dr Alek Tarkowski: Czy otwartość się opłaca?

This project was financed with the support of the European Commission. This publication is the sole responsibility of the author and

the Commission is not responsible for any use that may be made of the information contained therein.

Dlaczego otwartość

się opłaca?

dr Alek TarkowskiCentrum Cyfrowe

Dlaczego musimy troszczyć

się o prawa autorskie?

1. Interes publiczny i prawa

użytkowników treści

2. Praktyka komunikacji,

publikowania i korzystania z treści

Trendy

Otwartość?

Otwartość:

Dostępność treści

+ Swobody korzystania

(z pomocą technologii cyfrowych)

Jaki zakres i zasięg

otwartości?

Otwarte …. ?

• OA has developed multiple

standards, tools, models that can be

reused in other sectors

Po co nam otwartość?Pisanie równie ważne dla kultury, co czytanie.

Po co nam otwartość?Przemysły kreatywne potrzebują kreatywnych(którzy nie powinni być spychani do szarej strefy)

Procent osób nie uczestniczących aktywnie w kulturze

Po co nam otwartość?„Nie wiemy do końca, co z tym zrobić, ale mamy za to pewność, że coś jest na rzeczy, więc chcemy podzielić się z innymi i zobaczyć, co oni potrafią z tym zrobić”

Rodzaje otwartości

• otwartość ekonomiczna – dostępne za

darmo

• otwartość techniczna – dostępność

plików, formatów (w Sieci)

• otwartość prawna – swoboda

wykorzystania, brak praw zastrzeżonych

Po co troszczyć się o

prawo? (Wystarczy

wrzucić plik do Sieci…)

Dostępność online nie

oznacza dostępności

prawnej.

Prawo autorskie – wczoraj

wysokie koszty kopiowania

produkcja kultury i wiedzy

ograniczona do profesjonalistów

prawo autorskie jako mechanizm

regulujący wewnątrz wąskiej sfery

Prawo autorskie – dzisiaj

okres zmiany paradygmatu

nadal silny paradygmat “wąski”

technologia jako czynnik

poszerzający sferę oddziaływania

praw autorskich

Prawo autorskie – dzisiaj

wszechobecność kopii i czynności

kopiowania

demokratyzacja zdolności produkcji

wiedzy / kultury

prawo autorskie jako kluczowy

mechanizm

Regulacja „tradycyjna”

•skrojona na potrzeby czasów analogowych: ograniczonej liczby twórców, utworów, kanałów dystrybucji oraz możliwości kopiowania

Regulacja „tradycyjna”

•anachroniczna w czasach cyfrowych: mnogości twórców, utworów, kanałów dystrybucji oraz powszechności kopiowania

Alternatywa?

Alternatywa: elastyczny zestaw licencji oparty na zasadzie „pewne prawa

zastrzeżone”

Alternatywa: elastyczny zestaw licencji oparty na zasadzie „pewne prawa

zastrzeżone”

+Dozwolony użytek jako mechanizm

zapewniający “elastyczność”

prawa

Dozwolony użytek:•Mechanizm już obecny w systemie

prawa•Zasady działania wyjątku często nie są

jasne•Zakres dozwolonego użytku

niedopasowany do świata cyfrowego

Wolne licencje

Od działań oddolnych

do odgórnych polityk

• Wszystkie formy otwartości zaczynają

się jako działalność oddolna

• Z czasem możemy

zaobserwować rozwój

odgórnych polityk,

wspierających otwartość

• Oddolne wsparcie otwartości

niekoniecznie oznacza istnienie

otwartych praktyk

• Odgórne polityki są silną formą wsparcia

dla otwartości

• Polityki otwartościowe mogą istnieć na

poziomie państwa lub instytucji

• Finansowanie publiczne jest silnym

argumentem za otwartością

• Działania wymuszane przez polityki

otwartościowe nie mają waloru

samodzielnej decyzji

Od działań oddolnych

do odgórnych polityk

Otwartość: typologia

• Projekty skupione na zasobach i

skupione na użytkownikach /

praktykach

• Powiązane rozróżnienie „libre” /

„gratis” (lub „mocna” i „słaba”)

• Można też myśleć w kategoriach

aktywnych i pasywnych projektów

otwartościowych

Polska

Polska: oddolne

• 2008: Koalicja Otwartej Edukacji (KOED)

• Biblioteki cyfrowe

• Open Access na uczelniach

• Fundacja Nowczesna Polska: Wolne

lektury

Polska: odgórne

• 2011: Cyfrowa szkoła (silny standard

otwartości dla e-podręczników)

• 2012: ustawa o otwartości zasobów

publicznych

• Konkursy grantowe MSZ, MKiDN, MHP

• 2015: zapisy konkursów grantowych

POPC

Więcej na www.otwartezasoby.pl

koalicje

podręczniki

Poland: e-textbooks

Slovenia: Opening

Up Slovenia

France: Sesamath, Livres Ouverts

repozytoria

Norway: NDLA

Slovakia: e-Aktovka

Belgium: KlasCement

Netherlands: Wikiwijs

Czech Republic: RVP.cz

Co dalej?

Nie tylko otwartość:

prawa użytkowników

Cyfrowe = otwarte?

Providing a strong standard for open

licensing should be a key goal of open

educational policy.

Dziękuję!alek@creativecommons.pl

@atarkowski

http://oerpolicy.eu