37
1 www.mizoramsynod.org

KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

1

www.mizoramsynod.org

Page 2: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

2

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NINOVEMBER 6, 2016

PUITLING SUNDAY SCHOOL

Thupui

PU MÛKA CHANCHIN

ZiaktuUpa Dr. Laltluangliana Khiangte

SYNOD LITERATURE & PUBLICATION BOARD

Page 3: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

3

www.mizoramsynod.org

Published bySynod Literature & Publication BoardforMizo Sunday School Union

Chhut khatna 2016Copies - 6,000(All rights reserved)

Printed atSynod PressAizâwl - 796 001Mizoram

Page 4: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

4

www.mizoramsynod.org

THUHMAHRUAI

Kum 1910-a Khawvêl Sunday School Ni hman \an anih a\ang khân a kum 107-na kan lo thleng ta reng mai a.Mizoram Presbyterian Kohhran hnuaia Sunday School pawhinkum 119-na kan hman mêk laiin, Khawvêl Sunday School Nikan hman \an a\anga a kum 73-na a ni ve chiah ta bawk a.Pathianin Sunday School rawngbâwlna hi mal a sâwm zêl a,a lâwmawm hle a ni.

Kum 2016 Khawvêl Sunday School Ni-a puitling lamzir atân MSSU Committee chuan ‘Pu Mûka chanchin’ a thlanga. A ziaktu atân Upa Dr. Laltluangliana Khiangte ruat a ni a.A ziaktu hian, tawi leh fûn kim tak siin Pu Mûka chanchinngaihnawm tak a hun takah a rawn ziak zo thei a, a chungahkan lâwm hle mai.

Pu Mûka hi Mizoram Prebyterian Kohhran tân chuanpa nih tling, Synod puipaa \ang rei ber ni thei khawpakohhranhote rin hlawh, Zosâpte hriat leh duhsak ni theikhawpa rin tlâk leh mi inpe a ni a. Vawiina a chanchin kanzir tûr pawh hi bengvârthlâk leh ngaihnawmna piah lamah,hlâwkpui tumin zir vek thei ila a lâwmawm ngawt ang.

(REV. P.C. PACHHUNGA)Executive Secretary

i/c MSSU

Page 5: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

5

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NINovember 6, 2016

PUITLING SUNDAY SCHOOL PROGRAMME

CHAWHMA INKHÂWMHruaitu : Superintendent|antu chhiar tûr : Hebrai 13:5-8Hla sak ho : KHB 403

Kristian sipaite uThilpêk lâk khâwm leh hlanThupui sawi : Pu Mûka chanchin

|hen khatnaHla sak ho : KHB 399

Lalpa, i rawngbâwla min koh hiBânna

CHAWHNU INKHÂWMHruaitu : Asst. Superintendent|antu chhiar tur : Josua 24:14-15; Thup 2:10Hla sak ho : KHB 18

Aw Lal Pathian, i kutchhuakthilsiam tinrêng

Thupui sawi : Pu Mûka chanchin|hen hnihna

Hla sak ho : KHB 261Isua neih ka duh zâwk

Bânna

Page 6: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

6

www.mizoramsynod.org

KHAWVÊL SUNDAY SCHOOL NI

November ni 6, 2016PUITLING SUNDAY SCHOOL THUPUI

PU MÛKA CHANCHIN( 1904 – 1998 )

|HEN KHATNA

1. Thuhma: Pu Mûka chanchin kohhranhote zir tûra chhawpchhuah a lo ni ta hi a lâwmawm hle mai. Pu Mûka kha Synodpuipaah kum 42 chhûng teh meuh \ang a nih avângin kohhrantân banpui nih a tling. A nuna thil chhinchhiah tlâk tak chu -Kristian nun fîm tak a vawng nung tlat \hîn kha a ni ngei ang.

Zosâp leh hnam dang mi ropui tak takte chanchin kan zir\hin ang tho khân, Synod puipaa \ang rei ber Pu Mûka chanchinpawh hian belh chian a lo dâwl nangiang mai a. A chanchinzawng zawng erawh kan sawi kim sêng chuang lo vang. Hanzep lui zeuh ila, Zosâptharan ‘Kan Pathian kan puipa pângngai’tih hla a\anga chhep rem chhunzawma Office Bearers sawinâna Puipate tih kan lo hmang ta hi chu a fuh ngawt mai. PuMuka nun a\anga zir tûr awmte ngun taka ngaihtuah zêlchungin he thupui hi zir thei ila kan hlâwkpui ngeiin a rinawm.

2. A pian leh mûrna lam: Aizâwl hmâr lama awm Muthikhuaa miten ‘Tlân tau ram’ an bawh kum 1904 March thlaanau lo piang chu a lai ah hmingah Lallianthanga sak a ni a. Apa chu Mângthâwma Râlte a ni a, a nu chu Chhiarpuivungi ani a, Chawngthu a ni ve thung. Lallianthanga hi unau pasarihinkai kawi zînga a mipa awm chhun leh naupang ber a ni. Aute zîngah nausên têt laia thi pahnih an awm a, dam khaw

Page 7: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

7

www.mizoramsynod.org

chhuakte chu–1. Ruali w/o Tumbila2. Mualrawti (Nu hrang laka mi)3. Chawngzîngi4. Lalrumi5. Lallianthanga (Mûka)

A pian hnu lawkah an chhûngin Kristianah an inpe a. Anlal leh upaten Pathian thu âwihhote chu an ngaithei lo va;chuvângin, Muthi a\anga Kristiana inpe chhûngkuate chu lalRohrênga ram chhûng Zokhawsângah an pêm khâwm ta a. Chutaan chên lai chuan a pa (Mângthâwma) hi a thi a ni.

A nu leh a ute hmeichhe pathum duat rawn a ni a, anmahniang bawka nui rawi rawi reng tûrin an duh a; mahse, a mûkrên reuh a, a nui mai mai lo a ni âwm e. ‘A mûk rîn rên êmmai’ tia a naupan laia koh uanna ‘mûk’ tih thlûk chu herdanglam hretin ‘Mûka’ tih chu hmingah a pu hlen ta mai niina lang. A lai ah hming ai chuan a lo tawi a, lam a nuam bawk a,Mûka tih chu koh nân ber an hmang ta a. Kum 1907, Decemberni 26-ah a nu hovin Aizâwlah baptisma an chang a. Chutabaptisma chantîrtu Rev. R. Evans (Sâp Putara) chuan baptismachanghote chhinchhiahna bu-ah chuan Lallianthanga (Mûka)tiin a hming hi a ziak lût a ni. A hming hnuhnûng zâwk adingchang ta a nih chu.

A pa a thih hma êm avângin a nu ho hian an hmeithai tarâwih râwih a. Kum 1909 vêlah Sakawrhmuituaiah Kristianho, Hausâtlova hovin an pêm a. Chumi khuaah chuan an unauzînga upa ber Ruali leh a pasal Tumbila, Primary sikul zirtîrtute chhûngkua chu an bêl deuh ber a. Sakawrhmuituai a\angchuan Tarbâwkah an insawn thla a, chuta \angin LungdaiahKhumi khawper te nên an inawm fin ta a ni.

3. Zirna lam: Naupang fel ve tawh tak a nih hnu chuanlehkha zir a \an ve ta a. Sakawrhmuituai tlâng hmâr lama awmLungdai khua a\anga inzir \anin, kum 1917-ah Lower Primary

Page 8: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

8

www.mizoramsynod.org

Scholarship Examinations a bei ve ta mawp mai a, a tling zuive mai bawk a. A kum leh 1918-ah chuan Aizâwlah lehkhazirin Vai Hmeichhe Vêng (tûna a fanu naupang ber Rinchawiite awmna Khatla-ah hian) sipai ‘bêl nâwtin’ a inhlawh \hîn a.Chu chu a tân hna \ha tak a ni. Sum tuakna a nih avânginlehkha pawh a zir theih phah a. Mahse, chutiang bêl nawh hnapawh chu hmuh reng theih a ni chuang lo. A kum leh 1919-ahchuan sipai bêl nâwta inhlawhna chu a hmuh remchân zui theihtâk loh avângin a lehkha zir lai pawh chu a châwl ta hial a.Kum 1922 thlengin lo lam hna thawkin a awm ve a; phût luihkuli te pawhin vawi li (4) lai a thawk ve a ni.

Kan hriat \heuh angin kum 1919 a\angin harhna boruakinZoram a tuam zau zêl a. Chutih laia harhna hruaia Pathian thuvânga zin kual \hîn Tirhkoh Liangkhaia leh Durtlâng lal Suakate nên an intawng hlauh a. Inlaichîn hnai ta na nâ na churemchâng insiamsakin kum 1923-ah lehkha zir tûrin Aizâwlaha kal leh ta a. Hemi kum hian a pi (a nu nu) u fapa Liangkhaiainah a awm a (Pu Mûka kha Rev. Liangkhaia ni Vâni fanu(Chhiari) fapa a ni). Inrinni apiangin an khaw lamah a haw a,mahni inchâwma buhfai ak chhuakin Thawh\anniah Aizâwllam chu a pan leh ta \hîn a ni. A tum a ruh ve bawk a ni ang,chumi kum tâwp exam-ah chuan rin phâk bâka ti \hain pâwlngaah chuan pakhatna a ni hial nghe nghe.

Kum 1924 leh 1925-ah erawh chuan an lal fate pahnihinlehkha an zir duh ve avângin, Mission Vênga hmeithai in tetak tê an lei a, chutah chuan an rawngbâwlin a awm ve a. Chawchhum te, tui chawi leh thing fawm engkim a thawhsak a. Ahrawk erawh an châwm thung a. Kum hnih chhûng chu atlingtla ve thei leh ta mai a. Ei rawngbâwl leh thil \ûl dangthawh kârah taima takin lehkha a zir \hîn a. Khâwnvâr pawh aneih loh avângin zânah chuan mau thing tuah ên hnuaiah lehkhaa zir ve \hîn a ni.

Page 9: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

9

www.mizoramsynod.org

Taima leh rilru pe taka zir a ni bawk a, Pâwl 6 exam-ahpahnihna a ni thei ta tho tho a. A thawhrim bâkah Pathian\anpuina a dawng nasa a, pâwl sarih (Middle English School),chutih laia pâwl sâng ber exam-ah chuan pakhatna a ni ta hial ani. Hmeithai fa bakberh tak mai pawh ni se, Kristian tlangvâlinchuti taka lehkha a zir thei viau mai chu Zosâpte tân chuan thlîrliam mai mai chi a ni lo. Sawrkâr hotu liante chu an \hiante vekan nih nghâl mai zêl avângin Zosâpte chuan sawrkâr Scholarshiphmuhtîr ve dân an ngaihtuah a. Thla tin `10 a hmu ve ta \hîn a,khatih hun laia chêng sâwm hlutna ngaihtuah chuan alâwmawm ngawtin a rinawm.

Ram chhûnga zirna sâng ber a zawh tawh avângin rampâwn lama a kal a ngai ta a. Lungawi takin Shillong lamahHigh School a zuk zawm ve ta a, zir dân phung te a inchen lohavângin pâwl sarih tho a zawm leh a ni.

Zirna sâng ûm lai chuan sênso a lo sâng zêl a; mahse,‘Lalpa nghâktute chuan \anpuitu an hmu zêl’ tih chu a nunah alo lang leh mai \hîn. Laina hnai dang an lo lang leh ta. Shillong-a High School a kal chhûng hian a u Ruali pasal Tumbilantlêm tlêmin a \anpui bawk a. (Heta amah lo \anpuitu Tumbilakan tih hi ringtu an nih vânga Zâwngin lal, Lalzîkan a \hianpanêna a nghaisak hrepa kha a ni nghe nghe.)

Shillong lamah chuan mi \ha fate an lo tam tawh tehlulnên, pâwl sarih chu \ha taka zir zovin kum tâwp exam-ah chuanparukna a la ni thei tho mai a. Tih \hat lâwmmanah lehkhabupahnih, ‘Rainbow Stair’ leh ‘The Lost Thimble’ a dawng nghenghe. High School-a zir chhunzawm zêl chu châk hle mah se,a scholarship dawn zât pângngai `10 chauh chuan Shillong-aintun nun chu a harsa hle mai a; in lam a\angin pui rengtu tûra nei thei si lo. Chutih lai chuan a rûka a lo ngaihtuah ve fo,Pathian thu zirna hmun Cherra Theological College lama zirchhunzawm dân a awm thei dah law maw tiin Aizâwla Kohhran

Page 10: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

10

www.mizoramsynod.org

hotute a be râwn a. Stipend-ah thla tin `15 a awm theih tûr thua hre ta a. Tichuan, kum 1927-ah Tv. Chalkhûma nên Cherralama lehkha zir chhunzawm tûr chuan an kal ta a ni.

Hmêl hriat sa leh lo dawngsawngtu tu mah an neih lohavângin Cherra khuaah chuan an hawihai hle a. Tûn hmaa Mizozirlai lo awm \hînte an chhuak zo tawh a, tu mah han belh maitûr an hre lo. An vawi khat kalna a nih avângin motor a\angachhukna hmun tûr pawh an hre lo va, zâwt chawpin anthuamhnaw nên bus a\ang chuan an far thla ve nawlh mai a,pan tûr lam pawh an zawh chawp zêl a ngai. Khawlaia an han\hut deuh vang vang hnu chuan vânneihthlâk takin an zirnatûra an Principal, Rev. Sidney Evans chuan a rawn hmu hlauha, a bangla lamah a hruai ta nghâl a. A in chhûngah a ko lût a,thingpui a intîr hnu chuan class a lâk hun a lo ni a, an puanthuahchu hnutchhiahin class lamah a hruai ve ta nghâl mai bawk a.Tûnlaia admission kalphung nên chuan a inang lo ngei mai.Chumi nia an zir tûr an zawh hnuah chuan an awmna tûr hostel-ah an inpu lût ve ta a. An awmna tûr hostel lah chu in ruakhuau mai hi a ni a, chaw siamna (mess) zawm tûr eng mah aawm lo va, bungbêl leh ei tûr an lam khâwm chawp a. Tlangvâlapumpa chuan chaw han inchhum chawp chu an lo harsat vaklo va, chaw zawng an nghei bîk lo. Engkim indap chawp vek angai a, Cherra khuaah chuan sâp \awng lah chu a lo tuallêng lohle a. Vai \awng ni se an thiam chuang si lo nên, Shillong lamaa Khasi \awng thiam chhun chhun chu rim takin a hmangchhunzawm ta naw naw a ni ber mai.

Khasi \awng chu loh theih loha thiam a ngai ta a, a zirngawrh chho ta hle a. Tin, Pathian thu zirna lamah chuan sâp\awng thiam hle a lo ngai bawk a. Theihtâwp chhuah mah se akum khatnaah chuan mi panga lai tluk lovin parukna a ni phahrâm a. Mahse, theihtâwp tak meuh chhuaha insangmar a nihavângin a kum hnihna 1928-ah chuan kum tâwp exam-ahpahnihna a ni thei ta a. Tha thlah lovin a zir chhunzawm zêl a.

Page 11: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

11

www.mizoramsynod.org

A kum thumna 1929-ah chuan pakhatna a ni ta hial a, hma asawn \ha hle a ni. Pakhatna Special Prize atân Principal chuanParker Pen a pe a, chu kawlawm zet chu chutih lai chuan hlutak a ni. Parker Pen hmang pha chu mi tlêm tê chauh an ni a,ngaih hlut loh chi pawh a ni lo. Tin, mamawhna avângin Khasi\awng pawh chu a zir zêl a, a lo thiam ve ta hle a. Pathian thuhril thei khawpin Khasi \awng chu a thiam ta nghe nghe a ni.

Cherra-a zir theih chin (Advanced Grade) Pathian thu azir zawh tawh hnu chuan, hmun dangah lehkha a zirchhunzawm ta lo va. Hnathawh hnua inzir vârna chi dang neuhneuh bâk chu zirna sâng zâwk a ûm zui thei ta lo. Pathianmalsâwmna avânga zirna lamah a kal tluan \hin êm avânginSerampore lama Licence of Theology (L.Th.) zir theihna chuan Principal chuan a sawi hmuh a. Chumi zûl zui chuan Aizâwllama kohhran hotute chu a’n dîl chhin a. Mahse, a rem ta lova, hnathawk tûrin Mizoramah a chhuak ta zâwk a ni.

Eng pawh ni se, Advanced Grade zawh theih kha thil hlutak a ni. Ani hmaa lo zir tawhte chu Chhuahkhama, Liangkhaia,Saiaithanga te ho kha an ni a. Cherra Principal Report-a a landân chuan, hêng Advanced Grade-a Course pawimawh zualzawhnate hi Wales rama siam leh Wales ram lama en dik a nihavângin Cherra-a Pathian thu an zirna Standard hi a sitawm lohle tih a hriat theih. Zawhna siamtute leh en diktute zîngahhian Oxford leh Cambridge-a Pathian thu lo zir chhuak tawhtean tel thu Principal Report-ah hian târ lan a lo ni tawh nghenghe.

4. Hnathawh leh ei zawnna lam: Zosâpte chuan an longhâkhlel hle a ni ang, kum 1930 January a\angin AizâwlTheological School-ah Tv. Mûka chu an thawhtîr ta nghâl a nia, Tirhkoh hna thawk tûra lâk zui nghâl a ni a (Ref. Assembly1930 thurêl No.4). Hun puma thawkin Zosâp (Missionary) tebulah bungin Zosâpte \anpuitu \ha tak a ni a. Pu Ronguauva in

Page 12: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

12

www.mizoramsynod.org

an lei, Students’ Hostel-a an hman pindan khatah an awmtîrve a. Theological School Staff nihna chu kum 1946 thlengin achhunzawm a ni.

Kohhran din chhohna tûra hna pawimawh chi hrang hranga thawhte chu - ‘Tirhkoh hna zirna Sikul’-ah zirtîr hna a thawka, ‘Khâwl in (Press)’-ah Manager hna rei vak lo a thawk bawka, Zosâp thar Mizo \awng zirtîr leh an thusawi lehlinsak hnate, ni tin Sikulah Pathian thu leh hla sak zirtîr te, MizoramKohhran sum vawn, thawhlâwm lo dawn khâwm leh thawktutehlawh pêkte hi a khawih ber a ni.

Kum 1931-ah Tirhkoh Exam a bei ve a, \ha takin a tlinga, Tirhkoh hna thawktu hming puin Assembly (Synod) chuana nemnghet a. Synod Archives-a Assembly/Synod Thurêlte1925-1932 bu phêk 42-na kan en chuan heti hian a inziak:

Aizawl Assembly Thurelte Jan. 8-11, 19318. Tirhkoha nemnghehte : Muka, Chalkhuma

9. Tirhkoh hna zir puitling tawh mi pasarih lai kan nei a, ruaiduhin, khawngaih hle hlawm mah ila, pawisa lam thungaihtuahin kawng kan hmuhsak thei lo. Mahse Assembly lehhunah pawh an tan dilna kawng a inhawng zel ang.

Belh leh paih awm miah lovin an thurêl number 8& 9 te khi târ lan a ni a. Khita ‘Assembly’ tih khi tûna kan‘Synod’ inkhâwmpui ang hi a ni e.

Mission Vêng Bialtu Pastor \anpuiin kum li Tirhkoh hnaa thawh chhûngin kohhranah harhna a thleng a, kohhran enkawlpawh harsa a ti \hîn hle. Hêng hun lai hian Tirhkoha nemnghehkum li vêl thawk tawhte chu Pastor-a lâk an ni \hîn a, kum1935 khân Pastor-a lâk tûr zîngah chhawp chhuah a ni a.Amaherawhchu, ama’n kohhran enkawl hna chu a tlin tûr chiaa ngaih loh avângin a intlar (Interview) ta lo hrim hrim a ni.Intlar se chuan an lâk ngei a rinawm. Tin, Zosâpten an ngaina

Page 13: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

13

www.mizoramsynod.org

a, an ring êm êm a. A hmun \hua \ang tûrin an duh a, amaharinawmna awm chu an hmuh chian êm avângin Synod inpuinghâktua a awm hi \ha an ti tlâng hle a ni. Duh ni se hun pumaPastor hna thawh chu a tlin ve hle ang tih chu mi tam tak rindân a ni.

Zosâpte a puihna ber chu kohhran thawhlâwm chhinchhiahfel kawngah a ni a, Zosâpte khân kohhran sum vawn vêl khaharsa an ti ve a ni mai thei e. Kohhran sum vawngtu atân Zosâplo chhuak thar apiang sum vawn hna kha an bel thuai zêl a.Khatia Japan nêna indo a lo hnaih tâk zêl avâng khân BawrhsâpinZosâpte chu ‘eng hunah pawh Zosâpte hi Mizoram chhuahsanmai thei in ni e’ tia a rawn hrilh avângin kohhran thawhlâwmvawn hna chu Mizo ngei kuta hlan \ûlin an hre ta a.

Kum 1947 Assembly inkhâwmpui chuan Tangka vawngtu(Treasurer) atân a ruat ta a. Tichuan, Asssembly (MizoramSynod) hnuaia office-a hun puma hnathawktu (full-timeworker) hmasa ber a lo ni ta a. Treasurer atân Synod-in a lâkhian thla tin `45 hlawh tûrin an ti a, chûng hun lai chuan Synodhnathawk zînga hlawh tam ber niin a lang. Mahse, miinthlahrung mi a ni a, amah aia thawk rei tawh zâwk Pastor-ten `40 an hlawh laia `45 lo lâk bîk chu dikin a hre thei lo va.Hlawh tûra an tih aia tlêm, Pastor senior-te hlawh zât ̀ 40 chiahlain, `5 chu Synod-ah a pe kîr leh a ni. Hetiang taka thutlûknasiam hi thil vâng tak a ni âwm e. A chhinchhiah tlâk hle mai.

Hun hmasa lamah kha chuan Assembly pualin office annei lo va, kohhran puala office an neih tâk hnuah chuan thawktudang pathum lâk belh an ni ta a. Khâwmpui Committee hranghranga ziaktu atân Pu Chalhnûna leh Finance Accountant lehPeon, an vaiin thawktu palite chuan Assembly Office chu 1948bâwr a\ang khân an luah \an ta a ni. Hotu ber chan changin reitak kan kohhran pisa-pui hi a lo enkawl a ni.

Page 14: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

14

www.mizoramsynod.org

Zawi zawiin hmasâwnna rahbi thar a lo piang zêl a.Mission Sikul Synod-in a enkawl chhoh hnuah SynodEducation Board Member hmasa ber an ruat zîngah a tel ve a.Tin, hun hmasa lama Bible Translation Committee member-ah Pu Mûka a tel a, chuta tel mi dangte chu Zosâp missionary-te bâkah Rev. Chhuahkhama, Rev. Liangkhaia, Rev.Saiaithanga, Rev. Thanga, Pu Pasena, Pu Vânchuanga te anni. Anni hian Pu Di-a bul lo \an (draft) chu chhunzawminThuthlung Hlui bu 7 (Hosea, Joela, Amosa, Obadia, Jona,Mika, Nahuma) leh Rev. Liangkhaia lehlin (draft) bu 12 (Joba,Thuhriltu, Hla thlan khâwm, Jeremia, |ah Hla, Ezekiela,Daniela, Habakuka, Zephania, Hagaia, Zakaria, Malakia), avaiin bu 19 chu an en \ha ta ngat ngat a ni.

Rev. Dr. H. Vânlalauva ziah dân chuan kum 1959-a MizoBible pum chhuah hma leh a hnu thleng pawhin Hmâr lama\anga Mizo \awnga Bible letlingtute zîngah a tel chho ngarngar bawk a. Aizâwl Theological School lam pawha zirtîr hnalo thawk tawh kha a nih avângin thawh hlâwk thei tak tûr chua ni ve rêng a ni. Sâp \awnga Mizoram Harhna thu a ziah,Revivalistic Phenomena in Lushai Hills by Evan Muka, 1938tih chu Wales ram Aberryswith khuaa National LibraryArchives-a Pu Mena File-ah tûn thleng hian vawn \hat a ni.

5. Rawngbâwlna pêng dang: Bible lehlinnaa a inhman piahlamah hian thuziak lamah pawh a inhmang \ha hle. NorthLushai Assembly Feb. 21-24, 1947 Dâwrpuia neih \uma thurêlNo. 2 & 4 hi a ngai ngaiin i han thur chhuak leh teh ang:

2. Nomination thu : Assembly leh, 1948-a hotu turteModerator - Pu Lloyd-aZiaktu - Pu Muka aiah Pu ChawngzikaTangka Vawngtu - Pu Muka,

Senior Ziaktu-in pui se.

Page 15: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

15

www.mizoramsynod.org

4. Financial leh Literature lam ngaihtuahtu hlawh neiinruai ila. A hlawh hi siam kan remti a...Heta thawk tur hianPu Muka hi kan thlang a, a hlawh ngai (Basic pay) Rs. 46/- hi chhawm se kan ti. (Heti chung hian `40 chiah a lachhunzawm ta zêl a ni âwm e.)

Tichuan, tangka vawn hna chu a thawk ta ngar ngar a, 1948a\angin 1972 thleng a thawk tluan chhuak parh a. Zosâpte pawhinan ring êm êm a, him taka kohhran sum kawl a nih avâng leh feltaka hman a nih avângin kan kohhran pawh hian a hming\hatphah hle tih hi rawngbâwltu tam tak ngaih dân a ni. Kum 1973-ah chuan puipa nihna dang Finance Officer-ah thlan a ni leh ta a,kum thum hnuah thlan nawn a ni leh a; tichuan, 1978 thleng hechanvo pawimawh tak hi a chelh a. Synod hnuaia a chanvopawimawh chelh hnuhnûng ber a lo ni ta a ni. Chutih lai chuanamah pawh kum 74 mi lai a lo ni tawh a, kohhran rawngbâwlnahna pawimawh a thawh chhûng hi kum 48 lai a ni.

Thu leh hla (Literature) lama a inhmanna \henkhat chutâr lan a ni tawh a. Thu ziak lam leh hla lamah pawh hian arilru a lo sêng \hîn tih a kutchhuak hrang hrang a\angin a langchiang hle. Kohhran thila a huhova a tha thawhna piah lamahamah Pu Mûka kutchhuak bîk chauh thlîr zui ta ila. Pathianthu chhui zauna leh hrilhfiahna, sermon eng emaw zât ziakina hnutchhiah a (chhuah erawh a ni lo hlawm). A lehkhabubuatsaih, chhut chhuahhote chu:

1. Tlanna thu (Atonement)

2. Lalte Chanchin

3. Israel Hnam Puipate (Hei hi Juda hnam puipate chanchin- Puithiam, Rorêltute, Lalte leh Zâwlneite chanchin a ni).

4. Sol-fa Zir Dân Bu, 1935.

Page 16: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

16

www.mizoramsynod.org

5. Isua Krista Zirtîrtu (Siamtu Pu Mûka), p.85, 1972 (Heihi MSSU-I tih a ni a, Rev. M.W. Ryburn M.A., D.Litt.ziak a\anga siam rem niin a lang).

6. Isua thiltih makte (lehlin).

Hêng bâkah hian Khâwmpui thurêl lâk khâwm a nei niinhriat a ni a; mahse, a bu hmuh tûr a vâng hle. Chu bâkah kum1950 khân Indona Thianghlim kaihtawi (Synopsis) a lehlinchu khâwla chhut chhuah a lo ni tawh a, a hnu deuhah TheHoly War (John Bunyan) hi a letling a. Manuscript chu SynodPress-ah chhut tûrin a pe a. Mahse, chhut a nih hmain mi sualinPress an rawk a, an thil tihchhiat zîngah a tel ta hlauh mai a.He lehkhabu hi tha thara mi dang lehlin hmuh tûr a awm tachauh zâwk a ni.

A lehkhabu lo buatsaih tawhte chu sawiin Rev. Dr. H.Vânlalauva chuan, ‘Hêng a lehkhabu ziakte hi Pathian thuzirlaite bâkah kohhran rawngbâwltute \anpuitu \ha leh \angkaitak vawiin thlengin a la ni hlawm a....Pathian thu hriatnakawnga a rilzia leh Pathian thu a thiamzia a tilang hle, tiin PuMûka chanchin a ziah chu a tlip a ni.

Hna pênhleh pakhat a hmui, kan târ lan zeuh tawh chu,Khâwl in, Loch Printing Press enkawl hna (tûna Manager kantih tak hi) kum 1944-46 chhûnga a thawh kha a ni. WelshMission-in Press leh Bookroom Synod kuta a hlanchungchângah kum 1948 Assembly (Synod) Inkhâwmpuichuan Welsh Mission lo be fel tûrin mi pathum a ruat zîngah atel ve. Chûngte chu Rev. Saiaithanga, Rev. Zairema, Pu Mûka(1948 Assembly Thurêl, General 5-na).

Pu Mûka te hun laia kohhran sum vawngtuin an thawhber chu kohhran tinin thawhlâwm an rawn chhûn luh lodawnsawn te, rawngbâwltute hlawh pêk te, a \ûl ang zêla Dâkin leh Bank-a dah (invest) leh fel fai taka sum ziah felna

Page 17: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

17

www.mizoramsynod.org

(account) bu vawn te a ni a. He hna hi 1947 a\angin 1967-a apension thlengin a thawk a. A pension hnu hian thawktu dangla lovin kum sarih dang an ruai nawn leh a. Tichuan, Assemblysum enkawl hna chu 1947 a\anga 1974 thleng (kum 27) a thawkta a. Presbyterian Kohhran Dân bu-in Treasurer chu FinanceOfficer tih tawh tûr a tih avângin 1973 a\ang khân a hna chelhpawh Finance Officer tih a ni ta a. Pu Muka hi Mizo zîngahchuan mahni chauha Synod sum enkawl rei ber a ni a, Treasurerhnuhnûng ber leh Finance Officer hmasa ber a ni bawk. Pensionthlenga rinawm taka sum a enkawl avângin Synod pawhinlâwm thu a sawi hial a ni!

Kum 1976 Synod Inkhâwmpui chuan Exe. Secretary Rev.V.L. Zaithanga nên Finance Officer-ah bawk a ruat leh a. Sumenkawlna lamah hian a inhmang rei a. Kohhran hotu tak zetanga lo hmutu pawh an \hahnem hle a ni ang, Rev.Lalnghînglova (p.1925), Synod hnuaia Pastor pensioner zîngaupa ber ni mêk chuan Pu Mûka te pawimawhna chu hlimawmtakin, ‘Thingtlâng upa tam tak chuan Synod ni bera an hriat chuPu Mûka leh Pu Chalhnûna te kha an nia’ tiin a sawi a, ‘Rambuai(1966) hma phei kha chuan Aizâwl an lo kal \uma anni an dâwrkha chuan Synod hotu pawimawh hmu inti takin an lungawi êmêm \hîn a ni,’ a ti.

Khatih hun lai khân Aizâwl khawpui chhûngah mi thiaman la tlêm a. Pastor \henkhat chu thingtlâng lamah bial neiinan awm darh lo thei si lo. Aizâwlah chuan Rev. Chhuahkhamaleh Upa Ch. Pasena te thachhang dâwltuah a \ang lo thei lo va.Zosâp lo chhuak thar deuhte \anpui tûrin an hmang \angkaihle \hîn a. Mizo \awng thiam lo Missionary lo chhuak (Zosâp)thar leh sâp khual lo zinte thingtlânga an kalin an \awng letlingtûrin vawi tam fe a zin chhuak a. Zosâp thar paruk lai chuMizo \awng a zirtîr. Khasi \awng a lo thiam tel avângin kohhranthil pawimawh bîk leh inkhâwmpui nikhuaa Khasi ram a\angalo kalte phei chuan an bâwr laih laih \hîn a ni.

Page 18: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

18

www.mizoramsynod.org

Tirhkoh Muka Puipa nih kumte: Secretary (Jr):1932,1935,1940,1941,1942,1943,1945,1946, Secretary (Sr):1933,1934,1936, Treasurer: 1948,1949,1950,1951,1952,1953,1954,1955,1956,1957,1958,1959,1960,1961,1962,1963,1964,1965,1966,1967,1968,1969,1970,1971,1972, FinanceOfficer: 1973,1974,1975,1976,1977,1978. Nihna pawimawhchi li a chelh chhûng hi kum 42 lai a ni e. (Thuhnâr: SynodThurêl Lâk khâwm, Rev. H. Remthanga buatsaih).

6. Khawtlânga inhmanna: Kohhran rawngbâwl bâkahkhawtlâng \hatna tûr thilah pawh a thawk \ha hle bawk \hîn.Kum 1935 khân Welsh Kohhran hotu pathum an lo zin a, chûngmite chu Silchar-ah a lo zuk hmuak a. Anni chuan Mizoramchangkân nâna an sihhmuh pui ber chu kawng tinrênga Mizohnam ngei, Mizo pate mawhphurhna pêk tam a ni a. Welshrama khawtlâng kaihhruaina pâwl \angkai thute an sawi a.Kohhran kal tlang kher lêm lova khawtlâng \hatna lehtihhmasâwn dânte an sawi ho va. Tichuan, kum 1935 Junethlaah kan Zosâphote leh Mizo \henkhat khawtlângkaihhruainaa \angkai tûr deuhte nên mi tlêm tê Pi Zaii inah aninhmu khâwm a.

Hetah hian khawtlâng kaihhruaina pâwl (SocialOrganisation) siam thu an rêl thlu ta a. A hming atân chuanWales lama an lo tih dân hrûlah a hming tûr phuah remin,‘Young Lushai Christian Association’ (YLCA) tih an remti a.June ni 15, 1935 zânah mipui ko khâwmin, hlim tak lehlungrual takin ‘Pâwl’ din chu an titlu ta a. Christian tih lai chupaih leh zâwkin a hnuah he pâwl hming hi ‘Young LushaiAssociation (YLA) tia thlâk a ni.

Mizo pa ho zîngah chuan a lâr ber pâwl leh pâwl thilarilru sêng peih mi tak a nih avângin an pâwl din thar YLA-ahchuan kum 1940-43 ah Vice President a ni a. Kum 1944-45 ah

Page 19: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

19

www.mizoramsynod.org

President; 1948-ah Vice President a ni bawk a. Central YLAPresident a nih laiin pâwl hming hi Young Mizo Association(YMA) tia thlâk a ni a. Central YMA President hmasa ber a loni ta a ni. YMA hnathawh chi hrang hrang han thlîr hian alaipuia hruaitu nih pawimawhzia chu kan hre chiang lehzualâwm e.

Hei bâkah hian ram rorêlna \ha zâwk neih nâna ‘MizoUnion’ Party din a nih khân a bul tumtute zîngah a tel ve bawk.Khâng hun laia Bawrhsâp Petera’n Mizo Union hruaitute a mankhâwm lai pawhin a hnârkaitu berah a \ang a, kohhranrawngbâwltu a nih vâng leh Missionary mitmei vênna avânginBawrhsâp pawhin a man ngam lo hial! Mizo Union hotute tânin (Jail) a\anga an chhuah hnuah a râl bâng ta deuh a, a hunzawng zawng kohhran rawngbâwl nân a pe ta vek zâwk a ni.

Tin, Chanchin |ha bâwm Reiek khua a\anga an rawn zâwnchhoh kha, Mission Vêng nula leh tlangvâlten Tlawng kamahan lo hmuak a. Kohhran hotu pawimawh leh khawtlâng thilainhmang bawk, Vâlupa chanvo pawimawh tak chantîrin PuMûka leh Pu Rokûnga te chu an do hmasaktîr a ni. Ni 12,April 1947 tlai thim dâwnah Mission Vêng Biak Inah zâwnluh a ni a. Hetah hian inkhâwm pawimawh tak buatsaih zuiinmi tam takin hun an hmang a ni.

March 1959-a thil thleng pakhat i han zep leh hrâm tehang. Theatre Hall-ah ‘Israel hnam bo thlah kan ni’ tihchu Debate thupuiah an thlang a, Pu J. Malsâwma,M.A.,B.L. chu Speaker a ni a, a hnialtu lamah chuan UpaChalhnûna, Tirhkoh Mûka leh Pu R. Zuala te an ni a. PuH.K. Bawihchhuaka leh Pu Sainghînga te kha en diktu anni a. ‘Bo ta chêng i, hnâr ngul bo rak khawpa bo thu zawnga awm lo vang e’ tiin an \ang tlat mai a, an chak ta zâwk a.An hnial hneh viau pawh a ni ang e, Israel ram pêm tumtam takin an \hulh phah a ni âwm e.

Page 20: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

20

www.mizoramsynod.org

Pathian thu thiamten an sawi fo chu, khawtlânga chanchin\ha hril (Social Gospel) hi a ni a. A sâp \awnga sawiin kanngaisâng \hîn a, Mizote erawh chuan a takin kan nunpui mawlhmawlh tih hi Pu Mûka chanchin kan zir rual hian a chiang êmêm. Vântlâng nun tih\hat dân hi an ngaihtuah reng a. Eng vânginnge kan rawngbâwltu hmasate khân khati taka YMA an lofawhkai tih han thlîr lêt pawh hian, hnam tâna \ha tûr hmathlîr thui tak neiin bul an lo \an tih a chiang a. Khawtlangah,vântlâng nunah chi nung an lo tuh a, chu chu zawi zawia lo\iakin, rah duhawm tak a chhuah chhunzawm ta zêl tih hi hairual a ni lo ve.

...

Page 21: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

21

www.mizoramsynod.org

|HEN HNIHNA

7. A nun kawng chhuk chho: Pasal\ha chuan hrehawm taktak a pal tlang a ngai \hîn. Pu Mûka hi thingtlâng tlangvâl,hmeithai fa, rethei taka sei lian, hnathawk reng mai, duh anganga tual lîm thei lo, tlangvâl lai a\anga chhûngkaw padinhmuna ding a ni a. Taihmâk chhuaha lehkha zir tlut tlut mini mah se, duh duha zirna pêng \huama dinga duh lam lamthlang ve mai thei mi a ni lo. A tlangvâl ve uaih tawh hnuahkum thum chhûng (1919-22) lo lam hna thawk lo thei lovin aawm a ni.

Chutih lai chuan a vânneih a siamin ‘harhna’ boruakhlimawm tak a lo thleng hlauh mai a. Chang nasa inti deuhchuan Isua khenbeh thu an la run hle a; an lâm te hi an khawnga, khenbeh angin bân pharin an khawng \hîn. Khurh hi a landân tlângpui tak a ni. A huhova zin an chîng a, ani pawh vawihnih chu a zin chhuak ve a ni. A hmasa chu Silchar tlâng dungahan lalnu Khûmi leh Kohhran Upate nên Kâwnpui, Saizâwl,Bûkpui leh Nisapui an hrût kual a. Ani chu khuang zâwn rualchauh a la ni, khuangpu ni lovin khuang zâwnpu pakhat a nihve chu! Khuang hman tirh lam deuh a la ni a, an hlimpui hle\hîn a, khuang buaipuitu pâwla \an te chu hrehawm an ti lohle. An khaw tlawh \henkhatah hian Kristian chhûngkua pahnihkhat chauh an la awm a, thlen in pawh an hnawng ve zeuhzeuh a ni âwm e.

Paula ang deuh khân, a zin vawi hnihna thu i han sawi tehang. Kohhran Upa Dothangvunga hovin nula tlangvâl sâwmrual lai an zin chhuak a. Khawruhlian, Buhbân, Phûllên,Hliappui, Champhai, Khawbung, Biate, Khawhai, Thêntlâng,Bâktâwng leh Aizâwl te tlawhin an kual a. Buhbân khua-ahMual Inkhâwm \antu a ni ve hlauh mai. Chu chu mipui hmaachanvo neia a din chhuah hmasak ber \um a lo ni ta.

Page 22: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

22

www.mizoramsynod.org

Hêng hun lai harhna hian a rilru a hneh ve hle a. Krawsthu a ngaihtuah nasa a, zai lama tui mi a lo ni bawk si a, ‘Thisen,thisen, thisen tiin bâng lovin kan zai ang’ tih te chuan a thinlunga hneh ve êm êm a. Daipâwnah fianrial hmun bîk neiin a\awng\ai \hîn a. Kristian nun \anpuitu \ha tak nia a hriat thupawh a sawi fo. A lehkha zir chhûng pawhin hemi hun laiaharhna a chan ve avâng hian kohhran lam a ngaih pawimawhphah hle a. Thuhril \ha tak takte a ngaithla \hîn bawk nên,harhna vuak vêtah hian a Kristian nun chuan hlâwkpui tûr achhar chho deuh reng a ni.

Hêng kan sawi tâkte bâka amahin a hriat dâna kohhranrawngbâwl lam hawitîrtu nia langte chu–(1) A nu \awng\aisakna – mut dâwn apiangin a \awng\aipui\hîn a. Naupang lo muhîl tawh pawh sawi harhin an \ap chungpawhin a \awng\aipui \âlh \hîn. A nu \awng\aina thupui ber chu,“Keinin eng mah kan ti thei tak tak lo va, nangin kan tâna \hatûrin min hruai ang che,” tih hi a ni.(2) An Kohhran Upate (Hausâtlova leh Tawia) kaihhruaina.(3) A tleirâwl tirh vêla sipai nun chan zir a hmuh \hin pakhat– saiip puan mihring lema siam, lei dip thun puar, silai feia anchhun zawt zawt \hîn a hmuh chuan kohhran thil tum leh Isuazirtîr dân nên a inan lohzia a ngaihtuahtîr \hîn a. Hei hianPathian thu zir a châktîr zual ta daih zâwk a ni.

An chhûngkaw dinhmun a thlîr châng chuan, harsatnachi hrang hrangin a bawmzia a hmu a. Mahse, hrehawm tinrêngtuar chhuak thei tûrin Lalpan a awmpui a. Dawhthei taka ainzir zuina leh harsa tak chunga rawng a bâwlnate chuan rah\ha a chhuah chho zêl a. Khawpuia a luh hnu leh hna nghet neiaa awm hnuah pawh thil engkim a êng zâwnga thlîr tum tlat mi ani a. A nupuiin tisa leh thlarau lamah pawh nasa takin a lo thuamchak bawk a, a sûlhnu chi hrang hrang han thlîr hian, pa awhawmber zînga chhiar tel ngei tûr chi a lo ni e.

Page 23: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

23

www.mizoramsynod.org

Kohhran inkhâwmpui lian, Synod-ah te Kohhran Upa hianthlarau lam thupui an sawi fo lo. Pu Mûka erawh chu Pastorleh Kohhran Upa inkâra ding ang deuhin a ngaih theih âwm e.Tirhkoha nemngheh, Kohhran Upa hna thawk chhunzawm taa nih avângin. Chhûngkaw enkawl kawnga mi hlawhtling anih vâng pawh a ni ang, Kristian Chhûngkua tih thupuia anneih kum 1951 leh 1956 khân Mission Vêng Biak Inah ve vethupui sawi tûra thlan a ni.

Pastor ni lo, thupui sawi ve tawh dangte chu Pu Pasena(1934), Pu Kailuia B.A. (1938), Upa Thanga (1943), Pu C.Z.Huala (1954), Upa Liana (1957), Pi Puii : Dr. Miss G.P. Roberts(1958), Upa V.L. Siama (1962), Upa Lalthlengliana (1981),Upa C. Sângzuala (1984) te chauh an ni a. Pastor chu vawihnih vawi thum sawi an awm laiin, Pastor ni lo zîngah chuanamah Pu Mûka chauh hi thupui sawi tûra \um hnih ruat awmchhun a ni.

8. BSI lama inhmanna: Bible Society of India rawngbâwlnalamah pawh nasa takin a lo inhmang tawh \hîn a ni. BSI AizâwlReport Vol.VI No.4 kan en chuan kum 1956 November thlaaAssam Auxiliary Shillong-a hawn a nih thu leh chutah chuanPu Mûka leh Rev. Zairema te nên an zuk tel thu Rev. Dr. C.L.Hminga ziah (p.16) ngaihnawm tak chhiar tûr a awm.

Chumi \um chuan Auxiliary puipate thlan nghâl a ni a.President atân Anglican Church Bishop Amritanand thlan a nia, Secretary chu KJP lam mi, Mr. R.W. Phillip a ni a, VicePresident atân Pu Mûka leh Rev. Dr. C.L. Hminga chu thlanan lo ni ve reng mai a, an chhuanawm hle mai. Anmawhphurhna pawh chu an la thutak dûn ngang mai. Mizoramaan lo haw veleh Bible Society din ve dân tûr chu an dap nghâla. Tichuan, 1957 khân Assam Auxiliary hnuaia Branch hmasaber pahnih chu Lunglei leh Aizâwlah a lo ding ta ve ve a ni.

Page 24: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

24

www.mizoramsynod.org

BSI Aijal Branch din \an ni chu Oct.19, 1957 a ni a, chutahruaitu hmasate chu, Secretary Pu Mûka, Treasurer Rev J.M.Lloyd, President Rev. Liangkhaia te an ni. Shillong lam a\angalo kal BSI hotu lianten official-a an pawm nî tak erawh chuDec. ni 11, 1957 a ni thung. Kan hriat tâk ang khân Biblelehlin kawnga mi \angkai tak takte tho kha Bible Society lamahruaitu chanvo pawimawh chelh hmasatute an ni. TirhkohMûka hi BSI Life Member hmasa pâwl a ni nghe nghe.

9. Solfa thiam leh zai mi a nihna lam: Pu Mûka hi zailamah a tui a, solfa pawh a lo zir nasa tawh a, zai nuam ti mi,zai mi an tih ang hi a ni. Biak Ina khuang tel lova hla la \hîn,Biak In zai hruaitu pawimawh tak a ni reng a. Mission VêngBiak Inpuiah khân Upa Chawngzîkan a rawn thlâwp chho va,an pahnih hian hla latu leh zai hruaitu an ni deuh reng. Chutihhun lai chuan khuang vuak zai rêl a la ni lo va, khuangpui lehkhuangtê a awm lo va, Piano/Keyboard te phei chu a lanin a lalang pha lo hrim hrim a ni.

Pi Zaii hnuaiah Tonic Solfa zirin, College of Music,London, John Curwin-a din a\angin hêng – Elementary Practical(1934), Junior Practical (1934), Intermediate Practical (1938)ah te exam beiin Certificate pawh a dawng vek a. Tonic Solfabâkah Staff Notation te pawh a thiam hle a. Pi Zaii nên Solfazirtîr hna an thawk dûn ta a. Sikul naupangten kalhmang neizâwka solfa an zir theih nân John Curwin-a lehkhabu ‘TheStandard Course of Lessons on the Tonic Solfa Method ofteaching to sing’ behchhanin ‘Solfa zir dân’ lehkhabu chu 1935-ah an buatsaih a. He lehkhabu tê reuh tê hi a \angkai hle.

Kristian hla bu buatsaihna lamah pawh a tel ve \hîn a, hlabua seng luh tâk sâp hla eng emaw zât chu staff notation a\angintonic solfa-ah a let (transcribe) nghe nghe. Hla thar bu Assembly-in 1948-ah a ennawn a, hla dah belh a rêlin a lo buaipuitu tûraruat mi pathum zîngah a tel (Pu Mûka, Rev. Zairema, Pastor

Page 25: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

25

www.mizoramsynod.org

Liangkhaia : Assembly 1948 General 18). Rim taka thawkin hlabu ennawn hna chu anni pathum hian an lo thawk tawh a ni.Pathian fakna hlate, Kristian hla leh a dangte Mizo \awngin aletling nual a, chûng zînga hriat hlawh deuhte chu–

(1) Zan thiang hun reh khua \hâl.(2) Bethlehem thlangtiang kâwlah tlai ni tla êng riai e.(3) Aw ropui ber (How great Thou art).(4) I rinawm ropuizia (Great is Thy Faithfulness).

Kum 1933-a Pi Zaii hova Mizo zaipâwlin India hmârLahore thlenga an fan khân a tel a, bass part a sak bâkahthusawitu zîngah a tel ve nghe nghe. Mizo Zaipâwl mi 50 zetzinte chuan thla hnih chhûngin India hmâr lam khuate an tlawha, Lahore an thleng. ‘Messiah’ leh ‘Holy City’ bu-a mi an saber a ni.

Kum 1963-64-a Mizo Zaipâwl India chhim lam fanga ankal dâwn khân Standing Committee-in (May 13, 1963 thurêlGen 16) ‘Pu Mûkan phungbawm sâwmin lo buatsaih zêl rawhse’ tiin a rêl a. Heta Pu Mûka te hma lâkna hi StandingCommittee ni 20.5.63 Gen. 6 chuan pawmpuiin MizoZaipâwlin India Chhim lam an fang ta a.

Heta zaipâwl kalten an tlawh zînga mi Kerala ChristianCouncil chuan an ram an tlawh hriat reng nân `500 an lo pe a.Chu pawisa chu committee-in a hmanna tûr a ngaihtuah a,pawisa chu thawn kîr leh ila, annin an ram thing \ha Rosewood,shield-ah siamin rawn thawn kîr leh sela, chu chu keininintihsiak nân hman ni sela, tiin an rêl a. Hûn mawi Shield 12an siam chu Presbytery tin hnênah pakhat \heuh, Aizâwlkhawpui chhûng atân pakhat, Baptist Kohhran unaute tânpahnih sem darhin Mizorama Zaipâwl intihsiakna hmasa berchu kum 1969-ah buatsaih a lo ni ta a ni. Zaipâwl rawngbâwlnalama tui a nih avângin upa tak a nih thlengin Pu Mûka khaMission Vêng Kohhran Zaipâwlah a tel ve \hîn.

Page 26: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

26

www.mizoramsynod.org

10. Chhûngkaw lam: Cherra a chhuahsan hnu lawk 1930Dec. 4-ah nupui a nei a. A nupui chu Mizoram Kohhran Upahmasa berte zînga mi Upa Rosema fanu, Vârhlunchhûngi(Nuteii) a ni a. Nutei hi Hmeichhe Sikul (P.C. Girls’ School)a\anga pâwl ruk zo, Welsh Mission Girls’ High School, Silchar-a a zir zawm hnua Mizo hmeichhe zînga MatriculationExaminations zo hmasa ber a ni nghe nghe. An inneih hliminhetiang hian thu an thlung, danglam ve tak a ni:

‘Mi pahnih pumkhata insiam chu duh dân leh ngaihdân inrem loh chângte a la awm thei ang a – mipain kutthlâk loh, hmeichhia mahni in lama tlân loh’ tiin.

An thuthlung hi an zâwm \ha dûn hle a, nupa inkawp remtak, inngeih lohna eng mah nei lo, hlim tak leh inlainat takinan awm dûn \hîn a. Fanau malsâwmna dawngin fanu pahnihleh fapa paruk an nei ta a. Chûngte chu an upat dân indawtin–

(1) Zokhûmi, B.A (Hons): Kristian |halai Pâwl dintuzînga Organising Secretary kha a ni a. Mamawii Girls HighSchool Headmistress niin a pension thleng a thawk a. Zirtîrtuchawimawina sâng ber ‘National Award for Teacher’ chu Indiaram President kut a\angin a dawng nghe nghe.

(2) Lalrinmawia, B.A.(Hons): Assam hnuaia Mizo Districta awm lai khân District Industries Office hotu ber a ni a.Vânduaithlâk takin, ram buai lai khân a thi ta hlauh a. A fatlum ber Dr. Lalrindiki Râlte chuan a pu hnung zuiin Pathianthu a zir a. D.Th. zovin tûnah hian Associate Professor niinAizâwl Theological College-ah a thawk mêk a ni.

(3) Ringluia, B.A (Hons): Ani hi Assam Civil Service-ahkum 1965 khân a inziak tling a. Mizoram sawrkâra a insawnhnuah department hrang hrangah thawkin IAS-ah hlân kai ani a. Secretary, State Transport Department niin a pension.

Page 27: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

27

www.mizoramsynod.org

(4) L. Ringluaia, MBBS: Hun puma rawngbâwl hna June3, 1968-ah a zawm a. Durtlâng Damdawi inah a pensionthlengin a thawk zui ta a. Tûnah chuan an lawina Leitan SouthPresbyterian Kohhranah Upa a ni.

(5) Rinsânga, M.A: Kum 1969-ah IAS tlingin KarnatakaState Cadre a ni a. Mizoram sawrkârah pawh FinanceCommissioner hna a chelh tawh. Tûnah chuan pension tawhinZârkawt, Aizâwlah an chêng a ni.

(6) Rinchawii: Ani hi Govt. Primary School-ahHeadmistress-a kaisângin a pension thlengin a thawk a.Kohhran Hmeichhiaa inhmangin, tûnah hian Inkhâwmpui LianChairman (2015-17) \ang lai a ni. A fapa Upa Zothanmawiachuan a pu hnung zuiin Music lam a tuipui a, an awmna KhatlaVêngah Music School ‘Mystique’ a hawng nghe nghe.

(7) Rinzâwna, M.Com: Ani hi Mission Vêng PresbyterianKohhranah Upa a ni a. Zaia rawngbâwlnaa inhmang tak, MizoSynod tirha Gospel Team–in Chanchin |ha kan dawn avângalâwm thu hrilh tûra Wales leh England rama mi 20 lai a tirhzînga zaipâwl hruaitu (Conductor) kha a ni. Zaia rawngbâwlinvawi duai lo a zin chhuak ta.

(8) Lalrintluanga: A fapa tlum ber a ni a, tûnah hianMission Vênga an inpui chu a nupui fanaute nên an luah mêka ni. A fapa Laldinsânga pawhin Mission Vêngah Music Schoola siam. Solfa thiam leh zai hruai kawngah hian a tu leh fatenPu Mûka hnung hi an zui \ha hlawm hle.

Kum 1931 Sept. ni 7 zîng khaw vârah Pu Mûka u Rualichuan nausên, Lalthlamuani a hring a; ni chhuah vêlah a thihsanleh ta mai si a. Naute chu an nupa remtihnain an enkawl ta a.An fa hmasa ber chu November thlaah an nei ve bawk a, phîrpawm ang an ni ta mai a. Pathian khawngaihna avânginLalthlamuani pawh an pawm puitling a. Chu bâkah a nupui

Page 28: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

28

www.mizoramsynod.org

Nutei nau Ngûri chu July ni 23, 1954 zânah a thi a, a thihsanthla hnih mi lek Lalmalsâwma pawh an nupa remtihnain anpawmsak bawk a. Ani Lalmalsawma, M.A. pawh hi an fapaang thlapin an enkawl sei lian a, a thih ni thlengin an tuamhlâwm a ni. |anpui ngaite \anpuiin nu leh pa nih an tlin \hînhle a ni.

11. Chhûngkua a kaihhruai dân: Pu Muka kha theih anganga mahni chhûngkaw intodelh tum tlat mi a ni a, \hâl laia tuian harsat lutuk loh nân tuizêm panga emaw lai siamtîrin fûrtâwp dâwn lama ruahtui chu dawng khâwlin chu chu khawsakrêl nân an hmang \hîn a, insûk leh inbual chu tuikhur lamahtiin \hâl nat lai ber pawhin ruahtui rin tûr an neih avângin tuilamah harsatna an tâwk ngai lo. Chhûngkaw tâna \ûl leh \angkaitûr a hmai ngai lo.

Khawsakna atâna hmanraw \ûl hreipui, chem, suahdûrleh bâwngtuthlawhte hi hman nuam tak, hriam \ha tak leh afawng suih uluk tak vekin a siam a, sekrek khawih nân tuboh,thîr phawina, zaina leh perek size hrang hrang a nei kim thlapa. A theih chin chinah \henawmte pawt buai lova khawsak rêla tum hrâm \hîn. Fanu pahnih chauh inkâr hlat deuh takin annei a, a dang zawng mipa an ni nachungin in chhûng chêt zawngzawngah a mipaho pawh âwl an ni chuang lo va, an theih lehphâk ang an thawhtîr vek zêl.

An chhûngkua an rual deuh avâng leh an faten lehkha anzir vek avângin an khawsak a harsa ve hle \hîn a; mahse, annupa taihmâk leh remhriatna avângin rual an awt bîk ngai lo.A puzawn Rosema hian Sairângah sêrthlum huan neiin bâwngtean vulh \hîn a, chûng zînga pakhat bâwngpui zaidam \ha takmai chu a puichhuah a. Pu Mûka chuan Sairâng a\anga kaithlengin an compound-ah bâwng in sain bâwng an vulh ta a,bâwnghnute-ah an intodelh mai ni lovin mi dang hnênah‘\heka’-in an pe chhuak \hîn bawk. Hei bâkah bâwng êk lei

Page 29: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

29

www.mizoramsynod.org

\ha hmangin huan a siam a, bâwng êk an, bean leh thil dangtam tak hralh chhuah tûr an nei \hîn a, hêng hian an chhûngkawkhawsak pawh a tiziaawm hle.

Taihmâkna leh thu âwihna hi an fate thinlungah tuh antum tlat a, an phâk ang tâwkin kawng hrang hrangin an zirtîr\hîn a, pa zaidam nunnêm tak anga mi hriat vek mah ni se, afate enkawl kawngah chuan khauhna chin a nei a, rîk \hakchâng nei ve tho a nih vângin a faten a thu an âwih lo ngamngai lo. Sikul chawlh laite hian a remchân dân angin rawnghnawih leh thil dangah inhlawhfa tûrin a fate a tîr \hîn a,Krismas huna an duh zâwng leina anmahni ngeiin an thawkchhuak ve zak zak \hîn a, hei hian rilru puitling leh sum lehpai hlutna a hriat chiantîr a, a hlu danglam hle.

Aizawl - Lunglei Jeep Road laih lai khân Bawrhsâp PuS.N. Barkataki khân Road Committee Member atân a ruat a,Zo khaw hrang hrang Jeep kawngin a chhun tlang khuate tlawhtûr leh a pawimawhzia sawi tûra tirh a ni a. Zoram mipuiten a\ûlna leh a pawimawhzia hriain mêl za chuanga sei Jeep kawnghnatlângin laih zawh vek a ni ta rêng a. Hemi avâng hianMizoram Bawrhsâp a hming \hain a lâwm tak zet a, ama pisa-ah Road Committee an nei leh a. Hemi \um hian Bawrhsâpchuan, “Pu Mûka, eng nge i duh ber? Aizâwl khawpuichhûngah in hmun leh huan lam em ni i duh, i duh apiang kape ang che,” a ti a.

Khâng hun lai kha chuan Aizâwl khawpui chhûngah hmunruak a tam vei nên, eng dang vaka chhâng lovin, ‘Kei leh kafate chênna tûr hmun chu Missionary-ten min pe a, hmun dangka mamawh lo ve’ a ti tlat a. Bawrhsâp pawhin mak a ti angreng hle! Tlai khaw hnuah hemi chungchâng a fate hnêna ahrilhin a faten, “Ka pa, i duhâm loh vângin in-hmun-lo ram\ha kan neih loh phah,” tia an chhuahchhalhna chu eng dangvaka chhâng lovin, “Duhâm hi sualna bul leh Pathian

Page 30: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

30

www.mizoramsynod.org

hawisanna hmanrua a ni a, kan chan tâwk apianga lungawizêl leh a ram leh a felna zawng hmasa tûra Isua Kristain minhrilh hi hre reng ta che u,” a ti fel êt. Chu chu a thuchahchhinchhiah tlâk tak mai a ni kumkhua dâwn ta a ni.

Vântlâng tâna \ha tûra a ngaih avângin thing phun a uarviau \hîn a, tûnlaia ‘Vanamohatsan’ hun kan hmang ai pawhhian a uar zawk mah âwm e. An compound chhûnga ‘Herhse’a phun phei chu ngun tak leh uluk takin a enkawl a, a huntakah a zîk sâng a \hawlh \hin avângin a buk mawi êm êm a, azâr/\ang pakhat sah thlâk pawh a phal ngai lo, he thing kûngavâng hian an in hming leh Address-ah pawh ‘Herhse Buk’tiin an ziak mai \hîn a ni.

In leh lo enkawl hi a uluk êm êm a, in chhûng leh pâwnvawn thianghlim thuah a khawng hle \hîn. Krismas dâwnhnaihah kum tin in chhûng leh bangrel ‘white washing emawlinseed oil’ hnawih emaw an ti ziah a. An compound chhûngahâr in, bâwng in leh êk in (pit latrine) te an sa a, tûnlai anginseptic tank leh VIP latrine te la awm hek lo, êk in khur (pitlatrine) an hmang hlawm a. Êk in tûr saknaah hmun a uluk êmêm a, a rimchhiain \henawm khawvêngte a tibuai tûr a ni lo ati tlat a. Thûk takin êk in khur a laihtîr a, thingril \ha tak khamimêk âwng tûr chauh zuah âwlin leiin phui takin a vûr a, a chhînphel tâwk siam lehin eng mah rim chhuak lovin a siam \hîn.|um khat pawh vêng chhûng hotuten compound vêl an en dika, an comment-ah chuan ‘Pu Mûka êk inah chuan chaw a fâktheih’ an ti hial! |henawm khawvêng tân hnawksak nih hi ahlau \hîn a, an compound pum hungna kâwldai hlîng an hansâm \hat te hian, a hlîng kha miin an rap palh ang, a ti a, faitakin a fate a phiahtîr leh vek zêl. Vântlâng kawngpui ancompound hnaih chin chu zîng tin an phiat fai mai \hîn a, an inbul tui luan kawrte pawh a ho hian an rît fai vek zêl a ni.

Page 31: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

31

www.mizoramsynod.org

12. A nuna thil chhinchhiah tlâkte:

(1) Mi rinawm a ni: Mi rinawm leh rinawm lo lanchhuahna hnaivai ber chu sum chungchângah hian a ni fo. Sumvawn leh hman kawnga mi rinawm rêng rêng chuanhmingchhiatna an tâwk ngai lo ti ila a dik thui hle âwm e. Engvângin nge Tirhkoh Mûka hian Synod sum vawn hna(Treasurer) kum 28 lai a thawh mai le? A vânglai khân Synodsum vawngtu nghet a ni mai a, mi dangin an chuh buai lo maini lovin, sum vawngtuah a \ang lo vang tih kha an hlau ngawihngawih a ni. A kutah kohhranho thawhlâwm a him. Mizorambuai lai te khân Mission Vêng a\anga hmun him zâwk pan angaih châng a awm ve tho mai a. Upa C. Hualkûnga sawi dânchuan, ‘Khatia Reiêk lama an tlânchhiat lai pawh khân Synodsum bâwm chabi bâwr chu a ak reng a, engtin emawa a pelhêhlau rêng rêngin a awm a. Mi kutah a chabi bâwr kawl lai chua dah ngai lo’ a ti. Amah a inring tâwk a, a vawng him thei tûrberah a inngai pawh a ni ta ve ang.

Thil dangah pawh, Pu Mûka kha a thiltih rêng rêngarinawm mi a ni a, thil a ngaihtuah chiang \hîn hle niin a lang.Thurûk a zêp thei a, committee rorêl nupui fanaute hrilh kherngai ti lo mi a ni. Kohhran rorêl rêng rêng a puang chhuaktutûrin an sawi hma chuan eng mah a sawi ngai lo va, chutihhuna an lo hriat ve chu a chhûngte tân pawh tâwk hle-ah angai a ni.

(2) Mi inngaitlâwm a ni: Kum tam tak rawng a lo bâwlpuileh committee-na hmun pawha a zia hre chiang Upa chalchangtawh tak pakhat chuan, Pu Mûka nuna thil chhinchhiah tlâktak chu, ‘A chapo lo kha a ni’ a ti. |hut khâwmna pawimawhleh rorêlna hmunah pawh daihriat leh lo tawn tawh ngah takni mah se, intihre takin a \awng chhuak ngai lo va, mi zaingaiin a nung thiam êm êm a ni. Mi dawhthei tak a ni a, a thina nel. Amah bel chiangtu mi chi hrang hrang han kawm kual

Page 32: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

32

www.mizoramsynod.org

pawhin, ‘chumi \um chuan a thin a rim khawp mai a’ han tihtûr ang chi hi sawi tûr an hre lo hle. Mission Vêng KohhranaCommittee-a awki sânga \henkhat an inhnial viau \um pawhin,ani chuan dawhthei takin an inrem hun a lo nghâk mai \hîn ani. A dawhtheihna hi a inngaiht lâwm vâng a ni a, ainngaihtlâwm avângin mi dawhtheia chhâl loh theih a ni lo.

(3) Mi taima a ni: Rawngbâwlna hna a thawh chhûngzawngin a taihmâkzia chu a lang chiang a. A hnapui ber achawlhsan hnuah pawh a awm mai mai lo. Eng thil \angkainge ka la tih theih tih chu a rilru luahtu a ni a. Chemte a siama, bawlhhlawh ruhna a siam bawk a. A chemte siam chu anchhûngkaw tân mai a ni lo va, a tu leh fate a sem reng a. Ainlêng leh \hian \hate a pe âwl lo bawk. Hralh sum atân pawhhmang se a hlâwkpui hle tûr hi a ni a; mahse, hmang \angkaithei tûrte hnênah a pe zêl ringawt mai a ni. A hnapui ber rinawmtaka a thawh piah lamah in chhûng sekrek khawih a tum renga, kut châwla a awm mai mai lai hmuh tûr a vâng hle \hîn a ni.

(4) Mi tak a ni: Rev. Lalnghînglova chuan, “Pu Mûkakha chu za tak te hian a nui ngai lo va, a tak tlat mai a. A sawitawh kha chu a rinawm tlat mai a ni. A tlin loh thil va tih a tumlo va, rinawm deuh mai hian a hna a thawk mai a. Mi titi hriattuma beng chhi reng a ni lo va, ‘An ti a ni lom ni’ tiin thu diknia lang kha chu a âwih mai zêl a. Contractor pakhatin ‘PuMûka sum vawn bothlau a awm ngai lo’ a tihte kha achhinchhiah tlâk a. Kan Synod hi miten an rin nachhan chukan sum vawn dân hi niin ka hria,” tiin a sawi.

Mi tak a nihzia chu amah bêl chiang apiangin an hmufiah âwm e. Rinawm taka Synod hmunpui \hutchilh chuah maikha a nih avângin Zosâpte pawh khân an ring hle. Rawngbâwltuhlun leh a fate \henkhat sawi dân chuan thu khirh leh harsadeuh a awm chângin, Zosâpte hmachhawn tûrin an tîr \hîn a.

Page 33: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

33

www.mizoramsynod.org

Awm dân tûr dik leh \ha Zosâp \henkhat hrilhtu atân an lohmang zeuh zeuh a lo ni. Chu chuan mi tak a nihna leh mi rina kaizia a tilang chiang hle âwm e. Mi bîk a nihzia chu hêngthilah te hian a lo lang \hîn a ni.

13. A hun tâwp lam: Pu Mûka hi Pathian hruaina zârah mihrisêl tak a ni reng \hîn a; mahse, a lo upat deuh hnuah khân apum lam a sawisêl \hin tâk deuh avângin hun rei tak chhûngchaw (rice) ei lovin ‘Atta’ a ei \hîn a, zawi zawia \ha chholehin chaw pângngai pawh a ei thei leh ta a. Kum 1992 Augustthla khân thih ngamin (pneumonia-in) a na tlat mai a,Presbyterian Hospital Durtlângah dah luh a ni a. MizoramaChanchin |ha thlen kum za tlinna (Gospel Centenary) khahman loh a hlau hle; mahse, Pathian khawngaihna lehkohhranho \awngtaina avângin a hmang thei ta a.

Hetia a damloh lai hian \um khat chu zîngah thil ei tûraan han kaih thawh chuan, “Engati nge min tihharh le, Peteranên kan lo inkâwm hman asin,” a ti nghe nghe. A lo upat zêlleh a taksa a chak tawh loh avângin natna ‘thawhah’ tih angchi te pawhin a bâwm ve ta a, kum 1997 chawhnu lam a\angphei kha chuan a chauin a chhûngte pawhin kum a hmanpumhlûm loh mai an hlau hle a. Kohhran, mi mal lehchhûngkaw \awng\aina avângin kum a hmang ral leh thei ta a.Kum 1998 February thlaa Mission Vêng kum za tlinna hmuhtheih loh a hlau deuh a; mahse, Pathian khawngaihna avângina thleng thei leh ta hrâm a. Amaherawhchu, a taksa a chak lohavângin Pathian Biak Inkhâwm a hmang ve thei lo va.Centenary lawmna February ni 15, 1998 zîngah wheel chair-anawrin Biak Inah an hruai a, a \awng\ai bâkah thu pawh atheih ang tâwk tâwkin a sawi bawk.

Han chhui kîr tâkah chuan, kum 1993 chinah kha chuanzân inkhâwm leh Kohhran Committee-ah a tel thei ta mang lova. March 1994 a\ang phei chuan kum 90 a lo kai ta bawk nên

Page 34: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

34

www.mizoramsynod.org

natna hranpa nei fak lo mah se rual a pâwl pha ta lo zual a.Chutiang chuan awm mah sela amah ngeiin, “Joba ang bawkinPathian chuan kan tuar phalin thi khawp hialin awm mah ila,Pathian rin ngam tlat a \ûl e, mi tihlum hial mah sela, amahchu ka nghâk cheu vang (Job 13:15) tih a \ûl ta a ni e,” tiin a laziak cheu a ni.

Tichuan, a chak lo tial tial a, June 1998 thla a\ang pheikha chuan pâwn chhuak lovin khum betin a na ta a. A chau tialtial a, boruak hîp chi (oxygen) te pein, a tu leh fa damdawi lamthiamhoten nasa taka an enkawl hnuah July ni 25 zîng dâr5:15 vêlah khân kum tam tak a rawng a lo bâwlsak a Lalpahnênah thlamuang takin a châwl hlen ta a ni.

A vuina hi ama chênna In Mission Vêngah Pastor-in huna hman zawh hnuin, Mission Vêng Biak Inpuiah vui inkhâwmbuatsaih a ni a. Rev. Lalrinmawia, Synod Moderator-in akaihhruai a, Upa Rualkhûma, Synod Secretary (Sr)-in achanchin tlângpui a sawi a. Mission Vêng Kohhran Zaipâwlinamah thlah nân ‘Jerusalem, ka in ropui’ tih urhsûn takin ansa a. Thil \ûl dang tih zawh a nih hnuah Mission Vêngthlânmualah Upa Chawngzîkan a vui a, muang thum kal dapin,‘Kan kohhran daingul a tliak ta’ tia thlahin \awng\aina hun ahmang a. He thu ziaktu ngei pawh hian thlân ko chu a lo chuanve a, mit ngeia hmutu zîngah a tel ve e. Synod pum huap lehvêng chhûng lam pawha amah zui hnaitu takin thlânmuala ahan thlah chuan hnuk a tiulh êm êm a ni.

15. Tlângkawmna: A chanchin sawi belh zêl tûr la tam mahse, a tlâng lo kâwm dâwn tawh ila. Rethei bak berh takahmeithai uapa sei lian, hrehawmna kâra Kristiannain a nun asawi zawi, Pathian a rinna nghet tak avânga hming \ha takahmasâwnna rahbi hrang hrang zawh thei, rinawm taka arawngbâwl hna tlei tlaa kawng tluana zuitu, chhûngkaw \hatak dina tu leh fate tâna puchuam nih tling, kohhranho tâna

Page 35: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

35

www.mizoramsynod.org

Lalpa bêlruat Tirhkoh Mûka kha, Pastor hna thawka ram pumdêng chhuak ni lo mah se, rawngbâwltu rualin an rin rawn,khâm leh suar paltlanga mâwlna hneh bâna Lal Isua a hniakazuitu a ni e. Tlâwmna nun sina he leia tirhkoh hna kum zachanve lai lo thawk tawh ngei Tirhkoh Mûka kha, \hangthar\iau zât ral hnu pawhin Lal Isua hmangaihna lantîrtu duhawmtak a ni kumkhua tawh dâwn a. Zofa rinnaa mi ding nghetzîngah chhiar tel a ni kumkhua tawh ang. Lei leh vân Lalpan achhiahhlawh tlâwm tak chanchin hi a ram zau zêl nân malsâwmmawlh rawh se.

....

Page 36: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

36

www.mizoramsynod.org

MI MAL LEH LEHKHABU RÂWNTE

1. Rev. Lalnghînglova, Mission Vêngthlang (21-6-16).

2. Upa C. Hualkûnga & Upa Lalthlengliana, Mission Vêng.

3. Rev. Dr. H. Vânlalauva, Leitan S, Durtlâng.

4. Upa Dr. L. Ringluaia leh a tu leh fate dang

5. Pu Mûka leh Laltluangliana Khiangte inkawmna,Sept.18, 1986 leh 1990 leh 1997, \um thum dârkâr

khat chuang zêl inkawmna bâkah hun remchâng dangainbiakna leh a thusawi hrang hrang hrual mûm.

6. Synod Thurêl Lâk khâwm (Volume I - IV) Compiledby Rev. H. Remthanga & Rev. C. Rosiama

7. Pu Mûka Chanchin by Rev. Dr. H. Vânlalauva(Unpublished manuscripts, phêk li chauh).

8. Pu Mûka Chanchin by Upa Rinzâwna (a fapa) & UpaZothanmawia (a tupa), Khatla (Unpublished manuscripts)

9. Lehkhabu leh thil hlui : Materials of Synod Archives,Aizâwl Theological College Archives, L.T.L. LibraryArchives, B-43, Mission Vêng, Aizâwl.

10. Lungphûm : Mission Vêng Kohhran Kum 100 Souvenir,Printed at Muka Printing Press, Aizâwl : 1998.

11. Aizâwl Report, Volume VI, Issue No.4. BSI AizâwlAuxiliary Chanchinbu October-December 2015.

12. Theihnghilh ni hlawm suh se, By Lalhmuaka (Mamre)Synod Publication Board, Aizâwl : 1991

13. Mission Vêng Kohhran Upa \henkhat leh mi hlunte ngaihdân lâk khâwm a ni bawk.

Page 37: KVSS Ni 2016-Pu Muka Chanchin- Puitling Sunday SChool

37

www.mizoramsynod.org