Lecture Peter Tom Jones: "Reasons for being optimistic (from an environmental point of...

Transitie naar “low-carbon, circular

economy”: 10 redenen voor optimisme

Dr. Ir. Peter Tom Jones (IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)

13-10-2016, Leuven, Opening Green Office KU Leuven

Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een

klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie

Figuur: VITO

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 2

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 3

Climate change, the mother of all problems

Eerst het slechte nieuws:

Over het Rockstromdiagram en het

klimaatprobleem

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 4

Planetaire

grenzen

worden

doorboord

Verdwijnen van habitat

Invasieve soorten

Opwarming aarde

…

Bron: WWF bewerking van J.

Rockström et al., Nature, 461, 2009

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 5

Welkom in het Antropoceen

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 11

Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met

3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 12

Climate change, the mother of all problems

Naar het goede nieuws:

De transitiepaden zijn gekend, realistisch en

worden vandaag volop bewandeld

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 14

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 16

Low-carbon circular economy

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement

Schone transportmodi vereisten REEs, lithium, cobaltWaterstofeconomie vereist zink en platinum

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 18

Systeemtechnologische innovatie en nieuwe

business modellen

Energietransitie – Low-

carbon

• Energie-efficiëntie

• Hernieuwbare energie

• (Super)Smart Grids

Materialentransitie -

Circular

• Slim sluiten

• EcoDesign (LCA)

• Verbruikers gebruikers

10 redenen om

optimistisch te zijn

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 19

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 21

1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren

voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016)1

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 22

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 23

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen

• Theorie:

o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2

emissies in 2030

• Realiteit (cijfers 2015):

o Steenkoolconsumptie: - 3,7%

o Energie-intensiteit: - 5,6%

o Steenkoolimport: - 30%

o Zonne-energie (op net aangesloten): + 74%

o Windenergie (op net aangesloten): + 33%

o J. Legget: “It looks as though total CO2

emissions may have peaked in 2014, fully 16

years ahead of the national 2030 target”

2

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 24

2. Cleantech transitie in China gaat sneller

dan vooropgesteld in eigen doelstellingen2

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 26

3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes

• “…limit planetary warming to well

below 2 °C, urging nations to

pursue an even stricter target, 1.5

°C”

• “Countries will assess their

progress towards reducing

emissions in 2018, and must

revisit their climate pledges every

five years, beginning in 2020”

• “The agreement creates a

transparent system for measuring,

reporting and verifying emissions”

3

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 27

Naar 2,7°C met huidige afspraken van Parijs

(t.o.v. 4+ °C met BAU)

Grens voor “gevaarlijke

klimaatveranderingen”

Temperatuurstijging indien

beloftes van INDC’s

worden nagekomen

3

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 29

Stevige hoop op een versneld in werking

treden is inmiddels bevestigd3

Status 27-9-2016: 60 landen ratificeerden klimaatverdrag (eerste grens

overschreden). Samen goed voor 48% emissies.

Status 5-10-2016: EU ratificeert verdrag & tweede grens bereikt (> 55% emissies)

– Verdrag gaat van kracht vanaf 4-11-2016

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 30

Parijs is gebaseerd op aanpak van bottom-up

klimaatbeleid

UNFCCC Proces COP(1-21) (post-)Kyoto...

Bottom-up proces: gemeenten, steden,

provincies, bedrijven nemen het voortouw...

Heel moeilijk...

Én

én Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

3

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 31

Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global

Covenant of Mayors for climate and energy

EU Covenant of Mayors

• 6,635 Burgemeesters &

211 miljoen inwoners

(status 21-4-2016)

• CO2 reducties:

o > 20% reductie (tegen 2020)

o 40% reductie (tegen 2030

UN Compact of Mayors

• Opgestart door UN

Secretary-General Ban Ki-

moon and &, Michael R.

Bloomberg

• Aangestuurd door C40

Cities Climate Leadership

Group, ICLEI (Local

Governments for

Sustainability) e.a.

3

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 33

4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan

invloed

Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele

grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de grond blijven

4

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 34

> 500 pensioenfondsen, steden, religieuze groepen,

universiteiten, foundations 3,4 triljoen dollar “divested”4

“Stranded assets”

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 36

“Expect a stampede at some point soon” (J. Legget, June 5, 2016)

4

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015)

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 37

5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met

steenkoolsector voorop

• Steenkoolbedrijven :

o Peabody Energy, Arch Coal, …

5

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 40

5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met

steenkoolsector voorop

• Steenkoolbedrijven :

o Peabody Energy, Arch Coal, …

• Schaliegas en -oliebedrijven

• Zelfs oliebedrijven doen het

slecht als gevolg van:

o Lage olieprijzen & steeds duurder

wordende ontginning

o Klimaatbeleid

o Afbouw subsidies (cf. G7,

Wereldbank, OESO, etc.)

(hoewel nog te traag!)

5

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 41

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 44

6. Hernieuwbare energie breekt helemaal

door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)6

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 46

Zelfs The Economist heeft het begrepen

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 48

Bevestigd door het Amerikaanse Department

of Energy

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 49

Bevestigd door het Amerikaanse Department

of Energy

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 50

Jobs in de energiesector: cleantech versus

fossiel

[Bron:

McKinsey 2012]

6

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 53

Influx hernieuwbare energie op te vangen

door energie-opslag, smart grids en DSM

50% van nieuwe (kleine)

fotovoltaïsche installaties

in Duitsland met energie-

opslag uitgerust

6

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 55

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden7

• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have

driven its car industry up a technological dead end”

• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.

verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 57

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden7

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 58

Cf. cijfers Amerikaanse Department of Energy

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 59

7. Elektrificatie van transport is niet meer

tegen te houden7

Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015)

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 60

8. Peer-to-peer economie (P2P) doet zijn

intrede

• P2P: economie waarin “gelijken” samen

produceren, consumeren en innoveren

• P2P in de virtuele sfeer:

o Open source (cf. Wikipedia, Linux) & Open

Access

• P2P in de fysieke productie en consumptie:

o Open design & fab labs

o Deeleconomie

• Coöperatie & delen: Weggeef- en

kringwinkels, autodelen

• [Oppassen voor commerciële

deelplatformen zoals Uber, Airbnb]

8

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 61

8. Peer-to-peer

economie (P2P)

doet zijn intrede

8

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 62

9. Circulaire economie in volle opgang9

Ellen McArthur Foundation

McKinsey

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 63

9. Circulaire economie in volle opgang9

Triple win (K. Vella – EC DG ENV):

• Minder CO2 emissies (tot 70% reductie)

• Jobcreatie

• Besparingen voor bedrijven = 1.800 miljard/jaar

tegen 2030

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 64

9, Circulaire economie & nieuwe businessmodellen:

van verbruiken naar (her)gebruiken10

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 65

10. Zelfs stortplaatsen leveren nieuwe

grondstoffen: “circular economy on speed”

Jones & Binnemans, 2015

10

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 66

Enhanced Landfill Mining: Vlaanderen =

koploper – Afval Energie + Materialen

Bron: Knack, 2012

10

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 67

Breakthrough technologie op komst… beyond

incineration10

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 70

10 redenen om optimistisch te zijn

1. CO2-emissies stabiliseren voor

het eerst wereldwijd.

2. China sluit haar

steenkoolcentrales en goes

cleantech.

3. De doorbraak in het mondiale

klimaatbeleid

4. De doorbraak van de

disinvestment-beweging

5. Fossiele energiebedrijven

boeren (snel) achteruit.

6. Hernieuwbare energie breekt

het ene record na het andere.

7. Elektrificatie wagenpark komt

op gang.

8. Peer-to-peereconomie doet zijn

intrede.

9. Circulaire economie is het

nieuwe Leitmotiv.

10. Zelfs stortplaatsen leveren

nieuwe grondstoffen.

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 71

Conclusies

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 72

Dank voor de aandacht!

OKT 2016 Terra Reversa/Jones 73