บทเรยนสำเรจรป วชาวทยาศาสตร 4 (ว22102) ระดบชนมธยมศกษาปท 2

หนวยการเรยนรท 6 การแยกสารและการนำไปใช

นางจรพา กนทา ตำแหนง คร วทยฐานะครชำนาญการ

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร โรงเรยนพะเยาพทยาคม อำเภอเมอง จงหวดพะเยา

สำนกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษาเขต 36

คำแนะนำการใชบทเรยนสำเรจรป

1. บทเรยนนเปนบทเรยนสำเรจรป ใหนกเรยนศกษาดวยตนเอง ในการศกษาบทเรยนน นกเรยนจะตองซอสตยตอตนเอง โดยไมเปดดคำตอบลวงหนากอนตอบคำถาม

2. ใหนกเรยนอานและตอบคำถามทละกรอบตามลำดบ ไมควรทำขามกรอบแลว 3. เมอทำบทเรยนเสรจแตละกรอบ ใหตรวจกบเฉลยซงอยหนาถดไปเพอตรวจดวาทำ ถกตองหรอไม ถาถกใหทำเครองหมาย √ ถาผดใหทำเครองหมาย X 4. ถาคำตอบนกเรยนตรงกบคำตอบทเฉลยไว ใหนกเรยนอานและทำบทเรยนในกรอบ ตอไป 5. ถาคำตอบนกเรยนไมตรงกบคำตอบทเฉลยไว ใหนกเรยนยอนกลบไปอานกรอบเดมอก

ครงหนงเพอความเขาใจ แลวตอบคำถามใหม หากยงไมถกตองกใหกลบไปทบทวน ใหมจนกวาจะไดคำตอบทถกตอง ถาไมเขาใจจรง ๆ ใหถามคณครเพอขอคำแนะนำ

6. ขอใหนกเรยนตงใจศกษาบทเรยน ไมตองรบรอนหรอกงวลวาจะชาหรอเรวกวาคน อน ๆ และตองระลกเสมอวาจะตองตงใจและพยายามเรยนดวยตนเองใหมากทสด 7. เมอจบบทเรยนใหรวมคะแนนกรอบละ 1 คะแนน ในบางขอจะมหลายคำตอบ ถาม คำตอบใดผดพลาดจะไมไดคะแนน

กรอบท 1

ยนดตอนรบนกเรยนเขาสเนอหาวชาวทยาศาสตร 4 ภาคเรยนท 2

ระดบชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 6 นะคะ นกเรยนทราบไหมคะวาสารและสสารมความหมายวาอยางไร ใครตอบครไดบางคะ สสาร คอ สงทมมวล ตองการทอย และสามารถสมผสได หรออาจหมายถงสงตาง ๆ

ทอยรอบตวเรา มตวตน ตองการทอย สมผสได อาจมองเหน หรอไมเหนกได เชน อากาศ นำ ดน หน เปนตน นกวทยาศาสตรเรยกสสารทรจกแลววา สาร

ดงนนสาร คอ สสารทศกษาคนควาจนทราบสมบตและองคประกอบทแนนอนซงกคอ เนอของสสารนนเอง

คณครครบ ผมอยากทราบวาเราสามารถจำแนกสารไดโดยใชเกณฑอะไร ไดบางครบ

เราสามารถจำแนกสารไดหลายเกณฑดวยกน ใชสถานะของสารเปนเกณฑ แบงออกเปน 3 ประเภท คอ 1. แกส เชน แกสคารบอนไดออกไซด แกสออกซเจน 2. ของเหลว เชน นำ นำเชอม 3. ของแขง เชน โลหะ พลาสตก

การนำไฟฟาเปนเกณฑ แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. สารทนำไฟฟาได 2. สารทไมนำไฟฟา

คำถามกรอบท 1 สสารและสาร มความหมายวาอยางไร

เฉลยกรอบท 1 สสาร คอสงทมมวล ตองการทอยและสามารถสมผสได หรออาจหมายถงสงตาง ๆทอยรอบ ตวเรา มตวตน ตองการทอย สมผสได อาจมองเหน หรอไมเหนกได เชน อากาศ นำ ดน หน เปนตน นกวทยาศาสตรเรยกสสารทรจกแลววา สาร นนเอง สาร คอ สสารทศกษาคนควาจนทราบสมบตและองคประกอบทแนนอน ซงกคอ เนอของสสารนนเอง

กรอบท 2

ถาเราจำแนกสารโดยใชเนอสารเปนเกณฑกจะไดดงน

สารเนอเดยว เปนสารทมลกษณะเนอสารเหมอนกนทงหมด มสมบตทกสวนเหมอนกน อาจประกอบดวยสารเพยงชนดเดยวหรอมสารหลายชนดผสมกนอยอยางกลมกลน สารเนอเดยวมไดทง 3 สถานะ คอของแขง ของเหลวและแกส เชน นำ นำเกลอ นำตาลทราย สารเนอเดยวแบงไดเปน 2 ประเภท คอสารบรสทธและสารละลาย สารเนอผสม เปนสารทมเนอสารไมรวมเปนเนอเดยวกน มสมบตไมเหมอนกนทกสวน และมองเหนองคประกอบไดชดเจน และประกอบดวยสารหลายชนด ซงอาจมสถานะเดยวหรอมสถานะตางกนมาผสมกน เชน นำโคลน นำคลอง พรกเกลอ คำถามกรอบท 2 สารเนอเดยว หมายถงอะไร

เฉลยกรอบท 2 สารเนอเดยว เปนสารทมลกษณะเนอสารเหมอนกนทงหมด มสมบตทกสวนเหมอนกน อาจประกอบดวยสารเพยงชนดเดยวหรอมสารหลายชนดผสมกนอยอยางกลมกลน สารเนอเดยวมไดทง 3 สถานะ คอของแขง ของเหลวและแกส เชน นำ นำเกลอ นำตาลทราย สารเนอเดยวแบงได เปน 2 ประเภท คอสารบรสทธและสารละลาย

กรอบท 3

สารบรสทธ หมายถง สารเนอเดยวทประกอบดวยสารเพยงชนดเดยว ไมมสารอนเจอปน เชน โลหะทองแดง (Cu) ประกอบดวยอะตอมของทองแดงเพยงอยางเดยว เปนตน

ของผสม (Mixture) คอ สารทประกอบดวยสารตงแตสองชนดขนไปมารวมกนโดยไมมอตราสวนแนนอน และไมมปฏกรยาเคมเกดขน ไดแก สารเนอผสม สารแขวนลอย สารละลาย และคอลลอยด

ผมเขาใจแลวครบคณคร

แลวถามสารหลายชนดปะปนกนอย มหลกการอยางไรในการแยกสาร

เหลานนออกจากกนไดบางครบคร

ออคะ หลกการแยกสารคอ การทำสารใหบรสทธ มวธการอยหลายวธดวยกน ดงนนถาตองการแยกสารชนดใดออกมาจงจำเปนตองรสมบตของสารแตละชนด ทปนอยดวยกน วเคราะหแลวเลอกวธการแยกสาร คำนงถงความสะดวก ประหยดและปลอดภยดวยนะคะ

คำถามกรอบท 3 ถาเราตองการแยกสาร มหลกในการแยกสารอยางไรบาง

เฉลยกรอบท 3 จำเปนตองรสมบตของสารแตละชนดทปนอยดวยกนวเคราะห แลวเลอกวธการแยกสาร คำนงถงความสะดวก ประหยดและปลอดภยดวยนะคะ

กรอบท 4

1. วเคราะหสมบตของสาร สมบตของสารทตองนำมาวเคราะห ไดแก ขนาดอนภาคของสาร ความสามารถในการละลาย ความสามารถในการถกดดซบ จดหลอมเหลว จดเดอด สารแมเหลก ความหนาแนน การระเหด 2. เลอกเทคนคทเหมาะสมในการแยกสารทตองการ ซงการแยกสารบางกรณอาจตองการแยกสารใหไดสารบรสทธ บางกรณไมตองการแยกสารใหบรสทธ - การแยกสารใหบรสทธ เชน การกลน การตกผลก การทำโครมาโทกราฟ การระเหด - การแยกสารทไมตองทำใหบรสทธ กสามารถนำไปใชประโยชนไดตามวตถประสงค เชน การกลนลำดบสวนของนำมนดบ การสกดดวยตวทำละลาย 3. คำนงถงความสะดวก ประหยดและปลอดภย

วธการแยกสารมหลายวธ สามารถจำแนกไดดงน 1. การแยกสารเนอเดยว การแยกสวนประกอบของสารเนอเดยวออกจากกนสามารถใชวธการกลน ตกผลก โครมาโทกราฟ การระเหยแหง การสกดดวยตวทำละลาย 2. การแยกสารเนอผสม สามารถแยกสวนประกอบของสารเนอผสมออกจากกนไดงาย ๆ โดยวธทางกายภาพ และสารทแยกจะมสมบตเหมอนเดม การแยกสารโดยวธน คอ การกรอง การใชกรวยแยก การระเหด การใชแมเหลกดดออก การใชมอเขย การรอน การละลายนำ การตกตะกอน คำถามกรอบท 4 ขอใดตอไปนไมใชวธการแยกสารเนอเดยว ก. การกลน ข. การกรอง ค. โครมาโทกราฟ ง. การสกดดวยตวทำละลาย ความพยายามอยทไหน ความสำเรจอยทนน

เฉลยกรอบท 4 ข.การกรอง

กรอบท 5 1. การกรอง การกรองเปนการแยกสารเนอผสมดวยกระบวนการแยกของแขงทไมละลายในของเหลวออกจากของเหลว โดยใชวสดกรองสารทมรเลก ๆ เชน กระดาษกรอง ผาขาวบาง ตะแกรงลวด ซงจะตองเลอกใชใหเหมาะสมกบขนาดอนภาคของสารทตองการกรองแยกออกมาจากของเหลว นอกจากนการกรองเปนการแยกสารเนอผสมทสามารถใชรวมกบ วธการแยกสารอน ๆ เชน การละลาย การระเหยแหง เปนตน ตวอยางเชน การใชผาขาวบางในการคนนำกะทจากมะพราว แผนกรองอากาศในเครองปรบอากาศ อปกรณกรองนำสะอาดในเครองกรองนำ การกรองเอาเศษฝนผงทไมละลายในนำออกมาจากนำ ตวอยางสารผสมทใชการกรองในการทำสารใหบรสทธ เชน นำกบทราย นำกบหนปน เปนตน

2. การระเหด หมายถง การเปลยนสถานะของสารจากของแขงกลายเปนแกสหรอไอ โดยไมมการเปลยนสถานะเปนของเหลวกอน การระเหดจงใชแยกสารเนอผสมทประกอบดวยสาร ซงมสมบตระเหดไดปนอยกบสารทระเหดไมไดออกจากกน การระเหดสารควรใชความรอนออน ๆ เพราะสารบางชนดระเหดเรว และอาจเปนสารไวไฟ เมอสารระเหดกลายเปนไอไปกระทบกบความเยนทภาชนะจะควบแนนเปนของแขง วธนจงแยกสารไดบรสทธ สารทมสมบตระเหดได ไดแก การบร พมเสน เมนทอล แนฟทาลน หรอลกเหมน ไอโอดน ในชวตประจำวนเราไดนำสมบตการระเหดของสารไปใชประโยชนหลายอยาง เชน ใชทำนำหอมแหง ใชทำสารดบกลนในหองนำ เปนตน คำถามกรอบท 5

สารผสมในขอใดสามารถแยกสวนผสมออกจากกนไดโดยการกรองดวยผาขาวบาง ก. สารละลายแอมโมเนย ข. ดนทรายปนเกลอแกง ค. สารละลายคอปเปอร(II ) ซลเฟต ง. นำกะทและกากมะพราว

เฉลยกรอบท 5 ง. นำกะทและกากมะพราว

กรอบท 6 3. การใชมอหยบหรอวธเขย เปนวธการแยกสารผสมทเปนของแขงมขนาดไมเทากนและมขนาดใหญพอทจะหยบจบหรอเขยออกจากกนไดแยกออกจากกน เชน การใชมอหยบเศษหนออกจากทราย การเลอกขาวเปลอกออกจากขาวสาร เปนตน 4. การรอน ใชกบสารผสม 2 ชนดทมขนาดเลกไมสามารถใชมอหยบจบแยกออกจากกนได เชน ทรายปนอยกบกอนกรวดขนาดเลกจะใชการรอนผานตะแกรงซงมเมดทรายทมขนาดเลกกวาจะผานรตะแกรงลงไปได สวนกรวดผานไมได 5. การใชแมเหลกดดออกหรอการใชอำนาจแมเหลก ใชสมบตความเปนแมเหลกแยกสารทถกแมเหลกดดออกจากสารทไมถกแมเหลกดด ซงสารจะตองมสถานะเปนของแขงทงค เชน ผงตะไบเหลก ผสมดนทราย โดยใชแทงแมเหลกดดเอาผงตะไบเหลกออกจากดนทราย เพราะแมเหลกไมดดดนทรายแตจะดดผงตะไบเหลกทำใหผงตะไบเหลกตดมากบแทงแมเหลก 6. การใชกรวยแยก เปนวธการแยกของเหลว 2 ชนดทไมละลายซงกนและกนออกจากกน โดยของเหลวจะไมรวมกนและแยกเปนชน ๆ เชน นำผสมกบนำมนพบวานำมนจะลอยแยกชนอยเหนอชนนำ แยกสารโดยเปดกอกกรวยแยกสารปลอยใหนำไหลลงสภาชนะรองรบเบองลางจนหมดแลวปดกอกกรวยกจะเหลอนำมนอยในกรวยแยกสาร

คำถามกรอบท 6 กรวยแยกเหมาะสำหรบใชแยกสารในขอใด ก. นำผสมนำมนพช ข. แปงมนและนำ ค. นำกะทและกากมะพราว ง. นำผสมนำหวานสแดง

เฉลยกรอบท 6 ก. นำผสมนำมนพช

กรอบท 7 7. การละลายนำ เปนวธแยกสารและสงเจอปนทมขนาดเลกหรอมจำนวนมากออกจากกน โดยทสารชนดหนงสามารถละลายในนำได แตสารอกชนดหนงไมสามารถละลายในนำได เชน นำตาลทรายปนทราย ซงนำตาลทรายสามารถละลายนำได แตทรายไมละลายในนำจงสามารถแยกไดโดยละลายของผสมกนดวยนำแลวกรองแยกทรายออกมา สารละลายทได คอ นำหวาน ซงสามารถนำมาใชไดโดยตรง แตถาตองการนำตาลทรายกลบคนมากทำใหไดโดยระเหยนำออกไป 8. การตกตะกอน คอ การแยกสารผสมทเปนของแขงทแขวนลอยอยในของเหลวโดยมหลกการทสำคญ คอ การนำสารผสมตงทงไว เนองจากอนภาคของของแขงจะทำใหไดสารบรสทธทงสองสวน ตวอยางของผสมทใชวธการแยกสารโดยการตกตะกอน คอ นำโคลน ประกอบดวยสวนของดนทแขวนลอยในนำ หากตงทงไวนาน ๆ อนภาคของดนจะตกตะกอนอยทกนภาชนะ จนนำใสขนสามารถรนแยกสวนออกจากกนได เพอเปนการลดเวลาในการตกตะกอนของสารแขวนลอย นกวทยาศาสตรจงไดคดคนเครองปนเหวยง (centrifuge) แรงเหวยงจากเครองมอจะทำใหของแขงทแขวนลอยในของเหลวตกตะกอนไดงายและเรวขน

รปแสดงเครองเหวยงทใชในการตกตะกอน

คำถามกรอบท 7 จงยกตวอยางสารทแยกโดยวธการละลายนำ

เฉลยกรอบท 7 นำตาลทรายปนทราย ซงนำตาลทรายสามารถละลายนำได แตทรายไมละลายในนำ

กรอบท 8

9. การสกดดวยตวทำละลาย การสกดดวยตวทำละลาย เปนเทคนคการแยกของผสมเนอเดยว ทผสมกนออกจากกนโดยอาศยสมบตของการละลายของสารในตวทำละลายตางกน ซงสารแตละชนดจะสามารถละลายไดดในตวทำละลายตางชนดกนและสารบางชนดสามารถละลายไดในตวทำละลายหลายชนด แตละลายไดดไมเทาก น ตวอยางเชน ถาหนขมนชนเปนชนเลก ๆ แลวนำมาแชในนำและแอลกอฮอลจะพบวาสเหลองจากขมนสามารถละลายในนำไดดกวาแอลกอฮอล แตถาใชแอลกอฮอลเปนตวทำละลายจะสามารถสกดนำมนหอมระเหยจากขมนไดดกวาสกดดวยนำ การเลอกใชตวทำละลายทเหมาะสมจงมความสำคญตอการสกดสาร ดงนนจงไดมหลกการนมาสกดสารจากพชโดยเลอกใชตวทำละลายทเหมาะสม

ตวทำละลายทเหมาะสมควรมสมบตดงน 1. ตวทำละลายตองละลายสารทตองการสกดไดด แตไมละลายสารอน 2. ตวทำละลายตองไมทำปฏกรยากบสารทตองการสกด 3. สามารถแยกตวทำละลายออกจากสารทสกดไดโดยงาย เพอนำตวทำละลายกลบมาใชประโยชนไดอกทำให เปนการประหยด 4. ตวทำละลายตองหาไดงายและราคาถก

การสกดสารจากพช ในเซลลของพชมการสะสมสารตาง ๆ ไวและสารจะอยรวมกนเปนเนอเดยวกบสวนตาง ๆ ของพช พชบางชนดสรางสารทมกลนหอมไวทโคนกลบดอกบางชนดสรางสารทเปนนำมนและมกลนหอมท เรยกวานำมนหอมระเหยเกบไวทใบ บางชนดสะสมแปงและไขมนไวทเมลดและบางชนดสรางสารทมสเกบไวทใบ กลบดอก เปลอก ลำตน ซงเราสามารถสกดสารเหลานนมาใชประโยชนไดถาใชตวทำละลายและวธการทเหมาะสม ในการสกดนำมนพชนน นยมใชเฮกเซน เมอใชเฮกเซนสกดนำมนออกจากพชแลวตองนำสารละลายทไดไปกลนเพอแยกเฮกเซนออกไปจากสารทสกดได ตอจากนนจงกำจดสและกลนจนไดนำมนพชบรสทธ วตถดบทนำมาสกด เชน เมลดงา ขาวโพด เมลดถวลสง เมลดบว เมลดปาลม รำขาว เปนตน คำถามกรอบท 8 ตวทำละลายทเหมาะสมควรมสมบตอยางไรบาง

เฉลยกรอบท 8 1. ตองละลายสารทตองการสกดไดด แตไมละลายสารอน 2. ตองไมทำปฏกรยากบสารทตองการสกด 3. สามารถแยกตวทำละลายออกจากสารทสกดไดโดยงาย เพอนำตวทำละลาย กลบมาใชประโยชนไดอกทำใหเปนการประหยด 4. ตองหาไดงายและราคาถก

กรอบท 9

การสกดดวยตวทำละลาย อาจสกดดวยเครองมอทเรยกวา ซอกซเลต เครองมอนใชตวทำละลายปรมาณนอย เพราะใชวธการใหตวทำละลายหมนเวยนผานสารทตองการสกดหลาย ๆ ครงตอเนองกนไปจนกระทงสกดออกมาไดเพยงพอ

เครองซอกซเลต

10. การสกดโดยการกลนดวยไอนำ เปนวธการแยกนำมนหอมระเหยออกจากสวนตาง ๆ ของพช

ตวอยางพชทมนำมนหอมระเหย สวนทมนำมนหอมระเหย มะกรด มะนาว สม เปลอกสวนนอกของผล ยคาลปตส กะเพรา โหระพา ใบ กหลาบ มะล กระดงงา ดอก ตะไครหอม ตะไคร กาบใบ กฤษณา จนทน เนอไม อบเชย เปลอกไม ขมนชน ขง เหงา

คำถามกรอบท 9 สวนใดของกหลาบ มะล กระดงงา ทมนำมนหอมระเหย

เฉลยกรอบท 9 ดอก

กรอบท 10

สรปหลกการแยกสารโดยการสกดดวยไอนำ ไดดงน 1. การแยกสารโดยการสกดดวยไอนำ ใชแยกนำมนหอมระเหยออกจากสวนตาง ๆ ของพช โดยตมนำใหกลายเปนไอผานไปบนสวนของพชทมนำมนหอมระเหย ความรอนจากไอนำจะชวยใหนำมนหอมระเหยกลายเปนไอปนมากบไอนำ เมอกระทบความเยนจะควบแนนเปนของเหลว นำมนหอมระเหยไมละลายนำ และมความหนาแนนนอยกวานำจะอยชนบน นำอยชนลางนำมนหอมระเหยมปรมาณนอยกวานำ และสารทแยกไดยงไมบรสทธ 2. ถาตองการแยกนำมนหอมระเหยไปใช อาจใชหลอดหยดดดนำมนหอมระเหยออกจากนำ หรอใชกรวยแยก คำถามกรอบท 10 ถาตองการนำมนหอมระเหยจากตะไครหอม เพอนาไปทายากนยง นกเรยนควรเลอกใช การแยกสารวธใด จงจะเหมาะสมทสด ก. การกลน ข. การกรอง ค. การสกดดวยตวทาละลาย ง. การสกดโดยการกลนดวยไอนำ

เฉลยกรอบท 10 ง. การสกดโดยการกลนดวยไอนำ

กรอบท 11

11. การตกผลก เปนวธการแยกของผสมทมสถานะเปนของแขงออกจากกน โดยใชสมบตดานความสามารถในการละลายในตวทำละลายชนดเดยวกน แตกตางกน สารทตกผลกจะเปนสารบรสทธ

หลกการคอ 1. การตกผลกเปนวธการแยกสารผสมทประกอบดวยของแขงตางชนดกนทมความสามารถในการละลายในตวทำละลายตางกนออกจากกนได 2. วธการตกผลกสารทำไดโดย ทำใหสารละลายอมตวทอณหภมสง แลวลดอณหภมลง ความสามารถในการละลายของตวละลายในนำลดลง จงแยกตวออกจากสารละลายเปนของแขงทมรปทรงทางเรขาคณตทเรยกวา ผลก 3. การตกผลกสามารถแยกสารไดบรสทธ ยงความสามารถในการละลายตางกนมากจะแยกสารไดบรสทธ มากขน 4. รปรางของผลกเปนสมบตเฉพาะตวของสาร สารแตละชนดจะมลกษณะผลกทตางกน

คำถามกรอบท 11 ขอใดหมายถงวธการแยกสารดวยการตกผลก ก. เกดเมดเกลอในถวยนำปลา ข. นำมนจากสตวแขงตวเมออณหภมตำ ค. ลกเหมนหายไปจากตเสอผาไดเองภายใน 5 วน ง. ตมสารละลายในบกเกอรจนแหงหายไปหมด

เฉลยกรอบท 11 ก. เกดเมดเกลอในถวยนำปลา

กรอบท 12

12. การกลน คอการแยกสารผสมทเปนของเหลวหรอของแขงทละลายเปนเนอเดยวกบของเหลว โดยอาศยความแตกตางของจดเดอดและสมบตการระเหยยากของสาร หลกการทสำคญคอ ทำใหของเหลวกลายเปนไอ โดยการใหพลงงานความรอน ทำใหสารทมจดเดอดตำ ความดนไอสงจะระเหยเปนไอออกมากอน และเมอเยนตวลงไอทไดจะควบแนน กลนตวกลายเปนของเหลวทบรสทธ

การกลนแบงเปน 2 ประเภท ไดแก 1. การกลนธรรมดา โดยทวไปใชแยกสารผสมทเปนอนภาคของแขงทละลายในอนภาคของเหลว เนองจากองคประกอบของสารผสมมสถานะแตกตางกนทำใหแรงยดเหนยวตางกน ทำใหเกดความแตกตางของจดเดอดมาก เชน การกลนนำเกลอ ซงประกอบดวยนำ (จดเดอด 100 องศาเซลเซยส) และเกลอโซเดยมคลอไรด (จดเดอด 1,413 องศาเซลเซยส) เมอสารละลายไดรบความรอนจะมแตนำเทานนทกลายเปนไอออกมา เมอไอนำผานเขาไปในเครองควบแนน ซงมนำเยนไหลเวยนตลอดเวลาไอนำจะควบแนน ไดของเหลวคอ นำบรสทธออกมาในขณะทเกลอยงคงอยในสารละลายในขวดกลน ถายงคงกลนตอไปจนแหงจะเหลอแตเกลออยในขวดกลนจงทำใหสามารถแยกนำกบเกลอออกจากกนได การทำนำจดจากนำทะเลกใชหลกการนไดเชนกน โดยใหความรอนแกนำทะเลจากการตม หรอพลงงานความรอนจากดวงอาทตยนำจะระเหยกลายเปนไอขนไปกระทบกบความเยนแลวกลนตวกลบเปนนำอกครงสวนเกลอจะยงคงคางอยในภาชนะ คำถามกรอบท 12 หลกการแยกสารดวยการกลนคออะไร

boiling point, b.p.)

เฉลยกรอบท 12 แยกสารทมจดเดอดตางกน

กรอบท 13

2. การกลนลำดบสวน เปนวธแยกของเหลวตงแตสองชนดออกจากกนเชนเดยวกบการกลนธรรมดาแตจะตางกนตรงทของเหลวทผสมกนมจดเดอดใกลเคยงกน เครองมอการกลนลำดบสวนทมคณภาพจะสามารถแยกสารทมจดเดอดแตกตางกนเพยงเลกนอยประมาณ 2-3 องศาเซลเซยส กได การกลนลำดบสวนเทยบไดกบการกลนแบบธรรมดาหลาย ๆ ครงเนองจากเครองมอในการกลนลำดบสวน สวนทเปนลำกระบอกจะมลกษณะเปนชน ๆ ทำใหมพนทผวมากเรยกวาลำกระบอกลำดบสวน ไอของของเหลวทมจดเดอดตำจะเคลอนทขนไปสสวนบนของคอลมนกอน แลวผานไปควบแนนเปนของเหลวกอนสารอนและแยกออกมากอน เชน การแยกเอทานอลและนำออกจากสารละลายเอทานอลในนำ เอทานอลมจดเดอดตำกวาคอจดเดอดเทากบ 78.5 0C จะแยกออกจากสารละลายกอนและไดของเหลวทคอนขางบรสทธ การกลนลำดบสวนควรคอย ๆ ใหความรอนแกของเหลวจนถงจดเดอดของสารทมจดเดอดตำกอน เมอของเหลวกลายเปนไอหมด จงใหความรอนเพมขน คำถามกรอบท 13 การกลนลำดบสวนดกวาการกลนแบบธรรมดาอยางไร ก. แยกสารทมจดเดอดตำได ข. แยกสารทมปรมาณนอย ๆ ผสมได ค. แยกสารทมจดเดอดตางกนนอย ๆ ได ง. แยกสารทมจดเดอดตางกนมาก ๆ ได

เฉลยกรอบท 13 ค. แยกสารทมจดเดอดตางกนนอย ๆ ได

กรอบท 14

หลกการกลนลำดบสวนนนำมาใชแยกสารทเปนสวนผสมอยในนำมนดบออกจากกน การกลนนำมนดบจะใชวธใหความรอนประมาณ 350-400 0C แกนำมนดบในเตาเผาจนนำมนดบเดอดกลายเปนไอลอยสงขนไปตามทอในหอกลนยงลอยสงขน อณหภมของไอกยงลดลง เนองจากนำมนแตละชนดจะมจดเดอดตางกน ไอจงกลนตวในหอกลนทระดบอณหภมและความสงตางกน เชนนำมนทมจดเดอดตำจะกลนตวทางสวนบนของหอกลน สวนนำมนทมจดเดอดสงจะกลนตวทางสวนลางของหอกลนดงรป นอกจากน การกลนลำดบสวนยงเปนการนำสารประกอบไฮโดรคารบอนทมคณคาในนำมนดบออกมาใชประโยชนไดดวยกระบวนการน

นกเรยนของครเกงมากคะ มาถงกรอบท 12 แลว พยายามตอไปนะคะ

คำถามกรอบท 14 สารทไดลำดบสดทายจากการกลนลำดบสวนคอ ก.นำมนเตา ข.ยางมะตอย ค. นำมนหลอลน ง.นำมนเครองบน

เฉลยกรอบท 14 ข.ยางมะตอย

กรอบท 15

โครมาโทกราฟ ใชในกรณทตองการแยกของผสมเนอเดยว ซงมปรมาณนอย ๆ ใหบรสทธ โดยอาศยสมบตคอ สารตางกนมความสามารถละลายในตวทำละลายไดตางกน และถกดดซบดวยตวดดซบไดตางกน

วธการทำโครมาโทกราฟ นำสารทตองการแยกมาละลายในตวทำละลายทเหมาะสมแลวใหเคลอนทไปบนตวดดซบ การเคลอนทของสารบนตวดดซบขนอยกบความสามารถในการละลายของสารแตละชนดในตวทำละลายและความสามารถในการดดซบทมตอสารนน กลาวคอ สารทละลายในตวทำละลายไดด และถกดดซบนอยจะถกเคลอนทออกมากอน สวนสารทละลายไดนอยและถกดดซบไดด จะเคลอนทออกมาทหลง ถาใชตวดดซบมาก ๆ จะสามารถแยกสารออกจากกนได การเลอกตวทำละลายและตวดดซบ 1. ตวทำละลายและสารทตองการแยกจะตองมการละลายไมเทากน 2. ควรเลอกตวดดซบทมการดดซบสารไดไมเทากน 3. ถาตองการแยกสารทผสมกนหลายชนด อาจตองใชตวทำละลายหลายชนดหรอใชตวทำละลายผสม 4. ตวทำละลายทนยมใช ไดแก เฮกเซน ไซโคลเฮกเซน เบนซน อะซโตน คลอโรฟอรม เอธานอล 5. ตวดดซบทนยมใช ไดแก อะลมนาเจล (Al2O3) ซลกาเจล (SiO2)

คำถามกรอบท 15 ถาตองการทราบวาองคประกอบสแดงในผลไมมเพยงชนดเดยวหรอ มากกวาหนงชนดนนจะเลอกตรวจสอบดวยวธใด ก. กลน ข.ระเหยแหง ค. โครมาโทกราฟ ง. สกดดวยตวทาละลาย

เฉลยกรอบท 15 ค.โครมาโทกราฟ

กรอบท 16

คา Rf คา Rf (Rate of flow) เปนคาเฉพาะตวของสาร ขนอยกบชนดของตวทำละลายและตวดดซบ ดงนนการบอกคา Rf ของสารแตละชนดจงตองบอกชนดของตวทำละลาย และตวดดซบเสมอคา Rf สามารถคำนวณไดจาก

สตร Rf = ระยะทางทสารเคมเคลอนท (cm) ระยะทางทตวทำละลายเคลอนท (cm)

สารตางชนดกนจะมคา Rf แตกตางกน เพราะฉะนนเราจงสามารถใชคา Rf มาใชในการวเคราะหชนดของสารได กลาวคอ ถาสารใดมความสามารถในการละลายสงจะมคา Rf มาก เนองจากตวทำละลายจะเคลอนทเรวกวาสารทจะแยก คา Rf < 1 เสมอ ถาใชตวทำละลายและตวดดซบชนดเดยวกนปรากฏวามคา Rf เทากน อาจสนนษฐานไดวา สารดงกลาวเปนสารชนดเดยวกน หรอนำสารตวอยางมาทำโครมาโทกราฟคกบสารจรงกได

ตวอยาง สเหลอง มคา Rf = 0.4 สฟามคา มคา Rf = 0.6 แสดงวาสฟาถกดดซบไดนอยกวาสเหลองจงเคลอนทไปไดไกลกวา ขอดของโครมาโทกราฟ 1. สามารถแยกสารทมปรมาณนอยได 2. สามารถแยกไดทงสารทมส และไมมส

3. สามารถใชไดทงปรมาณวเคราะห (บอกไดวาสารทแยกออกมา มปรมาณเทาใด) และคณภาพ วเคราะห (บอกไดวาสารนนเปนสารชนดใด)

4. สามารถแยกสารผสมออกจากกนได 5. สามารถแยกสารออกจากกระดาษกรองหรอตวดดซบโดยสกดดวยตวทำละลาย การแยกสารโดยวธโครมาโทกราฟ สามารถแยกสารทมปรมาณนอย และทำใหทราบวาสารนนมสารใดปนอยในปรมาณมากหรอนอย โดยการสงเกตจากขนาดของแถบส ซงการแยกสารโดยวธน เรยกวา โครมาโทกราฟแบบกระดาษ ซงเปนวธทงายทสด คำถามกรอบท 16 คา Rf คออะไร

เฉลยกรอบท 16 Rf = ระยะทางทสารเคมเคลอนท (cm) ระยะทางทตวทำละลายเคลอนท (cm)

กรอบท 17 เปนยงไงบางคะนกเรยน ใกลจะจบเรอง การแยกสารแลว มาพกทำแบบฝกหดกนกอนนะคะ สๆ

แบบฝกหดเรอง การแยกสาร คำชแจง ใหนกเรยนบอกวธการแยกสารในแตละขอใหถกตอง

การกรอง การระเหด การใชมอหยบหรอวธเขย การรอน การใชแมเหลกดดออก การใชกรวยแยก การละลายนำ การตกตะกอน การสกดดวยตวทำละลาย การสกดโดยการกลนดวยไอนำ การตกผลก การกลนธรรมดา การกลนลำดบสวน โครมาโทกราฟ 1. การคนนำกะทจากมะพราว ……………………………………………………………………..…………………..………………….. 2. นำกบทราย …………………………………………………………………………………………………………………...……………… 3. เศษหนผสมทราย ……………………………………………………………………………………………….………………………….. 4. การเลอกขาวเปลอกออกจากขาวสาร …………………………………..……………...………………………………………….. 5. การทำนำจดจากนำทะเล ……………………………………………………………………………..…………………….…………. 6. การวเคราะหองคประกอบของสผสมอาหารใชวธ…………..………………………………………….………………..……….. 7. ตองการทำนำเชอมทมผงเลก ๆ ปนใหใสใชวธ ……………………..…………………………………………………..………... 8. การสกดนำมนหอมระเหยออกจากใบกะเพราใชวธ……..……………………………………………….……….……………… 9. นำมนพช 10 cm3 ปนอยในนำ 80 cm3 ตองการแยกนำมนพชออกจากนำใช……………………….…………… 10. กรดนำสมมจดเดอด 117 0c ละลายปนอยกบเอทานอล ซงมจดเดอด 78.5 0c ถาตองการแยกสาร ทงสองชนดนออกจากกน ควรใชวธ………………………….………………..…………………………................…………… 11. ตะกอนกำมะถนในนำ…………………………………………….…………….………………………………………………………… 12. นำมนเชอเพลงจากนำมนดบ ………………………………………………..……………………………………………………..... 13. เมดทรายผสมผงตะไบเหลก …………………………………………..…...……………………………….………………..……… 14. คลอโรฟลลในพชสเขยว …………………………………………………………………………….……………………………….… 15. การแยกการบรออกจากของผสมทมกำมะถนและผงถาน………….…………………………….……………………….….

เฉลยกรอบท 17

คำชแจง ใหนกเรยนบอกวธการแยกสารในแตละขอใหถกตอง

การกรอง การระเหด การใชมอหยบหรอวธเขย การรอน การใชแมเหลกดดออก การใชกรวยแยก การละลายนำ การตกตะกอน การสกดดวยตวทำละลาย การสกดโดยการกลนดวยไอนำ การตกผลก การกลนธรรมดา การกลนลำดบสวน โครมาโทกราฟ 1. การคนนำกะทจากมะพราว การกรอง 2. นำกบทราย การกรอง 3. เศษหนผสมทราย การใชมอหยบหรอเขย 4. การเลอกขาวเปลอกออกจากขาวสาร การใชมอหยบหรอเขย 5. การทำนำจดจากนำทะเล การกลนธรรมดา 6. การวเคราะหองคประกอบของสผสมอาหารใชวธ โครมาโทกราฟ 7. ตองการทำนำเชอมทมผงเลกๆ ปนใหใสใชวธ การกรอง 8. การสกดนำมนหอมระเหยจากใบกะเพรา การสกดโดยการกลนดวยไอนำ 9. นำมนพช 10 cm3 ปนอยในนำ 80 cm3 ตองการแยกนำมนพชออกจากนำใช การใชกรวยแยก 10. กรดนำสมมจดเดอด 117 0C ละลายปนอยกบเอทานอล ซงมจดเดอด 78.5 0C ถาตองการแยกสารทงสองชนดนออกจากกน ควรใชวธ การกลนลำดบสวน 11. ตะกอนกำมะถนในนำ การกรอง 12. นำมนเชอเพลงจากนำมนดบ กลนลำดบสวน 13. เมดทรายผสมผงตะไบเหลก การใชแมเหลกดดออก 14. คลอโรฟลลในพชสเขยว การสกดตวทำละลาย 15. การแยกการบรออกจากของผสมทมกำมะถนและผงถาน การระเหด

เยยมมากคะ สดยอดไปเลย นกเรยนคนไหนตอบผด กลบไปทบทวนเนอหาเดมใหมนะคะ