10 240 Stations & Architectuur Lowres

Stations & Architectuur

Imagine the result

ColofonARCADIS Nederland BV

Piet Mondriaanlaan 263812 GV AmersfoortPostbus 2203800 AE Amersfoort

Tel. 033 477 1000Fax 033 477 2000E-mail: [email protected]

3ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur2 ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur

4 StationsenArchitectuur 7 Vanvisienaarontwerp 9 Veiligentoegankelijk 10 StationAmsterdamBijlmerArenA 12 StationAmersfoort 17 StationHilversum 21 HalteKrommenie-Assendelft 23 StationAlphenaandeRijn 24 HalteLeidschendam-Voorburg 27 HalteAlmereOostvaarders 29 HalteTilburgReeshof 30 HalteAbcoude 33 HaltePurmerend-Weidevenne 35 HalteSchagen 36 BusstationBreukelen 39 RestauratieStationDelft 40 RestauratieKoninklijkewachtkamerDenHaagHS 44 StationAlmerePoort 47 StationDriebergen-Zeist 48 StationEindhoven 51 StationZwolle 55 Duurzaamheid 56 WatkuntuvanARCADISverwachten?

ARCADIS is een internationale onderneming die advies, ontwerp-, ingenieurs- en managementdiensten levert op

de gebieden infrastructuur, milieu en gebouwen. We werken aan de verbetering van mobiliteit, duurzaamheid en

de kwaliteit van leven, door balans aan te brengen tussen de gebouwde en natuurlijke leefomgeving. ARCADIS

ontwikkelt, ontwerpt, implementeert, onderhoudt en exploiteert projecten voor bedrijven en overheden.

Inhoud

4 ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur 5ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur

Stations en Architectuur

Het moderne station is een knooppunt van verkeers-modaliteiten met een flow van bewegingen in verschillende snelheden. Deze vervoersknopen zijn niet alleen begin- en eindpunt maar ook de in- en uitgang van de stad. Het zijn gebieden waar retail en leisure zijn vervlochten met openbaar en particulier vervoer.

Debeperktecapaciteitendeverwachtegroeiinreizigersaantallenzijndebelangrijksteaanleidingentotvernieuwingofuitbreidingvanstations.Actueelisookdeopheffingvandebarrièresdiespoorbundelsopwerpenvanwegehuntoenemendeomvang.Vooralindestedelijkeomgevingisstationsontwikkelingenontwikkelingvanspoor-zoneseencomplexeenmultidisciplinairetaak.Inveelgevallenisersprakevaneenbestaandesituatieofmoetzelfseenmonumentaleinpassingplaatsvinden.Dekundehierinisdestationsteallentijdeindiensttehoudenterwijldebouwwerkzaamhedenplaatsvinden.Vraagstukkenophetgebiedvanontwerp,techniek,verkeerskundeenuitvoeringvormendaaromeenintegraleopgave.

DearchitecteneningenieursvanARCADISwerkeninmultidisciplinaireteamsaandestationsopgaven.Somsvooreendeelvandetaak,maarvaakzijndeverschillendespecialismenvanARCADISoverdehelebreedteactief.Bijhetarchitectonischevraagstukkrijgthetstationalsentreevandestadofdorpvolopdeaandachtwaarbijonzeontwerpersopzoekgaannaareenfunctioneleenoverzichtelijkesituatie.SamenmetdeopdrachtgevercreëertARCADISeenfunctionelestationsomgevingwaarindearchitectonischeopgave,detoegankelijkheid,deveiligheidenduurzaam-heidcentraalstaan.

Extra perron Station Hilversum

6 7

Van visie naar ontwerp

Onzeontwerpkrachtisgebaseerdopontwerpenvanuitdebestaandecontextenbeantwoordingvandevragenvanmorgen.ARCADISneemtinhaarontwerpenverantwoordelijkheidvooreenduurzameleefomgevingenruimtelijkekwaliteit.Voornumaar,nogbelangrijker,ookvoordetoekomst.Iedervraagstuk,vanvisietotbeheer,zienwijdanookalseenbijzondereopdrachtdievraagtommaatwerkvanzowelhetontwerpprocesalsdeontwerpopgave.Ditmaatwerkvertaaltzichineenontwerpdattoegesnedenisopdecontext.Inonsprocesbrengenwecontinuïteitaandoordatvisiefaseenvoorbereidingsfasenaadloosopelkaaraansluiten.Opdezemanierkunnenweuitvoeringvandevisiegaranderen.Integraalontwerpontstaatdoordatspecialistenmetverschillendeachtergrondensamenaanopgavenwerken.Ontwerpteamswordenopbredebasisgevormdomzohetmaximaleuiteenvraagstuktekunnenhalen.Ontwerpenconstructiegaansameninoplossingendiehetresultaatzijnvananalyseengesprekmetonzeopdrachtgeversenmetprojectteamledenonderling.Alleeneengoedideeblijftovereindineenontwerpsessiewaariniederevakdisciplinezijnbeperkingenenrandvoorwaardenscherpstelt.UiteindelijkgaathetomhetgebouwdeontwerpwaarbijdeontwerpersvanARCADISaltijdopzoekzijnnaarinnovatieveenduurzameoplossingenvoordewereldvanmorgen.

ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur

8 9

Veilig en toegankelijk

Ineenstationsomgevingspelensocialeveiligheidentoeganke-lijkheideenbelangrijkerol.Reizigersmoetenoverdagen’savondsveiligengemakkelijkgebruikkunnenmakenvanhetopenbaarvervoer.Overzichtentoezichtzijnhierbijbelangrijk.Datbegintbijhetontwerpvandevoorpleinen.Dearriverendereizigermoetalsvanzelfwordenbegeleidnaardeingangvanhetstationofrichtingdestijgpuntennaardeperrons.

Overzichtophetstationendesporenhelptreizigershunwegnaardejuistetreintevinden.Gebruiksgemakindevormvanruimdimensionerenvanpassagesenstijgpuntencreërtrustindedynamiekvanreizigersstromendiezichdagelijksindestationsomgevingbewegen.Toezichtindevormvansocialecontroledoordestationsbezoekersonderlingzorgtvooreenveiligesituatiewaarinvandalismeencriminaliteitgeenruimtekrijgen.

‘Zienengezienworden’iseenbelangrijkuitgangspuntvoordearchitecteneningenieursvanARCADISbijhetvormgevenenuitwerkenvanstationsenhaltes.Transparantieinontwerpdoormiddelvandetoepassingvanglasenvideshelptbijhetcreërenvandaglichttoetredingopperronsenindepassages.Doorzoneringwordenperronsenhallenoverzichtelijkenontstaateenrustigdoorzicht.Hetbewustconcentrerenofscheidenvanreizigerstromenkanhelpendedynamiekophetstationteregisserentoteengewensteveiligegebruikssituatie.Eenbewustvormgegevenstationsomgevingkandoorzijnuitstralingreizigersenbezoekersuitnodigentotgewenstenveiliggebruik.

ARCADIS | Mobiliteit | Stations en ArchitectuurARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur


Station Amsterdam Bijlmer ArenA

UitdagingDoorontwikkelingenindeomgevingrondStationAmsterdamBijlmerArenAnamhetaantalreizigersenpassantensterktoe.Zosterk,dathetoorspronkelijkestationuitdejaren`70degroteaantalenmensennietmeeraankon.GemeenteAmsterdambeslootdaaromtotdeaanlegvaneengeheelnieuwengroterstation.Degroteuitdagingwaseengoedeverbindingteleggentussendestadsdelenwaarbijhetstationalseenstedelijkherkenningspuntmoestfunctionerenéntebouwenzonderhettreinverkeertehinderen.

AanpakComfortensocialeveiligheidzijndespeerpuntenvanditstation.Voorhetcreërenvaneenveiligenaantrekkelijkstationsgebied,koosdearchitectvoormaximaledaglicht-toetreding.Deruimtetussendebetonnenspoorviaductenendehieropgelegenperronsliethijopen.Hierdoorbelevendevoetgangershetdaglichtopdeboulevardoptimaal.Doorde

stalendakelementenaandebinnenzijdetebekledenmetonbeschilderdhoutkrijgendezeeen‘warme’,gedistingeerdeuitstraling.Demetglasgewelfdekap,die’savondsfraaiafsteekttegendedonkerehemel,steuntopgrotestalenkolommen.Vanonderafbekekenlijkthetstationtezweven.

Gebouwvanhetjaar2008DeBondvanNederlandseArchitecten(BNA)riepStationAmsterdamBijlmerArenAin2008uittotGebouwvanhetjaar2008.OokwonhetstationinhetzelfdejaardeRibaAward(Britsearchitectuurprijs)endeBrunelAward(categorie1-Architectuur).

Facts Ontwerp: 1998

Oplevering: 2008

Architect: Jan van Belkum (ARCADIS) en Niven Sidor (GRIMSHAW)

Resultaat Opvallend in het nieuwe station is de heldere structuur met de overzichtelijke, ruime hal met winkels en horecavoorzieningen, doorzicht naar boven en lichtinval naar beneden door de vides in de perrons. De stalen kap die op zijn lange poten als een reusachtige libelle over de perrons buigt, heeft overstekende dakvlakken van glas en hout. De beschermende, maar ook dynamische open vorm van de stationskap geeft een plezierig, welkom en veilig gevoel.

12 ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur 13ARCADIS | Mobiliteit | Stations en ArchitectuurARCADIS | Duurzame bedrijventerreinen | Inleiding

Station AmersfoortUitdagingDoortalvanstedenbouwkundigeontwikkelingenleefdebinnendegemeenteAmersfoort(ondersteunddoordeNederlandseSpoorwegen)debehoeftehetstationeennieuwe,duidelijkereplaatstegevenindedirecteomgeving.DaarnaastwashetbelangrijkdeoriëntatieenhetzichtopenvanafhetAmersfoortsestadscentrumteverbeteren.Eennieuwstations-gebouwpastegoedindeuitgangspuntenvandegemeente.Ookwildedegemeentevanhetstationspleinweereenechtpleinmakenmetduidelijkewandenencentraalhetstationsgebouw.

Aanpak Hetstationvaltvooralopdoordetweeoranjerodekantoorverdiepingenaanweerszijdenvandestationshaldieals‘zwevendehavenhoofden’uitstekenbovenhetstationsplein.Zemarkerendestationshal.Ondanksdathetbescheidenafsteekttegendegrotekantorenslaagtdearchitecterinhetstation,doordevormgevingvandeentreeendetraverse,toteenruimtelijkmiddelpuntvanhetpleintemaken.Dooreengoedeafstemmingvandeverschillendenieuwekantoor-gebouwenontstaatbovendieneenevenwichtigepleinwand.

Facts Ontwerp: 1995

Oplevering: 2003

Architect: Jan van Belkum (ARCADIS)

Resultaat Sociale veiligheid speelt een belang-rijke rol in het ontwerp. Dit blijkt uit het gebruik van veel glas en het ontbreken van dode hoeken. Ook de liften zijn voorzien van veel glas. Het motto is steeds ‘zien en gezien worden’. Daardoor neemt het gevoel van veiligheid bij stationsbezoekers toe. Commerciële voor-zieningen liggen aan de zijkanten, zodat de hal vrij en overzichtelijk blijft.



Opwaardering Station Hilversum

UitdagingHetemplacementmetzevensporenbijStationHilversumvormdeeensteedsgroterebarrièretussenhetoostelijkenhetwestelijkdeelvandestad.De‘grotespoorbo-men’vandeoverwegnaasthetstationwarengemiddeld48minutenperuurgesloten.Eenergernisvoordeweggebruikers.Bovendienwasdezeonoverzichtelijkeoversteekplaatsgevaarlijkvooroverstekendefietsersenvoetgangers.ProRailbeslootdaarom,samenmethaarprojectpartnersdegemeenteHilversumenNSPoort,hetstationgrondigaantepakken:– degelijkvloersekruisingwerdvervangendooreen

onderdoorgangvoorlangzaamverkeeronderhetopstaalgefundeerdestationsgebouw;

– deperroncapaciteitwerdvergrootdoordeaanlegvaneentweedeeilandperronwaardoorstationHilversumhaarintercitystatusterugkreeg;

– debereikbaarheidentoegankelijkheidvandeperronsisvergrootdoordeaanlegvanroltrappenenliften;

– devoorpleinenzijnopnieuwingerichtenzijnopgenomenindelooproutenaarhetcentrumtoe.

AanpakSamenmetProRailvattendeingenieursvanARCADIShetverbeterenvanhetstationendeomgevingopalseenintegralestationsopgave.Bijzonderaanhetontwerpwasdesamenwerkingtussendearchitectendeconstructeurwatbetreftdedoorbraakonderhetstationsgebouwenhetcreërenvaneenveiligeenoverzichtelijketransferruimte.Derealisatieverliepbinneneenzeerkrappeplanningendeuitvoeringwascomplex.Debouwfaseringenhetgaranderenvandetransfertijdensderealisatiewarenbelangrijkeuitgangspuntenvoorhetontwerpteam.

Facts Ontwerp: 2005

Oplevering: 2009

Architect: Beate Vlaanderen (ARCADIS), opwaardering station,

tunnel, perrons, pleinen.

Jan van Belkum (ARCADIS), stationsgebouw.

Resultaat Station Hilversum is weer een belangrijk intercityknooppunt geworden. Het nieuwe eilandperron heeft een overkapping in de stijl van de bestaande monumentale overkapping gekregen. De toegang tot de perrons is verbeterd doordat ze via een tunnelpassage bereikbaar zijn vanuit de nieuwe voetgangers-/fietstunnel. Deze verbindt ook de stadsdelen aan weerszijden van het spoor. Een nieuw beveiligingssysteem verhoogt de spoorwegveiligheid waarmee de kans op ontregeling van de treindienst kleiner is dan voorheen. Het ontwerp waarborgt de kwaliteit van de openbare ruimte en de sociale veiligheid van de voorpleinen. De vele ‘zichtlijnen’ en de integratie van de fietsstalling in de passage verhogen het gevoel van veiligheid.


Achterzijde Station Hilversum


Halte Krommenie-Assendelft

UitdagingHalteKrommenie-AssendelftiseenbelangrijkevoorzieningindenieuwewijkSaendelft.DeingenieursvanARCADIShebbendezebijzonderehaltevoorzienvaneenstalenkapeneenstalentraverse.Deuitdagingzatinhetbouweninenbovenhetspoormetbehoudvanfunctionaliteit.Eengoedtoegankelijkeenveiligehalteishierdoorgecreëerd.EenduidelijketoegangspoortvoordebewonersenbezoekersvanSaendelft.

AanpakDesamenwerkingtussenarchitectenstaalconstruc-teursheeftgeleidtoteenverrassendenlichtontwerpvankapentraverseinstaal.Dekapbestaatgeheeluitplattevlakken.

Eenvoudigeninkortetijdtebouwen.Dekeuzevoordekleurwitversterktderuimtelijkewerkingvandekap.Detraverseisuitgevoerdingeperforeerdestaalplaten.Degeslotenenopendelenwisselenelkaarafengevendeeenvoudigebasiseenbeweeglijkkarakter.Waardebezoekerookstaat,deoverlappenindegeperforeerdestaalplatentoneneenvoortdurendveranderendsilhouet.

Facts Ontwerp: 2004

Oplevering: 2008

Architect: Jeroen Eulderink (ARCADIS)

Resultaat Het ontwerp heeft veel aandacht voor toegankelijkheid. Dat is te zien aan het royale ontwerp van de trappen en hellingbanen naar de voorpleinen. De hoge kap aan de pleinzijde maakt een uitnodigend gebaar terwijl de lage kap aan de spoorkant de reiziger beschut. De constructie verdeelt het perron in verschillende zones. Het resultaat is een integraal vorm-gegeven halte met minimale obstakels op het perron. Daarmee ontstaat een overzichtelijke en sociaal veilige situatie. De traverse verbindt het Park and Ride-terrein met beide perrons en staat als een poort boven de sporen. De kortst mogelijke oversteek over het spoor bepaalt de S-vorm van de traverse. De uitkragende bordessen roepen het beeld op van een geheel dat zichzelf in evenwicht houdt.


Station Alphen aan de Rijn

UitdagingDestationsomgevinginAlpenaandenRijnishetvisitekaartjevandestad,maarvroegomeenbetereeenheideneenhelderoverzicht.Degelijkvloerseoverwegoverhetspoorwaseengevaarlijkknelpuntvoorfietsersenvoetgangers.BovendienvormtdespoorlijneenbarrièretussenOost-enWest-Alphen.InhetkadervanhetnieuwestedenbouwkundigplanomhetstationsgebiedteverbeterenisARCADISgevraagdeenintegraalontwerptemakenvoorhetstationendevoorpleinen.

AanpakDegemeenteAlphenaandenRijnenProRailkozenervoorhetoudestationsgebouw(1879)tevervangenende

wachtruimtesopdeperronsterealiseren.Tevenswildedegemeenteeennieuwedoorgangonderhetspooromeenveiligereverkeerssituatietecreëren.Deontwikkelingenrondomhetstationvroegenomeenhoogwaardigeuitstralingvandepleinenendetunnel.Omdereizigeruittenodigendetunneltegebruiken,gingdearchitectinhaarontwerpuitvangoedeoriëntatiepunten,duidelijkzichtlijnenentransparantie.

Facts Ontwerp: 2007

Oplevering: 2010

Architect: Beate Vlaanderen (ARCADIS).

Resultaat Bij het nieuwe station staat veiligheid centraal. Alle reizigerstromen concentreren zich zoveel mogelijk via één centrale in- en uitgang. De verlaagde pleinen aan weerzijden van de tunnel geven de passant ruim zicht in de tunnel. De vides in de perrons bij de trappen scheppen ruime lichtinval in de tunnel. Hierdoor is zichtcontact mogelijk tussen de passanten in de tunnel en de reizigers op de perrons. ‘Zien en gezien worden’ vormt de basis voor de sociale veiligheid en oriëntatie van de gebruiker.


Halte Leidschendam-VoorburgUitdaging HettunnelprojectvanplanSijtwendeinLeidschendam–VoorburgbevatinhetVliettunneldeeleenapartetrambuisvoortramlijn19.Eénvandegrootsteuitdagingenwaseensociaalveiligehalteterealiserenmethoogwaardigevoorzieningen.

Aanpak Indetrambuisligteenondergrondsehalte.Hethalte-ontwerpbestaatvooreenbelangrijkdeeluittweeondergrondseperronsvancirca75meter.Bovendeviertrappennaarhetmaaiveld,dietweeaantweetegenoverelkaarliggen,sierenglazenentreesdeingangenvandeondergrondsehalte.Hetontwerpvandezeentreegebouwtjesbenadruktdebewegingvandeopgaandelijnvanondergrondsnaarbovengronds(en

omgekeerd).Tweehardhoutenspanten,dietegelijkertijddebelijningvandevormbepalen,vormendeconstructievandeglaskappen.Hetdakendewandenzijnuitgevoerdinhard-glazenpanelenmeteengroenetint,gevatineeneenvoudigroedesysteem.Automatische,transparanterolhekkensluitendein-enuitgangen.Inhetmiddenvandeperronszijndetweeliftengesitueerddieophetmaaiveldeveneensopeenpleinuitkomen.Ookdeliftschachtenendeliftzijnzoveelmogelijkinglasuitgevoerd.

Facts Ontwerp: 2006

Oplevering: 2008

Architect: Jaap van der Steeg (ARCADIS).

Resultaat ‘Zien en gezien worden’ was de leidraad voor de architect om een veilige omgeving te creëren. Door de glazen entrees ontstaat er rondom de trappen een zo groot mogelijke daglichttoetreding en een ruime mate van doorzicht. Hierdoor zijn ook vanaf de ondergrondse perrons de entrees te zien. Halte Leidschendam-Voorburg is daarmee een aantrekkelijke en sociaal veilige halte.


Halte Almere Oostvaarders

UitdagingDenieuwehalteAlmereOostvaardersligtindeFlevolijntennoordenvanAlmereCentrum.DehalteontsluithetoostelijkedeelvandenieuwbouwwijkAlmereBuiten.Deuitdagingvandezehalteisdaterineersteinstantieeenviaductin1984isgebouwddielatertothalteomgebouwddiendeteworden.

AanpakUitoogpuntvansocialeveiligheidzijninhetplanmetnamedeaspectendoorzichtenopenheidbelangrijkevoor-waardenvooreengegarandeerdhogegebruikskwaliteit.

Dezeaspectencreërenoverzicht,herkenbaarheidensocialeveiligheid.Desitueringenvormvandetrappenendeliftenfocussenvooralopzichtopdebestemming,demogelijkheidomwaartenemeneneenmakkelijkeoriëntatie.Daarbijspelenookdeverdereinrichting,looproutesenrelatiemetdevoorpleinfunctieseenbelangrijkerol.

Facts Ontwerp: 2005

Oplevering: 2007

Architect: Jaap van der Steeg (ARCADIS).

Resultaat Op basis van vier sporen met twee eilandperrons ontwierp ARCADIS een geheel nieuwe halte met een brede onderdoorgang met vides, trappen en liften en een dienstruimte voor personeel van het openbaar vervoer. Tevens ontwierp ARCADIS de inrichting van de onder-doorgang inclusief de vereiste voorpleinfuncties en fietsstallingen. Halte Almere Oostvaarders kreeg in de reeks van stations in Almere een geheel eigen gezicht.


Halte Tilburg Reeshof

UitdagingMetdekomstvandenieuwbouwwijkReeshofontstonderbijdegemeenteTilburgbehoefteaaneennieuwehalteindespoorlijnTilburg-Breda.ARCADISwasopdatmomentreedsbetrokkenbijdeaanlegvaneenonderdoorgangenheeftgeadviseerdomdittecombinerenmetdeaanlegvandenieuwehalte.ProRailgafARCADISopdrachtomhetvolledigearchitectonischentechnischontwerpteverzorgen.

AanpakDehaltewerdgesitueerdbovendeonderdoorgang.Deonderdoorgangisverbreedenisnaarhetperronereengrotestatietrapgerealiseerd.Verderisereenzogenaamdespiegemaaktvoordebushalte.Belangrijkelementindehaltezijn

dewanden.Hetuiterlijkvandehaltewordtmedebepaalddoordepositievandewanden.Deverschillendewandenwerkenalsschijvendieperronenpleinvanelkaarscheiden.Vanafhetpleingezien,overlappendewandenelkaar.Dezeoverlappingvervulteenbelangrijkefunctieindegeluidsweringnaarhetpleintoe.Tussendezewandenliggendeverschillendetoegangennaarhetperron.Dewandvooraanophetpleinsteektdoordeperronkapheenendientalsnaambordvoordehalte.

Facts Ontwerp: 1999

Oplevering: 2003

Architect: Martijn de Haan (ARCADIS)

Resultaat Door de positie in de omgeving is de halte goed zichtbaar en vormt hij met andere gebouwen de wanden van het plein. Naast een goed functioneel ontwerp is sociale veiligheid een belangrijk uitgangspunt. Door de halte volledig uit glazen panelen op te trekken, ontstaat een goed zicht vanaf het plein op het perron en omgekeerd. Hierdoor is het zicht op het vervolgtraject duidelijk waarneembaar wat Tilburg Reeshof tot een aantrekkelijke en toegankelijke halte maakt.


Station Abcoude

UitdagingIndebestaandespoorlijnAmsterdam-UtrechtishettrajectterhoogtevanAbcoudegeheelvernieuwd.Desporenzijnverplaatstenverdubbeldvantweenaarvier.TevensisAbcoudeuitgebreidmeteennieuwbouwwijk.Deuitbreidings-plannenvroegenomvervangingvanhetbestaandestationdooreengeheelnieuwstationindewijkFluitekruid.Hetbehoudvaneenlandschappelijkfraaigebiedspeeldeinditprojecteenessentiëlerol.HetnieuweStationAbcoudemoestpassenbijhetlandschapmaarookbijdebestaandebebouwing.Belangrijkevoorwaardewaseensociaalveiligenoverzichtelijkgebiedteontwikkelen.Hetnieuwestationmoestdereizigersoverzichtenuitzichtbieden.Ookdiendevanafhetpleinmaximaalzichttezijnindeonderdoorgang.

AanpakDoordatdegemeenteeenaquaductwildeonderhetriviertjehetGein,moesthetstationwordenverplaatst.Hetnieuwestationkreegeenruimeonderdoorgangalstoegangnaarhetstationenwerdvoorzienvaneenbijzonderekap.Dezeisopgetrokkenuitstaalenglas.Verderiseennieuwmiddenperrongebouwdtussendespoortracés.Vanafhetvoorpleinaandewestzijdegaatdereizigeronderdesporendooromditperrontebereiken.

Facts Ontwerp: 2005

Oplevering: 2008

Architect: Jaap van der Steeg (ARCADIS)

Resultaat Station Abcoude is een overzichtelijk en veilig station. Drie onderdelen met elk een specifieke functie kenmerken dit station. Het meest noordelijke deel is een ‘fietsplein’, waar reizigers dicht bij de ingang van het station hun fietsen kunnen stallen. Het meest zuidelijke deel is voornamelijk een ‘parkeerplein’ dat vanaf de toegangsweg naar het station gemakkelijk bereikbaar is. Het centrale plein, met de kenmerkende trappartij als onderdeel van de stations-ingang vormt de schakel tussen het ‘fietsplein’, het ‘parkeerplein’ en het station.


Station Purmerend Weidevenne

UitdagingMetdekomstvandenieuwbouwwijkWeidevenneontstondbijdeGemeentePurmerendenProRaildebehoefteaaneeneigenNSStation.OpdeplaatswaarStationPurmerendWeidevennestaat,ontmoetendebestaandepolderstructuur,denieuweVinexwijkendespoorbaanelkaar.Opdedriehoekigelocatie,kruisentweewegenvoorlangzaamverkeer,eenvaartendespoorbaanmetonderlingafwijkendehoeken.Opdeogen-schijnlijkversnipperdesituatieiseenstationsgebouwgekomendatmetééngrootgebaarhetknooppunttoteengeheelsmeedt.

AanpakenResultaatInhetontwerpvormendetweekappenbovendeperronsaanweerszijdenvanhetdubbelspooreendriehoekvormoverhethelegebied.Metdetoepassingvanmetalenroosterssluitdevormgevingvanhetstationaanbijdearchitectuurvanhetnabijgelegenwinkelcentrum.Deoverkap-pingvormthethartvanhetstationgebouwennodigttrein-passagiersuithieronderteverblijven.Naasthetstationgebouwomvattehetprojectdeaanlegvantwee120meterlangeperronsentweeonderdoorgangenvoorlangzaamverkeerenvoorhulpdiensten.Eénaanbeidezijdenvanhetstationsgebouw.

EenvandeonderdoorgangenbetreftdezogenoemdeMelkweg,eenalbijnaduizendjaaroudeverbindingvanPurmerendmetAmsterdam.IndeMelkwegbevindtzicheenkunstwerk.Hettegelpatroonindeoverigetunnelwandenverbeeldtdemuzikaleweergavevantreingeluidopdemuziekrolvooreendraaiorgel.

Aandeoost-westtunnel,detweedeonderdoorgang,bevindtzichdehoofdontsluitingvanhetstation.Dezekenteenfraaievormgevingmetbredetrappenentransparanteliftschachten.Aandeonderdoorgangenisveelaandachtbesteedomeenprettigeensociaalveiligesituatietecreëren.

Aandezuidzijdevanhetspoorgrensthetprojectaaneenpleintje.Defietsvoorzieningenzijnzoveelmogelijkinhetstationzelfgeïntegreerdomruimteopdevoorpleinentebehouden.

Facts Ontwerp: 2003

Oplevering: 2007

Architect: Henni van Laar (ARCADIS) en Martijn de Haan (ARCADIS)


Halte Schagen

UitdagingVanwegedeeisenmetbetrekkingtotdebereikbaar-heidenfunctionaliteitmoestenbijdeHalteSchagenliftenwordengerealiseerd.BovendienwildedegemeenteSchagendehalteeenduidelijkergezichtgevenindestad,omdathetgebiedronddehalteookfunctioneertalsinterwijkverbinding.Erwasbehoefteaaneengrotereherkenbaarheid.ARCADISmaaktehetintegraleontwerpenbegeleiddedevolledigebouw.

AanpakOpdeperronszijnliftengeplaatstendehalteisvoor-zienvaneenglazenkap.Daardoorontstaatveeldaglichtbijdeentreesvandetunnel.Detrappenvanuitdeonderdoorgangnaarhetperronzijnverbreedendekapisaccentverlichtingaange-brachtomdesocialeveiligheidtevergroten.Deentreekappenendeliftenwerdenbeeldbepalend:hoog,transparanteneenlichteconstructiemetscherpebelijningen.

Facts Ontwerp: 2007

Oplevering: 2009


Resultaat Het ontwerp kenmerkt zich door optimale functionaliteit, overzicht en uitzicht voor de treinreiziger en de passant in de onder-doorgang. Er is maximale openheid en transpa-rantie, zowel overdag als ’s avonds. Het toevoe-gen van de perronkappen en liften geeft de halte allure en identiteit. Door geringe ingrepen in bijvoorbeeld de kleurstelling past dit gebouw veel beter in de omgeving. De halte krijgt hier-mee een hoogwaardige en kenmerkende uitstra-ling als vooraanstaande plek in de stad.


Bushalte BreukelenUitdagingDoorderealisatievanRandstadspoorstopthettreinverkeerbijStationBreukelenvierkeerperuur.DezeverbeterdetreindienstwasaanleidingomdefunctievanStationBreukelenalsopenbaarvervoersknooppuntteversterken.DeProvincieUtrechtwenstedaarombijhetstationeenoverstap-gebiedtecreërenvoordebus,auto,taxienfietsenverleendeaanARCADISopdrachtvoorhetontwerpvaneennieuwbusstation.Uitgangspuntenvoorhetontwerpwaren:– eenlogischeroutingenfunctionaliteit;– herkenningenidentiteit.

AanpakDezeuitgangspuntenhebbengeleidtoteenkarakte-ristiekgebouwmeteendominerendeenkenmerkendekap.Dezegroteluifelmarkeertdelooproutetussendebusendetreinenbiedtdereizigerherkenningenbescherming.Hetnieuwebusstationiszodichtmogelijktegenhetbestaandestationaangebouwd.Delooprouteisdaardoorvoordereizigerinéénkeeroverzichtelijkenduidelijk.Ookisinhetnieuwebusstationeenwachtruimteeneendienstruimtevoorbus-chauffeursgerealiseerd.Verderiserzoveelmogelijksamen-hanggezochtmetdereisinformatieendeparkeer-enstallings-mogelijkhedenvoorauto’s,motoren,scootersen(brom)fietsen.

Resultaat In het gehele plan is sociale veilig-heid een belangrijk speerpunt. De kap is daarom ontworpen van glas en staal voor maximale daglichttoetreding. ’s Avonds en ’s nachts is de kap verlicht en biedt het door de heldere uitstraling de reiziger comfort en veiligheid.

Facts Ontwerp: 2008

Oplevering: 2009



Exterieurrestauratie Stationsgebouw DelftUitdagingDebouwvanhetstationsgebouwenrijksmonumentinDelftwordtin1885voltooidnaareenontwerpinNeorenaissancestijlvanC.B.PosthumusMeyjes(1859-1922),architectindienstvandeHollandseIJzerenSpoorwegMaatschappij(H.S.M.).DearchitectonischeuitstralingkenmerktzichdoordeHollandseRenaissancestijl.Dezekomtduidelijknaarvoreninhetasymmetrischegevelbeeld,demonumentaleentreemeteentorentjealsookindeafwissel-lendepartijenbaksteenmetzandstenenspeklijsten.

InopdrachtvanNSPoortheeftARCADISonderzoekverrichtnaardebouwtechnischeconditievanhetgebouw.Daaruitbleekveelachterstalligonderhoudenschadeaanhetrijks-monumentdoorinhetverledenuitgevoerdeonderhoudsbeurten.Hetgevelbeeldvanhetstationsgebouwwassomber,grauwenmistedeoorspronkelijkearchitectonischeuitstraling.Delateruitgevoerdeplatvolle,bredeenmassiefogendecementvoegis

inbouwtechnischeenbouwfysischezineenbronvangevaarvoorhetrijksmonument.

AanpakARCADISheefthetontwerp,devolledigeengineeringendedirectievoeringverzorgd.Deuitvoeringbetrofvoorna-melijkhetconserverendeherstelvanhetgevelmetselwerkendenatuurstenenonderdelen,plaatselijkherstelvantimmer-werkenhoutrotschadeenhetvervangenvandezinkenroevendaken.Terughoudendenduurzaamherstellenmetbehoudvanzoveelmogelijkauthentiekmateriaalwasdeinsteekvandeexterieurrestauratie.Verderwashetstrevenomhetoorspron-kelijkefrisse,zandstenenNeorenaissanceconceptzogoedmogelijkindeoudeglorieterugtebrengen.

Facts Ontwerp: 2004

Oplevering: 2009

Restauratiespecialist: Herman Maas, Jitse de Hoogh (ARCADIS)

Resultaat Na een intensieve restauratie van het exterieur is het stationsgebouw in april 2009 opnieuw opgeleverd. Het resultaat mag er zijn. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de monumentenzorg van de Gemeente Delft spraken hun waardering uit over de kwaliteit van het geleverde restauratiewerk. Het stationsgebouw is gereed voor een bijzondere en duurzame herbestemming zodat dit spoorerfgoed voor de toekomst behouden kan blijven.


Restauratie interieur Koninklijke WachtkamerStation Den Haag Hollands Spoor

UitdagingHetinterieurvandeHaagseKoninklijkeWachtkameriséénvandebestbewaardevoorbeeldenvande19e-eeuwseNeorenaissancearchitectuurinNederland.InhetontwerpvanditHaagseKoninklijkePaviljoencombineertontwerperD.A.N.Margadantdelangetraditievandeiconografierondomdevorstenhuizenmetde19e-eeuwsespoorwegiconografie.Hetdecoratieveensemblevandeze‘vorstenspiegel’iseveneenszeldzaaminNederland.DeslechtebouwkundigeconditieendemonumentschadedoordeoverschilderingenwarenvoorNSPoortenProRailaanleidingomdeKoninklijkeWachtkamerterestaureren.

AanpakMetgrotezorgvuldigheidzetteARCADISvanaf1999ditrestauratietrajectvoordeinterieursin.DitbegonmeteenvoorbereidendonderzoekvanhetgehelePaviljoen.AlsleidendprincipevoorderestauratiegoldhetbehoudvanhistorischemateriëleechtheidenhetbehoudvanhetartistiekeniveauvanditdecoratieveNeorenaissanceontwerp.

Debronvandeopgetredenschadewashetinstabielemaarvooraldrogebinnenklimaat.Methetoogophettoekomstige

behoudvanhetmonumentaleinterieurisereenklimaatinstal-latiegekomenenheeftARCADISdevereistebijbehorendebouwfysischevoorzieningenuitgevoerd.Hetprocesvanrestaurerenenreconstruerenvoltrokzichopbasisvandeuitkomstenvannatuurwetenschappelijkeanalysevandehistorischeinterieurafwerking.Uitderesultatenvanhetkleurhistorischonderzoekenvanhetmateriaal-enschildertechnischonderzoekbleekdatdeoorspronkelijkekleuruitmonsteringopvallendlevendiger,meergedifferentieerdenfrisserwasdandeversomberdekleurstellingvandeoverschilderingen.Modernealkydverfenimitatiebrons-verfkondendeeffectenvandeoorspronkelijkeolieverfenhetbladgoudnietbenaderen,laatstaanevenaren.Hetinterieurismededaaromteruggebrachtindeoorspronkelijkstaatmeteenstrevenhetoudeambachtswerkenvakmanschapopnieuwnateleven.

Facts Ontwerp: 1999

Oplevering: 2010

Restauratiespecialist: Herman Maas (ARCADIS)

Resultaat De invloed van de reconstructie en restauratie van de historische veelkleurigheid op de architectonische beleving van het Koninklijke Paviljoen is metamorfosisch. Het monumentale interieur heeft zijn oorspronkelijke eenheid, uniciteit en feestelijkheid terug. Zo blijft deze Koninklijke spoorerfenis levend en boeiend voor nu en voor de toekomst.



Station Almere Poort

UitdagingInhetzuid-westenkrijgtgemeenteAlmereeennieuwewoonwijkmetcirca25.000inwonersen30.000arbeidsplaatsen.DebestaandeFlevolijn(Weesp-Lelystad)looptdoorditgebiedenvormtzoweleenontsluitingsmoge-lijkheidalseenbarrière.VooreengoedeontsluitingvanhetgebiediseennieuwstationAlmerePoortindeplannenopgenomen.

AanpakDearchitectenvanARCADIShebbeninopdrachtvanProRailhetarchitectonischontwerpverzorgd.Hetstationligt

inhetcentrumgebied,metindedirectestationsomgevingwonen,werken,winkelenenrecreëren.Inhetontwerpisdaaromrekeninggehoudenmetdestedenbouwkundigecontext,waarbijvooraldeopenbareruimte,degebouwenrondomdestationstoegangendeaswerkingdaarvanbelang-rijkeontwerpuitgangspuntenzijngeworden.

Facts Ontwerp: 2009

Oplevering: 2012


Resultaat Het plan voorziet in een onderdoorgang, twee eilandperrons, trappen en liften, en een perronoverkapping. Het ontwerp van de perronkap heeft een directe relatie met de brede onderdoor-gang waarin zich de centrale stijgpunten bevinden. Dit ontwerp van de kap bepaalt de situering, de richting, de vorm en de identiteit van het station. Belangrijk uitgangspunt hierbij was de synergie tussen het stedenbouwkundig concept van het station en de omgeving. De architect heeft beoogd om zowel de samenhang als ook het unieke van dit station in één karakteristiek beeld te vatten.


Stationslandgoed Driebergen-Zeist

UitdagingDegelijkvloerseoverwegbijhethuidigeStationDriebergen-ZeistvormteenobstakelvoorhetverkeertussendeA12enhetcentrumvanZeist.InopdrachtvanProRailheeftARCADISeennieuwontwerpvoordeherinrichtingvanhetstationendeomgevingverzorgd.EenhoogwaardigopenbaarvervoersknooppuntiseenvandebelangrijkeuitgangspuntenvoorditnieuwteontwikkelenstationslandgoedDriebergen-Zeist.Bovendienmoethetnieuwestationslandgoedaansluitenbijdevieromringendemonumentalelandgoederen.

OntwerpMethetontwerpwilARCADISeenhoogwaardigensociaalveiligopenbaarvervoerknooppuntrealiseren.Hetcentraleknooppuntkomtindehalonderdesporen,waarallereizigersstromensamenkomenenwaardebestemmingvandereizigerinéénoogopslagduidelijkis.Dehalkrijgteenopenverbindingmethetbusstationaandenoordzijde,dekiss&ride,taxistandplaatsenenparkeerplaatsenvoormindervalidenaandezuidzijdeendefietsenstallingenaandeoostzijde.Ommeerdaglichttoetelatenindestationshalkomenergrote

videsindeperronsendeHoofdstraat.Zowordthetstationbehalveeencompactopenbaarvervoersknooppuntookeenaangenameensociaalveiligeruimte.Hetbusstationkrijgteennieuweplaats.Dehuidigehalteslangsdehoofdwegverhuizennaardeplekwaarnuhetstationspleinligt.Daarkunnenmeerbussenstoppenenisdeoverstapveiliger.

Resultaat Duurzaamheid is leidend in het stationslandgoed Driebergen-Zeist. Dit komt tot uiting in de materiaalkeuze maar ook in de relatie met de omliggende landgoederen Reehorst, Beerschoten Willinkshof en Bornia. Omdat de weg onder het spoor door leidt en het landgoed de Reehorst passeert, krijgt het land-goed een prominente entree op de hoek van de Hoofdstraat en de Stationsstraat. Voetgangers en fietsers kunnen de Hoofdstraat oversteken via een voetgangers-/fietsbrug die het station boven-dien verbindt met het landgoed Beerschoten Willinkshof. De grenzen van de rijksmonumentale landgoederen Reehorst, Beerschoten Willinkshof en Bornia worden minimaal aangetast door de zo klein mogelijke coupure van de Hoofdstraat. De huidige halte Driebergen-Zeist is dan met recht een nieuw stationslandgoed te noemen.

Facts Ontwerp: in ontwikkeling

Oplevering: 2012

Architect: Luc Veeger (ARCADIS)


Station Eindhoven

UitdagingInEindhovenbeginthetgroeiendeaantalreizigerseenprobleemtewordenvoordebereikbaarheidvandeperrons.Decapaciteitvandehuidigepassagezalindetoekomstnietmeervoldoenenmoetdaaromwordenvergroot.Uitdagingisomdeuitbreidingvancapaciteitencommerciezorgvuldigteintegrerenmethetbestaanderijksmonument.

OntwerpUitgangspuntvandeintegralevisieophetnieuweStationEindhoveniseenOV-knoopwaartrein,fiets,bus,taxi,

kiss&rideenvoetgangereenplekkrijgen.Daaromwordtdeonderdoorgangverbreedenzalermeerruimtekomenvoorcommerciëlefuncties.

Facts Ontwerp: 2008

Architect: Luc Veeger (ARCADIS)

Resultaat De architecten van ARCADIS hebben naar een oplossing gezocht waarin de nieuwe passage een integraal onderdeel uitmaakt van het stedelijk netwerk. Naast de toegang tot de perrons is de passage voor voetgangers en fietsers ook een interwijkverbinding tussen noord en zuid. De stationshal krijgt bovendien een directe commerciële samenhang met het stadscentrum waardoor het stadshart doorloopt in het station. Het bestaande station is een rijksmonument en wordt daarom duurzaam gerestaureerd zonder dat het bestaande gezicht van het station veranderd.

50 51ARCADIS | Duurzame bedrijventerreinen | Parkmanagement

Tunnel en Traverse Station Zwolle

UitdagingVanwegedegroeiendereizigersaantallenopstationZwollemoetdecapaciteitvandestationstunnelwordenvergroot.Daarnaastzaldetunnelgaandienenalsinterwijkverbindingtussenhetnoordelijkeenzuidelijkestationsgebied.

Tijdensdebouwvandenieuwestationstunnelmoetendereizigersgebruikvanhetstationkunnenblijvenmaken.Omdereizigerscomforttebiedentijdensdewerkzaamhedenisereentijdelijketraversevoorgesteld.Dezetraverseisvoorzienvanroltrappen,lifteneneenoverkapping.Derealisatiekenteenzeerkrappeplanning.Kostenbewust,bouwbaarenkwalitatiefzijnsleutelwoordenbijdezeontwerpopgave.

AanpakDebreedtevandetunnelgaatvanvijfnaarzeventienmeter.Detunnelwordteentransferruimtezondercommerciëlevoorzieningen.Allesdienteropgerichttezijndereizigerop

eenveilige,efficiënteenprettigemanierzijnofhaarwegtelatenvinden.

Detraversewordtnaastdetunnelgebouwd.Aandenoordkantsluitdetraverseaanopdepaviljoenskap.Hiergeefteengroteluifelbovendestijgpuntendeingangaan.Erwordteenhaaksebochtgemaaktomdesporenovertestekenwaarnaiederperroneendubbelstijgpuntkrijgt.Aandezuidkantbevindtzichweereenhoofdtoegangdienetnadesporenaanlandtopeentijdelijkvoorplein.Allestijgpuntenzijnvoorzienvantrap,roltrapenlift.Dehoogtevandetraverseiszodaniggekozendatalleroltrappenenliftenindestationstunnelherplaatstworden.Facts Ontwerp: 2010

Architect: Jeroen Eulderink (ARCADIS)

ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur

Resultaat In de tunnel is veel aandacht voor de toepassing van dag- en kunstlicht. Het kunstlicht kan in kleur en intensiteit veranderen en is zo aangebracht dat het altijd van boven komt. Dit levert een natuurlijke beleving op. Om een overzichtelijke situatie te creëren, zijn de vormen van de wanden afgerond en worden de liften in transparant uitgevoerd. Bijzonder is de integratie van de reisinformatie in wanden en liften. De plaatsing van de bebording gaat volgens ProRail richtlijnen. Dit zorgt ervoor dat borden op een vaste hoogte hangen, wat een horizontale indeling op de wanden oplevert. In de architectuur van de traverse staat de beweging van de reiziger centraal. In de vorm is de route die gevolgd gaat worden expressief verbeeld. Haakse hoeken in de plattegrond zijn gestroomlijnd om de reiziger soepel zijn weg te laten vinden. De traverse wordt een duidelijk herkenbaar element in de stationsomgeving van Zwolle.



Duurzaamheid op stations DenaamARCADISisafgeleidvan‘Arcadia’,volgensdeGrieksemythologiedeprettigsteplaatsopaardeomteleven.DenaamARCADISisgecombineerdmetonssymbool:desalamander.Desalamander,diezowelophetlandalsinhetwaterleeft,symboliseerteenschoonmilieu;salamanderskomenalleendaarvoorwaarhetecosysteemduurzaaminbalansis.DeSalamandervertegenwoordigtonsdoelomsystematischmetonzeklantensamentewerkenaaneenbetermilieuvoormensenomintelevenentewerken.

Samenmetonzeopdrachtgeversbepalenwijvooriederstationsprojectdeambitieenreikwijdtevandetoepassingvanduurzametechniekenenmaatregelen.DitdoenwijaandehandvanaspectenalsenergiezuinigenCO2-neutraalbouwen,duurzamemateriaaltoepassingen,gezondheidenwelzijn,mobiliteit,lifecyclecosts(LCC)enambitieniveaus.Ambitieszijnnietrigideenkunnendoorvoortschrijdendinzichttijdenshetontwerpprocesaangepastworden.

DuurzaamindepraktijkStationslandgoedDriebergen-Zeistiseengoedvoorbeeldwaarduurzaamheidleidendisinhetontwerp.Ditkomttotuitingindemateriaalkeuzemaarookinderelatiemetdeomliggendelandgoederen.Destationskappenzijnbijvoorbeeldgeïnspireerdopdehistorischestationskap.Hetmodernedakisopgebouwduitzonnepanelen,diehetstationvoorzienvangroenestroom.DaarnaastzijnwealsARCADISookbetrokkenbijeenaantalrestauratie-en/ofrenovatieopdrachtenindestationsomgeving.VoorbeeldenhiervanzijnstationsgebouwDelft,stationDenHaagHollandsSpoorenstationEindhoven.Hierdoorrealiserenweeenlangeregebruiks-enlevensduurvoordezegebouwenwatbijdraagtaandeduurzameleefomgeving.


Wat kunt u verwachten van ARCADIS

Creatieve oplossingen die praktisch en uitvoerbaar zijn. Denken en doen. Door onze heldere visie op ontwikkelingen in de samenleving werken we samen met onze klanten aan de realiteit van vandaag om voorbereid te zijn op de toekomst. ARCADIS kijkt vooruit.

Integraal ontwerpDedienstverleningvanARCADISomvatzoweladviesalsdiensteninallefasenenvoorallecontractvormen.Ofhetnugaatomeenverken-nendestudie,eenvariantenstudieofhetmakenvaneenontwerpoptraditionelewijze(voorlopigontwerp,definitiefontwerp,bestek)ofalsDesign&Constructcon-tract(systemsengineering/functioneelspecificeren),ukuntARCADISinschakelen.

ProjectmanagementDeuitvoeringvanmultidisciplinaireinfrastructureleprojectenvergtbijzondereaandachtendeskundigheid.Naastdeveelzijdigheidvandebetrokken(interne)disciplinesiseengoedeoverlegstructuurmetdiverse(externe)partijengewenst.Bovendienspelenineenstationsgebiedlegioomgevingsfactoreneenrol.Ookkunnenzichinnogteontwikkelengebiedenveelraakvlakkenmetandere(bouw-)projectenvoordoen.Metaldezezakendientrekeningtewordengehouden.Eengoedeafstemmingmetdebetrokkenpartijenisessentieelvooreeneffectiefencontroleerbaarprojectverloop.Eengoedcontactmetallestakeholdersbinnenhetprojectisvancruciaalbelangomopeenzoeconomischmogelijkemaniertotafsprakentekomen.DoordejarenlangeervaringophetgebiedvanprojectmanagementkanARCADISmeerdanalleenuwontwerpvragenuithandennemen.

Veilig VeiligheidstaatvanoorspronghooginhetvaandelbijARCADIS.Wijbenaderenopeensystematischemanierdeveiligheidsrisico’s.Onzemedewerkerszijngecertifi-ceerdenbeschikkenoverdebenodigdekennisenopleiding,zoalsVOLVCAenveiligheidlangshetspoor.Wijzorgenervoordatveiligheid,gezondheidenmilieutotinalleonderdelenvandeorganisatiezijngewaarborgd.OoktijdensdebouwkanARCADISdebouwprocesleiding,directievoering,inspectieentoezicht(UAV)oftoetsingenauditsopbasisvanrisicoanalyse(UAV-gc)verzorgen.Wijzienertijdensdeuitvoeringoptoedatdebouwerzijnverplichtingennakomtendathetprojectenderealisatiehiervanvoldoetaandeinhetcontractgesteldeeisenenaanwet-enregelgeving.

58 ARCADIS | Mobiliteit | Stations en Architectuur

Station Hilversum

Documents

10 240 Stations & Architectuur Lowres