Ε.Ε.Ε.Ε.Κ. ΑΛΜΥΡΟΥΒιολογική καλλιέργεια λαχανικών στον

κήπο Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Learning by Six Thinking Hats

Σχεδιασμός και εφαρμογή της ενεργητικής μάθησης μέσα από έξι διαφορετικές οπτικές...

Σχολ. έτος 2012-2013

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΔΡΑΜΑΣ Δρ.Σπύρος Κιουλάνης, Δ/ντής Εκπ/σης, Καθηγητής/Σύμβουλος Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου

ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Αλέξανδρος Καράκος, Καθηγητής Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης.

ΔΙΟΡΘΟΔΟΞΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Δρ.Ιωάννα Κομνηνού, Τμήμα Διαδικτυακής Επιμόρφωσης.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΕΣ

Ευγενία Αρβανίτη Καράκος Αλέξανδρος Κιουλάνης Σπύρος Κομνηνού Ιωάννα Φρέντζου Ροδοκανάκη Μαίρη Χαρπαντίδου Ζαχαρούλα Χουλιάρα Ξανθή 

ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΖαχαρούλα Χαρπαντίδου Υπεύθυνη ΚΕΠΛΗΝΕΤ ΠΕ ΔράμαςΑναστάσιος Σαλής Εκπαιδευτικός

ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ

Νικολόπουλος Κωνσταντίνος

Χριστοφορίδου Καλλιόπη

ΜΑΘΗΤΕΣ

Γιαννακόπουλος Παναγιώτης

Γκουσγκούνη Βασιλική

Μποζίνης Νικόλαος

Μαμούρα Διαμάντω

Μόσχος Γεώργιος

Μπαγλατζής Παναγιώτης

2

ΠΡΟΛΟΓΟΣΤα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο φανερή

η ανάγκη για πιο ενεργή συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης. Για να συμβεί όμως αυτό είναι απαραίτητη η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών .Συμμε- τείχαμε λοιπόν σε μία τέτοια επιμορφωτική διαδικασία με τίτλο «Learning by Six Thinking Hats» που αφορά το σχεδιασμό και την εφαρμογή της ενεργητικής μάθησης μέσα από έξι διαφορετικές οπτικές (τα έξι κάπελα σκέψης του de Bono).

Στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας επιλέξαμε, μαζί με τους μαθητές των Ε΄, ΣΤ΄, Ζ΄,Η΄τάξεων να προχωρήσουμε στη δημιουργία ενός μικρού βιβλίου για τη βιολογική καλλιέργεια των λαχανικών στον κήπο. Ο σκοπός αυτής της επιλογής ήταν διπλός. Πρώτον να εμπλακούν οι μαθητές ενεργά στη διαδικασία της μάθησης μέσα από την αναζήτηση, τον προβληματισμό την επεξεργασία και τελικά τη δημιουργία του δικού τους μαθήματος, που συνδέει τη θεωρητική γνώση με τις πρακτικές δεξιότητες που έχουν κατακτήσει στο εργαστήριο της γεωπονίας. Δεύτερον και εξίσου σημαντικό να καλύψουμε, όσος το δυνατό, ένα μεγάλο κενό που υπάρχει στα ΕΕΕΕΚ. Την έλλειψη εκπαιδευτικού υλικού για τα εργαστήρια.

Ελπίζουμε ότι το μικρό μας βιβλίο θα φανεί χρήσιμο τόσο σε μαθητές και εκπαιδευτικούς των ΕΕΕΕΚ, όσο και σε όποιον θα ήθελε να ασχοληθεί με την καλλιέργεια λαχανικών στον κήπο του, ειδικά στην εποχή μας όπου η αυτάρκεια καθίσταται αναγκαία.

Κλείνοντας θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κ.Διευθυντή του σχολείου μας καθώς και όλους

3

τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς για τη βοήθεια και τη συμπαράστασή τους. Κυρίως όμως τους μαθητές οι οποίοι με υπευθυνότητα, συνέπεια, δημιουργικότητα και φαντασία υλοποίησαν το έργο.

Η συγγραφική ομάδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1. ΟΡΙΣΜΟΙ Α. ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Λαχανικά ονομάζουμε τα νωπά φυτά ή τα νωπά μέρη φυτών, που καταναλώνονται ωμά ή μαγειρεμένα.

Β. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ

Βιολογική ονομάζουμε την καλλιέργεια κατά την οποία δεν χρησιμοποιούνται χημικά λιπάσματα και χημικά φάρμακα.

Γ. ΚΟΜΠΟΣΤ

Το κομπόστ είναι φυσικό λίπασμα που μπορούμε να το φτιάξουμε μόνοι μας χρησιμοποιώντας έναν κάδο που ονομάζεται κομποστοποιητής, μέσα στον οποίο βάζουμε χώμα από τον κήπο, φύλλα και κλαδάκια, φλούδες από φρούτα και λαχανικά, τσόφλια αυγών, αγριόχορτα και τα αφήνουμε να ωριμάσουν για 4-6 μήνες περίπου.

4

2. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

Τα λαχανικά τα χρησιμοποιούμε για τη διατροφή μας διότι περιέχουν βιταμίνες, ανόργανα άλατα και ινώδεις ουσίες.Οι βιταμίνες και τα ανόργανα άλατα είναι απαραίτητα για την καλή λειτουργία ολόκληρου του οργανισμού μας, ενώ οι ινώδεις ουσίες είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία του εντέρου. 3. ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ

Τα λαχανικά χρησιμοποιούνται στις σαλάτες είτε νωπά(τομάτα, αγγούρι, λάχανο, μαρούλι) είτε βρασμένα (κουνουπίδι, μπρόκολο, ραδίκια, παντζάρια).Επίσης χρησιμοποιούνται στη μαγειρική για να δώσουν άρωμα και γεύση στα φαγητά(άνηθος, μαϊντανός, σέλινο, καρότο, κρεμμύδι, σκόρδο),ή για να παρασκευάσουμε φαγητά (πιπεριές, τομάτες, μελιτζάνες, φασολάκια).Κάποια από τα λαχανικά μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν όλο το χρόνο (μπάμιες, αρακάς, φασολάκια, μαϊντανός, σέλινο, σπανάκι).Τέλος από άλλα λαχανικά χρησιμοποιούνται τα φύλλα(σπανάκι, μαρούλι, ραδίκι, αντίδι, λάχανο),από άλλα το άνθος τους (κουνουπίδι, μπρόκολο, αγκινάρα),από άλλα οι μίσχοι και τα φύλλα (μαϊντανός, σέλινο, άνηθος),από άλλα ο κόνδυλος ή η ρίζα (πατάτα, καρότο),ολόκληρο το φυτό (παντζάρι, κρεμμύδι, πράσο),ή οι καρποί τους (τομάτα, αγγούρι, κολοκύθι, πεπόνι, καρπούζι, πιπεριά, μελιτζάνα).

4. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Τα λαχανικά μπορούμε να τα ταξινομήσουμε με τρεις τρόπους. Ανάλογα με τη χρήση τους, ανάλογα με την

5

εποχή σποράς ή φύτευσης και ανάλογα με τη βοτανική συγγένεια.Ο συνηθέστερος τρόπος ταξινόμησης είναι ανάλογα με την εποχή σποράς ή φύτευσης, οπότε χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Τα ανοιξιάτικα και τα φθινοπωρινά.

Ανοιξιάτικα λαχανικά είναι:

Τομάτα,αγγούρι,πιπεριά,μελιτζάνα,κολοκύθι,καρπούζι,πεπόνι,φασολάκι,μπιζέλι,κουκιά,μπάμια,πατάτα,καρότο,άνηθο, μαϊντανό, σέλινο.

Φθινοπωρινά λαχανικά είναι:

Μαρούλι, λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο, αντίδι, παζί, πράσο, κρεμμύδι, σκόρδο, παντζάρι, ραπανάκι, ραδίκι, σπανάκι.

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΔΑΦΟΥΣ

Η πρώτη ενέργεια που κάνουμε όταν ξεκινάμε μία καλλιέργεια είναι η προετοιμασία του εδάφους. Πρέπει, δηλαδή, να ετοιμάσουμε το έδαφος του κήπου μας για να μπορέσουμε να σπείρουμε ή να φυτέψουμε.

Κατά την προετοιμασία του εδάφους κάνουμε διάφορες εργασίες.

Στην αρχή σκάβουμε το χώμα με τσάπα

ή με πατόφτυαρο .

7

Το

σκάψιμο μπορεί να γίνει και με μηχανικό σκαπτικό.

Στη συνέχεια προσθέτουμε στο έδαφος χωνεμένη κοπριά ή κομπόστ και τα ανακατεύουμε καλά με το

χώμα.

8

Η επόμενη εργασία που κάνουμε είναι να ισιώσουμε το έδαφος με την τσουγκράνα.

Τέλος

χρησιμοποιώντας το σκαλιστήρι, την τσάπα ή την

τσουγκράνα φτιάχνουμε αυλάκια διαφόρων μεγεθών.

Τα πιο στενά αυλάκια θα χρησιμεύσουν για την σπορά ενώ τα πιο φαρδιά για τη φύτευση έτοιμων φυτών.

9

Ένας άλλος τρόπος διαμόρφωσης του εδάφους είναι τα τραπέζια, τα οποία είναι τετράγωνα κομμάτια εδάφους με βαθιά αυλάκια στις τρεις πλευρές τους.

Τα τραπέζια ταιριάζουν καλύτερα σε φυτά των οποίων οι καρποί πρέπει να ακουμπούν σε στεγνό έδαφος, όπως είναι το καρπούζι, το πεπόνι και το κολοκύθι.

Η διαδικασία της προετοιμασίας του εδάφους

εφαρμόζεται κυρίως στα τέλη του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης, όταν πρόκειται να καλλιεργήσουμε ανοιξιάτικα λαχανικά και στα τέλη του καλοκαιριού ή στις αρχές του φθινοπώρου για τα φθινοπωρινά λαχανικά. Μπορεί όμως να εφαρμοστεί και σε άλλες εποχές για φυτά τα οποία μπορούν να καλλιεργηθούν αρκετές φορές το χρόνο(καρότο, σπανάκι).

Με όλες αυτές τις εργασίες το έδαφος του κήπου μας έχει ανανεωθεί, έχει γίνει πιο πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία από τα φυσικά ή οργανικά λιπάσματα που προσθέσαμε και έχει διαμορφωθεί κατάλληλα για να δεχτεί τις καλλιέργειες μας.

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΣΠΟΡΑ-ΦΥΤΕΥΣΗ

Μετά την προετοιμασία του εδάφους του κήπου ακο- λουθεί η σπορά και η φύτευση των λαχανικών, με σπόρ- ους και φυτάρια για τα οποία είμαστε σίγουροι ότι προέρχονται από προηγούμενες βιολογικές καλλιέργειες. Υπάρχουν παραγωγοί και

11

εταιρίες που προμηθεύουν πιστοποιημένους βιολογικούς σπόρους και φυτάρια.

Για να αποφασίσουμε αν θα ξεκινήσουμε την καλλιέρ- γεια ενός λαχανικού με σπόρο ή με φυτάριο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι περισσότεροι σπόροι των λαχανικών είναι μικρού ή πολύ μικρού μεγέθους. Επομένως πρέπει να τους σπείρουμε σε πολύ μικρό βάθος με συνέπεια να κινδυνεύουν από μυρμήγκια, πουλιά, αλλά και από έλλειψη υγρασίας καθώς η επιφάνεια του εδάφους στεγνώνει πιο εύκολα. Έτσι είναι πιθανό αρκετοί σπόροι να μη φυτρώσουν και η καλλιέργεια να αποτύχει.

Για τα περισσότερα λαχανικά λοιπόν, προτιμούμε να ξεκινήσουμε την καλλιέργεια με έτοιμα φυτάρια. Τα λαχανικά που σπέρνονται κατευθείαν στο χώμα είναι το σπανάκι το ραδίκι, το αντίδι, το παντζάρι, το παζί και το καρότο. Επίσης σπόρους μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και για τον άνηθο και τον μαϊντανό, αλλά το χώμα πρέπει να είναι πολύ αφράτο.

Α.ΣΠΟΡΕΙΟ

Το καλύτερο είναι να ετοιμάσουμε τα φυτάρια μόνοι μας. Για το σκοπό αυτό θα χρειαστεί να φτιάξουμε ένα σπορείο το οποίο αποτελείται από μικρά πλαστικά γλαστράκια και ένα σκέπασμα από πλαστικό. Τα γλαστράκια μπορούν να τοποθετηθούν στο έδαφος πάνω σε πλαστικό, μέσα σε ένα κουτί, πάνω σε ένα παλιό τραπέζι ακόμα και μέσα στο σπίτι. Από πάνω τοποθετούμε το σκέπασμα.

12

Το σημαντικότερο είναι η τοποθεσία του σπορείου. Πρέπει να βρίσκεται σε μέρος που το βλέπει ο ήλιος πολλές ώρες της ημέρας και είναι προφυλαγμένο από ανέμους.

Β. ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΣΠΟΡΕΙΟΥ-ΣΠΟΡΑ

Η σημαντικότερη εργασία κατά την προετοιμασία του σπορείου είναι η παρασκευή του μίγματος του χώματος με το οποίο θα γεμίσουμε τα γλαστράκια. Το μίγμα αυτό πρέπει να αποτελείται από χώμα του κήπου, τύρφη, χωνεμένη κοπριά ή κομπόστ και περλίτη. Το χώμα του κήπου είναι απαραίτητο, ώστε τα φυτάρια να προσαρμοσθούν στο έδαφος στο οποίο θα καλλιεργηθούν. Η τύρφη, η κοπριά και το κομπόστ θα προσφέρουν τα θρεπτικά στοιχεία ενώ ο περλίτης β βοηθά το μίγμα να αερίζεται και να στραγγίζει καλά.

13

Βάζουμε τα διάφορα υλικά στο καρότσι και τα ανακατεύ- ουμε καλά.

Αφού ετοιμαστεί το μίγμα γεμίζουμε τα γλαστράκια κατά τα ¾. Κατόπιν τα ποτίζουμε καλά.

14

Τώρα είμαστε έτοιμοι να σπείρουμε τους σπόρους. Σε κάθε γλαστράκι βάζουμε 3-4 σπόρους όταν είναι μικροί (τομάτα, πιπεριά, κ.λπ), για να είμαστε σίγουροι ότι θα φυτρώσει τουλάχιστον ένας και 1 σπόρο όταν είναι μεγαλύτεροι (πεπόνι, κολοκύθι, κ.λπ.).

Σκεπάζουμε τους σπόρους με το ίδιο μίγμα με τέτοιο τρόπο ,ώστε να βρίσκονται σε βάθος 3-4 φορές μεγαλύτερο από το μήκος τους. Παράδειγμα

15

για την τομάτα σκεπάζουμε τόσο ώστε να μη φαίνεται ο σπόρος. Κατόπιν πιέζουμε λίγο το χώμα με τα δάχτυλα και καταβρέχουμε με λίγο νερό συνήθως με ψεκαστήρι (όπως αυτό που χρησιμοποιούμε στο σιδέρωμα).

Γ. ΕΠΟΧΗ ΣΠΟΡΑΣΌταν πρόκειται για σπορείο ανοιξιάτικων

λαχανικών η σπορά γίνεται τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου έτσι ώστε περί τα τέλη Απριλίου τα φυτάρια να είναι έτοιμα για φύτευση στον κήπο. Υπολογίζουμε δηλαδή περίπου 1,5 μήνα από την σπορά. Για τα φθινοπωρινά λαχανικά ο χρόνος από τη σπορά μέχρι τη φύτευση είναι μικρότερος λόγω ζέστης.

Δ. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΤΑΡΙΩΝ-ΜΕΤΑΦΥΤΕΥΣΗ

Κατά τη διάρκεια του φυτρώματος των σπόρων και μέχρι να φτάσουν τα φυτάρια στο ύψος που θέλουμε προσέχουμε κυρίως το πότισμα. Πρέπει να ρίχνουμε λίγο νερό καθημερινά ώστε το χώμα να είναι συνεχώς υγρό, ούτε πολύ βρεγμένο, ούτε στεγνό.

16

Επίσης πρέπει να ξέρουμε ότι όταν την ημέρα παρατηρείται μεγάλη ηλιοφάνεια και ζέστη ξεσκεπάζουμε το σπορείο και το σκεπάζουμε ξανά όταν φύγει ο ήλιος και πέσει η ζέστη.

Στις περιπτώσεις των φυτών όπου έχουμε σπείρει περισσότερους από ένα σπόρο είναι πιθανό να φυτρώσουν όλοι. Τότε πρέπει είτε να ξεριζώσουμε κάποια φυτάρια, είτε αν θέλουμε να τα κρατήσουμε όλα να μεταφέρουμε τα επιπλέον φυτάρια σε άλλα γλαστράκια. Η διαδικασία αυτή λέγεται μεταφύτευση και μπορούμε να την εφαρμόσουμε όταν τα φυτάρια έχουν ύψος 5 εκ. Βγάζουμε το φυτάριο προσεκτικά με όλη του τη ρίζα και το φυτεύουμε σε άλλο γλαστράκι όπου θα μεγαλώσει μόνο του.

17

Ε. ΦΥΤΕΥΣΗ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ Εφόσον όλα πήγαν καλά τα φυτάρια έχουν

μεγαλώσει και έχουν φτάσει σε ύψος 15-20 εκ. οπότε είναι έτοιμα για την οριστική φύτευση στον κήπο. Μπορούμε να τα φυτέψουμε πάνω στα τραπέζια, μέσα στα αυλάκια, πάνω στα αναχώματα μεταξύ των αυλακιών, ανάλογα με το είδος του φυτού και το χώρο που έχουμε στον κήπο. Για παράδειγμα τα αγγούρια χρειάζονται πολύ νερό επομένως φυτεύονται μέσα στα αυλάκια.

Οπουδήποτε όμως και αν τα φυτεύσουμε η διδικασία είναι η ίδια. Ανοίγουμε τρύπες με το σκαλιστήρι ή με το φυτευτή αρκετά βαθιές ώστε να χωράνε τη ρίζα και ένα τμήμα του βλαστού του φυταρίου.

18

Η απόσταση από τη μία τρύπα στην άλλη καθώς και η απόσταση μεταξύ των σειρών των φυτών εξαρτάται από το είδος του φυτού. Για παράδειγμα τα πεπόνια χρειάζονται περισσότερο χώρο για να αναπτυχθούν σωστά,ενώ τα αγγούρια λιγότερο.

Μέσα σε κάθε τρύπα τοποθετούμε το φυτάριο, το οποίο έχουμε βγάλει προσεκτικά από το γλαστράκι με όλο του το χώμα. Προσθέτουμε λίγη κοπριά ή κομπόστ, το σκεπάζουμε καλά με χώμα και πιέζουμε δυνατά με τα χέρια μας.

Όταν πρόκειται για φυτά που χρειάζονται στήριξη στην τρύπα που έχουμε ανοίξει για τη φύτευση τοποθετούμε και το καλάμι στήριξης.

19

Ολοκληρώνουμε τη φύτευση με πότισμα με πολύ νερό, ώστε να κατακαθίσει το χώμα και να έρθει σε πλήρη επαφή μαζί του η ρίζα.

ΣΤ. ΣΠΟΡΑ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ

20

Η σπορά απευθείας στο χώμα του κήπου γίνεται σε σειρές από μικρά αυλάκια με το χέρι. Τα αυλάκια τα φτιάχνουμε με την τσουγκράνα. Ανάλογα με το φυτό μπορούμε να τοποθετήσουμε τους σπόρους έναν-έναν και σε αρκετή απόσταση μεταξύ τους (παντζάρι) ή πολύ κοντά (σπανάκι). Τους σπόρους των χορταρικών (ραδίκι, αντίδι, παζί, βλίτο) μπορούμε να τους σπείρουμε στα πεταχτά διότι φτιάχνουν πολλούς βλαστούς και καλύπτουν τα κενά.

Όταν θέλουμε να σπείρουμε την άνοιξη θα πρέπει η θερμοκρασία τη νύχτα να είναι πάνω από 10 βαθμούς.Αφού σπείρουμε σκεπάζουμε τους σπόρους με χώμα και καταβρέχουμε καλά μέχρι το νερό να αρχίσει να λιμνάζει.

Εάν βρέξει δεν χρειάζεται άλλο πότισμα για να μη σαπίσουν οι σπόροι. Εάν δεν βρέξει παρατηρούμε το έδαφος και ποτίζουμε ανάλογα, ώστε να παραμένει υγρό.

21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ

Α. ΠΟΤΙΣΜΑΤο πότισμα ή άρδευση του λαχανόκηπου είναι

μια από τις πιο σημαντικές εργασίες διότι απ’ αυτήν εξαρτάται η καλή ανάπτυξη των φυτών που θα έχει σαν αποτέλεσμα πλούσια παραγωγή.

Το χειμώνα συνήθως οι ανάγκες του λαχανόκηπου σε νερό είναι μικρές, αφού καλύπτονται από τη βροχή. Βέβαια όταν δεν βρέξει για αρκετές ημέρες θα πρέπει να κάνουμε ποτίσματα, κάθε 3 ημέρες. Καλύτερη ώρα για πότισμα το χειμώνα είναι προς το μεσημέρι για να μην υπάρχει πολλή υγρασία τη νύχτα και νωρίς το πρωί και κινδυνεύσουν τα φυτά μας να παγώσουν. Πιο τακτικά ποτίσματα χρειάζονται στις αρχές

22

του φθινοπώρου όταν υπάρχει αρκετή ζέστη και λίγες βροχές.

Την περίοδο από το Μάιο ως τον Σεπτέμβριο τα ποτίσματα μπορούν να γίνονται ακόμα και κάθε ημέρα. Τη συχνότητα αλλά και την ώρα που θα γίνει το πότισμα τις προσδιορίζουν τα ίδια τα φυτά. Εάν τα φυτά είναι μαραμένα το πρωί τότε καλό είναι να ποτίζουμε το βράδυ. Εάν πάλι είναι μαραμένα το απόγευμα καλό είναι να ποτίζουμε νωρίς το πρωί. Δεν ποτίζουμε ποτέ μεσημέρι όταν έχει ζέστη. Ένας πρακτικός τρόπος ελέγχου της υγρασίας είναι να βυθίζουμε το δάχτυλο στο χώμα σε βάθος 4-5εκ. και να μην ποτίζουμε επειδή η επιφάνεια του εδάφους είναι στεγνή. Καλύτερη μέθοδος ποτίσματος θεωρείται το πότισμα με αυλάκια διότι κάνουμε οικονομία στο νερό και υγραίνεται το έδαφος σε αρκετό βάθος.

Β. ΛΙΠΑΝΣΗ

Στο βιολογικό λαχανόκηπο, που δεν επιτρέπεται η χρήση χημικών λιπασμάτων, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε οργανικά ή φυσικά λιπάσματα. Τα κυριότερα απ’ αυτά είναι η κοπριά αιγοπροβάτων, το κομπόστ, η στάχτη, και το εκχύλισμα τσουκνίδας.

23

Επίσης μια πολύ καλή μέθοδος λίπανσης είναι και η χλωρή λίπανση κατά την οποία το υπέργειο τμήμα των ψυχανθών (κουκιά, τριφύλλια) κόβεται πριν την άνθηση και παραχώνεται σε βάθος 20εκ. Μετά από μερικές εβδομάδες μετατρέπεται σε λίπασμα. Παράλληλα το έδαφος εμπλουτίζεται με άζωτο το οποίο δεσμεύουν οι ρίζες των ψυχανθών με τη βοήθεια των αζωτοβακτηρίων. Έτσι δημιουργείται ένα έδαφος πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία και με καλή δομή.

Η προσθήκη κοπριάς ή κομπόστ, και στάχτης, καθώς και η χλωρή λίπανση, όπως είπαμε και στο κεφ.1, εφαρ- μόζονται κατά την προετοιμασία του εδάφους. Έτσι το έδαφος του κήπου καλύπτει τις ανάγκες των λαχανικών σε θρεπτικά στοιχεία για όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Αν παρατηρήσουμε φυτά με μειωμένη ανάπτυξη μπορούμε να τα βοηθήσουμε ρίχνοντας κοπριά, κομπόστ ή εκχύλισμα τσουκνίδας (πολύ πλούσιο σε θρεπτικά στοιχεία ) γύρω από τις ρίζες τους.

Μία ακόμα τεχνική που εξασφαλίζει την ύπαρξη θρεπτικών στοιχείων για πολλά χρόνια είναι η αμειψισπορά, δηλαδή η εναλλαγή των καλλιεργειών. Φυτεύουμε κάθε φορά στο ίδιο κομμάτι κήπου, λαχανικό διαφορετικού είδους και οικογένειας. Παράδειγμα σ΄ένα κομμάτι θα βάλουμε τη 1η χρονιά μαρούλι, τη 2η τομάτα, την 3η φασόλι και την 4η πατάτα. Όπως βλέπουμε συμμέτεχει πάντα ένα ψυχανθές που εμπλουτίζει το έδαφος.

Γ. ΑΝΤΙΠΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΧΘΡΩΝ

Όπως είναι γνωστό όλα τα φυτά κινδυνεύουν από ασθένειες ή εχθρούς. Οι ασθένειες οφείλονται

24

σε μύκητες και βακτήρια, ενώ εχθροί είναι τα έντομα, τα ακάρεα και τα παράσιτα.

Η αντιμετώπιση των ασθενειών και των εχθρών σε μια βιολογική καλλιέργεια βασίζεται στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Ο λαχανόκηπος αποτελεί ένα οικοσύστημα το οποίο θα είναι τόσο πιο υγιές, όσο πιο πλούσια είναι η πανίδα και η χλωρίδα που ζει σ’ αυτόν. Για να εξασφαλίσουμε λοιπόν αυτή τη βιοποικιλότητα κάνουμε τις παρακάτω ενέργειες :

Προσθέτουμε στο έδαφος χωνεμένη κοπριά ή κομπόστ που το κάνει πλούσιο σε οργανική ουσία, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται πολλοί ωφέλιμοι οργανισμοί που ανταγωνίζονται ή παρασιτούν τους μη ωφέλιμους.

Φυτεύουμε ανάμεσα στα λαχανικά, ανθοκομικά φυτά (καπουτσίνο ς, κατηφές)

και βότανα (βασιλικός, λεβάντα, θυμάρι)

25

τα οποία απωθούν βλαβερά έντομα ή παράσιτα, ή προσελκύουν ωφέλιμα έντομα που είναι φυσικοί εχθροί των βλαβερών. Για παράδειγμα ο καπουτσίνος με τα άνθη του προσελκύει την πασχαλίτσα

η οποία είναι φυσικός εχθρός των αφίδων(μελίγκρας).

Εφαρμόζουμε την αμειψισπορά ή αλλιώς την

εναλλαγή των καλλιεργειών. Δεν καλλιεργούμε το ίδιο φυτό συνεχώς στο ίδιο κομμάτι του κήπου και έτσι οι ασθένειες και οι εχθροί του δεν μπορούν να αναπτυχθούν.

Εφαρμόζουμε τη συγκαλλιέργεια. Καλλιεργούμε μαζί δύο διαφορετικά είδη φυτών και το ένα προστατεύει το άλλο από κάποια ασθένεια ή εχθρό. Παράδειγμα είναι η συγκαλλιέργεια αγγουριού με ραδίκι όπου το ραδίκι απωθεί τα σκαθάρια των αγγουριών.

26

Δεν καταστρέφουμε τα ζιζάνια που βρίσκονται γύρω-γύρω από τον λαχανόκηπο, διότι αποτελούν καταφύγιο ωφέλιμων εντόμων ή παρασίτων.

Καταστρέφουμε τα άρρωστα μέρη των φυτών, απομακρύνουμε με το χέρι ή ρίχνοντας νερό με πίεση κάμπιες ή αυγά εντόμων από τα φύλλα.

Δημιουργούμε λοιπόν ένα πλούσιο και ισορροπημένο οικοσύστημα που δεν θα επιτρέπει έντονες προσβολές από ασθένειες ή εχθρούς. Αν παρόλα αυτά παρατηρηθεί κάποια έντονη προσβολή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε βιολογικά φυτοφάρμακα που παρασκευάζονται από φυσικές ουσίες που υπάρχουν σε διάφορα φυτά. Τέτοια φυτοφάρμακα μπορούμε να φτιάξουμε και μόνοι μας από εκχυλίσματα φυτών (τσουκνίδα, αψιθιά)

ή με διαλύματα που περιέχουν οινόπνευμα, πράσινο σαπούνι, υγρό πιάτων, αλεύρι κ.α.

27

Δ. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΖΙΖΑΝΙΩΝ

Τα διάφορα αυτοφυή φυτά που φυτρώνουν στο λαχανόκηπο τα ονομάζουμε ζιζάνια. Αυτά τα φυτά πρέπει να καταστρέφονται διότι ανταγωνίζονται τις καλλιέργειες για το νερό και τα θρεπτικά στοιχεία. Η καταστροφή γίνεται με σκάλισμα ανάμεσα στις σειρές των καλλιεργούμενων φυτών και με τα χέρια όταν βρίσκονται ανάμεσά τους.

Στο τέλος της καλλιέργειας ή πριν ξεκινήσουμε την επόμενη μπορούμε να παραχώσουμε τα ζιζάνια στο έδαφος, ώστε να αποτελέσουν χλωρή λίπανση.

Ε. ΚΛΑΔΕΜΑ -ΑΡΑΙΩΣΗ-ΚΟΡΥΦΟΛΟΓΗΜΑ- ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ

Ορισμένα φυτά καθώς μεγαλώνουν χρειάζονται κλάδεμα για να αναπτυχθούν καλύτερα και να δώσουν μεγαλύτερη παραγωγή. Στην τομάτα, για παράδειγμα, κλαδεύουμε τους βλαστούς που βρίσκονται προς τη βάση του φυτού και όσους νέους βλαστούς βγαίνουν από τη ρίζα.

28

Σε άλλες περιπτώσεις χρειάζεται να κάνουμε αραίωμα των φυτών, ώστε να δώσουμε χώρο στα υπόλοιπα να αναπτυχθούν καλύτερα. Τα καρότα τα σπέρνουμε πυκνά και όταν φυτρώσουν και μεγαλώσουν λίγο αφαιρούμε τα πιο αδύναμα.

Μια ακόμα επέμβαση που πρέπει να κάνουμε είναι η κορυφολόγηση. Αφαιρούμε τον ακραίο οφθαλμό από τον κεντρικό βλαστό, ώστε να αναγκάσουμε το φυτό να αναπτύξει δευτερεύοντες και τριτεύοντες βλαστούς οι οποίοι είναι πιο καρποφόροι. Τέτοια επέμβαση γίνεται στα καρπούζια και στα πεπόνια.

Τέλος σε σχέση με τη συγκομιδή των λαχανικών πρέπει να ξέρουμε ότι, όταν πρόκειται για καρπούς, καλό είναι να συλλέγονται μόλις ωριμάσουν για να ελαφρύνεται το φυτό, αλλά και για να μη χαλάσουν και αποτελέσουν εστία μόλυνσης. Επίσης τα φυτά όπως, μαρούλι, σπανάκι, ραδίκια, παζιά δεν τα ξεριζώνουμε αλλά κόβουμε μόνο τα φύλλα τους επειδή ξαναβλασταίνουν.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

29

Α. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Σωματική άσκηση : H βιολογική καλλιέργεια των λαχανικών στον κήπο μας δίνει τη δυνατότητα να ασκηθούμε αφού απαιτεί σωματική εργασία που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι έντονη.

Ψυχική υγεία : Η χαρά της δημιουργίας, η εφευρετικότητα, η επαφή με το φυσικό περιβάλλον, η ομορφιά του κήπου δημιουργούν συνθήκες χαλάρωσης, ηρεμίας και διώχνουν το άγχος.

Γνώση : Η παρατήρηση, η αναζήτηση πληροφοριών και ο πειραματισμός κατά τη διάρκεια εφαρμογής της βιολογικής καλλιέργειας μας οδηγεί στην απόκτηση νέων γνώσεων.

Ανακύκλωση : Η αξιοποίηση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών, των οικιακών απορριμάτων, διαφόρων υλικών που θεωρούνται άχρηστα.

Οικονομία : Αφού δεν αγοράζουμε χημικά λιπάσματα και χημικά φυτοφάρμακα, δεν χρησιμοποιούμε ειδικευμένα εργαλεία, δεν χρειαζόμαστε ειδικές κατασκευές, η εργασία είναι προσωπική, η βιολογική καλλιέργεια είναι πολύ οικονομική και συμβάλλει και στην οικιακή οικονομία.

Φρέσκα, νόστιμα και υγιεινά : Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της βιοκαλλιέργειας των λαχανικών είναι ότι μας χαρίζει προϊόντα φρέσκα, νόστιμα και

30

υγιεινά που μπορούν να διατηρηθούν για αρκετό χρονικό διάστημα.

Επιστροφή σε φυσικότερο τρόπο ζωής : Καλλιεργώντας τον κήπο, καταναλώνοντας το κάθε λαχανικό στην εποχή του, παίρνοντας τον καρπό από το φυτό και τρώγοντας τον, επιστρέφουμε σ’ έναν πιο φυσικό τρόπο ζωής.

Β. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ

Χώρος : Η έκταση του κήπου μπορεί να περιορίζει την ποικιλία και την ποσότητα των λαχανικών που θα καλλιεργήσουμε.

Χρόνος : Χρειάζεται να αφιερώσουμε αρκετό χρόνο στην καλλιέργεια μας για να μπορέσουμε να έχουμε ένα καλό αποτέλεσμα.

Ζημιές : Είναι πιθανό να υπάρξουν ζημιές στις καλλιέργειες μας από κάποια ασθένεια ή εχθρό που δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε.

Νερό : Ορισμένα λαχανικά χρειάζονται πολύ νερό με αποτέλεσμα να έχουμε αυξημένη κατανάλωσή του ειδικά το καλοκαίρι. Μια λύση είναι, αν μπορούμε να μαζεύουμε το νερό της βροχής.

Εργασία : Είναι απαραίτητη η προσωπική εργασία που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι κοπιαστική.

Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

31

Από όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω είναι φανερό ότι η βιολογική καλλιέργεια των λαχανικών είναι μια ευχάριστη πρόκληση και πρόσκληση να ξεφύγουμε από το σύγχρονο τρόπο ζωής και να εξασκήσουμε την εφευρετικότητα και τη δημιουργικότητά μας.

Επειδή γενικότερα οι βιολογικές καλλιέργειες δεν έχουν εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα και επομένως δεν έχουν μελετηθεί διεξοδικά μπορεί κανείς να ανακαλύπτει συνεχώς καινούργια πράγματα και να οδηγείται σε πρωτότυπες λύσεις.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κάθε κήπος αποτελεί ένα ξεχωριστό και μοναδικό οικοσύστημα με συνέπεια μια ενέργεια που έκανε κάποιος στο δικό του κήπου να μην έχει τα ίδια αποτελέσματα στον κήπο κάποιου άλλου. Ας είμαστε λοιπόν έτοιμοι για πειράματα ώστε να βρίσκουμε κάθε φορά τη λύση που ταιριάζει καλύτερα στον δικό μας κήπο.

Η μόνη τεχνική που πρέπει οπωσδήποτε να εφαρμόζουμε είναι η αμειψισπορά διότι έχει ευεργετικά αποτελέσματα τόσο στην πρόληψη ασθενειών και εχθρών, όσο και στην αειφορία, στην ικανότητα δηλαδή του κήπου να παράγει λαχανικά για πολλά χρόνια.

Πρέπει, τέλος, να τονίσουμε ότι ανεξάρτητα από το αν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε πετυχημένα όλα τα προβλήματα που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια της βιολογικής καλλιέργειας των λαχανικών θα έχουμε επιτύχει το σημαντικότερο στόχο, να προσφέρουμε στις οικογένειές μας και στους εαυτούς μας φρέσκα, νόστιμα και υγιεινά λαχανικά.

32

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α. ΒΙΒΛΙΑ Ανθοκηπευτικές καλλιέργειες, Β΄ τάξη 1ου

κύκλου, ΤΕΕ, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2002Φυτοπροστασία, 2ος κύκλος ΤΕΕ, ΟΕΔΒ, Αθήνα

2004Ανθοκηπευτικές καλλιέργειες, τόμος

Α΄κηπευτικές καλλιέργειες, Ευγενίδιο Ίδρυμα, Αθήνα 1997

Η παραδοσιακή καλλιέργεια λαχανικών και τα μυστικά της, Γεώργιος Κηπουρός, εκδόσεις ΠΕΛΙΤΙ, 2012

Καλλιεργώ βιολογικά φρούτα και λαχανικά, εκδόσεις ΤΑ ΝΕΑ, 2012

Β. ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ http://better-greece.blogspot.gr/p/blog-page_567.htmlhttp://www.drosostalida.com/articles2.asp?eid=500http://www.ftiaxno.gr/2008/03/blog-post.htmlhttp://www.ftiaxno.gr/2008/05/blog-post_9558.htmlhttp://www.kiposworld.gr/site/index.php?option=com_content&view=article&id=60:a-3&catid=40:----3&Itemid=28http://www.ftiaxno.gr/2008/02/blog-post.htmlhttp://www.ftiaxno.gr/2012/02/blog-post_7862.htmlhttp://www.biokipos.gr/basis.html

Γ.ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

α) Γονείς

β) Καλόγηρος Αντώνης, Γεωπόνος

33

ΠΕΡΙΕΡΧΟΜΕΝΑΠρόλογος……………………………………………………………………..3Εισαγωγή……………………………………………………………………..4Κεφάλαιο 1: προετοιμασία εδάφους…………………………….7Κεφάλαιο 2: σπορά –φύτευση……………………………………….11 σπορείο……………………………………………………..12 προετοιμασία σπορείου-σπορά…………………12 εποχή σποράς…………………………………………….15 ανάπτυξη φυταρίων-μεταφύτευση…………….15 φύτευση στον κήπο…………………………………….17 σπορά στον κήπο………………………………………..19Κεφάλαιο 3: καλλιεργητικές εργασίες…………………………….21 πότισμα……………………………………………………….21 λίπανση……………………………………………………….22 αντιμετώπιση εχθρών-ασθενειών………………23 καταστροφή ζιζανίων……………………………….26

34

κλάδεμα-αραίωση-κορυφολόγημα-συγκομιδή..27Κεφάλαιο 4: πλεονεκτήματα-μειονεκτήματα συμπεράσματα-προτάσεις…………………………..28 πλεονεκτήματα………………………………………….28 μειονεκτήματα…………………………………………..29 συμπεράσματα-προτάσεις…………………………..30Βιβλιογραφία ………………………………………………………………31Περιεχόμενα ……………………………………………………………….32

35