Belgische norm NBN S 23-002 - Confederatie Bouw

Belgische norm NBN S 23-002

GlaswerkVitrerie

2e uitg., april 2007

Normklasse: S 23

Work in glass

Prijsgroep: 28

Toelating tot publicatie: 31 januari 2007

© NBN 2007

ICS: 81.040.20

Commissie: Glas in de bouw

Bureau voor Normalisatie Brabançonnelaan 29 B-1000 Brussel BelgiëTel: +32 2 738 01 12 - Fax: +32 2 733 42 64 - E-mail: [email protected] - NBN Online: www.nbn.beBank 000-3255621-10 IBAN BE41 0003 2556 2110 BIC BPOT BEB1 BTW: BE 0880.857.592

I N H O U D

0. Algemene voorschriften ................................................................................................................. 6 0.1. Inleiding .................................................................................................................................. 6 0.2. Toepassingsgebied .................................................................................................................. 6

1. Europees kader ............................................................................................................... 8 1.1. CE-conformiteitsmerk - Algemene voorschriften................................................................... 8

1.1.1. Basis van de CE-markering en wettelijk kader ................................................................ 8 1.1.2. Europese technische specificaties .................................................................................... 8 1.1.3. EC-conformiteitsattestering ............................................................................................. 9

1.2. Normalisatie van glasproducten .............................................................................................. 9 2. Terminologie ................................................................................................................................ 12

2.1. Algemene terminologie ......................................................................................................... 12 2.2. Specifieke terminologie......................................................................................................... 13

3. Fundamentele voorschriften......................................................................................................... 25 3.1. Mechanische sterkte en stabiliteit (ER1)............................................................................... 25 3.2. Brandveiligheid (ER2) .......................................................................................................... 25 3.3. Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu (ER3) .......................................... 25 3.4. Gebruiksveiligheid (ER4) ..................................................................................................... 25

3.4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit .................................................................................. 25 3.4.1.1. Zwaartekracht.......................................................................................................... 25 3.4.1.2. Gevolgen van de belastingen, uitgeoefend door het eigengewicht, de gebruiksbelastingen, de sneeuw en de temperatuur ............................................................. 25 3.4.1.3. Gevolgen van de normale vervormingen van de constructie van het gebouw........ 26 3.4.1.4. Gevolgen van vocht................................................................................................. 26 3.4.1.5. Gevolgen van de temperatuur ................................................................................. 26

3.4.2. Veiligheid van personen................................................................................................. 26 3.5. Bescherming tegen lawaaihinder (ER5)................................................................................ 26 3.6. Energiebesparing en warmte-isolatie (ER6) ......................................................................... 27 3.7. Duurzaamheid ....................................................................................................................... 27 3.8. Eisen in verband met toebehoren en bijhorende producten .................................................. 27 3.9. Overige eisen......................................................................................................................... 27

4. Prestaties en toepassingsgebieden................................................................................................ 28 4.0. Specificaties – algemene kenmerken .................................................................................... 28 4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit (ER1)............................................................................... 28 4.2. Brandveiligheid (ER2) .......................................................................................................... 28

4.2.1. Brandreactie ................................................................................................................... 29 4.2.2. Brandweerstand.............................................................................................................. 30 4.2.3. Gedrag bij een uitwendige brand. .................................................................................. 30

4.3. Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu (ER3) .......................................... 31 4.4. Gebruiksveiligheid (ER4) ..................................................................................................... 32

4.4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit .................................................................................. 32 4.4.1.1. Belastingen op glasproducten.................................................................................. 32 4.4.1.2. Mechanische stabiliteit van de glasproducten......................................................... 32 4.4.1.3. Evaluatie van het risico op thermische schokken.................................................... 32 4.4.1.4. "Heat soak" gehard glas .......................................................................................... 33

4.4.2. Gedrag bij schokken....................................................................................................... 33

NBN S23-002 - Glaswerk 2

4.4.2.1. Veiligheidsprestaties ............................................................................................... 33 4.4.2.2. Keuze van de glasproducten en veiligheid van personen........................................ 36

4.4.2.2.1. Algemeen ......................................................................................................... 36 4.4.2.2.2. Bescherming tegen verwondingen en tegen vallen door vensters en glazen wanden ............................................................................................................................. 39 4.4.2.2.3. Bescherming tegen verwondingen door contact of door loskomende glasscherven ..................................................................................................................... 46 4.4.2.2.4. Bijkomende voorschriften voor de keuze van het breuktype (β = B, C) van het glas voor de gevelconstructies bij structureel gelijmd glaswerk (SGG). ......................... 46 4.4.2.2.5. Bescherming tegen botsingen – zichtbaarheid van het glasproduct................. 47

4.4.3. Inbraakwerendheid ......................................................................................................... 48 4.4.3.1. Prestaties.................................................................................................................. 48 4.4.3.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de inbraakwerendheidsklasse......................... 49

4.4.4. Weerstand tegen explosiedruk ....................................................................................... 49 4.4.4.1. Prestaties.................................................................................................................. 49 4.4.4.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de ontploffingsweerstandsklasse.................... 50

4.4.5. Kogelwerendheid ........................................................................................................... 50 4.4.5.1. Prestaties.................................................................................................................. 50 4.4.5.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de kogelweerstandsklasse .............................. 51

4.5. Bescherming tegen lawaaihinder (ER5)................................................................................ 52 4.5.1. Prestaties......................................................................................................................... 52 4.5.2. Aanbevelingen in verband met de keuze van de geluidsprestaties ................................ 53

4.6. Energiebesparing en behoud van de warmte (ER6) .............................................................. 54 4.6.1. Energieprestaties en thermische eigenschappen ............................................................ 54 4.6.2. Risico op condensatie..................................................................................................... 55

4.6.2.1. Prestaties.................................................................................................................. 55 4.6.2.2. Methode I ................................................................................................................ 55 4.6.2.3. Methode II ............................................................................................................... 56

4.6.2.3.1. Temperatuurfactor............................................................................................ 56 4.6.2.3.2. Binnenklimaat .................................................................................................. 56 4.6.2.3.3. Buitenklimaat ................................................................................................... 59 4.6.2.3.4. Aanbevelingen voor de keuze van de minimumtemperatuurfactor fRsi............ 60 4.6.2.3.5 Belangrijke opmerkingen .................................................................................. 60

4.6.3. Regeling van de zoninstraling en lichtdoorlaatbaarheid van de beglazing .................... 62 4.6.3.1. Prestaties.................................................................................................................. 62 4.6.3.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de zonnefactor................................................ 62

4.7. Duurzaamheid ....................................................................................................................... 63 4.7.1. Duurzaamheid van geprefabriceerd isolerend glas ........................................................ 63 4.7.2. Duurzaamheid van gelaagd glas..................................................................................... 63 4.7.3. Duurzaamheid van gecoat glas....................................................................................... 63 4.7.4. Duurzaamheid van spiegels............................................................................................ 63 4.7.5. Duurzaamheid van de overige glasproducten ................................................................ 63

4.8. Toebehoren en bijbehorende producten ................................................................................ 64 4.8.1. Prestaties van de afdichtingskit ...................................................................................... 64 4.8.2. Keuze van de juiste voorgevormde afdichtingsstrip ...................................................... 64 4.8.3. Overige toebehoren ........................................................................................................ 65

5. Plaatsing ....................................................................................................................................... 66


6. Meetcode ...................................................................................................................................... 67 6.1. Algemene voorschriften - Glasproducten ............................................................................. 67

6.1.1. Breedte en hoogte van het glaswerk............................................................................... 67 6.1.2. Eenvormigheid van uiterlijk en dikte van het getint glas............................................... 67

6.2. Enkel glas .............................................................................................................................. 67 6.3. Dubbele of meervoudige isolerende beglazing ..................................................................... 67 6.4. Geprofileerd glas ................................................................................................................... 68

6.4.1. Toebehoren..................................................................................................................... 68 6.4.2. Plaatsing ......................................................................................................................... 68

6.5. Meetcode voor sommige speciale constructies of producten................................................ 68 7. Specificaties van sommige speciale constructies en producten ................................................... 69

7.1. Glazen deuren en deurvleugels ............................................................................................. 69 7.1.1. Meetcode ........................................................................................................................ 69 7.1.3. Materialen en grondstoffen ............................................................................................ 69 7.1.4. Specificaties in verband met het uiterlijk en de afmetingen .......................................... 70

7.1.4.1. Uitvoeringsplannen ................................................................................................. 70 7.1.4.2. Randen van het glas van de vleugels....................................................................... 70 7.1.4.3. Afmetingen van de vleugels.................................................................................... 70 7.1.4.4. Hang- en sluitwerk .................................................................................................. 70 7.1.4.5. Plaatsing .................................................................................................................. 70

7.2. Gegoten glas – Tegels en bouwstenen .................................................................................. 70 7.2.1. Algemeen ....................................................................................................................... 70 7.2.2. Meetcode ........................................................................................................................ 71 7.2.3. Eenheidsprijs .................................................................................................................. 71 7.2.4. Materialen....................................................................................................................... 71 7.2.5. Plaatsing ......................................................................................................................... 71

7.3. Spiegelwerk........................................................................................................................... 71 7.3.1. Algemeen ....................................................................................................................... 71 7.3.2. Toepassingsgebied ......................................................................................................... 72 7.3.3. Meetcode ........................................................................................................................ 72 7.3.4. Eenheidsprijs .................................................................................................................. 72 7.3.5. Omlijsting....................................................................................................................... 72 7.3.6.Plaatsingsplan.................................................................................................................. 72 7.3.7. Plaatsing ......................................................................................................................... 73

7.3.7.1. Verticale plaatsing................................................................................................... 73 7.3.7.2. Ingelijste spiegels .................................................................................................... 73 7.3.7.3. Samengevoegde spiegels......................................................................................... 73

8. Fysisch-chemische verschijnselen, gebreken, fouten................................................................... 74 8.1. Fysisch-chemische verschijnselen......................................................................................... 74

8.1.1. Verkleuring van "helder" glas ........................................................................................ 74 8.1.2. Kleurverschillen in gecoat glas ...................................................................................... 74 8.1.3. Hardingsvlekken............................................................................................................. 74 8.1.4. Optische vervormingen .................................................................................................. 74 8.1.5. Condensatie op het glas.................................................................................................. 75

8.1.5.1. Binnenkant van het lokaal ....................................................................................... 75 8.1.5.2. Buitenkant van het lokaal........................................................................................ 75

8.1.6. Lopers ten gevolge van afvloeiend water....................................................................... 75


8.1.7. Lopers ten gevolge van luchtvervuiling ......................................................................... 75 8.1.8. Vlekken van allerhande substanties ............................................................................... 76 8.1.9. Isolerende beglazing....................................................................................................... 76

8.2. Toegestane gebreken ............................................................................................................. 76 8.2.1. Floatglas, halfgehard glas, gehard glas, gelaagd glas en gecoat glas............................. 76

8.3. Ontoelaatbare gebreken......................................................................................................... 76 8.3.1. Condensatie in de isolerende beglazing ......................................................................... 76 8.3.2. Irisatie............................................................................................................................. 76 8.3.3. Andere gebreken ............................................................................................................ 76

9. Onderhoud.................................................................................................................................... 77 9.1. Onderhoud van de beglazing................................................................................................. 77

Bijlage 1 – Floatglas NBN EN 572-1: Chemische samenstelling en mechanische eigenschappen. 78 Bijlage 2 – Overzicht van de toe te lichten punten in het bijzonder bestek ..................................... 80 Bijlage 3 - NBN B 06-001 (1982) uittreksel uit de tekst van de norm ............................................ 81 Bijlage 4 - Literatuurlijst .................................................................................................................. 83 Bijlage 5 – Monsterneming en keuring ............................................................................................ 88


0. Algemene voorschriften

0.1. Inleiding Glasproducten spelen een belangrijk functionele rol in gebouwen met glaspartijen. Aan deze producten worden tegenwoordig veel en complexe eisen gesteld. Gebouwen moeten beantwoorden aan al maar strengere criteria inzake energiebesparing, veiligheid, comfort en milieubescherming. Omdat de Europese normalisatie zo goed als rond is, is het belangrijk de officiële specificaties terzake bij te werken. De Europese normen leggen immers procedures vast waarmee de prestaties van de producten kunnen worden bepaald maar beschrijven meestal niet de toepassingsgebieden in functie van hun prestaties. De onderhavige technische specificaties zijn dan als een toepassingsdocument van de Europese normen te beschouwen. Deze specificiaties zijn als volgt samengesteld:

• in hoofdstuk 3 komen de prestatie-eisen aan bod; • hoofdstuk 4 beschrijft de proefmethoden, de klassificatie op basis van de

prestaties en de te gebruiken klassen in functie van de ontwerpvereisten (toepassingsgebied van de prestaties).

In dit document wordt soms verwezen naar normen die nog in de ontwerpfase verkeren. De laatste versie van het ontwerp van norm of van de norm is diegene die in aanmerking moet worden genomen. De huidige technische specificaties maken de volgende specificaties ongedaan en vervangen ze.

- NBN S23-002:1989 - NBN S23-002/A1:1992

Wanneer de voorschriften zijn opgenomen in de officiële nationale, gewestelijke of andere reglementen, zijn ze bindend (= wet). De voorschrijver maakt zijn bestek op op basis van de ontwerpvoorwaarden en de voorschriften.

0.2. Toepassingsgebied Deze voorschriften zijn bedoeld om de prestaties van het glaswerk van het gebouw te bepalen en te kiezen. De met een kruis (+) aangeduide alinea's moeten worden toegelicht in het bijzonder bestek van het project.


Deze voorschriften worden niet gebruikt om de prestaties en de duurzaamheid vast te leggen van gevels die zijn opgevat volgens de bijzondere technieken van structureel verankerd glaswerk, waarvoor er een technisch evaluatierapport UEAtc bestaat, dat dienst kan doen als referentie voor studie van de mechanische prestaties van het project.

(+) 1 - Structureel verankerd glaswerk

Bestekken die zich bedienen van de voornoemde techniek, kunnen zich evenwel baseren op het hoofdstuk 4 van deze NBN S23-002 betreffende de beschreven prestatie-eisen. Ze gelden niet voor gebogen glas, glazen vloeren, trappen en aquariums, waarvoor de lezer wordt verwezen naar TVN “Bijzondere glazen constructies”.


1. Europees kader

1.1. CE-conformiteitsmerk - Algemene voorschriften 1.1.1. Basis van de CE-markering en wettelijk kader De producten die in de Europese Unie worden verkocht, mogen noch de gezondheid van de burgers in gevaar brengen, noch het leefmilieu schade toebrengen. Dit principe vertaalt zich in FUNDAMENTELE VOORSCHRIFTEN voor de bouwwerken, beschreven in de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschap van 21 december 1988 betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lidstaten inzake voor de bouw bestemde producten (Bouwproductenrichtlijn 89/106/CEE), d.w.z.

- Mechanische sterkte en stabiliteit - Brandveiligheid - Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu - Gebruiksveiligheid - Geluidhinder - Energiebesparing en warmtebehoud

De CE-markering, aangebracht door de fabrikant, betekent dat het betrokken product voldoet aan de Europese richtlijn 89/106/CEE en aan alle richtlijnen die op dat product van toepassing zijn. Door deze CE-markering mag het product verkocht en vrij verhandeld worden in de Lidstaten van de Europese Unie. De Bouwproductenrichtlijn wordt omgezet in Belgisch recht door:

- Wet van 25 maart 1996 tot uitvoering van de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschap van 21 december 1988 betreffende de onderlinge aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen der Lidstaten inzake voor de bouw bestemde producten (Belgisch Staatsblad van 21 mei 1996).

- Koninklijk Besluit van 19 augustus 1998 betreffende de voor de bouw bestemde producten (Belgisch Staatsblad van 11 september 1998).

- Ministerieel besluit van 20 oktober 2000 aangaande de erkenning van instellingen voor de conformiteitsattestering voor de CE-markering van de voor de bouw bestemde producten (Belgisch staatsblad van 16 januari 2001).

De uit de "Fundamentele voorschriften" voortspruitende wettelijke voorschriften zijn uiteengezet in de Europese technische specificaties, d.w.z. de geharmoniseerde Europese EN-normen (met bijlage ZA) en de Europese technische goedkeuringen (ETA).

1.1.2. Europese technische specificaties Europese technische specificaties worden opgesteld in opdracht van de Europese Gemeenschap om te dienen als basis voor de CE-markering geldend voor de producten waarop de specificaties in kwestie van toepassing zijn. De door de Europese Commissie aan CEN of EOTA verleende mandaten beschrijven met name de conformiteitsattesteringsniveaus waaraan de producten moeten worden onderworpen. De conformiteitsattesteringsniveaus (AC) zijn certificeringstructuren die de taken van de fabrikant en de derde partijen vastleggen voor de initiële typeproeven, de controle en de eventuele certificering. Om een beter inzicht te krijgen in de structuur van de conformiteitsattestering in verband met CE-markeringen verwijzen we naar de "Construction Products Directive" (CPD) alsmede naar de begeleidende documenten, de "Guidance Papers" (GP), opgesteld door het "Standing Comittee on Construction (SCC) en beschikbaar op het volgende elektronische adres:

NBN S23-002 - Glaswerk http://ec.europa.eu/enterprise/nando-is/cpd/positionpapers/index.cfm.

8

http://ec.europa.eu/enterprise/nando-is/cpd/positionpapers/index.cfm

De verschillende fasen van de certificering en de inhoud ervan worden normaal beschreven in de specifieke geharmoniseerde specificaties ("productnormen" of ETA) van elk producttype dat op de markt wordt gebracht. De Europese geharmoniseerde productnormen (hEN) of de Europese technische goedkeuringen (ETA) zijn allebei "geharmoniseerde specificaties" overeenkomstig de "richtlijn inzake voor de bouw bestemde producten" (CPD).

1.1.3. EC-conformiteitsattestering De conformiteitsattestering met de Europese technische specificaties is gebaseerd op een controle van de fabricage in de fabriek (Factory Production Control - FPC). Dit is een intern kwaliteitssysteem dat voornamelijk is gericht op de controle van de productkwaliteit door middel van in getallen uitgedrukte procedures van het fabricageproces. Voor sommige productgroepen moet de conformiteitsattestering van de fabrikant worden gecertificeerd door een onafhankelijke instelling, door een Lidstaat aangemeld bij de Europese Commissie. De aangemelde instellingen zijn instellingen die erkend zijn als derde partij in het conformiteitsattesteringsproces voor CE-markeringen. Ze leggen zich toe op de proeven op producten en op de controle en de certificering van het fabricageproces. De Bouwproductenrichtlijn (CPD) voorziet 6 niveaus van conformiteitsattestering (AC van 4 tot 1+), met voor elk niveau verschillende taken voor de fabrikant en voor de aangemelde instelling. De door de Europese Commissie aan CEN (voor EN's) of EOTA (voor ETA's) verleende mandaten beschrijven de niveaus van conformiteitsattestering (AC) waaraan de producten in kwestie moeten worden onderworpen.

Conformiteits-attesteringsniveaus (AC) Taken

4 3 2 2+ 1 1+

Taken van de fabricant Initiële productproeven (ITT) X - X X - - Controle van de fabricage in de fabriek (FPC) X X X X X X Controles op het afgewerkte product - - - X X X

Taken van de aangemelde instellingen Initiële productproeven (ITT) - X - - X X Initiële audit van de FPC - - X X X X Certificering van de FPC - - - X X X Certificering van de afgewerkte producten - - - - - X

X: van toepassing / - niet van toepassing

1.2. Normalisatie van glasproducten Het mandaat M/135 betreffende de glasproducten, d.w.z. vlakglas, profielglas en glazen tegels, legt de attesteringsniveaus van deze producten vast in functie van hun gebruik. De glasproducten (vlak of gebogen glas, U-profielen, isolerend glas) in glaswanden die dienst doen als brandwerend scherm en de voor brandcompartimentering gebruikte glazen tegels moeten reglementair worden onderworpen aan een conformiteitsattestering van niveau 1. Hetzelfde geldt voor kogel- en explosiebestendige ruiten van vlak en gebogen glas, dubbel glas, bouwstenen en


glazen bouwsteenpanelen. Dit betekent dat een voorgeschreven derde partij wordt betrokken bij de verschillende certificeringsfasen. (zie vorige tabel) Het conformiteitsattesteringsniveau 3 impliceert dat er een derde partij nodig is bij de vastlegging van de karakteristieken van de producten (initiële typeproeven). Het geldt voor de volgende producten:

• het vlakke of gebogen glas, de U-profielen, het isolerende glas, de glazen bouwstenen en de glazen bouwsteenpanelen die worden gebruikt wanneer de brandreactie gereglementeerd is. Het betreft de brandreactieklassen A1, A2, B, C, D, E. • het vlakke of gebogen glas, de U-profielen en het isolerend glas wanneer het gedrag bij buitenbrand gereglementeerd is en de bepaling van het gedrag bij buitenbrand aan beproevingen is onderworpen. • het vlakke of gebogen glas, de U-profielen, het isolerend glas, de glazen bouwstenen en de glazen bouwsteenpanelen die worden gebruikt wanneer de gebruiksveiligheid gereglementeerd is. • in energiebesparende en/of geluidwerende toepassingen.

Het conformiteitsattesteringsniveau 4 schrijft enkel de door de fabrikant te vervullen voorwaarden voor. Het geldt voor de volgende producten:

• het vlakke of gebogen glas, de U-profielen, het isolerend glas, de glazen stenen en de glazen bouwsteenpanelen die worden gebruikt wanneer de brandreactie gereglementeerd is. Het betreft de brandreactieklassen A1*, F. • het vlakke of gebogen glas, de U-profielen en het isolerend glas wanneer de reactie bij buitenbrand gereglementeerd is en de bepaling van het gedrag bij buitenbrand niet aan beproevingen is onderworpen. • voor de toepassingen die niet hierboven zijn vermeld.

De onderstaande geharmoniseerde productnormen beschrijven voor elk type glas de te volgen procedure voor het bepalen van de prestaties alsmede de verschillende fasen van de certificering in het kader van de CE-markering.


[] 1 - NBN EN 572-9:2005 - Glas voor gebouwen - Basisproducten van natronkalkglas - Deel 9: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 2 - prEN 1036-2: Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 3 - prEN 1051-2: Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 4 - NBN EN 1096-4:2005 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 4: Overeenkomstigheidsbeoordeling/ Productnorm

[] 5 - NBN EN 1279-5:2005 - Glas voor gebouwen - Isolerend glas - Deel 5: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 6 - NBN EN 1748-1-2:2005 - Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Borosilicaatglas - Deel 1-2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 7 - NBN EN 1748-2-2:2005 - Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Deel 2-2: Glaskeramiek - Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 8 - NBN EN 1863-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 9 - NBN EN 12150-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 10 - NBN EN 12337-2:2005 - Glas in gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 11 - NBN EN 13024-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard borosilicaatveiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm

[] 12 - NBN EN 14178-2:2005 - Glas voor gebouwen - Basis aardalkalisilicaatproducten van glas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 13 - NBN EN 14179-2:2005 - Glas voor gebouwen - Gehard natron-alkali-silicaatveiligheidsglas en Heat Soak behandeld - Deel 2 : Overeenkomstigheidsbeoordeling / Productnorm

[] 14 - NBN EN 14321-2:2005 - Glas voor gebouwen - Aard-alkali-silicaat-veiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling

[] 15 - NBN EN 14449:2005 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas – Overeenkomstigheidsbeoordeling [] 16 - NBN EN 12337-2:2005 - Glas in gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm


2. Terminologie

2.1. Algemene terminologie .1 Koper en verkoper

De contractanten of hun behoorlijk gemachtigde vertegenwoordigers.

In het geval van een aanneming van werken staan "koper" en "verkoper" voor respectievelijk de "opdrachtgever" en de "aannemer", waarbij de contractanten tussen de eerste koper (opdrachtgever) en de laatste verkoper (onderaannemer, fabrikant of leverancier) elk op hun beurt "koper" en "verkoper" zijn.

.2 Opdrachtgever

De natuurlijke of rechtspersoon die de werken gelast en betaalt, of zijn behoorlijk gemachtigde vertegenwoordiger (leidend ambtenaar, architect, enz.).

.3 Bestelling

Totale hoeveelheid die het voorwerp uitmaakt van een aanneming.

.4 Levering

Hoeveelheid materialen of voorwerpen van gelijke aard, vorm, kleur en afmetingen die afzonderlijk op de bouwplaats worden aangevoerd.

.5 Partij

Ter keuring aangeboden levering of deel van een levering.

.6 Monster

Totaal van de ontnomen proefstukken voor elke controle of beproeving.

.7 Monsterneming

Gezamenlijke groep van monsters.

.8 Proefstuk Voorwerp of deel van een voorwerp dat wordt beproefd.

.9 Laboratorium

Onder "laboratorium" wordt verstaan een laboratorium voor materialenonderzoek dat beschikt over bevoegd personeel en over de aangewezen middelen om de in deze tekst voorgeschreven proeven uit te voeren.

9.1 Erkend proeflaboratorium

De erkenning van proeflaboratoria is een procedure, ingesteld door de ministeriële omzendbrief nr. 514-A/1 en volgende, en bedoeld om een netwerk van deskundige laboratoria op te richten voor de uitvoering van opleveringsproeven in het kader van openbare gebouwen en om een forfaitaire tarifiëring van de proeven te introduceren.

De erkenning wordt op advies van de Erkenningcommissie door het ministerie uitgereikt voor één of meer categorieën of subcategorieën van proeven op basis van een onderzoek van de technische en financiële middelen, het materiaal, de deskundigheid van het personeel, de ervaring en de onpartijdigheid van het laboratorium in kwestie.


De erkenning van de laboratoria valt onder de bevoegdheid van de Federale Overheidsdienst Economie, Middenstand en Energie.

9.2 Proeflaboratorium met BELTEST-accreditatie

De BELTEST-accreditatie van beproevingslaboratoria is een procedure voor de attestatie van de beproevingslaboratoria, ingesteld door de wet van 20/07/1990 en haar koninklijk besluit van 22/12/1992 betreffende de accreditatie van certicificatie- en controle-instellingen alsmede beproevingslaboratoria teneinde het vertrouwen te versterken van zowel de nationale als internationale economische actoren. De BELTEST-accreditatie wordt uitgereikt door BELAC van de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie op basis van de voorschriften van de internationale normen NBN EN ISO 17025 "Algemene eisen voor de competentie van beproevings- en kalibratielaboratoria" en NBN EN 45004 "Algemene criteria voor het functioneren van verschillende soorten instellingen die keuringen uitvoeren".

9.3 Aangemeld proeflaboratorium

De aanmelding van proeflaboratoria is een procedure voor de attestering van de deskundigheid van beproevingslaboratoria, ingesteld in het kader van de wet van 25/03/1996 tot uitvoering van de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 21/12/1998 inzake voor de bouw bestemde producten en haar ministerieel besluit van 20/10/2000 aangaande de erkenning van instellingen voor de conformiteitsattestering voor de CE-markering van de voor de bouw bestemde producten.

De aanmelding wordt uitgereikt door de Federale Overheidsdienst Economie, KMO, Middenstand en Energie op basis van de Europese gids voor de aanmelding van instellingen in het kader van de richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschap van 21/12/1998 voor de CE-markering voor bouwproducten.

.10 Tint

Kleur in het algemeen. Voorbeeld: groene tint.

.11 Schakering

Elke gradatie van een tint, van de lichtste tot de donkerste schakering.

2.2. Specifieke terminologie 2.2.1 Ruit

Doorzichtige of doorschijnende plaat bestemd voor het afsluiten van een opening.

2.2.2 Glas

Algemene benaming voor : floatglas, getrokken glas, gegoten glas en vormgegoten glas.

De referentienormen voor basisglas zijn:

[] 17 - NBN EN 572-1:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: Deel 1 : Definities en algemene fysische en mechanische eigenschappen.

[] 18 - NBN EN 1748-1:2005 -Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Deel 1 : Borosilicaatglas

2.2.3 Floatglas


Transparant, helder of gekleurd vlak natronkalkglas met evenwijdige vlakken (gepolijst uiterlijk), verkregen door continugieten en door het over een bad smeltend metaal te voeren.

Opmerking: In België bedoelt men met "glas" meestal "floatglas".

Zie bijlage 1 voor de chemische samenstelling en de mechanische eigenschappen.

[] 19 - NBN EN 572-2:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 2: Floatglas

[] 20 - NBN EN 14178-1:2005 - Glas voor gebouwen - Basis aardalkalisilicaatproducten van glas - Deel 1: Floatglas

2.2.4 Gepolijst draadglas

Transparant, helder, vlak natronkalkglas met evenwijdige en gepolijste vlakken, verkregen door het zoeten en polijsten van de vlakken van het gepantserde/gewapende figuurglas overeenkomstig de volgende norm :

[] 21 - NBN EN 572-3:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 3: Gepolijst draadglas

2.2.5 Getrokken glas

Transparant, helder of gekleurd vlak natronkalkglas, verkregen door continu – eerst verticaal – trekken, met een regelmatige dikte en waarvan beide vlakken met vuur worden gepolijst overeenkomstig de volgende norm:

[] 22 - NBN EN 572-4:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 4 : Getrokken vensterglas

2.2.6 Figuurglas

Glas met tekeningen op één of beide vlakken, verkregen door de glasplaat tijdens het walsen tussen getextureerde rollen te voeren overeenkomstig de norm

[] 23 - NBN EN 572-5:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 5 : Gegoten glas

2.2.7 Figuurdraadglas

Doorschijnend, helder of gekleurd vlak natronkalkglas, verkregen door continu gieten en walsen tussen rollen, voorzien van een net van staaldraad dat op alle snijpunten is gelast en tijdens het fabricageproces in het glas wordt ingewerkt overeenkomstig de norm

[] 24 - NBN EN 572-6:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 6 : Figuurdraadglas

2.2.8 Glazen kanaalprofielen met en zonder draadinleg

Doorschijnend, helder of gekleurd natronkalkglas met of zonder draadinleg, verkregen door continugieten en walsen, gevolgd door een U-vormproces overeenkomstig de volgende norm:

[] 25 - NBN EN 572-7:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 7: Glazen kanaalprofielen met en zonder draadinleg

2.2.9 Beglazing

Element gevormd door een of meer glasplaten.


Beglazen: het inzetten van glasruiten.

2.2.10 Spieën of blokjes

Elementen die tussen het raam en de ruit worden aangebracht om ze vast te zetten in hun stand ten opzichte van elkaar te positioneren. Naargelang hun specifieke taak onderscheidt men steunblokjes, afstandsblokjes en spatieblokjes:

- Steunblokjes

Blokjes waarop het gewicht van de ruit rust

- Afstandsblokjes

Blokjes die ervoor zorgen dat de ruit haar oorspronkelijke stand behoudt.

- Spatieblokjes

Blokjes die beletten dat de ruit zich beweegt in de richting loodrecht op het oppervlak ervan en zorgen voor een gelijkmatige mastiekdikte door te verhinderen dat deze wordt platgedrukt.

2.2.11 Isolerende beglazing

Beglazing, bedoeld om een warmte- en/of geluidsisolatie te verkrijgen. Beide eigenschappen komen vaak gelijktijdig voor.

Deze beglazing bestaat uit minimaal twee glasplaten die in de fabriek zijn samengevoegd en worden gescheiden door een hermetisch gesloten ruimte die lucht en/of gedeshydrateerd gas bevat.


Tweede scherm

Eerste scherm

Glas

Buiten Binnen 1 2 3 4

Afstandhouder

Droogmiddel

Afdichting

Afbeelding 1 : Typesamenstelling van geprefabriceerd isolerend glas en benaming van de elementen

[] 26 - NBN EN 1279-1:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 1 : Algemeenheden, maattoleranties en regels voor de systeembeschrijving [] 27 - NBN EN 1279-2:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 2 : Lange-duurbeproevingsmethode en eisen voor vochtindringing

[] 28 - NBN EN 1279-3:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 3 : Lange-duurbeproevingsmethode en eisen voor gasverliessnelheid en voor gasconcentratietoleranties

[] 29 - NBN EN 1279-4:2002 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 4 : Beproevingsmethoden voor de fysische eigenschappen van de randafdichting

[] 30 - NBN EN 1279-6:2002 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 6 : Productiecontrole in de fabriek en periodieke beproevingen

[] 31 - NBN EN 15434:2006-2006 -Glas voor gebouwen - Productnorm voor constructieve en/of UV-bestendige kitten (voor gebruik in constructieve beglazingssystemen en/of isolerend glas waarvan de afdichtingen worden blootgesteld aan daglicht)

2.2.12 Lucht- of gasspouw

Ruimte tussen twee glasplaten van een isolerende beglazing, uitgedrukt in mm.

2.2.13 Afstandshouder

Wordt gebruikt in isolerende beglazing: inrichting om de afstand tussen de platen van de isolerende beglazing in te stellen.

Opmerking: vlakken van de beglazing: zie afbeelding 1 voor de benaming van de onderdelen van de isolerende beglazing.

2.2.14 Drukvereffener

Toebehoren die vervorming en/of breuk ten gevolge van het eventuele onevenwicht tussen de luchtdruk in de spouw en de druk van de omgevings- en/of buitenlucht voorkomt tussen het ogenblik van de fabricage en de plaatsing van de isolerende beglazing.

2.2.15 Tussenlaag (NBN EN ISO 12543-1 [] 38)

Laag of materiaal dat de kunststof- of glasplaten aan elkaar kleeft. De tussenlaag kan het afgewerkte product ook bijkomende eigenschappen opleveren.

Voorbeeld: weerstand tegen inslagen, weerstand tegen brand, regeling van de zoninstraling, geluidsisolatie.

2.2.16 Borstwering (NBN B 02-004 in voorbereiding)

De borstwering is een verzamelnaam voor alle elementen van een gebouw die bescherming bieden tegen doorvallen, bijvoorbeeld in woonhuizen, in kantoorgebouwen, op openbare plaatsen, in parkeergarages, enz.


2.2.17 Helder glas

Glas wordt als helder beschouwd als het niet gekleurd is en als de lichtdoorlaatbaarheid van het glas zelf, de gevolgen van een eventuele bijkomende laag of oppervlakteruwheid (bijvoorbeeld figuurglas) buiten beschouwing gelaten, overeenstemt met § 2.2.18 en 2.2.19.

2.2.18 Helder transparant glas

Een transparant glasproduct wordt als “helder” beschouwd als het niet gekleurd is en als de lichtdoorlatendheid ervan

• na een eventuele voorbehandeling,

• gemeten volgens de norm EN 410,

• afgerond tot het dichtstbijzijnde 0,01,

groter dan of gelijk aan de waarde in tabel 1 voor de nominale dikte van het glasproduct is.

Tabel 1 - Helder transparant glas: nominale dikte en lichtdoorlatendheid

Nominale dikte mm

Minimale lichttransmissie

2 3 4 5 6 8 10 12 15 19 25

0,89 0,88 0,87 0,86 0,85 0,83 0,81 0,79 0,76 0,72 0,67

Opmerking 1: de opgegeven waarden zijn de grenswaarden die voor het helder glas gelden. De fabrikant geeft de berekeningswaarden op bij de vervaardiging van glasproducten.

Opmerking 2: de grenswaarde in tabel 1 is van toepassing mits de effectieve dikte van het glasproduct binnen de aanvaardbare tolerantiegrenzen voor de nominale dikte blijft.

2.2.19 Helder doorschijnend glas

Doorschijnend glas wordt als helder beschouwd als het niet gekleurd is en als de lichtdoorlatendheid ervan

• na een eventuele voorbehandeling,

• gemeten volgens de norm EN 410 en

• afgerond tot het dichtstbijzijnde 0,01,

groter dan of gelijk aan de waarde is die wordt verkregen door lineaire interpolatie van tabel 2 voor de gemeten dikte van het proefstuk.

Opmerking 1: de grenswaarde kan verschillen met de effectieve dikte van het proefstuk na de voorbehandeling ervan.


Tabel 2 - Helder doorschijnend glas – Nominale dikte en lichtdoorlatendheid

Nominale dikte mm Minimale lichttransmissie

3 0,83 4 0,82 5 0,81 6 0,80 7 0,79 8 0,78 10 0,76

Opmerking 2: het feit dat een glasproduct overeenstemt met de definitie van helder glas betekent niet dat het een neutrale kleur heeft.

2.2.20 Uitgegloeid glas

Uitgegloeid glas is glas dat een speciale warmtebehandeling heeft ondergaan om de inwendige spanning te reduceren. Alle glasproducten ondergaan deze behandeling. Een thermische (of chemische) behandeling kan deze eigenschappen veranderen .

2.2.21 Halfgehard glas (NBN EN 1863)

Glas waarin door middel van een gecontroleerd verhittings- en afkoelingsprocédé een blijvende oppervlaktedrukspanning werd gecreëerd met de bedoeling de weerstand tegen mechanische en thermische belastingen te verhogen en het de voorgeschreven verbrijzelingskarakteristieken mee te geven overeenkomstig de volgende norm

[] 32 - NBN EN 1863-1:2000 - Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt natronkalkglas - Deel 1: Definitie en beschrijving.

Zie § 8.4 van NBN EN 1863-1 voor een beschrijving van de verbrijzeling.

Opmerking: Halfgehard glas is geen veiligheidsglas (zie § 2.2.24 en § 4.4.2). Het is van het breuktype A volgens NBN EN 12600 [] 78 (zie afbeelding 2).

2.2.22 Gehard glas

2.2.22.1 Thermisch gehard glas

Glas waarin door middel van een gecontroleerd verhittings- en afkoelingsprocédé een blijvende oppervlaktedrukspanning werd gecreëerd met de bedoeling de weerstand tegen mechanische en thermische belastingen te verhogen en het de voorgeschreven verbrijzelingskarakteristieken mee te geven overeenkomstig de normen

[] 33 - NBN EN 12150-1:2000 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheidsglas - Deel 1: Definitie en beschrijving.

[] 34 - NBN EN 13024-1:2002 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard borosilicaatveiligheidsglas - Deel 1: Definitie en beschrijving.

[] 35 – NBN EN 14321-1:2005 - Glas voor gebouwen — Aardalkalisilicaat-veiligheidsglas – Deel 1 – Definitie en beschrijving

Gehard glas is veiligheidsglas (zie § 2.2.24 en § 4.4.2). Het is van het breuktype C volgens NBN EN 12600 [] 78 (zie afbeelding 2). NBN S23-002 - Glaswerk 18

2.2.22.2 Chemisch gehard glas (NBN EN 12337-1)

Bij de vervaardiging van dit glastype wordt glas op basis van natronkalkglas onderworpen aan een ionenuitwisselingsprocédé met de bedoeling zijn weerstand tegen mechanische en thermische belastingen te verhogen overeenkomstig de norm

[] 36 - NBN EN 12337-1:2000 - Glas voor gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 1: Definitie en beschrijving.

De kleine ionen die zich aan de oppervlakte en ter hoogte van de randen van het glas bevinden, worden vervangen door grotere ionen. Hierdoor ontstaan er drukspanningen aan die oppervlakte en randen.

Opmerking 1: Chemisch gehard glas is omwille van zijn verbrijzelingskarakteristieken geen veiligheidsglas.

Opmerking 2: Dit glastype wordt zelden in de bouw gebruikt. Het wordt eerder verwerkt in verlichtingstoestellen en in vliegtuigtoepassingen.

2.2.22.3 "Heat soak" gehard glas

Dit is thermisch gehard glas dat een thermische behandeling heeft ondergaan om het grootste deel van het gehard glas met insluitingen van onstabiel nikkelsulfide te verwijderen. Het voldoet aan de volgende norme

[] 37 - NBN EN 14179-1:2005 - Glas voor gebouwen - Gehard natron-alkali-silicaatveiligheidsglas en Heat Soak behandeld - Deel 1 : Definitie en beschrijving

"Heat soak" gehard glas is veiligheidsglas (zie § 2.2.24 en § 4.4.2). Het is van het breuktype C volgens NBN EN 12600 [] 78 (zie afbeelding 2).

2.2.23 Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas

Gelaagd glas is samengesteld uit een glasplaat met een of meer glas- of kunststofplaten die over hun volledige oppervlakte met één of meer kunststof tussenlagen aan elkaar samengelijmd zijn .

Opmerking 1: Gelaagd glas dat voldoet aan NBN ISO 12543-3 [] 40 is glas waarvan de duurzaamheid werd aangetoond maar waarvan de schokweerstand niet is geklasseerd volgens NBN EN 12600. Het mag dus niet worden beschouwd als veiligheidsglas.

Opmerking 2: Gelaagd glas dat voldoet aan NBN ISO 12543-2 add. 1 [] 39 is glas waarvan de duurzaamheid werd aangetoond en dat op basis van zijn schokweerstand ten minste tot de klasse 3B3 behoort volgens NBN EN 12600. Het is dus veiligheidsglas (zie § 2.2.24 en § 4.4.2). Het is van het breuktype B volgens NBN EN 12600 [] 78 (zie afbeelding 2).

De referentienormen zijn:


[] 38 - NBN EN ISO 12543-1:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 1 : Definities en beschrijving van de onderdelen (ISO 12543-1:1998)

[] 39 - NBN EN ISO 12543-2:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 2 : Gelaagd veiligheidsglas (ISO 12543-2:1998)

[] 40 - NBN EN ISO 12543-3:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 3 : Gelaagd glas (ISO 12543-3:1998)

[] 41 - NBN EN ISO 12543-4:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 4 : Beproevingsmethoden voor de duurzaamheid (ISO 12543-4:1998)

[] 42 - NBN EN ISO 12543-5:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 5 : Afmetingen en randafwerking (ISO 12543-5:1998)

[] 43 - NBN EN ISO 12543-6:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 6 : Uiterlijk (ISO 12543-6:1998)

2.2.24 Veiligheidsglas

Veiligheid en veiligheidsglas zijn twee erg ruime begrippen die meerdere aspecten behelzen:

− bescherming tegen verwonding (snijwonden) en tegen doorvallen:

Als enkel bescherming tegen snijwonden vereist is, speelt de verbrijzelingswijze van het glas een belangrijke rol: in dit geval mogen bij glasbreuk geen scherven ontstaan die snijwonden kunnen veroorzaken. Het glas moet dus voldoen aan NBN EN 12150 [] 33 of NBN EN ISO 12543-2 [] 39 .

Als bovendien bescherming tegen doorvallen vereist is, moet men ervoor zorgen dat de beglazing dienst doet als borstwering en dat men niet door het glas kan vallen. De scherven moeten aan de tussenlaag blijven kleven overeenkomstig NBN EN ISO 12543-2.

− beveiliging tegen inbraak en vandalisme; in dit geval moet het glas op zijn plaats blijven zitten om binnendringen te vermijden; voor deze toepassing komt enkel gelaagd glas in aanmerking dat voldoet aan NBN EN ISO 12543-2.

− beveiliging tegen vuurwapens; voor deze toepassing komt enkel gelaagd glas in aanmerking dat voldoet aan NBN EN ISO 12543-2.

− beveiliging tegen ontploffingen; voor deze toepassing komt enkel gelaagd glas in aanmerking dat voldoet aan NBN EN ISO 12543-2.

− beveiliging tegen brand; voor deze toepassing komen ook gelaagd glas dat voldoet aan NBN EN ISO 12543-2, en gehard glas in aanmerking.

2.2.25 Samengesmolten glas

Dit is vlak glas waaraan stukken glas, glasdraad of glaspoeder met dezelfde thermische eigenschappen worden toegevoegd en die vervolgens onder hoge temperatuur worden samengesmolten.

2.2.26 Matglas

Glas dat met fluorwaterstof plaatselijk of over zijn volledige oppervlakte mat wordt gemaakt.

Het zuur vreet in het glasoppervlak, waardoor dit zachter aanvoelt. Met dit zuur kan men het glas


een bepaald reliëf en/of tekeningen meegeven.

2.2.27 Gezandstraald glas

Glas dat met zand mat gemaakt is, d.w.z. door een schurende werking onder hoge druk . Met dit procédé kan men eenvormige figuren of reliëftekeningen aanbrengen op het glas.

2.2.28 Gezeefdrukt glas

Men maakt een onderscheid tussen

de warme zeefdruk, een techniek gelijk aan emailleerwerk, waarbij met behulp van een zeef, email op het glas aangebracht is en die verglaast door halfharding of harding,

en de zachte zeefdruk, waarbij gebruik gemaakt wordt van een speciale inkt die door middel van ultraviolette of infrarode straling wordt gefixeerd.

2.2.29 Geëmailleerd glas

Glas waarop men een laag email aanbrengt, die men vervolgens fixeert door halfharding of harding.

2.2.30 Gelakt glas

Glas waarop een laag lak is aangebracht.

2.2.31 Gecoat glas

Glas waarop aan één of beide zijden één of meer lagen anorganisch materiaal is aangebracht met de bedoeling de spectrofotometrische eigenschappen ervan te veranderen.


[] 44 - NBN EN 1096-1:1999 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 1 : Definities en classificatie

[] 45 - NBN EN 1096-2:2001 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 2 : Eisen en beproevingsmethoden voor coatings van klasse A, B en S

[] 46 - NBN EN 1096-3:2001 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 3 : Eisen en beproevingsmethoden voor coatings van klasse C en D

2.2.32 Structureel Gelijmd Glas (SGG)

Techniek waarbij een glasproduct op een metalen kader wordt gekleefd.

De geharmoniseerde technische referentierichtlijn is

[] 47 - ETAG 002: Structureel gelijmd glaswerk (EOTA)

[] 48 - NBN EN 13022-1:2006 – Glas voor gebouwen - Structureel gelijmd glas - Deel 1: Producten van glas voor structurele gelijmde beglazingssystemen voor ondersteunde en niet-ondersteunde monolitische en meervoudige beglazing

[] 49 - NBN EN 13022-2:2006 – Glas voor gebouwen - Structureel gelijmd glas - Deel 2: Montageregelse

Zie ook NBN EN 15434 ref [] 31

2.2.33 Dichtingskit : zie STS 56.1 § 1.2


Een dichtingskit is een dikvloeibare massa die na allerhande chemische reacties (polymerisatie, netvorming, vulkanisering, enz.) de voeg afsluit waarin hij is aangebracht. De kit vormt daarbij een dichte rups die aan de contactoppervlakken van de omringende elementen kleeft. Raadpleeg voor meer informatie § 1.2.6 van de STS 56.1.

[] 50 - STS 56.1: 1998 – Afdichtingskits voor gevels

De dichtingskit verzekert de afdichting tussen de ruit en het raam of tussen de ruiten. Aan de buitenkant van het gebouw zorgt de dichtingskit ervoor dat er geen regenwater en stof kan binnendringen via de sponningen, terwijl hij aan de binnenzijde het schoonmaakwater en de condensatie tegenhoudt. Deze kit moet een grote duurzaamheid vertonen - zie in dit verband STS 56.1.

2.2.23 Afdichtingsprofielen

Producten op basis van elastomeer, geëxtrudeerd tot ononderbroken profielen en verkrijgbaar in de vorm van platte, van lippen voorziene of U-vormige stroken of worsten die door samendrukking of buiging een primaire of secundaire afdichting verzekeren.

Deze voorgevormde profielen dienen om de afdichting tussen de ruit en het raam of tussen vensters onderling te verzekeren. Aan de buitenkant van het gebouw zorgt het afdichtingsprofiel ervoor dat er geen regenwater en stof kan binnendringen in de sponningen, terwijl het aan de binnenzijde het schoonmaakwater en de condensatie ervan weghoudt. Deze profielen moeten duurzaam zijn en bestand zijn tegen vocht en eventueel tegen zonnestraling. Het afdichtingsprofiel moet chemisch verenigbaar zijn met de omgeving, in het bijzonder met de afdichtingskit van de isolerende beglazing.


[] 51 - NBN EN 12365-1:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 1: Prestatie-eisen en classificatie.

[] 52 - NBN EN 12365-2:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 2: Lineaire drukkrachtbeproevingsmethoden

[] 53 - NBN EN 12365-3:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en tochtstrippen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 3: Beproevingsmethode voor de terugvering.

[] 54 - NBN EN 12365-4:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 4: Terugvering na versnelde verouderingsbeproevings-methode.

2.2.35 Voeg

Bewust opengelaten of aangebrachte opening tussen 2 elementen van het gebouw. Zie STS 56.1 § 1.2.1 voor meer details.

2.2.36 Voegproducten

Producten om voegen op te vullen met de bedoeling ze stof-, wind- en/of waterdicht te maken. Voegproducten zijn ofwel kit die alleen of in combinatie met voegbodems wordt gebruikt, ofwel elastische profielen.

2.2.37 Voegbodem


Van een profiel voorziene ononderbroken strip die de diepte van de dichtingskit begrenst en ervoor zorgt dat die kit aansluit op de contactvlakken en tegelijk verhindert dat hij aan de voeg kleeft. Zie STS 56.1 § 1.2.4

2.2.38 Glazen bouwsteen

Luchtdichte holle steen van gegoten en uitgegloeid glas dat doorgaans samengesteld is uit aan elkaar gelaste of gelijmde glazen elementen en conform de volgende norm

[] 55 - NBN EN 1051-1:2003 - Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Definities en beschrijvingen

2.2.39 Glazen tegel

Luchtdichte volle of holle tegel, samengesteld uit één of meer samengeperste glazen elementen overeenkomstig NBN EN 1051-1.

2.2.40 Verzilverde spiegel

Helder of getint floatglas met aan de achterkant een beschermde en weerkaatsende laag zilver overeenkomstig de norm

[] 56 - NBN EN 1036:1999 - Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik

2.2.41 Borstwering – ondoorschijnend gemaakte beglazing

In het geval van gevels met een grote glasoppervlakte (bijvoorbeeld SSG) worden regelmatig borstweringen gebruikt. Vóór de "niet-doorzichtige" delen van de gevel kunnen die met ondoorzichtige beglazing gemaakt worden om de onderliggende structuren aan het gezicht te onttrekken.

In combinatie met de doorzichtige beglazing ontstaan zo volledige glasgevels. Naargelang de gebruikte producten wordt ofwel een uniform geheel (matching) ofwel een contrasterend effect verkregen.

Op esthetisch vlak ligt het niet altijd voor de hand de juiste borstwering te kiezen voor de doorzichtige beglazing. Het is dan aanbevolen de meest aangewezen oplossing te selecteren in overleg tussen de architect, de opdrachtgever of de leverancier van het glas.

De borstweringen kunnen worden gecombineerd met een warmtewerende, geluidsisolerende en brandwerende beglazing en/of een combinatie daarvan.

De mogelijke types borstweringen zijn:

- geëmailleerd enkel glas: dit is een helder, gekleurd of van een coating voorziene ruit, met een laag email bedekt die vervolgens halfgehard of gehard is;

- ondoorzichtig gemaakt enkel glas: dit is gehard of halfgehard gecoat glas waarop een laag zwarte verf is aangebracht;

- geëmailleerde isolerende beglazing op zijde 4 van de dubbele beglazing;

- een shadow-box: een borstwering die is samengesteld uit een doorzichtige beglazing en een ondoorzichtige achterzijde (staalplaat e.d.), hetgeen een ondoorzichtig element oplevert in harmonie met het gebouw.

De beglazing van borstweringen is altijd gehard of halfgehard. NBN S23-002 - Glaswerk 23

2.2.42 Glazen constructies

Dit zijn complexe producten, zoals vensters, gordijngevels, SGG-gevels, borstweringen e.d. waarvan de glasproducten deel uitmaken.


3. Fundamentele voorschriften

3.1. Mechanische sterkte en stabiliteit (ER1) Dit fundamentele voorschrift geldt enkel voor de dragende constructie van het gebouw. De mechanische sterkte van het glaswerk wordt nagegaan in het kader van de gebruiksveiligheid.

3.2. Brandveiligheid (ER2) De eisen in verband met de brandreactie en de brandweerstand van glaspartijen moeten overeenstemmen met de wetten, verordeningen (federaal, gewestelijk, regionaal, gemeentelijk) en administratieve bepalingen die van toepassing zijn op het eindgebruik. Opmerking: sommige verordeningen bevatten andere eisen dan degene die betrekking hebben op de brandweerstand of de brandreactie.

3.3. Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu (ER3) De producten moeten van een zodanige aard zijn dat ze, als ze werden geïnstalleerd overeenkomstig de geldende aanbevelingen, beantwoorden aan de fundamentele voorschriften ER3 van de CPD en aan de nationale voorschriften, vooral wat de uitstoot van giftige gassen, gevaarlijke deeltjes en stralingen in het gebouw of in de omgeving betreft (lucht, water, bodem). De bouwwerken dienen op een zodanige manier te worden opgevat en uitgevoerd dat ze geen risico's inhouden voor de hygiëne en de gezondheid van de bewoners en hun buren. Specifiek wat het glaswerk betreft, dienen de volgende aspecten in aanmerking te worden genomen:

• luchtkwaliteit (emissie van verontreinigende/gevaarlijke stoffen); • vochtigheid; • schokken en verbrijzeling;

3.4. Gebruiksveiligheid (ER4) 3.4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit De glazen constructies en de glasproducten dienen stabiel te zijn onder de belastingen en combinaties die worden gegenereerd door het eigengewicht, de windbelasting, de sneeuw, de temperatuur, de vochtigheid, de gebruiksbelastingen, de schokken en de normale vervormingen van de dragende constructie.

Het gaat om de volgende belastingen (in detail):

3.4.1.1. Zwaartekracht De opspanning van de beglazing dient op een zodanige wijze te gebeuren dat het eigengewicht van de glazen elementen zonder beschadiging wordt overgedragen op het dragende kader.

3.4.1.2. Gevolgen van de belastingen, uitgeoefend door het eigengewicht, de gebruiksbelastingen, de sneeuw en de temperatuur Rekening houdend met de aangewezen veiligheids- en combinatiecoëfficiënt(en) van de belastingen, dienen de glazen elementen mechanisch bestand te zijn tegen de spanningen die worden veroorzaakt door de individuele of gecombineerde inwerking van het eigengewicht, de gebruiksbelasting, de wind, de sneeuw, de temperatuur en de door de wind veroorzaakte trillingen.


3.4.1.3. Gevolgen van de normale vervormingen van de constructie van het gebouw De vervormingen van de dragende constructie van het gebouw kunnen het gevolg zijn van onder andere: de gebruiksbelastingen (wind, temperatuur, verkeer, enz.), de differentiële vervormingen tussen elementen van de constructie, de ongelijke zetting van de funderingen, de trillingen.

Tijdens het ontwerp van de gevel moet rekening worden gehouden met elke beweging van het gebouw die het gevolg is van één van de bovenstaande verschijnselen. Het is absoluut noodzakelijk bewegingsvoegen te voorzien teneinde de beglazing en/of de glazen constructies te behoeden voor de belastingen die worden veroorzaakt door de bewegingen van het gebouw.

3.4.1.4. Gevolgen van vocht Wanneer de voorschriften van speciale glasproducten dat vereisen, worden de glazen constructies op een zodanige wijze opgevat dat ontwatering en ventilatie mogelijk is.

3.4.1.5. Gevolgen van de temperatuur De onderstaande extreme temperaturen, de temperatuurverschillen en de temperatuurgradiënten mogen niet leiden tot gebreken. Om praktische redenen worden oppervlaktetemperaturen van - 20°C en 80°C gewoonlijk beschouwd als uiterste temperatuurwaarden.

3.4.2. Veiligheid van personen De glazen constructies dienen de veiligheid van de personen te garanderen wanneer ze bloot staan aan een incidentele schok, veroorzaakt door een of meerdere menselijke licha(a)m(en) wanneer er zich een voorval voordoet dat resulteert uit de menselijke activiteit waarvan het risico redelijkerwijze voorzienbaar is. De volgende gevaren moeten worden voorkomen:

− snijwonden door grote glasscherven, − uit het raam vallen of door een glazen wand vallen, − verwondingen/kneuzingen door toevallig contact met voornamelijk doorzichtige glazen

elementen, − snijwonden door contact met niet-afgeschermde randen.

Wat de belastingen betreft die worden veroorzaakt door bewegende mensenmassa's tijdens manifestaties van welke aard ook, volstaan de proeven in het hoofdstuk 4 niet. Dergelijke belastingen moeten worden onderworpen aan een speciale studie, gebaseerd op berekeningen overeenkomstig de Eurocodes en/of op tussen de partijen overeen te komen proeven.

3.5. Bescherming tegen lawaaihinder (ER5) De geluidsprestaties van het buitenschrijnwerk en de beglazing hangen vooral af van de kwaliteit van het glaswerk. De glazen constructies dienen op een zodanige wijze te worden opgevat en uitgevoerd dat het voortgeplante buitenlawaai wordt herleid tot een niveau dat geen gevaar inhoudt voor de gezondheid van de bewoners, zodat ze in bevredigende omstandigheden kunnen slapen, rusten en werken. NBN S23-002 - Glaswerk 26

3.6. Energiebesparing en warmte-isolatie (ER6) De energieprestaties van het buitenschrijnwerk en de beglazing hangen vooral af van de kwaliteit van het glaswerk.

Bij het ontwerpen en uitvoeren van de glaspartijen en bij het kiezen van de beglazing moet erop worden gelet dat: de warmtedoorgangscoëfficiënt ervan voldoet aan de gewestelijke voorschriften voor

het voorziene gebruik; de spectrale eigenschappen van de beglazing niet leiden tot:

o oververhitting van of een te hoog energieverbruik door de klimaatinstallatie; o visuele overlast of een te hoog energieverbruik door de verlichtingsinstallatie.

3.7. Duurzaamheid Alle gebruikte materialen moeten zodanige eigenschappen vertonen of op een zodanige wijze behandeld zijn dat er geen opvallende schade mag worden vastgesteld tijdens de verwachte levensduur in normale plaatsings- en gebruiksomstandigheden. De inwerking van water, koude, hitte, zonnestralen en alle andere aspecten die een invloed hebben op de globale duurzaamheid, wordt behandeld in het hoofdstuk 3 "Fundamentele voorschriften". De duurzaamheid hangt tevens af van de kwaliteit van het onderhoud (zie hoofdstuk 9).

3.8. Eisen in verband met toebehoren en bijhorende producten De toebehoren die gewoonlijk worden gebruikt bij de verwerking van glasproducten, zoals voegbodems, steunblokjes, afdichtingprofielen, afdichtingskit, enz., hebben een belangrijke invloed op de duurzaamheid van de constructie, maar ook op de prestaties ervan. Ook de compatibiliteit tussen de toebehoren en de beglazing is hierbij belangrijk. Deze lijst is niet uitputtend.

3.9. Overige eisen De bescherming van eigendommen tegen inbraak, gewapende overvallen en ontploffingen kunnen worden vermeld in het bijzonder bestek. Ze worden getoetst aan hoofdstuk 4 van deze specificaties.


4. Prestaties en toepassingsgebieden

4.0. Specificaties – algemene kenmerken De glasproducten kunnen op basis van hun specificaties worden ingedeeld in gestandaardiseerde referentievoorwaarden. De overgrote meerderheid van de glasproducten maken deel uit van complexe glazen constructies zoals vensters, gordijngevels, SGG-gevels, borstweringen e.d. Algemeen gesteld moeten de prestaties van de glazen constructies worden bepaald overeenkomstig de geldende normen.

4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit (ER1) Deze Essentiële Eis geldt enkel voor de dragende constructie van het gebouw. Ze geldt dus niet voor de beglazingen. De mechanische sterkte van het glaswerk wordt getoetst aan de gebruiksveiligheid (ER4).

4.2. Brandveiligheid (ER2) Referentiespecificaties inzake brandveiligheid:

[] 57 - NBN 713-020:1968 - Beveiliging tegen brand - Gedrag bij brand bij bouwmaterialen en bouwelementen - Weerstand tegen brand van bouwelementen) (met erratum)

[] 58 - NBN 713-020/A1:1982 - Beveiliging tegen brand - Gedrag bij brand bij bouwmaterialen en bouwelementen - Weerstand tegen brand van bouwelementen



[] 61 - NBN S 21-201:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Terminologie

[] 62 - NBN S 21-202/A1:1984 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Hoge en middelhoge gebouwen - Algemene eisen (met erratum)

[] 63 - NBN S 21-202:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Hoge en middelhoge gebouwen - Algemene eisen (met erratum)

[] 64 - NBN S 21-203:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Reactie bij brand van de materialen - Hoge en middelhoge gebouwen

[] 65 - NBN S 21-204:1982 - Brandbeveiliging van de gebouwen - Schoolgebouwen - Algemene eisen en reactie bij brand

[] 66 - NBN S 21-205:1992 - Brandbeveiliging van de gebouwen - Hotels- en gelijkaardige inrichtingen - Algemene eisen


4.2.1. Brandreactie (+) 2 - Brandreactie:

Het bijzonder bestek vermeldt de eisen betreffende het brandgedrag overeenkomstig de geldende voorschriften.

De eisen aangaande het brandgedrag worden beschreven in het Koninklijk Besluit van 07.07.1994 "Basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing", gewijzigd door het K.B. 19.12.1997 en het K.B. van 04.04.2003.

Deze eisen

- hangen af van het gebruik van bouwproducten en –materialen (op gevel, dak, wandbekleding in vluchtwegen, enz.) in het gebouw;

- gelden voor alle nieuwe gebouwen (behalve voor eengezinswoningen, lage gebouwen van minder dan 100 m² en maximaal 2 verdiepingen, en industriële gebouwen);

- moeten worden beschouwd als minimumeisen.

Andere specifieke voorschriften in functie van de bestemming van het gebouw kunnen dit Koninklijk Besluit aanvullen.

Opmerking 1: het Koninklijk Besluit van 19.12.1997 wordt momenteel herzien met de bedoeling de nieuwe Europese classificatie inzake brandreactie ("Euroclasses") erin op te nemen.

Met uitzondering van het glas waarin organisch materiaal is verwerkt, delen de Euroclasses (Beschikking 96/603/EC en 2000/605/EC van de Commissie) het floatglas zonder proeven in onder A1 "geen bijdrage tot de brand".

Opmerking 2:

- Wanneer de voorschriften zijn opgenomen in de officiële nationale, gewestelijke of andere reglementen, zijn ze bindend (= wet). De voorschrijver maakt zijn bestek op op basis van de ontwerpvoorwaarden en de voorschriften.

- Er bestaan daarnaast ook specifieke voorschriften in functie van de bestemming van het gebouw (ziekenhuis, rusthuis, hotels, enz.). Deze laatste kunnen andere eisen bevatten dan degene betreffende de brandreactie en de brandweerstand en kunnen verschillen naargelang de gemeenschap of het gewest.

Er kunnen normen worden opgelegd door ze te vemelden in het bijzonder bestek (bijvoorbeeld: NBN S21-204 [] 65 Brandbeveiliging van de gebouwen – Schoolgebouwen)

Opmerking 3:

Er werd een nieuwe Europese brandreactiesclassificatie voor bouwproducten opgesteld (Besluit van de Europese Commissie (2000/147/CE)). Die classificatie is opgenomen onder NBN EN 13501-1 [] 67 , die het statuut van geregistreerde Belgische norm heeft. De Bijlage 5 van het Koninklijk Besluit van 19.12.1997, gebaseerd op de Belgische brandreactiesclassificatie ("Belgische" klassen A0 tot A4) werd evenwel nog niet afgestemd op die nieuwe Europese classificatie ("Euroclasses" A1, A2, B, C, D, E en F). Een werkgroep, opgericht binnen de Hoge Raad voor brand- en ontploffingsveiligheid, zou deze Bijlage 5 binnenkort bijwerken en daarin de punten van overeenkomst tussen beide classificaties voorstellen. NBN S23-002 - Glaswerk 29

[] 67 - NBN EN 13501-1:2002 -Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 1 : Indeling berustend op uitkomsten van de proeven op de tegenwerking tegen vuur van bouwwaren.

4.2.2. Brandweerstand Op het ogenblik dat deze specificaties werden opgesteld, was NBN 713.20 [] 57 van toepassing.

(+) 3 - Brandweerstand

Het bijzonder bestek vermeldt de eisen in verband met de brandweerstand.

De eisen aangaande de brandweerstand worden beschreven in het Koninklijk Besluit van 07.07.1994 dat de "Basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing" beschrijft, gewijzigd door het K.B. 19.12.1997 en het K.B. van 04.04.2003 (zie opmerking in verband met de brandreactie in § 4.2.1).

Opmerking 1: het Koninklijk Besluit van 19.12.1997 wordt momenteel herzien met de bedoeling de nieuwe Europese classificatie inzake brandweerstand erin op te nemen. De Eurocodes zouden ook worden opgenomen in het Koninklijk Besluit teneinde een rekenkundige controle mogelijk te maken.

Opmerking 2: op het ogenblik dat deze onderhavige specificaties werden opgesteld, gold nog altijd NBN 713-020 (+ addendum) voor de proefsgewijze bepaling van de brandweerstand van de bouwelementen. Die norm zou echter na een overgangsfase worden vervangen door een reeks proefnormen (NBN EN 1363 [] 72 , NBN EN 1364,[] 74 enz.) zodra de classificatienorm EN 13501-2 het statuut van Belgische norm heeft. Het Koninklijk Besluit van 19.12.1997 (Bijlage 1, 2, 3 en 4) wordt nu reeds herwerkt teneinde de eisen inzake brandweerstand af te stemmen op de nieuwe Europese classificatie terzake.

Opmerking 3: zie opmerking 2 § 4.2.1

[] 68 - NBN EN 13501-2:2004 -Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 2 : Classificatie gebruik makend van gegevens van brandweerstandsproeven, met uitsluiting van producten voor gebruik in ventilatiesystemen.

Opmerking 4: het is ook mogelijk de brandweerstand te berekenen aan de hand van een door de minister van Binnenlandse Zaken erkende methode. Op dit ogenblik is nog geen enkele berekeningsmethode officieel goedgekeurd. De Eurocodes die betrekking hebben op "brand", worden evenwel als referentie beschouwd en zouden binnen afzienbare tijd worden goedgekeurd. Speciaal daarvoor werd binnen de Hoge Raad een werkgroep opgericht.

4.2.3. Gedrag bij een uitwendige brand. Op het ogenblik van opstelling van de onderhavige specificaties, is de EN 1187 van toepassing.

(+) 4 – Gedrag bij een uitwendige brand.

Desgevallend vermeldt het speciale bestek de eisen in verband met het gedrag bij een uitwendige brand.

De eisen in verband met het gedrag bij een uitwendige brand zijn vermeld in het Koninklijk Besluit van 07/07/1997 dat de « Basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing » bepaalt, gewijzigd door het K.B. van 19.12.1997 en het K.B. van 04.04.2003;

Opmerking: De norm NBN EN 13501-5 zal van toepassing worden zodra het Koninklijk Besluit van 19.12.1997 zal zijn gewijzigd om ernaar te verwijzen. De nieuwe Europese classificatie van


het gedrag van bouwproducten bij een uitwendige brand is vastgelegd (Beschikking van de Europese Commissie 2001/671/EG gewijzigd door beschikking 2005/823/EG).

[] 69 - NBN EN 13501-5 :2006 – Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen - Deel 5 : Classificatie op grond van resultaten van proeven waarbij daken aan een externe brand worden blootgesteld

[] 70 - NBN ENV 1187 :2002 - Proeven voor de blootstelling van daken aan vliegvuur

[] 71 - NBN ENV 1187/A1 :2005 - Proeven voor de blootstelling van daken aan vliegvuur

[] 72 - NBN EN 1363-1:1999 - Vuurweerstandsproeven - Deel 1: Algemene eisen

[] 73 - NBN EN 1363-2:1999 - Vuurweerstandsproeven - Deel 2: Alternatieve en aanvullende werkwijzen

[] 74 - NBN EN 1364-1:1999 - Vuurweerstandsproeven voor niet-dragende bouwdelen - Deel 1: Wanden

[] 75 - NBN EN 1364-3:2003 - Vuurweerstandsproeven voor niet-dragende bouwdelen - Deel 3: Gordijnmuren - Volledige configuratie (volledige montage)

[] 76 - NBN EN 357:2005 - Glas voor gebouwen - Brandwerende glazen elementen met doorzichtige of doorschijnende producten van glas - Classificatie van brandwerendheid

4.3. Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu (ER3) - Emissie van verontreinigende/gevaarlijke stoffen

De fabrikant dient zich te houden aan de Richtlijn van de Raad 76/769/EEC en zijn amendementen.

Voor een regelmatig bijgewerkte lijst van de verontreinigende/gevaarlijke stoffen wordt de lezer verwezen naar de website van de Europese Gemeenschap op het volgende adres: http://ec.europa.eu/enterprise/construction/internal/dangsub/dangmain.htm

De meeste van die stoffen zijn hetzij strikt verboden (in alle LidStaten), hetzij in beperkte mate toegelaten (in sommige LidStaten). In dit laatste geval (beperkt gebruik) kan de eis worden uitgedrukt in aantal (voorbeeld: x mg/kg stof) of in emissie. Als dat niet het geval is, kan het noodzakelijk zijn een proefmethode te ontwikkelen voor de stof in kwestie (als de wetteksten of voorschriften geen welomlijnde beschrijving bevatten).

Er bestaan geen voorschriften voor elk project.

(+) 5 - Gereglementeerde stoffen

De verkoper verstrekt een verklaring die stelt dat de stof in kwestie conform de Europese en Belgische wetgeving inzake gereglementeerde stoffen is.

- vochtigheid: deze eis wordt behandeld in essentiële eis ER6

- schokken en verbrijzeling: deze eis wordt behandeld in essentiële eis ER4.;


http://ec.europa.eu/enterprise/construction/internal/dangsub/dangmain.htm

4.4. Gebruiksveiligheid (ER4) 4.4.1. Mechanische sterkte en stabiliteit 4.4.1.1. Belastingen op glasproducten (+) 6 - Belastingen op glasproducten:

Het bijzonder bestek vermeldt de nodige gegevens om de stabiliteit van de glasproducten te kunnen controleren, rekening houdend met de gepaste veiligheidscoëfficiënt. De belastingen zijn opgesteld op basis van de NBN EN 1990, de NBN EN 1991 en de Eurocodes; deze laatste versie fungeert als referentie.

4.4.1.2. Mechanische stabiliteit van de glasproducten Stijfheid van de steunprofielen

Opdat een constructie-element dat aan één zijde van de beglazing grenst zou kunnen worden beschouwd als een steunprofiel, dient het over een voldoende hoge weerstand en stijfheid te beschikken.

De specificaties betreffende de glazen constructies vermelden de toegestane vervormingen (daken, vensters, gevels (STS 52.0), borstweringen, enz.).

Berekening van glasproducten

Op het ogenblik dat deze norm werd opgesteld, werkten verschillende Belgische en Europese werkgroepen berekeningsmethoden uit. In afwachting van de nieuwe voorschriften verwijzen we de lezer naar het document dat momenteel van kracht is, d.w.z. de verschillende technische voorlichtingen of het technische rapporten van het WTCB over de berekening van glasproducten.

4.4.1.3. Evaluatie van het risico op thermische schokken Er doet zich een breuk door thermische schok voor als er een te groot temperatuurverschil bestaat tussen twee zones van een ruit van uitgegloeid glas. Glas dat wordt blootgesteld aan een temperatuurstijging, zet uit. Dit hoeft geen probleem te zijn, als de temperatuur maar gelijkmatig stijgt over de volledige oppervlakte van de beglazing en als die laatste ongehinderd kan uitzetten. Als een deel van de beglazing echter koud blijft, kan het warme deel niet vrij uitzetten, hetgeen zich vertaalt in trekspanningen die in sommige omstandigheden de breukspanning van het glas overtreffen.

(+) 7 - Thermische schokken

Het bijzonder bestek vermeldt:

- het type vleugel,

- de verticale en horizontale doorsnede van het gebouw,

- het vooraanzicht van de gevels en hun oriëntatie,

- het detailplan van de beglazing, de toebehoren en de aangrenzende elementen, zoals:

o de zonwering, o de zonneblinden aan de binnen- en/of buitenzijde (met vermelding van het type en

de ventilatie) en de afstand tussen het glasvlak en de zonnewering o de borstweringen, tussenmuren, enz.,

NBN S23-002 - Glaswerk 32o de aard en het type van het schrijnwerk en de dichtingsmaterialen en/of –producten,

o de kleur (tint) en het materiaal van alle onderdelen, o de slagschaduw, enz.

- de ligging van het gebouw,

- de plaats en het type van de verwarmings-, airconditioning- en ventilatiesystemen,

- de binnenklimaatregeling-cycli (dag, nacht, week, weekend,….)

- het type beglazing (enkel, isolerend, gecoat, enz.).

In afwachting van de Europese norm dient de berekeningsmethode van het document FIV 01 te worden toegepast. Sommige ingewikkelde situaties die niet worden behandeld door dit document, vergen echter een speciale studie.

[] 77 - FIV 01 – Beoordeling van de thermische spanningen in de beglazingen.

4.4.1.4. "Heat soak" gehard glas "Heat soak" is een thermische behandeling waaraan gehard glas wordt onderworpen om het risico op breuk te verkleinen bij geharde producten met insluitingen van nikkelsulfide.

Deze thermische behandeling is aangewezen voor gehard glas dat aan sterke opwarming is blootgesteld in de volgende gevallen:

− wanneer het te vervangen glas moeilijk bereikbaar is en/of de vervanging ervan erg omslachtig is en andere middelen vergt dan degene die zijn voorzien voor het normale onderhoud van de glasconstructies (hijstoestel, tijdelijke bouwwerken, inname van een deel van openbare wegen met druk verkeer, enz.),

− gebouwen met gevels van structureel verankerd glaswerk (SVG),

− alle andere in het bijzonder bestek voorziene situaties.

(+) 8 - Thermische behandeling "heat soak"

Het bijzonder bestek vermeldt of de "heat soak"-behandeling vereist is en voor welke glazen elementen.

4.4.2. Gedrag bij schokken 4.4.2.1. Veiligheidsprestaties (+) 9 - Voorkoming van verwondingen door contact:

Het bijzonder bestek vermeldt in voorkomend geval de vereiste maatregelen betreffende:

• de bewerking van de randen en de scherpe kanten van de glasproducten,

• het type breuk (verbrijzelingswijze) van de producten.

(+) 10 - Voorkoming van valpartijen:

In voorkomend geval vermeldt het bijzondere bestek de schokweerstandsklasse zie ook § 4.4.2.2.1.

[] 78 - NBN EN 12600:2003 - Glas voor gebouwen - Slingerproef - Stootbelastingproef en classificatie voor vlakglas

Het classement van NBN EN 12600 moet als volgt worden geïnterpreteerd:


α (β) φ De classificatie van de valhoogte is hierna gegeven.

Tabel 3 - Schokken – klasse van de valhoogte

Classificatie Valhoogte (α, φ) [mm]

3 190 2 450 1 1 200

- α de grootste valhoogte is waarbij er zich geen breuk voordoet of waarbij de breuk beantwoordt aan de definitie van § 4 a) of 4 b) van NBN EN 12600 as volgt:

4 a) er verschijnen veel barsten in het glas, maar er is geen enkele breuk of barst toegestaan waarlangs een bol met een diameter van 76 mm door het proefstuk kan dringen bij een maximale uitgeoefende kracht van 25 N (overeenkomstig Bijlage A). Indien bovendien stukken loskomen van het proefstuk tot 3 min na de schok, mag hun totale gewicht niet groter zijn dan een massa die overeenstemt met 10.000 mm2 van het initiële proefstuk. Het gewicht van het grootste afzonderlijke stuk moet lager zijn dan een massa die overeenstemt met 4.400 mm2 van het initiële proefstuk;

4 b) het glas verbrijzelt en het totale gewicht van de 10 grootste stukken zonder barsten, die binnen de 3 min na de inslag worden verzameld en die binnen 5 min na de schok worden gewogen, mag niet hoger zijn dan de massa die overeenstemt met 6.500 mm2 van het initiële proefstuk. De stukken mogen uitsluitend worden gekozen uit het gedeelte van het initiële proefstuk dat in het proefraam is blootgesteld. Voor de bepaling van de equivalente massa mag uitsluitend rekening worden gehouden met het blootgestelde oppervlak van elk stuk dat in het proefraam wordt vastgehouden.

- β Type breuk

Men neemt 3 afzonderlijke breuktypes waar voor het glas

− A: barsten met afzonderlijke scherven (uitgegloeid, halfgehard, chemisch gehard glas)

− B: barsten met aan elkaar vastzittende scherven (bepaalde soorten gelaagd glas, gewapend glas, films op uitgegloeid glas)

− C: verbrijzeling in een groot aantal stukken met geringe massa (thermisch gehard)


Breuktype A Breuktype B Breuktype C

Afbeelding 2 : Breuktype van het glas

- φ de grootste valhoogte (zie de bovenstaande Tabel 3 met de valhoogten) is waarbij er zich geen breuk voordoet of waarbij de breuk beantwoordt aan de definitie van § 4 a) van NBN EN 12600, d.w.z. dat in de omschreven omstandigheden geen gespecifieerde bol door het glas dringt.

Tabel 4 - φ-waarden

φ Karakteristieke breuk φ0 De ruit breekt bij de kleinste valhoogte en de bol dringt erdoor. 1 De bol dringt niet door de ruit bij een hoogte waarbij α = 1 2 De bol dringt niet door de ruit bij een hoogte waarbij α = 2 3 De bol dringt niet door de ruit bij een hoogte waarbij α = 3


4.4.2.2. Keuze van de glasproducten en veiligheid van personen 4.4.2.2.1. Algemeen

- Veiligheid van personen Dit concept moet worden beoordeeld uitgaande van een “normaal” of normaal voorzienbaar gebruik van de gebouwen. Dit sluit het bewust en weloverwogen nemen van risico’s door de gebruiker uit. Voor het gebruik wordt een redelijk en verantwoordelijk gedrag van de gebruikers verondersteld of, indien het om kinderen gaat, van de personen die met hun toezicht belast zijn.

Alle andere preventies van risico’s dan deze uitgedrukt in de huidige specificaties moeten het voorwerp uitmaken van bijkomende eisen aangepast aan de risico’s dat men wil dekken.

De onderstaande paragrafen beschrijven de omstandigheden waarin veiligheidsglas moet worden gebruikt om verwondingen door contact of uit het raam vallen te vermijden. Grosso modo kunnen we stellen dat gehard of gelaagd glas aangewezen is in situaties waar enkel het gevaar voor verwondingen door loskomende glasscherven bestaat. Als er bovendien risico op vallen bestaat, komt enkel gelaagd glas in aanmerking.

Worden beschouwd als menselijk activiteitsgebied:

o de categorieën A tot E volgens NBN EN 1991-1-1 (zie definities in tabel 5 hierna)

o de voor het publiek toegankelijke zones, vastgelegd in de STS 52.0, d.w.z. zones waar een groot en onbekend aantal personen zich kan ophouden, zoals:

trottoirs, aangelegde wegen, speelplaatsen, ingangen van gebouwen die uitgeven op de openbare weg,

terrassen, commercieel uitgebate horecaruimten, voor het publiek opengestelde tuinen en parken

enz.

Opmerking: de STS 52.0 definieert de plaatsen die niet rechtstreeks voor het publiek toegankelijk zijn, d.w.z. waar slechts een beperkt publiek met toelating wordt ontvangen, zoals terrassen, niet commercieel uitgebate ruimten, niet voor het publiek opengestelde tuinen en parken, interne toegangen tussen gebouwen die tot een zelfde eigendom behoren enz.

- Veiligheidsglas De klasse-specificaties in de paragrafen hierna zijn gebaseerd op de norm NBN EN 12600 en omvatten 2 eisen:

- de ene heeft betrekking op de schokenergie (α = valhoogte)

- de andere op de verbrijzelingswijze (β = B, C) van het glas.

Gehard glas (breuktype C) mag te allen tijde worden vervangen door gelaagd glas (breuktype B) dat beantwoordt aan dezelfde impactenergie.

Uitgegloeid floatglas (van het type A volgens NBN EN 12600 [] 78) komt nooit in aanmerking als veiligheidsglas, zelfs niet als het bestand is tegen impactbelastingen uit de proef zonder breuk.

NBN S23-002 - Glaswerk 36Ingeval er wordt gebruikgemaakt van glas van het type A met veiligheidsfolie, moet die laatste

over de volledige glasoppervlakte aangebracht zijn en doorlopen in de sponningen; in dit geval kan het glas met folie worden beschouwd als glas van het breuktype B na beproeving volgens NBN EN 12600. De duurzaamheid van de prestaties moet gewaarborgd zijn (UV-bestendigheid, invloed van vocht, enz.).

- Beglaasde constructies (vensters, deuren, enz.) De specificaties die van toepassing zijn op de beglaasde constructies (bijvoorbeeld STS 52.0 voor het buitenschrijnwerk, NBN B02-004 voor de borstweringen, STS 53 voor de deuren, enz.), vermelden de eisen geldig voor deze constructies, d.w.z. de constructie waarin het glas wordt toegepast (bv. venster, vliesgevel, borstwering enz.):

- wat de valhoogten voor de schokproeven betreft, vermelden deze specificaties waarden die van toepassing zijn voor de beglaasde constructie;de beglazingsklassen in de tabellen 5 en 6 zijn evenwel een minimum;

Opmerking: Aan de hand van de valhoogten van de NBN EN 12600, kan enkel glas (gehard, gelaagd) worden geklasseerd in referentiebeproevingsomstandigheden. De NBN EN 12600 is niet van toepassing op beglaasde constructies.

- wat de verbrijzelingswijze betreft, moeten de specificaties van de volgende § worden nageleefd, ongeacht het type van de glazen constructies.

Het schrijnwerk dat tussen -15° et 15° helt ten opzichte van de verticale, moet worden gelijkgesteld met verticale constructies (zie 4.4.2.2.2). De horizontale projectie van de oversteek mag echter de 50 cm niet overschrijden. Als dit het geval is, moet de constructie worden beschouwd als hellend.

Met de hoogte van de borstwering wordt enkel rekening gehouden als de borstweringen opgebouwd zijn uit duurzame elementen die stevig aan structurele elementen zijn bevestigd.

- Isolerende beglazing Ingeval de beglazing isolerend moet zijn,

- dient het glas van het veiligheidstype te zijn aan de zijde(n) waar de inslag zich kan voordoen en waar hij eventueel gevaar oplevert.

- Indien het glas langs de impact zijde gehard moet zijn, moet ook de andere ruit van veiligheidsglas zijn.

- Onderzochte gevallen Volgende negen concrete toepassingen worden bestudeerd:

- geval 1: verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15°≤ α ≤ 15°) met een valhoogte van hc≤ 1,50 m en een borstwering van minder dan 0,90 m

- geval 2: verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15°≤ α ≤ 15°) met een valhoogte hc> 1,50 m en een borstwering van minder dan 0,90 m

- geval 3: verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15°≤ α ≤ 15°) met een borstwering > 0,90 m

- geval 4: wanden langs en/of uitstekend boven een menselijke activiteitenzone

- geval 5: deuren

- geval 6: daken NBN S23-002 - Glaswerk 37

- geval 7: plafonds

- geval 8: glasproducten als gevelbekleding en als applique

- geval 9: overige toepassingen

De eisen voor deze 9 verschillende gevallen hangen af van het type gebouw (privé, openbaar, commercieel, enz.).

De classificatie van de gebouwtypes werd overgenomen uit de Eurocode NBN ENV 1991-2-1 (categorieën A tot E; zie ook de definities in de tabel 5 hierna).

[] 79 - NBN EN 1991-1-1:2002-Eurocode 1 : Belastingen op constructies - Deel 1-1 : Algemene belastingen – Volumieke gewichten, eigengewicht en opgelegde belastingen voor gebouwen, inclusief het Belgische toepassingsdocument (gehomologeerde versie + NAD)

[] 80 - NBN EN 1991-1- ANB :2005 – Eurocode 1 : Belastingen op constructies – Deel 1-1 : Algemene belastingen – Volumieke gewichten, eigengewicht en opgelegde belastingen voor gebouwen - Belgische Nationale Bijlage

- Vereiste dikte van het glas De effectieve dikte van het glas moet geval per geval worden bepaald in functie van de belastingen, de afmetingen van het glas en de bevestigingswijze ervan. De dikten die overeenstemmen met de klassen van de norm NBN EN 12600 zijn enkel minimumdikten.

In dit hoofdstuk worden de door personen uitgeoefende drukken niet bestudeerd

Voorbeeld : Indien men een venster beschouwt dat wordt geplaatst volgens geval 2 van tabel 5, dan wordt een 1B1-glas voorgeschreven, hetgeen wil zeggen

- dat het glas gelaagd moet zijn (B);

- dat in het geval van met PVBgelaagd glas, getest volgens de NBN EN 12600, een glas 33.2 (d.w.z. 2 lagen glas van 3 mm dik, gescheiden door 2 tussenlagen van 0,36 mm van PVB) beantwoordt aan de eis 1B1;

- dat dit glas 33.2 een minimum is;

- dat de effectieve dikte van het (de) glasproduct(en) van de te gebruiken isolerende beglazing per geval moet worden bepaald, als functie van de belastingen die optreden in de ontwerpsituatie (ontwerp van het scrhijnwerk, afmetingen van het glas enz.) en van de specificaties voor de beglaasde constructie.

- Legende bij de afbeeldingen In de onderstaande afbeeldingen is:

• h : De hoogte van de borstwering tussen het hoogste niveau van de afgewerkte binnenvloer en het laagste niveau van het schrijnwerk

• hc :De valhoogte hc is de hoogte vanaf het niveau van de vloer onderaan en het hoogste niveau van de sponning, in geval van vaste elementen, of van het kozijn in geval van opengaande elementen.


4.4.2.2.2. Bescherming tegen verwondingen en tegen vallen door vensters en glazen wanden

De meest voorkomende situaties (gevallen 1 tot 6) worden hierna beschreven. Zie tabel 5 voor een overzicht van de eisen die op deze gevallen van toepassing zijn.

− Geval 1 : Verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15°≤ α ≤ 15°) met een valhoogte ≤ 1,50m en een borstwering van h minder dan 0,90m hoog

Afbeelding 3 : Beglazing – schokken – geval 1

− Geval 2 : Verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15°≤α≤15°) met een valhoogte > 1,50m en een borstwering van h minder dan 0,90m hoog.


In het 2de geval wordt een glasklasse B voorgeschreven teneinde het risico tot vallen te verhinderen maar mag vervangen worden door een bijkomende blijvende bescherming (borstwering overeenkomstig de NBN B02-004 (in voorbereiding). In dit geval moet er een onderscheid worden gemaakt tussen de volgende 2 situaties:

- de permanente veiligheidsinrichting wordt aan de zijde van de schok geplaatst: in dit geval komt glas van het breuktype A in aanmerking aan de zijde van de impact.

- de permanente veiligheidsinrichting wordt aan de tegenovergestelde zijde van de schok geplaatst: in dit geval komt glas van het breuktype C in aanmerking aan de zijde van de impact.


− Geval 3 : Verticale wanden (scheidingswanden, gevels, borstweringen, enz.) (-15° ≤ α ≤ 15°) met een borstwering van h ≥0,90m hoog


Nota: in de figuren hierboven wordt de borstweringshoogte van 0,9m als referentie genomen. De specificaties betreffende de beglaasde constructies kunnen andere waarden vermelden die dus gerespecteerd moeten worden.

− Geval 4 : Wanden langs en/of uitstekend boven een menselijke activiteitenzone

Voor de verticale en hellende wanden:

De gevallen 1 tot 3 hebben betrekking op de veiligheid van personen die zich bevinden aan de zijde waar de schok zich voordoet. Als er evenwel wordt gebruik gemaakt van een isolerende beglazing of meervoudige ramen, dienen de personen in de menselijke activiteitenzone aan de tegenovergestelde zijde van de schok te worden beschermd tegen de glasbreuk aan de tegenovergestelde zijde van de schok.

De voorschriften van de samenvattende tabel "geval 4" gelden dus voor het glas dat zich het verst aan de tegenovergestelde zijde van de schok bevindt, waarbij ervan wordt uitgegaan dat schokken vanuit de erlangs gelegen of erboven uitstekende activiteitenzone achterwege blijven. In het andere geval gelden de specificaties van de overzichtstabel betreffende de gevallen 1 tot 3 in functie van de situatie voor de impacts vanuit de activiteitenzone.

De voorschriften die van toepassing zijn op geval 4 mogen achterwege worden gelaten

- als uit een schokproef in de projectomstandigheden (product en situatie van het product) blijkt dat het uiterste glas dat zich aan de tegenovergestelde zijde van de schok bevindt niet breekt. In deze situatie komt uitgegloeid glas van het type A volgens NBN EN 12600 in aanmerking.

- als er geen veiligheidsglas is voorgeschreven aan de zijde van de schok in de gevallen 1 tot 3.


Glasbreuk = gevaar

Afbeelding 6 :Illustratie van geval 4

Aanvullende specifieke voorschriften voor hellende wanden:

De boven menselijke activiteitenzones uitstekende glaswanden (zie beschrijving hierboven) die in deze specificaties aan bod komen, hebben een hellingshoek α die varieert van 15°< α ≤ 45°/ -15°< α ≤-45° ten opzichte van de verticale of waarvan de horizontale projectie van de oversteek > 0,50 m bedraagt.

− De sponningen van deze hellende glaswanden moeten minimaal 25mm diep zijn;

− Wanneer de glaslatten het eigengewicht van de beglazing volledig of gedeeltelijk opvangen (de glaslatten bevinden zich aan de zijde die vooruitspringt boven de zone waarin de activiteiten plaats hebben), dan moeten ze met schroeven worden bevestigd. Enkel vastklikken is niet toegestaan (zie STS 52.0 § 4.2.1.10 - § 4.2.2.10);

− Gelaagd glas waarvan alle bladen gehard zijn, is niet toegestaan;

− In de tabel hierna zijn enkel de breuktype(s) B en/of C opgenomen, hetgeen erop wijst dat de dikte van het blad moet worden afgestemd op de belastingen en dat de verbrijzelingswijze van het blad van het type B of C moet zijn;

− Het breuktype A is niet toegestaan voor hellende wanden die uitkragen boven een menselijke activiteitenzone.

Als α meer dan 45°, is een speciaal onderzoek nodig.

− Geval 5 : deuren

Deuren vereisen een specifieke benadering omdat er rekening moet worden gehouden met het grotere gevaar voor verwondingen.

De oculi, de kijkraampjes, of de beglaasde oppervlaktes met oppervlakte “S” groter dan 0,5 m² moeten als volgt behandeld worden als de onderste rand van de beglazing hb < 1,40m is.


- Geval van portaaldeuren: Wanneer een portaaldeur geplaatst wordt boven een trap die een hoogteverschil « ∆ » heeft van meer dan één meter op minder dan één meter van de deur (zie figuur hierna), het gebruikte glas is dan een gelaagd glas.

- Geval van andere deuren: het gebruikte glas is gehard of gelaagd

Situatie met open

deur hb

P∆

Afbeelding 7 : Beglazing – schokken – geval 5: deuren

De aan deuren grenzende beglaasde delen moeten beantwoorden aan de voorschriften van de gevallen 1, 2 en 3.

Opmerkingen:

• Wanneer kleine stukjes hout worden gekleefd op eenzelfde ruit of eenzelfde isolerende beglazing, dan is S gelijk aan de oppervlakte van het glas of van de beglazing

• De minimale stijfheid (EI) van de kozijnprofielen van de deur dient 7.109 N.mm² te bedragen.

• Wanneer “S” ≤ 0,5 m² is, in het geval waar de bediening van de deur met de voet aanvaard is, wordt er aangeraden om een gehard of gelaagd glas te gebuiken wanneer hb< 1,40m.

• Er wordt aangeraden om niet onder een dikte van 4mm te gaan voor elk gebruikt glas.

• De beglazingen moeten gelijmd worden met een lijmkit op het deurkader, als er één is.

− Geval 6: daken

Hierna worden enkel de daken van de categorie (H) volgens NBN EN 1991-1-1 [] 79 doorgelicht, d.w.z. de daken die niet van buitenaf toegankelijk zijn, behalve voor onderhoud en kleine herstellingen.

In het geval van isolerende beglazing, moet het binnenste blad veiligheidsglas zijn.

Deze voorschriften gelden niet voor serres niet toegankelijk voor het publiek.

Als het glas beloopbaar moet zijn met het oog op de onderhoudswerken, moet bij de berekening van het glas worden uitgegaan van een puntbelasting van 1000 N toegepast op een oppervlakkte van 150x100 mm .

De specificaties van geval 6 (breuktype en belasting) gelden niet enkel voor daken, maar telkens de beglaasde constructie beloopbaar moeten zijn voor onderhoud. NBN S23-002 - Glaswerk 42

Opmerking: op het ogenblik van de verschijning van deze specificaties

Wordt TVN 176 van het WTCB herzien.

Wordt een wetenschappelijk rapport van het WTCB in verband met « Toepassing van de Eurocodes op het ontwerp van buitenschrijnwerk» opgesteld.

Zal het technische rapport van het WTCB “Dikte van gevelglas – Weerstand regen windbelasting” moeten worden aangepast aan de stand van de Europese normalisatie en de bijbehorende documenten.

− Geval 7 : plafonds

Afbeelding 8 : Beglazing – schokken – geval 7: plafonds

Het is absoluut noodzakelijk dat mechanische inrichtingen de val van volle elementen verhinderen en hiertoe worden gedimensioneerd.

Als de elementen gewoon op een hangende plafondstructuur zijn gelegd, worden inrichtingen aanbevolen die voorkomen dat de glazen plafondpanelen per ongeluk worden opgetild.

− Geval 8 : Glasproducten als wandbekleding en als applique

De glasproducten die dienst doen als wandbekleding en applique, worden bevestigd op een duurzame en mechanisch stabiele dragende constructie. Deze bepalingen zijn dus enkel bedoeld om verwondingen door scherpe glasscherven bij schokken te voorkomen.

Deze specificaties zijn van toepassing wanneer de totale oppervlakte van een glazen element in de gevelbezetting groter is dan 1,0 m².

Impactzone:

De impactzone bestaat uit glazen elementen waarvan de onderste rand zich op minder dan 1,5 m van het niveau van de afgewerkte vloer bevindt.

Veilige verlijming op dragende wanden:

Een bevestiging door verlijming op de dragende wand wordt als veilig beschouwd wanneer de verlijming

- gebeurt volgens een methode waarvan de toepasbaarheid en de duurzaamheid werden onderworpen aan een representatieve evaluatie van de reële gebruiksomstandigheden en als

- het verlijmingsvlak tussen de beglazing en de dragende structuur wordt gekenmerkt door

NBN S23-002 - Glaswerk • een verlijming over de volledige oppervlakte van de beglazing of

43

• een gedeeltelijke verlijming door middel van voorgevormde strips of lijmstroken van minimaal 10mm breed over de volle hoogte van het glazen element. De afstand tussen de lijmrupsen of strips mag maximaal 15 cm bedragen.

Veiligheidssituatie:

In de impactzones:

Er moet een veiligheidssituatie worden gecreëerd. Zijn daarvoor nodig:

- veiligheidsglas (verbrijzelingswijze van het type B of C volgens NBN EN 12600[] 78), gecombineerd met mechanische verankering of plaatselijke verlijming, bedoeld om het glazen element op de dragende structuur te houden

- uitgegloeid glas (verbrijzelingswijze van het type A volgens NBN EN 12600), gecombineerd met een veilige verlijming of een veiligheidsfilm, die beantwoordt aan NBN EN 12600 en waarvan de duurzaamheid is aangetoond.

- uitgegloeid glas (verbrijzelingswijze van het type A volgens NBN EN 12600), gecombineerd met een borstwering (NBN B02-004 "Borstwering" in voorbereiding) en plaatselijke verankeringen (mechanisch of door verlijming).

De volgens NBN EN 12600 vereiste glastypen zijn vermeld in tabel 5 van de onderhavige specificaties.


Geval 1 Geval 2 Geval 3 Geval 4 Geval 5 Geval 6 Geval 7 Geval 8

Verticale wanden Deuren (S> 0,5 m²)

Cat

egor

ie Specifiek gebruik

NBN EN 1991-1-1[] 79 menselijk activiteitsgebied hc ≤ 1,5 m

h<0,9 m hc > 1,5 m h<0,9 m h≥0,9 m

Verticale en/of

hellende wanden

(3) andere

hb< 1,40mPortaaldeur hb< 1,40m

Daken Plafonds

Gevelbe-kleding – Applique Impact-zone (2)

A Huishoudelijke en residentiële activiteiten Vertrekken van woongebouwen en huizen; kamers en zalen van ziekenhuizen ; kamers van hotels en tehuizen ; keukens en toiletten.

1C- 1B1 (5) 1B1 - A, C, B 1B1 1B1 2B2, 1C- 2B2, 1C-

B Kantoren 1C- 1B1 1B1 - A, C, B 1B1 1B1 2B2, 1C- 2B2, 1C- Plaatsen waar veel mensen samenkomen (oppervlakken van de categorieën A, B, D en E uitgezonderd) C1 : Plaatsen met tafels enz., bijvoorbeeld : scholen, cafés, restaurants, feestzalen, leeszalen, receptiezalen enz. C2 : Plaatsen met vaste stoelen, bijvoorbeeld : kerken, theaters en bioscopen, conferentiezalen, amfitheaters, vergaderzalen, wachtzalen. C3 : Plaatsen zonder obstakels voor het personenverkeer, bijvoorbeeld : musea, tentoonstellingszalen enz. en ingangen van openbare en administratieve gebouwen, hotels, ziekenhuizen, stations. C4 : Plaatsen waar fysieke activiteiten mogelijk zijn, zoals discotheken, turnzalen, toneelzalen enz.

C

C5 : Plaatsen waar grote aantallen mensen kunnen samenkomen, zoals in gebouwen waar openbare evenementen plaatsvinden, zoals sportzalen, met inbegrip van de tribunes, terrassen en toegangszones, publiek toegankelijke zones enz.

1C- 1B1 1B1 1C-

1B1 (4) A, C, B 1B1 1B1 2B2, 1C- 2B2, 1C-

D Handelsoppervlakken D1 : Detailhandelsruimten, bijvoorbeeld : magazijnen, papierhandels, winkels van kantoormaterialen enz.

1C- 1B1 1B1 - A, C, B 1B1 1B1 2B2, 1C- 2B2, 1C-

E Oppervlakken die zich lenen voor de opslag van grote volumes goederen, toegangszones inbegrepen Opslagruimten voor boeken en andere documenten

1C- 1B1 1B1 - A, C, B

1C- 2B2

1B1 1B1 2B2, 1C- 2B2, 1C-

Noot (1): 1 C - : - = vrij te kiezen tussen Ф = 0, 1, 2, 3 - zie § 4.4.2.2.1 Noot (2): Het breuktype C of B mag worden vervangen door A + veilige verlijming op wanden Noot (3): In de onder geval 4 § 4.4.2.2.2 vermelde omstandigheden, glas van het breuktype A met schokproef zonder dat het glas volgens breuktype A breekt, of veiligheidsglas zonder schokproef (C kan door B worden vervangen). Het breuktype A is niet toegestaan voor hellende wanden die uitkragen boven een menselijke activiteitenzone. Noot (4): Aanbeveling uitsluitend wanneer in de projectsituatie andere schokken dan deze voorzien in § 3.4.2 behoorlijk voorspelbaar is (bv. balschokken in een sportzaal, op de speelplaats) Noot (5): Voor eengezinswoningen en appartementen is glas van het breuktype A toegelaten voor zover het bestek dit voorschrijft en de schokproeven met een valhoogte van 450 mm op de beglaasde constructie (vensters, vliesgevel ...) aantonen dat het glas niet breekt. Algemene noot voor de tabel : een breuktype C mag steeds vervangen worden door een breuktype B, zie ook de specificaties van de voorgaande §§.

Tabel 5 – Specificatie van de glastypes


− Geval 9: overige toepassingen

De voorschriften van deze paragraaf zijn te allen tijde van toepassing, ongeacht de categorie, het specifieke gebruik of het geval.

Tabel 6 - Overige toepassingen

Klasse volgens NBN EN 12600 [] 78 Gebruiksomstandigheden Onderste rand beglazing

< 0,90 m van de grond Onderste rand beglazing ≥ 0,90 m van de grond

Stadsmeubilair (bushokjes, telefooncellen, enz.) 1B1, 1C1 2B2, 1C2

Douchewanden en -deuren 1B1, 1C- 1B1, 1C- Balkonscheidingen (zonder niveau-verschil) 1C2 1C2

Versterkingen en verstijvingen van etalages (1) 1B1, 1C1 1B1, 1C1

Opmerking (1): ingeval van versterkte etalages, wanden of beglaasde gehelen in het algemeen kan floatglas (breuktype A volgens NBN EN 12600) worden overwogen als eventuele schokken op de verstijvingselementen worden voorkomen door borstweringen of andere aangepaste inrichtingen.

4.4.2.2.3. Bescherming tegen verwondingen door contact of door loskomende glasscherven

Randen van glasproducten: ·in geval de beglazingen één of meer blootliggende randen hebben, moeten die laatste worden geslepen en/of afgeschermd, ongeacht de categorie, het specifieke gebruik of het geval.

4.4.2.2.4. Bijkomende voorschriften voor de keuze van het breuktype (β = B, C) van het glas voor de gevelconstructies bij structureel gelijmd glaswerk (SGG).

Naast de voorschriften van § 4.4.2.2.2 zijn ook de onderstaande voorschriften van toepassing:

Tabel 7 - Bijkomende voorschriften voor structureel gelijmd glas (SGG)

enkele beglazing isolerende beglazing met uitgelijnde randen

isolerende beglazing met verspringende randen Glastype

transpar. borstwering buiten binnen buiten binnen Uitgegloeid Halfgehard Gehard Gelaagd Halfgehard/gehard gelaagd

Ja Ja Ja Ja Ja

Neen (1) Ja Ja

Neen (1) Ja

Ja Ja Ja Ja Ja

Ja Ja

Neen (3) Ja Ja

Ja (2) Ja

Neen (4) Ja (6)

Ja

Ja Ja

Neen (5) Ja Ja

Toelichtingen bij tabel 7

1. De speciale studie van de fabrikant uitgezonderd (risico op breuk door thermische schok)

2. Halfgehard glas is aan te raden gezien het risico op breuk

3. Behalve als de afdichtingsvoeg van het isolerende SGG is uitgelijnd op de lijmvoeg van de beglazing op het kader

4. Gehard glas is enkel toegestaan als:

− de lijmvoeg op kader zich bevindt op het binnenblad van de beglazing en − het binnenblad niet gehard is of aan de voorwaarde van toelichting 3 wordt voldaan


5. Behalve als de lijmvoeg van het glas op het kader zich op het buitenblad bevindt of aan de

voorwaarde van toelichting 3 wordt voldaan

6. Uit halfgehard of gehard glas samengesteld gelaagd glas is aan te bevelen gelet op het risico op breuk tijdens het transport

4.4.2.2.5. Bescherming tegen botsingen – zichtbaarheid van het glasproduct In de voor het publiek toegankelijke ruimten moeten de onderstaande specificaties worden nageleefd wanneer

- de beglazing van de deuren en wanden transparant is tussen een hoogte van 0,60m tot 1,50m vanaf de afgewerkte binnenvloer,

- het glazen element breder is dan 0,55m, - de zones aan weerszijden van de wand verkeerszones zijn. De zichtbaarheid van de deuren moet worden verzekerd door middel van de volgende maatregelen hetzij:

− A: door een handgreep met een oppervlakte van ten minste 400 cm² of een inrichting met dezelfde omvang

hetzij, − B: door een opvallend patroon van ten minste 100 cm² op ongeveer 1,50m hoogte van de

afgewerkte vloer, De overige beglazingen moeten zichtbaar worden gemaakt hetzij:

− C: door middel van een strip met een oppervlakte van ten minste 400 cm² per horizontale meter beglazing op ongeveer 1 m van de afgewerkte vloer, of door een ander systeem met dezelfde omvang,

hetzij − D: door middel van een zichtbaar onderbroken horizontaal patroon met een oppervlakte van ten

minste 100 cm² en een lengte van 1,50 m op ongeveer 1,50m van de afgewerkte vloer.

Afbeelding 9: Zichtbaarmaking

Opmerking: als de beglazing niet gehard is en ze rechtstreeks wordt blootgesteld aan de zon, kunnen de patronen van het glas leiden tot thermische breuken in het bijzonder bij donkere kleuren. Een thermische studie kan nodig zijn.


4.4.3. Inbraakwerendheid 4.4.3.1. Prestaties (+) 11 - Inbraakwerendheid:

Het bijzonder bestek vermeldt in voorkomend geval de inbraakwerendheid van de beglazing overeenkomstig tabel 4 van de volgende norm:

[] 81 - NBN EN 356:2000 - Glas in gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeving en classificatie van de weerstand tegen manuele aanval

Norm NBN EN 356 legt de proefmethoden en de classificatie van het glaswerk vast in functie van zijn inbraakwerendheid. Glaswerk wordt op basis van zijn inbraakweerstand ingedeeld in acht oplopende klassen; de eerste 5 klassen (P1A tot P5A) zijn gebaseerd op een proef met een vallende kogel, de 3 volgende klassen (P6B tot P8B) op een proef met de hamer en bijl.

Tabel 8 - Inbraakwerendheidsklassen Proef Klasse Valhoogte van de

kogel Aantal inslagen

Proef met vallende kogel

P1A 1500 mm 3 in driehoek P2A 3000 mm 3 in driehoek P3A 6000 mm 3 in driehoek P4A 9000 mm 3 in driehoek

Kogel

P5A 9000 mm 3x3 in driehoek Proef met hamer en bijl

P6B - 30 tot 50 P7B - 51 tot 70 Hamer

Bijl P8B - > 70

Opmerking: Norm ENV 1627 beschrijft een classificatiemethode van de inbraakwerendheid van de vensters, deuren en luiken. Er worden 6 inbraakwerendheidsklassen voorzien.

[] 82 - NBN ENV 1627:1999 - Ramen, deuren en luiken - Inbraakwerendheid – Voorschriften en indeling

De norm vermeldt tevens de beglazingsklasse (volgens NBN EN 356 [] 81) die in combinatie met de raamklasse (volgens NBN ENV 1627) moet worden gebruikt om een "homogeen" inbraakwerend venster te verkrijgen.

Tabel 9 - Overeenstemming van de inbraakwerendheidsklassen – Ramen en beglazing Raamklasse Beglazingsklasse

1 geen overeenstemming 2 P4A 3 P5A 4 P6B 5 P7B 6 P8B

Opmerking: ENV 1627 wordt momenteel herzien (fase van EN-normontwerp).


4.4.3.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de inbraakwerendheidsklasse Bij de keuze van de inbraakwerendheidsklasse kan men zich laten leiden door:

− De evaluatie van de behoeften inzake de inbraakbeveiliging, gebaseerd op een analyse die uitgaat van de volgende objectieve of subjectieve factoren:

o de criminogene omgeving van het gebouw,

o de stedelijke integratie ervan,

o de al dan niet vlotte toegankelijkheid ervan,

o de aanwezigheid van extra beveiligingssystemen,

o de waarde, de afmetingen, het aantal, het volume, het gewicht van de te beveiligen goederen,

o de bestemming van het gebouw,

o alle ander specifieke, psychologische en menselijke factoren.

− De interpretatie van de klassen van de ENV 1627:

Tabel 10 - Klassen en daarmee overeenstemmende aanvalstypes Weerstandsklasse

ENV 1627 Aanvalstypes

1 Een gelegenheidsinbreker probeert het venster, de deur of het luik te openen door middel van lichamelijk geweld, bijvoorbeeld door ze in te trappen, door zijn schouder ertegen te zetten, door ze op te tillen of los te rukken

2 De gelegenheidsinbreker probeert het venster, de deur of het luik bovendien te openen met eenvoudige werktuigen, zoals een schroevendraaier, tang, wiggen.

3 De inbreker probeert zich een toegang te verschaffen door middel van 2 of meer schroevendraaiers en een koevoet.

4 De ervaren inbreker maakt bovendien gebruik van een zaag, hamer, bijl, beitel, draagbare boormachine met accu.

5 De ervaren inbreker maakt bovendien gebruik van elektrisch gereedschap, zoals een boormachine, een decoupeerzaag, een haakse slijpmachine met een schijf met een maximale diameter van 125 mm.

6 De ervaren inbreker maakt bovendien gebruik van krachtig elektrisch gereedschap, zoals een boormachine, een decoupeerzaag, een haakse slijpmachine met een schijf met een maximale diameter van 230 mm.

4.4.4. Weerstand tegen explosiedruk 4.4.4.1. Prestaties (+) 12 - Weerstand tegen explosiedruk:

Het bijzonder bestek vermeldt in voorkomend geval de weerstand tegen explosiedruk van de beglazing overeenkomstig tabel 1 van de norm

[] 83 - NBN EN 13541:2001 - Glas in gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeving en classificatie van de weerstand tegen explosiedruk

Beglazing wordt ingedeeld in vier klassen, gaande van ER1 tot ER4.


Opmerking: De normen NBN EN 13123-1 & 2 en NBN EN 13124-1 & 2 beschrijven de methoden voor het beproeven van de explosieweerstand van ramen. Het deel 1 van elke norm is gebaseerd op een proef in schokbuis; in dit geval wordt de beglazing ingedeeld in de klassen EPR1 tot EPR4. Het deel 2 van elke norm is gebaseerd op een veldtest; in dit geval wordt de beglazing ingedeeld in de klassen EXR1 tot EXR5.

[] 84 - NBN EN 13123-1:2001 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Eisen en classificatie - Deel 1: Schokbuis (shock tube)

[] 85 - NBN EN 13123-2:2004 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Eisen en classificatie - Deel 2: Veldtest.

[] 86 - NBN EN 13124-1:2001 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Beproevingsmethode - Deel 1: Schokbuis (shock tube)

[] 87 - NBN EN 13124-2:2004 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Beproevingsmethode - Deel 2: Veldtest.

Tabel 11 - Classificatie van de weerstand tegen explosiedruk Classificatiecode

beglazing Maximale positieve

overdruk Pr (kPa)

Specifieke positieve inslag

i+ (kPa ms)

Duur van de positieve druk

t+ (ms) ER1 50 ≤ Pr < 100 370 ≤ i+ < 900 ≥ 20 ER2 100 ≤ Pr < 150 900 ≤ i+ < 1500 ≥ 20 ER3 150≤ Pr < 200 1500 ≤ i+ < 2200 ≥ 20 ER4 200 ≤ Pr < 250 2200 ≤ i+ < 3200 ≥ 20

Het proefverslag vermeldt of er glasscherven (S) of niet (NS) ontstonden aan de achterzijde van de beglazing.

4.4.4.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de ontploffingsweerstandsklasse De gewenste beveiliging tegen ontploffingen dient geval per geval te worden bestudeerd.

4.4.5. Kogelwerendheid 4.4.5.1. Prestaties (+) 13 - Kogelwerendheid:

In voorkomend geval vermeldt het bijzonder bestek de kogelwerendheid van de glasproducten overeenkomstig de tabellen 1 of 2 van de volgende norm:

[] 88 - NBN EN 1063:2000 - Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeven en classificatie van de kogelwerendheid.

De norm maakt een onderscheid tussen twee soorten vuurwapens: pistolen en geweren/karabijnen (klasse BR) en jachtgeweren (klasse SG).

Vuurwapens worden ingedeeld in negen klassen. De beglazing wordt voor elk beproefd type vuurwapen ingedeeld op basis van het feit of ze alle kogels tegenhoudt die worden afgevuurd op elk van de drie proefstukken naargelang de klasse. Het proefverslag vermeldt bovendien of er glasscherven (S) of niet (NS) ontstonden aan de achterzijde van de beglazing.


Tabel 12 - Classificatie van de kogelweerstand Proefomstandigheden

Klasse Type wapen Kaliber Types Gewicht

(g) Schot-afstand (m)

Inslag-snelheid

(m/s)

Aantal inslagen

Afstand tussen

inslagen (mm)

BR1 karabijn 0,22 LR L/RN 2,6 ± 0,1 10,00 ± 0,5 360 ± 10 3 120 ± 10 BR2 pistool 9 mm

Luger FJ1/RN/SC 8,0 ± 0,1 5,00 ± 0,5 400 ± 10 3 120 ± 10

BR3 pistool 0,357 Magnum FJ1/CB/SC 10,2 ± 0,1 5,00 ± 0,5 430 ± 10 3 120 ± 10

BR4 pistool 0,44 Rem. Mag. FJ1/RN/SC 15,6 ± 0,1 5,00 ± 0,5 440 ± 10 3 120 ± 10

BR5 karabijn 5,56 x 45 * FJ2/FN/SC 4,0 ± 0,1 10,00 ± 0,5 950 ± 10 3 120 ± 10 BR6 karabijn 7,62 x 51 FJ2/PB/SCP1 9,5 ± 0,1 10,00 ± 0,5 830 ± 10 3 120 ± 10 BR7 karabijn 7,62 x 51

** FJ2/PB/HC1 9,8 ± 0,1 10,00 ± 0,5 820 ± 10 3 120 ± 10

SG1 jacht-geweer Cal 12/40 Massief lood3 31,0 ± 0,5 10,00 ± 0,5 420 ± 20 1 Midden

SG2 jacht-geweer Cal 12/70 Massief lood3 31,0 ± 0,5 10,00 ± 0,5 420 ± 20 3 120 ± 10

*lengte van de loop 178 mm ± 10 mm **lengte van de loop 254 mm ± 10 mm 1 Mantel uit opgelegd ijzer 2 Mantel uit messinglegering 3 Patroontype Brenneke

L Lood CB Kegelvormige kogel FJ Kogel met metalen mantel FN stompe cilinder-/kegelvormige kogel HC1 harde stalen kern, gewicht 3,7 g ± 0,1 g, hardheid > 63 HRC PB cilinder-/kegelvormige kogel RN cilinder-/ogiefvormige kogel SC zachte loden kern SCP1 zachte loden kern en stalen indringingsmassa (type SS109)

De klassen BR1 tot BR7 zijn gerangschikt per beschermingsniveau. Dit betekent dat glas dat voldoet aan de vastgelegde eisen van een gegeven klasse ook voldoet aan de lagere klassen.

Er bestaat geen correlatie tussen de klassen SG en BR.

Opmerking: Voor de deuren en vensters wordt dezelfde beproevings- en classificatiemethode gebruikt (EN 1522 en EN 1523). In dat geval wordt de classificatie FB1 tot FB7 en FSG (voor de beglazingsklasse SG2) gehanteerd; voor de klasse SG1 bestaat er geen overeenstemming.

4.4.5.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de kogelweerstandsklasse De gewenste beveiliging tegen vuurwapens dient geval per geval te worden bestudeerd.


4.5. Bescherming tegen lawaaihinder (ER5) 4.5.1. Prestaties (+) 14 - Geluid

Het bijzonder bestek vermeldt in voorkomend geval de vereiste geluidsprestaties van de beglazing.

De geluidsprestaties worden vastgelegd op basis van de volgende normen:

[] 89 - NBN EN ISO 717-1:1997 - Geluidleer - Bepaling van de geluidisolatie in gebouwen en van gebouwdelen - Deel 1: Luchtgeluidisolatie (ISO 717-1:1996)

[] 90 - NBN EN ISO 140-5:1998 – Geluidleer - Meting van geluidwering in gebouwen en bouwdelen - Deel 5: Veldmeting van luchtgeluidwering van geveldelen en gevels (ISO 140-5:1998)

[] 91 - NBN EN 12758:2002-Glas voor gebouwen - Glas en luchtgeluidisolatie - Deel 1: Definities en bepaling van eigenschappen

Eengetalswaarde Rw (C; Ctr)

De akoestische isolatie tegen luchtgeluid van een element wordt uitgedrukt door middel van een eengetalswaarde, waarvan de berekeningswijze wordt beschreven in norm NBN EN ISO 717-1 [] 89.

De eengetalswaarde, die eigenlijk drie elementen bevat: wordt als volgt berekend:

Rw (C; Ctr)

waarbij Rw de eengetalswaarde, gewogen geluidsverzwakkingsindex genoemd (dB);

C de aanpassingsfactor voor de roze ruis is (spectrum 1);

Ctr de aanpassingsfactor voor het verkeerslawaai is (spectrum 2).

De twee bovenstaande aanpassingsfactoren werden op een zodanige wijze gedefinieerd dat er rekening wordt gehouden met het type geluid waartegen men zich wil afschermen: het spectrum 1 (roze ruis) stemt overeen met een geluid met een overwicht aan hoge en middenfrequenties; het spectrum 2 (wegverkeerslawaai) stemt overeen met een overwicht aan lage en middenfrequenties.

Om prestaties te rangschikken of eisen vast te leggen, telt men dus de eengetalswaarde en de aangewezen aanpassingsfactor samen (afhankelijk van de lawaaibron). De in aanmerking te nemen waarden om de geluidsisolatie van een beglazing te beschrijven zijn dus, naargelang het geval, (Rw + C) of (Rw + Ctr). De onderstaande tabel bevat aanwijzingen die van pas komen bij de keuze van het aanpassingstype in functie van de geluidsbron.


Tabel 13 - Keuze van het aanpassingstype om de aangewezen eengetalswaarde in functie van de geluidsbron te bepalen

Geluidsbron Rw + C Rw + CtrSpelende kinderen x Huishoudelijke bezigheden (gesprek, muziek, radio, tv) x Discotheekmuziek x Snel rijdend wegverkeer (> 80 km/h) x Traag rijdend wegverkeer x Matig tot snel rijdend spoorverkeer x Traag rijdend spoorverkeer x Luchtverkeer (straalvliegtuigen) op korte afstand x Luchtverkeer (straalvliegtuigen) op grote afstand x Propellervliegtuigen x Bedrijven die lawaai met midden- en hoge frequenties produceren x Bedrijven die lawaai met midden- en lage frequenties produceren x

4.5.2. Aanbevelingen in verband met de keuze van de geluidsprestaties In afwachting van de herziene voorschriften worden de minimumeisen ("letter als index") en de aanbevolen eisen ("letter als exponent") voor de geluidisolatie uitgedrukt in de vorm van "Belgische categorieën = V voor gevels", dit in functie van de specifieke blootstelling in de corresponderende tabel van de norm

[] 92 - NBN S 01-400:1977 Akoestiek - Kriteria van de akoestische isolatie

Door het geluid te berekenen op basis van het meetspectrum, kan men de overgang maken naar de indexen van de diverse classificatienormen.

De geluidseisen van NBN S 01-400 uit 1977 worden momenteel herwerkt en geherformuleerd. Er zal een andere terminologie worden gehanteerd, zoals vastgelegd in de Europese norm NBN EN ISO 717-1 (1996) [] 89.

De door de fabrikanten van vensters opgegeven geluidsverzwakkingsindices zijn representatief voor de prestaties in laboratorium van een beglazing met afmetingen 1,23 m op 1,48 m, getest overeenkomstig norm NBN EN ISO 140-3 in een erkend laboratorium.

[] 93 - NBN EN ISO 140-3:1995-Geluidleer - Meting van geluidwering in gebouwen en bouwdelen - Deel 3 : Laboratoriummeting van luchtgeluidwering van bouwdelen (ISO 140-3:1995)

De geluidsisolatiewaarden in situ kunnen verschillen van de in het laboratorium gemeten waarden, hetgeen is toe te schrijven aan meerdere parameters, waaronder:

− de werkelijke afmetingen van de beglazing/raam,

− de plaatsingsvoorwaarden,

− de luchtdichtheid,

− de geluidsomgeving (type van de geluidsbron, ligging ten opzichte van deze bronnen, enz.),

− de geluidskwaliteit van de andere elementen van het gebouw.

Bij de evaluatie van de prestaties in situ dient bij het kiezen van de beglazing rekening te worden gehouden met al deze parameters. Omdat het evalueren van al deze parameters niet eenvoudig is, is


het aanbevolen een beroep te doen op een specialist in akoestiek of een gespecialiseerd studiebureau.

4.6. Energiebesparing en behoud van de warmte (ER6) 4.6.1. Energieprestaties en thermische eigenschappen (+) 15 - Thermische isolatie :

Het bijzonder bestek vermeldt de spectrofotometrische en energetische eigenschappen van de glasproducten in functie van de voorschriften van de regionale verordeningen.

Opmerking: Wanneer de voorschriften zijn opgenomen in de officiële nationale, gewestelijke of andere reglementen, zijn ze bindend (= wet). De voorschrijver maakt zijn bestek op op basis van de ontwerpvoorwaarden en de voorschriften.

De voornaamste begrippen waarmee de beglazing wordt gedefinieerd, zijn:

- De warmtedoorgangscoëfficiënt U (voorheen k) drukt de warmtetransmissie in het midden van de beglazing uit. Het is de hoeveelheid warmte die door 1 m2 glas gaat bij een verschil van 1 °C tussen de buiten- en binnentemperatuur. De coëfficiënt U wordt uitgedrukt in Watt per vierkante meter en per Kelvin (W/(m2.K)), waarbij de omgevingsvoorwaarden van NBN EN 673 van toepassing zijn,

- Lichttransmissie - τv: (voorheen TL) percentage van de lichtstraling (volgens lichtbron D65) die door het glas gaat,

- Lichtweerkaatsing - ρv: (voorheen RL) percentage van de lichtstraling (volgens lichtbron D65) die door het glas wordt weerkaatst,

- Zonnefactor - g (voorheen FS) of Totale Energietransmissie: percentage van de totale zonnestraling die door het glas gaat. Dit is de som van de rechtstreekse energietransmissie en het gedeelte van de energieabsorptie dat terug in het gebouw wordt afgegeven.

Daarnaast worden er ook nog andere begrippen gebruikt:

- Rechtstreekse energietransmissie (τe): percentage van de zonnestraling die rechtstreeks door het glas gaat,

- Energieweerkaatsing (ρe): percentage van de zonnestraling die door het glas wordt weerkaatst,

- Energieabsorptie (αe): percentage van de zonnestraling die door het glas wordt geabsorbeerd. Deze opgeslorpte energie wordt vervolgens voor een deel terug naar buiten en voor een deel terug naar binnen overgedragen, afhankelijk van de eigenschappen van het glas, de snelheid van de wind en de binnen- en buitentemperatuur,

- Transmissie van de ultraviolette straling (τUV): percentage van de ultraviolette straling (tussen 280 en 380 nm) die door het glas gaat,

- Kleurweergave-index RD 65 (Ra): deze index drukt het kleurverschil uit tussen 8 kleurproefstukken die rechtstreeks worden verlicht door de lichtbron D65, en het licht van dezelfde bron dat door het glas gaat.

De energieprestaties en de thermische eigenschappen van de glasproducten worden geëvalueerd door berekening of proefondervindelijk op basis van de volgende normen:


[] 94 - NBN EN 410:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de lichten zontoetredingeigenschappen van glas

[] 95 - NBN EN 673:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode

[] 96 - NBN EN 673/A1:2001 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangs-coëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode

[] 97 - NBN EN 673/A2:2003 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangs-coëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode

[] 98 - NBN EN 674:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Methode met afgeschermde verwarmingsplaat

[] 99 - NBN EN 675:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Methode met warmtestroommeter

[] 100 - NBN EN 12898:2001 - Glas voor gebouwen - Bepaling van het emitterend vermogen

[] 101 - NBN EN ISO 14438:2002 - Glas voor gebouwen - Bepaling van energiebalansgetal

[] 102 - NBN EN 13363-1:2003 - Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing - Berekening van zon- en lichtdoorlatendheid - Deel 1: Vereenvoudigde methode

[] 103 – NBN EN 13363-2:2005 - Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing - Berekening van zon- en lichtdoorlatendheid - Deel 2: Referentiemethode

4.6.2. Risico op condensatie 4.6.2.1. Prestaties (+) 16 - Risico op condensatie:

Het bijzonder bestek vermeldt in voorkomend geval of er een onderzoek moet worden gewijd aan het risico op condensatie, wie dit onderzoek voor zijn rekening neemt, welke methode daarvoor moet worden toegepast en op welke gegevens men zich dient te baseren (hetzij de gedetailleerde methode van § 4.6.2.2, hetzij de vereenvoudigde methode van § 4.6.2.3).

4.6.2.2. Methode I De ontwerper schrijft de thermische eigenschappen voor van alle elementen die deel uitmaken van een gebouw (profielen, beglazing, borstweringspanelen, enz.), zodat het hygrothermische gedrag van dit laatste kan worden gesimuleerd. Voor de simulatie wordt gebruikgemaakt van aangepaste software (met twee- of driedimensionele eindige elementen - NBN EN ISO 13788 bijlage D). Hieruit blijkt dat de oppervlaktetemperatuur op eender welke plaats hoger blijft dan het dauwpunt dat overeenstemt met het binnenklimaat (temperatuur en R.V.), vastgesteld door de ontwerper en dit voor weersomstandigheden die eveneens zijn opgegeven voor het project. De in de wiskundige modellen in aanmerking te nemen thermische oppervlakteweerstandscoëfficiënten zijn Rsi = 0,13 m2⋅K/W en Rse = 0,04 m2⋅°K/W

[] 104 - NBN EN ISO 13788:2001- Hygrothermische prestatie van bouwcomponenten en -elementen - Binnenoppervlaktetemperatuur om kritische oppervlaktevochtigheid te vermijden en berekening van de condensatie in bouwdelen - Berekeningsmethoden (ISO 13788:2001.


4.6.2.3. Methode II De ontwerper schrijft de minimumtemperatuurfactor voor van de componenten in functie van het binnen- en buitenklimaat zoals dat hierna wordt bepaald. 4.6.2.3.1. Temperatuurfactor

Opmerking: speciaal voor het buitenschrijnwerk wordt er momenteel aan een EN-norm gewerkt.

De temperatuurfactor wordt als volgt bepaald

ei

esisi θθ

θθ−−

=Rf

waarbij

− frsi = temperatuurfactor,

− θsi = oppervlakte-binnentemperatuur

− θe = temperatuur van de buitenlucht

− θi = temperatuur van de binnenlucht 4.6.2.3.2. Binnenklimaat

Bij afwezigheid van precieze informatie over het binnenklimaat kan aan de hand van tabel 14 en de diagrammen van afbeelding 10 hieronder dit klimaat worden gesitueerd in functie van de bestemming van het gebouw.


Binnenklimaatklassen - jaargemiddelden : φ[%] - Θi[°C]

20

30

40

50

60

70

80

90

100

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Θi [°C]

φ [%

]

pi=1100 Papi=1165 Papi=1370 Papi=1500 Papi=1700 Pa

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 4

Klasse 5

20

30

40

50

60

70

80

90

100

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Θi [°C]

φ [%

]

pi=955 Papi=1020 Papi=1225 Papi=1355 Papi=1700 Pa

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 4

klasse 5

Binnenklimaatklassen - gemiddelden : december en januari : φ [%] - Θi [°C]

Afbeelding 10: Binnenklimaatklassen (jaargemiddelden en gemiddelden voor december en januari)


Tabel 14 - Richtwaarden voor het binnenklimaat

Binnenklimaatklassen Voorbeelden Gemiddelde

jaarlijkse dampdruk

pi [Pa]

Gemiddelde dampdruk voor de

maanden december en januari pi [Pa]

Dampdruk-verschil voor 4

weken pi - pe [Pa]

1- Gebouw met weinig tot geen vochtproductie

Magazijn (droge goederen) Kerk, tentoonstellingsruimte, garage, werkplaats

1100 = pi < 1165 955 ≤ pi< 1020 < 159 - 10. Θe

2 – Goed verlucht gebouw met beperkte vochtproductie per m³

Grote woonhuizen, scholen, winkels Kantoren zonder airconditioning Sportzalen, polyvalente zalen

1165 ≤ pi < 1370 1020 ≤ pi < 1225 < 436 - 22. Θe

3 – Gebouw met matige vochtproductie per m³ en matige tot toereikende ventilatie

Kleine woningen, flats Ziekenhuizen, tehuizen Verbruikzalen, restaurants Feestzalen, theaters Licht geklimatiseerd gebouw (RV ≤ 60%)

1370 ≤ pi< 1500 1225 ≤ pi< 1355 < 713 - 22. Θe

4 – Gebouw met grote vochtproductie

Sterk geklimatiseerd gebouw Vochtige industriële gebouwen: drukkerij (RV > 60%)

1500 ≤ pi < 1700 1355 ≤ pi < 1700 < 1028 - 22. Θe

5 – Gebouw met zeer grote vochtproductie

Zeer vochtige industriële gebouwen: papierfabriek, Zwembad

pi ≥ 1700 pi ≥ 1700 ≥ 1028 - 22. Θe

De dampdrukken in het gebouw die de klimaatklassen begrenzen, zijn constant; zie Tabel 14 hierboven.

Wanneer het om bestaande gebouwen gaat, kan ook door het meten gedurende een korte periode (4 weken) van het gemiddelde dampdrukverschil tussen de binnenlucht en de buitenlucht de klimaatklasse van een gebouw worden bepaald (zie afbeelding 11).

Binnenklimaatklassen

0100200300400500600700800900

10001100120013001400

-10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35

Θe [°C]

pi-p

e [P

a] lim klasse 1-2lim klasse 2-3lim klasse 3-4lim klasse 4-5

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 4

Klasse 5

Afbeelding 11 : Binnenklimaatklassen in functie van de buitentemperatuur en van het dampdrukverschil tussen het binnen- en het buitenklimaat.


Merk op dat deze tabel is gebaseerd op het Belgische klimaat en niet overeenstemt met de tabel in de (informatieve) bijlage A van de NBN EN ISO 13778. 4.6.2.3.3. Buitenklimaat

Op de kaart van België hierna kan de in aanmerking te nemen buitentemperatuur worden afgeleid.

- 2°C

- 3°C

- 4°C

- 4°C

- 5°C

- 6°C

- 8°C

- 5°C

Afbeelding 12 : Buitentemperatuur gebaseerd op de gemiddelde laagste dagtemperatuur voor de maanden december en januari: Θe


4.6.2.3.4. Aanbevelingen voor de keuze van de minimumtemperatuurfactor fRsi

Aan de hand van de onderstaande tabel kan men zich voor de keuze van deze factor richten naar de binnenklimaatklasse en naar de buitentemperatuur in de klimaatzones op de kaart van België in afbeelding 12. Voor elke binnenklimaatklasse werd het gemiddelde binnenklimaat als referentie genomen.

Tabel 15 - Minimumtemperatuurfactoren fRsi

Buiten Binnen - op basis van december en januari Zones Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Klasse 4 Klasse 5

pi gemid geb. = 987 Pa pi gemid geb. = 1122 Pa pi gemid geb. = 1290 Pa pi gemid geb. = 1527 Pa pi gemid geb. = 2185 Pa Θi °C φ % Θsi °C Θi °C φ % Θsi °C Θi °C φ % Θsi °C Θi °C φ % Θsi °C Θi °C φ % Θsi °C Θe °C

18 48 7 19 51 8,6 20 55 11 22 58 13,7 26 65 19

-2 0,45 0,50 0,59 0,65 0,75 -3 0,48 0,53 0,61 0,67 0,76 -4 0,50 0,55 0,63 0,68 0,77 -5 0,52 0,57 0,64 0,69 0,77 -6 0,54 0,58 0,65 0,70 0,78 -7 0,56 0,60 0,67 0,71 0,79 -8 0,58 0,61 0,68 0,72 0,79

waarbij

- Θi = Gemiddelde temperatuur van de referentiebinnenlucht voor de klimaatklasse [°C]

- Θe = Maandgemiddelde van de minimale dagtemperaturen van de buitenlucht [°C]

- Θsi = Minimale binnenoppervlaktetemperatuur of dauwpunt [°C]

- φ = Gemiddelde relatieve vochtigheid van de binnenlucht als referentie voor de klimaatklasse [%]

- pi gemid geb. = Gemiddelde dampdruk in het gebouw gedurende de maanden december en januari 4.6.2.3.5 Belangrijke opmerkingen

1. Het feit of er zich condensatie vormt op een oppervlak hangt af van de plaatselijke en algemene ventilatie- en verwarmingsomstandigheden in het gebouw. Als door die omstandigheden het opgegeven binnenklimaat niet kan worden verzekerd, moet condensatie worden toegelaten.

2. Afgesloten ruimten

Zelfs in vertrekken die over het algemeen goed worden verlucht en/of verwarmd in functie van hun bestemming, kan de gebruiker afgesloten ruimten inrichten en daarin een abnormaal vochtig klimaat creëren (bijvoorbeeld de ruimte tussen het buitenschrijnwerk en de wandbekleding, de aanwezigheid van decoratiestukken of meubilair vlakbij het buitenschrijnwerk, enz.). Het risico op condensatie in dergelijke afgesloten ruimten is abnormaal hoog.

3. Een tijdelijke condensatie die optreedt

a. tijdens perioden met een hoge vochtigheidsgraad,

b. in vertrekken waarin tijdelijk veel vocht wordt geproduceerd (b.v. badkamer),

c. in een uitzonderlijk koud klimaat,

is toegestaan. Die condensatie mag echter niet aanhouden.


4. Wanneer het redelijkerwijze onmogelijk is condensatie te voorkomen (b.v. onverwarmde

vertrekken die in verbinding staan met vertrekken waarin veel vocht wordt geproduceerd), moet het schrijnwerk op de aangewezen plaatsen worden voorzien van opvanggootjes voor het condensatiewater en is het aan te raden dat water af te voeren om te vermijden dat het in contact komt met delen van de constructie die niet nat mogen worden.

5. Wanneer in de binnenklimaatklassen 2, 3, 4 en 5 condensatie niet toegestaan is, doet men er goed aan de toestand grondig te onderzoeken (simulatie van het hygrothermische gedrag, b.v. door eindige elementen en aanpassing van de klimaatregelingsinstallatie).

6. Door het stilleggen, het in waaktoestand plaatsen of het veranderen van de voorgeschreven regime-instelwaarden van de beheersystemen van het binnenklimaat door de gebruiker (verwarming, ventilatie, airconditioning, enz.), worden overgangsregimes gecreëerd tijdens dewelke, gedurende bepaalde perioden van het jaar, het risico op condensatie gevoelig toeneemt. Als tijdens die overgangsregimes condensatie optreedt, is dat niet te wijten aan het ontwerp van het buitenschrijnwerk of van het systeem dat het binnenklimaat regelt, maar aan het gebruik dat ervan wordt gemaakt.

7. Nieuwbouw en grootschalige renovaties

Bij de aanmaak en verwerking van bouwmaterialen zoals beton, pleister,ondervloeren en tegelvloeren worden er grote hoeveelheden water aangewend. Tijdens het drogen zorgen deze materialen tijdelijk voor een abnormaal hoge vochtigheidsgraad in de gebouwen, waardoor het risico op condensatie zeer groot is. Het drogen van deze verwerkte bouwmaterialen kan in sommige gevallen en afhankelijk van de gebruiksomstandigheden van het gebouw één jaar en meer in beslag nemen. Behalve indien dit wordt gestaafd door een grondige studie (zie de hierboven beschreven methode), gebaseerd op metingen van het klimaat in het gebouw, waarvan één tijdens dit tijdelijke regime, mag de eventuele condensatie niet worden beschouwd als een fout in het ontwerp.

8. Een metalen afstandstuk dat wordt gebruikt om de isolerende beglazing hermetisch af te sluiten, kan zich opwerpen als een koudebrug. Het nadelige effect van die koudebrug wordt nog versterkt wanneer het middelste deel van de isolerende beglazing een hoge isolatiewaarde bezit ( lage Ug [W/m²K]) en het kader waarin deze wordt geplaatst een lage isolatiewaarde bezit (hoge Uf [W/m²K]).

9. Hoek in het schrijnwerk.

De bovenstaande methoden gelden voor een oppervlakteweerstand van Rsi = 0,13 m2⋅K/W. De tijdelijke condensatie in de hoeken van het schrijnwerk (b.v. de hoek die wordt gevormd door de beglazing en de glaslat), waar de thermische oppervlakteweerstand Rsi > 0,13 m2⋅K/W, is aanvaardbaar in de omstandigheden van de opmerkingen 2, 3 en 8 hierboven.

10. Bij sommige types schuiframen moet men het grotere risico op condensatie aanvaarden ter hoogte van de voorgevormde strip in het profiel tussen het vaste en het openschuivende deel.


4.6.3. Regeling van de zoninstraling en lichtdoorlaatbaarheid van de beglazing 4.6.3.1. Prestaties (+) 17 - Risico op onbehaaglijkheid tijdens hittegolven en visuele belemmering:

Het bijzonder bestek vermeldt of er een onderzoek moet worden gewijd aan het thermische en visuele comfort om de optimale zonnefactor (g) en de lichtdoorlaatbaarheidsfactor (τl) van de beglazing (NBN EN 410 [] 94, NBN EN 1096 [] 44) te kiezen en de verantwoordelijke van het onderzoek.

4.6.3.2. Aanbevelingen i.v.m. de keuze van de zonnefactor Het gebruik van grote doorzichtige of doorschijnende oppervlakken zonder speciale voorzorgsmaatregelen kan tijdens hete zomerdagen leiden tot onbehaaglijkheid ten gevolge van de opwarming van het gebouw of tot verblinding. Om een te hoog energieverbruik door de airconditioninginstallatie of onbehaaglijkheid bij de gebruikers te vermijden wanneer de som van de doorzichtige of doorschijnende oppervlakten groter is dan 15% van de vloeroppervlakte, is het aan te bevelen een globale balans op te stellen van het visuele en thermische comfort, rekening houdend met de volgende elementen:

− de buitentemperatuur en de gewenste binnentemperatuur,

− de thermische inertie van het gebouw,

− de spectrometrische eigenschappen van de doorzichtige oppervlakken,

− de aanwezigheid van zonwering,

− de omgeving, de schaduwvorming van het gebouw,

− de interne energiewinst (verlichting, computerapparatuur, keukentoestellen, bezettingsdichtheid, enz.),

− de oriëntatie en de hellingshoek van de oppervlakte van het omhulsel,

− de ventilatie in het gebouw.


4.7. Duurzaamheid 4.7.1. Duurzaamheid van geprefabriceerd isolerend glas Voor de evaluatie van de duurzaamheid van isolerend glas dient men zich te baseren op de normreeks NBN EN 1279-1 tot 6 [] 26.

Voor lokalen met een hoge vochtigheidsgraad, meer bepaald zwembaden, doet men er goed aan een aangepaste isolerende beglazing te kiezen (de afdichtingsvoeg (2e scherm, zie afbeelding 1 § 2.2.2.11) van de isolerende beglazing is dienovereenkomstig te dimensioneren, vooral ingeval van zwembaden).

4.7.2. Duurzaamheid van gelaagd glas Voor de evaluatie van de duurzaamheid van gelaagd glas dient men zich te baseren op de normreeks NBN EN 12543-1 - 6 [] 38 en op NBN EN 14449 [] 15 .

4.7.3. Duurzaamheid van gecoat glas Voor de evaluatie van de duurzaamheid van gecoat glas dient men zich te baseren op de normreeks NBN EN 1096-1 tot 4 [] 44, [] 4.

4.7.4. Duurzaamheid van spiegels Voor de evaluatie van de duurzaamheid van spiegelwerk dient men zich te baseren op de norm NBN EN 1036-1 [] 56.

4.7.5. Duurzaamheid van de overige glasproductenDe volgende, met de onderstaande referentiespecificaties conforme glasproducten vertonen een in de tijd stabiele duurzaamheid wanneer ze volgens de regels van de kunst zijn opgevat en geplaatst.

• NBN EN 572-1 tot 8 - Glas voor gebouwen - Basisproducten van natronkalkglas[] 17,[] 21, [] 25

• NBN EN 1051-1-Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Definities en beschrijvingen [] 55,

• NBN EN 1748-1:1997 -Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Deel 1: Borosilicaatglas [] 18,

• NBN EN 1748-2 – Glas voor gebouwen – Bijzondere basisproducten – Deel 2: Glaskeramiek

• NBN EN 1863-1 - Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt natronkalkglas [] 32

• NBN EN 12150-1 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheids-glas[] 33,

• NBN EN 14321-1 - Glas voor gebouwen – Natronaardalkaliglas – Deel 1: Definitie en beschrijving [] 35,

• NBN EN 13024-1 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard borosilicaatveiligheidsglas - Deel 1: Definitie en beschrijving [] 34,

• NBN EN 14178-1 - Glas voor gebouwen – Basis aardalkalisilicaatproducten van glas – Deel 1 : Floatglas [] 20,

• NBN EN 14179-1- Glas voor gebouwen – ‘Heat soaked’ thermisch gehard natronkalk veiligheidsglas – Deel 1: Definitie en beschrijving [] 37.


4.8. Toebehoren en bijbehorende producten 4.8.1. Prestaties van de afdichtingskit De installateur wint bij de fabrikant van de kit informatie in over de compatibiliteit van de gekozen kit met de aangrenzende materialen in functie van:

• de aard en de poreusheid van de ondergrond,

• de oppervlaktebehandeling van de aangrenzende materialen,

• de voegbodem,

• andere factoren.

De kit die wordt gebruikt om de glasproducten aan de buitenzijde op te voegen, moet ten minste van de klasse STS 56.1-G-20 LM zijn voor helder glas en van de klasse STS 56.1-G-25 LM voor gekleurd, ondoorschijnend gemaakt of gecoat glas met zonregulerende coating.

De kit die wordt gebruikt om de glasproducten aan de binnenzijde op te voegen, moet ten minste van de klasse ISO 11600 G-20 LM of STS 56.1-G-20 LM zijn voor helder glas en van de klasse ISO 11600 G-25 LM of STS 56.1-G-25 LM voor gekleurd, ondoorschijnend gemaakt of gecoat glas met zonregulerende coating .

Wanneer de kit bovendien belastingen moet overbrengen (bijvoorbeeld afdichtingsvoeg op de rand van naast elkaar geplaatste beglazingen boven een versteviging in het geval van een versterkte etalage), worden de bovenstaande specificaties betreffende de module (LM) vervangen door hoge modules (HM).

Tabel 16 - Keuze van de juiste kit Klasse van de kit Functie Glastype

25 LM afdichten 25 HM afdichten en belastingen overbrengen

Gekleurd glas, donker gemaakt glas of gecoat glas met geregelde zoninstraling

20 LM afdichten 20 HM afdichten en belastingen overbrengen Helder glas

4.8.2. Keuze van de juiste voorgevormde afdichtingsstrip Vermits de voorgevormde strip deel uitmaakt van het door de installateur gekozen afdichtingssysteem, dient de installateur rekening te houden met deze voorschriften, met de instructies van de fabrikant van de beglazing en met de aanbevelingen van de fabrikant van de ramen.

De algemene voorschriften van de normreeks NBN EN 12365 zijn aanbevolen.

[] 105 - NBN EN 12365-1:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 1: Prestatie-eisen en classificatie.

[] 106 - NBN EN 12365-2:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 2: Lineaire drukkrachtbeproevingsmethoden.

[] 107 - NBN EN 12365-3:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 3: Beproevingsmethode voor de terugvering.

De voorgevormde strips die volledig of gedeeltelijk zijn vervaardigd uit capillair materiaal mogen niet blootstaan aan water.


De glaslat en de voorgevormde strip moeten zó worden gekozen dat de contactdruk die de strip op het glasproduct uitoefent, begrepen is tussen 500 N/m en 1500 N/m en dat de lucht- en waterafdichting wordt verkregen zonder dat de strip wordt geplet.

4.8.3. Overige toebehoren - Voegbodem: de voegbodem moet chemisch verenigbaar zijn met zijn omgeving;

- Beglazingsblokje: het steunblokje moet voldoende hard zijn om de beglazing te ondersteunen zonder dat ze schade oploopt (Shore D-hardheid: 70 - 95); het moet bovendien duurzaam en chemisch verenigbaar met zijn omgeving zijn.


5. Plaatsing

Zie TVN 221

[] 108 - TVN 221: 2001 - Plaatsing van glas in sponningen

waarvan de algemene plaatsingsprincipes worden beschreven in hoofdstuk 2 - correcte dimensionering van de beglazing, - kwaliteit van de beglazing, - kwaliteit van het raam, - weren van contact tussen het glas en het raam: opspannen en speling, - dichtingsvoegen: ontwatering van de sponning, - verenigbaarheid van de materialen, - bescherming tegen UV, - beperking van de thermische spanningen in de beglazing, - voorzorgsmaatregelen en onderhoud.

Bij de plaatsing van de glasproducten doet men er bovendien goed aan de voorschriften van de fabrikant na te leven.


6. Meetcode

6.1. Algemene voorschriften - Glasproducten Zie hoofdstuk 29 van NBN B06-001 voor de meetcode voor glasproducten. Zie bijlage 3.

[] 109 - NBN B 06-001:1982-Metingen voor gebouwen - Methoden voor hoeveelheden

6.1.1. Breedte en hoogte van het glaswerk (+) 18 - Afmetingen van de beglazing:

De koper geeft in zijn bestelling de breedte en de hoogte in mm van de beglazing op en vermeldt de "fabricagematen".

6.1.2. Eenvormigheid van uiterlijk en dikte van het getint glas Om een uniform uiterlijk te verkrijgen bij in de massa getint glas, moet gebruik worden gemaakt van één enkele dikte die overeenstemt met de vereiste maximale dikte en dienen alle glazen elementen in dezelfde richting te worden geplaatst.

6.2. Enkel glas (+) 19 - Kenmerken van enkel glas:

Het bijzonder bestek vermeldt: − de verwachte prestaties van het glaswerk overeenkomstig de hoofdstukken 3 en 4, − het type van het glasproduct (ruit, getrokken, gecoat, gelaagd, halfgehard, gehard

glas, enz.), − het voorgeschreven patroon voor figuurglas (gehamerd, bedrukt, enz.), − de breedte en de hoogte van de beglazing overeenkomstig § 6.1.1 hierboven − de dikte of de belastingen waaraan het glaswerk is blootgesteld.

Opmerking 1: tijdens het thermische hardingsproces ondergaat het glas lichte vervormingen

wanneer het in contact komt met de transportrollen. Die vervormingen zullen des te beter opvallen wanneer de glazen elementen van eenzelfde geheel niet allemaal worden gehard in dezelfde richting als die waarin ze worden geplaatst.

Opmerking 2: bij de plaatsing van gecoat glas dient de door de fabrikant aanbevolen positie van de coating te worden gerespecteerd. De plaatsingspositie wordt aangegeven door een label.

(+) 20 - Plaatsingsrichting van getrokken glas:

Ingeval van getrokken glas geeft het bijzonder bestek de plaatsingsrichting op.

6.3. Dubbele of meervoudige isolerende beglazing (+) 21 - Kenmerken van de meervoudige beglazing:

Het bijzonder bestek vermeldt voor de dubbele of meervoudige beglazing: − de verwachte prestaties van het glaswerk overeenkomstig de hoofdstukken 3 en 4, − het patroon voor figuurglas, − de eventuele bijzondere kenmerken en/of aspecten van de verschillende bladen van de

isolerende beglazing,


− de dikte of de belastingen waaraan het glaswerk is blootgesteld. Opmerking 1: bij de plaatsing van meervoudige isolerende beglazing met gecoat glas dient de door

de fabrikant of de technische goedkeuring aanbevolen positie van de coating te worden gerespecteerd. De plaatsingspositie wordt aangegeven door een label.

6.4. Geprofileerd glas Dankzij de U-vormige doorsnede van het geprofileerd glas komt dit product in aanmerking om de deuren vensteropeningen op te vullen en om grote glaswanden te vervaardigen. De geprofileerde beglazing is van doorschijnend figuurglas met of zonder draadinleg en is al dan niet gehard.

(+) 22 - Geprofileerde beglazing

Het bijzonder bestek vermeldt: - het type van de geprofileerde beglazing (al dan niet met draadinleg, al dan niet gehard), - de totale breedte, - de functie (deuren/of vensteropening, wand) en de plaats (binnen of buiten) van de

geprofileerde beglazing, - de afmetingen van de deuren/of vensteropening of van het lokaal waarvoor de

geprofileerde beglazing is bestemd, - de enkel- of dubbelwandige plaatsing met of zonder draadinleg, - de afmetingen (dikte, hoogte, hoogte van de vleugel) van de geprofileerde beglazing, - de belastingen waaraan het element is blootgesteld.

6.4.1. Toebehoren In de eenheidsprijs is tevens de levering en de plaatsing van de toebehoren begrepen. Dit zijn onder andere de versterkingen, de speciale onderdelen die worden gebruikt voor de steunelementen (eventueel blokjes e.d.), de dichtingsstrips, enz.

(+) 23 - Toebehoren voor de geprofileerde beglazing:

Wanneer in het bijzonder bestek wordt verwezen naar de globale eenheidsprijs van de beglazing, is in die prijs tevens de levering, de plaatsing en de bevestiging van het metalen kader aan de ruwbouw begrepen.

6.4.2. Plaatsing Aangezien de geprofileerde beglazing verticaal wordt opgesteld, mag de enkele of dubbelwandige plaatsing ervan enkel gebeuren door specialisten, die zich bovendien moeten houden aan de richtlijnen van de fabrikant. De installateur moet rekening houden met de verschillende belastingen, met name de windbelasting en de belastingen die het gevolg zijn van temperatuurverschillen. Hij moet ook aandacht hebben voor de afdichting.

6.5. Meetcode voor sommige speciale constructies of producten De meetcodes voor een aantal speciale constructies en producten zijn opgenomen in hoofdstuk 7.


7. Specificaties van sommige speciale constructies en producten

7.1. Glazen deuren en deurvleugels Zie TVN bijzondere glazen constructies.

7.1.1. Meetcode Per stuk.

7.1.2. Eenheidsprijs In de eenheidsprijs, die afhangt van de soort en het type, is de levering en plaatsing begrepen van:

- alle glasproducten en geassembleerde onderdelen die samen het constructie-element vormen, zowel in de vaste als in de opengaande delen;

- al het hangen sluitwerk, alle hang-, draai-, bedienings- en openingsorganen, en alle andere toebehoren,

- de initiële afstelling.

(+) 24 - Glazen deuren en vleugels:

Het bijzonder bestek vermeldt:

- de plaats van de opening (binnen, buiten, verdieping) en het type ervan (met of zonder slaglijst), de binnenwerkse afmetingen van de opening en de afmetingen tot op de bodem van de sponningen,

- het type van constructie of van het eventuele kozijn; - het type van de eventuele stijlen en dwarsregels, hun opstelling in de opening of de

contructie en hun afmetingen tot op de bodem van de sponningen; - de samenstelling met maatgegevens van het constructie-element (vleugels, vaste elementen,

bovenlichten, verstijvers); - het type en de kenmerken van de glasproducten (zie § 8.1.3 hierna); - de bedieningsbeweging van de vleugel(s); - de draaizin rond de verticale as van de vleugel voor de deuren met axiale of excentrische

ophanging; - de bevestigingswijze van de deurvleugel(s) (door middel van hengsels, fitsen of

scharnieren) en het openings-/sluitsysteem (manueel, automatische sluiting, automatische opening/sluiting en/of blokkering op 90°);

- voor de schuifdeuren het openings-/sluitsysteem (manueel of automatisch); - het type en de afwerking van het hangen sluitwerk.

7.1.3. Materialen en grondstoffen (+) 25 - Materialen en grondstoffen:

Het bestek vermeldt de eventuele decoratieve patronen op het glas (bedrukt, gezeefdrukt, gestraald, enz.) en de zijde met de patronen. Zie § 4.4.2.2.2 - geval 5 - voor het glastype. Alle elementen van het hangen sluitwerk die de uitrusting vormen waaruit het constructie-element is opgebouwd, zijn materialen of zijn bekleed met materialen die bestand zijn tegen slijtage en corrosie.


7.1.4. Specificaties in verband met het uiterlijk en de afmetingen 7.1.4.1. Uitvoeringsplannen (+) 26 - Uitvoeringsplan en plaatsing van de deuren:

Wanneer het bijzonder bestek dit voorschrijft, overhandigt de verkoper de koper de uitvoerings- en detailplannen met de afmetingen en de plaatsen die nodig zijn om alle toebehoren te kunnen monteren en bevestigen.

7.1.4.2. Randen van het glas van de vleugels De randen moeten als volgt bewerkt zijn:

- verticale randen in het zicht: gesatineerd recht geslepen, recht gepolijst, gesatineerd rond geslepen,

- horizontale randen in het zicht: gesatineerd recht geslepen met twee lichte afkantingen, - onzichtbare randen: geslepen randen. Noot: De terminologie van de Europese normen is als volgt :

a) afgeschuinde randen (geslepen randen) b) afgeslepen randen (recht geslepen) c) gladgeslepen randen (gesatineerd recht geslepen) d) gepolijste randen (recht gepolijst)

(+) 27 - Bewerking van de deurranden.

Het bijzonder bestek beschrijft de wijze waarop de randen moeten worden bewerkt.

7.1.4.3. Afmetingen van de vleugels (+) 28 - Voorgeschreven afmetingen van de deuren:

De afmetingen van de transparante of doorschijnende deurvleugels worden voorgeschreven door het bijzonder bestek. Op de markt bestaan modellen met standaardafmetingen (neem contact op met de fabrikanten). De deurvleugels van eenzelfde geheel hebben dezelfde dikte. Die dikte bedraagt minimaal:

- 10 mm voor de buitendeuren, - 8 mm voor de binnendeuren, met uitzondering van de douchedeuren, waarvoor een kleinere

dikte wordt aanvaard (gehard glas).

[] - 110 NBN EN 14428 : 2005 : Doucheafscheidingen - Functionele eisen en beproevingsmethoden

7.1.4.4. Hang- en sluitwerk De verkoper levert en plaatst de verbindingselementen tussen de verschillende onderdelen van de deur die onontbeerlijk zijn voor de stijfheid van het geheel en voor de goede bewegingen van de vleugels.

7.1.4.5. Plaatsing Zie TVN (in voorbereiding)

7.2. Gegoten glas – Tegels en bouwstenen 7.2.1. Algemeen


Dit zijn geprefabriceerde of gemetselde elementen die zijn samengesteld uit blokken of bouwstenen van gegoten glas. De glazen tegels en bouwstenen zijn constructie-elementen van gegoten en uitgegloeid natronkalkglas, conform de norm EN 572-1. Het onderscheid tussen de tegel en de bouwsteen is toe te schrijven aan het inzetgebied van beide materialen. De glazen bouwstenen zijn bedoeld voor niet-structurele "verticale" toepassingen (opvullingen in muren en gevels, buitenmuren, binnenwanden). Ze zijn samengesteld uit twee holle glazen elementen die hermetisch aan elkaar zijn gelast of gelijmd; de holte is gevuld met droge lucht. De smalle zijden van de bouwsteen zijn gewoonlijk voorzien van een witte verflaag, die vermijdt dat men de plaatsingsmortel erdoor ziet. De glazen tegels, die minder vaak worden gebruikt dan de bouwstenen, zijn bedoeld voor niet-structurele "horizontale" toepassingen (wandelvloeren, plafonds, gewelven, koepels, glasramen). Ze zijn samengesteld uit hol of vol glas en vervaardigd uit een stuk glas of, zoals dat bij de bouwstenen het geval is, uit twee hermetisch gelaste of gelijmde elementen. De vorm, de maattoleranties en de fysische en technische kenmerken van de glazen tegels en bouwstenen worden vermeld in volgende norm NBN EN 1051-1: 2003 - Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Definities en beschrijvingen [] 55. De uit glazen bouwstenen of tegels samengestelde constructie-elementen zijn geprefabriceerd in de werkplaats of worden ter plaatse gemetseld. De glazen elementen zijn platen, bouwstenen en tegels.

7.2.2. Meetcode De oppervlakte wordt per stuk of per m² berekend:

- voor de panelen, vaste of verwijderbare ramen, kelderramen en niet verhoogde bovenlichten: volgens de nominale dagmaat waarin het element wordt geplaatst;

- voor de verhoogde bovenlichten op luiken, koepels en gewelven: volgens de nominale afmetingen (de grootste zijde) van het vlakke of gebogen element dat de opening bedekt.

7.2.3. Eenheidsprijs De eenheidsprijs omvat de levering en eventuele plaatsing van het uit glas (vloerplaten, bouwstenen of tegels) opgebouwde element, de betonnen constructies en hun wapeningen, de mortels, de speciale materialen voor de ondersteuning, voegen en afdichtingen (kit), de metalen kaders, roosters en de eventuele kettingen nodig voor de bevestiging.

7.2.4. Materialen (+) 29 - Glazen bouwstenen en tegels:

Het bijzonder bestek vermeldt: - de benaming van het element (paneel, raam, kelderraam, bovenlicht, enz.) - het type van het glasproduct (massief, dubbel en isolerend, ventilatieopening, enz.) - de vorm van het glasproduct (vierkant, rechthoekig, rond) - de decoraties op één of beide zijden (gehamerd, versierd, glad, enz.)

7.2.5. Plaatsing Op het ogenblik dat deze specificaties worden opgesteld, bereidt een werkgroep binnen het WTCB een document over dit onderwerp voor.

7.3. Spiegelwerk 7.3.1. Algemeen NBN S23-002 - Glaswerk 71

Het spiegelwerk is vlak, al dan niet in een kader gevat (hout, metaal, enz.), afneembaar of vast verankerd en conform de norm NBN EN 1036 - Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik [] 56. Ze zijn uit één stuk of opgebouwd uit samengevoegde stukken spiegel.

7.3.2. Toepassingsgebied De voorschriften van deze specificaties gelden voor vlakke spiegels, bestaand uit een glasplaat of uit een transparante ruit met een dikte van 2 tot 6 mm, aan één zijde bedekt met een reflecterende beschermde zilverlaag en beschouwd als afgewerkte producten (definitieve vorm en afmetingen, eventuele bewerking van de randen inbegrepen). Het spiegelwerk voldoet als dusdanig aan de criteria, controles en proeven van NBN EN 1036: 1999 - Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik

7.3.3. Meetcode Per stuk of per m²: volgens type en afmetingen. De oppervlakte wordt bepaald door de buitenmaten, eventueel kader inbegrepen.

7.3.4. Eenheidsprijs Zijn in de eenheidsprijs begrepen:

- de levering en de eventuele plaatsing van de al dan niet ingekaderde spiegel; - de eventuele inlijsting en de daartoe vereiste producten (kit, lijm, enz.); - de bewerking (randen, gaten, inkepingen, gravures, enz.); - de stijlen en dwarsregels van hout of van een neutrale kunststof die nodig zijn om de

stukken spiegel te kunnen samenvoegen; - de vereiste ventilatie- en andere systemen (strips, aluminium, lood) om te vermijden dat de

beschermlaag van de reflecterende folie wordt aangetast bij contact met organische of andere materialen;

- de diverse bevestigingssystemen en toebehoren.

(+) 30 - Spiegelwerk; toelichtingen van het bijzonder bestek:

- de buitenmaten van de spiegel, eventueel kader inbegrepen (met detailplan als het een complexe vorm is); - het glasproduct (glas of ruit) en de dikte ervan; - het materiaal van de eventuele lijst (hout, metaal, enz.) met het detailplan; - de bewerking van de randen en/of het oppervlak (graveringen, gaten e.d.) van het

glasproduct; - de eventuele bescherming van de randen (spiegel met al dan niet beschermde randen); - de schikking (geblokt, geruit, enz.) van de stukken spiegel met het oog op de samenvoeging

ervan; - de bevestigingssystemen en toebehoren; - het glassubstraat (met folie) (zie § 4.4.2.2.2 geval 8);

7.3.5. Omlijsting De eventueel voorgeschreven omlijsting van de spiegel wordt uitgevoerd volgens het plan, het model of de catalogus die op voorhand aan de koper ter goedkeuring werd voorgelegd.

7.3.6.Plaatsingsplan De verkoper verstrekt met het oog op de plaatsing het patroon van de stukken spiegel en nummert ze indien dit nodig is om ze te kunnen samenvoegen.


7.3.7. Plaatsing De vereiste afstand tussen de niet door een composietmateriaal beschermde rugzijde van de spiegel en de wand hangt af van de afmetingen van de door de spiegel (of spiegels als ze zijn samengevoegd) afgedekte oppervlakte en van de mogelijke ventilatie. Wanneer de spiegel wordt ingebouwd, mogen de randen niet worden gevat in sponningen of groeven waarin zich stoom- of gascondens uit de omgeving kan ophopen.

7.3.7.1. Verticale plaatsing Naast de voorschriften van § 4.4.2.2.2, geval 8, moeten, wanneer de spiegel verticaal tegen een wand wordt geplaatst, de gebruikte bevestigingsankers, kleefstrips of lijm:

- chemisch neutraal zijn ten opzichte van de bescherming en de randen; - van een zodanige aard zijn dat tussen de muur of wand en de rugzijde van de spiegel een

ruimte van 3 tot 5 mm ontstaat voor de ventilatie; - van een zodanige aard zijn dat de spiegel naderhand niet meer kan verplaatsen.

7.3.7.2. Ingelijste spiegels Wanneer in de ingelijste spiegels kit, lijm of een andere synthetische dichting zijn verwerkt, moeten deze materialen neutraal zijn ten opzichte van de bescherming. Elk contact tussen deze materialen en de reflecterende zilverlaag moet worden vermeden als laatstgenoemde niet geïsoleerd is (onbeschermde randen).

7.3.7.3. Samengevoegde spiegels De raakvlakken tussen de verschillende samengevoegde stukken (b.v. blokpatroon) moeten regelmatig zijn en mogen nergens spleten of openingen vertonen. De bevestiging gebeurt:

- op een kader van hout of van een kunststof die zich neutraal gedraagt ten opzichte van de bescherming van het zilverlaag;

- door middel van stoffeerdersspijkers of schroeven met een grotere kop dan de doorvoeropeningen, zodat de randen worden afgedekt over een breedte van ten minste 2 mm;

- door de doorvoeropeningen die voor of na de vervaardiging van de spiegel in de glasplaat werden gemaakt. In dit laatste geval moeten de gaten op een zodanige wijze worden geboord dat de gemetalliseerde zijde niet afschilfert, dit om te vermijden dat de reflecterende zilverlagen worden blootgelegd.

De montage gebeurt op een zodanige wijze dat er geen spanningen ontstaan die zouden kunnen leiden tot de vervorming van het beeld of vervormingen, waardoor de mechanische sterkte van het geheel in gevaar komt.


8. Fysisch-chemische verschijnselen, gebreken, fouten

8.1. Fysisch-chemische verschijnselen De fysisch-chemische verschijnselen worden niet als fouten beschouwd.

8.1.1. Verkleuring van "helder" glas Het "helder" natronkalkglas, vertoont steeds een lichte verkleuring bij doorzicht.

Dit is te wijten aan de aanwezigheid van ijzer in de samenstelling van het glas.

Aangezien het ijzergehalte in het glas kan variëren tussen de individuele volumes, kunnen er lichte kleurverschillen worden waargenomen. De kleurverschillen mogen niet worden beschouwd als een fabricagefout wanneer de lichtdoorlaatbaarheid van het glas groter dan of gelijk is aan de waarde in tabel 1.

Des te dikker het glas is, des te uitgesprokener de verkleuring.

8.1.2. Kleurverschillen in gecoat glas De gecoate glazen hebben eveneens hun eigen kleur. Die kleur kan zichtbaar zijn bij doorzicht of bij weerspiegeling. Kleine kleurvariaties van de coating zijn inherent aan het productieproces.

8.1.3. Hardingsvlekken In zijn gewone toestand is glas een amorf, dus isotroop materiaal. Het heeft met andere woorden identieke optische (brekingsindex) en mechanische eigenschappen in alle richtingen. De thermische behandeling van (halfgehard en gehard) glas wekt in het glasblad drukspanningen op aan het oppervlak. Ten gevolge van dit verschijnsel wordt het glas anisotroop.

Door de natuurlijke belichting en de reflecterende eigenschappen die van punt tot punt variëren, kan het oppervlak van het glasblad tekeningen van verschillende kleur vertonen, wat te wijten is aan de interferentieverschijnselen. Deze tekeningen zijn het gevolg van de thermische behandeling en mogen niet als een gebrek worden beschouwd.

8.1.4. Optische vervormingen Naast de optische vervormingen vermeld in de productnormen, kunnen dergelijke vervormingen ook worden veroorzaakt door:

• plaatsingssystemen: elk plaatsingssysteem (geschroefd, vastgeklemd, enz.) alsmede de vlakheid van het raam beïnvloeden de vlakheid van het glas.

• variatie van de barometrische druk en de temperatuur in de ruimte van de isolerende beglazing: de 2 bladen van een isolerende beglazing worden gescheiden door een ruimte met droge lucht of gas, hermetisch afgesloten en verzegeld in de fabriek, bij de temperatuur en luchtdruk in het fabricageatelier. Als gevolg van de atmosferische schommelingen (druk en temperatuur) gaat het ingesloten volume droge lucht of gas in de isolerende beglazing nadien hetzij uitzetten (barometrische druk daalt en/of temperatuur stijgt), hetzij inkrimpen (barometrische druk stijgt en/of temperatuur daalt). De glasbladen gaan dus vervormen in functie van dit uitzetten (bol volume) of krimpen (hol volume).


De optische vervormingen die eigen zijn aan het product zijn overmijdelijk. De waarneming ervan kan bovendien worden beïnvloed door de omgeving van het gebouw en door de omstandigheden van de waarneming.

8.1.5. Condensatie op het glas 8.1.5.1. Binnenkant van het lokaal Deze condensatie wordt beïnvloed door:

- de luchttemperatuur in het lokaal; - de temperatuur van de buitenlucht; - de vochtigheid van de binnenlucht; - de U-coëfficiënt van de wand, - de luchtsnelheid.

Nota: Als dit verschijnsel zich voordoet, is het aanbevolen: - het lokaal beter te verluchten; - de luchttemperatuur in het lokaal te verhogen; - de vochtigheid van de binnenlucht te verminderen;

Zie ook § 4.6.2.

8.1.5.2. Buitenkant van het lokaal Bij het gebruik van beglazing met zeer lage U-coëfficiënt (hoge thermische isolatie) en in welbepaalde atmosferische omstandigheden qua temperatuur, wind en vochtigheid van de buitenlucht, kan er tijdelijk condensatie optreden aan de buitenkant van de isolerende beglazing. Dit is een seizoensgebonden verschijnsel dat zich vooral 's morgens voordoet en vanzelf verdwijnt tijdens de eerste uren van de dag.

De condensatie aan de buitenkant wijst op het sterk isolerende karakter van de beglazing.

Omstandigheden waarin dit verschijnsel zich voordoet: koude nacht zonder wind met heldere hemel.

Door de aanwezigheid van condensatie kunnen sporen van zuignappen, etiketten of andere elementen die in contact zijn gekomen met het glas duidelijker zichtbaar worden.

8.1.6. Lopers ten gevolge van afvloeiend water De soms opvallende witte lopers op de beglazing zijn te wijten aan het calciumcarbonaat in de kalk die vrijkomt terwijl het cement hard wordt. Vooral op reflecterend glas vallen die lopers goed op.

Het regenwater, dat deze kalk meevoert, verdampt op de gevels en laat daarbij strepen calciumcarbonaat, calciumsilicaat en kalk achter. Des te nieuwer de gevelmaterialen zijn, des te uitgesprokener dit verschijnsel is. De gevolgen ervan zijn des te groter als er geen maatregelen worden genomen om het van de gevel afvloeiende regenwater af te leiden, zoals het plaatsen van dorpels, profielen, druiplijsten, enz.

8.1.7. Lopers ten gevolge van luchtvervuiling De hoge concentraties uitlaatgassen en stof in stedelijke gebieden, langs drukke verkeersaders, in industriezones, rondom luchthavens enz. kunnen in combinatie met het regenwater verbindingen vormen die het glas mogelijk aantasten.

De afzettingen die zich daarbij vormen, kunnen sporen nalaten als het glas niet regelmatig wordt gewassen. Vooral op reflecterend glas valt die afzetting goed op.


8.1.8. Vlekken van allerhande substanties Bepaalde afwerkingen van het gebouw gebeuren nadat de beglazing is geplaatst. Die beglazing staat dus bloot aan alkalische stoffen (kalk, mortel, beton, verf, enz.), die onuitwisbare sporen kunnen nalaten op het glas als ze niet meteen worden weggenomen met helder water of met de juiste oplosmiddelen.

De deeltjes die tijdens het lassen, slijpen, schuren, enz. worden weggeslingerd, kunnen onherstelbare schade aanrichten aan het glas.

Om dit te vermijden, moet de beglazing op passende wijze worden beschermd.

8.1.9. Isolerende beglazing Brewster-stroken

De weerkaatsingen en brekingen van de lichtstralen die zich in een isolerende beglazing voordoen op de verschillende grensvlakken tussen het glas en de lucht (gas), kunnen leiden tot optische interferenties, die zich vertalen in regenboogachtige stroken. Dit verschijnsel kan worden tegengegaan door gebruik te maken van een asymmetrische meervoudige beglazing.

Dit verschijnsel doet zich voor in sommige belichtingsomstandigheden. Het is zuiver optisch, mag niet worden beschouwd als een fout in de beglazing, en heeft geen invloed op zijn eigenschappen.

8.2. Toegestane gebreken 8.2.1. Floatglas, halfgehard glas, gehard glas, gelaagd glas en gecoat glas De toegestane afwijkingen worden beschreven in de normen over de glasproducten.

8.3. Ontoelaatbare gebreken 8.3.1. Condensatie in de isolerende beglazing Wanneer er zich condensatie vormt in de isolerende beglazing, dient ze te worden vervangen.

8.3.2. Irisatie Vochtig glas kan worden aangetast bij contact met water. Die aantasting vertaalt zich in irisatie, die zich uit in zichtbare gekleurde strepen wanneer het glas dieper dan 0,1 µm is aangetast.

Het glas in een vochtige omgeving (onverluchte ruimte) op elkaar stapelen, bevordert de irisatie.

Wanneer het glas gedurende geruime tijd in contact blijft met water, kan het natrium in het glas bijtende soda vormen die, wanneer de concentratie hoog genoeg is, het glas aantast.

Na verdamping van het water blijft er een witte laag achter, waarvan natriumsilicaat het hoofdbestanddeel is.

Als de hechting van deze afzetting aanzienlijk is, kan polijsten met ceriumoxide dit soms verhelpen.

Als dit niet het gewenste resultaat oplevert, moet de beglazing worden vervangen.

8.3.3. Andere gebreken Dit zijn de fouten die niet als toegestane gebreken zijn opgenomen in § 9.2


9. Onderhoud

9.1. Onderhoud van de beglazing Zie TVN 221 – Hoofdstuk 9 [] 108


Bijlage 1 – Floatglas NBN EN 572-1: Chemische samenstelling en

mechanische eigenschappen

A1.1. Chemische samenstelling

Alle standaard glasproducten waarop deze norm van toepassing is, zijn vervaardigd uit natronkalkglas.

De massaverhoudingen van de voornaamste bestanddelen van het natronkalkglas uit deze norm zijn de volgende:

•siliciumdioxide (SiO2) 69 % tot 74 %

•calciumoxide (CaO) 5 % tot 12 %

•natriumoxide (Na20) 10 % tot 16 %

•magnesiumoxide (MgO) 0 % tot 6 %

•aluminiumoxide (Al203) 0 % tot 3 %

•andere 0 % tot 5 %

Deze glasproducten kunnen naast de bovenstaande algemene grondstoffen nog kleine hoeveelheden andere elementen bevatten.

A1.2. Kleuring

De kleuring in de massa van de glasproducten kan worden verkregen door de juiste grondstoffen eraan toe te voegen.

A1.3 Fysische en mechanische eigenschappen

A1.3.1. Algemene eigenschappen

De klassieke cijferwaarden voor de fysische en mechanische eigenschappen van de standaard glasproducten zijn opgenomen in tabel 1. Deze waarden, die gelden voor normaal uitgegloeid glas zonder latere harding, zijn geen precieze specificaties waaraan het glas absoluut moet voldoen, maar richtwaarden waarop men zich gewoonlijk baseert bij berekeningen waar geen grote nauwkeurigheid wordt geëist


Tabel Al : algemene eigenschappen

EIGENSCHAPPEN SYMBOOL GETALWAARDEN EN EENHEDEN

- Soortelijk gewicht bij 18°C ρ 2500 kg/m³ - Hardheid (Knoop) HK0,1/20 6 GPa - Elasticiteitsmodulus (Young)

E 7 x 1010 Pa

- Poisson-coëfficiënt µ 0,2 - Karakteristieke buigsterkte f g,k 45 MPa (a) - Massa-warmtevermogen C 0,72 x 103 J/(kg.K) - Gemiddelde lineaire uitzettingscoëfficiënt tussen 20°C en 300°C

α 9 x 10-6 K-l

- Weerstand bij de momentele temperatuurgradiënt

40 K (b)

- Warmtegeleidbaarheid λ 1 W/(m.K) - Gemiddelde lucht/glas brekingsindex in het zichtbare gebied (380nm - 780 nm)

N 1,5

- Verbeterde emissie-coëfficiënt

ε 0,837

a) De karakteristieke buigsterkte moet worden gekoppeld aan de ontwerpmethode volgens prEN 13474 b) Deze algemeen aanvaarde waarde wordt beïnvloed door de kwaliteit van de randen van de beglazing en door het glastype.


Bijlage 2 – Overzicht van de toe te lichten punten in het bijzonder

bestek

Overzicht van de toe te lichten punten in het bijzonder bestek ……………………………..pagina (+) 1 - Structureel verankerd glaswerk............................................................................................... 7 (+) 2 - Brandreactie: ......................................................................................................................... 29 (+) 3 - Brandweerstand..................................................................................................................... 30 (+) 4 – Gedrag bij een uitwendige brand.......................................................................................... 30 (+) 5 - Gereglementeerde stoffen ..................................................................................................... 31 (+) 6 - Belastingen op glasproducten: .............................................................................................. 32 (+) 7 - Thermische schokken............................................................................................................ 32 (+) 8 - Thermische behandeling "heat soak".................................................................................... 33 (+) 9 - Voorkoming van verwondingen door contact:...................................................................... 33 (+) 10 - Voorkoming van valpartijen: .............................................................................................. 33 (+) 11 - Inbraakwerendheid:............................................................................................................. 48 (+) 12 - Weerstand tegen explosiedruk: ........................................................................................... 49 (+) 13 - Kogelwerendheid: ............................................................................................................... 50 (+) 14 - Geluid.................................................................................................................................. 52 (+) 15 - Thermische isolatie : ........................................................................................................... 54 (+) 16 - Risico op condensatie: ........................................................................................................ 55 (+) 17 - Risico op onbehaaglijkheid tijdens hittegolven en visuele belemmering:.......................... 62 (+) 18 - Afmetingen van de beglazing: ............................................................................................ 67 (+) 19 - Kenmerken van enkel glas: ................................................................................................. 67 (+) 20 - Plaatsingsrichting van getrokken glas:................................................................................ 67 (+) 21 - Kenmerken van de meervoudige beglazing:....................................................................... 67 (+) 22 - Geprofileerde beglazing...................................................................................................... 68 (+) 23 - Toebehoren voor de geprofileerde beglazing: .................................................................... 68 (+) 24 - Glazen deuren en vleugels: ................................................................................................. 69 (+) 25 - Materialen en grondstoffen: ................................................................................................ 69 (+) 26 - Uitvoeringsplan en plaatsing van de deuren: ...................................................................... 70 (+) 27 - Bewerking van de deurranden............................................................................................. 70 (+) 28 - Voorgeschreven afmetingen van de deuren:....................................................................... 70 (+) 29 - Glazen bouwstenen en tegels: ............................................................................................. 71 (+) 30 - Spiegelwerk; toelichtingen van het bijzonder bestek:......................................................... 72 (+) 31 – Technische keuring - proefstukken en types van proeven: ................................................ 88


Bijlage 3 - NBN B 06-001 (1982) uittreksel uit de tekst van de norm

29. GLASWERK

29.1. Algemeen 29.1.1. Het glas en de aanverwante producten - deuren, spiegels en de geprefabriceerde

bovenlichten uitgezonderd – worden gemeten in m². In tegenstelling tot artikel 1.2.14 (p. 9), worden de afmetingen afgerond op de hogere 0,01 m en de oppervlakten op de hogere 0,01 m².

29.1.2. De omtrek van de door het glas ingenomen opening wordt gemeten in cm. 29.1.3. Bedekkingen van glazen platen of gelijkaardige materialen worden gemeten zoals

voorgeschreven in hoofdstuk 18 (p. 55). 29.1.4. De deuren, spiegels en bovenlichten worden per stuk gemeten. 29.2. Specificaties

Het totale aantal wordt als volgt verdeeld: 29.2.1. Op basis van de constructie-eenheid maakt men een onderscheid tussen:

- de buitenbeglazing, onder te verdelen in de beglazing die langs de buitenzijde, en de beglazing die langs de binnenzijde moet worden geplaatst - de binnenbeglazing

29.2.2. Op basis van het standaard glasproduct of aanverwante materialen maakt men een onderscheid tussen: - het type, de keuze, het niveau, de groep, enz. - de nominale dikte - de eigenschappen en het uiterlijk - het soort materiaal

29.2.3. Op basis van de bevestigingswijze maakt men een onderscheid tussen: - het type van het raam of de omlijsting (hout, metaal, beton, enz.) - de bevestigingswijze (nagels, latten, enz.) - de breedte en hoogte van de sponning - de dichtingsstrip

29.2.4. Worden afzonderlijk gespecificeerd: - de beglazing of aanverwante materialen met een oppervlakte < 0,50 m² - de omtrek van het glas of de door het glas ingenomen opening - de gebogen beglazing - het opgehangen glas - de bovenlichten en aanverwante producten - de per soort te boren gaten, de uit te snijden openingen, de te slijpen randen en de andere bewerkingen - de decoreringen - de glas-in-lood-ramen - de deuren en veiligheidsglas - de isolerende beglazing - het spiegelwerk

29.3. Opmeting Algemeen

29.3.1. Voor de rechthoekige beglazing meet men de effectieve oppervlakte. 29.3.2. Om de oppervlakte van niet-rechthoekige ruiten te bepalen, meet men de

oppervlakte van de kleinste rechthoek die ze beschrijven.


29.3.3. De gebogen ruiten worden per aantal stuks van hetzelfde type en met dezelfde

afmetingen gemeten. In de beschrijving vermeldt men de kromming, de booglengte en de andere gegevens om de afmetingen van de ruit te kunnen bepalen. Bovenlichten, koepels, enz.

29.3.4. De geprefabriceerde bovenlichten, koepels, enz. worden per aantal stuks van hetzelfde type en met dezelfde afmetingen gemeten. Men geeft de binnenwerkse afmetingen op. Deuren

29.3.5. De deuren worden per aantal stuks met dezelfde afmetingen gemeten. Men geeft de afmetingen op. Wanneer de hengsels, het sluitwerk, het ijzerbeslag en de overige elementen samen met de deuren moeten worden geleverd, moet dit worden vermeld in de beschrijving van het element in kwestie. Het aantal hengsels e.d. hoeft niet apart te worden opgegeven. Bewerking

29.3.6. De geslepen randen worden gemeten in cm. In de beschrijving geeft men het gewenste profiel op.

29.3.7. De te boren gaten en de uit te snijden openingen worden per aantal stuks met dezelfde afmetingen gemeten. Decoreringen

29.3.8. Onder gedecoreerd glas wordt geëmailleerd, gegraveerd, gezandstraald enz. glas verstaan.

29.3.9. De gedeeltelijk van een decoratie voorziene glazen oppervlakken in hetzelfde lokaal worden beschouwd als volledig gedecoreerd. Glas-in-lood-ramen

29.3.10. In lood, koper e.d. gevatte stukken ruit worden bij de meting beschouwd als één geheel. Om de afmetingen ervan te bepalen, neemt men de effectieve oppervlakte van het geheel.

29.3.11. De vorm, het aantal stukken ruit, de versterkingen of de dwarsroeden moeten eventueel worden vermeld in de beschrijving. Spiegelwerk

29.3.12. De spiegels worden per stuk gemeten. De afmetingen en de bevestigingswijze ervan worden opgegeven. In de beschrijving vermeldt men de bewerkingen en de eventuele decoreringen. Allerlei

29.3.13. De ophangstangen voor opgehangen glas worden gemeten overeenkomstig de bepalingen in hoofdstuk 27.


Bijlage 4 - Literatuurlijst

[] 1 - NBN EN 572-9:2005 - Glas voor gebouwen - Basisproducten van natronkalkglas - Deel 9: Overeenkomstigheidsbeoordeling............................................................................................ 11

[] 2 - prEN 1036-2: Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling ............................................................................... 11

[] 3 - prEN 1051-2: Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling............................................................................................ 11

[] 4 - NBN EN 1096-4:2005 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 4: Overeenkomstigheidsbeoordeling/ Productnorm..................................................................... 11

[] 5 - NBN EN 1279-5:2005 - Glas voor gebouwen - Isolerend glas - Deel 5: Overeenkomstigheidsbeoordeling............................................................................................ 11

[] 6 - NBN EN 1748-1-2:2005 - Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Borosilicaatglas - Deel 1-2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm......................... 11

[] 7 - NBN EN 1748-2-2:2005 - Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Deel 2-2: Glaskeramiek - Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm ............................................ 11

[] 8 - NBN EN 1863-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm...................................................................... 11

[] 9 - NBN EN 12150-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm....................................................... 11

[] 10 - NBN EN 12337-2:2005 - Glas in gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm...................................................................... 11

[] 11 - NBN EN 13024-2:2005 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard borosilicaatveiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm ........... 11

[] 12 - NBN EN 14178-2:2005 - Glas voor gebouwen - Basis aardalkalisilicaatproducten van glas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling ............................................................................... 11

[] 13 - NBN EN 14179-2:2005 - Glas voor gebouwen - Gehard natron-alkali-silicaatveiligheidsglas en Heat Soak behandeld - Deel 2 : Overeenkomstigheidsbeoordeling / Productnorm ............ 11

[] 14 - NBN EN 14321-2:2005 - Glas voor gebouwen - Aard-alkali-silicaat-veiligheidsglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling........................................................................................ 11

[] 15 - NBN EN 14449:2005 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas – Overeenkomstigheidsbeoordeling............................................................................................ 11

[] 16 - NBN EN 12337-2:2005 - Glas in gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 2: Overeenkomstigheidsbeoordeling/Productnorm...................................................................... 11

[] 17 - NBN EN 572-1:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: Deel 1 : Definities en algemene fysische en mechanische eigenschappen. ................................................................ 13

[] 18 - NBN EN 1748-1:2005 -Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten - Deel 1 : Borosilicaatglas ........................................................................................................................ 13

[] 19 - NBN EN 572-2:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 2: Floatglas....................................................................................................................... 14

[] 20 - NBN EN 14178-1:2005 - Glas voor gebouwen - Basis aardalkalisilicaatproducten van glas - Deel 1: Floatglas....................................................................................................................... 14

[] 21 - NBN EN 572-3:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 3: Gepolijst draadglas ...................................................................................................... 14

[] 22 - NBN EN 572-4:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 4 : Getrokken vensterglas ................................................................................................ 14

[] 23 - NBN EN 572-5:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas - Deel 5 : Gegoten glas ............................................................................................................... 14


[] 24 - NBN EN 572-6:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas -

Deel 6 : Figuurdraadglas .......................................................................................................... 14 [] 25 - NBN EN 572-7:2004 -Glas voor gebouwen - Basisproducten van glas: natronkalkglas -

Deel 7: Glazen kanaalprofielen met en zonder draadinleg ...................................................... 14 [] 26 - NBN EN 1279-1:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 1 : Algemeenheden,

maattoleranties en regels voor de systeembeschrijving ........................................................... 16 [] 27 - NBN EN 1279-2:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 2 : Lange-

duurbeproevingsmethode en eisen voor vochtindringing ........................................................ 16 [] 28 - NBN EN 1279-3:2003 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 3 : Lange-

duurbeproevingsmethode en eisen voor gasverliessnelheid en voor gasconcentratietoleranties.................................................................................................................................................. 16

[] 29 - NBN EN 1279-4:2002 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 4 : Beproevingsmethoden voor de fysische eigenschappen van de randafdichting ...................... 16

[] 30 - NBN EN 1279-6:2002 -Glas voor gebouwen – Isolerend glas - Deel 6 : Productiecontrole in de fabriek en periodieke beproevingen .................................................................................... 16

[] 31 - NBN EN 15434:2006-2006 -Glas voor gebouwen - Productnorm voor constructieve en/of UV-bestendige kitten (voor gebruik in constructieve beglazingssystemen en/of isolerend glas waarvan de afdichtingen worden blootgesteld aan daglicht) ................................................... 16

[] 32 - NBN EN 1863-1:2000 - Glas voor gebouwen - Thermisch versterkt natronkalkglas - Deel 1: Definitie en beschrijving. ......................................................................................................... 18

[] 33 - NBN EN 12150-1:2000 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalkveiligheidsglas - Deel 1: Definitie en beschrijving. ................................................ 18

[] 34 - NBN EN 13024-1:2002 - Glas voor gebouwen - Thermisch gehard borosilicaatveiligheidsglas - Deel 1: Definitie en beschrijving. .............................................. 18

[] 35 – NBN EN 14321-1:2005 - Glas voor gebouwen — Aardalkalisilicaat-veiligheidsglas – Deel 1 – Definitie en beschrijving .................................................................................................... 18

[] 36 - NBN EN 12337-1:2000 - Glas voor gebouwen - Chemisch versterkt natronkalkglas - Deel 1: Definitie en beschrijving. ..................................................................................................... 19

[] 37 - NBN EN 14179-1:2005 - Glas voor gebouwen - Gehard natron-alkali-silicaatveiligheidsglas en Heat Soak behandeld - Deel 1 : Definitie en beschrijving ................................................. 19

[] 38 - NBN EN ISO 12543-1:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 1 : Definities en beschrijving van de onderdelen (ISO 12543-1:1998) 20

[] 39 - NBN EN ISO 12543-2:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 2 : Gelaagd veiligheidsglas (ISO 12543-2:1998) ................................. 20

[] 40 - NBN EN ISO 12543-3:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 3 : Gelaagd glas (ISO 12543-3:1998)................................................... 20

[] 41 - NBN EN ISO 12543-4:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 4 : Beproevingsmethoden voor de duurzaamheid (ISO 12543-4:1998)20

[] 42 - NBN EN ISO 12543-5:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 5 : Afmetingen en randafwerking (ISO 12543-5:1998) ....................... 20

[] 43 - NBN EN ISO 12543-6:1998 - Glas voor gebouwen - Gelaagd glas en gelaagd veiligheidsglas - Deel 6 : Uiterlijk (ISO 12543-6:1998).......................................................... 20

[] 44 - NBN EN 1096-1:1999 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 1 : Definities en classificatie ............................................................................................................................... 21

[] 45 - NBN EN 1096-2:2001 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 2 : Eisen en beproevingsmethoden voor coatings van klasse A, B en S...................................................... 21

[] 46 - NBN EN 1096-3:2001 -Glas voor gebouwen - Gecoat glas - Deel 3 : Eisen en beproevingsmethoden voor coatings van klasse C en D .......................................................... 21

[] 47 - ETAG 002: Structureel gelijmd glaswerk (EOTA)............................................................... 21 NBN S23-002 - Glaswerk 84

[] 48 - NBN EN 13022-1:2006 – Glas voor gebouwen - Structureel gelijmd glas - Deel 1:

Producten van glas voor structurele gelijmde beglazingssystemen voor ondersteunde en niet-ondersteunde monolitische en meervoudige beglazing............................................................ 21

[] 49 - NBN EN 13022-2:2006 – Glas voor gebouwen - Structureel gelijmd glas - Deel 2: Montageregelse ........................................................................................................................ 21

[] 50 - STS 56.1: 1998 – Afdichtingskits voor gevels...................................................................... 22 [] 51 - NBN EN 12365-1:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor

ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 1: Prestatie-eisen en classificatie. ...................... 22 [] 52 - NBN EN 12365-2:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor

ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 2: Lineaire drukkrachtbeproevingsmethoden .... 22 [] 53 - NBN EN 12365-3:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en tochtstrippen voor ramen,

deuren, luiken en vliesgevels - Deel 3: Beproevingsmethode voor de terugvering. ................ 22 [] 54 - NBN EN 12365-4:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor

ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 4: Terugvering na versnelde verouderingsbeproevingsmethode............................................................................................ 22

[] 55 - NBN EN 1051-1:2003 - Glas voor gebouwen - Glazen stenen en glazen tegels - Definities en beschrijvingen...................................................................................................................... 23

[] 56 - NBN EN 1036:1999 - Glas voor gebouwen - Verzilverde floatglazen spiegels voor intern gebruik...................................................................................................................................... 23

[] 57 - NBN 713-020:1968 - Beveiliging tegen brand - Gedrag bij brand bij bouwmaterialen en bouwelementen - Weerstand tegen brand van bouwelementen) (met erratum)....................... 28

[] 58 - NBN 713-020/A1:1982 - Beveiliging tegen brand - Gedrag bij brand bij bouwmaterialen en bouwelementen - Weerstand tegen brand van bouwelementen ............................................... 28



[] 61 - NBN S 21-201:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Terminologie ........................... 28 [] 62 - NBN S 21-202/A1:1984 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Hoge en middelhoge

gebouwen - Algemene eisen (met erratum) ............................................................................. 28 [] 63 - NBN S 21-202:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Hoge en middelhoge gebouwen -

Algemene eisen (met erratum) ................................................................................................. 28 [] 64 - NBN S 21-203:1980 - Brandbeveiliging in de gebouwen - Reactie bij brand van de

materialen - Hoge en middelhoge gebouwen........................................................................... 28 [] 65 - NBN S 21-204:1982 - Brandbeveiliging van de gebouwen - Schoolgebouwen - Algemene

eisen en reactie bij brand.......................................................................................................... 28 [] 66 - NBN S 21-205:1992 - Brandbeveiliging van de gebouwen - Hotels- en gelijkaardige

inrichtingen - Algemene eisen.................................................................................................. 28 [] 67 - NBN EN 13501-1:2002 -Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 1 : Indeling

berustend op uitkomsten van de proeven op de tegenwerking tegen vuur van bouwwaren. ... 30 [] 68 - NBN EN 13501-2:2004 -Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 2 :

Classificatie gebruik makend van gegevens van brandweerstandsproeven, met uitsluiting van producten voor gebruik in ventilatiesystemen. ........................................................................ 30

[] 69 - NBN EN 13501-5 :2006 – Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen - Deel 5 : Classificatie op grond van resultaten van proeven waarbij daken aan een externe brand worden blootgesteld ................................................................................................................. 31

[] 70 - NBN ENV 1187 :2002 - Proeven voor de blootstelling van daken aan vliegvuur ............... 31 [] 71 - NBN ENV 1187/A1 :2005 - Proeven voor de blootstelling van daken aan vliegvuur ......... 31 [] 72 - NBN EN 1363-1:1999 - Vuurweerstandsproeven - Deel 1: Algemene eisen....................... 31 NBN S23-002 - Glaswerk 85

[] 73 - NBN EN 1363-2:1999 - Vuurweerstandsproeven - Deel 2: Alternatieve en aanvullende

werkwijzen ............................................................................................................................... 31 [] 74 - NBN EN 1364-1:1999 - Vuurweerstandsproeven voor niet-dragende bouwdelen - Deel 1:

Wanden..................................................................................................................................... 31 [] 75 - NBN EN 1364-3:2003 - Vuurweerstandsproeven voor niet-dragende bouwdelen - Deel 3:

Gordijnmuren - Volledige configuratie (volledige montage) .................................................. 31 [] 76 - NBN EN 357:2005 - Glas voor gebouwen - Brandwerende glazen elementen met

doorzichtige of doorschijnende producten van glas - Classificatie van brandwerendheid ...... 31 [] 77 - FIV 01 – Beoordeling van de thermische spanningen in de beglazingen. ............................ 33 [] 78 - NBN EN 12600:2003 - Glas voor gebouwen - Slingerproef - Stootbelastingproef en

classificatie voor vlakglas ........................................................................................................ 33 [] 79 - NBN EN 1991-1-1:2002-Eurocode 1 : Belastingen op constructies - Deel 1-1 : Algemene

belastingen – Volumieke gewichten, eigengewicht en opgelegde belastingen voor gebouwen, inclusief het Belgische toepassingsdocument (gehomologeerde versie + NAD) .................... 38

[] 80 - NBN EN 1991-1- ANB :2005 – Eurocode 1 : Belastingen op constructies – Deel 1-1 : Algemene belastingen – Volumieke gewichten, eigengewicht en opgelegde belastingen voor gebouwen - Belgische Nationale Bijlage ................................................................................ 38

[] 81 - NBN EN 356:2000 - Glas in gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeving en classificatie van de weerstand tegen manuele aanval............................................................... 48

[] 82 - NBN ENV 1627:1999 - Ramen, deuren en luiken - Inbraakwerendheid – Voorschriften en indeling..................................................................................................................................... 48

[] 83 - NBN EN 13541:2001 - Glas in gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeving en classificatie van de weerstand tegen explosiedruk................................................................... 49

[] 84 - NBN EN 13123-1:2001 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Eisen en classificatie - Deel 1: Schokbuis (shock tube) ......................................................................... 50

[] 85 - NBN EN 13123-2:2004 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Eisen en classificatie - Deel 2: Veldtest.................................................................................................. 50

[] 86 - NBN EN 13124-1:2001 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Beproevingsmethode - Deel 1: Schokbuis (shock tube) .......................................................... 50

[] 87 - NBN EN 13124-2:2004 - Ramen, deuren en luiken - Bestandheid tegen explosies - Beproevingsmethode - Deel 2: Veldtest................................................................................... 50

[] 88 - NBN EN 1063:2000 - Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing - Beproeven en classificatie van de kogelwerendheid. ...................................................................................... 50

[] 89 - NBN EN ISO 717-1:1997 - Geluidleer - Bepaling van de geluidisolatie in gebouwen en van gebouwdelen - Deel 1: Luchtgeluidisolatie (ISO 717-1:1996) ................................................ 52

[] 90 - NBN EN ISO 140-5:1998 – Geluidleer - Meting van geluidwering in gebouwen en bouwdelen - Deel 5: Veldmeting van luchtgeluidwering van geveldelen en gevels (ISO 140-5:1998) ..................................................................................................................................... 52

[] 91 - NBN EN 12758:2002-Glas voor gebouwen - Glas en luchtgeluidisolatie - Deel 1: Definities en bepaling van eigenschappen ................................................................................................ 52

[] 92 - NBN S 01-400:1977 Akoestiek - Kriteria van de akoestische isolatie ................................. 53 [] 93 - NBN EN ISO 140-3:1995-Geluidleer - Meting van geluidwering in gebouwen en

bouwdelen - Deel 3 : Laboratoriummeting van luchtgeluidwering van bouwdelen (ISO 140-3:1995) ..................................................................................................................................... 53

[] 94 - NBN EN 410:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de lichten zontoetredingeigenschappen van glas ...................................................................................... 55

[] 95 - NBN EN 673:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode .......................................................................................... 55


[] 96 - NBN EN 673/A1:2001 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de

warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode............................................ 55 [] 97 - NBN EN 673/A2:2003 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de

warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) - Berekeningsmethode............................................ 55 [] 98 - NBN EN 674:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt

(U-waarde) - Methode met afgeschermde verwarmingsplaat .................................................. 55 [] 99 - NBN EN 675:1998 - Glas voor gebouwen - Bepaling van de warmtedoorgangscoëfficiënt

(U-waarde) - Methode met warmtestroommeter...................................................................... 55 [] 100 - NBN EN 12898:2001 - Glas voor gebouwen - Bepaling van het emitterend vermogen .... 55 [] 101 - NBN EN ISO 14438:2002 - Glas voor gebouwen - Bepaling van energiebalansgetal....... 55 [] 102 - NBN EN 13363-1:2003 - Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing -

Berekening van zon- en lichtdoorlatendheid - Deel 1: Vereenvoudigde methode .................. 55 [] 103 – NBN EN 13363-2:2005 - Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing -

Berekening van zon- en lichtdoorlatendheid - Deel 2: Referentiemethode ............................. 55 [] 104 - NBN EN ISO 13788:2001- Hygrothermische prestatie van bouwcomponenten en -

elementen - Binnenoppervlaktetemperatuur om kritische oppervlaktevochtigheid te vermijden en berekening van de condensatie in bouwdelen - Berekeningsmethoden (ISO 13788:2001. 55

[] 105 - NBN EN 12365-1:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 1: Prestatie-eisen en classificatie. ...................... 64

[] 106 - NBN EN 12365-2:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 2: Lineaire drukkrachtbeproevingsmethoden. ... 64

[] 107 - NBN EN 12365-3:2003 - Hang- en sluitwerk - Afdichtingen en afdichtingsprofielen voor ramen, deuren, luiken en vliesgevels - Deel 3: Beproevingsmethode voor de terugvering. .... 64

[] 108 - TVN 221: 2001 - Plaatsing van glas in sponningen............................................................ 66 [] 109 - NBN B 06-001:1982-Metingen voor gebouwen - Methoden voor hoeveelheden .............. 67 [] - 110 NBN EN 14428 : 2005 : Doucheafscheidingen - Functionele eisen en

beproevingsmethoden............................................................................................................... 70


Bijlage 5 – Monsterneming en keuring

A5.1. Voorafgaande technische goedkeuring van een prototype (type-onderdeel) A5.1.1. Goedkeuringsmodaliteiten van de producten die beantwoorden aan het bestek vóór de bestelling.

Vooraleer wordt overgegaan tot de bestelling en vervaardiging van de beglazing, wordt die laatste eerst technisch goedgekeurd op een prototype.

De proeven op prototype zijn de prestatieproeven uit hoofdstuk 4 van de onderhavige specificaties:

4.2.1 Brandreactie 4.2.2 Brandweerstand 4.3 Hygiëne, gezondheid en bescherming van het leefmilieu (ER3) 4.4 Gebruiksveiligheid 4.4.1 Mechanische sterkte en stabiliteit 4.4.1.1 Belastingen op glasproducten 4.4.1.2 Evaluatie van het risico op thermische schokken 4.4.2 Veiligheid van personen 4.4.3 Inbraakwerendheid 4.4.4 Bestandheid tegen explosies 4.4.5 Kogelwerendheid 4.5 Bescherming tegen lawaaihinder (ER5) 4.6 Energiebesparing en behoud van de warmte (ER6) 4.6.1 Energieprestaties en thermische eigenschappen 4.6.2 Risico op condensatie 4.6.3 Regeling van de zoninstraling en lichtdoorlaatbaarheid van de beglazing 4.7 Duurzaamheid 4.7.1 Duurzaamheid van geprefabriceerd isolerend glas 4.7.2 Duurzaamheid van gelaagd glas 4.7.3 Duurzaamheid van gecoat glas 4.7.4 Duurzaamheid van de overige glasproducten

(+) 31 – Technische keuring - proefstukken en types van proeven:

Als er bijkomende specifieke proeven op prototype vereist zijn, moeten ze gespecificeerd worden in het bijzonder bestek.

Al deze proeven vallen steeds ten laste van de verkoper, wat de resultaten ook zijn.

A5.1.2. Vrijstelling van proeven op een prototype (type-onderdeel)

De volgende glasproducten zijn toegelaten en vrijgesteld van proeven op prototype :

a) de glasproducten die het CE-conformiteitsmerk dragen, zijn toegelaten en vrijgesteld van proeven op prototype voor de prestaties vermeld op het CE-label in zoverre die prestaties beantwoorden aan de specificaties van het bijzonder bestek, dit wanneer de CE-markering van toepassing is ;

b) de glasproducten die een technische goedkeuring of gelijkwaardig hebben verkregen en die worden gebruikt in het toepassingsgebied en volgens alle voorwaarden die in het goedkeuringsdocument zijn vermeld ;


c) de glasproducten waarvoor de verkoper positieve proefverslagen van een erkend laboratorium

kan voorleggen, in zoverre :

- deze proefverslagen slaan op een glasproduct dat inzake bouw, materialen, inrichtingen, toebehoren en afmetingen identiek is, behalve als is toegestaan dat de verschillen geen gevolgen hebben voor de prestaties ;

- deze proeven volledig werden uitgevoerd volgens de voorschriften die van kracht waren op het ogenblik dat het bijzonder bestek werd gepubliceerd.

d) het glaswerk conform is met de waarden in de tabel in zoverre die waarden overeenstemmen met de specificaties van het bijzonder bestek : de waarden in de tabel zijn standaardwaarden die zijn vastgelegd in de Belgische of Europese normen.

A5.2. Aan de plaatsing voorafgaande technische goedkeuring

A5.2.1. Keuringsmodaliteiten

Van al het glaswerk, met inbegrip van datgene dat na de aanvaarding van het prototype wordt vervaardigd, mogen in de werkplaats of op de bouwplaats, voorafgaand aan de montage, monsters worden genomen met het oog op de normale controles en keuringsproeven op het monster. Die controles en proeven zijn dezelfde als degene die worden uitgevoerd op of zijn voorzien voor prototypes. Ze mogen in geen geval worden gelijkgesteld met tegenproeven.

Deze proeven vallen ten laste van de koper als de resultaten positief zijn, en ten laste van de verkoper als de resultaten negatief zijn.

A5.2.1.1. Voorwaarden van de monstername

De monstername is tegensprekelijk, hetgeen betekent dat ze gebeurt in aanwezigheid van de verkoper en de koper. Indien de behoorlijk verwittigde verkoper niet aanwezig is, gaat de koper alleen over tot de monstername.

De glasproducten van eenzelfde type en met dezelfde afmetingen worden gekozen in de verschillende delen van elke partij, zodat het monster uit een gemiddelde monstername bestaat.

De monsternamen, die met het oog op proeven en tegenproeven worden samengesteld, bestaan uit 3 stukken, waarvan 1 voor de proeven en 2 voor de tegenproeven.

Op alle voor proeven of tegenproeven gekozen glasproducten worden de markering van de koper en de verkoper op een onuitwisbare manier aangebracht op een plek die na de plaatsing niet zichtbaar is, zodat de monsters op eender welke ogenblik kunnen worden geïdentificeerd.

Onmiddellijk na de monstername worden de glasproducten door de verkoper en op zijn kosten verzonden naar een laboratorium in België of tot aan de grens. Het met de proeven belaste laboratorium wordt gekozen door de koper.

De glasproducten die voor de proeven en tegenproeven hebben gediend, worden (na volledige eerstelling) terug bij de levering gevoegd in zoverre ze niet beschadigd zijn en de koper ermee instemt.

A5.2.1.2. Bijkomende proeven

Ingeval er twijfel bestaat over de kwaliteit, de leveringen of de identiteit van de proefstukken, mag de koper bijkomende controles en proeven laten uitvoeren door alle gewenste proeven, uitgevoerd in één of meer laboratoria van zijn keuze.


De omvang van deze bijkomende controles en proeven mag voor de proefstukken, de materialen of de te leveren onderdelen niet die van de normale proeven overtreffen.

De kosten van deze proeven vallen volledig ten laste van de koper.

A5.2.2. Vrijstelling van de technische keuring die aan de plaatsing voorafgaat

Om in aanmerking te komen voor vrijstelling, moeten de glasproducten beschikken over :

- een CE-markering van niveau 1 of 1+

- een technische goedkeuring met certificering of gelijkwaardig

en moeten ze worden gebruikt in het toepassingsgebied en volgens de voorwaarden van de gepubliceerde goedkeuring.

A5.3. Proeven ter plaatse

Wat de glasproducten betreft, wordt enkel in geval van geschillen overgegaan tot proeven ter plaatse; de kosten van deze proeven zijn volledig ten laste van de aanvrager en maken deel uit van een afzonderlijke opdracht.

Opmerking 1: Deze proeven zijn in het algemeen vrij moeilijk uit te voeren

Opmerking 2: De nauwkeurigheid van de proeven laat vaak te wensen over.

A5.4. Definitieve technische oplevering

Deze keuring heeft tot doel na te gaan of :

de levering en de plaatsing volledig werden uitgevoerd;

de levering en de uitvoering overeenstemmen met de voorschriften van het bijzonder bestek.

A5.5. Tegenproeven

Ingeval één van beide partijen het resultaat van de proeven (op prototype of keuring) betwist, hebben beide partijen het recht tegenproeven te vragen.

De tegenproeven worden in dubbel uitgevoerd.

De twee tegenproeven mogen in twee verschillende laboratoria worden uitgevoerd, waarbij elke partij het laboratorium van haar keuze aanduidt.

De resultaten van de proeven en tegenproeven zijn bepalend. Twee van de drie proeven, moeten een positief resultaat opleveren.

Alle kosten van de proeven en tegenproeven vallen ten laste van de partij die ze heeft gevraagd.


Documents

Belgische norm NBN S 23-002 - Confederatie Bouw