คู่มือมาตรฐานศ ูนย์เด็กเล็กk4ds.psu.ac.th/pp57/FileDownload/คู่มือศูนย์คุณภาพ... · คู่มือมาตรฐานศ

คมอมาตรฐานศนยเดกเลก

สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย

กระทรวงสาธารณสข

คมอมาตรฐานศนยเดกเลก ทปรกษา นายแพทยเจษฎา โชคดารงสข อธบดกรมอนามย นายแพทยธรพล โตพนธานนท รองอธบดกรมอนามย นายแพทยดนย ธวนดา ผอานวยการสานกสงเสรมสขภาพ นายแพทยสราวฒ บญสข หวหนากลมอนามยแมและเดก บรรณาธการ นางจนตนา พฒนพงศธร นางประภาภรณ จงพานช จดพมพโดย สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย พมพครงท 1 เมษายน 2556 จานวนพมพ

คานา

เดกปฐมวยเปนชวงวยทสาคญทสดของการเจรญเตบโตและพฒนาการทกๆ ดาน เปนวยทจะไดรบการอบรมเลยงดจากพอแมและเครอญาต แตจากสภาพเศรษฐกจและสงคมทเปลยนไป พอแมตองทางานนอกบาน การอบรมเลยงดเดกมอาจพงพาบคคลในครอบครวไดเตมท ทาใหพอแมตองหาผดแลแทนตนเอง ศนยเดกเลกจงมบทบาทสาคญ ดงนน จงตองมมาตรฐานและคณภาพ กรมอนามยตระหนกถงความสาคญของการพฒนาเดกในศนยเดกเลก จงไดมนโยบายสนบสนนการพฒนาศนยเดกเลกใหไดมาตรฐานและมคณภาพ เนนการสรางความรวมมอระหวางหนวยงานตางๆ ทเกยวของทกภาคสวนในการพฒนาศนยเดกเลก คมอมาตรฐานศนยเดกเลกเลมน จดทาขนเพอใหเจาหนาทสาธารณสข ผบรหารศนยเดกเลก ครผดแลเดกและผเกยวของใชเปนแนวทางในการพฒนาศนยเดกเลกใหไดมาตรฐาน มคณภาพ สงผลใหเดกในศนยเดกเลกมสขภาพด พฒนาการสมวย เตบโตเปนทรพยากรบคคลทมคณภาพตอไป หวงเปนอยางยงวาคมอเลมน จะกอใหเกดประโยชนกบผทเกยวของทกฝายทเปนสวนสาคญในการพฒนาคณภาพศนยเดกเลก และขอขอบคณคณะทางานพจารณามาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพทกทาน ไว ณ โอกาสน สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

สารบญ

คานา สารบญ - กระบวนการดาเนนงานพฒนาศนยเดกเลกคณภาพ - แนวทางการดาเนนงานเพอการเปนศนยเดกเลกคณภาพ ภาคผนวก - อนามย 55 แบบคดกรองพฒนาการเดกปฐมวย - แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกอาย 1-3 ป - แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกอาย 4-5 ป - แบบฟอรมการรายงานภาวะการเจรญเตบโตของเดก - การดแลสขภาพชองปากเดกในศนยเดกเลก - แบบบนทกประวตการไดรบวคซน - แบบบนทกปญหาสขภาพและการดแลเบองตน - รายชอคณะทางานพจารณามาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ

กระบวนการดาเนนงานพฒนาศนยเดกเลกคณภาพ

1. คาและความหมาย ศนยเดกเลกคณภาพ หมายถง ศนยเดกเลกสงกดองคกรปกครองสวนทองถนทมกระบวนการจดบรการทไดมาตรฐาน 6 ดาน คอ 1. ดานการเจรญเตบโต อนามยในชองปากและการจดอาหารถกหลกสขาภบาล 2. ดานพฒนาการและการเรยนรตามชวงวย 3. ดานการจดสภาพแวดลอมภายในและภายนอก 4. ดานการปองกนและควบคมโรคตดตอ 5. ดานบคลากรมสขภาพรางกายและจตใจทดมความรในการเลยงดเดก 6. ดานการมสวนรวมของผปกครอง ชมชน ทองถนและหนวยงานทเกยวของ พรอมทงบรรลผลลพธ 4 ขอ คอ 1. เดกมพฒนาการสมวยไมนอยกวารอยละ 85 (อนามย 55) 2. เดกมสวนสงระดบดและรปรางสมสวนไมนอยกวา รอยละ 70 3. เดกมฟนนานมผไมเกนรอยละ 57 4. มการสงตอเดกทพฒนาการไมสมวยเขารบการประเมนและแกไขพฒนาการ ณ สถานบรการสาธารณสขทกคน

2. ประโยชนของการดาเนนงาน การพฒนาศนยเดกเลกคณภาพใชกระบวนการสรางการมสวนรวมของภาคเครอขาย เพอใหมการพฒนาทงเดก บคลากรและสงแวดลอมในศนยเดกเลก ประโยชนของการดาเนนงานศนยเดกเลกคณภาพ นอกจากจะชวยสงเสรมใหเดกไดรบบรการสงเสรมสขภาพครอบคลมทกดานอยในสงแวดลอมทสะอาด ปลอดภย เออตอการมสขภาพกายและใจทดแลวยงจะชวยให 2.1 เดกไดรบการปลกฝงพฤตกรรมสขภาพ ทงดานการดแลสขภาพตนเองและดแลความสะอาดของสงแวดลอม อนจะสงผลใหมพฤตกรรมสขภาพทด 2.2 เดกไดเรยนรตามชวงวย สงเสรมใหเดกมพฒนาการสมวยแบบองครวม 2.3 คร/ผดแลเดกไดรบการฝกอบรมเพมพนความร และทกษะดานตางๆ อยางสมาเสมอ 2.4 ผปกครองและชมชนเขารวมสนบสนนกจกรรมในรปแบบตางๆ อยางตอเนอง 2.5 เสรมสรางการเรยนรใหแกผปกครองและชมชน ไดรบความรเกยวกบการสงเสรมสขภาพ สงเสรมพฒนาการเดกและการดแลอนามยสงแวดลอมสาหรบเดก ครอบครว และชมชน 2.6 เกดความสมพนธทดระหวางบคลากร ทาใหเกดความรวมมอรวมใจระหวางศนยเดกเลก ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาคตางๆ ซงเปนพนฐานสาคญของการพฒนาศนยเดกเลกตอไป

3. แนวทางการประเมนเพอรบรองมาตรฐาน การประเมนศนยเดกเลกคณภาพ แบงเปน 2 ลกษณะ ดงน 3.1 การประเมนเพอพฒนา ศนยเดกเลกจะประเมนตนเอง ครงท 1 เพอคนหาปญหาและสวนทตองพฒนาใหไดตามเกณฑมาตรฐาน จากนนจะทาการประเมนตนเอง ครงท 2 หลงจากไดดาเนนการแกไขสวนทตองพฒนาใหไดตามเกณฑมาตรฐานแลว เพอประเมนวาพฒนาไดตามเกณฑหรอไม กอนขอรบการประเมนรบรองจากหนวยงานภายนอก

3.2 การประเมนเพอรบรองมาตรฐานโดยหนวยงานภายนอก จากคณะกรรมการตรวจประเมนสวนกลาง ระดบเขต ระดบจงหวด ระดบอาเภอ

4. การเตรยมความพรอมกอนการประเมน 4.1 แนวทางปฏบตของผประเมน 4.1.1 ศกษาเกณฑมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ 4.1.2 ประสานงานกบพนท แจงกาหนดการประเมน และหนวยงานทจะไปประเมนใหผรบการประเมนทราบลวงหนาอยางนอย 1 สปดาห 4.1.3 จดเตรยมเอกสาร วสดอปกรณตางๆ 4.1.4 พบผบรหารของหนวยงานทเขารบการประเมนเพอชแจงวตถประสงค รปแบบการประเมน 4.1.5 ประเมนโดยตรวจสอบและพจารณาจากการปฏบตและผลงานตามสภาพจรง บนทกลงในแบบประเมน 4.1.6 สรปผลการประเมนลงในโปรแกรมประเมนมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ 4.1.7 สรปและชแจงผลการประเมนใหผรบการประเมนทราบ รวมถงใหคาแนะนาแนวทางการพฒนาและปรบปรงการดาเนนงานศนยเดกเลกใหดยงขน 4.2 แนวปฏบตของผรบการประเมน 4.2.1 ศกษาเกณฑมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ 4.2.2 ประเมนตนเอง พฒนาและปรบปรงแกไขการดาเนนงานศนยเดกเลกใหไดตามเกณฑมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ 4.2.3 รวบรวมผลการดาเนนงาน หลกฐานอยางมระบบตามแนวทางการดาเนนเพอการเปนศนยเดกเลกคณภาพ

5. การสรปและแจงผลการประเมน เมอคณะกรรมการตรวจประเมนไดดาเนนการตรวจประเมนตามเกณฑมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ จากนนบนทกขอมลคะแนนการประเมนในโปรแกรมประเมนมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ แจงผลการประเมนใหผรบการประเมนและผบรหารหนวยงานทราบ เพอเปนแนวทางในการพฒนาและปรบปรงศนยเดกเลกตอไป

6. การประกาศรบรอง 6.1 ศนยเดกเลกจะผานเกณฑการประเมนและไดรบการรบรองเปน “ศนยเดกเลกคณภาพ” เมอผลการประเมนในแตละดานมคะแนนรวมรอยละ 80 ขนไปทกดาน 6.2 อายการรบรอง 3 ป นบจากวนประกาศรบรองเปน “ศนยเดกเลกคณภาพ” หมายเหต ดาวนโหลดโปรแกรมประเมนมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพไดท www.saiyairakhospital.com

แนวทางการดาเนนงานเพอการเปนศนยเดกเลกคณภาพ เกณฑมาตรฐาน วธดาเนนการใหไดตามเกณฑและขอเสนอแนะ

ดานการเจรญเตบโต อนามยในชองปากและการจดอาหารถกหลกสขาภบาล (15 คะแนน) 1. เดกทกคนไดรบการเฝาระวงการเจรญเตบโต (4 คะแนน) 1.1 มเครองชงนาหนกและเครองวดสวนสงทไดมาตรฐาน 1.2 วธการชงนาหนกและวดสวนสงถกตอง 1.3 ประเมนภาวะการเจรญเตบโตทก 3 เดอน 1.3.1 การคานวณอายเดก ชงนาหนก วดสวนสงและแปลผล 1.3.2 แจงและอธบายผลการประเมนใหกบพอแมหรอ ผปกครองพรอมคาแนะนา 1.3.3 มการจดสงตอขอมลไปยงเจาหนาทสาธารณสข/อปท. 1.3.4 มแผนแกไขปญหาเดกทอวน ผอม เตยกวามาตรฐาน 1.4 ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารภาคเรยนละ 1 ครง 1.4.1 แจงและอธบายผลการประเมนใหกบพอแมหรอ ผปกครองทราบทกครงพรอมกบใหคาแนะนาปรกษา

1. มเครองชงนาหนกและเครองวดสวนสงตามมาตรฐาน และควรใชเครองชงนาหนกทมความละเอยด 0.1 กโลกรม 2. ชงนาหนกและวดสวนสงอยางถกวธ เดกอายตากวา 2 ป ใชอปกรณวดสวนสงแบบนอน ถาเดกอาย มากกวา 2 ป ใชอปกรณวดสวนสงแบบยน 3. บนทกขอมลนาหนกและสวนสงของเดกเปน รายบคคล 4. มการแปลผลโดยการจดนาหนกและสวนสงในกราฟ การเจรญเตบโตทง 3 เกณฑ - กราฟนาหนกตามเกณฑอาย - กราฟสวนสงตามเกณฑอาย - กราฟนาหนกตามเกณฑสวนสง 5. จดทารายงานแจงผลภาวะการเจรญเตบโตและ พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดก และการให คาแนะนากบผปกครอง 6. จดทาแผนและบนทกการแกไขปญหาเดกทมปญหา ดานโภชนาการ 7. จดทารายงานขอมลภาวะการเจรญเตบโต ภาพรวม ของเดก 8. มแบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดก แตละคน และมการประเมนภาคเรยนละ 1 ครง

2. อาหารทจดใหเดกมคณคาทางโภชนาการทกวน (3 คะแนน) 2.1 จดอาหารกลางวนและอาหารวางครบ 5 กลมอาหารทกวน (กลมขาว-แปง กลมผก กลมผลไม กลมเนอสตว และ กลมนม) และมปรมาณเพยงพอ และเหมาะสมตาม ภาวะการเจรญเตบโตของเดก 2.2 จดอาหารวางทมคณคาทางโภชนาการ ไมหวานจด ไมเคมจด ไมมไขมนสง เชน นมรสจด ผลไม ขนมไทย รสไมหวานจด เปนตน 2.3 เดกไมกนจบจบ/ขนมกรบกรอบ/ขนมขบเคยว 2.4 เดกไมดดนมจากขวด และไมนาขวดนมมาศนยฯ หลงจาก เขามาอยในศนยฯ 1 เดอน

1. จดทาเมนอาหารทหลากหลายมคณคาทาง โภชนาการไมควรซากนในรอบ 1 สปดาห และจดให มปรมาณเหมาะสมกบจานวนเดก 2. มการกาหนดขอปฏบตในการไมใหเดกนาขนมมาจาก บาน, ไมนาขวดนมมาศนยฯ หลงจากเขามาอยใน ศนยฯ 1 เดอน

3. การดแลสขภาพชองปาก (3 คะแนน) 3.1 การตรวจและเฝาระวงปญหาสขภาพชองปาก 3.1.1 เดกทกคนไดรบการตรวจสขภาพชองปากโดยคร ผดแลเดก เดอนละ 1 ครง 3.1.2 เดกทกคนไดรบการตรวจสขภาพชองปากโดยทนต บคลากรหรอเจาหนาทสาธารณสข ภาคเรยนละ 1 ครง

1. จดทาบนทกรายงานการตรวจสขภาพชองปาก การแจงผลและการใหคาแนะนากบผปกครอง ของเดกเปนรายบคคล 2. จดทาบนทกรายงานการแกไขปญหาสขภาพชองปาก เดกกลมเสยง

เกณฑมาตรฐาน วธดาเนนการใหไดตามเกณฑและขอเสนอแนะ

3.1.3 มการแจงผลการตรวจใหกบพอแมหรอผปกครอง พรอมทงใหคาแนะนา 3.2 การแกไขปญหาสขภาพชองปาก 3.2.1 ใหคาแนะนาผปกครองใหพาเดกไปตรวจสขภาพ ชองปาก 3.2.2 เดกกลมเสยงไดรบการทาฟลออไรวานช/ตรวจฟนผ ภาคเรยนละ 1 ครง โดยทนตบคลากร 3.3 การแปรงฟน 3.3.1 เดกทกคนแปรงฟนหลงอาหารกลางวนทกวน 3.3.2 เดกทกคนมแกวนา แปรงสฟนเปนของตนเองและ มการเปลยนแปลงสฟนอยางนอย ภาคเรยนละ 1 ครง 3.3.3 ครผดแลเดก ดแลและตรวจความสะอาดในการ แปรงฟนของเดก และมอปกรณปองกนเสอเปยก

3. จดหาแปรงสฟนขนาดทเหมาะสมสภาพดและแกวนา ใหกบเดกทกคน 4. จดกจกรรมแปรงฟนหลงอาหารกลางวนใหกบเดก ทกวน 5. จดหาอปกรณปองกนเสอเปยกหรอมแนวทางการปองกนเสอเปยกหลงการแปรงฟน

4. นาดม นาใช (2 คะแนน) นาดม ตองมคณลกษณะ ดงน 4.1 นาตมสก หรอนาทผานระบบการปรบปรงคณภาพแลว เชน นากรองทมการบารงรกษาเครองกรองนาตาม คาแนะนาของผลตภณฑนนๆ หรอนาบรรจขวดทไดรบ อนญาตจาก อย. 4.2 ภาชนะบรรจนาตองสะอาด มฝาปดและมกอกนาเปดปดได และวางสงจากพนอยางนอย 60 เซนตเมตร มการทาความ สะอาดทกครงกอนมการเตมนา นาใช เปนนาประปาหรอนาบาดาล หรอนาทสะอาดปลอดภย ภาชนะบรรจตองสะอาดมฝาปด

1. นาตมสกพกใหเยนในภาชนะททาดวยสเตนเลสหรอ อลมเนยม หามใชภาชนะพลาสตกบรรจนารอน 2. นาบรรจขวด ควรตงไวในตาแหนงทไมโดนแสงแดด หรอมถงผาคลม ลางทาความสะอาดภาชนะทกครง ทนาหมดหรอเปลยนถง

การจดเตรยมอาหารสะอาดถกหลกสขาภบาลอาหาร (3 คะแนน)5. กรณทจดเตรยมและปรงอาหาร 5.1 สถานทเตรยม ปรงอาหาร สะอาด ถกสขลกษณะ 5.1.1 จดใหมสถานทประกอบอาหารเปนระเบยบมการกน แยกจากบรเวณทนอนหรอจดกจกรรม มการปองกน ไมใหเดกเขามาในบรเวณนได บรเวณทประกอบ อาหาร ควรมอางสาหรบลางอาหาร โตะประกอบ อาหาร และตเยนมการระบายอากาศดไมมกลนควน รบกวนเดก การระบายนาด 5.1.2 สภาพโดยทวไป พน ผนง เพดาน เตาไฟ ทาดวยวสด ทแขงแรงคงทนทาความสะอาดงาย เปนระเบยบ ไมชารดและทาความสะอาดหลงประกอบอาหารทกครง 5.1.3 โตะทใชประกอบอาหารแขงแรงสภาพด พนผวเรยบ ไมดดซมนา เชน กระเบองเคลอบสเตนเลส โฟไมกา พนผวโตะหรอเคานเตอรประกอบอาหารตองสง จากพน อยางนอย 60 ซม. เพอความสะดวกขณะ ยนปฏบตงาน โตะควรสง 80-85 ซม. และควรทา ความสะอาดโตะ เคานเตอรประกอบอาหารกอนและ หลงปฏบตงานทกครง

1. จดเกบทาความสะอาดสถานทเตรยม ปรงอาหาร ทกครงหลงการใชงาน 2. จดหาวสดอปกรณตางๆ เพอใชในการจดเตรยม ปรงอาหารทถกหลกสขาภบาลอาหาร 3. อปกรณและภาชนะใสอาหารหลงทาความสะอาด ควาใหแหงและควรจดเกบในต/กลองทมดชด ปองกนแมลงตางๆ 4. จดทาแนวทาง/ขอปฏบตตางๆ ในการเตรยมอาหาร /ปรงอาหารใหผประกอบอาหาร/ผเกยวของทราบ 5. จดทาแฟมประวตผประกอบอาหารหรอผจดเตรยม อาหาร


5.1.4 มการปกปดอาหารปองกนแมลง และพาหะนาโรค 5.1.5 ถามการเตรยมนม ควรจดสถานทแยกจากบรเวณท ประกอบอาหารทวไป บรเวณทเตรยมนมและ อปกรณตางๆ ตองสะอาด 5.2 อปกรณและภาชนะใสอาหารปลอดภยและสะอาด 5.2.1 ภาชนะใสอาหารทาดวยวสดทปลอดภย เชน สเตนเลส อลมเนยม เมลามนสขาวหรอสออน ไมแตกงายหรอมความคม 5.2.2 ทลางภาชนะ อปกรณ ควรใชอางทมกอกนา และทอ ระบายนาวางสงจากพนอยางนอย 60 ซม. และ บรเวณทลางตองมการระบายนาทดไมเฉอะแฉะ 5.2.3 ลางภาชนะ อปกรณดวยนายาลางภาชนะและนา สะอาดอกอยางนอย 2 ครง หรอลางดวยนาไหล 5.2.4 ภาชนะ อปกรณเมอลางเสรจแลวตองควาใหแหง หามเชด วางในตะแกรงโปรงสะอาด สงจากพน 60 ซม. 5.2.5 เขยง มด สภาพด สะอาดแยกใชตามประเภท ไดแก ผก ผลไม เนอสตวสก เนอสตวดบ 5.3 ผกสด ผลไม เนอสตว เครองปรง และการเกบอาหาร 5.3.1 ผกสด ผลไม เครองปรงตองลางดวยนาสะอาด อยางนอย 2 ครง หรอลางดวยนาไหล หรอใช สารเคมทปลอดภย 5.3.2 เนอสตวทกชนดตองปรงใหสกดวยความรอน อยางทวถง 5.3.3 อาหารทพรอมบรโภคตองปกปดดวยฝาชหรอ ฝาภาชนะไมใชผาขาวบาง 5.3.4 มการใชเครองปรงทมสารไอโอดนในการประกอบ อาหารทกครง เชน เกลอ นาปลา ซอว 5.4 ผประกอบอาหารหรอผจดเตรยมอาหาร 5.4.1 ผประกอบอาหารแตงกายสะอาด สวมเสอมแขน ใสหมวกคลมผมและผากนเปอนขณะปฏบตงาน และซกทาความสะอาดทกวน 5.4.2 ผประกอบอาหารหรอจดเตรยมอาหารเปนประจา มสขภาพดและมผลการตรวจสขภาพประจาป เชน ตรวจรางกายทวไป ตรวจ x-ray ปอด ตรวจอจจาระ และโรคตดตอทางอาหาร ตรวจผวหนง 5.4.3 ไดรบการอบรมดานสขาภบาลอาหารและโภชนาการ ภายใน 2 ป กรณทไมไดปรงอาหารเอง ใหไปตรวจสอบสถานทผลตอาหารตามมาตรฐานขางตน พรอมทงการขนสงอาหารทพรอมบรโภค ตองมการปกปด


ดานพฒนาการและการเรยนรตามชวงวยตามเกณฑอาย โดยครพเลยงเดก (19 คะแนน) 1. การคดกรองและสงเสรมพฒนาการ (8 คะแนน) 1.1 เดกทกคนไดรบการคดกรองพฒนาการดวยแบบ อนามย 55 ภาคเรยนละ 1 ครง 1.2 แจงผลการคดกรองและสอนการสงเสรมพฒนาการเดก แกพอแมหรอผเลยงดเดก 1.3 กรณเดกมพฒนาการสมวย มแนวทางสงเสรมพฒนาการ บรณาการไปกบกจกรรมการเรยนการสอน 1.4 หากพบเดกทมพฒนาการสงสยลาชามการจดกจกรรม ทสอดคลองกบปญหาพฒนาการของเดกและหลงจาก 1 เดอน ประเมนซา หากยงมปญหาใหสงตอ รพ.สต.

1. มแบบคดกรองอนามย 55 ของเดกแตละคน และ เดกทกคนไดรบการคดกรองภาคเรยนละ 1 ครง 2. มแบบบนทกการแจงผลการคดกรองและการแนะนา ผปกครอง 3. จดทาแผนการสอนเพอสงเสรมพฒนาการ ใหกบเดก 4. จดทาขอมลพฒนาการเดก 5. จดทาทะเบยนเดกทมพฒนาการสงสยลาชาและ แนวทางการดแลชวยเหลอและการสงตอ

2. การประเมนความฉลาดทางอารมณ โดยครผดแลเดก (6 คะแนน) 2.1 เดกทกคนไดรบการประเมนความฉลาดทางอารมณ ปละ 1 ครง 2.2 มแนวทางการสงเสรมความฉลาดทางอารมณบรณาการ ไปกบการเรยนการสอน

1. มแบบประเมนความฉลาดทางอารมณของเดกแตละคน และเดกทกคนไดรบการประเมนปละ 1 ครง 2. จดทาแผนการสอนเพอสงเสรมความฉลาดทาง อารมณใหกบเดก

3. ของเลน สออปกรณและหนงสอนทาน (3 คะแนน) 3.1 มของเลนและสออปกรณตางๆ ในการจดกจกรรมจดเปน ระเบยบ สะอาด พรอมใชเพยงพอและเหมาะสมตามวย 3.2 มหนงสอนทานทเหมาะสมกบวยและเพยงพอ มการ เลานทานใหเดกฟง อยางนอยวนละ 1 ครง 3.3 มกจกรรมประจาวนในการสงเสรมพฒนาการเดก (6 กจกรรมหลก)

1. จดหาของเลน สออปกรณ และหนงสอนทานท เหมาะสมกบพฒนาการของเดกแตละวย 2. จดทาทะเบยนของเลน สออปกรณและหนงสอนทาน 3. จดตารางกจกรรมประจาวนใหมกจกรรมการเลานทาน ใหเดกฟงอยางนอยวนละ 1 ครง 4. จดทาแผนการเรยนการสอนใหครอบคลมกจกรรม หลก 6 กจกรรม (กจกรรมเสร, กจกรรมสรางสรรค กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ กจกรรมเสรม ประสบการณ กจกรรมกลางแจง และเกมการศกษา)

4. มมมการเรยนรสาหรบผปกครอง (2 คะแนน) 4.1 มการจดบอรดความร ขาวสาร และขอมลสขภาพเดก อยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง หรอมมมเอกสาร หนงสอ ความรใหกบผปกครอง 4.2 มการใหความร คาแนะนาแกผปกครองเดก อยางนอย ภาคเรยนละ 1 ครง

1. จดหาสถานท ตหรอชนวางเอกสารหรอบอรด 2. จดหาเอกสารสงพมพเรองการเลยงดเดก เชน จากหนงสอพมพ การขอสนบสนนจากสถานบรการ สาธารณสข 3. จดทาบนทกการใหความร คาแนะนากบผปกครอง ทงรายบคคล /ชนเรยนหรอการอบรม ผปกครอง


ดานจดสภาพแวดลอมภายในและภายนอก (10 คะแนน)1. พนทใชสอยภายในอาคาร (2 คะแนน) 1.1 พนทใชสอยแยกเปนสดสวนตามกจกรรม เชน สวนการ เรยนร หองนอน หองครว หองรบประทานอาหาร หองสวม เปนตน 1.2 พน ฝาผนง และบรเวณภายในอาคารแหงสะอาดไมม คราบสกปรก และไมมกลนเหมน โดยผนงหองและ ครภณฑตางๆ ใชสทไมเปนพษตามมาตรฐานกาหนด 1.3 มอางลางมอพรอมกอกนา สบ ผาหรอกระดาษเชดมอ ทสะอาด ตดตงบรเวณหองสวม และทรบประทาน อาหาร โดยเฉลยอยางนอย 1 จดตอเดก 10 คน และม การทาความสะอาดทกวน 1.4 มสถานทแปรงฟนทเหมาะสมกบเดก (สะอาดไมมคราบ สกปรก ไมมนาขง ไมลน) 1.5 มแสงสวางทเพยงพอ สามารถอานหนงสอ ทากจกรรม ไดสบายตา 1.6 มหนาตางหรอชองลมระบายอากาศเพยงพอมหนาตาง และชองลมรวมกน ไมนอยกวารอยละ 20 ของพนทหอง 1.7 มพนทใชสอยเฉลย 2 ตารางเมตรตอเดก 1 คน

1. จดแบงพนทใชสอยเปนสดสวนตามกจรรม 2. มประตหรอทกน ปองกนไมใหเดกๆ เขาไปเลน ในหองครว 3. จดใหมอางสาหรบใหเดกไดลางมอและแปรงฟน 4. มการทาความสะอาดมงลวด ผามานเพอกาจดฝน ละอองอยางสมาเสมอ 5. กรณตดตงเครองปรบอากาศ ควรตดตงพดลมระบาย อากาศอยางนอยหองละ 1 เครอง

2. หองนา หองสวม (1 คะแนน) 2.1 หองนา หองสวมสะอาด พนไมลน ไมมคราบสกปรก ไมมกลนเหมน มอากาศถายเทสะดวก และประตไมใส กลอนหรอลกบด 2.2 โถสวมมการตดตงไมสง ขนาดเหมาะสมกบเดก ถาสง หรอเปนของผใหญตองมสงชวยเสรมการใชทปลอดภย เชน ฐานรองนงสาหรบชกโครก ราวจบ เปนตน 2.3 ไมเกบอปกรณทาความสะอาด หรอสงของอนๆ ทไม เกยวของไวในหองนา หองสวม 2.4 หองนาแยกสวนออกจากหองสวม และหองสวมควร แยกชาย-หญง 2.5 จานวนโถสวมอจจาระ โดยเฉลยอยางนอย 1 โถตอเดก 10-12 คน 2.6 อางลางมอ/สถานทลางมอ สะอาด ไมมคราบสกปรก ไมมกลนเหมน

1. จดใหมหองนา หองสวมทเหมาะสมเพยงพอกบ จานวนเดก 2. ทาความสะอาดหองนา หองสวมดวยนายาทาความ สะอาดหรอนายาฆาเชอภายในอาคาร อยางนอย วนละ 1-2 ครง 3. ควรฝกใหเดกลางมอ ฟอกสบ ภายหลงการขบถาย และราดนาทกครงหลงใชสวม

การจดสภาพแวดลอมภายนอกอาคาร 3. ตวอาคารมนคง แขงแรงและปลอดภย (1 คะแนน) 3.1 โครงสรางอาคารแขงแรง ไมชารด 3.2 สวนประกอบของโครงสราง เชน ประต หนาตางและ ฝา เปนตน มการซอมแซมใหพรอมใชงาน 3.3 บรเวณภายนอกและรอบอาคาร สะอาด และปลอดภย เชน ไมมหลม ไมมนาขงเฉอะแฉะ ไมมเศษวสดทเปน อนตราย ไมมแหลงเพาะพนธแมลงวน ยง และสตว นาโรค เปนตน รวมทงมการกนขอบเขตชดเจน

1. มการกาหนดแนวทาง/ขอปฏบตในการตรวจสอบ ความปลอดภยของอาคาร สถานท และรอบตวอาคาร


4. มการจดการขยะถกสขลกษณะ (2 คะแนน) 4.1 มภาชนะรองรบขยะสภาพด มฝาปดมดชด พรอมมถง รองรบขยะโดยจดใหมทงภายในและภายนอกอาคาร 4.2 มการจดเกบขยะออกจากอาคารทกวน 4.3 ทพกขยะเกบมดชด สามารถปองกนแมลงหรอสตว ไปรบกวน พรอมทงมการนาขยะไปกาจดอยางถกวธ

1. จดใหมภาชนะรองรบขยะสภาพด จดวางในตาแหนง เหมาะสมและทาความสะอาดภาชนะรองรบขยะ อยเสมอ 2. มผรบผดชอบการเกบรวบรวม ขนยาย และกาจดขยะ เปนประจา

5. มมาตรการความปลอดภย (2 คะแนน) 5.1 มอปกรณดบเพลงพรอมใชงาน เชน ถงดบเพลง ถงเกบนาและสายยาง เปนตน พรอมทงมการตดตง จดเกบและตรวจสอบใหพรอมใชงาน 5.2 เจาหนาทและผปฏบตงานในศนยเดกเลกสามารถใช อปกรณถงดบเพลงไดด 5.3 มชองทางทสามารถนาพาเดกออกนอกตวอาคารได อยางปลอดภยในกรณฉกเฉน เชน ประตเขา-ออก ได 2 ชองทาง เปนตน 5.4 ปลกไฟตดตงสงจากพนมากกวา 1.5 เมตร หากสงจาก พนไมถง 1.5 เมตร ควรมฝาปดปองกนเดกเลน 5.5 อปกรณไฟฟา และสายไฟ มการจดเกบเปนระเบยบ และปลอดภย หากชารดมการซอมแซมใหพรอมใชงาน 5.6 มการจดเกบสงของเครองใชตางๆ และสอในการจด กจกรรมใหเปนระเบยบ 5.7 พนของสนามเดกเลนมความเหมาะสมกบพนทและ ปลอดภย เชน พนทราย สนามหญา หรอยางสงเคราะห เปนตน พรอมทงมการตรวจสอบความพรอมใชงาน สมาเสมอ 5.8 เครองเลนสาหรบเดกไดมาตรฐานและความปลอดภย มการตดตงในตาแหนงทเหมาะสมและยดตดฐานราก ทมนคง พรอมทงมการตรวจสอบซอมบารงเปนระยะ 5.9 ของเลนสาหรบเดกไดรบการรบรองมาตรฐานจาก มอก. และมการทาความสะอาดเปนประจา

1. จดใหมอปกรณดบเพลง พรอมใชงานตดตงตาม ระเบยบขอบงคบของอาคารสถานท 2. จดทาแผนการซอมใชเครอง/อปกรณดบเพลง/ การเคลอนยายเดก และมการซกซอมอยางนอย ปละ 1 ครง 3. จดทาทะเบยนวสดอปกรณตางๆ แผนการตรวจสอบ และการซอมบารง

6. เครองใชสาหรบเดก สะอาดและเพยงพอ (2 คะแนน) 6.1 มแกวนาดม แกวสาหรบแปรงฟนประจาตวเดกทกคน และจดเกบแกวนาในทสะอาดสงจากพนอยางนอย 60 ซม. ถาในกรณทใชแกวนาดมของศนยเดกเลก ตองมเพยงพอ และไมใชแกวดมรวมกน และมการ ทาความสะอาดหลงการใชงานทกครง 6.2 ทนอน หมอน ผาหมมประจาตวเดกทกคน สะอาด ไมมกลนเหมน 6.3 ของใชสาหรบเดกตองมการแยกเกบเปนรายบคคล ใหเปนระเบยบและบรเวณทจดเกบไมปนเปอนสงสกปรก 6.4 โตะ เกาอสาหรบรบประทานอาหารหรอทากจกรรม มขนาดทเหมาะสมและปลอดภยกบเดก

1. จดใหมแกวนาเพยงพอสาหรบเดกทกคน 2. ทาความสะอาดแกวนาเฉพาะตวเดกดวยนายา ทาความสะอาดภาชนะทกวน 3. กรณแกวนาสวนรวมทจดไวใหเฉพาะคน เฉพาะครง ทาความสะอาดดวยนายาทาความสะอาดภาชนะ ทกครงหลงใช 4. จดใหมเครองนอนของใชสวนตวของเดกแตละคนครบ ทกคน และทาความสะอาดทกสปดาห 5. โตะ เกาอแขงแรงไมชารดแตกหก มขนาดเหมาะสม กบเดก


ดานการปองกนและควบคมโรคตดตอ (6 คะแนน) 1. การตรวจสขภาพ (2 คะแนน) 1.1 เดกทกคนไดรบการตรวจสขภาพและบนทกทกวนโดยการ 1.1.1 เดกมไข ไอ นามก ผนตามตวหรอไม 1.1.2 สงเกตอาการ/ภาวะแทรกซอน เชน ทองรวง อาการไขในชวงบาย 1.2 มกจกรรมสงเสรมปองกนควบคมโรคตดตอสอดแทรก ในการจดกจกรรมการเรยนร และกจกรรมตางๆ สาหรบเดกอยางนอยสปดาหละ 1 ครง 1.3 การลางมอทกครงกอนหยบจบอาหารเขาปาก หรอ ออกจากหองสขา 1.4 ใชผาหรอกระดาษทชชปดปากขณะไอ จาม

1. ตรวจสขภาพรางกายเดกเบองตน ไดแก ตรวจผม ตา ผวหนง เลบมอ ปาก ฟน และบาดแผล และมบนทก การตรวจสขภาพเดกประจาวน 2. สงเกตความผดปกตของเดกตงแตแรกรบในแตละวน เชน มไข ไอ นามก ผนตามตว มการบนทกอาการ เจบปวยและการดแลทใหกบเดก 3. มตารางกจกรรมใหความรเรองการปองกนควบคมโรค ตดตอสาหรบเดกอยางนอยสปดาหละ 1 ครง 4. มกจกรรมการสอนใหเดกลางมอดวยนาและสบทกวน 5. มกจกรรมการสอนใหเดกปดปาก ปดจมกเวลาไอจาม

2. มแผนและกจกรรมรองรบเมอเกดโรคระบาดในศนยเดกเลก (1 คะแนน) 2.1 ทาความสะอาดของเลน ทนอน/เครองนอนทกสปดาห 2.2 ทาความสะอาดหองนอน หองเรยน หองครว หองนา และรอบๆ บรเวณศนยเดกฯ และของใชเดกทกวน 2.3 ทาความสะอาดแกวนาสวนตว/สวนรวมของเดกทกครง ทใชงาน 2.4 ชมนมกอนใหทจะใหเดกรบประทาน

1. ทาความสะอาดของเลน ทนอนเดกทกสปดาห 2. ทาความสะอาดภายในอาคารดวยนายาทาความ สะอาดอยางนอยวนละ 1-2 ครง 3. ทาความสะอาดภายนอกอาคารดวยนายาทาความ สะอาดอยางนอยวนละ 1 ครง 4. มการเกบรกษาและตรวจสอบคณภาพนมโดยสมเท ใสแกวสงเกตสตะกอน ฟอง กลน และรสชาตท เปลยนไป

3. มการจดอบรมหรอถายทอดความรเกยวกบโรคตดตอ (1 คะแนน) 3.1 ผดแลเดกไดรบการอบรมหรอถายทอดความรเกยวกบ โรคตดตอ เชน โรคมอเทาปาก โรคหวด โรคไขเลอดออก โรคตาแดง ฯลฯ อยางนอยปละ 1 ครง 3.2 มสรปการดาเนนงานดานการปองกนและควบคมโรค ตดตอในปทผานมา

1. ครและผดแลเดกทกคนไดรบการอบรม/ประชมเรอง การปองกน ควบคมโรคตดตอทพบบอยในเดก อยางนอยปละ 1 ครง 2. จดทารายงานการปองกน ควบคมโรคประจาป

4. มการตรวจสอบประวตการไดรบวคซนทกภาคเรยน (1 คะแนน) 4.1 มทะเบยนและประวตการรบวคซน

1. มแบบบนทกประวตการไดรบวคซนของเดกแตละคน 2. บนทกประวตการไดรบวคซนเดกแตละคนทก ภาคเรยน 3. มการตรวจสอบความครบถวนของการไดรบวคซน กรณเดกไดรบไมครบถวนแนะนาผปกครอง


5. มการปองกนแมลงและพาหะนาโรค (1 คะแนน) 5.1 มมงลวดสภาพดตดตงบรเวณหองนอนหรอทงอาคาร 5.2 มการกาจดแหลงเพาะพนธยงลายทกสปดาห และ ไมพบแมลงและสตวทเปนพาหะ 5.3 มหองแยกหรอบรเวณแยกเดกปวย 5.4 มตยาและยาสามญประจาบาน เชน พาราเซลตามอล ORS อปกรณชดทาแผลพรอมใชและไมหมดอาย

1. ตดตงมงลวดบรเวณหองนอนหรอทงอาคาร 2. มการกาจดแหลงเพาะพนธยงลายทกสปดาห โดยการ ตดปายกาหนดวนดาเนนการและผรบผดชอบ 3. แยกทพกเดกปวยเปนสดสวนและอยในสายตาของ ผดแลเดกตลอดเวลา หากแยกไมไดตองกนบรเวณ เปนสดสวน 4. จดใหมตยาและวสดอปกรณในการรกษาและปฐม พยาบาลเบองตน และมการตรวจสอบอายการใชงาน

ดานบคลากร (7 คะแนน) 1. สขภาพทงรางกายและจตใจ (3 คะแนน) 1.1 สขภาพแขงแรง ไมมอาการปวยดวยโรคตดตอ ไมตดยาเสพตด 1.2 แตงกายสะอาด เรยบรอย 1.3 มการประเมนและวเคราะหความเครยดดวยตนเอง (แบบประเมนในสมดบนทกสขภาพแมและเดก อยางนอยปละ 1 ครง) 1.4 มการตรวจสขภาพประจาปทกป (ตรวจสขภาพทวไป) หรอ x-ray ปอด อยางนอยทก 2 ป

1. บคลากรทกคนในศนยเดกเลกไดรบการตรวจสขภาพ ประจาปหรอ x-ray ปอดอยางนอย ทก 2 ป 2. บคลากรทกคนประเมนและวเคราะหความเครยดดวย ตนเองอยางนอยปละ 1 ครง 3. จดทาแฟมประวตสขภาพของบคลากรทกคน

2. ความรและการพฒนาครผดแลเดก (4 คะแนน) 2.1 ครพเลยงเดกทกคนไดรบการอบรมในเรองพฒนาการ และการเลยงดเดกในหลกสตรตามหลกสตรครพเลยงเดก 2.2 ครพเลยงเดกมความรระดบปรญญาตร สาขาการศกษา ปฐมวย อยางนอย 1 คน 2.3 อตราสวนการดแลเดก - เดกอายตากวา 1 ป มผดแลเดก 1 คนตอเดก 3 คน - เดกอาย 1-2 ป ผดแลเดก 1 คนตอเดก 5 คน - เดกอาย 2-3 ป ผดแลเดก 1 คนตอเดก 7-10 คน - เดกอาย 3 ปขนไป ผดแลเดก 1 คนตอเดก 10-15 คน

1. จดทาแฟมประวตสวนตวครผดแลเดกทกคน ประกอบดวยหลกฐานการศกษา การอบรม/การ ประชมตางๆ ฯลฯ 2. จดทะเบยนจานวนเดกจาแนกตามกลมอาย/ทะเบยน จานวนครและผดแลเดก

ดานการมสวนรวมของผปกครอง ชมชน ทองถนและหนวยงานทเกยวของ (8 คะแนน) 1. ผปกครอง ชมชน (6 คะแนน) 1.1 มคณะกรรมการพฒนาศนยเดกเลกทมาจากผปกครอง ชมชน และมการประชมอยางนอยปละ 2 ครง 1.2 มผแทนจากชมชน ทองถน ผปกครองรวมในการจดทา แผนพฒนาศนยเดกเลก แผนการแกไขปญหาเฉพาะดาน 1.3 ชมชน ทองถนมสวนรวมในกจกรรมตางๆ เชน วนเดก วนครอบครว เปนตน 1.4 อปท. สนบสนนงบประมาณจดกจกรรมสรางเสรม สขภาพ แกไขปญหาสขภาพเดก เชน เดกพฒนาการ ลาชา ภาวะโภชนาการ ฟนผ ฯลฯ

1. จดทาคาสงแตงตงคณะกรรมการและกาหนดแผนการ ประชมอยางนอยปละ 2 ครง 2. จดทารายงานการประชม/เอกสารประกอบการประชม 3. จดทาแผนงาน/โครงการกจกรรมตางๆ ทชมชน ทองถนมสวนรวมและ อปท. สนบสนนงบประมาณ


2. เครอขาย ภมปญญาทองถน และการขบเคลอน ศนยเดกเลกเปนแหลงเรยนรในชมชน (2 คะแนน) 2.1 มการสรางเครอขายภมปญญาทองถนในชมชนเพอ สนบสนนการดาเนนงานศนยเดกเลก เชน มผมจตอาสา ทาของเลนพนบานใหกบเดก 2.2 มนโยบาย และสนบสนนใหศนยเดกเลกเปนแหลงเรยนร ดานการพฒนาเดกปฐมวยสาหรบผปกครองและชมชน 2.3 เปนทศกษาดงานของหนวยงานทสนใจ

1. จดทาทะเบยนเครอขายภมปญญาทองถน 2. มประกาศนโยบายสนบสนนใหศนยเดกเลกเปนแหลง เรยนร 3. จดทาทะเบยน/เอกสาร รปภาพการศกษาดงานของ หนวยงานทสนใจ

ดานผลลพธ (4 คะแนน) 1. ผลงานศนยเดกเลก เดกมพฒนาการสมวยไมนอยกวา รอยละ 85 2. ผลงานศนยเดกเลก เดกมสวนสงระดบดและรปรางสมสวน ไมนอยกวารอยละ 70 3. ผลงานศนยเดกเลก เดกมฟนนานมผไมเกนรอยละ 57 4. ผลงานศนยเดกเลก เดกทพฒนาการลาชาไดรบการสงตอ ไปยงสถานบรการฯ เพอแกไขพฒนาการ

จดทาสรปผลการดาเนนงานในดานผลลพธทง 4 ขอ

อนามย 55 แบบคดกรองพฒนาการเดกปฐมวย

สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย คาแนะนาสาหรบผทดสอบ อนามย 55 น เปนแบบเฝาระวงพฒนาการ (Developmental surveillance) เบองตนสาหรบเจาหนาทสาธารณสขระดบปฐมภม ทจะใชตดตามพฒนาการเดก ใหคาแนะนาแกครอบครว และสงเสรมใหเดกมพฒนาการสมวย ขอทดสอบในอนามย 55 สวนใหญมาจากเครองมอ Denver II โดยคดเลอกเฉพาะขอทดสอบทเดกสวนใหญควรทาได (อยในชวงเปอรเซนตไทลท 75–90) ในแตละชวงอาย ซงมขอทดสอบทง 4 ดานของพฒนาการ เดกทกคนควรไดรบการเฝาระวงพฒนาการทกครงทมารบบรการทคลนกเดกสขภาพด ตามแนวทางอนามย 55 น

การคดกรองเดก ตามแบบอนามย 55 ผทดสอบควรดาเนนการ ดงน 1. เดกทจะรบการทดสอบพฒนาการ จะตองอยในสภาวะปกต ไมเจบปวย งวงนอน งอแง หว และ

ควรทากอนฉดวคซน 2. สถานทสาหรบทดสอบพฒนาการเดก ควรเปนสดสวน ไมมเสยงรบกวน ไมมบคคลอนนอกจาก

พอแม เดก และผทดสอบเทานน เพราะจะรบกวนขณะพดคยซกถาม ทดสอบพฒนาการเดก 3. สรางสมพนธภาพกบเดกและพอแม หรอผเลยงดทนาเดกมาดวยการแนะนาตนเองกอน พดคย

ชแจงวตถประสงคการทดสอบ ถามชอเดกทพอแมเรยกเดกบอยๆ หรอชอเลนของเดก พดคยอยางเปนกนเองเพอสรางความคนเคย (และขณะพดคยกบพอแมหรอผเลยงดควรหาของเลนทเหมาะสมกบวยใหเดกเลน เชน ตกตา ลกบอล หนงสอภาพ บลอกไม รปสตว ดนสอ หรอกระดาษ)

4. ชแจงพอแม ผเลยงดเดกใหเขาใจวาจะทดสอบความสามารถในดานตางๆ ตามพฒนาการของเดกในปจจบน และไมใชการทดสอบไอควหรอระดบสตปญญา ไมจาเปนตองวตกกงวล ไมตองชวย ใหเดกทาตามความสามารถ

5. ขณะทดสอบพฒนาการ ถาเดกเลกๆ ใหนงบนตกพอแมหรอผเลยงด ถาเดกโตสามารถนงตามลาพงได ใหนงเกาอขางๆ พอแมหรอผเลยงด และสรางบรรยากาศไมใหนากลว โดยใหพอแม ผเลยงดนงอยดวยตลอดเวลาการทดสอบ

6. ตรวจสอบ คานวณวนเดอนปเกดเดกใหถกตอง โดยดจากหลกฐานทนาเชอถอได เชน สมดบนทกสขภาพแมและเดก หรอใบรบรองการเกดของเดก แลวทดสอบเดกตามชวงอายทกาหนดไว

7. ทดสอบขอทเดกมสวนรวมนอยทสด หรอขอทดสอบดวยการสอบถามจากผเลยงดเดกกอน จนกระทงเดกรสกคนเคยและไมมทาทกลว จงทดสอบขอทเดกตองกระทาดวยตนเอง

ถาทดสอบไมผานขอใด ครงท 1 ผทดสอบไมควรตดสนวาเดกมปญหาพฒนาการ เพราะเดก อาจขาดโอกาสกระทาหรอขาดประสบการณในการกระทาขอนนๆ ผทดสอบตองใหคาแนะนาวธการสงเสรมพฒนาการขอนนๆ โดยใหเวลาพอแม ผเลยงดฝกหดเดก 1 เดอน และนดทดสอบซาครงท 2 หากเดกยงกระทาไมได ใหสงเดกไปรบการประเมนพฒนาการดวยเครองมอมาตรฐาน (Developmental Screening) เชน Denver II, DSI คมอประเมนและสงเสรมพฒนาการเดกแรกเกด-5 ป สาหรบบคลากรสาธารณสข (300 ขอ) ของกรมสขภาพจต เพอประเมนและกระตนพฒนาการตอไป

ความสาคญและวตถประสงค • ความสาคญ

เดกแรกเกดถง 5 ป เปนทรพยากรทมคณคาและเปนอนาคตทสาคญตอการพฒนาประเทศ เดกทมคณภาพ คอ เดกทมการเจรญเตบโตปกต พฒนาการสมบรณทกดานตามวย และการเฝาระวงพฒนาการ มความสาคญอยางยง เพอคนหาปญหาและสงเสรมแกไขตงแตในระยะแรก อนจะมผลใหเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการอยางถกตอง เหมาะสม จากพอแม ครอบครว และบคคลทเกยวของ

เพอใหเจาหนาทสาธารณสข ผเลยงดเดกในศนยเดกเลก บคคลทเกยวของมเครองมอเฝาระวงพฒนาการเดกเบองตน ทงาย สอดคลองกบสมดบนทกสขภาพแมและเดก สานกสงเสรมสขภาพจงจดทาแบบอนามย 55 (อนามย 49 ฉบบปรบปรง) โดยผเชยวชาญ พจารณาใหการปรกษา

• วตถประสงค 1. เจาหนาทสาธารณสขสามารถเฝาระวงพฒนาการเดกปฐมวยเบองตน เพอคนหาเดกทเสยงตอ

ปญหาพฒนาการ เพอใหคาแนะนาแกพอแม ครอบครว เกยวกบการเลยงด การสงเสรมพฒนาการของเดกใหกาวหนายงขน

2. ผเลยงดเดกของศนยเดก สามารถคดกรองพฒนาการเดกเบองตน เพอการจดกจกรรมใหสอดคลองกบพฒนาการและการเรยนรของเดกแตละคนอยางมประสทธผล ใหคาแนะนาพอแมของเดกใหสงเสรมพฒนาการเดกอยางตอเนองทบานควบคพรอมกบทศนยเดก

3. เจาหนาทสาธารณสขใชในการเฝาระวงสถานการณพฒนาการเดกปฐมวย สาหรบการรายงานแผนการตรวจราชการและนเทศงานของกระทรวงสาธารณสข

• อปกรณทใชในการคดกรองพฒนาการเดก อนามย 55 1. ไหมพรมสแดง ลกกลมสแดง ขนาดเทาลกเทนนส 2. ลกบาศก ใชสแดง เขยว เหลอง นาเงน ขนาด 1X1 นว จานวน 10 กอน 3. ลกเทนนส หรอลกบอลขนาดเดยวกบลกเทนนส 4. กระดาษเปลา 5. ดนสอ 6. ถวยพลาสตก ขนาดใสลกเทนนสได

พฒนจองหนา

มองตาม ลาตว

สงเสยง (ถาม) ยกศรษะ(ถาม)

นาการ

กงกลาง

ะ

วธคดกรอ

อมหรอจบเหนาเดก ซงอ12 นว จบเดกนอนหสแดง หางจเขยากลมไหและคอยๆ เคขางลาตวเดกอาจหยดกาเดกสนใจ แระหวางการทออแอ หรอไมจบเดกนอนคเลยงด

องพฒนาก


ดกนอนหงายอยหางจากหน

หงาย ผทดสอบจากหนาเดกหมพรมกระคลอนไหมพรมก ขางใดขางหรเคลอนไหวไ

แลวคอยทาตอทดสอบ ใหสงเม หรอสอบถาควาบนพนราบ

ารเดกอาย

อง ย ผทดสอบมนาเดก ประม

บถอกลมไหมพประมาณ 8 ตนใหเดกสนมชาๆ ไปทางดหนง หลายๆคไหมพรม เพออ เกตวาเดกสงเสมผเลยงด บ หรอสอบถา

ย 1 เดอน (

มองมาณ

เดกสาม

พรมนว

นใจ ดานครงอให

เดกมอกงกลา

สยง เดกทา

ามผ เดกสาชวคร

(± 7 วน)

ผมารถจองหนา

องตามไหมพรางลาตวได

เสยงออแอได

ามารถยกศร

ผาน

าผทดสอบ

รมจากดานขา

ด

ษะและคางพ

งถงระยะ

พนพนได

พฒนยมทก (ถาม)

มองผานลาตว

ทาเสยงอ (ถาม) ยกศรษะ

นาการ

กงกลาง

ออา

ะ 45 องศา


ระหวางทด(ยมใหคนอนหรอไม หรอถจบเดกนอนหสแดง หางจเขยากลมไหและคอยๆ เคขางลาตวเดกอาจหยดกาเดกสนใจ แระหวางทดสออา หรอไม หจบเดกนอนค

องพฒนาก


สอบใหสงเกนกอน) ผทดถามผเลยงดหงาย ผทดสอบจากหนาเดกหมพรมกระคลอนไหมพรมก ขางใดขางหรเคลอนไหวไ

แลวคอยทาตออบ ใหสงเกตว

หรอ ถามผเลยงควาบนพนราบ


อง กตวาเดกยมดสอบหรอพอ

บถอกลมไหมพประมาณ 8 ตนใหเดกสนมชาๆ ไปทางดหนง หลายๆคไหมพรม เพออ วาเดกทาเสยงงด บ

ย 2 เดอน (

มทก อแม

เดกยม

พรมนว

นใจ ดานครงอให

เดกมอ

อ เดกทา

เดกสาองศา ไ

(± 7 วน)

ผมใหคนอนกอน

งตามไหมพรม

เสยงอ อา

ามารถยกศรไดอยางนอย 2

ผาน

นได

ม ผานจดกลาง

ษะพนพน ท2 ครง

งลาตวได

ทามม 45

พฒนมองมอต(ถาม)

มองตาม 180 องศ

ทาเสยงส(ถาม) ทานอนพนพน

นาการ

นเอง

ศา

สงๆ ตาๆ

ควายกอก


ระหวางทดตวเอง ประมสอบถามผเลจบเดกนอนหสแดงหางจเขยากลมไหเดก แลวคอไปดานขางตระหวางทดสแหลมไดหรอจบเดกนอนค

งพฒนากา


สอบใหสงเกมาณ 2-3 วนลยงด หงาย ผทดสอบากหนาเดกป

หมพรมกระตนอยๆ เคลอนไวเดก กลบไปสอบ ใหสงเกอไม หรอสอบควาบนพนราบ


อง กตวาเดกจองนาท หรอไม ห

บถอกลมไหมพประมาณ 8 นความสนใจขหวไหมพรมชมาหลายครง

กตวาเดกสงเสบถามผเลยงดบ

4 เดอน (

งมอหรอ

เดกจอ

พรมนว

ของชาๆ

เดกมอ

สยง เดกสงพดคยดเดกยกพยงตว

± 15 วน)

ผงมอตนเอง 2

องตามกลมไหม

งเสยงแหลม ดวย กศรษะและอกวไว

)

ผาน

2-3 วนาท

มพรม ได 180

เวลาดใจ ห

ก โดยใชแขนย

0 องศา

รอ เวลา

ยนกบพน

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 6 เดอน (± 15 วน)

พฒนาการ วธคดกรอง ผาน

หยบของปอนเอง (ถาม)

ถามผเลยงดเดกสามารถหยบขนม หรออาหารเขาปากไดไหม

เดกหยบขนมหรออาหารเขาปากได

มองตามของตก ใหเดกนงบนตกผเลยงด ผทดสอบถอกลมไหมพรมสแดง อยในระดบสายตาเดก เขยาเลกนอยเพอกระตนใหเดกสนใจ เมอเดกมองแลว ผทดสอบปลอยกลมไหมพรมใหตกลงพน โดยไมขยบแขนและมอ

เดกกมมองหากลมไหมพรมทตกลงพน

หนหาเสยงเรยก ผทดสอบยนอยขางหลงเดก เยองไปทางขวา หางจากเดกประมาณ 6-12 นว ใชมอปดปากเรยกชอเดกหลายๆ ครง และทาซาโดยยนเยองไปทางซาย

เดกหนหาเสยงเรยก

ดงขนนง ศรษะไมหอย

จบเดกนอนหงาย ผทดสอบจบมอเดก คอยๆ ดงเดกขนมาอยในทานง

ศรษะเดกไมหอย ขณะดงขนมาในทานง



โบกมอ บายบาย (ถาม)

ผ ทดสอบมองห น า เ ดก แล ว โบกม อ พดวา บายบาย (ควรทาเมอเดกจะกลบ) หรอสอบถามจากผเลยงด

เดกโบกมอไดเอง โดยผเลยงดไมตองจบมอใหทา

ถอกอนไม มอละกอน

วางกอนไม 2 กอน ไวบนโตะ ขางหนาเดก กระตนใหเดกหยบกอนไม (หามสงใหกบมอเดก)

เ ด ก ส า ม า ร ถ ห ย บ ก อ น ไ ม 2 ก อ น พรอมๆกนได (หยบทง 2 มอ)

เลยนเสยงพดคย (ถาม)

ระหวางการทดสอบ ใหส งเกตวาเดก ทาเสยงเหมอนคยกบตวเองหรอไม หรอสอบถามผเลยงด

เ ดกท า เสยงท แตกตาง กน 2 -3 เสยง ตอเนองกน เปนภาษาเดก คลายประโยคยาวๆ แตฟงไมรเรอง

ลกขนนง (ถาม)

ขณะเดกนอนหงาย หรอนอนควา หรอคลาน หรอเกาะเดน กระตนใหเดกนง หรอสอบถามผเลยงด

เดกสามารถเปลยนอรยาบทเปนทานงได



บอกความตองการ (ถาม)

ระหวางการทดสอบใหสงเกตวา เดกสามารถบอกผทดสอบหรอพอแม ถงความตองการของตวเองได โดยไมรองไห หรอสอบถามจากผเลยงด

เดกสามารถบอกความตองการได โดย ไมรองไห เชน ช เออมมอไปหยบ ทาเสยง ดงมอ พด

หยบกอนไมใสถวย วางกอนไม 3 กอน และถวยไวบนโตะ ขางหนาเดก กระตนใหหยบกอนไมใสถวย โดยอาจสาธตหรอใชคาพด (การสาธตไมจาเปนตองทาหลายครง)

เดกสามารถหยบกอนไมใสถวยได อยางนอย 1 กอน

เรยกพอ แม อยางมความหมาย (ถาม)

ระหวางทดสอบ ใหสงเกตดวาเดกพดคาวา พอ แม เมอตองการเรยก พอ แม หรอไม หรอสอบถามจากผเลยงดเดก

เดกสามารถเรยก พอ แม เมอตองการเรยก

พดคาทม ความหมาย 1 คา (ถาม)

ถามผเลยงดเดกวาพดไดกคา อะไรบาง เดกพดได 1 คา ทมความหมาย โดยไมใช พอ แม หรอ ชอของคนในครอบครวและสตวเลยง

ยนนาน 2 วนาท จบเดกอยในทายน หลงจากเดกทรงตวไดแลว ใหเดกยนเอง

เดกยนไดนาน 2 วนาท



ใชชอนกนอาหาร (ถาม)

ถามผเลยงดวา เดกใชชอนตกอาหารไดหรอไม และหกมากหรอนอย

เดกสามารถใชชอนตกอาหารเองได โดยหกเพยงเลกนอย

ตอกอนไม 2 ชน เดกอยในทานงทถนดจะตอกอนไมได วางกอนไม ไ วข างหนาเ ดก 4-5 กอน กระตนใหเดกตอกอนไม อาจทาใหดกอนได และใหเดกทดลองได 3 ครง

เดกสามารถตอกอนไม โดยไมลม จานวน 2 กอน 3 ครง

พดได 3 คา (ถาม)

ถามผเลยงดวาเดกพดไดกคา อะไรบาง เดกพดได 3 คา ทมความหมาย โดยไมใช ปาปา มามา หรอ ชอของคนในครอบครวและสตวเลยง

วง กระตนใหเดกวง โดยอาจกลงลกบอลใหเดกวงตาม

เดกสามารถวงไดอยางด ไมลม และไมใชเดนเรว

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 2 ป (± 1 เดอน)


ถอดเสอผา (ถาม)

ถามผเลยงดวาเดกถอดเสอผา หรอเครองแตงกายอะไรไดเองบาง

เดกสามารถถอดชนใดชนหนงตอไปนได คอ รองเทาหมสน เสอผาหนา กางเกง เสอยด ไมผานถาเดกถอดหมวก ถงเทา รองเทาแตะ หรอรองเทาทสะบดหลดไดงาย

ตอกอนไม 4 ชน เดกอยในทานงทถนดจะตอกอนไมได วางกอนไม 7-8 กอน ไวขางหนาเดก กระตนให เ ดกตอกอนไม อาจทาให ด กอนได ใหเดกทดลองได 3 ครง

เดกสามารถตอกอนไม โดยไมลม จานวน 4 กอน 3 ครง

ชอวยวะ 6 สวน บอกใหเดกชอวยวะของผเลยงดทละอยาง คอ ผม จมก ตา ห ปาก มอ เทา ทอง

เดกสามารถชอวยวะไดถกตองอยางนอย 6 สวน ใน 8 สวน

พด 2 คา ตอกน (ถาม)

ระหวางการทดสอบ สงเกตวาเดกพดคาโดด หรอคาเดยวๆไดอยางนอย 2 คา เชอมกนไดอยางนอย 2 คา ทมความหมาย หรอสอบถามผเลยงด

เดกสามารถพดคา 2 คา ทมความหมายตอกน เชน กนนา กนนม ไปแลว เลนบอล ไมผาน ถาเดกพดวา ขอบคณ สาธ จะเอ ออา บายบาย

โยนบอล ใหเดกถอลกบอล ผทดสอบยนหางเดกอยางนอย 3 ฟต บอกใหเดกโยนลกบอล โดยยกแขนสง อาจทาใหดเปนตวอยาง ใหทาได 3 ครง

เดกโยนลกบอล โดยยกแขนสง

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 2 ป 6 เดอน

พฒนาการ วธคดกรอง ผาน ใสเสอผา(ถาม) ถามผเลยงดเดกวาเดกสามารถใสเสอผา

เองไดไหม และใสชนไหนได เดกสามารถใสชนใดชนหนงได คอ ชด

ชนใน ถงเทา รองเทา เสอผาหนา รองเทาไมจาเปนตองผกเชอกไดหรอใสถกขาง

ถาใสหมวกไมผาน ตอกอนไม 6 ชน เดกอยในทานงทถนดจะตอกอนไมได วาง

กอนไม 10 กอนไวขางหนาเดก กระตนใหเดกตอกอนไม อาจทาใหดกอนได ใหเดก

ทดลองได 3 ครง

เดกสามารถตอกอนไมไดโดยไมลม จานวน 6 กอน 3 ครง

พดใหผอนเขาใจครงหนง

สงเกตการพดของเดกตลอดการทดสอบ ผทดสอบเขาใจสงทเดกพดอยางนอยครงหนง

กระโดดอยกบท บอกใหเดกกระโดด อาจทาใหเดกดกอนได เดกกระโดดโดยเทาทง 2 ขางพนพนพรอมๆกน ไมตองวงกอนกระโดด หรอ

พยงตวเพอกระโดด



ใสเสอสวมศรษะ (ถาม)

ถามผเลยงดวาเดกใสเสอผาเองไดไหม เดกสามารถใสเสอยดสวมศรษะ และใสแขนเสอไดเอง เสออาจกลบหนากลบหลง หรอกลบตะเขบได

ตอกอนไม 8 ชน เดกอยในทานงทถนดจะตอกอนไมได วางกอนไม 10 กอน ไวขางหนาเดก กระตนใหเดกตอกอนไม อาจทาใหดกอนได ใหเดกทดลองได 3 ครง

เ ดกสามารถตอกอนไมไ ด โดยไมลม จานวน 8 กอน 3 ครง

เลยนแบบวาดเสนตง ใหเดกนงทาสบาย วางกระดาษ ดนสอไวขางหนาเดก ผทดสอบแสดงวธขดเสนตรงแนวตงใหด และใหเดกทาตาม หามจบมอทา ใหเดกทาได 3 ครง

เดกสามารถขดเสนตรงได 1 เสน ขนไป ทมความยาว อยางนอย 2 นว และทามมนอยกวา 30 องศา ผาน ไมผาน

รจกคณศพท อยางนอย 2 คา

ถามคาถามตอไปน ทละคาถาม 1. ทาอยางไร เมอเราหนาว 2. ทาอยางไร เมอเราหว 3. ทาอยางไร เมอเราเหนอย

เดกตอบถกตอง 2 ใน 3 คา ตามเกณฑ ดงน หนาว - ใสเสอ (หนาว) หมผา หว - กน ขอกน เหนอย - ไปนอน นอนหลบ พกผอน นอนพก

ยนขาเดยว 1 วนาท ผทดสอบแสดงใหเดกด ว ธยนขาเดยว บอกใหเดกยนขาเดยวใหนานทสดเทาท จะนานได ใหทาได 3 ครง แลวเปลยนขา ใหทาได 3 ครง

เดกยนขาเดยวไดนาน อยางนอย 1 วนาท

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 3 ป 6 เดอน พฒนาการ วธคดกรอง ผาน

ชนวหวแมมอ ผทดสอบชนวหวแมมอขางใดขางหนงใหเดกด กระดกขยบเฉพาะนว บอกใหเดก

ทาตาม

เดกสามารถชและขยบนวหวแมมอขางใดขางหนงโดยไมขยบนวอนได

บอกได 1 ส วางกอนไมสแดง สนาเงน สเหลอง และสเชยว อยางละ 1 กอน ไวบนโตะขางหนาเดก ผทดสอบชทกอนไมกอนหนง ถามเดกวานสอะไร หลงจากเดกตอบแลว ใหเปลยนทกอนไมนน แลวถามสอนอกจน

ครบทง 4 ส

เดกบอกสถกตองอยางนอย 1 ส

ยนขาเดยว 2 วนาท

ผทดสอบแสดงใหเดกดวธยนขาเดยว แลวบอกใหเดกยนขาเดยวใหนานทสด ใหทา 3 ครง บนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง 3 ครง แลวใหเปลยนขา ใหลองได 3 ครง

และบนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง 3 ครง

เดกยนขาเดยวในเวลานอยทสด คอ 2 วนาท ของทง 2 ขา



แตงตวเอง (ถาม)

ถามผเลยงดวาเดกสามารถใสเสอผาเอง ไดไหม

เดกสามารถใสเสอผาเองไดอยางสมบรณ และถกตอง โดยไมตองใหใครชวย (ถกขาง ถกตะเขบ แตไมจาเปนตองผกเชอก หรอตดกระดม หรอรดซบดานหลง)

ลอกรป วางกระดาษและดนสอไวทขางหนาเดก ผทดสอบใหเดกดรป ชและบอกใหเดกเขยนใหเหมอนรปน โดยไมตองบอกวา วงกลม และไมตองใชนวเขยนใหด ใหทา 3 ครง

เดกสามารถเขยนรปวงกลมหรอใกลเคยงไดรปทผาน รปทไมผาน

รจกคณศพท 3 คา ถามคาถามตอไปนทละคาถาม1. ทาอยางไร เมอเราหนาว 2. ทาอยางไร เมอเราหว 3. ทาอยางไร เมอเราเหนอย

เดกตอบถกตองทง 3 คาถาม ตามเกณฑ ดงน หนาว - ใสเสอ (หนาว) หมผา หว - กน ขอกน เหนอย - ไปนอน นอนหลบ พกผอน นอนพก

ยนขาเดยว 3 วนาท ผทดสอบแสดงใหเดกดว ธ ยนขาเดยว บอกใหเดกยนขาเดยวใหนานทสดเทาท ทาได ใหทา 3 ครง แลวเปลยนขาใหทาได 3 ครง

เดกยนขาเดยวไดนาน อยางนอย 3 วนาทของทง 2 ขา

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 4 ป 6 เดอน พฒนาการ วธคดกรอง ผาน จดอาหาร

(ถาม) ถามผเลยงดเดกวาเดกสามารถจดอาหารโดยหยบชามใสอาหารเอง หยบชอนเอง

ตกแบงอาหารเอง

ผเลยงดรายงานวาเดกทาได

ลอกรป + วางกระดาษ ดนสอ ไวขางหนาเดก ผทดสอบใหเดกดรป + และบอกใหเดกเขยนเหมอนรปน โดยไมตองเอยชอรป และไมตองทาใหด ใหทาได 3 ครง

เดกสามารถเขยนเสน 2 เสนตดกนตรงกลาง หรอเกอบตรงกลาง เสนอาจไมตรงได

บอกได 4 ส วางกอนไมสแดง สนาเงน สเหลอง และสเชยว อยางละ 1 กอน ไวบนโตะขางหนาเดก ผทดสอบชทกอนไมกอนใดกอนหนง ถามเดกวานสอะไร หลงจากเดกตอบแลว ใหเปลยนทกอนไมนน แลวถามสอนอก

จนครบทง 4 ส

เดกบอกสถกตอง 4 ส


ผทดสอบแสดงใหเดกดวธยนขาเดยว แลวบอกใหเดกยนขาเดยวใหนานทสด

ใหทา 3 ครง บนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง 3 ครง แลวใหเปลยนขา ใหลองได 3 ครง และบนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง

3 ครง

เดกสามารถยนขาเดยวในเวลานอยทสด คอ 4 วนาท ของทง 2 ขา

วธคดกรองพฒนาการเดกอาย 5 ป (± 1 เดอน) พฒนาการ วธคดกรอง ผาน แปรงฟนเอง

(ถาม) ถามผเลยงดเดกวาเดกสามารถแปรงฟนไดเองไหม รวมทงการบบยาสฟนใสแปรง

และการแปรงขน-ลง

ผเลยงดรายงานวาเดกแปรงฟนเองได

เลยนแบบวาด ผทดสอบวาดรป ใหเดกด โดยขดเสนตรง 2 เสนทอยตรงขามกอน l l แลวขดเสนตรงทเหลอ ใหเดกดเปน

แบบอยาง และใหเดกวาดเอง โดยใหทาได 3 ครง

เดกเขยน ได

นบกอนไม 5 กอน

วางกอนไม 8 กอนไวบนโตะขางหนาเดก วางกระดาษ 1 แผนไวขางกอนไม บอกใหเดกหยบกอนไม 5 กอน วางบนกระดาษ เมอเดกทาเสรจ ถามเดกวามกอนไมกกอน

บนกระดาษ

เดกวางกอนไม 5 กอน และบอกจานวนถกตอง


ผทดสอบแสดงใหเดกดวธยนขาเดยว แลวบอกใหเดกยนขาเดยวใหนานทสด ใหทา 3 ครง บนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง 3 ครง แลวใหเปลยนขา ใหลองได 3 ครง และบนทกเวลาสงสดทเดกทาไดทง 3

ครง

เดกสามารถยนขาเดยวในเวลานอยทสด คอ 5 วนาท ของทง 2 ขา ถาเดกยนขาขวาขางเดยวได 3 วนาท ยนขาซายขางเดยวได 5

วนาท ถอวาไมผาน

แบบคดกรองอนามย 55 (พฒนาการเดกปฐมวย)

ชอสถานบรการ.........................................................อาเภอ...................................จงหวด................................... ชอ-สกลเดก..............................................................วน/เดอน/ปเกด........................................เพศ..................... ทอย บานเลขท...............หมท..........ตาบล.............................อาเภอ............................จงหวด............................

อาย 1 เดอน ± 7 วน วนท...........................................

อาย 2 เดอน ± 7 วน วนท...........................................

อาย 4 เดอน ± 15 วน วนท...........................................

อาย 6 เดอน ± 15วน วนท...........................................

• จองหนา • ยมทก (ถาม) • มองมอตนเอง(ถาม) • หยบของปอนเอง (ถาม) • มองตามกงกลางลาตว • มองผานกงกลางลาตว • มองตาม 180 องศา • มองตามของตก • สงเสยง (ถาม) • ทาเสยงออา (ถาม) • ทาเสยงสงๆ ตาๆ (ถาม) • หนหาเสยงเรยก • ยกศรษะ (ถาม) • ยกศรษะ 45 องศา • ทานอนควายกอกพนพน • ดงขนนงศรษะไมหอย

อาย 9 เดอน ± 15 วน วนท...........................................

อาย 12 เดอน ± 15 วน วนท...........................................

อาย 18 เดอน ± 1 เดอน วนท...........................................

อาย 2 ป ± 1 เดอน วนท...........................................

• โบกมอ บายบาย (ถาม) • บอกความตองการ(ถาม) • ใชชอนกนอาหาร (ถาม) • ถอดเสอผา

• ถอกอนไมมอละกอน • หยบกอนไมใสถวย • ตอกอนไม 2 ชน • ตอกอนไม 4 ชน • เลยนเสยงพดคย (ถาม)

• เรยกพอ แม อยางม

ความหมาย (ถาม)

• พดได 3 คา (ถาม)

• ชอวยวะ 6 สวน

• ลกขนนง (ถาม)

• พดคาทมความหมาย

1 คา (ถาม)

• วง

• พด 2 คา ตอกน (ถาม)

• ยนนาน 2 วนาท • โยนบอล

อาย 2 ป 6 เดอน วนท...........................................

อาย 3 ป ± 1 เดอน วนท...........................................

3 ป 6 เดอน วนท...........................................

อาย 4 ป ± 1 เดอน วนท...........................................

• ใสเสอผา (ถาม) • ใสเสอสวมศรษะ (ถาม) • ชนวหวแมมอ • แตงตวเอง (ถาม) • ตอกอนไม 6 ชน • ตอกอนไม 8 ชน • บอกได 1 ส • ลอกรป • พดใหผอนเขาใจครงหนง • เลยนแบบวาดเสนตง • ยนขาเดยว 2 วนาท • รจกคาคณศพท 3 คา • กระโดดอยกบท • รจกคาคณศพทอยางนอย

2 คา • ยนขาเดยว 3 วนาท

• ยนขาเดยว 1 วนาท อาย 4 ป 6 เดอน

วนท........................................... อาย 5 ป ± 1 เดอน

วนท........................................... • จดอาหาร (ถาม) • ลอกรป + • แปรงฟนเอง (ถาม) • นบกอนไม 5 กอน • บอกได 4 ส • ยนขาเดยว 4 วนาท • เลยนแบบวาด • ยนขาเดยว 5 วนาท

หมายเหต = เดกทาได X = เดกทาไมได - = ทดสอบไมได เดกไมรวมมอ หรอไมสบาย

แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกอาย 1-3 ป

ชอ-สกล................................................................................ ครงท.............วนท........................................

ความหมาย พฤตกรรมการบรโภคอาหารแตละขอนน หมายถง พฤตกรรมทเหมาะสม หากพฤตกรรมในขอใดไมปฏบต แสดงวา ตองปรบปรงพฤตกรรมในเรองนน วธประเมน 1. ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชวง 1 สปดาห ทผานมา 2. ใหทาเครองหมาย ลงในชองปฏบตหรอไมปฏบตในพฤตกรรมแตละขอ ถาไมปฏบต ใหดวาสงททานนนอยกวาหรอมากกวาจากทแนะนา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสม ปฏบต ไมปฏบต

นอยกวา มากกวา 1. กนอาหารเชาทมกลมอาหารอยางนอย 2 กลม คอ กลมขาว-แปงและเนอสตว หรอกลมขาว-แปงและนม ทกวน

2. กนอาหารหลก วนละ 3 มอ (เชา กลางวน เยน) ทกวน

3. กนอาหารวาง วนละ 2 ครง (ชวงสายและชวงบาย) ทกวน

4. ปรมาณอาหารทบรโภคในแตละกลม

4.1 กนอาหารกลมขาว-แปง วนละ 3 ทพพ ทกวน

4.2 กนอาหารกลมผก วนละ 2 ทพพ ทกวน

4.3 กนอาหารกลมผลไม วนละ 3 สวน ทกวน

4.4 กนอาหารกลมเนอสตว วนละ 3 ชอนกนขาว ทกวน

4.5 ดมนม • นมสดรสจด วนละ 2-3 แกวหรอกลอง ทกวน สาหรบเดกไมอวน และเดกอวนอาย 1-2 ป • นมพรองมนเนย/นมขาดมนเนย วนละ 2-3 แกวหรอกลอง ทกวน สาหรบเดกอวนอาย 3 ป

5. กนปลา สปดาหละอยางนอย 3 วน

6. กนไข สปดาหละ 3-7 วน ๆ ละ 1 ฟอง

7. กนอาหารทเปนแหลงธาตเหลก เชน ตบ เลอด เปนตน สปดาหละ 1-2 วน

8. กนยานาเสรมธาตเหลก (เลอกใหตรงตามภาวะการเจรญเตบโตของเดก)• สปดาหละ 1 ครง ๆ ละ 1 ชอนชา สาหรบเดกทมการเจรญเตบโตด • ทกวน ๆ ละ 1 ชอนชา สาหรบเดกทขาดอาหารและกลมเสยง เปนเวลา 1 เดอน

9. กนอาหารประเภทผด ทอด และกะท (เลอกใหตรงตามภาวะการเจรญเตบโตของเดก)• ไมมากกวา 4 อยางตอวน สาหรบเดกทมการเจรญเตบโตด • ไมมากกวา 3 อยางตอวน สาหรบเดกอวนและกลมเสยง • มากกวา 4 อยางตอวน สาหรบเดกขาดอาหารและกลมเสยง

10. ไมกนเนอสตวตดมน เชน หมสามชน ขาหม คอหม หนงไก หนงเปด เปนตน

11. ไมกนขนมทมรสหวาน เชน ไอตมหวานเยน ชอคโกแลต หมากฝรง ลกอม เยลล เปนตน

12. ไมดมเครองดมทมรสหวาน เชน นาอดลม นาหวาน โกโกเยน ชาเยน นาปน นาผลไม นมเปรยว ปนตน

13. ไมกนขนมเบเกอร เชน เคก พาย โดนท เปนตน

14. ไมกนขนมขบเคยว เชน ปลาเสนปรงรส มนฝรงทอด ขนมปงเวเฟอร ขนมปงแทง เปนตน

15. ไมเตมเครองปรงรสเคม เชน นาปลา ซอว แมกก ในอาหารทปรงสกแลว ทกครง

16. ไมเตมนาตาลในอาหารทปรงสกแลว

แบบประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกอาย 4-5 ป

ชอ-สกล................................................................................ ครงท.............วนท........................................

ความหมาย

พฤตกรรมการบรโภคอาหารแตละขอนน หมายถง พฤตกรรมทเหมาะสม หากพฤตกรรมในขอใดไมปฏบต แสดงวา ตองปรบปรงพฤตกรรมในเรองนน วธประเมน

1. ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารในชวง 1 สปดาห ทผานมา 2. ใหทาเครองหมาย ลงในชองปฏบตหรอไมปฏบตในพฤตกรรมแตละขอ ถาไมปฏบต ใหดวาสงททานนนอย

กวาหรอมากกวาจากทแนะนา

พฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสม ปฏบต ไมปฏบต

นอยกวา มากกวา 1. กนอาหารเชาทมกลมอาหารอยางนอย 2 กลม คอ กลมขาว-แปงและเนอสตว หรอกลมขาว-แปงและนม ทกวน

2. กนอาหารหลก วนละ 3 มอ (เชา กลางวน เยน) ทกวน 3. กนอาหารวาง วนละ 2 ครง (ชวงสายและชวงบาย) ทกวน 4. ปรมาณอาหารทบรโภคในแตละกลม 4.1 กนอาหารกลมขาว-แปง วนละ 5 ทพพ ทกวน 4.2 กนอาหารกลมผกวนละ 3 ทพพ ทกวน 4.3 กนอาหารกลมผลไม วนละ 3 สวน ทกวน 4.4 กนอาหารกลมเนอสตว วนละ 3 ชอนกนขาว ทกวน 4.5 ดมนม

• นมสดรสจด วนละ 2-3 แกวหรอกลอง ทกวน สาหรบเดกไมอวน • นมพรองมนเนย/นมขาดมนเนย วนละ 2-3 แกวหรอกลอง ทกวน สาหรบเดกอวน

5. กนปลาสปดาหละอยางนอย 3 วน 6. กนไข สปดาหละ 3-7 วน ๆ ละ 1 ฟอง 7. กนอาหารทเปนแหลงธาตเหลก เชน ตบ เลอด เปนตน สปดาหละ 1-2 วน 8. กนยานาเสรมธาตเหลก (เลอกใหตรงตามภาวะการเจรญเตบโตของเดก)

• สปดาหละ 1 ครง ๆ ละ 1 ชอนชา สาหรบเดกทมการเจรญเตบโตด • ทกวน ๆ ละ 1 ชอนชา สาหรบเดกทขาดอาหารและกลมเสยง เปนเวลา 1 เดอน

9. กนอาหารประเภทผด ทอด และกะท (เลอกใหตรงตามภาวะการเจรญเตบโตของเดก)• ไมมากกวา 4 อยางตอวน สาหรบเดกทมการเจรญเตบโตด • ไมมากกวา 2 อยางตอวน สาหรบเดกอวนและกลมเสยง • มากกวา 4 อยางตอวน สาหรบเดกขาดอาหารและกลมเสยง

10. ไมกนเนอสตวตดมน เชน หมสามชน ขาหม คอหม หนงไก หนงเปด เปนตน 11. ไมกนขนมทมรสหวาน เชน ไอตมหวานเยน ชอคโกแลต หมากฝรง ลกอม เยลล เปนตน 12. ไมดมเครองดมทมรสหวาน เชน นาอดลม นาหวาน โกโกเยน ชาเยน นาปน นาผลไม นมเปรยว เปนตน

13. ไมกนขนมเบเกอร เชน เคก พาย โดนท เปนตน 14. ไมกนขนมขบเคยว เชน ปลาเสนปรงรส มนฝรงทอด ขนมปงเวเฟอร ขนมปงแทง เปนตน 15. ไมเตมเครองปรงรสเคม เชน นาปลา ซอว แมกก ในอาหารทปรงสกแลว ทกครง 16. ไมเตมนาตาลในอาหารทปรงสกแลว

แบบฟอรมการรายงานภาวะการเจรญเตบโตของเดก รายงานภาวะการเจรญเตบโตของเดก งวดท........... ปงบประมาณ...............................

จงหวด.............................................

ศนยพฒนาเดกเลก จน.เดก ทงหมด (คน)

จน.เดกทชง (คน)

ความครอบคลม (รอยละ)

ภาวะการเจรญเตบโตโดยใชนาหนกตามเกณฑอาย (รอยละ) มากกวาเกณฑ

คอนขางมาก

นาหนกตามเกณฑ

คอนขางนอย

นอยกวาเกณฑ

รวมทงหมด




ภาวะการเจรญเตบโตโดยใชสวนสงตามเกณฑอาย (รอยละ) สงกวาเกณฑ

คอนขางสง

สงตามเกณฑ

คอนขางเตย เตย





ภาวะการเจรญเตบโตโดยใชนาหนกตามเกณฑสวนสง (รอยละ)

อวน เรมอวน ทวม สมสวน คอนขางผอม ผอม


การดแลสขภาพชองปากเดกในศนยเดกเลก

สานกทนตสาธารณสข กรมอนามย ความรเบองตนเกยวกบสขภาพชองปาก

เดกในชวงวยน เปนชวงวยของฟนนานม ซงมทงหมด 20 ซ ฟนนานมมความสาคญตอสขภาพโดยรวมของเดก การมฟนนานมในสภาพทด จะสงเสรมใหเดกมพฒนาการทด ทงดานรางกายและจตใจ ดงน

1. ฟนนานมชวยใหเดกออกเสยงใหชดเจน ทาใหเกดการเรยนรทางดานภาษา 2. การใชฟนนานมบดเคยวอาหารเปนประจา ทาใหกลามเนอใบหนาและขากรรไกรของเดก ม

พฒนาการเตบโตสมสวน ฟนนานมทอยครบวาระ และโยกหลดไปตามธรรมชาต จะทาใหฟนแทขนไดตรงไมซอนเก มรปใบหนาสวยงาม

3. เดกสามารถรบประทานอาหารไดทกประเภท เดกทมฟนกรามผมกเลอกรบประทานเฉพาะอาหารนม ๆ อาจทาใหขาดสารอาหารทมาจาก เนอสตว ผก และผลไม เกดผลเสยตอสขภาพรางกาย รวมถงพฒนาการของสมอง

4. เดกมสขภาพกายด เพราะไมตองทนทกขจากการปวดฟน หรอเจบปวยจากเชอโรคทแพรกระจายมาจากฟนผ

5. เดกมสขภาพจตด เพราะการทเดกมฟนดจะสามารถยมไดอยางมนใจโดยไมตองเกรงจะถกเพอนลอวาฟนดา หรอฟนหลอ

พฤตกรรมเสยงและการปองกน การเกดโรคฟนนานมผ

โรคฟนผ เกดจากเชอจลนทรยยอยสลายนาตาลทตกคางในชองปาก เกดกรดมาทาลายผวฟน เดกเลกๆ จะไดรบเชอนจากแมหรอผเลยงด ผานทางนาลายโดยการใชชอน/ถวยนารวมกนหรอเคยวอาหารปอนเดก เชอเหลานจะรวมตวเปนคราบเหนยวเกาะอยบนผวฟน เรยกวาคราบจลนทรย ความผดปกตระยะแรกกอนเกดเปนรอยผ มกพบอยใตแผนคราบจลนทรย บรเวณใกลขอบเหงอก ลกษณะเปนฝาขาวขนคลายชอลกตางจากผวฟนปกตซงจะมลกษณะเรยบเปนมน ความผดปกตในระยะนถาทงไวไมไดรบการดแลจะลกลามเปนรผใหญขนเรอยๆ และอาจแพรกระจายไปยงอวยวะสวนอนของรางกาย

เชอในคราบจลนทรยสาเหตของโรคฟนผ

ฟนปกต ผวเรยบมน

คราบจลนทรย ใกลขอบเหงอก

คราบจลนทรย จบตวหนาทตวฟน

ฟนผระยะแรก ลกษณะเปนฝาขาว

การลกลามของฟนผ การผลกลามเชอแพรกระจาย ไปในบรเวณใบหนาและลาคอ

สาเหตททาใหมปญหาฟนนานมผ มาจาก การเลยงดเดกไมเหมาะสม เชน การใหเดกกนนมหวาน กน

นาอดลม กนขนมหวานจบจบ และการขาดการทาความสะอาดชองปากเดก กจกรรมสงเสรมสขภาพชองปากเดกในศนยเดกเลก 1. การจดใหเดกแปรงฟนหลงอาหารกลางวน การแปรงฟนหลงอาหารจะชวยลดความเสยงตอการ

เปนโรคฟนผ ชวยชะลอการลกลามของฟนผในเดกทมฟนผแลว และลดอาการปวดฟนจากการมเศษอาหารตกคางในรผ การจดใหเดกแปรงฟนหลงอาหารกลางวนในศนยเดกยงมจดมงหมายทสาคญ คอ การสรางสขนสยการแปรงฟนใหแกเดก เมอเดกแปรงฟนเปนประจา จะเกดความเคยชนกบการมสภาพชองปากสะอาด ทาใหยอมรบการแปรงฟนทบาน และจะพฒนาเปนนสยเมอเตบใหญ

วธการแปรงฟนของเดก ใหเดกจบแปรง วางขนแปรงตงฉากกบตวฟน ขยบไปมาสนๆ บรเวณละ10 ครง จงเปลยนทใหม ใหทบซอนกบบรเวณเดมเลกนอย ขยบไปเรอยๆ จนครบทกซ ทงดานในและดานนอก ครผดแลเดกควรควบคมดแลการแปรงฟนของเดก โดยเปนผบบยาสฟนใหเดก ในปรมาณเลกนอย ขนาดเทาเมลดถวเขยว และฝกใหเดกแปรงฟน โดยใชเพลง หรอการนบ 1-10 ในแตละบรเวณทเดกแปรง ในชวงเรมตนฝกอาจใชเวลาไมมากนก และคอย ๆ เพมขนจนเดกสามารถแปรงไดนานประมาณ 2 - 3 นาท

แปรงฟนดานนอก แปรงดานใน

แปรงดานบดเคยว

อปกรณการแปรงฟน และสถานทแปรงฟนมหลกการในการจดการดงน 1. เดกควรมแปรงสฟน แกวนา และผาเชดหนา เปนของตนเอง ไมควรใชรวมกน เพราะจะทาให

เกดการตดเชอโรคจากเดกทเจบปวยได 2. เกบแปรงสฟน แกวนา และผาเชดหนา ของเดกแตละคนแยกจากกน ไวในทโปรง ไมอบชน

ปลอดตอแมลงทเปนพาหะของเชอโรค การจดเกบแปรงสฟน ควรวางแปรงสฟนตงขน เพอไมใหนาหยดใสหวแปรงสฟน

3. ดแลใหเดกใชแปรงสฟนทมคณภาพ คอ มขนแปรงตรง และไมมคราบสกปรก ควรเปลยนแปรงสฟนเมอขนแปรงบาน หรอใชไปได 3 เดอน เพราะขนแปรงจะเสอมคณภาพ แขงไมสามารถทาความสะอาดฟนไดดพอ และอาจบาดเหงอกได

4. ใชยาสฟนสาหรบเดกทผสมฟลออไรด เพอใหไดผลในการปองกนฟนกจะผ 5. สถานทแปรงฟน ควรมกอกนา มการระบายนาทด หากไมมอางลางมอแปรงฟน ควรดแลไมใหม

นาขงเฉอะแฉะ เพอใหเกดความปลอดภยตอเดก

2. การจดอาหารวางทมคณคาทางโภชนาการใหเดก โดยเลอกชนดของอาหารวางทมประโยชนตอรางกาย มรสหวานนอย เชน ควรเลอกนมรสจด และผลไม เชน ชมพ ฝรง สมโอ แตงโม รวมทงขนมไทยท

จากธญพชหรอผลไม เชน เตาสวน แกงบวดตาง ๆ ขาวโพดตม เปนตน 3. การตรวจฟนเดก ครผดแลเดก ควรตรวจฟนเดกไปพรอมกบการตรวจสขภาพทวไปของเดก หรอตรวจภายหลงทเดกแปรงฟนแลว หากพบวาเดกฟนไมสะอาด หรอมคราบฟน ครผดแลเดกควรฝกทกษะการแปรงฟนใหเดกเพมขน และแนะนาใหผปกครองแปรงฟนเดกทบานทกวน

การตรวจฟนผ และบนทกการตรวจ ควรตรวจเทอมละครง หรอทก 6 เดอน หากพบวาฟนมรอยสดา หรอเรมมรผ ควรแนะนาผปกครองใหพาเดกไปรกษา

4. การจดการเรยนรเพอสรางทศนคตทดตอการดแลรกษาสขภาพชองปากใหกบเดก โดยสอดแทรกเรองสขภาพชองปากใน การเรยน การเลนตางๆ เชน การสอนใหเดกรองเพลง การเลานทาน และการเลนกจกรรมตางๆ

แบบบนทกการตรวจฟนเดก ครงท.... วนท....................................

เลขท ชอ ความสะอาด √= สะอาด

×=ไมสะอาด

การผ (ซ)

แจงผปกครอง√ = แจงแลว × = ยงไมแจง

แบบบนทกประวตการไดรบวคซน

ศนยเดกเลก................................................................................................................................................. ตาบล...............................................อาเภอ..............................................จงหวด............................................... ด.ช./ด.ญ....................................................................อาย....................ป....................เดอน................................

วคซนพนฐานทเดกตองไดรบ

อาย วคซนปองกนโรค วนทไดรบ หมายเหต

แรกเกด - วณโรค (บซจ) - ไวรสตบอกเสบบ 2 เดอน - คอตบ-บาดทะยก-ไอกรน-ตบอกเสบบ ครงท 1 - โปลโอ ครงท 1 4 เดอน - คอตบ-บาดทะยก-ไอกรน-ตบอกเสบบ ครงท 2 - โปลโอ ครงท 2 6 เดอน - คอตบ-บาดทะยก-ไอกรน-ตบอกเสบบ ครงท 3 - โปลโอ ครงท 3 9 เดอน - หด หรอ หด-คางทม-หดเยอรมน ครงท 1 ปครง - คอตบ-บาดทะยก-ไอกรน ครงท 4 - โปลโอ ครงท 4 - ไขสมองอกเสบ เจอ ครงท 1 และครงท 2 2 ปครง - ไขสมองอกเสบ เจอ ครงท 3 4 ป - คอตบ-บาดทะยก-ไอกรน ครงท 5 - โปลโอ ครงท 5

วคซนอนๆ อาย วคซนปองกนโรค วนทไดรบ หมายเหต

ทมา : กรมควบคมโรค

แบบบนทกปญหาสขภาพและการดแลเบองตน

ด.ช./ด.ญ. ................................................................ศนยเดกเลก.........................................................................

วนท อาการและการเจบปวย/ปญหาสขภาพทพบ การดแลรกษา/การแนะนา ผใหการรกษา/หนวยงาน

ทมา : กรมควบคมโรค

คณะทางานพจารณามาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ 1. ศ.เกยรตคณแพทยหญงศรกล อศรานรกษ ทปรกษากรมอนามย ทปรกษา 2. นายแพทยสรตน สรนนทกานต ศนยอนามยท 1 กรงเทพฯ ทปรกษา 3. นางจนตนา พฒนพงศธร สานกสงเสรมสขภาพ ประธาน 4. ท.พญ.เมทน คปพทยานนท สานกทนตสาธารณสข คณะทางาน 5. นางณฐวรรณ เชาวนลลตกล สานกโภชนาการ คณะทางาน 6. นางอรสา เลศสโภชวณชย สานกสขาภบาลอาหารและนา คณะทางาน 7. นายสงคคร พรมขาว สานกสขาภบาลอาหารและนา คณะทางาน 8. นางสาวอาจาร องคะวณช กรมควบคมโรค คณะทางาน 9. นางสาวอมรากล อนโอชานนท กรมสขภาพจต คณะทางาน 10. นางนรมย คมรกษา กรมสขภาพจต คณะทางาน 11. นางธญหทย จนทะโยค กรมสขภาพจต คณะทางาน 12. นางสรรฐ ดเสก ศนยอนามยท 1 กรงเทพฯ คณะทางาน 13. นางบญชอบ เกษโกวท ศนยอนามยท 2 สระบร คณะทางาน 14. นางพรธดา ศรสะอาด ศนยอนามยท 3 ชลบร คณะทางาน 15. นางภภสสร มกดาเกษม ศนยอนามยท 4 ราชบร คณะทางาน 16. นางแนงนอย ธปแชม ศนยอนามยท 5 นครราชสมา คณะทางาน 17. นางอญชล ภมจนทก ศนยอนามยท 5 นครราชสมา คณะทางาน 18. นางเยาวรตน รตนนนท ศนยอนามยท 6 ขอนแกน คณะทางาน 19. นางสาวไปยดา วรศม ศนยอนามยท 7 อบลราชธาน คณะทางาน 20. แพทยหญงไสวรรณ ไผประเสรฐ ศนยอนามยท 8 นครสวรรค คณะทางาน 21. นางฐตชยา ไทยพาท ศนยอนามยท 8 นครสวรรค คณะทางาน 22. แพทยหญงนงนช ภทรอนนตนพ ศนยอนามยท 10 เชยงใหม คณะทางาน 23. นางสวณย จอกทอง ศนยอนามยท 11 นครศรธรรมราช คณะทางาน 24. นางกนกพร นาคปาน ศนยอนามยท 12 ยะลา คณะทางาน 25. นางประภาภรณ จงพานช สานกสงเสรมสขภาพ เลขานการ

Documents

คู่มือมาตรฐานศ ูนย์เด็กเล็กk4ds.psu.ac.th/pp57/FileDownload/คู่มือศูนย์คุณภาพ... · คู่มือมาตรฐานศ