Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)

1

Kenmerk: 1 oktober 2014 | 1

Kenmerk: 1 oktober 2014

Lang Leve de Revolutie!?

• 1995: 486 dx33, 4mb Ram en 170mb HD

• Tijdperk van de digitale revolutie

– Internet (informatie zoeken) – Email, social media, skype (communicatie)– Touchscreens (interface: tablets, smart

phones)– GPS (navigatie)– Draadloos (wifi, mobiele telefonie)– Digitale TV, DVD, Youtube, Spotify

(entertainment)– Dienstverlening (winkels, banken, overheid)– Etc.

• Digitale technologie kleiner, sneller, goedkoper en overal

• In historisch perspectief gaat de verandering extreem snel

| 2


Opkomst Zorgtechnologie

• Er wordt ook steeds meer zorgtechnologie ontwikkeld

• Voorbeelden

– Telecare– Robotica– Gezondheids-apps– Technologie voor zorgmanagement

• Toch gaat de ontwikkeling op dit gebied niet zo snel

– Vooral: het gebruik blijft achter?

• Hoe kan dat?

• Exemplarisch: zorgtechnologie voor ouderen

| 3

2


(Zorg)Technologie voorouderen

• Hierover praten aan de hand van technologie voor ouderen

– Meestal zorggerelateerd

• Miljarendeninvesteringen in “gerontechnologie”

– Rendement is nog relatief beperkt

– Enkele successen, maar veel technologie ligt ‘op de plank’

• Hoe komt dat? Wat kunnen we eraan doen?

• Het begin ligt in de taal, in manier van spreken over ouderen

| 4


Ouderen als probleem

| 5


Een voorbeeld

Demographic ageing is one of the most serious challenges Europeis facing. According to recent projections, the number of Europeansaged 65 and over will almost double over the next 50 years (…).This trend represents a challenge for public authorities, policymakers, businesses and the non-profit sector, especially as itcomes at a time of increasing pressure on public budgets, a steadydecline in the number of health personnel and growing demandsfrom older people for care products and services. If thisdemographic transition is not tackled head-on, it will raiseconsiderable concerns for the financial sustainability of health andcare systems. Public spending on health already accounts for 7.8%of GDP in the EU, and by 2060, public expenditure on acute healthcare and long-term care is expected to increase by 3 % of GDP dueto ageing.

| 6

Communiqué van de Europese Commissie aan het Europees Parlement

3


Ook in techniek en media

‘Toen, eigenlijk eind jaren negentig, werd pas ontdekt dat wij tochmet een groot probleem zitten. De vergrijzing die eraan komt.Toen heeft ons management dat ook gezien en gezegd, “Hé, wemoeten eigenlijk kijken naar wat de problemen zijn op dezorgmarkt en hoe wij dat kunnen oplossen”.’ (Ingenieur)

• Ouderen als probleem

– Zorgkosten– Handen aan het bed– Pensioenen– Sociale voorzieningen

• Ouderen trekken blijkbaar een zware wissel op de samenleving

| 7


Het ‘grote’ probleem datons ‘ineens’ overvalt

| 8

CBS: www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/piramide-fx.htm


Analyse a.d.h.v. stelling

Oud worden is niet duur.Sterven is duur.

| 9

4


De bijdrage van ouderenaan de samenleving

• Pensioen en AOW, ouderen hebben jarenlang betaald

– Gebrek aan financiële planning verwijtbaar aan ouderen?

• Bijsmaak van ondankbaarheid: demografisch dividend

• Ouderen dragen bij:

– Werk– Consumptie– Opvang kleinkinderen– Financiële solidariteit– Vrijwilligerswerk

| 10


Vrijwilligerswerk

| 11


Ouderen en zorgkosten

There are lies, there are damned lies and there are statistics

| 12RIVM (2008) Levensloop en zorgkosten

5


Wat als we zouden zeggen:

Stervenden zijn een probleem

| 13

Stervenden kosten te veel


Zijn ouderen het probleem?

• Niet een kwestie van keuzes over geld in de neoliberale samenleving?

– Nos.nl -> vereenzamende ouderen, overbelaste mantelzorgers, nietmeer het verpleeghuis inmogen, uitgeklede thuiszorg.

• Niet veel meer een probleem met kosten van de zorg?

– Medicalisering van maatschappelijke problemen– Preventie van vermijdbare leefstijlgerelateerde

gezondheidsproblemen

• Bijsmaak van ondankbaarheid

• Plicht om goed te zorgen voor ouderen?

• Plicht om goed te zorgen voor stervenden?

| 14


Gevolgen van probleemretoriek

| 15

• Ontken niet dat vergrijzing plaatsvindt en dat we daar niet over moeten nadenken

– Huidige kader is problematisch

• Praten over ouderen als probleem heeft gevolgen:

– Othering, de ander als probleem, waar iets aan moet gebeuren

– Aanstormende toekomst legitimeert interventies en investeringen

• Paradoxale situatie: manier waarop de maatschappelijke discussie over vergrijzing wordt gevoerd staat de oplossing van dat probleem in de weg

• Belangrijk gebied: gerontechnologie (innovaties voor ouderen)

6


Ageing & Innovation Discourse

Demographic projections show a rapidly aging population, with theworldwide proportion of people aged over 60 expected to doublebetween 2000 and 2050. As a result, the number of people livingwith chronic health conditions is increasing and placing demand onhealthcare services. There is also an increasing shortage ofhealthcare professionals, including caregivers for the elderly andregistered nurses. Robots have been proposed as one form ofassistive device that can help bridge the widening gap between theneed and supply of healthcare services. (…) The aged populationpresents a group who may particularly benefit from healthcarerobots. (…) The majority of older people in western cultures areliving independently in their own homes, and want to stay there aslong as possible, thus avoiding the psychologically traumatic andexpensive option of moving to a nursing home or hospital awayfrom familiar surroundings, friends and family. Governments andcare funders also favour ‘aging in place’ to mitigate the expense ofthe growing number of aged in care.

| 16


Ageing & Innovation Discourse

1. Crisis account of ageing

2. Specifiek probleem opgelost met technologie

3. Triple win

• Makkelijk te herkennen als goed– Ouderen als kwetsbaar– Groot maatschappelijk probleem– Innovatie

• De ingenieur als de held

• Lijkt aantrekkelijk, verstandig, moreel verantwoord en dus juist

• Toch zeer problematisch

| 17


Het probleem van het A&I discourse

• Werkt alleen met heel negatieve kijk op ouderen

– Ziek, zwak, fragiel, vergeetachtig, ouderwets etc.

• Hoeveel ouderen (65+) wonen in verpleeg- en verzorgingshuizen?

– 4,3%

• Meeste ouderen zijn jonge, relatief gezond

• Jong voelen

• MAAR: A&I discourse werkt alleen als ouderen massaal als zwak, ziek en fragiel gezien worden

• Grote mismatch tussen jonge ouderen van nu en gerontechnologie

| 18

7


Voorbij het Ageing & Innovation discourse

• De manier waarop we het ‘probleem’ van de vergrijzing duiden en inkaderen staat de ontwikkeling van passende innovaties voor jonge ouderen in de weg

• Niet onderscheidend: A&I legitimeert van alle innovaties

• Door A&I: te weinig vragen bij miljardeninvestering

• Komen daardoor niet toe aan onderliggende harde en hardnekkige problemen

| 19


Drie Harde en Hardnekkigeproblemen

• Harde problemen

– Eigenschap van dingen– Ontwerpen van het mogelijke en onmogelijke– Afdwingen met beperkte mogelijkheden tot verzet

• Hardnekkige problemen

– Eigenschap van mensen (ontwerp en gebruik)– Houding, handelingspatronen en vooroordelen

• Drie problemen op breukvlak van hard en hardnekkig; het breukvlak van het technische en het sociale

– En enkele projecten over die problemen

| 20


1. Aansluiten sociale context

• Ontwerpers onvoldoende bekend met sociale context ouderen

– Ontwerp op basis van “probleem” stereotypen

– Ontwerper neemt ouderen en zorgprofessionals niet serieus

– Leidt tot stigmatiserend ontwerp

– “Niet voor mij” reactie, maar soms ook gedwongen gebruik

• Intieme sociale kennis nodig van context oudere en (eventueel) de zorg daaromheen

| 21

8


Hoe het ook kan: Zora

| 22


Hoe het ook kan: Paro

| 23

Copyright Amber Case – Flickr.com


Naar positief ontwerpen

• Weg van verlies en gebrek: Naar gezond en actief

• Inspelen op hoe ouderen zichzelf zien

– Positieve beeld van jonge ouderen

– Kennen van praktijken, betekenisvolle rollen en identiteiten

– Verleiden tot gezond gedrag

– Hoe aansluiten met techniek?

• Gezondheidsverleiding: promotietraject Judith Weijman

| 24

9


Georganiseerdeongezondheid

| 25



| 26



| 27

10



• Ongezond gedrag is vaak:

– Gemakkelijk– Normaal– Aantrekkelijk– Goedkoop– Soms de enige optie

• Gezond gedrag:

– Kost meer moeite– Minder keuzes– Wordt soms op neergekeken– Vaak duurder– Some onmogelijk

| 28


Verleiden tot gezondgedrag (met technologie)

| 29


Verleiden tot gezondgedrag (met technologie)

| 30KJ Vogelius https://www.flickr.com/photos/kj_/3669721910/in/photostream/

Voor ouderen nog een black-box

11


2. Houding van zorgprofessional

• Zorgtechnologie onbekend en onbemind

• Mogelijkheden voor betere zorg gemist

• Zorg- (en welzijns)professional niet voorbereid op de toekomst

– PC voorbeeld

• Techniek niet per definitie beter, maar mogelijkheid niet verkend

• Het GET-lab – open, maar nog niet ‘klaar’

| 31


GET-Lab

| 32


3. Begrijpen van disruptie

• Nieuwe techniek leidt (dwingend) tot verschuivingen:– Taken– Verantwoordelijkheden– Normen – Competenties– Identiteiten– Kosten en baten

• Ontwerper moet dit vooraf goed kunnen inschatten– Dat is lastig

• Veel over bekend, maar verspreid over disciplines– STS, SG, Gerontechnologie, Economie, etc.

• De problemen in de samenleving houden zich niet aan de grenzen van onze academische disciplines

| 33

12


Zachte Analyses

• We hebben genoeg techniek

• De winst valt te behalen in het begrijpen van de sociale dimensie– Wie is de oudere van nu en wat willen ze?– Hoe ouderen te verleiden tot gezond gedrag?– Hoe verandert de zorg door techniek?

• Zachte sociale analyses naar gerontechnologie is nodig

• Daarnaast overbruggen van disciplinaire grenzen

– Op een zachte, begripvolle, en analytisch, reflectieve, manier

• Met een focus op zorg, maar vooral ook op leefstijl, preventie en het verleiden tot gezond gedrag

| 34


Salutogenese

• Vertrek vanuit de Salutogenese

– Gezondheidszorg versus ziektezorg

– Waarom zijn we ziek?

– Waarom zijn we gezond?

• Project: de blauwe zones

– Kort: die zones waar mensen een veel langere gezondelevensverwachting hebben

| 35


Onderzoek op Sardinië

| 369 broers en zussen, samen 828 jaar oud

13


De lessen van de blauwezones in Nederland: nudges

| 37


Conclusie:Wat heb ik aan techniek?

• Ontwerp techniek beinvloed door manier van praten en politiek klimaat

• Techniek – zeker digitale technologie – verandert onze leefwereld

– Ook ouderen kunnen daarvan profiteren– Niet denken over ouderen als probleem / als stereotyp– Ouderen kunnen vaak wel techniek gebruiken

• Er zijn zorgtechnologien beschikbaar waar je wat aan hebt

– Die kunnen werken in jouw context (Soms heel goedkoop)– Met creativiteit kun je heel wat bereiken– Maar wees kritisch: accepteer niet zomaar zorgtechnologie– Bied weerstand aan ideeen van ouderen als probleem

• Veel beter om te investeren in preventie en gezondheidsverleiding

• Uiteindelijk: passende techniek, betere zorg en gezondere mensen

| 38

Healthcare

Presentatie Louis Neven: HIF Kortrijk (19/11/2015)