ne e taka.Za da gi namali tro{ocite i da go pottikne porastot, ovoj Kongres ili negoviot naslednik treba da pr-ezeme dve akcii. Prvo, itno da go skratat nivoto na tro{ewe koe tolku dramati~no se poka~i od 2008 godina navamu. Vtoro, da se prifati praviloto na “inflacija minus eden”, za da se ograni~i idnoto zgol-emuvawe na tro{ocite.
Pove}eto javni diskusii se fokusiraat na defi-citot, koj navistina e na kriti~no nivo od okolu 10% od BDP. No, duri i pretsedatelot Obama da uspee vo namaluvaweto na deficitot do 4% od BDP do 2013 godina, koeficientot na javniot dolg kon BDP s$ u{te }e bide opasno visok, pove}e od 70%, ili pribli`no dvojno pove}e od toj {to be{e za vremeto na Bu{. Kako {to prika`aa ekono-mistite Karmen Reinhart i Kenet Rogof vo "Amerikan ekonomik rivju" (American Economic Reiview), tolku vi-soki koeficienti na dolgot kon BDP se povrzani so slab rast. Zgolemuvaweto na danoc-ite - {to nekoi go predla-gaat so cel da se namali deficitot - isto taka go popre~uva ras tot. No, Amerikancite ne mora da izbiraat me|u ogrom-niot deficit ili visokite danoci. Ako se navratime na relativnoto fiska-lno vozdr`uvawe, {to preovladuva{e vo godinite koga vladeeja Klinton i Bu{, koga tro{eweto iznesuva{e 19,7% i 19,6% od BDP, sekoj posebno, mo`eme da go izbegneme
celiot nered.Tro{eweto, ne deficitot, e najva`noto merilo za fiskalnata vozdr`anost. Fiskalno neodgovorniot pretsedatel mo`e da go izbalansira nekontro-liraniot buxet so prego-lemo odano~uvawe. Takviot pristap te{ko deka }e bide pogoden za ekonom-skiot rast. Za da se vrati na pozdravite koefici-enti na potro{uva~ka od poslednive dve dekadi, Kongresot treba da po~ne so donesuvawe na buxet koj za fiskalnata 2012 godina }e donese tro{oci {to }e bidat najmalku na polovina nivo od tamu kade {to bea vo 2008 godina. Kampawata {to ja vodat Republikancite, za prezemawe na kontrolata vrz Kongresot, treba da ja napravi prioritetna ovaa redukcija na tro{ocite. Vtoro, Kongresot treba da po~ne so ograni~uvawe na idnite tro{oci spored praviloto na “inflacija minus eden”. Toa pravilo }e ovozmo`i sekoja godina koga razmerot na vladinite tro{oci od BDP nadminuva 18% (30-godi{niot prosek na dano~nite prihodi), Kongresot da mo`e da gi zgolemi tro{ocite samo
so inflaciskata stapka od poslednite tri godini, mi-nus eden procenten poen.Ova }e ja reducira stap-kata na tro{oci od BDP, zatoa {to rastot na BDP re~isi sekoga{ }e go nad-minuva rastot na buxetot. Treba da postoi argumen-tirawe za toa {to }e se finansira, no iznosot na buxetskiot rast treba da bide ograni~en. Ponatamu, bidej}i rastot pove}e e povrzan so istoriskiot broj (buxetot od prethodna-ta godina) otkolku so prog-nozite, bi bilo te{ko da se zaobikoli praviloto. Zdru`eno so inicijalnoto namaluvawe na tro{ocite, vakvoto pravilo bi treba-lo da n$ vrati vo sood-nosot od 2008 godina do fiskalnata 2014 godina. ]e bidat potrebni u{te tri do ~etiri godini za da se stigne do balansiran buxet. I, ako agresivniot Kongres gi namali tro{ocite pobr-zo od {to nametnuva limi-tot, takvite dopolnitelni namaluvawa }e vlezat vo idnite buxeti. Vo itni slu~ai , Kon-gresot mo`e da predlo`i ednogodi{na suspenzija na ova pravilo so 60% od glasovite od dvata doma. Toga{ osnovata }e se vrati
na nivoto na buxetot od godinata pred suspenzijata. Mo`nosta za privremeno da se suspendira pravilo-to }e pomogne da se spre~i podrakonska merka za negovo ukinuvawe vedna{ {tom sam }e se pretstavi prviot iten slu~aj. Vo prilog, nie treba da go ograni~ime rastot na buxetot vo sekoja godina koga toj e pod planiranata stapka, no ne pove}e od dvojno od zgolemuvaweto vo prethodnata godina. I koga koeficientite na tro{ocite od BDP pov-torno }e dostignat 18%, praviloto mo`e da stane efektivno i da go vrati soodnosot nazad. Taka, tro{ocite }e os tanat ograni~eni vo ramkite na tesen pojas okolu is-toriskite koeficienti na prihodite vo BDP.Praviloto “inflacija mi-nus eden” }e ni ovozmo`i da go pronajdeme izlezot od na{ite fiskalni prob-lemi bez odano~uvawe
PREGOLEMO KRATEWE NA TRO[EWETOGO NAMALUVA EKONOMSKIOT RAST
EDVARD LAJZARprofesor na Univerzitetot Stenford
na pogolemiot procent od BDP. Eventualno, }e is~ezne deficitot - i so vra}aweto na danocite na istoriskoto nivo, nema da postoi pre~ka vo ekonom-skiot rast.Baraweto na vakvo rigid-no pravilo mo`e izgleda samo pusta `elba, no alternativata e opasen pogre{en izbor me|u vi-soki deficiti i visoki danoci. Neuspehot da se zazeme stav sega }e gi osudi idnite generacii na niski `ivotni standardi i pomali mo`nosti.
Edvard Lajzar e profe-sor na Univerzitetot
Stenford i be{e pred-vodnik na Pretsedatel-skiot sovet od ekonom-ski sovetnici od 2006
do 2009 godina
KAKO SAD SE SPRAVUVA SO GOLEMIOT BUXETSKI DEFICIT?
17.03.2010 9
9KOMPANII PAZARI I FINANSII 30.09.2010^ETVRTOK
Od berzanskiot bum vo tekot na 2007 godina, pa do krajot na 2009 godina, vo zemjava ima{e
trend na otvorawe novi brokerski ku}i. Na krajot od 2007 godina nivniot broj iznesuval 22, vo tekot na 2008 godina porasnal na 29, a vo tekot na 2009 godina dostignal brojka od 32 ~lenki. Sepak, problemite vo rabo-teweto so koi se soo~uvaat ovie ~lenki na Makedonskata berza kulminiraa za vreme na krizata i namaleniot pro-met na Makedonska berza, so {to nivniot broj, zaklu~no so polugodi{niot bilten na Makedonska berza, se namali na 24, odnosno za 8 pomalku vo odnos na po~etokot od go-dinata. So rabota prestanaa pred s$ pomalite brokerski ku}i, ~ii osnova~i, pottikna-ti od branot na berzanskata euforija od pred tri godini, gi formiraa duri i predocna za da mo`at i tie da fatat del od profitniot kola~. Na pazarot opstanaa bro-kerskite ku}i vo sostavot na makedonskite banki, ili, pak, onie {to se del od nekoi regionalni finansiski gru-pacii, zaedno so u{te nekoi pomali brokerski ku}i {to se podolgo na pazarot. Samo tie mo`ea da go izdr`at niskoto nivo na promet, {to nosi niski provizii, a
BERZANSKI INFORMACII
2.112
2.122
2.132
2.142
2.152
2.162
2.172
23/09/10 24/09/10 25/09/10 26/09/10 27/09/10 28/09/10 29/09/10
MBI 10
2.480
2.485
2.490
2.495
2.500
2.505
2.510
2.515
2.520
23/09/10 25/09/10 27/09/10 29/09/10
MBID
110,20
110,30
110,40
110,50
110,60
110,70
110,80
110,90
23/09/10 25/09/10 27/09/10 29/09/10
OMB
ПОКАЗАТЕЛИ ЗА КОМПАНИИ - ЕЛЕМЕНТИ НА ИНДЕКСОТ МБИ10 29.09.2010
ALK (2009) 1.431.353 3.434,83 390,18 8,80 0,78
BESK (2009) 54.562 7.000,00 341,43 20,50 0,20
GRNT (2009) 3.071.377 490,00 105,83 4,63 0,49
KMB (2009) 2.014.067 2.999,98 533,81 5,62 0,87
MPT (2009) 112.382 22.960,95 / / 0,64
REPL (2009) 25.920 36.500,00 5.625,12 6,49 0,73
SBT (2009) 389.779 2.550,00 211,39 12,06 0,58
STIL (2009) 14.622.943 151,23 0,11 1.367,61 2,11
TPLF (2009) 450.000 3.373,68 61,42 54,93 0,99
ZPKO (2009) 271.602 1.999,58 / / 0,26
ХВ P/BВкупно
издадени акции Просечна ценаНето добивка
по акција P/E
ПРОМЕТ ПО ПАЗАРНИ СЕГМЕНТИ 29.09.2010
Промет во ЕВРА
Број на трансакции
% на промена
обврзници 21.778 9 -73,40
обични акции 111.307 61 -18,09
Вкупно Официјален пазар 133.085 70 -38,88
обични акции 12.448 7 -31,06
Вкупно Редовен пазар 12.448 7 -94,73
ВКУПНО 145.533 77 -38,36
29.09.2010
Име на компанијатаПросечна
цена (МКД)%
Износ (МКД)
Фершпед Скопје 41.000,00 2,5 123.000
Стопанска банка Битола 2.550,00 2 178.500
Макпетрол Скопје 22.960,95 1,27 459.219
Македонски Телеком Скопје 400,00 0,59 484.000
0 0,00 0 0
Макстил Скопје 151,23 -6,07 290.960
ЗК Пелагонија Битола 1999,58 -4,78 237.950
Раде Кончар Скопје 1890 -1,56 283.500
Гранит Скопје 490 -1,08 440.020
Алкалоид Скопје 3.434,83 -0,44 1.236.540
Име на компанијатаПросечна
цена (МКД)%
Износ (МКД)
Комерцијална банка Скопје 2999,98 0,00 3.575.980
Алкалоид Скопје 3434,83 -0,44 1.236.540
Македонски Телеком Скопје 400 0,59 484.000
Макпетрол Скопје 22960,95 1,27 459.219
Гранит Скопје 490,00 -1,08 440.020
29.09.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПРОМЕТ
29.09.2010АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПАД
Име на компанијата
Просечна цена (МКД)
%Износ (МКД)
АКЦИИ СО НАЈГОЛЕМ ПОРАСТ ПРИНОС НА ОТВОРЕН ИНВЕСТИЦИСКИ ФОНД
Отворен инвестициски фондНето-имот на
фонд (ден.) 1М 3М 6М YTD 1YПодатоците се однесуваат за
Илирика ЈИЕ 30.045.089,43 -2,44% -4,85% -11,07% -6,24% -12,14% 27.09.2010
Илирика ГРП 22.451.433,24 2,68% 2,47% 2,21% 6,70% 8,25% 27.09.2010
Иново Статус Акции 18.575.390,18 -4,14% -8,58% -13,90% -17,03% -23,91% 28.09.2010
KD Brik 23.603.457,36 1,34% -0,38% 2,95% 7,54% 16,20% 27.09.2010
KD Nova EU 22.244.648,35 0,27% -1,93% -4,81% -4,79% -21,45% 27.09.2010
КБ Публикум балансиран 26.240.148,42 -1,06% -1,44% -6,28% -2,73% -3,19% 28.09.2010
29.09.2010
(Podatocite vo tabelite i graficite gi obezbeduva Makedonskata berza za hartii od vrednost. Vrednostite koi gi gledate deneska, se od posledniot den na trguvawe, sreda - 29.09.2010)
METODI [email protected]
SPOJUVAWETO KAKO RE[ENIE ZA OPSTANOK
8brokerski ku}i se
zatvoreni vo Makedonija poslednava godina
KRIZATA GI ZATVORA BROKERSKITE KU]I
Vo uslovi na slaba likvidnost na Makedonskata berza se postavuva pra{aweto dali brokerskite ku}i bi mo`ele samostojno da prodol`at so nivnoto rabotewe ili re{enieto za nivniot opstanok e da se spojuvaat.
MBID E SOSTAVEN OD 15 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII �KOTIRANI NA PAZAROT NA JAVNO POSEDUVANI DRU[TVA
MBI 10 E SOSTAVEN OD 10 NAJLIKVIDNI AKCII NA KOMPANII KOTIRANI �NA OFICIJALNIOT PAZAR NA MAKEDONSKA BERZA
OMB E SOSTAVEN OD NAJLIKVIDNITE OBVRZNICI �KOTIRANI NA MAKEDONSKA BERZA
MAKEDONSKA BERZA
BERZANSKIOT PROMET SO PAD OD 38%
Po~nuvaj}i od mesec ok-tomvri, vrz osnova na soop{tenie od Make-
donska berza prestanuva ~lenstvoto na Uni Banka koja prethodno dostavi barawe za dobrovolno istapuvawe od doma{nata berza. Voedno, v~era splasna tempoto na berzanskiot promet nametnato prethodnite nekolku dena. Makedonska berza v~era{niot den go zavr{i so vkupen berzanski promet vo iznos od 8,97 milioni denari, {to e za okolu 38% poslab promet vo odnos na 14,55 milioni denari koi bea ostvareni prethodniot den.Re~isi pove}e od polovinata od berzanskiot promet reali-ziran v~era otpadna na akci-ite na Komercijalna banka i Alkaloid. Akcijata na Ko-mercijalna banka v~era{noto trguvawe go zavr{i so promet od 3,57 milioni denari, za razlika od 6,42 milioni denari ostvareni samo eden den prethodno. Za razlika od nea, akcijata na Alkaloid so daleku ponizok obem na promet, okolu 1,23 milioni denari. Interes za drugi akcii re~isi i da nema{e. Na redovniot pazar se trguva{e samo so dve akcii, i toa onie na Makedonski telekom i Rade
Kon~ar.Ni{to podobro ne pominaa i obvrznicite. V~era{niot den ovie hartii od vrednost go zavr{ija so realiziran vkupen promet od okolu 1,34 milioni denari. Najlikvidna ovojpat be{e obvrznicata od sedmata emisija na obvrznici za denacionalizacija, koja v~era{niot den go zavr{i so promet vo visina od okolu polovina milion denari.Osnovniot berzanski indeks MBI-10 trguvaweto v~era go zavr{i so pad od 0,72%, spu{taj}i se na vrednost od 2.113,93 indeksni poeni. MBID ovojpat so ne{to poni-zok pad. Negovata vrednost se sni`i za 0,11% na nova poniska vrednost od 2.483,54 indeksni poeni. Za razlika od niv, indeksot na obvrznicite OMB go prodol`i svojot rast. V~era ovoj indeks porasna za 0,44% na vrednost od 110,81 indeksni poeni. Iako i v~era kaj indeksite imavme sli~ni dvi`ewa kako i prethodnite deno-vi, sepak, registrirani se pogolem broj hartii od vred-nost koi bele`at rast na cenata. Nivniot broj v~era iznesuva{e 8 hartii od vred-nost, predvodeni so ras-tot od 2,5% kaj akcijata na Fer{ped.
tro{ocite za rabota ostanu-vaat visoki. Isti problemi gi ma~at i brokerskite ku}i vo regionot, pa nekoi od niv se odlu~ija me|usebno da se spojat za da si go obezbedat opstanokot. Vo Hrvatska, na primer, poslednoto spojuvawe koe se slu~i neodamna e me|u brokerskite ku}i Hita vredosnici, ICF i Auktor, koja ve}e ima pretstavni{tvo vo Makedonija. Vo Auktor soop{tija i deka preku ova spojuvawe }e se zgolemi interesot na hrvatskite in-vestitori za akcii na make-donski kompanii. “Trendot na spojuvawa me|u brokerskite ku}i kaj nekoi regionalni berzi mo`e da se slu~i i kaj nas, no zasega ne sum zapoznaen so nekakvi aktivnosti vo taa nasoka od strana na brokerskite ku}i. Smetam deka dokolku bi nastanalo spojuvawe me|u nekoi od niv, i kaj nas toa bi bilo samo kratkoro~no re{enie vo pogled na prob-lemite vo nivnoto rabotewe. Najdobro re{enie na dolg rok za site nas, normalno, e podobruvawe na likvidnosta na Berzata”, veli Marjan Popovski, direktor na bro-kerskata ku}a Novi Triglav od Skopje.Sepak, mo`nosta na ovoj na~in
da se privle~at stranski investitori, spored na{ite investitori, ostanuva pod znak pra{alnik.“Dokolku bi imalo spojuvawa me|u brokerskite ku}i, mis-lam deka ne bi imalo raz-lika dali toa }e bide me|u doma{ni ku}i ili doma{na so stranska brokerska ku}a, vo pogled na privlekuvaweto na stranski investitori. Na primer, mo`e da se ze-mat bankite kako {to se NLB Tutunska i Stopanska banka od Skopje, koi imaat svoi oddeli za trguvawe so hartii od vrednost i koi se so stranski kapital, pa, sepak, na pazarot na kapital ne gledam golem broj gr~ki ili slovene~ki investitori”, smeta Popovski.Kako i da e, del od eksper-tite smetaat deka spojuvaweto na brokerskite ku}i e podo-
bro re{enie otkolku nivno zatvorawe. “Sekako deka mo`e da ima i `rtvi pri spojuvaweto, odnosno nekoi brokeri da izgubat rabotni mesta, no, sepak, toa bi bilo odluka na samite brokerski ku}i. Od aspekt na pazarot, dobro bi bilo koga spojuvaweto bi bilo so stranski brokerski ku}i, zaradi privlekuvawe stranski investitori. Od aspekt na doma{nite inves-titori, nim ne im e bitno koj so kogo se spojuva, zatoa {to na niv im e bitna uslugata koja }e im bide ponudena. Iskreno, mene me ~udi i faktot {to pri vlo{eni sos-tojbi na pazarot na kapital, brokerskite ku}i i ponatamu uspevaat da opstojat i da rabotat”, smeta profesorot Sa{o Arsov od Ekonomskiot fakultet vo Skopje.
10 KOMPANII PAZARI I FINANSII30.09.2010 ^ETVRTOK
Рочности преку ноќ 1 нед. 1 мес. 3 мес.
Благајнички записи 4,50% СКИБОР 2,84% 3,87% 4,84% 5,83%
Ломбарден кредит 6,00% МКДОНИА 2,40%
Извор: НБРМ
КУРСНА ЛИСТА Банка
Среден курс 3м 6м 12м 24м 36м
во денари Стопанска 6,20% 7,00% 7,20% 10,00% 10,40%
ЕМУ евро 61,6555 Комерцијална 6,00% 6,90% 7,30% 10,10% 10,50%
САД долар 45,8065 НЛБ Тутунска 6,00% 6,80% 7,20% 10,00% 10,20%
В.Британија фунта 72,5487
Швајцарија франк 46,4553
Канада долар 44,3661 EUR USD GBP CHF
Австралија долар 44,0019 61,55 46,8 71,7 47Извор: НБРМ
РочностКАМАТНИ СТАПКИ НА ДЕНАРСКИ ДЕПОЗИТИ КАЈ ДЕЛОВНИ БАНКИ
ОСНОВНИ КАМАТНИ СТАПКИ НА НБ
ДЕВИЗЕН КУРС ВО МЕНУВАЧНИЦИ
МЕЃУБАНКАРСКИ КАМАТНИ СТАПКИ
Држава Валута
MARINA [email protected]
Zakon so koj }e se ovozmo`i povrat na DDV po real-izirana faktura baraat del od biznismenite vo
zemjava so cel toa da bide garancija za povrat na sopstvenite pari vo realen rok. Ovoj predlog doa|a od ~lenkite na Komorata na Grad Skopje, koi tvrdat deka dr`avata im docni so povrat na DDV. Tie predla-gaat da se ovozmo`i pla-}awe na DDV vo momentot koga }e si go naplatat da-nokot na dodadena vrednost od prethodno realizirana faktura. “Vo slu~aj koga vo rok od tri meseci, kompanijata ne mo`e da ja naplati faktu-rata, dr`avata treba da vovede zakonska mo`nost za naplata na DDV koga fakturata }e se realizira. Zakonot za DDV ne poz-nava pla}awe tuku samo izvr{en promet. Vedna{ si dol`en da go plati{ DDV po primena faktura”, veli Goran Rafajlovski, pretse-datel na Komorata na Grad Skopje.Spored nego, onaa vlada koja }e ima hrabrost da go re{i vnatre{niot dolg i da go is~isti stopanstvoto od firmi koi ne treba da postojat, }e gi dobie slednite izbori. Stopanst-venicite baraat i privat-nite firmi da mo`at da gi zatvorat pobaruvawata kon javniot i privatniot sek-tor po istiot terk po koj dr`avata preku Upravata za javni prihodi }e si gi napla}a pobaruvawata. #Kako {to UJP vo ime na dr`avata }e simnuva pari od `iro-smetkite na
KAKO DA SE IZLEZE OD NELIKVIDNOSTA?
BIZNIS-SEKTOROT BARA POVRAT NA DDV PO REALIZIRANA FAKTURA
Ovoj predlog doa|a od ~lenkite na Komorata na Grad Skopje, koi tvrdat deka dr`avata im docni so povrat na DDV. Tie predlagaat da se ovozmo`i pla}awe na DDV vo momentot koga }e si go naplatat danokot na dodadena vrednost od prethodno realizirana faktura
Vo rok od dva dena, dvajca direktori na dr`avni institucii si podnesoa
ostavka, naveduvaj}i deka zad nivnata odluka stojat privatni pri~ini. Direk-torot na Fondot za zdravst-veno osiguruvawe, Janez Jelnikar, v~era vo razgovor za “Kapital” izjavi deka si dal ostavka isklu~ivo po-radi familijarni pri~ini i otfrla sekakvi {pekulacii. Vo negovoto barawe do Vla-data i do ministerot Bujar Osmani pi{uva deka toj se
soglasuva svesno i odgovorno da ja izvr{uva direktorskata dol`nost s$ do imenuvaweto nov direktor, no se nadeva deka postapkata }e bide ekspeditivno sprovedena. Upravniot odbor na Fondot ve}e ja prifatil ostavkata na Jelnikar, koj kako doka`an reformator vo slovene~koto zdravstvo vo 2008 godina be{e donesen na ~elo na Fondot. Ostavka si podnese i direk-torot na Agencijata za elek-tronski komunikacii, Petar
Ivanovski. Od Agencijata potenciraat deka pri~inite za ostavkata se isklu~ivo od li~na i semejna priroda. I Ivanovski e na ~elo na ovaa institucija od 2008 godina. Simptomati~no e {to dve-te ostavki se slu~ija vo dva dena i neposredno po {pekulaciite deka premierot Nikola Gruevski podgotvuva novi smeni na direktori na dr`avnite institucii otkako ve}e pominaa na red nekolku menaxeri na javni pretprijatija.
Premierot Gruevski dade izjava vo koja go istak-na predviduvaweto na
Svetska banka za rast na makedonskata ekonomija od 1,9% vo 2010 godina. Sakame da gi informirame gra|anite deka stanuva zbor za predviduvawe sodr`ano vo publikacijata na “Globalni ekonomski izgledi”, posleden pat a`urirana na 10 juni 2010 godina, izjavi v~era Zoran Jovanovski, potpretse-datel na SDSM. Toj go povika premierot da im objasni na
gra|anite “zo{to duri sega se povikuva na predviduvaweto na Svetskata banka.“Za nas ova e samo potvrda deka premierot Gruevski e sosema svesen za izgubeniot sopstven ugled i doverba vo makedonskata ekonomija i se obiduva toa da go nadomesti preku ugledot na Svetska banka. Zo{to vo svojata izjava go premol~i faktot deka spored Svetskata banka, padot na makedonskata ekonomija vo 2009 godina bil dvojno pogolem
i iznesuval 1,3%, a ne 0,7%? Ako ja prifa}a premierot proekcijata na Svetska banka za 2010, ja prifa}a li i nejzinata procenka za 2009 godina?”, istakna Jovanovski. Spored nego, selektivnoto koristewe na faktite i “sram-niot obid na VMRO-DPMNE da go skrie padot na nivniot rejting objavuvaj}i povisoka poddr{ka od 28,7% namesto od 27,6%, kolku {to e vo anketata na IRI, samo poka`uvaat deka vlasta e vo panika”.
DVE DIREKTORSKI OSTAVKI ZA DVA DENAJOVANOVSKI: GRUEVSKI SAKA SO SVETSKATA BANKA DA SI GO PODOBRI UGLEDOT
gra|anite za da gi naplati pobaruvawata, taka neka simnuva pari i za poba-ruvawata na kompaniite”, veli Rafajlovski.Od Ministerstvoto za finansii negiraat deka se docni so povrat na DDV. “Ne e to~no deka dr`avata docni {est meseci so pov-ratot. Toj se izvr{uva vo zakonskiot rok od 30 dena dokolku Upravata za javni prihodi ne sprovede za-konski utvrdena kontrola”, izjavija od Ministerstvoto. Ottamu istaknuvaat deka poslednite izmeni vo Za-konot za dano~na postapka,
vlijaat za podobruvawe na likvidnosta na stopanst-voto.
PODDR[KA ZA IDEJATAVo Stopanskata komora na Makedonija i vo Sojuzot na stopanski komori pos-toi raspolo`enie da se poddr`i idejata za zakon koj }e garantira navremena naplata na pobaruvawata. "Voveduvawe na instru-ment vo nasoka na regu-lirawe na naplatata na pobaruvawata na pravnite subjekti }e bide od vitalno zna~ewe za likvidnosta na kompaniite", veli Mitko Aleksov, izvr{en direk-
tor na SSK i ja otvora mo`nosta za vra}awe na “akceptniot nalog” za da se vrati sigurnosta vo privatniot sektor. Biznismenite se `alat deka te{ko odi naplatata i od firmite i od dr`avata.“Imam pobaruvawa koi ne mo`am da gi naplatam ve}e nekolku godini. Po~nav sudska postapka. Po tri godini sudot donese re{enie za naplata. No, dol`nikot go ob`ali i eve po pet godini s$ u{te ne mo`am da naplatam. Dodeka slu~ajot dobie rezre{nica, jas sum vo mi-
nus”, veli Rafajlovski.PROBLEMOT NE E OD V^ERA
Problemot so naplatata na pobaruvawata ne e nov. Toj osobeno se zasili poradi ekonomskata kriza. Pre-tsedatelot na Stopanskata komora, Branko Azeski, vo intervju za “Kapital” izjavi deka od 1 do 15 vo mesecot nikoj na nikogo ne pla}a. Anketata na Stopanskata komora vo april godinava, pak, poka`a deka dr`avata im docni so vra}aweto na DDV na site anketirani kompanii.
“So docneweto na povra-tot na DDV se zabavuva obrtot na pari~nata masa vo privatniot sektor, so {to se sozdava potreba za pari, no ima i pritisok na cenata za iznajmnuvawe pari”, stoi vo analizata na Komorata sprovedena vrz 280 kompanii. Od Komorata uka`uvaat deka namaleniot broj finansiski transakcii, pak, vlijae vrz iznosot na dava~ki i danoci {to treba da & se pla}aat na dr`avata, {to na kraj se odrazuva vrz obemot na buxetskite prihodi.
17.03.2010 11
11KOMPANII PAZARI I FINANSII 30.09.2010^ETVRTOK
5%od finansiskiot pazar
opfa}aat osiguritelnite kompanii vo zemjava
1,53%iznesuva u~estvoto na bru-to-polisiranata premija
vo makedonskiot BDP
KLIME POPOSKIPRETSEDATEL NA AGENCIJA ZA SUPERVIZIJA NA OSIGURUVAWEPoradi interesot koj{to go projavija stranski investitori da vlezat vo oblasta na `ivotnoto osiguruvawe, se nadevam deka vo kratok vremen-ski period, razvojot na osiguritelniot pazar }e se intenzivira, a u~estvoto na `ivotnoto osiguruvawe }e dostigne mnogu pogolem udel vo vkupnata bruto- poli-sirana premija.
Dve novi stran-ski kompanii se zainteresirani da vlezat na makedon-skiot osiguritelen pazar, najavi prv-
iot ~ovek na Agencijata za supervizija na osiguruvaweto (ASO), Klime Poposki. Imi-wata s$ u{te ne se otkrivaat, no se znae deka }e rabotat vo domenot na osiguruvawe na `ivot kade {to ima najgolem potencijal za razvoj. Zasega samo dve kompanii vo zemjava pokrivaat osiguruvawe na `ivot, a ostanatite 11 dru{tva rabotat samo so ne`ivotno osiguruvawe.Osiguruvaweto kako najmalku razvien segment na finan-siskiot pazar, sepak se dvi`i vo razvojna nasoka, a brojot na polisi za osiguruvawe za edna godina se zgolemil za 8%. Od ASO o~ekuvaat so vl-ezot na novite kompanii, ovoj finansiski segment pove}e da se razdvi`i. “Vo momentov imame 13 dru{tva i sekoja godina imame razvoj na novi klasi proizvodi i porast na prodadenite polisi. Toa uka`uva deka pazarot na osigu-ruvawe e vo faza na razvoj i se nadevame deka vo dogledno vreme }e se dobli`ime do prosekot na zemjite od Cen-
ALEKSANDAR [email protected]
RAZVOJ NA PAZAROT SO @IVOTNO OSIGURUVAWE
STRANSKI OSIGURITELNI KOMPANII NAJAVUVAAT VLEZ VO MAKEDONIJA
Dve stranski kompanii sakaat da investiraat vo doma{niot osiguritelen pazar vo domenot na osiguruvawe na ivot. Imiwata na investi-torite zasega ne se otkrivaat, a se o~ekuva toa da go razdvi`i osiguruvaweto kako zanemaren segment od finansiskiot pazar vo Makedonija.
tralna i Isto~na Evropa. Poradi interesot koj{to go projavija stranski investi-tori da vlezat vo oblasta na `ivotnoto osiguruvawe, se nadevam deka vo kratok vremenski period u~estvoto na `ivotnoto osiguruvawe }e dostigne mnogu pogolemo u~estvo vo vkupniot pazar”, ocenuva Klime Poposki, pre-tsedatel na ASO. Stepenot na penetracija, koj se meri kako odnos pome|u bruto-polisiranata premija i BDP na zemjata, vo Make-donija iznesuva 1,53%, {to e pomalku od prosekot vo zemjite vo CIE od 2%. Na godi{no nivo, vkupno bruto-polisiranata premija iznesuva okolu 101 milion evra, a vo strukturata na finansiskiot sistem osiguritelniot sektor u~estvuva so 5%. Evroambasadorot Ervan Fuere poso~i na zabele{kite od minatogodi{niot izve{taj na Evropskata komisija, spored koj zemjava zaostanuva vo transponiraweto na EU-regula-tivata vo zakonodavstvoto.“EK zatoa insistira{e vo na-rednite nekolku godini da se
postavi soodvetnata zakonska ramka za zajaknuvawe na stan-dardite vo supervizijata, imaj-}i predvid deka pove}e od 80% od kapitalot vo osiguritelniot sektor e stranski kapital i deka najgolemite osiguritelni kompanii se }erki kompanii na dr`avnite kompanii od zemji-~lenki na EU”, izjavi Fuere. Otkako minatata godina vkupnata bruto-polisirana premija kako posledica na udarot od krizata se namali za 3,7%, osiguritelniot pazar vo Makedonija vo prvata polovina od godinata zabele`a porast na bruto-premijata od 3,15% i dostigna do nivo od 50,1 milioni evra. Vardar Osigu-ruvawe go zadr`uva pazarnoto liderstvo, so 21,3% u~estvo vo bruto-polisiranata premija, pred Kjubi so 13,3%, Eurolink so 12,1% i Sava tabak so 11,9%. Vo odnos na sostojbata na 30 juni lani, najgolem rast na pazarniot udel ima Eurolink, za 3,2%, so {to ja prestigna Sava Tabak na tretata pozicija. Ne`ivotnoto osiguruvawe, koe vo vkupnata premija na osiguritelnite kompanii vo
K O M E R C I J A L E N O G L A S
zemjata u~estvuva so 95,1%, zabele`alo porast od 2,7%, dodeka `ivotnoto osiguru-vawe zabele`alo porast na bruto-polisiranata premija od 13,2%. Zadol`itelnoto osiguru-vawe od avtoodgovornost koe u~estvuva so bezmalku 50% vo vkupnata polisirana premija vo Makedonija, vo prvite {est meseci ostvarilo iznos od 22,2 milioni evra, {to e za 3,3% pogolem iznos vo odnos na istiot period lani. Kaj brojot na sklu~eni osigu-ritelni polisi, najoglem porast za edna godina ima kaj osigu-ruvaweto od nezgoda od 15%.
Kaj osiguruvaweto na ivot se zabele`uva porast na dogovor-ite od 10%, kaj osiguruvaweto na imot od po`ar i drugi nezgodi ima porast od 8% i kaj osiguruvaweto na turisti~kite uslugi ima porast od 2%. Od osiguritelnite kompanii komentiraat deka najgolem del od porastot na ovie tipovi osiguruvawa se dol`at na dogovorite za osiguruvawe na skapa oprema i ma{ini od strana {to gi sklu~ile dve kompanii od po~etokot na godinata.Kaj imotnoto osiguruvawe, Sava tabak ima vo najgolem
procent vo svojata vkupna polisirana premija, odnosno so 33,5%. Kjubi ima 29,6% od ova osiguruvawe vo svoeto portfolio, Eurolink 25,3%, a Vardar 16,6%.
12 KOMPANII PAZARI I FINANSII30.09.2010 ^ETVRTOK
150 milioni kilogrami grozje
te`i godine{nata rekolta
Muzi~ko patuvawe za pocvrsti kulturni vr-ski me|u Makedonija
i Avstrija e glavnata po-raka na gala-koncertot na makedonskata i svetski re-nomirana pijanistka Elena Misirkova-Loza, odr`an zav~erave~er, od salata vo domot na ARM. Pod pokro-vitelstvo na avstriskata energetska kompanija, EVN Makedonija, pretstavnici na diplomatskiot kor, na
politi~kiot, op{testveniot i kulturniot `ivot vo zem-java, kako i pretstavnici na EVN Makedonija svedo~at za vistinskiot triumf na muzikata i interpretacijata na renomiranata pijanistka. Izvedbata na delata na Fred-erik [open, Verner Pirh-ner, Vlastimir Nikolovski i Sergej V.Rahmaninov zvu~ea energi~no i originalno. Min-isterkata za kultura, Elizabe-ta Kan~eska-Milevska, istakna
deka so deceniskoto tvorewe i muzicirawe vo Avstrija, Elena Misirkova ne samo {to pridonesla za dostojno pr-ezentirawe na makedonskata kultura vo Avstrija, tuku i za vistinsko zbli`uvawe me|u makedonskiot i avstriskiot narod. Koncertot vo Skopje na ambasadorot na makedon-skata kultura vo Avstrija e prodol`enie na sorabotkata me|u pijanistkata i kompani-jata EVN od Avstrija.
Vladata vo obid da go spasi tenderot za hidrocentralite
^ebren i Gali{te, po ~etrvri pat go prodol`uva rokot za dostavuvawe ponudi. Od Ministerstvoto za ekonomija najavuvaat deka na barawe na italijan-skata ENEL, avstriskta Verbund i germanskata RVE, rokot za dostavuvawe ponudi za deceniskiot
proekt }e go prodol`at do po~etokot na noemvri. Do deneska, do koga istekuva rokot, nitu edna od zain-teresiranite kompanii ne dostavila ponuda do Ministerstvoto. Namesto vo mart, rokot za dosta-vuvawe na ponudi za izgradba na najgolemite hidrocentrali vo zemjava se odlo`i za vo juli, pa za vo septemvri, za sega Vladata povtorno
da go pomesti za mesec i polovina. Ostanuva otvorena dile-mata dali dosega{niot “molk” na kompaniite, koi podignaa tenderska doku-mentacija, no ne dosta-vuvaat ponudi, kako i pro-lngiraweto na rokot od strana na Vladata, zna~i i opasnost od propa|awe na tenderot za ovoj kruci-jalen energetski proekt za Makedonija.
KONCERT NA PIJANISTKATA ELENA MISIRKOVA POD POKROVITELSTVO NA EVN
NIKOJ NE DOSTAVIL PONUDI ZA IZGRADBA NA HIDROCENTRALITE ^EBREN I GALI[TE
Dr`avnata pomo{ za vinarnicite }e ostane re~isi neisko-ristena, zatoa {to samo mal
broj od niv }e otkupat 65% od minatogodi{nite otkupeni koli~ini grozje. Ovaa kvota e uslov za edna vinarnica da dobie 5,7 denari nadomest od dr`avata za sekoj otkupen kilogram.Berbata na grozjeto e vo poln ek, no vinarnicite se skepti~ni deka }e uspeat da gi dobijat vladinite pari. Zoran Danevski, direktor na vinarnicata Xumajlija od Lozovo, veli deka minatata godina otkupile 20 milioni ki-logrami grozje, no deka godinava nema {ansi da otkupat 65% od lanskite koli~ini za da ja dobijat dr`avnata pomo{. “Dosega imame otkupeno okolu ~etiri milioni kilogrami grozje, a imame kapaciteti da otkupime najmnogu u{te 2-3 milioni kilogrami. Rabotite se menuvaat sekojdnevno i ne mo`am u{te sega da dadam to~na procenka”, veli
GORAN [email protected]
VLADATA ODDELI ^ETIRI MILIONI DENARI ZA VINARNICITE
POVARDARIE I SKOVIN ]E SE KVALIFIKUVAAT ZA DR@AVNA POMO[
Pove}eto vinarnici koi otkupuvaat golemi koli~ini grozje nema da uspeat da ja postignat kvotata od 65% od minatogodi{niot otkup, za da dobijat vladina poddr{ka. Golemite zalihi i namalenata pobaruva~ka na vino gi namali otkupenite koli~ini ovaa godina.
Danevski za "Kapital", no e siguren deka nema da otkupat pove}e od 40% od minatogodi{nite koli~ini.Najverojatno, pari od vladinata pomo{ nema da dobie i najgolemata vi-narska vizba vo zemjava, Tikve{, koi godinava }e otkupat okolu 50% od minatogodi{nite koli~ini.Kvotata od 65% od minatogodi{nite otkupeni koli~ini najverojatno }e ja postignat Skovin i Povardarie. Skovin dosega otkupi okolu {est milioni ki-logrami, a o~ekuvaat da otkupat 11 milioni kilo-grami grozje. Spored ova, tie bi iskoristile okolu 50.000 evra od vladinata pomo{, veli Mile Kos-tov, komercijalen direk-tor na Skovin. Toj dodava deka pravat napori da im izlezat vo presret na site lozari so koi sorabotu-vaat. Od vtorata po golemina vizba vo dr`avata, Po-vardarie od Negotino,
potenciraat deka ve}e ja ispolnile kvotata od 65% i go ispolnile uslovot za koristewe dr`avna pomo{. Tie dosega otkupile okolu 16 milioni kilogrami grozje, a minatata go-
dina otkupile 23 mil-ioni. Van~o Kuzmanovski, direktor na vinarnicata, ne znae{e da ka`e to~no kolkavi koli~ini }e otku-pat do krajot na otkupnata sezona, koja e vo tek.
Dr`avata za prv pat se odlu~i da im pomogne na vinarnicite, izdvojuvaj}i okolu ~etiri milioni evra. Vinarnicite, pak, koi }e otkupat pove}e od 100% od minatogodi{nite
koli~ini }e dobijat po dva denari za kilogram grozje. Godinava se o~ekuva rod od okolu 150 milioni kilogrami grozje i od nego da se proizvede okolu 90 milioni litri vino.
�Godinava se o~ekuva rod od okolu 150 milioni kilogrami grozje
13KOMPANII PAZARI I FINANSII 30.09.2010^ETVRTOK
Cenite na {e-}erot na svetskite berzi godinava poras-naa za pove}e od 30%, {to
predizvika porast i na cenite na konditorskite proizvodi. Vo vtoriot kvartal godinava, Make-donija za uvoz na {e}er izdvoi rekordni 14,7 mil-ioni dolari, {to e porast od okolu 50% vo odnos na istiot period lani. Spored podatocite na Car-inskata uprava na Make-donija, vo vtoriot kvartal godinava se uvezeni 9.340 toni {e}er, a vo istiot period minatata godina se uvezeni 8.853 toni, {to pretstavuva rast od samo 6%. Poznava~ite na sostojbite so {e}erniot biznis vo zemjava poten-ciraat deka zgolemuvaweto na vrednosta pri uvozot na {e}er se dol`i na drasti~niot rast na cenite. Milka Paspalova-Tasevska od bitolskata fabrika za {e}er 4 Noemvri potencira deka cenite na suroviot {e}er se zgolemile za pove}e od 50%.“Povisoka e cenata na {e-
550dolari iznesuva cenata
na `oltiot {e}er na svetskite berzi vo izmina-tava godina, a prethodno be{e 300 dolari za ton
GORAN [email protected]
CENITE NA [E]EROT PORASNAA ZA POVE]E OD 30%
SKAPIOT [E]ER GI POSKAPI KONDITORSKITE PROIZVODI
Vo vtoriot kvartal godinava za uvoz na {e}er se izdvoeni rekordni 14,7 milioni dolari, {to e rast od okolu 50% vo odnos na istiot period minatata godina.
}erot na svetskite berzi, i toa mo`e da bide glavnata pri~ina za zgolemuvaweto na vrednosta na uvozot. Ce-nata na `oltiot {e}er, koj se koristi za prerabotka i za dobivawe bel {e}er, na svetskite berzi vo izmina-tava godina se zgolemi od 300 na 550 dolari za ton. Cenata na konzumniot {e-}er e 615 dolari za ton, a minatata godina be{e pomalku od 400 dolari za ton”, dodava Paspalova-
Tasevska.Taa potencira deka nim, kako proizvoditeli na {e-}er, im pre~i uvozot na srpski {e}er, koj vo zem-java vleguva bez carina poradi bescarinskite kon-tingenti so na{iot severen sosed. Na visokite ceni na {e}erot se `alat i kondi-torskite kompanii. Savka Dimitrova, direktorka na Evropa, veli deka cenite na {e}erot gi krenale i cen-ite na ostanatite surovini
vo konditorskata industrija.“Cenite na {e}erot dostig-naa nepodnoslivo nivo. Nekoi na{i konkurenti ve}e gi zgolemija cen-ite. Fabrikata Evropa se vozdr`uva{e od ovaa mer-ka, no vo narednite denovi }e mora da gi zgolemime cenite”, dodava taa.Spored Dimitrova, bidej-}i Makedonija e mala ekonomija, ne mo`e mnogu da vlijae vrz cenata na surovinite i mora da gi
korigira cenite na gotovite proizvodi.I od vini~kata konditor-ska kompanija Makprogres potenciraat deka {e}erot e mnogu va`na surovina vo nivnoto rabotewe i deka poka~uvaweto na cenite }e predizvika i zgolemu-vawe na cenite na nivnite proizvodi.Makedonija e celosno zavisna od uvozot na ovoj proizvod. Do 2006 godina zemjava ima{e sopstveno
Denes istekuva rokot za uvoz na upotrebu-vani vozila koi
ispolnuvaat standard Euro 1. Od po~etokot na godi-nata se uvezeni pove}e od 40.000 vozila, {to e za 20 pati pove}e od minatata godina. Mo`nosta za uvoz na pos-tari, koristeni vozila ja dade Vladata od mart go-dinava i taa va`e{e do 5 avgust, no poradi golemiot
interes be{e prodol`ena do 30 septemvri 2010 godina. Po istekot na rokot, sopstvenicite }e mo`at da gi koristat vozilata so stranski registarski tabli~ki {est meseci kumulativno vo edna go-dina, na teritorijata na dr`avata. Po ova, dobivaat mo`nost vo odreden rok da go carinat ili voziloto da go
vratat nazad. Dokolku ne postapat po ova re{enie, mo`e da dojde do privremeno odzemawe na voziloto. Predvidenata sankcija za koristewe na voziloto pove}e od dozvolenite {est meseci e 100 evra, a dokolku se platat vedna{, kaznata iznesuva 50 evra. Rokot za uvoz na vozila so minimalen standard Euro 2 e {est godini.
ISTEKUVA ROKOT ZA UVOZ NA POLOVNI VOZILA SO EURO 1 STANDARD
�Cenata na beliot {e}er na svetskite berzi iznesuva 615 dolari za ton
proizvodstvo na {e}erna repka i na {e}er, no vo edinstveniot kapacitet za proizvodstvo na {e}er vo zemjava, bitolskata fab-rika 4 Noemvri, odlu~ija da ne otkupuvaat {e}erna repka, so {to se uni{ti doma{noto proizvodstvo na ovaa kultura i sega uvezu-vaat samo `olt {e}er i go prerabotuvaat. Spored profesorot na Fakultetot za zemjodelski nauki i hrana, Zoran Di-mov, vo najdobrite vremiwa vo zemjava, {e-}ernata repka bila zastap-ena na okolu 6.000 hektari, a so doma{en {e-}er se zadovoluvale 50% od potrebite za ovoj proizvod. Godi{nite potrebi za {e-}er vo Makedonija iznesu-vaat okolu 60.000 toni, od koi vo bitolskata fabrika za {e}er se proizveduvaat okolu 40.000 toni, dodeka ostanatite 20.000 toni se uvezuvaat.
So finansiska pomo{ od okolu 1 , 5 mil -ion evra, Germanija
}e im pomogne na zemjite potpisni~ki na CEFTA za da ja usoglasat legisla-tivata i regionot da go napravat slobodna zona na trgovija. Stopanskite komori na Makedonija, Sr-bija, Hrvatska, Bosna i Her-cegovina i na Moldavija, v~era sklu~ija dogovor za zaedni~ki proekt so german-skite komori.Parite gi odobruva Fed-
eralnoto Ministerstvo za ekonomska sorabotka i raz-voj na Germanija preku Ot-voreniot regionalen fond za Jugoisto~na Evropa. So toa treba da se zgolemat ekspertskite kapaciteti na komorite za kvaliteten dijalog so vladite. No, se o~ekuva ovoj proekt da donese i pove}e germanski investicii vo regionot. “Germanskite kompanii }e bidat poprisutni vo region-ot kako investitori otkako regionot }e stane zaedni~ka
trgovska destinacija i koga }e se sozdadat ednakvi us-lovi za trgovija i investi-rawe”, izjavi Qubica Nuri od Stopanskata komora na Makedonija.Od Komorata velat deka so finansiskite sredstva koi im se stavaat na raspol-gawe na komorite od zemjite na CEFTA so cel da se pottiknat kompaniite od Jugoisto~na Evropa da gi usoglasat uslovite za inve-stirawe, so {to regionot bi se gledal kako celina.
PARI OD GERMANIJA ZA CEFTA DA STANE EDEN PAZAR
14 BALKAN BIZNIS POLITIKA30.09.2010 ^ETVRTOK
Gr~kata vlada objavi deka sklu~ila dogovor za likvidnost so bankite vo
Grcija koi treba vo ekonomi-jata na dr`avata da vnesat 25 milijardi evra.“Nie sklu~ivme dogovor za likvidnost so bankite, so cel na pazarot da se vnese suma za garancija od 25 milijardi evra pod formata na zaemi,
izjavi ministerot za finan-sii Jorgos Papakonstantinu po sredbata so pretsedatelot na Unijata na gr~kite banki, Vasilis Raspanos. Ministerot pobara bankite da gi poddr`at firmite vo dr`avata za da sodejstvuvaat vo obnovata na ekonomijata koja e vo seriozna recesi-ja. Raspanos se anga`ira
da & pomogne na dr`avata za postignuvawe na funk-cioniraweto na pazarot koj e vo stagnacija so mese-ci zaradi nelikvidnost. Spored najnovite informacii na mediumite vo Grcija, kreditite dadeni na firmi i na privatni lica, vo avgust se namaleni za 1,2 milijardi evra vo sporedba so juli.
GR^KATA VLADA PREKU BANKITE VNESUVA 25 MILIJARDI EVRA VO EKONOMIJATA
Mladen Bari{i}, {ef na Carinskata up-rava na Hrvatska i
porane{en blagajnik vo Hrvatska demokratska zae-dnica (HDZ), v~era be{e priveden od strana na policijata. Bari{i} ve}e podolgo vreme e pod istraga poradi aferata Fimi-media, a navodno e i pod istraga i poradi zemawe pari od hrvatskoto Elektrostopanstvo.Hrvatskata Agencija za spre~uvawe na korupcijata i organiziraniot kriminal (USKOK), u{te vo maj go iz-vesti {efot na hrvatskata carina Mladen Bari{i}, deka protiv nego e podignata istraga poradi somne` vo
protivpravno posreduvawe. Porane{niot blagajnik na HDZ s$ u{te ne e soslu{an, pa poradi toa negoviot ad-vokat Ante Maduni} pismeno pobara od USKOK da go soslu{a negoviot klient.“To~no e deka takvo pismo upativ do Dinko Cvitan, rakovoditel na USKOK, a za s$ e izvesten i dr`avniot obvinitel Mladen Baji}. Barame mojot klient da se soslu{a ili kako osomni~en ili vo svojstvo na gra|anin”, izjavi advokatot Maduni}.Neoficijalno hrvatskite mediumi otkrivaat deka Bari{i} saka da ja razjasni pri~inata i sodr`inata na sostanokot koj se odr`al
vo vladata na sedmi april 2007 godina. Prijatelite na Bari{i}, tvrdat deka medi-umskite interpretacii na toj sostanok, poradi koj pa|aat te{ki obvinuvawa na smetka na Bari{i}, doa|aat od Rat-ko Ma~ek, porane{en portpa-rol na hrvatskata vlada vo vremeto na porane{niot premier Ivo Sanader.Hrvatskata policija potvrdi deka Bari{i} e priveden i uapsen. So ova apsewe se zagreva pove}emese~nata istraga za marketin{kata agencija Fimi -media koja naplatuvaj}i nepostoe~ki uslugi o{tetila javni pret-prijatija za dva milioni evra.
UAPSEN [EFOT NA HRVATSKATA CARINA MLADEN BARI[I]
44milioni evra pomo{ pobarala Prva banka
od dr`avata
K O M E R C I J A L E N O G L A S
Crna Gora, za da go izbegne aran`manot so Me|unarodniot monetaren fond
(MMF), ovoj mesec se zadol`i na svetskiot pazar na kapital so emisija na petgodi{ni evroobvrznici od 200 milioni evra, so fiksna kamata od 7,87%.Crnogorskiot minister za finansii, Igor Luk{i}, izjavi deka Vladata se odlu~ila za takov oblik na zadol`uvawe bidej}i e najtransparenten i nema potreba za eventualen aran`man so MMF. Ne e tajna deka crnogor-skata Vlada ne saka ekspertite od MMF da & ~epkaat po bilansite, iako mnogumina tvrdat deka toa bi bilo najdobro za Crna Gora. Ne samo poradi parite koi nedostigaat, tuku i poradi toa {to MMF bi ja nateral Vla-data da go stegne remenot vo javnata potro{uva~ka. Se postavuva i pra{aweto {to s$ bi otkrile vo rabo-teweto na Prva banka, ko-ja ja kontrolira semejstvo-to na premierot Milo \ukanovi}.
Guvernerot na Central-nata banka na Crna Gora, Qubi{a Krgovi}, koj vo me|uvreme po~na otvorena vojna so Vladata, pa negovoto zaminuvawe e s$ poizvesno, se zalaga za aran`man so MMF, naveduvaj}i deka }e bide korisen za zemjata bidej}i }e go zgolemi kredibilite-tot na zemjata i bankar-
skiot sistem.No, deka vladata na pre-mierot Milo \ukanovi} se obiduva na sekoj na~in da go izbegne MMF be{e jasno u{te vo fevruari, koga potpretsedatelot na Vladata, Vujica Lazovi}, gi dovede vo pra{awe po-datocite na MMF za Crna Gora. Toj toga{ izjavi deka procenkite na MMF za pa-
dot na crnogorskiot bruto-doma{en proizvod (BDP) od 7% za minatata godina se pesimisti~ki. Spored crnogorskite podatoci, BDP padnal 4,3%.[efot na stru~niot tim za finansirawe na opoziciskata Dvi`ewe za promeni, Zarij Pejovi}, smeta deka bi bilo mnogu podobro da se vleze vo
aran`man so MMF, otkolku da se izdadat 200 milioni evra evroobvrznici.“Kamatata na obvrznicite e visoka. Vo narednite pet godini }e platime 78,5 milioni evra na ime kamati. Posebna prikazna e tro{eweto na tie pari”, izjavi Pejovi}. Ekspertite smetaat deka vladata vo Podgorica ne go saka aran`manot so MMF poradi dve pri~ini. Prvata e poradi prob-lemite koi gi ima so Prva banka, edinstvena koja bara{e pomo{ od dr`avata vo vrednost od 44 milioni evra. Spored crnogorskite mediumi, ovie pari podocna se samo fiktivno vrateni. Deka ne{to ne e vo red so raboteweto na bankata potvrduvaat podatocite na kontrolorite na Central-nata banka, koi eviden-tirale deka bankata i ponatamu ima problemi. Izve{tajot ne se objavuva, a javnosta povremeno dobiva informacii deka
nadzorot i ponatamu trae.Isto taka, MMF bara dase {tedi vo javnata pot-ro{uvaka, koja vo Crna Gora iznesuva{e 1,5 mili-jardi evra, {to e 51% od BDP. Vladata vo Podgor-ica ne saka da dojde vo konflikt so vrabotenite vo javniot sektor, koi se najverni izbira~i, a dokolku sklopi aran`man so Fondot postoi opas-nost od namaluvawe na nivnite plati, a mo`ni se i otkazi.Bez ogled na kritikite koi gi upatuva del od javnosta za toa {to kreditot ne e zemen od MMF, fakt e deka vo avgust (po-radi turisti~kata sezona) prose~nata plata e zgole-mena za 8% (504 evra). Vo Crna Gora za vreme na krizata nema{e pogolemi otpu{tawa vo javniot sek-tor, a platite i penziite redovno se ispla}aat. Protivnicite na aran`manot so MMF go poso~uvaat primerot na Srbija, kade {to prose~nata plata, po-radi padot na doma{nata valuta i poradi toa {to platite i penziite godina i pol se zamrznati, vo soglasnost so aran`manot so MMF, e najniska vo regionot i iznesuva 330 evra.
PODOBRO POVISOKI KAMATI, OTKOLKU ARAN@MAN SO MMF
CRNA GORA IZBRA DA SE ZADOL@I SO OBVRZNICA
Kamatite na obvrznicite vredni 200 milioni evra }e ja ~inat Crna Gora 78,5 milioni evra. Ne e tajna deka crnogorskata Vlada ne saka ekspertite od MMF da & ~epkaat po bilansite, iako mnogumina tvrdat deka toa bi bilo najdobro za Crna Gora
����
VESNA [email protected]
� MMF bara da se {tedi vo javnata potro{uva~ka, koja vo Crna Gora iznesuva 1,5 milijardi evra, {to e 51% od BDP
K O M E R C I J A L E N O G L A S
15BALKAN BIZNIS POLITIKA 30.09.2010^ETVRTOK
Slovene~kata vlada zapo~na kampawa vo koja na gra|anite im gi pretstavi pozi-tivnite efekti od
pla}aweto na site dano~ni obvrski, a Hrvatskata stopan-ska komora najavi deka }e upati inicijativa do vladata da predlo`i donesuvawe na zakon za spre~uvawe na rabota na crno po itna postapka.Spored analizata na slo-vene~kata stopanska komora, Slovenija vo sivata zona ostvaruva 27% od BDP. Po-javata koja e vo porast vo poslednite dve godini poradi ekonomskata kriza, ostro ja osudi ministerot za trud i socijalna politika Ivan Svetlik i najavi zakonski i drugi merki koi }e gi prezeme slovene~kata vlada protiv neevidentiranite ekonomski dejnosti.“Sivata ekonomija e kriti~na to~ka na na{ata ekonomija, ne mo`eme da ja tolerirame tuku morame moralno da ja osuduvame i pravno da ja sankcionirame“, izjavi Svetlik. Zagri`uva~ki e {to nadvor od normalnite finansiski tekovi godi{no
se odlevaat i do 10 mili-jardi evra, {to e vo visina na ednogodi{en dr`aven buxet. Samo minatata go-dina, slovene~kite inspektori potvrdile pove}e od 1.000 slu~ai od oblasta na sivata ekonomija.Slovene~kata vlada zapo~na kampawa vo koja na gra|anite im gi pretstavi pozitivnite efekti od pla}aweto na site dano~ni obvrski, kako i negativnite posledici od dano~nite zatajuvawa, a podgotveni se i zakonski promeni so koi }e se namali rabotata na crno.Spored analizata na Stopan-skata komora koja ja pret-stavi pred tri meseci, vo Slovenija 27% od BDP se os-tvaruva vo zonata na sivata ekonomija, (bez izdavawe na smetki i pla}awe dano~ni obvrski) {to e sli~no na sostojbata vo Grcija. Poradi toa, Slovenija na skalata na nepla}awe na danoci, odnosno vo sivata ekonomija e me|u najnisko rangiranite dr`avi vo Organizacijata za ekonomska sorabotka i razvoj vo koja vleze ovaa godina.Slovene~kite mediumi nave-duvaat deka Komorata vo sorabotka so Vladata ima namera da povede akcija
vo koja site dr`avjani }ese povikaat site svoi smetki na koi e platen DDV, da gi ~uvaat najmalku pet go-dini, i da gi dostavuvaat na dano~nata uprava, so {to na simboli~en na~in i samite bi se pretvorile vo dano~ni inspektori.
700.000 SRBI RABOTAT VO SIVATA EKONOMIJA
Vo Srbija 700.000 rabotnici rabotat vo sferata na sivata ekonomija. Udelot na sivata ekonomija vo BDP e 35%, i e daleku nad prosekot vo Evropskata unija (EU), na-vede sekretarot na Socio-ekonomskiot sovet ^edanka Andri}.Istaknuvaj}i deka zemjite od EU rabotat na novi strategii za spre~uvawe na sivata ekonomija, taa naglasi deka procentot na u~estvoto na sivata ekonomija vo BDP se zgolemila i vo zemjite od EU za vreme na svetskata ekonom-ska kriza, i deka momentalno iznesuva 20%, dodeka pred krizata iznesuva{e 15%.Pretstavni~kata na Sojuzot na samostojni sindikati na Srbija, Dragana Petkovi}- Gaji}, izjavi deka mladite se najmnogu vraboteni vo sivata zona.“Godi{no vo Srbija, vo ramki na sivata ekonomija,
se razmenuvaat ~etiri mili-jardi evra”, re~e Gaji}.Dr`avata mora da ovozmo`i po~ituvawe na zakonskite propisi so {to bi se spre~ila sivata ekonomija, pa potoa da vovede novi oblici na fleksibilna rabota, poso~i direktorot na Inspektoratot za trud, Radovan Ristanovi}.“Kaznite za rabotodava~ite koi vrabotuvaat rabotni-ci na crno iznesuvaat od 3.000 do 9.000 evra”, izjavi Ristanovi}.Neodamne{noto istra`uvawe na Svetskata banka poka`a deka sivata ekonomija vo
Hrvatska iznesuva duri 35% od BDP ili 16 milijardi evra. Hrvatskata finan-siska policija vo prvite {est meseci od ovaa godina izvr{ila samo 62 nadzora niz Hrvatska. Vo tie nadzori utvrdeno e zatajuvawe na danok na dobivka vo iznos od 12 milioni evra. Hrvatskata stopanska ko-mora najavi deka }e upati inicijativa do vladata da mu predlo`i na hrvatskoto sobranie donesuvawe na za-kon za spre~uvawe na rabota na crno po itna postapka. Pri izrabotkata na predlog-zakonot za spre~uvawe na
rabota na crno od komorata pobaraa, partner na Minis-terstvoto za ekonomija da bide hrvatskata stopanska komora.Re{enieto za sivata eko-nomija tie go gledaat vo donesuvawe na zakon za spre~uvawe rabota na crno.Rabotata na crno e eden od najgolemite problemi na hrvatskata ekonomija i Stopanskata komora, u{te vo 2000 godina po primer na nekoi zemji-~lenki na EU, predlo`i donesuvawe na poseben zakon, koj vladata ne go prifati.
SIVATA EKONOMIJA NA BALKANOT VO PODEMSÈ POVE]E SE IZBEGNUVA PLA]AWETO DANOCI
VESNA [email protected]
Srbija ima armija na vraboteni vo sivata ekonomija, Slovenija vo sivata zona ostvaruva 27% od bruto-doma{niot proizvod (BDP), a udelot na sivata ekonomija vo BDP vo Srbija i Hrvatska e 35%
����
K O M E R C I J A L E N O G L A S
� Procentot na u~estvo na sivata ekonomija vo BDP se zgole- mi i vo zemjite od EU za vreme na svetskata ekonomska kri- za. Sega iznesuva 20%, dodeka pred krizata iznesuva{e 15%
16 SVET BIZNIS POLITIKA30.09.2010 ^ETVRTOK
Ruskiot pretsedatel, Dimitrij Medvedev, go otpu{ti moskovskiot gradona~alnik, Juri Lu`kov, otkako vet-
eranskiot gradski {ef & prkose{e na pove}enedel-nata kampawa od Kremq, po koja treba{e samiot da se povle~e.Lu`kov, birokrat od sovetska-ta era, koj rakovode{e so glavniot ruski grad vo posled-nite 18 godini, be{e eden od najmo}nite samostojni igra~i na ruskata politi~ka scena. No, oficijalnite pretstavnici i analiti~ari velat deka ovoj mesec toj gi prekr{il kardinalnite pravila na Kremq, javno doveduvaj}i go vo pra{awe avtoritetot na Medvedev, so `elba da do-bie poddr{ka od premierot Vladimir Putin, patron na pretsedatelot Medvedev i negov prethodnik.“Sekoj {to se obiduva da deluva nadvor od mo}ta na vertikalata }e pretrpi ostri merki od site {to se vo nea”, veli oficijalen pretstavnik na Kremq za "Vol Strit `urnal", upotrebuvaj}i go izrazot “vertikala” za orga-nizaciskata postavenost na administracijata, na ~ij vrv se nao|a samiot Putin.Izminatite dve nedeli, Kremq
se obide da go ohrabri Lu`kov samiot da podnese ostavka, {to bi zna~elo re-zultat so koj i dvete strani bi si go spasile obrazot, bidej}iLu`kov istovremeno bil i ~len na vladeja~kata Partija za obedineta Rusija.Lu`kov gi ignoriral znacite na Kremq i podbiva~kite prilozi na dr`avnata televiz-ija, koi go napa|ale negovoto rakovodstvo. Vo ponedelnikot toj se vratil od ednonedelniot odmor, insistiraj}i deka nema da dade ostavka.Soo~uvaj}i se so direktniot predizvik na negoviot avto-ritet, Medvedev, koj se nao|al vo oficijalna poseta na Kina, odgovoril so dekret rano vo vtornikot, so koj go otstranil od pozicijata gradona~alnik na Moskva zaradi “izgubenata doverba vo pretsedatelot”. Ova e prv pat Medvedev da postapi tolku strogo.Dlabo~inata na gre{kata na Lu`kov stanala pojasna vo tekot na denot, koga Putin ja poddr`al odlukata na pre-tsedatelot.“O~igledno e deka gradona-~alnikot na Moskva i pre-tsedatelot imale lo{ odnos i deka gradona~alnikot mu e podreden na pretsedatelot, a ne obratno”, izjavil Putin za ruskite mediumi. Putin, koj se smeta deka e pomo}niot partner vo ruskiot vladeja~ki tim, izjavil i deka
za otstranuvaweto na Lu`kov od pozicijata razgovaral i so pretsedatelot Medvedev.
KREMQ IZGLEDA NESMASNO VO O^ITE NA JAVNOSTA
Analiti~ari na Kremq velat deka provle~enata javna bitka so podredenosta na orga-nizacijata pravi Kremq da izgleda nesmasno. Vo tekot na minatite dve godini Medvedev go “olesni” Kremq za nekolku regionalni lideri “od te{ka kategorija”, koi do{le na vlast vo ranite devedesetti. No, nikoj od niv otvoreno ne gi odbil naporite za nivno otstranuvawe od Kremq.S$ dodeka Kremq od niv ne napravil politi~ki figuri vo 2004 godina, koga bile izbrani regionalnite lideri i gradona~alnici na Moskva i Sankt Peterburg i mnogu od niv stanale nacionalni figuri kako Lu`kov.Lu`kov bil vo Gradskoto sobranie vo vtornikot, no ne dal nikakvi javni komentari. Vo formalnoto pismo so koe se povlekuva od Partijata za obedineta Rusija, toj ostanal na svojot stav, obvinuvaj}i ja
partijata deka ne uspeala da go odbrani od lagite i izma-mite vo dr`avnite mediumi.Nekoi od analiti~arite i politi~arite smetaat deka ne-goviot otkaz mo`e da povle~e bran istragi za korupcija vo Moskva. Lu`kov i negovata `ena, koi stanale milijard-eri so grade`niot biznis za vreme na negovoto rako-vodewe so gradot, so godini se obvinuvani za korupcija. I dvajcata go negiraa toa, a nikoga{ dosega ne bile formalno obvineti.
Spored oficijalni podatoci, Lu`kov zarabotil 7,95 milio-ni rubqi, okolu 260.000 dola-ri, minatata godina, dodeka negovata ena zarabotila 31 milijarda rubqi.Od Kremq najavuvaat deka noviot gradona~alnik }e bide imenuvan za nekolku nedeli. Analiti~arite o~ekuvaat deka toa }e bide visok birokrat od vertikalata koj e blizok do Putin i Medvedev. Vo me|uvreme, ovaa pozicija ja popolnuva zamenikot na Lu`kov, Vladimir Resin.
Lu`kov u`ival visoka pod-dr{ka od pove}eto moskov-jani, koi bile blagodarni za visokite penzii i drugite beneficii koi gi pla}al gradot. No, istovremeno, toj bil kritikuvan za prezemawe ostri merki protiv negovite politi~ki oponenti i navodno mestewe na izborite, {to go negiral. Pod negovo rakovod-stvo, gradot so 10 milioni `iteli se transformiral od siv sovetski glaven grad vo moderna metropola so neon-ski svetla.
Juri Lu`kov, dosega{niot gradski {ef na Moskva, dobi otkaz direktno od Medvedev, zaradi prekr{uvawe na kardinalnite pravila na Kremq i izgubenata doverba vo pretsedatelot
����
ZARADI IZGUBENATA DOVERBA VO PRETSEDATELOT MEDVEDEV
GRADONA ALNIKOT NA MOSKVA DOBI “KORPA“
VASE [email protected]
Va{ington pobara od Avstrija pristap do policiskite kompjuteri,
a vo sprotivno se zakani so voveduvawe vizen re`im za avstriskite dr`avjani, pi{uva vienskiot vesnik „Prese”.Vesnikot pi{uva deka ameri-kanskata bezbednosna vlast vo idnina }e dobie pristap do policiskite kompjuteri i deka avstriskata vlada popu{tila pred silniot pritisok na Va{ington.
„Prese” vo mart minatata godina, prv pat objavi natpis za zakanite od SAD, no toga{ amerikanskata ambasada gi demantira{e informaciite izneseni vo vesnikot.Kancelarijata na {efot na avstriskata vlada, Verner Fajman smeta deka natpisite na „Prese” se vistiniti. Vo odgovorot na prateni~ko pra{awe, Fajman izjavi deka u~estvoto na Avstrija vo amerikanskata programa „Viza vejver” e povrzano so
dopolnitelni uslovi, kako {to se razmena na informacii.So programata „Viza vejver”, SAD od partnerskite zemji bara pristap do DNK- ba-zata, bazite so otpe~atoci od prsti i pristap do bazata na podatoci za identitetot na osomni~enite i osudenite lica. Viena i Va{ington dolgo vreme bea vo konflikt poradi razli~nite standardi na za{tita na podatocite, koi vo Avstrija se na povi-soko nivo.
SAD I SE ZAKANUVA NA AVSTRIJA SO VOVEDUVAWE VIZI
Me|unarodniot mon-etaren fond (MMF) planira da sprovede
prinudna proverka na sostojbata na finansiskiot sektor vo 25 sistemski va`ni zemji, koi imaat dovolno golemi finansiski sektori koi mo`at da ja destabiliziraat global-nata ekonomija. Ova e del od nastojuvaweto na MMF da spre~i nova finansiska kriza. Dosega, MMF gi ocenuval
finansiskite sektori na svoite ~lenki na dobro-volna baza, potsetuva Rojters. Zemjite koi mo`at da podlegnat na proverka se SAD, Velika Britanija, Turcija, [vajcarija, [ved-ska, [panija, Ju`na Koreja, Singapur, Indija, Japonija, Kina, Germanija, Avs-tralija, Avstrija, Belgija, Brazil, Kanada, Francija, Holandija, Italija, Hong Kong, Irska, Rusija, Mek-siko i Luksemburg.
Ovie zemji u~estvuvaat so re~isi 90% vo globalniot finansiski sistem i so 80% vo svetskata ekonomska ak-tivnost, poso~uva MMF.“Ova pretstavuva seriozen ~ekor za zaostruvawe na ekonomskiot nadzor na Fondot, {to e neophodno za da se izvle~at site lekcii od neodamne{nata kriza, koi proizlegoa od debalan-sot na ovie golemi zemji”, stoi vo soop{tenieto na MMF.
MMF PRINUDNO ]E GI PROVERUVA FINANSIITE NA 25 ZEMJI
250 iljadi dolari
zarabotil Juri Lu`kov minatata godina
� Ruskiot pretsedatel, Medvedev i gradona~alnikot na Mos- kva, Lu`kov, na proslavata za Denot na Moskva vo 2009 godina.
17SVET BIZNIS POLITIKA 30.09.2010^ETVRTOK
Ministrite za finan-sii na EU se slo`ile za zaostruvawe na
sankciite za prekr{itelite na buxetskite propisi na evrozonata i voveduvawe na disciplinski postapki za zemjite so previsoko nivo na dolg, no ne se soglasile za pra{aweto za avtoma-tizacija na kaznata.“Diskusijata poka`ala visok stepen na soglasnost za va`nite pra{awa povrzani so buxetskiot i ekonomskiot
nadzor”, veli pretsedatelot na EU, Herman Van Rompuj, koj pretsedaval so sostano-kot na evropskite ministri za finansii. Ministrite se soglasile deka treba da se posveti pove}e vnimanie na nivoto na dolgot, odnosno deka zemjite ~ij dolg ja nad-minuva gornata granica vo EU od 60% od BDP i koi nego namaluvaat dovolno brzomora da se soo~at so disci-plinska postapka. Predlo`e-na e i izmena na procedu-
rata, so koja vo idnina samo kvalifikuvano mnozin-stvo od ministrite }e mo`e da gi blokira sankciite.
EU VOVEDUVA POOSTRI SANKCII ZA PREKR[ITELITE NA BUXETSKITE PROPISI
Vo tek e internacio-nalna valutna vojna,- tvrdi ministerot za finansii na Brazil, Gvido Mantega. Toj
pri~inata za ovaa vojna ja gleda vo aktuelnite postapki na vladite niz celiot svet koi se “natprevaruvaat” vo namerata da gi odr`at svoite valuti na {to ponisko nivo, s$ so cel da ja zajaknat konkurencijata na stranskite pazari.Mantega ja poso~uva neodam-ne{nata serija intervencii od strana na centralnite ban-ki na Japonija, Ju`na Koreja i Tajvan, koi pravat napori da gi odr`at nivnite valuti na {to ponisko nivo. Kina, koja e edna od najmo}nite zemji-izvozni~ki vo svetot, prodol`uva da ja “potisnuva” svojata nacionalna valuta, juanot, i pokraj postojaniot pritisok koj doa|a od SAD. Oficijalnite pretstavnici od zemjite vo podem, od Singapur do Kolumbija, predupreduvaat na postojanoto jaknewe na nivnite valuti.“Se nao|ame vo centarot na internacionalnata valutna vojna, koja podrazbira global-no namaluvawe na vrednosta na valutite niz svetot. Ovaa pojava pretstavuva zakana za nas, bidej}i ni ja odzema konkurentnosta na globalniot pazar”, veli brazilskiot min-ister za finansii, Mantega. Priznavaj}i ja javno ovaa
“vojna”, Mantega go potvrduva ona {to mnogu kreatori na ekonomskata politika go velat privatno: golem broj zemji gledaat na oslabnuvaweto na nivnite valuti kako na na~in so koj }e go podignat rastot na nivnite ekonomii.Poslabiot devizen kurs go pravi izvozot na zemjite po-evtin, a potencijalno gi zgol-emuva i klu~nite izvori na rast na ekonomiite, koi vo ovoj moment se borat za da dostignat ekonomski rast kako {to izleguvaat od globalnata ekonomska kriza.Zgolemeniot broj na zemji koi se obiduvaat da gi menaxiraat svoite valuti odr`uvaj}i gi na nisko nivo, pretstavuva te{ko pra{awe koe zazema s$ pogolem prostor i na global-nite ekonomski forumi.Ju`na Koreja, koja e doma}in na sledniot sostanok na G-20 vo noemvri, se dvoumi dali da go stavi ova pra{awe na dnevniot red, delumno zaradi “stravot” da ne ja navredi Kina, koja pokraj toa {to e nejzin sosed, pretsta-vuva i nejzin glaven trgovski partner.Vrednosta na amerikanskiot dolar e namalena za 25% vo odnos na brazilskiot real, od po~etokot na minatata godina. Zaradi ova, brazilskiot real denes e edna od najsilnite valuti vo svetot, soop{tuva Blumberg.I pokraj neodamne{nite agre-sivni izjavi na brazilskiot minister za finansii, Gvido Mantega, Brazil dosega ne
prezel nekoi pozna~itelni intervencii vo pogled na sos-tojbata na svojata valuta.Minatite dve nedeli, Central-nata banka na Brazil kupuvala pove}e od edna milijarda dolari dnevno, {to e za de-set pati pove}e od prosekot vo poslednite meseci, no ova vo najgolem del nastanalo zaradi vlezot na dr`avata vo Petrobras, nacionalnata naf-tena kompanija, koja minatata nedela go izdade najgolemoto IPO dosega.“Postoi realna dupka me|u reto-rikata i akcijata”, veli Toni Volpon, {efot na Oddelot za istra`uvawe na pazarot na hartii od vrednost za Latin-ska Amerika vo kompanijata Nomura od Wujork.
Kit @uks, {ef na Oddelot za devizna strategija od Sosiete @eneral, veli deka brazil-skiot minister za finansii ja “pu{til ma~kata od vre}ata” so izjavata deka se nao|a vo centarot na devizna vojna.Toj smeta deka ovie komentari
ednostavno ja potvrduvaat realnosta deka “konkurent-nata devizna devalvacija od strana na SAD i Japonija pretstavuva `ivoten fakt, a ne zakana.”No, @uks za "Fajnen{al tajms"naglasuva deka zemjite kako Brazil, ~ii valuti se visoki,imaat tri izbori vo ovoj slu-~aj: “Da dozvolat valutata da raste i da se nadevaat deka nema da go zako~i nivniot izvoz. Da interveniraat i da gledaat kako nivnite rezervi rastat, a nivnata ekonomija stanuva likvidna dodeka cenite na aktivata posto-jano rastat. Ili da sozdade ve{ta~ki barieri so koi }ese kontrolira kapitalot, so nade` deka branot }e se smiri.”
Toj smeta deka tretata opcija mo`ebi e najpametna, no kolku pove}e zemji ja upotrebu-vaat, tolku porasturena }e bide finansiskata mapa, a pogolemi }e bidat zakanite za trgovskata vojna.“Vo minatoto bevme svedoci koga brzoraste~kiot del od svetot prifati nesoodvetna monetarna politika. Vo doc-nite devedesetti aziskata kreditna i devizna kriza proizleze od niskite feder-alni sredstva od 1993 godina i fiksnata devizna stapka koja se povrzuva so ovoj period”, veli @uks.Spored nego, ovojpat prika-znata e zna~itelno zgolemena, “postoi mo`nost za sozdavawe meuri od epski proporcii, dokolku nagoduvawata na mon-etarnata politika se ostavat na isto mesto premnogu dolgo vreme”.
VASE [email protected] 25%
e namalena vrednosta na dolarot vo odnos na
brazilskiot real
Svetski poznatiot proizvoditel na bezalkoholni
pijalaci, Koka Kola, soop{ti deka planira da investira pove}e od edna milijarda dolari vo Filipinite vo na-rednite pet godini, a pritoa ima namera da vovede i novi proizvo-di na ovoj brzoraste~ki pazar.Spored Koka Kola, ekonomskiot rast na
Filipinite bil mnogu zabrzan vo prvata polovina od ovaa go-dina. Fokusot na naporite na investitorite }eprodol`i da bide naso~en kon podobru-vawe na distribucijata na proizvodite.Na Filipinite, Koka Kola ima 23 fab-riki i 42 proda`ni kancelarii, vo koi rabotat 7.800 lu|e.
KOKA KOLA INVESTIRA EDNA MILIJARDA DOLARI VO FILIPINITE
[TO SE SLU^UVA NA GLOBALNIOT PAZAR
PO^NUVA SVETSKA VOJNA NA VALUTIGolem broj zemji gledaat na oslabnuvaweto na nivnite valuti kako na na~in za stimulirawe na nivnite ekonomii. Poslabiot devizen kurs go pravi izvozot na zemjite poevtin, no ja namaluva konkurentnosta na globalniot pazar
����
GVIDO MANTEGAMINISTER ZA FINANSII NA BRAZILSe nao|ame vo centarot na internacionalnata valutna vojna, koja podrazbira globalno namaluvawe na vrednosta na valutite niz svetot. Ovaa po-java pretstavuva zakana za nas, bidej}i ni ja odzema konkurent-nosta na globalniot pazar.
18 FEQTON30.09.2010 ^ETVRTOK
���� Prviot favorit na fond-menaxerite i ponatamu ostanuva bankata JP Morgan Chase, blagodarenie na simpatiite koi investitorite gi imaat kon liderot na ovaa banka, Xejmi Dimon
Zadovolni bea licata na lu|eto {to kupuvaa pra{ok za pe~ivo od tezgata na
Vilijam Vrigli Xunior. Toj pred edna godina se doseli vo ^ikago, ima 30 godini i pokraj pra{okot za pe~ivo sekoga{ po-daruva po dve paket~iwa gumi za xvakawe. Ne, ne e toa zamena za kusurot, kako {to pravi ~i~koto od tobakoto vo koe gi kupuvam cigarite, tuku toa e na~inot na koj razmisluva entuzijastot Vrigli vo 1892 godina -mu{terijata }e kupi povtorno dokolku dobie “ne{to za ni{to”. No, koga Vrigli po~na da se somneva vo kuli-narskite ve{tini na svoite kupuva~i, zapo~na biznis tokmu so gumite za xvakawe. Denes, posle pove}e od 100 godini, i licata na negovite naslednici mo`at da bidat zadovolni so ovaa odluka, bidej}i faktite zboruvaat za godi{ni prihodi od 5 milijardi dolari i zastapenost vo 180 dr`avi vo svetot, {to ja pravi kompani-jata Vrigli prepoznatliv lider vo biznisot so mali slatki raboti.
KUPI PRA[OK ZA PE^IVO - DOBIJ GUMA ZA XVAKAWE
Prikaznata za Vrigli zapo~nuva vo 1891 go-dina, koga so 32 dolari vo xebot i golem entuzi-jazam zaminal od rodnata Filadelfija vo “Vetro-vitiot grad”, kako {to go narekuvaat ^ikago, i re{il da gi prodava sapunite od kompanijata na negoviot tatko. Kako talentiran prodava~, po kratko vreme pridobil mnogu mu{terii koi gi
KAKO SE GRADI IMPERIJA SO POMO[ NA “MASTIKI”
NAJSKAPOCENITE SVETSKI BRENDOVI: WRIGLEY
stimuliral so svoeviden bonus, toga{ sapun, a po edna godina so gumi za xvakawe, {to gi daval so sekoe kupeno kutiv~e pra{ok za pe~ivo koj se odlu~il da go prodava otkako uvidel deka za nego ima pogolema pobaruva~ka.Vo toa vreme vo SAD pos-toele nekolku kompanii koi se zanimavale so proizvod-stvo na gumi za xvakawe, no sepak, taa industrija ne bila dovolno razviena. Koga Vrigli uvidel deka
toj produkt go poseduva potencijalot {to go bara, zapo~nal da go pakuva i prodava pod negovo ime. Negoviot prv pozna~aen brend, gumata za xvakawe Juicy Frut go lansiral vo 1893 godina, a po kratko vreme na pazarot se po-javil i Wrigley’s Spearmint.Se razbira, vleguvaweto vo vakviot biznis ne bilo lesno. Mladata kompanija na Vrigli nekolku pati bila na rabot na propasta, no upornosta i te{kata rabota se isplatile, pa biznisot trgnal napred. Nesomneno, vo napredokot
���� Wrigley e prepoznatliv svetski lider vo proizvodstvoto na gumi za xvakawe i bonboni. So svoite svetski brendovi od Juicy Frut i Wrigley’s Spearmint do brendot Orbit, kompanijata vladee na pazarite vo pove}e od 180 zemji
na biznisot pomognalo i pionerstvoto na Vrigli vo upotrebata na “advertaj-zingot” za promocija na brendiranata stoka. Toj videl deka naklonosta na konzumentite mo`e pobrzo da se izgradi dokolku tie doznaat za produktot preku vesnici, posteri i drugi formi na reklamirawe. Taka, s$ pove}e i pove-}e kupuva~i vo prodav-nicite po~nale da baraat i pra{uvaat za gumite za xvakawe na Vrigli, {to gi nateralo i samite prodava~i pri raka da imaat dovolno koli~ini od negovite brendovi. Vrigli
do`ivuva ogromna popular-nost.Vo godinite na Vtorata svetska vojna, poto~no vo 1944 godina, noviot pre-tsedatel na kompanijata, Filip Vrigli, poka`al nevoobi~aen patriotizam i celata produkcija od svoite fabriki ja dal kako poddr{ka za amerikanskite trupi. No, snaodliviot sin na Vilijam Vrigli Xunior seto ova go napravil smis-leno, spored planot {to go donel za da ja za{titi reputacijata na brendot. Imeno, bidej}i bilo vreme na vojna koe nametnuva pogolema racionalnost, Vrigli ne mo`el da si dozvoli da gi nabavuva kvalitetnite sostojki za proizvodstvo na negovite gumi za xvakawe. Taka,
namesto da se izlo`uva na rizik ili somnevawe vo visokiot kvalitet {to lu|eto go o~ekuvale od negovite proiz-vodi, kompanijata gi povlekla najpoznatite brendovi od civilniot market. Za vreme na otsus-tvoto od pazarot, dodeka amerikanskite vojnici besplatno se sladele so ne tolku kvalitetnite gumi za xvakawe na Vrigli, pret-postaveniot na kompanijata za da se osiguri deka nego-vite brendovi ostanale vo mislite na konzumentite, ja pokrenal kampawata “Za-pomni go ova pakuvawe”.Po krajot na vojnata, kompanijata povtorno bila vo mo`nost da gi nabavi visokokvalitetnite sostojki koi gi koristele vo ve}e
PRIKAZNI OD WALL STREET
Dve godini po krahot na bankata Lehman Brothers vo SAD, koja go dovede ce-
liot ovoj sektor na rabot na propast, kone~no mo`e da se ka`e deka bankite uspeaja da zastanat na noze, blagodarenie delumno na nivnata promptna reakcija, no i na pomo{ta koja istite ja dobija od strana na
dr`avite.Vo kontekst na vakvata novonastanata situacija, amerikanskata televiziska mre`a CNNMoney odlu~i da napravi anketa za toa vo ~ii akcii od bankite investiraat vode~kite me-naxeri, pritoa napomenu-vaj}i deka kreditnata kri-za s$ u{te ne e zavr{ena. Voedno, vrz profitabil-nosta na bankite vo
idnina vlijanie }e imaat i novite propisi koi se doneseni pred izvesno vreme, odnosno pravilata predvideni so Bazel 3.Prviot favorit na ovie fond-menaxeri i pona-tamu e bankata JP Morgan Chase. Vakvata nivna odluka treba da se pripi{e na simpatiite koi investito-rite ve}e podolgo vreme gi imaat kon liderot na ovaa kompanija, Xejmi Di-mon, pa zatoa ostanatite akcii koi gi izbraa ovie fond-menaxeri se daleku pointeresni vo pogled na izborot.Me|u niv se najde i akcijata na Bank of America, koja na denot na
PETAR [email protected]
NA KOI BANKI SE OBLO@
ntiran prodava~, po ko vreme pridobil u mu{terii koi gi
rabota se isplatile, pa biznisot trgnal napred. Nesomneno, vo napredokot
� Direktorot na teksa{kata banka, Cullen/Frost Bank, Dik Evans: “Odbivaweto na dr`avnata pomo{ be{e vistinski ~ekor, bidej}i bankata sega mo`e da se fokusira na klientite i da go izbegne dr`avnoto me{awe vo raboteweto”.
19FEQTON 30.09.2010^ETVRTOK
“Kapital” zapo~na so serija napisi za toa kako nasta-nale i se razvivale najgolemite svetski brendovi-kompanii. Doznajte gi prika-znite za nivnite podemi i padovi, za toa koi se tajnite {to gi odr`uvaat na vrvot na ska-lata na najpoznati i najomileni svetski brendovi so decenii
doka`anite brendovi. Vr-iglis Spearmint se vratil na pazarot vo 1946 godina, a podocna i Xusi Frut i Dablmint. Bidej}i ve}e dve godini ne mo`ele da se na-jdat vo prodavnicite, po po-javuvaweto, rasproda`bata bila ogromna. Predvoenata popularnost na proizvodite
na Vrigli bila vratena, no spored nekoi, popularnosta stanala u{te pogolema.Koga Vilijam Vrigli, vnukot na osnova~ot, go nasledil svojot tatko, Filip Vrigli, i stanal pretsedatel i izvr{en direktor na kom-panijata vo 1961 godina, toj vospostavil nov strategiski pravec - geografska ekspan-zija na biznisot. Za vreme na negoviot 38-godi{en
mandat, proizvodnite ka-paciteti na kompanijata se ra{irile u{te vo devet zemji, a za brendovite na Vrigli slu{nal i celiot svet. No, da ne zabora-vime, u{te pred vojnata, kompanijata otvorila svoi fabriki i vo Kanada, Velika Britanija, Avstral-ija i Nov Zeland, so {to popularnosta vo ovie zemji odamna bila osvoena.
I ZA MALITE RABOTI, VA@EN E KVALITETOT
Vo ranite 80-ti, gumite za xvakawe bez {e}er nav-legoa na pazarot vo SAD. Sepak, ona {to konzument-ite go sakaa be{e dobriot vkus koj toga{ ednostavno go nemaa ovie proizvodi. Koga Vrigli go pretstavi brendot Ekstra, negovata prva guma za xvakawe bez {e}er, skoro pet godini po red, taa be{e broj eden najprodavan brend vo SAD. Po deset godini, poto~no vo 1994 godina, Vrigli go pretstavi i brendot Vinter-fre{, koj so svojata unikat-na reklama stana najpro-davan i najbaran proizvod me|u tinejxerite vo SAD.Po~etokot na vekov Vrigli go odbele`a so lansir-aweto na brendot Ervejs koj kontinuirano ja zgolemuva svojata prisutnost na paza-rite vo Stariot Kontinent. No otkako vo 2001 godina vo SAD be{e lansiran brendot Orbit, kompanijata po~naa da gi `ivee svoite najdobri denovi. Gumata za xvakawe, koja “}e ve {titi od karies dokolku ja konzumirate vedna{ po obrokot”, stana najpopu-larna i najbarana od site vidovi na konzumenti, i trgovci i sve{tenici, bogati i siroma{ni, ograbuva~i i ograbuvani.Vo 2003 godina, kompani-jata go zbogati svoeto portfolio na produkti i na pazarot vo Evropa go pret-stavi svojot nov proizvod, bonbonite Orbit.Slednata godina Vrigli kupi ~etiri golemi novi brendovi i proizvodni operacii od {panskite proizvoditeli na slatki produkti, a ve}e vo juni 2005 godina, vo portfo-lioto na Vrigli vlegoa i golemite brendovi Altoids i Life Savers {to gi kupi od gigantot Kraft Foods za 1,48 milijardi dolari. So steknuvaweto na ovie tradicionalni brendovi vo industrijata za slatki proizvodi, od koi nekoi postoeja pove}e od eden vek, Vrigli vleze vo novata era na svoeto proizvodstvo, a prethodnite produkti isto taka do`iveaa golemi podo-bruvawa. Dolgogodi{niot {ampion vo proda`bata na gumi za xvakawe, vo 2006 godina go osnova{e i Nau~niot institut na Vrigli so cel da se ot-
XUSI FRUT I UPOTREBATANA BAR-KODOTVo juni 1974 godina, vo eden supermarket vo Ohajo, 10 pakuvawa od Xusi Frut pominale niz ra~no napraveniot laserski ~ita~ za bar-kodovi. Bila registrirana cena od 67 centi. So ova zapo~na novata kompjuterizirana era na kupuvaweto vo su-permarketite. Od tie prvi pakuvawa na gumite za xvakawe na Vriglis, zapo~na celokupnata upotreba na bar-kodovite vo svetot.
ZGRADATA NA VRIGLISimbolot na ^ikago koj se pojavuva vo nebrojni statii, knigi, filmovi i televiziski programi, Wrigley Building (Zgradata na Vrigli) so nejzinite karakteristi~ni delovi, e najomilenata arhi-tektura me|u `itelite i posetitelite na ^ikago. Osnova~ot Vilijam Vrigli Xunior, koj sakal impresivni kancelarii za negovata uspe{na kompanija za gumi za xvakawe, e prviot {to ja zapo~nal izgradbata na ova zdanie so gradeweto na “ofis-kulata” na severnata strana od rekata ^ikago. So kompletiraweto na zgradata vo 1924 godina, toj direktno u~estvuval vo razvivaweto na Aveni-jata Severen Mi~igen, koja stana “Veli~estvenata milja” (Magnificient Mile) na ^ikago.
propa|aweto na Lehman Brothers zabele`a pad od 21%, no zatoa, pak, za mnogu kratko vreme ja kupi propadnatata investiciska banka Merrill Lynch.Akcijata na Bank of America vo tekot na mart minatata go-dina, koga amerikan-skiot pazar na kapital se spu{ti na pove}egodi{no najnisko nivo, do`ivea pad od okolu 90%. Iako ottoga{ dosega ovaa akcija bele`i nekakvo zazdravuvawe, sepak, i ponatamu na svetskite berzi se pro-dava prili~no evtino. Tokmu vakvata niska
cena e glavnata pri~ina zo{to ovie fond-menax-eri se najzainteresirani da ja kupuvaat istata.Me|u niv e i Blejk Hov-els, direktor vo fondot Capital Management, koj tvrdi deka cenata na ovaa akcija e niska poradi prepla{enite investitori od vremeto na krizata.Teksa{kata banka Cullen/Frost Bank ja ima{e taa sre}a nejzinoto sedi{te da bide vo dr`avata koja najmalku be{e pogodena od recesijata, poradi {to go ima{e i toj luksuz da ja odbie dr`avnata pomo{. Glavniot izvr{en direk-tor na ovaa banka, Dik
Evans, neodamna izjavi deka odbivaweto na dr`avnata pomo{ be{e vistinski ~ekor, bidej}i bankata sega mo`e da se fokusira na klien-tite i da go izbegne dr`avnoto me{awe vo raboteweto.Fond-menaxerot Xon Snajder, ~ij investiciski fond John Hancock Sov-ereign Investors poseduva del od akciite na ovaa banka, smeta deka od-bivaweto na dr`avnata pomo{ zboruva pozi-tivno za stabilnosta na bankata i e dobar znak za investitorite, os-obeno ako se nadovrze i ~istiot bilans na uspeh, kako i izobilstvoto na
kapital.Lesno e da si banka na klienti koi zarabotu-vaat po 20 milioni dolari od edna rabota. Stanuva zbor za City National Bank od Beverli Hils ili u{te popoz-nata kako “banka na zvezdite”. City e prvata banka koja ekspresno ja vrati dr`avnata pomo{ vo iznos od okolu 400 milioni dolari, a vo me|uvreme uspea i da kupi nekolku propadnati banki. Kuriozitet za ovaa ban-ka e {to duri 92% od depozitite vo vrednost od nad 18 milijardi dolari se na klienti koi voop{to nemaat
zemeno nikakvi krediti od bankata. Pokraj toa, i Xej-son Tajler, pretse-datel i direktor na istra`uvawa vo Ariel Capital Management smeta deka akcijata e mnogu povolna vo pogled na cenata i deka vo narednite dve godini ima mo`nost istata da porasne za 40%.US Bancorp e u{te edna banka od koja fond-me-naxerite o~ekuvaat deka vo naredniot kvartal }e gi nagradi svoite inves-titori so dividenda koja momentalno iznesuva 5 centi od akcija. Portfolio-menaxerot Kris Bingman od Dia-
mond Hill Capital Manage-ment tvrdi deka bankata mo`e da se pofali so golema prisutnost me|u gra|anite, kako i so faktot deka ja zadr`a svojata profitabilnost i vo tekot na nekolkute problemati~ni godini. Sli~ni se razmislu-vawata na Bingman i za akciite na bankata Wells Fargoa, od koja negoviot fond isto taka poseduva akcii. Bingman smeta deka cenata na ovaa akcija e prili~no povolna i o~ekuva istata da porasne za re~isi 50% dokolku se podobrat uslovite na pazarot na kapital.
@UVAAT FOND-MENAXERITE OD WALL STREET?!
���� Vo godinite na Vtorata svetska vojna, poto~no vo 1944 godina, pretsedatelot na kompanija-ta, Filip Vr-igli, poka`al nevoobi~aen patriotizam i celata produkcija od svoite fabri-ki ja dal kako poddr{ka za amerikan-skite trupi. No, snaod-liviot sin na osnova~ot seto ova go napravil smisleno, spored planot {to go donel za da ja za{titi repu-tacijata na brendot
� VILIJAM VRIGLI XUNIOR, osnova~ot na kompanijata
krijat drugi potencijalni pridobivki od xvakaweto. Institutot gi istra`uva efektite na xvakaweto na gumi vrz debelinata, stresot, koncentraci-jata, kako i efektite vrz oralnoto zdravje. Taa godina ostana zapametena i po toa {to volanot na kompanijata go prezede Bil Perez, koj e prviot pretse-datel i izvr{en direktor na kompanijata {to ne e od semejstvoto Vrigli. Kako dokaz za uspe{nata rabota, vo 2007 godina, kompanijata se zdobi so priznanie od Ameri-kanskata stomatolo{ka asocijacija, koja potvrdi deka gumite za xvakawe na Vrigli - Orbit, Ekstra i Eklips - se dobri za oral-noto zdravje. Produktite se klini~ki doka`ani vo pomo{ta pri borbata so kariesot, zacvrstu-vaweto na zabite i reduciraweto na {tetnite naslagi. No, dojde i denot koga se slu~i istoriskata presvrtnica za Vrigli. Toa be{e vo 2008 godina, koga kompani-jata objavi deka
postignala ambiciozna aspiracija od 5 milijardi dolari za proda`bata vo prethodnata godina. Po kratko vreme istata go-dina, be{e kompletirano i prezemaweto na Vrigli od strana na svetskiot lider vo proizvodstvoto na slatki proizvodi, kompani-jata Mars. Gigantot plati 27 mili-jardi dolari za golemata familijarna kompanija na Vrigli, koja denes raboti kako poseben biznis-seg-ment vo sklop na “golemiot tatko” na malite slatki raboti.
osnova~ot na kompanijjjata
� Zgradata na Vrigli vo ^ikago
20 30.09.2010 ^ETVRTOK OGLASI / MAGISTERSKI STUDII / HR
OBUKI �
TRENIZNI �
RABOTILNICI �
KONFERENCII �
FORUMI �
SAEMI �
OD 15. SEPTEMVRI SAMO VO
OGLASUVAJTE:
2130.09.2010^ETVRTOKOBUKI / MEDICINA / FINANSII I SMETKOVODSTVO / IT
OSVE@ETE GI VA[ITE
INFORMACII!
PRETPLATETE SE NA
Pove}e informacii na 02/ 2551441 ili
ZO[TO ITIL?
ITIL � dava adaptiven i fleksibilen plan za upravu-vawe so IT servisite i ohrabruva da se razmisluva logi~ki, otkolku da se sledat nekoi strogi pravila.
ITIL � kreira vzaemno razbirawe pome|u IT perso-nalot, nabavuva~ite, izveduva~ite i korisnicite vo biznisot.
ITIL � ima golema uloga vo za{teduvaweto na orga-nizacijata, bidej}i obezbeduva optimalen broj na kadar, procesi i tehnologija. Proaktivniot management i postojaniot napredok na servisite pomagaat vo zgolemuvaweto na kvalitetot i namaluvaweto na celokupnite tro{oci.
ITIL PRIDOBIVKI:
Namaleni tro{oci �
Usovr{uvawe na � IT servisite so upotreba na doka`ani, najprakti~ni procesi Podob-ruvawe na zadovolstvoto na korisnicite preku poprofesionalen pristap kon obezbeduvaweto na servisot
Usovr{uvawe vo obezbedu- �vaweto na third party servisi preku ITIL specifikaciite
Standardi i vodstvo �
Podobrena produktivnost �
Usovr{uvawe na ve{tinite i iskustvoto �
AD EuroKompjuter Sistems – ECS vo sorabotka so ITSM CENTER Slovenija zapo~na so organizacija na obuki za ITIL, koi se pove}e stanuvaat realnost i neophod-nost na kompaniite vo Republika Makedonija.
Obukite {to se planirani da se odr`at vo naredniot period se:
Za pove}e informacii obratete se na: Suzana Xepi} +389 (0)2 3114 568 [email protected]
AD EuroComputer Systems-ECSITIL Education center
Information Technology Infrastructure Library OBUKIInformation Technology Infrastructure Library (ITIL) pretstavuva
mno`estvo na koncepti i tehniki za upravuvawe na IT infrastrukturata, razvojot i operaciite. ITIL e izdaden vo
niza od knigi, taka {to sekoja od niv pokriva odredena tema od oblasta na IT management.
ALEKSANDRIJA EDUKATIVEN CENTAR
OBUKA NA TEMA �
CISCO MRE@EN ADMINISTRATOR - CCNAOblast: � IT-kompjuterski mre`iTermin: 05 oktomvri 2010 �Vremetraewe : 160 ~asa (5 meseci) �Veb link (internet stranica so pove}e detali): �http://www.alexandria.com.mk/ponudi/Ponuda_0208-10_CCNA.pdf
OPIS NA OBUKATA �
Obrazovnata programa � Cisco mre`en administrator – CCNA se izveduva spored programa Cisco Network-ing Academy i e sostavena od 4 moduli koi mo`at da se sledat i poedine~no:1. CCNA1 Exploration: Network Fundamentals 2. CCNA2 Exploration: Routing Protocols and Concepts 3. CCNA3 Exploration: LAN Switching and Wireless 4. CCNA4 Exploration: Accessing the WAN
Uslov za sledewe na modulite 2, 3 i 4 e uspe{no �zavr{uvawe na prethodnite moduli.
www.alexandria.com.mk
Aleksandrija Edukativen Centar Atinska 12, 1000 Skopje tel. (02) 307 3443,
e-mail: [email protected]
IZVESTUVAWE Ve izvestuvame deka Ekonomski centar PRIMEKO doo Skopje go promeni nazivot vo Dru{tvo za konsalting SMETKOVODSTVO FINANSII I DANOCI SFID DOO SKOPJE ili skraten naziv SFID DOO SKOPJE.Site ostanati podatoci (sedi{te, dano~en broj, `iro smetka, telefoni, upravitel) se nepromeneti.Zaradi promenata na nazivot, adresata na novata Veb strana namesto www.primeko.com.mk }e bide www.sfi d.mk, a E-mail-ot kontakt@sfi d.mk. Po{tenskiot fah e 855.Spisanieto }e izleguva na golem format pod ime SMETKOVODSTVO FINANSII DANOCI.
Voedno Ve informirame deka na den:30 Septemvri 2010 vo hotel KONTINETAL, SKOPJE so po~etok vo 10 ~asot i1 Oktomvri 2010 vo hotel PREMIER, BITOLA so po~etok vo 10 ~asot,}e odr`ime RABOTNA SREDBA SO PRETPLATNICITE, na koja od strana na na{ite sovetnici:
Slav~o Nikolovski �Zlatko Mitrevski �
}e bidat prezentirani poslednite doneseni izmeni vo zakonskite propisi od oblasta na:RABOTNITE ODNOSI, TRGOVIJATA, UGOSTITELSKA I ZANAET^ISKA DEJNOST, PROCENATA, VE[TA^EWETO,DDV, �
odnosno predvidenite izmeni vo zakonite za:DANO^NA POSTAPKA,PLATEN PROMET,UPRAVNI SPOROVI � ,
i predvidenite novi zakoni za:REVIZIJA,FINANSISKI DRU[TVA,ZA[TITA NA KONKURENCIJATA. �ODGOVORI NA VA[I PRA[AWA. �
Kotizacija za u~estvo na Rabotnata sredba so pretplatnicite ne se napla}a.
22 30.09.2010 ^ETVRTOK OBUKI / MENAXMENT / MARKETING
OBUKI - OKTOMVRI 20101.Body Language – Kako da gi
pro~itate mislite na drugite preku neverbalnite sig-nali
Poseben osvrt na:Body Lenguage � kako alatka za uspe{na proda`baBody Lenguage � primena vo klientskiot servisBody Lenguage � vo internata kompaniska komunikacija i vo sekojdnevniot `ivot.
Celodneven trening so efektivni 8 ~asa, rabota so interaktivni metodi, ve`bi prakti~ni primeri i drugi sovremeni edukativni pristapi. Treningot go vodat diplomirani psiholozi so dolgogodi{no iskustvo i praksa za soodvetnata oblast.
TERMINI ZA ODR@UVAWE:06.10 2010 �
27.10 2010 �
KONTAKT INFORMACII I PRIJAVUVAWE:ITC Co telefon: 3065 888
OBUKA NA TEMA:
Gerila MarketingTMOblast: Gerila trening programi (Marketing)Termin: 1-2 Oktomvri 2010Vremetraewe : 12 ~asa
Veb link (internet stranica so pove}e detali): �http://www.tsl.mk/article/mk/gerila-marketing/
Opis na obukata:Licencirani direktno od Tatkoto na Gerila marketingot � – g. Jay Conrad Levinson, Vi ja pretstavuvame Gerila Marketing programata koja Vi nudi re{enija na koi se izgradeni edni od najuspe{nite brendovi vo svetot.
Pridobivki:Otkrivawe na ravenkite koi va`at vo marketingot �Kristalizirawe na na~inot na koi e potrebno da ja �kreirame efektivna percepcijata za na{iot proizvod ili uslugaOtkrivawe na optimalniot miks na mediumski alatki �(gerila oru`ja)Steknuvawe na kontrola vo komunikacijata so target �grupiteMinimizirawe na investicijata i maksimizirawe na �profitot
Triple S GroupAdresa: ul.Ruzveltova 19-2/2 �Telefon: 3112048 �Faks: 3112395 �E-mail: [email protected] �Web: www.TSL.mk �
OBUKA NA TEMA:
MerchandisingOblast: MarketingTermin: 15-16 Oktomvri 2010Vremetraewe : 12 ~asa
Veb link (internet stranica so pove}e detali): �http://www.tsl.mk/
Opis na obukata:Otkrijte kako da koristite vrzana proda`ba, tehniki na �izlo`uvawe, besplatni primeroci, prezentacija na „lice mesto”, pozicionirawe na cena, POS materijali, speci-jalni ponudi i ostanati metodi vo maloproda`bata.
Pridobivki:Kontrola vrz procesot na odlu~uvawe vo �Merchandising-ot
Razbirawe na mikro i makro prostorot �
Operativni i estetski aspekti na � Merchandising-ot
Pridru`ni � merchandising aktivnosti
Dvodneven seminar
“UPRAVUVAWE SO UЧINOKOT” NAJDETE VREME DA GO MERITE UЧINOKOT!
-KREIRAJTE KULTURA NA OSTVARUVAWE VISOKI REZULTATI!
Predava~i: Verica Haxi Vasileva – Markovska �i Tereza Serafimova Gostin predava~: Pretstavnik od renomirana �makedonska kompanija 5-6 oktomvri 2009 godina od 9:30 – 15:30 ~asot
STOPANSKA KOMORA NA MAKEDONIJASeminar }e Vi ovozmo`i da razberete pove}e za toa kako da ja podobrite brzinata i nasokata na dvi`eweto na va{ata organizacija, kreiraj}i direktna vrska so sekoj poedinec i negovata individualna rabota. I {to e najbitno, kako da se dvi`ite vo vistinska nasoka. Ovaa nasoka treba da bide jasna, fokusirana, i naso~ena tokmu kon definiranata delovna strategija. Seminarot e namenet za visoki, sredni i liniski rakovoditeli koi predvodat individualci i timovi vo site funkcionalni edinici na organizacijata i rabotat na realizirawe na nivniot potencijal za ostvaruvawe {to povisoki rezultati.
Site zainteresirani za u~estvo na ovoj seminar, mo`at da se prijavat najdocna do 1 oktomvri 2010 godina. Podetalni informacii: www.mchamber.mk
KONTAKT:
Len~e Zikova Anita Mitrevska tel: 02 32 44 054 tel: 02 32 44 057 faks: 02 32 44 088 faks: 02 32 44 [email protected] [email protected] www.mchamber.mk www.mchamber.mk
Javete se na: 02/2551441 lok. 105 ili kontaktirajte ne na: e-mail: [email protected]
RABOTA �TENDERI �REVIZORSKI I DRUGI FINANSISKI IZVEШTAI �SOOPШTENIJA �
PO PROMOTIVNI CENI!
SAMO VO
OBJAVETE GI VA[ITE OGLASI ЗА:
2330.09.2010^ETVRTOKOBUKI / KONFERENCII
SEKOJ DEN VO
OBJAVUVAJTE GI VA[ITE:
Brzo ~itawe (Power Reading) 01.10 – 06.10.10In Optimum MakedonijaJunior Brzo ~itawe (Junior Power reading)01.10 – 06.10.10In Optimum MakedonijaPodgotvitelni obuki za TOEFL/ GMAT/ GRE/ SAT sekoj 1vi i 15ti6 sedmiciObrazoven Informativen Centar
Gerila marketing
01.10-02.10.102 dena h 6 ~asaTriple S Learning
Brzo ~itawe (Power Reading)01.10 – 06.10.1008.10 – 13.10.1015.10 – 20.10.1022.10 – 27.10.10 In Optimum MakedonijaInterni ocenuva~i na sistem za upravuvawe so kvalitet spored barawata ISO 9001: 200801.10 - 02.10.10Food Consulting
Vistinski izbor na kadar02.10 – 03.10.10CS Global
Menaxment na biznis odr`livost02.10.1056 ~asa 4 meseci Kosmo Inovativen CentarEfikasnost i efektivnost vo rabotata02.10.2010Kosmo Inovativen Centar Finansisko planirawe i
finansiski menaxment; buxetirawe01.10 - 02.10.10ESPRe{enie za va{ata finansiska idnina04.10.10Sinergija PlusRe{enie za va{ata finansiska idnina 04.10.10(sekoj poned. 19.00 - 21.00) Sinergija Plus
Efektivna komunikacija pri proda`ba 04.10 -05.10.10 CS GlobalREPUTATION MANAGEMENT MASTERCLASSMary Jo Jacobi & Patrick Jephson 04.10.1009.00 – 17.30 ~ Leoron Group
Obuka za deloven asistentPo~etok 04.10.10CS Global
Kreirawe efektivna biografija (CV) 07.10.1012.12.10ESP
Upravuvawe so vreme08.10.2010CS Global
Za pove}e informacii odete na www.no.net.mk
Vodi~ za neformalno obrazovanie- Aktuelni obuki
Oglasuvajte gi Va{ite soop{tenija po najpovolni uslovi!Odberete go najefektivniot na~in za komu-nicirawe so javnosta!Na{ata ~itatelska publika e na{a najgolema prednost. Tokmu taa ni go dava pravoto da veruvame deka oglasuvaweto vo Kapital e efektivno.LICE ZA KONTAKT:DIJANA GULAKOVA tel. 02/ 2551 441 lok.105e-mail: [email protected]
� OGLASI ZA VRABOTUVAWE� REVIZORSKI IZVE[TAI� SITE VIDOVI FINANSISKI
IZVE[TAI� TENDERI� POVICI ZA SVIKUVAWE
AKCIONERSKI SOBRANIJA� SEMINARI, OBUKI,
SOVETUVAWA I KONFERENCII� SITE OSTANATI SOOP[TENIJA
KOI SAKATE DA GI KOMUNICIRATE SO JAVNOSTA
24 30.09.2010 ^ETVRTOK OBUKI / KONFERENCII I SAEMI
Na 3 i 4 oktomvri vo [tip i Skopje
MAKEDONSKO-TURSKI BIZNIS-FORUMSO KOMPANII OD U[AK
Grupa od {eesetina biznismeni, ~lenovi na Trgovsko industriskata komora na U{ak od Republika Turcija, na 3 i 4 oktomvri 2010 godina }e ja posetat R. Makedonija. Nivnata cel e da vospostavat delovni kontakti so makedonski kom-panii vo Skopje i [tip. Biznismenite od U{ak }e imaat prilika da se zapoznaat so mo`nostite za investirawe vo na{ata zemja i za potencijalite za vodewe biznis vo nekolku stopanski sektori. Vo ramkite na nivnata poseta, Stopanskata komora na Makedonija organizira Makedonsko-turski biznis-forum, so cel vospostavuvawe na bilateralni delovni kontakti so makedonski kompanii, koi bi se javile kako nivni potencijalni delovni partneri.
Po zavr{uvawe na oficijalniot del na biznis forumot, planirani se bilateralni razgovori me|u �kompaniite od pove}e industriski sektori: osiguruvawe, ko`arska industrija i ma{inska industrija, keramika grade`ni{tvo, reklamni agencii itn.
Spored programata, delovnite sredbi na 3-ti oktomvri }e se odr`at �vo delovnite prostorii na Op{tina [tip, so po~etok vo 15 ~asot, a na 4-ti oktomvri 2010 godina vo Skopje vo Stopanskata komora na Makedonija, so po~etok vo 13:30 ~asot.
Ve molime Va{iot interes za vospostavuvawe na delovnite sredbi so partneri od turskata strana, da go najavite najdocna do 30-ti septemvri, 2010 godina (~etvrtok) na e-mail adresite: [email protected], [email protected], ili na tel: (02) 3244-034, 3244 037 kaj licata: Biljana Peeva-\uri} ili Venera Andrievska vo Stopanskata komora na Makedonija.
Od 20 do 23 oktomvri 2010 godina, vo Pri{tina
ME\UNARODEN SAEM ZA ZEMJODELIE,PREHRANA I PIJALOCI"AGROKOS & DRINK 2010"
Od 20 do 23 oktomvri 2010 godina vo Mladinskiot centar vo Pri{tina }e se odr`i najgolemiot Saem za zemjodelie, hrana i pijalaci "AGROKOS & DRINK”. Toa e e edno od najva`nite ekonomski slu~uvawa od oblasta na agrobiznisot na Kosovo i regionot. Na povr{ina od 20 000 metri kvadratni, u~estvo }e zemat nad 20 zemji, koi }e se pretstavat so svetski najpoznati kompanii od oblasta na agrobiznisot.
"AGROKOS & DRINK” }e gi sobere na edno mesto vode~kite lokalni i svetski proiz-voditeli na sve`o ovo{je i zelen~uk, meso i suvomesni proizvodi, za~ini, morski proizvodi, alkoholni i bezalkoholni pijaloci, kafe i ~aj, aparati za proizvodstvo na pijaloci i ambala`a, pakuvawe i pivo. Voedno, vo ramkite na Saemot, }e se odr`i i festival na pivoto.
Za vremetraeweto na saemot }e se organiziraat biznis-sredbi, agrobiznis investiciona konferencija, trkalezni masi, interaktivni panel-debati koi }e sozdadat povolni us-lovi za pottiknuvawe na komercijalni efekti.
Stopanskata komora na Makedonija organizira poseta na zainteresirani kompanii na Saemot, no }e bide i logisti~ka poddr{ka na zainteresitranite za u~estvo na Saemot kako izlaga~i. Komorata obezbeduva 15% popust na saemskiot aran`man i besplaten katalog kako i besplatni vleznici za saemot.
Kompaniite svojot interes za poseta na ovoj Saem mo`at da go prijavat vo Stopanskata komora na Makedonija, najdocna do 30.9.2010 godina.
KONTAKT LICE :
Venera Andrievska Tel: (02) 3244037; Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: [email protected]
Od 20 do 24 oktomvri 2010 godina, vo Split, Republika Hrvatska
ME\UNARODEN SAEM „SASO 2010„Stopanskata komora na Makedonija go najavuva odr`uvaweto na me|unarodnite saemi „SASO �2010„ {to }e se odr`at od 20- 24 oktomvri 2010 godina vo Split, Republika Hrvatska.
Stanuva zbor za eden od najgolemite vode~ki biznis- nastani vo Hrvatska, koj gi obedinuva grupata na saemite:
15-ti Me|unaroden saem za grade`ni{tvo; � 15-ti Me|unaroden saem za drvna i metalna industrija; � 15-ti Me|unaroden saem za alati i oprema; � 12-ti Me|unaroden saem za zanaet~istvo i malo stopanstvo; � 11-ti Me|unaroden saem za elektronika,energetika i telekomunikacii, „SEET„; � 5-ti Me|unaroden saem za finansii “SAFIR” i � 3-ti Me|unaroden saem za ekologija “SEKO”. �
KONTAKT LICE : Venera Andrievska Tel: (02) 3244037; Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: venera@mchamber
Saemot „SASO„ e odli~na prilika za sredba na delovni posetiteli (biznis-sektor, finansiski i energetski sektor, distributeri, grade`nici, arhitekti, rakovoditeli i zastapnici). „SASO„ e najgolem specijaliziran saem vo Hrvatska so trend na porast od godina vo godina so site ekonomski pokazateli. Sekoja godina na sae-mot „SASO„ se pretstavuvaat noviteti od razni stopanski dejnosti.Vlo`ete samo 5 dena vo podobruvawe na svojot deloven imix i bidete del od najzna~ajnata stopanska manifes-tacija vo Hrvatska, ostvarite kontakti so celiot pazar, so u~estvo na Me|unarodniot saem „SASO 2010„.Vo ramkite na odr`uvawe na Saemot }e se odr`at B2B sredbi, natprevari, prezentacii, rabotilnici i trkalezni masi, kako i komorski sredbi.Stopaskata komora na Makedonija za ovoj renomiran saemski nastan vo Hrvatska obezbedi 20% popust za kompaniite koi sakaat da izlagaat na Saemot i besplatni vleznici za posetitelite. Stopanskata komora na Makedonija gi povikuva site zainteresirani makedonski kompanii da go prijavat svoeto u~estvo na Saemot „SASO 2010” , najdocna do 30 septemvri 2010 godina.
Od 25 do 30 noemvri 2010 godina, vo Tirana, Republika Albanija
U^ESTVO I POSETA NA ME\UNARODNIOT OP[T SAEM “PANAIR”
STOPANSKATA KOMORA NA MAKEDONIJA, ORGANIZIRA POSETA I U^ESTVO NA MAKEDONSKI KOMPANII NA ZAEDNI^KI [TAND OD 100M2 SO ORGANIZIRAN PREVOZ I SMESTUVAWE.Stopanskata komora na Makedonija vo periodot od 25-30 noemvri 2010 godina vo Tirana, R. Al-banija, organizira u~estvo i poseta na renomiraniot Me|unaroden op{t saem “PANAIR 2010”.“PANAIR 2010” e najgolema saemska manifetsacija od op{t tip vo Albanija koja ima za cel razvivawe na trgovskite odnosi, direktni sredbi so najgolemite proizvoditeli, uvoznici i distributeri. Sekoja godina na ovoj vode~ki saem kako izlo`uva~i se javuvaat renomirani kompanii od Jugoisto~na i Zapadna Evropa i e mo{ne poseten od strana na delovnite krugovi od Albanija. Vo nomenklaturata na tipot na proizvodite se zastapeni site stopanski granki, so ogled na toa {to vo Albanija se u{te nema specijalizirani saemi. Stopanskata komora na Makedonija, organizira poseta i u~estvo na makedonski kompanii na zaedni~ki {tand od 100m2 so organiziran prevoz i smestuvawe. Organizatorot obezbedi ekskluziven popust za makedonskite kompanii za nastap na saemot. Cenata za izlo`ben prostor so standardna oprema e 145 evra/m2 (bez 20% DDV).
Zadol`itelna registracija i osiguruvaweto so dobieniot popust iznesuva 340 evra.Site zainteresirani kompanii svoeto u~estvo na me|unaroden saem “Panair” mo`at da go prijavat najdocna do 30.9.2010 godina, vo Stopanskata komora na Makedonija.
KONTAKT LICE : Vlatko Stojanovski Tel: (02) 3244004; Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: [email protected]
Od 6 do 10 oktomvri vo Republika Turcija
“BURSA AGRICULTURE 2010''
Osmiot Me|unaroden saem za zemjodelie “BURSA AGRI-CULTURE 2010'' e eden od pogolemite me|unarodni saemi za zemjodelie , sto~arstvo i oprema za sto~arstvo , na koj svoe u~estvo }e zemat renomirani kompanii od pove}e zemji od svetot.
Stopanskata komora na Makedonija gi pokanuva site zainteresirani �makedonski kompanii da se prijavat za poseta na saemskata mani-festacija najdocna do 30 septemvri 2010 godina.
KONTAKT LICE :
Venera Andrievska Tel: (02) 3244037; Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: [email protected]
Elizabeta Andrievska-Eftimova Tel: (02) 3244074; Faks:(02) 3244088Call Centar : (02) 15015 E-adresa: [email protected]
25FUN BUSINESS 30.09.2010^ETVRTOK^ETVRTOK
K O M E R C I J A L E N O G L A S
[OU-BIZNIS
CARSTVO “NACRTANO” SO PARODIJA���� Animiranata crtana serija “Simpsonovi” e proglasena za najprofitabilnata televiziska serija na site vremiwa.
Taa vo svoite 20 godini postoewe i pove}e od 450 epizodi, kako i od proda`bata na site DVD-cedea i ostanatite suve-niri ima zaraboteno pove}e od 8 milijardi dolari
Najpoznatata ameri-kanska animirana serija “Simpson-ovi” e najprofit-abilnata serija
na site vremiwa, spored proda`bata na DVD-cedeata, igra~kite i drugite stoki povrzani so brendot, vo visina od nad 8 milijardi dolari. Toa, za sporedba, e kolku 4 godi{ni buxeti na Republika Makedonija. Ova go poka`a istra`uvaweto na ekspertite od televiziskata industrija od The Guardian.I pokraj svoeto 20-godi{no postoewe na malite ekrani i pove}e od 450 epizodi od
serijalot, toj s$ u{te pri-vlekuva interes i vnimanie i obo`avatelite kupuvaat mai~ki, knigi, igri, kalen-dari i drugi suveniri so `oltite heroi od crtaniot film.Taka, serijata ja ima do-bieno Pulicerovata na-grada, kako i nagradata za najuspe{no televizisko {ou. Zad nea se “Ulicata Sezam” i “Veseli tonovi” (Looney tunes). Vo kategorijata na televiziski produkcii koi publikata najmnogu saka da gi vidi povtorno na ekranot se “Mapet {ou” i “Yvezdeni pateki”. “Mapet {ou” za prv pat po~nuva da se emituva vo 1976 godina i se “ra|a” po vtor pat vo 1996 godina,
so malku poinakov naslov. Novata verzija na {outo se o~ekuva narednata godina. Ispituvaweto na pazarot poka`uva deka serijata “Izgubeni” se naveduva kako {ou so najgolem raste~ki potencijal.Crtanata serija “Simp-sonovi” e amerikanska, ani-mirana, televiziska emisija, kreirana od Met Gruning za televizijata Foks, koja po~nala da se emituva vo 1989 godina. Ottoga{ e edna od najpopularnite crtani serii vo istorijata, koja s$ u{te se emituva i e naj-dolgo emituvana animirana serija na ekranite. Tema-tikata e satiri~na parodija na tipi~nata amerikanska,
rabotni~ka klasa. Glavnite junaci se semejstvoto Simp-sonovi, na koi postojano im se slu~uvaat neverojatni raboti. Homer e glavata na semejstvoto i raboti vo nuklearnata centrala vo Springfild (mesto izmis-leno za serijata). Toj ima prekumerna te`ina, nesma-sen e, mrzeliv, ignoranten, obo`ava da pie pivo i seko-ga{ se nao|a vo baksuzni situacii, no, sepak, e mnogu posveten na familijata. Marx e negovata sopruga. Taa e negova sprotivnost - ekstremno trpeliva, za-stapnik na moralot, mirot i redot vo familijata. Nejzin-iot lik e tipi~na ameri-kanska majka, koja ~esto se
nao|ala na top-listite za najdobri majki, no se najde i na naslovnata stranica na “Plejboj”. So Homer ima-at tri deca: Bart, Lisa i Megi. Bart ima 10 godini i e naj-staroto i najbuntovnoto dete. Toj e neposlu{en, svoeglav i ne po~ituva avtoriteti (no, sepak, ne e lo{ lik), dodeka, pak, sestra mu Lisa ima osum godini i e mirno, visoko intelegentno devoj~e, koe sviri na saksofon. Vegeterijanka e, posvetena na budizmot i e aktivist za pravata vo razni celi. Megi e maloto bebe koe s$ u{te ne prozborelo i sekoga{ e so cucla, koga i da se obide da proodi pa|a
na lice. Imaat i doma{ni mileni~iwa - ku~eto San-ta’s Little Helper (Maliot pomo{nik na Dedo Mraz) i ma~kata Snoubol (Topka sneg). I dvete mileni~iwa imale glavni ulogi vo mnogu od seriite. I pokraj toa {to godinite, praznicite i rodendenite minuvaat, Simpsonovi ne stareat i sekoga{ se isto oble~eni i isto izgledaat.Serijata gi ima osvoeno site najpresti`ni nagradi vo Holivud, a vo 2000 godina familijata dobi svoja yvezda na patekata na slavnite. Za da bidat slikata i zadovol-stvoto kompletni, vo 2007 godina Foks napravi film za ovaa istoriska serija.
K O M E R C I J A L E N O G L A S
SILVANA [email protected]
Semejstvoto Simpson – slika na tipi~no amerikansko rabotni~ko semejstvo so doza na satira i parodijaSemejstvoto Simpson – slika na tipi~no amerikansko rabotni~ko semejstvo so doza na satira i parodija �
SPORTLIFE26 30.09.2010 ^ETVRTOK
[ekil O’Nil e verojatno na-jdominantniot ko{arkar {to nekoga{ nas-
tapuval pod obra~ite. Ne-govite 116 santimetri, no i 160 kilogrami bea prem-nogu za koj bilo centar od protivni~kata strana, bidej-}i masivniot [ek pokraj goleminata, raspolaga{e i so neverojatna eksplozivnost i brzina vo re{ava~kite momenti od napadot na svojata ekipa. No, site ovie karakteristiki na “golemiot Aristotel” se minato. Toj denes igra za minimalec od 1,5 milioni dolari, za-garantiran so kolektivniot dogovor vo NBA-ligata, a vo noviot klub Boston Seltiks go o~ekuva uloga na epi-zodist, {to vo najdobar slu~aj mo`e da se pro-tolkuva kako prva zamena vo rotacijata na timot, so minuta`a po natprevar od 18 do 22 minuti. Ve-}e nekolku godini timot na Boston raspolaga so “golem-oto trio”, sostaveno od Kevin Garnet, Rej Alen i Pol Pirs, koe na ekipata ve}e & donese edna {ampionska titula. Vo minatata sezona zna-~itelna uloga vo igrata do-bija i Ra`on Rondo i Ken-drik Perkins.“Vo prvite 17 godini s$ se vrte{e okolu poenite. Toj del od mojata kariera e zavr{en. Sega e vreme da stanam dobar epizodist”, istakna O’Nil, obiduvaj}ise da gi prekrati site {pekulacii vrzani okolu negovata uloga vo timot na Boston Seltiks.Epizodist ili ne, [ekil sekoga{ dobiva golem pub-licitet, taka e i vo mo-mentov koga naviva~ite i igra~ite na Seltik ve-
dna{ go prifatija. “[ek e [ek, celiot publicitet {to odi so nego sega e vo Boston. Toj e eden od najdo-brite igra~i vo istorijata. Presre}en sum {to toj e del od ovaa ekipa . Imam golemi o~ekuvawa od nego. Po~esten sum od toa deka }e igrame zaedno, no i deka }e ja delime sobleku-valnata”, izjavi kapitenot na timot Pol Pirs, u{te eden veteran vo redovite na Seltik. Dosega [ekil ima nasta-puvano za Orlando, LA Lejkers, Majami, Feniks i Klivlend, a pokraj redovniot nastap na Ol-star me~evite, osvojuva~ e i na ~etiri {ampionski prsteni, vo prvenstvoto na NBA. Iako e obremenet od godinite, sepak negovoto prisustvo pod obra~ite mo`e da bide klu~no za najtrofejnata ekipa na site vremiwa.Boston e eden od favoritite vo pretstojnata sezona, no sepak glavna atrakcija e porane{niot klub na [ekil, Majami Hit kade {to sega se obedineti daleku pomladite yvezdi Dvejn Vejd, Lebron Xejms i Kris Bo{.Ova trio vo momentov e na-jgolemata senzacija i e pod postojana meta na mediumite. Ottamu i menaxmentot na klubot re{i podgotovkite da gi odraboti vo voena baza, so cel da se namali pritisokot od nadvore{niot svet. No, timot na Majami, sepak }e mora da izleze od “skrivnicata” i na teren da go doka`e svojot favoritski status.Dodeka ne se slu~i toa,
glaven kandidat za prvoto mesto i natamu ostanuva ak-tuelniot {ampion LA Lejk-ers, kade {to i vo narednata sezona s$ }e se vrti okolu Kobi Brajant. Glavnata opas-nost po “ezerata” i godinava }e doa|a od Feniks Sans, ekipa koja so zaminuvawe-
to na Amare Stademaer e zna~ajno oslabena.“]e ima golem broj na pre-dizvici sezonava. Vo ovoj period }e mora na sekoj od igra~ite da im se pronajde vistinskata pozicija vo tim-ot. Toa e glavniot faktor za da sozdademe atmosfera vo
koja sekoj od ko{arkarite }e se ~uvstvuva prijatno vo igrata. Dokolku ja dobieme hemijata, toga{ ova }e bide mnogu silen tim”, izjavi trenerot na Sans, Alvin Xentri.Pome|u novite zasiluva-wa vo Feniks se Hidaet Turkoglu, Xo{ ^ilders i Hakim Vorik, koi }e treba da im se pridru`at na s t a r t e r i t e Stiv Ne{ i Grent Hil.
NBA
EPIZODNA ULOGA ZA GOLEMIOT [EK
“[ek e [ek, celiot publicitet {to odi sega so nego e vo Boston. Toj e eden od najdobrite igra~i vo is-torijata. Presre}en sum {to toj e del od ovaa ekipa. Imam golemi o~ekuvawa od nego. Po~esten sum od toa deka }e igrame zaedno, no i deka }e ja delime soblekuvalnata”, izjavi kapitenot na timot Pol Pirs, u{te eden veteran vo redovite na Seltik
����
SR\AN IVANOVI][email protected] 17
godini [ekil misle{e na poenite, sega e vreme
da odigra korisno za ostanatite poenteri
SPORTLIFE
”Vo prvite 17 godini s$ se vrte{e okolu poenite. Toj del od mojata kariera e zavr{en, sega e vreme da stanam dobar epizodist”, istakna O’Nil, obiduvaj}i se da gi prekrati site {pekulacii vrzani okolu negov-ata uloga vo timot na Boston Seltiks
����
ATRAKCIJATA [EKIL O’NIL �sega gi zabavuva naviva~ite vo Boston
sekoj od ko{arkaritee ~uvstvuva prijatno vota. Dokolku ja dobiemejata, toga{ ova }e bidegu silen tim”, izjavierot na Sans, Alvintri.e|u novite zasiluva-vo Feniks se Hidaet koglu, Xo{ ^ilders akim Vorik, koi reba da im se dru`at nar t e r i t ev Ne{rent
Od nego se o~ekuva mnogu � i kako epizodist
27
SPORTSPORTSPORT 30.09.2010^ETVRTOK
K O M E R C I J A L E N O G L A S
Denovive, edna od glavnite temi vo kuloarite na
Formula 1 e s$ poiz-vesnoto vra}awe vo ova natprevaruvawe na porane{niot {ampion Kimi Raikonen. Finecot minatata sezona be{e del od VRC {ampionatot vo Reli, no vo momentov e mnogu blisku do mesto vo timot na Reno.Sepak, od francuskata ekipa istaknaa deka bi potpi{ale so Raikonen samo dokolku toj i ponatamu posakuva da pobeduva, a ne da bide motiviran od parite {to bi gi dobil vo Reno.“To~no e deka postoi zaemna zainteresira-nost za sorabotka, no mora da istaknam deka toa zavisi od toa dali Kimi posakuva naporno da raboti za sekoj bod vo {ampionatot. Vo momentov sme daleku od dogovor”, izjavi Erik Bulie, timskiot {ef na Reno.Vo momentov vo ovaa
ekipa s$ u{te razmis-luvaat dali go zadr`at Rusinot Vitalija Petrov, koj iako poka`a deka poseduva golem talent, sepak, nema potencijal za golemi rezultati.“Iskreno, bi sakal da se dogovorime so Kimi. Toj e tolku osoben i talentiran voza~. No, najprvin treba da po~ekame za na{ata od-luka, a potoa da vidime dali toj e podgotven da odgovori na na{ite us-lovi”, dodade Bulie.Po fijaskoto so Flavio Brijatore, koga Itali-janecot be{e izbrkan od Formula 1 poradi mestewe rezultati, timot na Reno uspea da se konsolidira i povtorno da izleze so {ampions-ki aspiracii.
SR\AN IVANOVI][email protected]
Iako nitu eden od natpre-varite vo ramkite na vtoroto kolo od
Ligata na evropskite {ampioni ne mo`e da go ponese epitetot derbi, sepak po prvata polovina od odigranite dueli, qubitelite na fudbalot imaa mo`nost da pros-ledat nekolku navistina interesni sredbi.Fudbalerite na Real Madrid so 1:0 go sov-ladaa timot na Okser na gosti, no do vtorata pobeda vo elitnoto nat-prevaruvawe tie dojdoa po golema borba vo due-lot so francuskata ekipa.“Igrame vo mnogu te{ka grupa, a ve}e imame osvoeno {est boda. Ne be{e lesno no uspeavme da ostvarime pobeda i na ova gostuvawe, i da go ispolnime na{iot plan. Jas sum zadovolen, bidej-}i dokolku go pobedime Milan, toga{ }e go obez-bedime i plasmanot vo natamo{nite natprevari od Ligata na {ampionite. Golem uspeh e i toa {to po samo dve sredbi ve}e mo`eme da razmisluvame na vtoroto kolo”, izjavi trenerot na Real Madrid, portugalskiot stru~wak @oze Muriwo.Portugalecot mo`e da bide zadovolen i od faktot deka glavnite konkurenti vo grupata Ajaks i Milan odigraa nere{eno 1:1 na natpre-varot {to se odr`a na arenata Amsterdam.Ajaks povede vo 23 minuta od sredbata, dodeka fud-balerite na Milan preku Zlatan Ibrahimovi} izramnija 15-na minuti podocna.“Sega sme mnogu pokompak-tni otkolku porano, mislam deka dobro se voigravme. Vo momentov se ~uvstvuvam odli~no i go igram svojot najdobar fudbal, gi posakuvam pobedite”, izjavi Ibra-himovi}, koj propu{ti da ostvari pobeda na terenot kade {to ja do`ivea svojata inter-nacionalna slava.Vistinski spektakl sozdadoa belgradskite naviva~i, koi na stadion-ot {to nekoga{ go nose{e imeto na jugoslovenskata narodna Armija (JNA), ja prosledija pobedata na Arsenal od 3:1 vo duelot so Partizan. Ovaa sredba be{e mo{ne tvrda, no bea kreirani golem broj {ansi, a dominacijata na Arsenal be{e do nekade
FORMULA 1
amortizirana od gol-manot na crno-belite Vladimir Stojkovi}, koj ima{e nekolku navistina odli~ni intervencii, a uspea da odbrani i penal.“Atmosferata vo Bel-grad e navistina speci-jalna, ne e agresivna tuku pred s$ naviva~ka i toa e dobro, osobeno za doma{nata ekipa. Par-tizan odigra kako {to o~ekuvavme, so mnogu energija i posvetenost kon igrata. Nie imavme
vodstvo na po~etokot, no bevme onevozmo`eni da ja sokrieme topkata i da go privr{ime natprevarot vo mirna igra. Sepak, zadovolen sum i od rezultatot i od prika`anata igra na moite fudbaleri. Ova e golem triumf po nesre}-niot poraz od Vest Brom-bvi~ Albion i sekako deka ni dava nade` za nedelnoto derbi protiv ^elzi”, istakna Arsen Venger, koj po natprevar-ot so Partizan vedna{
po~na da misli na predizvicite vo Premier ligata.Vo preostanatiot me~ od istata grupa, [aht-jor kako gostin ostvari ubedliva pobeda protiv timot na Braga od 3:0.Vredno e i da se odbele`i deka fudbale-rite na Baern od Min-hen, iako gubea so 1:0, uspeaja da triumfiraat so 2:1 na gostuvaweto vo Bazel, dodeka ^elzi so 2:0 go sovlada Olimpik od Marsej.
RENO OD KIMI BARA MOTIVIRANOST
Igrame vo mnogu te{ka grupa, a ve}e imame osvoeno {est boda. Ne be{e lesno, no uspeavme da ostvarime pobeda i na ova gostuvawe i da go ispolnime na{iot plan. Jas sum zadovolen, bidej}i dokolku go pobedime Mi-lan, toga{ }e go obezbedime i plasmanot vo natamo{nite natprevari od Ligata na {ampionite. Golem uspeh e i toa {to po samo dve sredbi ve}e mo`eme da razmislu-vame na vtoroto kolo - izjavi trenerot na Real Madrid, portugalskiot stru~wak @oze Muriwo
Vistinski spektakl sozdadoa belgradskite naviva~i, koi na stadionot {to nekoga{ go nose{e imeto na jugoslo-venskata narodna Armija(JNA), ja prosledija pobedata na Arsenal od 3:1 vo duelot so Partizan
LIGA NA ШAMPIONI
REAL PO GOLEMA BORBA DO POBEDATA, TOP^IITE JA “RAZORIJA” JNA!
Raikonen �treba da doka`e deka s$ u{te e gladen za pobedi
Real Madrid 100% po prvite dve kola od Ligata na {ampionite �
Grobarite napravija odli~na atmosfera �na duelot pome|u Partizan i Arsenal
ZA SITE INFORMACII JAVETE SE NA:TEL. 2551 441 LOK 102 LICE ZA KONTAKT: JASMINA SAVOVSKA TRO[ANOVSKIILI ISPRATETE E-MAIL NA: [email protected] KAPITAL MEDIA GROUP DOOP-FAH 503 1000 SKOPJETEL. 2551 441; FAKS. 2581 440
OVAA ESEN ^ITAJTE VOSPECIJALNI PRILOZI
GAXET I IT TEHNOLOGIJA KARTI^KI VINO BANKI I FINANSII
DELOVNI PODAROCI BRENDOVI GRADE@NI[TVO
ENTERIERI BIZNIS STIL
OKTOMVRI
NOEMVRI
DEKEMVRI
